Punim seminarik Lnda: Biznesi Elektronik Tema: Biznesi Elektronik

Profesori: Prof. Dr. Edmond Beqiri

Studenti: Denis Spahija

2007 Prmajtja

Prmbajtja ................................................ ..................................................................... 2 1. Hyrje .......................................................................................................................... 3 2. Biznesi elektronik ...................................................................................................... 4 2.1. E-biznesi ndahet .......................................................................................... 4 2.2. Disa modele t e-bizneseve ......................................................................... 4 2.3. Vshtrim i shkurtr i e-biznesit ................................................................... 5 3. Skype ......................................................................................................................... 6 3.1 Historik i shkurtr i zhvillimit t Skype ...................................................... 6 3.2 Prdoruesit n shifra .................................................................................... 7 3.3 Kritikat ndaj Skype ..................................................................................... 8 3.4 Gjeniu prapa Skype ..................................................................................... 8 4. Pr far duhet t mendojm? ..................................................................................... 9 5. e-Comerce ................................................................................................................. 10 6. Prfindim .................................................................................................................. 11 7. Literatura .................................................................................................................. 12

1. H y r j e

Biznesi elektronik sht nj tem mjaft e gjr por q deri me tani ende nuk ka pas ndonj zhvillim t hovshm n Kosov. N kt punim seminarik do mundohem q t prezentoj disa fakte t rndsishme lidhur me temn, do marr nj shembull se si nj ndrmarrje u kriju dhe u zhvilluar krejtsish n internet, do mundohem q t analizojm far sht m e prshtatshme q t ofrohet, t cekim se cilt jan t part, m t mdhenjt n biznesin elektronik.

2. Biznesi elektronik

Biznesi elektronik apo edhe si quhet e-business mund t definohet se sht si do biznes tjtr por q sht i mvarur prej sistemit automatik t informacionit. N ditt e sotme kjo bhet kryesisht me teknologji t bazuara n Web. Termin e-business mund ta ndrlidhim me Lou Gerstner drejtor gjeneral n IBM i cili ishte i pari q e prdori. Metodat e biznesit elektronik i mundsojn kompanive t lidhin informatat interne sisteme externe t t prpunimit me m efektivitet dhe shpejtsi, me qen m afr furnizuesve e bashpuntorve, dhe m mir ti plotsoj nevojat dhe krkesat e klijentve t tyre. E-biznesi e prfshin t gjith procesin e biznesit: menaxhimin e porositjes dhe furnizimit n mnyr elektronike, duke i prpunuar porosit, duke ofruar shrbime klijentve, duke bashkpunuar me bashpuntor biznesi, t gjitha kto n mnyr elektronike. Standarde teknike speciale mundsojn ndrrimin e shnimeve n mes t kompanive. E-biznesi mund t zhvillohet duke prdorur Web-in, Internetin, intranetet, externete apo ndonj kombinimi t ktyre q prmendm m lart.

2.1. E-biznesi ndahet:

Aplikimi tij mund t ndahet n tri kategori: 1. Sisteme intere t biznesit, 2. Shrbime kumunikimi dhe bashkpunimi, 3. E-commerc (e-tregtia).

2.2. Disa modele t e-bizneseve:

E-dyqanet, E-mail (posta elektronike), E-aukcionet, Komunitetet virtuale, Shkmbim informatash,

Platforma bashkpunimi etj.

2.3. Vshtrim i shkurtr i e-biznesit.

Para 10-15 vitesh t pakta ishin ato kompani t cilat ishn t prfshira n eren e cila do t bnte revulucion n mnyrn e se si do t zhvillohet biznesi, n ern e ebiznesit. Tani ky segment bn qarkullim vjetor multi trilion dollarsh. T shumta ishin ato kompani t cilat dshironin q t mbetshin n format tradicionale t t zhvillimit t biznesit, por q humbn shum nga prqindja q kishin n treg pasi q erdhn kompani t reja t cilat investuan n biznesin elektronik dhe patn zhvillim t papar deri m tani. Un do merrja pr shembull Skype historikun e saj t shkurtr do ta prezentoja m posht.

