Caribbean

From Wikipedia, the free encyclopedia

"West Indian" and "West Indies" redirect here. For other uses, see West India, West Indies (disambiguation) and Caribbean (disambiguation). This article is about the group of islands. For the body of water surrounding them, see Caribbean Sea.

Caribbean

Area

2,754,000 km2 (1,063,000 sq mi)

Land area

239,681 km2 (92,541 sq mi)

Population (2009)

39,169,962[1]

Density

151.5 /km2 (392 /sq mi)

Ethnic groups

Afro-Caribbean, Indo-Caribbean, Chinese Caribbean,[2] Amerindians(Arawak, Caribs, Tanos), European

Demonym

West Indian, Caribbean person, Caribbean

Languages

Spanish, English, French, Dutch and many others

Government

13 sovereign states 17 dependent territories

Largest cities

Santo Domingo Havana Santiago de los Caballeros Port-au-Prince Kingston Santiago de Cuba San Juan Holgun

Internet TLD

Multiple

Calling code

Multiple

Time zone

UTC-5 to UTC-4

The Caribbean (pronounced /krbin/ or /krbin/[3]) is a crescent-shaped group of islands more than 2,000 miles (3,200 km) long separating the Gulf of Mexico and theCaribbean Sea, to the west and south, from the Atlantic Ocean, to the east and north. From the peninsula of Florida on the mainland of the United States, the islands stretch 1,200 miles (1,900 km) southeastward, then 500 miles (800 km) south, then west along the north coast ofVenezuela on the South American mainland. Situated largely on the Caribbean Plate, the region comprises more than 7,000 islands, islets, reefs, and cays. These islands, called the West Indies, generally form island arcs that delineate the eastern and northern edges of the Caribbean Sea.[4] The region consists of the Antilles, divided into the larger Greater Antilles which bound the sea on the north, the Lesser Antilles on the south and east (including the Leeward Antilles), the Bahamas, and the Turks and Caicos Islands (the Lucayan Archipelago). Geopolitically, the Caribbean islands are usually regarded as a subregion of North America[5][6][7][8][9] and are organized into 30 territories including sovereign states, overseas departments, and dependencies. From January 3, 1958, to May 31, 1962, there was a short-lived country called the Federation of the West Indies composed of ten English-speaking Caribbean territories, all of which were then UK dependencies. The West Indies cricket teamcontinues to represent many of those nations.

Contents
[hide]

1 Etymology 2 Definition 3 Geography and climate

o o o o

3.1 Island groups 3.2 Historical groupings 3.3 Modern day island territories 3.4 Continental countries with Caribbean coastlines and islands

4 Biodiversity

4.1 Plants and animals of the Caribbean

5 Demographics

o o o

5.1 Indigenous tribes 5.2 Language 5.3 Religion

6 Politics

6.1 Regionalism

6.1.1 United States effects on regionalism 6.1.2 European Union effects on regionalism 6.1.3 Venezuela's effects on regionalism

7 Regional institutions 8 Cuisine

8.1 Favorite or national dishes

9 See also 10 References 11 Further reading 12 External links

[edit]Etymology
The region takes its name from that of the Carib, an ethnic group present in the Lesser Antilles and parts of adjacent South America at the time of European contact.[10]

[edit]Definition

Map of the Caribbean

The word "Caribbean" has multiple uses. Its principal ones are geographical and political. The Caribbean can also be expanded to include territories with strong cultural and historical connections to slavery, European colonisation and theplantation system.

The United Nations geoscheme for the Americas accords the Caribbean as a distinct region within The Americas.

Physiographically, the Caribbean region consists mainly of the Caribbean Sea to north, bordered by the Gulf of Mexico, the Straits of Florida, the Northern Atlantic Ocean which lies to the east and northeast, and a chain of islands surrounding the Caribbean Sea; the coastline of the continent of South America lies to the south.

Politically, "Caribbean" may be centred on socio-economic groupings found in the region. For example the block known as the Caribbean Community(CARICOM) contains both the Co-operative Republic of Guyana and the Republic of Suriname found in South America, along with Belize in Central America as full members. Bermuda and the Turks and Caicos Islandswhich are found in the Atlantic Ocean are associate members of the Caribbean Community, and the same goes for the Commonwealth of the Bahamas which is a full member of the Caribbean Community.

Alternately the organisation known as the Association of Caribbean States (ACS) consists of almost every nation in the surrounding regions which lie on the Caribbean plus El Salvador which lies solely on the Pacific Ocean. According to the ACS the total population of its member states is some 227 million people.[11]

[edit]Geography

and climate

The Caribbean plate

The geography and climate in the Caribbean region varies: Some islands in the region have relatively flat terrain of non-volcanic origin. These islands include Aruba (possessing only minor volcanic features), Barbados, Bonaire, the Cayman Islands, Saint Croix, The Bahamas or Antigua. Others possess rugged towering mountain-ranges like the islands of Cuba, Hispaniola, Puerto Rico, Jamaica, Dominica, Montserrat, Saba, Saint Kitts, Saint Lucia, Saint Thomas, Saint John,Tortola, Grenada, Saint Vincent, Guadeloupe, Martinique, and Trinidad & Tobago. The climate of the area is tropical but rainfall varies with elevation, size and water currents (cool upwellings keep the ABC islands arid). Warm, moist tradewinds blow consistently from the east creating rainforest/semidesert divisions on mountainous islands. Occasional northwesterlies affect the northern islands in the winter. The region enjoys year-round sunshine, divided into 'dry' and 'wet' seasons, with the last six months of the year being wetter than the first half. The waters of the Caribbean Sea host large, migratory schools of fish, turtles, and coral reefformations. The Puerto Rico trench, located on the fringe of the Atlantic Ocean and Caribbean Sea just to the north of the island of Puerto Rico, is the deepest point in all of the Atlantic Ocean.[12] Hurricanes, which at times batter the region, usually strike northwards of Grenada, and to the west of Barbados. The principal hurricane belt arcs to northwest of the island of Barbados in the Eastern Caribbean. The region sits in the line of several major shipping routes with the Panama Canal connecting the western Caribbean Sea with the Pacific Ocean.

Beach in Tobago

Puerto Rico's south shore, from the mountains of Jayuya

Puerto Cruz beach in Margarita Island,Venezuela

Grand Anse beach, St. George's,Grenada

A church cemetery perched in the mountains of Guadeloupe.

[edit]Island

groups

Lucayan Archipelago[13]

Bahamas Turks and Caicos Islands (United Kingdom)

Greater Antilles

Cuba Hispaniola

Haiti Dominican Republic Jamaica Cayman Islands (United Kingdom) Puerto Rico (U.S. Commonwealth)

Lesser Antilles

Leeward Islands

U.S. Virgin Islands (United States) Saint Croix Saint Thomas Saint John Water Island British Virgin Islands (United Kingdom) Tortola

Virgin Gorda Anegada Jost Van Dyke Anguilla (United Kingdom) Antigua and Barbuda Antigua Barbuda Redonda

Saint Martin

Saint Martin (French Antilles, France) Sint Maarten (Kingdom of the Netherlands) Saba (BES islands, Netherlands) Sint Eustatius (BES islands, Netherlands) Saint Barthlemy (French Antilles, France) Saint Kitts and Nevis Saint Kitts Nevis Montserrat (United Kingdom) Guadeloupe (French Antilles, France) including les Saintes Marie-Galante la Dsirade

Windward Islands

Dominica Martinique (French Antilles, France) Saint Lucia Saint Vincent and the Grenadines Saint Vincent The Grenadines Grenada Grenada Carriacou and Petite Martinique

Barbados

Trinidad and Tobago Tobago Trinidad

Leeward Antilles

Aruba (Kingdom of the Netherlands) Curaao (Kingdom of the Netherlands) Bonaire (BES islands, Netherlands)

[edit]Historical

groupings

Main article: History of the Caribbean

Political evolution of Central America and the Caribbean from 1700 to present

The mostly Spanish-controlled Caribbean in the 16th century

All islands at some point were, and a few still are, colonies of European nations; a few areoverseas or dependent territories:

British West Indies/Anglophone Caribbean Anguilla, Antigua and Barbuda, Bahamas,Barbados, Bay Islands, Belize, British Virgin Islands, Cayman Islands, Dominica, Grenada,Guyana, Jamaica, Montserrat, Saint Croix (briefly), Saint Kitts and Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent and the Grenadines, Trinidad and Tobago (from 1797) and the Turks and Caicos Islands

Danish West Indies present-day United States Virgin Islands

Dutch West Indies Aruba, Bonaire, Curaao, Saba, Sint Eustatius, Sint Maarten, Bay Islands (briefly), Saint Croix (briefly), Suriname, Tobago and Virgin Islands

French West Indies Anguilla (briefly), Antigua and Barbuda (briefly), Dominica, Dominican Republic (briefly), Grenada, Haiti, Montserrat (briefly), Saint Lucia, Saint Vincent and the Grenadines, Sint Eustatius (briefly), Sint Maarten, St. Kitts (briefly), Tobago (briefly), Saint Croix, the current French overseas dpartements of Martinique and Guadeloupe (includingMarie-Galante, La Dsirade and Les Saintes), and the current French overseas collectivities ofSaint Barthlemy and Saint Martin

Portuguese West Indies present-day Barbados, known as Os Barbados in the 16th century when the Portuguese claimed the island en route to Brazil. The Portuguese left Barbados abandoned in 1533, nearly a century prior to the British arrival to the island.

Spanish West Indies Cuba, Hispaniola (present-day Dominican Republic, Haiti (until 1609 to France)), Puerto Rico, Jamaica (until 1655 to Great Britain), the Cayman Islands (until 1670 to Great Britain) Trinidad (until 1797 to Great Britain) and Bay Islands (until 1643 to Great Britain), coastal islands of Central America (minus Belize), and some Caribbean coastal islands of Colombia, Mexico, and Venezuela.

Swedish West Indies present-day French Saint-Barthlemy and Guadeloupe (briefly). Courlander West Indies Tobago (until 1691)

The British West Indies were united by the United Kingdom into a West Indies Federation between 1958 and 1962. The independent countries formerly part of the B.W.I. still have a joint cricket team that competes in Test matches, One Day Internationals and Twenty20 Internationals. The West Indian cricket team includes the South American nation of Guyana, the only former British colony on that continent. In addition, these countries share the University of the West Indies as a regional entity. The university consists of three main campuses in Jamaica, Barbados and Trinidad and Tobago, a smaller campus in the Bahamas and Resident Tutors in other contributing territories such as Trinidad.

[edit]Modern

day island territories

Islands in and near the Caribbean

Main article: List of islands in the Caribbean See also: Caribbean South America and Caribbean basin

Anguilla (British overseas territory) Antigua and Barbuda (Constitutional monarchy) Aruba (Kingdom of the Netherlands) Bahamas (Constitutional monarchy) Barbados (Constitutional monarchy) Bonaire (special municipality of the Netherlands) British Virgin Islands (British overseas territory) Cayman Islands (British overseas territory) Cuba (Republic) Curaao (Kingdom of the Netherlands) Dominica (Republic) Dominican Republic Grenada (Constitutional monarchy) Guadeloupe (overseas department of France) including les Saintes Marie-Galante

la Dsirade Haiti (Republic) Jamaica (Constitutional monarchy) Martinique (overseas department of France) Montserrat (British overseas territory) Puerto Rico (commonwealth of the United States) Saba (Netherlands) Saint Barthlemy (overseas collectivity of France) Saint Kitts and Nevis (Constitutional monarchy) Saint Lucia (Constitutional monarchy) Saint Martin (overseas collectivity of France) Saint Vincent and the Grenadines(Constitutional monarchy) Sint Eustatius (special municipality of the Netherlands) Sint Maarten (Kingdom of the Netherlands) Trinidad and Tobago (Republic) Turks and Caicos Islands (British overseas territory) United States Virgin Islands(territory of the United States)

[edit]Continental Belize

countries with Caribbean coastlines and islands

Nicaragua Corn Islands Miskito Cays Pearl Cays Panama Kuna Yala Islands (comprising more than 1300 islands) Coln Bocas del Toro Archipelago (archipelago with approximately 300 islands) United States Florida Keys Navassa Island Venezuela Isla Margarita Coche Island

Ambergris Caye Belize City Big Creek Caye Caulker Glover's Reef Dangriga Hicks Cays Hopkins Lighthouse Reef Placencia Punta Gorda St. George's Caye South Water Caye Turneffe Islands

Colombia Archipelago of San Andrs and Providencia Barranquilla Cartagena Riohacha Santa Marta Costa Rica Puerto Limn Guatemala Honduras Guanaja Roatn tila Cayos Cochinos Swan Islands Mexico Quintana Roo Cancn Chetumal Cozumel Isla Contoy Isla Mujeres

Cubagua Island Los Monjes Archipelago Las Aves archipelago Isla Aves Los Hermanos Archipelago Islas Los Frailes Los Roques archipelago La Sola Island La Tortuga Island La Orchila Blanquilla Island Los Testigos Islands Isla de Patos Paraguan

[edit]Biodiversity
This section requires expansion.

The Caribbean islands are remarkable for the diversity of their animals, fungi and plants, and have been classified as one of Conservation International's biodiversity hotspots because of their exceptionally diverse terrestrial and marine ecosystems, ranging from montane cloud forests to cactus scrublands. The region also contains about 8% (by surface area) of the world's coral reefs[14] along with extensive seagrass meadows,[15] both of which are frequently found in the shallow marine waters bordering island and continental coasts off the region.

For the fungi, there is a modern checklist based on nearly 90,000 records derived from specimens in reference collections, published accounts and field observations.[16] That checklist includes more than 11250 species of fungi recorded from the region. As its authors note, the work is far from exhaustive, and it is likely that the true total number of fungal species already known from the Caribbean is higher. The true total number of fungal species occurring in the Caribbean, including species not yet recorded, is likely to be far higher, given the generally accepted estimate that only about 7% of all fungi worldwide have so far been discovered. [17] Although the amount of available information is still very small, a first effort has been made to estimate the number of fungal species endemic to some Caribbean islands. For Cuba, 2200 species of fungi have been tentatively identified as possible endemics of the island;[18] for Puerto Rico, the number is 789 species;[19] for the Dominican Republic, the number is 699 species;[20] for Trinidad and Tobago, the number is 407 species.[21] Many of the ecosystems of the Caribbean islands have been devastated by deforestation, pollution, and human encroachment. The arrival of the first humans is correlated with extinction of giant owls and dwarf ground sloths.[22] The hotspot contains dozens of highly threatened animals (ranging from birds, to mammals and reptiles), fungi and plants. Examples of threatened animals include the Puerto Rican Amazon, two species of solenodon (giant shrews) in Cuba and the Hispaniola island, and the Cuban crocodile.

Saona Island, Dominican Republic

The region's coral reefs, which contain about 70 species of hard corals and between 500-700 species of reefassociated fishes[23] have undergone rapid decline in ecosystem integrity in recent years, and are considered particularly vulnerable to global warming and ocean acidification.[24] Some Caribbean islands have terrain that Europeans found suitable for cultivation for agriculture. Tobacco was an important early crop during the colonial era, but was eventually overtaken by sugarcane production as the region's staple crop. Sugar was produced from sugarcane for export to Europe. Cuba and Barbados were historically the largest producers of sugar. The tropical plantation system thus came to dominate Caribbean settlement. Other islands were found to have terrain unsuited for agriculture, for example Dominica, which remains heavily forested. The islands in the southern Lesser Antilles, Aruba, Bonaire and Curaao, are extremely arid, making them unsuitable for agriculture. However, they have salt pans that were exploited by the Dutch. Sea water was pumped into shallow ponds, producing coarse salt when the water evaporated. [25]

The natural environmental diversity of the Caribbean islands has led to recent growth in eco-tourism. This type of tourism is growing on islands lacking sandy beaches and dense human populations. [26]

[edit]Plants

and animals of the Caribbean

Epiphytes (bromeliads, climbing palms) in therainforest of Dominica.

A Green and Black Poison frog, Dendrobates auratus

Caesalpinia pulcherrima,Guadeloupe.

Costus speciosus, a marsh plant, Guadeloupe.

A crab in Martinique.

Crescentia cujete, or calabash fruit, Martinique.

Thalassoma bifasciatum (Bluehead Wrasse fish), over Bispira brunnea (Social Feather Duster Worms).

Two stenopus hispidus banded cleaner shrimp on a xestospongia muta barrel sponge.

Cyphoma signatum(Fingerprint Cowry) pair of marine animals, off coastal Haiti.

The Martinique Amazon, Amazona martinicana, was a species of parrot in the Psittacidae family. It is now extinct.

Anastrepha suspensa, a Caribbean fruit fly.

Hemidactylus mabouia, a tropical gecko, Dominica.

[edit]Demographics

A linen market in Dominica in the 1770s

Cuban school children

The population of the Caribbean is estimated to have been around 750,000 immediately before European contact, although lower and higher figures are given. After contact, social disruption and epidemic diseases such as smallpox and measles (to which they had no natural immunity)[27] led to a decline in the Amerindian population.[28] From 1500 to 1800 the population rose as slaves arrived from West Africa[29] such as the Kongo, Igbo, Akan, Fon and Yoruba as well as military prisoners and captured slaves from Ireland, who were deported during the Cromwellian reign in England.[30] Immigrants from Britain, Italy. France, Spain, the Netherlands, Portugal and Denmark also arrived, although the mortality rate was high for both groups. [31] The population is estimated to have reached 2.2 million by 1800.[32] Immigrants from India, China, and other countries arrived in the 19th century.[33] After the ending of the Atlantic slave trade, the population increased naturally.[34] The total regional population was estimated at 37.5 million by 2000.[35] The majority of the Caribbean has populations of mainly Africans in the French Caribbean,Anglophone Caribbean and Dutch Caribbean, there are minorities of mixed-race and European peoples of Dutch, English, French, Italian and Portuguese ancestry. Asians, especially those ofChinese and Indian descent, form a significant minority in the region and also contribute to multiracial communities. All of their ancestors arrived in the 19th century as indentured laborers. The Spanish-speaking Caribbean have primarily mixed race, African, or European majorities. Puerto Rico has a European majority with a mixture of European-African(mulatto), and a large West African minority. One third of Cuba's (largest Caribbean island) population is of African descent, with a sizable Mulatto (mixed African European) population, and European majority. The Dominican Republic has a largely African descent and mixed majority who are primarily descended from West Africans and Spaniards, with some Amerindians.

Carnival in Trinidad and Tobago

Larger islands such as Jamaica, have a very large African majority, in addition to a significant mixed race, Chinese, Europeans, Indian, Lebanese, Latin American, and Syrian populations. This is a result of years of importation of slaves and indentured labourers, and migration. Most multi-racial Jamaicans refer to themselves as either mixed race or simply Black. The situation is similar for the Caricom states of Guyana, Suriname and Trinidad and Tobago. Trinidad and Tobago has a multi-racial cosmopolitan society due to the arrival of the Africans, Indians, Chinese, Syrians, Lebanese, Native Amerindians and Europeans. This multi-racial mix has created sub-ethnicities that often straddle the boundaries of major ethnicities and include Chindian and Dougla.

