INSTYTUT SPAWALNICTWA GLIWICE

tel. 231-00-11, fax. 231-46-52, tlx. 036288

ul. Bogosawionego Czesawa 16/18

WYTYCZNE NR: W-2000/IS-ZR1

Wytyczne zgrzewania punktowego blach ocynkowanych zanurzeniowo

Gliwice 2004 r.

SPIS TRECI

str.

1. WSTP ............................................................................................................................................................... 3 1.1. Przedmiot wytycznych ................................................................................................................................. 3 1.2. Zakres zastosowania wytycznych ................................................................................................................ 3 1.3. Przeznaczenie wytycznych........................................................................................................................... 3 2. STANOWISKA DO ZGRZEWANIA ................................................................................................................ 3 2.1. Zgrzewarki ................................................................................................................................................... 4 2.2. Aparatura sterownicza.................................................................................................................................. 5 2.3. Oprzyrzdowanie zgrzewarek ...................................................................................................................... 6 2.4. Aparatura kontrolno-pomiarowa .................................................................................................................. 7 3. MATERIAY I ELEMENTY DO ZGRZEWANIA .......................................................................................... 8 3.1. Materiay zgrzewane .................................................................................................................................... 8 3.2.Przygotowanie czci do zgrzewania ............................................................................................................ 8 4. ELEKTRODY DO ZGRZEWANIA .................................................................................................................. 9 4.1.Materiay na elektrody .................................................................................................................................. 9 4.2. Chodzenie elektrod ..................................................................................................................................... 9 5. PROGRAM I PARAMETRY ZGRZEWANIA............................................................................................... 11 5.1. Program zgrzewania................................................................................................................................... 11 5.2. Parametry zgrzewania ............................................................................................................................... 12 5.3. Wydajno zgrzewania............................................................................................................................... 15 6. KONTROLA JAKOCI ZGRZEWANIA........................................................................................................ 15 6.1. Kontrola wstpna obejmuje:....................................................................................................................... 15 6.2. Kontrola bieca ........................................................................................................................................ 16 6.3. Kontrola kocowa ...................................................................................................................................... 17 7. KWALIFIKACJE ZGRZEWACZY ................................................................................................................. 20 8. LITERATURA: ................................................................................................................................................ 20

1. WSTP 1.1. Przedmiot wytycznych Przedmiotem wytycznych s zalecenia technologiczne zgrzewania punktowego blach ocynkowanych zanurzeniowo na zakadk, w szczeglnoci na stanowiskach zmechanizowanych. 1.2. Zakres zastosowania wytycznych Wytyczne dotycz zgrzewania oporowego punktowego elementw blaszanych wykonanych ze stali ocynkowanej zanurzeniowo, o gruboci powoki cynkowej 19 m (275 g/m2). Wytyczne powinny znale zastosowanie przy zgrzewaniu blach ocynkowanych zanurzeniowo, prowadzonym na zgrzewarkach prdu przemiennego oraz staego (inwertorowych). 1.3. Przeznaczenie wytycznych Wytyczne powinny stanowi podstaw do opracowywania procesw

technologicznych zgrzewania, organizowania stanowisk oraz kontroli jakoci zczy. 2. STANOWISKA DO ZGRZEWANIA W zalenoci od wielkoci produkcji, stopnia mechanizacji procesu technologicznego oraz rozwizania technologicznego procesu zgrzewania, wyrnia si nastpujce podstawowe organizacje stanowisk: SA stanowisko pojedyncze z obsug rczn; SB stanowisko pojedyncze zmechanizowane; SC stanowisko zespolone zmechanizowane. Dla poszczeglnych stanowisk zgrzewalniczych obowizuj pewne specyficzne wymogi technologiczne.

