Você está na página 1de 68

.

,
>

:tmm^f
waln
.

^xcerpio do 1f

livro

TLmduo

feii por

j4*

fortuna 'Barro

'Rcviia por

Jo Oiicica

4o a

EDIO

(9 (D

1950
! "

fUI

TECKOPfilKT GrICA

SA

s3r~~*t

%.

B7

'.-

jy.Vf. yr.T"\

, '

.?!E!L'l:

Esta terceira edio difere das outras

apenas

pela

disposio

dos

trechos,

em

cada pgina.
Dificuldades
de,

maiores

impediram-nos
publicar
o
pri-

conforme

pretendamos,

segundo volume, o que faremos na


meira oportunidade.

Grata estamos a todos os que colabo-

raram conosco na divulgao desta obra


do grande Ovdio.

4 Forturm

Bsypros

-.

.-^r-ass-^.-^

(da

2.

edio)

"Metamorfoses" acolhida que mereceu a nossa traduo de incentivou-nos na preparao desta nos meios estudiosos o latim, 2." exatamente feita como a primeira.

edio,

"MetamorfoCurwpria-nos dar a pblico os demais livros de jaz-lo avna nesta nos permitiu ses". A escassez do tempo no
edio.

No

obstante, muito

em

hreve, aparecera o

2." livro.

autora.:

"
I

Jj

<

EXRDIO
(da 1/ edio)

em

Este livro nada mais do que a coletnea de trabalhos jeitos nossas aulas de latim.

Como, no aluai 'programa, as Metamorfoses de Ovdio devem ser estudadas na 4." srie ginasial, resolvemos publicar esta traduo (toda ela feita sem preocupao literria, mas ao p da letra) a fim de fa,cilitar o aprendizado aos nossos alunos.
Se for ele bem aceito, publicaremos os demais livros. Se, porm, no tiverem, por qualquer circunstncia, acolhida dos professores e alunos de latim, deixaremos em meio a nossa empresa; pois, no nos move nenhuma vaidade; unicamente pensamos tornar-nos til fazendo acessvel e mais interessante a leitura das obras de
Ovdio.

estudo do latim apresenta utilidade esttica, moral e pedaggica. Da, ser ele indispensvel aos que aspiram a uma cultura slida. Ter como campo mais vasto na vida intelectual quem puder No obstante, luler no original as admirveis produes latinas. crar sempre quem ler uma traduo altura da obra.
.

tanto,

se conseguimos tal escopo. Diligenciamos, entrepara tornar nossa empresa tanto quanto possvel perfeita, dentro das nossas parcssimas possibilidades, embora ajudada pelo

No sabemos

professor Jos Oiticica.

SS^^C^i^."-.^^:^^ -'---^-

:-

:-:t-:^l.

ALGUMAS NO TGIAS SOBRE OVDIO


NASQ nasceu 43 anos anes PUBLIUS OVDi Tinha grande inclinao para a yVcudo!' em Romp
da era
cris-

Embora promear~fazer a vontade do pai, foi estudar advocacia. em verso que Ovdio .fazia, sua prptesse renunciar s musas, era
messa...

poesia; mas,

Plotius Grippus, o Teve, dizem, por mestres de eloquncia, Fuscus e Portius Latro. maior, gramtico da poca, Arellius Aperfeioou seus estudos em Atenas.

cerimonia imporFoi quando fez a barba pela primeira vez, que leu talvez o seu primeira trabalho em tante entre os romanos, pblico. dignidade Exerceu advocacia e foi decnviro; no aceitou a avaliar a responsabilidade que cairia sobre senador, por sgber

de

seus ombros e para que no se achava

com

foras.

antepassado Naso, dizem ter le herdado de um seu como tambm ocorreu a Ccero que tinha este muito narigudo, proeminncia no nariz, nome por ter ,um dos seus antepassados uma eris) (cicer, tal como um gro de bico Amores. principais de Ovdio foram: Heroidas; Os As obras remdio do amor; As metamorsrie de elegias; A arte de amar; O

O nome

foses;

Os

fastos;

As

tristes;

As

pnticas.

As Metamorfoses so

a sua obra prima.

iMijuamaigawrn

METAMORFOSES DE OV1DH
LIVRO
i

INVOCAO.

In

noua

fert anirnus

mutatas dicere formas


illas)

Corpora: Di, coeptis (nam uos mutatis et Aspirate mis, primaque ab origine mundi

Ad mea perpetuum
-'"'../

deducite tmpora carmen

'!

O CUS. ;A CRIAO.
.

