Kreu I

Ligjerat udhezuese Me keto ligjerata do te njiheni: 1. Hyrje ne kontabilitetin publik; 2. Sektori publik dhe privat; 3. Kontabiliteti ne sektorin publik; 4. Pasurite e sektorit publik dhe kontabiliteti i tyre; 5. Burimet e financimit te njesive publike; 6. Shpenzimet e njesive publike; 7. Te ardhurat e njesive publike; 8. Ndertimi i pasqyrave financiare; 9. Sistemi i thesarit te shtetit dhe kontabiliteti i tij; 10. Kontabiliteti i organizatave jofitimprurese; 11. Standardet nderkombetare te kontabilitetit per sektorin publik. Objektivi i lendes Pasi kemi perfunduar me bazat e kontabilitetit financiar ne vitin e I-re dhe kontabilitetin financiar ne vitin e II-te, me kete lende perfundimisht do te njihemi me menyren se si i zbatojne parimet kontabel organizatat me komplekse ne sektorin publik. Duhet te jeni te aft qe ti kuptoni Diferencat ne mes te organizatave ne sektorin publik dhe te atyre ne sektorin privat, sidomos per sa u takon objektivave te tyre, menyren se si keto objektiva kane ndikim ne raportet financiare te organizatave ne sektorin publik dhe privat; Pershkruani perdoruesit e pasqyrave financiare te organizatave me te perhapura ne sektorin publik dhe informacionet kryesore qe ofrojne raportet e tyre financiare; Kuptoni parimet kye kontabel ne te cilat trajtimi i sektorit publik eshte i ndryshem nga ai ne sektorin privat; Pergadisni nje bilanc te gjendjes dhe pasqyre te te ardhurave dhe shpenzimeve per nje organizate tipike ne sektorin publik. Definicione Definicione t ndryshme nga autor t ndryshm: KONTABILITETI sht sistem informacioni q mat, prpunon dhe komunikon informacionin financiar t nj entiteti ekonomik. KONTABILITETI sht procesi i vrojtimit, i matjes, i vlersimit, interpretimit dhe komunikimit t informacionit financiar pr qllime t kontrollit financiar dhe marrjen e vendimeve efektive t drejtimit ekonomik t njsive ekonomike.Ai siguron informacionin sasior pr aktivitetet ekonomike t nj ndrmarrjeje. Kontabiliteti sistem informacioni dhe matjeje q identifikon, regjistron dhe komunikon informacionin relevant, t besueshm dhe t krahasueshm t aktiviteteve t nj organizate ekonomike. QLLIMI i kontabilitetit sht t ofron informacion rreth nj biznesi ose organizate jo fitimprurse. Sistemi kontabl sht organizuar q t akumulon t dhna rreth marrdhnieve financiare t nj firme, ti klasifikon kto t dhna dhe t prmbledh raporte periodike, t cilat njihen si PASQYRA FINANCIARE. 1

Meq kontabiliteti prdoret pr t akumuluar dhe komunikuar informacionin financiar, ai shpesh quhet GJUHA E BIZNESIT. Informacioni kontabel Informacioni n drejtimin e nj sistemi ekonomik ka rol shum t rndsishm, mbase siguron kushtet q t gjith operatort t ken mundsi t orientohen dhe t marrin vendimet e duhura.N kt mnyr sistemi ekonomik do t mund t funksionoj normalisht dhe pa probleme.Ndr kto informacione, pr rolin e tij t veant dallohet informacioni q rrjedh nga kontabiliteti. Llojet e kontabilitetit Kontabiliteti financiar Kontabiliteti menaxherial Kontabiliteti publik Kontabiliteti i taksave dhe i tatimeve Kontabiliteti bankar, etj Kontabiliteti publik jo frofitabil dhe raportimi financiar Bazuar n karakteristikat si: konceptet standardet procedurat Nuk gjendet te organizatat private biznesore I dizajnuar pr akomodimin e informatave pr nevoja t shfrytzuesve t raporteve financiare. I aplikueshm o Pr qeverit qendrore dhe komunale o Institucionet jo profitabl Universitetet Spitalet Organizata tjera jo profitabl Llojet kryesore te organizatave Institucionet qeveritare Qeveria qndrore, qeveria komunale, qyteti, etj. Institucionet edukative shkollat publike, kolegjet dhe shkollat tjera private, universitetet. Institucionet shndetsore dhe sociale spitalet, shtpit e shndetit, agjencit pr shrbime sociale etj. Po ashtu - agjencit religjioze dhe humanitare, fondacionet etj. Krahasimet kryesore te burimeve financiare Shembull QEVERIA Biznesi Pr operacione per operacinone Taksat shitja Pr kapitale Per kapitalet Grantet Rezervat Borxhet Borgjet

2 Krahasimet kryesore te burimeve financiare Shrbime monopolistike: pa treg t hapur Policia dhe zjarrfiksit Ngarkesat zakonisht mbulojn nj pjes t kostove Shkollat publike, universitetet publike Rregulloret dhe kontrolli Biznesi: I aft t modifikoj apo trheq nga tregu mallin dhe shrbimet jo profitabile Prgjegjs n vlern dhe kualitetin e mallit dhe shrbimit t ofruar Motivi - profiti Sektori publik: I pa aft pr t modifikuar apo trheq nga tregu disa mallra dhe shrbime jo profitabile Mallrat dhe shrbimet e ofruara zakonisht jan unike dhe pa ngarkesa financiare SP operacionet e ndikuara nga : Elementet e jashtme Ligjet dhe rregulloret shtetrore Rregulloret mbi grantet Vendimet juridike Elementet e brendshme Urdhresat, udhzimet, rregulloret , statutet Obligimet kontraktuare Marrveshjet me donatort Veshtrim i pergjithshem mbi kontabilitetin public Kontabiliteti dhe sistemet e raportimit jan elemente themelore pr administrimin e buxhetit, prgjegjsin financiare dhe realizimin e politikave Bazat e kontabilitetit, i referohen parimeve t kontabilitetit q prcaktojn se kur mund t njihen transaksionet pr qllime t raportimit financiar. Kontabiliteti i cash-it Kontabiliteti akrual Kontabiliteti n mes dy parimeve Rregullimi ligjor i kontabilitetit public Ligji mbi kontabilitetin e organizatave buxhetore dhe organizatave joprofitabile; Standardet Ndrkombtare t Kontabilitetit pr Sektorin Publik i aprovuar nga Bordi i SNK pr Sektorin Publik Kontabiliteti i sektorit publik Ose Kontabiliteti publik pasqyron kryesisht veprimtarin ekonomike-financiare t organizatave publike, mat dhe kontrollon krijimin e burimeve financiare dhe prdorimin e tyre, n prputhje me planifikimin buxhetor. Kontabiliteti publik prmbledh: 1. Kontabilitetin e shtetit, 2. Kontabilitetin e qeverive komunale, 3. Kontabilitetin e ndrmarrjeve publike

4. Kontabilitetin e organizatave dhe institucioneve jo fitimprurse 3 Kontabiliteti i shtetit - jep informacion dhe kontrollon realizimin e t ardhurave dhe t shpenzimeve t buxhetit t shtetit si dhe pasqyron dhe kontrollon veprimtarin ekonomike financiare t organeve t pushtetit qendror. Kontabiliteti i shtetit prfshin: 1. Kontabilitetin e thesarit t shtetit, 2. Kontabilitetin e institucioneve administrative kombtare. Kontabiliteti i qeverive komunale pasqyron veprimtarin ekonomike financiare t qeverive komunale. Kontabiliteti i ndrmarrjeve publike - nuk ndryshon nga kontabiliteti i ndrmarrjeve private, Kontabiliteti i institucioneve jofitimprurse dhe OJQ-ve sht disiplin e veant e kontabilitetit, Lidhja ndermjet kontabilitetit publik dhe shtetit Buxheti i shtetit eshte plan financiar i shtetit per periudhen nje vjeare. Ai detajohet sipas muajve dhe zbatimi i tij kontrollohet nga drejtoria e Pergjithshme e Thesarit. Buxheti vjetor tek njesite publike perfshine buxhetin e veprimtarise rrjedhese (buxhetin operativ) dhe buxhetin e shpenzimeve kapitale (buxhetin kapital). Buxheti operativ pasqyron te gjitha llojet e shpenzimeve rrjedhese, qe do tI kryeje njesia publike gjate periudhes buxhetore, si dhe te gjitha burimet e parashikuara te financimit te tyre. Buxheti kapital pasqyron shpenzimet e planifikuara per investimet dhe burimet e financimit te tyre per periudhen buxhetore. Ura lidhese midis kontabilitetit te njesive publike dhe buxhetit jane: 1. te ardhurat publike dhe 2. shpenzimet publike Ato perbejne objektivin kryesor te pasqyrimit ne buxhet. Lidhja ne mes kontabilitetit dhe buxhetit eshte e dyanshme: -buxheti vendose standardin, te cilin kontabiliteti e krahason me te dhenat faktike per te percaktuar shmangien; -kontabiliteti kontrollon hap pas hapi zbatimin e buxhetit dhe percakton shmangien e te dhenave faktike prej tij, duke u dhene perdoruesve informacionin e nevojshem per marrjen e vendimeve; -kontabiliteti siguron nje baze te domosdoshme te dhenash per hartimin e buxhetit te periudhes se re neprmes pasqyrave financiare qe i harton. Njohja e sakte e kesaj lidhjeje ne mes kontabilitetit dhe buxhetit ben qe te kuptojme qarte pse buxhetimi I sakte dhe mbajtja e rregullt e kontabilitetit japin efekte shume pozitive ne administrimin e burimeve financiare. Nocionet themelore te kontabilitetit publik-te ardhurat dhe shpenzimet publike Kontabiliteti publik objektiv kryesor ka njohjen dhe arktimin e t ardhurave publike dhe njohjen dhe pagesn e shpenzimeve publike. T ardhurat, realizohen prmes politiks pr t ardhura fiskale, mbledhja e tatimeve dhe taksave. Shpenzimet publike, paraqesin prfitimet e t ardhurave publike sipas qllimeve t prcaktuara nga buxheti i shtetit.