W skad stanowisk wchodz nastpujce podstawowe podzespoy: zgrzewarki prdu przemiennego lub staego (inwertorowe) z waciwym ukadem sterowania; oprzyrzdowanie; aparatura kontrolno - pomiarowa. 2.1. Zgrzewarki Do zgrzewania blach ocynkowanych zanurzeniowo mog by stosowane typowe zgrzewarki produkowane seryjnie, wyposaone dodatkowo w zawr (zawory) pozwalajcy na realizacj zoonego cyklu zgrzewania: ze zmiennym dociskiem w trzech fazach cyklu (program zgrzewania - rys 1). Dane techniczne zgrzewarek produkcji polskiej podano w tablicy 1. Zgrzewarek stacjonarnych punktowych naley uywa do wyposaenia stanowisk: SA w przypadku produkcji jednostkowej i maoseryjnej lub w przypadku zgrzewania detali o uksztatowaniu lub wymiarach uniemoliwiajcych mechanizacj; SB w przypadku produkcji w duych seriach lub gdy wymagana jest cisa powtarzalno wynikw zgrzewania; SC w przypadku zgrzewania detali w gniedzie lub na linii produkcyjnej.

Tablica 1. Dane charakterystyczne zgrzewarek punktowych Wyszczeglnienie danych Typ zgrzewarki Jednostka wymiarowa --V kVA daN kA mm ZPf-40
jednofazowa, prdu przemiennego

Dane liczbowe ZPa-80

jednofazowa, prdu przemiennego

ZPb-160
jednofazowa, prdu przemiennego

ZPI-90

Rodzaj zgrzewarki Napicie zasilania Moc (P 50%) Sia docisku elektrod Prd zwarcia Wysig ramion znamionowa

inwertorowa 3x380 90 100500 21 630

3x380 40 100500 18 630

3x380 80 100500 20 630

3x380 160 150900 24 1000

Zgrzewarki mog by w specyficznych przypadkach obsugiwane przez roboty przemysowe. Robotyzacja powinna polega przede wszystkim na ustawianiu detali na zgrzewarce oraz zdejmowaniu i ustawianiu zgrzanych detali na odpowiednich regaach lub na tamie produkcyjnej. Do zgrzewania konstrukcji zoonych, np. scalania podzespow, naley uywa zgrzewarek specjalnych, wmontowanych w konstrukcj agregatu zgrzewalniczego tzw. konduktora. Zgrzewarki specjalne mog by budowane w oparciu o typowe podzespoy zgrzewarek standardowych lub zaprojektowane indywidualnie dla konkretnego zastosowania. 2.2. Aparatura sterownicza Zgrzewarki prdu przemiennego produkcji krajowej ZPf-40, ZPa-80, ZPb-160 mog poprawnie realizowa trzyfazowy program zgrzewania blach, po wyposaeniu w ukad sterowania MUS1521L. Dane techniczne ukadu sterowania przedstawiono w tablicy 2. Ukad sterowania MUS1521L pozwala na realizacj nastpujcych warunkw zgrzewania: zgrzewanie ze stabilizacj prdu; sterowanie dodatkowym zaworem, umoliwiajcym zmian docisku podczas cyklu zgrzewania; korekt wartoci prdu podczas seryjnego wykonywania zgrzein. Wspczesne zgrzewarki inwertorowe, np. ZPI-90 produkcji polskiej, wyposaone s w ukady sterowania pozwalajce na realizacj wyej wymienionych warunkw zgrzewania (MSI 1002).

Tablica 2. Dane charakterystyczne ukadw sterowania Jednostka wymiarowa -V VA ----

Wyszczeglnienie danych Typ ukadu sterowania Napicie zasilania Pobr mocy Ilo wprowadzanych technologii Ilo przedziaw czasowych Czas narastania prdu do wartoci nastawianej Zakres nastawiania prdw zgrzewania bez stabilizacji ze stabilizacj Wspczynnik stabilizacji Zakres temperatur pracy Wymiary gabarytowe Masa

Dane liczbowe MUS 1521L 220, 50 Hz 40 10 do 15 099 okresw MSI 1002 220, 50 Hz 40 10 do 15 099 ms

