Alixan Huseyn-Azerislam

I m a m
H u s c y n
Azerislam.com
I m a m H u s c y n
2
Muo!!iI:
O!ixan Musaycv
!"# $%&'(# %)*')# ene+%)%)# (e,-e*%.%-/# 012e$3# ("-'.'
xe&'4'-i)# 542'*i# 4'(6..6-/# 7."-# $%3# 89# :1+.# ;e# 264',%9e<
|e-%)%# 'agi.'$i# 141$&-5)# 6);')'# =8).erece$# 5>"?"4'-ini9'
e;;e4?e!e)# &ee$$6-# 1.%-%$/# @%9%)# .eqe-4%# 2e*4ene&4e-%)%9# ("
$%&'(i)#=e|ece$#)e-4e-%).e#26&4e:#)ezere#'4i)'?':.i-/
burhan_azmhntmai!.cnm
Bu kitab Azorbaycan Rcspub!ikas: Dini
Qurum!ar!a I uzro Dv!ot Knmitosinin
icazosi i!o ap cdi!midir.
(DK-263/B 09.09.2009)
_.- ;-,
3
n sz
Hoqiqolon, kr vo lorif yaIniz AIIaha moxsusdur!
iz Ona homd edir, Onu kmoyo agirir, Ondan bagi-
Ianma vo bizi dogru yoIa ynoIlmoyi diIoyir, nofsimizin
orindon vo is omoIIorimizdon qorunmaq n yaIniz
Ona onah aaririq. AIIah kimo hidayol verorso, o, dog-
ru yoIda oIar, kimi azdirarsa, onu dogru yoIa ynoIdon
laiImaz. Mon ahidIik edirom ki, AIIahdan baqa ibado-
lo haqqi oIan mobud yoxdur, Onun oriki yoxdur vo a-
hidIik edirom ki, Muhommod Onun quIu vo eIisidir.
"Ey iman gotiron!or! A!!ahdan Ona !ayiq n!an torz-
do qnrxun vo ancaq muso!man n!dugunuz ha!da !un!"
1
"Ey insan!ar! 5izi tok bir candan xo!q cdon, nnun
zundon zvcosini yaradan vo nn!ardan da bir nx kii
vo qad:n !"#o$%&'()#'*+*,o yayan Robbinizdon qnrxun!
Ad: i!o bir-birinizdon -*#&o-*#')(.o# istodiyiniz A!!ah-
dan vo qnhum!uq o!aqo!orini kosmokdon okinin!
Hoqiqoton, A!!ah sizo nozarot cdir".
2
1
AIi-Imran surosi, 102.
2
on-Nisa surosi, 1.
I m a m H u s c y n
4
"Ey iman gotiron!or! A!!ahdan qnrxun vo dngru
sz dan::n ki, O, sizin omo!!orinizi is!ah ctsin vo gu-
nah!ar:n:z: bag:!as:n. Kim A!!aha vo Onun E!isino
itaot ctso, byuk bir ugur qazanar".
1
HrmolIi oxucu, doyorIi msoIman baci vo qardaIa-
rim! iz msoImanIar digor eliqad sahibIorindon Uca
AIIaha he bir kosi orik qomadan kr vo homd sonani
yaIniz Ona aid eldiyimizo gro forqIonirik. u xsusiyyoli
daimagimizin znn xsusi bir kro ehliyaci var. iz,
nemol goIondo kr edir, msibol z verondo do sobir
edon loIumuq. izi beIo Yaradan AIIaha Homd oIsun!
u risaIoni do IsIam larixindo ba vermi on byk msi-
bolIordon birinin morkozindo dayanan, bu msibolin b-
ln agirIigini z iyinIorino aIan, amma, bir an oIsun beIo
AIIaha lovokkIn ilirmoyon vo sobir edon, zndon
sonra goIocok yeni nosiI n bir rnok oIan msoIman
qardaimiz Imam Hseyno hosr elmiik. Imam Hseyn o
dorocodo byk oxsiyyol oIub ki, onun hoyal vo qohro-
manIigini bu kiik risaIoyo yerIodirmoyin z ciddiIik-
don konardir. Lakin, Ieygombor aiIosinin bu qohroman
nmayondosino oIan sevgi vo hrmolimizi kiik risaIo
vasilosi iIo do ifado elmoyimizi zmzo orof vo borc
1
oI-Ohzab surosi, 70-71.
_.- ;-,
5
biIirik deyo sohih monboIordo bozi aradirmaIar aardiq.
InsanIiq xisIolimizdon iroIi goIorok bu risaIodo edo biIoco-
yimiz sobobsiz iirlmoyo vo baqa xolaIara gro Uca
AIIahdan qabaqcadan bagiIanma diIoyir vo bu risaIoni
yelion nosIin lorbiyosindo onIara aiIanmasi vacib oIan
lovokkI, sobir vo AIIah yoIunda holla canini beIo vermo-
yo hor an hazir oIma kimi keyfiyyolIorin formaIamasinda
bir vasilo oImasini arzu edirik. Imam Hseyn bu sadaIa-
nan keyfiyyolIori hom qoIbindo oIan imani, hom do konk-
rel omoIi iIo sbul elmi bir qardaimiz oIdugundan
dnrk ki, inaIIah ona aid ediIon bu risaIo do gonc-
Iorimizin doyanolIi, sobirIi vo imanIi bir msoIman kimi
yelimosino az da oIsa z lhfosini verocokdir.
Oziz oxucu! Kilabin lorlibali iIo bagIi bozi mosoIoIori
diqqolinizo aldirmaq islordik. iIirik ki, eygomborIorin,
sohaboIorin adIarini okorkon onIara hrmol oIamoli oIaraq
bozi duaIar edirik. unIari onIarin adIarina biliik okiIdo
yerIodirdik. unIardan, mosoIon:
iarosinin oxunuu saIIoIIahu aIeyhi vo soIIom,
monasi ona AIIahin saIavali vo saIami oIsun biIdirir.
iarosi radiyaIIahu anhu kimi oxunur vo AIIah
ondan razi oIsun monasini verir, kii cinsino aid ediIir.
I m a m H u s c y n
6
iarosi radiyaIIahu anho kimi oxunur vo AIIah
ondan razi oIsun monasini verir, qadin cinsino aid ediIir.
iarosi radiyaIIahu anhumo kimi oxunur vo
AIIah onIarin ikisindon do razi oIsun monasini verir.
Uca AIIahdan baina msibol goImi bln msoI-
man qardaIarimiz n sobir diIoyir vo onIara z veron
bu sixinliya sobir elmoIorinin ocrini hom bu dnyada,
hom do axiroldo vermosini arzu edirik.
O/A"*'+1;
BC/BC/DBBC
_.- ;-,
7
Giri
Oziz oxucu, doyorIi msoIman baci vo qardaIarim!
AgiI vo dnco sahibi oIdugumuzdan iroIi goIorok hami-
miz Uca AIIah lorofindon yaradiIdigimizin forqindoyik.
unun forqindo oImagin z byk bir nemoldir. nki,
he do hor kos znn AIIah lorofindon yaradiIdigina
inanmir vo inanmamagi sobobindon do nofsinin islokIori-
nin loIobi iIo hor zaman zno mxaIif, ox zaman da onu
hoIak edocok, onu lodricon hoIaka srkIoyocok yoIIara
ba vurur vo bu yaamaq ugrunda mbarizo meydaninda
zn lam nozarolsiz hiss edir. Iilno-fosadIar da mohz bu
cr insanIar lorofindon orlaya ixir. undan oIavo diqqol
yelirsok grorik ki, bu cr insanIar no edirIorso elsoIor do,
z nofsIorinin islokIori iIo yaasaIar da, bu cr yaayii
zIori zIorino mnasib biIsoIor do, nodonso daim
qoIbIorinin rahalsizIigindan ikayolIonir vo ya no n
yaadiqIarindan vo bu yaanan hoyalin monasiz oIdugun-
dan giIeyIonirIor. eIoco onIara veriIon vaxl bouna, dn-
yanim aIdadici vo oyun-oyuncaq oIan maddiyyalina sorf
ediIir vo insan ona veriIon sinaq mddolini ox doyorsiz
okiIdo israf edorok bu dnyani lork edir. Yoxdan var
I m a m H u s c y n
8
ediImonin vo no n yaradiImanin hikmolini dork edon-
Ior bu xsusda ox rahaldirIar deyo bu dorkelmoni byk
bir nemol hesab edirIor. OnIara vod ediIon gnn nemol-
Iorino oIan mhkom iman onIara bir ominIik vo rahalIiq
golirir. u cr agiI sahibIorinin AIIahin yegano vo oriksiz
Yaradan oImasini vo yaraldiqIarina do yaIniz faydaIi
oIanIari lvsiyo elmosinin dorki onIar n bir xiIas yoIu
oIur. ununIa yanai bu xiIas yoIunda onIarin mlIoq bir
yoI gsloron eIiyo oIan ehliyac duyguIari da AIIah loro-
findon cavabsiz qaImir vo onIar daim mmolIoro rohbor
oIan eIiIorIo bu byk vo agir bir imlahan meydaninda
lok buraxiImirIar. Hor mmolo gndoriIon eIi mlIoq
oIaraq o mmol n bir nmuno oIdugundan bu eIiIoro
ilaol do vacib buyuruIur. Uca AIIahin yaraldigi insanIara
oIan bu ovozsiz kmoyi onIara ioriIorindon bir yoI gs-
loron eIi gndormosi son oIaraq bln booriyyolin xiIas-
kari Muhammod vasilosi iIo lamamIanmidir. Ieygom-
borimiz byk bir oxIaq sahibi oIdugu n Uca AIIah
lorofindon qiyamolodok bln insanIara bir nmuno eIan
ediImidir. u xsusda Quranda beIo buyuruIur:
"Hoqiqoton do, son byuk ox!aq sahibison!"
1
1
oI-QoIom surosi, 4.
_.- ;-,
9
"A!!ah:n E!isi siz!oro A!!aha vo Axirot gununo
umidini bag!ayan!ara vo A!!ah: nx zikr cdon!oro gzo!
numunodir."
1
Ieygomborimizin goIii zamani zndon ovvoIki
eygomborIor kimi bln insanIari lagulu
2
inkar edorok
Tok oIan AIIaha ibadolo agirmi vo bu mdhi missiyani
yerino yelirdiyi n oImazin ozabIara, msibolIoro dz-
moIi oImudur. O, insanIari bu agir, amma orofIi, hom do
sonu soadol oIan yoIa dovol elmi vo bu dovoli qobuI
edonIorin do mlIoq imlahan oIunacaqIari, boziIorinin iso
ox byk msibolIorIo zIoocoyi barosindo onIari xobor-
dar elmidir. Ona gro do Ieygomborimizin yoIunu ge-
don hor bir msoIman mlIoq bir olinIik, sixinli vo oIa
biIsin do byk msibolIoro iIo zIoocoyino, kodor vo
qom grocokIorino nofsini hazirIamaIidir. u, hoqiqi m-
minIorin vo AIIaha verdikIori vodo sadiq oIanIarin imla-
hanidir. AIIah sevdikIorini beIoco imlahan edir.
AIIahin izni vo rohmoli iIo sizo loqdim eldiyim bu
kiik risaIodo mohz beIo bir insana, grkomIi oxsiyyolo -
1
oI-Ohzab surosi, 21.
2
Tagul sz aagidaki kimi izah oIunur:
(a) Uca AIIahIa yanai iIahiIodiriIon vo ibadol oIunan hor hansi bir mox-
Iuq, (b) AIIahin haram buyurduqIarina mohoI qoymayan gnahkar, (c) eylan
vo ibIis, () cadugorIor vo baxiciIar, (d) insanIari aIdadan vo AIIahin oriolino
zidd oIan qanunIar qobuI edon kafirIor, (e) bl yerIodiriIon mobod.
I m a m H u s c y n
10
AIIaha verdiyi vodo vo eygomborimizin yoIuna sadiq
oImu, bu yoIa maIi vo cani iIo xidmol emi, Uca AIIahin
sevdiyi n byk bir sinaga okdiyi, amma bu sinaq-
dan aIniaiq vo qohroman kimi ixdigi, hamimizin hom
foxri, hom do kodori Imam Hseyno hosr ediImidir.
u gn dnya hoyalimiz daha ox maddi oIan nemolIoro
sevgi zorino kkIondikco vo bu formada dnyaya bagIi-
Iiq lorbiyosi miIIolimizin goncIorinin dnco vo hoyal
lorzino hakim kosiIdikco, larixdo AIIaha verdiyi vodo vo
Ieygombor yoIuna sadiq qaIan insanIarin misaIinin
goncIoro aiIanmasi daha ox ohomiyyol kosb elmoyo ba-
Iayir. u monada Imam Hseynin hoyali vo mcadiIosi,
onun qohroman vo osI doyanolIi kii xarakleri bugnk
goncIorimizin lorbiyosindo ox mhm bir nmuno oIma-
Iidir. Imam Hseyn adi diIimizo goIor-goImoz iIk oIaraq
iimizdo yaadigimiz hiss z monboyini qoIbimizin siziI-
lisindan aIib gzIorimizo yoI laan vo yanaqIarimizIa s-
zIon gz yaIarina qodor bizi losirIondirir. Qoribodir ki,
bu kodorIi hiss dorhaI z yerini bu insanin mogrurIugu,
olinIik vo sinaqIarda dzmIIy vo Ieygomborin
yoIuna sadiqIiyi iIo yksoIdiyi ohidIik moqaminin sevin-
ci iIo ovoz oIunur. QoIbimizi bryon sevinc hissi hor bir
mmin insanin on byk arzusu oIan vo Imam Hseynin
_.- ;-,
11
do yksoIdiyi ohidIik zirvosi iIo bagIidirsa, kodor hissi vo
qoIbimizin hoIo do sizIamasi, canimizdan arliq sevdiyimiz
Ieygomborimizo on ox oxayan, onu grorkon ona
oIan sevgisindon holla xlbosino beIo fasiIo veron Iey-
gombor novosinin zIodiyi faciovi bir haqsizIiqIa bag-
Iidir. u adi haqsizIiq idimi`... Xeyr! u, namazda ikon
kroyino ixdiqda onu incilmomok n biIorokdon na-
maz socdosini uzadan, qucagina glrdkdo iso onun
goIocokdo zIoocoyi byk bir sinagi AIIahin izni iIo
qabaqcadan biIdiyindon zaIimIarin oIi iIo vuruIacaq boy-
nuna gz yaIari iindo mbarok dodaqIarini loxunduran
eygomborin novosino qari oIan bir haqsizIiq idi. On
drd osrdir mohz sevgiIi Ieygomborimizin mbarok
dodaqIari doydiyi n miIyonIarIa msoImanin Kobo
evindo oIan qara daa z dodaqIari iIo loxunmaq isloyi
ugrunda eldiyi cohdIoro vo oxIarinin da bu arzuya naiI
oImadan ziyarolini baa vurub geri qayildigi mdhi bir
grnlyo hor bir hocc zovvari ahid oImudur. Dediyi-
miz kodor hom do Ieygombor dodaqIarinin mbarok
Iori iIo hor gn orofIonon boyunun vuruImasina
uzanan, zno msoIman deyon zaIimin buna neco oIinin
goImosinin dogurdugu hissIordir. Orda, Kobo evindo Iey-
gomborin bir dofo dy vo mbarok dodaqIarinin
I m a m H u s c y n
12
birco dofo loxundugu yero miIyonIarIa insanin dodaq-
Iarini loxundurmaq isloyi, burda iso o doqaqIarin hor gn
loxundugu bir boynun vuruImasi kodor deyiImi` Sz-
sz ki, byk dorddir. z do bu msiboli onun baina
golironIor no kafirIor, no do mrikIor deyiI, z mmoli-
nin insanIari oImudur. oIko do mohz bu faklin z
facionin dorinIiyini daha da arlirir. z mmoli lorofindon
on ox oziyyol okon insanIara baxdiqda grorik ki, onIa-
rin oxusu larixdo AIIaha Ia yaxin insanIar oImuduIar.
u barodo grkomIi airimiz Nizami Goncovidon gzoI
bir misaIa diqqol yelirok:
Kim ki, ad qoymudur qoca dnyada,
Onu z doslIari vermidir bada.
Ay zI Yusifi yad edin bari,
Ona quyu qazdi z qardaIari.
Isa ki, insanIiq eImindo lokdi,
Hor bir yohudidon cofaIar okdi.
Ohmod ki, rohbori oIdu orobin
Grd cofasini Obu Lohobin.
OzoIdon dnyanin bir qaydasi var:
aI lulan barmagi ariIar sancar.
1
1
LeyIi vo Mocnun, soh: 63.
_.- ;-,
13
SeiIon insanIarin baina goIonIor barosindo grkom-
Ii airimiz neco do gzoI bir xalirIalma elmidir: aI lu-
lan barmagi ariIar sancar AIIah Nizami Goncoviyo roh-
mol eIosin!
Imam Hseynin baina goIon msibolIor IsIam lari-
xinin on kodorIi hadisoIorindon biridir. u hadisoIor hom
do goIocok nosiIIor n bir moklobdir ki, IsIama bagIan-
maq vo bu dindo six birIomok zorurolini biIdirir. Imam
Hseyn da mohz beIo dnb vo beIo yaayan insan-
Iardan oIub. Onu sevon insanIar da onun kimi dino Iayi-
qinco xidmol edib msoImanIarin birIiyino aIimaIidirIar.
u risaIo hominin bu hadisodon iroIi goIorok ar-
aIanan mmolin, eImsizIiyi ucbalindan bir-birino d-
mon kosiIon lorofIorin birIiyino bir sosIonidir. Sz gedon
vo buna oxar larixi hadisoIor biz msoImanIarin birIiyi-
no, isli mnasibolIorino, mehribaniIigina losir gslormo-
moIidir. AnIamaIiyiq ki, gc birIikdodir. IxliIaf iso birIiyi
sarsidir vo demoIi gcmz do lkondirir. Kemii xa-
lirIayaraq msoImanIarin arasina ikiliroIik saIan, onIarin
arasinda filno-fosad yayan mnafiqIorin iso vay haIina!
OnIar barosindo Quranda beIo buyruIur:
"On!ar A!!ah: vo iman gotiron!ori a!datmaga a!:-
:r!ar. Ha!buki ya!n:z z!orini a!dad:r vo &/,/ an!am:r-
I m a m H u s c y n
14
!ar. On!ar:n qo!b!orindo xosto!ik vard:r vo A!!ah da nn-
!ar:n xosto!iyini art:rm:d:r. Ya!an sy!odik!orino gro
agr:!:-ac:!: bir ozab okocok!or. On!ara: "Ycr uzundo Io-
sad trotmoyin!" dcyi!diyi zaman: "Biz ki, ancaq xcyir-
xah!:q cdon!orik!" dcyir!or. 5zsuz ki, nn!ar Iosad tro-
don!ordir, amma &/,/ baa dumur!or."
1
u mosoIonin bir lorofidirso, robIemin digor lorofi
do bu mosoIoni Izmsuz oIaraq vo bozon do moqsod-
ynI okiIdo msoImanIar arasinda oIan naraziIiqIari do-
rinIodirmok n orlaya aliImasinin bir dini eliqad loIobi
oIaraq insanIara aldiriImasidir. u robIem eIo ordoIon-
diriIir ki, sanki bu lodbirIoro qaliImayanIar buna gro bir
sorgu-suaIa luluIacaqIar. IsIam dininin mvqeyi iso forq-
Iidir. OvvoIki nosiIIorin buraxdiqIari sohvIoro, habeIo el-
dikIori gnahIara gro biz sorgu-suaI oIunmayacagiq. u
mosoIoIor ibrol n mmolo misaI gsloriImoIi, amma ix-
liIafa sobob oIacaq soviyyoyo goliriIib ixariImamaIidir.
ZaIim, AIIahin vod eldiyi Cohonnomo sakin oIacaqdir. u
beIodirso, kemi hadisoIordon yaIniz ibrol aImaIi vo bu
hadisoIor insanIari bir-birindon ayirmamaIidir. Xsuson
do, deyiIdiyi kimi bu hadisoIori lrodonIorin omoIIori
1
oI-oqoro surosi, 9-12.
_.- ;-,
15
barosindo biz sorumIu deyiIik. Quran bunu bizo beIo izah
edir:
"On!ar bir ummot idi ki, go!ib gctdi!or. On!ar:n
qazand:q!ar: z!orino, sizin qazand:g:n:z iso sizo aiddir.
5iz nn!ar:n ctdik!ori barodo snrgu-sua!a tutu!mayacaq-
s:n:z."
1
Ummolin birIiyindon daniarkon bir mosoIoni do
yaddan ixarmamaIiyiq ki, Uca AIIah bizi msoIman ad-
Iandirib. Odur ki, mon fiIan mozhobdonom, mon fiIan
firqodonom, mon fiIan loriqoldonom vo baqa bu kimi
ayri-sekiIik saIan ifadoIordon islifado elmok, sohaboIorin,
imamIarin vo onIarin ardiciIIarinin demodiyini demok,
beIoIikIo do, digor msoImanIardan seiImok bizIoro ya-
ramaz. He eilmisiniz ki, sohaboIordon vo ya ohIi-beyl-
don kimso mon Muhommodiyom (yoni Muhommod
Ieygomborin yoIundayam) desin`! Xeyr, AIIah loaIo
Qurani Korimdo msoImanIara mohz Onun yoIunu lulub
gelmoyi buyurur
2
vo eIo homin Kilab da onIari firqo-firqo
1
oI-oqoro surosi, 134 vo 141.
2
"Bu, Monim dngru yn!umdur, nnu tutub gcdin. Baqa yn!!ara uyma-
y:n. unki, 0'(0..1# sizi A!!ah:n yn!undan uzaq!ad:rar. A!!ah bun!ar: sizo
tvsiyo ctmidir ki, bo!ko 2%3'omo..o#$o, okinosiniz". oI-Onam surosi, 153,
"Dc: "Ogor siz A!!ah: scvirsinizso, monim ard:mca go!in ki, A!!ah da sizi
scvsin vo gunah!ar:n:z: bag:!as:n. A!!ah Bag:!ayand:r, Rohm!idir". AIi-
Imran surosi, 31.
I m a m H u s c y n
16
oImaqdan okindirir
1
deyo onIar homio zIorini sadoco
msoIman saymiIar. HodisIorin birindo deyiIir ki, bir
dofo iki sohabo biri mhacir oIdugu n, digori iso on-
sar oIdugu n foxr edirmi. Ieygombor do onIari
grb beIo demidir: "Mon sizin aran:zda n!a-n!a siz
cahi!iyyo dvrundoki kimi Ioxr cdirsiniz?" DiqqolIi
oIun, baxmayaraq ki, mhacir vo onsar szIorino
Quranda lez-lez rasl goIinir vo bu ifadoIor orioldo do
varid oImudur, holla Quranda AIIah mhacir vo onsari
lorifIoso do,
2
Iakin bu adIarIa foxr elmok odavolo golirib
ixardiqda arliq bu adIardan beIo islifado elmok qadagan
ediImidir. Ieygomborimizin onIari qinayib beIo demo-
si do buna gro idi. Digor bir hodisdo do Ieygombor
buyurmudur: "Hor kim baqas:n: cahi!iyyo dvrundoki
kimi ag:rsa, o!botto, n, Cohonnom oh!indon n!ar." Soha-
boIor dediIor: (Ya RosuIuIIah!) Namaz qiIib oruc lulsa da
beIo` Ieygombor dedi: "Namaz q:!:b nruc tutsa da
1
"Dngru din budur, !akin insan!ar:n nxu &/,/ bi!mir. Tvbo cdib
A!!aha uz tutun, Ondan qnrxun, namaz q:!:n vo murik!ordon n!may:n! O
kos!or ki, z dinini b!ub Iirqo!oro ayr:!d:!ar. Hor Iirqo z toriqotini *3!*,
&%.%& scvinir". or-Rum surosi, 30-32.
2
"Dindo ham:n: tub kcon i!k muhacir!oro vo onsara, hominin yax:
i!or grmokdo nn!ar:n ard:nca gcdon!oro go!inco, A!!ah nn!ardan raz:d:r,
nn!ar da Ondan raz:d:r!ar. 4..15 nn!ar uun ug1-.1#t a!t:ndan ay!ar axan,
iindo obodi qa!acaq!ar: Connot bag!ar: haz:r!am:d:r. Bu, byuk ugur-
dur". ol-Tovbo surosi, 100.
_.- ;-,
17
bc!o. Odur ki, A!!ah:n ag:rd:g: kimi, Robbinizin sizi
muso!man, mmin, A!!ah:n qu!!ar: ad!and:rd:g: kimi
(siz do bir-birinizi) ag:r:n!"
eIo oIdugu haIda biz hansi osasa gro zmzo ad
glro biIorik`! Oksino, biz zmzo AIIahin bizo verdiyi
gzoI addan baqa bir ad glrmomoIiyik. Uca AIIah
buyurur:
"Pcygombor sizo, siz do insan!ara ahid n!as:n:z
dcyo, A!!ah hom ovvo! ,1+%.' )!$%(%' 6%!1&.1#$1, hom do
bu 7%!1&$1 sizi muso!man ad!and:rd:."
1
DoyorIi oxucu, bu kiik risaIo hom moIumal, hom do
ibrol xaraklerIi oIdugu n bu iki moqsodi birIodirmoyo
aIimiiq. KorbaIa hadisoIorino dair oIan moIumalIar ol-
rafinda aariIan shbolIoro nozor yelirdikdo bu mosoIodo
orla yoI lulanIarin sayinin ox az oIdugunu grrk. u
mosoIo ya hoddon arliq iirdiIir vo o dorocoyo aldiriIir
ki, arliq comiyyoldo msoImanIardan bir-birino kin vo
dmoniIik hissIori bosIoyon iki qru z-zo goIir (ox
vaxl da buna IsIamin dmonIori yardim edir). Yaxud da
digor bir qru cahiIIor iso bu hadisonin mahiyyolini o qo-
dor kiiIdir ki, sonda zaIimIarin omoIIori haqq ii soviy-
1
oI-Hocc surosi, 78.
I m a m H u s c y n
18
yosino qaIxmi oIur. Hoqiqol iso bunIarin ikisinin orlasin-
dadir. iz do bu risaIodo yaIniz sohih monboIordo bizo
qodor goIib alan doqiq moIumalIari loIamiiq ki, odaIol-
don uzaq oImayaq.
RisaIonin ibrol xaraklerIi oImasini lomin elmok n
iso Imam Hseyn msiboli iIo yanai IsIam larixindo
AIIah lorofindon imlahan oIunan, AIIah lorofindon maI,
can, dogru yoIu lamaq namino izlirabIara vo olinIikIoro
sino gormokdo sinaga okiIon laninmi insanIarin hoyal-
Iarindaki moqamIari da risaIoyo daxiI elmiik. unu el-
mokdo moqsodimiz bu idi ki, soydaIarimiz, xsuson do
goncIorimiz biIsinIor ki, AIIaha iman golirmi, Ieygom-
borin yoIunu zno yoI elmi hor bir kosi moyyon
sinaqIar gzIoyir. OIbollo, bu insanIarin hoyaldaki sinaq-
Iarina dair oIan bozi misaIIari z hocmino vo agirIigina
gro Imam Hseynin baina goImi msibolIo bir siraya
qoymaq oImaz. nki Hseyn ibn OIinin zIodiyi imla-
han larixdo boIko do misIi borabori oImayandir. Amma
yeno do moqsodimizin lorkibi oIaraq bu risaIoni bozi mi-
saIIarIa zonginIodirmokIo sizIori AIIah vo RosuIunun
islodiyi okiIdo oImaq isloyon baci vo qardaIarimi da
moyyon sinaqIara hazir oImaga agirmaqdir. AIIahin bu
ayosini lez-lez xalirIamaq gorokdir. Uca AIIah buyurur:
_.- ;-,
19
"Insan!ar c!o guman cdir!or ki, tokco: "Iman gotirdik!"
dcmo!ori i!o nn!ardan o! oki!ocok vo nn!ar s:naga oki!-
moyocok!or?! Biz nn!ardan ncoki!ori do s:naga okmi-
dik (nn!ar: da s:naga okocoyik). 5zsuz ki, A!!ah dngru
dan:an!ar: da, ya!an:!ar: da akara :xardacaqd:r."
1
AIIahin raziIigini qazanib Connolo daxiI oImaq osas hodo-
fimizdirso, biImoIiyik ki, bu asanIiqIa doriIosi meyvo deyiI-
dir. unun n mlIoq sinaga okiIocoyik. MsoImanin
on yaxisi on ox msibol vo sixinliIarIa imlahan oIunan vo
bunIara sobir edonIordir canimiz Imam Hseyn qardai-
miz kimi.
1
oI-Onkobul surosi, 2-3.
I m a m H u s c y n
20
Imam Huscynin dunyaya go!mosi
Ieygomborimizin sevimIi novosi vo mminIorin
omiri OIi ibn Obu TaIibin ogIu Hseyn hicrolin dr-
dnc iIindo, aban ayinin bei anadan oImudur. Onun
dogumu mnasiboli iIo AIIahin rosuIu iki qo kosib
ziyafol vermidi. Ieygomborin bln aiIo zvIori, hom-
inin onun sohaboIori Hseynin dnyaya goIiino ox se-
vinmi vo ona xsusi qaygi gslormidiIor. Ieygombor
z novoIorini ox sevor, onIari ozizIoyor vo onIari baIam
deyo agirardi. OnIara Hoson vo Hseyn adIarini da mohz
Ieygombor qoymudur. Muhommod ibn OIinin rovayol
eldiyi hodisdo deyiIir ki, OIi ibn Obu TaIib demidir: Ho-
son dnyaya goIdikdo mon ona Homzo adIarini, Hseyn
doguIduqda iso ona omisinin adini Cofor adini qoymu-
dum. Sonra Ieygombor moni agirib dedi:
! _ .,' .' _' , , "
Mono bunIarin adIarini doyidirmok omr oIundu!
Mon dedim: AIIah vo Onun rosuIu daha yaxi biIir! On-
da Ieygombor onIara Hoson vo Hseyn adini qoydu.
1
1
Msnod imam Ohmod 1/159, 1370-ci hodis, Msnod Obu YoIo, 1/147,
Mocom oI-Kobir, 2780, Mslodrok, 4/277, Mocmouz-Zovaid, 8/52, SiIsiIoluI
Ohadis os-Sohiho, 2709.
_.- ;-,
21
UsloIik o, novoIorini xola-boIadan qorumaq n
dua edib beIo deyordi:
! .` , .=` , ` `` = ., ,'
, `. `, ` "
Hor bir eylandan, zororIi hooraldan vo hor is
gzdon qorumaq n sizi AIIahin lam koImoIorino hova-
Io edirom
1
.
2
Hordon Ieygombor namaz qiIarkon socdodo ikon
Hoson vo Hseyn onun beIino ixar vo sohaboIor onIari
konara okmok islodikdo oIi iIo iaro edib onIara doymo-
moyi buyurar, namazini qiIib qurlardiqdan sonra iso on-
Iari dizinin slndo olurdub deyordi:
! _-' . `.-`, , "
Kim moni sevirso, qoy bunIari da sevsin!
3
Ieygomborin novoIorino oIan sevgisi digor rova-
yoldo do gzoI okiIdo ifado oIunmudur. Ieygombor
beIo buyurmudur:
1
Transkrisiyasi: Uizukumo bikoIimaliIIahil-lammoli min kuIIi eylanin
vo hammolin vo min kuIIi aynin Iammolin.
2
Sohih oI-uxari, 4/119.
3
SiIsiIoluI-Ohadis os-Sohiho, 312.
I m a m H u s c y n
22
! - _ , ' . .-' = .-' ,- .
- , - .= . "
Hseyn mondondir, mon do Hseyndon. Hseyni
sevon kimsoni AIIah da sevor. Hoson vo Hseyn novo-
Iorin novosidir!
1
ir baqa rovayoldo do beIo demidir:
! ,-' ._-' , ,.,' _.,' "
Kim Hoson vo Hseyni sevorso, moni sevmi oIar,
kim do onIara nifrol edorso, mono nifrol elmi oIar.
2
HodisIordon aiq-aydin grnr ki, hor bir msoI-
mana Hoson vo Hseyni sevmok vacibdir. QoIbindo Iey-
gombor sevgisi oIan kos onIara da mohobbol bosIomo-
Iidir vo ovvoIki nosiIIor ohIi-beyli, xsuson do Hoson vo
Hseyni sevdikIori kimi, bizIor do onIari sevmoIiyik. On-
Iarin sevinci sevincimiz, kodori do kodorimiz oImaIidir.
Ieygomborin vofalindan sonra ohIi-beylin baina go-
Ion on byk msibol Hseynin KorboIa Indo aman-
sizcasina qolIo yeliriImosi idi. OIbollo ki, bu, onIar n
1
oI-Cami os-Sogir, 5457.
2
_.- ;-,
23
bir imlahan idi vo bho yoxdur ki, AIIah sevdiyi quI-
Iarini sinaga okor. Uca AIIah buyurur:
! ! " # $ % & ' () * + , - . /
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9: ;
< = > ? @ A B C D E F G H I
J K L M NO P Q R S "
"A!!ah yn!unda !on!oro: "!udur!or!" dcmoyin.
Oksino, 0,.1# diridir!or, !akin siz &/,/ duymursunuz.
Biz sizi bir az qnrxu, bir az ac!:q, bir az da ma!-dv!ot,
insan vo mohsu! itkisi i!o s:nayar:q. 5obir cdon!oro
mu|do vcr. O kos!or ki, nn!ara bir musibot uz vcrdikdo:
"Biz, A!!aha moxsusuq vo Ona da qay:dacag:q!" dc-
yir!or. On!ara z Robbi toroIindon toriI!or vo morhomot
vard:r. Mohz nn!ar dngru yn!da n!an!ard:r."
1
u xsusda Ieygombor demidir:
! ' ., .,. , . . _, -, _ .- , .,
. , . ,, , . . , _ , _ _ ,
__, . , - ,, _ _. , , ,=- "
1
I m a m H u s c y n
24
InsanIar arasinda on ox sinaga okiIonIor ey-
gomborIordir, sonra da ene44e-%).e# 5)4'-' oxayanIardir.
Hor kos imanina gro sinaga okiIor. Ogor adam dinindo
mhkom oIarsa, e4(e&&e# $%3 baina goIon msibolIor do
oxaIar. Yox ogor zoif oIarsa, onda imanina gro imlahana
okiIor. Mminin xolaIari azaIdiqca baina goIon msi-
bolIor do arlar.
1
Hseyn hoIo kro ikon onun KorboIada ohid
oIacagi barodo Ieygomboro xobor veriImidi. Onosin
rovayol eldiyi hodisdo deyiIir ki, bir dofo yagi moIoyi
Ieygomborin yanina goImok n izn islodi vo Iey-
gombor z zvcosino: Iy Ummu SoIomo, he kosi ya-
nima buraxma!- deyo buyurdu. u vaxl Hseyn qaa-
qaa goIib Ieygomborin qucagina hoandi vo aliIib-
dmoyo baIadi. Ieygombor onu bagrina basib d.
Onda moIok sorudu: Son onu sevirson` Ieygombor :
oIi!- deyo cavab verdi. MoIok dedi: Tee**6E#$%3 sonin
mmolin onu qolIo yelirocok. Isloyirsonso, onun qolIo ye-
liriIocoyi yeri sono gslorim. Ieygombor : oIi!- deyo
cavab verdikdo, moIok ona qirmizi loragi gslordi.
1
_.- ;-,
25
Sabil oI-unani demidir: O yer KorboIa idi.
1
AIIahin rosuIu dnyasini doyiorkon Hseynin aIli
yai var idi. Hseyn ovvoIco babasi Ieygomborin yanin-
da onun sevgisi vo morhomoli iIo, sonraIar da alasinin,
mminIorin omiri OIi ibn Obu TaIibin yaninda gzoI
lorzdo lorbiyo aImidi. Hseyn eImIi oImasi iIo yanai
yiyoIondiyi eImo omoI do edirdi. O hoddindon ziyado
dino bagIi oIub, ox namaz qiIan, oruc lulan, dofoIorIo
AIIahin Ivini ziyarol edon bir zal idi. TarixiIor onun
iyirmi be dofo iyada hocc ziyarolino geldiyini yazmi-
Iar. undan oIavo o, gzoI diI qabiIiyyolino maIik bir oxs
idi. O, xlboIorinin birindo beIo demidir:
Iy insanIar, oxIaqIi oIun, qonimolIoro dogru loIosin!
YaxiIiq eldikdo onu gecikdirmoyin, kr edin. iriniz
kimoso yaxiIiq eldikdo sizo lookkr ediImodikdo biIin
ki, AIIah sizo bunun mkafalini verocokdir. iIin ki, yax-
iIiqIa insan savab oIdo edor. YaxiIiq edon insani grdk-
do onu xosifol grorsiniz. IisIik edon insan grdkdo iso
onu bodbin bir okiIdo grorsiniz. Iy insanIar, yaxiIiq
edon ucaIar, isIik edon iso aIaIar. On yaxi insan oI aib
1
SiIsiIoluI-Ohadis os-Sohiho, 1171.
I m a m H u s c y n
26
islomoyon adama yaxiIiq edondir. Kim qardaina olin
voziyyoldo yardim gslorso, olino dondo do AIIah ona
yardim edor. Dnya iIorindo qardaina yardimi oIan
koso AIIah Qiyamol gnndo yardimi oIar. YaxiIiq edo-
no AIIah da yaxiIiq edor. Hoqiqolon do, AIIah yaxiIiq
edonIori sevir.
Imam Hseyn AIIahin raziIigini qazanmaq n
Quran oxuyub namaz qiImaqIa, gndzIori iso oruc lul-
maqIa keirordi. O, ox aIiconab vo gzlox bir insan oI-
maqIa yanai hom do oxIu sodoqo veron soxavolIi bir
adam idi. AIIah Hseyndon razi oIsun!
Rovayol oIunur ki, bir dofo Hseyn doslIari iIo bos-
lana gedir. Homin boslanda onun Safi adIi bir kIosi var
idi. oslana yaxinIadiqda Hseyn grd ki, ogIan olu-
rub rok yeyir. O, bir agacin arxasindan gizIico ogIana
baxib grd ki, o ox qoribo bir ey edir. rok arasini
qaIdirib iki hissoyo bIorok yarisini zno glrr, yari-
sini da ilo verir. Hseyn onun bu horokolindon ox looc-
cbIondi. royi yeyib bilirdikdon sonra ogIan beIo dedi:
Homd yaIniz aIomIorin Robbi oIan AIIaha moxsusdur.
AIIahim, moni vo monim agami bagiIa. VaIideynIorimo
_.- ;-,
27
borokol verdiyin kimi ona da borokol box el, ey rohmIi-
Iorin rohmIisi. Hseyn ixib: Iy Safi!- deyo ogIani sos-
Iodi. OgIan cavab verib dedi: uyur, monim agam, ba-
giIa soni grmodim. Hseyn ona dedi: HaIaIIigini ver,
ey Safi, mon sonin boslanina icazosiz girmiom. Safi de-
di: Rica edirom agam, bu no szdr deyirsiz` Hseyn
dedi: royin yarisini zn yeyib, yarisini ilo vermoyin
no demokdir` OgIan dedi: Mon rok yedikdo bu il
mono baxdigina gro royi lok yemoyo ulaniram. Axi
bu il boslani dmonIordon qoruyur. ir do ki, bu il so-
nin ilindir, mon iso sonin kIon. Ona gro sonin royini
borabor yeyirik. unu eildikdo Hseyn agIayaraq de-
di: Iy Safi, mon soni AIIah xalirino azad edirom vo sono
somimi qoIbdon iki min dinar verirom.
1
Hseyn hom do ibadol, oxIaq, xasiyyol vo soxavol
baximindan baqaIarina nmuno idi. O hom do ox cosur
vo caolIi idi. Neco deyorIor, ol z kk slndo bilor.
Hseyn Afrikanin imaIinda, Toborislanda vo Kons-
lanlinooI dyIorindo ilirak elmi, habeIo alasi iIo bir-
go onun aardigi dyIordo mord-mordano vurumu-
1
Obnaun-Nobi vo Ohfadihi.
I m a m H u s c y n
28
dur. O z alasindan al amagi, gIomoyi vo sorrasl ox
almagi yaxica monimsomidi.
Uca AIIah Hseyno bosirol nuru, dorin zoka, agiI, lez
anIama qabiIiyyoli vo hifz box elmidi. HoIo kiik yaIa-
rindan imam Hseyn Qurani ozborIoyib boIagol eIminin
sirIorino yiyoIonmi, ayoIorin lofsirini vo babasindan ro-
vayol oIunan hodisIori yronmidi. Imam Hseyn Qura-
ni hoIo uaq ikon babasindan ozborIomi, hodisIori iso
qardaindan vo anasindan rovayol elmidir. Arliq yeni-
yelmo yaIarina doIduqda Hseyn AIIahin haqq yoIuna
dovol edirdi. InsanIar da Ieygombor novosino bosIo-
dikIori xsusi mohobbolo gro ona diqqolIo quIaq asar-
diIar. Hseyn hodisIori osason alasi OIidon, anasi Iali-
modon, onun xaIasi Hind binl Obu HaIodon vo mordon
rovayol elmidir.
SohaboIor onun xolrini ox isloyirdiIor. Xsuson do
raidi xoIifoIor Ieygomborin ohIi-beylino ayrica ehli-
ram gslorordiIor.
Obu okr homio deyordi: Canim OIindo oIan
AIIaha and oIsun ki, RosuIuIIahin yaxinIari monim
n z yaxinIarimdan daha ozizdir.
1
1
Sohih oI-uxari, 3712.
_.- ;-,
29
mor ibn Xollab do hominin, onIari ox isloyirdi.
ir dofo o, sohaboIorin uaqIarina Iibas ayIayarkon Ho-
sono vo Hseyno Iayiq Iibas lamadi. Odur ki, on-
Iara xsusi Iibas aImaq n Yomono adam gndordi.
Nohayol, (Yomondon goliriImi) Iibasi onIara verdikdon
sonra dedi: Indi qoIbim rahal oIdu.
1
Yeno bir dofo mor ayIari bIdrorkon Hoson-
Io Hseyno ohIi-beyldon oIduqIari n hor birino be
min dirhom verdi.
2
Osman ibn Offan da z nvbosindo onIara ox
yaxiIiqIar edordi. u isli mnasibolIorin nolicosi idi ki,
xovaricIor
3
Osmanin evini mhasiroyo aIdiqIari zaman
imam OIi z ogIanIari iIo qiIincIarini okib onun m-
dafiosino qaIxmi, Osman iso onIarin IdrImosino ra-
1
Siyor OIam on-NuboIo, 3/287.
2
3
Xovaric orobco xoroco ( _,- ) feIindon omoIo goImi xarici sznn comidir.
Xoroco xaric oImaq, xarici iso xaric oIan demokdir. Xarici deyiIdikdo, msoIman
camaalindan ayriIib zno doslo yaradan vo ya yaranmi beIo bir dosloyo qou-
Ian, doIiI-sbulsuz oIaraq byk gnah sahibini kafir sayan vo oriolo zidd oIan
digor oxIaqIari zndo com edon fasiqIor nozordo luluIur. u firqo msoIman-
Iar arasinda meydana goImi iIk firqodir. OnIar AIIahin razi qaIdigi, ConnolIo
m|doIonmi, IsIam n canindan vo maIindan kemi, Ionodok Ieygomboro
sadiq oImu Osman vo OIi kimi iki byk oshaboni kafir sayib ohid elmiIor.
I m a m H u s c y n
30
ziIiq vermomi vo AIIaha and verib orani lork elmoIorini
xahi elmidir.
Yaca Hseyndon ox byk oIan Obu Hureyra
bir dofo conazodo ilirak edorkon (yzIorIo adamin gz
nndo hrmol oIamoli oIaraq) Hseynin obasinin olo-
yindoki loz-loragi irmidi.
1
Alasi OIi ibn Obu TaIib ona ovozoIunmaz nosihol-
Ior elmidir. O demidir:
OgIum, sono hom gizIindo, hom do akarda AIIahdan
qorxmagi, hom qvvolIi, hom da zoif haIinda haqqi
demoyi, hom varIi, hom do kasib oIanda qonaol elmoyi,
hom dosla, hom do dmono qari odaIolIi oImagi, hom
lonboIIik, hom do yaxi ohvaI-ruhiyyon oIduqda aIima-
gi, hom olin, hom do asan vaxli AIIahdan razi oImagi
lvsiyyo edirom.
OgIum, biI ki, Connoldo he bir isIik, Cohonnomdo
iso he bir xeyir yoxdur. Connoldon baqa hor bir nemol,
Cohonnom odundan da baqa hor bir boIa he kimidir.
1
_.- ;-,
31
OgIum biI ki, z eyibIorini gron oxs, he zaman ba-
qasinda eyib lulmaz. AIIahin ona bIdy ayIa raziIaan
oxs he zaman ilirdiyi bir eyo loossfIonmoz. Iis niyyol-
Io qiIincini qinindan ixaran eIo onunIa da IdrIor. Qar-
daina quyu qazan z dor. zgosinin hicabini aan ox-
sin aiIo zvIorinin rly aiIar. z sohvIorini unudan
oxs baqaIarinin sohvIorini bydor. Hor io dzon loIof
oIar. Donizo surolIo aliIan balar, zn boyonon kos
yoIunu azar, agIini hamidan yksok lulan aIaIar, baqa-
Iarini sofeh sayan syIor, is yerIoro gedon bhlanIara
moruz qaIar, aIaqIara qarian roziI oIar, aIimIorIo olurub-
duran iso ucaIar, ox sevinon oIo saIinar, ayri oIan saIamal
qaIar, ohvolIorini lork edon azad oIar, hosodi lork edoni
insanIar sevor.
OgIum, mminin izzoli insanIardan he bir ey islo-
momoyidir. Aza qane oImaq lkonmoz bir maIdir. I-
m lez-lez xalirIayan azaciq dnya nemolIorino razi oIar.
Ozabdan qorxub is omoIi lork elmoyonin vo xeyir islo-
yib aIimayanin haIi neco do qoribodir.
I m a m H u s c y n
32
OgIum, biI ki, zikr nurdur, qofIol zImoldir, cahiIIik
zoIaIoldir, baqasindan ibrol glron xoboxldir, on xe-
yirIi miras odobdir, on yaxi dosl gzoI oxIaqdir.
OgIum, qohumIuq oIaqoIorini kosmokIo iroIiIoyi,
isIikIo do varIanmaq oImaz.
OgIum, saIamalIiq on qismdir: Onun doqquzu, zikr
islisna oImaqIa, susmaqdir. iri iso sofeh insanIarin
mocIisindon uzaq oImaqdir. Kim mocIisIordo AIIaha asiIik
nmayi eldirso roziI oIar. IIm loIob edon iso biIikIi oIar.
OgIum, eImin zirvosi mIayim oImaqdir. Msibol-
Ioro sobir elmok iso iman xozinoIorindondir. IffolIi oImaq
kasibin, kr elmok iso varIinin zinolidir. ir eyi ox
edon onunIa laninar. ox danianin sohvi do ox oIar.
Xolasi ox oIanin iso hoyasi az oIar. Hoyasi az oIanin
loqvasi da azaIar. Toqvasi azaIanin iso qoIbi mohv oIar.
QoIbi mohv oIan kos iso Cohonnom oduna giror.
OgIum, gnahIarindan doIayi midsizIiyo dmo,
omoIIorini xeyirIo biliron o qodor gnahkar var ki. Hom-
inin no ox omoI edib sonda Cohonnomo donIor var.
Moqsodini axlaranin iIori yngIIoor.
_.- ;-,
33
OgIum, biI ki, ox ziyarol elmok adami bezdirir.
Tocrbo loIamadan rahal oImaq sohv bir addimdir. In-
sanin zn boyonmosi iso onun agiIdan kom oIduguna
sbuldur.
OgIum, isIamdan daha orofIi, loqvadan daha Ivi,
lvbodon yaxi ofqol, iffoldon gzoI Iibas yoxdur.
OgIum, eImini vo omoIini, sevgisini vo nifrolini, aIi-
veriini, daniigini vo skulunu yaIniz AIIah n edon
kimsoyo Connol vacib oIar.
1
1
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 5/147-148, oI-idayo von-Nihayo,
7/328-329.
I m a m H u s c y n
34
Imam Huscynin Iozi!otino
dair rovayot cdi!mi bozi hodis!or
Imam Hseynin barosindo bir ox hodisIor rovayol
ediImidir ki, bu hodisIorin hamisi onun Ieygomboro ,
onun ohIi-oyaIina vo onun sohaboIorino no qodor oziz oIdu-
gunu, onIarin Hseyni no qodor ox sevdiyini gslorir. Go-
Iin bu hodisIordon boziIorino diqqol yelirok:
' -_ , , ., " .' "
' , # " ,,= _', .., , , ,
_ .- _ ,, " ! _-_ _` "
Rovayol ediIir ki, bir nofor ibn mordon agcaqa-
nadin qani barodo filva islodi. Ibn mor sorudu: Son
kimIordonson` Adam: Mon Iraq ohIindonom- deyo
cavab verdi. Ibn mor dedi: una bir baxin! Mondon
agcaqanadin qani barodo filva isloyir. HaIbuki, onIar
Ieygomborin novosini IdrmIor. Mon Ieygombo-
rin beIo dediyini eilmiom: u dnyada Hoson vo
Hseyn monim n iki reyhan bilkisi kimidirIor.
1
1
Sohih OdobuI-Mfrod, 85.
_.- ;-,
35
,,_ , " ' -_ , , `, ,`-` ., ` '
, .,'` , ` ., , ` , `, `, ,`_ , _ "
! _-_ _` "
Digor rovayoldo deyiIir ki, ne??# 9%+'-e&%).e bir nofor
AbduIIah ibn mordon ihramda
1
oIan adamin miIok I-
drmosi barodo sorudu` Ibn mor dedi: F+#?'2''&G Iraq
ohaIisi miIok haqqinda soruur. HaIbuki, onIar Ieygom-
borin qiz novosini
2
IdrmIor. Ieygombor demidir:
u dnyada bunIar
3
monim n iki reyhan bilkisi kimi-
dirIor.
4
` ` `, _,' , " ` ` ., ,. ! ` , `_`
.` ,' ` ,.` ,', " ,` _ ', ~, -, ` ,`-, "
! `,`, ..`, _` ' "
