INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

CURSO 2012-2013 DAVID FERNNDEZ PREZ

DAVID FERNNDEZ PREZ 2 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

CONTENIDOS
TEMA I. A LITERATURA GALEGA: CONCEPTO, DELIMITACIN E PECULIARIDADES DO SISTEMA LITERARIO GALEGO. A LITERATURA GALEGA E O(S) SEU(S) CANON(S). PERIODOLOXA DA LITERATURA GALEGA.

TEMA II. A LITERATURA GALEGO-PORTUGUESA. MARCO HISTRICO. VIXENCIA E USOS DA LINGUA GALEGA NA IDADE MEDIA. A LRICA PROFANA MEDIEVAL. A LRICA RELIXIOSA. A PROSA HAXIOGRFICA E HISTRICA. A PROSA DE FICCIN. TEXTOS A COMENTAR.

TEMA III. OS SCULOS ESCUROS: CRONOLOXA E TEXTOS FUNDAMENTAIS (AT 1808). IMPORTANCIA DOS SONETOS RENACENTISTAS, BARROCOS E PRERROMNTICOS. OS ILUSTRADOS GALEGOS. TEXTOS A COMENTAR. TEMA IV. O PRE-REXURDIMENTO. CRONOLOXA E ASPECTOS HISTRICOS E LITERARIOS (1808-1861). TEXTOS A COMENTAR. TEMA V. O REXURDIMENTO. CONCEPTO E LMITES CRONOLXICOS. A POESA DO REXURDIMENTO. A TRADA CANNICA: EDUARDO PONDAL, ROSALA DE CASTRO E MANUEL CURROS ENRQUEZ. TEXTOS A COMENTAR. TEMA VII. A PROSA DO REXURDIMENTO. NOVELA E RELATO. MARCIAL VALLADARES, ANTONIO LPEZ FERREIRO E OUTRO NARRADORES DE INTERESE. O TEATRO. PRENSA E PUBLICACINS PERIDICAS. TEXTOS A COMENTAR. TEMA VIII. TEMPOS TEXTOS A COMENTAR.
DO

AGRARISMO. CONCEPTOS

FUNDAMENTAIS.

PRINCIPAIS

VOCES LITERARIAS.

DAVID FERNNDEZ PREZ 3 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

A Literatura Galega: concepto, delimitacin e peculiaridades do sistema literario galego. A literatura galega e o(s) seu(s) canon(s). Periodoloxa da literatura galega.
A literatura galega a literatura escrita en lingua galega. Anda que existen partidarios de estudar a galegos que escriben noutra lingua que non sexa a lingua galega. Por exemplo. Valle-Incln galego e escribiu moi pouco en lingua galega pero o seu xito foi en lingua castel. Ademais, estes partidarios tamn inclen obras que recibiran influenzas de Galicia ou da lingua galega. Hai que ter en conta que esta opinin non a mis estendida nin a mis aceptada polo que a primeira opcin queda como a opcin mis estndar. Sobre a bibliografa, aparece na gua docente da materia un conxunto de materiais moi elaborados de gran informacin bsica coma a complementaria. Como manual destacable desta materia cabe destacar: Literatura Galega. Aportacins a unha historia crtica de Anxo Tarro Varela. A literatura galega, coma noutras linguas, teen os seus canns. Na literatura galega aparecen un conxunto de autores que constiten o canon literario da lingua galega. Estes canons poden ser: Rosala de Castro, Eduardo Pondal e Manuel Curros Enrquez. Anda que existan posturas favorables a Rosala e outras que aceptan mis a Pondal. De maneira obxectiva hai que aceptar estes tres autores como canns da literatura galega. O mbito mis importante do tema perodoloxa da literatura galega, amosa unha lia imaxinaria dos grandes perodos histricos literarios da lingua galega. A continuacin aparecer un esquema coas pocas e as datas mis relevantes e logo aparecer un cadro similar con datos mis profundos. 1. POCA MEDIEVAL Comeza ( lmite a quo) no 1200 coa aparicin dos primeiros textos: Ora faz osto senhor de Navarra ( cantiga de escarnio de Joan Soarez de Pavha ou Pavia). Remata ( lmite ad quen) no 1354 coa morte de Don Pedro de Portugal, Conde de Barcelos e fillo do rei Don Dins, quen doou o Livro das cantigas ( posibelmente o orixinal sobre o cal se fixeron os apgrafos italianos) ao rei Afonso XI de Castela. 2. ETAPA DE DECADENCIA DA LRICA GALEGO PORTUGUESA: ESCOLA GALEGO CASTEL (1354 finais do sculo XV) 3. SCULOS ESCUROS (de 1483 morte do Mariscal Pardo de Cela a 1808 invasin francesa) 4. PRE REXURDIMENTO (1809 invasin francesa 1861 Xogos Florais da Corua)

DAVID FERNNDEZ PREZ 4 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

5. REXURDIMENTO (1861 Xogos Florais 1906 Real Academia Galega) 6. SCULO XX 1.6.1. Etapa agrarista ( 1906 1916 ) 1.6.2. poca Ns ( 1916 1936/1939) 1.6.3. Etapa da ditadura franquista ( 1939 1975) 1.6.4. Etapa da democracia ( 1975 ...)

DAVID FERNNDEZ PREZ 5 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

DAVID FERNNDEZ PREZ 6 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

DAVID FERNNDEZ PREZ 7 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

A literatura galego-portuguesa. Marco histrico. Vixencia e usos da lingua galega na Idade Media
Galicia e o norte de Portugal van a quedar xeograficamente moi pronto ao marxe da loita da reconquista. Santiago de Compostela convertese no punto de chegada do famoso Camio: un conxunto de peregrinos atravesa o norte peninsular para chegar a Santiago de Compostela e visitar a tumba do apstolo Santiago. Polo tanto tamn circula a cultura, a arte, as novas ideas, os trobadores e xograres de toda Europa. Os dous feitos anteriores, Galicia aparte da Reconquista e foco das peregrinacins cun desenrolo e esplendor da literatura galega en xeral. Desde os sculos VII-IX o latn falado na antiga provincia romana de Gallaecia vai dando lugar a unha lingua romance chamada galego-portugus. Ata o sculo XII, Galicia e os territorios do actual Portugal estaban nunha mesma unidade poltica ata mediados do sculo XII Galicia se integra no reino de Castel e Len e Portugal queda separada politicamente anda que segue empregndose o galego-portugus ata finais do sculo XIV. A etapa medieval, especialmente a que ocupa os sculos XII, XIII e XIV coecese co nome de literatura galego-portuguesa en vinculacin a unidade lingstica. Seu froito mis destacado son os clebres Cancioneiros, antoloxas de poemas destinados ao canto ou as Cantigas. Nestes cancioneiros recollan os mellores poetas ou trobadores da escola lrica galego portuguesa. A cantiga mis antiga aparece no 1200 coa aparicin dos primeiros textos: Ora faz osto senhor de Navarra ( cantiga de escarnio de Joan Soarez de Pavha ou Pavia). E remata no ano 1354 coa morte de Don Pedro de Portugal, Conde de Barcelos e fillo do rei Don Dins, quen doou o Livro das cantigas ( posibelmente o orixinal sobre o cal se fixeron os apgrafos italianos) ao rei Afonso XI de Castela. O galego nos sculos XII-XV era a lingua de todo o pobo e unha lingua ata certo punto normalizada, dicir, usbase na vida administrativa, nos contratos, testemuas e outros documentos xurdicos. Sen embargo, moi pronto comeza a penetracin do casteln coma lingua da Administracin. Toledo substituir tamn a Santiago como centro poltico e cultural. Aparecer a famosa diglosia galega, o galego s como lingua oral e coloquial e o casteln para a Administracin. No sculo XIV, nas guerras civs entre Pedro I e Henrique II, a nobreza galega opta polo primeiro que ser o derrotado. Como consecuencia, a nobreza e o alto clero galegos sern substitudos por outros de fora de Galicia que traern coma lingua, o casteln que convrtese na lingua da administracin, da igrexa e do rural. O galego comeza a usarse coma lingua oral e rural. Por outra parte, o fracaso no sculo XV das das revoltas irmandias tamn un duro fracaso para Galicia. Na guerra civs entre Isabel a Catlica e Juana la Beltraneja, Galicia tamn apoia a perdedora. Os Reis Catlicos aproveitando esta conxuntura van a impoer a sa poltica centralizadora e impoen o casteln como lingua nica.

