TEMA 5.

EQUILIBRIO QUMICO
1. Para a reaccin: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g), a constante de equilibrio, Kc, a certa temperatura, 2,38103. Calcula a constante de equilibrio, mesma temperatura, para as reaccins: a) 2 NH3(g) N2(g) + 3 H2(g) b) 1/2 N2(g) + 3/2 H2(g) NH3(g) Resolucin: En primeiro lugar, escribimos a expresin para a constante de equilibrio que coecemos: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g)

Kc =

[NH 3 ]2 [N 2 ] [H 2 ]3 [N 2 ] [H 2 ]3 [NH 3 ]2

= 2,38 10 3

a) Escribimos a expresin da constante de equilibrio que queremos calcular: 2 NH3(g) N2(g) + 3 H2(g)

Kc ' =

Observando as das expresins, vemos que:

Kc ' = Kc ' =

1 Kc 1 = 420 2,38 10 3

b) Escribimos a expresin da constante de equilibrio que queremos calcular: [NH 3 ] 1/2 N2(g) + 3/2 H2(g) NH3(g) K c ' ' = 1/ 2 [N 2 ] [H 2 ]3/2 Observando as das expresins, vemos que:

Kc '' = Kc

K c ' ' = 2,38 10 3 = 4,88102

2. O sistema: FeO(s) + CO(g) Fe(s) + CO2(g), nun momento dado, contn 2,19 mol de CO e 0,88 mol de CO2 no equilibrio a 1000 C. Calcula a Kp para esta reaccin. Resolucin: FeO(s) + CO(g) Fe(s) + CO2(g) Escribimos a expresin da constante de equilibrio K p, tendo en conta que os slidos puros xa veen includos nesa constante, e substitumos nela os datos coecidos: nCO 2 R T nCO 2 0,88 PCO2 V = = = = 0,402 Kp = nCO R T nCO 2,19 PCO V Tamn poderiamos resolver o exercicio escribindo a expresin para a constante K c e calculala a partir dos datos. A continuacin, s temos que relacionar a Kc coa Kp. Vexamos como:

[CO 2 ] = Kc = [CO]

0,88 V = 0,88 = 0,402 2,19 2,19 V

142

Kp = Kc (R T)n Kp = Kc (R T)0 Kp = Kc = 0,402 3. Para o equilibrio: CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g), a constante Kc, a 800 C, 2,5103. Cal o valor de Kp para este equilibrio a esa temperatura? Resolucin: Coecido o valor da constante Kc, podemos calcular o valor da constante Kp: Kp = Kc (R T)n T = 800 + 273 = 1073 K Segundo a ecuacin do equilibrio: CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g), a variacin do nmero de moles de gas ser: n = 1 0 = 1 Kp = 2,5103 (0,082 1073)1 = 0,22 4. A Kp para a reaccin: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g), a 400 C, 1,67104. Un recipiente de 2,00 dm3 contn, a 25 C, 0,0100 moles de nitrxeno, 0,0200 moles de hidrxeno e 0,0300 moles de amonaco. Ao quentalo a 400 C, estar a mestura en equilibrio? No caso de non estalo, en que sentido transcorre? Razoa as respostas. Resolucin: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g) Primeiro calculamos as presins parciais dos compoentes da mestura para obter o cociente de reaccin en funcin das presins parciais: PV=nRT

P=

n R T V 0,03 0,082 673 = 0,828 atm 2 0,01 = 0,082 673 = 0,276 atm 2 0,02 0,082 673 = 0,552 atm 2
PNH3
2 3

PNH3 = PN 2

PH 2 =
Qp=

PN 2 PH 2

0,828 2 = 14,8 > 1,67104 0,276 0,552 3

Vemos que o cociente de reaccin non coincide co valor da constante de equilibrio, entn a reaccin non est en equilibrio nese intre. Como QP > Kp, a reaccin transcorrer no sentido no que dimina QP at que se iguale con Kp e se acade o equilibrio, dicir, cara a onde aumente o denominador (presin parcial do N2 e do H2) e dimina o numerador (presin parcial do NH3); polo tanto, a reaccin transcorrer cara esquerda.

143

5.

A 448 C, a reaccin I2(g) + H2(g) 2 HI(g) ten unha constante de equilibrio Kc = 50. Un recipiente pechado, a 448 C, contn unha mestura formada por 0,50 moles de iodo, 0,20 moles de hidrxeno e 1,00 mol de ioduro de hidrxeno. a) Indica, razoadamente, se esta mestura est en equilibrio e en que sentido transcorrer a reaccin. b) Se os gases acadan o equilibrio a esa temperatura, cal ser a cantidade de cada especie qumica presente no equilibrio? Resolucin: a) Para determinar se a mestura est en equilibrio e, no caso de non estar, en que sentido transcorre a reaccin at acadar o equilibrio, calculamos o cociente de reaccin: I2(g) + H2(g) 2 HI(g) Kc = 50

1 2 [HI] = V = 1 = 10 < 50 Qc = 0,5 0,2 0,1 [I 2 ] [H 2 ] V V

Vemos que o cociente de reaccin non coincide co valor da constante de equilibrio, entn a reaccin non est en equilibrio. Como Kc = 50, entn Q c < Kc e a reaccin transcorrer no sentido no que aumente o valor de Qc at que se iguale con Kc, dicir, cara dereita. b) Para calcular as cantidades no equilibrio temos que formulalo: I2(g) + H2(g) 2 HI(g) no) 0,5 0,2 1 neq) 0,5 x 0,2 x 1 + 2x

Kc =

[HI]2 [I 2 ] [H 2 ]
2

1 + 2x V 50 = 0,5 x 0,2 x V V
50 =

(1 + 2x )2 (0,5 x ) (0,2 x )

50 (0,1 0,7x + x2) = 1 + 4x + 4x2 46x2 39x + 4 = 0 x=

39 1521 736 39 28 = 92 92

As das solucins son x = 0,73 mol e x = 0,12 mol. A primeira non ten sentido, xa que de 0,5 moles iniciais non puideron reaccionar 0,73. A segunda a solucin vlida: 0,12 mol. As cantidades no equilibrio sern: n de moles de HI = 1 + 2x = 1 + 2 0,12 = 1,24 mol de HI n de moles de I2 = 0,5 x = 0,5 0,12 = 0,38 mol de I2 n de moles de H2 = 0,2 x = 0,2 0,12 = 0,08 mol de H2

144

6.

Nun matraz pechado de 5 litros de capacidade e presin de 1 atm, quntase unha mostra de dixido de nitrxeno at a temperatura constante de 327 C, co que se disocia segundo a reaccin: 2 NO2(g) 2 NO(g) + O2(g). Unha vez acadado o equilibrio, analzase a mestura, encontrando que contn 3,45 g de NO2; 0,60 g de NO e 0,30 g de O2. Calcula: a) Concentracin de cada un dos gases no equilibrio. b) Os valores das constantes de equilibrio, Kc e Kp, da reaccin de disociacin do NO2 a esa temperatura. (Selectividade COU. Xu-93) Resolucin: a) Temos as masas das distintas especies no equilibrio, entn podemos calcular as sas concentracins: Mr(NO2) = 14 + 16 2 = 46

[NO 2 ]= 3,45 g de NO 2 1 mol de NO 2

5L 46 g
Mr(NO) = 14 + 16 = 30

= 0,015 mol/l

[NO]= 0,60 g de NO 1 mol de NO = 0,004 mol/l

5L 30 g
Mr(O2) = 16 2 = 32

[O 2 ]= 0,30 g de O 2 1 mol de O 2
5L 32 g

= 0,002 mol/l

b) Comezaremos por calcular a Kc, xa que temos as concentracins no equilibrio: 2 NO2(g) 2 NO(g) + O2(g) ceq) 0,015 0,004 0,002

Kc =
Kc =

[O 2 ] [NO]2 [NO 2 ]2
0,002 0,004 2 = 1,4104 0,015 2

Coecido o valor da constante Kc, podemos calcular o valor da constante Kp: Kp = Kc (R T)n T = 327 + 273 = 600 K A variacin do nmero de moles de gas ser: n = 3 2 = 1 Kp = 1,4104 (0,082 600)1 = 6,9103 7. Nun recipiente de 10 litros introdcense 0,61 moles de CO2 e 0,39 moles de H2, quentando at 1250 C. Unha vez acadado o equilibrio pola reaccin: CO2(g) + H2(g) CO(g) + H2O(g), analzase a mestura de gases, encontrndose 0,35 moles de CO2: a) Calcula a cantidade dos demais gases no equilibrio. b) Calcula o valor da Kc a esa temperatura. Resolucin: a) Formulamos o equilibrio: CO2(g) + H2(g) no) 0,61 0,39 neq) 0,61 x 0,39 x CO(g) + x H2O(g) x

145

Sabemos que no equilibrio hai 0,35 moles de CO2, entn: 0,61 x = 0,35 x = 0,26 mol As cantidades dos demais gases no equilibrio sern: n moles de H2 = 0,39 x = 0,39 0,26 = 0,13 mol n de moles de CO = n de moles de H2O = x = 0,26 mol b) A partir dos moles no equilibrio podemos calcular a Kc: 0,26 0,26 [CO] [H 2 O] = 10 10 = 0,026 0,026 = 1,5 Kc = [CO 2 ] [H 2 ] 0,35 0,13 0,035 0,013 10 10 8. Ao quentar xido de prata nun recipiente pechado descomponse segundo: 2 Ag2O(s) 4 Ag(s) + O2(g). Se se introducen 6,0 g de Ag2O nun recipiente pechado de 0,40 l no que se fixo o baleirado e quntanse at 460 K, a presin no interior ser 0,93 atm: a) Calcula K p a 460 K. b) Cal a porcentaxe de Ag2O descomposto? Resolucin: a) O equilibrio que temos : 2 Ag2O(s) 4 Ag(s) + O2(g) Unha vez acadado o equilibrio, sabemos que a presin no interior do recipiente 0,93 atm. Como s hai un gas, o osxeno, esta presin a presin exercida por este gas. Por outra banda, na expresin para a Kp non se inclen os slidos puros. Segundo isto: Kp = PO 2 = 0,93 b) Comezamos por expresar en moles a cantidade inicial de Ag2O: Mr(Ag2O) = 108 2 + 16 = 232

6 g Ag 2 O

1 mol de Ag 2 O = 0,026 mol Ag 2 O 232 g

Da presin do osxeno no equilibrio, podemos calcular o nmero de moles deste no equilibrio: PV=nRT

n=

P V 0,93 0,40 = = 9,9 10 3 mol O 2 R T 0,082 460

Agora, formulamos o equilibrio: no) neq) 2 Ag2O(s) 0,026 0,026 2x

3

4 Ag(s) + O2(g) 4x x

x = 9,9 10 mol A cantidade de Ag2O descomposto 2x. Como coecemos o valor de x, que coincide cos moles de osxeno no equilibrio, podemos calcular a porcentaxe de Ag2O descomposto:

% de Ag 2 O descomposto =
% de Ag 2 O descomposto =

cantidade de Ag 2 O descomposto 100 cantidade de Ag 2 O inicial

2x 2 9,9 10 3 100 = 100 = 76% 0,026 0,026

146

9.

A Kc para a disociacin do osxeno molecular : O2(g) 2 O(g) 1034 a 25 C. Razoa se o osxeno dunha habitacin se atopar fundamentalmente como tomos, molculas ou en cantidades iguais de ambos. Resolucin: Se observamos o valor da constante, vemos que moi pequeno, entn o equilibrio para a disociacin do osxeno molecular en tomos est moi desprazado cara esquerda (predominan os reactivos). Segundo isto, o osxeno atoparmolo fundamentalmente como molculas.

10. Nun matraz dun litro introdcense 0,100 mol de PCl5 e quntanse a 250 C. Unha vez acadado o equilibrio, o grao de disociacin do PCl5(g) en PCl3(g) e Cl2(g) 0,48. Calcula: a) O nmero de moles de cada compoente no equilibrio. b) A presin no interior do matraz. c) O valor de Kc. (Selectividade COU. Set-92) Resolucin: a) Comezamos por formular o equilibrio: PCl 5(g) PCl3 (g) + Cl2(g) no) 0,1 0 0 neq) 0,1 x x x A cantidade disociada x, que podemos calcular a partir do grao de disociacin:

n de moles disociados n de moles iniciais x 0,48 = 0,1

x = 0,048 mol Xa podemos calcular os moles de cada compoente no equilibrio:

n PCl3 = nCl2 = x = 0,048 mol n PCl5 = 0,1 x = 0,1 0,048 = 0,052 mol
b) No equilibrio temos tres gases: PCl5, PCl3 e Cl2, responsbeis da presin. Calculando o nmero total de moles de gas poderemos calcular esta presin: T = 250 + 273 = 523 K

n PCl5 + n PCl3 + nCl2 = 0,052 + 0,048 + 0,048 = 0,148 mol de gas

PV=nRT

P=

n R T 0,148 0,082 523 = = 6,3 atm V 1

c)

Kc =

[Cl 2 ] [PCl 3 ] = 0,048 0,048 = 0,044 [PCl 5 ] 0,052

11. Unha mostra que contn 2 moles de HI introdcese nun matraz de 2 L. Pchase o matraz e quntase a 627 C, estabelecndose o seguinte equilibrio: 2 HI(g) I2(g) + H2(g), con Kc = 3,8102. Calcula: a) A concentracin de reactivos e produtos no equilibrio. b) A presin parcial do I2 no equilibrio. c) O grao de disociacin experimentado polo HI. (Selectividade COU. Set-02) Resolucin: a) Para calcular as cantidades no equilibrio temos que formulalo: 2 HI(g) I2(g) + H2(g) no) neq) 2 2 2x x x 147

Escribimos a expresin da constante de equilibrio e calculamos o valor de x:

Kc =

[I 2 ] [H 2 ] [HI]2
x 2 = 2 2 2x 2
2

3,8 10 2

3,8 10 2 = 0,19 =

x2

(2 2x )2

3,8 10 2 =

x2

(2 2x )2

x 2 2x

0,38 0,38x = x x = 0,28 mol As concentracins no equilibrio sern: [HI] =

2 2x 2 2 0,28 = = 0,72 mol/l 2 2 x 0,28 = = 0,14 mol/l 2 2

[I2] = [H2] =

b) A presin parcial do I2 no equilibrio a presin que exercen os 0,28 moles deste gas no recipiente de 2 litros a 627 C. Supoendo comportamento ideal: PI 2 V = nI 2 R T

PI 2 2 = 0,28 0,082 900 PI 2 = 10 atm

c) Cos datos anteriores, calculamos o grao de disociacin: n de moles disociados 2 0,28 = = = 0,28 n de moles iniciais 2 O grao de disociacin 0,28 ou do 28%, se se expresa en porcentaxe. 12. Nun recipiente de 0,500 L, quentamos a 250 C unha masa de 1,20 g de PCl5(g) que se descompn en PCl3(g) e Cl2(g), sendo Kp = 8,15 a esa temperatura. Calcula: a) Kc. b) Masa de cada substancia no equilibrio. (Selectividade COU. Xu-94) Resolucin: a) O equilibrio do que se nos fala : PCl 5(g) PCl3 (g) + Cl2(g) Coecido o valor da constante Kp, podemos calcular o valor da constante Kc: Kp = Kc (R T)n T = 250 + 273 = 523 K A variacin do nmero de moles de gas ser: n = 2 1 = 1 8,15 = Kc (0,082 523)1 Kc = 0,19

148

b) Para formular o equilibrio, imos calcular o nmero de moles iniciais de PCl5 e, a continuacin, a sa concentracin: Mr(PCl5) = 31,0 + 35,5 5 = 208,5 1 mol de PCl 5 1,20 g PCl 5 = 0,00576 mol PCl 5 208,5 g de PCl 5