Sod ibn Obu Voqqas rovayol edir ki, Uca AIIahin:
"Dc: "Go!in ngu!!ar:m:z: vo ngu!!ar:n:z:, qad:n!ar:m:z:
vo qad:n!ar:n:z:, zumuzu vo zunuzu ag:raq, snnra
iso dua cdib ya!an:!ara A!!ah:n !onot ctmosini di!o-
1
Ihrama girmok hocc vo ya mro ziyarolini niyyol elmok.
2
OnIarin xoyanoli nolicosindo Hseyn KorboIada ohid ediImidir.
3
urada Hoson vo Hseyn nozordo luluIur.
4
I m a m H u s c y n
36
yok"
1
ayosi naziI oIduqda, Ieygombor OIini, Ialimoni,
Hosoni vo Hseyni agirib dedi: AIIahim, bunIar mo-
nim ohIi-beylimdir!
2
` . " _,- ' _` ` ,, ` , `- ,` ` ,` ,` '
.- `- ``, _ `-` ' `, .- ``,`- - ` `, ` ..- ~
,-` ' `, .- _ ' `-` `, " ! ` `, ,`, ` . `, `,`
`-` , ` ' .`, ` , ,`, =`, , _, = "
Aio rovayol edir ki, bir sohor Ieygombor oynin-
do qara yundan oba evdon bayira ixdi. u vaxl OIinin
ogIu Hoson, onun ardinca Hseyn, onun daIinca Ialimo,
onun daIinca da OIi Ieygomborin yanina goIdi vo o,
onIari obasinin aIlina aIib bu ayoni
3
oxudu: "Ey cv oh!i!
A!!ah sizdon gunah:n:z: si!ib aparmaq vo sizi tortomiz
ctmok istoyir"
4
.
, _' ,,, " ,_ = - , , _,.
, ,- # _,. " . _ , , . ,, -' ,=
, ,_ = , " ! . ,-,, . ,-,, "
1
AIi-Imran surosi, 61
2
Sohih MusIim, 2424.
3
oI-Ohzab surosi, 33.
4
Sohih MusIim, 2404.
_.- ;-,
37
Rovayol ediIir ki, Obu Hureyra demidir: (ir
dofo) Ieygombor Oqra ibn Habisin yaninda Hseyni
d. (unu gron) Oqra dedi: Siz uaqIarinizi rs-
nz`! Monim on vIadim var, amma mon onIardan he
birini momiom. Ieygombor ona baxib dedi: Rohm
elmoyon kimsoyo rohm ediImoz.
1
, ,,, " . ,_ = =- .- - -,
,, .., .,~' ., .,,, ,_ = _'
,- ,.,, , ,, , " ! . = ! ,,' ,.,',
" .,= , ,. ., .,,, , _.' - .=
,- ,_, " #
.
ureydo rovayol edir ki, Ieygombor xlbo veror-
kon Hoson vo Hseyn oyinIorindo qirmizi kynok, zIori
do bdroyo-bdroyo ona lorof goIdiIor. Ieygombor
minbordon db onIari qucagina aIdi, sonra da nndo
olurdub dedi: AIIah dogru buyurmudur: "Hoqiqoton,
var-dv!otiniz vo v!ad!ar:n:z ancaq bir s:naqd:r"
2
Mon
bu kroIoro baxib bdroyo-bdroyo goIdikIorini grb
1
Torgib vol-Torhib, 2262.
2
ol-Togabun surosi, 15.
I m a m H u s c y n
38
dzmodim, szm yarimiq qoyub onIari yanima qaI-
dirdim.
1
_, , ., ' " -,- _ _ . ,`, ~ ,
- ., .,,= _,' _ ' ., , , .,, -
, , ,, -., - -' - - ,,
,-., .'_ , . , _ " ! - _
', . `.-' = .-' - .-, .= . "
YoIo ibn Murra demidir: (ir dofo) biz Ieygom-
borIo birgo yoIa ixdiq vo yemok sfrosino dovol oIun-
duq. O zaman Hseyn yoIda oynayirdi. Ieygombor
camaalin nndo yyrorok oIIorini Hseyno lorof adi,
gah o yana, gah da bu yana (saga-soIa) keorok vo uagi
gIdrorok onu qucagina aIdi. Ieygombor bir oIi iIo
onun onosinin aIlindan, o biri oIi iIo do onun baindan
lulub onu (yngIco) sixaraq d. Sonra dedi: Hseyn
mondondir, mon do Hseyndon! Hoson vo Hseyni se-
von hor kosi AIIah da sevor. OnIar novoIorin novosidir.
2
1
Snon ol-Tirmizi, 4143, MikaluI-Mosabih, 6159.
2
OdobuI-Mfrod, 364.
_.- ;-,
39
' , ,_ " .,~ _ . , , --
_,- _ ,, _ . . _' , .,
_-- . .' , , -
-, _ ,_, " ! . , ,, _, ,, _ ,-'
,-' .-', ,- "
Rovayol ediIir ki, Usamo ibn Zeyd demidir: ir
dofo geco mon bir idon lr Ieygomborin yanina goI-
dim. O, evdon bayira ixdiqda obasinin aIlinda noso var
idi, Iakin mon bunun no oIdugunu ayird edo biImodim.
Mon iimi hoII eldikdon sonra dedim: (Ya RosuIuIIah!)
Obanin aIlinda saxIadigin nodir` O, obasini qaIdirdiqda
mon Hoson vo Hseynin onun dizIori slndo olurdugu-
nu grdm. Onda Ieygombor dedi: unIar monim
novoIorim, qizimin vIadIaridir! AIIahim, mon onIari sevi-
rom, Son do hom onIari, hom do onIari sevon kosIori sev!
1
' _ ,,, " _,- , ,_ = , - , .-
_ . , _ . , , ,, ., , ,, .,
- _, ., -_ " , ,_ = $ : ,- " !
1
Sohih Snon ol-Tirmizi, 8/269.
I m a m H u s c y n
40
,-' _-' , ,.,' _.,' # _, - , -
._ = , "
Rovayol ediIir ki, Obu Hureyra demidir: (ir
dofo) Ieygombor Hoson vo Hseyni glrb bizim yani-
miza goIdi. UaqIardan biri onun (sag) iynindo, o biri
iso (soI) iynindo olurmudu. Ieygombor (nvbo iIo)
gah bunu, gah da onu rd. Nohayol, goIib bizim yani-
miza aldiqda bir nofor dedi: Ya RosuIuIIah, son, hoqi-
qolon do, onIari ox isloyirson! Onda Ieygombor de-
di: Kim onIari sevorso, moni sevmi oIar, kim do onIara
nifrol edorso, mono nifrol elmi oIar.
1
, " .,'_ _ , ,, , . ,, ..,
_, .' _' ,, _,_ ,, . " _', .' ',
" ! - ,-.', ,, _' =' ,, " .-' :
., -' : ., #
Rovayol edirIir ki, ibn Abbas demidir: (ir dofo)
mon gnorla yalib yuxuda Ieygombori grdm. SaIa-
ri daginiq, sl-bai loz-loraq iindo idi, oIindo do qanIa
doIu bir o lulmudu. Dedim: Alam-anam sono qur-
1
Msnod imam Ohmod, 2/440, Mslodrok oI-Hakim, 3/166, SiIsiIoluI Oha-
dis os-Sohiho, 2895.
_.- ;-,
41
ban, ya RosuIuIIah, bu nodir` Dedi: u, Hseynin vo
onun mosIokdaIarinin qanidir. O gndon bori oIimdo
lulmuam. IIo yuxuda grdym gndo Hseyni qolIo
yelirdiIor.
1
= , , " ! .' ,_ = . _,- ,, _
. , . , = , . , . , .,- , .- ,
.- , ' , ,_ . , ,_ , ._- , ' , ' ' ._ =
.,, _ ,. ,,, , _ ### "
AbduIIah ibn mor rovayol elmidir ki, Iey-
gombor bayram namazIarina gedorkon IodI ibn Abbasi,
AbduIIah ibn Abbasi, OIini, Cofori, Hosoni, Hseyni,
Usamo ibn Zeydi, Zeyd ibn Harisoni vo Oymon ibn
Ummu Oymoni z iIo aarar, yoI boyu uca sosIo lohIiI
vo lokbir golirordi
2
...
3
1
Msnod imam Ohmod, 1/283, MikaluI-Mosabih, 6172.
2
Yoni, AIIahu Okbor, AIIahu Okbor Io iIaho iIIoIIah, AIIahu Okbor,
AIIahu Okbor vo IiIIahiI-homd deyordi.
3
Snon oI-eyhoqi, 3/279, SiIsiIoluI Ohadis os-Sohiho, 1/170.
I m a m H u s c y n
42
Imam Huscynin onino
dcyi!on toriI!or
IsIam aIimIorinin oksoriyyoli z kilabIarinda hoz-
roli Hseyni lorifIomi, onun neco byk oxsiyyol oI-
dugunu gslormi vo beIoIikIo do, ona oIan sevgiIorini
aiq-aydin boyan elmiIor.
Ibn Sirin demidir: Yohya
1
oIeyhissoIamdan sonra
gyIor Hseyndon baqa he kosin Imno agIama-
midir.
2
Ibn Teymiyyo demidir: Hoson vo Hseyn Iey-
gomborin ohIi-beylinin on hrmolIiIorindondir. eIo
ki, Ieygombor OIini, Ialimoni, Hosoni vo Hseyni
obasinin aIlina aIib demidir:
3
AIIahim, bunIar monim
1
Yohya oIeyhissoIam yz iyirimi drd min eygombordon biridir. Alasi
Zokoriyya vo xaIasi ogIu Isa da eygombor idi. u adi ona AIIah z qoy-
mudur. Quranda deyiIir: "Bir zaman Zoko#%((1 Robbino giz!ico dua cdib
dcmidi: "Ey Robbim! Art:q sumuk!orim zoiI!omi, ba:m da agappaq
agarm:d:r. Ey Robbim! 5ono ctdiyim dua sayosindo 5)8' 91:! bodboxt n!-
mam:am. Mon zumdon snnra go!on qnhum!ar:mdan $%,o' )!%,13t+' (1,1;
1-1<.1#t,$1, qnrxuram. Zvcom do snnsuzdur. Mono z toroIindon c!o
bir v!ad box ct ki, n hom mono, hom do Yaqub nos!ino varis n!sun. Ey
Robbim! E!o ct ki, n So,%, raz:!:g:n: qazanm: n!sun!" =,1' &).o' 9o5(
0./,$/> "Ey Zokoriyya! 5oni Yohya ad!: bir ngu!!a mu|do!oyirik. Biz bu ad:
0,$1, nco kimsoyo qnymam::q!" Moryom surosi, 3-7.
2
Siyor OIam on-NuboIa, 3/312.
3
Sohih Snon ol-Tirmizi, 2979.
_.- ;-,
43
ohIi-beylimdir! OnIarin gnahIarini siI aar vo onIari
lorlomiz el!
1
Ibn Teymiyyo hominin demidir: Aura gn
AIIah Hseyno ohid oImagi nosib elmokIo onun hr-
molini ucaIlmi, onu qolIo yelironIori, habeIo bu ido on-
Iara kmokIik gsloronIori vo bundan momnun qaIanIari
iso aIaIlmidir. Hseyn (mminIoro) gzoI nmuno oI-
mudur. O da, qardai Hoson do Connoldoki cavanIarin
on hrmolIisi oIacaqIar. Hoson vo Hseyn IsIam izzoli aI-
linda lorbiyo aImi, sloIik Uca AIIah (Ieygomborin )
bu iki novosini daha yksokIoro ucaIlmaq n onIara
ohid oImagi nosib elmidir. Hseynin qolIo yeliriImosi,
hoqiqolon do, byk bir msiboldir...
2
Yeno o demidir: Hseyn ibn OIi Aura gn qolIo
yeliriImidir. Onu hoddini ami zaIim bir layfa qolIo
yelirmidir. AIIah Homzoyo, Coforo, OIi ibn Obu TaIibo
vo digoriIorino ohidIik nosib edib onIarin hrmolini ucaIl-
digi kimi, Hseyno do ohid oImagi nosib edib onun hr-
molini ucaIlmidir. Uca AIIah bu minvaIIa onun moqa-
1
Minhac os-Snno, 4/561.
2
Mocmu Iolava, 4/511.
I m a m H u s c y n
44
mini vo dorocosini yksoIlmidir. O da, qardai Hoson
do Connoldoki cavanIarin on hrmolIisi oIacaqIar. OIbol-
lo ki, yksok moqama ancaq sinaqIardan keo-keo naiI
oImaq oIar. Ieygombordon : InsanIardan on ox
kimIor sinaga okiIir`- deyo soruduqda o demidir:
InsanIar arasinda on ox sinaga okiIonIor eygombor-
Ior, sonra omoIisaIehIor, sonra da (omoIIorindo onIara)
oxayanIardir. Hor kos imanina gro sinaga okiIor. Ogor
adam dinindo mhkom oIarsa, (oIbollo ki,) baina goIon
msibolIor do oxaIar. Yox ogor zoif oIarsa, onda imani-
na gro imlahana okiIor. Mminin xolaIari azaIdiqca
baina goIon msibolIor do arlar. Hodisi Tirmizi vo ba-
qaIari rovayol elmiIor...
1
Ibn AbduI-or demidir: Hseyn oIduqca hrmol-
Ii, dindar, oxIu oruc lulan, namaz qiIan vo hocc edon
birisi idi.
2
Zohobi demidir: Obu AbduIIah Hseyn ibn ObuI
Hoson OIi ibn Obu TaIib ibn AbduImulloIib ibn Haim,
ibn Abdumonaf ibn Qusey oI-Quroi oI-Haimi orofIi
1
Mocmu Iolava, 4/201.
2
oI-Isliyab, 1/377.
_.- ;-,
45
imam, kamiI oxIaq sahibi, Ieygomborin dnyadaki
reyhan qoxuIu sevimIi novosidir.
1
Ibn Kosir demidir: Hseyn Ieygombordon gzoI
lorbiyo aImi vo hoIo uaq ikon Ieygombori ilirmidir.
Ieygombor ondan ox razi idi. Obu okr os-Siddiq ona
ehliram gsloror vo onu ox isloyordi. mor vo Osman da
hominin. Hseyn alasinin yaninda byyb boya-baa
almi, ondan bir ox hodisIor rovayol elmi, onunIa
birIikdo bln dyIordo ilirak elmidir...
2
1
Siyor OIam on-NuboIa, 3/280.
2
oI-idayo von-Nihayo, 11/476.
I m a m H u s c y n
46
Imam Huscynin
Connot!o mu|do!onmosi
Hoqiqolon, insanin dnyada ikon, quIagi eido- eido
AIIahin Ieygombori lorofindon ConnolIo m|doIonmosi
byk ugur vo ovozoIunmaz bir nemoldir. u iso ancaq
boziIorino nosib oImudur. Ieygomborin sevimIi novosi
Hseyn do beIoIorindon oImudur. Xo onun haIina! ir
dofo Ieygombor Hseyni gslorib demidir:
! .-' .' ,=, , . ' - ,=, "
"Kim Connotdoki cavan!ar:n on hrmot!isini gr-
mok istoyirso, buna baxs:n".
1
O hominin demidir:
! - , - " , . ' - , ,,' _- , "
"Hoson vo Huscyn Connotdoki cavan!ar:n on hr-
mot!isi n!acaq!ar. Ata!ar: O!i iso nn!ardan da xcyir!i-
dir".
2
O hominin demidir:
1
Msnod Obu YoIo, 1874, Sohih ibn Hibban, 237, SiIsiIoluI-Ohadis os-
Sohiho, 4003.
2
Mslodrok oI-Hakim, 3/167, SiIsiIoluI-Ohadis os-Sohiho, 796, Sohih oI-
Cami, 47.
_.- ;-,
47
! - , - , . ' - . _, - _, , <, , _-
, ,,_ , ~ , . ' - . . <, ., ., "
"Hoson vo Huscyn Connotdoki cavan!ar:n on hr-
mot!isi n!acaq!ar. Ya!n:z xa!a uaq!ar: Moryom ng!u
Isa vo Zokoriyya ng!u Yohya istisnad:r. Fatimo do Con-
notdoki qad:n!ar:n on hrmot!isi n!acaq. Ya!n:z Imra-
n:n q:z: Moryom istisnad:r".
1
Imam Hseyn AIIah yoIunda ohid oImudur.
ohidIor haqqinda iso Uca AIIah Qurani Korimdo beIo
buyurur:
! ! " # $ % & ' () * + , - . / 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 : ; < = >
? @ A B C D E F G H I J K L M
N O P "
1
Snon on-Nosai, 8169, Mslodrok, 4778, Mocom oI-Kobir, 2610, Sohih
ibn Hibban, 6959, orh os-Snno, 14/138, SiIsiIoluI Ohadis os-Sohiho, 796,
Sohih oI-Cami, 5492.
I m a m H u s c y n
48
"A!!ah yn!unda !duru!on!ori os!a !mu sanma.
Oksino, 0,.1# diridir!or, z!orinin Robbi yan:nda nn!a-
ra ruzi vcri!ir. On!ar A!!ah:n z !utIundon nn!ara vcr-
diyi ncmot!oro scvinir, arxa!ar:nca go!ib ho!o nn!ara at-
mam: kos!orin hc bir qnrxu i!o qar:!amayacaq!ar:na
vo nn!ar:n kodor!onmoyocok!orino Ioroh!onir!or. On!ar
A!!ah:n ncmotino, !utIkar!:g:na, hom do A!!ah:n m-
min!orin mukaIat:n: hco :xarmayacag:na scvinir!or".
1
1
AIi-Imran surosi, 169-171.
_.- ;-,
49
Korbo!a Iaciosi
Hicrolin 60-ci iIindo Iraq ohIi Hseynin Yezid ibn
Maviyoyo beyol
1
elmodiyindon xobor lulduqda Hsey-
nin yanina nmayondoIor vo moklubIar gndorib yaIniz
ona beyol edocokIorini, Yezidi, onun alasini, Osmani,
mori vo Obu okri yox, mohz OIini vo onun vIadIarini
islodikIorini biIdirdiIor. u orofodo Hseyno be yzdon
arliq moklub goImidi. eIo oIduqda hozroli Hseyn i-
Iori yoIuna qoymaq, beyolin hoqiqol oIub-oImadigini y-
ronmok vo bu haqda ona olrafIi moIumal gndormok
moqsodiIo z omisi ogIu MusIim ibn OqiIi onIarin yanina
gndordi. MusIim ibn OqiI doslIari Abdurrohman ibn
AbduIIah oI-Orhobi, Qeys ibn Mishor os-Soydavi vo
Imaro ibn Ubeyd os-SoIuIi iIo birIikdo Kufoyo yoIIandi.
Modinoyo yelidikdo MusIim zIorino iki boIodi luldu.
YoIda zIodikIori olinIikIordon doIayi MusIim Hsey-
no moklub yazib geri qayilmaq n izn islodi, Iakin
Hseyn buna raziIiq vermodi vo israr edib ondan Kufoyo
1
eyol: birinin hakimiyyolini qobuI edorok ona labe vo sadiq oIma.
I m a m H u s c y n
50
gelmoyini loIob eldi.
1
MusIim Kufoyo goIib aldiqda Mux-
lar ibn Obu Ubeydin evindo qonaq qaIdi. Lakin ibn Ziya-
din Kufoyo goIdiyini eildikdo Hani ibn Urvanin evino
geldi. Nohayol, MusIim camaalin Hseyno beyol elmok
islodiyini yoqin eldi. eIoIikIo, on iki min nofor Hseyno
sadiq qaIacaqIarini biIdirmok moqsodiIo Hani ibn Urva-
nin evindo MusIimo beyol eldiIor. eyoldon sonra MusIim
ibn OqiI Hseyno moklub gndordi. Moklubda deyiIirdi:
unIar yaIan danimirIar. KufoIiIorin hamisi sonin loro-
findodir. Moklubum sono alan kimi durma goI! u sz-
Iordon sonra Hseyn kufoIiIorin ona sadiq qaIacaqIarini
yoqin eldi vo Kufo ohIino beIo bir moklub yazdi:
Mon ohIi-beylimdon elibar eIodiyim omim ogIunu
sizin yaniniza gndormidim ki, sizin fikrinizi yronib mo-
no bir xobor yoIIasin. O da sizin eyni fikirdo oIdugunuzu
mono biIdirdi. InaIIah mon do sizo qovuacagam.
2
u beyoldon xobor lulan Kufo vaIisi Nomon ibn o-
ir oI-Onsari voziyyolin gorginIoocoyini baa dd vo
camaalin qarisina ixib beIo bir xlbo verdi:
1
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 6/274.
2
OvvoIki monbo.
_.- ;-,
51
AIIahdan qorxun, ey AIIahin quIIari! Iilno-fosad
lrolmokdon vo firqoIoro bInmokdon okinin! nki
beIo hadisoIordo kiiIor IdrIr, qan su yerino axir vo
kimIorinso vari-dvIoli qosb ediIir. Mono goIinco, biIin
ki, mono qari vurumayanIarIa mon vurumayacagam,
mono hcum elmoyono mon hcum elmoyocoyom. Ha-
beIo sizinIo diIIomoyocoyom vo sizo salamayacagam.
Hominin he koso nifrol bosIomoyocoyom, he kosin ba-
rosindo is zonn elmoyocoyom vo he kosi illiham elmo-
yocoyom. Yox ogor mono is mnasibol gslorsoniz, be-
yoldon boyun qairsaniz vo omiro mxaIif oIsaniz, biIin
ki, zndon baqa mobud oImayan AIIaha and oIsun ki,
qiIincimi glrb son nofosodok sizinIo vuruacagam.
Mon isloyirom ki, aranizdan haqqi biIonIorin sayi baliIi
doslokIoyonIordon daha ox oIsun!
1
OmoviIordon AbduIIah ibn MusIim oI-Hodromi bu
xlboni eidondon sonra Nomon ibn oirin yanina goIib
ona elirazini biIdirdi vo dedi: eIo xlbo iradosi zoif oIan-
1
I m a m H u s c y n
52
Iara moxsusdur. Son onIara z gcn gslormoIison. La-
kin Nomon ibn oir onun bu lokIifini rodd eldi.
1
Nomonin bu mvqeyi Yezidin xouna goImodi vo
onu luldugu vozifodon azad eldi, yerino do UbeyduIIah
ibn Ziyadi loyin eldi, sloIik ona beIo bir moklub yazdi:
AdamIarim mono xobor gndormiIor ki, ibn OqiI Ku-
fodo camaali baina yigmi vo msoImanIari araIamaq
fikrino dmdr. Moklubum sono alan kimi Kufo ohIi-
nin yanina gel vo onIardan ibn OqiIi sono losIim elmoyi
loIob el. Onun qarisini aImaq n oIindon goIoni el....
2
Moklub ibn Ziyada alan kimi o, qardai Osmani z yeri-
no (osroyo) vaIi loyin eldi, sonra da z iIo bir doslo adam
glrb Kufoyo yoIIandi.
3
UbeyduIIah ibn Ziyad Kufoyo
goIdikdon sonra z casusIarini hor lorofo yoIIayib MusIim
ibn OqiI barosindo xobor loIamaga baIadi. O, am ohIin-
don oIan MoqoI adIi birisino min dirhom verib dedi:
AI bu uIu, gel MusIim ibn OqiIi la! MoqoI uIu gl-
rb moscido gedib namaz qiIan bir noforin yanina goIdi.
Adam namazini qiIib qurlardiqdan sonra MoqoI ona yaxin-
1
OvvoIki monbo.
2
3
_.- ;-,
53
Iaib dedi: Qurbanin oIum, mon am ohIindonom, fiIan-
kosin mvIasiyam. AIIah mono RosuIuIIahin ohIi-beyli-
ni sevmoyi, habeIo onIari sevonIori do sevmoyi nosib edib.
u min dirhomi ohIi-beyldon oIan birisino hodiyyo el-
mok isloyirom. Iilmiom ki, Hseyn ibn OIinin yaxinIa-
rindan biri bu momIokolo lorif buyurub. oIko onun yeri-
ni mono deyoson, bu uIu ona verim, o da onu z ehliyac-
Iarina sorf eIosin. Adam dedi: No n son bu mosciddo
mohz mono yaxinIadin` MoqoI dedi: nki sonin zn-
don xeyirxahIiq yagir, son ohIi-beylo yaxin oIan adama
oxayirsan. Adam dedi: Vay sonin haIina! Son arliq
zn ifa eIodin. Mon soni laniyiram, biIirom no n
goImison. MoqoI ona yaIvarib bu haqda he yerdo dani-
mamagi xahi eldi vo oradan uzaqIadi. Nohayol, o, Mus-
Iim ibn OqiIi ladi vo onun mocIisindo ilirak elmok ona
myossor oIdu. O, axama qodor mocIisdo olurub oradaki
shbolIori dinIodi, sonra da UbeyduIIah ibn Ziyadin yani-
na gedib onIarin moqsodIorini ona biIdirdi. eIoIikIo, ibn
Ziyad MusIimin Hani ibn Urvanin evindo qaIdigini, z
lorofdarIari iIo mohz orada yigidiqIarini yrondi.
1
un-
1
I m a m H u s c y n
54
dan sonra ibn Ziyad Muhommod ibn Oosi vo Osma ibn
Xariconi yanina agirib onIardan Hani barodo xobor aIdi.
Sonra onIardan Hanini onun yanina golirmoyi loIob eldi.
OnIar da Haninin yanina gedib onu ibn Ziyadin yanina
golirdiIor. Ibn Ziyad onu grondo dedi: Son MusIim ibn
OqiIi z evino golirmison, sloIik camaali da ora yigmisan
ki, ona beyol elsinIor`! Hani dedi: Mon beIo bir i lul-
mamiam vo bunIardan xoborim yoxdur. Onda ibn Zi-
yad MoqoIi agirldirdi. MoqoI onun yanina daxiI oIduqda
ibn Ziyad Haniyo dedi: unu laniyirsan` Hani bu ada-
min casus oIdugunu anIadiqda ibn Ziyada dedi: Dz de-
yirsiniz, ya omir. Amma mon MusIimi evimo dovol el-
momidim, onun hansi yoIIa monim evimo goIdiyindon
do xoborim yoxdur. Izn ver gedim onu evimdon ixar-
dim! Ibn Ziyad dedi: Xeyr, son onu monim yanima
golirmoIison. Hani dedi: Qonagimi sono losIim elmok
mono yaraarmi` VaIIahi, mon bunu elmoyocoyom. Ibn
Ziyad oIindoki agacIa Haninin zno vurdu vo onun z-
gzn aI-qana boyadi, sonra da onu zindana aldirdi.
1
1
_.- ;-,
55
MusIim ibn OqiI Haninin oIo kediyindon xobor lul-
duqda beyol edon adamIarin hamisini bir yero loIadi.
u minvaIIa kufoIiIordon drd min nofor onun olrafina
loIadi. MusIim drd minIik ordu iIo ibn Ziyadin qosri-
no yaxinIadi vo onu mhasiroyo aIdi. undan xobor lu-
lan UbeyduIIah ibn Ziyad kufoIiIorin ziyaIiIarini onIarin
qarisina ixarldi. ZiyaIiIar onIari am ordusu iIo qorxul-
maga baIadiIar, sloIik irnikIondirdiIor do. Holla beyol
edonIorin qadinIari da mosoIoyo mdaxiIo edib MusIim-
don uzaq durmagi onIara nosihol edirdiIor. u lohdidIor-
don vo vodIordon sonra camaal MusIimin olrafindan
dagiIiib gelmoyo baIadi vo axirda onun yaninda comi
yz nofor adam qaIdi. Gnbalana yaxin iso arliq Mus-
Iim ibn OqiI lok qaImidi.
1
undan sonra MusIim ibn
OqiI bir qadinin evindo siginacaq ladi. Qadinin ogIu
Muhommod ibn Oosin mvIasi idi. Odur ki, dorhaI ge-
dib onun yerini Muhommodo xobor verdi. Muhommod
do z nvbosindo bunu ibn Ziyada biIdirdi. Ibn Ziyad da
z adamIarini onun daIinca gndordi. Ibn Ziyadin adam-
Iari MusIimi lulub aaranda o agIamaga baIadi. Ibn
1
I m a m H u s c y n
56
Ziyadin adamIari ona: Sonin kimi adam gorok agIama-
sin- deyondo, MusIim dedi: VaIIahi, mon zmo gro
agIamiram. Mon Kufoyo z lulmu Hseyno vo onun
ohIi-beylino gro agIayiram. unu deyondon sonra Mus-
Iim Muhommod ibn Oosdon Hseyno moklub gndor-
mok n izn islodi. Muhommod do Iyas ibn Abbasi
yanina agirib MusIimin moklubunu Hseyno aldirma-
gi ona lairdi. Moklubda deyiIirdi:
(Ya Hseyn!) AiIonIo birgo geri qayil! Qoy kufoIi-
Ior soni aIdalmasin! nki onIar sono do, mono do yaIan
syIomiIor. YaIaninin iso qoli qorari oIa biImoz!
1
undan sonra MusIimi ibn Ziyadin yanina golirdiIor
vo ibn Ziyad ona: Mon soni edam edocoyom- dedi.
MusIim dedi: IIo iso izn ver yaxinIarima vosiyyol edim.
Ibn Ziyad ona izn verdikdon sonra o, ibn Ziyadin yaninda
oluran mor ibn Sod ibn Obu Voqqasi bir konara okib
dedi: Iy mor! KufoIiIordon birisino monim yeddi yz
dirhom borcum var, bunu doyo biIorsonso, do.
2
Mon
1
Siyor OIam on-NuboIo, 3/308, oI-idayo von-Nihayo, 11/488, Tarix oI-
Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 6/297.
2
AIIah MusIimo rohmol eIosin! O biIirdi ki, borcIu oIdugu haIda Iso,
AIIah onu bagiIamayacaq. nki Ieygombor demidir: ohidin borcun-
dan baqa bln gnahIari bagiIanir. Sohih MusIim, 49991.
_.- ;-,
57
Iondon sonra meyidimi Hseyno gndor... mor onun
dedikIorini ibn Ziyada biIdirdi vo ibn Ziyad buna eliraz
elmodi. Sonra MusIimi edam elmok n onu qosrin koI-
Iosino qaIdirdiIar. QaIxa-qaIxa o, AIIahu Okbor,
1
Lo
iIaho iIIoIIah,
2
SbhanoIIah,
3
OslogfiruIIah
4
deyir vo
beIo dua edirdi: AIIahim, bizimIo bizi aIdadan vo bizi
qoyub qaan layfa arasinda Son zn hkm ver! Noha-
yol, qosrin koIIosino aldiqda okir ibn Homran adIi birisi
onun boynunu vurdu, baini bodonindon ayirdi. eIoIikIo
do, Orafa gn MusIim ibn OqiIi qolIo yelirdiIor.
5
una rogmon sorlrokIi, ozaziI, zaIim ibn Ziyadin
royi soyumadi, sloIik Hani ibn Urvanin qolIino do hkm
verdi. Hanini bazara golirib qobiIosinin gz qabaginda
edam eldiIor. Sonra hor ikisinin cosodini bazarin giroco-
yino, insanIarin gz nno asdiIar. undan sonra Mus-
Iimo kmok edon daha iki nofori do edam edib homin
yerdon asdiIar.
6
1
AIIah ykdr.
2
AIIahdan baqa ibadolo Iayiq oIan bir mobud yoxdur.
3
AIIah ak vo mqodosdir.
4
AIIahim moni bagiIa.
5
6
I m a m H u s c y n
58
Hicrolin 60-ci iIindo lorviyo gn (ziIhicconin 8-i)
Hseyn z yaxinIari vo aIlmia yaxin kufoIi iIo Mokko-
don yoIa dd. Onun bu fikrindon xobor lulan Amr ibn
Soid ibn As voziyyolin gorginIoocoyini baa db z
adamIarini onun yanina gndordi. OnIar Hseyni bu fi-
kirdon dainmaga agirsaIar da, Hseyn onIarin dedikIo-
rini qobuI elmodi. Nohayol, Hseyn ohIi-beyli iIo birgo
Iraqa yoIIandi. Hseyn Mokkodon ixdiqdan sonra Mor-
van ibn oI-Hokom ibn Ziyada moklub yazdi. Moklubda
deyiIirdi:
Hseyn ibn OIi sonin yanina goIir. iIoson, o, Iali-
monin ogIu Hseyndir, Ialimo do RosuIuIIahin qizidir.
VaIIahi ki, Hseyn bizim n hamidan ozizdir. ax, nof-
sino uyub eIo i lulmayasan ki, camaal sono lono vursun
vo goIocok nosiIIor bundan danisin. VossoIamu aIeykum!
1
Amr ibn Soid ibn As da z moklubunda ibn Ziyada
beIo nosihol elmidi:
Hseyn sonin yanina goIir. Nobado onunIa kobud
roflar edoson.
2
1
Toboqal, 5/167, Tohzib oI-KomaI, 6/422.
2
Tohzib oI-KomaI, 6/422.
_.- ;-,
59
Hseyn yoIda Zalu Irq deyiIon bir yerdo Iorozdoq
adIi mohur airo rasl goIdi. Hseyn ondan kufoIiIorin ba-
rosindo sorudu. Iorozdoq ona kufoIiIorin szIorinin s-
lndo duran adamIar oImadiqIarini biIdirdi. Hseyn ona
kufoIiIorin yazdiqIari moklubIari gslorondo Iorozdoq de-
di: OnIar soni qoyub qaacaqIar. Gelmo ora! (iIoson,)
son qoIbIori (zahiron) soninIo oIan, oIIori iso sonin oIeyhino
qaIxacaq bir layfanin yanina gedirson.
1
Hseynin Kufoyo goIiindon xobor lulmu ibn Zi-
yad onun qarisini aImaq n lodbir grmoyo baIadi.
OvvoIco z lorofdarIarini bir yero yigdi. Sonra onIara
Hseyni doslokIoyon hor kosi lulub onun yanina golir-
moyi omr eldi. eIo elmokIo ibn Ziyad Hseynin kufoIi-
IorIo bln oIaqoIorini kosmok niyyolindo idi.
2
iaro
Hseynin bln bunIardan xobori yox idi. Hseyn Haciz
deyiIon yero goIib aldiqda kufoIiIoro bir moklub yazdi
vo onu Qeys ibn Soydavi iIo Kufoyo yoIIadi. Lakin Qeys
Qadisiyyoyo goIib aldiqda Huseyn ibn Tomim z adam-
Iari iIo birgo onun qabagini kosdiIor vo onu lulub ibn
1
2
Onsab oI-Oraf, 3/573, oI-idayo von-Nihayo, 11/512.
I m a m H u s c y n
60
Ziyadin yanina gndordiIor. O da dorhaI onu edam el-
dirdi.
1
Sonra Hseyn baqa bir adamini MusIimin yanina
gndordi. Ibn Ziyad onu da lulub Idrd. odoviIor
Hseyno xobor verdiIor ki, ibn Ziyadin osgorIori he kosi
Kufoyo buraxmir vo he koso do Kufodon ixmaga izn
vermirIor. Nohayol, o, MusIim ibn OqiIin vo Hani ibn
Urvanin IdrIdyndon, sloIik kufoIiIorin ona xoya-
nol eldikIorindon xobor lulduqda olrafindakiIara dedi:
Kim ixib gelmok isloyirso, qoy gelsin. KufoIiIor o saal
dagiIiib geldiIor, yaninda qaIanIar iso ona dediIor: Soni
and veririk AIIaha, qayil geri. Kufodo he kos sono k-
mok elmoyocok, he kos soni doslokIomoyocok, oksino,
qorxuruq onIar sonin oIeyhino ixsinIar.
2
Hseyn hoIo yoIa dmok isloyorkon bozi sohaboIor
vo yaxinIari ona Mokkodon ixmamagi nosihol elmidiIor:
Ibn mor Hseynin Mokkodon ixdigini eildikdo
ona yeliib dedi: Hara gedirson` Hseyn: Iraqa- deyo
cavab verdi. Ibn mor dedi: Gelmo onIarin yanina!
Hseyn: OIimdo onIarin beyol eldikIorino dair moklubIari
var- dedi. Ibn mor dedi: AIIah z Ieygomborino
1
Toboqal, 5/376, oI-idayo von-Nihayo, 11/512.
2
_.- ;-,
61
axirol vo dnya arasinda seim elmoyi lokIif eldi, o da
axiroli sedi vo dnyadan vaz kedi. Son do onun bir
ciyararosison. VaIIahi ki, sizIordon he kos he vaxl
dnyani qazana biImoz. AIIah sizo bundan daha xeyirIi-
sini nosib elmidir. Geri dnn! Hseyn qayilmaq fikri
oImadigini biIdirondo ibn mor onu qucaqIayib bagrina
basdi vo dedi: AIIah kmoyin oIsun, ey fodai!
1
Ibn mor hominin demidir: Hseyn bizi yendi.
Axi, o, alasina vo qardaina oIan xoyanoli grmd.
Gorok he yero gelmoyoydi.
2
Ibn Abbas Hseynin Mokkodon ixmaq islodiyini
biIdikdo onun yanina goIib dedi: Iy omim ogIu! Camaal
sonin Iraqa gelmok islodiyini daniir. De grm, son no
elmok isloyirson` Hseyn dedi: Yaxin gnIordo biIo-
cokson, inaIIah. Ibn Abbas ona dedi: Ogor dediyin
adamIar omirIorini yixib, dmonIori qovub ohoro noza-
rol edirIorso, onIarin yanina gedo biIorson. Yox ogor
omirIori sagdirsa vo ohoro mohz onun adamIari nozarol
edirIorso, biI ki, onIar soni filnoyo agirirIar. Qorxuram,
1
Siyor OIam on-NuboIo, 3/292, Snon oI-Kubra, 13352.
2
I m a m H u s c y n
62
onIarin hamisi sonin oIeyhino ixsin, soni agiran adam-
Iar on qali dmonIorino evriIsin. Hseyn dedi: Mon
islixaro
1
edocoyom! axaq grok no oIur. Ibn Abbas
onun qoli qorara goIdiyini hiss eldi deyo, erlosi gn yeno
onun yanina goIib dedi: Iy omim ogIu, mon sono sobirIi
oImagi lvsiyo edirom. Qorxuram, bu yoIda hoIak oIa-
san. Iraq ohIi xain adamIardir. (IhliyalIi oI,) soni aIdal-
masinIar. OnIar dmoni oradan qovub ixaranadok
burada gzIo, onIarin yanina gelmo. Gedirsonso, Yomono
gel. Orada sonin alanin lorofdarIari var, gel onIarin yani-
na. Sonra kufoIiIoro moklub yaz, adamIarini onIarin ya-
nina gndor Hseyn dedi: Iy Omim ogIu! Mon biIi-
rom ki, son mono somimi-qoIbdon nosihol edirson. Lakin
mon arliq gelmok qorarina goImiom. Ibn Abbas dedi:
IIo iso qadinIari vo uaqIari znIo aarma. Mon islo-
mirom ki, Osman zvcoIorinin vo vIadIarinin gz
nndo qolIo yeliriIdiyi kimi, son do z zvcoIorinin vo
vIadIarinin gz nndo qolIo yeliriIoson. zndon
baqa mobud oImayan AIIaha and oIsun ki, ogor camaal
1
GrIocok bir iin ugurIu oIub-oImayacagini ovvoIcodon biImok n iki
rkol namaz qiIib dua elmokIo AIIahdan buna dair bir oIamol gslormosini
diIomok.
_.- ;-,
63
bizo eyib lulmu oImasaydi sonin saindan lulub soni
he yero buraxmazdim.
1
Ibn Abbasin dedikIorindon be-
Io nolico ixir ki, o, oriol baximindan Hseynin Yezido
qari ixmasinin oIeyhino oImamidir.
2
AbduIIah ibn Zubeyr ona demidi: Hara gedirson`
Sonin alani Idron vo qardaina lono vuran bir layfanin
yaninami gedirson`!
3
Obu Soid oI-Xudri demidir: Hseyn bizi yendi.
HaIbuki mon ona demidim: AIIahdan qorx, evindo olur
vo loyin oIunmu omiro qari ixma.
4
AbduIIah ibn Amr ibn oI-As demidir: Hseyn ox
loIosdi. VaIIahi ki, onun beIo bir i lulacagindan xoborim
oIsaydi, bunun qarisini aImaq n oIimdon goIoni
edordim.
5
Muhommod ibn oI-Honofiyyo
6
demidir: Qarda-
im, son monim n hamidan oziz, hamidan sevimIi vo
1
oI-KamiI fil-Tarix, 2/546, Mocom oI-Kobir, 2790.
2
oI-Iqoha voI-XIofa, soh: 25.
3
Msonnof ibn Obu eybo, 37364.
4
Toboqal, 1/445.
5
Orif, 87/119.
6
Muhommod Hoson vo Hseynin alabir qardai, OIi ibn Obu TaIibin Xov-
Io binl Cofor oI-Honofiyyodon oIan ogIudur.
I m a m H u s c y n
64
hamidan yaxinsan. Sono nosihol elmoyib, kimo nosihol
edocoyom`! ir mddol Yezido beyol elmo, konara okiI.
Sonra z adamIarini msoImanIarin yanina gndor vo
onIari sono beyol elmoyo agir. Ogor sono beyol elsoIor,
AIIaha homd-sona edorik, yox ogor baqasina beyol edor-
Iorso, bundan sonin no dinino, no agIina, no oxIaqina, no
do hrmolino xoIoI doyor. Qorxuram, son eIo bir camaalin
yanina gedoson ki, onIarin bir qismi soni doslokIosin
digorIori iso sono qari ixsin vo soni qolIo yelirsin...
1
AbduIIah ibn Cofor ibn Obu TaIib z ogIanIari Mu-
hommod vo AunIa Hseyno moklub gndormidi. Mok-
lubda deyiIirdi: Soni and verirom AIIaha he yero gelmo.
Qorxuram, soni aiIonIo birIikdo qolIo yelirsinIor.
2
Obu okr ibn Abdurrohman ibn oI-Haris demidir:
Mon iraqIiIarin sonin alana vo qardaina noIor eldiyini
grmom. Indi iso son onIarin, o dnyasevorIorin yani-
na gelmok isloyirson`! Sono kmok edocokIorino sz
veronIor sono qari vuruacaq, sono xoyanol edocokIor.
Yaxi-yaxi fikirIo...
3
1
Onsab oI-Oraf, 4/15.
2
3
_.- ;-,
65
AbduIIah ibn Muli Hseyno demidir: Alam-anam
sono qurban, gelmo Iraqa! OnIar soni IdrsoIor, bizIori
kIo edocokIor.
1
Lakin imam Hseyn dnrd ki, omoviIor AIIahin
hkm iIo hkm elmomi, Ieygomboro mxaIif oImu
vo raidi xoIifoIorin yoIundan konara ixmi, ura iIo de-
yiI, varisIikIo hakimiyyolo goImiIor. Dnrd ki, bu
ii hoII elmok onun borcudur vo o, bu mosoIodo susma-
maIi, haqqi demoIidir. Dnrd ki, kufoIiIori baina
yigsa haqq-odaIoli borqorar edocok. ln bunIardan beIo
nolico ixir ki, imam Hseyn hakimiyyolo qari ixmami,
oksino, buraxiIan sohvIori dzoIlmok islomidir. AIIah da
dz yoIda oIanIari vo dzgnIyo can alanIari ucaIlmi,
onIari diIIor ozbori elmi vo onIara Connoli nosib elmidir,
zaIimIari iso aIaIdib msibolIoro dar elmidir.
Hseyn z yaxinIari iIo birIikdo goIib orafa aldiq-
da Hur ibn Yezidin baiIiq eldiyi min alIi iIo qariIadi.
Hseyn Hurdan geri qayilmagi xahi eldi. Lakin Hur
omro labe oIdugunu biIdirdi vo onIara Kufoyo gelmoyi
buyurdu. Hseyn bundan imlina edib ama z luldu.
1
Mxlosor Tarix Domoq, 7/139.
I m a m H u s c y n
66
Hur onIari mayiol eldi vo yoIda Hseyno dymomo-
yi nosihol eldi.
1
OnIar KorboIaya yelidikdo mor ibn Sodin, imr
ibn ziI-Cvonin vo Huseyn ibn Tomimin baiIiq eldiyi
drd minIik ordu iIo qariIadiIar. OsIindo, bu ordu dey-
IomIoro
2
qari lochiz ediImidi, Iakin sonradan ibn Ziyad
moro xobor gndorib ordunu Hseyno qari evirmoyi
omr elmidi. OvvoIco mor bundan imlina elmi, Iakin
ibn Ziyad ona hodo-qorxu goIdikdon, evini yandiraca-
gini, zn do edam eldirocoyini syIodikdon sonra mor
omro labe oIub onun buyrugunu yerino yelirmidi.
3
No-
hayol, Hseyn Taf deyiIon yero aldiqda morin ordusu
onIari mhasiroyo aIdi. Hseyn ordunun onIara xolor
loxunduracagini hiss eldikdo onIara eydon birini
semoyi lokIif eldi, ya onu Yezidin yanina aarsinIar, ya
Mokkoyo qayilmaga imkan versinIor, ya da msoImanIa-
rin qaIdigi islehkamIardan birindo qorar lulsun.
4
Ibn Zi-
yad az qaImidi ki, Hseynin bu lokIifini qobuI edib onu
1
2
DeyIom: Iars imeriyasinin lorkibindo yerIoon ohorIordon biridir.
3
4
_.- ;-,
67
Yezidin yanina gndorsin, Iakin imr ibn ziI-Cvon bu-
na elirazini biIdirib dedi: Xeyr! Gorok o, sonin hkm-
n qobuI elsin. u xobor Hseyno aldiqda o dedi:
Xeyr, vaIIahi, mon he vaxl ibn Ziyadin hakimiyyolini
qobuI edon deyiIom. Sonra o, yanindakiIara: Siz azad-
siniz, gedo biIorsiniz- dedi, onIar iso ona AIIah yoIunda
ohid oIanadok vuruacaqIarini biIdirdiIor.
1
(Ibn Ziyadin sorkordoIorindon oIan) Hur ibn Yezid
imrin elirazindan xobor lulduqda dedi: Axi, niyo bun-
Iarin lokIifini qobuI elmirsiniz`! VaIIahi ki, ogor lrkIor
vo ya deyIomIor sizo beIo bir lokIif elsoydiIor, arosiz qa-
Iib onu qobuI edordiniz. OnIar (Hurrun szIorino) mo-
hoI qoymayib Hseyndon ibn Ziyadin hakimiyyolino bo-
yun oymoyi loIob eldiIor. Onda Hur alini srb Hseynin
vo onun lorofdarIarinin yanina goIdi. Hami onun onIarIa
vuruacagini gman edirdi. Lakin Hur onIara yaxinIa-
diqda qaIxanini lorsino evirib onIara saIam verdi vo oks
hucuma keib ibn Ziyadin adamIari iIo dymoyo ba-
1
I m a m H u s c y n
68
Iadi. Hur onIardan iki nofori Idrdkdon sonra z do
ohid oIdu. AIIah ona rohmol eIosin!
1
u dydo Hseynin lorofdarIarinin hamisi onu
mdafio edorok ohid oIdu. AIIah onIarin hamisindan
razi oIsun! Axirda imam Hseyn lok qaIdi. (u yainda)
o ox caolIo vuruurdu. Lakin oxIuq ona qaIib goIdi.
KufoIiIordon hor kos isloyirdi ki, onu baqa birisi qolIo
yelirsin, he kos crol edib Ieygomborin novosino
yaxinIamirdi. Nohayol, imr bagirdi: Vay sizin haIini-
za! No gzIoyirsiniz`! Onda Sinan ibn Onos on-Noxoi
oIindoki nizoni ovvoIco Hseynin bogazina, sonra da
kksno sancdi. Hseyn yero yixiIdiqdan sonra onIar
onu ohaloyo aIib qanina qoIlan eldiIor vo baini bodonin-
don ayirdiIar. Sonra onun baini ibn Ziyada gndordiIor.
AIIah onIarin hamisinin cozasini versin!
2
OnIari hicrolin 61-ci iIindo, aura gn (Mohorrom
ayinin 10-u) cmo gn qolIo yelirdiIor. Hseyn oIeyhis-
soIam oIIi aIli yainda ohid oIdu. HseynIo birgo bu d-
ydo yelmi iki nofor do ohid oIdu. morin doslosin-
1
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 3/299, oI-idayo von-Nihayo,
8/170.
2
_.- ;-,
69
don iso sokson sokkiz nofor IdrId. Hseyn ohid oI-
duqdan sonra mor ibn Sod onIarin qadinIarina vo uaq-
Iarina loxunmamagi, onIarIa gzoI roflar elmoyi buyur-
du vo onIari ibn Ziyadin yanina gndordi.
1
Ibn Ziyad da
qadinIara vo uaqIara yemok vo geyim, sloIik qaImaga
yer vermoyi omr eldi.
OIbollo ki, bu, ox kodorIi vo zc bir hadisodir.
He bhosiz ki, Hseyni vo onun lorofdarIarini qolIo
yelironIorin hamisi ziyana ugrami vo AIIahin qozobino
dar oImuIar. Hseyn vo onunIa birIikdo vuruanIar
iso ohid oImu, AIIahin rohmolino qovumu vo Onun
raziIigini qazanmiIar.
2
AIIah onIara rohmol eIosin!
1
2
Royu eyxuI-IsIam, 2/228.
I m a m H u s c y n
70
Imam Huscynin duas:
Imam Hseyn KorboIada dydon qabaq beIo bir
dua elmidir: AIIahim, hor bir sixinlida arxayin oIdu-
gum, hor bir olinIikdo mid bosIodiyim vo baima goIon
hor bir hadisodo kmok umacagim lok varIiq Sonson!
QoIbIori qiran, hiyIoIori geroyo eviron, doslu moyus
edon vo dmoni sevindiron no cr sixinli oIursa oIsun,
midimi ancaq Sono bagIayib bu sixinlidan doIayi yaIniz
Sono z lulur vo onu yaIniz Sono aib syIoyirom ki, mo-
no kmok edoson vo monim sixinlimi aradan qaIdirasan.
Hor bir nemolin Sahibi, hor bir yaxiIigin ovozini veron
vo hor bir ido mid bosIoniIon yaIniz Sonson!
1
Hseyn beIo dua elmokIo bizo ancaq AIIaha z lulma-
gi, Ona inanmagi, Ona lovokkI elmoyi vo Ona mid bos-
Iomoyi yrodir. Hoqiqolon, beIo moqamIarda duadan daha
gzoI ey oIa biImoz. u haqda Ieygombor demidir:
! , . ,' _ = . "
"A!!ah yan:nda duadan daha gzo! bir cy ynx-
dur".
2
1
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 6/350, oI-idayo von-Nihayo, 8/169.
2
Sohih Odob oI-Mufrod, 712.
_.- ;-,
71
iz do gorok Ieygomborin vo onun Hseyn kimi
ardiciIIarinin eldiyi kimi ancaq AIIaha dua edok. u x-
susda airimiz Nizami Goncovi gzoI szIor syIomidir:
KnIdon goImoyon dua, yaxi biI,
Monasiz bir idir, ibadol deyiI.
Sidq iIo ibadol eIoso insan,
Namid qayilmaz haqq dorgahindan.
1
Son dedin: dar gndo kmoki Monom,