Ante mar

et terras et,

quod

tegit

omnia, caelum,

Unuserat

tot naturae uultus in orbe,

Quem

dixere Chos, rudis indigestaque moles,


nisi

Nec quicquam

pondus

iners,

congestaque eodem

Non bene iunctarum discrdia semina rerum. Nullus adhuc mundo praebebat lumina Tian, 'Nec noua crescendo reparabat comua Phoebe,
Nec eircumfuso pendebat
Ponderibus librata
suis,

in aere tellus

nec bracehia longo


pontus

Margine terrarum porrexerat Amphirite:

Quaque
.

fuic telius, illic et

et aev.

Sic erat insabils tellus, innabilis unda,

Lucis egens aer. Nulli sua forma manebat, Obsabatque aliis aliud, quia corpore in uno
Frigida pugnabant calids, humentia
siccis,

Mollia

cum

duris, sine

pondere habeniia pondus.

SEsCA33SSE2

"

METAMORFOSES DE OVDIO

ORDEM' DIRET
(Meus)

(1)

TRADUO
Meu
esprito

me

leva a cantt.

animus

fert

dicere

for-

mas mutatas in noua corpora: Di (nam et -uos mutastis aspirate


illas)

as formas transmudadas em nove corpos: deuses! inspirai-me .i: que vs tambm as transformas
tes)

coeptis

mis,
.

que

ded'ucite
ori-

carmen perpetuum ab prima


gine

minha empresa e conduzi meu canto ininterrupto desde as primeiras origens do mundo at &

mundo ad mea tmpora.


"
-

minha poca.
caras

I.

cffta.

Ante mar et terras et es quod tegit omnia, unus erat uultus naturae in todo orbe, quem tixere Chos, moles rudis indigestaque. Nec quicquam (erat) nisi pondus iners, congestaque eodem semina discrdia rerum non bene ranetarum. Adhuc nullus T&tan praebebat lumina mundo. Nec Phoebe crescendo reparabat noua comua, nec tellus pendebat in aere eireumfuso, iibrata. suis ponderibus, nec braechia porrexerat Amphitrite margine longo terramm. Quaque
1

Antes do mar, da terra e do cu que cobre tudo, um s era o aspecto da natureza em todo o orbe, a que chamaram (que era chamada)

Cus, massa

grosseira e in-

forme.
inerte

Nada
e,

havia

seno

peso

amontoadas no mesmo

lugar, sementes discordes das cou.

sas

no bem reunidas. Ento, nenhum Tito (2) dava luminares ao mundo. Nem Febo, no crescente, refazia seus novos cornos, nem a terra pendia no ar cireunvolente, sustentada no seu prprio peso, nem Anfitrite estendera os braos pela orla alongada Onde quer que. houdas terras. vesse terra, a havia mar e ar, Assim, a terra era instvel, ina~ vegvel a onda, o ar privado de A nada permanecia a sua luz. forma (nada permanecia com. sua forma) e uma cousa obstava s outras, porque num s corpo o frio lutava com o quente, o mido com o sco y o mole com o duro, o que
:

uit
et

tellus,

illie

(erat)

et

pontus,
lucis.

aer.

Sic tellus erat instabilis,

innabilis
Nulli

unda,

aer- egens

manebat sua forma,

aliud

obstabatque aliis, quia in uno corpore frigida pugnabant clidas,

humentia
dere.

siccis,

mollia

cnm

duris,

habentia pondus (cura) sine pon-

tem peso com

sem

peso.

(1)

Entende -se por dlrea a ordem seguida na traduo, por nos parecer embaraosa e, s vezes, incompreensvel a ordem rigorosamente l.

gica.

(2)

Para os nomes prprios, ver a explicao no fim do

livro.

12

A.

FORTUNA BARROS
diremit.

Hanc Deus -et melior litem natura

?Nam

caelo terras et terris abscidi. undas,

Et liquidum spisso secreuit ab aere eaelum.

Quae "postquam

euoluit caecoque exemit aceruo,

Dissociata locis concordi pace ligauit,

Tgnea conuexi uis et sine pondere caeli

Emicuit summaque locum

sibi fecit in arce;

Proximus

est aer

illi

leuitate loeoque,

Densior his tellus elementaque grandia traxit

Et pressa est grauitate sua; circumfluus umor

Ultima possedit solidumque coercuit orbem.


;Sic, s ubi dispositarn, quisquis fuit ille
",

Deorum
redegit;

Congeriem

secuit,

sectamque

in

membra

'Principio terram,- ne

non aequalis ab omnia


hi

Parte foret, magni speciem glomerauit


v

orbis.

