PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON FAKULTET INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA

Redovne studije Smjer Inenjering informacionih tehnologija

Predmet EKSPERTNI SISTEMI

PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

(seminarski rad)

Student Aleksandar kori, 19 09 / RIT

Predmetni nastavnik Prof. dr Branko Latinovi

SADRAJ
UVOD............................................................................................................................................................. 3 1. 2. PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA.......................................................................................................... 6 PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE ........... 10

ZAKLjUAK................................................................................................................................................... 13 Prednosti i nedostaci ekspertnih sistema ............................................................................................... 13 LITERATURA ................................................................................................................................................ 14

UVOD
Razvoj kompjuterske tehnologije i njenih mogunosti dovodi do oblasti u kojoj se na raunaru pokuavaju modelirati procesi ljudskog miljenja. Razvoj ove naune discipline, koja se bavi metodama, tehnikama, alatima i arhitekturama za rjeavanje logiki komplikovanih problema odvija se u dva pravca. Prvi podrazumijeva postizanje inteligentnijeg ponaanja raunara koji e biti to upotrebljiviji, a drugi modeliranje na raunaru procesa ljudskog miljenja i time doprinoenje razumijevanju ovjekovog inteligentnog ponaanja. Kao posljedica tog nastojanja dolo je do pojave ekspertnih sistema. To su raunarski programi iji algoritmi realizovani razliitim metodama vjestake inteligencije rjeavaju probleme na osnovu znanja iz nekog uskog podruja. Znanje koje takav sistem posjeduje formira se uz pomo eksperta na bazi pravila zakljuivanja i podataka neophodnih za rjeavanje tih problema. Kasnije ekspert koristi taj raunarski program da bi rijeio neki jos sloeniji problem iz te oblasti. Rjeavanje takvog problema takoe se memorie u bazu znanja, ime ekspertni sistem dinamiki poveava svoje znanje i mogunosti. Ekspertni sistemi su programi koji, pri rjeavanju problema razliitog domena, izvode postupke koji su sliniji ljudskom rezonovanju od numerikih tehnika raunanja. Ovi postupci zasnovani na eksperimentalnom ljudskom znanju, kodirani su u vidu programa koji se nazivaju mehanizmi zakljuivanja i intenzivno koriste podatke organizovane u formama koje se nazivaju baze znanja. Osnovna pretpostavka na kojoj se zasniva oblast ekspertnih sistema kae da je znanje mogue predstaviti simbolikim izrazima i to preko simbolikih opisa, kojima se odlikuju definicioni i empirijski odnosi u posmatranom podruju i postupaka za manipulaciju tim odnosima. Terminoloki gledano paralelno sa terminom ekspertni sistemi za isti pojam koriste se i sljedei termini: sistem zasnovan na znanju, inteligentni informacioni sistem, inteligentni sistem zasnovan na znanju, te baza znanja. Drugim rjeima ekspertnost se moe definisati kao znanje, razumijevanje i vjetina rjeavanja problema u odreenoj oblasti. Jednu od prvih definicija ekspertnih sistema dao je Fingenbaum i ona glasi: "Ekspertni sistem je inteligentni raunarski program koji koristi znanje i mehanizme zakljuivanja u rjeavanju problema takve sloenosti da je za njihovo rjeavanje potreban ovjek ekspert". Znanja u ekspertnim sistemima ine injenice i heuristika (iskustvo i osjeaj). injenice su glavni dio informacija iroko distribuiranih, javno raspoloivih i usaglaenih na nivou eksperata (strunjaka) u oblasti. Heuristika su lina, malo distribuirana pravila prihvatljivog rasuivanja, koje karakterie odluivanje na nivou eksperta u oblasti. Performanse ekspertnih sistema su funkcija veliine i kvaliteta baze znanja, a ne odreenog formalizma i mehanizma zakljuivanja. Buhman je definisao ekspertne sisteme preko sljedeih osobina:

ekspertiza - cilj je da sistem dostigne visok stepen performansi koje postie ovjek - ekspert u nekom zadatku; rezonovanje manipulacijom simbola; opta sposobnost rjeavanja problema u datom domenu; sloenost i teina, jer problemi u datom domenu moraju da budu dovoljno sloeni i teki da bi se zahtijevalo rjeenje eksperata; reformulacija - preobraavanje prvobitne forme u kojoj je problem bio postavljen u formu podesnu za obradu prema ekspertskim pravilima; rezonovanje o sebi - skup zahtjevanih sposobnosti u sistemu koji omoguavaju da sistem rezonuje o sopstvenim procesima i vrsta zadatka za ije se obavljanje izgrauje. slinost koja je obezbijeena pravilima visokog nivoa, gdje se izbjegava slijepo pretraivanje, to rezultuje visokim performansama i robusnou, rasuivanje koje je dato simbolikim predstavljanjem znanja i manipulisanjem simbolima, mogunost reformulacije simbolikog znanja, konverzije iz opisa u oblik pogodan za primjenu ekspertnih pravila, rasuivanje o sebi, tj. ispitivanje sopstvenog rasuivanja i objanjenje svog rada, tip zadatka.