[edit]Indigenous
Ciboney Ciguayo Kalinago Galibi Garifuna Igneri Lucayan Macorix Tano

tribes

[edit]Language
Main article: Caribbean Languages

Spanish, English, French, Dutch, Haitian Creole and Papiamento are the predominant official languages of various countries in the region, though a handful of unique Creole languages or dialects can also be found from one country to another.

[edit]Religion
See also: :Category:Religion in the Caribbean Christianity is the predominant religion in the Caribbean. Other religious groups in the region are: Hinduism, Islam, Rastafari, Santera, andVoodoo among others.

[edit]Politics [edit]Regionalism

Flag of the Caribbean Common Market and Community (CARICOM)

Insignia of the Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America

Caribbean societies are very different from other Western societies in terms of size, culture, and degree of mobility of their citizens.[36] The current economic and political problems which the states face individually are common to all Caribbean states. Regional development has contributed to attempts to subdue current

problems and avoid projected problems. From a political economic perspective, regionalism serves to make Caribbean states active participants in current international affairs through collective coalitions. In 1973, the first political regionalism in theCaribbean Basin was created by advances of the English-speaking Caribbean nations through the institution known as the Caribbean Common Market and Community (CARICOM).[37] Certain scholars have argued both for and against generalizing the political structures of the Caribbean. On the one hand the Caribbean states are politically diverse, ranging from communist systems such as Cuba toward more capitalist Westminster-style parliamentary systems as in the Commonwealth Caribbean. Other scholars argue that these differences are superficial, and that they tend to undermine commonalities in the various Caribbean states. Contemporary Caribbean systems seem to reflect a "blending of traditional and modern patterns, yielding hybrid systems that exhibit significant structural variations and divergent constitutional traditions yet ultimately appear to function in similar ways."[38] The political systems of the Caribbean states share similar practices. The influence of regionalism in the Caribbean is often marginalized. Some scholars believe that regionalism cannot not exist in the Caribbean because each small state is unique. On the other hand, scholars also suggest that there are commonalities amongst the Caribbean nations that suggest regionalism exists. "Proximity as well as historical ties among the Caribbean nations has led to cooperation as well as a desire for collective action."[39] These attempts at regionalization reflect the nations' desires to compete in the international economic system.[39] Furthermore, a lack of interest from other major states promoted regionalism in the region. In recent years the Caribbean has suffered from a lack of U.S. interest. "With the end of the Cold War, U.S. security and economic interests have been focused on other areas. As a result there has been a significant reduction in U.S. aid and investment to the Caribbean."[40] The lack of international support for these small, relatively poor states, helped regionalism prosper. Following the Cold War another issue of importance in the Caribbean has been the reduced economic growth of some Caribbean States due to the United States and European Union's allegations of special treatment toward the region by each other.[clarification needed]

[edit]United States effects on regionalism

The United States under President Bill Clinton launched a challenge in the World Trade Organization against the EU over Europe's preferential program, known as the Lom Convention, which allowed banana exports from the former colonies of the Group of African, Caribbean and Pacific states (ACP) to enter Europe cheaply.[41] The World Trade Organization sided in the United States' favour and the beneficial elements of the convention to African, Caribbean and Pacific states has been partially dismantled and replaced by the Cotonou Agreement.[42]

During the US/EU dispute the United States imposed large tariffs on European Union goods (up to 100% on some imports) from the EU in order to pressure Europe to change the agreement with the Caribbean nations in favour of the Cotonou Agreement.[43] Farmers in the Caribbean have complained of their falling profits and rising costs as the Lom Convention weakens. Some farmers have faced increased pressure to turn towards the cultivation of illegal drugs, which has a higher profit margin and fills the sizable demand for these illegal drugs in North America and Europe.[44][45]

[edit]European Union effects on regionalism

The European Union has also taken issue with US based taxation extended to US companies via the Caribbean countries. The EU instituted a broad labeling of many nations as tax havens by the Francebased OECD. The United States has not been in favor of shutting off the practice yet, mainly due to the higher costs that would be passed on to US companies via taxation. Caribbean countries have largely countered the allegations by the OECD by signing more bilateral information sharing deals with OECD members, thus reducing the dangerous aspects of secrecy, and they have strengthened their legislation against money laundering and on the conditions under which companies can be based in their nations. The Caribbean nations have also started to more closely cooperate in the Caribbean Financial Action Task Force and other instruments to add oversight of the offshore industry. One of the most important associations that deal with regionalism amongst the nations of the Caribbean Basin has been the Association of Caribbean States (ACS). Proposed by CARICOM in 1992, the ACS soon won the support of the other countries of the region. It was founded in July 1994. The ACS maintains regionalism within the Caribbean on issues which are unique to the Caribbean Basin. Through coalition building, like the ACS and CARICOM, regionalism has become an undeniable part of the politics and economics of the Caribbean. The successes of region-building initiatives are still debated by scholars, yet regionalism remains prevalent throughout the Caribbean.

[edit]Venezuela's effects on regionalism

This section requires expansion.

The President of Venezuela, Hugo Chavez launched an economic group known as the Bolivarian Alliance for the Americas (ALBA) which saw several eastern Caribbean islands join. In 2012 the nation of Haiti with 9 million became the largest nation of CARICOM seeking to join the union.[46]

Ekonomia e Shteteve - Kina

Sot Kina sht ekonomia e tret m e madhe e bots. Ne vitin 2010 ajo pritet q tia kaloj dhe ekonomis s Japonis, dhe t marr s shpejti fuqin nr 2 ne bot pas SHBA-se. Kjo fal rritjes se jashtzakonshme ekonomike te saj (8-12 % do vit. Degt kryesore t ekonomis jan bujqsia, blegtoria, industria, transporti dhe tregtia. Bujqsia sht dega kryesore e ekonomis. Prodhimet kryesore bujqsore jan : orizi, gruri, misri, meli, soja, pambuku, qaji dhe duhani. Me prodhimin e orizit Kina z vendin e par n bote. Rajonet ku bimsia sht m e zhvilluar n luginat e lumenjve Jance, Huanho dhe ultsira Manquris n Kinn verilindore.

Blegtoria

N Kin rriten derrat, gjedhet, delet, dhit , kuajt dhe shpezt shtpiak. Kina e ka t zhvilluar edhe peshkatarin. Kina z vendin e par n bot pr peshkatari.

Industria ka prodhimet e veta si jan porcelani, mndafshi, qilimet, prodhimin e lodrave etj. Transportet n Kin hekurudhor, automobilistik, ajror dhe ujor.

Tregtia

Kina eksporton : soj, qaj, pambuk, duhan, mndafsh, qymyr, hekur, mangan, volfram, antimon, prodhime te artizanateve, makia moderne etj. Ndrsa importon : oriz, grur, mjete te komunikacionit, prodhime t elektroindustris, prodhimeve kimike, metale etj., ka marrdhnie t mira tregtare me : Japonin, Australin, Britanin e Madhe Francn, Rusin, Italin, Gjermanin, SHBA-n.
Prmbajtja
[fshih]

1 Gjendja ekonomike 2 Gjendja themelore e strukturs industriale 3 Bujqsia 4 Industria 5 Sektort e shrbimeve

5.1 Sistemi i ekonomis socialiste t tregut

6 Struktura e pronsive

o o

6.1 Strategjia e zhvillimit 6.2 Mjedisi i investimeve

7 Ndrtimi i infrastrukturs 8 Politikat e investimeve

9 Rajonet e posame ekonomike dhe qytetet e hapura bregdetare 10 Zonat shtetrore t zhvillimit ekonomiko-teknik 11 Rajonet shtetrore t teknologjis s lart dhe t re 12 Zonat e prjashtuara nga taksat

[redakto]Gjendja

ekonomike

Qysh nga shpallja e Kins s re, ekonomia kineze ka pasur nj zhvillim t shpejt. Sidomos, qysh nga fillimi, n vitin 1978, i reforms dhe i hapjes, ekonomia kineze sht zhvilluar prpara n mnyr t vazhdueshme dhe t shndetshm me nj rritje mesatare vjetore mbi 9 %. N vitin 2003, vllimi i prodhimit t prgjithshm t vendit t Kins arriti n 1 trilion e 400 miliard dollar amerikan dhe vllimi i prgjithshm i ekonomis kineze sht radhitur n vendin e 6-t n bot pas SHBA-s, Japonis, Gjermanis, Anglis dhe Francs. Deri n fund t vitit 2003, vllimi i prodhimit t prgjithshm t vendit pr frym t Kins i kaloi 1000 dollart amerikan. Tani, gjendja e investimeve dhe e konsumit t vendit t Kins sht shum e mir. N vitin 2003, investimet n kapitale fikse t gjith shoqris kineze arritn n mbi 5 trilion e 500 miliard juan, vllimi i prgjithshm i shitjes me pakic t mallrave t konsumit t gjith shoqris ishte 4 trilion e 600 miliard juan, vllimi i tregtis s jashtme arriti n mbi 850 miliard dollar amerikan, shifr kjo kaloi Anglin e Francn dhe sht radhitur n vendin e 4-t n bot pas SHBA-s, Gjermanis dhe Japonis. Deri n fund t vitit 2003, rezerva e valutave t Kins kaloi 400 miliard dollart amerikan, duke zn vendin e 2-t n bot pas Japonis. Me rezultate t reforms dhe t hapjes mbi 20-vjeare dhe t ndrtimit t modernizimit, Kina ka kryer, n prgjithsi, ndryshimin e ekonomis socialiste t tregut nga ekonomia e planit dhe krijimin dhe prmirsimin e mtejshm t sistemit t ekonomis socialiste t tregut. Njkohsisht, ligjet e rregulloret kineze jan prmirsuar pandrprer, shkalla e hapjes s tregut sht shtuar pandrprer, mjedisi i investimeve sht prsosur pandrprer dhe reforma e sistemit monetar sht zhvilluar n mnyr t qndrueshme. T gjitha kto i kan dhn garancin e sigurt zhvillimit t vazhdueshm t ekonomis kineze. Qysh nga hyrja n shekullin e ri, Kina ka parashtruar m tej konceptin e zhvillimit t gjithanshm dhe prpjestimor midis njeriut e natyrs, njeriut e shoqris, qyteteve e fshatrave, lindjes e perndimit dhe ekonomis e shoqris. N vitin 2002, Kongresi i 16-t i Partis Komuniste t Kins ka parashtruar edhe objektivi i lufts pr ndrtimin e plot t shoqris komode deri n vitin 2020.

[redakto]Gjendja

themelore e strukturs industriale

Struktura industriale do t thot prbrja proporcionale t faktorve kryesor t prodhimit midis sektorve t industris dhe lidhja e ekzistencs reciproke dhe e frenimit reciprok midis tyre, duke u prfshir marrdhniet proporcionale midis bujqsis, industris dhe industris shrbyese dhe midis sektorve t ndryshm etj.

Qysh nga shpallja e Kins s re, struktura industriale e Kins ka kaluar 3 periudhat e zhvillimit. Periudha e par filloi nga 50 vitet e shekullit t kaluar deri n fund t 70 viteve, Kina ndryshoi shum shpejt karakteristikn e ekonomis gjysmkoloniale, duke vendosur fillimisht bazn e industrializimit. Periudha e 2-t filloi nga viti 1979 deri n fillim t viteve 90 t shekullit t kaluar, Kina ka zbatuar kursin e reforms dhe t hapjes, duke rregulluar pandrprer strukturn industriale. Si rezultat, Kina ka hyr n periudhn e mesme t industrializimit. Periudha e 3-t filloi nga fillimi i viteve 90 t shekullit t kaluar, pasi Kina parashtroi krijimin e sistemit t ekonomis socialiste t tregut, deri n vitin 2020, Kina do t realizoj industrializimin dhe do t kryej informatizimin fillestar. Gjat m se 50 vjetve t kaluar, n marrdhniet proporcionale midis 3 industrive t Kins ndodhn, gjithashtu, ndryshime shum t mdha. Qysh nga fillimi i viteve 50 t shekullit t kaluar deri n vitin 2002, pesha e bujqsis kineze u ul n 14,5 % t vitit 2002 nga 45,4 % q ishin, pesha e industris u ngrit n 51,8 % nga 34,4 % q ishin, dhe pesha e industris shrbyese u rrit n 33,7 % q 20,2 % q ishin.

[redakto]Bujqsia
Kina sht nj vend me nj popullsi bujqsore drrmuese. Pozita e bujqsis sht shum e rndsishme n ekonomin kineze. Megjithse Kina ka nj siprfaqe toksore prej 9 milion e 600 mij kilometrash katrore, ndrsa siprfaqja e tokave t punueshme ka vetm 1 milion e 270 mij kilometra katrore, shifr kjo ka zn 7 % t siprfaqes s prgjithshme t tokave t punueshme t bots, t cilat jan grumbulluar n zonn fushore dhe t ultsirave t Kins lindore. Mbjellja sht sektori m i rndsishm i prodhimit bujqsor t Kins. Kulturat e drithrave kryesore jan orizi, gruri, misri, soja etj, bimt industriale jan pambuku, kikiriku, lakr vajdhnse, panxhar sheqeri etj. Zhvillimi i shpejt i bujqsis kineze sht filluar nga viti 1978, pas reforms s fshatrave. Gjat m se 20 vjetve t kaluar, nn kornizn e pronsis kolektive, reforma e fshatrave kineze, me tregun si drejtim, ka prishur me guxim t madh pengesn e sistemit tradicional dhe ka krkuar formn e re t realizimit t ekonomis kolektive nn kushtet e ekonomis s tregut. Reforma u ka sjell fshatarve interesat, ka liruar dhe zhvilluar forcat prodhuese, ka nxitur rritjen e shpejt t bujqsis, sidomos t prodhimit t drithrave dhe prmirsimin e vazhdueshm t strukturs bujqsore, n mnyr q bujqsia kineze ka arritur sukseset e dukshme. Tani, sasia e prodhimit t drithrave, pambukut, farrave t lakrs vajdhnse, duhanit, mishrave, vezave, produkteve ujore dhe t zarzavateve z mesatarisht vendin e par n bot. Vitet e fundit, qeveria kineze e ka konsideruar, gjithmon, zhvillimin e bujqsis si nj pun m t rndsishme n punt e rndsishme, ka shtuar pandrprer investimet n bujqsi, ka ngritur t ardhurat e fshatarve dhe ka realizuar ngradualisht zhvillimin prpjestimor t fshatrave dhe t qyteteve.

[redakto]Industria

Zhvillimi i shpejt i industris kineze filloi n fillim t viteve 50 t shekullit t kaluar. Pas shpalljes s s Kins s re n vitin 1949, industria kineze ka hyr n periudhn e rigjallrimit dhe t zhvillimit t plot. Deri n vitin 1978, para reforms dhe hapjes, Kina ka krijuar fillimisht nj sistem relativisht t prsosur t ekonomis industriale. Industria tradicionale e nafts si dhe industria kimike e industria elektronike, si industri t reja, kan pasur nj zhvillim relativisht t shpejt, industria brthamore e industria kozmike, si industri t shkencs dhe teknologjive t larta, kan arritur zhvillimin e prshtatshm. Qysh nga fundi i viteve 70 t shekullit t kaluar, prirja e zhvillimit t industris kineze sht shpejtuar m tej, nga viti 1979 deri n vitin 2003, rritja vjetore e mesatare e vlers s shtuar t industris ishte mbi 10 %. Me zhvillimin mbi 50-vjear, sasia e prodhimit t produkteve kryesore t industris kineze sht shtuar n dhjetra dhe qindra her, produktet e shumllojshme industriale jan shitur n rajone t ndryshme t bots. Qysh nga viti 1996, sasia e prodhimit t elikut, qymyrgurit, imentos, plehrave kimike dhe televizorve ka zn gjithmon n vendin e par t bots. N vitin 2003, vlera e shtuar e industris kineze arriti n 5 trilion e 361 miliard e 200 milion juan, duke u shtuar 12,6 %. Tani, Kina jo vetm mund t prodhoj aeroplant, anijet dhe automjetet, por edhe mund t prodhoj satelitin toksor artificial si dhe pajisjet industriale t modernizimit. sht krijuar nj sistem i pavarur industrial. N t ardhmen, Kina do t zbatoj m tej strategjin e industrializimit n mbshtjen nga informatizimi, pr t shpejtuar rilin e nxitjes t industris pr zhvillimin ekonomik t Kins.

[redakto]Sektort

e shrbimeve

Qysh nga fundi i viteve 70 t shekullit t kaluar, sektort e shrbimeve t kins kan pasur zhvillimin e prshtatshm. Ai ka treguar kryesisht n dy drejtime: s pari ; prmasa e sektorve t shrbimeve sht zgjeruar pandrprer. Sipas t dhnave statistikore, nga viti 1978 deri n vitin 2002, vlera e shtuar e sektorve t shrbimeve t Kins u shtua n 3 trilion e 453 miliard e 300 milion juan nga 86 miliard e 500 mij juan, duke u shtuar n 40 her. Rritja vjetore mesatare ishte mbi 10 %, shifr kjo ishte m e lart se rritja e vllimit t prodhimit t prgjithshm t vendit me t njjtn periudh. Prqindja e vlers s shtuar t sektorve t shrbimeve u ngrit n 33,7 % t vitit 2002 nga 21,4 % q ishin n vitin 1979. Megjithse sektort e shrbimeve t kins u prekn nga ndikimet e Sarsit dhe t thatsirave e t prmbytjeve dhe kan pasur zhvillimin e shpejt. Nga nj an tjetr, sektort e shrbimeve t Kins sht br gradualisht kanale kryesore t punsimit t shoqris. Numri i personave t sektorve t shrbimeve u shtua mbi 210 milion t vitit 2002 nga 48 milion e 900 mij t vitit 1978, shifr kjo ishte 3 her t numrit t personave z industris s dyt. Tan, sektort e shrbimeve t Kins kan prekur restorant, turizm, shitje me pakic, monedh, sigurime, informacione, transport, ligje, llogari etj. Sipas planifikimit t zhvillimit t Kins, deri n vitin 2020, prqindja e vlers s shtuar t sektorve t shrbimeve do t ngrihet mbi nj t dytat nga nj e tretat.

