Kreu V POLITIKA AFARISTE E BANKAVE Kuptimi I politikes afariste te bankes paraqet nje grumbull parimesh e metodash te vendosjes mbi

i afarizmin e cila bazohet ne te arriturat shkencore e metodat analitike me qellim qe te perparohet vazhdimisht afarizmi. Formimi I mjeteve te bankave 1. depozitat ne para 2. depozitat e kursimit dhe mjeteve te qytetareve 3. mjetet e mbledhura me emisjonin e letarve me vler 4. kredit nga bankat qendrore 5. gredit ne vend dhe ne boten e jashtme 6. burimet e tjera te mjeteve. Politika e plasmanit te mjeteve perfshin plasmanin e mjeteve,dhenjen e kredive afatgjat,afatshkurt, e konsumuese,dhenjen e garancive,avalet dhe punet e tjera bankare qe paraqesin dhenjen e parave e te kredive. Parimet e bankave1. parimi i likujditetit 2. parimi i solventitetit,i sigurimit dhe i efikasitetit te deponimit te mjeteve dhe 3. parimi i rentabilitetit Ne lartesin e rezervave te likujditetit te cilen bankat e ndajn te B.Q.ndikojn : 1. transaksionet monetare te komitenteve 2. politika e likujditetit te bankave 3. politika monetare e B.Q. Grupimi i formave te likujditetit nga B.Q. : 1. likujditeti primar 2. sekondar 3. terciar Likujditeti primar perfshin parat e gatshme dhe tepricen e mjeteve likuide te bankes ne xhirollogarin te B.Q mbi rezervat e detyrueshme. Likuiditeti sekondar perfshin pos likujditetit primar edhe burimet plotesuese te likujditetit te cilat shme shpejt mund ti rrisin mjetet likuide te bankes ne llogarin e saj te B.Q. Likuiditeti terciar perfshin ato forma te mjeteve likuide ku eshte shume i veshtir transformimi i trajtave te aktives ne para te gatshme ose mjete monetare te B.Q. Parimi i solventitetit nenkupton aftesin e debitorit qe ti kryej obligimet monetare ne teresi. Parimi i sigurimit - duhet ti mbroj komitentet e bankes nga rreziku ne rast deshtimi te politikes afariste te bankes. Efikasiteti i deponimeve nenkupton arritjen e rezultateve te sukseshsme te bankes ne fushen e kreditimit. Parimi i rentabilitetit nenkupton realizimin e fitimit sa me te madh ne diferencen e kamates ose rritjen e fitimit me pjesmarrjen direkte ne kapitalin e bartesit te aktivitetit ekonomik. Norma e kamates paraqet qmimin e shfrytezimit te mjeteve monetare e kreditore ne tergun financiar. Kemi tri lloje te formimit te kamatave 1. teoria e preferences se likujditetit sipas saj normat e kamates determinohen nga raporti ne mes te ofertes dhe kerkeser se resurseve monetare 2. teoria e fondeve kreditorre sipas saj niveli i kamates caktohet ne baz te raportit te ofertes e te kerkeses se kredive 3. teoria e inflacionit te pritur kjo teori nderrimin e normes se kamates e lidh me tendencat inflatore dhe deflatore te ekonomis. Kamatat afatgjat jan te lidhura me kamatat afatshkurtera pasi edhe debitoret ashtu edhe kreditoret ndikojn ne formimin e normave mesatare rrjedhese te normave te pritura afatshkurtera.