DAVID FERNNDEZ PREZ 8 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

Esta situacin do galego reducido a lingua oral da sociedade mis baixa, a literatura escrita en galego practicamente desaparece. S permanece como lingua literaria na lrica e na narrativa populares de transmisin oral e annima. De a que se coeza esta etapa que vai comezar que abarca os sculos XVI, XVII e XVIII como os Sculos Escuros da literatura galega.

A lrica profana medieval: Cronoloxa, xneros das Cantigas e cdices

O esplendor da literatura medieval galega concrtase no Cdices ou Cancioneiros. Os Cancioneiros son antoloxas dos mellores poemas lricos dos trobadores mis recoecidos da lrica galega-portuguesa medieval. Os poemas desta escola lrica reciben o nome das cantigas, porque estaban destinadas ao canto. Ademais conservase a notacin musical dalgunha delas. Eran compostos habitualmente por trobadores e cantados por xograres que se acompaaban de instrumentos. Su interpretacin realizbase normalmente nas Cortes pero tamn se daban nas festas ou romaras populares. A escola lrica galego-portuguesa entndese dende o ano 1200, ano no que pode datarse a primeira cantiga conservada ata 1354, ano da morte de Don pedro, Conde de Barcelos que foi o ltimo gran mecenas dos trobadores desta escola. A lrica galego-portuguesa est moi influda pola lrica provenzal especialmente da cans e do servents e polo chamado amor corts propagado pola escola provenzal. Nesta lrica a muller era considerada un ser ideal e o trobador a canta anda que a sa relacin sexa seor-vasalo- la dama a dona ou senhor e o trobador o servidor. Na lrica profanan destacan tres xneros ou tipos caractersticos de cantigas: A CANTIGA DE AMIGO o poema amoroso que o trobador pon na boca dunha moza que expresa algn sentimento como dor pola ausencia do amado, abandono ou desprezo deste, alegra polo encontro, confidencias a nai, irms ou amigas sobre a experiencia amorosa. Son as vivencias da experiencia amorosa expresadas dende a perspectiva feminina. A CANTIGA DE AMOR o poema de tema amoroso posto en boca masculina e que expresa as emocins propias da experiencia amorosa pero neste caso expresadas dende a perspectiva masculina. A CANTIGA DE ESCARNIO E MALDICIR son poemas satricos que critican algn vicio, mal comportamento o incluso unha persoa concreta que presenta malos comportamentos.

Estes poemas han chegado a ns, fundamentalmente, a travs de tres Cancioneiros, pero tamn se conservan outros testemuas:

DAVID FERNNDEZ PREZ 9 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

CANCIONEIRO DE AJUDA, conservado no palacio real de Ajuda, en Lisboa compilado a finais do sculo XIII, contn 310 cantigas de amor. CANCIONEIRO DA BIBLIOTECA VATICANA: Conservado nesta biblioteca. Foi copiado por orde do humanista italiano Angelo Colocci no sculo XVI, dun cancioneiro portugus hoxe perdido. CANCIONEIRO DA BIBLIOTECA NACIONAL DE LISBOA: Copiado tamn no sculo XVI en Italia, por orde de Colocci, foi encontrado na biblioteca do conde Brancuti e adquirido polo goberno portugus en 1924. Hoxe consrvase en 1924. Hoxe consrvase na Biblioteca Nacional de Lisboa. Contn 1647 composicins dos tres xneros e un Arte de trovar, na que entre outras cousas caracteriza os tres tipos de cantigas citadas. O PERGAMIO VINDEL un pergamio que debe seu nome ao anticuario Pedro Vindel que deu con el en 1915 e contn as sete cantigas de amigo de Martn Codax coa notacin musical de seis delas. O PERGAMIO SHARRER dbese o seu nome ao seu descubridor e contn sete cantigas de amigo do rei Don Dins, tamn con notacin musical.

A importancia dos pergamios Vindel e Sharrer fundamental para a msica, pois os Cancioneiros non conteen a notacin musical para interpretar as cantigas. Grazas a estes dous testemuas sabemos cmo era a msica coa que se interpretaban as cantigas profanas.

Trobadores e outros compositores

TROBADOR. O termo trobador de orixe provenzal e xa aparece acuado en textos galego-portugueses do sculo XIII, con esa palabra designbase aqueles homes que tian calidade artsticas no dominio da gramtica, a retrica e a msica. Algns trobadores pertencan s altas clases sociais como a nobreza e ata foron reis como Alfonso X o sabio ou Don Dins de Portugal. Adoitaban practicar a arte de trobar de xeito desinteresado e polo seu propio pracer. Unha vez composta a Cantiga entregbanlla aos xograres para que interpretase. Os trobadores mis ricos tian un xograr ao seu servizo para cubrir estes mesteres. Con todo, tamn haba un bo nmero dos que exercan este oficio que procedan dos baixos estamentos da sociedade. Os trobadores eran, a maiora das veces, os autores e compositores das cantigas, anda que non sempre as interpretaban. XOGRAR. Existan das clases de xograres, os que vivan viaxando constantemente, realizando as sas representacins nas prazas dos pobos a cambio de dieiro, e os que tian un traballo fixo na Corte do rei ou dun nobre. O xograr adoitaba ser un acompaante do trobador que interpretaba cun

DAVID FERNNDEZ PREZ 10 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

instrumento musical ou simplemente co seu canto. O xograr adoitaba ser de humilde condicin anda que algns podan acadar a situacin de trobador. Por exemplo, o caso de Bernardo de Bonaval. SEGREIS. Os segreis pertencan a burguesa, deste xeito eran poetas e cantores de profesin anda que as composicins que interpretaban tamn poda pertencer a outros autores. Socialmente os segreis ocupaban un nivel mis alto que os xograres, xa que adoitaban ser escudeiros. O segrel unha figura exclusiva da lrica galega. SOLDADEIRAS. Eran mulleres que se dedicaban a cantar, bailar e tocar instrumentos musicais acompaando aos xograres ou segreis. A soldadeira de maior fama Mara Prez ou mis coecida co pseudnimo de Mara Balteira Entre os sculos XIV e XV aparece a figura dos MENESTREIS. eran os encargados da parte musical, xa que se trataba de msicos que tocaban diversos instrumentos e acompaaban aos cantores.