[redakto]Sistemi

i ekonomis socialiste t tregut

30 vjett e par pas shpalljes s Kins s re, qeveria kineze zbatonte, gjithmon, sistemin e ekonomis s planit. Institucionet e posame shtetrore planifikonin dhe hartonin objektivat e zhvillimit ekonomik n fushat e ndryshme. Ky sistem mund ta drejtonte ekonomin kineze t zhvillohej n mnyr t qndrueshme me plan dhe me objektiv, por ai ka penguar rnd vitalitetin e vet dhe ritmin e zhvillimit. N fund t viteve 70 t shekullit t kaluar, Kina filloi reformn e sistemit t ekonomis s planit. N vitin 1978, Kina ka zbatuar sistemin e prodhimit me kontrata familjare. N vitin 1984, reforma e sistemit ekonomik sht zgjeruar n qytete nga fshatrat. N vitin 1992, Kina ka prcaktuar drejtimin e reforms pr krijimin e sistemit t ekonomis socialiste t tregut. N tetor t vitit 2003, Kina ka sqaruar m tej objektivat dhe detyrat pr prmirsimin e sistemit t ekonomis socialiste t tregut. Domethn, sipas krkesave t planifikimit t prgjithshm t zhvillimit t qyteteve dhe fshatrave, t zhvillimit rajonal, t zhvillimit ekonomik e shoqror, t zhvillimit t njeriut dhe t natyrs n harmoni, t zhvillimit t vendit dhe t zhvillimit t hapjes s jashtme, do t luhet roli themelor i tregut n kuotn e burimeve. Forcimi i vitalitetit t ndrmarrjeve dhe i potencialit t konkurrencs, prsosja e makrokontrollit shtetror, prmirsimi i administrimit shoqror dhe i funksionit t shrbimeve publike t qeveris kan dhn garancin e fort t sistemit pr ndrtimin e plot t shoqris komode. Detyrat kryesore jan : prmirsimi i pronsis shtetrore dhe i sistemit ekonomik t zhvillimit t prbashkt t pronsive t shumllojshme, krijimi i sistemit t strukturs s ekonomis dypolalizuese, formimi i sistemit pr nxitjen e zhvillimit prpjestimor t ekonomis rajonale, ndrtimi i sistemit t tregut modern, prsosja e sistemit t makrokontrollit prmirsimi i sistemit t punsimit, dhe t sigurimeve shoqrorte dhe krijimi i sistemit pr nxitjen e zhvillimit t vazhdueshm ekonomik dhe shoqror. Sipas planit t parashikuar, deri n vitin 2010, Kina do t krijoj nj sistem relativisht t prsosur t ekonomis socialiste t tregut dhe deri n vitin 2020, do t krijohet sistemi i prsosur i ekonomis socialiste t tregut.

[redakto]Struktura

e pronsive

Sipas kushtetuts kineze, n fazn fillestare socialiste, shteti i prmbahet sistemit ekonomik t zhvillimit t prbashkt t ekonomis s pronsive t shumllojshme, me pronsin shtetrore si kryesore dhe i prmbahet sistemit t shprblimit sipas puns. Tani, ekonomia e pronsive kineze prfshij kryesisht ekonomin shtetrore, ekonomin kolektive, ekonomin private, ekonomin e aksioneve, ekonomin e investimeve t tregtarve t huaja dhe ekonomin e investimeve t Honkongut, t Makaos dhe t Tajvanit. Ekonomia shtetrore do t thot nj lloj i ekonomis me materiale t prodhimit t shtetit : ekonomia kolektive do t thot nj lloj i ekonomis me materiale t prodhimit t kolektivit t qytetasve, ekonomia private me materiale t prodhimit t personit, ekonomia e administrimit t prbashkt do t thot nj lloj i ekonomis i

grupit t ri ekonomik t formuar me investime t prbashkta midis ndrmarrjeve ose ndrmarrjeve dhe institucioneve shtetrore, ekonomia e sistemit t aksioneve do t thot nj lloj i ekonomis me investime t pronarit t aksionit pr krijimin e ndrmarrjeve, ekonomia me investime t tregtarve t huaj do t thot nj lloj i ekonomis q investuesit, sipas ligjeve rregulloreve t ekonomis s jashtme, krijojn ndrmarrje n Kin me formn e investimeve t prbashkta, t bashkpunimit dhe private. Ekonomia me investimet e tregtarve t huaj prfshij 3 forma si ndrmarrjet e administrimit me investime t prbashkta kineze dhe t huaja, ndrmarrjet e administrimit t bashkpunimit kinez dhe t huaj dhe ndrmarrjet me investime private. Ekonomia me investimet e Honkongut, t Makaos dhe t Tajvanit do t thot nj lloj i ekonomis q investuesit e Honkongut, t Makaos dhe t Tajvanit krijojn, me forma t investimeve t prbashkta, t bashkpunimit dhe t investimeve private, ndrmarrje n pjes kontinentale, duke u mbshtetur tek ligjet dhe rregulloret prkatse t RP t Kins pr ekonomin e jashtme. Ekonomia me investimet e Honkongut, t Makaos dhe t Tajvanit ka 3 forma, si ndrmarrjet e administrimit me investime t prbashkta, ndrmarrjet e administrimit t bashkpunimit dhe ndrmarrjet me investime private. Sipas rregulloreve t kushtetuts kineze, ndalimi i asnj organizate dhe i asnj personi t prdorin asnj mjet t pushtojn dhe t shkatrrojn prona shtetrore dhe kolektive. Shteti duhet t mbroj t drejtat dhe interesat e ligjshme t ekonomis personale, ekonomis private dhe t ekonomis joshtetrore. Pronat e ligjshme private t shtetasve nuk mund t ndrhyjn.

[redakto]Strategjia

e zhvillimit

N tetor t vitit 1987, kongresi i 13-t i Partis Komuniste t Kins parashtroi qart planin strategjik n 3 hapa pr ndrtimin e modernizimit t Kins. Objektivat konkrete jan : Hapi i par, nga viti 1981 deri n vitin 1990, vllimi i prodhimit t prgjithshm t vendet t Kins u dyfishua pr zgjidhjen e problemit t veshmbathjes dhe t ushqimit. Hapi i dyt, nga viti 1991 deri n fund t shekullit t 20t, vllimi i prodhimit t prgjithshm t vendit u katrfishua pr t arritur n nivelin e jetess komode t popullit. Hapi i 3-t, deri n mes t shekullit t 21-t, vllimi i prodhimit t prgjithshm t vendit pr frym t kinezve do t arrij n nivelin e vendeve t mesme, jeta e popullit do t jet e pasur dhe do t realizohet n prgjithsi, modernizimi. N shtator t vitit 1997, kongresi i 15-t i Partis Komuniste t Kins ka konkretizuar m tej objektivin e lufts t hapit t 3-t. Kjo do t thot se deri n 10 vjett e par t shekullit t 21-t, vllimi i prodhimit t prgjithshm t vendit t Kins do t dyfishohet n krahasim me vitin 2000, jetesa komode e popullit do t jet m e pasur dhe do t krijohet sistemi i prsosur i ekonomis socialiste t tregut; deri n vitin 2050, Kina do t realizoj, n prgjithsi, modernizimin dhe do t bhet nj vend socialist i begatis, i demokracis dhe i civilizimit.

[redakto]Mjedisi

i investimeve

[redakto]Ndrtimi

i infrastrukturs

Xhadet: Kina ka siprfaqe t madhe, xhadet shkojn n t gjitha drejtimet. Ndr to ka 12 linja kryesore t xhadeve shtetrore t kategoris s lart me nj gjatsi prej 35 mij kilometrash q kalojn nga lindja n perndim dhe nga jugu n veri, deri tani sht inauguruar pjesa drrmuese e ktyre xhadeve. Kina e konsideron gjithmon ndrtimin e xhadeve si nj nga prmbajtjet e rndsishme t shpejtimit t ndrtimit t infrastrukturs. Nga viti 1998 deri n vitin 2001, Kina investonte do vit mbi 200 miliard juan n ndrtimin e xhadeve. N vitin 2002, Kina investoi 300 miliard juan dhe ndrtoi 67 mij kilometra xhade t reja, ndr to kishte 5,7 mij kilometra autostrada. N vitin 2003, u ndrtuan 36 mij kilometra xhade t reja. Deri n fund t vitit 2003, gjatsia e xhadeve t mbar vendit arriti n mbi 1,8 milion kilometra, ndr to gjatsia e autostradave q prfaqsojn nivelin e zhvillimit t transportit modern arriti n 40 mij kilometra. Njkohsisht, shteti ka shpejtuar ndrtimin e xhadeve t krahinave qendrore e perndimore duke prmirsuar shum kushtet e transportit t ktyre krahinave. N vitin 2008, do t inaugurohet rrjeti i linjave kryesore t xhadeve shtetrore kineze. At koh, mbi 200 qytete si Pekini, Shangai, t gjitha qytetet e varura direkt nga qendra, kryeqendrat e provincave dhe t rajoneve autonome do t lidhen me xhade t kategoris s lart me autostrada n krye. Hekurudhat : Deri n fund t vitit 2003, gjatsia e prgjithshme e hekurudhave kineze arriti n 73 mij kilometra, ndr to kishte mbi 20 mij kilometra hekurudha me dy pal shina dhe 18 mij hekurudha elektrike. M 7 janar t vitit 2003, u inaugurua hekurudha e par q kaprcen detin n Kin hekurudha Yuehai. Hekurudha me lartsi m t madhe mbi nivelin e detit n bot hekurudha Qinghai-Tibet ka gjatsi prej 1142 kilometrash dhe do t inaugurohet n vitin 2006. Tani Kina sht br nj nga vendet me transportet m t shumta hekurudhore n bot dhe sht vendi me rritjen m t shpejt t transporteve. Qysh nga viti 1998, hekurudha kineze ka ngritur disa her shpejtsin e transportit, sht shtuar pandrprer shpejtsia m e madhe e trenit. Njkohsisht koha e udhtimit t trenave sht paksuar shum. Portet: Kina ka ndrtuar kryesisht portet e transportit t qymyrgurit, t kontejnerve, t mineralit hekuror t importuar, t drithrave etj. dhe porte t thellsis s detit, veanrisht ka forcuar ndrtimin e sistemit t transportit t kontejnerve. Qeveria ka ndrtuar disa porte t kontejnerve n Dalian, Tianjin, Qingdao, Shangai, Ningbo, Shenzhen etj. duke i hedhur baz krijimit t porteve kye t kontejnerve t Kins. sht forcuar ndrtimi i sistemit t transportit t qymyrgurit dhe jan inauguruar disa porte t reja t ngarkimit dhe t shkarkimit t qymyrgurit. Njkohsisht jan rindrtuar shum porte t importit t nafts dhe t mineralit hekuror. Deri n fund t vitit 2003, portet kryesore detare kishin gjithsej 1800 vende t ankorimit, ndr to kishte mbi 530 vende t ankorimit n rang 10 mij tonsh, kapaciteti i transportit t mallrave arriti n mbi 1.7 miliard ton. Kapaciteti vjetor i transportit i disa porteve kryesore ka kaluar 100 milion ton, porti i Shangait, porti i Shenzhenit, porti i Qingdaos, porti i Tianjinit, porti i Guangxhout, porti i Xiamenit, porti i Ningbos dhe porti i Dalianit jan radhitur n 50 portet m t mdha t kontejnerve t bots.

Aviacioni civil: Linjat ajrore kineze shkojn n kontinente t ndryshme t bots. Deri n fund t vitit 2003, n Kin kishte mbi 140 aeroporte dhe mbi 1000 linja ajrore. Ndr to kishte mbi 160 linja ajrore ndrkombtare q lidhen me mbi 60 qytete t mbi 30 vendeve. Telefoni: N vitin 2003, n Kin u shtuan 49 milion e 80 mij prdorues t rinj t telefonit t palvizshm, numri i prgjithshm i prdoruesve t telefonit arriti n mbi 260 milion, ndr to prdoruesit qytetar arritn n mbi 170 milion, prdoruesit fshatar arritn n 92 milion e 13 mij. N vitin 1987, Kina hapi biznesin e telekomunikacionit t celularit, pas vitit 1990, ky biznes sht zhvilluar shum shpejt, rritja mesatare vjetore ka arritur n mbi 100 %. N vitin 2003, rrjeti i celularit mbuloi t gjitha qytetet e mdha e t mesme dhe mbi 2000 qyteza. U shtuan 62 milion e 690 mij prdorues t rinj t celularit, numri i prgjithshm i prdoruesve arriti n 270 milion. N fund t vitit 2003, numri i prgjithshm i prdoruesve t telefonit t palvizshm dhe t celularit arriti n mbi 530 milion dhe u shtuan mbi 110 milion n krahasim me vitin 2002, n do 100 njerz kishte 42 telefona. Interneti: Tani vizituesit e internetit n Kin kan arritur n 80 milion. Sipas statistikave, numri i personave q vizitojn internet do jav t paktn pr nj or n Kin radhitet n vendin e 3-t n bot pas SHBA-s dhe Japonis. Qysh nga gjashtmujori i dyt i vitit 2001, sasia e vebsaiteve kineze sht shtuar pandrprer, tani ka afro 300 mij. sht krijuar rrjeti i transmetimit me kapacitet t madh dhe me shpejtsi t madhe i prbr nga kabllo optike, satelite dhe mikroval digjitale. N fund t vitit 2003, gjatsia e prgjithshme e kabllove optike kineze arriti n 2.7 milion kilometra. N krahina t prparuara ekonomike, kabllo optike kan hyr n qyteza, lagje dhe ndrtesa dhe jan br mnyra kryesore teknologjike e transmetimit t informacioneve. Tani, sht krijuar n prgjithsi rrjeti i telekomunikacionit publik i prbr nga rrjeti i kmbimit t t dhnave n grupe, rrjeti i t dhnave digjitale, interneti, rrjeti i multimedias etj. q ka mbuluar mbi 90% t qyteteve dhe qytezave dhe sht br nj nga rrjetet m t mdha t telekomunikacionit publik n bot.

[redakto]Politikat

e investimeve

Kina sht nj nga vendet q kan trhequr m shum investime t huaja n bot. Nn gjendjen e depresionit t ekonomis botrore dhe t paksimit n prmasa t mdha t investimeve ndrkombtare, Kina ka trhequr akoma shum investime t huaja pr shkak q Kina ka hartuar shum politika t favorshme dhe t rregullt t investimeve. Duke filluar nga fillimi i viteve 80-t t shekullit t kaluar, Kina ka ndrtuar shum infrastruktura q kan krijuar mjedis t mir pr investimet e biznesmenve t huaj n Kin. Njkohsisht, Kina ka hartuar me radh mbi 500 rregullore t jashtme ligjore ekonomike q kan dhn biznesmenve t huaj garanci dhe baz ligjore. N fund t vitit 1997, Kina rishikoi dhe publikoi listn e sektorve me investime t huaja q inkurajon dhe prkrah biznesmen t huaj t bjn investime n fushn bujqsore, energjetike, t transportit, t lndve t para, t teknologjis s lart dhe t re, t shfrytzimit t burimeve, t mbrojtjes s mjedisit etj. Sipas rregullave t Organizats Botrore t Tregtis dhe premtimeve t Kins, qeveria kineze verifikoi 2300 rregullore ligjore dhe

dokumente, abrogoi 830 dokumente, rishikoi 325 dokumente duke mbaruar n prgjithsi punt e rishikimit t ligjeve dhe rregullore t jashtme ligjore ekonomike, si rezultat, u krijua n prgjithsi sistemi juridik i investimeve t huaja me ligjin e administrimit t ndrmarrjeve me investime kineze dhe t huaja, ligjin e administrimit t ndrmarrjeve me bashkpunimin midis Kins dhe vendeve t huaja dhe ligjin e ndrmarrjeve me investime t huaja n krye. Deri n fund t vitit 2003, biznesment e mbi 170 vendeve e rajoneve bn investime n Kin duke krijuar mbi 400 mij ndrmarrje me investime t huaja. Grupet kryesore financiare ndrkombtare dhe Shoqrit ndrshtetrore kan shprehur besimin e plot pr tregun e Kins, pothuajse t gjitha shoqrit ndrshtetrore q radhiten n 500 shoqrit m t fuqishme botrore kan br investime n Kin. Kina vlersohet nga investitort dhe qarqet financiare botrore si nj nga vendet me mjedis m t mir t investimeve.

[redakto]Rajonet

e posame ekonomike dhe qytetet e hapura bregdetare

Kur filloi reforma e sistemit ekonomik n vitin 1978, qeveria kineze filloi njkohsisht t zbatoj sipas planit politikn e hapjes ndaj bots s jashtme. Duke filluar nga viti 1980, Kina krijoi me radh 5 rajone t posame ekonomike n Shenzhen, Zhuhai, Santou t provincs Guangdong, n Xiamen t provincs Fujian dhe n provincn Hainan. N vitin 1984, Kina hapi edhe 14 qytete bregdetare si Dalian, Qinghuangdao, Tianjin, Yantai, Qingdao, Lianyungang, Nantong, Shangai, Ningbo, Wenxhou, Fuxhou, Guangxhou, Zhanjiang, Beihai etj. N vitin 1985, Kina krijoi me radh deltn e lumit Jane, deltn e lumit Zhujiang, rajonin e trekndshit n jug t provincs Fujian, gadishullin Shandong, gadishullin Liaodong, Hebei dhe Guangxi si rajone t hapura ekonomike duke u krijuar zona e hapur ekonomike bregdetare. N vitin 1990, qeveria kineze vendosi t zhvilloj dhe t hap zonn e re t Pudongut t Shangait dhe t hap m tej disa qytete buz lumit Jane duke u krijuar zona e hapur e lumit Jane me Pudong n krye. Qysh nga viti 1992, Kina ka hapur edhe disa qytete kufitare duke hapur m tej t gjitha kryeqendrat e provincave dhe t rajoneve autonome, ka krijuar n disa qytete t mdha dhe t mesme 15 rajone t dogans, 49 rajone shtetrore ekonomike teknologjike dhe 53 rajone t sektorve t teknologjis s lart. Kshtu, n Kin u krijua struktura e gjithanshme e hapjes ndaj bots s jashtme. Rajonet e hapura t siprprmendura me politika t ndryshme t favorshme kan luajtur rolin drejtues pr zhvillimin e tregtis s jashtme, eksportin dhe trheqjen e teknologjive t prparuara.

[redakto]Zonat

shtetrore t zhvillimit ekonomiko-teknik

Zonat shtetrore t zhvillimit ekonomiko-teknik jan pjes e rndsishme prbrse e zonave t hapura t Kins ndaj bots, dhe ndodhen n qytetet qendrore, si n kryeqendra t provincave dhe rajoneve autonome, n qytetet e hapura bregdetare dhe n qytete t tjera t hapura. N kto zona ndrtohet me forca t prqendruara infrastruktura e prsosur, krijohet mjedisi i investimeve n prputhje me kriteret ndrkombtare, formohet struktura e industris moderne me industrin e teknologjis s re e t lart nprmjet trheqjes s

investimeve t huaja, n mnyr q kto zona t bhen zona kryesore pr zhvillimin e ekonomis dhe tregtis s jashtme t qyteteve ku ndodhen dhe qyteteve prreth tyre. N vitin 1988, Kshilli i Shtetit i Kins miratoi krijimin e 14 zonave t zhvillimit ekonomiko-teknik n qytete t hapura bregdetare Dalien, inhuandao, Tiencin, Jantai, indao, Lienjungan, Nantong, Minhang, Honiao, Caohjing, Ningbo, Fuxhou, Guanxhou dhe Xhanjiang. Deri m sot numri i ktyre zonave ka arritur n 49, ndr to 27 jan n zonat bregdetare lindore dhe 22 n zonat qendrore dhe perndimore t Kins. Karahas ktyre Kshilli i Shtetit miratoi zonn industriale t Suxhout, zonn e prpunimit t mallrave t eksportit Kiniao, zonn e zhvillimit ekonomiko-teknik Dasie t qytetit Ningbo, zonn e investimeve Haian t Siamenit, zonn e zhvillimit Janpu t Hainanit dhe zona t tjera q zbatojn politikn e zonave t zhvillimit ekonomiko-teknik. ME SE PARITI NE DUHET TE DIME SE QESHT EKONOMIA E TREGUT PER TA KUPTUR TE GJITHA KETO DHE TE BEHEMI EKONOMISAT TE NJOHUR NDERKOMBETAR SHQIPTAR E I GJITH BALLKANI ETJ?