Potenciali financiar dhe kredtor I BanakavePotenciali financiar paraqet mjetet e tersishe te cilat I kan grumbulluar bankat si depozitat apo I kan krijuar ve me an te aktivitetit te tyre kreditor.Potenciali financiar paraqet bazen e aktivitetit kreditor dhe afarist te bankave. Pf = Pk + R Potenciali kreditor-paraqet potencilin financiar minus rezervat Pk = Pf-R Faktoret e formimit te potencialit kreditor1. kredit e B.Q 2. rezervat e detyrueshme 3. shendrrimi i depozitave ne para te gatshme 4. operacionet devizore 5. politika e normes se kamates ne kredi dhe depozita 6. struktura e depozitave 7. struktura e kredive te dhena Rezervat e detyrueshme ndikimi i normes se rezerves se det.ndikon direkt ne potencialin financiar te bankave afariste.sa me e elart kjo norm PF zvoglohet dhe anasjelltas. Shendrrimi i depozitave ne para te gatshme parat e gatshme mund ti krijoj vetem Banka Qendror,ndersa me hspenzimin e parave nga popullsia paraja e gatshme shendrrohet ne para depozitare dhe ne kete menyr rritet PF i banakave. Operacionet devizore ne rast se kemi deficit nga keto operacione ateher rritet paraja ne vend e po ashtu edhe depozita. Krditimi bankar me afat te shkurt Bannka lejon kredi me afat te shkurt bga mjetet e grumbulluara ne form te depozitave ne te pare nga mredit afat shkurta te B>Q dhe kredit afat shkurta te bankave te tjera. Shfrytzuesit e kredive afat shkurtera: 1. organizatat ekonomike 2. veprimtarit jo ekonimike 3. bankat afariste 4. prodhuesit bujqesor 5. popullsia 6. organizatat qe merren me tregeti te jashtme Llojet e kredive sipas destinimit 1. per qarkullimin e mallrave 2. per stoqe te caktuara 3. per pun te caktuara 4. per pun specifike Kreditimi i organizatave jo ekonomike- kreditimi i Komunave,fondeve te arsimit,enteve te sigurimit social,enteve te punsimit,institucioneve te pavarura,keshillave shtepiake etj. Kreditimi i bankave afariste behet nga Banka Q.per sigurimin e likujditetit dhe plotsimit te potencialit kreditor. Kredit konsumuese keto kredi jepen per blerjen e aparateve per amvisni,mobiljeve,automobilave etj. Karta kreditore Mbajtesve te tyre obligohen qe restorantet,hotelet etj obligohen qe tu a kryejn sherbimet tu a japin mallrat etj.dhe pagasa behet me ato karta. Burimiet e mjeteve per kreditim(tregetin e jashme) vijn nga dubimet komerciale,bankere,nderbankare,ndershtetrore,organizatat nderkombetare,dhuratat dhe ndihmat. Kredit komerciale per tregeti te jashtme jan ato kredi te cilat nje partner i jep tjetrit mallra te cilat do te paguhen me von.keto kredi i bejn ndermarrjet qe njihen mes veti. Kredit bankare- jan ato kredi qe banka ju jep komiteneteve te vet nga burimet vetjake qe te mund te kryhet ndonje transaksion. Kredit nderbankare jan kredit ne mes te bankave te vendit apo edhe bankave te jashtme. Kredit ndershetrore Jan ato kredi te cilat ndodhin ne mes te shteteve te ndryshme.

Kredit e organizatave financiare nderkom.- jan ato gredi te cilat i leshojn organ.fin. nderkombetare te ngjajshme me ato ndershtetrore po kan nje rrezik me te vogel te varesis politike. Format e kreditimit te tregetis se jashtme 1. kredit per export 2. krdit per import 3. k.per sherbime riesport etj 4. kredit per punet ndertimore ne boten e jashtme Kreditimi bankar me afat te gjat- jan ato kredi te cilat kan afat te gjat te kthimit te tyre zakonisht mbi 10 vjet,keto zakonisht u jepen njesive ekonomike te cilat nuk kan mjete te bollshme per investime etj. Elombardi investiv perfshin te gjitha dokumentet,projektet etj, mbi objektin e ardhshem investiv. 