Você está na página 1de 8

1 Centro da Juventude para a Paz - CEJUPAZ

ALGUNS FUNDAMENTOS DO COMPROMISSO/OPO PELA JUSTIA, PAZ E INTEGRIDADE DA CRIAO - JPIC Em forma muito resumida, e para fins de referenciamento, apresentamos aqui uma compilao de textos eclesiais e combonianos relativos Justia, Paz e Integridade da Criao JPIC. 1. Do Manual Inter-Congregacional Justia e Paz Nestes tempos mais recentes, a caminhada da Igreja e da misso tem sido marcadas, cada vez mais, pela dimenso Justia-e-Paz. A procura e a defesa destes valores constituem uma dimenso fundamental da histria humana, do caminho da salvao de todos os povos, e da sua integrao na criao e na famlia humana universal. A Igreja, como comunidade de f que , deve ser testemunha corajosa da justia e da paz, que so valores peculiares da sua misso evangelizadora, de forma que a promoo dos mesmos dever fazer parte do programa pastoral de cada comunidade crist (Cfr. Ecclesia in Africa, 106107). Juntamente com a mensagem evanglica, a Igreja oferece tambm uma fora libertadora e defensora de desenvolvimento, precisamente porque leva converso dos coraes e das mentalidades; faz com que se reconhea a dignidade de cada pessoa; predispe para a solidariedade, para o empenho, para o servio aos irmos, e integra o homem no projecto de Deus (Redemptoris Missio, 59). Os seres humanos, e bem assim todo o conjunto da criao divina, esto a ser privados da vida. A paixo pela justia; o desejo de paz e no violncia; a solicitude pela integridade da criao como um todo (JPIC), so essenciais para se poder viver segundo o Evangelho. No so uma opo, mas, sim, um estilo de vida. O empenho em favor da justia e a participao na transformao do mundo so uma dimenso fundamental da pregao do Evangelho e so essenciais para a misso que a Igreja tem de libertar a humanidade de toda e qualquer situao de opresso (Giustizia nel Mondo, 5). A justia e a paz no so palavras novas no nosso vocabulrio, nem to pouco so conceitos novos na teologia e na missiologia. Mas assumiram um sentido novo na nossa procura do por qu, o qu e o como da misso e duma nova evangelizao no dealbar dum novo milnio. A expresso integridade da criao relativamente nova e continua a adquirir uma importncia cada vez maior por causa do estado precrio em que se encontra actualmente o nosso planeta. O compromisso com a JPIC difere da ao social ou do ministrio social na medida em que tem a ver com um estilo de vida que envolve todas as actividades prprias do nosso ministrio. Em alguns contextos e entre alguns grupos, por razes vrias, sente-se a necessidade de designar o compromisso com a JPIC de outra maneira. De entre as propostas que j foram sugeridas indicamos as seguintes: um chamamento renovado ao apostolado; um programa bblico renovado; a promoo do Reino de Deus no mundo atual.

2. Do Magistrio da Igreja Lista das Encclicas Sociais que acentuam temas de JPIC 1891: Leo XIII: Rerum Novarum (Sobre a Situao dos Trabalhadores) * Define os direitos e as responsabilidades do capital e do trabalho; * descreve a justa funo do governo; * defende os direitos dos trabalhadores organizao de associaes para tentarem conseguir salrios justos e condies de trabalho justas. 1931: Pio IX: Quadragesimo Anno (Sobre a Reconstruo da Ordem Social) * Denuncia os efeitos da cobia e da concentrao do poder econmico sobre os trabalhadores e sobre a sociedade; * clama pela justa distribuio da riqueza segundo as exigncias do bem comum e da justia social; * defende o direito propriedade e alarga a oportunidade de acesso mesma; declara a finalidade social da propriedade e o seu papel na promoo da harmonia entre as classes sociais. 1961: Joo XXIII: Mater et Magistra ( Cristianismo e Progresso Social) * Lamenta a crescente distncia entre as naes pobres e as naes ricas, a corrida aos armamentos e os apuros dos agricultores; * defende a participao dos trabalhadores na posse, gesto e lucros das empresas; * promove o auxlio aos pases menos desenvolvidos, isento de intenes dominadoras; * torna a doutrina social da Igreja parte integrante da vida crist: convoca os cristos a trabalharem por um mundo mais justo. 1963: Joo XXIII: Pacem in Terris (Paz na Terra) * Define o mbito completo dos direitos humanos enquanto fundamentos da paz; * incita ao desarmamento; * reconhece que todas as naes tm igual dignidade e igual direito ao seu prprio desenvolvimento; * promove a reviso da distribuio de recursos e o controlo das polticas das empresas multinacionais; * promove polticas estatais que favoream o acolhimento dos refugiados; * prope um conceito de sociedade baseada na subsidiariadade; * indica a ONU como autoridade pblica mundial encarregada da promoo do bem comum mundial; * integra f e aco. 1965: Conclio Vaticano II: Gaudium et Spes (A Igreja no Mundo Actual) * Deplora a pobreza mundial e a ameaa de guerra nuclear crescentes; * fundamenta as decises polticas e econmicas na dignidade humana; * perspectiva a paz como ordenamento da sociedade com base na justia;