10100 % I max co 1 % --o

10100 % I max co 0.1 % co 0.1 kA >10 050 270x145x340 4.0

co 0.1 kA >10 050 440x130x280 6.5

mm kg

2.3. Oprzyrzdowanie zgrzewarek Oprzyrzdowania zgrzewarek maj na celu usprawnienie pracy na danym stanowisku: zwikszenie wydajnoci zgrzewania oraz zapewnienie uzyskania wyrobw o wysokiej i powtarzalnej jakoci. Oprzyrzdowanie zgrzewalnicze naley projektowa indywidualnie dla poszczeglnych wyrobw, uwzgldniajc wielko serii, wano konstrukcji, a w szczeglnoci typ stanowiska zgrzewalniczego. Mechanizacja stanowisk i oprzyrzdowania powinna zagwarantowa niezawodno pracy w penym cyklu produkcyjnym, a take

warunki bezpieczestwa, ergonomii i higieny pracy bezpiecznej dla obsugi oraz personelu wsppracujcego. W przypadku stanowisk zgrzewalniczych, wyposaonych w zgrzewarki inwertorowe, oprzyrzdowanie mona wykona z materiaw magnetycznych, np. stali wglowej. Brak skadowej oporu indukcyjnego w obwodzie zgrzewania sprawia, e materiay magnetyczne wprowadzone w obszar ramion zgrzewarki nie s poddane siom elektromagnetycznym oraz nie ulegaj nagrzewaniu. Materiay magnetyczne wprowadzone w obszar ramion zgrzewarek inwertorowych nie wpywaj na warto natenia prdu zgrzewania. Odnosi si to nie tylko do materiaw oprzyrzdowania, ale rwnie do materiaw magnetycznych zgrzewanych detali, ktre najczciej zmieniaj swe pooenie w obszarze okna zgrzewarki. W przypadku stanowisk wyposaonych w zgrzewarki prdu przemiennego, konstrukcja oprzyrzdowania musi uwzgldni straty, jakie mog wynikn z wprowadzania masy magnetycznej w obszar ramion zgrzewarek. 2.4. Aparatura kontrolno-pomiarowa W zalenoci od stopnia wanoci produkcji lub stopnia mechanizacji procesw zgrzewalniczych, naley stosowa waciwe ukady kontroli procesu zgrzewania. W przypadku stanowisk prostych, w produkcji maoseryjnej (np. SA, SB), aparatur kontrolno-pomiarow naley uywa do ustalania, nastawiania i okresowej kontroli parametrw zgrzewania. Do tego celu mog by uywane: przyrzd Pp-10 do rejestracji prdw i czasw cyklu zgrzewania oraz opornoci dynamicznej obszaru zgrzewania w przypadku zgrzewarek prdu przemiennego; przyrzd PP-16 do rejestracji prdw i czasw cyklu zgrzewania oraz opornoci dynamicznej obszaru zgrzewania w przypadku zgrzewarek inwertorowych; przyrzd do pomiarw siy docisku elektrod (np. TE-1460 firmy TECNA). W technologiach bardziej zoonych, np. w przypadku zgrzewania konstrukcji nonych, naley stosowa ukady sterowania zapewniajce stao i powtarzalno parametrw zgrzewania, a take pomiar i rejestracj wartoci krytycznych (natenie prdu w pierwszym i drugim impulsie oraz warto siy docisku elektrod). Do zgrzewania zoonych konstrukcji na stanowiskach zespolonych, zmechanizowanych (SC), naley stosowa komputerowe systemy sterowania i kontroli, pozwalajce na pene monitorowanie zmian wartoci prdu i docisku podczas realizacji
7

