AZZ DOSTUM MONSEUR MASSIGNON (1883-1962) 0 0 Rate This Memleketimizde az tannm, yanl tannm, iyilik ve fenalkta mbalal tannm

insanlardan birisi de hi phesiz hikyesini aada anlatacam, byk bilgin, byk msterik Msy Massignondur.

Efendim, henz Paristen gelmitim. Pariste ark Dilleri , Ecole des langues Orientale mektebinde, harikulade bir insandan, Prof. Henry Masseden farsa ders alyordum. Msy Masse o kadar harikulade bir insand ki, Cennetmekn Sultan Abdlhamid Hann en kk olu ehzade Abid Efendi (diyar gurbette sadece Monsieur Abid) olan ehzade de kendisinin talebesi idi. ehzade de, Msy Massenin nezaketinin, zarafetinin ve derin bilgi sinin hayran idi. Bir gn Efendi ile Msy Masse hakkn da grrken:

Msy Masse gibi bir insan nasl olabilir diye hep aryorum. Msy Masse gibi bir insan olsa olsa, sadece Osmanllarda olabilirdi, diye dnyorum, bunun iin ben kendisine bir ad taktm, Msy Masseye Arif Efendi diyorum, demilerdi.

Aman Efendimiz, ne kadar isabetli bir isim bul musunuz, demi ve o gnden sonra, Msy Masse, artk aramzda Arif Efendi olmutu.

Pariste baladm Farsaya stanbulda da devam etmek istedim. Ve niversite ktphanesinde memur ve ok zarif bir stanbul Efendisi olan, gen yanda vefat eden aziz dostum Asaf Halet elebiye dellet etmesi iin rica ettim.

Asaf Halet elebi merhum, herhangi bir hizmetten veya dellet etmekten kendisini esirgeyecek insanlardan deildi. Dellet etmeyi memnuniyetle kabul etti ve kararlatrdmz bir gn, niversiteye, kendisinin megul olduu odaya gittim. Beraberce Bay Ahmet Atei grmeye gidecektik.

Kararlatrdmz gibi oldu, niversitenin uzun uzun koridorlarndan geerek, Bay Ahmet Atein odasna gel dik ve odaya girdik.

Maalesef Trk aydnlarnn ekserisi gibi Ahmed Ate de ok kibirli idi ve bizimle irtifandan konuuyordu. Halbuki, btn dnyada ilim adamlar ok mtevaz, saf dil, deta ocukumsu olurlar.

Ahmet Ate ilk olarak, ok zarif, ok nazik Asaf Halet elebiye bir gzda gibi, bir zlgt verdi. Asaf Halet elebinin kendisine gsterdii sayg ve nezakete karlk, Bay Ahmet Ate:

Bkmadnz m daha bu Osmanl, ark terbiyesinden, brakn bu ark nezaketini, dedi. Zavall ve bare dostum, hl saygsnda ve nezaketinde devam ediyor ve beni byle bir muameleden korumak iin de hakkmda ne kadar bildii veya hayal ettii ltfkr vasflar varsa Bay Ahmet Atee sayp dkyordu. Fakat karmzda tatan bir heykel gibi duran Ahmet Atei, Asaf Halet elebinin dkt tatl diller hi mi hi yumuatamyordu.

Nihayet ismimi syledi: Mnevver Ayal, o zaman, Bay Ahmet Ate birden bire duraklad, bana dnd ve :

Yoksa siz Madam Ayal msnz? u her kongre veya konferansta, rastlad her Trke, Msy Massignonun sorduu Madam Ayal msnz? dedi.

Herhalde yle olacak, kendileri beni vatandalarmdan sormu olabilirler, beni severler, dedim.

Bay Ahmet Atein durumu bir az olsun deimiti, benim kendisine talebe olacamdan memnuniyet duyduunu sylemek nezaketini gsterdi.