3 * estabelece o conceito duma comunidade internacional baseada na subsidiariadade; * estabelece organizaes para fomentar e harmonizar o comrcio internacional; * declara a responsabilidade dos cristos na construo dum mundo mais justo e mais pacfico. 1967: Paulo VI: Populorum Progressio (Sobre o Desenvolvimento dos Povos) * Afirma os direitos das naes pobres ao desenvolvimento humano pleno; * denuncia as estruturas econmicas que promovem a desigualdade; * reconhece que o desenvolvimento autntico no fica limitado ao crescimento econmico; * ensina que os recursos devem ser partilhados mediante subsdios, assistncia tcnica, relaes comerciais justas - e prope a constituio dum Fundo Mundial que encaminhe os capitais agora gastos em armamentos, para os pobres; * ensina que a propriedade privada no direito absoluto de ningum; * indica obrigaes recprocas para as multinacionais: estas empresas deveriam ser pioneiras da justia social; * incita ao bom acolhimento dos jovens e dos trabalhadores emigrantes de naes pobres. 1971: Paulo VI: Octogesima Adveniens (Convocao Aco) * Incita aco poltica em prol da justia econmica; * Pede uma anlise objectiva da situao da sociedade de cada um para individuar medidas em prol da justia; * Pede uma resposta aos cristos individualmente, e s Igrejas locais em geral, para situaes de injustia; * Solicita aco poltica orientada para a mudana. 1971: Snodo dos Bispos: A Justia no Mundo * Apoia a adeso Declarao dos Direitos Humanos da ONU; * defende o direito ao desenvolvimento que inclua, tanto o crescimento econmico como a participao econmica e poltica do povo; * pede comedimento na corrida aos armamentos e ao comrcio; * reconhece pecado individual e pecado social; * exige que as prticas e modo de vida da Igreja incarnem um modelo de justia que a torne credvel na pregao da justia; * determina que a aco em prol da justia elemento constitutivo de se ser cristo. 1975: Paulo VI: Evangelii Nuntiandi (A Evangelizao no Mundo Actual) * Que se proclame o Evangelho como libertao da opresso, se assistam as pessoas nessa libertao, se d testemunho dela e se garanta a sua realizao; * que se perspective a justia social como parte integrante da f; e que se passe da doutrina social sua actuao; * que se faa a integrao da transformao pessoal e da transformao da sociedade. 1979: Joo Paulo II: Redemptor Hominis (O Redentor da Humanidade) * Que os direitos humanos sejam adoptados como princpios bsicos de todos os programas, sistemas e regimes;

4 * que os investimentos em armamentos se transformem em investimentos em alimentao ao servio da vida; * que se evite a explorao da terra; * que todos trabalhem em conjunto na transformao das estruturas econmicas. 1981: Joo Paulo II: Laborem Exercens (Sobre o Trabalho Humano) * Afirma a dignidade do trabalho, com base na dignidade do trabalhador; * estabelece uma ligao entre a dedicao justia e a procura da paz; * pede que se fomente a prtica de salrios justos, posse conjunta, tal como participao na gesto e nos lucros, por parte dos trabalhadores; * afirma o direito de todos os trabalhadores a formarem associaes e a defenderem os seus interesses vitais; * pede que os trabalhadores imigrantes sejam tratados segundo os padres aplicveis aos cidados; * incita justia no emprego enquanto responsabilidade da sociedade, do patro e do trabalhador. 1987: Joo Paulo II: Sollicitudo Rei Socialis (A Solicitude Social da Igreja) * Que se divulgue a doutrina da Igreja, especialmente a opo pelos pobres; * Que se crie a vontade poltica de instituir mecanismos justos para o bem comum da humanidade; * Que se dediquem os recursos para armas ao alvio da misria humana; * Que se reconhea a injustia de alguns poucos terem tanto e de tantos no terem quase nada; * Que o desenvolvimento seja planificado no respeito pela natureza; * Que se convoquem as pessoas para a converso solidariedade - luz da interdependncia; * Que se identifiquem as estruturas que impedem o desenvolvimento pleno dos povos; * Que se reformem tanto o comrcio internacional como os sistemas financeiros; * Que se denunciem as estruturas pecaminosas.