Hor diIok isloson, qobuI edonom,
Sonson acizIoro hor zaman onah,
Mon do bir acizom, kmok oI, AIIah.
2
oIaIar gizIidir, bikosom, AIIah!

Varmi Sondon zgo mono bir onah`!
ir Sonson dnyada oIimdon lulan,
No verson qaiIom, yk Yaradan!
3
ondoyo oI lulan Sonson, IIahi,

Yoxdur Sondon baqa onun onahi.
1
Iskondornamo, soh: 431.
2
3
Leyli v Mcnun, sh: 30.
I m a m H u s c y n
72
OImu oIacagi Sonson Yaradan,
Sonin koromino mhlacdir insan.
Llf eIo, oIini mono do uzal,
Mono z qovgamdan zn ver nical.
Sonson, Iorvordigar, hor bir muradim,
Sondon hasiI oIar hor bir muradim.
Morhomol grorso Sondon bir insan,
No gydon qorxar o, no do uIduzdan.
1
Hor zaman kmoyo agirram Soni,

Qaindan midsiz qaylarma moni.
Iy Tanri, dordimo Son eyIo oIac,
u mhlac kosIoro oImayim mhlac.
2
IIahi, dar gndo Son oI homdomim,

Islodiyin yero alsin qodomim.
A monim zmo nur xozinoni.
ZImolIor iindon xiIas el moni!
3
1
2
3
LeyIi vo Mocnun, soh: 30.
_.- ;-,
73
Oh!i-bcytdon imam
Huscyn!o birgo ohid n!an!ar
1
OIi ibn TaIibin vIadIarindan: Hseyn, Obu
okr,
2
Muhommod, Osman,
3
Cofor vo Abbas,
Hosonin vIadIarindan: Obu okr, Qasim vo
AbduIIah,
Hseynin vIadIarindan: byk ogIu OIi vo
AbduIIah,
OqiIin vIadIarindan: AbduIIah, Abdurrohman vo
Cofor,
AbduIIah ibn Coforin vIadIarindan: Aun vo
Muhommod,
ohidIorin sirasina OqiIin ogIu MusIimi vo MusIi-
min ogIu AbduIIahi da oIavo elmok Iazimdir.
1
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 3/343, Tarix XoIifolu ibn Xayyal,
234, Royu eyxuI-IsIam, 2/228.
2
oI-Irad, soh: 248, IIamu oI-Voriy, soh: 203, Kof oI-Gmmo, 1/440, Mn-
loha oI-OmaI, 1/528, Hoyalu oI-Imam oI-Huseyn, 1/270, Yovmi-Taf, soh: 171,
172, 173, 174, MozaIim OhIi-eyl, soh: 258, Monaqib AIi Obu TaIib, 3/305.
3
oI-Irad, soh: 186, IIamu oI-Voriy, soh: 203, Kof oI-Gmmo, 1/440, Mn-
loha oI-OmaI, 1/526 527, Hoyalu oI-Imam oI-Huseyn, 1/262, Yovmi-Taf, soh:
175-179, MozaIim OhIi-eyl, soh: 257, Monaqib AIi Obu TaIib, 3/304.
I m a m H u s c y n
74
Imam Huscynin yax:n!ar:n:n
Modinoyo gndori!mosi
a vermi bu msiboldon sonra Yezid ibn Maviyo
Hseynin yaxinIarina islodikIori hor bir eyi verib Modi-
noyo gndordi. Yezid Nomon ibn oiro onIarin bln
ehliyacIarini domoyi lairdi. OhIi-beyl yoIa dmok
islodiyi vaxl Yezid Hseynin ogIu OIini (ZeynaIabidini)
yanina agirib dedi: Isloyirsonso, bizim yanimizda qaI,
sonin haqqini Iayiqinco doyok` Lakin OIi ibn Hseyn
Modinoyo qayilmagi sln luldu. OIi ibn Hseyn ixib
gelmok islodikdo Yezid ona zrxahIiq edib dedi: AIIah
ibn Morcanoyo
1
Ionol eIosin! VaIIahi, Hseyn mondon no
islosoydi, ona islodiyini verordim, hominin onu mda-
fio elmok n do oIimdon goIoni edordim. Lakin bu,
AIIahin qozav-qodoridir. Sonin do noyo ehliyacin oIsa,
mono yaz!
undan sonra Yezid oluz nofor alIi loyin edib Hsey-
nin aiIosini Modinoyo qodor mayiol elmoyi onIara la-
irdi. eIoIikIo do, onIari sag-saIamal Modinoyo aldir-
diIar.
2
1
Yoni UbeyduIIah ibn Ziyada.
2
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 6/393, Minhac os-Snno, 4/559.
_.- ;-,
75
Ibn Kosir yazir ki: Yezid Hseynin yaxinIarina is-
lodikIori hor bir eyi vermi, ohIi-beylo byk ehliram
gslororok onIari Modinoyo yoIIami, sloIik onun z
aiIosi Hseyno vo KorboIada onunIa birgo ohid oIanIara
agIamiIar.
1
1
I m a m H u s c y n
76
O dvrdoki bozi omir!orin mvqcyi
Maviyonin dvrndo Modinonin vaIisi oImu
VoIid ibn Ulbo ibn Obu Sfyanin mvqeyi:
VoIid ibn Ulbo Hseyno qari sorl vo kobud oIma-
yacagini, ona qari gc lolbiq elmoyocoyini vo oIIorini
onun qanina buIamayacagini biIdirib demidir: VaIIahi,
mon islomorom ki, dnya doIusu var-dvIolo sahib
oIam, oIIorim do Hseynin qanina buIami oIsun. Sb-
hanoIIah! Hseyni qolIo yelirmokmi oIar`! Xeyr, mon bu
io qoI qoymayacagam. VaIIahi, Hseyno oI qaIdiranIarin
gnahIari Qiyamol gn AIIahin hzurunda oIan omoI
lorozisino qoyuIacaqdir.
1
udur, Modinonin omiri VoIid ibn Ulbonin rokaan
mvqeyi. Horond o, yoqin biIirdi ki, bu mvqeyino gro
Yezid onu luldugu vozifodon konarIadira biIor, holla
aldigi bu addim onun edam ediImosi iIo do nolicoIono bi-
Ior, Iakin bununIa beIo maIini-mIkn vo luldugu vozi-
foni ilirmoyi, Hseyno qari ixmaqdan sln lulmudur.
2
Maviyonin dvrndo Kufonin omiri oImu No-
mon ibn oir oI-Onsarinin mvqeyi:
1
Tarix XoIifolu ibn Xayyal, 234, Royu eyxuI-IsIam, 6/259.
2
oI-Omoviyyin beyno-orq voI-Gorb, 1/239.
_.- ;-,
77
Nomon ibn oir Hseynin Kufoyo yoIIandigini,
MusIim ibn OqiIin do arliq kufoIiIordon beyol aIdigini
biIdikdo camaali bir araya yigib onIara gzoI bir xlbo
vermi, onIari filno-fosad lrolmokdon vo firqoIoro b-
Inmokdon okindirmi, onIarIa oIduqca yumaq roflar
edocoyini, he kosin barosindo is zonn elmoyocoyini vo
he kosi illiham elmoyocoyini syIomidir. OmoviIor ona
elirazIarini biIdirib: eIo xlbo iradosi zoif oIanIara
moxsusdur. Son onIara z gcn gslormoIison- de-
yondo, Nomon ibn oir demidir: AIIahin ilaolindo
duraraq zoifIordon oImaq monim n AIIaha asi oIub
hrmol sahibIorindon oImaqdan daha xodur.
1
OIbollo ki, AIIah lobaroko vo loaIonin raziIigini qa-
zanmaq msoImanin aldigi on yksok moqamdir. u da
AIIahin Connoldo z mmin quIIarina box eldiyi on
byk mkafaldir. u xsusda Uca AIIah buyurur:
! ! " # $ % & ' ( ) * +
, - . / 01 2 3 4 56 7 8 9
: "
1
Tarix XoIifolu ibn Xayyal, 234, Royu eyxuI-IsIam, 6/277.
I m a m H u s c y n
78
"A!!ah mmin kii!oro vo mmin qad:n!ara ug1-;
.1#t a!t:ndan ay!ar axan, iindo obodi qa!acaq!ar: Con-
not bag!ar: vo Odn bag!ar:nda gzo! moskon!or vod ct-
midir. A!!ah:n raz:!:g: iso daha byukdur. Bu, byuk
ugurdur."
1
Ieygomborimiz iso bu xsusda beIo demidir:
! . _ _, , , . ` ` - , ` ' ` - .,, , :` ,` `,_
:` ,` , , , ` ,`,._ .,, , , . _.` , ` , ` ,=` ' ` , ` `
-' ` : - , , ' ` ,, =` ' ' . ` : , , `._ '', .`
. ' ` : , , -' ` ,` , ,` ._ -` ' ` ,` , `` , ,' "
"UIu vo Uca AIIah Connol ohIini agirib buyuracaq:
Iy Connol ohIi! OnIar: uyur, ey Robbimiz, omrino
mnlozirik! deyo cavab verocokIor. AIIah soruacaq:
Razi qaIdinizmi` OnIar deyocokIor: izo no oIub ki,
razi qaImayaq`! Axi Son bizo, yaraldiqIarindan he koso
vermodiyin nemolIori box elmison! AIIah buyuracaq:
Mon sizo bundan da yaxisini verocoyom! OnIar deyo-
cokIor: Iy Robbimiz! undan yaxi no oIa biIor ki` AIIah
buyuracaq: Mon z rizami sizo haIaI edirom vo bundan
sonra Monim sizo he vaxl qozobim lulmayacaq.
2
Hur ibn Yezidin mvqeyi:
1
ol-Tovbo surosi, 72.
2
_.- ;-,
79
Hur ibn Yezid ibn Ziyadin adamIarina: AIIah sizi
isIah elsin! Siz bu kii
1
iIo vurumaq isloyirsiniz`!- de-
yib Hseynin camaalina qouIdu vo uca sosIo dedi: Iy
Kufo ohIi! Hseyni bura agirmidiniz ki, onu (bu zaIim-
Iara) losIim edosiniz`! OvvoIco onun yoIunda caninizdan
keocoyinizi syIoyirdiniz, indi iso ona qari vurumaga
hazirIairsiniz`! Onun xoIuqIa ixib gelmoyino do mane
oIdunuz. Siz Muhommod Ieygomboro no is xoIofIor
oIdunuz! Sonra Hur oks hcuma keorok dmonIo vu-
ruub ohid oIdu.
2
AIIah ona rohmol eIosin!
1
Hoqiqolon do, Hseyn AIIahin z mqoddos Kilabinda lorifIodiyi osI
kiiIordon idi. "O kii!or ki, no ticarot, no do a!:-vcri nn!ar: A!!ah: zikr
ctmokdon, namaz q:!maqdan vo zokat vcrmokdon yay:nd:rm:r. On!ar
qo!b!orin vo gz!orin cvri!ocoyi bir gundon qnrxur!ar". on-Nur, 37, "M-
min!orin iorisindo A!!ah!a bag!ad:q!ar: ohdo sadiq qa!an kii!or vard:r.
On!ardan kimisi ohdini ycrino yctirib ohid n!mu, kimisi do o5%$'0.?1;
stnt gz!oyir. On!ar o5$.o#%,% os!a doyidirmoyib!or". oI-Ohzab, 23, Mmin
kiiIoro zIm elmi: "@*,1561#.1#' %3o dcyocok!or: "Bizo no n!ub ki,
$*,(1$1' %6o, pis adam!ar sayd:g:m:z kii!ori burada (Cohonnomdo)
grmuruk? Biz nn!ar: 51<3t+-13t,1?t mosxoroyo qnyurduq? No iso, nn!ar
gzo doymir!or?" Sad, 62-63.
2
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 6/355-356.
I m a m H u s c y n
80
Imam Huscynin qot!ino
bais n!an za!:m!ar
a) KuIo!i!or:
Mohz kufoIiIor Hseyno yzIorIo moklub yazib on-
dan Kufoyo goImoyi loIob elmidiIor. Lakin ibn Ziyad
Kufoyo omir loyin ediIdikdon sonra hamisi ondan z
dndormi, ona kmokIik gslormokdon boyun qair-
mi, holla boziIori ibn Ziyadin ordusuna qouIub ona
qari vurumudur. Ibn Kosir z kilabinda
1
kufoIiIorin
Hseyno oIan mnasibolini beIo aiqIamidir: KufoIiIo-
rin demok oIar ki, hamisi onu qoyub qamidi. O zaman
Hseyn kufoIiIorin ordusu iIo zbo-z goIdikdo onIarin
bykIorino xilab edib demidi: Iy obis ibn Robi! Iy
Hicar ibn Obcor! Iy Qeys ibn Oos! Iy Yezid ibn Haris!
Mogor siz mono yazmirdiniz ki, arliq meyvoIor doyib,
vaho yaiIIaib, vadiIor su iIo doIub`! OnIar iso cavabin-
da: Xeyr, biz he no yazmamiiq- dediIor. Hseyn
looccbIo: SbhanoIIah! VaIIahi ki, bunIari siz yazmisi-
niz- dedi, sonra oIavo eldi: Ay camaal! Ogor moni islo-
1
_.- ;-,
81
mirsinizso, qoyun ixim gedim.
1
u deyiIonIoro mohoI
qoymayan zaIim kufoIiIor onu qolIo yelirdiIor.
Hseyn ibn OIinin Im xobori Ummu SoIomoyo
yelidikdo o, Iraq ohIini IonolIoyib demidir: OnIar onu
IdrdIor, AIIah onIari Idrsn! Ona xoyanol eldiIor,
Onu aIdaldiIar, AIIah onIara Ionol eIosin!
2
agdadi z oI-Iorq beynoI-Iiroq kilabinda deyir
ki: Kufonin rafiziIori aIdalmaqda vo axiIIiqda mohur-
durIar. InsanIar bu yaramaz sifolIoro misaI okondo on-
Iari misaI okirIor vo deyirIor: IiIankos kufoIidon belor
axiI adamdir vo ya kufoIidon belor xoyanolkardir.
3
b) KuIo va!isi Ubcydu!!ah ibn Ziyad:
Ibn Ziyad MusIim ibn OqiIi, daIinca da Hani ibn
Urvani qolIo yelirdikdon sonra bu omoIino gro Yezid
onu qinamami ona eliraz elmomidi. IIo bu sobobdon
do ibn Ziyad bir az da azginIami vo Hseyno beIo oI
uzalmaqdan okinmomidir.
4
1
2
Mocmo oz-Zovaid, 15145, IodaiI os-Sohabo, 2/782.
3
oI-Iorq beynoI-Iiroq, 1/26.
4
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, 293.
I m a m H u s c y n
82
Ibn Ziyad omir oIdugundan zn ox darlirdi.
Ieygomborin novosi Hseyn hara, ibn Ziyad hara. He
ibn Ziyad ona lay oIa biIordimi`! IIo bu sobobdon do
Hseyn ona beyol elmok islomomi vo elirazini biIdirib
demidir: Mon aIaq adamin oIini sixmayacagam.
1
Ibn Ziyad, hoqiqolon do, zaIim vo qaba xasiyyolIi
bir adam idi. ir dofo Ieygomborin sohabosi Aiz ibn
Amr oI-Muzoni onun yanina goIib dedi: OgIum! Mon
Ieygomborin beIo dediyini eilmiom: HkmdarIarin
on isi qoddar vo amansiz oIanidir! Son onIardan oIma!
Ibn Ziyad iso cavabinda ona demidir: GoI olur! Son sa-
doco Ieygomborin sohaboIorinin kooyindon birison.
2
Aiz dedi: Mogor onIarin kooyi oIub`! Kook onIardan