programu zgrzewania. Do tego celu mog suy mikroprocesorowe przyrzdy Pp-10 i PP-16, wyposaone dodatkowo w czujnik do pomiarw siy docisku podczas cyklu zgrzewania. S to przyrzdy przenone, wyposaone w system przetwarzania i gromadzenia danych, pozwalajce na wydruk uzyskanych wynikw na drukarce graficznej, a take przesanie przetworzonych danych do komputera nadrzdnego poprzez cze szeregowe. 3. MATERIAY I ELEMENTY DO ZGRZEWANIA 3.1. Materiay zgrzewane Wytyczne dotycz zgrzewania oporowego punktowego elementw blaszanych, wykonanych ze stali niskowglowych ocynkowanych zanurzeniowo, o gruboci pokrycia 19 m, zgodnie z norm PN-89/H-92125. Blachy ocynkowane zanurzeniowo powinny posiada atest hutniczy oraz okrelon przydatno do zgrzewania oporowego punktowego. Podane w wytycznych warunki zgrzewania oraz trzyfazowy program zgrzewania, mog by wykorzystane do opracowania procesu zgrzewania blach o innych grubociach powoki cynkowej. W przypadku zastosowania do zgrzewania blach z nowych gatunkw stali pochodzenia krajowego lub zagranicznego, naley okreli ich zgrzewalno w oparciu o wytyczne W90/IS-52. 3.2.Przygotowanie czci do zgrzewania W procesie zgrzewania, na stanowiskach zmechanizowanych, przygotowanie czci oraz ich skadanie stanowi jeden z najistotniejszych warunkw technologicznych. Powierzchnie czonych czci powinny by paskie i rwnolege, wolne od zadziorw, wybrzusze, pofadowa, szczelin itp. Powierzchnie czci zgrzewanych, w miejscu czenia oraz stykania si elektrod, powinny by metalicznie czyste i odtuszczone. Wymagania odnonie czystoci i jednorodnoci stanu powierzchni powinny by proporcjonalne do stopnia mechanizacji i automatyzacji procesu zgrzewania. Naley pamita, e stan powierzchni blach bardzo silnie wpywa na trwao elektrod, a przez to na jako i powtarzalno wynikw zgrzewania.

Przy stosowaniu mechanizacji i robotyzacji procesu zgrzewania punktowego blach ocynkowanych zanurzeniowo, naley dy do tego, aby w caej serii bya zachowana powtarzalno warunkw zgrzewania, czyli bya zachowana staa grubo blach, pokry metalicznych, ich jako oraz czysto powierzchni. 4. ELEKTRODY DO ZGRZEWANIA 4.1.Materiay na elektrody Do zgrzewania punktowego blach ocynkowanych zanurzeniowo naley stosowa elektrody klasy A2 ze stopw miedzi utwardzanych wydzieleniowo, z dodatkiem chromu i cyrkonu lub z dodatkiem tytanu i kobaltu, wzgldnie stopw utwardzanych dyspersyjnie, z dodatkiem tlenku aluminium. Dane charakterystyczne materiaw elektrodowych zalecanych do zgrzewania zestawiono w tablicy 3. 4.1.Ksztatowanie elektrod do zgrzewania Elektrody do zgrzewania punktowego naley wykona w miar potrzeb zgodnie z polskimi normami: PN-EN 25184:2000, PN-EN 25821:2000 w przypadku zastosowania zgrzewarek punktowych stacjonarnych lub stanowisk zmechanizowanych; PN-EN 25821:2000 w przypadku zastosowania zgrzewarek podwieszonych. Do zgrzewania naley stosowa elektrody o paskiej powierzchni roboczej. rednica czci roboczej powinna wynosi de = 5 g (g = grubo blachy). W przypadku zastosowania zgrzewarek punktowych podwieszonych, naley uywa elektrod o kulistej powierzchni roboczej. 4.2. Chodzenie elektrod Elektrody podczas zgrzewania powinny by intensywnie chodzone wod. Wydajno przepywu wody, w przypadku zgrzewania na stanowiskach zmechanizowanych, powinna wynosi powyej 4l/h, przy temperaturze wody max 18 oC.