1991: Joo Paulo II: Centesimus Annus (O Ano Centenrio) * * * * * * * Que se identifiquem as falhas das economias, tanto socialista como de mercado; Que se aliviem ou perdoem as dvidas dos pases pobres; Que se avance com o desarmamento; Que se simplifiquem os estilos de vida e se elimine o desperdcio nas naes ricas; Que se implementem prticas pblicas a favor do emprego pleno e da segurana laboral; Que se estabeleam instituies para tratar do controle das armas; Que se apele aos pases ricos para sacrificarem seus lucros e poderio.

1994: Joo Paulo II: Tertio Millenio Adveniente (O Ano Jubilar 2000) O compromisso com * a justia e a paz * o levantar das nossas vozes a favor dos pobres de todo o mundo * a reduo substancial ou o cancelamento total da Dvida Internacional * a reflexo sobre as dificuldades de dilogo entre as vrias culturas; e sobre os problemas relacionados com os direitos das mulheres.

1995: Joo Paulo II: Evangelium Vitae (O Evangelho da Vida) Reconhecimento do valor sagrado da vida humana do princpio ao fim. Aponta como foras negativas: * a violncia contra a vida de milhes de seres humanos, especialmente crianas, que so forados a viver na pobreza, na desnutrio e na fome devido distribuio injusta dos recursos; * as guerras e o comrcio de armas; * a destruio ecolgica; * a difuso criminosa das drogas; * a promoo de certos tipos de actividade sexual que, alm de ser moralmente inaceitvel, tambm cria enormes riscos para a vida; * o aborto provocado, designado por uma estrutura pecaminosa; * o infanticdio de bebs nascidos com graves incapacidades ou doenas; * a eutansia e sua legalizao; * o controle da natalidade usado como meio de controle do aumento da populao das naes mais pobres; * o suicdio assistido (TMA n. 51) Como poderamos ns esquecer-nos de sublinhar ainda mais a opo preferencial da Igreja pelos pobres e os marginalizados? De facto, algum disse que o compromisso com a justia e a paz num mundo como o nosso, que est marcado por tantos conflitos e por intolerveis desigualdades sociais e econmicas, uma condio necessria para a preparao e para a celebrao do Jubileu.

3. COMBONIANOS a) Das Atas Capitulares Fin dagli inizi del nostro istituto, molti comboniani si sono dedicati ad alleviare le sofferenze di poveri, ammalati, emarginati e rifugiati, e alla promozione umana nei campi dello sviluppo sociale, della scuola, della salute, della formazione di leader, ecc. Tutto ci positivo. Oggi tuttavia questo impegno non pi sufficiente. Dobbiamo identificare ed analizzare le cause che sono alla radice del sistema di oppressione strutturatle in campo economico, politico, sociale, culturale e religioso. Tacere di fronte alle ingiustizie significa schierarsi con l'oppressore e porsi contro gli oppressi. (Atti Capitolari 1997 n.107). b) Do site dos Combonianos En un mundo cada vez ms herido por la guerra y la injusticia, dominado por un tipo de globalizacin que excluye a los pobres y militariza la economa, haciendo valer la prepotencia del ms fuerte, los misioneros combonianos confirman su compromiso preferencial por los ms pobres y esclavizados de la tierra, segn el ejemplo de Mons. Daniel Comboni. En el Informe del Vicariato apostlico escrito en 1870, Mons. Comboni, hablando de las razias negreras para cazar esclavos afirma: "...cuando estos desgraciados (negreros) se ensaaban contra los pobres negros de mil maneras, los misioneros, protegan la inocencia y la justicia" y ms adelante aade "... los negros distinguan bien entre los misioneros y los otros blancos, porque vean que la misin, en lugar de

