UNIVERZITET U SARAJEVU ELEKTROTEHNIKI FAKULTET ODSJEK ZA TELEKOMUNIKACIJE

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

Seminarski rad iz predmeta Tehnologija pristupnih beinih mrea

by Erma Perenda

Sarajevo, 2012.

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

SAETAK
Cilj mog seminarskog rada jeste da za nauni rad Performance Analysis of the IEEE 802.16 Wireless Metropolitan Area Network autora Dong-Hoon Cho, Jung-Hoon Song, Min-Su Kim, i Ki-Jun Han dam svoj kratak osvrt. U ovom radu autori su predloili novu QoS arhitekturu za IEEE 802.16a MAC protokol. IEEE 802.16 definie etiri tipa usluga. Nova arhitektura prua QoS potporu za rtPS tokove, a odrava propusnost na prihvatljivom nivou za ostale tokove nieg prioriteta.. U radu je opisana i postojea QoS arhitektura, te se jasno mogu uoiti razlike izmeu nove i stare QoS arhitekture. Autori su dali analitiki model za iskoritenje kanala, kojeg su potvrdili simulacijom.

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

SADRAJ
1. 2. UVOD..........................................................................................................................................4 BWA sistemi i IEEE 802.16 MAC protokol ...................................................................................5 2.1 3. 4. IEEE 802.16 QoS usluge........................................................................................................6

QoS arhitektura za IEEE 802.16 MAC protokol ............................................................................7 Nova QoS arhitektura za IEEE 802.16 ..........................................................................................8 4.1. 4.2. 4.3. Uplink rasporeiva na SS ....................................................................................................9 Uplink Bandwidth Allocation Scheduling ............................................................................ 10 Analitiki model za iskoritenje kanala ............................................................................... 10

5. 6.

Simulacija .................................................................................................................................11 Zakljuak ..................................................................................................................................12

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

1. UVOD
Sve veim porastom potreba za brzim Internet vezama i viemedijskim prenosom (integrirani prenos podataka, digitaliziranog govora i videa) beini irokopojasni pristup (BWA - Broadband Wireless Access) postao je vrlo pogodan nain za ostvarenje takvih potreba. Takav pristup omoguuje proirenje postojeih mrea, uglavnom baziranih na optikim vlaknima, i pruanje vee propusnosti od one dostupne irokopojasnim prenosom preko kabelske mree (broadband transmission) ili prenosom preko DSLa (Digital Subscriber lines). Pri tome, kao jedan od najznaajnijih aspekata ove tehnologije, je mogunost izgradnje visokopropusnih mrea u vrlo kratkom vremenu postavljanjem tek malog broja baznih stanica. U kasnim devedestim proizvoai telekomunikacione opreme poinju da razvijaju i nude proizvode za irokopojasni beini pristup. Industrija je patila od neusaglaenih standarda. Zbog potrebe za standardom, ameriki nacionalni institut za standarde i tehnologiju je u augustu 1998. godine sazvao sastanak na tu temu. Sastanak se zavrio odlukom da se izvri organizacija unutar IEEE 802. To je dovelo do formiranja IEEE 802.16 radne grupe. Od tada, lanovi radne grupe su uradili mnogo da se razvije standard za fiksni i mobilni BWA. IEEE 802.16 standard sadri specifikaciju fizikog sloja (PHY) i sloja za kontrolu pristupa medijumu (MAC) za BWA. Prva verzija standarda IEEE 802.16 2001 je odobrena u decembru 2001. godine i prola je kroz mnoge amandmane da bi prilagodila nove osobine i funkcije. Trenutna verzija standarda IEEE 802.16 2004, je odobrena u septembru 2004. godine, i konsolidovala je sve prethodne verzije sandarda. Ovaj standard specifikuje vazduni interfejs za fiksni BWA sistem podravjauci multimedijalne servise u licenciranim i odobrnim slobodnim spektrima. Radna grupa je odobrila IEEE 802.16e 2005 amandman za IEEE 802.16 2004 u februaru 2004. godine. U tableli 1.1 je dat pregled evolucije IEEE 802.16 standarda.