Na slian nain Hajes - Rot daje sljedee karakteristike:

Najpotpuniju definiciju ekspertnih sistema dalo je Britansko drutvo za raunare, a ta definicija glasi: Pod ekspertnim sistemima podrazumijeva se realizacija raunarski bazirane vjetine nekog eksperta ija je osnova u znanju i u takvom obliku da sistem moe da ponudi inteligentan savjet ili da preuzme inleligentnu odluku o funkciji koja je u postupku. Ekspertni sistem posjeduje i karakteristiku da na zahtjev verifikuje svoju liniju rezonovanja, tako da direktno obavjetava korisnika koji postavlja pitanje". Sistemski posmatrano pod ekspertnim sistemom podrazumijeva se podsistem podruja vjetake inteligencije. U ostale podsisteme spadaju jo robotika, obrada prirodnim jezikom, igre i raunarska grafika. Podruje izgradnje ekspertnih sistema poznato je kao nauni inenjering (Knowledge Engineering). Ekspertni sistemi su dakle, skup kompjuterskih programa koji postiu visoki stepen rjeavanja problema, a zahtjevaju dugogodinje struno obrazovanje pojedinaca. Paralelno sa razvojem tehnologije ova definicija ekspertnih sistema zahtjeva ne samo strunu izgraenost, nego i dodatne strune kvalitete pojedinca. Iako imaju isti cilj ekspertni sistemi potpuno razliito funkcioniu od sistema za podrku odluivanja. Takoe moemo rei da ove dvije vrste sistema nisu konkurentne jedna drugoj ve upravo suprotno. Njihova integracija daje najbolje rezultate pa raste vanost i ekspertnih sistema i sistema za podrku odluivanja. Naime, dok se ekspertni sistemi fokusiraju na efikasnu manipulaciju velikih baza znanja svojstvenu ljudskim ekspertima, sistemi za podrku odluivanja

sadre injenine podatke koji se dre u velikim datotekama ili bazama podataka. Svojstvo zakljuivanja koja je kljuna osobina ekspertnog sistema ne postoji kod sistema za podrku odluivanja, koji su zasnovani na upotrebi proceduralnih algoritama ili generalizovanim pretragama koje su u relaciji sa bazama podataka koje je unio korisnik. S druge strane ekspertni sistemi su fokusirani na usko problemsko podruje, dok se sistemi za podrku odluivanja mogu prilagoavati novim problemima. Jo, ekspertni sistemi korisniku ne ostavljaju fleksibilnost u nainu analize problema dok sistemi za podrku odluivanja doputaju mogunost manipulacije podacima i modelima prilikom donoenja odluke. Iz ovoga moemo konstatovati, dok korisnik sistema za podrku odluivanju upravlja i kontrolie komponentama sistema, dotle je korisnik ekspertnog sistema upravljan od strane sistema. To ilustruje i sljedea tabela:
Atributi Ko postavlja pitanja? Metoda manipulacije podataka Osobina problemskog podruja Vrsta tretiranih problema Mogunost rezonovanja Mogunost objanjavanja SPO ovjek na raunaru Brojana Komleksno, iroko Ad hoc, jedinstveni Ne Ogranieno Raunar ovjek Simbolina Uzak domen Ponavljajui Da, ogranieno Da ES