3. Skype
Skype sht nj rrjet telefonik i bazuar n Internet (peer-to-peer, apo kuminikim n mes t kompjuterve ne rndsi t njejt) i themeluar prej Niklas Zennstrm dhe Janus Friis, q gjithashtu ishin themeluesit programit pr ndarjen e fajlave Kazza. Konkuron kundr protokolet e hapura t VoIP si jan SIP, IAX dhe H.323. Skype Grupi sht bler nga eBay n tetor t vitit 2005. Selin e ka n Luksemburg, me zyra n Londr, Tallin dhe Prag. Skype ka prjetuar nj rritje shum t shpejt n prdorim por edhe n zhvillimin e softverve pr ofrimin e shrbimeve tjera si pr ato shrbime q paguhen si pr ato q jan papages. Sistemet e komunikimit t Skype jan mjaft t gjra dhe ofrojn komunikim me z dhe video n mes t kompjuterve, komunikim n mes kopjutersh dhe telefonash klasik etj etj.

3.1 Historik i shkurtr i zhvillimit t Skype

Do ta ndaja n dy periudha zhvillimin e Skype, at prej themelimit deri tek shitja n Tetor 2005, kur u shit pr 2.1 miliard apo 2.6 miliard $ dhe prej ather e deri m tani. 2002-2005 * Shtator 2002: arktimi i investimit nga Draper Invesment Company * Prill 2003: Skype.com dhe Skype.net emrat e domeneve regjistrohen, * august 2003: Verzioni beta i par publik, * Shtator 2005: SkypeOut ndalohet n Kinn Jugore, * Tetor 2005: Skype blihet nga eBay (14 tetor). 2005-2007 * Dhjetor 2005: Prezentohet videotelefonia, * Prill 2006: Regjistrohet prdoruesi i 100 000 000-t, * Tetor 2006: Skype 2.0 pr Mac lshohet, i pari verzion i Skype me video pr Macintosh, * Dhjetor 2006: Skype prezenton mimorn e re e cila do fillon t zbatohet prej 18 Janarit 2007. Skype 3.0 pr Windows lshohet n qarkullim.

3.2 Prdoruesit n shifra

2007-01-29 2006-11-08 2006-08-29 2006-03-27 2006-01-20 2005-10-20 2005-05-18 2005-02-14 2004-10-20 2003-08-29

9,000,000 8,000,000 7,000,000 6,000,000 5,000,000 4,000,000 3,000,000 2,000,000 1,000,000 0

Nga kjo mund t vrejm se si sht rrit numri i shfrytzuesve shrbimeve t Skype. Po ta shofim komunikimin internacional shum kalon npermjet Skype por po ta shohim kuantitetin vetem 4.4 % t minutavet kan kaluar nprmjet Skype, e kjo shifr ishte vetem 2.9 % pr vitin 2005.

3.3 Kritikat ndaj Skype

Edhe pse jan gjenial jan t kritikuar. Disa nga kritikat kan qen prdorimi i protokolit t mbyllur, e jo si ai H.323 apo ai SIP, kshtu q do t mundsonte pr zhvillues tjer t krijon programe t cilat do t mund t lidheshin me Skype. Kritik tjetr ishte ishte cenzura, ata i kishin mundsuar Republiks s Kins q t marrin informata rreth qarkullimit t komunikimeve. mimi nuk sht i levrdishm pr telefonata t gjata pasi q shum shtete kan tarifa m t ulta se Skype n telefonata t gjata, pra Skype n ato shtete sht m i lverdishm pr telefonata t shkurtra. Disa shtete q kan monopolin n komunikime e a kuzojn Skype pr shkelje t ligjeve etj.