[redakto]Rajonet

shtetrore t teknologjis s lart dhe t re

Tani Kina ka krijuar mbi 50 rajone shtetrore t sektorve t teknologjis s lart dhe t re q kan trhequr mbi 600 rezultate tekniko-shkencore. Treguesit kryesor ekonomik t ktyre rajoneve rriten do vit mesatarisht 60% pr 10 vjet me radh dhe jan br forcat kryesore q nxitin rritjen e ekonomis kombtare. Pr shkak t zhvillimit t shpejt, t mjedisit t mir dhe t rritjes s shpejt t eksportit t produkteve t teknologjis s lart dhe t re, Rajoni tekniko-shkencor Zhongguancun i Pekinit dhe disa rajone shtetrore t teknologjis s lart dhe t re n Tianjin, Shangai, Helongjiang, Jiangsu, Anhui, Sandong, Hubei, Guangdong, Shanxi, Dalian, Xiamen, Qingdao, Shenzhen etj. u prcaktuan nga shteti si baza e eksportit. Ndr to, vllimi i eksportit i delts s lumit Zhujiang, i delts s lumit Jane, i Pekinit dhe i Tianjinit ku ka shum baza t eksportit zuri mb 80 % t eksportit t produkteve t teknologjis s lart dhe t re t mbar vendit. N vitin 2002, eksporti i produkteve t teknologjis s lart dhe t re kineze zuri mbi 20% t vllimit t prgjithshm t eksportit t tregtis s jashtme duke prsosur m tej strukturn e eksportit t Kins.

[redakto]Zonat

e prjashtuara nga taksat

Zonat e prjashtuara nga taksat jan zonat pr zhvillimin e tregtis ndrkombtare dhe t shrbimeve t prjashtuara nga taksat, t miratuara nga Kshilli i Shtetit i Kins, jan t ngjanshme me zonat e tregtis s lir n arenn ndrkombtare. N kto zona lejohen biznesment e huaj t investojn dhe t merren me tregti ndrkombtare, t zhvillojn magazinim e mallrave e prjashtuar nga taksat, dhe t merren me prpunimin dhe eksportimin e mallrave etj. Deri tani n Kin numrohen 15 zona t prjashtuara nga taksat, si zona e prjashtuar nga taksat Vaigaoiao e Shangait etj., q jan br pikat e reja t lidhjes s ekonomis kineze me ekonomin botrore.

Zhvillimi Paqsor i Kins(Prkthim)

2011-09-24

Zyra e Informacionit e Kshillit t Shtetit n Kabinetin e Kins, publikoi nj komunikim zyrtar mbi zhvillimin paqsor t Kins. M posht sht teksti i plot: Zhvillimi Paqsor i Kins(Prkthim) Zyra e Informacionit e Kshillit t Shtetit Republika Popullore e Kins Shtator 2011, Pekin Prmbajtja: I. Rruga e Zhvillimit Paqsor t Kins: Rreth saj II. far synon t arrij Kina duke ndjekur Zhvillimin Paqsor III. Politikat e Jashtme t Kins pr ndjekjen e Zhvillimit Paqsor IV. Rruga e Zhvillimit Paqsor t Kins sht nj zgjedhje e krkuar nga Historia V. far nnkupton Zhvillimi Paqsor i Kins pr pjesn tjetr t bots E pozicionuar n lindje, Kina, nj vend me nj qytetrim t lasht dhe nj popullsi prej 1,3 miliard banorsh, po bn hapa t mdha n prparimin e saj drejt modernizimit. far rruge zhvillimi ka zgjedhur Kina? far d ti sjell zhvillimi i Kins pjess tjetr t bots? Kto shtje jan n fokus t gjith bots. N shum raste Kina i ka deklaruar pjess tjetr t bots se ajo ndrmerr nj rrug t zhvillimit paqsor dhe se sht e angazhuar t mbshtes paqen n bot dhe t promovoj zhvillimin e prbashkt dhe prosperitetin n t gjitha vendet. N fillimin e dhjetvjearit t dyt t shekullit t 21-t dhe me rastin e 90-vjetorit t themelimit t Partis Komuniste Kineze (PKK), Kina i deklaroi, srish n mnyr solemne, bots se zhvillimi paqsor sht nj zgjedhje strategjike e br nga Kina pr t realizuar modernizimin, pr tu br m e fort dhe e lulzuar, dhe pr t dhn m shum kontribut n prosperitetin dhe qytetrimin njerzor. Kina do t ndjek e palkundur rrugn e zhvillimit paqsor. I. Rruga e Zhvillimit Paqsor t Kins: Rreth saj Gjat 5000 viteve t kaluara, njerz nga t gjitha grupet etnike n Kin, me zell e menuri, kan krijuar nj qytetrim t shklqyer dhe ndrtuar nj shtet multi-etnik t bashkuar.

Qytetrimi kinez ka karakteristikn e veant e t qenit i duruar, gjithprfshirs dhe i hapur. Shteti kinez sht prpjekur t msoj nga shtetet e tjera dhe sht vet-prmirsuar n ndrveprimin me pjesn tjetr t bots n shekuj me radh, duke dhn nj kontribut t madh n progresin e qytetrimit njerzor. N mes t shekullit t 19-t fuqit perndimore e detyruan Kinn, me an t luftanijeve t vogla, t hapte dyert. Trazirat e brendshme dhe agresioni i huaj gradualisht e kthyen Kinn n nj shoqri gjysm-koloniale dhe gjysm-feudale. Vendi u shndrrua n nj vend t varfr dhe t dobt dhe njerzit vuanin nga luftrat dhe kaosi. Duke u prballur me rrezikun e aft t nnshtrimit t vendit, nj gjenerat pas tjetrs patrotsh luftuan shum pr t gjetur nj mnyr pr reformimin dhe shptimin e vendit. Revolucioni i vitit 1911 i dha fund sistemit t monarkis, i cili udhhoqi Kinn pr mijra vjet dhe frymzoi kinezt pr t luftuar pr pavarsi dhe prosperitet. Megjithat, kto prpjekje dhe luftra dshtuan n ndryshimin e natyrs s Kins si shoqri gjysm-koloniale dhe gjysm-feudale dhe nuk e nxorn popullin kinez nga mjerimi. Duke u mbshtetur te pritshmria e njerzve, PKK i drejtoi ata pr t fituar luftn e lodhshme dhe n fund n vitin 1949 themeloi Republikn Popullore t Kins. Kjo gj shnoi realizimin e pavarsis dhe liris s njerzve dhe shpalli nj epok t re n historin e Kins. N gjasht dhjetvjeart e fundit dhe q nga themelimi i Kins s re, veanrisht q nga prezantimi i politikave t reforms dhe t hapjes n 1978, qeveria kineze ka punuar shum pr t eksploruar rrugn e modernizimit socialist, rrug e cila prshtatet me kushtet e Kins dhe tendencat e kohrave. Duke tejkaluar vshtirsit dhe pengesat, kinezt kan avancuar me kohn, duke marr eksperienc dhe msime nga vet zhvillimi i Kins si dhe nga vendet e tjera, ata kan thelluar kuptimin e ligjeve q drejtonin zhvillimin e shoqris njerzore dhe kan promovuar vet-prmirsimin dhe rritjen e sistemit socialist. Me prpjekje t lodhshme, kinezt kan patur sukses n gjetjen e rrugs s zhvillimit n prputhje me realitetin e Kins, t rrugs s socializmit me karakteristikat kineze. E par n nj kontekst m t gjer, global dhe historik, rruga e zhvllimit paqsor mund t prkufizohet si m posht: Kina duhet t vet-zhvillohet duke mbshtetur paqen n bot dhe duke kontribuar n t nprmjet zhvillimit t saj. Ajo duhet t arrij zhvillimin me prpjekjet e veta dhe duke ndrmarr reforma dhe shpikje; n t njjtn koh ajo duhet t hapet me botn e jashtme dhe t msoj nga vendet e tjera. Duhet t krkoj prfitimin e zhvillimin e prbashkt me vendet e tjera pr t qen n t njtn vij me tendencat e globalizimit ekonomik, si dhe duhet t punoj s bashku me vendet e tjera pr t ndrtuar nj bot harmonioke me paqe t qendrueshme dhe prosperitet t prbashkt. Kjo sht rruga e zhvillimit shkencor, t pavarur, t hapur, paqsor, bashkpunues dhe t prbashkt. -- Zhvillimi shkencor. Zhvillimi shkencor nnkupton respektimin dhe ndjekjen e ligjeve q qeverisin zhvillimin e ekonomis, shoqris dhe natyrs, duke u fokusuar mbi zhvillimin, si dhe duke i ln t lira e duke i zhvilluar forcat prodhuese. Kina e konsideron Perspektivn Shkencore mbi Zhvillimin si nj princip t rndsishm n drejtimin e zhvillimit ekonomik dhe shoqror dhe i jep nj prparsi t lart zhvillimit n qeverisjen dhe prtritjen e vendit nga Partia. Ajo i vendos njerzit n vend t par, promovon zhvillimin e prgjithshm t balancuar dhe t prshtatshm si dhe i merr n konsiderat t gjith faktort kur ndrmerr planin e prgjithshm t balancuar. Duke i vendosur njerzit n vend t par, qeveria kineze gjithmon respekton t drejtat dhe vlerat njerzore dhe punon pr t arritur plotsimin e t mirave

materiale gjithnj n rritje dhe nevojat kulturore t njerzve, si dhe promovon prosperitetin pr t gjith. Ajo prpiqet shum pr t avancuar n zhvillimin e gjithanshm t njeriut, pr tu siguruar q zhvillimi sht pr njerzit, nga njerzit dhe me njerzit q ndajn frutet e tij. Duke promovuar zhvillimin e prgjithshm t balancuar dhe t prshtatshm, qeveria kineze promovon zhvillimin e prgjithshm ekonomik si dhe at politik, progresin kulturor dhe shoqror, prmirsimin ekologjik, dhe zhvillimin e koordinuar e t gjitha lidhjeve dhe aspekteve t rrugs s modernizimit. Duke br plane t prgjithshme t balancuara, qeveria kineze krkon t identifikoj dhe prball n mnyrn m t mir marrdhniet kryesore n shtjen e ndrtimit t socializmit me karakteristikat kineze, si dhe t mbaj balancn midis zhvillimit urban dhe rural, zhvillimit n rajone t ndryshme, zhvillimit ekonomik dhe shoqror, njeriun dhe natyrn, zhvillimit t bredshm dhe hapjen me botn e jashtme. -- Zhvillimi i pavarur. Si nj vend popullor n zhvillim, Kina duhet t mbshtetet n vetvete pr ndjekjen e zhvillimit. Kina ruan pavarsin, fokusohet n zhvillimin e brendshm, vepron q t vetmbahet me kushtet e saj kombtare, kryen reforma dhe shpikje pr zhvillimin ekonomik dhe shoqror nprmjet prpjekjeve t saj, dhe nuk i zhvendos problemet dhe vshtirsit te vendet e tjera. N kohn e globalizimit ekonomik, Kina, mund t marr pjes n mnyr m efektive n ndarjet ndrkombtare t puns dhe mund t promovoj nj bashkveprim me prfitim t prbashkt me vendet e tjera, vetm duke ndjekur zhvillimin e pavarur. -- Zhvillimi i hapur. Kina ka msuar nga rruga e zhvillimit t saj se nuk mund t vet-zhvillohet duke mbajtur t mbyllura dyert e saj. Duke patur reformat dhe hapjen me botn si politikn e saj baz, Kina jo vetm ndrmerr reforma t brendshme dhe hapet me botn e jashtme, por edhe ndjek zhvillimin e pavarur, merr pjes n globalizimin ekonomik dhe trashgon traditat e vrteta t shtetit kinez dhe mson nga arritjen e vrteta t qytetrimeve t tjera. Ajo kombinon tregun e brendshm dhe tregjet e huaja dhe prdor si burimet e vendit edhe ato t huaja. Kina e integron veten me pjesn tjetr t bots me nj sjellje t hapur, zgjeron dhe thellon strategjin e hapjes, dhe forcon shkmbimet dhe bashkveprimin me vendet e tjera. Ajo lufton pr t ngritur nj sistem ekonomik t hapur i cili siguron lidhje m t mira me ekonomin botrore, bashkveprim me prfitim reciprok si dhe siguri dhe efikasitet. Kina nuk do ti mbyll asnjher dyert e saj pr botn e jashtme dhe do t hapet edhe m tepr me botn. -- Zhvillimi paqsor. Kombi kinez e do paqen. Kinezt e kan kuptuar vlern e paqes dhe nevojn e ngutshme pr zhvillim nga vuajtjet e tyre t hidhura t lufts dhe varfris n koht moderne. Ata shohin se vetm paqja mund tu lejoj atyre t jetojn dhe punojn n prosperitet dhe knaqsi, dhe se vetm zhvillimi mund tu sjell atyre nj jetes t knaqshme. Prandaj, qllimi kryesor i diplomacis kineze sht t krijoj nj mjedis ndrkombtar paqsor dhe t qendrueshm. Ndrkoh, Kina lufton pr t dhn kontributin e saj pr paqen n bot dhe pr zhvillimin. Ajo nuk angazhohet asnjher n agresione dhe ekspansione, kurr nuk krkon hegjemonin dhe mbetet nj forc e palkundur n mbshtetjen e paqes rajonale dhe botrore si dhe n stabilitet. --Zhvillimi bashkpunues. N marrdhniet ndrkombtare ka gjithmon konkurim dhe konflikte. do vend duhet t msoj nga ant pozitive t tjetrit pr t zbutur dobsit e tij nprmjet konkurimit t ndershm, duhet t gjej mundsi bashkpunimi, t zgjeroj fushat e bashkpunimit dhe t prmirsoj interesat e prbashkta. Kina e prdor bashkpunimin si nj mnyr pr t ndjekur paqen, pr t promovuar zhvillimin dhe pr t zgjidhur grindjet. Ajo

krkon t vendos dhe zhvilloj marrdhnie bashkpunimi t formave t ndryshme me vendet e tjera dhe t prballet efektivisht me sfidat globale n rritje duke zgjeruar n mnyr konstante bashkveprimin prfitues me vendet e tjera, si dhe punon me to pr t zgjidhur problemet madhore q ndikojn zhvillimin ekonomik botror dhe mbijetesn e progresin njerzor. -- Zhvillimi i prbashkt. Vendet po bhen gjithnj e m tepr t ndrvarura. Paqja n bot dhe qendrueshmria kan nj themel solid dhe jan t garantuara efektivisht, si dhe zhvillimi sht i prballueshm n t gjitha vendet vetm ather kur realizohet zhvillimi i prbashkt i t gjitha vendeve dhe m shum njerz ndajn frutet e tij. Prandaj, Kina ndjek e palkundur nj strategji t hapjes ndaj bots dhe t prfitimit t ndrsjellt. Ajo ndjek n t njjtn koh interesat e saj dhe interesat e prbashkta t njerzimit dhe punon pr t siguruar q zhvillimi i saj dhe zhvillimi i vendeve t tjera t jen t forcuara n mnyr t ndrsjellt, q rrjedhimisht t promovohet zhvillimi i prbashkt i t gjitha vendeve. Kina sinqerisht shpreson t punoj me vendet e tjera pr t arritur zhvillimin e prbashkt dhe prosperitetin. Fal rrugs s saj t zhvillimit paqsor, Kina ka psuar ndryshime t thella. Ajo ka patur arritje t shklqyera n zhvillim, ka dhn nj kontribut t madh n prosperitetin dhe qendrueshmrin botrore, si dhe sht m shum e lidhur me pjesn tjetr t bots. Fuqia e prgjithshme e Kins sht rritur n mnyr t konsiderueshme. Prodhimi i saj i prgjithshm ekonomik ka arritur n 5,88 trilion $ n vitin 2010, 16 her m shum se n vitin 1978, duke rritur me 9,3% totalin n bot nga 1,85 q ishte n 1978. Baza materiale pr rrugn e modernizimit kinez sht br m solide, dhe nj progres i qendrueshm sht br n kthimin e Kins n nj vend t industrializuar, t bazuar n informacion, t urbanizuar, t orientuar nga tregu dhe t ndrkombtarizuar. Po ashtu shtja e zhvillimit socialist ka prparuar n t gjitha aspektet. Kinezt q dikur ushqeheshin dhe visheshin n mnyr t pamjaftueshme, tani bjn nj jet t knaqshme n prgjithsi, gj e cila sht nj arritje historike. Prqindja e Kins n t ardhurat pr kapital krahasuar me mesataren botrore jan rritur nga 24,9% n vitin 2005, n 46,8% n vitin 2010. sht arritur t bhet nj transformim historik n Kin, nga nj ekonomi e planifikuar dhe krejt e centralizuar, n nj ekonomi tregu dinamike socialiste. sht vendosur nj sistem ekonomik n t cilin prona publike kryeson dhe prona t ndryshme ekonomike rriten krah pr krah. Tregu luan nj rol t rndsishm q sht n rritje n lidhjen e burimeve dhe sistemi rregullues makro-ekonomik sht prmirsuar. Po merr form nj sistem i sigurimeve shoqrore i cili mbulon si rezidentt n zonat urbane edhe ato n zonat rurale, dhe po lulzojn kultura, edukimi, shkenca dhe teknologjia, kujdesi pr shndetin, raportet dhe programet e tjera shoqrore. sht arritur nj transformim historik, i cili e ka kthyer Kinn nga nj shtet i mbyllur apo gjysm i mbyllur n nj shtet q sht i hapur prgjithsisht. Me ngritjen e zonave speciale ekonomike, me hapjen pr botn e jashtme t zonave bregdetare, t rajoneve prgjat lumenjve kryesor, si dhe zonave kufitare apo t brendshme, me thithjen e investimeve t huaja dhe kryerjen e investimeve kineze jasht Kins, si dhe me hyrjen n Organizatn Botrore t Tregtis (OBT), Kina ka marr nj rol aktiv n globalizimin ekonomik dhe bashkpunimi ekonomik rajonal, dhe hapja e saj me botn sht thelluar fuqishm. Volumi n total i importeve dhe eksporteve n vend sht rritur nga nj vler prej 20,6 miliard $ n vitin 1978, n 2,974 trilion $ n vitin 2010. Investimet direkte t prdorura nga viti 1978 n vitin 2010 arritn vlern 1.04838 trilion $. Kina