Tablica 3. Podstawowe waciwoci materiaw na elektrody klasy A2 do zgrzewania blach ocynkowanych zanurzeniowo

Rodzaje materiau CuCrZr CuZr MLT CuAl2O3 C15725 C15760

Twardo [HB] 145 118 150 68 HRB 90 HRB

Przewodno elektryczna waciwa [% IACS] min 75 min 85 do 84 min 87 min 78 [MS/m] 44 50 50 do 49 min 50 min 45

Wytrzymao [MPa] Rm 470 330 480 586 627 R0,2 440 310 420 544 572

Wyduenie A5 [%] min 8 13,0 22,2 min 8 min 8

Temperatura miknicia [oC] pow. 500 500 pow. 530 pow. 600 pow. 600

Gsto [g/cm3] 8,90 8,90 8,90 8,86 8,94

10

Z wydajnoci chodzenia zwizana jest wydajno zgrzewania oraz trwao elektrod. Naley zwraca uwag, aby obie elektrody byy jednakowo wydajnie chodzone. Zabudowany osprzt zgrzewarek lub niekorzystny ksztat detalu moe zmieni skuteczno chodzenia jednej z elektrod, co bardzo niekorzystnie wpywa na asymetri cyklu cieplnego podczas zgrzewania, zuycie tej elektrody i w konsekwencji zdecydowane obnienie jakoci uzyskiwanych zgrzein. W przypadku zgrzewania seryjnego, na stanowiskach zmechanizowanych lub obsugiwanych rcznie, spadek jakoci zgrzewania nieodcznie prowadzi do skrcenia serii wykonywanej bez korekty ksztatu czci roboczej elektrod. Wymiana elektrod lub korekta ksztatu czci roboczych podczas seryjnego zgrzewania blach ocynkowanych zanurzeniowo, powinna nastpowa co pewn, ustalon dowiadczalnie na danym stanowisku ilo zgrzein. W przypadku stosowania trzyfazowego programu zgrzewania bez korekty prdu drugiego impulsu, doprowadzanie elektrod do stanu pocztkowego naley przeprowadza nie rzadziej ni co 200 zgrzein. W przypadku zgrzewania punktowego, z zastosowan korekt prdu zgrzewania, czstotliwo wymiany elektrod lub korekt ich ksztatu mona zmniejszy. Ze wzgldu na znaczn grubo powoki cynku, nie zalecane jest wyduanie serii wykonywanej jedn par nie regenerowanych elektrod ponad 600 zgrzein. 5. PROGRAM I PARAMETRY ZGRZEWANIA 5.1. Program zgrzewania Przy zgrzewaniu punktowym blach ocynkowanych zanurzeniowo, naley stosowa trzyfazowy program zgrzewania przedstawiony na rys. 1. W przypadku zgrzewania na stanowiskach zmechanizowanych, program zgrzewania stanowi cz cyklu pracy stanowiska. Poszczeglne czasy programu zgrzewania musz spenia warunki technologiczne zgrzewania (czas docisku wstpnego, czas pierwszego impulsu, czas przerwy, czas drugiego impulsu prdowego, czas docisku kocowego) oraz warunki techniczne stanowiska (czas podniesienia elektrod musi by wikszy od czasu przesuwu elektrod na inne miejsce zgrzewania lub przesuwu detalu).

11

I [kA] P [daN]

Po Iz Io Pz

to

tp

tz

t [s]

Rys. 1. Program zgrzewania blach ocynkowanych zanurzeniowo Io Po to parametry pierwszego impulsu prdu - Faza I.; Iz Pz tz parametry drugiego impulsu prdu Faza II ; tp czas przerwy midzy impulsami Faza III 5.2. Parametry zgrzewania Przy doborze parametrw trzyfazowego programu mona korzysta z parametrw przedstawionych w tablicy 4. Dobr parametrw zgrzewania uzaleniony jest jednak od rodzaju zgrzewarki, dynamiki jej ukadu dociskowego, ksztatu i wymiarw czci zgrzewanych, skutecznoci chodzenia, stopnia mechanizacji itp. Powinien by on poprzedzony badaniami jakoci zgrzewania, przeprowadzonymi na konkretnym stanowisku zgrzewalniczym. Przy doborze parametrw zgrzewania naley pamita, e (wg rys. 1): Faza I, to usunicie powoki cynku ze styku centralnego (relatywnie wysoki docisk Po oraz niski prd zgrzewania Io). Faza II, to wychodzenie obszaru zcza, ochrona styku przed atmosfer (malejcy docisk, brak prdu zgrzewania I = 0). Faza III, to utworzenie prawidowego jdra zgrzeiny z kontrol biec parametrw (parametry zgrzewania - jak dla blach bez pokry, Iz - stabilizacja i kontrola). Ukady sterowania powinny pracowa w opcji zgrzewania ze stabilizacj prdu. W przypadku zgrzewania seryjnego na stanowiskach zmechanizowanych, mona przewidywa