Cantigas de Amigo
A cantiga de amigo o xnero mis caracterstico da escola galego-portuguesa, pois se conservronse medio millar delas, ofrecendo unha marcada cohesin temtica e formal. Nestas cantigas, o personaxe central, a moza presenta seus sentimentos amorosos ou fala simplemente do seu amigo. Encntrase soas ou dialogando cos seus confidentes que poden ser a nai, unha (ou mis) amigas ou/e irms e a natureza. Predominan os motivos da despedida e da separacin nun ambiente primaveral con flores, paxaros e rbores, e moi comn a aparicin dunha fonte, dun ro ou do mar. Estes ambientes tratarn os subxneros das cantigas e teen un forte simbolismo ertico. Na cantiga de amigo, ao contrario da cantiga de amor, hai referencias ao aspecto fsico da moza, hai cualificativos estereotipados e diminutivos, ademais de ter palabras arcaicas ou estranxeiras. O amigo, a quen menciona case sempre no primeiro verso, non ten outros atributos que o mozo ao que ama ou ao que sospeita de amar. En canto a forma, os trobadores ou os xograres raras veces introducen a cantiga de mestra e hai un predominio da estrofa de seis versos e a cantiga de tres estrofas. Estas cantigas caracterzanse polo emprego do dstico con refrn. A primeira estrofa sguelle outra que a sa copia literal pero con rimas cambiadas, para lograr isto existen uns procedementos dos que un a inversin no orde das palabras. Estilo popular e orixe autctono Outro procedemento a substitucin dun trmino por outro mis ou menos similar, este recurso cocese co nome de paralelismo literal. Os outros procedementos son o leixaprn e o refrn.

DAVID FERNNDEZ PREZ 11 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

O leixaprn (palabra medieval composta de leixa -deixa- e pren -colle-) un recurso estilstico caracterstico das cantigas de amigo galego-portuguesas. Consiste na repeticin dos segundos versos dun par de estrofas como primeiros versos do par seguinte. Un exemplo pdese ver nesta cantiga de Martn de Xinzo:

Como vivo coitada, madre, por meu amado, 1.

CA M'ENVIOU MANDADO QUE SE VAI NO FERIDO: 3.

e por el vivo coitada! 2. Como vivo coitada, madre, por meu amado,
CA M'ENVIOU MANDADO QUE SE VAI NO FOSSADO:

e por el vivo coitada!

LEIXAPRN

CA M'ENVIOU MANDADO QUE SE VAI NO FERIDO, eu a Santa Cecilia de coran o digo: e por el vivo coitada! CA M'ENVIOU MANDADO QUE SE VAI NO FOSSADO, eu a Santa Cecilia de coran o falo: e por el vivo coitada! Como se observa, os versos 2 e 5 (os segundos das das primeiras estrofas) reptense como primeiros da 3 e 4 estrofas, respectivamente.

1. 2. 3.

Los versos escritos en negrita son o recurso chamado PARALELISMO LITERAL. Los versos escritos en cursiva son o recurso chamado REFRN. Los versos escritos sinalados con frechas para maior comprensin, o recurso chamado LEIXAPRN (Aparecen dous casos)

DAVID FERNNDEZ PREZ 12 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

Cantigas de Amor
A cantiga de amor a que amosa unha maior influenza provenzal, occitnica. o xnero que mellor reflicte a moda do amor corts difundida por toda Europa dende o sur de Francia. O estilo culto. Reciben a concepcin de amor como un servizo feudal na que a dama convertese no senhor ou a dona. Ntase na cantiga de amor un empobrecemento dos temas respecto a cans. O eloxio da dama un dos temas principais da cantiga de amor. sanse termos formais para sinalar a presenza das calidades espirituais. Nas cantigas de amor, igual que nas cantigas de amigo, os personaxes nunca teen nome. Tampouco teen trazos fsicos ou sociais que os identifiquen. Nunca son altos, baixos, rubios ou morenos. A descricin da amada redcese a xeneralidades, dicir desaparecen os elementos sensibles ou concretos, limitndose a sentimentos abstractos e a montona tristeza dos afectos. O tema predominante da cantiga de amor o rexeitamento da dama e a tristeza do poeta. A desesperacin do amante forma o ncleo de moitas cantigas. Na lrica galegoportuguesa a muller non corresponde aos sentimentos que manifesta o home, rexeitando ao expresar o amor. l, ante la senhor sente medo pavor, non se atreve a declarar seus sentimentos. Sen embargo ao ter que ocultalos durante moito tempo sofre unha batalla interior que produce o enlouquecemento do poeta e incluso a sa morte (polo menos morte potica). Predominan as catro estrofas de sete versos, octoslabos o decaslabos, como a cans occitana. Usando o dobre o mordobre, os trobadores logran un tipo de paralelismo que consiste na repeticin dos mesmos motivos u outros, en tdalas estrofas. A sintaxe complcase con relacin a cantiga de amigo: Na cantiga de amor constrese, ao comezo, cada estrofa como unidade complexa, rica en subordinacins. As cantigas discorren mediante construcins e encabalgamentos sucesivos do principio ao fin de cada estrofa, son a maior parte as de amor. Emprego do paralelismo, encabalgamento e presenza do dobre e do mordobre son procedementos das cantigas de amor.

Cantigas de escarnio e maldicir

Esta cantigas representan a poesa satrica galego-portuguesa derivada del sirvents provenzal. Polas definicins dadas no arte de trobarvemos que en principio, exista unha entre as das stiras. Nas cantigas de escarnio falan mal de algun por medio de ambigidades, e xogos semnticos, palabras encubertas. O nome da persoa non revelado, faise unha referencia velada e indirecta a persoa burlada, para que o destinatario non sexa recoecido utilizando palabras con dobre sentido. A linguaxe e traballada, chea de sutilezas e ambigidades, o poeta utiliza la irona e mordaz.

DAVID FERNNDEZ PREZ 13 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

Nas de maldicir, o poeta expresa unha stira directa e sen dobre sentido. comn a agresin verbal persoa satirizada, e moitas veces son utilizados vulgarismos, insultos e palabras obscenas. O nome da persoa satirizada pode o non pode ser revelado. Estas cantigas se ben presentan algunhas diferenzas na forma de presentar o mesmo tema en realidade poden considerarse un xnero unitario, por non haberen diferenzas sistemticas, pois seguen un mesmo modelo. non hai grandes diferenzas entre elas Entre as cantigas de escarnio e maldicir, pdense distinguir varios subxneros: Invectivas persoais, sirventeses polticos e morais e stiras literarias.

Subxneros das cantigas

Dentro da cantiga de amigo a crtica establece distintos subxneros, tendo en conta os diferentes motivos o temas que nelas se traten: MARIAS O BARCAROLAS, se desenrolan nun paisaxe mario. Dentro desde grupo cabe destacar as do almirante Paio Gmez Chario, nunha delas a amiga amosa a sa alegra porque o amado deixa des er almirante e iso o libra dos perigos. As sete cantigas de Martn Codax, que transcorren nun paisaxe marieiro vigus. de especial mencin Seame eu na ermida de San Simn, a mis clebre cantiga galega. Nela a amiga expresa seu desacougo porque o amigo non chega, mentres ela o espera na illa de san Simn. CANTIGA DE ROMARA, presenta un asunto amoroso que se desenrola no marco dunha romara popular: la moza encontra seu amado na romara e pide permiso a sa nai para poder verse con seu amado. Salientaron no cultivo deste subxnero: Airas Nunez, Johan Servando, etc. ALBAS, a alba de orixe provenzal narra a despedida dos amantes vencer despois de teren pasado a noite xuntos alertados polos berros dun vixa que anuncia a ma que chega. clebre a de Nuno Fernndez Tormeol BAILADAS, nela una moza sola con seus amigas, baila mentres espera a chegada do amigo. Es clebre a de Airas Nunes. Trtase de composicins destinadas danza coral exprsase nelas a alegra de amar e de vivir. Todas presentan paralelismo e leixaprn. CANTIGAS DIALOGADAS, nestas cantigas a moza dialoga sobre os seus sentimentos coa nai, coas irmns, o coas amigas. CANTIGAS MONOLOGADAS, nestas cantigas a moza dialoga cos elementos da natureza e expresa seu angustia ante a espera amorosa. Como por exemplo a Cantiga de Martn Codax, onde o confidente da moza e o mar de Vigo. CANTIGAS PSEUDODIALOGADAS, Nestas cantigas a moza dialoga sola e aparece un receptor sen dilogo.