Tabela 1: Razlike sistema za podrku odluivanja i ekspertnih sistema

1. PRIMJENA EKSPERTNIH SISTEMA

Osnovna podruja primjene ekspertnih sistema su ona za koja nisu u potpunosti poznati algoritmi rjeavanja, niti je znanje dovoljno formalizovano. Takva podruja su zahvalna za eksperta da rjeava probleme na osnovu obimnog znanja sluei se pri tom svojim iskustvom i donekle intuicijom. Ekspertni sistemi su se u poetku primjenjivali na razliitim poljima. Prvi najjednoslavniji ekspertni sistemi sluili su kao supstitucija ljudskog partnera u igri kao to je npr. ah. Zatim, u sljedeoj grupi se nalazi ekspertni sistemi koji zamjenjuju profesionalca npr. ljekara. Dalja primjena ogleda se u podrci vojnim sistemima u planiranju, donoenju odluka i dijagnostici. Takoe, ekspertni sistemi imaju veoma vanu primjenu za projektovanje. Na primjer, na bazi logikih jednaina vri se konstrukcija LSI ipova. Jedan od najranijih sistema za eksploataciju specifinog znanja iz odreene oblasti bio je DENDRAL, koji je razvijen na Univerzitetu Stanford kasnih '60 - ih godina 20. vijeka. DENDRAL je dizajniran za izvoenje zakljuaka o strukturi organskih molekula iz njihovih hemijskih formula i spektografskih informacija o hemijskim vezama koje postoje u okviru molekula. S obzirom da organski molekuli tee da budu veoma veliki, broj moguih struktura za ove molekule takoe naginje velikom broju. DENDRAL upuuje na problem ovih veliki prostora pretrage primjenjivanjem heuristikog znanja eksperta hemiara na strukturu problema. Metode DENDRAL - a su se pokazale izvanredno efikasnim u rutinskom pronalaenju ispravne strukture od velikog broja, pa ak i milionskih mogunosti nakon samo nekoliko pokuaja. Pristup se pokazao toliko uspjenim da su potomci ovog sistema koriteni u hemijskim i farmaceutskim laboratorijama irom svijeta. Dok je DENDRAL bio jedan od prvih programa koji je efikasno upotrebio specifino znanje o odredenom podruju da bi postigao ekspertni nivo u rjeavanju problema. MYCIN je uspostavio metodologiju savremenih ekspertnih sistema. MYCIN koristi struno medicinsko znanje za dijagnosticiranje i propisivanje terapije za spinalni meningitis i bakterijske infekcije krvi. Razvijen je na Stanfordu sredinom 70 - ih godina prolog vijeka i predstavlja jedan od prvih programa koji upuuje na probleme rasuivanja sa neodreenim ili nekompletnim informacijama. MYCIN je obezbjedio jasna i logina objanjenja svog rasuivanja, koristio je kontrolnu strukturu adekvatnu za specifinu problemsku oblast, te identifikovao kriterijume za pouzdanu ocjenu njegove izvedbe. Mnoge tehnike razvoja ekspertnih sistema koje se trenutno koriste su prvi put razvijene u okviru MYCIN projekta. Ostali klasini ekspertni sistemi podrazumijevaju program PROSPECTOR za odreivanje mogue lokacije i tipa nalazita rude baziran na geolokim informacijama o poloaju.

Zatim program INTERNIST za vrenje dijagnoze u oblasti interne medicine, Dipmeter Advisor za tumaenje rezultata sa buotina nalazita nafte, XCON za vrenje konfiguracije VAX kompjutera. Veliki broj mnogih drugih ekspertnih sistema trenutno rjeava probleme u razliitim oblastima kao to su: medicina, obrazovanje, poslovanje, energetika, ivotna sredina, geografija, dizajn, psihologija, filozofija, lingvistika, razumijevanje prirodnih jezika, razne igre, automatsko rezonovanje i dokazivanje teorema, planiranje i robotika, itd.

Moe se primjetiti da je veina ekspertnih sistema napisana za specijalizovane ekspertne nivoe, s obzirom da su takva podruja uobiajeno dobro prouena i veoma jasno definiu strategije rjeavanja problema. Problemi koji zavise od malo slobodnijeg shvatanja zdravog razuma je mnogo tee rijeiti ovim putem. Meutim, identifikovanje korisnosti primjene vjetake inteligencije u oblasti energetike i ivotne sredine je podstaklo naunike iz ovih oblasti da identifikuju razliite ekspertne sisteme za rjeavanje mnogih problema sa kojima se susreu u svakodnevnom radu. Najpoznatiji komercijalni ekspertni sistemi su: DENDRAL (utvruje hemijske strukturne formule na osnovu spektralnih osobina hemijskih jedinjenja), SHRDLU (sistem za razumijevanje prirodnog jezika), MYCIN (sistem za pomo ljekarima kod dijagnosticiranja infektivnih oboljenja kod izbora terapije), ARCHES (program za automatsko uenje), AL/X (sistem za otkrivanje kvarova u kompleksnim proizvodnim procesima), PROSPECTOR (sistem za pomo kod geolokih istraivanja).