ka lidhje biznesi dhe tregtie me 163 vende dhe rajone. Ajo ka nnshkruar 10 marrveshje t zonave t tregtis s lir, marrveshje bilaterale n investime me 129 vende, dhe ka dyfishuar marrveshjet e shmangies s tatimit t dyfisht me 96 vende. E gjith kjo tregon se Kina po promovon n mnyr aktive liberalizimin dhe lehtsimin e tregtis dhe investimeve. Pr t nderuar angazhimet e saj n OBT, Kina ka ulur interesat e tarifs s saj nga 15,3% q ishte para hyrjes s saj n OBT, n 9,8 % q sht aktualisht, si dhe ka hequr pjesn m t madhe t masave. Kina ka punuar pr t ndrtuar nj struktur n t ciln marrdhniet e saj me vendet e tjera kryesore t jen prgjithsisht t qendrueshme dhe me prfitim t ndrsjellt dhe q t zhvillohen n mnyr t balancuar, gj e cila siguron q Kina dhe fqinjt e saj t ndajn mundsit dhe t zhvillohen s bashku. Ajo ka forcuar miqsin tradicionale, solidaritetin dhe bashkpunimin me vende t tjera n zhvillim. Ajo po bhet gjithnj e m tepr e varur me vende t tjera, po ashtu sht e lidhur ngusht me to n kuptim t interesave dhe shkmbimet e bashkpunimi po bhen m t shpeshta se asnjher m par. Kina ka dhn nj kontribut t rndsishm pr zhvillimin e qendrueshm t ekonomis botrore. Qysh nga hyrja e saj n OBT n vitin 2001, Kina ka importuar mallra me vler rreth 750 miliard $ do vit, dhe ka krijuar mbi 14 milion vende pune pr vendet dhe rajonet prkatse. Gjat dhjetvjearit t fundit, kompanit me financim t huaj n Kin kan arktuar nj total prej 261,7 miliard $ fitime, me nj rritje vjetore prej 30%. Nga viti 2000 deri n 2010, investimet vjetore jasht vendit u rritn nga m pak se 1 miliard $ n 59 miliard$, duke rritur zhvillimin ekonomik n vendet marrse. N vitin 2009 kompanit jasht me investim nga Kina paguan taksa q shkonin deri n 10,6 miliard $ dhe punsuan 439,000 njerz vendas. Kina ka kontribuar me mbi 10% n rritjen ekonomike botrore do vit n vitet e fundit. N 1997, kur kriza finaciare aziatike shkaktoi nj zhvlersim dramatik t monedhave t vendeve dhe rajoneve n Azi, Kina pati sukses n mbajtjen t qendrueshme t prqindjes s kmbimit t monedhs RMB, duke kontribuar kshtu n qendrueshmrin ekonomike rajonale dhe n zhvillim. Qysh nga fillimi i krizs financiare botrore n vitin 2008, Kina ka marr pjes aktive n prpjektet e G20 pr t ngritur nj mekanizm qeveriss ekonomik global, ajo ka promovuar reformn e sistemit financiar ndrkombtar, sht prfshir n koordinimin makroekonomik politik t shum vendeve, dhe ka marr pjes n skemat financiare t tregtis ndrkombtare dhe t bashkpunimit financiar. Ajo ka drguar shum misione jasht pr blerje dhe ka ndihmuar vendet n vshtirsi. Kina vazhdimisht plotson Objektivat e Zhvillimit t Mijvjearit t Kombeve t Bashkuara, dhe sht vendi i vetm n bot q ka prgjysmuar numrin e njerzve q jetojn n varfri duke e tejkaluar planin. Pr m tepr, Kina u jep asistenc vendeve dhe rajoneve t tjera aq sa dhe e lejon kapaciteti i saj. N fund t vitit 2009, Kina i ka dhn asistencn e saj me nj vler prej 256,3 miliard RMB 161 vendeve dhe mbi 30 organizatave ndrkombtare dhe rajonale, ajo ka ulur dhe hequr 380 borxhe t marra nga 50 vende shum t ngarkuara me borxhe dhe t pazhvilluara, ka trajnuar 120,000 njerz pr vende t tjera n zhvillim, dhe ka drguar 21,000 vet personel mjeksor dhe afrsisht 10,000 msues jasht pr t ndihmuar vendet e tjera. Kina inkurajon vendet m pak t zhvilluara t zgjerojn eksportet e tyre me Kinn dhe ka vendosur nj trajtim me tarif zero pr mbi 95% t eksporteve n Kin nga t gjitha vendet m pak t zhvilluara q kan marrdhnie diplomatike me Kinn. Kina luan nj rol t rndsishm n ruajtjen e paqes n bot dhe n prballimin e sfidave globale. Kina sht i vetmi vend q ka arm brthamore i cili ka deklaruar publikisht q nuk do t jet i pari vend q do t prdor armt brthamore, t prdor apo t krcnoj pr t

prdorur kto arm kundr vendeve q nuk kan arm brthamore apo kundr zonave pa arm brthamore. Kina ka nisur rreth 21,000 vet personel n 30 misione paqeruajtse t Kombeve t Bashkuara, numr i cili sht m i larti midis antarve t prhershm t Kshillit t Sigurimit t Kombeve t Bashkuara. Kina merr pjes aktivisht n bashkpunimin ndrkombtar pr anti-terrorizmin dhe kundr-shumfishimin. Ajo jep ndihm humanitare dhe nis skuadra shptuese n vende q goditen nga fatkeqsi t mdha natyrore dhe dislokon flota detare eskort pr t luftuar piraterin n Gjirin Aden dhe n brigjet e Somalis. Kina sht antare n mbi 100 organizata ndrkombtare ndrqeveritare, pjes e mbi 300 konventave ndrkombtare, dhe nj pjesmarrse aktive n ndrtimin e sistemit ndrkombtar. Kina sht vendi i par n zhvillim q formulon dhe zbaton Programin Kombtar t Ndryshimit t Klims. Ajo gjithashtu sht nj nga vendet q ka br prpjekjet m t mdha n kursimin e energjis dhe n uljen e rrezatimit dhe e cila vitet e fundit ka br progresin m t shpejt n zhvillimin e burimeve t reja dhe t prtritshme t energjis. Kina ka luajtur nj rol konstruktiv n adresimin e problemeve n vatrat e nxehta ndrkombtare dhe rajonale. Pr shembull, ajo bn thirrje pr zgjidhjen e shtjes nukleare Koreane, shtjes nukleare Iraniane dhe shtje t tjera t nxehta nprmjet bisedimeve paqsore, dhe ka ndihmuar n themelimin e mekanizmit t Bisedimeve t Palve t Gjasht n shtjen nukleare Koreane. Kina ka zgjidhur probleme t trashguara nga historia pr kufijt me 12 fqinj t saj toksor. Ajo bn thirrje pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve mbi t drejtat e interesat territoriale dhe detare me vendet fqinje nprmjet dialogut dhe negociatave. Pr shembull, Kina ka br nj propozim konstruktiv pr t pushuar mosmarrveshjet dhe pr t krkuar nj zhvillim t prbashkt dhe ka br t pamundurn pr t prkrahur paqen dhe stabilitetin n Detin n Jug t Kins, Detin n Lindje t Kins dhe zonat prreth. Kina krkon t promovoj zhvillim dhe prosperitet t qendrueshm in rajonin Aziatiko-Paqsor duke ndjekur bashkpunim bilateral dhe duke marr pjes n bashkpunimin rajonal dhe nn-rajonal. Qysh nga themelimi i Kins s Re n 1949 dhe veanrisht qysh nga fillimi i politiks s reforms dhe hapjes n 1978, zhvillimi i Kins tregon se ajo sht nj antare e rndsishme n komunitetin ndrkombtar, e cila ka kontribuar me pjesn q i takon pr sjelljen e nj rregulli ndrkombtar politik dhe ekonomik m t drejt dhe t barabart. II. far synon t arrij Kina duke ndjekur Zhvillimin Paqsor Objektivi i prgjithshm i Kins pr ndjekjen e nj zhvillimi paqsor sht q t promovoj zhvillimin dhe harmonin brenda n vend dhe q t ndjek bashkpunimin dhe paqen jasht vendit. N mnyr t specifikuar qart, kjo do t thot se Kina do t prpiqet ta bj jetn e popullit t saj m t mir dhe pr t kontribuar pr progresin njerzor nprmjet puns, shpikjeve dhe reformave t ndrmarra nga kinezt, duke rritur marrdhniet e miqsis pr nj koh t gjat dhe duke promovuar barazi dhe bashkpunim me prfitim t ndrsjellt me vendet e tjera. Kjo gj sht kthyer n nj angazhim kombtar i cili sht nj manifestim n strategjit pr zhvillim kombtar dhe pr progres t br n rrugn e zhvillimit t Kins. Arritja e modernizimit dhe prosperitetit t prbashkt pr njerzit sht objektivi i prgjithshm i rrugs s Kins n zhvillimin paqsor. N vazhdim t prezantimit t politikave t reforms dhe hapjes me botn n fund t viteve 1970, Kina adoptoi dhe zbatoi nj strategji me tre hapa pr t arritur modernizimin. Hapi i par ishte t dyfishonte prodhimin pr vitin 1980 dhe t arrinte prosperitet fillestar n fund t shekullit t 20-t. Objektivat e ktyre dy hapave jan

arritur. Hapi i tret synon ta bj PBB pr kapital t arrij nivelin q kan vendet me zhvillim mesatar, t sjell prosperitet t prgjithshm, q do t thot me pak fjal t realizoj modernizimin dhe t ndrtoj nj Kin e cila t jet nj vend i pasur, i fuqishm, demokratik, i qytetruar, harmonik dhe socialist modern n prvjetorin e 100-t t Republiks Popullore t Kins n mes t shekullit t 21-t. Objektivi kryesor i ksaj strategjie me tre hapa pr zhvillimin sht q t prmirsoj jetn materiale dhe kulturore t njerzve, dhe q ti pasuroj ata, si dhe ta bj vendin m t fuqishm. Ndrkoh, me rritjen e prgjithshme t fuqis Kina do t mbaj prsipr prgjegjsit dhe detyrimet ndrkombtare. Objektivi afat-mesm dhe afat-gjat i rrugs s Kins pr zhvillimin paqsor sht t ndrtoj nj shoqri me nj prosperitet t nivelit t lart n mnyr t gjithanshme, nga i cili do t prfitojn rreth 1 miliard kinez. N vitin 2020, Kina do t ket ndrtuar nj shoqri me nj prosperitet fillestar t nivelit t lart n mnyr t gjithanshme, nga i cili do t prfitojn mbi 1 miliard kinez. Kjo gj do ta shndrroj Kinn n nj vend i cili ka kryesisht nj industrializim t arritur, q ka rritur n mnyr t konsiderueshme fuqin e saj t prgjithshme kombtare dhe ka marr drejtimin e bots n kuptimin e madhsis totale t tregut t brendshm. Standarti i prgjithshm and cilsia e jetess pr kinezt do t rritet dhe mjedisi natyror i vendit do t mbrohet. Kinezt do t gzojn t drejta t plota demokratike, do t jen m t mirarsimuar dhe do t ken nivel t lart shpirtror. Sistemi shoqror i Kins dhe institucionet do t prmirsohen edhe m tepr, shoqria kineze do t jet m dinamike, e qendrueshme dhe e bashkuar, dhe Kina do t jet nj vend m i hapur dhe m i angazhuar dhe do t kontriboj m shum n qytetrimin njerzor. Objektivi m i afrt dhe afat-mesm i rrugs s Kins pr zhvillimin paqsor sht t zbatoj Planin e 12-t 5-vjear t zhvillimit. Vija kryesore e Planit t 12-t 5-vjear pr Zhvillimin Kombtar Ekonomik dhe Shoqror t Republiks Popullore t Kins (2011-2015) paraqiste parimet udhzuese, objektivat dhe detyrat kryesore t ksaj periudhe pr ndrtimin e nj shoqrie me nj prosperitet fillestar t nivelit t lart n mnyr t gjithanshme. N 5 vitet e ardhshme, Kina do t fokusohet mbi zhvillimin shkencor dhe do t shpejtoj lvizjen e modelit t rritjes n ndjekjen e zhvillimit ekonomik dhe shoqror, si dhe do t bj prpjekje pr t arritur objektivat e mposhtme: sigurimin e nj zhvillimi t qendrueshm dhe t shpejt t ekonomis, arritjen e nj progresi t madh n ndrmarrjen e rregullit strategjik pr ekonomin, prmirsimin e konsiderueshm n shkenc, teknologji dhe edukim, arritjen e nj progresi t madh n kursimin n burime dhe mbrojtjen e mjedisit, n vazhdimin e prpjekjeve pr prmirsimin e jetess s njerzve, shtimin e shrbimeve sociale dhe thellimin e mtejshm t reformave dhe hapjes me botn e jashtme. Nprmjet prpjekjeve t bashkrenduara t popullit kinez, ne do t bjm nj progres t madh n lvizjen e modelit t rritjes, n prmirsimin e qart t fuqizimit t prgjithshm t Kins, konkurencs ndrkombtare dhe aftsis pr t shmangur rreziqet dhe pr t konsoliduar themelin pr ndrtimin e nj shoqrie me prosperitet fillestar n mnyr t gjithanshme. Ndrkoh, Kina do t drejtoj plot energji shkmbimet dhe bashkpunimet ndrkombtare, dhe do t zgjeroj dhe thelloj interesat e prbashkta me t gjitha vendet pr t promovuar zhvillimin e prbashkt. Strategjia e zhvillimit paqsor t Kins konsiston n sigurimin e nevojave baz t jetess s njerzve pr ndrtimin e nj shoqrie me prosperitet fillestar e m pas pr arritjen e niveleve t vendeve me zhvillimin mesatar. Pr t arritur kto objektiva, Kina do t bj prpjekjet e

mposhtme: --Shpejtimi i lvizjes s modelit t rritjes Nj prioritet parsor do t ket rregullimi i sektorve ekonomik. Krkesa e bredshme, veanrisht krkesa e konsumatorit do t stimulohet duke rritur konsumin induvidual nprmjet kanaleve t shumfishta dhe duke rregulluar dhe prmirsuar przjerjen e investimit t bredshm. Industrializimi, urbanizimi dhe modernizimi n bujqsi do t promovohet n t njjtn koh n mnyr q rritja ekonomike do t drejtohet nga forcat e kombinuara t konsumit, nga investimet dhe eksportet n vend t investimeve dhe eksporteve n mnyr individuale. Rritja ekonomike e Kins do t drejtohet nga forcat e kombinuara t sektorve parsor, dytsor dhe tretsor dhe jo vetm t sektorit dytsor. Do t drejtohen gjithashtu nga progresi i krkes-oferts, cilsi m e mir e forcs puntore dhe inovacion menaxherial n vend t rritjes s konsumit material dhe burimor. Pr m tepr, ne po ndrmarrim strategjit e shpejtimit t zhvillimit nprmjet zhvillimit t shkencs dhe teknologjis, dhe nprmjet rritjes s njerzve me aftsi pr t kthyer Kinn n nj vend t risive. Ne duhet t jemi t hapur pr ide t reja dhe duhet t jemi plot risi n prmirsimin e institucioneve, t msojm nga teknologjia e avancuar dhe ekspertiza n menaxhim e vendeve t tjera, si dhe duhet t prmirsojm qendrueshmrin dhe efikasitetin e rritjes s ekonomis. Ne do t bjm m shum prpjekje pr t hequr ngushtimet e mundshme n burime dhe mjedis t cilat ndalojn zhvillimin. Ne do t adoptojm nj metod t zhvillimit t nj mjedisi t gjelbr dhe me pak karbon me theksin n kursimet n energji dhe uljet n rrezatim, si dhe do t shpejtojm hapat n formimin e metodave t prodhimit dhe konsumit pr kursimin e energjis dhe ekosistemit miqsor. Ne do t ndrtojm nj ekonomi qarkulluese, do t prmirsojm cilsin mjedisore, do t ndrtojm industri energjitike t sigurta, te qendrueshme, efikase, t pastra dhe moderne, do t shtojm furnizimin me lnd t par, do t promovojm zhvillimin harmonik midis njerzve dhe natyrs. Ne do t eksplorojm nj rrug t re drejt industrializimit e bazuar kjo n shkenc dhe teknologji me fitime t larta ekonomike, konsum t ult t lnds s par, m pak ndotje, dhe nj prdorim t plot t burimeve njerzore.. rritje e gjithanshme, e kooordinuar dhe e qendrueshme do t krijojm nj hapsir t madhe pr rritjen e ekonomis botrore. --Shfrytzimi i mtejshm i burimeve t bredshme t Kins dhe t pikave t forta t tregut t saj Pr t ndjekur nj zhvillimi t prballueshm Kina mund t mbshtetet kryesisht te vetvetja n burimet e saj t bollshme njerzore dhe materiale si dhe n nj sistem industrial t plotsuar si duhet. sht parashikuar q nga viti 2015 numri i personelit t aft do t arrij n 156 milion n Kin, 15% e forcs s puns do t ket arsim t lart, dhe shkalla e kontributit n rritjen e ekonomis nga njerzit e aft do t shkoj n 32%. Kjo gj do t siguroj nj furnizim t bollshm t forcs s puns me cilsi pr t arritur zhvillimin ekonomik t Kins. Kina renditet midis t parave n bot n kuptim t depozitave n lnd t par minerale dhe tok bujqsore dhe sht n parim e vet-mjaftueshme pr furnizimin me drithra. Edhe pse aksionet pr kapital t burimeve n Kina jan t ulta, ne mund ta minimizojm varsin n burime fal zhvillimit ekonomik dhe shoqror t Kins duke i dhn nj pozicion t plot rolit t tregut t shprndarjes dhe progresit t burimeve n krkes-ofert. Kina do ti prdor t gjitha