DAVID FERNNDEZ PREZ 14 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

Xneros menores
TENZN, unha cantiga dialogada na que dous trobadores inician un enfrontamento satrico. Se Conservan uns trinta textos deste tipo e todos eles datables entre 1250 e 1280. Existe ademais a variante chamada partimen ou joc partic. CANTIGA DE SEGUIR, cantiga que imita a outro poema, a imitacin pode ser literal ou con modificacins. Imtase a msica, a estrutura, o refrn, o retrouso , etc. Normalmente derivan das cantigas de escarnio, pero hai algn exemplo de seguimento de cantigas de amigo. PRANTO, Cantiga que expresa dor pola morte dun personaxe ilustre. Se conservan cinco texto, catro son de Pero da Ponte

Xneros contaminados
DESACORDO, Cantigas de orixe provenzal que presentan alternancia do esquema mtrico dunha estrofa a outra , ou alternancia de lingua o temas. Se conservan no mis de cinco cantigas. PASTORELA, Cantigas que falan do amor entre pastores e disctese que sexa un subxnero das cantigas de amor ou de amigo. LAI, Cantigas centradas na queixa amorosa e cunha modalizacin narrativa. Seu contido est vinculado a materia de Bretaa. Se conservan cinco textos, tres deles traducins de lais franceses. En ocasins son considerados subxneros das cantigas de amor ou de amigo.

Clasificacin das Cantigas segundo os seus recursos formais.

CANTIGA DE MESTRA: acostuma ter catro estrofas. Carece de refrn (estribillo). Utilzase sobre todo nas cantigas de escarnio e nas cantigas de amor. Teen a sa orixe na poesa dos trobadores provenzais e de orixe culta. CANTIGA DE REFRN: O seu elemento caracterstico o retrouso (refram). A orixe popular. frecuente sobre todo nas cantigas de amigo.

DAVID FERNNDEZ PREZ 15 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

Autores
CANTIGAS DE AMIGO AMBIENTADAS NA MARIA. 1. MARTN CODAX: Xograr o segrel de orixe galega, as constantes referencias a Vigo contidas en todas as sas cantigas ags unha unha proba do seu centro xeogrfico da sa actividade potica. Anda que de clase humilde, as condicins tcnicas e retricas das sas composicins amosan unha educacin en ambientes clericais ou aristocrticos. A datacin do pergamio Vindel, que contn a meloda de seis das sas cantigas de amigo, no ultimo terzo do sculo XIII, permite situar a actividade de Martn Codax a mediados ou no terceiro cuarto do sculo XIII.
Mia irmana fremosa, treydes comigo a la igreja de Vig, u o mar salido. E miraremos las ondas! Mia irmana fremosa, treydes de grado a la igreja de Vig, u o mar levado. E miraremos las ondas! A la igreja de Vigo, u o mar salido, e verra i mia madr e o meu amigo. E miraremos las ondas! A la igreja de Vigo, u o mar levado, e verra i mia madr e o meu amado E miraremos las ondas!

2. MENDINHO: Xograr galego, orixinario de Vigo, onde anda existe unha ermida
consagrada a San Simn, ermida cantada por Mendinho na sa cantiga. Non hai deste xograr ningunha informacin, xa sexa documental, xa sexa extrada do seu corto cancioneiro.
Sedia-mi eu na ermida de San Simion e cercarom-mi-as ondas, que grandes son. Eu atendendo o meu amigu! E verr? Estando na ermida, ant o altar, cercaron-mi-as ondas grandes do mar. Eu atenden*do o meu amigu! E verr?] E cercaron-mi-as ondas, que grandes son; non ei [i] barqueiro nen remador. Eu [atendendo o meu amigu! E verr?] E cercaron-mi-as ondas do alto mar: non ei [i] barqueiro nen sei sei remar; Eu aten[dendo o meu amigu! E verr?]

DAVID FERNNDEZ PREZ 16 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

3. PAI GMEZ CHAIRINHO: Trobador galego, descendente dunha liaxe galega asentada na provincia de Pontevedra. Nacera redor de 1225, pero sa producin descoecida ata 1284, momento no que nomeado Almirante do mar. Con anterioridade a estas data, s hai referencias a sa figura militar e a sa relacin con Alfonso X. A partir de 1284 convrtese nunha figura de importancia para o rei sancho IV.
As ffrores do meu amigo briosas van no navyo! E vanss as frores d aqu ben con meus amores! Idas som as frores d aqu ben con meus amores! As froles do meu amado briosas van no barco! E vanss as froles d aqui ben con meus amores! Idas son as frores d aqui ben con meus amores! Briosas van no navio, pera chegar ao ferido. E vanss as froles d aqui ben con meus amores! Idas son as frores d aqui ben con meus amores! ()

CANTIGAS AMBIENTADAS NA NATUREZA 4. PERO MEOGO: Probablemente xograr galego do que se formularon diversas propostas de identificacin. A sa colocacin no hipottico Cancioneiro de Xograres Galegos apoia a sa naturalidade galega. Estivo activo durante a segunda metade do sculo XIII. de gran relevancia a sa influenza de cervos nas sas cantigas.
Levus' a louana, levus' a velida, vai lavar cabelos na fontana fra, leda dos amores, dos amores leda. Levus' a velida, levus' a louana, vai lavar cabelos na fra fontana, leda dos amores, dos amores leda. Vai lavar cabelos na fontana fra, passou seu amigo que lhi ben quera, leda dos amores, dos amores leda. Vai lavar cabelos na fra fontana, passa seu amigo que muit' a amava, leda dos amores, dos amores leda. (...)

DAVID FERNNDEZ PREZ 17 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

5.

FERNAND ESQUO:

Trobador galego, membro dos esquo, da pequena nobreza galega. Fernand Esquo, pola sa colocacin dos cancioneiros estivo activo a finais do sculo XIII e inicios do XIV. referencias xeogrficas das sas cantigas sinalan que se relacionou coas vilas de Santiago e Lugo.
-Que adubastes, amigo, al en Lug'u andastes ou qual he essa fremosa de que vs vus [namorastes? -Direi-vo-lo eu, senhora, poys me tam bem [preguntastes: o amor que eu levei de Santiago a Lugo, esse m'aduss'e esse mh- adugo. -Que adoubastes, amigo, hu tardastes noutro da, ou qual he essa fremosa que vus tam ben pareca? -Direi-vo-lo [eu], senhora, pois hi tomastes perfa: o amor que eu levei de Santiago a Lugo, esse m'aduss'e esse mh-adugo. ()

6.

(TORNEOL): Trobador do segundo terzo do sculo XIII, de condicin cabaleiro, vinculado s ambientes da corte castel de Alfonso X, segundo se deduce se considera que o apelido Torneol unha alteracin.
NUNO FERNNDEZ
Levad', amigo, que dormides as manhas frias; todalas aves do mundo d' amor dizian: leda m' and' eu. Levad', amigo, que dormide' -las frias manhas; todalas aves do mundo d' amor cantavan: leda m' and' eu. Toda-las aves do mundo d' amor diziam; do meu amor e do voss' en ment' avian: leda m' and' eu. Toda-las aves do mundo d' amor cantavan; do meu amor e do voss' i enmentavan: leda m' and' eu. ()

CANTIGAS DE ROMARAS REFERIDAS A LUGO: Aparecen diversos autores que poden destacar, nesta temtica LOPO LIANS, JOHAN DE REQUEIXO E PERO DE VEER.