Fakat bu sefer ben, zihnimden bu iten nasl kurtulacam diye dnmeye balamtm. Zira, Bay Ahmet Atele aramzda hi bir zaman, tatl bir talebe hoca, dostluk mnasebeti kurulamayacana ve daima aramzda manev bir ekime olaca kanaatine varmtm.

Sayn Ahmet Ate, Fars dilini phesiz iyi biliyordu, buna syleyecek szm yoktu, fakat benim HOCAM olamayacakt. eyh Saadiyi ve Hafz, ben Bay Ahmet Ate ten renemeyecektim. Aramzda manev kaplar, perdeler smsk kapal idi.

Fakat bu kadar ileriye gittikten sonra, nasl geri dnecek ve bu kmazdan nasl kurtulacaktm?

Bay Ahmet Ate imdada yetiti ve Sze balad:

niversiteye samiin yani dinleyici talebe olarak bile devam edebilmek iin, polis tahkikatna lzum olduunu ve bunun sadece uyulmas lzm gelen bir formaliteden ibaret olduunu szlerine ilve etti.

nme kan bu frsatn zerine aylak gibi atldm:

Aman Beyfendi, dedim, yabanc memlekette, Pariste bile benden bir polis tahkikat istemediler, kendi memleketimde bu formaliteyi yapmak bana pek ar geliyor. Hafz ve eyh Saadiye, polis Karakolundan geerek varmak bana pek hazin ve elim geliyor, bunu yapamayacam. zr dilerim, kymetli vaktinizi aldk affedersiniz, dedim ve uzun uzun koridorlardan ve niversite binasndan acele acele uzaklatm, sanki arkamdan bir el, beni yakalayacak korkusu vard iimde.

Bir hayli zaman sonra, Bay Ahmet Atee, bir dost evin de rastladm. Aramzda geen hadiseden bahs etmemek nezaketini gsterdi. Kendisiyle o gn daha iyi ve daha tatl bir ahbaplk etmitik.

Derken, bahis Trk musikisine geldi, Ahmet Ate, Trk musikisi hakknda yle bir kin ve nefretle konuma ya balad ki Bir kerre daha kendisine talebe olmaym da ne kadar isabet etmi olduumu anladm. Yahya Kemal beyin u msralar derhal hatrma geldi:

ESK MUSK

ok insan anlayamaz eski msikimizden

Ve ondan anlamayan bir ey anlamaz bizden.

Aar bir altn anahtarla rh ufuklarn,

Hemen yaylmaya balar sad ve nr akn

Ve seslenir byk Itr, semy rten rh,

Peinde dalgalanr bestesiyle Seyyid Nh,

O mutlu devrede Itrye en yakn bir dost

Ikl danteleler bestekr Hafz Post

Bu neslin ortadan dhcedir baard i,

Vatan nasl karr msikyle, gstermi.

Bu yaz kemeneyi bir dinledinse Kanlcada,

Baharda bir gece tanbru dinle amlcada.

Bu sazlarn duyulur her telinde sde vatan,

Sihirli rzgr eser dima bu topraktan.

Evet bu eski nesil bir erefli lem aar,

Duyuta ince zamanlardan inkraza kadar.

Yz elli yl, sra dalar birer birer ycelir

Ve akbet Dedenin anl anl devri gelir.

Bu msikyi, O, son kudretiyle parlatt;

lnce, lkede bir muhteem gne batt.

Hakikaten, eski musikimizi sevmeyenin bizi anlayamayaca gibi Rebab ve Neyi sevmeyenin de Cenab- Pr Hazreti Mevlny, eyh Saadi ile Hafz ve btn Iran edebiyat dnyasn da lyikiyle anlayamayacan ve hatta hatta, severiz vehmine dtkleri Bat musikisini de. anlyamyacaklar kanaatine bir kerre daha vardm.

ok sempatik ressamlarmzdan merhum all brahim beyin :

Bir midimiz vard, o da toprak oldu. dedii, Burhan Toprak , daha Burhan mid, iken tanmtm. Kendisini Yakup Kadri beyin ve byk dostum Burhan Belge nin evinde gryordum.