12

korekt prdu drugiego impulsu. Ze wzgldu na du ilo czynnikw wpywajcych na proces zgrzewania, korekt tak trzeba zawsze dobiera dowiadczalnie, w oparciu o badania jakoci zgrzewania, prowadzone na danym stanowisku zgrzewalniczym.

13

Tablica 4. Parametry zgrzewania blach ocynkowanych zanurzeniowo trzyfazowym programem zgrzewania. Zgrzewarka AC
Czas docisku wstpneGrubo blach go Prd oczyszczania Docisk oczyszczania Czas impulsu oczyszczania Czas przerwy Prd Docisk Czas Czas docisku go zgrzewania zgrzewania zgrzewania kocowe-

Uwagi

tw [s]

Io [kA] 6.0 7.0 7.5 7.5 7.5

Po [daN] 350 450 480 500 530

to [s] 0.30 0.30 0.30 0.30 0.30

tp [s] 0.40 0.40 0.40 0.40 0.40

Iz [kA] 9.0 10.5 11.0 11.5 12.0

Pz [daN] 160 200 220 250 280

tz [s] 0.08 0.12 0.14 0.14 0.14

tk [s] 0.30 0.30 0.30 0.30 0.30 Zestawione parametry s orientacyjne, przydatne do pocztkowego ustalania warunkw zgrzewania. Dobr waciwych parametrw zgrzewania musi by przeprowadzony na konkretnym stanowisku zgrzewalniczym, w oparciu o przeprowadzone badania wytrzymaociowe zczy i badania mikroskopowe budowy jder zgrzein. Parametry zgrzewania na zgrzewarce inwertorowej mog by nieznacznie nisze.

0.5 0.7 1.0 1.25 1.5

0.30 0.30 0.30 0.30 0.30

14

Dobr warunkw zgrzewania powinien by przeprowadzony w oparciu o wyniki bada wytrzymaociowych zczy oraz bada budowy strukturalnej jder w serii. Mona w oparciu o przedstawione w tablicy 4 zestawy parametrw dobiera parametry zgrzewania blach rnicych si grubociami (rys. 6). Waciwa korekta prdu zgrzewania, dobrana na jednym stanowisku zgrzewalniczym, moe prowadzi do obnienia jakoci zgrzewania, w przypadku zastosowania jej na innym stanowisku. 5.3. Wydajno zgrzewania Wydajno zgrzewania punktowego blach ocynkowanych na stanowiskach

zmechanizowanych, powinna by uzaleniona od gruboci zgrzewanych blach, intensywnoci chodzenia elektrod oraz uksztatowania zgrzewanych detali. Dla uniknicia wypryskw podczas zgrzewania, a tym samym zapewnienia wysokiej jakoci i powtarzalnoci zczy, wydajno zgrzewania powinna by nie wiksza ni 25 zgrzein/min dla blach cienkich (do 1.2 mm) oraz nie wiksza ni 15 zgrzein/min dla blach grubszych (do 2.0 mm). 6. KONTROLA JAKOCI ZGRZEWANIA Jako zgrzein punktowych powinna odpowiada wymaganiom normy PN-74/M69021. Operacje kontroli jakoci zgrzewania podzieli mona na trzy grupy: kontroli wstpnej, kontroli biecej - w czasie procesu zgrzewania oraz kontroli kocowej. 6.1. Kontrola wstpna obejmuje: sprawdzenie zgodnoci materiaw z waciwymi atestami, sprawdzenie zgodnoci wykonawstwa detali z dokumentacj techniczn, sprawdzenie sprawnoci urzdzenia i aparatury zgodnie z dokumentacj technicznoruchow,