CANTIGAS REFERIDAS A ESCOL COMPOSTEL 7. BERNAL DE BONAVAL: Natural do sudoeste de Galicia, sera un xograr posiblemente ligado a corte senorial dos Sousas, que probablemente frecuentou a corte de Alfonso x o sabio. anda que se pensa que natural de Compostela, activo poeticamente na primeira metade do sculo XIII.
A dona que eu am'e tenho por senhor amostrade-mi-a, Deus, se vos em prazer for, se nom dade-mi-a morte.

DAVID FERNNDEZ PREZ 18 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

A que tenh'eu por lume d'estes olhos meus e por que choram sempre, amostrade-mi-a, Deus, se nom dade-mi-a morte. ()

8. AIRAS NUNES: Clrigo probablemente galego. Case con total seguridade compuxo as sas cantigas na corte de Sancho IV, no perodo que decorre entre 1284 e 1289. Atribueselle unha colaboracin na colaboracin da autora das Cantigas de Santa Mara. Tivo relacins literarias con Johan Zorro, Nuno Fernndez, Don Dins e Johan Arias de Santiago, outro autor destacado da escola compostel.
Bailemos ns ja todas tres, ai amigas, so aquestas avelaneiras frolidas, e quen for velida como ns, velidas, se amigo amar, so aquestas avelaneiras frolidas verr bailar. Bailemos ns ja todas tres, ai irmanas, so aqueste ramo d' estas avelanas, e quen for louana como ns, louanas, se amigo amar, so aqueste ramo d'estas avelanas verr bailar. ()

CANTIGAS REFERIDA A AUTORA DE REIS

9.

DON DINS DE PORTUGAL:

Fillo de Alfonso III de Portugal e de Dona Beatriz de Castel, e polo tanto neto de Alfonso X. Naceu en 1261. Reinou dende 1279 ata 1325, data da sa morte. Continuou a lia iniciada polo seu pai, convertendo a sa Corte en fogar de moitos trobadores e no ncleo de supervivencia da tradicin lrica galega portuguesa.
Quereu em maneira de proenal fazer agora hun cantar damor, e querrei muiti loar mia senhor a que prez nen fremusura non fal, nen bondade; e mais vos direi en: tanto a fez Deus comprida de ben . que mais que todas las do mundo val

10. ALFONSO X: Fillo de Fernando III o Santo e Beatriz de Suabia, naceu en Toledo no 1221. Sen dbida protagonista da organizacin do Estado Medieval da pennsula ibrica. Trobador prolfico e autor das cantigas marianas coecidas como Cantigas de Santa Mara, a sa corte converteuse en lugar de encontro de trobadores. O seu reinado coincide coa fase de mximo esplendor da nosa lrica.
Non quereu donzela fea Que anta mia porta pea Non quereu donzela fea E negra come carvon, Que anta mia porta pea Nen faa come sison.

DAVID FERNNDEZ PREZ 19 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

Esquemas de temtica profana

As cantigas de amigo
QUEN FALA?
A VOZ POTICA OU EU LRICO (NON CONFUNDIR COA AUTORA): UNHA MOZA EXPN OS SEUS SENTIMENTOS AMOROSOS. PALABRAS CLAVE: AMIGO ( AMADO)

TEMAS: DESTACA A EVOCACIN DO AMIGO, QUE NORMALMENTE EST AUSENTE, QUE SE PODE CONCRETAR EN SUBTEMAS COMO O AMOR ENTRE A MOZA E O AMIGO, A OPOSICIN DA NAI E DAS IRMNS, A AXUDA DAS AMIGAS PARA QUE INTERCEDAN, A COITA OU A TRISTURA DA AUSENCIA, A LEDICIA POLO E O ENCONTRO DO AMIGO, O DESEXO DE ATOPALO, ETC. VOCES: MONODIALOGADAS (S FALA A AMADA OU A MOZA), PSEUDODIALOGADAS (S FALA A MOZA ANDA QUE APAREZAN PERSONAXES COMA A NAI, IRMNS OU A NATUREZA) E DIALOGADAS (FALA A AMADA OU A MOZA E OUTROS PERSONAXES COMA A NAI, IRMNS OU AS AMIGAS). NORMALMENTE SON CANTIGAS DE REFRN. CMO SE DIRIXE AO AMIGO? POIS DIRECTAMENTE OU INDIRECTAMENTE. PERSONAXES: A MOZA, O AMIGO, A NAI, A IRM (S), A AMIGA (S) E A NATUREZA. AMBIENTES: RURAL - POPULARES (COMA A MARIA, A FONTE), DOMSTICOS - SOCIAIS (COMA A IGREXA) OU CORTESNS. TIPO DE AMOR: AMOR GALAICO (REALISTA, CON FORTE PRESENZA FEMININA E DA NATUREZA COMO MARCO, SMBOLO ERTICO E ELEMENTO ANIMADO) SMBOLOS: SON IMAXES PROPIAS DA LRICA POPULAR E NELAS OS ELEMENTOS DA
NATUREZA XOGAN UN PAPEL FUNDAMENTAL COMO CONFIDENTES DO AMOR OU SMBOLOS DESTE AMOR (A AUGA COMO SMBOLO DA FERTILIDADE, O MAR COMO SMBOLO DA PAIXN OU SEPARACIN DOS AMANTES, O VENTO E OS CERVOS COMO SMBOLOS VIRS. EN DEFINITIVA SON DESCRICINS DE ESCENAS COTIS DE ESCENAS COTIS OU EXPRESIN DA SENSUALIDADE E DO EROTISMO.

TIPOS

DE CANTIGAS DE AMIGO: ALBAS (AMBIENTADAS NO MENCER), BAILADAS

(CANTIGAS DE TON FESTIVO NAS QUE SE CONVIDA DANZA), BARCAROLAS OU MARIAS (REFERENCIAS AO MAR, AO RO OU AS FONTES) E ROMARAS (AMBIENTADAS ARREDOR DUNHA ERMIDA OU UN SANTUARIO) RECURSOS FORMAIS: LEIXAPRN (OS DOUS SEGUNDOS VERSOS DE DAS PRIMEIROS VERSOS DAS DAS SEGUINTES), PARALELISMO (CONSISTE EN REPETIR NUN VERSO, O VERSO ANTERIOR), REFRN (RETROUSE QUE SE REPITE TRAS CADA ESTROFA) AUTORES: MARTN CODAX, MENDINHO

DAVID FERNNDEZ PREZ 20 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

As cantigas de amor

QUEN FALA? UN HOME NAMORADO MANIFSTALLE O SEU AMOR DAMA, DA QUE UN SERVIDOR. PALABRA CLAVE: SENHOR (OU DONNA) CARACTERSTICAS: INFLUENZA DA CANS PROVENZAL QUE SE PLASMA NUNHA CONCEPCIN DO AMOR COECIDA COMO AMOR CORTS QUE REFLICTE AS RELACINS FEUDAIS: O TROBADOR UN FIEL VASALO DA DAMA DA QUE EST NAMORADO. ESTA IDEALIZADA, GAA EN CALIDADES S DEMAIS, MESMO AOS ELEMENTOS DA NATUREZA. A MULLER SOLTEIRA E MVENSE NAS LIAS DE AMOR PLATNICO, DE A UNHA MENOR PRESENZA DO EROTISMO E SENSUALIDADE CON RESPECTO AS CANTIGAS DE AMIGO.