4 Etika e kontabilitetit Faktor me rendesi qe ndikon ne kontabilitet eshte rritja e interesimit per etiken profesionale. Etika e biznesit paraqet grumbullin e standardeve dhe rregullave te sjelljes morale dhe profesionale nga ana e te gjithe pjesemarresve ne biznes. Keto rregulla edhe identifikojne sjelljen e menxhereve, te punesuarve, aksionareve, etj. Etika veqanarisht eshte e rendesishme per kontabilitetin.Pse? Sepse besueshmeria e informacionit kontabel varet ndjeshem nga ata te cilet e pergadisin ate, e kontrollojne dhe e raportojne. Ata duhet rreptesisht te bazohen ne kodin e miresjelljes, i cili bazohet ne tri parime themelore: ne integritetin e personit te tille; ne objektivitetin e informatave te perpunuara dhe te raportuara nga ai; ne pavaresine profesionale te tij Te bazuarit ne keto tri parime sjell keto perparesi Mnjanon gabimet e vogla etike Prqendrohet n reputacionin e juaj afatgjat Ju mund t pritni t keni pasoja nga mbajtja e nj pozicioni etik Profesionet ne kontabilitet Gama e sherbimeve te cilat i ofrojne kontabilistet po vjen gjithnje e me shume duke u rritur per shkak te rritjes se nevojave kontabel, si dhe per shkak te rritjes se vazhdueshme te kerkeses per informacionin kontabel. Kater lloje te profesioneve kontabel Kontabilistet privat- shumica e profesionisteve kontabel jane te vendosur ne sektorin privat si nenpunes te firmave. Ata merren me kontabilitetin financiar, menaxherial dhe me kotrollimin e brendshem. Kontabilistet publik- ofrojne sherbime ne dispozicion per publikun, kuptohet kundrejt nje pagese. Kontabilistet e entiteteve publike shteterore- jane te punesuar ne kuader te entiteteve publike qofte ne nivel lokal apo qendror, ose si kontabiliste prane organizatave tjera jo me qellim fitimi. Detyra e tyre eshte qe te pergadisin pasqyra financiare, ti kontrollojne shpenzimet dhe te ardhurat, ti nxjerrin ne pah keqperdorimet e ligjit nga ana e shfrytezuesve buxhetor, etj. Edukatoret kontabel- meqe kontabilitei dita dites po behet sherbim thelbesor per shoqerite moderne, po rritet edhe kerkesa per edukatore kontabel qe do te pergadisin brezin e ri ne profesionin kontabel. Auditimi Auditimi sht ekzaminimi i hollsishm i raporteve financiare t nj organizate. Auditort e pavarur t cilt ekzaminojn informacionet pr t konfirmuar se jan t prgatitura n pajtim me standardet jan kontabilist publik t erfifikuar.

Kreu II Sektoret publik dhe privat

Qfare eshte sektori privat Termi sektori privat perdoret per te pershkruar kompanite, te cilat ushtrojne veprimtarine e tyre per te realizuar fitim. Megjithate jo te gjitha kompanite menaxhohen per qellimin e maksimalizimit te fitimit. Shembulli me i qarte ne kete rast jane organizatat bamirese. Ne te njejten kohe sektori privat perfshine organizata te tilla, si jane p.sh. firmat ligjore dhe firmat kontabel, te cilat nuk jane kompani, por prape ato ekzistojne per te realizuar fitime per pronaret e tyre. Organiztat ne sektorin privat zoterohen dhe financohen ne menyre vullnetare nga aksionaret dhe gjenerojne te hyra nga veprimtarite operative, e jo nga grantet dhe tatimet. Qfare eshte sektori publik Termi sektori publik nenkupton secilen organizate, e cila administrohet per te ofruar sherbime ndaj publikut dhe jo per te realizuar fitime.Financimi i tyre kontrollohet nga qeveria, e cila ne te njejten kohe monitoron edhe performancen e tyre. Sektori publik I nje vendi perbehet nga autoritetet publike qe percaktohen ne menyre politike, te cilat kane monopolin ne periudhen kontabel te caktuar.Synon ne plotesimin e nevojave publike ne fushen ekonomike, sociale dhe politike duke siguruar keshtu ne radhe te pare sherbime publike. Funksioni kryesor i sektorit publik Eshte qe te ndermarre dhe te realizoje politika publike nepermjet sherbimeve qe perfitohen nga shoqeria e nje vendi.Pra funksion paresor ka sigurimin e te mirave publike dhe sherbimeve te rendesishme, te tilla si rendi publik, mbrojtja kombetare, kultura, arsimi, shkenca, ndihma shoqerore dhe ekonomike, shendetesia, etj. Ngjajshmerit ne mes te dy sektoreve Pavaresisht nga diferencat qe u treguan ekzistojne shume ngjashmeri per sa i takon kontabilitetit te dy sektoreve. Te dy sektoret perdorin: - kontabilitetin me regjistrim te dyfishte - zbatojne te njejtat parime themelore kontabel, te tilla si hipoteza e vijueshmerise dhe akrualet - te dy sektoret zbatojne standardet kontabel Perberja e sektorit publik Sektori publik perbehet nga nje sere organizmash, te cilat kryejne veprimtari komplekse. Ato jane: 1. Organet e qeverisjes qendrore dhe njesite varese te tyre; 2. Organet e qeverisjes rajonale; 3. Organet e qeverisjes vendore; 4. Ndermarrjet publike; 5. Organiztat jofitimprurese publike. Organet e qeverisjes qendrore perfshijn : Organet qendrore ekzekutive, si kryeministria, ministrite, njesite varese te tyre. Njesite varese jane:drejtoria e pergjithshme e doganave, drejtoria e pergjithshme e tatimeve,etj. Institucionet kombetare kulturore e shkencore, si: akademia e shkences,universiteti publik, institucionet e shkences ne varesi ne ministrise se arsimit e shkences, teatri kombetar, etj. 6

Organet qendrore ligjvenese, si: kuvendi, presidenca Organet qendrore gjyqesore, si: gjykata e larte, gjykata kushtetuese, prokuroria e pergjithshme. Organet e qeverisjes rajonale perfshijn: Zene vend ndermjetes ne mes organeve te qeverisjes qendrore dhe atyre vendore. Funksionin e tyre e ushtrojne nen kontrollin nga organet qendrore, perve ne vendet federative, ku jane te pavarura nga qeveria federative. Organet e qeverisjes vendore : Jane njesite publike qe i qeverisin qytetet dhe fshatrat, si jane komunat. Qeverisjen e tyre e kryejne ne zonat ku ndodhen me juridiksionin e tyre. Ndermarrjet publike Jane ndermarrje prodhuese, tregtare dhe sherbyese ne varesi te organeve te qeverisjes qendrore dhe atyre vendore. Fitimi qe realizojne ato eshte tregues i rendesishem per to,por krahas fitimit kane edhe objektiva te tjera, si shtimi I sasise se prodhimit dhe permiresimi i cilesise se sherbimit per popullsine, bizneset, etj. Nje ndermarrje konsiderohet publike atehere kur qeveria qendrore dhe vendore eshte aksionare dhe zoteron me pjesen me te madhe te kapitalit, d.m.th. e kontrollon ate. Ndermarrje publike konsiderohen te gjitha institucionet financiare publike (sigurimet e pasurise, shoqerore, shendetesore) te cilat kane karakteristiken e perbashket, qe perfitojne grante nga buxheti i shtetit. Gjithashtu konsiderohen edhe organizatat jofitimprurese vullnetare te shendetesise dhe te mireqenies, ne ato raste kur ato financohen dhe kontrollohen nga shteti, qofte edhe pjeserisht. Institucionet dhe organizatat jo fitimprurese publike Jane organizma publike, qe kane qellim permiresimin e mireqenies shoqerore, pa synuar te sigurojne fitimin ne kembim te sherbimeve qe ato kryejne. Veori dalluese e tyre eshte sigurimi i burimeve te financimit nga buxheti i shtetit dhe nga kontribues vullnetare, te cilet nuk presin asnje fitim nga mjetet e derdhura. Kryejne veprimtari arsimore, fetare, mireberese, etj, ne sherbim te grupeve te caktuara te popullsise. Kontabiliteti i ketyre njesive dallon nga ai i 5., andaj edhe trajtohet vemas me vone gjate leksioneve te ardhshme. Veqorit kryesore te njesive ne sektorin publik: Kane disa veori, te cilat dallojne nga bizneset private: - Nuk krijohen per realizimin e fitimit. Per kete shkak shumica prej tyre jane te perjashtuara nga tatimi ne fitim; - Qellimi i shumices prej tyre eshte qe te sigurojne te mira dhe sherbime popullsise gjate vitit, duke perdore burimet financiare qe ato disponojne; - Nje pjese e konsiderueshme e burimeve te financimit sigurohen nga tatimet dhe taksat, qe mblidhen nga njesite publike dhe popullsia, si dhe nga bizneset; - Sherbimet publike nuk zgjidhen vullnetarisht prej konsumatoreve, dhe ato shpesh perfitohen pa pagese. Ne keto kushte eshte veshtire te gjykohet mbi sasine dhe cilesine e sherbimeve, pasi ato nuk vleresohen ne treg te hapur; - Nuk ekziston lidhje direkte ne mes kontributit financiar dhe perfitimit per sherbimet qe ofrojne keto organizma; 7

Vendimet ne lidhje me politikat kryesore merren nga keshilla te votuara nga populli ose keshilla me drejtues te emeruar me konsensus.