sonra meydana goImidir.
3
Ibn Ziyadin bu kobud roflari
onun no cr yaramaz insan oIdugundan xobor verir.
Ibn os-SoIah demidir: Hseynin IdrImosino
dair omri mohz ibn Ziyad vermidir.
4
1
2
urada ibn Ziyad sohaboIori un oIondiyi zaman oIok slndo qaIan
bugda vo s.-nin qabiq qirinliIarina bonzodir.
3
Sohih MusIim, 6/9-10, Sohih ibn Hibban, 4494, Msnod Ohmod, 5/64,
SiIsiIoluI Ohadis os-Sohiho, 2885.
4
oI-Qeyd o-orid, 13-c voroq.
_.- ;-,
83
Yusuf demidir: iz demoIiyik ki, Hseynin
qolIino gro mosuIiyyoli imr vo UbeyduIIah ibn Ziyad
daiyir.
1
DaniImaz hoqiqoldir ki, bu hadisoyo gro on byk
gnah ibn Ziyadin boynuna dr. nki mohz o,
Hseynin lokIifIorini rodd elmi, onun sakilco ixib gel-
moyino ongoI lrolmidir. Tarix onun eldiyi omoIIorini
hoddon ziyado isIomi, onun no qodor azgin vo no qo-
dor qoddar oIdugunu gslormidir.
2
Zohobi UbeyduIIahin lorcmeyi-haIinin axirinda de-
midir: Ona vo onun kimiIorino Ionol oxumaqIa he no
doyion deyiI. iz ancaq onIara nifrol elmoIi vo onIardan
uzaq oIdugumuzu gslormoIi, fordIoro Ionol oxumamaIi
vo onIari AIIaha lairmaIiyiq.
3
c) Ordu ba:s: mor
4
ibn 5od ibn Obu Voqqas:
1
DvIo oI-Omoviyyo, 2/173.
2
AbduI MoIik ibn Morvan vod-DvIoluI-Omoviyyo, 105.
3
4
(Vaxli iIo) Sod ibn Obu Voqqas (filno-fosaddan uzaq durmaq moq-
sodiIo) Ido dovoIorini olararkon ogIu mor onun yanina goIdi. Sod ibn Obu
Voqqas onu grondo: u goIon alIinin orindon AIIaha siginiram!- dedi.
OgIu onun yanina goIib aldi vo aldan enib ona dedi: Son (burada) dovo vo
qoyun olarirsan, camaal iso z araIarinda xiIafol slndo mbahiso edirIor.
Onda Sod (yavaca) onun sinosindon vurub dedi: Sus! Mon Ieygomborin
I m a m H u s c y n
84
Hseynin qolIino gro mosuIiyyol hominin ordu
baisi mor ibn Sodin boynuna dr. O cr soIofin bu
cr xoIofi o cr alanin bu cr ogIu.
1
ir hoqiqoli eliraf elmok Iazimdir ki, mor ibn Sod
drd minIik qounIa HseynIo vurumaga ixmamidir.
Oksino, o, deyIomIorIo vuruacaqdi. Lakin sonradan ibn
Ziyad moro xobor gndorib ordunu Hseyno qari e-
virmoyi omr elmi vo demidir: OvvoIco Hseynin s-
beIo dediyini eilmiom: AIIah, Ondan qorxan, (aza) qane oIan vo xoIvolo
okiIib (z ii iIo moguI oIan) quIunu sevor. Sohih MusIim, 7621.
1
Yoni AIIahin razi qaIdigi, ConnolIo mdoIonmi Sod ibn Obu Voqqas
kimi nmunovi sohabonin beIo naxoIof ogIu oImudur. u, he do looccbI
deyiIdir. nki AIIahin iIk eIisi oImu Nuh Ieygomborin ogIu da naxoIof
oImudur. Quran onIarin hekayosini bizo beIo anIadir: "Nohayot, omrimiz go!-
diyi vo tondir qaynay:b dad:g: zaman Biz A/51 dcdik: "B)(91,.1#t, hor
nvundon bir cut, baro!orindo sz kcmi kos!or istisna n!maq!a, z ai!oni vo
bir do iman gotiron!ori gomiyo mindir". C16%,, nnun!a bir!ikdo az adam
iman gotirmidi. A/5 dcdi: "Gomiyo minin! Onun uzub gctmosi do, dayan-
mas: da A!!ah:n ad: i!odir. $ubhosiz ki, Robbim Bag:!ayand:r, Rohm!idir".
Go?% nn!ar: dag!ar kimi da!ga!ar iorisindo apard:g: zaman Nuh konarda du-
ran ng!unu sos!oyib dcdi: "Og!um! Bizim!o bir!ikdo go?%(o min, kaIir!ordon
n!ma!" O dcdi: "Moni sudan qnruyacaq bir daga s:g:nacagam!" A/5 dcdi:
"Bu gun, A!!ah:n rohm ctdik!orindon baqa hc kos Onun omrindon qnruna
bi!moz!" D0,$1 da!ga nn!ar: bir-birindon ay:rd: vo n, suda bngu!an!ardan
n!du. D0,#1 dcyi!di: "Ey ycr, suyunu ud! Ey gy, (1gttnt sax!a!" 5u oki!di, i
bitdi vo gomi Cudi $1gt uzorindo qorar tutdu. D0,#1 dcyi!di: "Mohv n!sun
za!:m adam!ar!" Nuh Robbini ag:r:b dcdi: "Ey Robbim! Ax: ng!um da mo-
nim ai!omdondir. 5onin vodin, ubhosiz ki, haqd:r. 5on hakim!orin on hik-
mot!isison!" 4..15 buyurdu: "Ey Nuh! O, sonin ai!ondon dcyi!dir. Dngrusu,
n, pis bir i tutmudur. E!o iso bi!modiyin bir cyi Mondon istomo. Hoqiqo-
ton do, Mon sono cahi!!ordon n!mamag: tvsiyo cdirom". A/5 dcdi: "Ey
Robbim! Bi!modiyim bir cyi 5ondon istomokdon 5ono s:g:n:ram. Ogor moni
bag:!amasan, mono rohm ctmoson, ziyana ugrayan!ardan n!aram".
_.- ;-,
85
lno gel! Onun mosoIosini hoII eldikdon sonra DeyIomo
gedorson. OvvoI-ovvoI mor buna boyun oImasa da,
ibn Ziyad ona hodo-qorxu goIdikdon sonra raziIiq ver-
midir. mor ibn Sodin bacisi ogIu Homzo ibn Mugira
ibn bo onun bu mvqeyino elirazini biIdirib ona de-
midi: Dayi, soni and verirom AIIaha, Hseynin slno
gelmo, Robbinin qozobino goIorson. VaIIahi ki, sonin
n dnyani, var-dvIolini vo vozifoni ilirmok, AIIahin
hzuruna oIin Hseynin qanina buIadigi haIda gelmok-
don daha xeyirIidir.
1
Lakin mor ibn Sod bu nosiholo mohoI qoymayib
nofsino uymudur. Onun nofsi dnyaya vo vozifoyo bag-
Ii oIdugundan o cr insana oI qaIdirmidir. Hoqiqolon
do: "...noIs 1$1?1 pis i!ori omr cdor".
2
1
2
Yusuf surosi, 53.
I m a m H u s c y n
86
Imam Huscyni
qot!o yctiron!orin cozas:
Ibn Kosir demidir: Hseyni qolIo yelironIorin ba-
ina goIon msibolIoro dair noqI ediImi rovayolIorin
oksoriyyoli sohihdir. Demok oIar ki, onIarin hamisi dn-
yada ikon crbocr boIaIara dar oImu, kimisi xosloIik
lami, kimisi do doIi oImudur.
1
Ibn Teymiyyo demidir: Zuhrinin: Hseyni qolIo
yelironIorin hor biri hoIo dnyada ikon cozasina almi-
dir szndo hoqiqol var...
2
Ayni demidir: Uca AIIah fasiq, zaIim UbeyduIIah
ibn Ziyadin cozasini vermidir. AIIah onu hicrolin aIlmi
yeddinci iIindo MvsuIdan be forsox
3
uzaqda yerIoon
oI-Cazir deyiIon bir yerdo Ibrahim ibn Olor on-Noxoinin
oIi iIo mohv elmidir. Onu da ibn Ziyadin slno Muxlar
ibn Obu Ubeydo os-Soqofi gndormidir. Ibn Ziyad I-
drIdkdon sonra hom onun, hom do lorofdarIarinin
baIari Muxlarin hzuruna goliriIdi. u vaxl bir iIan go-
1
oI-idayo von-Nihayo (Dvho on-Noboviyyodon), soh: 129.
2
3
ir forsox 5760 melro borabordir.
_.- ;-,
87
Iib ibn Ziyadin agzindan girib burnundan ixdi, sonra
burnundan girib agzindan ixdi. Sonra Muxlar onIarin
baIarini Mokkoyo Muhommod ibn oI-Honofiyyoyo, bozi
rovayolIoro gro AbduIIah ibn Zubeyro gndordi, cosod-
Iorini iso yandirdi...
1
Ibn AbduI-or demidir: Hseyn hicrolin 61-ci
iIindo aura gn qolIo yeliriImidir. (Onun qolIino bais
oImu zaIim) UbeyduIIah ibn Ziyad hicrolin 67-ci iIindo
aura gn IdrImdr. Onu Ibrahim ibn Olor
Idrm, sonra da baini kosib Muxlara gndormidir.
Muxlar da onu AbduIIah ibn Zubeyro, o da OIi ibn
Hseyno (ZeynaIabidino) gndormidir.
2
Muxlar Oos ibn Robinin, Amr ibn Hoccacin, Mu-
hommod ibn Oosin vo mor ibn Sodin kufo ziyaIiIari iIo
birIikdo osroyo yoIIandigini biIondo onIarin ardinca
adam gndordi, onIar da mor ibn Sodi lulub Muxlarin
yanina golirdiIor. Muxlar dedi: Soni lulmaga bizi m-
voffoq edon AIIaha homd oIsun! VaIIahi ki, mon soni
qanina qoIlan elmokIo Muhommod Ieygomborin ohIi-
1
TohfoluI Ohvozi, 10/178, Siyor OIam on-NuboIo, 3/549.
2
oI-Isliyab, 1/82.
I m a m H u s c y n
88
beylinin qoIbini ad edocoyom. Sonra: Iy Keysan, bu-
nun boynunu ver!- dedi, Keysan da onun boynunu vur-
du. Muxlar onun baini glrb Modinoyo - Muhommod
ibn oI-Honofiyyoyo gndordi. undan sonra Muxlar imr
ibn ziI-Cvonin doslIari iIo birIikdo osronin yaxinIiginda
qaIdigini yrondi vo z adamIarini onIarin slno gndor-
di. eIoIikIo do, Muxlar onIarin hamisinin axirina ixdi.
1
Rovayol ediIir ki, Obu Roca oI-Ularidi demidir: He
vaxl OIini vo ya onun ohIi-beylindon bir kimsoni sy-
moyin. izim oIhocimdon oIan bir qonumuz var idi.
ir dofo o: Grdnz, fasiq Hseyn ibn OIini AIIah ne-
co Idrd`!- dedi. IIo bu vaxl gydon iki Io db
onun gzIorini kor eIodi.
2
1
Oxbar ol-TivaI, 1/301-303.
2
Mocom oI-Kobir, 3/119. Heysomi bu rovayolin isnadinin sohih oIdugu-
nu demidir.
_.- ;-,
89
Yczido munasibot
Oksor larixiIor Yezid ibn Maviyonin Hseynin
qolIino hkm vermodiyini syIomiIor. Lakin daniImaz
hoqiqoldir ki, o, ibn Ziyada moklub yazib Hseynin Ira-
qa girmoyinin qarisini aImagi ona lairmidir. Yezid
Hseynin qolIo yeliriIdiyini eildiko moyus oImu, holla
agIamidir, sloIik onun qadinIari vo uaqIari iIo hr-
molIo davranmi, onIari z adamIarinin mayioli iIo
Modinoyo gndormidir. O ki qaIdi, Yezidin Ieygombo-
rin ohIi-beylindon oIan bu qadinIardan cariyo
1
kimi is-
lifado elmosino, onIari ama gndorib orada onIarIa is
roflar elmosino vo baqa bu kimi cofongiyalIara, bln
bunIar uydurma yaIanIardir...
2
Dzdr, Yezid Hseynin qolIo yeliriImosinin oIey-
hino oImu, holla ibn Abbasa moklub yazib Hseyni bu
idon okindirmoyi xahi elmi, sloIik Hseynin Im
xoborini eildikdo agIayaraq ibn Ziyadi IonolIomidir, Ia-
kin bln bunIar onu lrodiImi bu cinayolin mosuIiyyo-
lindon azad elmir. eIo ki, o, aiq-aydin bir moklub yazib
1
Cariyo - kemi zamanIarda cihadda oIo keiriIib azadIiqdan mohrum
ediIon, uIIa aIinib-saliIa biIon, hor coholdon sahibinin arzuIarina labe oIan
qiz vo ya qadindir.
2
Royu eyxuI-IsIam, 2/188.
I m a m H u s c y n
90
Hseyno loxunmamagi, onunIa mIayim roflar elmoyi
ibn Ziyada omr edo biIordi.
1
Yezid ibn Maviyoyo mnasibol bosIoyonIor qis-
mo bInr. Kimisi onu IonolIoyir, kimisi onu sevir kimi-
si do orla mvqe lularaq onu no sevir, no do IonolIoyir.
ir lorof onu kafir, mnafiq adIandirir, onu Iey-
gomborimizin sevimIi novosinin Imndo gnahIan-
dirir, odr dyndo OIinin, Homzonin vo Ubeydonin
oIi iIo qolIo yeliriImi ana babasi Ulbo ibn Robionin, onun
qardai eybo ibn Robionin vo dayisi VoIid ibn Ulbonin
inliqamini aIdigini iddia edir.
Digor lorof Yezidin omoIisaIeh insan, odaIolIi roh-
bor, sloIik Ieygomborimizin sohabosi oIdugunu, onun
zamaninda dnyaya goIdiyini, onun xeyir-duasina naiI
oIdugunu iddia edir.
2
Unc lorof iso onun digor hkmdarIar kimi adi
bir hkmdar oIdugunu, zno Iayiq yaxi vo is iIor
grdyn, kafir oImadigini, Hseynin Imndo oIi oI-
dugunu, Modino ohIini amansizcasina qirdigini, no soha-
bo, no do ki AIIahin sevimIi omoIisaIeh quIIarindan oIdu-
1
2
Mocmu oI-Iolova, 4/294-295.
_.- ;-,
91
gunu deyir. u da IsIam aIimIorinin oksoriyyolinin fikri-
dir. u aIimIor onu no IonolIoyir, no do sevirIor.
Imam Ohmod ibn HonboIin ogIu SaIeh demidir:
(ir dofo) mon alama dedim ki, bozi adamIar Yezidi
sevdikIorini syIoyirIor. Alam dedi: OgIum! He AIIaha
vo Axirol gnno iman golirmi adam Yezidi sevo
biIormi`! Dedim: Alacan! os niyo onu IonolIomirson`
Dedi: OgIum! Son he monim kimoso Ionol oxudugumu
grmsonmi`!
Digor rovayoldo deyiIir ki, o, alasindan Yezid baro-
sindo soruduqda alasi demidir: Yezid Modinodo ox
gnahIar iIolmidir. OgIu ondan: O, noIor elmidir`-
deyo soruduqda o, demidir: O, Ieygomborin neo-
neo sohabosini qolIo yelirmidir. OgIu: Ondan hodis
rovayol elmok oIarmi`- deyo soruduqda, o: Xeyr, on-
dan hodis rovayol elmok oImaz- deyo cavab vermidir.
Obu Muhommod oI-Moqdisidon Yezid barosindo
soruduqda o demidir: Dnrom ki, onu no symok
oIar, no do IonolIomok.
1
u, hoqiqolon do, orla mvqedir. MsoIman he bir
fordo Ionol oxumamaIidir. Vo ogor Ionol oxumagi Iabd
1
Mocmu oI-Iolova, 4/295.
I m a m H u s c y n
92
sayirsa, onda AIIahin bizo yroldiyi kimi mumi okiIdo
demoIidir ki: "A!!ah:n !onoti n!sun za!:m!ara!"
1
vo ya
"A!!ah kaIir!oro !onot c!osin!"
2
Aagidaki iki hodiso no-
zor saIsaq hor ey aydin oIar:
` , ` `, .=- .' `-_ _ ` , ` ` . ``` ` .,
`. `, _- ., `: -` .`, ,`_ ., ' ` ` `- .,`
' , ` ,, ,' , `- `-_ ` `, `,`, ` ` , ' _ ` ,`, , .
' ` " ! . `,` , `.` `` '. -`, ` ,` _ , "
mor ibn Xollab rovayol elmidir ki, Ieygombo-
rin dvrndo uzunquIaq Ioqobi iIo laninmi AbduI-
Iah adIi birisi var idi. u adam (arabir) Ieygombori
gIdrordi. Ieygombor ona orab idiyino gro aIIaq
vurmagi omr elmidi. (Yeno) bir gn onu (orab idiyino
gro) Ieygomborin yanina golirdiIor vo Ieygomborin
omri iIo ona aIIaq vurduIar. u vaxl camaalin arasindan
bir nofor: AIIahim, ona Ionol el! Onu no lez-lez bura
golirirIor! dedi. (unu eidondo) Ieygombor buyur-
1
oI-Oraf surosi, 44.
2
oI-oqoro surosi, 89.
_.- ;-,
93
du: Ona Ionol oxumayin! VaIIahi, mon yoqin biIirom ki,
o, AIIahi vo Onun rosuIunu sevir.
1
HaIbuki digor bir hodisdo demidir:
! _' ,_- " , - . = , -, ,- , ,. , ,.
, _ , ,- , ,- , , ,, , , , ,, , ,, "
"Indico Cobrai! mono xobor vcrib dcdi ki, Qudrot!i
A!!ah orab:, nnu okoni, okdironi, ioni, gotironi, gotiz-
dironi, satan:, a!an:, suzoni vo suzduroni !onot!oyir".
2
Ibn Teymiyyo demidir: O ki qaIdi Yezidi sevmo-
yo, mmin bondo (insanIar arasinda) eygomborIori, sid-
diqIori, ohidIori vo omoIisaIeh insanIari sevmoIidir. Ye-
zid iso bunIarin he birindon deyiIdir. Hom do ki, kimiso
sevmok, axiroldo do onunIa bir yerdo oImaq demokdir.
3
nki Ieygombor demidir:
! .` , _ ` `.-' "
"Hor kos scvdiyi kimso i!o bir ycrdo n!acaq".
4
1
2
Msnod imam Ohmod, 1/316, SiIsiIoluI-Ohadis os-Sohiho, 839.
3
Mocmu Iolova, 4/296.
4
I m a m H u s c y n
94
Rovayol ediIir ki,
1
(bir dofo) sohaboIordon biri Iey-
gomborin yanina goIib dedi: Ya RosuIuIIah! Hoqiqolon,
son monim n hom zmdon, hom aiIomdon, hom v-
Iadimdan, hom do var-dvIolimdon sevimIison. Mon evdo
oIarkon soni xalirIayir vo soni grncoyo qodor qoIbim
rahalIiq lamir. Hor ikimizin Iocoyini xalirIayanda iso
dnrom ki, son Connolo girocokson vo eygomborIoro
xas oIan on yksok morlobodo oIacaqsan. Mon iso ora
do biIsom qorxuram bir daha soni grmoyim. Ieygom-
bor ona bir cavab vermodi. Onda Uca AIIah bu ayoni
naziI eldi:
#! !"! #!!$! %!&!'!(! )!*!+! ,!-
.!/!!0! 12!34 "
"A!!aha vo =,/, E!isino itaot cdon!or A!!ah:n nn!ara
ncmot n!araq box ctdiyi pcygombor!or!o, sidq urokdon
inanan!ar!a, ohid!or!o vo omo!isa!ch!or!o bir!ikdo n!a-
caq!ar. On!ar ncco do gzo! dnst!ard:r".
2
AIIaha vo Axirol gnno iman goliron adam Yezid
vo onun kimi haqsizIiga yoI veron adamIari sevmoz.
Yezidi sevmomoyin osas iki sobobi vardir:
1
Mocom os-Sogir, soh: 12, SiIsiIoluI Ohadis os-Sohiho, 2933.
2
on-Nisa surosi, 69.
_.- ;-,
95
irincisi: Yezid eIo do yaxi iIor grmomidir ki,
onu sevmok Iabd oIsun. O, sadoco bir adah oImudur.
Ikincisi: Yezid Hseyno vo onun yaxinIarina, habeIo
modinoIiIoro qari haqsizIiq elmidir.
1
GozaIi vo baqa onun kimi aIimIor Yezido boraol
qazandirmi, onu sevmoyi caiz hesab elmi vo demiIor:
irincisi: o, msoIman idi vo lobii ki, yaxi iIor do
grmdr. Ildiyi haqsizIiqIara goIinco, hor kos xola edo
biIor, o, iclihad edib xola elmidir.
Ikincisi: ibn mordon rovayol ediImi hodisdo Iey-
gombor demidir: KonslanlinooIa yr edocok iIk or-
dunu AIIah bagiIayacaq.
2
u ordu mohz Yezidin bai-
Iigi aIlinda KonslanlinooIa yr elmidir.
3
Hoqiqol budur ki, bir insanin hom yaxi, hom is
omoIIori oIa biIor, habeIo bir kimsoyo hom dua elmok,
hom do boddua elmok oIar, hominin bir kimsoni hom
lorifIomok, hom do isIomok oIar, Iakin varid oIan doIiI-
Ioro osason vo IsIam aIimIorinin yekdiI royino gro arxa-
1
2
3
I m a m H u s c y n
96
yinIiqIa demok oIar ki, lok AIIahi qobuI edib Ona he
kosi orik qomayan hor bir fasiq, zaIim msoIman eldiyi
gnahIara gro Cohonnomo dso do, gec-lez oradan i-
xib Connolo girocokdir.
1
Ieygombor demidir:
! ` _` ,` - , _` ` . . .` _, .` _, _ ` .,` ,-
`_`,` -,, _` ` . . .` _, .` _, `,`, ` ,` ,- . `_`,` -,,
_` ` . . .` _, .` _, `_ ` ,` ,- "
QoIbindo ara donosi agirIiginda iman oIa-oIa
AIIahdan baqa (haqq) mobud yoxdur!
2
deyon kos
Cohonnomdon ixacaqdir. QoIbindo bugda donosi agirIi-
ginda iman oIa-oIa AIIahdan baqa (haqq) mobud yox-
dur! deyon kos Cohonnomdon ixacaqdir. QoIbindo
zorro agirIiginda iman oIa-oIa AIIahdan baqa (haqq)
mobud yoxdur! deyon kos Cohonnomdon ixacaqdir.
3
O hominin demidir:
! `, ` -`, ` ` ` ,, ., , , ` . ` ` ` , ` , ` _`, # ` ,`,` ` `_`,
.`` ` ,`,` , ` `_`, , ` ,`,` , ` `_`, ..,,= _` , `. ,,
1
2
Yoni La iIaho iIIoIIah deyon kimso.
3
Sohih oI-uxari, 44.
_.- ;-,
97
. , ` ', `, ,, ` , , ' ` ,',_ .,,, ` _`- , ', .',_ ,
.- ',_ ` , # `,,, ', ` ,, ' ` ,',_ # .,, , .` ' ',_ # ` ,`,`` ,
`. ,` .`, ,`. ` ,, ` _,` ,~ .,`,- .,' `,' ` `_,`- , ` ' , .`', .,
`, , ` ,, `-' . . ` ' , `, ` ' , ` ,, `,`, ` , ` , # _, ,`,-
`., ` , . . ` ` ` ,`` ,'_ ` , .` ` , ` , # " ! ,`,
` , . . ` ` ,` , ``' . `,` , _` ,= . .` `.=` - `
.` ,,` ', ` ,`,` ` ` ,,`, ., ` ,`,` , ` ` , -`, `, .,`-` , _`- _' `
` -_ ` _' ` ` ' ._` ,' ` .' ,`- ,` -`, ` . ` ` ` , .
` ,`, ,`- ,` -`, ` ,`,,,` ,, _, . ,` -' `,-, ` _ _` .' ' ,'
,` -' .,`-`,` -, ._` ` , ` ' `_` . ,' . ,` -'
.,`-`,` -, _` ,`-` . '..`, ` ,,` , . ,- . .,``` , `.``
` - _ - , . ` ,` `, _`, , ` .. ` ,, . _` ,, `-_ ` ,,
` - ._`, ,` , `,- ` ' _` .,`-` . ` - ` ,` -,, _` ,, ,
`._ `,`. _,` -, . _` ` _ .,`-_ _,` -', `, # ,,
.` , . : :, .' '` ,` , : ,, . :`,, # _=` `,
., ` ` , .,, `,` ., ` `,` -, ._` , ' , _ `-
'_ ,-` ,, . . ` .' ..` , `, , `._ _` ` ` .,
`- # ,, ` ` ` ,' ` .` ,=` ' ,`,` ,, , .' . '` ,` ,
.` . ' ,, , `._ . ., ' _` ' : - # , , .` , .
.,=`' : .' . '` `,` , ,, . :`,, . '` ' ,` , : # _=` `, ``,_
. ` ` , .,, ``, `` _ ., .` - , _, .,,, ', ,,` _
, ,, ,` .` ._,`,', `.` , . ` .' ..` , ,, , `._
I m a m H u s c y n
98
_ -` ' ` - # ,, ` :-` ,, , ` , ' ._ ` ,' ` .` ,=` ' `,
, , .' . '` ,` , ., =` ' , , , `._ . _ ` - _` ' : - #
`:-` ., ` `, -, .` ` `, .' , ` _ ,`-` `- ,, ` # _`,
_`- ` . = ` ```, ` ' ` `, -, ` , # ' ``, `, .`',_
_`- `. , ` , '_. ` _ : : ` , ` "
Qiyamol gn insanIar mohoro loIanacaq vo
AIIah buyuracaq: Kim noyo ibadol edirdiso, qoy onun
ardinca gelsin! eIoIikIo, onIardan kimisi gnoin, kimi-
si ayin, kimisi do lagulIarin
1
ardinca gedocok. Axirda bu
mmol, iindo oIan mnafiqIorIo birIikdo qaIacaqdir.
AIIah onIarin yanina goIib buyuracaq: Mon sizin Rob-
binizom! OnIar (Onu lanimadiqIarina gro) deyocokIor:
Robbimiz goIonodok bura bizim yerimiz (oIacaq), Rob-
bimiz goIondo biz Onu laniyacagiq.
Sonra AIIah onIarin yanina goIib buyuracaq: Mon
sizin Robbinizom! OnIar (Onu laniyacaq vo): Son bizim
Robbimizson! deyocokIor. (undan sonra) AIIah onIari
agiracaq, Cohonnomin zorindo kr
2
quruIacaq vo
mmoli iIo birIikdo bu krdon keon eIiIorin birincisi
mon oIacagam. O gn eIiIordon baqa he kos dania
biImoyocok, eIiIor iso deyocokIor: AIIahim, xiIas el,
1
9-cu sohifodoki qeydIoro bax.
2
Torcmodo buna Siral, qiI krs deyiIir.
_.- ;-,
99
xiIas el! Cohonnomdo sadan
1
likanIarina bonzor
qarmaqIar vardir. Siz sadan likanIarini grm-
snzm` OshaboIor: oIi dediIor. Ieygombor
buyurdu: u qarmaqIar sadan likanIarina bonzoyirIor,
Iakin AIIahdan baqa he kos onIarin no qodor byk
oIdugunu biImir. OnIar insanIari omoIIorino gro lula-
caqIar, kimisi omoIino gro mohv oIacaq, kimisi do
didik-didik ediIocok, Iakin axirda xiIas oIacaq. Nohayol,
AIIah Cohonnomo vasiI oIanIardan diIodiyino morhomol
gslormok islodiyi zaman moIokIoro AIIaha ibadol elmi
kimsoIori (oradan) ixarmagi omr edocok. MoIokIor
onIari (zIorindoki) socdo izindon laniyib (oradan) ixa-
racaqIar. eIo ki, AIIah Cohonnom oduna socdo izIorini
yandirib-yaxmagi haram elmidir. eIoIikIo, onIar
Cohonnomdon ixacaqIar. Od Adom vIadinin vcu-
dunu socdo yerIori islisna oImaqIa, badan-ayaga yan-
dirib-yaxacaq vo onIar smkIorino qodor yanmi haIda
oddan ixacaqIar. undan sonra onIarin slno diriIik
suyu lkIocok vo onIar seIin golirdiyi loxumun ccorib
yelidiyi kimi diriIocokIor. Nohayol AIIah z quIIari zo-
rindo mhakimosini bilirdikdo ConnolIo Cohonnom ara-
1
Dadi irin likanIi bir bilkidir.
I m a m H u s c y n
100
sinda bir nofor qaIacaq. u adam Cohonnomdon ixib
Connolo giron kimsoIorin axirincisi oIacaq. Onun z
Cohonnomo lorof oIacaq vo o deyocok: Iy Robbim,
monim zm oddan dndor, nki onun lsls moni
zohorIomidir, aIovu da moni yandirib-yaxmidir! AIIah
deyocok: u islodiyin yerino yeliriIso, baqa bir ey
isloyocoksonmi` (u adam): Sonin izzolino and oIsun
ki, yox deyocok vo AIIaha diIodiyi qodor and iib sz
verocok. AIIah da onun zn oddan dndorocok. AIIah
onun zn Connolo lorof evirdikdo o, (Connolin)
gzoIIiyini grb AIIahin islodiyi qodor susacaq, sonra
iso deyocok: Iy Robbim, moni Connolin qaisina yaxin-
Iadir. AIIah ona deyocok: Mogor son and iib sz ver-
momidin ki, bu islodiyindon baqa he no islomoyocok-
son` O deyocok: Iy Robbim, qoy Sonin yaraldiqIarinin
on bodboxli mon oImayim! AIIah deyocok: u islodiyin
yerino yeliriIso, baqa bir ey isloyocoksonmi` O (yeno):
Sonin izzolino and oIsun ki, mon baqa he no islomoyo-
coyom deyocok vo AIIaha diIodiyi qodor and iib sz
verocok. AIIah da onu Connolin qaisina yaxinIadira-
caq. Connolin qaisina aldiqda onun gzoIIiyini, iindo-
ki sevinc vo zvq-sofani grb AIIahin islodiyi qodor
susacaq, sonra da deyocok: Iy Robbim, moni Connolo
_.- ;-,
101
daxiI el! AIIah deyocok: Vay sonin haIina, ey Adom
ogIu, son no qodor vodino xiIaf ixirsan! Mogor son and
iib sz vermomidin ki, sono veriIonIordon baqa he no
islomoyocokson` O deyocok: Iy Robbim, qoy Sonin
yaraldiqIarinin on bodboxli mon oImayim! eIo oIduq-
da QdrolIi vo yk AIIah gIocok, sonra ona Connolo
daxiI oImaga izn verocok vo deyocok: (No diIoyirson,)
diIo! O adam o qodor diIoyocok ki, axirda (he bir) diIo-
yi qaImayacaq vo QdrolIi vo yk AIIah deyocok:
IiIan vo fiIan eyIori do diIo! eIoco, Robbi ona (onun
islokIorini) xalirIadacaq. Arliq onun he bir isloyi qaIma-
diqda Uca AIIah buyuracaq: Sono bu islodikIorin vo bir
o qodori do (veriImidir).
1
Yuxaridaki hodisIordon beIo nolico ixir ki, qoIbindo
zorro qodor imani oIan kos Cohonnomo dso beIo no
vaxlsa oradan ixib Connolo girocok. Odur ki, zahiron
msoIman oIan bir kimsoni kafir sayib obodi Cohonnom-
do qaIacagini iddia elmok oImaz. u, xovaricIorin oqido-
sidir. O zindiqIar
2
ki, AIIahin razi qaIdigi, ConnolIo m|-
doIonmi, mminIorin omiri Osman vo OIi kimi sohabo-
1
2
OsiI monasi zordli (kafir, dinsiz) oIub, canIi diIdo sy moqaminda
iIonir.
I m a m H u s c y n
102
Iori kafir sayib IdrmIor. XovaricIorin oqidosino gro
haqsizIiga yoI veron zaIimIar kafir sayiIir. OnIarin bu baliI
oqidosino cavab oIaraq Ola ibn Dinarin dediyino diqqol
edin. O demidir: ZaIimIar kafirdirIor yox, KafirIor za-
IimdirIar!
1
deyon AIIaha homd oIsun!
2
Hominin ibn Teymiyyo iIo monqoI-lalarIarin n-
mayondosi uIaya arasinda gedon shbolo diqqolIo no-
zor saIin. axin grn onun verdiyi suaIIari ibn Teymiy-
yo neco cavabIandirmidir.
uIaya sorudu:
Sizin Yezido mnasiboliniz necodir`
Ibn Teymiyyo dedi:
iz onu sevmirik, Iakin symrk do. O, omoIisa-
Ieh bir adam oImamidir ki, biz onu sevok. Lakin bunun-
Ia beIo biz he bir msoImani symrk.
uIaya sorudu:
Yaxi bos no n onu IonolIomirsiniz` Mogor o,
zaIim oImayib` Mogor Hseyni o qolIo yelirmoyib`
Ibn Teymiyyo dedi:
iz Hoccac ibn Yusuf vo onun kimi zaIimIar baro-
sindo ancaq AIIahin Quranda dediyi kimi: "A!!ah:n !o-
1
oI-oqoro surosi, 254.
2
Tofsir ol-Tobori, 5/385, Tofsir ibn Obu Halim, 2/252.
_.- ;-,
103
noti n!sun za!:m!ara!"
1
deyir vo oxson he kosi IonolIo-
mirik. Dzdr, bozi aIimIor onIari IonolIoyir, Iakin biz
fordi oIaraq he koso Ionol oxumuruq. O ki qaIdi H-
seyni qolIo yelironIoro, bu ido onIara yardim gsloron-
Ioro vo bundan razi qaIanIara, onIara AIIahin, moIokIorin
vo bln insanIarin Ionoli oIsun! AIIah onIarin omoIIorini
u eIosin!
uIaya sorudu:
Siz ohIi-beyli sevirsinizmi`
Ibn Teymiyyo dedi:
izim oqidomizo gro ohIi-beyli sevmok forzdir.
2
OnIari sevon msoIman bu sevgiyo gro savab qazanmi
oIur. Zeyd ibn Orqom demidir: Ieygombor bizo Mok-
ko iIo Modino arasinda Qodir Xum deyiIon bir yerdo xl-
bo verib dedi: Iy insanIar! Mon sizo AIIahin Kilabini vo
ohIi-beylimi qoyub gedirom!
3
UsloIik biz hor namazda
dua edib: AIIahummo saIIi aIo Muhommodin vo aIo aIi
Muhommod, komo saIIeylo aIo Ibrahimo vo aIo aIi Ibrahim,
innoko homidun mocid. AIIahummo barik aIo Muhom-
1
Hud surosi, 18.
2
Dini baximdan yerino yeliriImosi vacib vo mocburi oIan.
3
Msnod imam Ohmod, 4/367, SiIsiIoluI-Ohadis os-Sohiho, 1750.
I m a m H u s c y n
104
modin vo aIo aIi Muhommod, komo baroklo aIo Ibrahimo
vo aIo aIi Ibrahim, innoko homidun mocid
1
deyirik.
uIaya sorudu:
OhIi-beylo nifrol edonIor barodo no deyo biIorson`
Ibn Teymiyyo dedi:
OnIara nifrol edonIoro AIIahin, moIokIorin vo
bln insanIarin Ionoli oIsun! AIIah onIarin omoIIorini
u eIosin!
Sonra ibn Teymiyyo oradakiIardan sorudu ki: No
n bu monqoI mondon Yezid barosindo soruurdu`
DediIor: nki ona sonin domoqIiIorin novasibi
2
oIdu-
gunu syIoyibIor. Onda ibn Teymiyyo sosini qaIdirib
dedi: OnIar yaIan daniirIar. unu deyonIoro AIIahin
Ionoli oIsun! AIIaha and oIsun ki, Domoqdo bir nofor do
oIsun nasibi yoxdur.
3
1
Torcmosi: AIIahim! Ibrahimo vo Ibrahimin aiIosino xeyir-dua verdiyin
kimi, Muhommodo vo Muhommodin aiIosino do xeyir-dua ver! bhosiz ki,
Son TorifoIayiqson, an-hrolIison! AIIahim! Ibrahimo vo Ibrahimin aiIosino
borokol verdiyin kimi, Muhommodo vo Muhommodin aiIosino do borokol
ver! bhosiz ki, Son TorifoIayiqson, an-hrolIison!
2
Novasib: orobco nasibi sznn comidir. u, OIi ibn Obu TaIibo vo
onun lorofdarIarina nifrol edon, onIari syon, onIari zaIim, fasiq hesab edon,
onIarIa odavol aaran baliI bir firqodir.
3
Mocmu Iolova, 4/297-298.
_.- ;-,
105
"Huscyn omiro qar: :xm:d:r"
dcyon!oro vcri!on cavab
HadisoIori aradiran bozi larixiIor imam Hseynin
omiro qari ixdigini, baina goIon msiboli do onun co-
zasi oIdugunu syIomi vo beIoIikIo do, bu xsusda baliI
fikir yrlmIor. HoIo bir arsizcasina Ieygomborin ho-
disini do doIiI golirmiIor. Ieygombor demidir:
! `` ., `. `., ` _' .' `, `, ,` ' `. _` , `_,-
`,`, ,` . .` ,`, ` . "
"(Vaxt go!ocok) araya Iitno-Iosad vo ixti!aI duocok.
O zaman kim muso!man!ar:n bir!iyini para!amaq isto-
so, kim!iyindon as:!: n!mayaraq, q:!:nc!a nnun bnynunu
vurun".
1
u vo bu kimi hodisIordon beIo nolico ixir ki, msoI-
manIarin omirino qari ixan kimsonin qaIdirdigi filnoni
yalirlmaq vo homin oxsi Idrmok Iazim goIorso, onu I-
drmok vacibdir. MosoIon, korramiIor
2
deyirIor ki, Hseyn
Yezido qari ixmi vo bu sobobdon do qolIo yeliriImidir.
1
Sohih MusIim, 4902.
2
Muhommod ibn Korramin davamiIaridir. AIIahin ad vo sifolIorini loh-
rif edon baliI firqoIordon biridir.
I m a m H u s c y n
106
ozi larixiIor do, lam oksino, Hseynin Yezido qari
ixmaginin vacib oIdugunu, oriol baximindan dz eIodi-
yini syIoyirIor.
1
iz bu deyiIonIori bir konara qoyub larixi faklIari
lohIiI elsok grorik ki, hozroli Hseyn Yezido osIa beyol
elmomi vo Yezidin uranin qorari iIo deyiI, varisIIikIo
xiIafolo goImoyinin oIeyhino oImudur. OnunIa borabor
AbduIIah ibn Zubeyr do omoviIorin bu addimini lonqid
elmidir. Hseyn ibn OIi vo AbduIIah ibn Zubeyr z
lorofdarIarini bir yero loIayib ancaq haqqi borqorar
elmok islomiIor. No Hseyn, no do AbduIIah bln bun-
Iari hakimiyyol ugrunda elmomidir. Hseyn oriol baxi-
mindan he bir xolaya yoI vermomidir. Obu Hureyradan
rovayol oIunmu hodis buna doIiIdir. Homin hodisdo Iey-
gombor beIo demidir:
! `. _ `. ,` _ ``- , _ ``- ,`
_ `,` ,`, _ ,`,` `` _ . ` . "
Iorz namazi nvboli forz namazinadok, habeIo
cmo namazi nvboli cmo namazinadok, ramazan ayi
da nvboli ramazan ayinadok arada oIan gnahIarin kof-
1
NeyI oI-Ovlar, 7/362.
_.- ;-,
107
farosidir.
1
YaIniz eydon baqa. Sonra Obu Hureyra
davam edib demidir: Mon baa ddm ki, bu ey:
AIIaha orik qomaq, sazii ozmaq vo snnoni lork el-
mokdir. Sazii ozmaq deyiIdikdo bir adama beyol el-
dikdon sonra qiIinc glrb onunIa vurumaq nozordo
luluIur. Snnoni lork elmok deyiIdikdo iso camaaldan
ayriImaq qosd ediIir.
2
Hseynin Yezido qari vurumaq fikri oImamidi.
O dnrd ki, Iraq ohIi onu doslokIoyocok vo o bu ii
AIIahin vo Onun eygomborinin buyurdugu kimi hoII
edocok. Iraq ohIinin ona xoyanol eldiyini, onu qoyub
qadigini grondo fikrini doyiib geri dnmok islo-
midir.
3
Lakin ibn Ziyad buna yoI vermomi, onu aIaIl-
maq n Yezidin ona buyurmadigi bir omri ondan lo-
Iob elmidir. Tobii ki, Hseyn onun qabaginda aIaIma-
mi vo onun bu lokIifini rodd elmidir. Ogor Hseyn ibn
Ziyadin hakimiyyolini qobuI elmi oIsaydi, hom z adi-
na, hom do ohIi-beylin adina Ioko yaxmi oIardi. nki
beIo lokIifIori vaxli iIo AIIahin RosuIu kafirIoro edordi.
1
Kffar: gnahIarin bagiIaniImasi n oriolin buyurdugu qaydada
veriIon coza, yaxud deyiIon sz vo ya veriIon sodoqo.
2
Msnod imam Ohmod, 5/44.
3
I m a m H u s c y n
108
Yoxsa ibn Ziyad zn mmin, Hseyni iso kafir sayir-
di`! Axi, ibn Ziyad Hseynin he Io aliIan dirnagi oIa
biImozdi. Hseyn hara, ibn Ziyad hara! u davraniIar
bir eyi aiq-aydin sbul edir ki, no vozifo, no var-dvIol,
no do baqa bu kimi fani eyIor insanin hrmolini ucaIda
biImoz. Neo-neo zaIim adahIar goIib-gelmiIor ki,
onIari he kos xalirIamir, xalirIayanda da yaIniz qargiIa
xalirIayirIar. Amma neo-neo omoIisaIeh insanIar oI-
muIar ki, AIIah onIarin lorifIorini diIIor ozbori elmidir.
AIIahin rizasini qazanmi Hseyn do beIoIorindon idi.
Ibn Ziyad ona qari haqsizIiq eldikdo, onu zno labe
eldirmok islodikdo o, ibn Ziyada boyun oymomidir.
Hoqiqolon do, ibn Ziyad fasiqo Iayiq bir horokol elmokIo
larixdo zno moxsus ad qoymudur.
ir do ki, sohaboIorin Hseyno nosihol elmosi he
do onun sohv addim almagi demok deyiIdir. SohaboIor
sadoco onun qolIo yeliriIocoyindon ehliyal edirdiIor. u
xsusda ibn XoIdun demidir: Hseyn Iraq ohIindon
oIan xainIoro inanmaqIa dnyovi bir ido xolaya yoI ver-
midir. eIo iIordo do xolaya yoI vermoyin qorxusu
yoxdur. oriol baximindan iso Hseyn he bir xolaya yoI
vermomidir. O, sadoco (omoviIorin) bu sohvini dzoIdo
_.- ;-,
109
biIocoyini gman edirdi.
1
nki Ieygombor sohabo-
Iorino beIo buyurmudur:
! ` '_ `,` , ` ` `` ,`,`, ,, ., ` , ` _=` , ., ` , ` _=` ,
:, `.` .' . "
Sizdon biriniz (kimsonin) yaramaz bir i luldugu-
nu grso, onu oIi iIo dzoIlsin. unu bacarmasa, diIi iIo,
onu da bacarmasa, qoy qoIbi iIo bu yaramaz io nifrol
elsin. u iso imanin on zoif yeridir.
2
undan baqa Hicazda, Misirdo, Iraqda, amda vo
digor IkoIordo moskunIami sohaboIor buna gro
Hseyno irad lulmamiIar, onu gnahIandirmamiIar,
oksino, onun iclihad eldiyini, beIoIikIo do, digorIorino g-
zoI nmuno oIdugunu eliraf elmiIor.
3
Ibn Teymiyyo demidir: Ieygomborin camaaldan
ayri don msoImanin cozaIandiriImasina dair varid oIan
hodisIorini he bir vochIo Hseyno amiI elmok oImaz.
nki Hseynin camaaldan ayriImaq fikri oImamidir, ok-
sino, onu camaalin yanina qayilmaq isloyi oIdugu haIda
qolIo yelirmiIor.
4
1
Mqoddimolu ibn XoIdun, 1/291.
2
Sohih MusIim, 186.
3
Islihad oI-Hseyn, 1/91.
4
OvvoIki monbo.
I m a m H u s c y n
110
Imam Huscyn
harada doIn cdi!midir?
Ibn Ziyadin adamIari imam Hseynin baini kosib
aardiqdan sonra onun bodoni KorboIada, daha doqiq
desok Taf deyiIon yerdo qaImi vo ox gman ki, eIo ora-
daca dofn ediImidir.
Onun bainin harada dofn ediIdiyino goIinco, bu
xsusda larixiIor mxloIif royIor noqI elmiIor:
boziIori onun Domoqdo dofn ediIdiyini iddia el-
mi vo bunu da Obu Kureybin rovayoli iIo osasIandir-
miIar. Obu Kureyb demidir: Mon Domoqdo VoIid
ibn Yezidin slno hcum edonIorin arasinda idim. Ho-
min vaxl oIimo bir zonbiI kedi vo mon z-zmo: u
monim qismolimdir- dedim vo alima minib Tumo qai-
sindan ohordon konara ixdim. ZonbiIi adiqda onun
iindo ba, slndo do bu Hseyn ibn OIinin baidir
yazisini grdm vo onu eIo oradaca dofn eIodim.
1
u, oIduqca zoif rovayoldir.
2
boziIori onun KorboIada dofn ediIdiyini iddia el-
miIor. Guya Imndon qirx gn kedikdon sonra onun
1
2
Mvquf oI-Muarada, soh: 313.
_.- ;-,
111
baini golirib bodoninin yaninda basdirmiIar. DedikIo-
rini osasIandirmaq n iso he bir doIiI-sbul golirmo-
miIor. Obu Nueym IodI ibn Dukeyn bu royi qoliyyolIo
inkar elmidir.
1
boziIori onun Riqqada dofn ediIdiyini iddia elmi-
Ior. Guya o zaman onun bai Yezid ibn Maviyonin
yanina goliriIdikdo o demidir: Mon bunu Obu Muilin
aiIosino gndorocoyom. OnIar da Riqqada yaayirIarmi.
eIoIikIo, onun bai Obu Muilin evindo qaImi, sonraIar
iso o evin slndo moscid bina ediImidir.
2
u, uydurma bir rovayoldir.
3
boziIori onun OsqoIanda dofn ediIdiyini iddia el-
miIor. Lakin isIam aIimIorinin byk oksoriyyoli
4
bu
xobori inkar elmiIor.
boziIori onun Qahirodo dofn ediIdiyini iddia elmi-
Ior. Guya soIib yrIorinin birindo msoImanIar onun
baini OsqoIandan Qahiroyo aarmiIar.
5
Ibn Doqiq oI-Id,
Obu Muhommod ibn XoIof od-Dimyali, Obu Muhommod
ibn oI-QosliIIani, Obu AbduIIah oI-Qurlubi vo digor Is-
1
Tarix agdad, 1/143-144.
2
oxsiyyal oI-IsIamiyyo, 3/298.
3
4
ol-Tozkira, 2/295, oI-idayo von-Nihayo, 11/582.
5
Nur oI-osair, soh: 121.
I m a m H u s c y n
112
Iam aIimIori onun bainin OsqoIanda vo ya Qahirodo
dofn ediIdiyinin yaIan oIudugunda homroydirIor.
1
boziIori do onun Modinodo, anasi Ialimeyi-Zohra-
nin qobrinin yaninda dofn ediIdiyini rovayol elmiIor.
Ibn Sod demidir: Yezid onu Modinonin vaIisi Amr ibn
Soido gndormi, o da onu kofonIoyib oqiuI-garqadda,
2
anasi Ialimonin yaninda dofn elmidir.
3
Ibn Teymiyyo
demidir: O dvrdo filno zamani qolIo yeliriImi beIo
adamIari adolon oqido dofn edirdiIor...
4
Obu YoIo oI-Homodani demidir: Hseynin bai
anasi Ialimonin yaninda dofn ediImidir.
5
AIimIorin daha ox slnIk verdiyi roy mohz bu
roydir. u mosoIoni daha ox aradirmi Zubeyr ibn ok-
kar znn Onsab Qurey adIi kilabinda qeyd elmi-
dir ki, Hseyn ibn OIinin bai Modinoyo aariIib orada
dofn ediImidir.
6
1
Ras oI-Hseyn, soh: 186-187, oI-idayo von-Nihayo, 11/582.
2
oqiuI-garqad Modino qobirslanIiginin adidir. oqi iindo agac klkIo-
rinin oIdugu orazi, garqad iso bu orazido bilon likanIi bir agacin adidir.
3
Toboqal, 5/238, Tarix oI-IsIam, soh: 20.
4
Ras oI-Hseyn, soh: 183.
5
ol-Tozkira, 2/295.
6
_.- ;-,
113
Musibot uz vcrdikdo no ctmo!i?
MsoImanin baina bir msibol goIdikdo AIIahin vo
Onun eygomborinin yroldiyi kimi oIub-keonIoro sobir
elmoIi, bu msibolo sobir eldiyino gro savabini AIIahdan
ummaIi, raziIiq oIamoli oIaraq AIIaha dua elmoIi, AIIahi
qozobo golirocok kfr szIor danimamaIi, cahiIiyyol
dvrndo oIdugu kimi yaramaz horokolIoro yoI vermo-
moIi, msoIman mmolinin baina goImi on byk m-
siboli Ieygomborin vofalini xalirIamaIi, digor nemol-
Ioro baxib kr elmoIi, qozav-qodorin AIIahdan oIma-
sina lam yoqinIikIo iman golirmoIi, hor bir olinIikdon
sonra asanIigin goIocoyino mid elmoIi vo msibolin goI-
moyino sobob oImu insanIarin gec-lez cozaIarini aIacaq-
Iarina yoqinIikIo inanmaIidir. GoIin bu deyiIonIoro ayri-
ayriIiqda nozor saIaq:
a) 5obir ctmok,
Qurani Korimdo Uca AIIah bizIori imlahana okoco-
yini biIdirib deyir: "Biz sizi bir az qnrxu, bir az ac!:q,
bir az da ma!-dv!ot, insan vo mohsu! itkisi i!o s:naya-
r:q."
1
Sonra da z eygomborino bu msibolIoro sobir
edonIori m|doIomoyi omr edib buyurur ki: "5obir cdon-
1
oI-oqoro surosi 155.
I m a m H u s c y n
114
!oro mu|do vcr".
1
u ayodon beIo nolico ixir ki, insanIa-
ra z vermi msibolIorin hamisi AIIahdan goIir. Mdrik
AIIah bu msibolIorIo kimisini cozaIandirir, kimisini do
ox islodiyindon imlahana okir. Imlahana okdiyi msoI-
man bondoIorinin arasinda da kimisi buna sobir edir,
kimisi do msoIman oImagina baxmayaraq sobirsizIik
edib vay-ivon saIaraq AIIahin yazdigi qodoro naraziIi-
gini biIdirir. Sobir edonIorin do hamisi iIk sarsinli aninda
sobir edo biImir. Onos ibn MaIik rovayol edir ki, (bir
dofo) Ieygombor bir qobrin bainda durub agIayan
qadinin yanindan keorkon (ona) buyurdu ki: AIIahdan
qorx vo sobirIi oI! Qadin onun kim oIdugunu biImoyib
dedi: OI ok mondon! Monim baima goIon msibol
sonin baina goImoyib. Qadina: u, Ieygombor idi
dediIor. undan sonra o, Ieygomborin qaisinin yani-
na goIdi vo orada gzoliIoro rasl goImodi. Qadin (zr-
xahIiq edib): Mon soni lanimamiam dedi. Ieygom-
bor buyurdu:
! `,`` . ` ``. _,. "
"I!k sars:nt: an:nda sobir ctmok !az:m idi!"
2
1
Homin ayo.
2
_.- ;-,
115
AIIahdan goIon msibolIoro sobir edon mminIoro
iso "z Robbi toroIindon toriI!or vo morhomot vard:r.
Mohz nn!ar dngru yn!da n!an!ard:r".
1
u byk nemol
iso hor koso nosib oImur. iIosiniz ki: Sobir elmoyo aIi-
an kimsoni AIIah sobirIi oImaga mvoffoq edor. He ko-
so sobirdon daha xeyirIi vo daha byk nemol veriImo-
midir.
2
b) Musiboto sobir cdib savab:n: A!!ahdan ummaq,
Msibol goIdiyi zaman ona sobir edon vo bu sobirin
savabini AIIahdan uman hor bir mmin Qiyamol gn
mkafalani arliqIamasi iIo aIar vo ona haqsizIiq ediImoz.
Ieygombor demidir:
! , , ` _ " ` `,` ` .,- `.` . ``,. `
` ' ,` ' `, ``- . ` - "
Uca AIIah buyurur: Mon mmin quIumun sevdi-
yi yaxin bir adaminin canini aIdiqdan sonra o buna (so-
bir edib axiroldo ovozini aIacagina) mid edorso, Monim
ona verocoyim mkafal ancaq Connol oIar.
3
1
oI-oqoro surosi 157.
2
3
I m a m H u s c y n
116
Qiyamol qodugu zaman AIIah Cohonnom ohIino
beIo buyuracaq:
! "! #!!!!!!$! % &! '!(!)! *!+!,!!-! .!/
0 1!2! 3!4!5! 6!7!8!! 9 !:! ;
<=>?@AB "
"Hoqiqoton, qu!!ar:mdan bir zumro var idi ki, nn!ar:
"Ey Robbimiz! Biz iman gotirdik. Bizi bag:!a, bizo
rohm ct! 5on rohm cdon!orin on yax:s:san!" dcyir-
di!or. 5iz iso nn!ar: mosxoroyo qnyurdunuz. 5nnda bu
mo3:oro Moni yada sa!mag: bc!o sizo unutdurdu. 5iz
nn!ara gu!urdunuz. Bu gun Mon sobir ctdik!orino gro
nn!ar: mukaIat!and:rd:m. $ubhosiz ki, ugur qazanan!ar
da nn!ard:r!"
1
Digor ayodo AIIah buyurur:
! !"#"$" %" &"'""""(""" )""*" +
,"-" ." /"01"" 2 "
"On!ar sobir ctdik!orino gro Co,,o!$o' 0.1, yuksok
moqam!a mukaIat!and:r:!acaq, nrada xcyir-dua i!o,
1
oI-Muminun surosi, 109-111.
_.- ;-,
117
sa!am!a qar:!anacaq!ar. On!ar nrada obodi qa!acaq!ar.
Ora no gzo! moskon, ncco do gzo! iqamotgahd:r!"
1
Hominin Ieygombor demidir:
! ., ' ., .,- ., ,., .., ., .. ,' .,.,
, , - , ,=- = , . , "
MsoImana z vermi eIo bir yorgunIuq, eIo bir
naxoIuq, eIo bir kodor, eIo bir znl, eIo bir oziyyol, eIo
bir dord, holla (ayagina) balan eIo bir likan yoxdur ki,
onun sayosindo AIIah (homin) msoImanin gnahIarini
bagiIamasin.
c) Raz:!:q o!amoti n!araq A!!aha dua ctmok,
Yoni, Inna IiIIahi vo inna iIeyni raciun
2
demok.
Orobco buna islirca deyiIir. AIIah Quranda z mmin
bondoIorini vosf edib beIo deyir:
! =TTT<TT ; HGFEDCBA@?>
TTQTTPT NOTMT LTKTJTI TSTTR "
"5obir cdon!oro mu|do vcr. O kos!or ki, nn!ara bir
musibot uz vcrdikdo: "Biz, A!!aha moxsusuq vo Ona da
1
oI-Iurqan surosi, 75-76.
2
Orobcosi: C D E F G
Torcmosi: iz, AIIaha moxsusuq vo Ona da qayidacagiq!
I m a m H u s c y n
118
qay:dacag:q!" dcyir!or. On!ara z Robbi toroIindon to-
riI!or vo morhomot vard:r. Mohz nn!ar dngru yn!da
n!an!ard:r".
1
Ieygomborimiz iso bu xsusda beIo demidir:
! ` , ` ` ``, .` ,.` ,, `,' ` ` `, ` , .,`-_ `,`,
_`,`-' _ _,.` ` .` -', _ ,` ,- ,` # . .` -' ` ` ,` ,- ,` "
aina bir msibol goImi eIo bir msoIman yox-
dur ki, AIIahin ona buyurdugu kimi: iz, AIIaha mox-
susuq vo Ona da qayidacagiq! AIIahim, baima goIon
msibol sayosindo moni mkafalIandir vo ovozino on-
dan da xeyirIisini ver!
2
- desin, AIIah da ona bundan
xeyirIisini vermi oImasin.
3
Hominin demidir:
! ,.' , ,' , ,' , ,' " = __ . :,,
. : "
aina bir sixinli, yaxud bir kodor, yaxud bir xos-
loIik, yaxud da bir olinIik goImi hor kim dua edib: Rob-
1
2
Orobcosinin lranskrisiyasi: Inno IiIIahi vo inna iIeyhi raciun, AIIa-
hummo ocurni fi musiboli vo oxIif Ii xayran minho.
3
Sohih MusIim, 2165.
_.- ;-,
119
bim AIIahdir, Onun he bir oriki yoxdur!
1
- deso, baina
goIon msibol aradan qaIdiriIar.
2
Hominin o, dua edib deyordi:
! ,, :~_ ,-_' _ ,~ , _.' _ _'
. . .' "
AIIahim! Sondon, mono morhomol elmoyini diIoyi-
rom! Moni bir gz qirimi beIo baIi-baina buraxma!
Monim bln iIorimi yoIuna qoy. Sondon baqa ibadolo
Iayiq oIan mobud yoxdur!
3
.
4
) A!!ah: qozobo gotirocok kuIr sz!or dan:mamaq
vo cahi!iyyot dvrundo n!dugu kimi yaramaz horokot!o-
ro yn! vcrmomok,
Msibol goIdiyi zaman bozi adamIar zamani syrIor
vo he do anIamirIar ki, zomanoni symokIo onIar osIindo
AIIahi sym oIurIar. Rovayol ediIir ki, Ieygombor
demidir
5
:
1
Orobcosinin lranskrisiyasi: AIIahu Rabbi, Io oriko Ioh.
2
3
Orobcosinin lranskrisiyasi: AIIahummo, rahmoloko orcu, foIo lokiIni
iIo nofsi larfolo aynin, vo osIih Ii oni kuIIoh, Io iIaho iIIo onlo.
4
Sohih Torgib vol-Torhib, 1823.
5
Toborinin lofsirindo hodisin ovvoIi sohih isnadIa beIo rovayol edi-
Imidir: CahiIiyyol dvrndo insanIar: izi, geco vo gndz hoIak edir! izi
hoIak edon do, Idron do, diriIdon do odur! deyordiIor. AIIah da z kila-
binda beIo buyurdu: OnIar dediIor: "Ho(1! ancaq bizim dunya hoyat:m:z-
I m a m H u s c y n
120
! ` `, -, " ,` ,`, ``, '.`, ,`` ', `,`` ,, . `,`
`. ' `, _,`, "
QdrolIi vo ozomolIi AIIah buyurur: Adom vIadi
zamani symokIo Mono oziyyol verir. nki dohr Mo-
nom! Hor ey Monim OIimdodir, geconi gndzo, gn-
dz do gecoyo eviron Monom!
1
2
HabeIo beIo haIIarda ifrala varmaqIa Ion adami
hoddon ziyado lorif elmok do qadagandir. axin Iey-
gombor z sohaboIorino vo ohIi-beylino no vosiyyol el-
midir. O demidir:
! . _ ,`, =` ., ~' _.` `, .,,` , `, ' .``` ,, ``
`,` _ , "
XrislianIar Moryom ogIunu ie-%E4e+%( iirldikIori ki-
mi, siz do moni iirlmoyin! Mon sadoco AIIahin quIuyam.
IIo iso nene: AIIahin quIu vo rosuIu!- deyin.
3
Hodisdon
grndy kimi he AIIahin RosuIunu, booriyyolin on
foziIolIisini beIo hoddon ziyado lorif elmok oImaz.
d:r. 7%?%?%+ !ur, 6%?%?%+' $o dngu!ur. Bizi !duron ancaq zamand:r." u
haqda onIarin he bir biIiyi yoxdur. OnIar ancaq zonno qaiIirIar onIar
dohri (yoni zamani) syrIor......
1
od-Duxan surosi, 10-16.
2
3
_.- ;-,
121
HabeIo msibol goIdiyi zaman foryad qoarib agIa-
magi da oriol bizo qadagan elmidir. u xsusda Iey-
gombor demidir:
! ` , ` ` ,= . ,``- `, .,`,`- . , ,` , `,- "
Uz-gzno dyon, aIlarinin yaxasini ciran vo ca-
hiIiyyol dvrndo deyiIon szIori deyon kimso bizdon
deyiIdir
1
.
2
Rovayol ediIir ki, (%-#.eje Obu Musa agir xosloIondi
vo bai zvcoIorindon birinin qucaginda ikon bayiIdi. u
vaxl zvcosi je-+'.#:5H'-i( agIamaga baIadi vo Obu Musa
ona he no deyo biImodi. AyiIdiqda iso dedi: Ieygombo-
rin uzaq oIdugu kimsodon mon do uzagam. Hoqiqolon,
Ieygombor 26*%(e&# 69# ;1-.%$.e vay-ivon saIib agIayan,
baini qirxdiran vo aIlarini ciran kimsodon uzaqdir!
3
HabeIo rovayol ediIir ki, Ummu Oliyyo demidir:
eyol
4
osnasinda Ieygombor I n vay-ivon saIib
agIamayacagimiza dair bizdon ohd aImidi....
5
1
Iyo agIadiqda hoddi aan hor kos Ieygomborin snnosino zidd
horokol elmi hesab oIur.
2
3
4
Ieygomborin dovolini qobuI edorok ona mli vo sadiq oImaga dair sz
vermok.
5
I m a m H u s c y n
122
d) Muso!man ummotinin ba:na go!mi on byuk
musiboti Pcygomborin voIat:n: xat:r!amaq,
Ieygomborin dnyadan kmosi, hoqiqolon do,
msoIman mmolinin baina goImi on byk msibol-
dir. aina msibol goImi hor bir msoIman o msiboli
xalirIamaqIa losoIIi laa biIor. Ieygomborin vosiyyoli
do beIo oImudur. Ieygombor Imndon qabaq xos-
loIonib yalaga ddy zaman qaidan asiImi ordoni
qaIdirmi vo camaalin Obu okrin arxasinda namaz qiI-
digini grb demidir:
! ..' ,-' ,. ,, ,. _ , ,=' ..' "
Hansi birinizin baina bir msibol goIso, qoy monim
Imm yada saImaqIa zno losoIIi versin, biIsin ki,
baina no cr msibol goImi oIsa da, bu msiboldon
daha byk oIa biImoz.
1
u xsusda air demidir:
Sobir el msibolo, son mhkom dayan,
iI, obodi yaayan, deyiIdir insan.
Ogor bir boIaya, mbloIa oIsan,
Gorok Ieygombori, yada saIasan.
2
c) Digor ncmot!oro bax:b ukur ctmok,
1
obuI-Iman, 10152, Sohih oI-Cami, 347.
2
Tofsir oI-Qurlubi, 2/176, ol-Tomhid, 19/323,
_.- ;-,
123
MosoIon birisinin ayagi zodoIonmiso, kr elsin
ki, sinmamidir, ogor sinmidirsa, kr elsin ki, yerIi-
dibIi kosiIib ayaqsiz qaImamidir. Hoqiqolon do, sagIam-
Iiq eIo bir nemoldir ki, insanIarin oksoriyyoli onun qod-
rini biImir, onu Iayiqinco qorumur vo ondan Iaziminca
islifado elmir. Ogor biz baina msibol goImi ikosl in-
sanIara diqqolIo baxsaq zmzn sagIamIigina geco-
gndz kr edorik. Ieygombor demidir:
! '_ _ " - = _ , , _., _
_ - ,. , ., : . "
Hor kim msibolo dar oImu birisini grb: Sono
z vermi msiboldon moni saIamal edon vo moni yaral-
diqIarinin oxundan foziIolIi edorok sln lulan AIIaha
homd oIsun!
1
- deso, F44',#5)" o boIadan qoruyar.
2
AIIahin verdiyi nemolIoro kr elmomok msibolin
goImosino bir sobobdir. Aagidaki ibrolamiz hodiso diq-
qolIo nozor saIin:
(Vaxli iIo) AIIah IsraiI oguIIarindan nofori
czam xosloIiyino luluImu birisini, keoIi vo kor adami
1
Orobcosinin lranskrisiyasi: OIhomduIiIIahiIIozi afoni mimmobloIako
bihi vo foddoIoni aIo kosirin mimmon xoIoqa lofdiIo.
2
Snon ol-Tirmizi, 2/253, SiIsiIoluI-Ohadis os-Sohiho, 2/153.
I m a m H u s c y n
124
imlahana okmok islodi. Odur ki, onIarin yanina bir mo-
Iok gndordi. (MoIok insan qiyafosindo ovvoIco) czam
xosloIiyino luluImu kimsonin yanina goIib dedi: Sonin
on ox islodiyin ey nodir` O dedi: GzoI rong vo gzoI
dori! InsanIar arliq mondon diksinirIor. MoIok oIini
onun vcuduna srld vo bu irkinIik keib geldi, onun
rongi vo dorisi gzoIIodi. MoIok sorudu: Sonin on ox
sevdiyin maI nodir` O: Dovo ya da inokdir
1
deyo
cavab verdi. Ona on ayIiq bogaz dovo veriIdi vo moIok
dua edib dedi: (AIIah) bunu sonin n borokolIi elsin!
Sonra moIok keoIin yanina goIib dedi: Sonin on
ox islodiyin ey nodir` O dedi: GzoI saim (oIsun) vo
bu (keoIIik) mondon gelsin. InsanIar arliq mondon dik-
sinirIor. MoIok oIini onun baina okdi vo onun keoIIiyi
keib geldi, ona gzoI sa box ediIdi. MoIok sorudu:
Sonin on ox sevdiyin maI nodir` O: Inokdir dedi.
Ona bogaz inok veriIdi vo moIok dua edib dedi: (AIIah)
bunu sonin n borokolIi elsin!
undan Sonra moIok korun yanina goIib dedi: So-
nin on ox islodiyin ey nodir` O dedi: AIIah gzIorimi
zmo qaylarsin vo mon insanIari gro biIim. MoIok
1
Hodisi noqI elmi Ishaq ibn AbduIIah loroddd edorok czam xosloIiyino
luluImu kimsonin vo keoIin ikisindon birinin dovo, digorinin iso inok
islodiyini iki cr rovayol elmidir.
_.- ;-,
125
oIini (onun gzIorino srld) vo AIIah onun gzIorini
zno qaylardi. MoIok sorudu: Sonin on ox sevdiyin
maI nodir` O: Qoyundur dedi. Ona baIaIi bir qoyun
veriIdi (vo moIok dua edib dedi: AIIah bunu sonin n
borokolIi elsin!)
undan sonra bu ikisinin
1
heyvanIari baIa verdi, n-
csnn do (qoyunu) baIaIadi. ir mddol kedikdon son-
ra birinin bir vadi doIusu dovosi, o birinin bir vadi doIusu
maI-qarasi, ncsnn do bir vadi doIusu qoyunu oIdu.
Sonra moIok iIk dofo goIdiyi grkomdo vo qiyafodo czam
xosloIiyino luluImu kimsonin yanina goIib dedi: Mon
kasib bir adamam. Sofordo ikon monim bln vosailim
lkonmidir. u gn mon yaIniz vo yaIniz AIIahin kmoyi
iIo, sonra da sonin kmoyinIo (isloyimo) naiI oIa biIorom.
Sono gzoI rong, gzoI dori vo (bu qodor) sorvol box elmi
AIIah rizasina mono bir dovo ver, onun sayosindo soforimi
baa aldira biIim. (u adam cavabinda ona) dedi: Dz,
(zmn) o qodor verocoyim var ki! (MoIok) ona dedi:
Gorok ki, mon soni laniyiram. Mogor son hom czam xos-
loIiyino luluImu, hom insanIarin diksindiyi, hom do kasib
bir adam deyiIdinmi` Sonra da AIIah sono (islodikIorini)
1
Dovo vo inok veriImi o iki kimsonin.
I m a m H u s c y n
126
vermodimi` Adam dedi: (u var-dvIol) mono ala-baba-
Iarimdan miras qaImidir. MoIok dedi: Ogor yaIan dani-
irsansa, AIIah soni ovvoIki haIina qaylarsin! Sonra moIok
iIk dofo goIdiyi grkomdo vo qiyafodo keoIin yanina goIdi
vo ona da ovvoIkino dedikIorinin eynisini syIodi. OvvoIki
adam ona rodd eldiyi kimi keoI do ona yox cavabi verdi.
(Onda MoIok) dedi: Ogor yaIan daniirsansa, AIIah soni
ovvoIki haIina qaylarsin! Sonra moIok iIk dofo goIdiyi gr-
komdo vo qiyafodo korun yanina goIib dedi: Mon kasib
adamam, yoIda qaImiam. Sofordo ikon monim bln
vosailim lkonmidir. u gn mon ancaq vo ancaq AIIahin
kmoyi iIo, sonra da sonin kmoyinIo (isloyimo) naiI oIa bi-
Iorom. Sonin gzIorini zno qaylaran AIIah rizasina mono
bir qoyun ver, onun sayosindo soforimi baa aldira biIim.
Adam dedi: (Dogrudur,) mon kor idim, AIIah gzIorimi
mono qaylardi, kasib idim, O mono var-dvIol nosib eldi!
Odur ki, no qodor (qoyun) isloyirsonso, glr. VaIIahi ki,
bu gn mon sonin AIIah rizasi n glrdyn eyIoro
hodd qoymayacagam. MoIok dedi: MaIini zno saxIa.
u sizin n yaIniz bir imlahan idi. AIIah sondon razi
qaIdi, Iakin o biri iki dosluna qozobi luldu!
1
1
_.- ;-,
127
OvvoIki mmolIor nankorIuqIarina gro mohv oI-
dugu kimi, indiki vo goIocok mmolIor do mohv oIacaq.
Uca AIIah Quranda bizo Soba qvmn misaI okir:
! !"! #!$!!!!! %!!&'! (!)!*! +,!-! .!!/!!!!!!! 0!1
23456789 !:!;!<! =!>
!?@AB C!!D!E! F!G!H! I!J
KL! M!N!O!PQ! R!S!T "
"5oba qo&%.o3%,%, yaad:g: ycrdo niano &%#% sag-
da, $%Eo#%'$o sn!da n!an iki baga var idi. =,.1#1> "Rob-
binizin ruzisindon ycyin vo Ona ukur cdin. F/$/# g-
zo! diyar vo Bag:!ayan Robb!"G'$)(%.?%$%H Lakin nn!ar
51<$1, uz dndordi!or, Biz do ust!orino guc!u sc! gn-
dordik. On!ar:n iki bagas:n: ac: mcyvo!i, yu!gun!u vo
%8%,$o bir az sidr agac: n!an iki bag!a ovoz ctdik. Nan-
knr!uq!ar:na gro nn!ar: bc!o coza!and:rd:q. Mogor biz
nanknrdan baqas:n: coza!and:rar:qm:?"
1
air Nizami Goncovi bu xsusda demidir:
MaI-dvIol boI idi, miIIol forohIi,
IorohIo goIirdi hor lozo iIi.
1
Soba surosi, 15-17.
I m a m H u s c y n
128
u rifahdan sonra goIdi eIo gn,
XaIq kr elmoyi unuldu bln.
Tokobbr onIari ixarldi yoIdan,
ixdi yadIarindan yk Yaradan.
Kim nemol veroni yada saImasa,
kr eIomoso, razi qaImasa,
Dar oIar baina bu geni cahan,
Onun ruzusu da ixar qayadan.
1
o) Qozavu-qodorin A!!ahdan n!mas:na tam yoqin-
!ik!o iman gotirmok,
Mmin adam hor bir msibolin ozoIdon Lvhi-
mohfuza yaziIdigini, hom do AIIahin omri iIo ba verdi-
yini, sloIik hor bir msiboldo hikmol oIdugunu dn-
so, baina goIonIoro gro he vaxl narahaliIiq keirmoz
vo sadoco: u, AIIahin qodoridir vo O, islodiyini edor
2
-
deyor. Uca AIIa bu xsusda beIo buyurur:
! ! "#!$!%!&!!!'! (!)!*! +!,!-!.!/! 0!!!1!2
3!!!!!4!5!6!7!8 !9! :!!! ;!<!=! >!?!!@
A!B!C!!!!!!!!!!! D!E!F!! G!H I "
1
Yeddi gzoI, soh: 78.
2
Sohih oI-Cami, 6650.
_.- ;-,
129
"Ycr uzundo ba vcron vo sizin ba:n:za go!on c!o
bir musibot ynxdur ki, Biz nnu yaratmam:dan ovvo! n,
Yaz:da ?*o((o,')$%.?% n!mas:n. $ubhosiz ki, bu, A!!ah
uun nx asand:r. 4..15' &/,/ o!inizdon :xana ko-
dor!onmoyosiniz vo Onun sizo vcrdiyino ho$$%,$o,
1#!t< scvinmoyosiniz dcyo &).o' %+15' )$%#. A!!ah hc bir
zundon raz:n:, zunu yoni scvmir."
1
I) Hor bir otin!ikdon snnra asan!:q!ar:n go!ocoyi-
no umid ctmok,
Uca AIIah buyurur:
! !"""""""#"""""""" $"%"& '( )* + "
"5zsuz ki, hor otin!iyin ard:nca asan!:q go!ir.
O!botto ki, hor otin!iyin ard:nca asan!:q go!ir".
2
Ieygombor bu xsusda ibn Abbasa gzoI nosi-
holIor elmidir:
AbduIIah ibn Abbas demidir: ir dofo mon Iey-
gomborin arxasinda ikon o mono buyurdu:
! , $ _ :' . - = :=- - = -
:- .' ' = , . =, , , .' . ,
1
oI-Hodid surosi, 22-23.
2
o-orh surosi, 5-6.
I m a m H u s c y n
130
.- _ .' ,, ., , ,, . ., = : , ,
,- _ .' ,,., ., , ,,., ., . = :,
.- . , ._ .-. "
OguI, goI sono bozi eyIori yrodim. AIIahi qoru,
1
AIIah da soni qorusun. AIIahi qorusan, Onu qarinda
laarsan.
2
Islodikdo, yaIniz AIIahdan islo, kmok diIodik-
do, yaIniz AIIahdan kmok diIo. iI ki, insanIar sono fay-
da vermok n bir yero loIansaIar beIo, sono AIIahin
yazdigindan baqa bir eyIo sono fayda vero biImozIor.
Hominin sono zoror vermok n bir yero loIansaIar
beIo, AIIahin sonin oIeyhino yazdigindan baqa bir eyIo
1
Yoni AIIahin qoydugu hdudIari ama, buyruqIarini yerino yelir, qada-
gan eldiyi eyIordon okin, beIoIikIo do, AIIahin dinini qorumu oIarsan. Uca
AIIah buyurur: A82%)4ere# .1+%4ece$.%-I "Budur sizo vod cdi!on Co,,o!I O,
hor bir !"9&o')$%& 4..151 uz tutan, =,/,'$%,%,% qnruyan, Morhomot!i 4..15;
$1, =,/ grmodon qnrxan vo 4..151 yno!mi qo!b!o go!on kimso!or uun-
dur!" Qaf surosi, 32-33.
2
Yoni homio nozaroli sonin slndo oIar, hor zaman sonin kmoyino
goIor. AIIah z eygomborino vo onun sadiq doslu Obu okro kmokIik
gslormoyini Quranda beIo vosf edir: "Ogor siz J)(go?&oro kmok ctmo-
soniz, &%.%,'6%K A!!ah nna art:q kmok gstormidir. O vaxt kaIir!or nnu iki
noIordon ikincisi n!araq Mo66odo, :xartd:!ar. O iki noIor magarada ikon
0,.1#$1, biri z dnstuna dcdi: "Qom ycmo, A!!ah bizim!odir!" F/,$1,
30,#1 A!!ah nna arxay:n!:q nazi! ctdi, sizin grmodiyiniz dyuu!or!o nna
yard:m gstordi vo kaIir!orin szunu a!a!td:..." ol-Tovbo surosi, 40.
_.- ;-,
131
sono zoror vero biImozIor.
1
(Qozav-qodori yazan) qo-
IomIor qaIdiriImi, sohifoIor qurumudur.
2
Hominin demidir:
! -, = - :' ,, = .-, :,, .
,, .' :,.' , , :=-, .', '=-' , , :,., .
,, ' . ,. _ _. _,, _ ., .', _ , ,, "
AIIahi qorusan, Onu qarinda laarsan. Iiravan-
Iiqda AIIahi lani ki, olinIikdo do O soni lanisin.
3
iI ki,
eIodiyin xola dz omoI oIa biImozdi, dz omoIin do xola
oIa biImozdi. iI ki, hor bir sobirdon sonra zofor goIor,
hor bir sixinlidan sonra yngIIk goIor, hor bir olin-
Iikdon sonra asanIiq goIor.
4
q) Musibotin go!moyino sobob n!mu insan!ar:n
gcc-tcz coza!ar:n: a!acaq!ar:na yoqin!ik!o inanmaq.
1
Uca AIIah buyurur: "Ogor son nn!ardan: "Gy!ori vo ycri kim
yaratm:d:r?" dcyo snrusan, nn!ar mut!oq: "A!!ah!" dcyocok!or. Dc: "E!o
iso bir dcyin grok, ogor A!!ah mono bir zoror tnxundurmaq istoso, sizin
A!!ahdan baqa ibadot ctdik!oriniz Onun zororini aradan qa!d:ra bi!or!or-
mi? Ya da O mono bir morhomot gstormok istoso, nn!ar Onun morhomoti-
nin qar:s:n: a!a bi!or!ormi?" Dc: "Mono A!!ah yctor. Tovokku! cdon!or
ya!n:z Ona tovokku! cdir!or!" oz-Zumor surosi, 38.
2
3
Yoni, firavanIiqda AIIahi yad el ki, olinIikdo do AIIah soni yad elsin
4
I m a m H u s c y n
132
ZaIimIar eIo dnmosinIor ki, onIara he kosin g-
c almayacaq. YaradiIanIardan he kosin gc almasa
da, Yaradanin g mlIoq alacaq. Uca AIIah buyurur:
! !" #"$""""""""%"""&"'"(""" )"*"+ " ,""""-""./" 0
1" 2"3"4"5""""""6"7""8"" 9":";" <"=" >"?"@ "
"Mogor nn!ar ycr uzundo gozib-dn!a:b z!orindon
ovvo!ki!orin aqibotinin ncco n!dugunu grmodi!ormi?
On!ar bun!ardan daha quvvot!i idi!or vo ycr uzundo
daha nx iz qnymudu!ar. A!!ah nn!ar: gunah!ar:na gro
o+1&.1 yaxa!ad: vo nn!ar: A!!ahdan qnruyan n!mad:".
1
u xsusda Ieygombor demidir:
! ` ` . ` = -. ` .` , ` ,' .` _ ` -, `` .`,, `
.' . .,, `_, ., .`,` _ . . ` `_. -' `` _` ,
. = ., ` , ` ` `.- -' ` .`, -. `- ` , "
Qoy birisinin namusuna loxunmaqIa vo ya ona ba-
qa bir isIik elmokIo zIm elmi adam, dinar vo dirhomin
fayda vermoyocoyi gn (Qiyamol gn) goImomidon
ovvoI ondan haIaIIiq diIosin. Ogor (Qiyamol gn) onun
savabi oIarsa, eldiyi zIm qodor savabindan glrIor (vo
zIm eldiyi adama veriIor), yox ogor savabi oImazsa, on-
1
Gafir surosi, 21.
_.- ;-,
133
da zIm eldiyi adamin gnahIarindan glrIb onun
boynuna qoyuIar.
1
u haqda Azorbaycanin dahi airi beIo demidir:
oIIi bir eydir ki, isIik edonIor,
z iindon z okocok zoror.
Iilmomisonmi bu mohur sz:
Hor kim quyu qazsa, docok z.
2
A!!ah yn!unda sobir!i n!an!ar:n