Burhan mid, gen entelektellerimizden, stelik de Mareal Fevzi akmakn damad idi. Hem kltrn, hem de kara kuvvetlerinin temsilcisi zannediyordu kendisini ve kendisine de yle muamele ediliyordu.

Byle bir mevkide, kibirli olmamak iin, hi bir sebep yoktu ve Burhan mid ok kibirli idi.

Bizim ahbaplmz ainalktan bile daha azd. Gz gze gelmeden, kanlmaz bir hal olmadan selmlamyorduk bile

Uzaktan uzaa hikyelerini dinliyordum, Yunus Emre Divann yazm, Gzel Sanatlar Akademisine mdr olmu, byk mtefekkir Necib Fazl beyle ahbaplk ediyor, hatt beraberce Byk Mrid merhum Abdlhkim Arvas Hazretlerine bile ziyarete gitmiler. Burhan Toprakn Hazreti saya kar merbutiyet ve meclubiyeti (tutkunluu) fazla imi. Sebebi Mevcudat sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz Hazreti Muhammed ile Hz. say daima mukayeseye yeltenirmi. Bu mkln, byk Mrid Abdlhkim Arsav Hazretlerine de sormu,

Hazreti Muhammed sallallh aleyhi ve sellemin stnl nedir?

Abdlhkim Arsav Hazretleri cevap olarak:

BEERYETLER, buyurmular.

Arif olana bu kadar kfi

Marealin kzndan ayrlm veya hanm vefat etmiti. Burhan Toprak ikinci bir defa evlenmi, kendisini ara da bir Beyolunda gryordum. ok snm, ok km, ok bitkindi Yine ayn minval zere mecburiyet olmadan selmlamyorduk.

Bir gn eve bir telefon, Burhan Toprak gelip beni grmek istiyordu. Hayret Uzakta oturduumu, Beylerbeyi ne kadar gelmenin g olduunu, ehire indiim bir gn Lebon da bulumamz teklif ettim.

Hayr, hayr, btn uzakla ve gle ramen Burhan Toprak eve gelmek istiyordu.

Hayret Acaba niin?

Buyur ettiim gn geldi ve i anlald, Msy Massignondan mektup alm, beni soruyormu mektubunda, uzun zaman benden mektup almam, merak etmi ve benden haber verme hususunda Burhan Toprak beyi vazifelendirmi.

Msy Massignon, sizi ok seviyor, dedi.,

Teekkr ederim, ben de kendisini ok severim, dedim.

Bu ksa bir ka cmleden sonra, Burhan Toprak, kendisiyle beraber ve her ikimizin de imzasyla Massignon un eserlerini Trkeye tercme etmeyi teklif etti.

Aman Beyfendi, ben kendimde bu kabiliyet ve liyakati grmyorum, zaten bu gnk Trke ile bu kitaplarn tercmesi bence mmkn deil. Buyurun siz yalnz olarak yapnz, elbette benden ok daha iyi yaparsnz, ben de baarlar temenni ederim, demitim.

Burhan Toprak ok zayf ve ok halsiz veda etti ve evden kp gitti

Bu ziyaretten sonra artk her defasnda selmlayor ve birbirimize hal hatr soruyorduk.

Fakat kendisini her defasnda daha yorgun, daha bit kin ve km gryor ve zavall galiba hasta, diyordum.

27 Maysn heyecanl gnlerinde kendisini kfe Nihalin bir ay davetinde grdm, Burhan Toprak deta canlanm ve ok daha zinde idi. Demek, 27 Maystan hsus ve umum olarak, ok eyler mid etmiti.

Birdenbire vefatn haber aldm, zldm ve durmadan kendi kendime sevimli ressammz all brahim beyin szlerini mrldanyordum:

Bir midimiz vard, o da Toprak oldu.

Reid Saffet Atabinen beyi, daha Atabinen olmadan tanmtm. Ankarann gzde ve parlak mebuslarndan biri idi Pek gzel Franszca biliyor ve bu lisanda kitap ya zabiliyordu. ankayaya kke kyor, Gazinin sofrasnda bulunuyor, Devlet namna seyahat ediyor, Trkiye adna politik ve kltrel temaslarda bulunuyordu.