Tabela 1.1 Evolucija IEEE 802.16 standarda

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

Beini irokopojasni pristup je pristup koji se odvija kroz slobodan prostor i koji zahtijeva neprekinutu vizualnu vezu (line-of-sight) i kao takav je podloan priguenju i smetnjama iz razliitih izvora kao to su npr. vremenske nepogode, prirodna vegetacija ili prolaz vozila. IEEE 802.16 standard ne razmatra sisteme koji bi radili i bez izravne vizualne veze (non line-of-sight transmission), ve e takvi sistemi biti razmotreni u ve spomenutom dodatku za frekvencijski opseg izmeu 2 i 11 GHz. Ono to, meutim, IEEE 802.16 standard osigurava su mehanizmi koji omoguuju robusne veze za PMP (Point-to-Multipoint) BWA sisteme koji rade s neprekinutom vizualnom vezom. PMP u beinim mreama oznaava takvu topologiju kod koje jedna bazna stanica opsluuje vie korisnikih stanica koje su geografski udaljene, dok svaka korisnika stanica cijelo vrijeme ostaje vezana na samo jednu, i to uvijek istu, baznu stanicu.

Mehanizmi pristupa prenosnom mediju kod beinog irokopojasnog pristupa osiguravaju diferencirani QoS kao podrku razliitim potrebama razliitih primjena. Primjerice, digitalizirani glas i video zahtijevaju to manje kanjenje, ali doputaju odreenu pojavu pogreaka pri prenosu. S druge strane generike programske aplikacije ne doputaju pojavu pogreaka pri prenosu, ali kanjenje nije kritino. IEEE 802.16 standard opsluuje ovakve razliite zahtjeve pri prenosu podataka upotrebom odgovarajuih mehanizama unutar MAC podsloja, to je bitno efikasnije nego kad bi se to radilo upotrebom slojeva koji se nalaze iznad MAC-a, a to je uobiajeno u inim mreama. Kroz ovaj rad objasnit e se jedna od predloenih QoS arhitektura za IEEE 802.16a MAC protokol.

2. BWA sistemi i IEEE 802.16 MAC protokol

IEEE 802.16 mrea se sastoji od fiksnih infrastrukturnih poloaja. Zapravo, IEEE 802.16 mrea nalikuje celularnoj telefonskoj mrei. Svaka elija se sastoji od bazne stanice (Base Station - BS) i jedne ili vie pretplatnikih stanica (Subscribe Station - SS), zavisno od implementacije topologije. Tako da, bazna stanica obezbjeuje Taka-taka (Point to point - PTP) servis ili Taka-vie taaka (Point to multipoint - PMP) servis u cilju da opsluuje vie pretplatnickih stanica. Bazna stanica obezbjeuje konekciju sa jezgrom mree. Pretplatnika stanica moe biti montirana na krovu ili zidu kao pretplatnika oprema ili zaseban runi ureaj kao to je mobilni telefon, personalni digitalni ureaj ili periferijska kartica kompjutera ili laptopa. U sluaju vanjske pretplatnike opreme, korisnici u unutranjosti zgrade su spojeni na konvencionalnu mreu kao to je Ethernet LAN (IEEE 802.3 LAN) ili beini LAN (IEEE 802.11b/g WAN) koji imaju pristup na pretplatniku opremu. Grupa elija moe biti grupisana da ini mreu, gdje su bazne stanice spojene kroz mreno jezgro. IEEE 802.16 mrea, takoer, podrava mijeanu topologiju, gdje su pretplatnike stanice u mogunosti da komuniciraju meu sobom bez potrebe za baznom stanicom.