ba:na go!mi bozi ibrotamiz hckayo!or
Ibrahim pcygomborin hckayosi,
,` _ " ` , ` . , `,,,` , . . ., ` ,` ``,` _
. `, -, . `` , " ! ! " " `` , , " ! ! " # $ " . , "
! ` ,, ,` . ` ,, _, _' _ _`- ,,- , ` . ` `-_ `
',` ` ` -' . ` ` _' .` , `' ` , # ` ._ ` -' _' _
, ._ ` , _ ` -, ` _ . ` ` ,` ,` , .`,` ,, ., ._' ``` ,` -'
1
2
Xosrov vo irin, soh: 361.
I m a m H u s c y n
134
:`' _ ` -' _,,` # ` _' .,` , ` ` .- ` , . ,,, .,, -'
_` _ ., ',`.' # . ~' . `, ,, ., -' , ` ,'
`' _` _ ., ',`.' # ` . ~' # ` , -- ` ,` ` ,
_,` ' ..` ,, ` _ ,` ` ` , ' .=` ,, # ,` -' ,- .`` ' ,`, `, ._ .`, '` ,'
,, ,` , ` . `_ ` ` , , % ,' ,- % _ ` - ., ` -', ,- " #
Ieygombor demidir: Ibrahim yaIniz dofo
yaIan danimidir. unIardan ikisi qdrolIi vo ozomolIi
AIIah n idi. (irinci dofo) o demidir: Mon xoslo-
yom!
1
(Ikinci dofo iso) demidir: Xeyr, bunu onIarin bu
byy elmi oIar
2
. (Unc hadiso iso beIo oImudur):
ir gn Ibrahim (zvcosi) Sara iIo qoddar adahIardan
birinin momIokolino goIdikdo (adaha) xobor verdiIor
ki, ohoro bir nofor goIib, yaninda da ox gzoI bir qadin
var. Iadah (qadinin kim oIdugunu yronmok, ona sa-
hib ixmaq n) onun yanina adam gndordi. Adam
goIib Ibrahimdon: u kimdir` deyo sorudu. Ibrahim:
Monim bacimdir! deyo cavab verdi, sonra da Saranin
yanina goIib dedi: Iy Sara! Yer zndo bizim ikimizdon
baqa mmin oIan bir kimso yoxdur. u (adah) mon-
don (sonin barondo) sorudu. Mon do ona xobor verdim
1
os-Saffal surosi, 89.
2
oI-Onbiya surosi, 63.
_.- ;-,
135
ki, son monim bacimsan. Odur ki, monim dediyimi lok-
zib elmo. ox kemodon adah Saranin daIinca adam
gndordi. Sara adahin yanina goIdikdo, o, qadina
yaxinIaib ona loxunmaq islodi, Iakin qic oIub qaIdi.
Onda o yaIvarib dedi: Monim n AIIaha dua elson,
sono isIik elmorom! Sara AIIaha dua eldi vo onun oI-
Iori aiIdi. Iadah ikinci dofo ona loxunmaq islodikdo
onun haIi ovvoIkindon belor oIdu. O yeno yaIvarib dedi:
Monim n AIIaha dua elson, sono isIik elmorom!
Sara AIIaha dua eldi vo onun oIIori aiIdi. Iadah gzol-
iIordon bozisini agirib dedi: Siz monim yanima insan
yox, eylan golirmisiniz! undan sonra Iadah (Sarani
buraxdi, sloIik) ona xidmoli Hocori do bagiIadi. Sara
Ibrahimin yanina goIdikdo, o, namaz qiIirdi. una gro
do oIi iIo iaro eldi ki: No oIdu` Sara dedi: AIIah kafi-
rin, yaxud gnahkarin hiyIosini onun z bainda alIal-
di, mono do xidmoli oIaraq Hocori box eldi!
1
A!!ah yn!unda can:ndan kcon uag:n ohva!at:,
,`_ " ! . `: ` , . ` ,` ., ` `,- ` ,
: _` ` `.` , .` , `_ `` ' ,` -` # . ` , `` `,
1
I m a m H u s c y n
136
. _ ,,~ : `._ ` , _, ` `-` ' . _'
,-` `, .`,, , ` , , _' ,-` `,,. : _ .`,
.,- , -` _- _` ' # , .,- :` ' _- `, -` # ` ,
,` : _' _ `, ,= ` .- ` `,, `,` ' ` , -` . '
' `, `. . ' -' ,-- `,`, . . `,` ' .`, `.-' :` , ` ,` '
,-` ` `,` _`- _.` , `` # , , _., `` _' .`,
`,` -' ` `. ` , ` ' `_ `, .` ' `,, . ' _` # ` _, ` ,` ' _' :`,
_` ` ., ., ` ` , ` `_ # ., ` ` ` ,` `, . ,` ,., ,`,, `
` , .,` . _ `,- : . ` _ `' ,,, _ `
: `_` -' . .` ' _ ` , _` . _` ' -' ` _` , ` ., .` ' .`
, `.` , # , ` ` _' : - ` , .
`` -, ` `: ` `_ :` , ,., _`,_ # :, ._ ,` , _`,_
:',_, ` # `-' ` , ,, ``, `, _`- _ ` ._- ` , ` `:
` ' `_ `, ` _, ` ,` - ` ,` ` . ,` ,., , , # _` .
_` ' -' ` _` , ` # `-' ` , , , ``, `, _`- _ .`, ._-
.`,, , ` `_-`_ ` :, # _,' _ , _., _ _ , '_
` _`- _, ` `, ._- ,-, : , ` `_-`_ ` :, # _,' _.,
_ _ , '_ ` , _`- _, ` `, ._- ` , , ` `_-`_ `
:, # _,' ` _ , ` ,-` .' ,` , _ - , ,`` .
, - , ` ,`` , ` ,` _ ., _-_ ` , ., `,`- , ~ ,` , ,`. ,
- `,`, ` ,,, , . # .-, `,,, - ,= .-, , _` _
_.- ;-,
137
: ` `: :`,-` .' `,,, ` # ` _ , ` ,-` .'
,` , `, ` - _ _,` , ,=`, , ,`- ., _-_ ` , ., `, #
,` , `,`, ` ,,, , . # ` .'` `,,, ,` ,, .-, _` ,
_ : ` `: :`,-` .' `,,, ` # : :`
.` _, _`- `,` , # , ,` `_` - ` _ ,. -,
_`` ., _ _ - `, `- ` , ` _ `, _. ,` ,` _ `, `,
,` , `._ ` # `, _` _ :`, . : _ # _- ` _ ,.
-, `., _ _ - `, -' ` , ` `, _., ,`,` _ `, `,
,` , `._ ` # `, `_ _, ` ,` ,` _ ` `. _., `, _ ` `. _
_.` , ,` ,` . `` ` `.,, ` ` `.,, ` ` `.,, ` #
_' `: , ` .` ,'_' .` ` - `_ ` , , :, `_- ` `` #
,' ,`` -. , _ , ' :` ` .``- ,` .', ._` , ` ` , ` _-` ,, ` ,
`,`` - ' ,, # ` ,' , ` `,- # , _`- ..- ',` ,, _. , ` .
.' _ ,, , `` , `' ,` . :`, _ `- " #
Ieygombor demidir: Sizdon ovvoI yaami (%-
>'4:i) adahi vo onun da bir sehrbazi var idi. O qocaI-
diqda adaha dedi: Mon qocaImiam te '-&i:# 82-62
(''# J'&i(. Odur ki, yanima bir uaq gndor, ona sehr
1&2e+% yrodim. Iadah onun yanina bir uaq gndordi
vo sehrbaz ona sehr yrolmoyo baIadi. Sehrbazin evi iIo
adahin sarayi arasinda bir rahib yaayirdi. ir gn
I m a m H u s c y n
138
uaq rahibin yanina goIib onun danidiqIarina quIaq as-
di vo rahibin dedikIori onun xouna goIdi. O hor dofo
sehrbazin yanina geldikdo rahibo do ba okirdi. O sehr-
bazin yanina =1? goIdikdo, sehrbaz: No n gecikmi-
son`- deyib onu dyr, evo =1? goIdikdo do 1;.e$%4e-:
No n gecikmison`- deyib onu dyrdIor. Uaq
rahibo ikayol eldikdo, o dedi: Sehrbaz soni dymok
islodikdo, de ki, aiIom moni Iongildi. AiIon soni dymok
isloso, de ki, sehrbaz moni Iongildi. Uaq beIoco 89#%%)e
davam eldi. Nohayol bir gn o, camaalin yoIunu kosmi
byk te# :5->")? bir heyvana rasl goIdikdo dedi: u
gn mon kimin daha sln oIdugunu rahibin dininin,
yoxsa sehrbazin omoIinin AIIaha daha oziz oIdugunu
biIocoyom. O +1-.e) bir da glrb dedi: AIIahim,
ogor rahibin dini Sonin n sehrbazin omoIindon daha
ozizdirso, onda bu heyvani Idr ki, insanIar keib gedo
biIsinIor! O, dai alib heyvani Idrd vo insanIar z
yoIIarina davam eldiIor. Uaq rahibin yanina goIib bunu
ona xobor verdikdo rahib dedi: OgIum, bu gn son
mondon do foziIolIison. OnIar soni lezIikIo sinayacaqIar.
Soni sinayacaqIari vaxl monim kim oIdugumu onIara biI-
dirmo. !"#2%);'44' uaq anadangoImo korIari vo czam
xosloIiyino luluIanIari sagaIlmaga, habeIo insanIara z
_.- ;-,
139
vermi digor xosloIikIori do maIico elmoyo baIadi. Iad-
ahin yaxin adamIarindan birinin gzIori kor oImudu.
O, ("# "agi) haqqinda eidondo oxIu hodiyyoIor gl-
rb onun yanina goIdi vo dedi: Moni sagaIda biIson,
bunIarin hamisi sonin oIacaq! Uaq dedi: Mon he kosi
sagaIlmiram. SagaIdan yaIniz :6.-e&4%# ;e# :6;;e&4% AIIah-
dir. Ogor son AIIaha iman golirson vo Ona dua elson, O
sonin gzIorini aar. O, AIIaha iman golirdi vo Ona dua
eldi, AIIah da onun gzIorini adi. Sonra o goIib homio-
ki kimi adahin yaninda olurdu. Iadah ondan: Sonin
gzIorini kim sono qaylardi`- deyo sorudu. O: Monim
Robbim!- deyo cavab verdi. Iadah dedi: Mogor sonin
mondon baqa Robbinmi var` O dedi: Monim do Rob-
bim, sonin do Robbin AIIahdir! Iadah ona o qodor
igonco verdi ki, axirda o, uagi nian verdi. Uagi H'.'<
ni)# ,69"-")' golirdiIor. Iadah ona dedi: OgIum! Son
sehrbazIiqda eIo bir soviyyoyo goIib almisan ki, anadan-
goImo korIari vo czam xosloIiyino luluIanIari sagaIdir,
hominin baqa xosloIikIori do maIico edirson. Uaq
dedi: Mon he kosi sagaIlmiram. SagaIdan yaIniz :6.<
re&4%# ;e# :6;;e&4% AIIahdir. Iadah ona da o qodor ozab
verdi ki, nohayol o, rahibin adini verdi. Rahibi H'.',i)
,69"-")' golirdiIor. Iadah ona: Dinindon dn! dedi.
I m a m H u s c y n
140
Rahib iso buna razi oImadi. Onda adah miar golizdir-
di vo onu bainin lon orlasindan miarIayib iki hissoyo
bIdIor. Sonra adahin yaxin adamini 5)") ,69"-")'
golirdiIor. Iadah ona: Dinindon dn! dedi. Lakin o
buna razi oImadi. Onu da bainin lon orlasindan miar-
Iayib iki hissoyo bIdIor. Sonra uagi 5)") ,69"-")'
golirdiIor. Iadah ona: Dinindon dn! dedi. Amma o
buna razi oImadi. Iadah osgorIorindon bir neosino
lairib dedi: Onu fiIan daga aarin, o dagin zirvosino
qaIdirin vo ogor dinindon dnmoso, onu oradan aagi
alin! OnIar uagi aarib dagin baina qaIdirdiqda o
dedi: AIIahim! zn islodiyin kimi moni onIardan xiIas
el! u domdo dag siIkoIondi vo H'.',i)# e*=e-4e-% yero
ddIor. Uaq iso qayidib adahin yanina goIdi. Iad-
ah sorudu: SoninIo gedon osgorIor neco oIdu` Uaq
dedi: AIIah moni onIardan xiIas eldi! Iadah osgorIo-
rindon bir neosino lairib dedi: Onu qayiga mindirib
donizo ixarin vo ogor dinindon dnmoso, onu donizo
alin! OnIar donizo ixanda uaq dedi: AIIahim! zn
islodiyin kimi moni onIardan xiIas el! u vaxl qayiq
yirgaIandi vo e*=e-4e- !e)%9e# .66( boguIduIar. Uaq iso
qayidib adahin yanina goIdi. Iadah sorudu: SoninIo
gedon osgorIor neco oIdu` Uaq dedi: AIIah moni
_.- ;-,
141
onIardan xiIas eldi! Sonra o, adaha dedi: Son monim
dedikIorimi yerino yelirmoyinco moni Idro biImoyo-
cokson. Iadah sorudu: Mon no elmoIiyom` Uaq
dedi: Camaali meydana yig! Sonra moni agacin
gvdosindo armixa ok. Sonra da monim ox qabimdan
bir ox glrb onu yaya qoy vo: u uagin Robbi
AIIahin adi iIo! deyib oxu mono al. Ogor beIo elson,
moni Idro biIorson. Iadah camaali meydana yigdi
vo uagi armixa okdi. Sonra onun ox qabindan bir ox
glrb onu yaya qoydu vo: u uagin Robbi AIIahin
adi iIo! deyib oxu aldi. Ox uagin gicgahina baldi vo o,
oIini gicgahina oxun baldigi yero qoyub canini lairdi.
A1+.')'# &5H4'ni adamIar dediIor: iz bu uagin Rob-
bino iman golirdik! iz bu uagin Robbino iman golirdik!
iz bu uagin Robbino iman golirdik! K'.',i)#&ereE.'-<
4'-i ona dediIor: Sonin nodon okindiyin yadindadirmi`
VaIIahi, bu, sonin baina goIdi. Camaalin hamisi iman
golirdi. Onda adah yoIIarin konarinda xondokIor qaz-
magi vo bu xondokIordo od qaIamagi omr eldi. Sonra da
beIo buyurdu: Dinindon dnmoyon hor kosi oda alin!
Nohayol, qucaginda sdomor krosi oIan bir qadini
xe).e+%)# $e)'-i)' golirdiIor. Qadin .%)%).e) dnb geri
I m a m H u s c y n
142
okiImok islodikdo, kro diI aib dedi: Anacan, sobirIi
oI! Hoqiqolon do, son haqq yoIdasan!
1
Muhommod Pcygomborin otin gun!ori,
` ,`' ` . " `_` _' :` , `` ,, . `' `
` ,, `-' " ! ` `., ` :` , .`., ., '' `., `,`,` ` ,,
. `.` ., _ _ ` , ` ,, `, ` . ` , _ ` -`, _
.`.` _' `. =` ', `,` ` , _ ._,` -, ` , ` ` ' . ', .` ,, . .
`.` , ._ '_ , ' ,-, ` ._` ~' `.` ,= , ,, - ,,` _
. ` _ ` , :` , : , ,'_ .:` , ` , ., :` , : -
`,` ' , . .` ,,, _ `: .- , `_ `, , .`` -`
: , .. . . .' ~' ,,` , .` ,` -. '_ ` , ,`-` _'
.' _ ,` -` , ` ` ` ,,,` .' ` ` ` ` , `` -, . ` ,` `, , ` , " #
Rovayol ediIir ki, (bir dofo) Aio Ieygombordon so-
rudu: Sonin Uhud gnndon
2
daha agir bir gnn oIub-
mu` Ieygombor dedi: Mon arliq orobIordon okdiyimi
1
Sohih MusIim, 7703.
2
Uhud dyndo msoImanIar mogIubiyyolo ugramiIar vo bu dy-
do oshaboIordon yelmi nofor ohid oImudur.
_.- ;-,
143
okmiom. On ox oziyyol okdiyim (gn) iso Oqobo gn
1
oImudur. O vaxl ki, mon ibn Abdu-YaIeyI ibn Abdu-KuIa-
Iodon
2
mono himayo oImagi xahi eldim, Iakin o mono dos-
lok vermodi. Mon izlirab oko-oko geri dndm vo ancaq
Qornis-SoaIibo
3
goIib aldiqda zmo goIdim. Homin vaxl
mon baimi yuxari qaIdirib slmo kIgo saIan bir buIud
grdm. Mon buIuda diqqol yelirdikdo iindo CobraiIi
grdm. O moni sosIoyib dedi: AIIah sonin homqobiIoIori-
nin no dedikIorini vo sono neco rodd cavabi verdikIorini
eildi. Robbin dagIar moIoyini sonin yanina gndorib ki,
onIari (boIaya dar elmok) xsusunda islodiyini bu moIo-
yo omr edoson. DagIar moIoyi mono saIam verdikdon son-
ra dedi: Iy Muhommod, no isloyirsonso, (buyur)! Isloyir-
sonso, bu iki dagi
4
onIarin baina uurdum! Ieygombor
dedi: Xeyr, mon ancaq onu diIoyirom ki, AIIah onIarin
beIindon Tok AIIaha ibadol edon vo Ona he bir eyi orik
qomayan kimsoIor golirsin!
5
1
ox gman ki, burada Ieygomborin Taifdo oIdugu zaman laifIiIor
lorofindon ox iddolIi lozyiqIoro moruz qaImasi nozordo luluIur.
2
Ibn Abdu-YaIeyI ibn Abdu-KuIaIo Taifin yaxinIiginda yerIoon Soqif
qobiIosinin baiIarindan biri oImudur.
3
u, Mokko iIo Taif arasinda yerIoon dagin adidir. ura hominin Qor-
nuI-MonaziI do deyiIir.
4
Hodisdo iki dag deyiIdikdo Mokkodo yerIoon Obu Qubeys vo Quey-
qian dagIari nozordo luluIur.
5
I m a m H u s c y n
144
Tobuk dyuundon yay:nm: u sohabonin ba:-
na go!on!or,
Kob ibn MaIik demidir: Tobuk dyndon ba-
qa Ieygomborin aardigi dyIorin he birindon ya-
yinmamidim. odr dyndon yayinmagima goIinco,
ondan yayinanIari Ieygombor qinamamidi. nki o
zaman Ieygombor dyo yox, Qurey karvaninin yo-
Iunu kosmok n ixmidi. AIIah da onIari vodoIomo-
dikIori bir yerdo dmonIori iIo z-zo golirdi. Oqobo
beyolindo hamimiz IsIami yaalmaga dair Ieygomboro
beyol eldik. InsanIar arasinda odr dynn Oqobo
beyolindon daha sln sayiImasina baxmayaraq, monim
n Oqobo beyoli daha sevimIi idi. Tobuk dyno
goIdikdo iso, bu dydon yayindigim zaman zm
baqa dyIordo oIdugundan daha qvvolIi vo daha
gmrah hiss edirdim. AIIaha and oIsun ki, bundan nco
he vaxl monim bir dovodon arliq miniyim oImamidi.
u dy vaxli iso monim iki dovom var idi. Dyo gel-
mok islodikdo ikibaIi danimaqIa hoqiqi moqsodini biI-
dirmomok Ieygomborin adoli idi. Ieygombor Tobuk
dyno iddolIi bir islido yoIa dd. u sofor ox
uzun vo lohIkoIi, (qariIaacaqIari dmonin iso) sayi ox
_.- ;-,
145
oIdugundan, Ieygombor msoImanIara bln bunIari
nozoro aIib hazirIiq grsnIor deyo, moqsodini aiqIayib
gedocoyi isliqamoli xobor verdi. O zaman Ieygomborin
yaninda oIan msoImanIarin sayi oIduqca ox idi vo o, bu
msoImanIarin adIarini xsusi bir kilabda qeyd elmo-
midi. He kim dydon yayinmaq islomirdi. YaIniz
dydon yayinmaq isloyon az sayda msoIman eIo zonn
edirdi ki, vohy naziI oImayinca onIarin bu horokolindon
Ieygombor xobor lulmayacaq. Ieygombor msoI-
manIarIa birgo hazirIiq grb meyvoIorin yelidiyi vo
agac kIgoIorinin xo oIdugu bir isli ayiz gnndo bu
dyo ixdi. O zaman onIar dyo hazirIaarkon, mon
do hor sohor dyo hazirIamaq moqsodiIo evdon ixir
vo hor axam he bir hazirIiq grmodon evo qayidib z-
zmo: HazirIiq grmok n hoIo vaxl var deyir-
dim. Camaal dyo lam hazir oIana qodor bu sohIon-
karIiq mondo davam eldi. Sohori gn Ieygombor vo
msoImanIar arliq soforo yoIa ddIor. Mon iso hoIo do
hazirIiq grmomidim. Mon yeno z-zmo dedim: ir-
iki gno hazirIiq grdkdon sonra gedib onIara ala-
ram. OnIar Modinodon ixdiqdan sonra mon yeno do
I m a m H u s c y n
146
hazirIiq grmok n evdon ixdim vo he bir i grmo-
don axam evo qayildim. (Irlosi gn yeno) hazirIiq gr-
mok n evdon ixdim vo he bir i grmodon axam
evo qayildim. u haI mondo, onIarin lez bir zamanda
dmonIo qariIadiqIari anacan davam eldi vo mon bu
dydo ilirak elmok frsolini oIdon buraxdim. ln
bunIara baxmayaraq, mon yeno do onIara almaq fikrin-
do idim. Ka ki, bu fikrimi dogruIdaydim. Lakin bu mo-
no myossor oImadi. Ieygombor Modinodon ixib d-
yo geldikdon sonra insanIar arasina ixdiqda moni on
ox kodorIondiron o idi ki, burada yaIniz mnafiqIikdo
illiham oIunanIar vo AIIahin dyo gelmomoyo rsxol
verdiyi zoifIor qaImidi. Ieygombor Tobuka goIib ala-
na qodor monim baromdo dnmodi. Tobukda ikon so-
haboIor arasinda oIduqda moni xalirIayib dedi: Kob no
eldi` oni SoIomo qobiIosindon oIan bir nofor dedi: Ya
RosuIuIIah, Kobi iki gzoI Iibasi vo yan-yrosino zn-
don razi haIda baxmasi Modinodo saxIadi. Muaz ibn
CoboI dedi: Sonin dediyin sz neco do isdir! VaIIahi,
ya RosuIuIIah, biz Kobdon yaxiIiqdan baqa bir ey gr-
momiik. Ieygombor he no demodi. OnIarin Modi-
_.- ;-,
147
noyo qayilma xoborini eildikdo kodor moni brd.
Arliq yaIan danimaq barosindo dnmoyo baIadim vo
z-zmo dedim: Mon no edim ki, sabah onun qozobin-
don xiIas oIum` Sonra mon bu i barosindo locrbosi
oIan yaxinIarimIa mosIoholIodim. Ieygomborin Modi-
noyo yaxinIamasi xobori mono yelidikdo bln baliI fi-
kirIori zmdon uzaqIadirdim vo baa ddm ki, uy-
durdugum yaIan fikirIorIo zmo boraol qazandira biI-
moyocoyom. Ona gro do qorara goIdim ki, hor eyi oI-
dugu kimi Ieygomboro syIoyim. Sohori gn Ieygom-
bor Modinoyo goIdi vo adoli zro moscido daxiI oIub
iki rkol namaz qiIdi. Sonra da orada oIan camaalIa (haI-
ohvaI lulmaq n) birgo olurdu. u vaxl Tobuk dy-
ndon yayinan soksondon arliq kii goIib Ieygomboro
mxloIif bohanoIor golirmokIo vo and imokIo zrxahIiq
elmoyo baIadiIar. AIIahin eIisi onIarin akarda dedik-
Iorini qobuI eldi, onIardan bir daha vod aIdi, onIar n
bagiIanma diIodi, qoIbIorindo gizIoldikIorini iso AIIaha
hovaIo eldi. u zaman mon do Ieygomborin hzuruna
goIib ona saIam verdim. Ieygombor moni grcok
gImsodi, Iakin qozobIi oIdugu hiss oIunurdu. Ieygom-
I m a m H u s c y n
148
bor : GoI! deyo moni agirdi. Mon yaxinIaib onun
qarisinda olurdum vo o mono dedi: u dydon
yayinmaginin sobobi no idi` Mogor son bundan nco
(IsIami yaalmaga) sz vermomidin` Mon dedim: IIo-
dir, (ya RosuIuIIah,) vaIIahi ki, mon baqa birisinin hzu-
runda oIsaydim, bir bohano golirmokIo onun qozobindon
canimi neco qurlaracagimi grordin. Dogrudan da, mo-
nim ox fosaholIi daniiq qabiIiyyolim var. VaIIahi, mon
baa ddm ki, ogor mon bu gn yaIan danimaqIa soni
razi saIsam, sonra AIIah sono hoqiqoli biIdirdikdo mono
qozobIonocokson, Iakin sono hoqiqoli syIosom, sonin
mono qozobin lulsa da AIIahin moni bagiIayacagina
mid edocom. Xeyr, vaIIahi ki, monim bu dydon
yayindigima boraol qazandiracaq he bir zrI sobobim
yoxdur. nki mon he vaxl zm indiki kimi qvvolIi
vo gmrah hiss elmomidim. Ieygombor dedi: u
dogru syIodi. Iy Kob, gel, AIIah sonin barondo hkm
verono qodor sobir el. Mon ixib geldikdo oni SoIomo
qobiIosindon oIan bir doslo kii loIosik arxamca goIib mo-
no dedi: VaIIahi, biz soni bundan ovvoI gnahkar bir
oxs kimi lanimirdiq. Son dydon yayinan oxsIor kimi
_.- ;-,
149
Ieygomboro zrxahIiq elmoyib aciz qaIdin. HaIbuki,
sonin bu gnahin n Ieygomborin bagiIanma diIo-
moyi kifayol edordi. VaIIahi, onIar moni o qodor qinadi-
Iar ki, qayidib yaIan syIodiyimi biIdirmok islodim. Son-
ra da: Mondon baqa beIo horokol edon bir kimso var-
mi` deyo sorudum. OnIar dediIor: oIi, iki nofor do
son dediyin kimi hoqiqoli syIodi vo sono deyiIonIor on-
Iara da deyiIdi. Mon onIarin kim oIdugunu soruduqda
onIar: u, Murara ibn Robi oI-Amri vo HiIaI ibn Umey-
yo oI-Vaqifidir deyib, odr dyndo ilirak elmi,
nmunovi oIan iki sohaboni mono biIdirdiIor. OnIar bu-
nu mono syIodikdon sonra (fikrimdon dnmoyib) ixib
geldim. Ieygombor dydon yayinanIar arasinda yaI-
niz bizim mzIo danimagi msoImanIara qadagan
eldi. Camaal bizdon uzaqIadi vo onIarin bizo qari oIan
mnasiboli doyidi. Holla, bu yerIor monim n qorib-
Iodi. u voziyyol oIIi gn davam eldi. u mddol orzin-
do Murara vo HiIaI AIIahin qodorino boyun oymokIo ev-
Iorindo olurub agIayirdiIar. Mon iso onIardan daha gonc
vo daha dzmI oIdugum n msoImanIarIa birIikdo
namazIarda ilirak edir vo bazarIarda gozib doIairdim,
I m a m H u s c y n
150
Iakin monimIo he kos danimirdi. Namazdan sonra Iey-
gomborin yanina goIib saIam veror vo z-zmo de-
yordim: Groson onun dodaqIari lorondimi, monim
saIamimi aIdimi` Sonra onun yaxinIiginda namaz qiIar
vo gizIinco ona nozor saIardim. Namaza goIdiyim zaman
Ieygombor mono lorof baxardi, ancaq mon ona lorof
baxdiqda o mondon z evirordi. InsanIarin mondon z
evirmosi vo mono qari oIan soyuq mnasibolIori beIoco
davam eldi. ir gn mon omim ogIu Obu Qoladonin ho-
yol divarini aib onun yanina goIdim. Obu Qolado on
ox sevdiyim insanIardan biri idi. Mon ona saIam ver-
dim, ancaq vaIIahi ki, o, monim saIamimi aImadi. Mon
dedim: Iy Obu Qolado! Soni AIIaha and verirom, de
grm monim AIIahi vo Onun RosuIunu sevon bir
bondo oIdugumu biIirsonmi` O susdu.
Mon bir daha AIIaha and verib soruduqda, o yeno
do cavab vermodi. Mon nc dofo AIIaha and verib
sorudum. O dedi: AIIah vo Onun RosuIu daha yaxi
biIir! u cavabdan sonra gzIorim yaIa doIdu, sonra
hasari aib oradan uzaqIadim. ir gn mon Modino
bazarinda gozib doIadigim zaman ora licarol n
_.- ;-,
151
goImi, am ohIindon oIan bir nosrani okini: Mon Kob
ibn MaIiki neco laa biIorom` deyo soruduqda, bazar-
dakiIar iaro edib moni ona gslordiIor. O yaxinIaib
Gossan viIayolinin hkmdarinin moklubunu mono loq-
dim eldi. Orada bu szIor yaziImidi: Sonrasina goIin-
co... Mondo oIan moIumalIara gro doslun soninIo ox
sorl davranir. Dogrusu, AIIah soni lohqir oIunacagin vo
sixinli okocoyin bir yerdo qaImaq n yaralmamidir.
IIo iso bizim yanimiza goI, sono Iayiqinco hrmol edok.
u moklubu oxuduqdan sonra mon: u da bir imla-
handir deyib, onu londiro alib yandirdim. Qirx gn
kedikdon sonra Ieygomborin gndordiyi adam
1
goIib
mono dedi: AIIahin eIisi sono hoyal yoIdaindan uzaq-
Iamagi omr edir. Mon dedim: Onu boayim, ya yox`
Dedi: Yox, (boama), Iakin ondan uzaq dur vo onunIa
yaxinIiq elmo! Ieygombor bu xobori Murara vo HiIaIa
da gndormidi. Mon hoyal yoIdaima dedim: Alanin
evino gel vo AIIahin hkm goIono qodor orada qaI!
HiIaI ibn Umeyyonin zvcosi Ieygomborin yanina
goIib dedi: Ya RosuIuIIah, HiIaI arliq qocaImi vo oIdon
1
Xuzeymo ibn Sabil .
I m a m H u s c y n
152
dmdr. Ona xidmol edocok bir kimso yoxdur. Ona
xidmol gslormoyimo do qadaga qoyursan` O dedi:
Xeyr, Iakin soninIo yaxinIiq elmosin. HiIaIin zvcosi
dedi: VaIIahi ki, onun he horokol elmoyo laqoli
qaImayib. u hadiso ba verondon bori o, dayanmadan
agIayir. Monim do yaxinIarimdan boziIori mono dediIor:
oIko son do Ieygombordon izn isloyoson vo o, HiIaI
ibn Umeyyonin zvcosino ona xidmol elmok n izn
verdiyi kimi sonin zvcono do izn versin. Mon dedim:
VaIIahi, mon bu barodo Ieygombordon izn islomo-
yocom. Mon no biIim ki, o no cavab verocok. undan
baqa mon hoIo goncom. Mon on gn do gzIodim vo
arliq Ieygomborin qadagan eldiyi gnIorin sayi oIIiyo
aldi. Mon oIIinci gn sbh namazini qiIib, evIorimizdon
birinin daminin slndo AIIahin ayodo zikr eldiyi voziy-
yoldo, yoni royim longo goIib sixiImi vo gen dnya
mono dar oImu bir haIda olurmudum ki, birdon SoI
daginin slno ixib uca sosIo agiran carinin: Iy Kob
ibn MaIik, sevin! dediyini eildim. Mon dorhaI socdo
eldim vo anIadim ki, arliq sevinc vo foroh goImidi.
Ieygombor sbh namazini qiIdiqdan sonra AIIahin
_.- ;-,
153
bizim lvboIorimizi qobuI eldiyini insanIara boyan elmi
vo onIar da bu ad xobori bizo aldirmaga loIosmiIor.
oziIori Murarani vo HiIaIi m|doIomok n onIarin
yanina gelmiIor. OnIardan biri alini aaraq moni m|-
doIomoyo goImi, digori iso SoI dagina qaIxib oradan bu
m|doni mono daha lez aldirmidi. nki sosin sroli
alin srolindon daha lez alir. Sosini eildiyim m|doi
monim yanima goIdikdo Iibasimi ona verdim. VaIIahi,
zmn bundan baqa Iibasim oImadigi n Obu Qola-
dodon Iibas aIdim vo onu geyib Ieygomborin yanina
geldim. OshaboIor doslo-doslo moni qariIayir vo lvbo-
min qobuI oIunmasi mnasiboliIo moni lobrik edib deyir-
diIor: AIIahin lvbosi sono xeyirIi oIsun! Mon moscido
daxiI oIduqda, Ieygombor orada olurmu vo camaal
da onun olrafina loIamidi. ToIho ibn UbeyduIIah qaI-
xaraq srolIo mono lorof goIib oIimi sixdi vo moni lobrik
eldi. AIIaha and oIsun ki, ondan baqa mhacirIordon
he kos moni lobrik elmok n ayaga qaIxmadi. Mon
onun bu mnasibolini he vaxl unulmaram. Mon Iey-
gomboro saIam verdikdo, o, sevincIo arIayan zn
mono lorof evirib dedi: Anan soni dnyaya golirdiyi
I m a m H u s c y n
154
gndon bori sonin n on xeyirIi oIan bu gnn
soadoliIo sevin! Mon: Ya RosuIuIIah, bu m|do sonin
lorofindondir, yoxsa AIIahin` deyo soruduqda o dedi:
Xeyr, oksino bu AIIah lorofindon oIan m|dodir. Ado-
lon Ieygombor sevindikdo onun z ay arasi kimi
arIayardi. iz do onun sevindiyini bu grkomindon hiss
edordik. Mon Ieygomborin qarisinda olurub dedim:
Ya RosuIuIIah, lvbom qobuI oIundugu n var-
dvIolimi AIIah vo Onun rosuIuna sodoqo elmok
isloyirom. Ieygombor dedi: Var-dvIolinin bir hisso-
sini zndo saxIa. u sonin n daha xeyirIidir. Mon
dedim: Xeybor dyndo oIdo oIunmu qonimoldon
ayima don hissoni zm n saxIayiram. Ya Rosu-
IuIIah! Hoqiqolon, AIIah moni bu sixinlidan yaIniz dogru
danidigim n qurlardi. IIo buna gro do bundan son-
ra yaIniz dogru daniacagam. AIIaha and oIsun ki, Iey-
gomboro dogru syIodiyim vaxldan bori AIIahin kimi-
so dogru danimaqda moni imlahana okdiyindon daha
gzoI imlahana okdiyini biImirom. ln bunIari Iey-
gomboro syIodikdon sonra bu gnodok yaIan dani-
maq niyyolindo oImadim vo AIIahdan isloyirom ki, bun-
_.- ;-,
155
dan sonra da bu ido moni qorusun. una gro do AIIah
Ieygomborino bu ayoni naziI eldi:
! !!!"!#! $!%! &! '!!(!)!*!+
!!!!!!,! -.!!/! 0!!!!1!!2! 3!4! 5!6!7!8! 9! :
!!!;!<! =!> !!!!!"! #! $!%! &!'!(! )!*
!!+!,!!!! -!!!.! /!0!!!1!2! 3!4! 5!6!7! 8!9
:;!< !=! >!?!@!A! B!C!D!!! E!F!G!!!!H
I!J!! K "
"A!!ah, ?*3o.?1,.1#$1, bozi!orinin qo!bi -%51$;
$1, yay:nmaq uzro n!duqdan snnra, Pcygomborin do,
otin vaxtda nnun ard:nca gcdon muhacir!orin vo on-
sar!ar:n da o99o.-o tvbosini qobu! ctdi, snnra da nn!ar:
bag:!ad:. unki 4..15 nn!ara qar: $oIqot!idir, Rohm-
!idir. Gcri qa!m: u noIori do &1gt.1$t. Hotta ycr uzu
z gcni!iyino baxmayaraq nn!ara dar go!mi, urok!ori
kodo#$o, s:x:!m: vo yoqin bi!midi!or ki, A!!ah:n o+1;
bt,$1,, ancaq Onun zuno s:g:nmaqdan baqa aro!ori
ynxdur. 5nnra 4..15 pcman n!sun!ar dcyo nn!ar:n tv-
bosini qobu! ctdi. Hoqiqoton, A!!ah tvbo!ori qobu!
I m a m H u s c y n
156
Edondir, Rohm!idir. Ey iman gotiron!or! A!!ahdan qnr-
xun vo duz dan:an!ar!a bir!ikdo n!un".
1
AIIaha and oIsun ki, IsIam nemolindon sonra AIIahin
mono box eldiyi nemolIordon on gzoIi Ieygomboro
dogru danimaqdir ki, yaIan daniib hoIak oIanIardan oI-
mayim. Uca AIIah yaIan danianIari mozommol edorok on-
Iar barosindo bu ayoni naziI elmidir:
! !"#! $!%&!!!'! ( )!*! +!,!-! .!/!! 0
1!2!!3!! 4!5!6!7 !!8!!9!!:
;!!!!!<!! =!>!?! @!A! B!C!D!!! E!FG "
"Yan!ar:na qay:td:g:n:z zaman, nn!ardan o! okosi-
niz dcyo, qar:n:zda A!!aha and iocok!or. 5iz nn!ardan
uz dndorin. unki nn!ar murdard:r!ar. Qazand:q!ar:
E*,15.1#t, cozas: n!araq s:g:nacaq!ar: ycr Cohonnom
n!acaqd:r. Qar:n:zda and iocok!or ki, nn!ardan raz:
qa!as:n:z. 5iz nn!ardan raz: n!san:z da, A!!ah Iasiq
camaatdan raz: qa!maz".
2
Ieygombor bizim mzdon baqa dydon
yayinanIarin hor birindon and iib, zr diIomoIorini qo-
1
ol-Tovbo surosi, 117-119.
2
ol-Tovbo surosi, 95-96.
_.- ;-,
157
buI eldi, hominin onIarin beyolini qobuI edib onIar n
bagiIanma diIodi. Lakin bizim baromizdo oIan hkm
AIIahin omri goIono qodor loxiro saIdi. u haqda Uca
AIIah beIo buyurur: "Gcri qa!m: u noIori do &1gt;
.1$t..."
1
. u ayodo qeyd oIunmu geri qaIanIar ifadosi
he do bizim Tobuk dyndon geri qaImagimiza iaro
deyiI. Oksino, bu bizim baromizdo oIan hkmn, and
iorok Ieygombordon zr diIoyonIor barosindo oIan
hkmdon (oIIi gn) geri qaImasidir.
2
Obu Zorin Is!am dinini qobu! ctmosi,
Obu Zor beIo rovayol elmidir: Mon Gifar qobiIo-
sindon idim. (IsIamin iIk gnIorindo) bizo xobor goIib al-
di ki, Mokkodo bir adam eyda oIub, eygombor oIdugu-
nu iddia edir. Onda mon qardaima dedim: Gel o ada-
min yanina, onunIa dani vo mono ondan bir xobor golir!
Qardaim (Mokkoyo) gedib onunIa grd, sonra geri
qayildi. Mon sorudum: No xobor (golirmison)` Dedi:
VaIIahi, mon (insanIara) yaxi iIor grmoyi buyuran vo
(onIari) is iIordon okindiron birisini grdm. Mon
1
ol-Tovbo surosi, 118.
2
I m a m H u s c y n
158
(ona): Son mono Iazim oIan xoborIori golirmomison`
dedim, sonra da bir crdok su vo bir oI agaci glrb
Mokkoyo yoIa ddm. Mon Ieygombori lanimirdim
vo he bir kimsodon onun haqqinda sorumaq da islomir-
dim. Mon Zom-zom suyundan iirdim vo MoscidI-
horamda qaIirdim. (Homin vaxl) OIi goIib monim yanim-
dan kedi vo (mono): Qorib adama oxayirsan dedi.
Mon: oIi! dedim. O (mono): IIo iso gedok evo! de-
di, mon do onunIa geldim. O mondon bir sz sorumadi,
mon do ona he no demodim. Sohor aiIdiqda mon Iey-
gombori soraqIamaq n moscido goIdim, Iakin he
kos mono onun haqqinda bir sz demodi. (Yeno) OIi mo-
nim yanimdam kedi vo sorudu: Son (qonaq) qaImaq
n hoIo zno bir yer laa biImomison` Dedim:
Xeyr! Dedi: Gedok monimIo! (YoIda) mondon soru-
du ki: Son no gozirson` u ohoro goImoyinin sobobi
nodir` Dedim: He kimo demoyocoksonso, sono (moqso-
dimi) biIdirim. OIi: a slo! dedi. Dedim: izo xo-
bor alib ki, Mokkodo bir adam eyda oIub, eygombor
oIdugunu iddia edir. Mon qardaimi gndormidim ki,
onunIa danisin (vo onun barosindo mono bir xobor golir-
_.- ;-,
159
sin), Iakin o qayidib mono Iazimi xoborIori aldirmadi.
Odur ki, mon zm onunIa grmok islodim. OIi dedi:
Son dz yoI lulmusan! Indi mon onun yanina gedocom,
son do monim daIimca goIorson. Mon hara girsom, son do
ora girorson. Ogor yoIda sono xolor loxundura biIocok
birisini grsom, dayanib divarin dibino okiIocoyom ki,
guya ayaqqabimin bagini bagIayiram, sonso yoIuna da-
vam edorson. (unu deyondon) sonra o geldi, mon do
onun daIinca geldim. O gedib bir evo daxiI oIdu, mon do
onun daIinca Ieygomborin yanina daxiI oIdum vo ona:
Mono IsIam haqqinda dani! dedim. O mono IsIam
dinini baa saIdi vo mon eIo yerimdoco bu dini qobuI
eldim. Ieygombor mono dedi: Iy Obu Zor, bunu he
koso biIdirmo, qayil z qobiIono. IIo ki bizim aiq-aydin
dovol eldiyimizi eildin, goI qouI (bizo). Mon dedim:
Soni haqq iIo gndoron AIIaha and oIsun ki, mon bunu
onIarin
1
arasinda aiq-aydin eIan edocoyom.
undan sonra Obu Zor moscido goIdi. (Homin vaxl)
qureyIiIor orada idiIor. (Obu Zor uca sosIo) dedi: Iy
qureyIiIor! Mon ahidIik edirom ki, AIIahdan baqa mo-
1
Yoni mrikIorin arasinda.
I m a m H u s c y n
160
bud yoxdur vo ahidIik edirom ki, Muhommod Onun qu-
Iu vo eIisidir. MrikIor (bir-biriIorino): QaIxin bu sa-
biinin
1
dorsini verok! dediIor.
(Obu Zor) dedi: OnIar qaIxib moni o ki var dy-
dIor. u vaxl Abbas sinosini qabaga verib moni mdafio
eldi vo zn onIara lulub dedi: Vay sizin haIiniza! Siz
Gifar qobiIosindon oIan bir adami Idrmok isloyirsiniz`
HaIbuki sizin hom licarol yoIIariniz, hom do znzn
gedi-goIiiniz oradan keir. (unu eidondo) onIar mon-
don oI okdiIor. Sohori gn mon onIarin yanina qayidib
dnon dedikIorimi lokrar eldim. OnIar (yeno): QaIxin bu
sabiinin dorsini verok! dediIor vo moni dnonki kko
saIdiIar. Yeno Abbas sinosini qabaga verib moni mdafio
eldi vo dnon dedikIorini bir daha lokrar eldi.
eIoco, Obu Zor IsIam dinini qobuI eldi. AIIah ona
rohmol eIosin!
2
5a!man Farisinin okdiyi oziyyot!or,
SaIman Iarisi beIo rovayol elmidir: Mon Isfahan-
da Cey deyiIon bir momIokoldo yaayirdim. Alam da ho-
1
Sabii ir dindon baqa bir dino meyI edon kimsoyo deyiIir.
2
_.- ;-,
161
min momIokolin byy, hom do on zongin adamIarin-
dan biri idi. O moni hamidan ox sevirdi, gn-gndon
do mono oIan mohobboli arlirdi. O moni he yero burax-
mirdi, cariyo kimi evdo saxIayirdi. Geldikco mon oqidoIi
bir alooroslo evriIirdim. I o yero goIib almidi ki,
mon birco saal beIo oddan ayri qaIa biImirdim. O vaxlIar
alamin agaIiq yerIori
1
var idi. ir gn onun bai io bork
qarimidi deyo moni yanina agirib: OgIum, monim
evdo bir az iIorim var, boIko bu gn gedib Idoki yer-
Iorimizo bir ba okoson- dedi vo orada bozi iIori gr-
moyi mono lairdi. Mon oraya gedorkon yoIda nosrani-
Iorin kiIsosinin yanindan kedim vo onIarin sosIorini eil-
dim, iori daxiI oIub onIarin namaz qiIdiqIarini grdm.
Alam moni ev duslagi elmidi deyo monim beIo eyIor-
don xoborim yox idi. OnIarin namazi monim xouma goI-
di, mondo bu dino rogbol oyandi vo mon z-zmo de-
dim: VaIIahi, bu din bizim silayi eldiyimiz oddan daha
xeyirIidir. Mon Idoki yerIorimizo gelmoyib gn bala-
nadok nosraniIorin yaninda qaIdim. Sonra onIardan: u
dinin osIi haradadir`- deyo sorudum. OnIar: amda-
1
Masir diIdo buna ferma deyiIir.
I m a m H u s c y n
162
dir- dediIor. eIoco, mon alamin lairdigi ii yerino
yelirmoyib onun yanina qayildim. Mon evo goIdikdo
alam dedi: OgIum, harda idin` Mogor mon soni i daIin-
ca gndormomidim` Dedim: Alacan! Mon kiIsodo na-
maz qiIan insanIara rasl goIdim vo onIarin dini monim
xouma goIdi. Mon beIo bir din grmomidim. Odur ki,
axamadok onIarin yaninda idim. Alam dedi: OgIum!
O dindo he bir xeyir yoxdur. Sonin vo ala-babaIarinin
dini bundan daha xeyirIidir. Mon dedim: Xeyr, vaIIahi
ki, bu din bizim dinimizdon daha xeyirIidir. Onda ala-
min canina qorxu dd, (alooroslIikdon z dndoroco-
yimdon qorxdu) vo eIo buna gro do moni ev duslagi edib
oI-ayagimi bagIadi ki, he yero qaib gedo biImoyim. Mon
(frsol laib) nosraniIoro xobor gndordim ki, ogor ama
bir karvan gelso, mono xobor versinIor. ox kemodi ki,
nosraniIor am karvaninin goIdiyini mono biIdirdiIor.
Mon onIara xobor gndordim ki, am lacirIori aIi-veri-
Iorini qurlarib ama qayilmaq islodikdo mono xobor ver-
sinIor. Nohayol onIar mono lacirIorin yoIa dmok islodi-
yini biIdirdiIor. Mon ayagimdaki qandaIIari aib evdon
qadim vo zm homin karvana yelirib onIarIa borabor
_.- ;-,
163
ama yoIIandim. ama aldiqda dedim: u dini biIon on
savadIi adami mono gslorin. Mono kiIsodoki ba keii
gslordiIor. Mon onun yanina gedib dedim: Mon bu dini
qobuI elmiom, qoIbimi ona bagIamiam vo isloyirom ki,
sonin yaninda qaIib sono xidmol edim, sondon savad aIim
vo soninIo birgo namaz qiIim. a kei mono yaninda
qaImaga izn verdi. O ox yaramaz adam idi. O, z hava-
darIarina AIIah yoIunda sodoqo vermoyi omr edir, Iakin
yigiIan sodoqoni zno glrrd, kasibIara he no ver-
mirdi. I o yero goIib almidi ki, bu yaramaz adam yeddi
k qiziI-gm yigmidi. u omoIino gro mon ona nif-
rol edirdim. Nohayol, ba kei Idkdon sonra nosraniIor
onu dofn elmok n onun baina yigidiIar. Onda mon
onIara dedim: Sizin bu keiiniz ox doIoduz adam idi. O
sizi sodoqo vermoyo lohrik edir, sonra da verdiyiniz sodo-
qoIori zno glrr vo kasibIara he no vermirdi. OnIar
soruduIar: No biIirson ki, o beIo edirdi` Dedim: Islo-
yirsinizso, onun yigdigi uIIarin yerini sizo gslorim`
OnIar: Gslor!- dediIor. Mon onIara onun xozinosinin
yerini gslordim vo onIar oradan yeddi k qiziI-gm
ixarldiIar. Hoqiqol boIIi oIduqdan sonra onIar: AIIaha
I m a m H u s c y n
164
and oIsun ki, biz bunu basdirmayacagiq dediIor vo ar-
mixa okib da-qaIaq eldiIor.
undan sonra onun yerino baqa birisini sediIor