6 matar a los pobres negros, robar a sus hijos, a sus nios y sus vacas, enjugaba siempre sus lgrimas, curaba a los enfermos y les enseaba la moralidad, la justicia y la va del cielo" (S 2088). He ah por qu el compromiso por la justicia, la paz y lo creado en el mundo, para los misioneros combonianos es uno de los aspectos determinantes de la tarea de la evangelizacin. El Evangelio de Jess, anunciado y testimoniado, desenmascara las astucias y los planes de los ricos y poderosos, vence las resistencias a la vida fraterna y valora la dignidad de la persona humana hecha a imagen de Dios. Los combonianos en la promocin de la justicia y la paz se proponen ser signos e instrumentos de comunin y reconciliacin, siendo muy conscientes de que su ministerio puede desencadenar las iras de los poderosos y los soberbios, las persecuciones, las amenazas y a veces el martirio. c) Do Documento LA JUSTICIA COMO RELACIN QUE GENERA VIDA Carta a los miembros de los tres Institutos Combonianos sobre la Justicia, la Paz y la Integridad de la Creacin 2. Gracias a nuestro servicio misionero, iluminamos con la Palabra de Dios la realidad social, econmica, poltica y religiosa en la que vivimos. Con las comunidades cristianas nos empeamos por el desarrollo integral y humano. Nuestra intencin es ayudar a las personas a que lleguen a ser agentes de su propia liberacin, artfices de justicia y de paz. Recurriendo a la Escritura y a nuestra tradicin comboniana, queremos ampliar el horizonte dentro de un contexto global, y as individuar algunos criterios de accin concreta. Consideramos que eso nos ayudar a hacer que el compromiso por justicia y la paz pase de la cabeza al corazn 3. Durante los ltimos 40 aos el compromiso de la Iglesia por la justicia, la paz y la integridad de la creacin ha pasado de la periferia al centro de su misin. El Snodo de los obispos de 1971 dio un impulso notable al desarrollo de este tema con el famoso texto: La accin a favor de la justicia y la participacin en la transformacin del mundo, son dimensiones constitutivas del anuncio evanglico, esto es, de la misin de la Iglesia a favor de la redencin de la humanidad y de su liberacin de cualquier situacin de opresin . El Snodo para Africa saca una aplicacin concreta al decir: Si el anuncio de la justicia y la paz es parte integrante de la tarea de evangelizacin, de aqu se deduce que la promocin de estos valores tambin debe formar parte del programa pastoral de cada comunidad cristiana. . El Snodo para Amrica nos invita a cooperar con otras personas de diversas creencias que deben sentirse movidas... a trabajar juntas por la paz y la justicia . El Snodo para Asia extiende la invitacin a toda la humanidad: En el servicio a la familia humana, la Iglesia se interesa de todos los hombres y mujeres sin distincin alguna, empendose a construir con ellos una civilizacin de amor, fundada sobre valores universales de paz, justicia, solidaridad y libertad, que encuentra su plenitud en Cristo . En el mensaje final del Snodo para Europa los obispos invitan a los europeos a empearse por el bien de todo el mundo, como por ejemplo en la condonacin de la deuda de las naciones ms pobres 27. Un servicio misionero cualificado exige hoy un proceso continuo de renovacin y de crecimiento y una esmerada preparacin para tratar con realidades polticas, econmicas, sociales, culturales y religiosas. Por esta razn, todos nuestros esfuerzos deben fundarse en un vlido anlisis