[PCl 5 ]= 0,00576 mol = 0,0115 M

0,500 l
Formulamos o equilibrio en funcin das concentracins: co ) ceq) PCl 5(g) 0,0115 0,0115 x PCl3 (g) + Cl2(g) 0 0 x x

Substitundo na expresin da constante de equilibrio, calculamos as concentracins no equilibrio e, a partir destas, as masa de cada substancia no equilibrio:

Kc =

[Cl 2 ] [PCl 3 ] [PCl 5 ]

xx 0,0115 x

0,19 =

x2 + 0,19x 2,19103 = 0 Resolvendo esta ecuacin de segundo grao, a nica solucin vlida x = 0,011 mol/l (lembra que x era unha concentracin). As masas no equilibrio sern: Mr(Cl2) = 35,5 2 = 71

mCl2 =

0,011 mol de Cl 2 71 g de Cl 2 0,5 L = 0,39 g Cl2 1L 1 mol de Cl 2

Mr(PCl3) = 31,0 + 3 35,5 = 137,5

m PCl3 =

0,011 mol de PCl 3 137,5 g de PCl 3 0,5 L = 0,76 g PCl3 1L 1 mol de PCl 3

Mr(PCl5) = 31,0 + 5 35,5 = 208,5

mPCl5 = (0,0115 0,011)

mol de PCl5 208,5 g de PCl5 0,5 L = 0,052 g PCl5 1L 1 mol de PCl5

13. A K p, a 1273 K, para a reaccin: NO(g) 1/2 O2(g) + 1/2 N2(g) 1455,6. Un matraz de 2 dm3 nchese de monxido de nitrxeno en c.n. Pchase e quntase at acadar a temperatura de 1273 K, chegando a un estado de equilibrio. Calcula: a) Composicin da mestura no equilibrio. b) Grao de disociacin do NO a esa temperatura. c) Presin no interior do recipiente durante o equilibrio a esa temperatura. Resolucin: a) Se se enche un matraz de 2 litros con NO, en c.n., podemos coecer o nmero de moles iniciais deste gas: PV=nRT

n=

P V 1 2 = = 0,089 mol NO R T 0,082 273

Coecido o valor da constante Kp, podemos calcular o valor da constante Kc: Kp = Kc (R T) n 149

Calculamos a variacin do nmero de moles de gas: n = 1 1 = 0 Entn, Kp = Kc Formulamos o equilibrio: no) neq) NO(g) 0,089 0,089 x 1/2 O2(g) + 1/2 N2(g) 0 0 1/2 x 1/2 x

[N 2 ]1 / 2 [O 2 ]1 / 2 Kc = [NO]
0,5x 0,5x 2 2 1455,6 = 0,089 x 2 0,5x 1455,6 = 0,089 x
1/2 1/2

Ao resolver esta ecuacin obtemos que x _ 0,089 mol, dicir, que o NO est case totalmente disociado e a cantidade que queda no equilibrio practicamente nula.

A composicin no equilibrio ser: N moles NO _ 0 N moles N2 = n moles O2 = x/2 = 0,089/2 = 0,045 mol b) Se practicamente todo o NO est disociado, o grao de disociacin ser do 100%. c) No equilibrio temos 0,045 moles de O2 e 0,045 moles de N2 nun volume de 2 dm3 e a 1273 K. Supoendo comportamento ideal, calculamos a presin total: PV=nRT P 2 = (0,045 + 0,045) 0,082 1273 P = 4,7 atm 14. A 300 C, o pentacloruro de fsforo disciase nun 75% segundo: PCl5(g) PCl3(g) + Cl2(g). Calcula: a) A Kp, a 300 C, sabendo que a presin total 1,5 atm. b) A densidade da mestura no equilibrio. Resolucin: a) Formulamos o equilibrio para unha cantidade inicial n: PCl 5(g) PCl3 (g) + Cl2(g) no) n 0 0 neq) nx x x Podemos expresar a cantidade disociada, x, en funcin da cantidade inicial:

n de moles disociados n de moles iniciais x 0,75 = n x = 0,75n mol

Formulamos o equilibrio de novo: 150

no) neq) neq)

PCl 5(g) PCl3 (g) + Cl2(g) n 0 0 n 0,75n 0,75n 0,75n 0,25n 0,75n 0,75n

O nmero total de moles no equilibrio ser: nT = 0,25n + 0,75n + 0,75n = 1,75n Calculamos a presin parcial de cada compoente, empregando a lei de Dalton das presins parciais: Pi = xi PT

PPCl5 = PPCl3 =

nPCl5 nT nPCl3 nT

PT = PT =

0,25n 1,5 = 0,21 atm 1,75n 0,75n 1,5 = 0,64 atm = PCl2 1,75n

Substitundo na expresin da constante de equilibrio Kp:

Kp =

PPCl3 PCl2 PPCl5

0,64 0,64 = 1,95 0,21

b) A densidade dunha mestura de gases a suma das densidades dos gases que compoen esa mestura. PMr = R T M r (PCl 5 ) = 31,0 + 35,5 5 = 208,5

0,21 208,5 = 0,93 g/dm 3 R T 0,082 573 M r (PCl 3 ) = 31,0 + 35,5 3 = 137,5

PCl5 =

PPCl5 M r (PCl 5 )

R T M r (Cl 2 ) = 35,5 2 = 71

PCl3 =

PPCl3 M r (PCl 3 )

0,64 137,5 = 1,9 g/dm 3 0,082 573

Cl2 =

PCl2 M r (Cl 2 )

= PCl5

R T + PCl3 + Cl2

0,64 71 = 0,97 g/dm 3 0,082 573

= 0,93 + 1,9 + 0,97 = 3,8 g/dm3

15. Para a reaccin 2 ICl(g) I2(g) + Cl2(g), a certa temperatura, o valor da Kc 0,11. Se se introduce ICl gasoso nun recipiente at que a sa concentracin 0,20 M e se deixa que alcance o equilibrio, cal ser o grao de disociacin? Resolucin: Formulamos o equilibrio: 2 ICl(g) I2(g) + Cl2(g) co ) 0,20 0 0 ceq) 0,20 2x x x

Escribimos a expresin para a constante de equilibrio e resolvemos a ecuacin: 151

Kc =

[I 2 ] [Cl 2 ] [ICl]2
xx (0,20 2 x) 2

0,11 =

A nica solucin vlida para esta ecuacin : x = 0,040 mol/l

2x 2 0,040 n de moles disociados = = 0,40 = 0,20 0,20 n de moles iniciais

O grao de disociacin 0,40 ou do 40%, se se expresa en porcentaxe. 16. Para o sistema en equilibrio: Xe(g) + 2 F2(g) XeF4(g), H = 218 kJ. Pred que efecto ter sobre a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4: a) aumentar o volume do recipiente; b) engadir F2(g); c) diminur a temperatura; d) comprimir o sistema. (Selectividade COU. Xu-92) Resolucin: Xe(g) + 2 F2(g) XeF4(g) H = 218 kJ Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Segundo este principio: a) Se se aumenta o volume do recipiente, a presin total dimine. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin efectuada desprazndose cara a onde aumenta a presin; polo tanto, cara a onde hai maior nmero de moles de gas, neste caso cara esquerda. Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 dimine (hai menos Xe convertido en XeF4). b) Se se engade flor, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde consume fluor, entn cara dereita. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta (hai mis Xe convertido en XeF4). c) Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara dereita, neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta. d) Se se comprime o sistema, aumenta a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, cara dereita, neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta. 17. Supoendo que a reaccin A(g) + 3 B(g) 2 C(g); exotrmica, estivese en equilibrio, indica razoadamente tres procedementos para que o equilibrio se desprace dereita. (Selectividade COU. Xu-93) Resolucin: A(g) + 3 B(g) 2 C(g) H < 0 Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Se queremos desprazar o equilibrio cara dereita, podemos: 1) Diminur a concentracin do produto, C(g), por exemplo licuando este gas a medida que se obtn. As, ao diminur a concentracin de C(g), o equilibrio desprzase no sentido no que tenda a contrarrestar a modificacin; polo tanto, no sentido no que produce mis C(g): cara dereita. 2) Diminur a temperatura externa. Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara dereita, neste caso. 3) Aumentar a presin. As, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, ou cara dereita, neste caso. 152

18. Para unha reaccin en fase gasosa do tipo A B + C, sbese que, a 25 C e 1 atm, H = 200 kJ e S = 80 J/K: a) Razoa se, nestas condicins, a reaccin ser endotrmica ou exotrmica, e se ser espontnea. b) Razoa, desde o punto de vista cualitativo, que ocorrer coa situacin do equilibrio e coa constante de equilibrio nos seguintes casos: b1) Aumento da temperatura, b2) Aumento da presin total, b3) Aumento do volume. (Selectividade COU. Set-93) Resolucin: A(g) B(g) + C(g) a) Sabemos que H = 200 kJ, valor que corresponde reaccin directa. A variacin de entalpa dunha reaccin coincide coa calor a presin constante. Como H positiva, a calor a presin constante ser tamn positiva e, segundo o criterio de signos que empregamos, unha calor positiva unha calor absorbida polo sistema. A reaccin directa endotrmica (e a inversa exotrmica). Coecidos os valores das variacins de entalpa e de entropa para esta reaccin, podemos calcular a variacin da enerxa libre de Gibbs e determinar se a reaccin espontnea: G = H TS T = 25 + 273 = 298 K S = 80 J/K = 0,080 kJ/K G = 200 298 0,080 G = 176 kJ G > 0, entn a reaccin non ser espontnea nestas condicins. b) Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando segundo este principio: b1) Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara dereita, neste caso. A constante de equilibrio vara coa temperatura. Neste equilibrio ao aumentar a temperatura, a constante de equilibrio aumenta, xa que o novo estado de equilibrio ten maior concentracin de produtos e menor concentracin de reactivos. b2) Se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, neste caso cara esquerda. A constante de equilibrio non vara co aumento de presin. b3) Se aumenta o volume do recipiente, dimine a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin efectuada, desprazndose cara a onde aumenta a presin; polo tanto, cara a onde hai maior nmero de moles de gas, cara dereita, neste caso. A constante de equilibrio non vara co aumento de volume. 19. Dado o seguinte equilibrio: 2 HI(g) H2(g) + I2(g) e tendo en conta que a reaccin endotrmica, indica razoadamente como afectan o equilibrio: a) Un aumento de presin; b) unha diminucin da temperatura; c) unha adicin de hidrxeno; d) unha adicin dun catalizador. (Selectividade COU. Set-97) Resolucin: 2 HI(g) H2(g) + I2(g) H > 0 Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando segundo este principio: a) Un aumento de presin total fara que o equilibrio, que tende a contrarrestar a modificacin, se desprazase cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas. Como neste caso o nmero de moles de gas igual en reactivos que en produtos, un aumento de presin non afectara este equilibrio. 153

b) Unha diminucin da temperatura exterior fara que o equilibrio se desprazase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda, neste caso. c) Unha adicin de hidrxeno fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a contrarrestar esta adicin, entn desprazarase cara a onde consumise hidrxeno: cara esquerda. d) Unha adicin dun catalizador non altera as condicins de equilibrio do proceso, s fai que o equilibrio se alcance en menos tempo; entn, non afectara o estado de equilibrio. 20. Na reaccin: 2 SO2(g) + O2(g) 2 SO3(g) H < 0; suposto comportamento ideal: a) Escribe as ecuacins de Kp e K c; b) Que influencia exercer no desprazamento do equilibrio o aumento das concentracins do SO2 e SO3? c) Que influencia exercer o aumento de temperatura? d) Neste equilibrio emprganse catalizadores, cal o seu papel? Razoa as respostas. (Selectividade COU. Set-98) Resolucin: 2 SO2(g) + O2(g) 2 SO3(g) H < 0 a) Kp=
2

PSO3

PO 2 PSO2

Kc =

[SO 3 ]2 [SO 2 ]2 [O 2 ]

b) Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando, segundo este principio: Un aumento da concentracin de SO2 fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a contrarrestar esta adicin, dicir, cara a onde consome SO2: cara dereita. Un aumento da concentracin de SO3 fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a contrarrestar esta adicin, dicir, cara a onde consome SO3: cara esquerda. c) Segundo o principio de Le Chatelier, se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda, neste caso. d) Unha adicin dun catalizador non altera as condicins de equilibrio do proceso, s fai que o equilibrio se alcance en menos tempo; entn, o seu papel incrementar a velocidade do proceso. 21. Se temos o equilibrio: CO2(g) + H2(g) CO(g) + H2O(g); H < 0. Como lle afectar o desprazamento deste: a) Un aumento de temperatura. b) Unha reducin metade do volume do recipiente. c) Que relacin existe entre Kp e K c neste equilibrio? Razoa as respostas. (Selectividade COU. Xu-99) Resolucin: CO2(g) + H2(g) CO(g) + H2O(g) H < 0 Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando segundo este principio: a) Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda, neste caso. b) Se o volume do recipiente se reduce metade, aumenta a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas. Como neste caso o nmero de moles de gas igual en reactivos que en produtos, o equilibrio non se modifica pola diminucin do volume do recipiente.

154

c) Kp = K c (R T)n. Dado que neste equilibrio non hai variacin de nmero de moles de gas (hai os mesmos en reactivos que en produtos), n = 0 e as das constantes son iguais: Kp = Kc 22. Supoendo que a reaccin: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g), H = 92,3 kJ estivese en equilibrio, indica razoadamente tres procedementos para que o equilibrio se desprace dereita. (Selectividade COU. Set-99) Resolucin: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g) H = 92,3 kJ Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Se queremos desprazar o equilibrio cara dereita, podemos, por exemplo: 1) Diminur a concentracin de NH3, por exemplo licuando este gas a medida que se vai obtendo. Ao diminur esta concentracin, o equilibrio desprzase no sentido no que tenda a contrarrestar a modificacin; polo tanto, no sentido no que produce mis NH3: cara dereita. 2) Diminur a temperatura externa. Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara dereita, neste caso. 3) Aumentar a presin. As, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas ou cara dereita, neste caso. 23. Considera o seguinte sistema en equilibrio que presenta un valor de H positivo: 2 A(g) 2 B(g) + C(g). Considerando os gases ideais, razoa cara a onde se desprazar o equilibrio e que ocorrer co nmero de moles nos seguintes casos: a) Cando dimine o volume do recipiente a temperatura constante; b) Cando aumenta a presin parcial de A a temperatura constante; c) Cando se introduce un gas inerte a volume e temperatura constante; d) Cando dimine a temperatura; e) Cando dimine a cantidade de A. (Selectividade COU. Xu-00) Resolucin: 2 A(g) 2 B(g) + C(g) H > 0 Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. a) Se o volume do recipiente dimine, aumenta a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde dimine o nmero de moles de gas, dicir, cara esquerda. b) Se aumenta a presin parcial de A aumenta a sa concentracin. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin efectuada desprazndose cara a onde dimine a concentracin de A; polo tanto, desprzase cara dereita. Se o equilibrio se despraza cara dereita, o nmero de moles de gas aumenta, xa que o nmero de moles de gas maior nos produtos que nos reactivos. c) Se se introduce un gas inerte, a volume e temperatura constantes, aumenta a presin total pero o equilibrio non se despraza, non se altera. d) Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda, neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, o nmero de moles de gas dimine, xa que o nmero de moles de gas menor nos reactivos que nos produtos. e) Se se dimine a cantidade de A, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin efectuada desprazndose cara a onde aumenta a concentracin de A; polo tanto, desprzase cara esquerda. Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, o nmero de moles de gas dimine, xa que o nmero de moles de gas menor nos reactivos que nos produtos. 24. O tetraxido de dinitrxeno disciase en dixido de nitrxeno segundo a ecuacin: N2O4(g) 2 NO2(g) con H = 57,7 kJ. A 27 C e 1 atm, o N2O4 est disociado nun 20%. Pdese: a) Kp a esa 155

temperatura. b) O grao de disociacin dunha mostra de 238 g de N2O4 contida nun recipiente de 30 dm3 a 27 C. c) Se o NO2 de cor parda e o N2O4 incoloro, que cor ter a mestura en equilibrio se se pon nun recipiente con xeo? E se se mete nun bao de auga fervendo? Razao. d) Nos cambios de temperatura anteriores, consrvase o grao de disociacin? Razao. Resolucin: a) Formulamos o equilibrio para unha cantidade inicial n: N2O4(g) 2 NO2(g) no) neq) n nx 0 2x