pikat e forta e industrive t saj t lndve t para, prodhimin e pajisjeve dhe prodhimin e mallrave pr konsum pr t arritur t plotsoj krkesat e konsumit t kinezve dhe pr t siguruar mallra dhe shrbime me cilsi m t mir pr tregun ndrkombtar. Numri i popullsis s Kins dhe prodhimi i saj i prgjithshm ekonomik nnkuptojn nj potencial shum t madh pr krkesn e brendshme. Me rritjen e vazhdueshme t t ardhurave pr kapital, me rritjen e qendrueshme t investimeve t brendshme dhe me progresin e mtejshm n zbatimin e strategjis pr zhvillim rajonal, Kina do t shoh emergjencn e rrtijes s makinerive dhe tregu i saj do t zgjerohet m tej. N pes vitet e ardhshme, struktura e konsumit t Kins do t prmirsohet m tej dhe potenciali i konsumit individual do t lehtsohet m tej. Madhsia e tregut t brendshm n Kin do t jet nj nga m t mdhenjt n bot, dhe volumi i mbledhur i importit pritet t jet 8 miliard $. Kjo gj do t krijoj m tepr mundsi biznesi pr vendet e tjera. --Shpejtimi i hapave n ndrtimin e nj shoqrie harmonike Kina do t shpejtoj hapat pr ndrtimin e nj shoqrie harmonike duke vn theksin n prmirsimin e jets s njerzve, rrjedhimisht n fuqizimin e themelit pr arritjen e nj harmonie sociale. Kjo gj do t shpejtoj reformn n sistemet shoqrore, do t prmirsoj shrbimet publike baz, do t zhvilloj mekanizma t reja pr menaxhim shoqror dhe do ta kthej nj menaxhim t till n m efektiv, si dhe do t prmirsoj shprndarjen e t ardhurave dhe sistemin shoqror t sigurimit. Objektivi yn sht t sigurohet se t gjith njerzit t ken t drejtn e arsimit, punsimit dhe pagess, t ken shrbime mjeksore dhe pr moshat e vjetra, strehim, n mnyr q t gjith t ndajn prgjegjshmrin e krijimit t nj shoqrie harmonike, t gzojn jetn dhe prfitimin e plot t zhvillimit n nj shoqri t till. Ne do t forcojm ndrtimin e demokracis socialiste, do t avancojm aktivisht dhe qendrueshmrisht reformn strukturore politike, do t zhvillojm demokracin socialiste dhe do ta kthejm Kinn n nj vend socialist nn rregullin e ligjit dhe do t sigurojm q njerzit t kontrollojn fatin e tyre. Ne do t vazhdojm t kemi zgjedhje demokratike, vendim-marrje, qeverisje dhe supervizim n akord me ligjin, do t mbshtesim t drejtat e njerzve pr t patur hyrje n informacion, pr t marr pjes n qeverisje, pr t shprehur pikpamjet e tyre dhe pr t mbikqyrur qeverin, dhe ne do t zgjerojm pjesmarrjen e publikut t thjesht n proesin politik. Ne do t vazhdojm t trajtojm t gjitha grupet etnike si t barabarta dhe do t praktikojm sistemin e autonomis rajonale t minoriteteve etnike, do t mbrojm lirin e njerzve pr besim fetar sipas ligjit, dhe do t respektojm plotsisht dhe mbshtesim t drejtat baz njerzore dhe t drejta t tjera t ligjshme dhe interesat e qytetarve. --Zbatimi i strategjis s hapjes me botn me prfitim t prbashkt Kina do t vazhdoj t ndjek politikn baz t shtetit pr hapjen me botn e jashtme dhe strategjin e hapjes me prfitim t prbashkt. Duke prdorur plotsisht t gjitha kushtet e favorshme t krijuara nga globalizimi ekonomik dhe bashkpunimi ekonomik rajonal n vazhdim t rrugs s hapjes, ne do t prparojm nga fokusimi n eksport dhe interesi n thithjen e investimeve t huaja drejt vnies s theksit t barabart n import dhe eksport dhe n thithjen e investimeve t huaja dhe n kryerjen e investimeve jasht vendit. Ne do t eksplorojm vazhdimisht rrug t reja t hapjes dhe t prmirsimit t sistemit ekonomik dhe

do ta bjm ekonomin e hapur t funksionoj m mir n mnyr q t promovohet zhvillimi i Kins, reforma dhe inovacioni nprmjet hapjes. Ne do t shpejtojm mnyrn e drejtimit t tregtis s jashtme dhe do t vazhdojm t marrim pjes aktivisht n ndjarjen ndrkombtare t puns. Ne do t prparojm nga fokusimi, vetm n rritjen e volumit t tregtis, n prmirsimin e cilsis dhe efikasitetit n tregti dhe do t rrisim konkurencn e gjithanshme t tregtis s jashtme t Kins n vend t mbshtetjes n prodhimin me kosto t ult. Ne do t bjm prpjekje t mdha pr t promovuar tregtin e shrbimit, pr t rritur importet, dhe pr t sjell nj balancim baz n tregtin ndrkombtare. Ne jemi kundr proteksionizmit t tregtis dhe trajtojm n mnyr t arsyeshme mosmarrveshjet n tregtin ndrkombtare. Ne do t mirprdorim investimet e huaja duke prmirsuar vazhdimisht strukturn e investimeve, duke ndryshuar mnyrat e investimit dhe duke zgjeruar kanalet e investimit. Gjithashtu do t prshpejtojm prezantimin e burimeve intelektuale, njerzve t talentuar dhe teknologjive t reja, dhe do t inkurajojm investimet e huaja n zona dhe rajone kryesore. Ne do t mbrojm t drejtat ligjore dhe interesat e kompanive t huaja n Kin, do t adoptojm nj qendrim t hapur kundrejt kapitalit t huaj dhe teknologjive t prparuara, dhe do t krijojm nj mjedis t drejt dhe t rregullt investimesh. Ne do t vazhdojm t zbatojm strategjin kombtare pr t drejtn e prons intelektuale dhe do t vm theksin mbi aftsin e t krijuarit, vnies n pun, mbrojtjes dhe t menaxhimit t prons intelektuale. Ne do ti japim nj rndsi t madhe investimeve jasht vendit dhe bashkpunimit ndrkombtar. I inkurajojm kompanit e do lloji t bjn investime jasht si dhe t angazhohen n operacione bashkpunuese n mnyr t rregullt, t bjn investime t lidhura midis krkes-nevojs dhe t ndrmarrin projekte t kontraktuara jasht e t sigurojn shrbime pune. Po ashtu, ne do t zgjerojm bashkpunimin ndrkombtar n bujqsi dhe do t thellojm bashkpunimin me prfitim t prbashkt me vende t tjera n kuadr t zhvillimit t energjis dhe burimeve t tjera. Do t ndrmarrim m shum projekte bashkpunimi n vendet pritse, projekte t cilat prmirsojn jetn e njerzve t lokalitetit dhe shtojn aftsit pr vet-zhvillim t vendeve pritse. Nga kompanit kineze krkohet q t respektojn rajonet lokale dhe zakonet, t shikojn ligjet lokale, t ndrmarrin prgjegjsi dhe detyrime sociale n lidhje me vendin dhe t promovojn zhvillimin e vendeve pritse. Ne do t prmirsojm dhe do t zhvillojm mnyra t reja pr t siguruar ndihm n mnyr q kjo ndihm t jet m efektive. Ne do t vazhdojm t hapim tregun dhe sektort financiare t Kins sipas rregullave. Do t ndrtojm nj sistem financiar i cili siguron shrbime efektive dhe i mban nn kontroll rreziqet e mundshme. Do t prmirsojm sistemin e menaxhuar dhe lvizs t interesave t shkmbimit valutor i bazuar n ofertn dhe krkesn e tregut, dhe do t bjm q monedha RMB t jet e kmbyeshme nn llogarin kapitale n nj proes me faza. Kto masa jo vetm do t lehtsojn tregtin e jashtme dhe bashkpunimin n investime me Kinn, por edhe do t krijojn kushte m t mira pr mbajtjen e qendrushmeris n monedhat ndrkombtare dhe tregun financiar dhe n promovimin e zhvillimit t duhur t globalizimit ekonomik. --Krijimi i nj mjedisi ndrkombtar paqsor dhe kushteve t jashtme t favorshme

Kina do t vazhdoj t promovoj marrdhniet miqsore me vendet e tjera mbi bazn e Pes Parimeve t Bashk-ekzistencs Paqsore. Ne do t shtojm dialogun strategjik me vendet e zhvilluara pr t promovuar besimin strategjik t prbashkt, do t thellojm bashkpunimin me prfitim t prbashkt, do t prballemi n mnyrn m t mir me ndryshimet, do t eksplorojm mnyra pr t vendosur dhe zhvilluar nj lloj t re marrdhnieje midis vendeve kryesore dhe pr t promovuar rritjen afat-gjat, t qendrueshme dhe t plot t marrdhnieve t Kins me kto vende. Ne do t vazhdojm t mbajm politikn e zhvillimit t marrdhnieve t mira me fqinjt dhe ti trajtojm fqinjt tan si partner e t rrisim miqsin dhe bashkpunimin si me vendet fqinje edhe me vendet e tjera Aziatike. Ne do t zgjerojm bashkpunimet bilaterale dhe rajonale dhe q s bashku t krijojm nj mjedis rajonal paqsor, t qendrueshm, t barabart, me besim reciprok, bashkpunim dhe prfitim t prbashkt. Ne do t rrisim bashkimin me vende t tjera n zhvillim, do t thellojm miqsin tradicionale, do t zgjerojm bashkpunimin me prfitim t prbashkt, t ndihmojm sinqerisht vendet e tjera n zhvillim q ato t ken nj zhvillim t pavarur duke dhn ndihmn ton dhe duke br investime dhe duke prkrahur t drejtat e tyre ligjore dhe interesat po ashtu edhe interesat e tyre t prbashkta. Ne do t angazhohemi aktivisht n prballjen me shtje multilaterale dhe n adresimin e shtjeve globale, do t ndrmarrim detyrimet tona ndrkombtare dhe do t luajm nj rol konstruktiv n kthimin e rregullit politik dhe ekonomik ndrkombtar n nj rregull m t drejt dhe m t paanshm. Ne do t vazhdojm t bjm shkmbime dhe bashkpunime me parlamentet, partit, autoritetet lokale dhe OJQ-t e vendeve t tjera, do t zgjerojm shkmbimet mes njerzve dhe ato kulturore pr t rritur botkuptimin dhe miqsin midis kinezve dhe njerzve t vendeve t tjera. Kina sht e angazhuar t ndjek nj politik mbrojtse e cila sht e justifikueshme n natyr. Ajo ka nj territor dhe zona detare t mdha, me nj vij kufitare q shkon mbi 22,000 km dhe nj vij bregdetare q shkon mbi 18,000 km. Kina prballet me sfida t shumta tradicionale dhe jo-tradicionale pr sigurin si dhe rrezikun e separatizmit dhe terrorizmit. Prandaj sht e nevojshme dhe e justifikuar pr t modernizuar aftsit mbrojtse t Kins n mnyr q t prkrahim sigurin e Kins dhe t mbrojm zhvillimin paqsor t saj. Qllimi themelor i modernizimit t forcave t armatosura kineze sht q t mbrojm sovranitetin e Kins, sigurin, integritetin territorial dhe interesat e zhvillimit kombtar. Shpenzimet e Kins pr mbrojtjen jan t duhura dhe t moderuara dhe jan pr plotsimin e nevojave pr mbrojtjen e siguris s saj. Kina nuk do angazhohet n garn e armve me ndonj vend tjetr, si dhe nuk prbn nj rrezik ushtarak pr ndonj vend tjetr. Ajo ndjek parimin e mos-sulmimit t t tjerve vetm n rastin kur ajo sulmohet, dhe gjithashtu sht e angazhuar n zgjidhjen e mosmarrveshjeve ndrkombtare dhe shtjeve t nxehta me an t mjeteve paqsore. Kina ndrmerr aktivisht shkmbime ndrkombtare ushtarake, promovon bashkpunimin ndrkombtar dhe rajonal pr sigurin si dhe kundrshton terrorizmin n t gjitha format. III. Politikat e Jashtme t Kins pr ndjekjen e Zhvillimit Paqsor Si nj antare e komunitetit ndrkombtar, Kina shpreson shum pr botn n t ardhmen, dhe adopton mendimin e mposhtm mbi marrdhniet ndrkombtare dhe politikat e jashtme t cilat jan konform zhvillimit paqsor. --Promovimi i ndrtimit t nj bote harmonike

Politika e jashtme e Kins ka pr qllim t mbshtes paqen n bot dhe t promovoj zhvillimin e prbashkt. Kina mbron mendimin e ndrtimit t nj bote harmonike me nj paqe t qendrueshme, prosperitet t prbashkt dhe punon me vendet e tjera pr t arritur kt objektiv. Ky sht nj objektiv afat-gjat dhe nj detyr aktuale. Pr t ndrtuar nj bot harmonike, ne duhet t bjm prpjekjet e mposhtme: N aspektin politik, vendet duhet t respektojn njra-tjetrn dhe ta trajtojn njra-tjetrn si t barabarta, si dhe t punojn s bashku pr t promovuar demokracin n marrdhniet ndrkombtare. T gjitha vendet n bot, t mdha apo t vogla qofshin ato, t fuqishme apo jo, t pasura apo t varfra, jan antare t barabarta t komunitetit ndrkombtar dhe duhet t marrin respektin e duhur t komunitetit ndrkombtar. Gjithashtu, vendet duhet t mbrojn rolin thelbsor t Kombeve t Bashkuara n prballjen me shtjet globale, t prkrahin qllimet dhe parimet e Aktit Themelues t Kombeve t Bashkuara, t pajtohen me ligjin ndrkombtar dhe me parimet n prgjithsi t pranuara q drejtojn marrdhniet ndrkombtare, t promovojn demokracin, harmonin, koordinimin dhe shpirtin fitues pr t gjitha palt n marrdhniet ndrkombtare. Punt e bredshme t nj vendi duhet t vendosen nga vet njerzit e ktij vendi, punt ndrkombtare duhet t vendosen nga t gjitha vendet nprmjet konsultimit t barabart, dhe duhet t respektohet dhe prkrahet e drejta e do vendi pr t marr pjes n mnyr t barabart n punt ndrkombtare. N aspektin ekonomik, vendet duhet t bashkpunojn me njra-tjetrn, t msojn nga pikat e forta t njra-tjetrs dhe ta bjn globalizimin ekonomik n proes t balancuar dhe fitues pr t gjitha palt dhe me prfitim pr t gjith. Gjithashtu vendet duhet t krkojn t vendosin nj sistem tregtar ndrkombtar multilateral, i cili sht i drejt, i hapur, i prshtatshm dhe jo-diskriminues n mnyr q prfitimi i globalizimit ekonomik t mbuloj t gjitha vendet. T gjitha vendet duhet t punojn s bashku pr t plotsuar Objektivat e Zhvillimit t Mijvjearit t Kombeve t Bashkuara dhe t mundsojn q t gjith t gzojn nga prfitimi i zhvillimit t shekullit t 21-t. N aspektin kulturor, vendet duhet t msojn nga pikat e forta t njra-tjetrs, t krkojn nj gjuh t prbashkt pr t ln mnjan diferencat, t respektojn diversitetin e bots dhe t promovojn progresin e qytetrimit njerzor. Dialogjet dhe shkmbimet midis qytetrimeve duhet t inkurajohen n mnyrn q t mnjanohen paragjykimet ideologjike dhe mosbesmi, dhe q ta bjn shoqrin njerzore m harmonike dhe botn plot ngjyra. N aspektin e siguris, vendet duhet t besojn te njra-tjetra dhe t forcojn bashkpunimin, t zgjidhin diskutimet dhe konfliktet paqsisht dhe jo duke shkuar n luft, dhe t mbrojn s bashku paqen dhe qendrueshmrin n bot. Duhe t bhen konsultime dhe dialogje pr t shtuar besimin reciprok, pr t rralluar diferencat dhe pr t zgjidhur mosmarrveshjet. Duhet t mnjanohet prdorimi apo krcnimi i prdorimit t forcave ushtarake. N aspektin e mjedisit, t gjitha vendet duhet ta ndihmojn njra-tjetrn dhe t bjn prpjekje t prbashkta pr t mbrojtur shtpin ton t vetme - Tokn. Vendet duhet t zhvillojn metoda t reja zhvillimi, t ndjekin rrugn e zhvillimit t prmbajtur dhe t promovojn zhvillimin harmonik t njerzimit dhe natyrs. Ne duhet t ndjekim parimin e prgjegjsive t prbashktta por t ndara, dhe t shtojm bashkpunimin ndrkombtar n mbrotjen

mjedisore dhe n adresimin e ndryshimit t klims. --Ndjekja e nj politike t jashtme t pavarur t paqes Populli kinez aderon n sistemin social dhe n rrugn e zhvillimit t zgjedhur nga ai vet dhe nuk do t lejoj asnj forc t jashtme t ndrhyj n punt e brendshme t Kins. Kina promovon marrdhniet miqsore dhe bashkpunuese me t gjitha vendet duke u bazuar n Pes Parimet e Bashkjetess Paqsore. Ajo nuk bn aleanca me asnj vend apo grup vendesh, por as nuk e prdor sistemin apo ideologjin shoqrore si nj njsi matse pr t prcaktuar se far lloj marrdhniesh ajo duhet t ket me vendet e tjera. Kina respekton t drejtn e njerzve t vendeve t tjera pr t zgjedhur n mnyr t pavarur sistemin e tyre shoqror dhe rrugn e zhvillimit, dhe nuk ndrhyn n punn e brendshme t vendeve t tjera. Ajo sht kundr praktikave t t madhit q tiranizon t voglin dhe t fortit q mbyt t dobtin, dhe kundr hegjemonis dhe politiks s fuqis. Ajo bn thirrje pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve dhe konflikteve nprmjet bisedimeve dhe konsultimeve dhe duke krkuar nj gjuh t prbashkt pr t ln mnjan diferencat. Ajo nuk e imponon dshirn e saj tek t tjert dhe vepron n interesat themelore t kinezve dhe n interesat e prbashkta t popujve n gjith botn. Kina e bazon vendimin e saj n nj shtje t veant sipas natyrs s saj. Duke prkrahur drejtsin Kina luan nj rol aktiv dhe konstruktiv n shtjet ndrkombtare. Kina sht e vendosur t mbroj interesat e saj jetike t cilat prfshijn si m posht: sovraniteti i shtetit, siguria kombtare, integriteti territorial dhe ribashkimi territorial kombtar, sistemi politik kinez i vendosur nga Kushtetuta dhe qendrueshmria shoqrore e gjithanshme, si dhe mbrojtja baz pr sigurimin e nj zhvillimi ekonomik dhe shoqror t prmbajtshm. Kina i respekton plotsisht t drejtat ligjore t vendeve t tjera pr t mbrojtur interesat e tyre. Gjat zhvillimit t vetvetes, ajo merr plotsisht n konsiderat shqetsimet ligjore dhe interesat t vendeve t tjera dhe asnjher nuk fiton n kurriz t t tjerve apo i trasmeton problemat e saj te t tjert. Kina i bashkon interesat e saj me interesat e prbashkta t njerzve n bot dhe krkon t zgjerojn intersat e prbashkta t t gjitha palve. Ajo punon pr t themeluar dhe zgjeruar komunitete t interesave t prbashkta n fusha dhe nivele t ndryshme me vende dhe rajone t tjera. Kina sht e angazhuar pr t promovuar interesat e prbashkta t t gjith njerzimit dhe pr t sjell te dokush prfitimin e qytetrimit njerzor. --Promovimi i mendimit t ri mbi sigurin ku spikat besimi dhe prfitimi reciprok, barazia dhe koordinimi Kina prkrah mendimin e ri mbi sigurin ku spikat besimi dhe prfitimi reciprok, barazia dhe koordinimi, si dhe ndjekja e siguris s prgjithshme, sigurin e prbashkt dhe bashkpunuese. N aspektin e siguris s prgjithshme, shtja e siguris ka dimensione t reja pasi krcnime t siguris tradicionale dhe jo-tradicionale jan br t ndrthurura me kushtet e