1. pershkrimi i objektit te ardhshem investiv 2. vleren perllogaritese te puneve ndertimore 3. specifikimin e pajisjeve dhe te montimit 4. arsyeshmerin ekonomike e shoqerore te investimit 5. burimet e financimit 6. zgjatjen e ndrtimit dhe fillimin e shfrytezimit te kredis. Situata ndertimore paraqet njerin nga instrumentet kryesore ne tekniken e financimit te investimeve per punet ndertimore.ajo perfshin te gjitha ounet deri ne diten kur hartohet si dhe ter materialin dhe fuqin punetore sipas llojit e sasis dhe qmimeve te kontraktuara. Avanset jan menyr e financimit qe paraqiten kur kemi te bejm me kryerjen e investimeve ne regji personale.ato lejohen zakonisht deri 20% te vleres se investimeve ne llogarin rrjedhese. Afarizmi devizor i bankave punet devizore-valutore,punet e qarkullimit te pagesave me boten e jashme etj,i kryejn bankat afarise te cilat i plotesojn kushtet e caktuara per kryerjen e atyre puneve dhe qe posedojn autorizim per kete,leja jepet nga B.Q. Punet devizore ,kreditore me boten e jashtme te cilat i kryejn bankat afariste jan: 1. punet devizore-valutore dhete kembimit 2. mardhenjet kreditore me boten e jashtme 3. qarkullimi i pagesave me boten e jashtme 4. punet ne tregun devizor 5. punet ne realizimin e projeksioneve te bilancit te pagesave 6. punet rreth rezervave devizore 7. punet e tjera. Punet e qarkullimit te pagesave me boten e jashtme perfshijn hapjen dhe likujdimin e akreditivit nestro e loro,pagimin e qeqeve,te kambialeve etj. Punet rreth rezervave devizore bankat e autorizuara jan te detyruara te sigurojn likujditetin devizor ne pagesat me boten e jashtme ne raport me pjesen e rezervave devizore te cilen disponojne. Politika e formimit te mjeteve te bankave - kemi dy qasje : 1. qasja ekonomike (duhet ti zbuloj te gjitha dukurit te cilat jan kushtezuar ne menyr objektive dhe qe ti nderlidhin ecurit me kerkesen per para. 2. Qasja metodologjjike duhet te na tregoj metodat te cilat orientojn banken qe me politiken e saje,te ndikoj ne rrjedhat e ofertes e te kerkeses me qellim qe keto kategori te harmonizohen mbi fazen optimale. Letrat me vler 1. Obligacionet jan letra me vler (dokument) te cilat mbajtesit ose pronarit i sjellin ineteres dhe leshuesi i tij obligohet qe pruresit te tij tja paguaj shumen e caktuar ne obligacion. 2. Bonat e Arkes jan dokumente me shkrim me te cilat leshuesi i tyre,banka,obligohet qe personit emri i te cilit eshte i shenuar ne te ti paguaj ne afatin e kontraktuar shumen e caktuar se bashku me kamaten. 3. Vendimi mbi mjetet e deponuara eshte nje dokument me shkrim te cilin ia leshon banka organizates apo ndonje personi tjeter juridik,sipas kerkeses se tyre,per mjetet e deponuara pa destinim nga banka me afat te kthimit me te gjat se 1 vjet. 4. Kredit nderbankare kuptojm lenjen ne disponim te mjeteve ne mes te bankave afariste.

5. Rilombardi,rieskonti dhe kredit nga B.Q. Rieskonti eshte pun pasive bankare me te cilen jo eskonton kambialet nga portofoli i saj te nje bank tjeter te Banka Qendrore apo te ndonje bank tjeter afariste. Rilombardi - eshte pune pasive e bankave ne te cilen banka afariste e ben rilombardin e letrave me vler te B.Q. apo te ndonje bank tjeter ne baz te te cilave banka ka dhen kredi lombarde. Bilanci i Bankave Bilanci i Bankave perbehet nga dy pjes te cilat gjenden ne ekuiliber: 1. aktiva ose plasmanet e bankes 2. pasiva ose burimet e mjeteve te bankes Dallojm dy Bilance te Bankave : 1. Bilancin e gjendjes 2. Bilancin e Suksesit Sipas gjatesis