Tunc

freta diffdit, rapidisque tumescere uentis

lussit, et
!

ambitae circumdare litora terrae,


.:

Addidit

et fontes et stagiia

immensa

lacsque^.

v^lxirnnaque obliquis: ;einxit deoliuia


'^Qiiae/, :drars\':;:locis .-prtim
:

Tipis,;:'; ^;>:
-.'

sobentur val2->ipsa,i

>vln .mar'. v peruenunt paftiiru;


..

campque vreep a;

METAMORFOSES DE OVDIO
Deus et natura melior diremit nane litem; nam afoseidit terras
caelo,

unda terris, et secreuit liquidum caelum ab aere spisso. Que, postquam euoluit quae, exemit eaeco
ta, locis,

Deus e uma naturesa -melhor dirimiu esse contraste; pois separou as terras, do cu, as ondas,
das terras, e apartou o lquido cu, do ar espesso. Depois que os fez sair (os elementos) 8 os safou daquele acervo informe, coordenouseparados em seus lugares, os, com paz concorde (sem se atropelarem). A fora gnea e impondervel do cu convexo raiou e criou para si um lugar no alto da ci-

"vceruo, ligauit dissoeia-

pace concordi. Uis ignea et sine pondere caeli conuexi emicuit


f ecit

loeum

sibi

in
illi

summa
leuitate

arce; aer est

proximus

que loco; tellus densior bis traxit elementa gr and ia et pressa est grauitate sua; umor circumfluus poasedit ultima que coercuit orbem, solidum.
Sie,

quisquis

ille

deorum.

uit

secuit

congerienr

ufoi

dispositanx

que redegit, sectam in


Principio

memfora.
aequalis

ne non

foret

ab mnia in speciem
diffudit

parte, glomerauit terram

dade (do universo) o ar lhe est prximo (vem logo abaixo) em leveza e colocao; a terra mais densa que eles atraiu elementos grandes e ficou opressa pelo seu peso; o lquido (a gua) concun fluente ocupou os ltimos (lugares mais profundos) e eonstringlu
;

magni

orbis.

Tune

o orbe

s(

freta que iussit lumescere uentis rapidis et circumdare


litora

ambitae terrae.
et

Addiit et

Assim, seja qual fr dos deuses, algum dividiu a massa logo que foi disposta e reuniu-a, dividida

fontes

immensa stagna

que

em
no
tes,

partes.

No

princpio, para que

?aeus que einxt ilumina deeliuia obliquis ripis quae, diuersa locis, partim sorbentur ab ipsa, partim.

fosse plana

em

todas as par-

pamenitmt in mar, que recepta

aglomerou a terra sob a forma de nm grande globo. Ento, rompeu os mares, mandou-os .entumeser-ss com. os ventos arrast&ntes (ou impetuosos) e circundar os litorais em. volta da terra. Reuniu fontes, imensos estagnos (banhados) e lagos e cingiu os
'

rios

declives

com

sinuosas mar,

gens, as quais, deluentes eonfor= me os lugares, era parte, so

absorvidas pela prpria terra,

em

chegam ao mar, das neste campo


parte,

e,

recebi-

...l

' r AVI Sls ttt

>\

wttttiitfx*^

J.4

A.

FORTUNA

BARROS

Liberioris aquae. pro ripis litora pulsant.


:

Lissit et

extendi campos, subsidere uulles,


tegi siluas,

(Aonde

lapidosos surgere montes.

Uix- en limitibus dissaepserat

omnia

certis.
lia,

Cum, quae pressa diu massa

latuere sub

Sidera coeperunt tot eferuescere caelo.

Ne u

rgio oret ulia suis animantibus orba,

Astra tenent caeleste solum iormaequc Deorum,


Cesserunt.
nitidis

habitandae piscibus anclac,

Terra feras eepit, uolucres agitabilis aer.


Sanctius his animal mentisque capacius altae

Deerat adhuc, et quod dominari in ceiera psset.

Natus homo
Tile

est, siue

hune

dillino sernine fecit

opifex rerum. rnundi melioris origo.

Siue-recens tellus, seduetaque nuper ab alto


Aethere, cognati retinebat semi na caei:

Quarn satus Iapeto, rnixtam fiuuia OUS


Finxit in effigiem

Lincis,

moderantum cursem Deorum.


terrani,

Pronaque cum speetent animalia eetera Os homini sublime


3 W5St,
et

dedit,

caelumque uidere

erectos ad sidera lollere uuitus.

METAMORFOSES
aquae
ripis.
.

Dl

15

liberioris,

pulsant litora pro

de guas mais desoprimidas, batem as praias em vez das ribanceiras.

Et

iussit

campos

extendi,

E mandou

os

campos

alar-

fronualles subsidere, diluas tegi


de,

garem-se,

montes lapidosos surgere.


n.

abaixarem-se os vales, cobrirem-se de fronde, as selvas elevarem-se montes pedregosos.

