AZRBAYCAN ATALAR SZLRNN LEKSKOQRAFK TSVR HAQQINDA SAFARLI HUR BRHAN QIZI BAKI SLAVYAN UNVERSTET Hr dild olduu

kimi Azrbaycan dilind d yazlm atalar szlrinin toplusu vardr. Lakin bu elmi aradrmalarn oxar v frqli chtlri olsada mqsd ortaq olub, giri hisslrind btvlkd demk olar ki, mqsdlr, atalar szlrin aid yazlan szlr, vriln aqlamalar qayda olaraq, milli dil xalqn, milltin danlmaz atributu olduu kimi, atalar szlri d, dilin tkzibolunmaz atributudur klind aqlanr. Atalar szlri ndir ? ; deyildiyind, ala ilk gln aqlamalar iind bunlar yer alr: Atalar szlri tariximizdn biz qalan mirasdr, Kemi tarixd atalarmzn syldiyi szlrin doruluu yaanarak sbut edilmidir. Divani ltit-Trkd sav, daha sonraki mnblrd is atalar sz, msl, darb-i msl szlrind ksini tapan v atalarmzn tcrblrini ox aq v gzl bir kild ortaya qoyan v bizlr qdr glib xan hr biri-bir xzin qiymtinddir. Buna gr d atalarmzn szlri azdan-aza kemi, yaddalarda qalm v gnmz qdr glmidir. Xalq trfindn deyiln v z iind qapal anlam olan, yrdici v drs verici drin mnal szlrdir. Atalar szlrind mna drinliyi v gzlliyi il yana kil gzlliyi d diqqti clb edir. Atalar szlrinin yaddada saxlanlmas asan, unudulmas is zaman tlb edn dyrli v dndrc szlrdir. Hr birind bizi doruya, yaxya v gzl aparan, istiqamt verici iqlar vardr. Fikir ykldrlr, geni tcrblrin v snaqlarn nticsind meydana xmdr. Bu szlr atalar sz deyilir. Atalar szlrinin hr biri bir dastandr, doruluu zaman iind sbut edilmi dyrli szlrdir. Msln: Azrbaycan dilind yazlm bir n atalar szlri toplusuna baxanda, ilk olaraq Hmidov .H, Azrbaycan-rusca atalar szlri ltind is atalar szlrin aid veriln aqlamalarda, hr hans bir dilin atalar szlri hisssind, bir qayda olaraq ad kiln klamlarn qeyri-adi poetik kamilliyindn, onlarn srarngiz gzlliyindn, mumdanq dilin xsusi ltaft vern ifadlr olmasndan shbt alr. Digr atalar szlri toplularnda is qeyd olunur ki, atalar szlri xalqn tarixinin mstsna mna drinliyin malik qsa ifadlrd inikasdr. Tannm folklornas-alimlrin yekdil fikrin gr, mna v poetik forma baxmndan bu ifadlr mna drinliyinin mstsna poetik forma kamilliyi il,mstsna sadliyin mtlq kamillikl uzlamasnn klassik ifadsidir. M..Mixelson hl XIX yzilliyin sonlarnda oxuculara tqdim etdiyi mhur ltind qeyd edirdi: Atalar szlri xalq mdrikliyinin oxsrlik tcrbdn gln kvintessensiyasdr. Dnya folkloristikas tarixind atalar szlri haqqnda grkmli alimlrin oxuyuculara aydn olan tqdirlayiq qiymtlrini, triflrini sadalamaa ehtiyyac yoxdur. Tkc onu qeyd etmk kifaytdir ki, folklorist-dbiyyatnaslarn v dililrin mtlq ksriyyti bir qdr vvl qeyd etdiyimiz tarixi-filoloji trif mcrasnda yekdildirlr. Lakin bel bir yekdillilik hl atalar szlrinin mahiyyti il bal olan btn msllrin hlli demk deyildir. He bhsiz ki, atalar szlri mdriklik epofeozudur, zaman v mkan hdudlarna nfuz etmi insann kiik ryinin, qdrtli ruhunun, bri hissiyatnn misilsiz simfoniyasdr. M.Voloinin deyiliiyl, ivli dodaqlarn bakir dbsizliyinin fvqlbri hissiyatlarla, mhbbtin nifrtl, rin xeyirl, lmin n il toqqumasndan, syrlmasndan doan bu qlcm ulduzlarn, sz incilrinin, sz snti abidlrinin fenomenologiyas, daxili dialektikas, onlarn konseptualflsfi mnasnn zyi hl d kifayt qdr yrnilmmidir. Bu toplularn aqibti, taleyi haqqnda biz daha n mlumdur? sual, lbtt, ritorik sslnir.