se kohes ne te cilin perpilohet Bilanci: 1. Bilanci fillestar 2. Bilanci i ndermjetem 3. Bbilanci vjetor Sipas teknikes se perpilimit : 1. Bilanci bruto 2. Bilanci neto Sipas perfshirjes ekziston : 1. Bilanci individual 2. Bilanci permbledhes 3. Bilanci i konsuliduar Sipas politikes se qellimit te pasqyrimit te gjendjes se bankes(efekteve te pol.se saj afariste) dallojm: 1. Bilancin e gjendjes 2. Bilancin e suksesit 3. Bilancin operativ (rrjedhes) Nga aspekti i bankave te cilat jan perfshir ne bilanc dallojm: 1. Bilancin e nje banke 2. Bilancin agregat te te gjitha Bankave 3. Bilancin e konsoliduar te te gjitha Bankave 4. Bilancin e konsoliduar te Sistemit Bankar Bilanci i nje Banke Shpreh pasurin (aktiven) dhe obligimet (pasiven)brenda nje kohe te caktuar. Bilanci agregat i te gjitha Bankave paraqet shumen e te gjitha pozicioneve aktive e pasive nga bilance individuale te bankave dhe ne te pa kurfar korigjimi tregohen mardhenjet nderbankare me sistemin bankar.kjo na ndihmon ne analizen e politikes afariste te bankave. Bilanci i konsoliduar i te gjitha bankave paraqet Bilancin ne te cilin jan kompensuar mardhenjet bankare ne mes te bankave afariste,ndersa me parimin bruto prezantohen mardhenjet e bankave afariste me B.Q. Bilanci i konsoliduar i sistemit bankar perfshin pos bilanceve te bankave afariste edhe bilancet e B.Q.pra paraqet shumen e bilanceve te te gjitha bankave,pas thyerjes se mardhenjeve nderbankare,prandaj shenon kategorin me te rendesishme ne kuader te analizes monetare. Kemi dy grupe kryesore te puneve Bankare 1. punet Bankare afat shkurter 2. punet Bankare afatgjat Ne baz te puneve bankare afat shkurt dhe afatgjat behet ndarja 1. punet ne valut te vendit dhe 2. punet ne valut te huaj

Bilanci i gjendjes se Bankes perfshin te gjitha pozicionet dhe nenbilancet e aktivit dhe pasivit te bankes ku te gjitha grupohen ne pjes homogjene sipas kohes dhe funksionalitetit te mjeteve e te plasmaneve. Aktiva dhe pasiva totale - paraqesin potencialin bilancor te bankes. Analiza e Bilancit te Gjendjes - behet duke krahasuar gjendjen faktike me ndonjeren nga gjendjet e me parshme me qe rast verehet dinamika e nderrimit dhe raportet ne mes te nenbilanceve. Bilanci i suksesit Bilanci i suksesit tregon rezultatin financiar te afarizmit te ankes. Ana e majt e bilancit te suksesit 1. te dalat afariste 2. te dalat financiare 3. te dalat e jashtzakonshme Ana e djatht e bilancit te suksesit 1. te hyrat afariste 2. te hyrat financiare 3. te hyrat e jashtzakonshme Ne raportet ne me te te hyrave dhe te dalave krijohet humbja apo fitimi. Te dalat afariste te Bankes 1. shpenzimet materiale dhe amortizimi 2. shpenzimiet jo materiale 3. bruto te ardhurat e kalkuluara Te dalat financiare paraqesin 1. kamata sipas obligimeve afatgjat e afatshkurt 2. te dalat e financimit ne valut te vendit 3. rivleresimin e obligimeve ne valut te vendit 4. ndryshimet negative te kurseve ne baz te obligimeve devizore 5. zvoglimin e vleres se deponimeve financiare aftgjat Te dalat e jashtzakonshme i perbejn 1. vlera e pa shlyer e deponimeve te shitura te mareriale apo jo materiale 2. vlera kontabel e deponimeve afatgjata te shitura 3. shlyerja e kerkesave te paarketuara 4. te dalat nga periudha e me parshme 5. mungesat,demet,penalet dhe denimet. Humbja kapitale - paraqet ndryshimin ne mes te vleres te senderuar me shitjen letrave me vler,te pajisjeve dhe te patundshmerive dhe te vleres se tyre kontabel,te rivleresuar ne diten e shitjes. Te hyrat afariste 1. te hyrat nga kryerja e sherbimeve bankare 2. te hyrat nag dhenja me qira e mjeteve kryesore 3. te hyrat nga shitja e materialit dhe te invertarit 4. te hyrat nga zvoglimi i rezervimit afatgjat Te hyrat nga financimi perfshijn 1. te hyrat nga financimi ne baz te mardhenjeve afariste me bankat tjera 2. te hyrat nga deponimet financiare e kamatat 3. ndryshimet pozitive te kurseve 4. te hyrat e tjera te financimit Fitimi i realizuar me llogarin vjetore ndahet : 1. rezervat e bankes 2. themeluesit e bankes 3. destinimet e tjera

