MENAXHIMI I TEKNOLOGJIS

T gjitha llojet e operacioneve prdorin n nj mnyr apo tjetr teknologjin e procesit. Pavarsisht nse teknologjia e procesit sht nj proces i vogl ose sht nj fabrik komplekse shum e automatizuar dhe e sofistikuar, operacionet duhet t bjn zgjedhjen e teknologjis, sepse presin ti realizojn disa avantazhe prej saj. Cilido qoft motivi, t gjith menaxhert e operacioneve duhet t kuptojn se far mund t presin ata nga prdorimi i teknologjis, ose me fjal t tjera far avantazhesh mund t u sjell teknologjia dhe far kufizimesh/problemesh mund t shkaktoj ajo mbi operacionet. Ky sht synimi i ktij kapitulli dhe fig. 1. tregon cilat shtje prfshin ai n raport me modelin e prgjithshm t projektimit t operacioneve. N kt kapitull do t shqyrtohen: 1. Raportet ndrmjet teknologjis s produktit dhe teknologjis s procesit; 2. Zhvillimet e teknologjis s procesit n operacionet e prpunimit t materialeve; 3. Zhvillimi i teknologjis s procesit n operacionet e prpunimit t informacionit; 4. Zhvillimi i teknologjis s procesit n operacionet e shrbimit ndaj klientit; 5. Tre dimensionet e prgjithshme q prdoren pr t prcaktuar t gjitha tipet e teknologjis -Shkalla e automatizimit -Madhsia e operacionit -Shkalla e integrimit.

far sht teknologjia e procesit?

Teknologji t procesit jan makinat, pajisjet dhe mjetet q ndihmojn operacionet t transformojn materialet,informacionin dhe t ju shrbejn konsumatorve me qllim q t shtojn vlern dhe plotsojn objektivat strategjik t operacionit. Aparatet faks, kompjuterat, telefonat celular, robott skanert(mjeksor) makinat korrse , aviont, instrumentt metal- prerse, pajisjet pr larjen e makinave etj. jan q t gjith shembuj t teknologjis s procesit. T gjith operacionet prdorin teknologji t procesit, edhe ato me intensitet m t lart t puns s gjall. Mund t ndodh q t prdoret vetm nj telefon, por edhe ai ndihmon procesin t transformoj burimet e tij, duke shtuar n kt mnyr vlern.

Prodhimi/shrbimi dhe teknologjia e procesit

Kur flitet pr teknologjin sht e nevojshme t bhen dallimi ndrmjet teknologjis s shrbimit ose produktit nga njra an dhe teknologjis s procesit nga ana tjetr, megjithse kjo nganjher sht vshtir. N operacionet e prodhimit sht relativisht e leht t dallosh teknologjin e produktit nga ajo e procesit. P.sh. teknologjia e nj video regjistratori(VCR) sht: mnyra se si ai konverton sinjalet TV n formn n t ciln ato mund t transferohen n nj kaset video, mnyra se si ai e kontrollon lvizjen e shiritit dhe se si lexon informacionin e regjistruar n shirit dhe e kthen at n figura telivizive. Nga ana tjetr, teknologjia e procesit q e prodhon VCR sht krejt ndryshe nga kjo. Teknologjia e procesit konsiston n makinat metalprerse q prodhojn prbrsit metalik, makinat q montojn ose bashkojn prbrsit elektronik n qarqet, makinat q japi form llamarins pr t formuar trupin, dhe robott q montojn elementt.

1.1. Ndikimi i cikleve t jets mbi teknologjin e produktit/shrbimit dhe t procesit

Nqoftse teknologjit e produktit/shrbimit dhe t procesit do t mund t ndahen dallueshm n nj operacion, atyre jo gjithmon do t ju kushtohej vmendje e njejt. N disa raste zhvillimi i teknologjis s produktit mund t shikohet si m i rndsishm se sa ai i procesit dhe anasjelltas.Nj faktor q ndikon n kt sht faza e ciklit t jets n t ciln ndodhet produkti/shrbimi, pra maturimi i tij. Le t shohim si shembull se si ka ndryshuar roli relative i teknologjis s produktit dhe t procesit pr kompjuterat (PC-s) q nga koha e hyrjes s tyre n fund t viteve 70. N pak vitet e para pas hyrjes s tyre, teknologjia e produktit kompjuter ishte karakteristika e tyre baz. Fakti q nj produkt q mund t transportohej me kaq lehtsi t ishte njkosisht edhe kaq i fuqishm ishte nj novacion shum i madh n teknologjin e produktit. Disa prodhues kompjuterash, dhe sidomos Apple prsri arritn n konkluzionin se suksesi i mtejshm n treg do t varej ndjeshm jo vetm nga konsolidimi i teknologjis s produktit t tyre, por edhe nga investimi n teknologjin e automatizuar t prodhimit. Kshtu teknologjia e procesit t prodhimit t kompjuterit Apple Macintosh ishte m e sofistikuar se ajo e modeleve t mparshm t kompanis.