Podemos expresar a cantidade disociada, x,en funcin da cantidade inicial:

n de moles disociados n de moles iniciais x 0,2 = n x = 0,2n mol

Formulamos o equilibrio de novo: N2O4(g) 2 NO2(g) no) n 0 neq) n 0,2n 2 0,2n neq) 0,8n 0,4n O nmero total de moles no equilibrio ser: nT = 0,8n + 0,4n = 1,2n Calculamos a presin parcial de cada compoente empregando a lei de Dalton das presins parciais: Pi = xi PT n NO 0,4n PNO 2 = PT = 1 = 0,33 atm nT 1,2n

PN 2O 4 =

n N 2O 4 nT
2

PT =

0,8n 1 = 0,67 atm 1,2n

Substitundo na expresin da constante de equilibrio Kp:

Kp =

PNO2

PN 2O 4

0,33 2 = 0,16 0,67

b) Coecida a K p, podemos calcular o grao de disociacin para calquera cantidade, sempre que non vare a temperatura. Neste caso, a cantidade inicial de tetraxido de dinitrxeno 238 g, que convertemos en moles: Mr(N2O4) = 14 2 + 16 4 = 92

238 g N 2 O 4

1 mol N 2 O 4 = 2,6 mol N 2 O 4 92 g

Formulamos o equilibrio: no) neq) N2O4(g) 2 NO2(g) 2,6 0 2,6 x 2x

Supoendo comportamento ideal: PV=nRT 156

PN 2O 4 = PNO2 =

n R T (2,6 x ) 0,082 300 = = (2,6 x) 0,82 atm V 30 n R T 2 x 0,082 300 = = 2x 0,82 atm V 30

Substitundo na expresin da constante de equilibrio Kp:

Kp =

PNO2

PN 2O 4

0,16 =

(2x 0,82) 2 (2,6 x) 0,82

20,5x 2 + x 2,6 = 0
Ao resolver esta ecuacin, s se obtn unha solucin vlida: x = 0,33 mol, que nos permite calcular o grao de disociacin:

=
=

n de moles disociados n de moles iniciais

x 0,33 = = 0,13 no 2,6

O grao de disociacin 0,13 ou do 13%. c) N2O4(g) 2 NO2(g) H = 57,7 kJ Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Se a mestura en equilibrio se pon nun recipiente con xeo, a temperatura exterior dimine. Segundo o principio de Le Chatelier, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda, neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, predomina o N2O4 e a mestura ser incolora. Se a mestura en equilibrio se pon nun recipiente con auga fervendo, a temperatura exterior aumenta. Segundo o principio de Le Chatelier, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara dereita, neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, predomina o NO2 e a mestura ser parda. d) Nos cambios de temperatura anteriores, o equilibrio desprzase cambiando a cantidade de N2O4 disociada sen que vare a cantidade inicial, entn vara o grao de disociacin. O grao de disociacin non se conserva. 25. A K c para o equilibrio: 2 NO(g) + O2(g) 2 NO2(g) vale 6,5105 a 1500 K: a) A que presin do osxeno son iguais as concentracins de NO2 e NO? b) Como lle afectara ao rendemento a introducin de mis osxeno? E unha diminucin da presin? Resolucin: a) Formulamos o equilibrio e a expresin para a constante de equilibrio: 2 NO(g) + O2(g) 2 NO2(g)

Kc =

[NO 2 ]2 [NO]2 [O 2 ]

Se son iguais as concentracins de NO2 e NO, obtemos:

157

Kc =

1 [O 2 ] 1 1 = = 1,5 10 6 mol/l K c 6,5 10 5

[O 2 ]=

PV=nRT

P=

nO2 V

R T = [ 2 ] R T = 1,5 10 6 0,082 1500 = 1,8104 atm O

b) Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando segundo este principio: Un aumento da concentracin de O2 fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a contrarrestar esta adicin, dicir, cara a onde consuma O2 ou cara dereita. Cando o equilibrio se despraza cara dereita, obtense mis produto e aumenta o rendemento. Se dimine a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde aumenta a presin; polo tanto, cara a onde aumenta o nmero de moles de gas, dicir, cara esquerda. Cando o equilibrio se despraza cara esquerda, obtense menos produto e dimine o rendemento.

26. A reaccin A(g) + B(g) C(g) exotrmica. Que efecto tera un aumento da temperatura sobre o valor numrico da Kp? Variar a Kp cun aumento da presin total? Razoa as respostas. Resolucin: A(g) + B(g) C(g) H < 0 Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando, segundo este principio, se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda, neste caso. A constante de equilibrio vara coa variacin da temperatura. Observando a sa expresin: PC Kp= PA PB Vemos que se o equilibrio se despraza cara a esquerda co aumento de temperatura, a constante de equilibrio dimine, xa que o novo estado de equilibrio ten mis cantidade de reactivos (aumentan PA e PB) e menos cantidade de produto (dimine PC). Unha variacin de presin non afecta a constante de equilibrio, xa que o seu valor s depende do equilibrio considerado e da temperatura. 27. Comenta o efecto de catalizadores, presin, temperatura e concentracin sobre: a) velocidade dunha reaccin; b) posicin de equilibrio. (Selectividade COU. Xu-91) Resolucin: a) Efecto sobre a velocidade dunha reaccin de: Catalizadores: alteran (aumentndoa ou diminundoa) a velocidade dunha reaccin coa sa presenza, sen que el sufra ningn cambio qumico permanente. Presin: en reaccins entre gases, a velocidade de reaccin aumenta co aumento da presin. Isto , porque, cando aumenta a presin, aumenta a de concentracin dos reactivos e, en consecuencia, aumenta o nmero de colisins, isto fai que o nmero de colisins eficaces sexa maior e aumente a velocidade de reaccin. Temperatura: con moi poucas excepcins, a velocidade de reaccin aumenta coa temperatura. Segundo a teora cintica, cando aumenta a temperatura, aumentar a enerxa cintica das 158

molculas reaccionantes, e isto non s fai que haxa mis choques, porque se moven mis rpido, senn que tamn hai mis molculas con enerxa superior de activacin, polo que aumenta o nmero de choques eficaces e a velocidade de reaccin. Concentracin: a velocidade de reaccin maior canto maior sexa a concentracin dos reactivos. A explicacin desta dependencia que, cando a concentracin dos reactivos alta, aumenta o nmero de colisins e, polo tanto, o nmero de colisins eficaces, co que aumenta a velocidade de reaccin.

b) Efecto sobre a posicin de equilibrio de: Catalizadores: non poden desprazar un equilibrio, s poden facer que se alcance con distinta velocidade, entn non afectan a posicin de equilibrio. Presin: segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo, o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Se se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas. Se se dimine a presin, desprazarase cara a onde aumente esta, dicir, cara a onde hai maior nmero de moles de gas. evidente que se o nmero de moles de gas non vara, a variacin de presin total non afecta o equilibrio. Temperatura: segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo, o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio tende a contrarrestar a variacin diminundo esa temperatura; polo tanto, desprzase cara a onde absorbe calor. Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento. Concentracin: segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo, o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Cando se dimine a cantidade dalgunha especie, o equilibrio desprzase cara a onde se forma esa especie para tratar de contrarrestar a modificacin. Se se aumenta a cantidade dunha especie, o desprazamento ser cara a onde se consome esa especie. 28. Indica razoadamente se son verdadeiras ou falsas as seguintes proposicins: Cando se engade un catalizador a un sistema reaccionante: a) A variacin de entalpa da reaccin faise mis negativa, dicir, a reaccin faise mis exotrmica e, polo tanto, mis rpida. b) A variacin da enerxa libre de Gibbs faise mis negativa e, en consecuencia, medra a sa velocidade. c) Modifcase o estado de equilibrio. d) Modifcase o mecanismo da reaccin e, por iso, aumenta a velocidade desta. (Selectividade COU. Xu-02) Resolucin: a) Falsa, os catalizadores non modifican a entalpa de reaccin. b) Falsa, os catalizadores non modifican a enerxa libre de Gibbs; ademais, esta determina a espontaneidade, non a velocidade de reaccin. c) Falsa, os catalizadores non poden desprazar un equilibrio, s poden facer que se alcance con distinta velocidade, entn non afectan o estado de equilibrio. d) Verdadeira, unha das formas polas que un catalizador pode aumentar a velocidade dunha reaccin modificando o mecanismo da reaccin, de xeito que sexa menor a enerxa de activacin. 29. A 25 C Kp para a reaccin: SO3(g) SO2(g) + 1/2 O2(g) 5,51013 e H = 92 kJ. Cal o valor da variacin de entropa para esta reaccin? Resolucin: G = R T lnKp G = 8,31103 298 ln(5,51013) G = 70 kJ/mol G = H T S 159

70 = 92 298 S S = 0,074 kJ/mol K S = 74 J/mol K 30. Dada a reaccin 3 Fe2O3(s) 2 Fe3O4(s) + 1/2 O2(g) que a 125 C ten H = 55,5 kcal e G = 46,5 kcal; calcula a constante de equilibrio para esta reaccin a 125 C, sinalando as aproximacins que teras que facer para realizar este clculo. Resolucin: Convertemos os datos a kJ e calculamos S para esta reaccin a esta temperatura:

4,18 kJ = 232 kJ 1 kcal 4,18 kJ G = 46,5 kcal = 194 kJ 1 kcal G = H TS H = 55,5 kcal
194 = 232 398 S S = 0,095 kJ/K Supoendo que H e S non varan coa temperatura, podemos calcular a variacin de enerxa libre de Gibbs en condicins estndar: G = H T S G = 232 298 0,095 G = 204 kJ Kp = e
G RT
204 8, 3110 3 398

=e

= 1,631027

31. En cada unha das seguintes reaccins: 2 NO(g) + O2(g) 2 NO2(g) H < 0 e 2 BaO2(s) 2 BaO(s) + O2(g) H > 0: a) Escribe a expresin das constantes de equilibrio. b) En que sentido se desprazar o equilibrio se se eleva a temperatura? c) Como evolucionar o equilibrio se se eleva a presin? Razoa as respostas. (Selectividade COU. Set-00) Resolucin: a) 2 NO(g) + O2(g) 2 NO2(g) H < 0 2 PNO2 [NO 2 ]2 Kp= Kc = 2 PO 2 PNO [NO]2 [O 2 ] 2 BaO2(s) 2 BaO(s) + O2(g) Kp = PO 2 H > 0

K c = [O 2 ]

b) Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando, segundo este principio para estes equilibrios: 2 NO(g) + O2(g) 2 NO2(g) H < 0 Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda, neste caso. 2 BaO2(s) 2 BaO(s) + O2(g) H > 0 Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara dereita, neste caso. 160

c) Seguindo co razoamento do principio de Le Chatelier: 2 NO(g) + O2(g) 2 NO2(g) H < 0 Se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, neste caso cara dereita. 2 BaO2(s) 2 BaO(s) + O2(g) H > 0 Se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, neste caso cara esquerda. 32. Usando a tboa 5-1, clasificar os seguintes compostos en solbeis ou insolbeis: AgCl, Ca3(PO4)2, K2CO3, BaSO4, NaNO3, PbBr2, FeS, Mg3(PO4)2, Zn(OH)2, CuOH, (NH4)2CO3. Resolucin: AgCl: insolbel. Ca3(PO4)2: insolbel. K2CO3: solbel. BaSO4: insolbel. NaNO3: solbel. PbBr2: insolbel. FeS: insolbel. Mg3(PO4)2: solbel. Zn(OH)2: solbel. CuOH: insolbel. (NH4)2CO3: solbel. 33. Dislvense 0,172 g de ioduro de chumbo(II) en 250 ml de auga a 25 C, resultando unha disolucin saturada: a) Calcula a constante do produto de solubilidade do ioduro de chumbo(II) a esta temperatura. b) Indica como variar a solubilidade do ioduro de chumbo(II) se se engade ioduro de sodio disolucin. Xustifica as respostas. (Selectividade COU. Xu-95) Resolucin: a) A concentracin da disolucin saturada dun sal a solubilidade dese sal, que se pode expresar en mol/l: Mr(PbI2) = 207,2 + 126,9 2 = 461 s=

0,172 g PbI 2 1 mol PbI 2 = 1,49 10 3 mol/l 0,250 l 461 g PbI 2

Formulamos o equilibrio en funcin da solubilidade: PbI2(s) co ) ceq) c cs Pb2+(ac) + 2 I(ac) 0 s 0 2s

Calculamos o produto de solubilidade: Ks = [ Pb2+] [I] 2 = s (2s)2 = 4s3 = 4 (1,49103)3 Ks = 1,3108 b) Se se engade ioduro de sodio disolucin, este disciase totalmente en ins por ser un sal solbel: NaI(s) Na+(ac) + I(ac) 161

Isto fai que a concentracin de ins ioduro aumente. O equilibrio de solubilidade do ioduro de chumbo(II) : PbI2(s) Pb2+(ac) + 2 I(ac) Razoando segundo o principio de Le Chatelier, o aumento da concentracin de ins I fai que este equilibrio se desprace cara esquerda para opoerse a esta modificacin, aumentando a cantidade de slido e diminundo a solubilidade do sal: efecto do in comn. Polo tanto, se se engade ioduro de sodio disolucin, a solubilidade do ioduro de chumbo(II) dimine. 34. A 25 C o produto de solubilidade dunha disolucin acuosa saturada de Ba(IO3)2 6,51010. Calcula: a) A solubilidade do sal expresada en g/l. b) A concentracin molar dos ins IO3 e Ba2+. c) A solubilidade do citado sal, expresada en g/l, nunha disolucin 0,1 M de KIO3 mesma temperatura. (Selectividade COU. Xu-99) Resolucin: a) Formulamos o equilibrio de solubilidade para o Ba(IO3)2: Ba(IO3)2(s) Ba2+(ac) + 2 IO3(ac) co ) ceq) c c-s 0 s 0 2s

Formulando a expresin do produto de solubilidade, a nica incgnita a solubilidade: Ks = [Ba2+] [IO3]2 = s (2s)2 = 4s3 Ks = 4s3 6,51010 = 4s3 s = s = 5,5104 mol/l Mr(Ba(IO3)2) = 137 + (127 + 16 3) 2 = 487
3

6,5 10 10 4

s = 5,5 10 4

mol 487 g = 0,27 g/l l 1 mol

b) [Ba2+] = s = 5,5104 mol/l [IO3] = 2s = 2 5,5104 = 1,1103 mol/l c) Nunha disolucin 0,1 M de KIO3 temos este sal solbel totalmente disociado en ins: KIO3 (s) K+(ac) + IO3(ac) A concentracin de ins iodato (in comn co iodato de bario) procedentes do iodato de potasio a mesma que a concentracin dese sal, 0,1 M. A presenza destes ins modificar o equilibrio de solubilidade do iodato de bario, facendo que dimina a sa solubilidade: Ba(IO3)2(s) Ba2+(ac) + 2 IO3(ac) c o) c eq) c c-s 0 s 0,1 0,1 + 2s

Ks = [Ba2+] [IO3]2 = s (0,1 + 2s)2 Se a solubilidade anda menor que na auga (5,5104 mol/l), pdese facer a aproximacin: 0,1 + 2s = 0,1 Ks = s (0,1)2 6,51010 = 0,01 s s = 6,5108 mol/l Mr(Ba(IO3)2) = 137 + (127 + 16 3) 2 = 487 162

s = 6,5 10 8

mol 487 g = 3,2 10 5 g/l l 1 mol

35. Mestranse no laboratorio disolucins de cromato de potasio e nitrato de prata, obtndose un precipitado pardo-vermello. De que composto se trata? Formula: a) o equilibrio de solubilidade que se estabelece entre o precipitado e os seus ins en disolucin, b) ecuacin para K ps. Como poderas separar o precipitado da disolucin? Describe o material que empregaras. (Selectividade COU. Xu-91) Resolucin: O cromato de potasio e o nitrato de prata discianse en in, segundo: K2CrO4 2 K+ + CrO42 AgNO3 Ag+ + NO3 Ao mesturar cromato de potasio con nitrato de prata, pode formarse cromato de prata e nitrato de potasio. Deles s insolbel o cromato de prata; entn, o precipitado pardo-vermello cromato de prata. a) Ag2CrO4(s) 2 Ag+(ac) + CrO42(ac) b) Kps = [Ag+]2 [CrO42] O precipitado podera separarse da disolucin mediante unha filtracin por gravidade ou cunha filtracin ao baleiro: Para a filtracin por gravidade necesitamos: papel de filtro, un funil, un vaso de precipitados, unha varia de vidro, un soporte, unha noz, unha pinza e un aro. Para facer a filtracin ao baleiro necesitamos: un buchner, un kitasato, un tapn de goma furado, unha trompa de baleirado, papel de filtro e unha varia de vidro.