Humbja e bankes mund te mbulohet ne dy menyra : 1. duke e ngarkuar fitimin e pashperndar te vitit te me parshem 2. duke ngarkuar mjetet rezerv te bankes Kapitali i bankes dhe aktiva e rrezikshme Banka krijon kapitalin e tyre nga keto mjete: 1. Kapitali themelor 2. rezervat e bankes 3. rezervat e rivleresimit 4. fitimi i pashperndar i periudhave te me parshme 5. fitimi nga afarizmi vijues. KREU VIII Qarkullimi i pagesave me boten e jashtme perfshin te gjitha pagesat dhe arketimet ne mes te personave fizik e juridik me seli ne nje vend dhe te personave qe gjenden ne vende te tjera pa mar parasysh bazen mbi te cilen kryhen pagesat dhe arketimet. Pra qarkullimi i pagesave me boten e jashtme kryhet ne mes te rezidenteve te teritoreve te ndryshme doganore e monetare ne valuta te ndryshme kombetare. Problematika ekonomike e qarkullimit te pagesave me boten e jashtme mund te vleresohet ne tri aspekte : 1. aspekti material 2. formal 3. bankar-teknik Aspekti material qarkullimi i pagesave me boten e jashtme perfshin te gjitha marrjet dhe dhenjet ndaj botes se jashtme gjat nje viti. Bilanci devizor e ka strukturen te ngjajshme me ate te bilancit te pagesave dhe dallohet nga ai sepse bilanci devizor perfshin vetem pagesat efektive dhe arketimet ne baz te te gjitha transaksioneve ne periudhen e caktruar. Aspekti formal qarkullimi i pagesave me boten veshtrohet permes depozitave qe rregullojn menyren e pageses e te arketimit.keto depozita quhen depozita devizore dhe ato ne te gjitha vendet nderrohen e plotesohen mjaft shpesh. Aspekti bankar-teknik qarkullimi i pagesave me boten e jashtme perfshin menyren,kushtet dhe tekniken e pagimit e te arketimit,dmth instrumentet,nepermjet te te cilave kryhet qarkullimi i pagesave si dhe mardhenjet nderbankare korrespodente e afariste. Sistemi i pagesave me boten e jashtme pagesat dhe arketimet me boten e jashme kryhen me deviza dhe me valut kombetare. Deviza me deviza nenkuptohen ato kerkesa ne boten e jashtme mbi qfardo baze qofshin dhe ne cilen do valut.me deviza kuptojm edhe te gjitha llojet e parave te huaja efektive perpos monedhave te arit. Kemi keto forma te devizave :kambialet , qeqet ,parat ne llogarit rrjedhese ne boten e jashtme etj. Nga aspekti i kembyeshmeris : 1. valuta konvertibile ose te fortate cilat mund te shendrrohen ne valuta tjera dhe kan kurs relativisht stabil. 2. valuta transferabile te cilat kan konvertibilitet te kuifizuar 3. valuta jo konvertibile ose te buta te cilat nuk mund te shendrrohen ne valuta tjera. Pagesat kryhen ne disa menyra : 1. me sistemin multilateralte pagesave dhe te arketimeve ose me sistemin e valutave konvertibile 2. me sistemin e valutave bilaterale e te arketimeve ose me sistemin kliring 3. me sistemin e pagesave me valut kombetare. Sistemi multilateral i pagesave bazohet ne konvertibilitetin e valutes e cila mundeson qe nje valut e caktuar konvertibile apo kerkes ne neje vend me paritet te caktuar te shfrytezohet per pagesat e caktuara ne cilen do valut tjeter.

