ALEVLN FELSEF BOYUTU Dnyada hibir inan, hibir felsefi gr ve hibir siyasal yap veya anlay saf deildir.

Her inan, her gr, her siyasal yap kendisinden nceki inanlardan, grlerden ve siyasal yaplanmalardan izler tar, onlardan beslenir ve kendisini, ncesiyle var klar. Bu btn yaplar iin geerlidir. Bu anlamda mutlak, saf kendi olan hibir nesne, hibir gr ve inan bulunmamaktadr. Kadimden bu yana insanln edindii tm kltrel, teknik ve uygarlk deerleri ncelini kapsar. Dinler de yle. Her din , her inan nceki dinlerden ve inanlardan etkilenmitir. Onlardan ok eyleri kendisine katarak oluumunu gerekletirmitir. rnein Hristiyanlk, Yahudiliin ok etkisinde kalmtr. Hatta onu Yahudiliin bir mezhebi sayanlar bile vardr. slamiyetin de bu inanlardan bir ok kssalar (yk) ve menkbeleri (sylenceleri) yanstt bir gerektir. Her yeni din eskinin zerine doduu iin; yeni ile eski inanlar arasnda kartlklar ve farkllklar oluur. Yeni olan kabul edenler, kendi zlerinde eskiyi de tadklarndan; eskinin bir ksm ritellerini yeni olana katar yada yeni olanla birlikte eskiyi de yaatr veya yaatmaya alr. Dinlerde ki mezhep oluumlarnn en byk nedeni de budur. Baz nanslar da olsa, farkl yorumlar merkezi olandan ayrlklar oluturur. Bu aklamalardan sonra Alevilik zerine unlar sylenebilir. Yukarda akladm geliim ve oluumlar (yani ncenin, sonray etkilemesi; sonra gelienin ncekinden beslenmesi) Alevilik iinde geerlidir. Alevilik slam ncesi tm inanlarn izlerini iinde tar. Alevilik Anadoluda yaam tm kltrlerin ve uygarlklarn kaltn kendi iinde yourarak kendini varlatrmtr. Alevilii ne bir rka, ne bir dine, ne bir blgeye, ne bir tekil inanca indirgemek ona yaplacak olan en byk ktlktr. Alevilik Senkretik (Badatrc, birletirici ve uyumcu) bir inan oluumudur. Bu badatrc inancn iinde ok felsefi ve ezoterik (gizemli) eler zengince bir yer alr. Alevilik Orta Asya, Ortadou, Anadolu kkenli felsefi ve inanlardan oka beslenmitir. Bu anlamda inan yaps iinde zellikle aman, Budist, Zerdt, Mani, Pagan ve dier tek tanrl dinlerin kltrel ve inansal elerini bulmak olasdr. Budacln drt kutsal gerei (1- Ac Gerei; 2-) stek Gerei; 3-) Acnn yok edilmesi gerei; 4-) Acnn yok edilmesine gtren sekiz yol gerei) Alevilikte ki drt kap (eriat, Tarikat, Marifet, Hakikat) anlayn dourmutur. Budizmin Nirvana (dnyasal tm istek ve tutkulardan kurularak insann ruhsal zgrle ulamas) gr Alevilikte ki Kamil nsan anlayyla rtmektedir. Alevilikte ki devriye (her eyin dngsel olduu gerei) ve Hulul (Konma, girme; tanrnn insan bedenine girmesi) Ruh g (Reenkarnasyon) inanc ve Tenash (Ruhun bir cisimden, baka cisme getiine inanma) da Budizmden Alevilie geen elerdir. Trk topluluklarnn bit ok inan ve ritelleri de Alevilik inancnda ok belirgin bir konumda grlmektedir. amanlkta ki ayin trenleri ve bu trenleri yneten Kamlar; bugnn Cemleri ve bu cemleri yneten Dedelerle zdeletiriliyor. aman trenleri srasnda itikleri kmz veya iki bugnn Alevi trenlerinde Dem olarak adlandrlyor. Aleviler tarafndan bugnde yaatlan bir ok kltler (da,

hayvan, nehir, orman, aagibi kutsal yerler) aman inancnn ve eski pagan inanlarnn bugne gelen etkileridir. aman inancnn Gk Tanr inanc Alevilikte ki Ik inancyla uyumaktadr. Bugn Aleviliin en temel grn yanstan eline, dilene, beline sahip ol ilkesi Mani inancnda ki Mhr ilkesine aynen uymaktadr. Alevilikte kutsal saylan Ate Klt Zerdt inancnn Alevilikte devam ettirildiinin en byk kantdr. Alevilerin drt eyi (hava, su, ate, toprak) evrenin ve insann oluumunda temel e grmelerinin znde ilka Anadolu filozoflarnn etkisinde kaldklarn gstermektedir. Alevilikte ki saylarn kutsall Hurufiliin etkinliini; Hak-Muhammet, Ali lemesi; Hristiyanlkta ki teslis anlayn; Yedi ve dokuz kavramlar; gk katlarn (7 gezegen, ay ve gne); On iki saysnn ; Olymposta ki on iki byk tanry, Trklerde ki on ikili takvimi; on iki havariyi, on iki imam, on iki dilimli tacyanstmas Aleviliin bu inanlarla beslendiini gstermektedir. Tm bu gerekler ortadayken Alevilii getirip bir inanca balamak her hangi bir dinin z olarak grmek ne kadar doru bir yaklamdr. Alevilik tasavvuf ve Batni anlayyla kendini simgelerle anlatmaya almtr. Bu simgelerin, saylarn, ritellerin bir anlam olmaldr. Alevilerin en byk kabesi insandr. Alevilikte sevgi en temel inantr. O dnd semah ile evrenin dnn anlatr. Semahta ki el ve beden davranlar bir ok evrensel gerein yansmasndan baka bir ey deildir. Alevinin tanrs, korkutan, cezalandran, yoksul brakan, acmasz, yakan, ykan, yok eden.tanr deil; bunlarn tam kartn uygulayan herkesi seven, kucaklayan, koruyan, besleyen bir tanrdr. Alevilik tanryla kendi arasna bir izgi koymaz. Onu kendinden ayr grmez. Var olan her eyi tanrsal sayar ve eylere sayg sevgi gsterir. Aleviler Yaratlan ho grr/ Yaratandan tr. (Yunus Emre). Alevilik doaya uygun davranmaktr. Alevinin ibadeti mzikle yaplr. Evrenin znde de mzik vardr. nsann ayak sesleri bile bir tn verir. Rzgarn hrts, kularn sesi, suyun akhepsi birer mzik eseridirler. Alevilik doay zmler onun dilini kullanr. Alevilik insan ve yaam kmsemez. Bu dnyay ve maddeyi yok saymaz. Dnyada var olan nimetlerden, doann verdiklerinden yararlanmay ilke edinir. Dnyada insan yaamn kt ynden etkileyecek yasaklamalara gitmez. Alevilik, adal, bilimi, sanat, laiklii, zgrl, bar, dostluubu gibi insani tm deerleri yaamlarnn vazgeilmezi olarak grr. Alevilik insanln varoluundan bu yana yaratlmaya alan ideal toplumun dnsel ve yaamsal z yapsn oluturmaktadr. Alevilik insanln en eski inanlarnn bugne kadar nesilden, nesile aktarlp getirilen kltrler bileimidir. SLEYMAN ZAMAN