vo mon uzun mddol onun yaninda qaIdim. Mon, namaz-
Iarini vaxlIi-vaxlinda qiIan, dnyaya knI bagIamayib
axirolo can alan, geco-gndz AIIahin ilaolindo duran
onun lok dindar birisini grmomidim. Mon onu ox se-
virdim. Nohayol, Im onu haqIadiqda mon dedim: Iy
fiIankos! Mon uzun mddol sonin yaninda qaIdim, soni
somimi-qoIbdon sevdim, he kosi sonin qodor sevmomi-
dim. udur, AIIahin omri iIo Im soni haqIayib. Mono no
nosihol edirson, de grm, (son Iondon sonra) kimin
yanina gedim` O dedi: OgIum, osI dindarIar Ib gel-
mi vo insanIar bu dini lohrif elmi, hoqiqoli gizIolmiIor.
VaIIahi, mon bu oqidodo oIan yaIniz bir nofori laniyiram,
o da MvsuI ohorindo yaayan fiIankosdir. Gedorson
onun yanina! O vofal eldikdon sonra mon MvsuIda
yaayan adamin yanina goIib dedim: Iy fiIankos! IiIan-
kos Im ayaginda ikon mono sonin lvhid dinindo
1
oIdugunu xobor vermi vo mono sonin yanina goImoyi
1
ln baqa baliI inancIardan uzaq oIub, ibadoldo, hkmranIiqda, on
gzoI adIara vo sifolIoro sahib oImaqda Uca AIIahin lokIiyini losdiq elmo.
_.- ;-,
165
lvsiyo elmidir. O mono yaninda qaImaga izn verdi vo
mon (bir mddol) onun yaninda qaIdim. Mon onun ox
mehriban, xeyirxah bir insan oIdugunu grdm. Nohayol,
ona da Im yelidikdo mon dedim: Iy fiIankos! IiIan-
kos mono sonin yaninda qaImagi nosihol elmidi. udur,
AIIahin omri iIo Im soni haqIayib. Indi mon no edim,
(son Iondon sonra) kimin yanina gedim` O dedi: Og-
Ium! VaIIahi, mon bizim oqidodo oIan yaIniz bir nofori
laniyiram, o da Nosibin ohorindo yaayan fiIankosdir.
Gedorson onun yanina! O vofal eldikdon sonra mon
Nosibindo yaayan adamin yanina goIib doslumun dedik-
Iorini ona xobor verdim. O mono yaninda qaImaga izn
verdi vo mon (bir mddol) onun yaninda qaIdim. Mon
onun ovvoIki iki kii kimi lvhid ohIi oIdugunu, ox meh-
riban, xeyirxah bir insan oIdugunu grdm. ox kemodi
ki, onun da ocoIi aldi. Im ayaginda ikon mon ona
dedim: Iy fiIankos! IiIankos mono fiIankosin yanina gel-
moyi, o da mono sonin yanina goImoyi nosihol elmidi.
Son mono no omr edirson, (son Iondon sonra) mon kimin
yanina gedim` O dedi: OgIum! VaIIahi ki, mon bizim
oqidodo oIan yaIniz bir nofori laniyiram, o da Ommuriyyo
I m a m H u s c y n
166
ohorindo yaayir. Isloyirsonso, onun yanina gel! O vofal
eldikdon sonra mon Ommuriyyodo yaayan adamin yani-
na goIib doslumun dedikIorini ona xobor verdim. O mono
yaninda qaImaga izn verdi vo mon (bir mddol) onun ya-
ninda qaIdim. Onun yaninda qaIdigim mddoldo (AIIah)
mono oxIu maI-qara vo qoyun nosib eldi. ox kemodi
ki, bu kiinin do ocoIi yelidi. Im ayaginda ikon mon
ona dedim: Iy fiIankos! Mon fiIankosin yaninda idim. O
mono fiIankosin yanina gelmoyi, fiIankos do mono fiIanko-
sin yanina gelmoyi, o da mono sonin yanina goImoyi nosi-
hol elmidi. os son mono no buyurursan, (son Iondon
sonra) mon kimin yanina gedim` O dedi: OgIum!
VaIIahi, mon bizim oqidomizdo oIan eIo bir adam lanimi-
ram ki, soni onun yanina gndorim. Lakin (midini z-
mo), Ibrahimin dinindo oIan eygomborin gndoriIocoyi
vaxl arliq yaxinIaib. O, orobIorin arasindan ixacaq, (qv-
m onu qovub yurdundan ixarldiqdan sonra) Horraya,
1
xurmaIiqIar oIan bir yero hicrol edocok. Onun hamiya
boIIi oIan eygomborIik oIamolIori vardir: hodiyyoni ye-
1
Horra deyiIdiko Modino yaxinIiginda yerIoon, qaraImi da-kosokIorIo
doIu bir saho nozorodo luluIur.
_.- ;-,
167
yor, sodoqoni iso yemoz vo bir do iyinIori arasinda ey-
gomborIik nianosi vardir. O yerIoro gedo biIorsonso, gel!
O vofal eldikdon sonra mon AIIahin qodoro yazdigi
qodor Ommuriyyodo qaIdim. Nohayol, bir gn mon KoIb
qobiIosindon oIan lacirIoro rasl goIdim vo onIara: Moni
orobIorin diyarina aarmaga raziIiq versoniz, maI-qarami
vo qoyunIarimi sizo verorom. OnIar monim lokIifimIo
raziIadiIar vo mon bln varidalimi onIara verdim. Ta-
cirIor moni (Modino) yaxinIigindaki bir vadiyo golirdiIor
vo haqsizIiq edib moni kIo oIaraq bir yohudiyo saldiIar.
Mon onun yaadigi yero goIib aldiqda xurma agacIarini
grdm vo royimo damdi ki, bu, doslumun mono vosf
eldiyi yerIordir. Mon iimdo rahalIiq laa biImirdim. IIo
bu dom agamin modinoIi boni-qreyzoIi omisi ogIu
onun yanina goIdi vo moni salin aIib Modinoyo aardi.
VaIIahi, mon Modinoni grondo keiin szIori yadima
dd vo axlardigim yeri ladigimi gman eldim. Homin
orofodo arliq AIIah z Ieygomborini insanIara gndor-
midi. Ieygombor bir mddol Mokkodo dovol aardi.
Mon kIo idim deyo, onun haqqinda he bir moIumalim
yox idi. Sonra Ieygombor Modinoyo hicrol eldi. u
I m a m H u s c y n
168
orofodo mon agam n agacdan xurma yigirdim. Homin
vaxl agamin omisi ogIu onun yanina goIdi vo onIar agacin
aIlinda durub shbol elmoyo baIadiIar. iri o birino dedi:
AIIah oni-QiyIo qobiIosini Idrsn! u doqiqo onIar
Qubada Mokkodon goImi o kiinin baina loIaib onun
eygombor oIdugunu iddia edirIor. Mon bu szIori ei-
dondo bodonimdon isli bir lmo kedi vo az qaIdim ki,
agacdan agamin slno dm. Mon dorhaI yero enib
agamin omisi ogIuna yaxinIadim vo ondan: Son no de-
din` No dedin`- deyo sorudum. unu eidondo agam
qozobIondi vo moni omoIIico klokIodi. Sonra slmo qi-
qirib dedi: unun sono doxIi yoxdu, gel iinIo moguI
oI! Mon ona: Sadoco onun dediyini biImok isloyirdim-
dedim, (sonra da gedib iimIo moguI oIdum). Axam
ddkdo mon bir qodor xurma glrb Ieygomborin
yanina geldim. Homin vaxl Ieygombor Qubada idi.
Mon onun yanina goIib dedim: Sonin omoIisaIeh insan,
olrafindaki sohaboIorin do ehliyac iindo oIdugunu eil-
miom. Odur ki, sodoqo vermok n saxIadigim bu xur-
maIari sizo golirmiom. Sizin buna daha ox haqqiniz a-
lir. unu deyondon sonra mon xurmaIari Ieygomboro
_.- ;-,
169
uzaldim. Ieygombor sohaboIorino: Yeyin!- dedi, z
iso bundan yemodi. Onda mon z-zmo: u, biri!-
dedim vo ixib geldim, Ieygombor do Modinoyo geldi.
Sonra mon yeno bir qodor xurma glrb onun yanina
goIdim vo dedim: Grrom, siz sodoqo yemirsiniz. Odur
ki, bu xurmaIari sizo hodiyyo edirom. Onda Ieygombor
xurmadan yedi vo sohaboIorino do ondan yemoyi buyur-
du. Mon yeno z-zmo dedim: u da ikincisi. ir
mddoldon sonra mon yeno onun yanina goIdim. Homin
vaxl o, oqi qobirslanIiginda, sohaboIorindon birinin dof-
nindo idi. O, sohaboIori iIo birIikdo yerdo olurmudu, oba-
sini da iynino almidi. u vaxl mon onun arxa lorofino
kedim ki, boIko keiin mono vosf eldiyi eygomborIik
nianosini grom. Mon Ieygomborin arxa lorofino ke-
dikdo o monim no islodiyimi baa dd vo obasini iy-
nindon yero saIdi. Mon onun iyinIori arasindaki eygom-
borIik oIamolini gron kimi onu qucaqIayib dm vo
hnkr-hnkr agIamaga baIadim. Ieygombor mono:
GoI olur!- dedi, mon do olurub ovvoIdon axiradok
baima goIonIori ona danidim. u ohvaIal Ieygomboro
I m a m H u s c y n
170
losir eldi vo o mondon baima goIonIori sohaboIoro do
danimagi xahi eldi.
Ibn Abbas demidir: SaIman Uhud dynodok
kIo oIaraq qaIdi.
Sonra SaIman rovayolino davam edib dedi: ir gn
Ieygombor mono dedi: Iy SaIman, aganIa (moyyon
miqdar uI mqabiIindo) azad oIunmagina dair raziIa.
Mon gedib agamdan yz xurma zogu
1
okmok vo min
aIli yz dirhom domo orliIo azad ediIocoyimo dair ra-
ziIiq aIdim. Onda Ieygombor sohaboIorino: Qardaini-
za yardim edin!- deyo buyurdu, sohaboIor do mono yar-
dim eldiIor. Kimisi oluz, kimisi iyirmi, kimisi on be,
kimisi on, kimisi do imkani daxiIindo bir neo zog verdi.
eIoIikIo, yz zog yigiIdi. Sonra Ieygombor mono
dedi: Iy SaIman, gel bu zogIarin yerini qaz, iini qurlar-
diqdan sonra goI mono xobor ver ki, onIari mon z oIIo-
rimIo okim. Mon sohaboIorIo birIikdo zogIarini yerini qa-
zib qurlardiqdan sonra Ieygomborin yanina goIib (ii-
mizi qurlardigimizi) ona xobor verdim. Ieygombor qaI-
xib monimIo geldi. iz zogIari bir-bir ona uzadir, o da onu
1
Agacda vo baqa bilkiIordo yenico ccoron gy qabiqIi inco budaqIarin
hor biri.
_.- ;-,
171
yero sancirdi. eIoco, Ieygombor zogIarin hamisini z
oIIori iIo yero basdirdi. SaImanin cani OIindo oIan AIIaha
and oIsun ki, o zogIardan he biri loIof oImadi. eIoIikIo
do, mon agama xurma agacIarini dodim. Lakin min aIli
yz dirhomi domok sonraya qaIdi. DyIorin birindon
sonra Ieygombor moni yanina agirldirib mono yumur-
la boyda qiziI kIo verdi vo dedi: AI bunu, borcunu
do, ey SaIman! Dedim: u bos edocokmi, ya RosuIuI-
Iah` Ieygombor dedi: Glr bunu, qdrol vo qvvol
sahibi oIan AIIah sonin borcunu doyocok. Mon bu qiziI
kIoni glrb lorozido okdirdim. SaImanin cani OIin-
do oIan AIIaha and oIsun ki, dz qirx vqiyo
1
goIdi. eIo-
co, mon borcumu doyib azad oIdum.
2
eIosinin xo haIina! ir zaman Ieygombor bu
sohaboni gslorib demidir: Horgah iman Sroyya uIdu-
zunun yaninda oIsaydi, bu adamIar ora da gedib ixardi-
Iar
3
. O hominin demidir: Connol nofor n darixir:
OIi Ibn Obu TaIib, Ommar ibn Yasir vo SaIman Iarisi!
4
1
vqiyo oki vahididir vo bir vqiyo 40 dirhomo borabordir.
2
Msnod imam Ohmod, 5/441-444, SiIsiIoluI Ohadis os-Sohiho, 894-c
hidis.
3
4
Mslodrok, 3/148, Sohih oI-Cami, 1/331.
I m a m H u s c y n
172
Mmin!orin anas:na
1
at:!an bhtan!ar,
Aio demidir: Ieygombor soforo ixmaq
islodikdo zvcoIori arasinda k alardi. Ik kimo d-
soydi, onu da z iIo soforo aarardi. DyIorin birindo
o yeno bizim aramizda k aldi vo bu dofo k mono
dd. Mon onunIa birgo soforo ixdim. Homin vaxl ar-
liq hicab ayosi naziI oImudu. (u sobobdon do) moni
kocavonin
2
iorisindo aardiIar. (YoI boyu Iazim goIdik-
co) moni kocavo iIo birgo yero endirirdiIor. Soforimiz be-
Ioco davam eldi. Nohayol, Ieygombor dy baa vu-
rub geri qayildi. iz Modinoyo yaxin bir yerdo (dincoI-
mok n) dayandiq. Ieygombor orada gecoIomoyib
soforo ixmagi omr eldi. Camaal yoIa dmoyo hazirIa-
arkon Mon (lobii ehliyacimi rof elmok n lokbaina
su baina ixdim vo) qoundan uzaqIadim. Ihliyacimi
doyib qounun yanina qayildiqda, yoIda oIimi sinomo
1
"Pcygombor mmin!oro nn!ar:n z!orindon daha yax:nd:r. Zvco!ori
iso mmin!orin ana!ar:d:r..." oI-Ohzab surosi, 6.
2
Soforo ixan adam n minik heyvanIarinin, adolon, dovonin slndo
dzoIdiIon rlI yer.
_.- ;-,
173
loxundurub grdm ki, Yomon oqiqindon
1
oIan boyun-
bagim qiriIib db. Mon geri qayidib onu axlarmaga
baIadim vo bu sobobdon do yoIumdan qaIdim. u osna-
da, moni mayiol edon oshaboIor monim kocavonin io-
risindo oIdugumu gman eldiIor vo onu glrb min-
diyim dovonin slno qoyduIar. O zamanIar qadinIar az
yedikIori n yngI okiIi vo incobeIIi oIurduIar. IIo
bu sobobdon do moni mayiol edonIor kocavoni qaIdi-
rarkon onun okisindoki forqi hiss elmomidiIor. Mon do
o vaxl ox cavan idim. eIoco, onIar dovoni srb aar-
diIar. Qoun ixib geldikdon sonra mon boyunbagimi
laib dorgoyo qayildim, Iakin arliq orada he kos
qaImamidi. Mon onIarin moni yerimdo lamadiqIari
n mlIoq dnocokIorini gman edib kocavomin da-
yandigi yero goIdim. Az sonra olurdugum yerdo yuxuIa-
dim. Homin vaxl Sofvan ibn MuolliI os-SuIomi oz-Zokva-
ni (qoundan qaIan oyaIari loIayib sahibIorino qaylar-
maq n) qounun ardinca goIirdi. O, sohoro yaxin go-
Iib mon oIan yero aldi vo yalmi bir insan qaraIlisi g-
1
Oqiq: mxloIif rongIoro aIan IayIardan ibarol oIan, qiymolIi da kimi
mxloIif bozok eyIori hazirIanmasinda vo s.-do islifado ediIon bork mineraI.
Yomon oqiqi oqiqin qirmizi rongIi oIa nv.
I m a m H u s c y n
174
rb mono yaxinIadi. O, hicab ayosi naziI oImamidan
ovvoI moni grmd (deyo dorhaI moni lanidi). Mon
onun: Inno IiIIahi vo inno iIeyhi raciun
1
demosino oyan-
dim (vo dorhaI arabIa zm rldm). O, dovosini
yero kdrb ayagini dovonin qabaq ayaginin slno
qoydu vo mon dovoyo mindikdon sonra (onun noxla-
sindan) lularaq srb aardi. Nohayol, biz, iddolIi isli
oIdugundan ayin qiraginda olurub dincini aIan orduya
yelidik. Homin vaxl bir oxIari (mono iflira almaqIa)
bodboxl oIdu. hlan alanIarin baisi AbduIIah ibn
Ubey ibn SoIuI idi. Modinoyo aldiqdan sonra mon bir ay
xoslo oIdum. u osnada camaal bhlan alanIarin sz-
shbolIorini orada-burada daniirdiIar. Homio xosloIon-
diyim zaman Ieygomborin mono gslordiyi qaygini
indi ondan grmomoyim moni bhoIondirirdi. O, sado-
co oIaraq yanima goIib saIam verir vo: Voziyyolin neco-
dir` deyib ixib gedirdi. Mon sagaIanadok bu ordon
xoborim oImadi. SagaIdiqdan sonra mon Ummu Mislah-
1
Orobcosi: C D E F G .
Torcmosi: iz, AIIaha moxsusuq vo Ona da qayidacagiq! u szIor
looccb doguran bir ey grdkdo vo ya hor hansi bir msibol z verdikdo
deyiIir. OsIindo bu, oI-oqoro surosinin 156-ci ayosidir.
_.- ;-,
175
Ia birgo oI-Monasi deyiIon bir yero geldim. ura bizim
gecodon-gecoyo lobii ehliyacimizi rof elmok n goIdi-
yimiz yer idi. O vaxlIar hoIo evIorin yaxinIiginda ayaq-
yoIuIar likiImomidi vo bln bunIar ovvoIki orobIorin
adolIorino gro idi. Mon Ummu Mislah binl Obu Ruhm
iIo yoI gedorkon onun ayagi obasina iIidi vo dedi: Mohv
oIsun Mislah! Mon ona dedim: Sonin dediyin neco do
isdir! Son odr dyndo ilirak elmi bir adami
syrson`! Ummu Mislah: Ay qiz, mogor son onIarin
no dediyini eilmomisonmi` deyo sorudu, sonra da if-
liraiIarin dedikIorini mono xobor verdi. XosloIiyim daha
da iddolIondi. Ivo goIdikdon sonra Ieygombor yeno
monim yanima goIdi. O ovvoIki kimi saIam verdikdon
sonra: Voziyyolin necodir` deyo sorudu. Mon ona
dedim: Izn ver, vaIideynIorimin yanina gedim! Monim
niyyolim o idi ki, bu xoborin dogru oIub-oImadigini vaIi-
deynIorimdon yronib doqiqIodirim. Ieygombor mo-
no izn verdi. Onda mon vaIideynIorimin yanina goIdim
vo anamdan: Camaal no daniir` deyo sorudum.
Anam dedi: Qizim, zn zmo. VaIIahi, ox nadir haI-
Iarda rasl goImok oIar ki, gzoI qadini ori sevsin vo orin
I m a m H u s c y n
176
baqa zvcoIori onun oIeyhino danimasinIar. Mon de-
dim: SbhanoIIah! Demok, camaal bunu daniirmi.
Mon bln geconi agIadim, sohoro qodor gz yaim
dayanmadi vo bir anIiq beIo yuxuIaya biImodim. Vohyin
naziI oImasi gecikirdi deyo Ieygombor OIi ibn obu
TaIibi vo Usamo bin Zeydi zvcosini lork edib-elmomosi
barodo mosIohol aImaq n yanina dovol eldi. Usamoyo
goIinco, Ieygomboro monim namusIu oIdugumu vo
bizi rokdon sevdiyini biIdirorok dedi: Ya RosuIuIIah,
sonin ohIi-oyaIin barosindo zorro qodor do is bir ey
eilmomiom! OIi ibn obu TaIibin cavabi iso beIo oIdu:
Ya RosuIuIIah, AIIah sono (bu xsusda) he bir hodd
qoymamidir, ondan baqa no ox qadin var. Son Aio-
nin xidmolisindon soru, o sono dzn deyor. Iey-
gombor (Aionin xidmolisi) orironi agirib sorudu:
Iy oriro, onda soni bhoIondirocok bir ey grmson-
mi` oriro dedi: Xeyr! Soni haqq iIo gndoron AIIaha
and oIsun ki, ondan bir qobahol i grsoydim, onu qina-
yardim. YaIniz onu deyo biIorom ki, az yaIi qiz uagi
oIdugu n mon yogurdugum xomiri qorumagi ona
lairdiqda o yalar vo qoyun goIib xomiri yeyordi.
_.- ;-,
177
AbduIIah ibn Ubey ibn SoIuI dediyino gro zrxah-
Iiq islosin deyo, homin gn Ieygombor minboro qaIxib
dedi: (Iy msoImanIar!) Kim monim zvcomo oziyyol
veron adamin illihamIarini rodd edib zvcomo boraol
qazandira biIor` VaIIahi, mon zvcomdon xeyirdon ba-
qa bir ey grmomiom. IIoco do illiham oIunan kiinin
(Sofvan ibn MolliIin) is bir horokol eldiyi do mono mo-
Ium deyiI. O he vaxl monsiz bizim evo daxiI oImayib.
u vaxl Sod ibn Muaz ayaga qaIxib dedi: Ya RosuIuIIah,
vaIIahi ki, mon sono haqq qazandirmaq isloyirom. Ogor
illiham edon oxs Ovs qobiIosindondirso, biz onun boy-
nunu vurariq, yox ogor qardaIarimiz oIan Xozroc qobiIo-
sindondirso omr el, sonin omrini yerino yelirok. u vaxl
Xozroc qobiIosinin baisi Sod ibn Ubado dedi: VaIIahi,
son yaIan danidin! Son onu no Idronson, no do Idr-
moyo qadirson! O, omoIisaIeh adam idi, Iakin buna rog-
mon layfabazIiq eldi. u szdon sonra (Sod ibn Muazin
omisi ogIu) Useyd ibn Xudeyr qaIxib (Sod ibn Ubadoyo)
dedi: VaIIahi, son yaIan danidin! iz onu mlIoq Id-
rorik. Hoqiqolon do, son mnafiqson vo mnafiqIori m-
dafio edirson. eIoIikIo, Xozroc vo Ovs qobiIoIori arasin-
I m a m H u s c y n
178
da eIo bir axnama dd ki, az qaIa bir-birIorini Id-
rocokdiIor. u vaxl Ieygombor minbordo idi. O, dorhaI
minbordon enib onIari sakilIodirdi vo z do susdu.
Mon daha bir gn dayanmadan agIadim vo bln geconi
oyaq qaIdim. Sohorisi gn vaIideynIorim monim bir gn
yarim dayanmadan agIadigimin ahidi oIduqda eIo zonn
eldiIor ki, ciyorim ara-ara oIacaq. OnIar monim ya-
nimda ikon, onsar qadinIarindan biri monim yanima goI-
mok n izn islodi vo goIib monimIo borabor agIadi. IIo
bu vaxl Ieygombor iori daxiI oIdu vo (saIam verib)
olurdu. u sz-shbol baIanandan bori o monim yanim-
da olurmamidi. ir ay kemosino baxmayaraq, monim
baromdo he bir ayo naziI oImamidi. O, ohadol golir-
dikdon sonra dedi: Iy Aio, sonin barondo mono fiIan-
fiIan xoborIor alib. Ogor gnahkar deyiIsonso, AIIah so-
ni lomizo ixardacaq. Yox, ogor gnah i grmsonso,
AIIahdan bagiIanma diIo, lvbo el! Hoqiqolon, ogor bon-
do z gnahini eliraf edib lvbo edorso, AIIah onun lv-
bosini qobuI edor. Ieygombor szn qurlardiqdan
sonra monim gz yaim kosiIdi vo gzmdon bir damIa
ya beIo ixmadi. Mon alama: AIIahin eIisino cavab
_.- ;-,
179
ver! dedim. O dedi: VaIIahi, Mon biImirom, AIIahin
eIisino no deyim. Sonra mon anama: AIIahin eIisi-
no cavab ver dedim. O dedi: VaIIahi, mon biImi-
rom, AIIahin eIisino no deyim. Mon az yaIi qiz ua-
gi oIdugum n, Qurandan ox doIiI-sbul biImodiyi-
mo gro dedim: VaIIahi, hor ey mono boIIi oIdu. Siz in-
sanIarin danidiqIari bln bu shbolIori eildiniz, bu
sizin qoIbinizdo zno yer ladi vo siz onu losdiq eldi-
niz. Ogor mon sizo gnahsiz oIdugumu desom, AIIah
da biIir ki, hoqiqolon, mon gnahsizam, siz mono inan-
mayacaqsiniz. Yox ogor gnahkar oIdugumu eliraf el-
som, AIIah da biIir ki, mon o gnahdan uzagam, siz
buna inanacaqsiniz. VaIIahi, mon hom zmo, hom do
sizo ancaq Yusufun alasi Yaqubun dediyini misaI oko
biIorom. ir zaman o beIo demidir: "Mono gzo! sobir
gorokdir. 5y!odik!orinizin muqabi!indo A!!ahdan
kmok di!omok !az:md:r."
1
(unIari deyondon) sonra mon gedib yerimo uzan-
dim. Mon inanirdim ki, AIIah monim gnahsiz oIdugumu
zo ixardacaq. Lakin, vaIIahi, mon he vaxl inanmazdim
1
Yusuf surosi, 18.
I m a m H u s c y n
180
ki, AIIah monim gnahsiz oIdugum barodo vohy naziI
edocok. Quranda monim bu iim haqqinda daniiIacagini
mon zmo rova biImirdim. Mon mid edirdim ki,
AIIahin eIisi mono boraol qazandiracaq bir yuxu gro-
cok. VaIIahi, RosuIuIIah he yerindon qaIxmami vo ev
ohIindon do hoIo bir kos oIo ixmami ona vohy naziI
oIdu. O, hor dofo vohy naziI oIdugu zaman ddy gr-
komi aIdi. IndiriIon koIamin agirIigindan o ox iddolIi
sixinli keirdi vo qi gnndo beIo ondan mirvari donosi
kimi damIa-damIa lor lkImoyo baIadi. Vohy naziI oI-
duqdan sonra o gId. Mono dediyi iIk sz iso bu oIdu:
Iy Aio, AIIaha homd el! AIIah soni lomizo ixarldi.
Anam mono dedi: Qizim, qaIx AIIahin eIisino
(lookkr el)! Mon dedim: VaIIahi, mon no ona lookkr
edocoyom, no do AIIahdan baqa bir kimsoyo homd
edocoyom! Uca AIIah da bu ayoIori naziI eldi:
! !"! ! ! ! #! !$%! !&! ! ! '! !(! !)*! !+! !,! !-! !./! ! 0! !1! !2! !3! ! ! ! ! ! !4
!!5! 6!!7! 8!9! :!;!!!!<! =!!!>!!?! @!AB!! C! D!E!F
! !G! ! H! !I! ! ! JK! !L! ! ! ! M! !N! !O! !P! !Q! ! R! ! !S
! ! T! ! U! ! V! !W! ! X! ! Y! !Z! ![! ! !\! !]! ! ^! !_! !`! !ab
_.- ;-,
181
c! ! d! ! ! e! !f! ! ! g! ! h !i! ! j! ! ! k! ! l! !m! ! ! n! ! o! !p! ! q
! !r! ! s! !t! ! !u! ! v! ! ! ! !w! ! !x! !y! !z! !{! !|! ! ! ! !}! ! ~! ! !
!! !! !! !!!!!! !! !!!!!! !!
! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !! ! ! !!! ! !! ! ! !! !! !
! !! ! !! !! !! !! ! !! !! !! !! !! !! ! ! !! !! !
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !! ! ! ! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!! !! ! ! ! ! "! ! #! ! $%! ! &!'!()*! ! +,
!!!!-! .!/! 0! 1!2!! 3!4!5 6! 7! 8!9!!! :! ;
<!=!> ?@ABCDEFGH "
"$ubhosiz ki, 4%o' &1#o3%,$o ya!an xobor gotiron!or
zunuzdon n!an bir dostodir. Onu zunuz uun pis bir
cy hcsab ctmoyin. Oksino, bu sizin uun xcyir!idir. O
dostodon n!an hor bir oxsin qazand:g: gunah:n cozas:
vard:r. Iori!orindon gunah:n byuyunu z ustuno g-
turoni iso byuk bir ozab gz!oyir. No uun siz bunu
citdiyiniz zaman mmin kii!or vo qad:n!ar bir-biri!ori
haqda yax: Iikirdo n!ub: "Bu, a:q-ayd:n bir bh-
tand:r!" dcmodi!or? Noyo gro nn!ar buna dair drd a-
hid gotirmodi!or? Madam ki, ahid gotirmodi!or, dcmo!i,
I m a m H u s c y n
182
nn!ar A!!ah yan:nda os! ya!an:d:r!ar. Ogor A!!ah:n dun-
yada vo axirotdo sizo !utIu vo morhomoti n!masayd:,
dcdi-qndu!ar:n:za gro sizo byuk bir ozab tnxunard:. O
zaman siz bunu di!inizo gotirir, bi!modiyiniz szu da-
n::r vo nnu ohomiyyotsiz bir cy hcsab cdirdiniz. Ha!-
buki bu, A!!ah yan:nda nx byuk gunahd:r. No uun
siz nnu citdiyiniz zaman: "Bizo bunu dan:maq ya-
ramaz. L(' 4..15I 5on pak vo muqoddosson! Bu, nx
byuk bir bhtand:r!" dcmodiniz? Ogor mminsiniz-
so, &%.%,'6%K A!!ah sizo bir daha buna bonzor cy!ori tok-
raron ctmomoyinizi nosihot cdir. A!!ah z ayo!orini sizo
bc!o izah cdir. A!!ah Bi!ondir, Mudrikdir. Mmin!or ba-
rosindo iyronc ayio!orin yay:!mas:n: istoyon!or uun
dunyada vo axirotdo ac:!:-agr:!: bir ozab vard:r. A!!ah bi-
!ir, siz iso bi!mirsiniz. Ogor A!!ah:n sizo !utIu vo morho-
moti n!masayd:, A!!ah $oIqot!i vo Rohm!i n!masayd:,
(1($tgtnt+' 1(%oIoro' E"#o' 3%+%' ?o59' )$o#$%. Ey iman goti-
ron!or! $cytan:n izi i!o gctmoyin. Kim cytan:n izi i!o gct-
so, &%.3%,'6%K n )(!1, iyronc vo yaramaz i!or grmoyi omr
cdir. Ogor A!!ah:n sizo !utIu vo morhomoti n!masayd:,
_.- ;-,
183
sizdon hc kos hc vaxt tomizo :xmazd:. Lakin A!!ah
istodiyini tomizo :xard:r. A!!ah Eidondir, Bi!ondir".
1
AIIah mono boraol qazandiran bu ayoIori naziI el-
dikdon sonra, qohumIuq oIaqoIori xalirino vo kasib oIdu-
guna gro, z maIindan Mislah bin Usasoyo xorcIoyon
Obu okr os-Siddiq dedi: VaIIahi, Mislah Aio baro-
sindo beIo dedikdon sonra mon ona maIimdan he bir
ey vermoyocoyom. Uca AIIah da bu ayoni naziI eldi:
! !I! J!K!L! M!N!! O!P!Q! R!S
!!T!! UV! W! X!Y!Z! [!\]! ^!_`! a!!!! b!c
def "
"Qny aran:zda n!an Iozi!ot vo sorvot sahib!ori qn-
hum!ara, miskin!oro vo A!!ah yn!unda hicrot cdon!oro
5)8' &%#' )( vcrmoyocok!orino and imosin!or. Qny oIv
cdib bag:!as:n!ar. Mogor siz A!!ah:n sizi bag:!amas:-
n: istomirsinizmi? A!!ah Bag:!ayand:r, Rohm!idir."
2
Obu okr dedi: Xeyr, vaIIahi, mon isloyirom ki,
AIIah moni bagiIasin! O, yeno do maIindan xorcIomoyi-
1
on-Nur surosi, 11-21.
2
on-Nur surosi, 22.
I m a m H u s c y n
184
no davam eldi (vo dedi: VaIIahi, mon he vaxl maIimi
Mislahdan osirgomoyocoyom!)
AIIahin eIisi Zeynob binl Cohdon monim barom-
do soruub dedi: Iy Zeynob, son no deyo biIirson, no gr-
mson` O dedi: Iy AIIahin eIisi, mon gzm, quIagi-
mi (grmodiyim vo eilmodiyim eyIordon) qoruyuram!
Mon onun barosindo xeyirdon baqa bir ey biImirom.
u homin Zeynobdir ki, Ieygomborin zvcoIori
arasinda gzoIIiyi vo Ieygomborin yaninda oIan mv-
qeyi iIo monimIo roqabol aarirdi. Lakin bunun is aqi-
bolindon qorxduguna vo gzoI dindar oIduguna gro
AIIah onu qorudu.
1
1
_.- ;-,
185
Imam Huscynin
zvco!ori vo v!ad!ar:
1 - Rabob binl ImruI-Qeys ibn Udey.
ImruI-Qeys mor ibn Xollabin yanina goIib IsIam
ordusuna qouImaq isloyorkon AIIah ona hidayol ver-
midir. mor do onu mkafalIandirmaq n z qobiIo-
sino omir loyin elmidi. morin yanindan ixdiqda OIi ibn
Obu TaIib ondan HosonIo Hseyno qizIarini oro vermosini
islomi o da, Hosono qizi SoImani, Hseyno do Rabobi oro
vermidi. Rabob Hseyno oro goIdikdon sonra onu ox
sevmidi. Hseyn do z nvbosindo onu sevib qaygisini
okirdi. Hseyn KorboIada ohid oIarkon Rabob onun ya-
ninda idi. Hseynin Imndon sonra bir ox QureyIi
goncIor onunIa aiIo hoyali qurmaq islosoIor do, o bunu
rodd edorok demidir: Mon Ieygombordon baqa he
kimin goIini oImaq islomirom. VaIIahi ki, Hseyndon sonra
mon he bir kii iIo bir ardaq aIlinda oImayacagam. Qisa
bir mddol sonra o vofal eldi. Onun Hseyndon oIan
I m a m H u s c y n
186
Sokino adIi qizi zamaninin on gzoI qadinIarindan idi.
Ondan baqa onun AbduIIah adIi ogIu da var idi.
1
2 - SIafo (ah Zanon vo ya ohrobanu)
Sonuncu fars imeraloru Yezdocird mohv oIunduq-
dan sonra onun aiIo zvIori vo oyanIari msoImanIarin
oIino osir ddIor. MminIor do onIari blIoro silayi-
don, alooroslIikdon vo mocusiIikdon qurlarmaq islo-
yirdiIor. QonimolIor Modinoyo goIib aldi. Modino ohori
o vaxla qodor o qodor ox qonimol grmomidi. OsirIorin
arasinda Yezdocirdin 3 qizi da var idi. InsanIar bir neo
saal iorisindo osirIori uIIa aIib haqqini beyluI maIa k-
rdIor. Tokco Xosrovun qizIari qaIdi. OnIar ox gzoI
idiIor. AlaIari onIari gonc ikon qoyub gelmidi. Iars im-
eralorIugu dagiIdiqdan sonra onIarin gzIorini kodor
vo hosrol brmd. OIi ibn Obu TaIib onIari saxIaya
biIocok oxsIorin onIara sahib ixmasini isloyirdi. Axi
Ieygombor beIo demidir: ZiIIolo dm byk
adamIara qari rohmIi oIun. OIi mor ibn Xollabin
yanina goIib dedi: Iy mminIorin omiri, adahin qiz-
Iari iIo baqaIari kimi davranmaq oImaz. mor dedi:
1
Tarix Domoq, 69/119-120.
_.- ;-,
187
Dz deyirson, bos neco edok` OIi dedi: GoI onIarin
qiymolIorini qaIdiraq, sonra onIar homin mobIogi do-
yonIorin arasinda seim elsinIor. mor OIinin bu lokIi-
fini boyonorok dorhaI hoyala keirdi. QizIardan birini
Obu okrin ogIu Muhommod, ikincisini morin ogIu
AbduIIah, ncsn iso OIinin ogIu Hseyn aIdi. Ho-
min SuIafo do Hseyno Soccad
1
vo ya ZeynuI-Abidin
2
Ioqobi iIo laninmi OIi Osgori
3
dnyaya golirdi. Ikinci
xanim AbduIIah ibn mordon SaIimi, sonuncu iso Mu-
hommod ibn Obu okrdon Qasimi dnyaya golirdi. u
xaIauaqIari byk aIimIordon oIubIar.
4
ah Zanon fars szdr vo xanimIarin ahi mona-
sini verir. Qadin IsIami qobuI eldikdon sonra azad xani-
ma evriIdi. Daha sonra o blorosl oIan osIindon daha
da uzaqIamaq moqsodi iIo ah Zanon adindan da imli-
na eldi. SIafo HseynIo ox xoboxl bir hoyal srm-
d. nki Hseyn adah qizina on IayiqIi or idi. OnIa-
rin ogIu dnyaya goIdikdo ona babaIarinin adini verdi-
1
Socdoyo qaiIan.
2
AbidIorin orofIisi.
3
Yoni kiik ogIu OIi.
4
Vofoyal oI-Oyan, 3/267.
I m a m H u s c y n
188
Ior. Lakin SIafonin bu sevinci uzun srmomi vo o ni-
fas
1
qizdirmasindan dnyasini doyimidir.
3 - LeyIa binl Obu Murra ibn Urva ibn Mosud os-
Soqofi. Hseynin bu zvcosi ohIi-beyldon KorboIada
birinci ohid oIan OIi Okborin
2
anasidir.
4 - Ummu Ishaq binl ToIho ibn UbeyduIIah. O qarda-
i Hosonin xanimi idi. Vofalindan qabaq qardai Hsey-
no onunIa evIonmoyi vosiyyol elmidi. Ondan da Ialimo
adIi qizi dnyaya goImidi.
1
Nifas, dogudan sonra qadinin uaqIigindan goIon qandir.
2
Yoni byk ogIu OIi.
_.- ;-,
189
Imam Huscynin
rovayot ctdiyi bozi hodis!or
- ` ` `_ `, _,' .~ `,` -' .' ,`_
`,~ ~, .` , ` _` ` , " ! .' . , .` " `. , ,`_ .
`` ' ,, . , . .' ` , , # ,.` - : ` ,, ` _-` ,,
`_ ` , # `, ``` ` , , ,` `.,` ., `- `, , , , " ! ., .`
, ' .` _ .- "
Hseyn rovayol edir ki, OIi ibn Obu TaIib de-
midir: ir dofo geco Ieygombor monim vo qizi Iali-
monin yanina goIib dedi: Siz =1?e|e- namaz qiImirsiniz-
mi` Mon dedim: Ya RosuIuIIah, bizim canimiz AIIahin
OIindodir. Ogor O, bizi oyalmaq isloso, oyadar. eIo
deyondo o, mono he bir sz demoyib ixib geldi. Sonra
mon onun dnb gedorkon ombasina vura-vura: Insan
neco do ox mbahiso edormi!
1
dediyini eildim.
2
Rovayol ediIir ki, Hseyn demidir: ir dofo
mon alamdan Ieygombor haqqinda sorudum. O dedi:
Ieygombor homio gIorz, hoIim xasiyyolIi, mIa-
1
oI-Kohf surosi, 54.
2
I m a m H u s c y n
190
yim roflar edon bir adam idi. O osIa kobudIuq, isIik,
aravuranIiq elmoz vo eyib lulmazdi. irinin knIndon
bir ey kedikdo dorhaI onu hiss edordi. O he kosi bez-
dirmoz vo he koso sohv yoI gslormozdi. U eydon
homio uzaq oIardi: riyakarIiq, lokobbrIk vo ona aid
oImayan mosoIoIoro qarimaq. YaIniz savab oIan mosoIo-
Ior barosindo daniir, danidiqda iso olrafinda oluranIar
onu diqqolIo dinIoyordiIor. O szn qurlardiqdan son-
ra olrafindakiIar daniar vo he vaxl onun hzurunda
mbahiso elmozdiIor. irisi danidiqda hami susub onu
dinIoyordi. Onun daniigi hamidan sln sayiIardi.
Hami iIo birIikdo gIor vo looccbIonordi. odoviIorin
ona qari eldiyi kobudIuga sobir edor vo deyordi: iri-
nin noyoso ehliyacIi oIdugunu grsoniz, ona yardimi
oIun. O yaIniz IayiqIi kosdon lorif qobuI edor vo he
kimin szn kosmozdi.
1
- , .- .' _ '- ,. . -
' '- " _ " ! '- "
1
Sohih MusIim, 4/1896, Mxlosor o-omaiI, 1/24-25.
_.- ;-,
191
Rovayol ediIir ki, Hseyn ibn OIi demidir:
(ir dofo) Ieygombor ibn Sayyada
1
dedi: Sonin n
fikrimdo bir ey lulmuam. Ibn Sayyad: u, duxdur
2
-
deyo cavab verdi. Ieygombor ona: IliI buradan!-
deyo buyurdu.
3
1
u, qeyri-adi zahiri grn oIan bir uaq idi ki, oshaboIor onun
mosihi-doccaI oIdugunu gman edirdiIor.
2
Ieygombor 44-c suronin 10-cu ayosindoki od-Duxan (yoni du-
man) szn qosd edirdi ki, bunu da ibn Sayyad dzgn loIoffz edo biImo-
di. eIoIikIo do, Ieygombor eylanin ona qarmaqariiq szIor loIqin eldiyi-
ni sbula yelirdi.
3
MocomuI-Kobir, 3/146, SiIsiIoluI-Ohadis os-Sohiho, 3256. Daha geni
moIumal n aagidaki hodiso nozor saIin:
Rovayol ediIir ki, ibn mor demidir: (ir dofo) mor IeygomborIo
vo baqa bir neo adamIa birIikdo ibn Sayyadin yanina geldi. OnIar onu
oni MogaIo qobiIosinin islehkami yaninda uaqIarIa oynayan yerdo ladiIar.
(O vaxl) ibn Sayyad arliq hoddi-bIuga almidi. Ieygombor oIi iIo
(yavaca ibn Sayyadin iynino) vuranadok o, (onIarin goIdiyini) hiss elmirdi.
Ieygombor ibn Sayyaddan sorudu: Son monim AIIahin eIisi oIduguma
ahidIik edirsonmi` Ibn Sayyad ona baxib dedi: Mon ahidIik edirom ki,
son mmiIoro gndoriImison. Sonra ibn Sayyad Ieygombordon sorudu:
Son monim AIIahin eIisi oIduguma ahidIik edirsonmi` Ieygombor ona
cavab vermoyib dedi: Mon AIIaha vo onun eIiIorino iman golirmiom!
Sonra ondan sorudu: (Yuxuda) no grrson` Ibn Sayyad dedi: (Yuxuda)
mono hom dogru xoborIor, hom do yaIan xoborIor goIir. Ieygombor dedi:
Iin qariiga db (grdkIorini eylan sono qarmaqariiq gslorir). Sonra
Ieygombor ona: Sonin n fikrimdo bir ey lulmuam dedi. Ibn
Sayyad: u, od-Duxdur deyo cavab verdi. Ieygombor buyurdu: IliI
buradan! Son he vaxl hoddini aa biImoyocokson. mor dedi: Ya
RosuIuIIah, burax onun boynunu vurum. Ieygombor buyurdu: Ogor o,
odursa, son ona bala biImoyocokson, yox ogor o deyiIso, onu Idrmoyinin
sono he bir xeyri yoxdur.
I m a m H u s c y n
192
- , " ,_ = " ! .,
._=- . ._=- ,,~ - "
Hseyn ibn OIi rovayol edir ki, Ieygombor
demidir: Monim adim okiIdiyi zaman mono saIaval
golirmoyon kos Connolo gedon yoIdan azar.
1
- , " ,_ = "
! ,- ., , ., "
demidir: IaxiI o kimsodir ki, monim adim okiIdiyi za-
man mono saIaval golirmir.
2
- , " - . -_ _ " _
.- , .,. " ! , ,- . , , . _- "
Rovayol ediIir ki, ibn mor demidir: undan sonra Ieygombor vo
Ubey ibn Kob ibn Sayyadin oIdugu xurma bagina geldiIor. Ieygombor
isloyirdi ki, ibn Sayyad onu grmodiyi haIda onun no danidigini eilsin.
Ieygombor onun brncoyino brnb uzandigini vo ocaib sosIor ixarl-
digini grd. (u vaxl) ibn Sayyadin anasi Ieygomborin xurma agacinin
arxasinda gizIondiyini grb ibn Sayyada: Iy Safi! (u ibn Sayyadin adidir).
Muhommod buradadir dedi vo ibn Sayyad dorhaI sirayib ayaga qaIxdi.
Ieygombor buyurdu: Ogor qadin onu oyalmasaydi, (onun kim oIdugu
bizo) boIIi oIardi. (oI-uxari, 1354-1355)
1
Sohih Torgib vol-Torhib, 1681.
2
Sohih Snon ol-Tirmizi, 3546.
_.- ;-,
193
Rovayol ediIir ki, Hseyn ibn OIi demidir:
(ir dofo) bir nofor Ieygomborin yanina goIib dedi:
(Ya RosuIuIIah!) Mon (dymokdon) qorxuram, zm
do zoifom. Onda Ieygombor ona beIo buyurdu:
Haydi, gedok lohIkosiz bir cihada (yoni) hocco.
1
- , " _ " ! .~ , .,,
_ , "
demidir: IIm yronmok hor bir msoImana vacibdir.
2
- , " _ " ! . = .-
_ _,. , ,,' , ,, , "
demidir: Uca AIIah orofIi iIori sevor, yaramaz omoIIo-
ri iso boyonmoz.
3
- , " _ " ! -
.,' , . ,, "
1
Snon oI-eyhoqi, 4/350, Irva oI-GoIiI, 4/152
2
Mocom os-Sogir, 61, Sohih oI-Cami, 3913.
3
I m a m H u s c y n
194
demidir: (zn msoIman sayan) kimsonin IsIaminin
gzoIIiyi ona aid oImayan iIori lork elmosindodir.
1
- , ' ~ , ,_ = . "
,_ = " ! .' . ,, ,, . .,, , , _,_ , "
Hseyn anasi Ialimodon rovayol elmidir ki,
Ieygombor demidir: OIindon yag iyi goIdiyi haIda
yalan kimso zndon baqa he kosi qinamasin.
2
- , " _ _' ..,.,, .,,
' , . ., .' ,-, .,. , , .
,, . , ,-, . .., `, , , ,
. , ,, .: , _ ',, - .-, , -_
, . , ,, .: , " ._,
, . , . .,., ., . ,., .
.- $ __ " ! . .- . _, .,'_ ,' `_` _.,
_,'_ .. . '` ., ,., .` ,` , . ,. , " #
Hseyn ibn OIi demidir: Alam OIi mondon
doslomaz aImaq n bir qab su golirmoyi xahi eldi,
1
Msnod imam Ohmod, 1646, Sohih oI-Cami, 5911.
2
Sohih ibn Maco, 2665.
_.- ;-,
195
mon do ona su golirdim. Alam oIIorini su qabinin iino
saImamidan ovvoI onIari dofo yudu. Sonra dofo
agzini yaxaIadi vo dofo burnunun iini yudu, sonra
dofo zn yudu, sonra dofo sag qoIunu dirsoyo
qodor vo dofo soI qoIunu dirsoyo qodor yudu, sonra
baina bir dofo mosh okdi, sonra dofo sag ayagini
louga qodor vo dofo soI ayagini louga qodor yudu.
Sonra ayaga qaIxib: Qabi mono ver- dedi, mon do qabi
ona uzaldim. O, qabi glrb ayaqslo ikon arliq qaImi
sudan idi. Onun bu horokoli moni looccbIondirdi.
Alam monim looccbIondiyimi grondo dedi: Tooccb-
Ionmo! Mon sonin baban Ieygomborin beIo eldiyini
grmom. O da bu cr doslomaz aIdiqdan sonra arliq
qaImi sudan ayaqslo imidir.
1
1
Snon on-Nosai, 95, Msonnof Abdurrozzaq, 123, Msnod oI-Cami,
9989, Sohih Obu Davud, 1/200.
I m a m H u s c y n
196
Imam Huscynin sy!odiyi
bozi cir!or
urax moxIuqali XaIiqo gvon,
Onda, seocokson dz oyridon.
1
Rohmanin
2
Ilfndon ruzi diIo son,
iI, Ondan savayi yox ruzi veron.
Kim ki insanIardan umursa rok,
MorhomolIi AIIaha inanmir demok.
Kim do maI-dvIoli znki
3
sayir,
Dz yoI slo ikon sohv addim alir.
4
VarIinin no zaman arlsa sorvoli,