7 global, en una sana espiritualidad de la creacin y en la verdadera enseanza socio-poltica del magisterio de la Iglesia. Es necesario, por lo tanto, examinar nuestros programas de formacin bajo esta luz, valorar la aspiracin de nuestros jvenes por la justicia, la paz y la integridad de la creacin y corregir situaciones de vida que no estn en sintona con este compromiso. Recalificacin de nuestro compromiso misionero 28. De todo lo antedicho resulta evidente la necesidad de recalificar nuestro servicio misionero en los diversos campos donde lo ejercemos. Por esta razn, algunos tendrn que prepararse en el sector de la economa, de la poltica, de los medios de comunicacin social, de los derechos humanos, de la gestin de conflictos de la construccin de la paz; y otros en algn cierto tipo de presencia en situaciones de violencia y de guerra. Sugerencias para una accin concreta A nivel local 34. Para que nuestro empeo por la justicia, la paz y la integridad de la creacin (JPIC) pase de nuestra cabeza a nuestro corazn, desarrollamos en nuestra vida personal y en nuestras comunidades locales un programa concreto de accin. Analizando juntos el contexto personal, comunitario y social y, despus de un profundo discernimiento comunitario, podremos descubrir oportunidades maravillosas para sanar conflictos internos, y proponer iniciativas varias en reas como: la liturgia, la reconciliacin, la sensibilizacin de las personas, la marginacin, la ecologa, las situaciones de violencia, los derechos humanos, los problemas de la tierra, el empleo, los conflictos tnicos, la corrupcin, el trabajo infantil, el papel de la mujer, los sin techo, los sin tierra, los grupos de presin (lobbying), etc. A nivel provincial y continental 35. A nivel provincial y continental la colaboracin nos ayudar a coordinar los diversos esfuerzos que se hacen y a ensanchar el horizonte ms all de las urgentes y sentidas necesidades locales. Las provincias y delegaciones y, donde sea posible, los continentes, prepararan programas para la sensibilizacin de sus miembros. Se empearn en individualizar algunos laicos, favoreciendo a las mujeres, y darles una preparacin especfica para que puedan ser agentes de justicia, paz y reconciliacin en su pas. Difundirn informes sobre asuntos de GPIC a nivel local y continental, respaldarn el trabajo en red (networking) y los grupos de presin (lobbying) a nivel provincial, interprovincial y continental, y prepararn servicios especiales de JPIC para nuestras revistas combonianas.

d) Do Plano Sexenal da Provncia do Brasil Nordeste 2005-2010 4.2. EIXOS NORTEADORES DA NOSSA AO EVANGELIZADORA1 4.2.1. JUSTIA E PAZ Considerando que Justia e Paz so o eixo central da prtica evangelizadora de Jesus Cristo, da atividade missionria de Daniel Comboni e dos Documentos Capitulares do Instituto2, os Missionrios Combonianos do Brasil Nordeste assumem em sua vida pastoral e evangelizadora o anncio testemunho da Justia e da Paz. Entendemos por justia e paz um conjunto de relaes sociais, culturais, antropolgicas, msticas e pastorais que visam resgatar, promover e defender a dignidade integral de pessoas, grupos, etnias e povos em situao de excluso social e econmica, mediante a defesa intransigente de seus direitos. Justia e paz, longe de ser uma mera prioridade temporria ou uma mera solidariedade formal com os excludos so o eixo e o esprito que devero permear de forma abrangente e diversificada a totalidade do nosso ser e agir missionrios (formao de base e permanente, vida pastoral e ministerial, formao social e poltica, vida comunitria, animao missionria e vocacional e espiritualidade). Nesse sentido, as comunidades combonianas desta Provncia ao longo do prximo sexnio procuraro: a) Apoiar, favorecer e criar centros de defesa da vida e DHECA (Direitos Humanos, Econmicos, Culturais, e Ambientais); b) Educar e formar mediante cursos formais, catequese inculturada, cursos bblicos, seminrios e outros, lideranas, comunidades e grupos para uma nova conscincia e uma nova prtica quanto aos direitos; c) Promover em seio comunidade e igreja local, novos ministrios que venham a valorizar a defesa e a promoo da dignidade da pessoa e a integridade da criao; d) Informar e denunciar com a sociedade organizada, junto opinio pblica em geral e s instncias formais da Justia, toda forma de abuso e cerceamento aos direitos da pessoa.

Diferentemente dos planos anteriores em que escolhemos prioridades que possuam um carter mais conjuntural, queremos nesse sexnio assumir em carter mais estrutural e permanente dois eixos sobre os quais no s planejaremos nossas atividades, mas serviro como critrios e indicadores para o nosso ser missionrios: justia e paz e juventude para a paz. Tendo como base esses eixos norteadores, iremos re-ler, re-avaliar e re-direcionar a nossa ao evangelizadora, formativa, organizativa e mstica em todas as nossas reas de trabalho, a saber, periferias urbanas, afrodescendentes e minorias tnicas, mundo rural, campos especficos, etc. 2 Doc. Capitulares 2003, 46: JPIC parte integrante da misso da Igreja. A partir de 1985 tornou-se uma prioridade no nosso Instituto e deve continuar a s-lo....

Você também pode gostar