Slika 2.1 BWA arhitektura sistema

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

Komunikacija izmeu BS i SS ima dva smjera: uplink kanal ( SS->BS) i downlink kanal (BS->SS). Downlink kanal, definiran kao smjer toka podataka od BS ka SSs, je broadcast kanal, dok uplink kanal dijeli vie SSs. Fiziki sloj za uplink baziran je na kombinaciji viestrukog pristupa u vremenskoj domeni (TDMA time division multiple access) i viestrukog pristupa na zahtjev (DAMA demand assigned multiple access). U oba sluaja uplink je podijeljen u vremenske odsjeke fiksnog trajanja. Broj dodijeljenih odsjeaka razliit je za razliite namjene a nadzire se od strane MAC sloja u baznoj stanici i moe biti razliit u razliito vrijeme kako bi se postigla optimalna usluga. Kanal za downlink je vremenski multipleksiran TDM, a podaci za pojedinu korisniku stanicu koji su multipleksirani unutar jednog vremenskog odsjeka dostupni su svim korisnikim stanicama unutar sektora (naravno ako je promet kriptiran niti jedna druga stanica, osim one kojoj su podaci namijenjeni, ne bi mogla ak i ako bi htjela, deifrirati podatke). Fiziki sloj po IEEE 802.16 specifikaciji radi sa okvirima (framed format), slika 2.2. Unutar svakog okvira nalazi se podokvir (subframe) za downlink i za uplink. Downlink podokvir zapoinje informacijama nunim za sinhronizaciju okvira. U sluaju vremenskog dupleksa, prvo dolazi podokvir za downlink, a zatim podokvir za uplink. U sluaju frekvencijskog dupleksa istovremeno se odvija prijenos i uplinkom i downlinkom.

Slika 2.2 Format IEEE 802.16 TDD okvira

2.1 IEEE 802.16 QoS usluge

Kako bi se poveala efikasnost dodijele prenosnog medija i mehanizma prozivke, definirani su mehanizmi dodjele uplinka i pripadajuih QoS parametara. Osnovni mehanizmi su: Dobrovoljno pruanje usluge (UGS), Prozivka u stvarnom vremenu (rtPS), Prozivka izvan stvarnog vremena (nrtPS) i Metoda najboljeg nastojanja (BE). Opis ovih mehanizama dat je u nastavku. 1. Dobrovoljno pruanje usluge (UGS Unsolicited Grant Service) Dobrovoljno pruanje usluge oblikovano je za podravanje protoka podataka u stvarnom vremenu u kojem se generiraju paketi fiksne duine u poznatim, periodikim intervalima. Primjer takvog prometa je prenos glasa preko interneta (VoIP - Voice over IP). Ova usluga prua propusni opseg fiksne veliine u periodikim intervalima, ime se eliminira potreba korisnike stanice da trai prenosni medij, a time se smanjuje kanjenje i trokovi a omoguuje usluga u stvarnom vremenu. Korisnika stanica koja ima ostvarenu UGS vezu ne moe traiti dodatni propusni opseg (bandwidth stealing) ali moe biti prozivana na nekoj drugoj vezi koja nije UGS. 2. Prozivka u stvarnom vremenu (rtPS Real Time Polling Service)

Mehanizam prozivke u stvarnom vremenu oblikovan je za podravanje prometa u stvarnom vremenu u kojem se generiraju paketi varijabilne duine u poznatim, periodikim intervalima vremena (npr. MPEG video). Ovakva usluga periodino prua korisnikoj stanici mogunost dodijele prenosnog opsega traene veliine. Time se zadovoljava potreba za prenosom u stvarnom vremenu uz dodjelu optimalnog iznosa prenosnog pojasa. Vrijeme izmeu prozivki naziva se Nominal Polling Interval. Niti kod ovog mehanizma dodijele prenosnog medija nije dozvoljena kraa dodatnog propusnog opsega 6

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

od strane rtPS ostvarene veze, meutim kako unutar jedne korisnike stanice moe biti ostvareno nekoliko veza, doputeno je alociranje dodatnog propusnog opsega na GPSS (Grant Per Subscriber Station) principu. GPSS je metoda podnoenja zahtijeva za dodatnim propusnim opsegom kod koje se zahtjevi svih veza unutar jedne stanice skupljaju te se podnosi zajedniki zahtjev za dodjeljivanjem propusnog opsega. 3. Prozivka izvan stvarnog vremena (nrtPS Non Real Time Pooling Service)