Arlar hom qaygisi, hom do mhnoli.
Tanidiq biz soni, ey fani dnya,
Geldikco khnoIon, dord veron dnya.
1
urada dz deyiIdikdo hor eyo qadir oIan AIIah, oyri deyiIdikdo iso
aciz moxIuqal nozordo luluIur. Yoni beIo elson, yaradiIanIarin aciz oIdugu-
nu, AIIahin iso noyo qadir oIdugunu gro biIorson.
2
Orobco or-Rohman MorhomolIi AIIah demokdir. u da AIIahin bizo mo-
Ium oIan doxsan doqquz adindan biridir.
3
Uca AIIah buyurur: "Gy!orin vo ycrin mu!ku A!!aha moxsusdur.
Dnu do A!!ahad:r". on-Nur, 42.
4
oI-idayo von-Nihayo, 8/208-209.
_.- ;-,
197
Zahiddir, dnyani lork edon insan,
1
AiIo ykn, daiyan insan.
2
VaIIahi ki, monim, bir isloyim var,

Sokino vo Rabob
3
oIsun mono yar.
Canim da, maIim da, onIara qurban,
Yoxdur buna gro moni qinayan.
QinasaIar beIo, fikir vermorom,
He koso, he zaman boyun oymorom.
4
Nofis
5
sayirIarsa fani dnyani,
iI, daha slndr AIIah savabi.
1
1
urada bozi rahibIor kimi gnn moboddo keirmokIo dnyani lork
elmok deyiI, oksino, bu dnyanin naz-nemolindon vo zvq-sofasindan
islifado elmokIo yanai ona knI bagIamayib axirol yurduna can almaq
nozordo luluIur.
2
3
Sokino imam Hseynin qizi, Rabob iso hoyal yoIdaidir. urada imam
Hseyn bu dnyada da, axiroldo do, sevimIi aiIosi iIo birgo oImaq isloyini
biIdirir.
4
oI-Vafi voI-Vofoyal, 4/442.
5
Son doroco zorif, inco, gzoI vo qoong.
I m a m H u s c y n
198
Imo mohkumsa insanin cani,
iI, daha ofzoIdir ohidin qani.
2
AIIah yazmidirsa bizim ruzunu,
iI, daha yaxidir axlarmaq onu.
YigiIan sorvolin yoxdusa sonu
3
Niyo obos yero yigirIar onu`
4
1
Uca AIIah buyurur: "5izo vcri!on hor cy ancaq dunya hoyat:n:n kci-
ci zvqu vo nnun borbozoyidir. A!!ah yan:nda n!an!ar iso daha xcyir!i vo
daha surok!idir. Mogor baa dumursunuz?" oI-Qosos, 60.
2
AIIah yoIunda vuruub ohid oImaq, oIbollo ki, hor cr Imdon daha
ofzoI sayiIir.
3
Hor kos AIIah yoIunda xorcIodiyinin ovozini Qiyamol gn arliqIamasi
iIo aIacaq, bu maI-dvIol axirda yeno onun zno qismol oIacaq, yigib saxIa-
digi iso gec-lez varisIoro nosib oIacaqdir. Rovayol ediIir ki, (bir dofo) Ieygom-
borin aiIosi bir qo kosib (AIIah yoIunda) ayIadi. Sonra Ieygombor goIib
sorudu ki: (zmzo) no qaIdi` Zvcosi: Onun bir kroyi qaIdi`- deyo
cavab verdi. Onda Ieygombor buyurdu: (Xeyr, bizo) ayIadigmiz qaIdi.
Sohih Sunon ol-Tirmizi, 2470 vo Sohih Torgib vol-Torhib, 859.
4
_.- ;-,
199
Imam Huscyn haqq:nda
dcyi!on bozi cir!or
Haqqi deyon bu adam yoImuza nur sairdi,
KorboIada vuruIdu In dzndo qaIdi.
AIIah ocrini versin, ey Ieygombor novosi,
Ziyana ugramayan, novoIorin novosi!
Sanki mhkom dag idin daIdaIanirdim sono,
Son qaygimi okirdin, din yrodirdin mono.
Sonson yelimo baxan diIoniyo ay veron,
OI aan hor yoxsuIa himayodarIiq edon.
1
Mohoro golriIorkon Hseyni IdronIor,