Mamafih, Reit Saffet Bey hl Bab linin Madrid maslahatgzar (sefir vekili) idi ve bir trl Yahya Kemal, Yakup Kadri, Ruen Eref, Hamdullah Suphi beyler gibi Cumhuriyetin Ambasadr (bykeli) olamamt.

Vk, isimlerini saydmz bu yazarlar arasnda mevkii en parlak olan biri daha vard: Falih Rfk Atay. O da Cumhuriyet Elisi olmam, ama bunu kendisi istememi, yazar ve Milletvekili olarak kalmay tercih etmiti, eer Eli olmak istemi olsayd, Roma, Paris, Londra, Moskova gibi btn Byk Eliliklerin kaplar kendisi iin ardna kadar ak olacakt.

Reit Saffet Bey, Lozanda da bulunmu, Rza Nr beyin bacana, binaenaleyh Seraskerin damad veya olunun damad idi.

Btn bu vasflar kendinde toplayan bir insan iin kibirli olmaya hi bir engel ve sebep yoktu ve Reit Saffet Bey de ok kibirli bir insand.

Hatt, merhum zevcim Sadullah Paa zade Nusret Beyfendinin zaman zaman bir hayli cann skm olacak ki, Reid Saffet beye Ddknn olu derdi. Zira Reid beyin babas Saffet Bey veya efendi Saray orkestrasn da flt imi

Lkin unu da itiraf edeyim ki, btn kibrine ra men Reid Saffet bey daima terbiyeli ve korekt idi, her zaman, kendisiyle terbiye dairesinde selmlardk.

Fakat bir seim arifesinde Reid Saffet beye Maka tramvaynda rastlamtm, mutadndan ziyade nazik ve hrmetkr idi, uzun uzun hal hatr sordu.

Eve geldiimde zevcime :

Reid Saffet beyi grdm, ya siz mebus oluyorsunuz veyahut kendisi, bu sefer mebus olamyor, demitim. Rahmetli zevcim uzun uzun glm :

Nereden de bunlar karyorsun? Reit Saffet Bey gzde bir adam, elbet yine mebus olur, ben ise keme ekilmi bir adamm, nereden nereye mebus

olmak, de miti.

Sizin mebus olup olmayacanz bilemem amma, herhalde Reit Saffet bey bu sefer mebus olamayacak, demitim.

Hanmcm bunlar nereden karyorsun?

Bu gn selm veriinden, dedim.

Zevcim yine bir kahkaha att, demek btn bunlar bir selm vermeden anladn, dedi.

Bir ka gn sonra mebus listesi neredildi. Mebus listesinde Reid Saffet beyin ad yok Zevcim :

Vallah yamansn hanmcm, demiti.

Halbuki bende hi bir yamanlk yoktu, btn bu in sanlar kendilerini ok belli ediyorlar, ak kart oynuyor lard.

Zevcim vefat etti, Reit Saffet beyden ses seda kmad, olur ya! hi stnde durmadm. Pek seyrek rastlamalarmzda yine terbiye dairesinde birbirimize bir ba kesiyorduk, o kadar

Bir gn Reit Saffet beyden bir telefon, ziyaretime gelmek istiyormu Hayret buyrun dedim ama merak etmeye de baladm, acaba neden, niin?

Meer Msy Massignondan mektup alm, beni soru yormu, kendisine cevap vermeden beni gelip grmek istemi. ok nazik bir hareket, kendisine teekkr ettim.

Byle, birbirine benzemeyen muhtelif kimselerle beni arayp soran aziz dostum

Msy Massignonu nasl tanm ve nasl dost olmutum?

Efendim, her Cuma sabah leye kadar Msy Massignonun Collage de Franceda dersi vard Pariste bulunup da bu derslerden istifade etmemek, mahrum kalmak ok yazk olurdu.