Noviji ekspertni sistemi su se pokazali izuzetno korisnima u poslovnoj sredini. U praksi su najdostupniji sljedei proizvodi:

AUDITOR - Softverski paket ekspertnog sistema, koji je razvijen s ciljem da pomogne u analizi doputenih spornih potraivanja, dugovanja i unutranjih kontrola u preduzeu. "Auditor" je danas jedan od najvie koritenih ekspertnih sistema. Ovaj program bira kontrolne postupke na osnovu ulaza iz preduzea. Razvijen je na Univerzitetu Ilinois. TAX ADVISOR - Ekspertni sistem koji prua poreske savjete za planiranje nasljedstva. Razvijen je kao dio doktorskog rada na Univerzitetu Ilinois. Svrha mu je da svojim poreskim savjetom pomogne klijentu u finansijskim poslovima tako da porez na prihod i porez na nasljee budu minimalni, a da pri tom ne budu pogoene odluke o zdravom ulaganju i odgovarajuem pokriu osiguranja. TICOM - U razvojnim fazama na Univerzitetu Minesota, ovo je metoda za modeliranje i ocjenjivanje sistema unutranje kontrole. "Ticom" moe poboljati tanost i pouzdanost finansijskih podataka u preduzeu. EDP AUDITOR - Jo jedan kontrolni sistem, "Edp Auditor" je dizajniran s ciljem da pomogne kontrolorima ili kontroli modernog EOP - a, te da pomogne u izvoenju modernog verifikacionog postupka. TAXMAN - Oporezivanje je podruje za koje su od poetka zainteresovani ekspertni sistemi. "Taxman" procjenjuje poreske posljedice predloenih reorganizacija u preduzeu. CORP - TAX - Jo jedan poreski sistem. "Corp - Tax" je napravljen s ciljem da pomogne raunovoi u vezi s amortizacijom. FINANCIAL ADVISOR - Razvijen na MIT Univerzitetu, ovaj sistem moe pruati savjete o projektu, proizvodima, udruivanjima, kupovini kada se razgovara sa visokim finansijskim savjetnikom. PLAN POWER - Novi ekspertni sistem za finansijsko planiranje, koji je razvijen kao rezultat sve vee sloenosti zadataka za finansijskog planera zbog mnoenja investicionih sredstava. Razvio ga je Applied Expert Systems za koritenje na Xerox 1186 radnoj stanici. Program uzima u obzir finansijsku situaciju, zatim usklauje potrebe s najpovoljnijim finansijskim proizvodima i uslugama. Uz to sistem e proizvoditi tabelarne izvjetaje za scenarije koji pokazuju stanje poreza na prihod, tokove novca, neto vrijednost i druge kritine faktore temeljene na alternativnim odlukama. CASH VALUE - Dizajniran u "Plan Power - u", ovo je komercijalno pristupaan ekspertni sistem, koji pomae u planiranju kapitalnih projekata. Pravila odluivanja daju savjete o neto polaznoj vrijednosti, toku novca, isplativosti i analizi rizika. AION DEVELOPMENT SYSTEM / MVS / PC Ljuska ekspertnog sistema namijenjena za velike IBM sisteme ili PC kompatibilne sisteme. Razvijen u AION Corp., ovaj program je namijenjen komercijalnim EOP sredinama. Sistem ima razvojne funkcije koje su potrebne za stvaranje, testiranje i izvoenje aplikacija baza znanja. Takoe, ukljuuje editor, pomo, skicu i povezne funkcije. GURU - Spoj mogunosti ekspertnog sistema i tradicionalnog komercijalnog raunovodstva ovaj program razvijen u Micro Data Base Systems, Inc., radi kao softver za