Material empregado:

36. A solubilidade do fluoruro de calcio 2,73103 g/100 ml a 25 C . Calcula o valor de Kps e escribe a ecuacin representativa do equilibrio entre o precipitado e os seus ins en disolucin. Cal ser a concentracin dos ins calcio que quedarn na disolucin se se engade fluoruro de sodio de forma que a concentracin en ins sodio 0,1 M? (Selectividade COU. Xu-91) Resolucin: Mr(CaF2) = 40 + 19 2 = 78 s=

2,73 10 3 g 1000 ml 1 mol = 3,50104 mol/l 100 ml 1L 78 g

A ecuacin representativa do equilibrio entre o precipitado de CaF2 e os ins en disolucin : 163

CaF2(s) c o) c eq) c cs

Ca2+ (ac) + 2 F(ac) 0 s 0 2s

Ks = [Ca2+] [F] 2 = s (2s)2 = 4s3 = 4 (3,50104)3 Ks = 1,721010 Se se engade fluoruro de sodio, este, por ser un sal solbel, disociarase totalmente en ins: NaF(s) Na+(ac) + F(ac) [Na+] = [F] = 0,1 M A presenza do in comn F fai diminur a solubilidade do fluoruro de calcio, diminundo tamn a concentracin dos ins Ca2+ que quedan na disolucin: CaF2(s) c o) c eq) c cs Ca2+ (ac) + 2 F(ac) 0 s 0,1 2s + 0,1

Ks = [Ca2+] [F] 2 1,721010 = s (2s + 0,1)2 Se a solubilidade agora menor que a solubilidade na auga (3,5104 mol/l), podemos facer a aproximacin: 2s + 0,1 = 0,1 1,721010 = s (0,1)2 s = 1,72108 mol/l A concentracin de ins calcio que quedan en disolucin : [Ca2+] = s = 1,72108 mol/l 37. O cloruro de prata un sal pouco solbel: a) Estabelece o equilibrio que se orixina entre o slido e os seus ins cando se introduce o sal na auga. b) Indica en que sentido se despraza o mencionado equilibrio cando se engade disolucin un sal solbel de prata, como, por exemplo, nitrato de prata. c) Como afecta a solubilidade do cloruro de prata esta adicin? Xustifica as tas respostas. (Selectividade COU. Set-91) Resolucin: a) AgCl(s) Ag+ (ac) + Cl(ac) b) Cando se engade disolucin un sal solbel de prata, como, por exemplo, nitrato de prata, este disciase, segundo: AgNO3 Ag+ + NO3 Esta ionizacin fai que aumente a concentracin de Ag+ e a de NO3. O in Ag+ forma parte do equilibrio de solubilidade do cloruro de prata, polo que ser o in comn. O aumento da sa concentracin fai que o equilibrio se desprace cara esquerda para contrarrestar esta modificacin (segundo o principio de Le Chatelier). c) Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, a solubilidade do cloruro de prata dimine, as a sa solubilidade nestas condicins menor que na auga pura.

164

38. O hidrxido de magnesio un composto pouco solbel en auga. Indica razoadamente onde ser mis solbel: en auga pura ou nunha disolucin de cloruro de magnesio. (Selectividade COU. Xu-01)* Resolucin: Posto que o hidrxido de slido un composto pouco solbel, en disolucin pode presentar un equilibrio do slido cos seus ins en disolucin: Mg(OH)2(s) Mg2+(ac) + 2 OH(ac) Nunha disolucin de cloruro de magnesio, este est ionizado, segundo: MgCl2 Mg2+ + 2 Cl A presenza deste sal aumenta a concentracin de ins Mg2+ no equilibrio do hidrxido de magnesio, polo que se desprazar cara esquerda, segundo o principio de Le Chatelier, e a sa solubilidade ser menor. O hidrxido de magnesio mis solbel na auga. 39. O produto de solubilidade do bromuro de prata a 25 C de 7,71013. Calcula: a) A solubilidade do bromuro de prata en g/l. b) A solubilidade do bromuro de prata, expresada en g/l, nunha disolucin 0,1 M en bromuro de sodio. (Selectividade COU. Set-95) Resolucin: a) Formulamos o equilibrio: AgBr(s) Ag+(ac) + Br(ac) c o) c eq) c cs 0 s 0 s

A partir da expresin do produto de solubilidade, calculamos a solubilidade: Ks = [Ag+] [Br] Ks = s s = s2 7,71013 = s2 s =

7,7 10 13 = 8,9107 mol/l

Mr(AgBr) = 108 + 80 = 188

s = 8,9 10 7

mol 188 g = 1,7 10 4 g/l l 1 mol

b) Nunha disolucin 0,1 M en bromuro de sodio, este disciase totalmente en ins por ser un sal solbel: NaBr(s) Na+(ac) + Br(ac) A presenza do in comn Br (en concentracin 0,1 M) fai diminur a solubilidade do bromuro de prata: AgBr(s) Ag+(ac) + Br(ac) c o) c eq) c cs 0 s 0,1 s + 0,1

Ks = [Ag+] [Br] Ks = s ( s + 0,1) Como agora a solubilidade menor que na auga (8,9107 mol/l), podemos facer a aproximacin: s + 0,1 = 0,1 7,71013 = s (0,1) s = 7,71012 mol/l
*

Pregunta dun exercicio de tres cuestins.

165

s = 7,7 10 12

mol 188 g = 1,4 10 -9 g/l l 1 mol

40. Dispoemos dunha disolucin saturada de AgCl en equilibrio cunha certa cantidade de AgCl(s). Indica, razoadamente, que sucedera se a esta disolucin se lle realizan as seguintes operacins: a) Agregarlle 2 gramos de NaCl. b) Agregarlle 10 cm3 de auga. c) Evaporar 100 cm3 de auga da disolucin. (Selectividade COU. Xu-97) Resolucin: Se dispoemos dunha disolucin saturada de AgCl en equilibrio cunha certa cantidade de AgCl(s), temos un equilibrio de solubilidade: AgCl(s) Ag+ (ac) + Cl(ac) a) Se a unha disolucin saturada de cloruro de prata lle engadsemos cloruro de sodio, como este se disocia, segundo: NaCl Na+ + Cl, estariamos aumentando a concentracin de Na+ e a de Cl. O in cloruro tamn est presente no equilibrio de solubilidade do cloruro de prata, polo que ser un in comn. O aumento da sa concentracin fara que o equilibrio se desprazase cara esquerda para opoerse modificacin, co que diminuira a solubilidade e se formara un precipitado de cloruro de prata. b) Se a unha disolucin saturada de cloruro de prata lle agregsemos 10 cm3 de auga, a concentracin dos ins procedentes da ionizacin do sal diminuira. Para contrarrestar a modificacin, o equilibrio desprazarase cara dereita at que as concentracins dos ins en disolucin fose a mesma que antes de engadir a auga, co que se disolvera mis slido, c) Se se evaporasen 100 cm3 de auga da disolucin de cloruro de prata, a concentracin dos ins procedentes da ionizacin do sal aumentara. Para contrarrestar a modificacin, o equilibrio desprazarase cara esquerda at que as concentracins dos ins en disolucin fose a mesma que antes de evaporar a auga, co que aumentara a cantidade de slido. 41. O cloruro de prata e o cloruro de chumbo(II) son insolbeis. A 25 C, a unha disolucin que contn 1,0 g/l de nitrato de prata e 0,010 g/l de nitrato de chumbo(II), engdeselle, gota a gota e axitando, unha disolucin diluda de cloruro de sodio at que empeza a precipitacin. Despois de consultar a tboa 5-2, fai os clculos necesarios e razoa cal ser a natureza do primeiro precipitado obtido. Resolucin: A disolucin contn nitrato de prata en concentracin 1,0 g/l, que, por ser un sal soluble, estar totalmente ionizado: AgNO3(s) Ag+(ac) + NO3(ac) Mr(AgNO3) = 170

1,0 g AgNO 3 1 mol AgNO 3 1 mol Ag + = 5,9 10 3 mol/l [Ag ] = 1l 170 g AgNO 3 1 mol AgNO 3
+

A disolucin tamn ten nitrato de chumbo(II) en concentracin 0,010 g/l, un sal solbel totalmente ionizado: Pb(NO3)2(s) Pb2+(ac) + 2 NO3(ac) Mr(Pb(NO3)2) = 331 [Pb2+] =

0,010 g Pb(NO 3 ) 2 1 mol Pb(NO 3 ) 2 1 mol Pb 2+ = 3,0 10 5 mol/l 1l 331 g Pb(NO 3 ) 2 1 mol Pb(NO 3 ) 2

Consultamos os valores dos Ks dos sales insolbeis que se poden formar, cloruro de prata e cloruro de chumbo(II), e deles podemos obter a concentracin do in engadido (Cl) que fai precipitar a cada un dos sales: AgCl(s) Ag+(ac) + Cl(ac) Ks = [Ag+] [Cl] 166

1,71010 = 5,9103 [Cl] [Cl] = 2,9108 mol/l Valor mximo da disolucin saturada de AgCl . Cando [Cl] > 2,9108 mol/l comeza a precipitar o cloruro de prata. PbCl2(s) Pb2+(ac) + 2 Cl(ac) Ks = [Pb2+] [Cl]2 1,6105 = 3,0105 [Cl]2 [Cl] =

1,6 10 5 = 0,73 mol/l Valor mximo da disolucin saturada de PbCl2 . 3 10 5

Cando [Cl] > 0,73 mol/l, comeza a precipitar o cloruro de chumbo(II). A concentracin de ins cloruro incremntase pouco a pouco, alcanzando antes o valor que fai precipitar ao cloruro de prata (menor concentracin), polo que o sal que precipita en primeiro lugar o cloruro de prata. 42. Unha disolucin contn catins Pb2+, Ba2+ e Fe2+. Ao engadir cloruro de sodio en disolucin acuosa obtense un precipitado branco (A) que se filtra a continuacin. disolucin filtrada engdeselle sulfuro de sodio en disolucin acuosa, obtndose un precipitado (B). Fltrase. disolucin filtrada final engdeselle sulfato de sodio e obtense un precipitado branco (C). Indica, de forma razoada, que compostos forman os precipitados A, B e C. Resolucin: Ao engadir cloruro de sodio disolucin, este sal ionzase totalmente: NaCl Na+ + Cl, de xeito que estamos engadindo ins cloruro. Aos ins cloruro poden unirse os catins que temos en disolucin (Pb2+, Ba2+ e Fe2+) para formar cloruro de chumbo(II), cloruro de bario ou cloruro de ferro(II). Se consultamos a tboa 7-1, vemos que s insolbel o cloruro de chumbo(II), que ser o precipitado branco A: Precipitado A = cloruro de chumbo(II) Ao filtrar, eliminamos este precipitado e na disolucin s quedan catins Ba2+ e Fe2+. Ao engadir sulfuro de sodio, incorporamos disolucin ins sulfuro, xa que este sal solbel se ioniza, segundo: Na2S 2 Na+ + S2. Os ins sulfuro poden combinarse cos catins que temos para formar sulfuro de bario ou sulfuro de ferro(II). Se consultamos a tboa 7-1, vemos que s insolbel o sulfuro de ferro(II), que ser o precipitado B: Precipitado B = sulfuro de ferro(II) Se filtramos, eliminamos este precipitado e na disolucin s temos ins Ba2+. Ao engadir sulfato de sodio, estamos engadindo ins sulfato, que resultan da ionizacin deste sal solbel: Na2SO4 2 Na+ + SO42. Os ins sulfato forman cos ins bario un composto insolbel, o sulfato de bario, que ser o precipitado branco C: Precipitado C = sulfato de bario. 43. A solubilidade do cromato de prata [tetraoxocromato(VI) de prata] 0,00435 g/100 ml: a) Calcula o produto de solubilidade dese sal. b) Deduce se se formar precipitado cando se mesturan 20 ml de cromato de sodio [tetraoxocromato(VI) de sodio] 0,8 M con 300 ml de nitrato de prata [trioxonitrato(V) de prata] 0,5 M. (Selectividade COU. Set-99) Resolucin: a) Mr(Ag2CrO4) = 108 2 + 52 + 16 4 = 332 0,00435 g 1 mol s = = 1,31 10 4 mol/l 0,1 l 332 g Ag2CrO4(s) 2 Ag+(ac) + CrO42(ac) c o) c 0 0 c eq) c-s 2s s Ks = [Ag+]2 [CrO42] = (2s)2 s = 4s3 = 4(1,31104)3 = 8,991012 167

b) O cromato de sodio un sal solbel que se ioniza totalmente: Na2CrO4(s) 2 Na+(ac) + CrO42(ac) n de moles de Na2CrO4 = n de moles de CrO42 = 0,02 l

0,8 mol = 0,016 mol 1l

O nitrato de prata un sal solbel que se ioniza totalmente: AgNO3(s) Ag+(ac) + NO3(ac) n de moles de AgNO3 = n de moles de Ag+ = 0,3 l

0,5 mol = 0,15 mol 1l

Supoendo volumes aditivos, o volume final V = 0,02 + 0,3 = 0,32 l Calculamos a concentracin dos ins presentes no equilibrio de solubilidade do cromato de prata: [CrO42]= [Ag+] =

0,016 mol = 0,05 M 0,32 l

0,15 mol = 0,5 M 0,32 l

[Ag+]2 [CrO42] = 0,52 0,05 = 0,0125 Comparando con Ks, vemos que 0,0125 > Ks; entn, frmase precipitado de cromato de prata. 44. A 2 litros dunha disolucin que contn 20 g de Sr2+ e 2,0 mg de Ba2+, engdeselle progresivamente cido sulfrico diludo para conseguir a precipitacin fraccionada dos dous ins. Despois de consultar a tboa 5-2, calcula cal ser a concentracin do primeiro catin que precipita, no intre en que empeza a precipitar o segundo in. Resolucin: En primeiro lugar, calculamos a concentracin dos catins que temos en disolucin: [Sr2+] = [Ba2+] =

20 g Sr 2+ 1 mol Sr 2+ = 0,11 mol/l 2l 88 g Sr 2+ 0,002 g Ba 2+ 1 mol Ba 2+ = 7,3 10 6 mol/l 2l 137 g Ba 2+

Ao engadir cido sulfrico a unha disolucin que contn ins Sr2+ e Ba2+, existe a posibilidade de que se formen dous compostos insolbeis: o sulfato de bario e o sulfato de estroncio. Se formulamos os equilibrios para os dous sales, podemos obter a concentracin de ins sulfato necesaria para que precipite cada sal: SrSO4(s) Sr2+ + SO42 Ks = [Sr2+] [SO42] 2,8107 = 0,11 [SO42] [SO42] = 2,5106 mol/l Valor mximo para a disolucin saturada de SrSO4. Cando [SO42] > 2,5106 mol/l, comeza a precipitar o sulfato de estroncio. BaSO4(s) Ba2+ + SO42 Ks = [Ba2+] [SO42] 1,11010 = 7,3106 [SO42] [SO42] = 1,5105 mol/l Valor mximo para a disolucin saturada de BaSO4. Cando [SO42] > 1,5105 mol/l, comeza a precipitar o sulfato de bario. Como o sulfato de estroncio necesita menos concentracin de sulfato para comezar a sa precipitacin, os ins Sr2+ sern os que precipiten en primeiro lugar e os ins Ba2+ os que precipiten en segundo lugar.