Mehanizam prozivke izvan stvarnog vremena oblikovan je za podravanje prometa koji ne zahtijeva odvijanje u stvarnom vremenu, a koristi pakete razliitih duina (npr. FTP promet). Prozivka ne mora biti periodina, ali se garantira da e svaki CID sa ostvarenom nrtPS vezom biti prozvan u nekom odreenom intervalu (tipino veliine jedne sekunde ili manje), ime se osigurava svakoj vezi mogunost dodijele prenosnog medija i u sluajevima zaguenja mree. Dodatni propusni opseg moe se alocirati na GPSS principu. 4. Metoda najboljeg nastojanja (BEBest Effort service) Mehanizam dodijele prenosnog medija metodom najboljeg nastojanja prua podrku prometu koji se odvija prema 'najboljim nastojanjima' te se dodjela vri sukobom (contetion). Kada korisnika stanica zatrai prenosni medij (odnosno dio propusnog opsega na prenosnom mediju) na vezi koja koristi metodu najboljeg nastojanja zahtjev stie do bazne stanice koja prua DAMA uslugu (Demand Assigned Multiple Access) i koja vri dodjelu medija.

3. QoS arhitektura za IEEE 802.16 MAC protokol

802.16 standard je dizajniran da omogui jai QoS. MAC protokol je osmiljen tako da uvijek to ima za zadatak. Takoer, MAC sloj kontrolie transmisiju podataka izmeu BS i SS. Na downlink-u prenos je relativno jednostavan jer je BS jedina koja alje downlink podokvirove. Podaktovni paketi se broadcast-uju svim SSs a paket e procesirati samo ona SS kojoj su podaci namjenjeni. Jedan od naina uplink arbitrae koristi TDMA MAC. BS odreuje broj TS (Time Slot) koji su doputeni svakoj SS za prenos uplink podokvira. Ova informacija se broadcast-uje od BS pomou uplink MAP poruke UL-MAP na poetku svakog okvira. UL-MAP sadri informacijski element (IE) koji ukljuuje mogunosti prenosa, odnosno vrijeme slotova koji SS moe prenositi preko uplink podokvira. Nakon prijema UL-MAP poruke, svaka SS e prenositi podatke u tano odreenim TS koji su navedeni u IE. BS uplink rasporeiva odreuje IE koristei zahtjeve za opsegom PDU (BW zahtjev) poslane od SSs do BS. U IEEE 802.16 standardu, postoje dva naina prenosa BW-zahtjeva: takmiarski ('contention') i contention-free (prozivka). Kod takmiarskog naina, SSs alje BW-zahtjev tokom perioda takmienja. Takmienje je rjeeno koristei back-off rezoluciju. Kod prozivke, BS proziva svaku SS i SS odgovaraju aljui BWA-zahtjev. Zbog predvidljivog signalizacijskog kanjenja eme prozivanja, ovaj nain je prikladan za primjenu kod real-time aplikacija. IEEE 802.16 definie zahtjevane QoS signalne mehanizme opisane preko BW-zahtjeva i UL-MAP poruka, ali to ne definira uplink rasporeiva, odnosno mehanizam koji odreuje IEs u UL-MAP-u. Na slici 3.1 prikazana je postojea QoS arhitektura IEEE 802.16. Dodjela opsega na uplinku se vri u BS, gdje se kontrolira prenos svih uplink paketa. Dok je IEEE 802.16 MAC protokol konekciono orjentisan, aplikacija prvo uspostavlja konekciju s BS, kao i pripadajui tok usluge (UGS, rtPS, nrtPS ili BE). BS e dodijeliti vezu s jedinstvenim konekcijskim ID (CID). Konekcija moe predstavljati ili 7

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

pojedninanu aplikaciju ili grupu aplikacija poput vie stanica u jednoj zgradi (svi u jednoj SS) alju podatke preko istog CID-a.

Slika 3.1 QoS arhitektura IEEE 802.16

IEEE 802.16 definira signalizaciju izmeu BS i SS, ali ne definira kontrolu pristupa. Svi paketi od aplikacijskog sloja u SS su klasificirani od strane konekcijskog klasifikatora baziranog na CID-u i prosljeen na odgovarajui red. Na SS, rasporeiva e uzeti pakete iz reda i poslati u mreu u odgovarajuim TS koji su odreeni UL-MAP porukama poslanih od BS. UL-MAP prouku odreuje uplink rasporeiva za dodjelu opsega, na bazi BW-zahtjeva koji izvjetava trenutnu veliinu reda svake konekcije u SS.