tabelarne izvjetaje (spreadsheet) i kao ljuska za ekspertni sistem. Uz ovakve jedinstvene mogunosti, korisnik moe u njega ugraditi, znanje na mikrokompjuteru, pa tako korisnik koji radi na tabelarnom izvjetaju moe "konsultovati" ekspertni sistem i bre donositi rutinske odluke. Pored standardnih funkcija generatora izvjetaja, obrade teksta, statistike analize i upravljanja podacima, GURU ekspertne aplikacije mogu obuhvatiti administrativne savjete, finansijske analize i rutinsko odluivanje. PLATINUM LABEL - Opti raunovodstveni softver s korisnikim interfejsom u obliku prirodnog jezika, iji je cilj brzo akceptiranje od strane korisnika. Platforma za izvoenje mu je obian personalni raunar. Sadri sedam ekspertnih paketa: potraivanja, dugovanja, glavnu knjigu, prodajne narudbe, zalihe, analizu prodaje i osnovni pribor za voenje. Razvijen je u Intelli Source Inc., sadri zatitu u vidu lozinke, sredstva za periodine i godinje obraune, te prenos bilansa s nekoliko prozora na ekranu. EURISKO - Futuristiki ekspertni sistem koji je nastao i jo se razvija na Univerzitetu Stanford, a osnovna mu je ideja da kompjuter razvija svoje vlastite teorije i ideje na osnovu zadatih principa struke. EXPERT - EASE - Ovaj sistem predstavlja jedan od najee koritenih optenamjenskih ekspertnih sistema. Razvijen je na Human Edge Software, lnc. Najprikladnije primjene za sisteme kao to je "Expert - Ease" su dobro definisane odluke od dvije do etiri opcije, a istovremeno se vodi rauna o tri do est relevantnih faktora. Sadri samo okvir bez vlastitog domena znanja, dok domen treba dati korisnik / strunjak.

2. PRIMJER PRIMJENE EKSPERTNOG SISTEMA EIAxpert U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE

EIAxpert predstavlja interaktivan, na pravilu zasnovan ekspertni sistem za procjenu ivotne sredine. Dizajniran je za nivo snimanja procjene razvojnih projekata u ranoj fazi ciklusa projekta. Sistem moe funkcionisati sa minimumom podataka i informacija o projektu, njegovim alternativama, i okolinskom okruenju oslanjanjem na opte znanje i pravila kao i na regionalni geografski informacioni sistem (GIS) i set baza podataka. EIAxpert je generiko i u potpunosti podacima voeno sredstvo za procjenu koje se moe veoma lako konfigurisati za veoma irok spektar primjena u razliitim oblastima i regionima. Sistem koristi specifinu listu provjere potencijalnih problema koja je karakteristina za odreeni tip projekta. Ti potencijalni problemi se procjenjuju pravilima u dijalogu sa korisnikom. Ovaj ekspertni sistem obrauje pravila putem hibridnog simbolikog i numerikog predstavljanja objekata, po izboru i geokarakteristinih objekata i ugraenog GIS a, kao i pomou veza sa bazama podataka i simulacionih modela. Sposobnost da obrauje i simbolike i numerike podatke putem potpune meusobne razmjene ga ini pogodnim za analizu politike na visokom nivou. U svojoj posljednjoj verziji koja je putena u rad sistem je u potpunosti ugraen u okviru WateWare informacionog sistema za upravljanje rijenim slivom, i implementiran kao na web u zasnovan sistem klijent - server kojem se moe pristupati sa bilo kojeg web pretrazivaa u okviru lokalnih ili irih podruja mrea, Intraneta ili Interneta. WaterWare predstavlja integrisan, na modelu zasnovan informacioni sistem kao i sistem za podrku odluivanja za upravljanje vodnim resursima. WaterWare je implentiran na jednoj otvorenoj, te objektno orijentisanoj arhitekturi klijent server, i podrava integraciju baza podataka, geografskog informacionog sistema (GIS), modela i analitikih alata u jedan zajedniki okvir koji je veoma lak za koritenje. To sve podrazumijeva multimedijalni korisniki interfejs sa pristupom Intemetu, hibridni GIS sa hijerarhijskim slojevima mapa, baze podataka o objektima, analize vremenskih serija, izvjetajne funkcije, ugraen ekspertni sistem za zadatke procjene, klasifikacije i procjene uticaja, te hipermedijalni sistem za pomo i objanjenja. Izvorno je EIAxpert sistem bio dizajniran za Donji Sliv Rijeke Mekong (kojim upravlja Sekretarijat Komisije za sliv rijeke Mekong - ije su lanice Kamboda, Laos, Tajland i Vijetnam) za svrhu procjene razvojnih projekata o vodnim rcsursima, i on koristi liste provjere i pravila procjene koje su izvedene iz Smjernica Azijske Razvojne Banke za ivotnu sredinu. Osnovni okvir EIAxpert sistema je, ve pomenuti informacioni sistem WaterWare. Opti EIAxpert sistem podrazumijeva: Bazu podataka i interaktivne editorske alate za razvojne projekte o vodnim resursima, koji dozvoljavaju odravanje i uporeivanje viestrukih alternativa za svaki projekat;