168

Cando comezan a precipitar os in Ba2+, sabemos que [SO42] > 1,5105 mol/l; entn, podemos calcular a concentracin dos ins Sr2+ que quedan na disolucin: Ks = [Sr2+] [SO42] 2,8107 = [Sr2+] 1,5105 [Sr2+] = 0,019 mol/l 45. O hidrxido de calcio pouco solbel na auga. Dispoemos de 100 ml de disolucin saturada de hidrxido de calcio en equilibrio con hidrxido de calcio slido. Indica como vara a masa de slido se se engadise: a) auga, b) unhas gotas de hidrxido de sodio concentrado, c) cido clorhdrico, d) unhas gotas de disolucin concentrada de cloruro de sodio, e) disolucin de cloruro de calcio concentrada. Resolucin: Imos contestar s cuestins, aplicando o principio de Le Chatelier ao equilibrio de solubilidade do hidrxido de calcio slido cos seus ins: Ca(OH)2(s) Ca2+(ac) + 2 OH(ac) a) Se engadimos auga, a concentracin dos ins dimine e o equilibrio desprazarase cara dereita. Entn, a cantidade de slido dimine. b) Se engadimos hidrxido de sodio concentrado, este ionzase: NaOH Na+ + OH, aumenta a concentracin de ins OH no equilibrio do hidrxido de calcio, que se desprazar cara esquerda. Polo tanto, aumenta a cantidade de slido. o efecto do in comn. c) Se se engade cido clorhdrico, engdense ins H+ que proceden da ionizacin do cido: HCl H+ + Cl. Os ins H+ reaccionarn con ins OH para producir auga (H+ + OH H2O), polo que dimine a concentracin de ins OH, o que fai que o equilibrio se desprace cara dereita. As, a cantidade de slido dimine. d) Se se engaden unhas gotas de disolucin concentrada de cloruro de sodio a cantidade de slido non vara, porque os ins procedentes deste sal (Na+ e Cl) non afectan o equilibrio de solubilidade do hidrxido de calcio. e) Se se engade unha disolucin de cloruro de calcio concentrada, estamos engadindo un in comn, o Ca2+, que procede da ionizacin deste sal: CaCl2 Ca2+ + 2 Cl. Neste caso, a concentracin de ins Ca2+ aumenta e o equilibrio de solubilidade do hidrxido de calcio desprazarase cara esquerda (efecto do in comn). A cantidade de slido aumenta. 46. Desxase recuperar a prata contida nun litro de disolucin 0,1 M de Ag+ mediante a adicin de cido clorhdrico e a precipitacin desta como cloruro de prata (sal pouco solbel cun Kps = 1010). Indica o procedemento que se debe seguir para a precipitacin e separacin do sal insolbel formado, describindo o material empregado. Admitindo que toda a prata se retira da disolucin, cal sera a cantidade terica de cloruro de prata que poderas obter? (Selectividade COU. Set-91) Resolucin: Temos un litro de disolucin 0,1 M de Ag+ que queremos precipitar en forma de AgCl. Colocamos a disolucin nun vaso de precipitados e engadmoslle cido clorhdrico cunha pipeta at que vexamos que, ao engadir cido, xa non se forma precipitado. A continuacin, podemos separar o precipitado formado mediante unha filtracin por gravidade ou mediante unha filtracin ao baleiro: Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do bordo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro a un soporte, e debaixo del colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta; e humedcese para que 169

se pegue. Con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. Se toda a prata se retirase da disolucin, teriamos tantos moles de AgCl como de Ag+ haba na disolucin; polo tanto: Mr(AgCl) = 108 + 36 = 144

0,1 mol Ag + 1 mol AgCl 144 g AgCl = 14,4 g AgCl 1L 1 mol Ag + 1 mol AgCl
47. Mestranse 50 ml de disolucin de cloruro de calcio 0,2 M con 50 ml de disolucin de carbonato de sodio 0,4 M. Xustifique a formacin dun precipitado se Kps para o carbonato de calcio vale 4,8109. Describe as operacins que se deben realizar para a separacin do precipitado, as como o material que empregaras. (Selectividade COU. Xu-92) Resolucin: O posbel precipitado que se formar, ao mesturar cloruro de calcio con carbonato de sodio, ser carbonato de calcio: CaCO3 Ca2+ + CO32 Ks = [Ca2+] [CO32] = 4,8109 O cloruro de calcio un sal solbel que se ioniza totalmente, liberando ins Ca2+: CaCl2(s) Ca2+(ac) + 2 Cl(ac) n de moles de CaCl2 = n de moles de Ca2+ = 0,05 L

0,2 mol = 0,010 mol Ca2+ 1L

O carbonato de sodio un sal solbel que se ioniza totalmente, liberando ins CO32: Na2CO3(s) 2 Na+(ac) + CO32(ac) n de moles de Na2CO3 = n de moles de CO32 = 0,05 L

0,4 mol = 0,020 mol CO32 1L

Supoendo volumes aditivos, o volume final V = 0,05 + 0,05 = 0,10 L Calculamos a concentracin dos ins presentes no equilibrio de solubilidade do sal insolbel: [Ca2+]=

0,010 mol = 0,1 M 0,10 L 0,020 mol = 0,2 M 0,10 L

[CO32] =

[Ca2+] [CO32] = 0,1 0,2 = 0,02 Comparando con Ks vemos que 0,02 > Ks; entn, frmase precipitado de carbonato de calcio. Para separar o precipitado, pdese facer unha filtracin por gravidade ou unha filtracin ao baleiro: Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta. Humedcese para que se pegue e con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase 170

precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. 48. Indica se se formar ou non precipitado ao engadir a 1 litro de disolucin 0,1 M de AgNO3, un litro de disolucin 0,1 M de HCl. KsAgCl(25 C ) = 1,71010. No caso de que se formase precipitado, como o separaras no laboratorio do resto da disolucin? Descrbeo detalladamente, nomeando e debuxando o material empregado. (Selectividade COU. Set-96) Resolucin: O posbel precipitado que se formar, ao mesturar nitrato de prata con cido clorhdrico, ser de cloruro de prata: AgCl(s) Ag+(ac) + Cl(ac) Ks = [Ag+] [Cl] = 1,71010 O nitrato de prata un sal solbel que en disolucin se ioniza totalmente, liberando ins Ag+: AgNO3(s) Ag +(ac) + NO3(ac) n de moles de AgNO3 = n de moles de Ag + = 1 L

0,1 mol = 0,1 mol Ag + 1L

O cido clorhdrico un cido forte que en disolucin se ioniza totalmente, liberando ins Cl: HCl(g) H+(ac) + Cl (ac) n de moles de HCl = n de moles de Cl = 1 L

0,1 mol = 0,1 mol Cl 1L

Supoendo volumes aditivos, o volume final V = 1 + 1 = 2 L Calculamos a concentracin dos ins presentes no equilibrio de solubilidade do sal insolbel:

0,1 mol = 0,05 M 2L 0,1 mol [Cl ] = = 0,05 M 2L [Ag +] [Cl ] = 0,05 0,05 = 2,5103
[Ag +]= Comparando con Ks, vemos que 2,5103 > Ks; entn, frmase precipitado de cloruro de prata. Para separar o CL, pdese facer unha filtracin por gravidade ou unha filtracin ao baleiro: Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

171

Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta. Humedcese para que se pegue e con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

49. Define a constante do produto de solubilidade e xustifica a disolucin de: a) un precipitado de hidrxido de magnesio por adicin de cido clorhdrico; b) un precipitado de carbonato de calcio por adicin de cido ntrico diludo; c) un precipitado de cloruro de prata por adicin de amonaco acuoso. (Selectividade COU. Xu-92) Resolucin: Se non hai ningn sal totalmente insolbel, sempre existir unha pequena parte de sal disolto que se encontra totalmente ionizado e en equilibrio co sal slido que contina sen disolver. Representando o sal insolbel como AnBm, o equilibrio estabelecido entre o sal e os seus ins en disolucin pdese expresar, segundo: AnBm(s) n A m+ (ac) + m B n (ac) A constante para este equilibrio vir expresada en funcin da concentracin dos ins en disolucin. Recibe o nome de produto de solubilidade, Ks ou Kps: Ks = A m+

[ ] [B ]

n m

a) Un precipitado de hidrxido de magnesio estar en equilibrio cos seus ins en disolucin: Mg(OH)2 (s) Mg2+(ac) + 2 OH(ac) Este precipitado dislvese mediante a adicin de cido clorhdrico, porque o cido libera ins H+: HCl H+ + Cl Os ins H+ que proceden do cido combinaranse cos ins OH para formar auga . A concentracin de ins OH presente no equilibrio de solubilidade do hidrxido de magnesio dimine e o equilibrio desprzase cara dereita at que todo o precitado se disolve.

172

b) O precipitados de carbonato de calcio estar en equilibrio cos seus ins en disolucin: CaCO3 (s) Ca2+(ac) + CO32(ac) O cido ntrico ionzase liberando ins H+: HNO3 H+ + NO3 Ao engadir cido ntrico ao precipitado de carbonato de calcio, os seus ins H+ combnanse cos anins carbonato para formar cido carbnico, desprazando o equilibrio cara dereita. Ademais, o cido carbnico inestbel e descomponse, segundo: H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l) Como o CO2 un gas, escaparase do recipiente e favorecer o desprazamento do equilibrio cara dereita por diminucin da concentracin do in carbonato. As, establcense os seguintes equilibrios simultneos e desprazados cara dereita: CaCO3(s) Ca2+(ac) + CO32(ac) CO32(ac) + 2 H+(ac) H2CO3(ac) H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l) c) Un precipitado de cloruro de prata estar en equilibrio cos seus ins en disolucin: AgCl(s) Ag+(ac) + Cl(ac) Ao engadirlle amonaco acuoso, este combinarase co in Ag+ para formar un in complexo que queda en disolucin: Ag+(ac) + 2 NH3(ac) [Ag(NH3)2]+(ac) Como resultado, a concentracin de in Ag+ dimine, o equilibrio de solubilidade do cloruro de prata desprzase cara dereita e o precipitado dislvese. 50. Cando a unha disolucin acuosa de cloruro de magnesio se lle engade outra de hidrxido de sodio, frmase un precipitado branco. A continuacin, se se lle engade unha disolucin de cido clorhdrico, o precipitado dislvese. Explica estes feitos, escribindo as reaccins correspondentes a ambos procesos. (Selectividade COU. Set-92) Resolucin: Se temos unha disolucin de cloruro de magnesio, teremos ins Cl e ins Mg2+: MgCl2 Ca2+ + 2 Cl Se lle engadimos a esta disolucin outra de hidrxido de sodio, estamos engadindo ins OH e ins Na+: NaOH Na+ + OH Con estes ins pdense formar os sales: NaCl e Mg(OH)2. Destes dous sales s insolbel o hidrxido de magnesio, entn o precipitado branco formado hidrxido de magnesio. O precipitado de hidrxido de magnesio estar en equilibrio cos seus ins en disolucin: Mg(OH)2 (s) Mg2+(ac)+ 2 OH(ac) Este precipitado dislvese mediante a adicin de cido clorhdrico, porque o cido libera ins H+: HCl H+ + Cl Os ins H+ que proceden do cido combinaranse cos ins OH para formar auga . A concentracin de ins OH presente no equilibrio de solubilidade do hidrxido de magnesio dimine e o equilibrio desprzase cara dereita at que todo o precitado se disolve. 51. Para que serve un funil buchner? E un matraz kitasato? Fai un esquema da montaxe para a utilizacin de ambos. (Selectividade COU. Xu-95) Resolucin: Un funil buchner serve para facer filtracins ao baleiro e un matraz kitasato tamn. Para a sa utilizacin, colcase o funil buchner unido ao matraz kitasato a travs dun tapn de goma furado, e conctase o 173

kitasato a unha trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior mesma.

52. Que precipitado se forma ao mesturar unha disolucin de dicloruro de calcio a 50 C cunha disolucin de trioxocarbonato(IV) de sodio (carbonato de sodio) moi concentrada e en exceso? Escribe a reaccin que ten lugar. Describe o procedemento para illar no laboratorio o precipitado da sa disolucin de orixe. Debuxa e nomea o material empregado. Como se podera disolver o precipitado? Razao. (Selectividade COU. Xu-97 e Xu-99) Resolucin: Se temos unha disolucin de cloruro de calcio, teremos ins Cl e ins Ca2+: CaCl2 Ca2+ + 2 Cl Se lle engadimos a esta disolucin outra de carbonato de sodio, estamos engadindo ins CO32 e ins Na+: Na2CO3 2 Na+ + CO32 Con estes ins pdense formar os sales: NaCl e CaCO3. Destes dous sales s insolbel o carbonato de calcio, entn o precipitado formado carbonato de calcio. Cando se forma este precipitado, temos o equilibrio: CaCO3 (s) Ca2+(ac) + CO32(ac) A reaccin que ten lugar ser: CaCl2(ac) + Na2CO3(ac) CaCO3(s) + 2 NaCl(ac) Para illar no laboratorio o precipitado, pdese facer unha filtracin por gravidade ou unha filtracin ao baleiro: Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

174

Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta. Humedcese para que se pegue e con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

Para disolver o precipitado de carbonato de calcio, podemos engadir cido ntrico diludo que se ioniza liberando ins H+: HNO3 H+ + NO3 Os ins H+ combnanse cos anins carbonato para formar cido carbnico, desprazando o equilibrio de solubilidade do carbonato de calcio cara dereita. Ademais, o cido carbnico inestbel e descomponse, segundo: H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l) Como o CO2 un gas, escaparase do recipiente e favorecer o desprazamento do equilibrio cara dereita por diminucin da concentracin do in carbonato. As, estabelcense os seguintes equilibrios simultneos e desprazados cara dereita: CaCO3(s) Ca2+(ac) + CO32(ac) CO32(ac) + 2 H+(ac) H2CO3(ac) H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l) 53. Describe unha reaccin de precipitacin que realizaras no laboratorio. Fai un esquema do material e explica o modo de utilizalo. Escribe a reaccin que se produce. Como calcularas o rendemento desta? (Selectividade COU. Xu-00) Resolucin: No laboratorio fxose a precipitacin do ioduro de chumbo, composto insolbel que se obtivo ao mesturar unha disolucin de KI con outra de Pb(NO3)2, segundo a reaccin: Pb(NO3)2 (ac) + 2 KI (ac) PbI2 (s) + 2 KNO3 (ac) Para facer a reaccin cllese cunha probeta a disolucin KI e depostase nun vaso de precipitados. Coa probeta limpa cllese a disolucin de Pb(NO3)2 que se mestura coa anterior no vaso de precipitados. Cando xa se obtivo o precipitado, separase mediante unha filtracin por gravidade ou mediante unha filtracin ao baleiro. 175

Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxeitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior mesma. Humedcese para que se pegue e con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

Para calcular o rendemento desta precipitacin, debemos separar do filtro o precipitado obtido e pesalo (despois de deixalo secar). A partir dos volumes e concentracins das disolucins mesturadas, podemos coecer a cantidade terica de PbI2 que se debera obter, supoendo que precipitase todo. O rendemento ser:

% rendemento =

cantidade obtida 100 cantidade terica

54. Explica detalladamente como obteras no laboratorio un precipitado de carbonato de calcio [trioxocarbonato(IV) de calcio] a partir de dicloruro de calcio e de carbonato de sodio [trioxocarbonato(IV) de sodio]. Escribe a ecuacin da reaccin que ten lugar. Describe o material utilizado. Como se calculara o rendemento do proceso? (Selectividade COU. Set-02) Resolucin: Para obter un precipitado de carbonato de calcio no laboratorio, temos que coller cunha probeta unha cantidade coecida de disolucin de carbonato de sodio e botala nun vaso de precipitados. A continuacin, engadmoslle disolucin de cloruro de calcio: at que non se observe aparicin de mis precipitado, ou ben, a cantidade estequiomtrica necesaria para que se complete a reaccin. A reaccin que ten lugar ser: CaCl2(ac) + Na2CO3(ac) CaCO3(s) + 2 NaCl(ac) Xa obtido o precipitado, hai que illalo, por exemplo, cunha filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. 176

Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. Para calcular o rendemento desta precipitacin, debemos separar do filtro o precipitado obtido (xa seco) e pesalo. A partir dos volumes e concentracins das disolucins mesturadas, podemos coecer a cantidade terica de CaCO3 que se debera obter, supoendo que precipitase todo. O rendemento ser:

% rendemento =

cantidade obtida 100 cantidade terica

PROBLEMAS E CUESTINS DE SELECTIVIDADE

177

Para que serve un funil buchner? E un matraz kitasato? Fai un esquema de montaxe para a sa utilizacin. En que se diferencia o matraz kitasato do matraz erlenmeyer? (Xu-96) Resolucin: Un funil buchner serve para facer filtracins ao baleiro e un matraz kitasato tamn. Para a sa utilizacin, colcase o funil buchner unido ao matraz kitasato a travs dun tapn de goma furado, e conctase o kitasato a unha trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta.

O matraz kitasato difernciase do erlenmeyer en que o kitasato ten unha sada lateral que non ten o erlenmeyer. Para o sistema de equilibrio: Xe(g) + 2 F2(g) XeF4(g), H = 218 kJ. Indica razoadamente que efecto ter sobre a porcentaxe de conversin de Xe(g) en XeF4(g): a) Aumentar o volume do recipiente. b) Engadir F2(g). c) Diminur a temperatura do sistema. d) Comprimir o sistema. (Set-96) Resolucin: Xe(g) + 2 F2(g) XeF4(g) H = 218 kJ Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Segundo este principio: a) Se se aumenta o volume do recipiente, a presin total dimine. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin efectuada, desprazndose cara a onde aumenta a presin; polo tanto, cara a onde hai maior nmero de moles de gas, neste caso, cara esquerda. Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 dimine (hai menos Xe convertido en XeF4). b) Se se engade flor, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde consome flor, entn cara dereita. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta (hai mis Xe convertido en XeF4). c) Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara dereita, neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta. d) Se se comprime o sistema, aumenta a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de

178

gas, cara dereita, neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta. Nun matraz dun litro introdcense 0,1 mol de PCl5(g) e quntase a 250 C. Unha vez acadado o equilibrio, o grao de disociacin do PCl5(g) en PCl3(g) e Cl2(g) 0,48. Calcula: a) O nmero de moles de cada compoente no equilibrio. b) A presin no interior do matraz. c) O valor de Kc. (Xu-97) Resolucin: a) Comezamos por formular o equilibrio: PCl 5(g) PCl3 (g) + Cl2(g) no) 0,1 0 0 neq) 0,1 x x x A cantidade disociada x, que podemos calcular a partir do grao de disociacin:

n de moles disociados n de moles iniciais x 0,48 = 0,1

x = 0,048 mol Obtemos os moles de cada compoente no equilibrio: nPCl3 = nCl2 = x = 0,048 mol

nPCl5 = 0,1 x = 0,1 0,048 =

0,052 mol

b) No equilibrio temos tres gases, PCl5, PCl3 e Cl2, responsbeis da presin. Calculamos o nmero total de moles de gas para determinar a presin: T = 250 + 273 = 523 K

nPCl5 + nPCl3 + nCl2 = 0,052 + 0,048 + 0,048 = 0,148 mol de gas

PV=nRT

P=
c)

n R T 0,148 0,082 523 = = 6,3 atm V 1

Kc =

[Cl 2 ] [PCl 3 ] = 0,048 0,048 = 0,044 [PCl 5 ] 0,052

A 25 C o produto de solubilidade dunha disolucin acuosa saturada de difluoruro de bario vale 2,4105. Calcula: a) A solubilidade do sal, expresada en g/l. b) A solubilidade do sal, nunha disolucin 0,1 M de dicloruro de bario mesma temperatura, expresada en g/l. (Xu-97) Resolucin: a) Formulamos o equilibrio de solubilidade para o BaF2: BaF2(s) Ba2+(ac) + 2 F(ac) co ) ceq) c cs 0 s 0 2s

Formulando a expresin do produto de solubilidade, a nica incgnita a solubilidade: Ks = [Ba2+] [F]2 = s (2s)2 = 4s3 179

Ks = 4s3 2,4105 = 4s3 s = s = 1,8102 mol/l Mr(BaF2) = 137 + 19 2 = 175

2,4 10 5 4

s = 1,8 10 2

mol 175 g = 3,15 g/l l 1 mol

b) Nunha disolucin 0,1 M de BaCl2 temos este sal solbel totalmente disociado en ins: BaCl2 (s) Ba2+(ac) + 2 Cl(ac) A concentracin de ins Ba2+ (in comn co difluoruro de bario) procedentes do dicloruro de bario a mesma que a concentracin dese sal, 0,1 M. A presenza destes ins modificar o equilibrio de solubilidade do difluoruro de bario, facendo que dimina a sa solubilidade: BaF2(s) Ba2+(ac) + 2 F(ac) c o) c eq) c cs 0,1 s + 0,1 0 2s

Ks = [Ba2+] [F]2 = (s + 0,1) (2s)2 Se a solubilidade anda menor que na auga (1,8102 mol/l), pdese facer a aproximacin: 0,1 + s = 0,1 Ks = 0,1 4s2 2,4105 = 0,4 s2 s = 7,75 10-3 mol/l Mr(BaF2) = 137 + 19 2 = 175

s = 7,75 10 3

mol 175 g = 1,35 g/l l 1 mol

O produto de solubilidade do tetraoxosulfato(VI) de bario [sulfato de bario] de 1,4109. Calcula cantos gramos deste sal se disolvern: a) en 200 ml de auga pura; b) en 200 ml dunha disolucin 0,1 M de tetraoxosulfato(VI) de sodio [sulfato de sodio]. Razoa os resultados. (Set-97) Resolucin: a) Formulamos o equilibrio de solubilidade para o BaSO4: BaSO4 (s) Ba2+(ac) + SO42(ac) co ) ceq) c cs 0 s 0 s

Formulando a expresin do produto de solubilidade, a nica incgnita a solubilidade: Ks = [Ba2+] [SO42] = s s = s2 Ks = s2 1,4109 = s2 s = 3,7105 mol/l Mr(BaSO4) = 137 + 32 + 16 4 = 233

s = 3,7 10 5

mol 233 g = 8,6103 g/l l 1 mol

Coecida a solubilidade en g/l, podemos calcular a cantidade de sulfato de bario que se pode disolver en 200 ml de auga (0,2 litros): 180

8,6 10 3

g 0,2 L = 1,7103 g L

b) Nunha disolucin 0,1 M de Na2SO4 temos este sal solbel totalmente disociado en ins: Na2SO4 (s) 2 Na+(ac) + SO42(ac) A concentracin de ins SO42 (in comn co sulfato de bario) procedentes do sulfato de sodio a mesma que a concentracin deste sal, 0,1 M. A presenza destes ins modificar o equilibrio de solubilidade do sulfato de bario, o que fai que dimina a sa solubilidade: BaSO4 (s) Ba2+(ac) + SO42(ac) c o) c eq) c cs 0 s 0,1 0,1 + s

Ks = [Ba2+] [SO42] = s (0,1 + s) Se a solubilidade anda menor que na auga (3,7105 mol/l), pdese facer a aproximacin: 0,1 + s = 0,1 Ks = s 0,1 1,4109 = 0,1 s s = 1,4108 mol/l Mr(BaSO4) = 137 + 32 + 16 4 = 233

s = 1,4 10 8

mol 233 g = 3,3106 g/l l 1 mol

Coecida a solubilidade en g/l, podemos calcular a cantidade de sulfato de bario que se pode disolver nos 200 ml da disolucin:

3,3 10 6

g 0,2 L = 6,6107 g L

Obsrvase como a presenza dun in comn fai que dimina a solubilidade. Sabendo que o produto de solubilidade do AgCl 1,71010 a 25 C: a) Calcula se se formar precipitado cando engadimos a 1 litro de disolucin 0,01 M de AgNO3, medio litro de disolucin 0,1 M de NaCl. b) Cal deber ser a concentracin de cloruro de sodio para que non precipite o AgCl? (Xu-98) Resolucin: a) Comezamos por formular o equilibrio de solubilidade para o cloruro de prata: AgCl(s) Ag+(ac) + Cl(ac) Ks = [Ag+] [Cl] = 1,71010 O nitrato de prata un sal solbel que en disolucin se ioniza totalmente, liberando ins Ag+: AgNO3(s) Ag +(ac) + NO3(ac) n de moles de AgNO3 = n de moles de Ag + = 1 L

0,01 mol = 0,01 mol Ag + 1L

O cloruro de sodio un sal solbel que en disolucin se ioniza totalmente, liberando ins Cl: NaCl(s) Na+(ac) + Cl (ac) n de moles de NaCl = n de moles de Cl = 0,5 L

0,1 mol = 0,05 mol Cl 1L

Supoendo volumes aditivos, o volume final V = 1 + 0,5 = 1,5 L

Calculamos a concentracin dos ins presentes no equilibrio de solubilidade do sal insolbel: 181

[Ag +]= [Cl ] =

0,01 mol = 6,7103 M 1,5 L 0,05 mol = 0,033 M 1,5 L

[Ag +] [Cl ] = 6,7103 0,033 = 2,2104 Comparando con Ks, vemos que 2,2104 > Ks; entn, frmase precipitado de cloruro de prata. b) Para que non precipite AgCl, o produto das concentracins dos dous ins debe ser igual ao produto de solubilidade: [Ag+] [Cl] = 1,71010 Se a concentracin de Ag+ 6,7103 mol/l na disolucin final, podemos calcular a concentracin de ins cloruro necesaria para que non se forme precipitado: 6,7103 [Cl] = 1,71010 [Cl] = 2,5108 mol/l Calculamos os moles de ins cloruro que hai nos 1,5 litros da disolucin que sern os que haba no medio litro do cloruro de sodio de partida:

2,510 8 mol 1,5 L = 3,75 10 -8 mol NaCl 1L

As, coecemos a concentracin da disolucin de NaCl mesturada, necesaria para que non houbese precipitado: 3,75 10 -8 mol = 7,5108 M [NaCl ] = 0,5 L Para que se emprega no laboratorio un matraz kitasato? Fai un esquema dunha montaxe no que se demostre a sa utilizacin. Nomea tamn o resto dos elementos nesa montaxe. (Xu-98) Resolucin: O matraz kitasato emprgase para facer filtracins ao baleiro. Para a sa utilizacin, colcase o matraz kitasato unido a un funil buchner a travs dun tapn de goma furado, e conctase o kitasato a unha trompa de baleirado. Sobre o buchner ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta.

Na reaccin de formacin do amonaco: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g) H = 46 kJ/mol. Explica razoadamente en que sentido se desprazar a reaccin: 182

a) Ao aumentar a temperatura. b) Ao aumentar presin. c) Ao diminur a concentracin de amonaco. (Xu-98) Resolucin: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g) H = 46 kJ/mol Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Segundo este principio: a) Ao aumentar a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda, neste caso. b) Ao aumentar a presin, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas ou cara dereita, neste caso. c) Ao diminur a concentracin de NH3 o equilibrio desprzase no sentido no que contrarreste esta modificacin; polo tanto, no sentido no que produce mis NH3, dicir, desprzase cara dereita. Calcula os valores de K c e Kp a 250 C na reaccin de formacin do ioduro de hidrxeno, sabendo que partimos de dous moles de I2 e catro moles de H2, obtendo tres moles de ioduro de hidrxeno. O volume do recipiente de reaccin de dez litros. (Set-99) Resolucin: Comezamos por formular o equilibrio para a formacin dun mol de HI a partir das cantidades de partida: _ I2(g) + _ H2(g) HI(g) no) 2 4 0 neq) 2x 4x 2x Sabemos que no equilibrio temos 3 moles de ioduro de hidrxeno, entn calculamos o valor de x: 2x = 3 x = 1,5 mol Tendo en conta que o valor de x e que o volume do recipiente 10 litros, calculamos as concentracins no equilibrio:

[HI]= 3 mol = 0,3 mol/l

10 L [I 2 ]= (2 x) mol = 2 1,5 = 0,05 mol/l 10 L 10 10 L 10

[H 2 ]= (4 x) mol = 4 1,5 = 0,25 mol/l

Agora, xa podemos calcular a constante Kc:

Kc =

[HI] [I 2 ] [H 2 ]1/2
1/2

0,3 = 2,7 0,05 0,251 / 2

1/ 2

Observando a relacin entre Kp e Kc: Kp = Kc (R T)n Vemos que, como hai o mesmo nmero de moles nos reactivos que nos produtos, a variacin do nmero de moles de gas, n, cero, e como consecuencia: Kp = Kc = 2,7 A constante de equilibrio da reaccin que se indica vale 0,022 a 200 C e 34,2 a 500 C. PCl5(g) PCl3(g) + Cl2(g). a) Indica se o PCl5 mis estbel, dicir, se se descompn mis ou menos, a temperatura alta ou a temperatura baixa. b) A reaccin de descomposicin do PCl5 endotrmica 183

ou exotrmica? c) Corresponder maior ou menor enerxa de activacin descomposicin ou formacin de PCl5? Razoa as contestacins. (Xu-00) Resolucin: PCl5(g) PCl3(g) + Cl2(g) a) Observamos os valores da constante de equilibrio a diferentes temperaturas: A 200 C K1 = 0,022 A 500 C K2 = 34,2 Vemos que, cando aumenta a temperatura, tamn o fai a constante de equilibrio, dicir, o equilibrio desprzase cara dereita polo aumento da temperatura. Segundo isto, ao aumentar a temperatura, aumenta a cantidade de produtos e dimine a de reactivos; entn, o PCl5 descomponse mis a temperaturas altas. O PCl5 mis estbel a temperaturas baixas. b) Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Se se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio tende a contrarrestar a variacin, diminundo esa temperatura; polo tanto, desprzase cara a onde absorbe calor. Como, neste caso, o aumento de temperatura fai que se desprace cara dereita, podemos conclur que a reaccin de descomposicin do PCl5 endotrmica. Tamn poderiamos razoar, tendo en conta a ecuacin de Vant Hoff, que permite calcular variacins da constante de equilibrio (Kp) coa temperatura absoluta, supoendo que o valor de H non vara coa temperatura (isto certo para pequenos intervalos de temperatura). As, se K 1 a constante de equilibrio temperatura T1, e K2 a constante temperatura T2, a ecuacin de Vant Hoff ser:

ln

K1 H 1 1 = K2 R T1 T 2

Neste caso:

ln

0,022 H 1 1 = 3 34,2 8,31 10 473 773

H = 74,4 kJ > 0 A reaccin endotrmica. c) Sabemos que hai unha relacin entre a enerxa de activacin da reaccin directa, neste caso a descomposicin do PCl5, e a enerxa da reaccin inversa, neste caso a formacin do PCl5: Ea(directa) Ea(inversa) = H Ea(descomposicin) Ea(formacin) = H Como H > 0 podemos conclur que: Ea(descomposicin) > Ea(formacin) Debuxa, esquematicamente, un funil Buchner, un matraz kitasato, un matraz erlenmeyer e un matraz aforado. Explica para que serve cada un deles. Dous deles acplanse para poder empregarse nunha operacin de laboratorio. Di cales e en que operacin. Debuxa o esquema correspondente. (Xu-00) Resolucin: Funil buchner: serve para facer filtracins ao baleiro. Matraz kitasato: serve para facer filtracins ao baleiro. Matraz erlenmeyer: serve para realizar reaccins nel. Matraz aforado: serve para preparar disolucins.