Ben de Massignonun derslerine devama baladm. 35 40 kadar dinleyici talebesi vard. Hemen hemen hep si orta yal ve yal kimselerdi, gen talebesi pek azd.

Ben de salonun arka sralarnda kendime bir yer edindim, oraya geer oturur, elimde kk bir not defteri, mhim meseleleri not ederdim, n sralarda bir Rus madam (zannedersem Madam Meyerovi) bir sra arkasnda aziz dostum Prof. Hamidullah Bey, yine ayn gri astragan kalpa ile, yer alrd.

Bir gn, ders bitti, Msy Massignon, mutadndan daha abuk krssnden kalkt, indi, herkes dikkat kesilmiti.

A! A! benim istikametime doru geliyor, bu gelii benimsemek ok iddial olur, diye ben de istifimi bozmuyor, defterimi, kalemimi antama yerletirmeye devam ediyordum, zira, bana geleceini bir an iin bile aklmdan geirmiyordum.

Aklmdan geirmiyordum amma, bana doru gelmek te de devam ediyor ve ite geldi ve nmde durdu. Gayet tatl ve nazik bir eda ile :

Kimsiniz? dedi. Ben btn talebelerimi tanrm, bir sizi tanmyorum, diye de szlerine ilve etti.

Trk olduumu, zevcimin vefatndan sonra, Pariste bir ka sene misafir olduumu ve bu misafireti byk bir frsat bilerek derslerine devam ettiimi syledim.

Bu ksa tanma ve grme derin ve kkl bir dostluun temelini atm oldu. O gnden sonra, hemen her dersten sonra buluur, uzun uzun grrdk. Ben tek Trk talebesi idim.

Trkleri sevmiyordu, slm tasavvuf kltrn en iyi bilen bir insan olmasna ramen, Tasavvufta Hcegan snfn, Hazreti Mevlny. Hac Bekta Veliyi, Yunus Emreyi, Hac Bayram Veliyi, aban Veliyi, velhasl Horasandan gelen ve Anadoluda mekn tutan, Anadoluda ya tan btn byk Velileri Ahmed-i Yesev Hazretleri, dahil olmak zere hi birini ya bilmiyor, veya bilmemezlikten geliyordu.

Massignon iin yalnz Badatta ve Endlste yetien Veliler vard. phesiz Badat ve Endls ne byk, ne azametli Veliler yetitirmi, fakat Trkistan ve Anadolu Evliyalarn da bilmemezlikten gelmek ve sadece Hallac- Mansur ve eyhl Ekber bni Arab ile yetinmek, insanda bir boluk brakyordu.

bnl Arabinin, Anadoluya geldiini, bir Trk Han m ile evlendiini, ondan bir olu olduunu ve yetitirdii en byk, belki tek halifesinin de bu mbarek Hatunun ilk zevcinden olan olu Sadrettin i Konev Hazretleri olduunu unuturlar, kasten unuturlar.

Hlbuki Endls ve am kadar Anadolu ve Konyann da eyhl Ekberin hayatnda yeri vardr ve hi olmaz ise, onlar kadar vardr.

MSY MASSGNON, BR GN DERSTE KURAN I KERMDE GEEN YECc VE MECC LERN TRK OLDUKLARINI ALENEN VE DERS OLARAK TAKRR VERD. BEYNM ATMITI, BU SEFER, BEN ONU KAPIDA BEKLEDM VE YAKALADIM, SORDUM:

EVET, DED, BUNU SLMYET KABUL ETMEDEN EVVEL K TRKLER N SYLEDM, TRKLER SLMYET KABUL ETTKTEN SONRA BYLE BR EY MEVZU U BAHS OLAMAZ VE FAKAT, DED, SLMYETTEN UZAKLAIRLARSA YNE YECC MECC OLURLAR, BUNU DA Y BLSNLER VE DKKAT ETSNLER, DED VE SZN KEST.