reja historike. Komuniteti ndrkombtar duhet t vlersoj nevojn e sigurimit t siguris s prgjthshme dhe t adoptimit t masave t prgjthshme pr t adresuar krcnime t siguris dhe shkaqet e tyre fillestare, dhe vendet n t gjith botn duhet t punojn s bashku pr tu prgjigjur ndaj sfidave t ndryshme pr sigurin. N lidhje me sigurin e prbashkt, t gjitha vendet ndajn nj pjes n ern e globalizimit ekonomik. Komuniteti ndrkombtar duhet ta rris vmendjen pr siguri t prbashkt. Vendet duhet t mbrojn sigurin e tyre, ndrkoh q respektojn shqetsimet e t tjerve pr sigurin. Ato duhet t heqin dor nga mentaliteti dhe prballja e Lufts s Ftoht midis aleancave t ndryshme, t prkrahin sigurin e prbashkt nprmjet bashkpunimit multilateral dhe t punojn s bashku pr t parandaluar konfliktet dhe luftrat. sht e rndsishme ti jepet nj rol i plot Kombeve t Bashkuara pr mbajtjen e paqes n bot dhe siguris dhe pr t vendosur nj mekanism t drejt dhe efikas pr prkrahjen e siguris e prbashkt N lidhje me sigurin bashkpunuese, lufta dhe prballja do t onte vetm n nj cikl vicioz dhune q sjell dhunn, ndrkoh q dilagu dhe negacimi jan e vetmja rrug efikase dhe e besueshme pr t zgjidhur mosmarrveshjet. Vendet duhet t krkojn paqen, mbrojtjen e siguris, t zgjidhin mosmarrveshjet dhe t rpomovojn harmonin nprmjet bashkpunimit, dhe t kundrshtojn prdorimin apo krcmimin e prdorimit t forcave ushtarake kundr njri-tjetrit. --Mbajtja aktive e prgjegjsive ndrkombtare Pr Kinn, vendin n zhvillim me popullsi m t madhe, plotsimi m i rndsishm i prgjegjsive ndrkombtare sht t bj mir punn e vet. Si nj antare e prgjegjshme e komunitetit ndrkombtar, Kina i bindet ligjit ndkombtar dhe parime t njohura prgjithsisht q qeverisin marrdhniet ndrkombtare, dhe i prmbush me padurim prgjegjsit e saj ndrkombtare. Kina ka marr pjes aktivisht n reformimin e sistemit ndrkombtar, n formulimin e rregullave ndrkombtare dhe n adresimin e shtjeve globale. Ajo mbshtet zhvillimin e vendeve t tjera n zhvillim, dhe punon pr t mbrojtur paqen n bot dhe qendrueshmrin. Meqense vendet kan kushte kombtare t ndryshme dhe jan n stade t ndryshme t zhvilimit, ato duhet t prputhin prgjegjsiit me t drejtat n akord me fuqin e tyre kombtare. Ato duhet t luajn nj rol konstruktiv duke prmbushur prgjegjsit e tyre ndrkombtare n akord me aftsin e tyre dhe n baz t rreshtimit t interesave t tyre me interesat e prbashkta t njerzimit. Pr pjesn e saj, Kina do t marr m shum prgjegjsi ndrkombtare me rritjen e fuqis s saj t prgjithshme. --Promovimi i bashkpunimit rajonal dhe i marrdhnieve t fqinjsis s mir. Kina i shton aktivisht bashkpunimet miqsore me fqinjt e saj dhe punon me to pr t promovuar nj Azi harmonike. Kina bn thirrje te vendet e rajonit pr t respektuar njratjetrn, pr t rritur besimin reciprok, pr t krkuar gjuhn e prbashkt n lnien mnjan t diferencave, pr t mbrojtur paqen dhe qendrueshmrin rajonale, dhe pr t zgjidhur mosmarrveshjet ku prfshihen edhe ato mbi pretendimet territoriale dhe t drejtat detare dhe interesat nprmjet dialogut dhe negociatave miqsore. Vendet duhet t rrisin bashkpunimin n tregti me prfitim reciprok, t promovojn integrimin ekonomik rajonal, t prmirsojn

mekanizmat aktuale t bashkpunimit rajonal dhe nn-rajonal, t jen t hapur ndaj propozimeve t tjera pr bashkpunim rajonal, dhe t mirpresin vendet q jan jasht rajonit pr t luajtur nj rok konstruktiv n promovimin e paqes rajonale dhe zhvillimit. Kina as nuk krkon hegjemoni rajonale apo sfera influence dhe as nuk dshiron t prjashtoj ndonj vend nga pjesmarrja n bashkpunimin rajonal. Prosperiteti i Kins, zhvillimi dhe stabiliteti afatgjat prfaqsojn nj mundsi dhe jo nj krcnim pr fqinjt e saj. Kina do t mbshtes shpirtin e Azis pr t qendruar e fort mbi kmbt e veta, duke qen guximtare pr gjra t reja, duke qen e hapur dhe prfshirse dhe duke ndar lumturi dhe fatkeqsi. Ajo do t vazhdoj t mbetet nj fqinj i mir, nj mike, nj partnere pr vendet e tjera aziatike. IV. Rruga e Zhvillimit Paqsor t Kins sht nj zgjedhje e krkuar nga Historia Duke ndjekur rrugn e zhvillimit paqsor sht nj zgjedhje strategjike e br nga qeveria kineze dhe njerzit pr t mbajtur traditn e mir t kulturs kineze, tendencn e zhvillimit t kohrave dhe interesat themelore t Kins, dhe sht gjithashtu nj zgjedhje pr t ciln zhvillimi i Kins bn thirrje q: --Zhvillimi paqsor on prpara traditn historike dhe kulturore kineze. Qysh n lashtsi n kulturn kineze besohej se bota ishte nj gjithsi harmonike. Ky besim ka nj impakt t prhershm n mendimin dhe veprimet e kombit kinez, gj e cila sht nj vler e rndsishme q kinezt e ndjekin pr t zgjidhur marrdhniet ndrpersonale, n marrdhnien e njeriut me natyrn dhe n lidhjet midis vendeve t ndryshme. Kinezt gjithmon kan ushqyer iden e pikpamjes s nj bote t bashkuar pa uniformitet, me harmoni midis njerzve dhe natyrs, dhe se harmonia sht e pamueshme. Ky besim krkon pr lidhjen e nj familjeje harmonike, e harmonis n fqinjsi dhe t marrdhnieve t mira ndrpersonale. Nn ndikimin e kulturs s harmonis, dshira pr paqe ka qen thellsisht e ingranuar n karakterin kinez. Pr shembull, Rruga e Mndafshit, e njohur botrisht, ishte rruga e tregtis, e shkmbimit kulturor dhe paqes, e cila dshmon pr ndjekjen e miqsis dhe bashkpunimit me prfitim t prbashkt t kinezve n koht e lashta me njerzit e tjer. Lundrtari Zheng, i Dinastis s famshme Ming ka br shtat udhtime n detet perndimore, duke vizituar 30 shtete dhe rajone midis Azis dhe Afriks. N kto udhtime ai mori me vete edhe ajkn e kulturs dhe teknologjis kineze si dhe mesazhin e paqes dhe miqsis. I mbrujtur me besimin se nj njeri duhet t jet aq prfshirs sa dhe oqeani i cili pranon qindra lumenj, kombi kinez ka prqafuar kt besim q sht i duhur edhe pr kulturat e huaja. Kjo gj ka sjell lidhje t forta kulturore, duke ln pas shum anekdoda t thna pr ndrveprimet kulturore midis Kins dhe bots. Kinezt kan nj ndrgjegjshmri t fort kolektive dhe sens prgjegjshmrie sociale. Ne besojm se nuk duhet ti bsh t tjerve at nuk do t doje t ta bnin ty. Ne respektojm kulturat dhe pikpamjet e ndryshme, i trajtojm t tjert n t njjtn mnyr si edhe presim t na trajtojn, dhe nuk imponojm dshirn ton tek t tjert. I trajtojm t gjitha vendet e huaja me kortezi, ushqejm lidhje harmonike me fqinjt dhe lidhim miqsi me vendet e largta. Kinezt kan trashguar traditn e bukur t kulturs kineze t mbi 5000 vjetve dhe i kan

shtuar asaj dimensionet e reja t kohve. --Zhvillimi paqsor sht i prcaktuar nga kushtet kombtare baz t Kins. Kina ka nj popullsi t madhe por nj baz t dobt ekonomike. I duhet t ushqej afrsisht 20% t popullsis s bots me 7,9% t toks bujqsore t bots dhe 6,5% t ujit t freskt botror. Ajo far sht arritur n zhvillimin social dhe ekonomik duhet t plotsoj nevojn e 1,3 miliard njerzve, gj e cila prbn nj sfid t madhe pr Kinn. PBB i Kins pr vitin 2010 ishte rreth 4,400 $, prodhim i cili renditet rreth vendit t 100-t n bot. Akoma ekziston nj zhvillim i pabarabart midis zonave urbane dhe rurale dhe midis rajoneve t ndryshme, mbeten akute problemet strukturore n zhvillimin ekonomik dhe social; dhe rritja ekonomike, e cila varet shum nga t ardhurat e burimeve, shtrngohet s teprmi nga uljet burimore dhe nga problemet mjedisore. E gjith kjo e ka br ndryshimin e modelit t rritjes nj detyr t vshtir. Aftsia e Kins pr nj inovacion t pavarur sht e vogl, si dhe sht n vend t fundit t zinxhirit t vlerave si n grupin ndrkombtar t puns edhe n at t tregtis. Standartet e jetess s kinezve nuk jan t larta, dhe sistemi i siguris shoqrore t Kins nuk sht i prshtatshm duke u pozicionuar shum prapa atij t vendeve t zhvilluara. Modernizimi i Kins prfshin nj t pestn e popullsis s bots dhe do t jet nj proes afatgjat. Shkalla dhe magnituda e vshtirsive dhe problemeve q prfshihen sht e papreedent n botn aktuale dhe e rrall n historin njerzore. Kina do t mbetet nj vend n zhvillim pr nj koh t gjat, gj e cila nnkupton se Kina duhet ti prkushtohet vetvetes pr t prparuar n rrugn pr modernizimin e saj, duke promovuar zhvillimin dhe duke prmirsuar jetesn e njerzve t saj. Kjo gj prbn nj thirrje pr t mbajtur nj mjedis ndrkombtar paqsor dhe t qendrueshm dhe pr t patur shkmbime dhe bashkpunime ndrkombtare. Kina mund t bhet e fuqishme n t ardhmen. Por srish paqja do t jet thelbsore pr zhvillimin e saj, dhe Kina nuk ka ndonj arsye pr t devijuar nga rruga e zhvillimit paqsor. Kushtet baz t saj, traditat e saj kulturore, interesat e saj themelore kombtare dhe interesat e saj afat-gjata t gjith kto faktor kan krijuar forcn e natyrshme q drejton zhvillimin paqsor t Kins. --Zhvillimi paqsor sht nj zgjedhje e cila prfaqson tendencn globale. Paqja dhe zhvillimi jan dy shtjet kryesore t bots s sotme. Paqja, zhvillimi dhe bashkpunimi jan pjes t tendencs s parezistueshme globale. Bota e sotme po lviz prpara n shum pole dhe globalizimi ekonomik merr fuqi. Ka nj thirrje n rritje pr ndryshime n sistemin ndrkombtar dhe bota po prballet me shum sfida historike. Pr t ndar mundsit e prezantuara nga zhvillimi dhe pr t larguar bashkrisht rreziqet, sht dshira e prbashkt e njerzve n bot. Globalizimi ekonomik sht kthyer n nj tendenc t rndsishme n evolucionin e marrdhnieve ndrkombtare. Vende t sistemeve dhe llojeve t ndryshme dhe n stade t ndryshme zhvillimit jan n nj gjendje t varsis reciproke dhe me interesat e ndrthurura. Kjo gj e ka kthyer botn n nj komunitet me t njjtin fat ku antart jan t ndrlidhur ngusht me njri-tjetrin. Nj tjetr luft botrore do t ishte shkatrruese pr t gjith njerzimin, dhe asnj nuk do t dilte fitimtar n nj konflikt gjithprfshirs midis fuqive t

mdha. Sfidat globale jan krcnime madhore pr botn. shtjet e siguris s prbashkt po bhen edhe m t ashpra. Ato prfshijn terrorizmin, prhapjen e armve t shkatrrimit n mas, krizat financiare, fatkeqsit natyrore, ndryshimi i klims, si dhe sigurimi i energjis, burimeve, ushqimit dhe shndetit publik, dhe lista vazhdon t rritet n numr. Kto dhe probleme t tjera globale kan nj impakt madhor n mbijetesn e njeriut dhe n zhvillimin e pandrprer ekonomik dhe social. Asnj vend nuk mund ti prballoj kto shtje vetm, shtje t cilat duhet tu drejtohen t gjitha vendeve s bashku. Nse kto probleme nuk adresohen nprmjet nj bashkpunimi t prgjithshm dhe t pandrprer ndrkombtar, paqja n bot dhe zhvillimi do t ndeshin n pengesa t mdha si dhe mund t ndjejn pengesa shkatrruese. Tendenca globale drejt multipolarizimit sht e parezistueshme. Ekonomit q shfaqen, grupet rajonale, rajonet aziatike e t tjera po fuqizohen, po rriten me hapa t shpejt edhe aktor t ndryshm jo-shtetror, t cilt, duke patur avantazh nga globalizimi ekonomik dhe nga koha e informacionit, e zgjerojn ndikimin e tyre dhe jan br nj forc e rndsishme n shum vende dhe n arenn ndrkombtare. Tendenca globale po shtyhet prpara si nj dallg: ata t cilt ecin me t do t zhvillohen dhe ata q shkojn n kah t kundrt do t psojn disfatn. Komuniteti ndrkombtar duhet ta refuzoj lojn ku fitimi sht zero, loj kjo e cila ishte produkt i mardhnieve t vjetra ndrkombtare, t mentalitetit t rrezikshm t lufts s ftoht dhe t nxeht, dhe t t gjitha atyre trajektoreve t shkelura, t cilat njra pas tjetrs e kan drejtuar njerzimin drejt prballjes dhe lufts. Duhet t gjenden perspektiva t reja n kndin e komunitetit me fat t prbashkt, duke ndar mirqenien dhe fatkeqsit dhe duke ndjekur bashkpunimin me prfitim t prbashkt, duke eksploruar mnyra t reja pr t shtuar shkmbimet dhe msimin reciprok midis qytetrimeve t ndryshme, duke identifikuar dimensione t reja n interesin e prbashkt dhe n vlerat e njerzimit, dhe duke par pr mnyra t reja pr t prballuar sfida t shumta nprmjet bashkpunimit midis vendeve dhe duke realizuar zhvillime gjithprfshirse. Ne dshirojm paqe dhe jo luft, zhvillim dhe jo stanjacion, dialog dhe jo prballje, mirkuptim dhe jo keqkuptim. Kjo sht tendenca e prgjithshme e bots dhe aspirata e prbashkt e t gjith njerzve. Kina ka zgjedhur rrugn e zhvillimit paqsor pikrisht kundr ktij sfondi kistorik. V. far nnkupton Zhvillimi Paqsor i Kins pr pjesn tjetr t bots Rruga e zhvillimit paqsor sht nj rrug e re e zhvillimit, t ciln, Kina, vendi m i madh n zhvillim n bot, ka nisur, dhe impakti global i saj do t tregoj vetveten me kalimin e kohs. Suksesi i saj krkon si prpjekjet e palodhura t kinezve edhe mirkuptimin dhe mbshtetjen nga komuniteti ndrkombtar. Zhvillimi paqsor i Kins ka devijuar nga modeli tradicional, ku fuqia q shfaqej ishte n krkim t hegjemonis. N historin moderne, disa fuqi q u shfaqn krijuan kolonit, luftuan pr sferat e influencs, si dhe organizuan ekspansione ushtarake kundr vendeve t tjera. Kjo arriti pikn kulmore t saj n shekullin e 20-t, ku rivaliteti pr hegjemoni dhe prballjet ushtarake e zhytn njerzimin n humnern e dy luftrave shkatrruese botrore. Me nj vlersim t fort t tradits historike dhe kulturore prej mijra vjetsh, natyrs s globalizimit

ekonomik, ndryshimet si n marrdhniet ndrkombtare dhe n tabllon e siguris ndrkombtare t shekullit t 21-t, ashtu edhe n interesat e prbashkta dhe t vlerave njerzore, Kina ka vendosur pr rrugn e zhvillimit paqsor dhe t bashkpunimit me prfitim t prbashkt, si rruga themelore pr t realizuar modernizimin e saj, pr t marr pjes n shtjet ndrkombtare dhe pr t prballuar marrdhniet ndrkombtare. Eksperiencat e dhjetvjearve t shkuar kan treguar se Kina sht korrekte n nisjen e rrugs s zhvillimit paqsor, dhe nuk ka asnj arsye fardoqoft pr Kinn q t devijoj nga kjo rrug. Globalizimi ekonomik dhe revolucioni n shkenc dhe teknologji kan krijuar kushte historike q shum vende t ringjallin vetveten duke ndjekur zhvillimin ekonomik dhe bashkpunimin me prfitim t prbashkt, dhe bn t mundur q shum vende n zhvillim t hynin n rrugn e zhvillimit t shpejt. Pr kt arsye, madhsia e ekonomis botrore dhe potenciali i zhvillimit jan n rritje, komuniteti ndrkombtar sht i pozicionuar m mir pr t rezistuar ndaj krizave ekonomike dhe financiare, dhe ka impuls m t fuqishm pr t reformuar sistemin ekonomik ndrkombtar. Zhvillimi paqsor i Kins sht n prputhje me tendencn botrore. Kina sht e gzuar q po e sheh kt gj dhe mbshtet gjithnj e m shum vende n zhvillim q duan t ndryshojn fatin e tyre, dhe sht po ashtu e gzuar q sheh dhe mbshtet vendet e zhvilluara q mbajn prosperitetin dhe zhvillimin. N botn e sotme gjithnj n ndryshim e sipr, t gjitha doktrinat, sistemet, modelet dhe rrugt jan subjekt i testimit t kohve dhe praktiks. Meqense kushtet kombtare ndryshojn nga nj vend n tjetrin, nuk ka nj mnyr fikse t zhvillimit, e cila duhet t jet e vetmja efektive dhe e aplikueshme pr t gjith. Nj rrug zhvillimi sht e zbatueshme vetm kur i prshtatet kushteve kombtare t nj vendi. Rruga e zhvillimit t Kins ka marr form n mjedisin kinez. Kina sht plotsisht e prgjegjshme se ndjekja e rrugs s zhvillimit paqsor sht nj proes i rndsishm dhe afat-gjat dhe se mjediset aktuale t brendshme dhe t huaja po psojn ndryshime t thella dhe komplekse. Prandaj sht m mir t prmbledh dhe t aplikoj eksperiencn e saj t vetn, t msoj nga praktikat e vendeve t tjera, dhe t jet n gatishmri pr probleme dhe sfida t reja q mund t shfaqen, n mnyr q t hap prospekte m t mira pr zhvillimin paqsor. Kina nuk mund t zhvillohet duke u izoluar nga pjesa tjetr e bots, dhe prosperiteti e stabiliteti global nuk mund t mbahen pa Kinn. Arritjet e Kins jan t pandashme nga bashkpunimi i saj miqsor me botn e jashtme; n ndjekjen e zhvillimit ajo ka nevoj pr mirkuptim t mtejshm dhe mbshtetje nga pjesa tjetr e bots. Ne i jemi thellsisht mirnjohs t gjitha vendeve dhe njerzve t cilat kan treguar mirkuptim dhe prkujdesje dhe kan dhn mbshtetje dhe ndihm pr zhvillimin e Kins. Ndjekja e rrugs s zhvillimit paqsor nga Kina me popullsin e saj prej mbi nj miliard banor sht nj siprmarrje e re e madhe n historin e zhvillimit njerzor, dhe ne nuk pretendojm se ajo far ne bjm nuk l m asgj pr t dshiruar. Ne i mirpresim t gjitha sugjerimet miqsore dhe kritikat me qllim t mir. Ne shpresojm sinqerisht se komuniteti ndrkombtar do t ket nj vlersim m t thell t traditave t Kins t nderuara nga koha dhe t respektojn sovranitetin e saj, sigurin, integritetin territorial dhe qendrueshmrin shoqrore, gj t ciln kinezt e kan shum pr zemr. Ne shpresojm se ky komunitet do t vlersoj nevojn e Kins pr t zgjidhur, hap pas hapi, vshtirsit e ndryshme me t cilat ajo prballohet n zhvillim si vendi m i madh n zhvillim, si dhe t vlersoj aspiratn e kinezve pr t shkundur varfrin dhe pr t jetuar nj jet t begat. Ne shpresojm se komuniteti ndrkombtar do t ket besim n sinqeritetin e kinezve dhe n vendosmrin e tyre pr t arritur zhvillimin paqsor, dhe q t mbshtesin

dhe jo t pengojn ndjekjen e rrugs s zhvillimit paqsor t Kins. Duke par pas n t shkuarn dhe prpara n t ardhmen, ne jemi t bindur se nj Kin e begat dhe e zhvilluar, nj vend demokratik, harmonik dhe i qendrueshm nn rregullin e ligjit, do ti jap nj kontribut m t madh bots. Populli kinez do t bj prpjekje t pandrprera s bashku me njerz t tjer pr t sjell nj t ardhme t ndritshme pr njerzimin.