184

O funil buchner e o matraz kitasato acplanse para facer filtracins ao baleiro. Para a sa utilizacin, colcase o funil buchner unido ao matraz kitasato a travs dun tapn de goma furado, e conctase o kitasato a unha trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta.

Tense unha disolucin acuosa de tetraoxocromato(VI) de potasio [cromato de potasio] e de cloruro de sodio, a unhas concentracins de 0,1 mol/l e 0,05 mol/l, respectivamente. Engdese unha disolucin de trioxonitrato(V) de prata [nitrato de prata]. Supoendo que o volume non vara: a) Determina, mediante os clculos pertinentes, cal dos dous sales de prata precipitar en primeiro lugar. b) Calcula a concentracin do anin do sal mis insolbel ao comezar a precipitar o sal que precipita en segundo lugar. Datos: Constantes do produto de solubilidade a 25 C do cromato de prata e do cloruro de prata, respectivamente: 2,01012 e 1,71010. (Xu-00) Resolucin: a) O cromato de potasio un sal solbel que se ioniza totalmente: K2CrO4(s) 2 K+(ac) + CrO42(ac) [K2CrO4] = [CrO42]= 0,1 mol/l O cloruro de sodio un sal solbel que se ioniza totalmente: NaCl(s) Na+(ac) + Cl(ac) 185

[NaCl] = [Cl] = 0,05 mol/l Engdese nitrato de prata. O nitrato de prata un sal solbel que en disolucin se ioniza totalmente, liberando ins Ag+: AgNO3(s) Ag +(ac) + NO3(ac) Estes ins Ag+ poden formar, cos ins presentes na disolucin, dous posbeis precipitados: Ag2CrO4 e AgCl. Formulando o equilibrio de solubilidade e o produto de solubilidade para cada un, podemos determinar a cantidade de in Ag+ que fara precipitar a cada sal: Ag2CrO4(s) 2 Ag+(ac) + CrO42(ac) Ks = [Ag+]2 [CrO42] 2,01012 = [Ag+]2 0,1 [Ag+] = 4,5106 mol/l Precipitar cromato de prata, cando: [Ag+] > 4,5106 mol/l AgCl(s) Ag+(ac) + Cl(ac) Ks = [Ag+] [Cl] 1,71010 = [Ag+] 0,05 [Ag+] = 3,4109 mol/l Precipitar cloruro de prata, cando: [Ag+] > 3,4109 mol/l Dado que se necesita menor cantidade de Ag+ para que precipite o AgCl que para o Ag2CrO4, precipitar en primeiro lugar o cloruro de prata. b) O sal mis insolbel dos dous nesta disolucin o cloruro de prata (porque precipita en primeiro lugar) e o seu anin o Cl. Cando comeza a precipitar o sal que precipita en segundo lugar (cromato de prata), sabemos que [Ag+] = 4,5106 mol/l; entn, podemos calcular a concentracin de ins cloruro: Ks = [Ag+] [Cl] 1,71010 = 4,5106 [Cl] [Cl] = 3,8105 mol/l Dado o seguinte equilibrio: 2 HI(g) H2(g) + I2(g), e tendo en conta que a reaccin endotrmica, indica razoadamente como afectarn o equilibrio as seguintes modificacins: a) Un aumento de presin. b) Unha diminucin da temperatura. c) A adicin de hidrxeno. d) A adicin dun catalizador. (Set-00) Resolucin: 2 HI(g) H2(g) + I2(g) H > 0 Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando, segundo este principio: a) Un aumento de presin total fara que o equilibrio, que tende a contrarrestar a modificacin, se desprazase cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas. Como, neste caso, o nmero de moles de gas igual en reactivos que en produtos, un aumento de presin non afectara este equilibrio. b) Unha diminucin da temperatura exterior fara que o equilibrio se desprazase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda, neste caso. c) Unha adicin de hidrxeno fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que contrarreste esta adicin; entn, desprazarase cara a onde consome hidrxeno: cara esquerda. d) Unha adicin dun catalizador non altera as condicins de equilibrio do proceso, s fai que o equilibrio se alcance en menos tempo, entn non afectara o estado de equilibrio.

186

Nun matraz de 1 litro atpanse, en estado gasoso e a unha temperatura dada, hidrxeno, bromo e bromuro de hidrxeno, e en equilibrio correspondente reaccin: H2(g) + Br2(g) 2 HBr(g), _H = 68 kJ. Indica como afectaran os seguintes cambios situacin de equilibrio e constante de equilibrio: a) un aumento de temperatura; b) un aumento da presin parcial do HBr; c) un aumento do volume do recipiente. (Xu-01) Resolucin: Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Vexamos como afectan os cambios que se citan este equilibrio e a sa constante: a) Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda, neste caso. A constante de equilibrio vara coa temperatura. Neste equilibrio, ao aumentar a temperatura, a constante de equilibrio dimine, xa que o novo estado de equilibrio ten maior concentracin de reactivos (no denominador da expresin da constante) e menor concentracin de produtos (no numerador da constante). b) Se aumenta a presin parcial de HBr aumenta a sa concentracin. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin efectuada, desprazndose cara a onde dimine a concentracin de HBr; polo tanto, desprzase cara esquerda. A constante de equilibrio non vara coas variacins de presin. c) Se se aumenta o volume do recipiente, a presin total dimine. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin efectuada, desprazndose cara a onde aumenta a presin; polo tanto, cara a onde hai maior nmero de moles de gas. Neste equilibrio o nmero de moles de reactivos o mesmo que de produtos; polo tanto, non se despraza. A constante de equilibrio non vara co aumento de volume.

Describe unha reaccin de precipitacin que realizaras no laboratorio. Debuxa o material e explica o modo de utilizalo. Escribe a reaccin que ten lugar. Como calcularas o rendemento? (Xu-01) Resolucin: No laboratorio fxose a precipitacin do ioduro de chumbo, composto insolbel que se obtivo ao mesturar unha disolucin de KI con outra de Pb(NO3)2, segundo a reaccin: Pb(NO3)2 (ac) + 2 KI (ac) PbI2 (s) + 2 KNO3 (ac) Para facer a reaccin cllese cunha probeta a disolucin KI e depostase nun vaso de precipitados. Coa probeta limpa cllese a disolucin de Pb(NO3)2 que se mestura coa anterior no vaso de precipitados. Cando xa se obtivo o precipitado, separase mediante unha filtracin por gravidade ou mediante unha filtracin ao baleiro. Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxeitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior mesma. Humedcese para que se pegue e con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

187

Para calcular o rendemento desta precipitacin, debemos separar do filtro o precipitado obtido e pesalo (despois de deixalo secar). A partir dos volumes e concentracins das disolucins mesturadas, podemos coecer a cantidade terica de PbI2 que se debera obter, supoendo que precipitase todo. O rendemento ser:

% rendemento =

cantidade obtida 100 cantidade terica

A constante de equilibrio para a reaccin: H2(g) + CO2(g) H2O(g) + CO(g) es K c = 1,6 a 986 C. Un recipiente dun litro contn inicialmente unha mestura de 0,2 moles de H2; 0,3 moles de CO2; 0,4 moles de auga e 0,4 moles de CO a 986 C: a) Xustifica por que esta mestura non est en equilibrio. b) Se os gases reaccionan at acadar o estado de equilibrio a 986 C, calcula as concentracins finais. c) Calcula a presin inicial e a presin final da mestura gasosa. (Set-01) Resolucin: a) Podemos xustificar por que a mestura non est en equilibrio, se calculamos o cociente de reaccin: H2(g) + CO2(g) H2O(g) + CO(g)

[H O] [CO] = Q= 2 [H 2 ] [CO 2 ]

0 ,4 0 ,4 1 1 = 2,7 0 ,2 0 ,3 1 1

Como Kc = 1,60, entn Q > Kc e reaccin non est en equilibrio. b) Dado que Q > Kc, a reaccin transcorrer no sentido no que dimina o valor de Q, at que se iguale con Kc, dicir, cara esquerda. Formulamos o equilibrio e resolvemos: H2(g) + CO2(g) H2O(g) + CO(g) 0,2 0,3 0,4 0,4 0,2 + x 0,3 + x 0,4 x 0,4 x

no) neq)

Kc =

[H 2 O] [CO] [H 2 ] [CO 2 ]
188

0 ,4 x 0 ,4 x 1 1 1,6 = 0 ,2 + x 0 ,3 + x 1 1
1,6 =

(0,4 x) 2 0,6 x2 + 1,6x 0,064 = 0 (0,2 + x) (0,3 + x)

Ao resolver esta ecuacin de segundo grao, a nica solucin vlida x = 0,04 mol. As concentracins no equilibrio sern: [H2O] = [CO] = [H2] =

0,4 x 0,4 0,04 = = 0,36 mol/l 1 1

0,2 + x 0,2 + 0,04 = = 0,24 mol/l 1 1 0,3 + x 0,3 + 0,04 [CO2] = = = 0,34 mol/l 1 1
c) Inicialmente hai 1,3 moles de gas (0,2 + 0,3 + 0,4 + 0,4) nun recipiente dun litro. Calculamos a presin inicial, supoendo que estes gases se comportan como gases ideais: PV=nRT P 1 = 1,3 0,082 1259 P = 134 atm Cando se acada o equilibrio, hai o mesmo nmero de moles de gas (0,36 + 0,36 + 0,24 + 0,34 = 1,3), entn a presin final ser a mesma que a inicial: 134 atm. Indica razoadamente onde se disolver con maior facilidade o cloruro de sodio: a) en auga ou nunha disolucin acuosa de cloruro de potasio; b) en auga ou en benceno; c) por que sendo o etanol un composto orgnico solbel en auga? Xustifcao brevemente. (Set-01) Resolucin: a) O cloruro de sodio un sal solbel que se disolver ben na auga, dando un equilibrio desprazado cara dereita: NaCl(s) Na+(ac) + Cl(ac). Nunha disolucin acuosa de cloruro de potasio hai ins cloruro e ins potasio procedentes da disociacin deste sal: KCl(s) K+(ac) + Cl(ac). O in cloruro est presente no equilibrio de solubilidade do cloruro de sodio e, polo efecto do in comn, debera diminur a solubilidade do cloruro de sodio nesta disolucin, pero, no caso de sales solbeis, o equilibrio de solubilidade est tan desprazado cara dereita que non se aprecia o efecto do in comn. A solubilidade ser igual. b) O cloruro de sodio un composto inico e, como tal, dislvese ben en disolventes polares cos que os ins poden estabelecer interaccins capaces de esboroar a rede cristalina. A auga un disolvente polar; polo tanto, o cloruro de sodio dislvese ben na auga. Pola contra, o cloruro de sodio non se disolve en compostos apolares como o benceno. c) O etanol un composto orgnico que presenta grupos hidroxilo (OH) nas sas molculas. Pola presenza dos grupos hidroxilo, entre as molculas de etanol estabelcense enlaces de hidrxeno, xa que un tomo pequeno e electronegativo (o osxeno) est enlazado a un tomo de hidrxeno. Este tipo de enlace intermolecular tamn se estabelece entre as molculas de auga. Debido a que as forzas intermoleculares do soluto e do disolvente son similares, o etanol dislvese ben na auga.

Introdcense 0,2 moles de Br2(g) nun recipiente de 0,5 litros a 600 C, sendo o grao de disociacin, nestas condicins, do 0,8%. Calcula as constantes de equilibrio Kc e Kp. (Xu-02)

189

Resolucin: Comezamos por formular o equilibrio: Br2(g) 2 Br(g) no) 0,2 0 neq) 0,2 x 2x A cantidade disociada x, que podemos calcular a partir do grao de disociacin:

(%) =
0,8 =

n de moles disociados 100 n de moles iniciais

x 100 0,2
2 2

x = 1,6103 mol

2 1,6 10 3 2x [Br]2 = 0,5 = 0,5 = 1,0104 Kc = 3 0,2 x [Br2 ] 0,2 1,6 10 0,5 0,5
Coecido o valor da constante Kc, podemos calcular o valor da constante Kp: Kp = Kc (R T)n T = 600 + 273 = 873 K Variacin do nmero de moles de gas: n = 2 1 = 1 Kp = Kc (R T)n Kp = 1,0104 (0,082 873)1 = 7,1103 Que operacins se poderan empregar no laboratorio para separar un precipitado dunha disolucin que o contn? Descrbeas, debuxando os distintos tipos de material. Supn que o precipitado trioxocarbonato(IV) de calcio [carbonato de calcio], como disolveras ese precipitado? Razoa a resposta. (Xu-02) Resolucin: Para illar no laboratorio un precipitado dunha disolucin que o contn, pdese facer unha filtracin por gravidade ou unha filtracin ao baleiro: Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta. Humedcese para que se pegue e con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

190

Se o precipitado carbonato de calcio, temos o equilibrio: CaCO3 (s) Ca2+(ac) + CO32(ac) Podemos disolver este precipitado, engadindo cido ntrico, que se ioniza, liberando ins H+: HNO3 H+ + NO3 Os ins H+ combnanse cos anins carbonato para formar cido carbnico, desprazando o equilibrio de solubilidade do carbonato de calcio cara dereita. Ademais, o cido carbnico inestbel e descomponse, segundo: H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l) O gas CO2 escaparase do recipiente e favorecer o desprazamento do equilibrio cara dereita: dimine a concentracin do in carbonato e, segundo o principio de Le Chatelier, o equilibrio desprzase no sentido no que contrarresta a modificacin. Estabelcense os seguintes equilibrios simultneos e desprazados cara dereita que fan que se disolva o precipitado: CaCO3(s) Ca2+(ac) + CO32(ac) CO32(ac) + 2 H+(ac) H2CO3(ac) H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l) Nun recipiente de 250 ml introdcense 0,45 gramos de N2O4(g) e quntanse at 40 C, disocindose o N2O4(g) nun 42%. Calcula: a) a constante K c do equilibrio: N2O4(g) 2 NO2(g). b) Se se reduce o volume do recipiente metade, sen variar a presin, cal ser a composicin da mestura no novo equilibrio? (Set-02) Resolucin: a) Comezamos por calcular o nmero de moles iniciais de N2O4 e formular o equilibrio: Mr(N2O4) = 14 2 + 16 4 = 92 1 mol de N 2 O 4 0,45 g de N 2 O 4 = 4,9 10 3 mol N 2 O 4 92 g no) neq) N2O4(g) 3 4,910 4,9103 x 2 NO2(g) 0 2x