Andaj Per shkak te rregullimit te forte ligjor tek njesite publike, menaxheret e tyre kane liri veprimi me te kufizuar se sa menaxheret e njesive te biznesit. Edhe roli i kontabilitetit dhe raportimit financiar tek njesite publike ndryshon ne krahasim me bizneset. Nga njohurite e juaja te marra deri me tani mbi sektorin privat dhe publik, tregoni diferencat kryesore ne mes ketyre dy sektoreve. Qellim kryesor i kompanive ne sektorin privat eshte zakonisht maksimalizimi I pasurise se aksionareve pronarit te kapitalit. Si hap i ndermjetem, drejtoret e kompanive mund te ndjekin edhe objektiva te tjera, te cilat ne fun te fundit do te maksimalizojne fitimet e tyre, si ata mund te hedhin ne treg prdukte te reja, ose mund te hyjne ne tregje te reja per ti rritur eventualisht fitimet, etj. Qellim kryesor i organiztave ne sektorin publik,nuk eshte prodhimi i mallrave ose i sherbimeve per ti shitur, dhe ne kete menyre ata nuk udhehiqen nga realizimi i fitimit. Objektivat e tyre financiare zakonisht jane dytesore ne krahasim me objektivat e tyre sociale. Perdoruesit e raporteve financiare ne sektorin publik Ne menyre qe te kuptoni kontabilitetin ne sektorin publik, duhet te mbajme parasysh se kush jane perdoruesit e raporteve financiare ne sktorin publik, dhe cilat jane informacionet qe kerkojne ata te jene prezente ne pasqyrat financiare. Pasqyrat financiare ne sektorin publik synojne nje grup te ndryshem te perdoruesve, nga tatim-paguesit e deri te qeveria qendrore. Andaj ne vazhdim do te bejme renditjen e perdoruesve specifike te pasqyrave financiare, duke pase parasysh edhe informacionet per te cilat ata jane te interesuar. Qeveria vendore Konsumatoret e sherbimeve, tatim-paguesit- do t ishin t interesuar pr informacionet mbi performancn kundrejt synimeve dhe pr sa i takon prdorimit m t mir t burimeve pr t vlersuar performancn e kshillit. Partnert nga sektori privat pr shembull nj kompani e cila sht duke shqyrtuar hyrjen n nj kontrat me nj kshill vendor pr t ofruar shrbime do t ishte e interesuar n shpenzimet totale pr arsimimin t shpenzuara n vitet e kaluara. Konkurrentet nga sektori privat- shrbimet e ofruara nga qeveria vendore, t tilla si largimi i mbeturinave ose shrbimet e pemzimit t qytetit, n t njjtn koh mund t kryhen edhe nga firmat konkurrent n sektorin privat, t cilat do t ishin t interesuara mbi informacionet pr t hyrat dhe shpenzimet e ktyre shrbimeve. Organizata t tjera t qeverisjes vendore pr qllime krahasimi dhe prdorimi si pika referimi. Qeveria qendrore pr t prpiluar statistika mbi huat e marra nga sektori publik n mnyr q t prmbushen detyrimet fiskale. Qeveria qendrore Ministrat e qeveris informacionet mbi shpenzimet totale, huat totale dhe pr sa I takon prmbushjes s synimeve t premtuara nga qeverit n mnyr q t vlersohet performanca. Dika e till do t ket ndikim mbi vendimmarrjen prfshir miratimin e buxhetit t viteve t ardhshme. 8

Konsumatort e shrbimeve, tatim - paguesit dhe votuesit informacionet mbi performancn kundrejt synimeve dhe premtimet elektorale pr vlersimin e performancs dhe prcaktimin e mnyrs s votimit. Bizneset informacionet q kan t bjn me disponueshmrin e granteve ose financimit (p.sh. nj prodhues i motorve t aeroplanve do t ishte i interesuar n nivelet e financimit t aktiviteteve t mbrojtjes). Spitalet Konsumatort, t till si pacientt dhe grupet e mbshtetjes s pacientve informacionet mbi synimet q kan t bjn me performancn t tilla si koha q kalohet n listat e pritjes, informacionet mbi shpenzimet mesatare pr pacient pr t vlersuar n qoft se spitalet jan duke performuar brenda asaj q pritet prej tyre. Qeveria qendrore pr t vlersuar t vepruarin n prputhje me ligjet dhe rregulloret kushtet e financimit, pr planifikimin e niveleve t financimit n vitet e ardhshme dhe pr konsolidimin e raporteve t prgjithshme financiare t Departamentit t Shndetsis. Organizatat bamirse organizatat bamirse mjeksore mund t prdorin raportet financiare t spitaleve pr t vlersuar, pr shembull, se cilat spitale kan m shum nevoj pr tiu dhuruar nj makin dialize e veshkave. Spitalet e tjera spitalet private do t ishin t interesuara pr sa i takon informacioneve q kan t bjn me performancn n nj raport financiar t spitaleve publike n mnyr q t ken ku t fokusojn marketingun e tyre. Spitalet publike do t ishin t interesuara pr sa i takon informacioneve pr qllim t krahasimit me nj pik t referimit. Universitetet Organizmat q japin donacione pr krkimet informacionet mbi nivelet e financimit dhe performancs kundrejt synimeve pr t prcaktuar faktin se sa mir jan prdorur grantet dhe se cilat universitete duhet t marrin grante n t ardhmen, t tilla si grantet pr krkime mjeksore. Konsumatort, t till si studentt dhe unionet e studentve informacionet mbi financimet me an t granteve q jan marr deri tani pr t lobuar qeverin qendrore pr m shum para. Objektivat dhe funksionet e raporteve financiare Diferencat ne mes sektorit privat dhe atij publik nenkuptojne se edhe objektivat dhe funksionet e raporteve financiare te tyre jane te ndryshme. Sektori publik-te vepruarit ne perputhje me ligjin Ofrojn siguri ndaj qeveris qendrore dhe tatim paguesve pr sa i takon t vepruarit n prputhje me krkesat ligjore dhe krkesat e tjera q kan t bjn me prdorimin e burimeve nga organizatat. Pr shembull, t vepruarit n prputhje me ligjet dhe rregulloret pr sa i takon kufijve t financimit me an t borxhit ose me kushtet e financimit me ane te granteve. Sektori privat-te vepruarit ne perputhje me ligjin Raportimi i fitimit pr vitin, dhe matja e shums q sht e shprndashme ndaj aksionarve dhe ofrimi i siguris ndaj aksionarve pr sa i takon faktit se drejtort e kan menaxhuar kompanin n interesin m t mir t aksionarve dhe n prputhje me krkesat ligjore dhe rregullative. Sektori publik-pergjegjesit per llogaridhenje Ofron prgjegjsit pr llogari-dhnie pr sa i takon kujdestaris s parave publike. Ofron informacione pr tatim - paguesit pr t vlersuar performancn kundrejt objektivave t 9

deklaruar dhe pr t vlersuar ekonomin, efikasitetin dhe efektivitetin n prdorimin e burimeve q jan vn n dispozicion t organizates. Sektori privat-pergjegjesit per llogaridhenje Ofron informacione pr aksionart n mnyr q t jen t aft t vlersojn performancn kundrejt asaj q ata vet presin, pr shembull duke e krahasuar me kompanit e tjera q operojn n t njejtin sektor, me vitet e kaluara, etj. Sektori publik-planifikimi Ofron nj baz pr planifikimin e burimeve dhe pr sa i takon autorizimit t fondeve, pr shembull informacionet pr t mbshtetur autorizimin e fondeve te tjera. Sektori privat-planifikimi Drejtort ka m shum gjasa t prdorin pasqyrat e brendshme financiare t ndrtuara pr qllime t menaxhmentit dhe projeksionet pr planifikimin e ardhshm meqense kto varen m shum nga vlersimet e prditshme se sa nga financimi i qeverise. Sektori publik aftesia per te vazhduar punen I lejon prdoruesve t vlersojn faktin nse nj organizat mund t vazhdoj t ofroj shrbime n t ardhmen. Pr shembull, nj universitet i cili raporton nj deficit pr disa vite me radh nuk do t shihet me sy nga aplikantt e mundshm student n rast se do t ket mbyllje t departamenteve n vitet e ardhshme gjate studimeve te tyre. Sektori privat aftesia per te vazhduar punen I lejon prdoruesve t vlersojn faktin nse nj organizata mund t vazhdoj t ofroj mallra ose shrbime n t ardhmen. Pr shembull, furnitort e mundshm t vlersojn se sa ia vlen ti ofrohen shitje me kredi nj kompanie. Dika e till sht shum m e rndsishme n sektorin privat, n t cilin kompanit dshtojn rregullisht dhe ka shum pak gjasa q ti jepet ndihm pr t mos falimentuar nga qeveria. Sektori publik-mardhenjet me publikun I ofron organizats mundsin pr t br t ditur nj pasqyr t arritjeve t veta e cila i drejtohet prdoruesve m t rndsishm, punonjs dhe publikut. Pr shembull, i nj autoriteti lokal raporti financiar zakonisht do t prfshij nj raport t krye-shefit ekzekutivi cili i konfirmon votuesve dhe tatim - paguesve arritjet e autoritetit ne fjale gjate vitit. Sektori privat-mardhenjet me publikun I ofron kompanis mundsin t parashtroj nj pamje t favorshme t vetes kundrejt aksionarve ekzistues dhe atyre t mundshm, me qllimin e maksimizimit t vlers s aksioneve t veta. Kompania n t njjtn koh do t dshiroj t parashtroj nj imazh t favorshm pr punonjsit ekzistues dhe punonjsit e mundshm (pr marrjen n pun dhe pr ti mbajtur ata n pun), klientet e mundhsem dhe furnitoret.