Industria e Kins
2006-09-21 12:45 CRI

Zhvillimi i shpejt i industris kineze filloi n fillim t viteve 50 t shekullit t kaluar. Pas shpalljes s s Kins s re n vitin 1949, industria kineze ka hyr n periudhn e rigjallrimit dhe t zhvillimit t plot. Deri n vitin 1978, para reforms dhe hapjes, Kina ka krijuar fillimisht nj sistem relativisht t prsosur t ekonomis industriale. Industria tradicionale e nafts si dhe industria kimike e industria elektronike, si industri t reja, kan patur nj zhvillim relativisht t shpejt, industria brthamore e industria kozmike, si industri t shkencs dhe teknologjive t larta, kan arritur zhvillimin e prshtatshm. Qysh nga fundi i viteve 70 t shekullit t kaluar, prirja e zhvillimit t industris kineze sht shpejtuar m tej, nga viti 1979 deri n vitin 2003, rritja vjetore e mesatare e vlers s shtuar t industris ishte mbi 10%. Me zhvillimin mbi 50-vjear, sasia e prodhimit t produkteve kryesore t industris kineze sht shtuar n dhjetra dhe qindra her, produktet e shumllojshme industriale jan shitur n rajone t ndryshme t bots. Qysh nga viti 1996, sasia e prodhimit t elikut, qymyrgurit, ementos, plehrave kimike dhe televizorve ka zn gjithmon n vendin e par t bots. N vitn 2003, vlera e shtuar e industris kineze arriti n 5 trilion e 361 miliard e 200 milion juan, duke u shtuar 12,6%. Tani, Kina jo vetm mund t prodhoj aeroplanet, anijet dhe automjetet, por edhe mund t prodhoj satelitin toksor artificial si dhe pajisjet industriale t modernizimit. sht krijuar nj sistem i pavarur industrial. N t ardhmen, Kina do t zbatoj m tej strategjin e industrializimit n mbshtjen nga informatizimi, pr t shpejtuar rilin e nxitjes t industris pr zhvillimin ekonomik t Kins.

Mjeku i mushkrive, Juli Bushati: Ndotja e ajrit, shkaktari kryesor i kancerit n mushkri
Trhequr m 16 Shkurt 2012

Studimet

shndetsi,

qytetarve

shkurtohet

vite

jet

nga

ndotja

ajrit

Nj ndr problemet m t ndjeshme pr t gjith shqiptart dhe n mnyr t veant pr kryeqytetasit mbetet ndotja e ajrit. Ndotja e ajrit mbi normat e lejuara po shkakton situat alarmante mbi shndetin e popullats. Madje nga ndotja e ajrit humbim afrsisht 5 vite jet, pasi cilsia e tij ndikon n rritjen e numrit t smundshmris e si pasoj edhe vdekshmris t dhnat bhen t ditura nga specialist t shndetit. Kshtu, duke marr shkas nga ndotja e ajrit dhe smundjet q shkaktohen, gazeta ka kontaktuar me doktor Juli Bushatin n spitalin e Sanatoriumit pr t msuar m tepr se cilat jan smundjet q shkaktohen nga ndotja e ajrit. Mjeku Bushati na ka shpjeguar se koht e fundit ka nj shtim t rasteve me smundjen e aparatit t frymmarrjes, kancerit t mushkrive etj. Kemi shtim t pacientve m smundje polmonare. Ajo ka mbetet problematike sht se ndotja e ambientit po bhet nj ndr shkaktart kryesor pr rritjen e smundshmris Polmonare, por dhe shkaktimin e kancerit t mushkrive, ka pohuar doktor Juli Bushati n spitalin Shefqet Ndroqi, n Tiran. Disa nga smundjet kryesore t cilat shkaktohen nga ndotja e mjedisit jan sipas dok Bushati jan bronkopneumopatia kronike obstruktve e mushkrive, pneumokoniozat t cilat jan t ndryshme sipas llojit t ekspozimit, Kanceri i mushkrive, Astma etj. Kto smundje doktor Bushati na i shpjegon duke thn se lloji i smundjes varet nga lloji i ekspozimit, p.sh n rast se ka nivele t lart t gazit radon, hidrokarburet policiklike favorizohet zhvillimi i kancerit t mushkrive; alergjent japin smundje alergjike prfshir astmn bronkiale etj. Sipas nj studimi n spitalin ton ka rezultuar se ndr rastet m insuficience respirator t shtruara n spitalin ton SPOK ka qen smundja baz n 68.4% t rasteve, fibroza pulmonare n 27.8% dhe patologjia e paretit n 3.8%, gjithashtu nga 11 raste t vdekura me 7 kan qen me SPOK. Por numr m t lart t vdekjeve ka pasur smundja e kancerit t mushkrive me 11.3 % t vdekjeve, pohon Bushati.

Ndotja Ndotja e ajrit n vendin ton sht mbi normat e lejuara nga BE-s dhe kjo po shkakton pasoja t parikuperueshme mbi shndetin e si pasoj po ulet jetgjatsia e njerzve. Ekspertt q kan kryer hulumtimin pr ndotjen e ajrit n Tiran, paralajmrojn se nse nuk merren masa urgjente, humbja e pritshme e jetgjatsis n kryeqytet do t jet 5 vjet pr do banor, thekson specialistt. Specialistve pran Ministris se Shndetsis bjn t diture se nj fmij q lind n nj qytete si Tiran q ka nj prqindje t lart t ndotjes s ajrit rrezikon q ti shkurtohet deri n 5 vite jet. Por prve ksaj, fmij mund t ket edhe shqetsime t tjera gjat jets s tij si jan problemet n mushkri, e me kancerin por jo vetm fmijt e vuajn kt problem pasi t njjtn gj e vuajn edhe nna e fmijs. T gjitha kto vijn nga ndikimin n nj sasi t madh ndotja nga gazet e makinave dhe dioksidi i azotit, t gjitha kto t dhna beht t ditura nga specialist t shndetsis por edhe t mjedisit. Mjekt pran maternitetit bjn t ditur se sa m i madh t jet ekspozimi ndaj ndotjes n muajt e par dhe t fundit t shtatznis, aq m t mdha jan rreziqet q foshnja t mos zhvillohet normalisht. Fmijt m t rrezikuar nga ndotja e ajrit, jan ato raste kur nj nn jetojn n nj qytete q ka nj ndotje t lart t ajrit, pra problemet m t madhe u vun re n grat q banonin pran rrugve automobilistike.

Vdekshmria Duke iu referuar statistikave t OBSH-s, rreth 200 vdekje n vit n Shqipri jan t lidhura vetm me ndotjen e ajrit, duke u br kshtu shkak pr prishjen e cilsis s jets. Studimi i Institutit t Shndetit Publik tregon se, rreth 1400 raste t reja me kancer q shfaqen do vit ndodhin pr shkak t faktorve t ndotjes s ambientit. Kancerit, sipas studimit, jan t llojeve t ndryshme, ku ato t mushkrive dhe lkurs q vijn direkt nga mjedisi, jan faktort kryesor. Raporti tregon se problem kryesor n kryeqytet sht prania e lart e grimcave n ajr, nga 100 q sht norma n 348, ndrkaq niveli i lart i azotit ka tashme vlera t konsiderueshme n shumicn e pikave t Tirans, ku jan kryer matjen. Studimi i monitorimit t ajrit tregon se zonat m problematike jan "21 Dhjetori" si dhe "Zogu i Zi", ku grimcat e shkarkuara n mjedis dhe lirimi i gazrave nga makinat kapin shifra disa her m t larta se standardet e lejuara.

Fshati q jeton me vdekjen!

14 February, 2009 06:29:00

Font size:

TRANSLATE

Reportazh nga fshati MARINZ ku pr cdo dit banort jetojn me vdekjen. Intervista me banore, mjeke t zons dhe specialist 2500 banor t Marinzs krahas infrastrukturs vuajn edhe smundjet e rnda t

fenoleve n gjak. Fshati q prjeton cdo dit vdekjen. Vajzat kan frik t martohen ose t lindin nga frika dhe pasojat q do t kene fmijt e tyre n t ardhmen.

Pr t shkuar n fshatin Marinz t Fierit t duhet t prshkosh nj rrug gjith gropa. Kjo sht nj an e vuajtjeve t ktyre banorve, por ajo q e bn kt fshat m problematik sht ndotja e ambjentit. Kjo dihet prej shum vitesh dhe askush nuk kujtohet t investoj pr zbutjen sado pak t ajrit, i cili n cdo koh sht i ngarkuar me helme kancerogjene. Jan vndburimet e nafts n Marinz, t cilat kan shkaktuar smundje shum t rnda ndr vite pr t gjith zonn, e cila vazhdon edhe sot t rndoj m tepr shendetin e ktyre banorve.

Me nj popullsi prej 2500 banorsh sipas mjekes s ktij fshati Emerilda Avdulaj pyetjes sa sht numri i t prekurve nga fenolet n gjak t prgjigjet se i gjith ky komunitet vuan pasojat e helmimit t gjakut pasi ndodhet n zonn naftmbajtse m t madhe t kompanis s Albpetrolit. Banort tepr t indinjur flasin se ka patur raste q fmij dhe banor kan vdekur nga leucemia t shkatuara nga karboni n gjak ose pasojat e ajrit kancerogjen dhe t tjer jan n trajtim mjeksor, ndrsa qindra t tjer kan frik t vizitohen se e din q vuajn nga smundjet e karbonit n gjak.

Mjeku Kilo Stoja q meret me smundjet e shkaktuara nga clirimi i gazrave nga puset e nafts apo karbonit n gjak krahas trajtimit t ktyre t smurve nga ana mjeksore ka br edhe nj studim ku kt zon e ka cilsuar si m t rnduar nga fenolet n gjak. Sipas tij vetm pr kt vit jan shtruar ose jan vizituar rreth 50 persona jo vetm nga Marinza por edhe nga fshati Belin edhe ky mjaft i ngarkuar me ndotje t ajrit tej normave t lejuara q kan krkuar ndihme mjekesore .

T njjtn gjndje paraqet edhe mjekja e komuns Zharz Rovena Diko. Ajo shprehet se n qndrn shndetsore pak paraqiten por dihet se smundja e fenoleve n gjak sht shum e theksuar pasi sipas saj duke qn edhe banore e ksaj zone di se shum prej tyre t smur me karbon n gjak shkojn n Fier me pretendimin se aty ka specialist q e trajtojn m mir kt smundje

Sot shum prej banorve t ktij fshati kan dal pran banesave ku jetojn duke shprehur mrzitjen e tyre q prball ksaj gjndje kan ngritur qindra her zrin, por askush nuk i ka dgjuar, dhe prfundimi i tyre sht shtrimi n spitalin Rajonal t Fierit. Shum gra si Vjollca Prifti, Sila Kaceli dhe t tjera kan deklaruar se femrat e reja kan frike t martohen ose t lindin pasi e din q fmijt e tyre do t dalin me smundje t karbonit n gjak. Pasojat dihen pohojn ato, t sapolindurit do t vuajn gjith jetn ose ata q prindrit kan ngrakesa t mdha fenolesh n gjak do t vdesin ashtu sic kan vdekur edhe fmij apo banor t tjer t ksaj zone.

Gjergj Faslliu, Harilla Kaceli, Kozma Kaceli t shtruar n spital dhe t tjer shprehen se kto smundje ose vdekje vijn nga ndotje tejet t mdha t ambjentit ku jetojm edhe pse disa prej nesh nuk punojn n kto puse,pasi n gjakun ton ndodhen gazra helmuese. Kjo sipas tyre sht m e theksuar n mngjes dhe mbrmje, ndrsa preokupacioni pr t ndaluar dmtimin e ndotjes gjat njzet vjetve t fundit ka rn prtok. Ata shtojn se me blerjen e puseve nga firmat private n kt zon sikur ka nj far prmirsimi por jo i ndjeshm. Elton Faslliu 18 vjec banor i ktij fshati pohon faktin se ai vuan qysh n vogli nga karboni n gjak. Jam shtruar n Tiran pr shum koh. Jam trajtuar me ilace dhe jam prmirsuar n spital por prsri ndjehem keq kur kam ardhur ktu. E gjith familja ime sht e smur dhe nuk kemi cfar t bjm..

T gjitha kto smundje dhe probleme t tjera t ktij fshati edhe t dhjetra fshatrave q shtrihen n zonat naftmbajtse t Marinzs e shkaktojn rreth 1200 puse t kompanis Albpetrol. Nj pjes e tyr sht bler nga kompania Bankers, e cila ka investuar lidhur me ndotjen e ambjentet. Amortizimi i tubacioneve edhe pse sipas psecialistve t Albpetrolit sht investuar ato prsri derdhin naftn n natyr n gropa afr puseve ose clirojn gazra n atmosfer ku e psojn banort duke krijuar probleme serioze pr jetn deri n vdekje.

Por banort e ketij fshati kan edhe probleme t tjera. Edhe pse ka uj e kan t vshtir t pinj prej puseve t hapura pasi uji vjen era dhe sht gjith ndryshk. Kt fakt e pohon edhe mjekja Emerilda Avdulaj pasi sipas saj n cdo vend q t hapsh puse pr uj t pijshm uji del jo i pastr dhe n ndonj rast edhe me hidrokarbure.

Ndrkoh amvisat, atyre q u bije bara m shum n punt e shtpis e ndjejn m shume mungesn e ujit. Kjo sht me e theksuar n larjen e teshave. Pr t lar kto t fundit atyre u duhet t ngarkojn n karro rrobat pr t udhtuar prreth 30 minuta pr t shkuar deri n nj pus t ndaluar qysh n vitin 1957 i cili nxjer uj t ngroht q sht i prshtshm pr larje rrobash.

I nderuar i semure! Po te drejtohem keshtu, sepse sic pranohet tashme boterisht nje bashkejetese e shendetshme me duhanin nuk mund te ekzistoje.Sado shendet te plote te mendosh qe gezon efektet e cdo cigare qe pin nuk mund te kalojne paperfillshem.Duke filluar kryesisht nga sistemi frymemarrjes e ai kardiovaskular,thuajse te gjitha sistemet e trupit preken nga duhani. Rreth 25% e duhanpireseve eshte vene re te mbyllin jeten e tyre ne nje moshe te re.Sipas statistikave te kryera ne vitet 1950-1975 10 milion njerez kane vdekur si pasoje e

semundjeve te shkaktuara nga duhani,nderkohe qe ne vitet 1975-2000pritej qe kjo shifer te kapte vleren 50 milion. Mendoni se kaq e pavlere eshte jeta? Kanceret perbejne grupin kryesor te semundjeve te shkaktuara nga duhani.Duke filluar nga kanceri i mushkerive, rrugeve te frymemarrjes, faringut, laringut, gojes, gjuhes, rruget e sistemit te tretjes, stomakut, pankreasit, veshkave, fshikzes se urines, dhe mitres tek femrat, eshte bere e ditur te shkaktojne 30% te vdekjeve; ndersa 90% e vdekjeve nga kanceri I mushkerive eshte pasoje e duhanit. Nje pakete cigare ne dite eshte vene re te rrise 20 here rrezikun e kanerit te mushkerive. Cdo cigare e konsumuar eshte nje hap drejt vdekjes!! Duhani eshte gjithashtu shkaku kryesor i bronshitit kronik dhe amfizemes. Probabiliteti I vdekjes nga bronshiti kronik: nga 3/100000 qe eshte tek mospiresit e duhanit, tek ata qe konsumojne me shume se nje pakete ne dite kap raportin 114/100000. Per me teper duhani duke demtuar sistemin imunitar te mushkerive rrit keshtu prevalencen e cdo lloj infeksioni ne kete zone.(Zaturee,bronshit etj.)Kush deshiron ta mbylle jeten e tij ne shtrat pa fryme? Semundjet koronare te zemres dhe hipertensioni jane me te shpeshta tek duhanpiresit, si dhe rreziku I krizave te zemres rritet 3fish. Me ndikimin e hormoneve nga duhani vihet re nje rritje impotence e steriliteti te meshkujt e rrezik deshtimi e lindjeje te parakohshme tek femrat shtatzene. Cfare permban nje cigare? Sic dihet cigarja perbehet nga duhani, letra, filtri dhe nga dis materjale shtese. Por gjate prodhimit i shtohet dhe perberes te tjere si pesticide, fertilizer dhe materiale disinfektimi. Tymi i cigares permban rreth 4000 lloje kimikate nga te cilat 2000 jane helme. Disa nga kimikatet qe permban tymi i duhanit:

+Karbonmonoksid: tymi i makinave, +Arsenik: helm, +Metanol: gazi qe perdoret nga raketat, +DDT: ilac kunder insekteve, +Kadmium: bateri makine, +Gaz Butan: gaz cakmaku, +Aceton: shkrires kimik, +Naftalin: ilac tejash, +Amoniak: pastrues kimik, Disa nga kancerogjenet qe permban duhani: Tymi i duhanit permban rreth 60 lloje kancerogjenesh,nje pjese te vogel e te cileve jane rradhitur me poshte

+ Styrene, + Benzen, + Nitrozaminat, + Formaldehid, + Hidralazin, + Vinil klorur, + Nikel, + Kadmium, + Arsenik, + Polonium, + Hidrokarburet aromatike policiklike A keni te drejte tia beni keto femijeve tuaj? Duhani demton jo vetem duhanpiresit po dhe ato qe i rrethojne. Eshte zbuluar se edhe pirja pasive e cigares rrit rrezikun per semundjet e lartpermendura.