Bu hadiseden sonra husus grmelerimize bir ara verildi ok nazik ve o derecede hassas olan Massignon naho bir havann esmekte olduunu anlamada gecikmedi ve bir ka ders st ste Arab Halifelerinin bilhassa Abbas Halifelerinin iyi, drst, adil ve memleketlerine hayrl olanlarnn ya analarnn veya hanmlarnn muhakkak Trk Kadn olduunu vesikalaryla yine ders olarak verdi.

Ben de anlamtm ki, bu, Yecc Mecc gafna bir tarziye ve taviz idi. Ben de fazla srar etmedim ve yi ne o tatl ve gzel dostluk kopmadan kesildii yerden balad.

Hayatmda en ltufkr ve gzel szleri ben Msy Massignondan iittim. Mesel, bir gn evli olup olmad m sordu, zevcimi bir ka sene evvel kayp ettiimi ve yalnz yaadm syledim. ocuunuz olmad m? dedi.

Hayr, dedim, lkin zevcimin ilk hareminden ocuklar var.

Ne yazk, dedi, sizin olunuz olmadna, zira olunuz olsayd MEHD olacakt. Vurulmua dndm, bu bende dehetli bir manev ok yapt. Gnlerce gecelerce hi uyku uyumadm ve ka zaman sonra normal hale geldim.

Bir gn de :

Kulanzdaki kpeler ne kadar gzel, dedi. Gldm.

ok ucuz, Paristen Grands Magazins lerden aldm, dedim.

Ziyan yok, dedi, bu kpelerin birinin Hazreti Hasan ve dierinin Hazreti Hseyin olmasna mani deil.

Yine, gnlerce moral bir ok geirdim. Bunlara ben zer daha nice gzel eyler syledi, ben buraya yalnz en kuvvetlilerini naklettim.

Memlekete avdet ettikten sonra da mektuplayorduk, kendisi benden daha ok yazyordu, zira yazma kudreti ve kabiliyeti elbette benden oktu ve ok kolaylkla yazyordu.

BZDE MASSGNONU MSLMAN ZANNEDENLER VARDIR. HAYIR, MSY MASSGNON MSLMAN DELD. BR ARA BUDHST OLDUU GB MSLMAN DA OLMUTU, FAKAT BU DEVRELER ABUK GEMT. BEN KENDSN TANIDIIM ZAMAN KATOLKT, KOYU KATOLKT.

HATT, KATOLKLERDE EVLL KABUL EDEN TEK BR ORDRE (TARKAT) VARMI, MASSGNON DA BU ORDREA GRM VE HER ARAMBA SABAHI PARSTE ST. GERMANEDE BU MEZHEBE AT BR KK KLSEDE RAHP OLARAK VAAZ EDERM.

Mterek dostlarmz:

Gidin, bir sabah kilisede vaazn dinleyiniz, demilerdi. Gidip dinlemedim, zira bundan bana hi bahsetmemiti, ben de habersiz gidip dinlemeyi ve avn yakalam kurnaz bir avc rolne girmek istemedim.

Kendisini Trkiyeye davet ettim bende misafir ka lrsnz, dedim, memnuniyetle kabul etti. Fakat yle anl yordum ki, gelmek iin resm bir davetiye istiyordu, Arab memleketleri ve btn ark memleketleri kendisini buna altrmlard. Dorudan doruya Devlet deilse bile, ya niversitelerden biri veya byk ehirlerden birinin davet etmesini bekliyordu.

O zamanlar merhum Ltf Krdar Bey stanbul Valisi ve Belediye Reisi. Ltf Krdar beyi ok severdim, ok nezaketini grdm, gittim ve kendisinden rica ettim, beni krmayacandan emindim.

Beyfendi, dedim, Vilyete veya Belediyeye hi bir masraf olmayacak, bende kalacak, ben kendisini gezdi receim, yalnz bir nezaket eseri olarak Msy Massignonu siz davet ediniz.