10

Kreu III

Kontabiliteti ne sektorin publik

Siduron informasione per : marrjen e vendimeve lidhur me perdorimin e rezervave ekonomike, identifikimin e zonave kye te vendimeve dhe per percaktimin e objektivave; drejtimin dhe kontrollin me efektivitet te burimeve njerezore e materiale; ruajtjen e pasurise; kontrollin shoqeror mbi funksionimin e organizmave qe e perbejne ate. Diferenca Diferenca ne kontabilitetin e sektorit publik ndaj atij privat qendron tek fakti qe ndermarrjet publike e matin fitimin jo duke synuar maksimalizimin e tij, por duke synuar ne perdorimin e tij per te vazhduar me kryerjen e sherbimeve dhe per te permiresuar cilesine e tyre. Per rrjedhoj : Kontabiliteti dhe raportimi financiar ne sektorin publik fokusohet tek: 1. KONTROLLI 2. PERGJEGJSHMERIA, ne perdorimin e burimeve financiare. Dy mjetet kryesore ligjore dhe financiare, qe perdoren per realizimin e ketyre qellimeve jane: 1. BUXHETI 2. KONTABILITETI Konceptet kryesore te kontabilitetit dhe raportimit financiar te sek.publik Jane: 1. pergjegjshmeria; 2. mbulimi i shpenzimeve rrjedhese nga te ardhurat rrjedhese Pergjegjshmeria Eshte detyrim ligjor qe kane organizmat publike per te vertetuar ne menyre bindese permes pasqyrave financiare, se e kane menaxhuar pasurine publike dhe se i kane menaxhuar burimet financiare te cilat u jane besuar, ne perputhje me ligjin e buxhetit dhe ligjin ne fuqi. Dy lloje te pergjegjshmeris jane: 1. Pergjegjshmeria financiare 2. Pergjegjshmeria operative E para tregon se njesai publike i ka perdore fondet publike ne perputhje me vendimet publike te shprehur ne buxhet dhe pasqyra financiare. E dyta tregon efikasitetin me te cilin i kane realizuar objektivat e veprimtarise se tyre. Per shkak te veorive qe ka sektori publik pergjegjshmeria konsiderohet si GURI I THEMELIMIT TE RAPORTIMIT FINANCIAR. Konsiderohet se njesia publike ka pergjegjshmeri te larte atehere kur: - i krahasojne emerimet e sherbimeve te buxhetuara me ato qe ne fakt i kane permbushur, dhe informojne per kete popullsine dhe shfrytezuesit e tjere; - masin efektivitetin e punes duke krahasuar rezultatet e punes se tyre me sinjalet qe vijne nga jashte (anketat, etj). 11 Mbulimi i shpenzimeve rrjedhese nga te ardhurat rrjedhese

Ky koncept kerkon qe shpenzimet e periudhes te financohen nga te ardhurat e realizuara gjate kesaj periudhe. Kjo do te thote se gjate periudhes kontabel te mos njihen shpenzimet qe i tejkalojne burimet financiare te parashikuara ne buxhetin e vitit fiskal. Shkaqet Shkaqet per moslejimin e krijimit te borxheve qe do te shlyhen ne periudhat e ardhshme jane: 1. keto borxhe do te rendojne popullsine ne vitet e ardhshme, duke reuktuar te ardhurat; 2. ato mund te ojne ne reduktimin e shpenzimeve per sherbimet publike ne vitet e ardhshme, gje qe perseri do te godaste nivelin e jeteses se popullsise. Ky koncept pra kerkon qe buxheti i organizmave publik te jete i balancuar. Rregullimi nderkombetar i kontabilitetit te sek.publik Rregullimi nderkombetar i kontabilitetit te sektorit publik kryhet nga federata nderkombetare e Kontabilisteve IFAC, e cila eshte krijuar ne vitin 1973. Misioni eshte zhvillimi i profesionit kontabel duke u mbeshtetur ne standarde te harmonizuara, si dhe aftesimi i kontabilisteve per te kryer sherbime te qendrueshme me cilesi te larte dhe me interes te pergjithshem. Eshte organizate jofitimprurese, jopublike dhe jopolitike. Komiteti i sektorit publik Ka per qellim realizimin e programeve per te permiresuar menaxhimin financiar dhe pergjegjshmerine ne sektorin publik. Ky qellim perfshine: 1. zhvillimin e standardeve te kontabilitetit dhe auditimit si dhe nxitjen e pranimit vullnetar te tyre nga vendet e ndryshme te botes; 2. zhvillimin dhe koordinimin e programeve per nxitjen e arsimimit dhe te kerkimit shkencor; 3. inkurajimin dhe lehtesimin e shkembimit te informacionit ne mes paleve te interesuara. Standardet nderkombetare te kontabilitetit te sek.publik Jane nje teresi rregullash qe iu rekomandohen per zbatim vendeve te ndryshme pasi ato ti kene pershtatur. SNKSP permbledhin rregulla per kontabilitetin, raportimin financiar dhe auditimin ne sektorin publik. Qellimi eshte qqe te gjtha vendeve te botes tu krijohet mundesia per te dhene informacione financiare te qendrueshme dhe te krahasueshme. Kontabiliteti Diferenca kryesore ne mes kontabilitetit ne sektorin publik nga ai privat eshte se sektori publik ka me shume te beje me kujdestarine e fondeve dhe vleren e perfituar nga parata e shpenzuara, dhe jo me realizimin e fitimit. Pasqyra e te ardhurave dhe shpenzimeve Nje organizate ne sektorin publik do t duhet t prgatis nj pasqyr t t ardhurave dhe shpenzimeve ose pasqyr t performancs financiare. Pasqyra e t ardhurave dhe shpenzimeve prmbledh t gjitha transaksionet e t hyrave t organizats pr vitin. Me transaksionet e t hyrave, nnkuptojm kostot e prditshme t zhvillimit t aktiviteteve dhe t hyrat (t ardhurat) e prftuara pr t paguar pr to. 12

Pr shembull, shpenzimet e pagave jan nj transaksion i t hyrave ndrsa shpenzimet e bra pr pasurit jo - qarkulluese t tilla si nj blerja e nj ndrtese t re pr zyra sht nj shpenzim kapital, dhe duhet t duket n bilancin e gjendjes. PASH Formati dhe mnyra e paraqitjes s pasqyrs s t ardhurave dhe shpenzimeve ndryshon nga organizata n organizat, n varsi t llojit t saj, duke pasur si qllim ofrimin dhe paraqitjen e informacioneve tek prdoruesit e pasqyrave n nj mnyr t till q siguron relevancn m t madhe pr ta. Me mundsi i keni vn re diferencat kryesore t mposhtme midis ksaj pasqyre t t ardhurave dhe shpenzimeve, dhe pasqyrs s fitimit dhe t humbjes t sektorit privat t ciln e keni studiuar m par: Pasqyrat e t ardhurave dhe t shpenzimeve t autoriteteve lokale fokusohen n ofrimin e informacioneve mbi shpenzimet dhe kostot, n vend t fitimeve. Dika e till sht konsistente [n harmoni] me objektivat kryesore t autoriteteve lokale, t cilt jan ofrimi i shrbimeve ndaj komunitetit. N vend t qarkullimit nga shitjet, t ardhurat n pasqyrn e t ardhurave dhe t shpenzimeve t autoritetit lokal prbhen nga tatimet lokale t mbledhura dhe grantet e t hyrave nga qeveria qendrore, plus t ardhurat e arktuara nga secili shrbim (p.sh. 3.1 milion t ardhurat nga shrbimet e kalimit t kohs s lir, t cilat me mundsi t madhe prbhen nga tarifat e hyrjes q ngarkohen prej prdorimit t pishinave t komuns dhe ambienteve sportive). Autoritetet e qeverisjes vendore jan t prjashtuar nga pagesa e tatimeve n mnyr q t mos ket shpenzime pr tatime. Vini re theksin q i vendoset segmenteve n pasqyrat financiare. Fusha t ndryshmet shrbimeve, t tilla si shrbimet sociale dhe ambientaliste, tregohen ndarazi pr t treguar mnyrn se si jan prdorur fondet n seciln fush dika e till njihet si kontabiliteti i fondeve. Kostot kryesore, t tilla si departamenti i kontabilitetit dhe departamenti ligjor, duhet ti alokohen duke prdorur nj baz t arsyeshme linjave t ndryshme t shrbimeve dhe prfshihen brenda pr brenda secilit grup t shpenzimeve pr shrbime. Vini re se nj spital, nga ana tjetr, mund t ket vetm nj linj shrbimi, p. sh. ofrimi i shrbimeve t kujdesit pr shndetin. Kontabiliteti,raportimi dhe auditimi Kontabiliteti Raportimi financiar Sistemet informative t menagjimit financiar Matja dhe vlersimi i mbarvajtjes Auditimi i jashtm Kontrolli i brendshm dhe auditimi i brendshm Kontabiliteti i paras s gatshme o Transaksionet dhe ndodhit njihen kur paraja merret apo paguhet Kontabiliteti me baz parash t gatshme jep informata mbi: o Pranimet e paras (hyrjet) o Pagesat (daljet) o Gjendjen financiare t paras

13 Kontabiliteti akrual o Transaksionet dhe ndodhit njihen kur ato ndodhin dhe jo kur paraja t merret apo t paguhet Kontabiliteti me baz akruale jep informata mbi: o Gjendjen e paras (hyrjet, daljet) o Pasurit o Detyrimet Kontabiliteti me baz parash t gatshme Kontabiliteti me baz akruale

Thjeshtsia Pregatitja e raporteve m e shpejt Kontroll efektiv nga parlamenti

Informata mbi gjendjen e prgjithshme Raportim m i mir financiar Informata t sakta mbi koston pr vendimet e menagjmentit M tepr pun n identifikimin dhe vlersimin e pasurive Sistemi kontabl dhe kompjuterik m i sofistikuar

Fokusohet vetm n rrjedhn e parave M tepr pun n prgatitjen e informatave plotsuese

Kontabiliteti i paras i modifikuar Librat mbeten t hapur edhe pr nj periudh specifike pas prfundimit t vitit Kontabiliteti akrual i modifikuar: Prjashtime n njohjen e pasurive dhe detyrimeve T hyrat dhe shpenzimet njihen n baz t paras, pasurit dhe detyrimet n baz akruale Raportimi financiar sht raportimi mbi: - Gjendjen financiare t qeveris - Mbarvajtjen - Nevojn potenciale pr resurse n t ardhmen - Opcionet dhe prioritetet pr shpenzim Shfrytzuesit e raporteve financiare t qeveris: - Shfrytzuesit e brendshm (pr t marr vendime) - Shfrytzuesit e jashtm (pr ta mbajtur qeverin prgjegjse) Raportimi financiar Parimet e raportimit Legjitimiteti Trsia Relevanca Besueshmria Kuptueshmria Shpejtsia