No zIo babasindan ofaol diIoyorIor`!
2
1
u eiri Hseynin zvcosi Rabob onun vofalindan sonra demidir. oI-
Vafi voI-Vofoyal, 4/442.
2
u eiri ibn ocoro noqI elmidir. oI-idayo von-Nihayo, 8/200,
Diqqol edin! Uhud dyndo Homzoni qolIo yeliron Vohi ibn Horb
oI-Hoboi msoIman oIduqdan sonra luldugu omoIdon eman oIub zrxahIiq
diIomok n Ieygomborin yanina goImidi. Vohi hadisoni beIo xalirIayir:
Ieygombor moni grondo sorudu: Vohi sonsonmi` Mon: oIi! deyo
cavab verdim. Sorudu: Homzoni sonmi Idrmson` Dedim: IIodir ki
var. Ieygombor dedi: Son eIo edo biIorsonmi ki, mon he vaxl sonin
zn grmoyim` Onda mon (moyus haIda) dnb geldim...
ox maraqIidir, groson Ieygomborin sevimIi novosini IdronIorin
mohor gn aqiboli neco oIacaq.
I m a m H u s c y n
200
azarda Haninin boynun vurduIar,
1
Onu zoforan lok qanina boyadiIar.
OzoIdon, Ieygomborin davamisiydi,
Hom comord, hom do ki, ox mogrur idi.
Hseynin hrmoli yksoIir ancaq,
una heyran qaIir, hor yksok, aIaq.
ohidIikIo onun izzoli arldi,
eIoco, bu igid kamina aldi.
2
ax, qovudu Hseyn, xeyirxahIara,

Hom mmin, hom do ki, ak insanIara.
MosIokIi
3
oImagi Hseyndon yron,
Son do Hseyn lok comord oIginon.
AnaIardi dogan gn iigini,
4
QiymolIi da-qain ariIlisini.
5
1
Ibn Ziyadin adamIari Hseynin omisi ogIu MusIim ibn OqiIi edam el-
dikdon sonra Hani ibn Urvani bazara golirib qobiIosinin gz qabaginda
onun boynunu vurmu, sonra da hor ikisinin cosodini bazarin girocoyindo,
camaalin gz nndo asmiIar.
2
u, Obu Osvod od-DeyIinin eiridir. ol-Toboqal, 1/512.
3
Oqidosindo mhkom oIub eliqadindan dnmoyon adam.
4
Hseyn kimi safqoIbIi, somimi insanIari dnyaya goliron anaIardir.
5
u, Muhommod OqbaIin eiridir. Dvho on-Noboviyyo, soh: 130.
_.- ;-,
201
Haimini
1
lovIayib hiyIo qurduIar,
Taf dedikIori yerdo onu vurduIar.
axdim Ieygomborin, ohIi-beylino,
Acidim onIarin aqibolino.
Can-ciyorIorimiz, ox oziIdiIor,
Ioqol msibolo sino gordiIor.
RahibIor
2
AIIaha, ibadol elmoz,
Ibadol elso do, xeyrini grmoz.
Qeys
3
harinIadi, hoddini adi,
izo oI qaIdirdi, bir az da azdi.
Qanimiza buIandi, zaIimin oIi,
eIoco, u oIdu onun omoIi.
Mogor grmrson ki, loraq zariyir,
Hseynin Imno, eIIor agIayir`
4
1
Haimi deyiIdikdo Hseyn nozordo luluIur. u, onun ala babasinin
babasinin adidir: Hseyn ibn OIi ibn Obu TaIib ibn AbduI-MulloIib ibn Haim.
2
Deyoson, air bu szIorIo ohIi-beylo zIm edonIori rahibIoro bonzodir.
3
OIsun ki, burada xain kufoIiIordon oIan Qeys ibn Oos nozordo luluIur.
4
u, SIeyman ibn Qollo ol-Teyminin eiridir. ol-Toboqal, 1/512.
I m a m H u s c y n
202
5nn sz
eIoco AIIahin izni iIo bu risaIoni sona yelirdik. Hor
bir yaradiIan sona mohkumdur, yaIniz Yaradan Uca AIIah-
dan baqa. Umid edirom ki, bu risaIoni oxuyan hor bir
msoIman baci vo qardaIarim AIIahin dinindo sabilqo-
dom oIacaq vo qariIadiqIari olinIikIordo vo msibolIor-
do Iegombor , onun novosi Imam Hseyn vo sixinliya
dm digor sohaboIor kimi sobirIi oIacaq vo kmoyi yaI-
niz AIIahdan diIoyocokIor. Iikir verdinizso imam Hseyn
raslIadigi olinIikdo he koso deyiI mohz AIIaha z lu-
lur. unki, biIir ki, qodor AIIahindirsa onu he kos doyi-
o biImoz. Uca AIIahdan arzum da budur ki, bln m-
soImanIara sixinli vo olinIikIordo yardimi oIsun. Qoy
Uca AIIah bizi araIanmadan vo ixliIafa dmokdon
hifz eIosin. Qoy Uca AIIah bizi Imam Hseynin do oIaca-
gi Ieygombor hovuzu olrafinda IegomborIo birIikdo
elsin. Amin!
_.- ;-,
203
IstiIado n!unmu odobiyyat
Qurani Korimin Azorbaycan diIindo monaca lorc-
mosi, O. Musayev, aki, 2008.
oI-idayo von-Nihayo, Ibn Kosir, eyrul.
oI-Cami os-Sogir, Muhommod AbduI-Heyy oI-Ko-
novi.
DvIo oI-Omoviyyo, OIi Muhommod os-SoIIabi,
Qahiro.
Obnaun-Nobi vo Ohfadihi, AbduI-Munim, Kuveyl,
2008.
Oxbar ol-TivaI, Deynuri, Mvqu-Yosubi.
Onsab oI-Oraf, oI-oIozuri, Dar-oI-Moarif, Misir.
Orif MIloqa OhIiI-Hodis, 1429 h.
IodaiI os-Sohabo, Ohmod ibn HonboI, eyrul, 1983.
Iorq beynoI-Iiroq, AbduI-Qadir oI-ogdadi, ey-
rul, 1977.
Xosrov vo irin, Nizami Goncovi, aki, 1982.
oI-Irad, Obu YoIo oI-Qozvini, or-Riyad, 1409 h.
Irva oI-GoIiI, oI-AIbani, eyrul, 1985.
Iskondornamo, Nizami Goncovi, aki, 1982.
oI-Isliyab, ibn AbduI-orr, Mvqu-oI-Vorraq.
oI-KamiI fil-Tarix, ibn oI-Osir, eyrul, 1995.
LeyIi vo Mocnun, Nizami Goncovi, aki, 1982.
Mocmo oz-Zovaid, Heysomi, eyrul, 1992.
Mocmu Iolava ibn Teymiyyo, ibn Qasim, Modino,
1995.
I m a m H u s c y n
204
Minhac os-Snno, ibn Teymiyyo, Mssosolu Qurlu-
bo, 1406 h.
MikaluI-Mosabih, oI-AIbani, eyrul, 1985.
Mocom oI-Kobir, Toborani, MvsuI, 1983.
Mxlosor Tarix Domoq, oz-Zohobi, eyrul.
Msonnof Abdurrozzaq, eyrul, 1403 h.
Msonnof ibn Obu eybo, Dar-oI-Iikr, Misir.
Msnod oI-Cami, Obu oI-IodI.
Msnod, Obu YoIo Ohmod ibn OIi, Domoq, 1984.
Msnod, Ohmod ibn HonboI, Mossoso or-RisaIo,
1999.
oI-Mslodrok, oI-Hakim, eyrul, 1990.
NeyI oI-Ovlar, o-ovkani, oI-Muniriyyo.
Ras oI-Hseyn, ibn Teymiyyo, Mvqu Yosubi.
Royu eyxuI-IsIam, OIi ibn Nayif o-oduh.
Snon oI-eyhoqi, Ohmod ibn Hseyn, Heydor-
abad, 1344.
Sohih oI-uxari, Muhommod ibn IsmaiI, dar Tovqu
on-Nocal, 1422 h.
Sohih oI-Cami os-Sogir, oI-AIbani, eyrul, 1988.
Sohih oI-Odob oI-Mfrod, oI-AIbani, dar-os-Siddiq,
1421.
Sohih ibn Hibban ol-Tomimi oI-osli, eyrul, 1993.
Sohih ibn Maco, oI-AIbani, eyrul.
Sohih MusIim, ibn Hoccac oI-Queyri, dar oI-CeyI,
eyrul.
Sohih Snon on-Nosai, oI-AIbani, eyrul.
_.- ;-,
205
SiIsiIoluI Ohadis os-Sohiho, oI-AIbani, or-Riyad,
1995.
Siyor OIam on-NuboIo, oz-Zohobi, Mvqu Yosubi.
obuI-Iman, Ohmod ibn Hseyn, Moklobo or-
Rud, or-Riyad, 2003.
Snon ol-Tirmizi, Muhommod ibn Isa, dar Ihaya
Turas oI-Orobi, eyrul.
orh os-Snno, oI-ogovi, eyrul, 1983.
Tarix agdad, Ohmod ibn OIi, dar oI-Kulub oI-
IImiyyo, eyrul.
Tarix XoIifolu ibn Xayyal, Obu Amr oI-Leysi, ey-
rul, 1397.
Tarix oI-Umom vor-RusuI voI-MuIuk, ol-Tobori, dar
oI-Kulub oI-IImiyyo, eyrul, 1407 h.
ol-Toboqal oI-Kubra, ibn Sod, eyrul, 1968.
Tofsir ol-Tobori, Muhommod ibn Corir ol-Tobori,
Mossoso or-RisaIo, 2000.
Tohzib oI-KomaI, Yusuf ibn Zoki oI-Mizzi, eyrul,
1980.
ol-Tomhid, Obu Amr ibn AbduI-orr, oI-Mogrib,
1387.
Torgib vol-Torhib, oI-Munziri, eyrul, 1417.
TohfoluI Ohvozi bi-orh Cami ol-Tirmizi, oI-
Mbarokfuri, dar oI-Kulub oI-IImiyyo, eyrul.
Vofoyal oI-Oyan, ibn XoIkan, dar Sadir, eyrul.
Yeddi GzoI, Nizami Goncovi, aki, 1982.
I m a m H u s c y n
206
M*o..%N%,'(1+$tgt'9o'!o#-*?o')!$%(%'6%!1&.1#
LM"-')%#Ne-%2#;e#F9e-('+?')#.%4%).e#2e)'?'#&e-?62e*%O
LF44','#6$6-O
LPe))e&4e#26Q.e|ene)4e-O
LR42%)#Ee9%4e&%O
LS6).e4%$#."'4'-O
LTe-#(%-#26*e42')i)#e:%.e*%O
LT%$2e&4%#.ete&O
LT8$24e-%)#e*'*iO
|>;')4'-'#:'-i#E%&;'4'-O
LM'.i)4'-4'#e4':e4%#(e9%#e-%e&#,8$24e-%O
LM'.i)4'-'#26)'*%(e&O
LM"-')i#8+-e)2e$#6J6)#:izi4#:'+.'4'-O
LM"-(')4ig'#'%.#2ese|e|e-O
LMe-%(4e-O
LK1+ge2(e- #(14e#,e??#1&2%.%-O
LAe*?%.%)#e!e(4e-%O
LA6*'E%-%)#?%(#$%&'(iO
LA6*e42')i)#:'4'*iO
LA6*&ece(#."'4'-O
LU'2'9i)#&e4%2%O
L7)#,'::O
LV'2'9')#E%&;'4'-iO
LV'%.%#>e4%Ee|e-O
L@e,%,#26*)e.O
L@e,%,#e4<!">'-%O
e-%e&#-%*'4e*%O
LWJ#*"'4O
LX'4%.1+)4ere#26)'*%(e&O
LXeiene#26)'*%(e&O
LY%)'O
_.- ;-,
207
Mundoricat
n sz.................................................................................................................. 3
Giri ...................................................................................................................... 7
Imam Hseynin dnyaya goImosi .....................................................20
Imam Hseynin foziIolino dair rovayol ediImi bozi hodis-
Ior.........................................................................................................................34
Imam Hseynin onino deyiIon lorifIor ............................................42
Imam Hseynin ConnolIo m|doIonmosi ........................................46
KorboIa faciosi .................................................................................................49
Imam Hseynin duasi.............................................................................70
OhIi-beyldon imam HseynIo birgo ohid oIanIar .......................73
Imam Hseynin yaxinIarinin Modinoyo gndoriImosi...............74
O dvrdoki bozi omirIorin mvqeyi........................................................76
Imam Hseynin qolIino bais oIan zaIimIar......................................80
Imam Hseyni qolIo yelironIorin cozasi ...........................................86
Yezido mnasibol ..........................................................................................89
Hseyn omiro qari ixmidir deyonIoro veriIon cavab...... 105
Imam Hseyn harada dofn ediImidir`......................................... 110
Msibol z verdikdo no elmoIi`............................................................ 113
AIIah yoIunda sobirIi oIanIarin baina goImi bozi ibrolamiz
hekayoIor........................................................................................................ 133
Imam Hseynin zvcoIori vo vIadIari.......................................... 185
Imam Hseynin rovayol eldiyi bozi hodisIor............................... 189
Imam Hseynin syIodiyi bozi eirIor............................................ 196
Imam Hseyn haqqinda deyiIon bozi eirIor............................... 199
Son sz.......................................................................................... 202
Islifado oIunmu odobiyyal ......................................................... 203

Alixan Huseyn-Azerislam

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Alixan Huseyn-Azerislam

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

I m a m

Son dedin: dar gndo kmoki Monom,

oIaIar gizIidir, bikosom, AIIah!

ondoyo oI lulan Sonson, IIahi,

Hor zaman kmoyo agirram Soni,

IIahi, dar gndo Son oI homdomim,

Aiz dedi: Mogor onIarin kooyi oIub`! Kook onIardan

A!!ah yn!unda sobir!i n!an!ar:n

VarIinin no zaman arlsa sorvoli,

VaIIahi ki, monim, bir isloyim var,

Mohoro golriIorkon Hseyni IdronIor,

ax, qovudu Hseyn, xeyirxahIara,

Você também pode gostar