2. Menaxhimi i operacioneve dhe teknologjia e procesit

Menaxhert e operacioneve vazhdimisht prfshihen n menaxhimin e teknologjis s procesit. Q t mund ta bjn kt n mnyr efektive, ata duhet t jen t aft dhe n gjendje t: Analizojn se si teknologjia mund t prmirsoj efektivitetin e operacionit; Prfshihen ata vet n zgjedhjen e teknologjis; Menaxhojn instalimin dhe prvetsimin e teknologjis n mnyr q ajo t mos bjer ndesh me veprimtarin q operacionet realizojn n vazhdimsi; Integrojn teknologjin me pjesn tjetr t operacioneve; Monitorojn vazhdimisht performancen e saj; Prmirsojn ose zvendsojn teknologjin kur sht e nevojshme.

Pr t arritur kt menaxhert e operacioneve duht t kuptojn teknologjin me t ciln ata merren. Kjo nuk do t thot q t gjith menaxhert e operacioneve duhet t jen ekspert edhe n fushn inxhinjerike, t kompjuterave, biologjis, elektroniks ose cilado shkenc baz n t ciln mbshtetet teknologjia. Normalisht ka plot pyetje thelbsore t cilave do menaxher I operacioneve duhet t jet n gjendje t ju prgjigjet kur menaxhon nj tip t caktuar teknologjie. T tilla jan: far bn teknologjia n diskutim q sht e ndryshme nga teknologjit e ngjajshme me t ? - Si e realizon ajo kt gj? Pra, cilat tipare t veanta t teknologjis prdoren q t realizohet ky funksion? - far prfitimesh i jep operacioneve prdorimi i ksaj teknologjie? - far kufizimesh ose pengesash i vihen operacioneve nse prdoret kjo teknologji? -

3. Teknologjia n prpunimin e materialeve, t informacionit dhe t shrbimeve ndaj konsumatorve

Q nga vitet 80 n shum lloje operacionesh sht vrejtur nj rritje e ndjeshme n ritmin e novacionit n teknologjin e proceseve t tyre. Ndryshimet rrnjsore n teknologjin e telekomunikimit si super autostradat e informacionit, fabrika e s ardhmes plotsisht e automatizuar, aviont e mdhenj jan vetm disa nga teknologjit e proceseve q kan sjell ndikim shum t madh n menaxhimin e operacioneve. N vazhdim t ktij kapitulli do t shqyrtohen disa nga teknologjit e proceseve q kan rndsi t vaant pr menaxhert e operacioneve. Kto jan grupuar si:
  

Teknologji t prpunimit t materialeve (n operacionet e prodhimit), Teknologji t prpunimit t informacionit (p.sh n shrbimet financiare), Teknologji t shrbimit t konsumatorve (n operacionet e shitjes me pakic, n mjeksi hotileri, transport etj.).

1. TEKNOLOGJIA E PRPUNIMIT T MATERIALEVE

Mnyra me t ciln prpunohen metalet, plastika, plhura dhe materialet t tjera sht prmirsuar n mnyr t ndjeshme gjat kohs. N shum industri jan future teknika t reja t dhnies s formave, prerjes, derdhjes, prkuljes s materialeve,duke prdorur instrumenta prers m t forte, grryerjes dhe rrezeve llazer. Por ktu n qendr t vmendjes nuk jan teknologjit e veanta t formimit t materialeve. Ajo q ka rndsi sht konteksti teknologjik n t ciln prdoren ato. Kjo prfshin shtje t tilla si: mnyra e kontrollit t teknologjive t formimit, si lvizin fizikisht materialet dhe si organizohen sistemet e prodhimit q prfshijn kt teknologji.

1.1. Qendrat e prpunimit me kontroll numerik

Pjesa m e madhe e makinave metalprerse me kontroll numerik nuk bnin ndonj gj m shum se makinat tradicionale q ato zvendsuan, por ato bnin punn m mir, ose m lire, ose t dyja s bashku. N radh t par ato rritn shkalln e liris me t ciln livizin kokat prerse t makinave. Makinat e thjeshta metalprerse, si p.sh. nj makin shpuese, kishin vetm nj shkall lirie: lvizje lartposht. T tjera, si tornoja q punon forma cilindrike, kishin dy shkall: afrim largim dhe prgjat pjess q punohet. Qendrat e prpunimit zakonisht kan tri ose m shum shkall lirie, q ju lejon atyre t i japin form pjesve m komplekse. Zhvillimi i dyt ishte aftsia e shumics s qendrave t prpunimit pr t ndrruar veglat e tyre. Brenda makins ka vende pr magazinimin (vendosjen) e instrumentve t ndryshme prerse, dhe kur programi krkon ndrrimin e nj instrumenti, i vjetri vendoset n vendin e magazinimit, ndrsa i riu vendoset n kokn prerse t makins. Kto dy zhvillime s bashku rritn ndjeshm llojshmrin e pjesve q mund t prodhojn makinat, si dhe kompleksitetin e pjesve q prpunohen.