 Krahasueshmria dhe dobishmeria Qllimi i raporteve financiare 14 T japin informata mbi resurset, alokimin dhe prdorimin e resurseve T japin informata mbi gjendjen trsore financiare T japin informata mbi mbarvajtjen Si orientim pr veprimet n t ardhmen, pr pregatitje t buxhetit Konsolidimi sht metod e prezentimit t t dhnave financiare pr nj bashksi njsish ashtu sikur ato t prbnin nj njsi t vetme Transaksionet ndrmjet njsive q konsolidohen eliminohen Kushti preliminar: baza e njjt e kontabilitetit Sistemet informative te menaxhmentit financiar Sistemi efektiv informativ financiar duhet t siguroj: Informata t sakta dhe t shpejta pr vendimmarrje Prmirsim t efektivitetit dhe efikasitetit t programeve t shpenzimit Transparenc dhe prgjegjsi pr resurset publike Prgjigje t duhur ndaj ndryshimit t kushteve makroekonomike Raportim t mir Sistem informativ kompjuterik Nj regjistrim i t dhnave pr t gjitha qllimet Qasje n informata t besueshme dhe t shpejta Qasje n t dhna n lokacione t shprndara Konsolidimi i shumave t mdha t t dhnave Automatizim i shum kontrolleve dhe procedurave Gjurm auditimi Rrezik- t bhet nj bashksi sistemesh t pjeseshme t informacionit q u mungon integriteti Matja dhe vleresimi i mbarvajtjes Lidhje e fort ndrmjet mbarvajtjes s sektorit publik dhe mbarvajtjes s prgjithshme t ekonomis Masat apo indikatort e mbarvajtjes Ndjek objektivat e vendosura pr at njsi 1. hyrjet 2. produktet 3. rezultatet Raportimi i mbarvajtjes: pr ti prmirsuar raportet vjetore duke prfshir informata m t mira mbi rezultatet,Publikime sistematike mbi rezultatet pr qytetart,Informata kualitative dhe kuantitative mbi mbarvajtjen. Sfida pr t ardhmen implementimi i buxhetimit t mbarvajtjes Prdorimi i t dhnave mbi mbarvajtjen: Sfida pr menagjment Sfida pr ta planifikuar buxhetin (pr alokimin e resurseve) T ndihmohet gjykimi i efikasitetit dhe prioriteteve nga MEF

Faza e fundit: t zhvillohet lidhja ndrmjet rezultateve dhe resurseve 15

Auditimi i jashtem Auditimi Inspektimi i regjistrave dhe/ose organizatave pr t par se planifikimi dhe prdorimi i resurseve publike a jan konform ligjit dhe objektivave t prcaktuara nga qeveria dhe nga parlamenti Bindja pr cilsi t raporteve financiare Pavarsia e: Institucioneve supreme t auditimit T audituarve auditorve Raportet e auditimit: E rndsishme: gjetje t qarta dhe rekomandime ekonomike Pr parlamentin, njsin e audituar dhe ministrin e financave Dokumentet publike Roli themelor i auditimit t jashtm: T ngrej veprime korrektive T bj rekomandime pr mbarvajtje m t mir t resurseve publike Ti ndihmoj parlamentit q ta mbaj prgjegjse qeverin Ta monitoroj dhe prparoj kontrollin e brendshm Prfshirje aktive n reformn e financave publike Auditimi i brendshem Auditimi i brendshm: bn kontrollime dhe vlerson sistemet dhe procedurat e organizats pr ta minimizuar mundsin pr gabime, mashtrime dhe pr praktika joefikase Pavarsia e auditimit t brendshm Auditimi financiar Auditimi i mbarvajtjes

Kreu IV Pasurit afatgjatate njesive publike dhe kontabilizimi i tyre

Pasurit afatgjata Njesite publike kane ne perdorim vlera te konsiderueshme pasurish afatgjata. Ne rrjedhen e veprimtarise se tyre, keto organizma investojne per te sigurura pasuri afatgjata.Ato i perdorin ato dhe i nxjerrin jashte perdorimit kur eshte e nevojshme. Veori e tyre eshte se perdoren nga organet qeverisese pas disa periudhave. Lidhur me kete, njesite publike i kontabilizojne si pasuri aftgjata ato pasuri, te cilat parashikohen te perdoren per realizimin e veprimtarise se tyre ekonomike gjate disa periudhave te ardhshme, dhe prej te cilave (njesite publike fitimprurese) pritet te sigurohen fitime, ne disa periudha te ardhshme. Pasurite afatgjata pasqyrohen ne kontabilitet te vlersesuara me koston historike (fillestare), pra me koston me te cilen jane blere plus pagesta tjera per transport dhe instalim. Ato te cilat dhurohen, regjistrohen ne bilanc me vleren e tregut ne astin e dhurimit. E ne bilanc vleresohen me vleren neto kontabel, pra vlera fillestare e zbritur per zhvleresimin e akumuluar.

16 Klasifikimi Nje njesite publike pasurite afatgjata klasifikohen ne : 1. Pasuri afatgjata jomateriale; 2. Pasuri afatgjata materiale; 3. Pasuri afatgjata financiare. Karakteristike te jesite publike eshte setek to kemi me pak pasuri afatgjate jomateriale se sa ne biznese. Ndersa sa i perket pasurive afatgjata materiale, disa prej tyre jane karakteristike per njesite publike, si; pyjet, plantacionet, infrastruktura (rruget, rrjetet, etj), monumentet historike, etj. Pasurite afatgjata financiare ndahen ne huadhenie te brendshme, te jashtme, investime afatgjata. Sigurimi i pasurive afatgjata materiale Njesite publike i sigurojne ato permes: 1. kryerjes se investimeve kapitale 2. perfitimit te tyre si dhurime Investimet kapitale kryhen: - duke i blere ato; - duke i ndertuar ato; - duke i rikonstruktuar. Blerja me pages te mevonhme regjistrimi ne kontabilitet Blerja e pasurive afatgjate nga te tretet si rregull behet me pagese te mevonshme, pasi te kryhet tenderi per te percaktuar furnitorin. Debi: blerje e mjeteve te transportit 10.000 Kredi: LLP per pasuri afatgjata 10.000 Artikulli pasqyron blerjen me kredi. Emri i plote i llogarise blerje te mjeteve te transportit eshte shpenzime kapitale per blerjen e mjeteve. Ne kontabilitet pasqyrohet ne baze te fatures perkatese te derguar nga furnitori. Kur mjetet e transportit merren, ato evidentohen ne kontabilitet si hyrje pasurish me vleren fillestare. Debi: mjete transporti 10.000 kredi: blerje e mj transportit 10.000 Blerja me pages e menjehershme-regjistrimi ne kontabilitet Debi: blerje e pajisjeve informatike 2.000 Kredi: llogaria ne thesar e njesise publike Hyrja e pajisjeve pasqyrohet: Debi: pajisje informatike 2.000 Kredi: blerje e pajisjeve informatike 2.000 2.000

17

Ndertimi i pasurive afatgjata Ndertimi i pasurive nga te tretet eshte nje menyre e realizimit te investimeve kapitale, ku zakonisht ne kete menyre sigurohen ndertesat, rruget si dhe rikonstruksionet e ndertesave. Ndertimi kryhet nga bizneset e specializuara ne fushen e ndertimeve. Me avansimin e punimeve biznesi perkates i mat dhe i vlereson punimet e kryera ne nje dokument qe njihet me emrin situacion i punimeve. Ajo i dergohet njesise publike porositese per ta njoftuar ate lidhur me mbarevajtjen e punimeve dhe detyrimet ndaj biznesit ndertues. Shembull Supozojme se nje firme eshte duke ndertuar nje rruge me porosi te njesise publike. Njesia publike porositese, pasi e pranon situacionin e pare me vlere prej 3.000 e kontabilizon: Debi: ndertime te rrugeve 3.000 Kredi: furnitore per pasuari afatgjata 3.000 Emri i llogarise ndertime te rrugeve eshte shpenzime kapitale per ndertimin e rrugeve. Me perfundimin e ndertimeve ajo merret ne dorezim dhe kontabilizohet me koston e plote te ndertimit te saj, te akumuluar ne llogarine ndertime te rrugeve. Ne kete rast supozojme se kostoja e ndertimin kap shumen prej 15.000. Debi: rruge tokesore 15.000 Kredi: ndertime te rrugeve 15.000 Shembull tjeter Supozojme se nje njesi publike, p.sh. Komuna e Prishtines vendose te ndertoje disa rruge ne nje zone te qytetit. Ajo kete detyre ia ngarkon ndermarrjes te specializuar per mirembajtjen e rrugeve, e cila eshte njesi varese e saj. Situacionet qe pergaditen nga njesia varese i dergohen komunes, dhe pastaj ajo i kontabilizon: Debi: ndertime te rrugeve 2.000 Kredi: te ardhura nga kryerja e investimeve kapitale 2.000

Me kete veprim komuna pasqyron nje investim kapital ne proces dhe njeh te ardhurat nga kryerja e investimeve si te ardhura rrjedhese.