4. Nova QoS arhitektura za IEEE 802.16

Na slici 4.1 je predstavljena nova QoS arhitektura , predloena od strane autora 1 ovog rada. Oni su detaljno opisali uplink rasporeiva za dodjelu propunog opsega na BS, kao i kontrolu pristupa. Na SS oni su dodali moduo za upravljanje prometom (Traffic Management Module) za svaku UGS, rtPS, nrtPS i BE konekciju, viestruke konekcije su spojene u odgovarajue tokove. Proces rasporeivanja je podjeljen na dva koraka. Prvi korak se izvodi na BS prema zahtjevima SS. Uplink rasporeiva na SS je odgovoran za selekciju odgovarajuih paketa iz svih redova i slanje njih preko uplink podaktovnih TS, odobreno od modula za alokaciju paketa (Packet Allocation Module) na BS.

Dong-Hoon Cho, Jung-Hoon Song, Min-Su Kim, i Ki-Jun Han 8

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

Slika 4.1 Nova QoS arhitektura IEEE 802.16

Bazirano na prethodnoj slici, nain uspostave komunikacije je slijedei: a) Aplikacija na SS uspostavlja konekciju s BS koristei signalizaciju. Aplikacija alje zahtjeve za kanjenje i opseg; b) Na osnovu zahtjeva za konekciju, kontrola pristupa na BS prihvaa ili pak odbija konekciju; c) Ako je kontrola pristupa prihvatila konekciju, ona e obavijestiti uplink rasporeiva za dodjelu opsega i osigurati token bucket parametre za moduo upravljanje saobraaja na SS.

Nakon to je konekcija uspostavljena, sljedei koraci se preduzimaju: 1. Upravitelj sobraajem provodi promet na temelju SLA ugovora; 2. Na poetku svakog okvira, moduo za analizu podaktovnih paketa sabira informacije o veliini reda iz BW-zahtjeva primljenih tokom prolog perioda okvira. Ovaj moduo procesira informacije o veliini reda i aurira traffic management tabelu; 3. Moduo za alokaciju paketa prihvaa informacije od traffic management-a i generie ULMAP poruku; 4. BS broadcast-uje UL-MAP svim SSs u downlink-u podokviru; 5. Rasporeiva na SS alje podatke prema UL-MAP primljenom od BS.

4.1.

Uplink rasporeiva na SS

Uplink rasporeiva alje podatke PDU koristei uplink TS odobren od BS. Za rtPS konekcije, rasporeiva alje UGS pakete u koje dodaje vrijeme dolaska virtuelnog rtPS paketa. Data Packet Analysis Module (DPAM) bazne stanice prima uplink podatke od SS u kojima se nalazi virtuelno 9

Tehnologija pristupnih beinih mrea

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

vrijeme dolaska rtPS paketa. Bazirano na tom vremenu, Uplink Bandwidth Allocation Scheduling bazne stanice zna tano kako da rasporedi pakete tako da ispuni sve zahtjeve za QoS-om. NrtPS servisi koriste oba naina za prenos BWA-zahtjeva. Ako SS prima prozivku od BS i ako nema rtPS konekcije u redu, nrtPS konekcija moe poslati zahtjeve za BW. BE koristi samo takmiarski nain za prenos BWA-zahtjeva. Ako SS pobjedi ona moe slati BW-zahtjev za BE uslugu. U IEEE 802.16, BS kontrolira veliinu contention mini slotova u okviru. Ako ova veliina raste, veliina podaktovnog okvira takoer raste. Iz tog razloga autori predlau da BS odreuje efikasnu veliinu ovih mini slotova.

4.2.