TEMAS:

DESENVLVESE O MUNDO DAS RELACINS HOME/MULLER VISTAS SEMPRE DESDE UN

POSICIONAMENTO IMPOSBEL. ESE AMOR NUNCA SE PODER REALIZAR CONVERTNDOSE NUNHA FONTE DE SUFRIMENTO OU DOR. DESTACAN ESPECIALMENTE DOUS TPICOS: O ELOXIO DA DAMA OU A COITA DO AMOR.

VOCES: MONLOGO LRICO E SUBXECTIVO. ATENDENDO A PRESENZA OU AUSENCIA DE REFRN, PODEN SER CANTIGAS DE MESTRA (INFLUENCIADAS POLA LRICA PROVENZAL, SEN REFRN E CON MIS ARTIFICIOS E METROS) OU CANTIGAS DE REFRN (INFLUENCIADAS POLA LRICA TRADICIONAL, MIS PRXIMAS S CANTIGAS DE AMIGO)

CMO SE DIRIXE AO AMIGO? POIS DIRECTAMENTE OU INDIRECTAMENTE. PERSONAXES: A SENHOR OU A DONA, O NAMORADO. PODEN APARECER OUTROS PERSONAXES PERO SEN MOITA COSTUME. AMBIENTES: NORMALMENTE SON CORTESANOS, REFERIDOS AO AMOR FEUDAL. TIPO DE AMOR: AMOR CORTS(IDEALISTA, E CUNHA RELACIN ENTRE OS AMANTES TOMADA DA SOCIEDADE FEUDAL: VASALO SENHOR OU TROBADOR - DAMA) RECURSOS FORMAIS: A CANTIGA DE AMOR MIS COMPLEXA CA DE AMIGO. PODEN APARECER DOBRES (REPETICIN DUNHA MESMA PALABRA NA MESMA POSICIN NOUTRO VERSO), MORDOBRES (REPETICIN DO LEXEMA DUNHA PALABRA NA MESMA POSICIN NOUTRO VERSO), ATAFINDAS (UNIN ENTRE ESTROFAS), FIINDAS (CONXUNTO DE UN OU MIS VERSOS SITUADOS AO FINAL DA CANTIGA A MODO DE CONCLUSIN), COBRAS (REPITEN A MESMA DISTRIBUCIN DA RIMA EN TODOS OS VERSOS ANDA QUE PODEN RIMAS S ALGUNHAS OU AS PARES9 AUTORES: DON DINS DE PORTUGAL, PERO DA PONTE

DAVID FERNNDEZ PREZ 21 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

As cantigas de escarnio e maldicir

QU SON? CANTIGAS INFLUENCIADAS POLO SIRVENTS PROVENZAL E A TRADICIN BURLESCA POPULAR. SON UN NICO XNERO ANDA QUE EXISTAN DIFERENZAS ENTRE UNHAS E OUTRAS CARACTERSTICAS: STIRA DUNHA PERSOA CONCRETA OU DUN ARQUETIPO SOCIAL. OI SEU OBXECTIVO DIVERTIR AO AUDITORIO, ANDA QUE HAI ALGUNHAS MORALIZANTES. O RISO VN DADO POLA ESAXERACIN E A CARICATURA.

TEMAS:

STIRA OU SIRVENTS MORAL (FANSE AMARGAS CONSIDERACINS SOBRE CUESTINS

MORAIS QUE AFECTAN AO HOME), STIRA LITERARIA

SON FRECUENTES AS CANTIGAS DE

ESCARNIO QUE SE DIRIXEN A OUTROS TROBADORES OU XOGRARES FACENDO PARODIAS AS CANTIGAS DE AMOR OU AMIGO, RIDICULIZANDO A ARTE E O INDIVIDUO POLAS SAS ESCASAS CALIDADES TROBADORESCAS), STIRA POLTICA E MILITAR, STIRA SOCIAL

(SON

AS MIS

EMPREGADAS, TEEN DIVERSOS ASUNTOS E DIRXENSE A PERSONAXES CONCRETOS)

CMO SE DIRIXE AO CRITICADO? INDIRECTAMENTE (CANTIGA DE ESCARNIO) OU DIRECTAMENTE (CANTIGA DE MALDICIR) RECURSOS FORMAIS: PODEN SER CANTIGAS DE MESTRA OU REFRN. IRONAS, XOGOS DE PALABRAS, LTOTES, DUPLOS SENTIDOS, PALABRNS, TABS OU EUFEMISMO DEPENDENDO A CANTIGA, LINGUAXE COLOQUIAL, VULGAR E OBSCENA. AUTORES: ALFONSO X, FERNAND ESQUO, JOHAN ZORRO

DAVID FERNNDEZ PREZ 22 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

A Lrica Relixiosa
A lrica relixiosa est representada polas 426 cantigas dedicadas a Virxe Mara coecidas co nome de Cantigas de Santa Mara do rei Alfonso X o Sabio. Alfonso X non foi s un mecenas de trobadores e xograres na sa corte potica. Senn que foi un importante trobador da que se conservan 44 composicins, das cales 39 son de escarnio e maldicir. Sen embargo, a gran obra de Alfonso X son as citadas Cantigas de Santa Mara, que han chegado a ns a travs de catro cdices, que ofrecen ademais extraordinarias miniaturas e a msica das cantigas. Cdice (T) do Escorial: Contn 193 composicins, acompaadas de dotacin musical e dun conxunto de 1264 miniaturas que lle dan un gran valor iconogrfico. Cdice da Biblioteca Nacional de Florencia (F): Contn un total de 104 cantigas. A obra est incompleta xa que faltan as notas musicais e algunhas miniaturas. Cdice (E) do Escorial. Denominado cdice dos msicos, transmite 417 cantigas, ilustradas con 40 miniaturas e notacin musical. Cdice de Toledo (To). Actualmente gardado na Biblioteca Nacional de Madrid, contn 128 cantigas acompaadas da correspondente notacin musical.

As Cantigas de Santa Mara ordnanse en dous grupos. 1. O primeiro grupo est formado polas narrativas, que relatan milagres da Virxe tomado de diversas fontes latinas, tradicionais, populares, etc. dunha forma inxenua. unha relixiosidade sinxela e popular. 2. O segundo grupo son 66 cantigas, formado por cantigas lricas que constiten oracins, loanzas ou cnticos Virxe. Dentro de este grupo destacan as chamadas cantigas de loor, que aparecen cada nove cantigas narrativas para loar a Virxe. As Cantigas de Santa Mara non s pola msica e as miniaturas que nos seus cdices aparecen, senn tamn polos oficios que nelas reflctense, a lingua, as costumes ou as formas de vida e crenzas da Idade Media son un monumento histrico de extraordinario valor.
Esta como Santa Maria sou na sa ygreja en lugo ha moller contreita dos pees e das mos. Da que Deus mamou o leite do seu peito, non maravilla de sar contreito. Desto fez Santa Maria miragre fremoso ena sa ygrej' en Lugo, grand' e piadoso, por ha moller que avia tolleito o mais de seu corp' e de mal encolleito. Da que Deus mamou o leite do seu peito...