Pas perfundimit te puneve, kontabilizimi eshte; Debi: rruge tokesore 2.000 Kredi: ndertime te rrugeve 2.000

Kontabilizimi i pasurive afatgjata te perfituara si dhurime Ka raste kur njesia publike i siguron pasurite afatgjata permes granteve ne natyre nga dhurues te ndryshem. 18

Fjala grant ne kete rast shfaqet me kuptimin dhurate.Nryshe nga sigurimi i pasurive permes investimeve kapitale, ne kete rast nuk kryhen shpenzime per sigurimin e tyre.Per kete arsye dhurimet nuk pasqyrohen si shpenzime kapitale. Pasuria e perfituar si grant kontabilizohet: Debi: ndertesa 10.000 Kredi: grante kapitale 10.000

Dhurimi on ne shtimin e pasuriveafatgjata dhe shtimin e fondeve te njesise publike. Kontabilizimi i rivleresimit te pasurive afatgjata Pasurite afatgjata here pas here rivleresohen ne rritje. Arsyeja eshte inflacioni, ku si rrjedhoje rritet vlera e tregut e pasurive te reja, gje qe kerkon korrigjimin e vleres se pasurive qe jane ne perdorim nga njesia publike. Ne kontabilitet ai pasqyrohet keshtu: Debi:instalime teknike 2.000 Kredi: zhvlersimi i akumuluar 200 rezerve nga mbivleresimi 1.800 Kjo tregon se shtimi i vleres kontabel krijon nj rezerve qe paraqitet ne llogarine perkatese te rezervave nga mbivleresimi. Pastaj ne bilanc vlera kontabel e instalimeve teknike pasqyrojne vlere te re me rastin e mbivleresimit te tyre. Vlera e zhvlersimit paraqet vlere te zmadhuar te llogaritur ne vleren e re ne astin e mbivleresimit. Vlera e rezervave pasqyron shtimin e fondeve te reja te njesise publike, ne te njejten mese me shtimin e vleres neto kontabel te pasurise. Kontabilizimi i zhvleresimit te pasurive afatgjata Njesite publike mund te perdorin nje nga metodat e njohura per llogaritjen e zhvleresimit te pasurive te tyre afatgjata. Zhvleresimi ne kontabilitet paraqet procesin e korrigjimit te vleres fillestare dhe ben te mundur paraqitjen e pasurive ne bilanc me vleren e mbetur. Ai pasqyrohet si shpenzim dhe shperndasn vleren fillestare te pasurise neper periudha kontabel. Ne njesite publike fitimprurese, zhvleresimi pasqyrohet si shpenzim dhe sherben per te krijuar burime te veta per te financuar blerjen e te rejave, ashtu si ndodhe edhe ne biznese. Debi: shpenzimet e zhvleresimit 500 Kredi: zhvleresimi i akumuluar 500 Ne njesite publike jofitimprurese, zhvleresimi nuk e redukton fitmin e as nuk e zmadhon humbjen, pasi qe keto organe nuk presin as fitim e as humbje. Te ardhurat e tyre buxhetohen te barabarta me shpenzimet. 19

Ne kete rast zhvleresimi zvogelon burimet e veta dhe pasqyrohet si zvogelim i fondeve baze. Ai nuk sherben me tutje per krijimin e pasurive te reja, pasi qe keto fonde u jepen njesive jofitimprurese ne formen e grantit kapital apo nga buxheti. Debi: fonde baze 500 Kredi: zhvleresimi i akumuluar 500

Kjo tregon pakesimin e vleres fillestare tepasurive dhe ne te njejten mase zvogelimin e fondeve qe kane qeneburim i financimit te tyre. Pra nje pasuri zvogelohet, por zvogelohet edhe fondi qe e financon ate. Shembull i rivleresimit Viti q mbaron n datn 31 Mars 2009 Kshilli Komunal i Prishtines ndrtoi nj ndrtes t reshkolle pr 100,000. Jeta e dobishme ekonomike e ndrtess s shkolls vlersohet t jet50 vjet, gj q nxjerr n pah nj shpenzim tzhvlersimit pr vitin, me vler prej 2,000. Tepricat e mposhtme jan n kt mnyr t prfshir n raportin financiar pr vitin: Bilanci i gjendjes Ndrtesa e shkolls me kosto historike 100,000 Minus zhvlersimi i akumuluar (2,000) Vlera neto n libra 98,000

Pasqyra e t ardhurave dhe shpenzimeve Arsimimi, biblioteka dhe artet: shpenzimet e zhvlersimit 2,000 Viti q mbaron n datn 31 Mars 2010 N datn 31 Mars 2010, ndrtesa e shkollsduhet t rivlersohet duke prdorur indekset prkatse pr inflacionin e prgjithshm. Indekset prkatse, t publikuara nga qeveria qendrore, jan si vijon: 31 Mars 2009 100 31 Mars 2010 10 Pr t vlersuar ndrtesn e shkolls duhet t ndiqen e mposhtme. Vini re se trajtimi kontabl i adoptuar n sektorin publik sht paksa i ndryshm nga ai i adoptuar nga kompanit n sektorin privat n kohn kur rivlersohen pasurit. Indexet e kostos se nderteses Vlera e re e ndrtess llogaritet duke pjestuar koston origjinale me indeksin m vlern m t vogl dhe duke e shumzuar me indeksin me vlern m t madhe, p. sh. 100,000 x 105 / 100 = 105,000 Regjistrimet kontabl pr rritjen prej 5,000jan: Debi :Pasurit jo - qarkulluese: ndrtesat 5,000 Kredi:Rezerva e rivlersimit t pasurive jo - qarkulluese 5,000 20

Indexi i zhvleresimit te akumuluar Njsoj si indeksimi i kostos s ndrtes, n t njjtn koh duhet t indeksojm zhvlersimin e akumuluar t ndrtess. Zhvlersimi i akumuluar duhet t indeksohet duke iu rritur vlera, njsoj si sht bazuar zhvlersimi mbi vlern e nj pasurie e cila tani ka dal nga prdorimi [pjesa e zhvlersuar]. Rritja n vler llogaritet n t njjtn mnyr si kostoja, p. sh. 2,000 x 105 / 100 = 2,100 Regjistrimet kontabl pr rritjen prej 100 jan: Debi:Rezerva e rivlersimit t pasurive jo - qarkulluese 100 Kredi:Zhvlersimi i akumuluar 100 Ngarkimi i shpenzimit te zhvleresimit te vitit actual duke u bazuar mbi vlerene e re bruto te nderteses Llogaritja sht si vijon: 105,000 / 50 = 2,100 Regjistrimet kontabl do t jet: Debi :Pasqyra e t ardhurave dhe shpenzimeve Kredi:Zhvlersimi i akumuluar 2,100 2,100

Tepricat e mposhtme jan prfshir n kt mnyr n raportin financiar pr vitin q mbaron n datn 31 Mars 2009: Bilanci Bilanci i gjendjes Ndrtesa e shkolls sipas rivlersimit 105,000 Minus zhvlersimi i akumuluar ( 2,000 + 100 + 2,100) = (4,200) Vlera neto n libra 100,800 Rezerva e rivlersimit t pasurive jo - qarkulluese ( 5,000 - 100)= 4,900 Pasqyra e t ardhurave dhe shpenzimeve Arsimimi, biblioteka dhe artet: shpenzimet e zhvlersimit 2,100 Vini re se shpenzimet e zhvlersimit pr ndrtesn e shkolls jan rritur nga 2,000 n vitin e kaluar n 2,100 pr kt vit. Dika e till pasqyron koston e re t prdorimit t ndrtess s shkolls. Meqense mimet jan rritur, ashtu si tregohet nga inflacioni n vlern e ndrtess s shkolls, edhe kostoja e zvendsimit t mundshm eventual t ndrtess e shkolls sht rritur n t njjtn koh, dhe n kt mnyr edhe pasqyra e t ardhurave dhe shpenzimeve e ka pasqyruar dika t till. Teprica me vler prej 4,900 do t duhet t mbetet n rezervn e rivlersimit t pasurive jo - qarkulluese deri n kohn kur pasuria t jet shitur ose larguar n mbeturina, pik n t ciln do t duhet t transferohet tek fondet e prgjithshme. Shembull Kuvendi Komunal ndrtoi nj shtpi t re pr kujdesin e t moshuarve me nj kosto prej 150,000 n vitin q mbaron n datn 31 Mars 2009. Jeta e dobishme ekonomike e shtpis vlersohet t jet 60 vjet. 21 Indekset e inflacionit t publikuara nga qeveria qendrore jan si vijon:

 31 Mars 2009 100 31 Mars 2010 105 Cilat jan regjistrimet kontabl q kan t bjn me shtpin pr t dy vitet, dhe cilat jan tepricat q do t duhet t prfshihen n bilancin e gjendjes dhe pasqyrn e t ardhurave dhe t shpenzimeve pr t dy vitet pr sa i takon shtpis? Viti q mbaron n datn 31 Mars 2009 Ndrtimi i shtpis (duke supozuar se t gjitha pagesat ndaj kontraktorve ishin br n para t gatshme) Debi:Pasurit jo - qarkulluese: ndrtesat 150,000 Kredi:Paraja e gatshme 150,000 Zhvlersimi i shtpis pr 60 vjet Debi:Shrbimet sociale: shpenzimet e zhvlersimit 2,500 Kredi: Zhvlersimi i akumuluar 2,500 Kontabilizimi i daljes se pasurive afatgjata Nga njesia publike pasurite afatgjata dalin kur: 1. nxirren jashte perdorimit per shkak te konsumimit fizik; 2. demtohet per shkaqe te jashtezakonshme; 3. shiten; 4. dhurohen. Nxjerrja jasht perdorimit Ne momentin kur pasuria nxirret jashte perdorimit nderpritet llogariyja e zhvleresimit te tij dhe mbyllet. P.sh. Nje ndertese e konsumuar plotesisht njesia publike e nxjerr jashte perdorimit: Debi: zhvlersimi i akumuluar i nderteses 7.000 Kredi: ndertesa 7.000 Demtimet per shkaqe te jashtzakonshme Te tilla konsiderohen p.sh. demtimet nga fuqite e natyres. Kontabiliteti eshte i ngjashem me nxjerrjen jashte perdorimit. Debi: ndertesat e demtuara- zhvlersimi 1.000 Kredi: ndertesat 1.000 Ky regjistrim e tregon regjistrimin e ndertese se demtuar nga llogaria e rregullt ndertesa, edhe pse ne kete rast perfshine tere vleren kontabel, d.m.th. supozohet se paska qene plotesisht edhe e zhvleresuar. Ky regjistrim mbeshtetet ne proces-verbalin i cili konstaton gjendjen fizike te ndertese se shkaterruar dhe gjendjen faktike te tij ne kuader te njesise publike. Shitja e pasurive afatgjata Kur njesise publike nuk i nevojitet me nje pasuri per te ushtruar veprimtarine e saj, si dhe ne rastet e privatizimit te pronave publike, ajo mund ta shese ate. 22 Shitja e nje pajisjeje pasqyrohet ne kontabilitet:

Debi: kliente 100 Kredi: te ardhurat nga shitja

100

Regjistrimi tregon lindjen e nje te drejte ndaj klientit per vleren e tregut me te cilen eshte shitur pajisja. Arketimi i vleres se shitjes regjistrohet: Debi: llogaria ne thesar e njesise publike 100 Kredi: kliente 100 Nese pasuria me vlere fillestare prej 800, zhvleresim te akumuluar prej 400 shitet p.sh. per 300, atehere kontabilizohet keshtu: Debi: kliente 300 zh a 400 humbje nga shitja 100 Kredi: pajisje

800

Llogaria e zhvleresimit debitohet per shumen e zhvleresuar te pajisjes konkrete, pajisja kreditohet me vleren fillestare ne mbeshtetje te fletedaljes, ndersa humbja tregon pakesimin e fondeve baze, pasi qe vlera e tregut eshte me e vogel se sa vlera e mbetur kontabel. Dhurimi i pasurive afatgjata Njesite publike ashtu si perfitojne grante, mund edhe te dhurojne grante, pra tu japin pasuri njesive publike te tjera te te njejtit nivel. Nese jepen mjete transporti, kontabilizimi eshte: Debi: fonde baze 2.000 Kredi: mjete transporti 2.000

Dhurimet pakesojne vleren e pasurive afatgjata tenjesise publike dhe zvogelon fondet baze te tij. Ti rikujtojm Ne sektorin publik pasurite afatgjata kerkohet te rivleresohen per te pasqyruar keshtu drej vlerat e tyre aktuale ne menyre qe: bilanci i gjendjes te jape nje pamje te plote dhe te qarte te pasurive te mbajtura nga organizmat ne sektorin publik, ne menyre qe perdoruesit te kuptojne mire vleren ekonomike te pasurive. SNKSP 17 kerkon qe shpenzimet e zhvleresimit te jene tregues real I kostos se perdorimit te pasurive, sidomos ne koherat kur mimet rriten dhe me kete rast kostot e zevendesimit jane me te larta se kostot origjinale te blerjes se tyre.

23

Kreu V Pasurit afatgjata financiare,pasurit afatshkurtera

Huadhenjet Dhenia e huave perben nje nga format e ndihmes se shtetit ndaj njesive ne sektorin publik dhe privat. Nga kjo ndihme perfitojne njesite varese te qeverisjes qendrore, njesite ekonomike private dhe individet. Pra . Ndrhyrja e shtetit n sektort e ndryshm t ekonomis bhet prmes huadhnieve dhe paradhnieve Prfituesit: Organet e pushtetit t vendit Institucionet buxhetore Ndrmarrjet publike dhe private Individt Shtetet e huaj Paradhniet: njihen si huadhnie afatmesme t shtetit Jepen n afat deri n dy (2) vjet Mund t riprtriten edhe pr 2 vjet tjera Pas prfundimit (skadimit), paradhniet e pashlyera transformohen n huadhnie Huadhniet: Jepen me afat deri n 4 vjet

Urdhrdhnsi: Ministri i financave apo i deleguarai i tij Arktimet dhe pagesat kryehn nga thesari i shtetit apo thesareve lokale Karakteristika t prbashkta paradhniet dhe huadhniet-Paraqesin zbatim t ligjit t buxhetit Kontabilizimi i huadhenjeve dhe paradhenjeve Huadhniet dhe paradhniet regjistrohen gjat vitit vijues (ushtrimor) n thesarin e degve.N fund t vitit (periudh ushtrimore) huadhniet dhe paradhniet pasqyrohen n Ministrin e financave n kuadr t aktiveve t qndrueshme financiare. Klasifikimi HUADHENIET 1. te brendshme- direkte afatgjata dhe nenhuadhenie: 2. te jashtme Huadheniet e brendshme direkte afatgjata jane hua afatgjata qe u jep qeveria njesive te sektorit publik per ti ndihmuar ato me mjete financiare. Nenhuadheniet jane pjese e huave te nenshkruara nga qeveria per organizma te huaj. Qeveria u jep nenhuadheniet njesive te ndryshmepublike te vendit ne perputhje me ligjin e buxhetit. 24 Kontabiliteti me veprimet lidhur me dhenjen e huave Debi: huadhenie 3.000

Kredi: llogaria e thesarit te qeverise 3.000 Arketimi i shumave te huadhenieve: Debi: llogaria e thesarit te qeverise 2.000 Kredi: huadhenie 2.000 Teprica debitore e llogarise huadhenie tregon shumen e huase qe nuk eshte arketuar ende. Huadheniet sjellin interes, te cilat regjistrohen ne llogarine te ardhura nga interesi i huadhenies, e cila krediton me rastin e arketimit te interesit nga huadhenia. Debi: llogaria e thesarit te qeverise 150 Kredi: te ardhurat nga interesi i huadhenies 150 Llogaria te ardhurat nga interesi i huadheniesben pjese ne te ardhurat financiare. Ne fund te periudhes mbyllet dhe me levizjen esaj kreditore bartet ne llogarine rezultati i zbatimit te ligjit te buxhetit. Debi: te ardhurat nga interesi i huadhenies 150 Kredi : rezultati i zbatimit te ligjit te buxhetit 150 Investimet afatgjata ne aksione Pasqyrohen ne kontabilitet kur blihen aksione te njesive publike ose private fitimprurese, ashtu edhe kur shiten ato. Blerja e aksioneve: Debi: investime afatgjata ne aksione te ndermarrjeve publike Kredi: llogaria ne thesar 20.000 20.000

Ne rastet kur njesite publike aksionet e njesive ekonomike fitimprurese i perfiton si dhurime, atehere: Debi: investime afatgjata ne aksione 4.000 Kredi: grante te brendshme kapitale 4.000 Pasurite afatshkurtera te njesive publike dhe kontabilizimi i tyre Klasifikimi Pasurite afatshkurtera te njesive publike ndahen ne: 1. mjetet monetare llogaria ne thesar, ne banka, arka, etj; 2. investimet afatshkurtera huadhenie afatshkurtera, investime ne letra me vlere; 3. te drejta kliente, deftesa te arketueshme, etj; 4. inventare materiale, objekte, mallra, etj; 5. parapagimet qeraja e parapaguar, abonimet, sigurimet,etj. 25 Mjetet monetare

Njesite publike i mbajne mjetet monetare ne llogarine ne thesar dhe ne llogarine arka.neprmes thesarit ato kryejne arketimet qe burojne nga veprimtaria rrjedhese dhe e investimeve. Ato perdorin llogarine rrjedhese ne banke vetem per arketimet dhe pagesat per projektet e huaja, te cilat administrohen dhe kontrollohen nga njesai perkatese publike. Investimet afatshkurtera Kryesisht ndeshen me huadhenie afatshkurtera me garanci shteterore.Keto jane hua qe u jepen njesive publike nga organizma te huaja. Shteti u garanton ketyre organizmave kthimin e huase. Hua afatshkurtera mund tu jape qeveria njesive publike, dhe kontabilizimi eshte i njejte me huadheniet afatgjata. Llogarit e arketueshme Ndrsa llogarit e arktueshme t nj kompanie n sektorin privat do t prbehen kryesisht nga shitjet q i jan faturuar klientve dhe q nuk jan paguar ende, llogarit e arktueshme n nj organizat n sektorin publik mund t prbhen nga shum elemente t ndryshme, prfshir: Tatimet e pa - paguara lokale Shrbimet q i jan ngarkuar [duke krkuar rimbursimi] organizatave t tjera n sektorin publik por q nuk jan paguar ende (pr shembull nj spital i cili i ofron shrbime t kujdesit shndetsor pr t moshuarit mund ti krkoj rimbursim autoriteteve t qeverisjes vendore q jan prgjegjs pr shrbimet sociale) Vlera monetare t mbledhura nga organizatat e tjera n sektorin publik n emr t organizats son por q nuk jan arktuar ende. Pr shembull, nj autoritet i qeverisjes vendore mund t prfshij policin tatimore n arktimin e tatimeve vjetore vendore, t cilat duhet ti paguhen autoritetit n fjal dhe q duhet t prfshihen si nj llogari e pagueshme n bilancin e gjendjes t policis tatimore deri n kohn kur t arktohen. Shrbime q i jan faturuar publikut por q nuk jan paguar ende. Shembuj t till prfshijn tarifat e studentve t universiteteve, tarifat e mbledhjes se mbeturinave nga autoritetet lokale dhe tarifat e pacientve privat t spitaleve. Invertaret Llogarite e inventareve qe perdoren gjeresisht ne ne njesite publike jofitimprurese jane materialet, objektet e inventarit, etj. Ne njesite publike inventaret qe blihen mund te pasqyrohen si te konsumuara menjehere shpenzim. Kjo ndodh kur perdoret metoda e inventarizimit peridik. Por mund te perdoret edhe metoda e inventarizimit te vazhdueshem.ne kete rast inventaret e blere pasqyrohen ne perberje te pasurive afatshkurtera duke shtuar elementin e blere ne llogarine e inventareve. Nese nje njesi publike ka blere gjate vitit 20.000 euro materiale per zyre per veprimtarine rrjedhese dhe i ka regjistruar ato direkt si shpenzime, atehere: Debi: shpenzime per materiale zyreje 20.000 Kredi: furnitore 20.000