Uplink Bandwidth Allocation Scheduling

Dolaskom UGS paketa, moduo za analizu paketa DPAM razdvaja UGS podatke i vrijeme dolaska virtuelnog paketa rtPS usluge. Ovom informacijom upravlja moduo za upravljanje saobraaja Traffic Management Module i koristi Polling Schedule u sljedeem okviru. RtPS je vremenski ogranien. Stoga BS mora biti sposobna prozvati SS prije isteka vremena. BS ima mogunost detekcije kolizije u svakom periodu takmienja mini-slota. BS broadcast-uje zajedniku back-off veliinu prozora B svim SS koje se takmie. SSs e nasumino izabrati rezervirani slot od 1 do B za prenos svojih zahtjeva. Pretpostavimo da ima N SSs i BS broadcast-uje veliinu prozora B. Vjerovatnoa da se izabere neki od B slotova jeste (4.1) Vjerovatnoa da neki slot nije odabran ni od jedne SS je: (4.2) Vjerovatnoa da nee doi do kolizije je: (4.3) Maksimiziranje ove vjerovatnoe je postignuto samo u sluaju ako je broj SSs jednak veliini back-off prozora.

4.3.

Analitiki model za iskoritenje kanala

Za odreivanje analitikog modela autori su pretpostavili sljedee: Postoji k prioritetnih klasa saobraaja (klasa 1 najvei prioritet, ....., klasa k najmanji prioritet); Dolasci paketa su meusobno neovisni; Neka C predstavlja kapacitet, a nejednakost: kanalno iskoritenje klase i ,tada je zadovoljena sljedea (4.4)

10

Tehnologija pristupnih beinih mrea -

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

Alokacija resursa se vri prvo za klasu najveeg prioriteta, a najzadnje za klasu najmanjeg prioriteta. Npr. kapacitet klase 2 se alocira od preostalog resursa nakon to se izvrila alokacija kapaciteta klase 1, Koristei istu logiku slijedi: (4.5) (4.6)

(4.7) . . . (4.8)

Gdje je ponueno optereenje klase k, a je srednje vrijeme posluivanja za klasu k. Koristei ove relacije mogue je dobiti iskoritenje kanala za svaku od klasa.

5. Simulacija
Sistemski model za simulaciju sastoji se od jedne BS i 20 SSs. Efekti propagacijskog kanjenja su zanemareni, nema greaka gubitka paketa i BS je sposobna za detekciju kolizija. Svaka od SSs predstavlja Poissonov izvor prometa, veliina paketa je promljenjiva. Simulacijski parametri dati su na sljedeoj slici.

Slika 5.1: Parametri modela

S obzirom da u radu nije naveden alat koji se koristio ve su dati samo dobijeni rezultati u ovom dijelu dat u samo osnovne zakljuke s dobijenih slika. Autori su dokazali sljedee: U sluaju da je propusni opseg kanala neogranien sve klase servisa e imati maksimalno iskoritenje; 11

Tehnologija pristupnih beinih mrea -

Analiza performansi IEEE 802.16 WirelessMAN mree

U sluaju ogranienog opsega kanala, prvo e zadovoljiti zahtjevi za UGS uslugu a preostali opseg e se raspodijelti na ostale tri usluge. UGS tokovi ne raste u beskonano jer BS prua fiksnu veliinu podataka u periodinim intervalima; Za klasu najveeg prioriteta iskoritenje kanala raste linearno zato to nije ugroena od tokova nieg prioriteta; Isti maksimalni protok moe se dobiti odabirom odgovarajue veliine paketa za UGS i rtPS tokove.; Maksimalna propusnost se moe ostvariti ako je broj SS jednak veliini back-off prozora; Za vei period takmenja dobije se vea propusnost i za UGS i BE tokove.

6. Zakljuak
Ovi autori su dali prijedlog za novu QoS arhitekturu za IEEE 802.16 BWA MAC protokol.U svojoj novoj arhitekturi dodali su module koji su nedostajali u standardnoj postojeoj QoS arhitekturi. Svaki od modula su detaljno objasnili. Prezentovali su novu alokaciju propusnog opsega i kontrolu pristupa za novu arhitekturu. Simulacijom su potvrdili svoj analitiki model za iskoritenje kanala. Dokazali su da je njihov model taan iako je vrlo jednostavan.

12