2. Robotika
Robott u futn pr here t par pr zbatim n industri n fillim t viteve 60, dhe q nga ajo koh numri dhe llojshmria e tyre jan rritur shum. Nj robot prgjithsisht n literature prcaktohet si: manipulator shum funksionesh automatik i riprogramushm me pozicion t kontrolluar q ka disa shkall lirie, i aft t kap dhe lviz materiale, pjes , vegla ose mekanizma t specializuara prms lvizjeve t ndryshme t programuar pr t kryer nj shumllojshmri detyrash. Shpesh ai ka formn e nj ose disa krahve, q prfundojn me nj ky. Njsia kontrolluese e tij prdor nj mekanizm memorizues dhe nga nj her ai mund t prdor pajisje q ndjejn dhe prshtasin pajisjen ndaj ambientit dhe rrethanave. Kto makina shumfunksionale prgjithsisht projektohen pr t kryer funksione t prsritshme dhe mund t prshtaten pr funksione t tjera pa ndryshuar vazhdimisht t gjith pajisjen Lvizjet e robotve kontrollohen n mnyr t ngjajshme me ato t makinave me kontroll numeric (NC), por shumica e robotve kan shum shkall lirie. Nga kndvshtrimi i zbatimit, robott mund t klasifikohen si vijon:

- Robot lvizs- transportues. Roboti e zhvendos pjesn (materialin), p.sh. ngarkim shkarkim i pjesve q prpunohen n nj makin, derdhjen n forma, presimin, derdhjen me injektim, kalitjen , provn etj. - Robot prpunues. Roboti shtrngon, mban instrumentin n lloje t ndryshme operacionesh metalopunuese (prerje, shpim, shtypje etj.), bashkim materialesh (saldim, ngjitje, lidhje me tel), prpunim siprfaqesh (lyerje me boj, veshje siprfaqesh, dhnie shklqimi), etj. - Robot montues. Robott prdoren n montimin e pjesve n komponent dhe produkte t gatshme. Robott kohve t fundit kan edhe disa aftsi t kufizuara t ndjeshmris, nprmjet kontrollit me shikim dhe me prekje. Por, megjith rritjen n sofistikimin e lvizjes robotike, aftsit e tyre jan m t kufizuara sesa imazhi popullor i uzinave t vna n lvizje nga robott.. N fakt shumica e robotve n praktik prdoren pr operacione t zakonshme si: saldim, lyerje me boj me sprkatje, vendosje paletash, bluarje, paketim, ngarkim-shkarkimi i makinave. N kto detyra shfrytzohet aftsia e robotve pr t kryer pun t prditshme, monotone, e nganjher t rnda/rrezikshme pr periudha t gjata pa varacion dhe pa ankesa.

4. Sistemet fleksibl t prodhimit (FMS)

Sistemet fleksibl t prodhimit (ose manifakturimit ) i sjellin teknologjit e prshkruara m sipr n nj sistem coherent. Kto sisteme mund t prkufizohen si konfigurim i kontrolluar nga kompjuteri i vendeve t puns gjysm t pa varura, t lidhura nprmjet lvizjes s automatizuar t materialeve dhe ngarkimit t makinave . Ky prkufizim jep pjest prbrse t nj sistemi (FMS):
Vendet e puns me kontroll numerik, qofshin kto makina metal prerse ose vende pune m t sofistikuara, q realizojn operacionet e prpunimit; Mjetet e ngarkim shkarkimit, shpesh here robot q lvizin pjest nga-tek vendet e puns; Mjetet e transportit/kapjes s materialve, q i zhvendosin pjest ndrmjet vendeve t puns; Nj sistem qendror kontrolli me kompjuter, i cili kontrollon dhe koordinon aktivitetet n system.

Nj sistem fleksibl i prodhimit prfshin m shum se nj teknologji. Ai integron teknologjit e veanta n nj system, i cili ka aftsin t jap m tepr se shuma e pjesve t tij. N fakt, nj sistem fleksibl prodhimi sht nj sistem operacionesh t veanta, q sht i aft t prodhoj nj pjes/komponent nga fillimi deri n fund. M tej, fleksibiliteti i do teknologjie t veant kombinohet pr ta br FMS (t paktn n teori) nj teknologji prodhimi tepr t shumanshme. Nj varg produktesh, secili i ndryshm, por mbrenda rrethit t aftsive q ofron sistemi, mund t prpunohen n sistem n fardo lloj radhe dhe pa vonesa pr t kaluar nga nj produkt te tjetri. Koncepti i rrethit t aftsive sht i rndsishm ktu. Prfshirja e makinave n nj sistem fleksibl prodhimi mund t ket disa kufizime n madhsin dhe formn e materialeve q ai mund t prpunoj.Ndikimi q vjen nga kjo sht se FSM jan m t prshtatshm pr prodhim kur projektet e pjesve jan n thelb t ngjajshme, pavarsisht nga madhsia e parties s prodhimit t tyre.