15

 sprawdzenie nastaw warunkw zgrzewania (sprawdzenie parametrw zgrzewania, parametrw kontroli, regulacji, sygnalizacji i rejestracji itp.) zgodnie z kart technologiczn procesu. Podczas kontroli wstpnej powinno si sprawdzi wraliwo blachy na procesy zgrzewalnicze. Od wraliwoci danego materiau zaley dobr warunkw zgrzewania. 6.2. Kontrola bieca W najprostszym rozwizaniu kontrola bieca polega na cigym sprawdzaniu pracy urzdzenia, prawidowoci przebiegu procesu oraz jakoci pocze przez ogldziny zewntrzne, wykonywane przez operatora zgrzewarki w trakcie zgrzewania. Kontrola bieca na stanowiskach zmechanizowanych i zrobotyzowanych powinna by realizowana przez specjaln aparatur kontrolno-pomiarow, zaprogramowan zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego. W przypadku produkcji w duych seriach lub gdy wymagana jest cisa powtarzalno wynikw zgrzewania, zalecanym rozwizaniem jest pomiar, rejestracja (w pamici komputera) oraz sygnalizowanie przekrocze zaoonych zakresw parametrw technicznych (prd zgrzewania, sia docisku elektrod). Po przekroczeniu zaoonych granic, ukad sterowania i kontroli pracy zgrzewarki sygnalizuje fakt niezgodnoci z optymalnymi warunkami zgrzewania i wycza program zgrzewania. Od decyzji operatora (lub technologa) zaley dalsza praca lub modyfikacja programu zgrzewania. Na stanowiskach zgrzewania seryjnego, w przypadku zgrzewania z korekt prdu zgrzewania, ukad sterowania zgrzewarki powinien prowadzi na bieco kontrol wartoci prdu, realizowanego programu zmian siy docisku, blokowa prac zgrzewarki w przypadku przekroczenia zaoonych granic, podwysza prd zgrzewania - zgodnie z programem korekty i sygnalizowa oraz wycza zgrzewark w momencie zuycia elektrod. Kontrola bieca procesu zgrzewania zaley w bardzo duym stopniu od nowoczesnoci stanowiska zgrzewalniczego i typu zgrzewarki stosowanej w produkcji. Najnowsze ukady sterujce i kontrolujce proces zgrzewania pozwalaj na precyzyjny wybr korekty warunkw zgrzewania, umoliwiajcych zgrzewanie seryjne w produkcji masowej bez wypryskw, z gwarantowan jakoci budowy strukturalnej jdra zgrzeiny. Przykadowy wydruk rejestrowanych parametrw zgrzewania przedstawiaj rys. 2 i 3. Struktury prawidowo wykonanych zgrzein przedstawiaj rys. 4 i 5.

16

6.3. Kontrola kocowa Po prawidowo przeprowadzonej kontroli wstpnej oraz biecej procesu zgrzewania, kontrola kocowa powinna potwierdzi wysok jako wyrobu. W przeciwnym wypadku, narzuca konieczno modyfikacji, przeprowadzanych dotychczas, metod kontroli wstpnej i biecej. Kontrola kocowa powinna obejmowa: badania wasnoci mechanicznych zczy oraz wasnoci eksploatacyjnych wyrobu, sprawdzenie zgodnoci ksztatu i wymiarw wyrobw z warunkami technicznymi odbioru, badania budowy strukturalnej zgrzein (wyrywkowe).

Rys. 2. Przebieg prdu I oraz opornoci dynamicznej R, rejestrowane przyrzdem Pp-11. Zgrzewarka prdu przemiennego.