DAVID FERNNDEZ PREZ 23 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

A Prosa Medieval
A HAXIOGRAFA OU CICLO CARILIXIO A Idade Media unha poca fundamentalmente teocntrica e relixiosa. Por iso, ten unha gran importancia a haxiografa ou narracin de vidas e milagres de Santos. En galego consrvanse fragmentos dunha traducin ao galego dunha obra latina de vidas de santos o Flos sanctorum e, especialmente os Miracles de Santiago, libro de exaltacin das peregrinacins a Santiago de Compostela e como seu ttulo indica, sa parte fundamental a narracin de milagres do Apstolo pero tamn o relato da suposta expedicin a Espaa de Carlomagno e a morte de Roldn en Roscenvalles.
Dos casados marido y muger Franceses de nacin, yvan en romera a visitar el sepulcro del Apostol Santiago, llevavan consigo un hijo suyo, moco de diez y ocho, o diez y nueve aos, de muy buen talle y bien dispuesto. Llegaron a santo Domingo de la Calcada, a donde queran tambien visitar el sepulcro del santo: detuvieronse alli una noche, y fueronse a possar a un meson, en el avia una donzella hija del mesonero, la qual se afficiono al moco peregrino tan perdidamente , que descubriendole su ruyn pecho, procuro con el por todos los medios que pudo, que se aprouechasse della: aprouecharonle poco, por que nunca con el santo moco pudo alcancar cosa que fuesse offensa de Dio. () Milagro del Peregrino y del Gallo y la Gallina

HISTORIOGRAFA

En galego consrvanse distintas crnicas que en gran medida, traducen o seguen o modelo das crnicas castels que ordenou redactar o rei Alfonso X O Sabio. A Crnica Xeral Galega basicamente unha traducin de la Crnica General de Alfonso X e da Crnica de Castilla e , como esta, un relato da historia de Espaa e do reino de Castel e Len. A General Estoria traduce a obra de Alfonso X do mesmo ttulo e intenta ser unha historia universal Libros de Linaxes son contos mticos, lendarios e histricos da nobreza galega e das familias que o constiten. A Crnica de Santa Mara Iria copiada ou composta por Rui Vaasques de Marzaricos, clrigo de santa baia de Chacn (Cerca de Padrn), trata sobre o traslado dos restos do Apstolo a Santiago de Compostela. NARRATIVA DE FICCIN Prosa derivada do roman francs nacido na segunda metade do sculo XII, a prosa de ficcin medieval en galego ten das temticas principais: O Ciclo Bretn ou Materia de Bretaa: Textos sobre o Rei Artur e os cabaleiros da mesa redonda. Destaca un fragmento dun Livro de Tristn, do terceiro cuarto do sculo XIV. Ademais, consrvanse textos relacionados arredor do mundo do Santo Graal como O Libro de Xos de Arimatea e a Demanda do Santo Graal as como uns pequenos fragmentos da segunda parte, o Merln. O Ciclo troiano ou clsico: Textos sobre o mundo clsico greco-latino, sobre todo da historia de Troia. O maior representante a Crnica troiana, versin en galego do "Roman de Troie". A Crnica troiana a primeira grande obra de ficcin en galego (anda que sexa unha traducin do casteln) na que se narra a destrucin de Troia partindo de textos clsicos.

DAVID FERNNDEZ PREZ 24 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

Como o home b rrogou a Dom Lalot que lle n metesse mo em seu fillo Lanarote foy a marauilla muy ledo em seu cora de como rrespondera ao que lle enuyara diser Dom Tristan et de quan sisuda resposta dera ao que lle mdara dizer por ssua carta. Todo aquel dia penssara Lanarote em Dom Tristan que n pensou em al. Aa noyte lle auo que sseu camo o leuou a casa do home b hu a*nte?+ daquela noyte youuera o da Ssaya Mal Tallada et a Donzela Maldizte. (Aly soube as nouas dele. En outro dia mana, quando quis caualgar, dissolle seu os[p]ede et rrog b, como rrogara ao da Saya Mal Tallada et a Donzela Maldiste.) Et aly soubo el nouas deles. En outro dia manaa quando quis caual[gar] dissolle seu ospede et rrogoo b assy como rrogara o da Ssaya Mal Tallada. Et Larote disso que em seu fillo n meteria mo sse lle ante non fezesse desonrra conouda. () Libro de Tristn

Textos a comentar
CANTIGA DE AMIGO
COMENTARIO DA CANTIGA DE MEENDINHO Serameu na ermida de San Simin e cercronmi as ondas que grandes son. Eu atendendo meu amigo, eu atendendo meu amigo. Estando na ermida, anto altar e cercronmi as ondas grandes do mar. Eu atendendo meu amigo, eu atendendo meu amigo. E cercronmi as ondas que grandes son, nen ei i barqueiro nen remador. Eu atendendo meu amigo, eu atendendo meu amigo. E cercronmi as undas do alto mar, non ei i barqueiro nen sei remar. Eu atendendo meu amigo, eu atendendo meu amigo. Non ei i barqueiro nen remador, morrerei eu, fremosa, no mar maior. Eu atendendo meu amigo, eu atendendo meu amigo.

Nen ei i barqueiro nen sei remar e morrerei eu, fremosa, no alto mar. Eu atendendo meu amigo, eu atendendo meu amigo. Meendinho (B 852; V 438)

DAVID FERNNDEZ PREZ 25 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

LOCALIZACIN: ESTA

CANTIGA QUE APARECE CON FRECUENCIA NAS ANTOLOXAS DE LRICA

MEDIEVAL EUROPEA EST COMPOSTA CONTRA O SCULO

XIII-XI

E A NICA QUE SE NOS

CONSERVA DO SEU AUTOR, DO QUE NON SABEMOS MIS NADA QUE O SEU NOME.TRTASE DUN XOGRAR, AO NON ASINAR CO APELIDO, UN DIMINUTIVO DO NOME POCA.

MENDO, TAN ESTENDIDO NA

A CANTIGA PERTENCE AO XNERO DAS CANTIGAS DE AMIGO TRATA DUNHA MULLER NA

AUSENCIA DO SEU AMIGO, E POLAS REFERENCIAS AO MAR SEN DBIDA UNA MARIA OU BARCAROLA ANDA QUE TAMN PODE ENCADRARSE NO CONXUNTO DE CANTIGAS DENOMINADAS DE ROMARA POLA REFERENCIA AO SAN SIMIN QUE PODEMOS IDENTIFICAR COA ILLA QUE HOXE LEVA O NOME DESTE SANTO.

O TEMA: A SOIDADE E ANGUSTIA DA NAMORADA. PUNTO DE VISTA: EU ESCNICO DICIR, MEENDINHO EXPRESA O SENTIMENTO CENTRAL ANTEDITO A TRAVS DA BOCA DUNHA MULLER, UNHA CONVENCIN DO XNERO. ESTRUTURA : VERTEBRADO EN TRES PARTES PERFECTAMENTE DIFERENCIADOS POLO RECURSO QUE LOGO COMENTAREMOS DO LEIXAPRN QUE SUBDIVIDE GRUPOS DE DAS ESTROFAS, DENOMINADAS COVRAS NO ARGOT MEDIEVAL. UNHA PRIMEIRA PARA LOCALIZAR E PRESENTAR AO PERSONAXE CENTRAL, MESMO A PRESENZA DO MAR AMEAZANTE. A SEGUNDA QUE SON AS ESTROFAS TERCEIRA E CUARTA ONDE SE COMEZA A CENTRAL O TEMA DA SOIDADE DA NAMORADA. E A TERCEIRA ( ESTROFAS V E VI) EVIDENCIA UNHA INTENSIFICACIN COA APARICIN DA ANGUSTIA EN GRAO MXIMO AO AUGURARSE A MORTE DA DONCELA. UNHA ESTRUTURA DE MENOS A MIS CUNHA GRADACIN IN CRESCENDO MOI CONSISTENTE. DO SERAME OU SEDAME, DICIR, ESTAR SENTADA, EVOCANDO A ESPERA NA QUE SE ATOPA CUMPRINDO CO TPICO DAS CANTIGAS DE AMIGO PASA A ESTAR ANTE O ALTAR (A P) PARA ESCENIFICAR MELLOR A EVOLUCIN CARA A ANGUSTIA FINAL. ANLISE SEMNTICA OU DE CONTIDO: DEBEMOS OBSERVAR DAS MIS QUE EVIDENTES CADEAS LXICAS DE TERMOS REFERIDOS O SACRO ( ERMIDA, ALTAR, SAN SIMIN) AO MARTIMO ( MAR ONDAS, BARQUEIRO, REMADOR) . O PRIMEIRO TER UNHA CONNOTACIN DO ACOLLEDOR COMO BEN SINALA RAMN GUTIRREZ IZQUIERDO NUN COMENTARIO DESTA CANTIGA FRONTE AO INTIMIDATORIO DO SEGUNDO. ANDA QUE MIS BEN O PRIMEIRO
CONTRIBE A MARCAR CON CONTUNDENCIA A AUSENCIA DE SALVADORES DOS PERIGOS DO MAR QUE SON EVIDENTEMENTE SIMBLICOS.