A cantidade disociada x, que podemos calcular a partir do grao de disociacin: 191

 (%) =
42 =

n de moles disociados 100 n de moles iniciais

x 100 4,910 3

x = 2,1103 mol As cantidades no equilibrio son: n(N2O4) = 4,9103 x = 4,9103 2,1103 = 2,8103 mol n(NO2) = 2x = 2 2,1103 = 4,2103 mol Calculamos a constante de equilibrio:

4,2 10 3 [NO 2 ]2 = 0,25 = 0,025 Kc = [N 2 O 4 ] 2,8 10 3 0,25

b) Se se reduce metade o volume do recipiente, rmpese o equilibrio, xa que agora o cociente de reaccin non igual constante de equilibrio:

4,2 10-3 [NO2]2 = 0,125 = 0,050 Qc = [N 2O 4] 2,8 103 0,125

Qc > Kc; entn, o equilibrio desprazarase no sentido no que dimina Qc at igualarse a K c, dicir, cara esquerda. Formulamos de novo o equilibrio a partir das cantidades acadadas no equilibrio anterior e tendo en conta que o valor da constante o mesmo: N2O4(g) no) 2,8103 neq) 2,8103 + x 2 NO2(g) 4,2103 4,2103 2x

Kc =

[NO 2 ]2 [N 2 O 4 ]
2

4,2 10 3 2 x 0,125 0,025 = 3 2,8 10 + x 0,125

Resolvendo esta ecuacin de segundo grao, a nica solucin vlida x = 4,9104 mol. As novas cantidades no equilibrio son: n(N2O4) = 2,8103 + x = 2,8103 + 4,9 104 = 3,3103 mol n(NO2) = 4,2103 2x = 4,2103 2 4,9104 = 3,2103 mol

192

Dispoendo no laboratorio de dicloruro de calcio e trioxocarbonato(IV) de sodio [carbonato de sodio], describe o procedemento apropiado para obter trioxocarbonato(IV) de calcio [carbonato de calcio]. Explcao detalladamente, as como o material utilizado para o illamento dese composto. (Set-02) Resolucin: Para obter un precipitado de carbonato de calcio no laboratorio, temos que coller cunha probeta unha cantidade coecida de disolucin de carbonato de sodio e botala nun vaso de precipitados. A continuacin, engadmoslle disolucin de cloruro de calcio: at que non se observe aparicin de mis precipitado, ou ben, a cantidade estequiomtrica necesaria para que se complete a reaccin: CaCl2(ac) + Na2CO3(ac) CaCO3(s) + 2 NaCl(ac) Xa obtido o precipitado, hai que illalo, por exemplo, cunha filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

Nunha vasilla de 10 litros mantida a 270 C onde previamente se fixo o baleirado, introdcense 2,5 moles de PCl5 e pchase hermeticamente. A presin no interior comeza a elevarse debido disociacin do PCl5 at que se estabiliza a 15,68 atm. Sabendo que a reaccin exotrmica, calcula: a) O valor da constante Kc desa reaccin temperatura sinalada. b) O n de moles de todas as especies no equilibrio. c) Sinala a influencia da temperatura e da presin sobre o equilibrio. (Xu-03) Resolucin: a) Comezamos por formular o equilibrio: PCl 5(g) PCl3 (g) + Cl2(g) no) 2,5 0 0 neq) 2,5 x x x Segundo isto, o nmero de moles no equilibrio ser: n = 2,5 x + x + x = 2,5 + x A partir da presin total no equilibrio, podemos coecer o nmero de moles que hai no equilibrio: PV=nRT P V 15,68 10 n= = = 3,5 mol R T 0,082 543 Agora, podemos calcular o valor de x: n = 2,5 + x 3,5 = 2,5 + x x = 1 mol Substitundo na expresin da constante de equilibrio, calculamos o seu valor: [Cl 2 ] [PCl 3 ] Kc = [PCl 5 ]

1 1 K c = 10 10 1,5 10 Kc = 0,067
b) A partir do valor de x, calculamos os moles de cada compoente no equilibrio: n PCl3 = nCl2 = x = 1 mol

n PCl5 = 0,12,5 x = 2,5 1 = 1,5 mol

193

c) Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Razoando, segundo este principio, para este equilibrio: PCl 5(g) PCl3 (g) + Cl2(g) H < 0 Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda, neste caso. Polo tanto, se dimine a temperatura, desprazarase cara dereita. Se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, neste caso cara esquerda. Polo tanto, se dimine a presin, desprazarase cara dereita. Tendo en conta que a oxidacin da glicosa un proceso exotrmico: C6H12O6(s) + 6 O2 6 CO2(g) + 6 H2O(g) _H < 0 Indica o desprazamento do equilibrio se levamos a cabo as seguintes modificacins: a) Aumento da concentracin de CO2. b) Diminucin metade da concentracin de glicosa. c) Aumento de presin. d) aumento da temperatura. (Set-03) Resolucin: C6H12O6(s) + 6 O2(g) 6 CO2(g) + 6 H2O(g) _H < 0 Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. Segundo este principio: a) Un aumento da concentracin de CO2 fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a contrarrestar esta adicin, dicir, cara a onde consome CO2: cara esquerda. b) Ao diminur a concentracin de glicosa metade, o equilibrio desprzase no sentido no que contrarreste esta modificacin; polo tanto, no sentido no que produce mis glicosa, dicir, desprzase cara esquerda. c) Ao aumentar a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin, desprazndose cara a onde dimine a presin; polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas ou cara esquerda. d) Ao aumentar a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda. Describe detalladamente como obteras e separaras no laboratorio o precipitado de trioxocarbonato(IV) de calcio [carbonato de calcio]. Debuxa o material empregado. Como fara para disolver o precipitado? (Set-03) Resolucin: Para obter un precipitado de carbonato de calcio no laboratorio, temos que coller cunha probeta unha cantidade coecida de disolucin de carbonato de sodio e botala nun vaso de precipitados. A continuacin, engadmoslle disolucin de cloruro de calcio: at que non se observe aparicin de mis precipitado, ou ben, a cantidade estequiomtrica necesaria para que se complete a reaccin: CaCl2(ac) + Na2CO3(ac) CaCO3(s) + 2 NaCl(ac) Xa obtido o precipitado, hai que illalo, por exemplo, cunha filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

194

Se o precipitado carbonato de calcio, temos o equilibrio: CaCO3 (s) Ca2+(ac) + CO32(ac) Podemos disolver este precipitado, engadindo cido ntrico, que se ioniza, liberando ins H+: HNO3 H+ + NO3 Os ins H+ combnanse cos anins carbonato para formar cido carbnico, desprazando o equilibrio de solubilidade do carbonato de calcio cara dereita. Ademais, o cido carbnico inestbel e descomponse, segundo: H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l) O gas CO2 escaparase do recipiente e favorecer o desprazamento do equilibrio cara dereita: dimine a concentracin do in carbonato e, segundo o principio de Le Chatelier, o equilibrio desprazase no sentido no que contrarresta a modificacin. Estabelcense os seguintes equilibrios simultneos e desprazados cara dereita que fan que se disolva o precipitado: CaCO3(s) Ca2+(ac) + CO32(ac) CO32(ac) + 2 H+(ac) H2CO3(ac) H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l) Nunha reaccin A + B AB, en fase gasosa, a constante Kp vale 4,3 temperatura de 250 C e ten un valor de 1,8 a 275 C. a) Enuncia o principio de Le Chatelier. b) Razoa se a devandita reaccin exotrmica ou endotrmica. c) En que sentido se despraza o equilibrio ao aumentar a temperatura. (Xu-04) Resolucin: a) Principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona, desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar esta modificacin. b) A 250 C a constante Kp vale 4,3 e, ao aumentar a temperatura a 275 C, esa constante dimine at 1,8. Observemos a expresin da constante de equilibrio: PAB Kp= PA PB Vemos que se a constante de equilibrio dimine porque no novo estado de equilibrio ten mis cantidade de reactivos (aumentan PA e P B) e menos cantidade de produto (dimine P AB); entn, o equilibrio desprazouse cara esquerda co aumento de temperatura. Razoando, segundo o principio de Le Chatelier, se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda, neste caso. Polo tanto, a reaccin ser exotrmica cara dereita. Tamn podemos chegar a esta conclusin empregando a ecuacin de Vant Hoff: K H 1 1 ln 1 = T T K2 R 1 2 195

Substitundo nela os datos: 4,3 H 1 1 ln = 3 1,8 8,31 10 523 548 Onde obtemos que H < 0, dicir, que exotrmica. c) Como xa razoamos no apartado anterior, o equilibrio desprazase cara esquerda co aumento de temperatura. Escribe a expresin da constante de equilibrio (axustando antes as reaccins) para os seguintes casos: a) Fe(s) + H2O(g) Fe3O4(s) + H2(g) b) N2(g) + H2(g) NH3(g) c) C(s) + O2(g) CO2(g) d) S(s) + H2(g) H2S(s) (Set-04) Resolucin: Formulamos o equilibrio e a expresin para a constante de equilibrio en cada caso: a) 3 Fe(s) + 4 H2O(g) Fe3O4(s) + 4 H2(g)

[H 2 ]4 Kc = [H 2 O]4

Kp=

PH 2

4 4

PH 2O

b) N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g)

[NH 3 ]2 Kc = [N 2 ] [H 2 ]3

Kp=

PNH3

2 3

PN 2 PH 2

c) C(s) + O2(g) CO2(g) PCO 2 [CO 2 ] Kc = Kp= [O 2 ] PO 2 d) S(s) + H2(g) H2S(s) 1 Kc = [H 2 ]

Kp=

1 PH 2

Ponse nun vaso con auga certa cantidade dun sal pouco solbel, de frmula xeral AB3, e non se disolve completamente. O produto de solubilidade do sal Ks. a) Deduce a expresin que relaciona a concentracin de A3+ co produto de solubilidade do sal. b) A continuacin introdcese no vaso unha cantidade dun sal solbel CB2. Que variacin produce na solubilidade do sal AB3? (Xu-05) Resolucin: a) A ecuacin representativa do equilibrio entre o precipitado de AB3 e os ins en disolucin : AB3(s) A3+ (ac) + 3 B(ac) c o) c 0 0 c eq) c s s 3s Ks = [A3+] [B]3 = s (3s)3 = 27s4 = 27[A3+]4 Ks = [A3+]4 b) Cando se engade disolucin un sal solbel CB2, este disciase. segundo: CB2 C2+ + 2 B Esta ionizacin fai que aumente a concentracin de B, que forma parte do equilibrio de solubilidade do sal AB3, dando o efecto do in comn. Este aumento de concentracin de B far que o equilibrio se desprace cara esquerda para contrarrestar esta modificacin (segundo o principio de Le Chatelier). Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, a solubilidade do sal AB3 dimine. 196

O COCl2 gasoso disciase a unha temperatura de 1000 K, segundo a seguinte reaccin: COCl2(g) CO(g) + Cl2(g) Cando a presin de equilibrio de 1 atm a porcentaxe de disociacin de COCl2 do 49,2%. Calcula: a) O valor de K p. b) A porcentaxe de disociacin de COCl2 cando a presin de equilibrio sexa 5 atm a 1000 K. (Xu-05) Resolucin: a) Formulamos o equilibrio para unha cantidade inicial n: COCl2(g) CO(g) + Cl2(g) no) n 0 0 neq) nx x x Podemos expresar a cantidade disociada, x, en funcin da cantidade inicial: n de moles disociados = 100 n de moles iniciais x 49,2 = 100 n x = 0,492n mol Formulamos o equilibrio de novo: COCl2(g) CO(g) + Cl2(g) no) n 0 0 neq) n 0,492n 0,492n 0,492n neq) 0,508n 0,492n 0,492n O nmero total de moles no equilibrio ser: nT = 0,508n + 0,492n + 0,492n = 1,492n Calculamos a presin parcial de cada compoente, empregando a lei de Dalton das presins parciais: Pi = xi PT nCOCl 2 0,508n PCOCl 2 = PT = 1 = 0,34 atm nT 1,492n

0,492n PT = 1 = 0,33 atm = PCO nT 1,492n Substitundo na expresin da constante de equilibrio Kp: PCO PCl 2 0,33 0,33 Kp = = = 0,32 PCOCl 2 0,34 PCl 2 =
b) Coecida a Kp, podemos calcular a porcentaxe de disociacin, cando a presin no equilibrio sexa de 5 atm, sempre que non vare a temperatura. Comezamos por formular o equilibrio en funcin do grao de disociacin: COCl2(g) CO(g) + Cl2(g) no) n 0 0 neq) (1 )n n n O nmero total de moles no equilibrio ser: nT = (1 )n + n + n = (1 + )n Calculamos a presin parcial de cada compoente, empregando a lei de Dalton das presins parciais: Pi = xi PT nCOCl 2 (1 )n 5 = (1 ) 5 atm PCOCl 2 = PT = (1 + )n (1 + ) nT

nCl 2

PCl 2 =

nCl 2 nT

PT =

n 5 = 5 atm = PCO (1 + )n (1 + )

197

Substitundo na expresin da constante de equilibrio Kp: PCO PCl 2 Kp = PCOCl 2

( + ) 5 1 0,32 = (1 ) 5 (1 + ) Ao resolver esta ecuacin, obtemos o valor de = 0,245, que en porcentaxe ser = 24,5%
Describe a obtencin dun precipitado no laboratorio. Debuxa o material e explica o modo de utilizalo. Escribe a reaccin do proceso qumico. Como calcularas o rendemento? (Set-05) Resolucin: Un exemplo de obtencin de precipitado no laboratorio a precipitacin do ioduro de chumbo, composto insolbel que se obtn, ao mesturar unha disolucin de KI con outra de Pb(NO3)2, segundo a reaccin: Pb(NO3)2 (ac) + 2 KI (ac) PbI2 (s) + 2 KNO3 (ac) Para facer a reaccin cllese cunha probeta a disolucin KI e depostase nun vaso de precipitados. Coa probeta limpa cllese a disolucin de Pb(NO3)2 que se mestura coa anterior no vaso de precipitados. Cando xa se obtivo o precipitado, separase mediante unha filtracin por gravidade ou mediante unha filtracin ao baleiro. Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxeitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo, e deixndoo secar ao aire. Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior mesma. Humedcese para que se pegue e con axuda da varia de vidro psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

198

Para calcular o rendemento desta precipitacin, debemos separar do filtro o precipitado obtido e pesalo (despois de deixalo secar). A partir dos volumes e concentracins das disolucins mesturadas, podemos coecer a cantidade terica de PbI2 que se debera obter, supoendo que precipitase todo. O rendemento ser: cantidade obtida % rendemento = 100 cantidade terica Ao facer reaccionar unha disolucin de cloruro de potasio con outra de nitrato de prata, obtense un precipitado branco. Escribe esa reaccin, indicando de que precipitado se trata e como faras no laboratorio para separalo da disolucin. (Xu-06) Resolucin: O precipitado que se forma, ao mesturar nitrato de prata con cloruro de potasio, ser de cloruro de prata, segundo a reaccin: KCl(ac) + AgNO3(ac) AgCl(s) + KNO3(ac) Para separar o precipitado pdese facer unha filtracin por gravidade ou unha filtracin ao baleiro: Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire. Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e conctase o kitasato trompa de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta. Humedcese para que se pegue e con axuda da varia de vidro psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos, sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo e deixndoo secar ao aire.

199