17

Rys. 3. Przebieg prdu I oraz siy docisku P, rejestrowane przyrzdem PP-16. Zgrzewarka inwertorowa

Rys. 4. Fragment struktury zgrzeiny punktowej, wykonanej na blachach ocynkowanych zanurzeniowo 1.25 +1.25 mm. Parametry zgrzewania: tablica 4. Traw. Nital. Pow. 40 x

18

Rys. 5. Fragment struktury zgrzeiny punktowej, wykonanej na blachach ocynkowanych zanurzeniowo 0.5+1.25 mm. Parametry zgrzewania: Io = 5 kA, Po = 220 daN, to = 0.40 s, tp = 0.60 s, Iz = 7 kA, Pz = 160 daN, tz = 0.18 s. Traw. Nital. Pow. 40 x Badania wasnoci mechanicznych zczy, dla konkretnych wyrobw, mog by wykonywane w rnym zakresie. W przypadku stosowania skutecznej kontroli biecej, wasnoci mechaniczne zczy mog by sprawdzane wyrywkowo. Badania mechaniczne zczy i wyrobw powinny by wykonywane w oparciu o istniejce przepisy i normy krajowe czy midzynarodowe (PN-74/M-69782, PN-M-69006). Sprawdzanie zgodnoci ksztatu i wymiarw wyrobw, w przypadku produkcji prostych i maych elementw, mona dokonywa przy uyciu przyrzdw pomiarowych i przymiarw. Sprawdzanie wymiarw i ksztatw duych wyrobw, jak np. karoserii samochodowych, wykonywane jest przy pomocy robotw kontrolnych. Ocena jakoci zgrzewania wyrobw z blach ocynkowanych zanurzeniowo, musi by wykonywana w oparciu o okresowe badania budowy strukturalnej zgrzein. Od rodzaju i odpowiedzialnoci konstrukcji zaley czstotliwo bada metaloznawczych zgrzein w serii. Ocena poprawnoci zgrzewania przeprowadzona jedynie w oparciu o badania wasnoci mechanicznych zczy nie jest wystarczajca.

19

7. KWALIFIKACJE ZGRZEWACZY Wymagania odnonie kwalifikacji obsugi stanowisk zgrzewalniczych uzalenione s od rodzaju tych stanowisk oraz rodzaju wykonywanej pracy. Przy pracy na stanowiskach prostych, obsugiwanych rcznie przez operatora, wymagane jest przeszkolenie personelu w zakresie obsugi i warunkw BHP stanowiska, a take w zakresie technologii zgrzewania blach ocynkowanych oraz kontroli biecej i kocowej jakoci zgrzewania. W przypadku pracy na stanowiskach zmechanizowanych, operatorzy zgrzewarek dozoruj przebieg operacji zgrzewania oraz czuwaj nad prawidowoci pracy poszczeglnych urzdze stanowiska. Przeszkolenie powinno obejmowa dodatkowo obsug wszystkich urzdze kontrolujcych i nadzorujcych prac stanowiska. 8. LITERATURA: 1. PN-M-69006. Prby technologiczne zczy blach zgrzewanych punktowo lub garbowo. 2. PN-89/H-92125. Stal. Blachy i tamy ocynkowane. 3. PN-74/M-69021. Wytyczne projektowania, wykonania i kontroli zczy zgrzewanych punktowo. 4. PN-74/M-69782. Prba statyczna cinania zgrzein punktowych. 5. PN-74/M-69020. Klasyfikacja jakoci zgrzein punktowych. 6. PN-EN 25821:2000. Elektrody nasadkowe do punktowego zgrzewania rezystancyjnego. 7. PN-EN 25184:2000. Elektrody proste do punktowego zgrzewania rezystancyjnego. 8. PN-EN 21089:2000. Poczenia stokowe elektrod w urzdzeniach do zgrzewania punktowego. Wymiary. 9. W-90/IS-52. Wytyczne. Metodyka oceny przydatnoci blach do punktowego i grabowego zgrzewania na zakadk. Gliwice 1990 r. 10. PN-EN ISO 14273 Wymiary prbki i procedura badania na cinanie zczy zgrzewanych rezystancyjnie punktowo, liniowo i garbowo.

20