SIMBOLOXA DO MAR, ESA PAISAXE CASE QUE

PERSONIFICADA DE EMOCINS PROPIAS DOS HOMES E DAS MULLERES DA PAIXN AMOROSA.

FAISE

AGORA NECESARIO COMENTAR O QUE SUXIRE O VERBO CERCRONMI (RODEAR PARA

ATACAR, ASEDIAR) LINGUAXE DE EVOCACINS BLICAS.

A ISTO SE LLE ENGADEN AS NEGACINS

REITERADAS E OS EPTETOS GRANDES, ALTO, MAIOR REFERIDO AS ONDAS E AO MAR, OU O QUE DEBEMOS ENTENDER COMO MAIOR ANGUSTIA AMOROSA.

HAI QUEN OPINA QUE O REFRN REMATABA CUNHA PREGUNTA QUIZS RETRICA ( E VERR?: E VIR?), PERO QUE EN TODO
CASO INTRODUCE MAIOR NFASE E UNHA INCERTEZA A MODO DE PREMONICIN SOBRE O FINAL DA CANTIGA.

DE SINALAR A UTILIZACIN DUN VERBO EN FUTURO, PREMONITORIO DO AO FINAL FRONTE AO VALOR DURATIVO DOS XERUNDIOS DO

MORREREI QUE SE PRESENTA REFRN ATENDENDO.

DAVID FERNNDEZ PREZ 26 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1

A TODO ISTO, MARCANDO DEFINITIVAMENTE O TON SOMBRO E PESIMISTA, DESESPERANZADO DA NAMORADA DA CANTIGA, CONCORREN DOUS NOVOS ELEMENTOS QUE FAN DESTA CANTIGA UNHA PEZA SINGULAR: OS TPICOS DE MORRER DE AMOR, QUE AQU APARECE BAIXO O ASPECTO DUN MAR MAIOR OU UN ALTO MAR (OUTRA VEZ OS EPTETOS REFORZANDO A AXITACIN/ EXCITACIN
DO AMOR E SUBLIANDO A PODEROSA FORZA DOS TPICOS TAN FRECUENTES NA LRICA MEDIEVAL COMO NA DE TODOS OS TEMPOS) E A DA DONA VIRXE E NOVA, FREMOSA CALIDADE INTRNSECA AOS NAMORADOS QUE SE CONTRAPN SA VEZ IDEA DA MORTE AFOGADA NUN MAR DE PAIXN ANTE A AUSENCIA DO AMIGO.

SOIDADE

E ANGUSTIA DO MAR DA NAMORADA NA

BELICOSA SOCIEDADE MEDIEVAL NA QUE AS MULLERES FRECUENTE QUE SUFRAN A AUSENCIA DOS HOMES EN PERMANENTE GUERRA E COA INCGNITA DE SE VOLVER OU NON.

ANLISE FORMAL OU MORFOSINTCTICA:

AS SEIS ESTROFAS DESTA CANTIGA

FORMADAS POR DSTICOS MONORRIMOS E UN REFRN ESTN UNIDAS POLOS PARALELISMOS E O LEIXAPRN PROVOCANDO UNHA LENTA PROGRESIN DA QUE PODERAMOS DENOMINAR

ACCIN

QUE CONDUCE CARA A ANGUSTIA E O DESESPERO CO QUE CONCLE.

LEIXAPRN

EVOCA O MOVEMENTO DAS ONDAS E DA MAREA, CREANDO ESE RITMO NEGATIVO DO TEXTO QUE COLABORA A QUE O LECTOR OU ONTE DA CANTIGA COMPRENDA AXIA OS VALORES CONNOTADOS E O TEMA CENTRAL, DA ANGUSTIA NA ESPERA E CUN FINAL BEN INCERTO OU MIS BEN NEFASTO.

TENSE

FALADO DUN REFRN OBSESIVO CO VERBO

ATENDENDO

REITERADO

SISTEMATICAMENTE, A MODO DE REZO.

ANLISE FONTICA:
OCTOSLABOS).

DE DESTACAR A FALTA DE HOMOXENEIDADE E IRREGULARIDADE DA

RIMA ACORDE COS MODELOS E LRICA DA POCA (HENDECASLABOS E VERSOS DO REFRN

PERO MIS DIGNO DE MENCIN SE CADRA SON CERTAS ALITERACINS DE SONS NASAIS M N EN COMBINACIN COS R VIBRANTES ( TAMN COAS RIMAS EN AR, -OR) NO VERSO MORREREI FREMOSA NO MAR MAIOR QUE SEMELLA O RUDO DAS ONDAS. OUTRO MENOS VISIBLE O DOS SONS ND E O T UN EFECTO SONORO COMO UN INSISTENTE LATEXO. CONCLUSINS: ESTAMOS POIS ANTE UNHA CANTIGA DE AMIGO QUE PRESENTA MOI CLAROS
SIGNOS DO SEU CARCTER AUTCTONO OU TRADICIONAL POLO SEU USO DA PAISAXE E OS ELEMENTOS SIMBLICOS DO MAR MAXISTRALMENTE SITUADOS A CARN DOUTROS TPICOS QUE PODERAMOS DICIR SON MIS PROPIOS DA FILOSOFA DO AMOR CORTS DA LRICA PROVENZAL OU TROBADORESCA ( OS TPICOS DA PERFECCIN DA DAMA E O DE MORRER DE AMOR). OUTROS RECURSOS QUE PRESENTA A CANTIGA DE CORTE TRADICIONAL SERN O PARALELISMO E O LEIXAPRN QUE XUNTO COAS IRREGULARIDADES DA RIMA E O ANTERIORMENTE CITADO REDUNDAN NA VALA DESTA PEZA POLA MARABILLOSA COMBINACIN DE ELEMENTOS TAN TRADICIONAIS NA LRICA AUTCTONA, COMO DOUTROS QUE NON O SON, E RESULTAN DETERMINANTES NOUTRAS MOITAS CANTIGAS PARA DETERMINAR SE A COMPOSICIN MIS OU MENOS TRADICIONAL OU TROBADORESCA. NESTA CANTIGA A CONXUNCIN DOS MELLORES RECURSOS TRADICIONAIS E TROBADORESCOS PERMTENOS CONFIRMAR A MADUREZ DOS XOGRARES E TROBADORES DA POCA E A CAPACIDADE HORA DE RECREAR E FACER CONFLUR TRAZOS DE AMBAS PROCEDENCIAS DESTE AUTOR, COMO DOUTROS, DO MESMO PERODO DE ESPLENDOR DA LRICA MEDIEVAL GALEGO-PORTUGUESA.

DAVID FERNNDEZ PREZ 27 INTRODUCIN LITERATURA GALEGA 1