Instrumentet e pagesave ne qarkullimin e pagesave me boten e jashtme : 1. dergesa bankare 2. akreditivi dokumentar 3. arketimi inkaso dokumentar 4. kambiali 5. qeku 6. letra kreditore 7. karta kreditore 8. garanca bankare Dergesa bankare eshte instrumenti me i vjeter dhe me i shpesht ne qarkullimin nderkombetar te pagesave nga i cili me koh jan zhvilluar te gjitha instrumentet e tjera. Akreditivi dokumentar eshte njeri nag instrumentet me te rendesishme te pagesave Ku me kontrat te shitblerjes dhe pageses se parapar me ane te saj bleresi i jep urdheresen bankes s e vet te autorizuar per hapjen e akreditivit ne dobi te shitesit,partnerit te huaj. Arketimi inkaso dokumentar eshte pun bankare ne te cilin banka paraqitet si ndermjetesuese ne mes te bleresit dhe debitorit. Kambiali i pagueshem ne deviza ne afarizmin tregetar me boten e jashtme paraqitet mjaft shpesh si instrument i pageses dhe si mjet per sigurimin e pagesave. Qeku ne qarkullimin nderkombetar te pagesave me se shumti perdoret ne qarkullimin e udhetareve. Letra kreditore eshte instrument i veqant i pagesave me boten e jashtme me te cilat banka e vendit me leter te veqant e autorizon korespodentin e vet ne botene jashtme qe mbajtesit te ssaj tja paguaj pernjeher ose pjeserisht shumen e shenuar ne leter kreditore. Ne afarizem me leter kreditore na paraqiten keta persona : 1. urdherdhensi i leshimit te letres kreditore 2. banka leshuese e saj 3. banka paguuese e saj 4. shfrytezuesi i letres kreditore Karta kreditore leshuesi i saj lidh kontrat te veqant me shfrytezuesin me te cilen leshuesi obligohet se do te paguaj deri ne shumen e kontraktuar dhe ne aftin e kontarktuar te gjitha shpenzimet qe i ka ber shfrytezuesi ne baz te kartes kreditore ne nderrmarrjet tregetare,hotelet,nderrmarrjet turistike etj. Garancia bankare eshte instrument i veqant i sigurimit te pagesave apo i kryerjes se obligimeve te kontraktuara ne afat me te cilin banka i garanton shfrytezuesi te garancis se komitenti i tij do ti kryej me koh te gjitha obligimet e marra. Te garancia bankare kemi keta persona 1. urdherdhenesi i garancis-debitori 2. banka qe e leshon garancin-garanti dhe 3. shfrytezuesi i garancis-besori Garancit bannkare ndahen 1. garanci te rendometa :te te cilat banka garanton se do ta kryej obligimin nese komitenti i saj nuk e ben ate 2. garancit solidare -:te te cilat urdherdhensi e po ashtu edhe banka-garanti pergjigjen ne menyr solidare dhe ku shfrytezuesi mund te kerkoj sipas deshires kryerjen e obligimit nga njeri ose tjetri. 3. garanci direkte -: te cilat i leshon direkt banka e vendit ne dobi te shfrytezuesit te garancis 4. garanci indirekte -: te cilat banka e vendit i leshon garancit me ndermjetesimin e korrespodenteve te huaj. 5. garancit e notifikuara ose te pavertetuara te te cilat banka e huaj korerspodenti ia komunikon vet shfrytezuesit kurse nuk merr persiper kurfat obligimi. 6. garanci te konfirmuara te cilat i leshon korrespodenti i huaj sipas urdhereses se bankes se vendit si garanci te vet zakonisht e baz te kundergarancis se bankes se debitorit. 7. garanci te pakushtezuara te cilat nuk permbajn kushte te veqanta dhe jan te pagueshme me tthirrjen e pare te shfrytezuesit.

8. garanci te kushtezuara te cilat permbajn kushtin te cilin duhet ta permbush shfrytezuesi me pare. 9. garanci nostro te cialt i leshojn bankat e vendit si ne punet e eksportit ashtu edhe ne punet e importit. 10. garanci loro te cilat leshojn bankat e huaja per persona te vendit. 11. super-garancit te cilat paraqesin siguri plotesuese permes nje supergarancie te nje banke te forte.