26 Parapagimet

Ndodh qe organet qeverisese te paguajne ne avance prime sigurimi, te kryejne pagesa lizingu dhe te parapaguajne per sherbime tjera qe atyre do tu kryhen gjate periudhes kontabel. Ushtrim mbi veprimet me pasuri afatgjate ne nje njesi publike Ne njesine qeverisese X, me daten 01.12.2009 llogarite e pasurive afatgjata ishin si vijon: Ndertesa 30.000, zhvleresimi i ndertesave 12.000, mjete transporti 5.000, zhvleresimi I mjeteve te transportit 600, inventari 12.000, zhvleresimi I inventarit ekonomik 2.400, shpenzime per ndertim 6.000, fonde 45.000, llogaria ne thesar 8.000, grante te brendshme kapitale 6.000, grante te jashtme kapitale 1.200, furnitore 1.800. Gjate muajit dhjetor 2009 jane kryer keto veprime: - Me 01.12 u blene dy kompjutere me vlere 1.000 sipas fatures; - Me 05.12 merret ne dorezim ndertesa e ndertuar me vlere 5.000; - Me 19.12. u krye rivleresimi ne rritje i pasurise afatgjate. Shtimi I vleres eshte: ndertesa 5.000, zh i ndertesave 50, mjete transporti 800, zh mj transportit 110, invenatri ekonomik 1.900, zh inventarit 60; - Me 30.12. llogaritet zhvleresimi vjetor. Shumat e llogaritura jane: ndertesa 350,mjete transporti 810, inventari ekonomik 420; - Me 30.12. u shit njeri nga mjetet e transportit. Vlera fillestare ishte 1.400, zhvl akumuluar deri ne astin e shitjes 650. Vlera sipas mimit te tregut u arketua ne thesar. Nga shitja rezultoi vlera 150. Kerkohet Njesia publike ti pasqyroje ne ditar te gjitha transaksionet e ndodhura nje muajin dhjetor, si dhe tepricat e dhena ne fillim. Ndertesa 30.000 Zhv i ndertesave 12.000 Mjete transporti 5.000 Zhv i mjeteve transpo 600 Inventari 12.000 Zhv i Inventarit 2.400 Shpenzime per ndertim 6.000 Fonde baze 37.000 Llogaria ne thesar 8.000 Grante te brendshme 6.000 Grante te jashtme 1.200 furnitore 1.800 01.12. 05.12 inventar 1.000 furnitoret 1.000 ndertesa 5.000 shpenzime kapitale per ndertim 5.000

19.12 ndertesa 5.000 mjete transporti 800 inventar 1.900 zhvl ndertesave 50 zhvl mjeteve transportit 110 zhvl inventarit 60 rezerve nga rivleresimi 7.370 27

30.12. fonde baze 2.380 zhvl I ndertesave 350 zhvl I mjeteve te transportit 810 zhvl I inventarit 420 30.12. zhvl I mjeteve te transportit 650 te ardhurat nga shitja e mjeteve te transp 750 mjete transporti 1.400 30.12. llogaria ne thesar 900 te ardhurat nga shitja e mjeteve te transp 900 Pasqyrohet arketimi ne llogarine ne thesar I vleres se realizuar ne treg nga ashitja e mjeteve te transportit (900 euro) dhe I te ardhurave te njohura ne llogarine e te ardhurave nga shitja. Ushtrim mbi huadheniet ne njesite publike Gjate vitit 2008 dhe 2009 jane kryer veprimet qe vijojne lidhur me huadheniet: 1. Pasqyrohet dhenia e huase afatgjate nje ndermarrjeje publike ne vlere 5.000; 2. Pasqyrohet shuma e nje nenhuadhenie, nga huadheniet e jashtme, qe nje njesi publike i ka dhene komunes ne vlere prej 2.400 per 4 vite; 3. Pasqyrohet arketimi i shumave te maturuara te huave, per vitin e pare 1.000 euro, derdhur nga ndermarrja publike, dhe 600 euro derdhur nga komuna; 4. Pasqyrohen te ardhurat nga interesi I huadhenieve dhe nenhuadhenieve te arketuara gjate vitit 2009 ne thesar. Te pasqyrohen veprimet e kryera ne ditar. huadhenie te brendshme 5.000 llogaria ne thesar te qeverise 5.000 Vep 2 nenhuadhenie nga huadheniet e jashtme 2.400 llogaria ne thesar te qeverise 2.400 Vep 3 llogaria ne thesar te qeverise 1.600 huadhenie te brendshme 1.000 nenhuadhenie nga huadheniet e jashtme 600 Vep 4 llogaria ne thesar te qeverise 62.5 te ardhurat nga interesi i huadhenieve 62.5 Shpjegim: 1. Huaja e pare ishte me kushtet: 5.000 per 5 vite me interes 4%..5000 / 5 x 4% = 50 2. Huaja e dyte (nenhuaja) ishte me kushtet: 2.500 per 4 vite me interes 2%..2.500 / 4 x 2% = 12.5 50+12.5=62.5 pasqyrohet arketimi Ii te ardhurave nga interesat e huadhenieve dhe nenhuadhenieve te thesarit. Vep 1

28

Kreu VI

Burimet e financimit ne njesit publike 1. Burimet e veta; 2. Burimet e huazuara detyrimet. Burimet e veta te nje njesie publike jofitimprurese perbehet nga fondet e veta dhe mund te kete ne te edhe suficit. Ne fondet e veta bejne pjese edhe grantet kapitale te brendshme dhe te jashtme, rezervat,suficiti si tejkalim i te ardhures rrjedhese kundrejt shpenzimeve rrjedhese te qeverise. Llogaria e fondeve baze kreditohet kur zmadhohen burimet e njesise publike, kjo ndosh me hurjen e pasurise ne njesi; Llogaria ne fjale debitohet kur zvogelohen burimet e veta, ndosh me daljen e pasurise nga njesia publike. Grantet kapitale jane financime ose ndihma financiare qe u vihen ne dispozicion njesive publike. Perdoren per investime kapitale, do te thote per sigurimin e pasurive afatgjate. Ato mund te perfitohen nga shteti, organizmat publike brenda dhe jashte shtetit. Raste te perfitiit te granteve Marrja e grantit ne para nga buxheti i shtetit: Debi : llogaria ne thesar i njesise publike 60.000 Kredi : granti kapital nga buxheti i shtetit 60.000 Marrja e grantit kapital ne para nga vendet jashte: Debi: llogaria ne thesar e njesise publike 10.000 Kredi: grante kapitale nga jashte 10.000 Nese granti arketohet ne para ne disa periudha atehere ne njesine publike lind e drejta ndaj dhenesit te grantit: Debi: te drejta per tu arketuar 90.000 Kredi: grante kapitale 90.000 Derdhja e kestit te pare: Debi: llogaria ne thesar 10.000 Kredi: te drejta per tu arketuar 10.000 Nese granti merret ne pasuri afatgjate atehere: Debi: pajisje informatike 5.000 Kredi: grante kapitale 5.000 Rezervat Rezervat njesite publike fitimprurese i veon nga rezultati financiar i realizuar ne periudhat kontabel te meparshme dhe te pritshme. Rezervat krijohen per mbulimin dhe financimin e nje pjese te shpenzimeve kapitale te njesive publike fitimprurese. Ato paraqesin kontributin e tyre per financimin e veprimtarise se tyre kapitale. 29 Krijimi i rezerves kontabilizohet keshtu:

Debi : zbritje per investime kapitale nga fitimi i pritshem ne periudhen kontabel Kredi: rezerve per investime kapitale Perdorimi i rezerves kontabilizohet: Debi:: rezerve per investime kapitale Kredi: fonde baze Rezerva per shpenzime rrjedhese krijohet edhe ne njesite publike fitimprurese edhe ne ato jofitimprurese. Krijimi i rezerves per shpenzime rrjedhese ne njesite publike fitimprurese: Debi:fitim i mbartur nga vitet e kaluara Kredi: rezerve per shpenzime rrjedhese Burimet e huazuara Klasifikohen ne detyrime: 1. Afatgjata 2. Afatshkurtera Hyjne:detyrimet ndaj furnitoreve, kreditoreve, personelit, ndaj shtetit per tatime dhe taksa, ,etj. Karakteristike per njesite publike jane huamarrjet afatshkurtera dhe afatgjata. Parimet e pergjithshme te kontabilizimit te huamarrjeve te shtetit Kriteri i origjins s borxhit Kriteri i afatit t shlyerjes Borxhi i prhershm (afatgjat dhe afatmesm: obligacionet afatgjata dhe huamarrjet afatgjata t shtetit nga organizmat financiar ndrkombtar dhe nga bankat e huaja) Borxhi me afat t shkurtr (bonot e thesarit dhe huamarrjet afatshkurtra) Kriteri i kombsis s huadhnsve Borxhi i brendshm Borxhi i jashtm Kontabilizimi i huamarrjes afatgjate Marrja e huave nga qeveria: Debi: llogaria e thesarit te qeverise 10.000 Kredi: huamarje afatgjate 10.000 Maturimi: Debi:huamarrje afatgjate e maturuar 1.000 Kredi:llogaria e thesarit te qeverise 1.000 30 Pagesa e interesit:

Debi; shpenzime nga interesi i huamarrjes afatgjate 100 Kredi: llogaria e thesarit te qeverise

100

Ushtrim per burimet e veta fondet dhe per huamarrjen afatgjate Gjate vitit 2009 komuna X ka kryer keto veprime: 1. Me date 11.01. regjistrohet shuma prej 5.000 nga financimi buxhetor per investime ne komune; 2. Me date 18.05.komuna regjistron marrjen e nje granti per pajisjet ne nje shkolle ne fshatin X ne shumen prej 10.000 e cila derdhet ne llogarine ne thesar te komunes. 3. Me date 05.07. qeveria mori nje hua per 6 vite nga Banka Boterore me vlere 40.000. 4. Pas nje viti pagoi kestin e pare te huase 6.000. 5. Po te njejten dite regjistroi interesin e maturuar 10%. 11.01. llogaria ne thesar e njesise publike 5.000 grante kapitale 5.000 18.05.llogaria ne thesar e njesise publike 10.000 grante kapitale 10.000 05.07. llogaria ne thesar e qeverise 40.000 huamarrje afatgjate 40.000 05.07. huamarrje afatgjate e maturuar 6.000 llogaria ne thesar e qeverise 6.000 05.07. shpenzime interesi te huamarrjeve 600 llogaria ne thesar e qeverise 600

31