3.4 Gjeniu prapa Skype

Pra ktu do flas pak pr Niklas Zennstrm. Ai u lind m 1966, sht ndrrmarrs suedez. Ai ishte bashk themeluesi i rrjets pr ndarjen e fajlave KaZaa dhe rrjets pr telefoni nprmes internetit. Ai sht i diplomuar n dy lami, n Administrim Biznesi dhe Inzhenerin Fizike (ka magjistruar n shkencat kompjuterike) n Universitetin e Upsals n Suedi. Vitin e fundit t studimeve t tij e kaloj n Universitetin e Miigenit n Shba. Karriern e filloi tek operatori europian Tele2. Aty ndihmoj n zhvillimin e shum planeve biznesi duke prfshir edhe lansimin dhe t qenit prgjegjs pr get2net ofruesit europian t shrbimeve t internit dhe si drejtor gjeneral t portalit everyday.com. M von ai themeloi KaZaa-n. Pas shitjes s KaZaa-s, ai themeloi dhe shrbej si drejtor gjeneral i Joltid, nj kompani pr zhvillimin t softverave. Pastaj ai themeloi s bashku me Janus Friis, Skype t ciln e shitn m 14 tetor 2005 pr 2 100 000 000 . N listn e Times Magazine pr vitin 2006 ai ishte shpallur nj ndr 100 njerzit me m ndikim. Ai s bashku me Janus Friis morn Wharton Infosys Business Transformation Award pr vitin 2006 e cila ju ndahet atyre q e kan ndru nj industri apo nj shoqri n trsi.

4. Pr far duhet t mendojm? Para themelimit t ndonj e-biznesi ne duhet t mendojm pr gjetjen e nj ideje t mir, nuk duhet gjithsesi t jet e re, mundet me qen ide egzistuese por q ju e keni prmisuar apo e keni nj mnyr tjetr pr realizimin e saj. Ktu duhet q me an t pyetjeve t bni t qart vetes se cilat jan caqet specifike pr biznesin elektronik. Pastaj duhet t bhet dizajnimi i web faqs. Ktu mund t merni ndihm nga specialistt e ksaj fushe, por duhet q t mos jet e shtrenjt dhe se duhet ti adaptohet ides s biznesit tuaj. Kur jemi tek web faqja duhet ti japim randsi asaj se cilat shrbime do t ofrohen n web faqe, siguria dhe databaza juaj.

5. E-commerce

Pra do ndaloja pak edhe tek tregtia n menyr elektronike apo siq edhe quhet ecommerce. Shkak i ndaless sht arsyeja se gati t gjith e marrin biznesin elektronik si tregtia elektronike, n rreshtat m posht do e shtjelloj pak a shum se far sht tregtia elektronike dhe se t dihet se sht vetem nj pjes e biznesit elektronik. Tregtia elektronike apo si edhe quhet e-commerce sht analoge me tregun n jetn e prditshme. Parim kryesor sht t distriboj, shes, blej, t zhvilloj marketing, t ofroj shrbime nprmjet sistemeve elektronike si jan interneti dhe rrjeta tjera kompjuterike. E-commerce zakonisht shfrytzon world wide web, apo siq shkurt be quajm web-in si mjet kryesor n zhvillimin e tij por koh pas kohe shfrytzon edhe teknologji tjera kompjuterike si databaza t ndryshme, e-mailin, dhe teknologji tjera jokompjuterike si pr shembull, transportin e gjrave t shitura nprmjet e-commerc-it. Sipas librit e-Commerce t Person Hallit, e-commerci filloj s pari m 1994 me rastin e publikimit t nj shpalljeje t shitjes n web. Katr web faqet m t mdha n e-Commerc jan: Ebay.com Yahoo.com Amazon.com Google.com

10

6. Prfundim

Duke u nis nga fakti se ky sht nj ndr punim e mia t para seminarike, i ka t metat e veta, por shpresoj q n t ardhmen kto t eliminohen dhe se puna do shkoj m mir. Nga gjith ajo q e kam lexuar dhe se me siguri nuk e kam prezentu n kt seminar kam arritur n prfundim se n biznesin elektronik me investime m t vogla do t mund t arrinim sukses m t madh se n biznesin tradicional, por q se edhe kunkurenca sht shum m e madhe dhe m e vrazhd, pra egzistojn rreziqet pr falimentim. Biznesi elektronik nuk sht vetem e-tregtia, por shum m e gjr.

11

6. Literatura e prdorur

Kaveh Esmaeily The formation of e-business: A study simulating approaches when forming an ebusiness Vaxjo University, 2006.

http://digital-web.com/ http://en.wikipedia.org/wiki/Skype http://en.wikipedia.org/wiki/Niklas_Zennstr%C3%B6m http://en.wikipedia.org/wiki/E-business http://en.wikipedia.org/wiki/E-commerce http://en.wikipedia.org/wiki/Web http://en.wikipedia.org/wiki/WorldWideWeb

12