Ltf Krdar Bey:

Massignon kim? demez mi, orackta afalladm, kaldm. Zira Ltf Krdar Bey alelade bir Vali deildi. Memleketin politikasna karm bir devlet adam idi. Bu vasfta bir insan da Massignonu ahsen tanmasa bile, adn ve hretini muhakkak duymu olmas lzmd.

Massignonu tanmayan bir adama, Massignonu tantmak bir hayli gt. Vaz getim

Msy Massignona :

Trkiyeye geldiinizde Ege sahillerini de gezeriz, demitim.

O seyahati refikamla yaparsnz, o holanr, ben arkeolojiyi hi sevmem, demiti.

EVET, MSY MASSGNONU MSLMAN BLENLER OLDUU GB, KENDSN AMANSIZ BR MSYONER, BR MSLMAN DMANI ZANNEDENLER DE VARDIR. YUKARDA DA SYLEDM GB, MASSGNON TRKLER SEVMEZD, FAKAT BUNA MUKABL ARABAN SAMM OLARAK SEVERD. VE FRANSANIN MAL AFRKAYI TERK ETMES N OK ALIMITI. COLLEGE DE FRANCE, KRSSN DEN HAYKIRIYORDU :

Btn dnya Fransay Grande Dame Hanmefendi, grmek istiyor, yoksa istismarc, menfaati, kk hesaplar peinden koan bir Fransa grmek istemiyor, diyordu.

Evet, Arabian, Arab halkn seviyordu, lkin Arab devlet bakanlarn, idarecilerini, liderlerini hayr onlar iin yine College de France krssnden alenen ce sont des coquins, des archicoquins diye baryordu.

Zavall, sonu ok feci olan gen Irak Krali Faysaln ta giyme merasimine Msy Massignon da davetli idi. Bir hafta iin Badada gitmiti. Avdetinden Badad, Saray ve merasimi bir anlatt, gler misin! Alar msn!

Kral ve days olan Naib, operet subay niformalar giymiler ve balarna tyl apkalar takmlard, diyordu Massignon. Halifeler ehri olan Badadda bir Haim kralnn ta giyme merasimi iin Viyanadan bir Orkestra ve Fransadan ahlar getirtmilerdi. Biz bu baraka , yani mbarek hadiseyi, kraln ta giyme merasimini Viyana valslar dinleyerek ve Fransz yemekleri yiyerek kutluyorduk, demiti, yine Msy Massignon.

Kendisinden en son aldm bir mektubunda, bir kongre iin davetli olarak Moskovaya gittiini ve orada hastalandn, bir Rus Hastahanesinde bir ay kadar

yattn, kendisine ok iyi baktklarn, ok itina ve ihtimam gsterdiklerini ve artk iyiletiini, Parise dndn yazyordu.

Mektubu okuyunca, eyvah, dedim, kendi kendime, bu Fransann bile artk yetitiremeyecei zek, deha, bu emsalsiz insan artk gidiyor.

Bu, benim vehmim, vesvesem idi. Kendime gre bir hesaplarm vard. Artk, aylan hatt gnleri saymaya balamtm. Maalesef bu sefer de kukularm bo deildi.

Vesvese ile yaptm hesaplar doru kmt. Moskovada tedaviden 5 6 ay sonra, insanln iftihar edecei bu derin ve fevkalde tefekkr, dncelerini ifadede kulland o nefis ve selis Franszcasyla o byk dehann da artk yok olduunu, bana etraf siyahla ereveli, ailesinden gelen byk bir zarf haber veriyordu.

Ve iindeki mektupta Masssignonun tam bir katolik olarak ldn, falan filan kilisede merasimden sonra, filan yere defn edildiini bildiriyordu. Evet, dnyay aydnlatan muazzam klardan biri de snmt.

Vefatndan sonra da eserlerini ok okudum, sk sk dndm, hl da derin bir hisle kendisini hatrlarm, l kin tek bir defa dahi ryamda grmedim, demek ok uzak ve ok baka bir lemde.

Kaynak:

Mnevver AYALI, ittiklerim Grdklerim Bildiklerim, Gray Matbaaclk, stanbul, 1973 , s.167-181