Dvoslojni hijerarhijski geografski informacioni sistem (GIS) koji pokriva cijeli rijeni sliv kao i podruja koja su neposredno ugroena pojedinanim projektima, GIS koristi i vektorske podatke i satelitske ilustracije; Cijeli set baza podataka, kao na primjer meteoroloke, hidrografske, te baze podataka o kvaliteti voda, ali takoe i ekoloke tehnologije kao to je recimo tretiranje otpadnih voda; Baza znanja sa listama provjere, pravilima, detaljnim informacijama i smjernicama, te instrukcijama za analitiara; Mehanizam zakljuivanja koji vodi analitiara kroz procjenu projekata u vidu veoma jednostavnog dijaloga; Generator Sumarnog Izvjetaja koji sumira i ocjenjuje procjenu uticaja i obezbjeuje tampanu verziju izvjtaja.

Putem pravila ekspertnog sistema, eksterni modeli se mogu pozivati kao dio procedure zakljuivanja. Modeli se mogu koristiti za izraunavanje uticaja smanjenja vodotoka, otputanja otpadnih voda, promjena u koritenju zemljita, itd., ili za ocjenu parametara projektu kao to su na primjer zahtjevi navodnjavanja ili promjene sadraja podzemnih voda. Baza znanja: Ekspertni sistem koristi AKO ... ONDA (IF ... THEN) pravila za kvalitativnu procjenu potencijalnih problema ivotne sredine. Baza znanja Mekong sistema sadri preko 1000 poloenih pravila. EIAxpert je dizajniran za uveane procjene, sa vie informacija koje postaju dostupne u toku razliitih faza pripreme projekata, te time bolje obraena analiza postaje mogua. Razliiti korisnici mogu doprinijeti procjeni projekta, i nekoliko verzija projekta i projektnih alternativa se mogu istovremeno odravati.

Slika 1: Poetni ekran EIAxpert - a

Meni sa ikonicama poetne strane EIAxpert a omoguava pristup: glavnom expertnom sistemu (alatima za procjenu) - na osnovu Smjernica za procjenu uticaja na ivotnu sredinu koje je razvila Azijska Razvojna Banka, sistem koristi hijerarhijske liste provjere koje pokrivaju odabir podruja, dizajn projekta,

fazu izgradnje, projektno poslovanje, ekoloke olakice i analizu isplativosti trokova; objektno orijentisanoj projektnoj bazi podataka koja kompilira dostupne informacije o razvojnim projektima i projektnim altemativama; hijerarhijskom GIS u, koji pohranjuje, prikazuje i analizira geografske podatke za cijeli rjeni sliv, kao i za pojedinana projektna podruja.

Slika 2: Pristup GIS - u

EIAxpert koristi hibridni GIS koji moe kombinovati vektorske i skenirane podatke ukljuujui satelitske ilustracije i fotografije iz vazduha, kao i digitalne evaluacione modele ua rijeke. GIS takoe obezbjeuje pristup prostorno orijentisanoj bazi podataka za projekte i pojedinane karakteristike koje su od znaaja za, na primjer brane i rezervoare, naselja, podruja navodnjavanja, itd.

ZAKLjUAK
Ekspertni sistemi su sofisticirani raunarski programi koji primjenjuju ljudsko znanje u specifinim oblastima ekspertize da bi se rijeili teki problemi. Osnovna podruja primjene ekspertnih sistema su ona za koja nisu u potpunosti poznati algoritmi rjeavanja, niti je znanje dovoljno formalizovano. Najpoznatiji komercijalni ekspertni sistemi su: DENDRAL, SHRDLU, MYCIN, ARCHES, AL/X, PROSPECTOR, itd.

Prednosti i nedostaci ekspertnih sistema

Prednosti: Prua dosljedne odgovore za ponavljajue odluke, procese i zadatke. Sadri i odrava znaajan nivo informacija. Ohrabruje organizacije da razjasne logiku njihovog naina odluivanja. Uvijek postavlja pitanja, koja bi ovjek mogao i zaboraviti. Moe raditi neprekidno (bez ljudi). Korisnik se moe njime esto sluiti. Viekorisnisniki ekspertni sistem moe posluivati vie korisnika istovremeno. Ne moe se prilagoditi promjeni okruenja, sve dok se baza znanja ne promijeni.

Nedostaci:

LITERATURA
Ekspertni sistemi, prof. dr Branko Latinovi, Panevropski Univerzitet APEIRON, Banja Luka, godina 2006.
bs.wikipedia.org, http://bs.wikipedia.org/wiki/Ekspertni_sistemi, 16. 4. 2012. god.