Crla @ fc^niem..

Uix dissaepserat ea omitia lixtitibus certis, 'cum sidera quae diu latuere sub illa massa pressa, coetot -caelo. rgio forefc orfoa suis aniMeu nlla mantibus, astra que formae Deo rum tenent solum caeleste; nndae cessernnt habitandae piscibus ni~

perunt-

effrueseere

eterminara' (Deus) cousas todas em limites ceressas os astros que, por tos, quando muito tempo, jazeram sob aquela

Apenas

massa comprimida, comearam a que cintilar em todo o cu. Para


.

nenhuma, regio
de: viventes

fosse

seus.

os

destituda astros e as

titis;

terxa cepit feras, aer agita


uoiucres.
'

blis

animal sanetius his que eapaeius mentis aitae. et quod posset dbmmri. n tera. Natas est homo; siue ille opifes
dbJic "
deera/fc
.

entidades divinas ocupam a morada celeste; as guas pararam paTa ser habitadas por. peixes ful~ mentes" a terra recebeu feras, o ar
:;

movedio, aves.

rerum,
iiune

origo:

mundo

ntelioris f ecit
.

semine diuino, siue tellus recens que nuper sedueta ab alto Aethere retinebat. semana caeli cognati; stus lapeto inxit quam,

mixtam undis lmiialibus, :ln etfisdem Deorum moderantum cuheta. Que cum. cetera. animalia spectenc

animal mais nobre que esses, mais capas, de mente sublime e que pudesse dominar sobre os outros. Nasceu o homem; ou aquele artfice das cousas, origem do mundo melhor, a o ies cora semente divina, ou recente e, havia pouco, seterra

Ainda

saltava

' ^

terram prona, deditVhomini os ;su;biime que iussit uidere caeluxn et tollere ad sidera uultus ^rectos.

parada do alto ter, retinha as sementes do cu afim; o nascido de Japeto ajeitou-o, misturada com guas fluviais, segundo a efdos deuses governantes de gie E, enquanto os todas as cousas. pronos olham a outros animais
terra,

deu ao homem rosto erguiledo e'mandou-o olhar o cu e


vantar
erectas.

para

os

astros

as

faces

16

Ric.

modo quae

uerat rudis et sinc imagino. tollus

rnd.Uit ignotas

hominum conuersa

figuras.

;f

^^ lll.
s

AS

QUATRO IDADES.

urea prima

sat est actas;"' quae, uindice nullo,


lege, fidem

Sponte sua, sine

rectumque

colebat.

Poena metusque aberant; nec uerba minacia


Acre legebantur, nec supplex turba timebal
Judieis ora sui, sed erant sine uindice tuti.

fixo

Nondum
Montibus

caesa suis, peregrinum ut uiserct orb^m


in liquidas pins descenderat 'Lindas,
litora norant.

Nullaque mortales, praeter sua,

Nondum
Non

praecipites cingebant oppida fossae;

galeae,

non

ensis erant; sine militis usu

Mollia securae peragebant otia gentes.


Ipsa quoque irnmunis, rastroque intacta, nec
uliir-;

Saucia uomeribus, per se dabat omnia

tellus;

Contentique

cibis nullo

cogente creatis,

Arbuteos etus montanaque fraga legebant,


Cornaque,. et in duris haerentia
.Et

mora

.rubetis,

quae decideran patula lunis arbove glaruia


erat

Uer

aei.crnum, placidique tepontibus auris

iv/fnlcf-bant'

zfohvri natos sine semine flores.

/IETAMORFOSES

BE

GVADlv

17

Assim, a terra, que, havia pouso.


fiiis et sine imagine, versa figuras ignotas homnum.

iiianro conb-eij,

transformada; as -ficaras conhecidas cios homens:

clss

III.

s GHat
*

tctaes

Frini
QUiS,

uilo

aetas urea sat ulndice, sponte

est.

sus,

criada,

primeira idade, de ouro, foi' a qual, sem nenhum re-

sine le e

colebat idem esue rec~

pressor,

Poen que metus aberant; tum. uerba rainaeia iegebantur aere nec
fixo,

espontaneamente, sem lei, observava a justia e a retido.

castigo e o
;

medo eram
se

inexis-

nec

turba- supplex
-

timebat

tentes

ora sui iudicis; sed erant tuti sinsPinus caesa montibils, uindice. nondum descenderat in lquidas
undas, ut uiseret orbem peregrinum; que mortaies norant nulla litora, praeter sua. Possae praeepites nondum eia-' gebant oppida; non erant galeae. non ensis; gentes securae perage.

liam .-palavras ameaadoras no bronze imutvel, nem a turba splice temia as palavras do seu juiz;, porm, todos estavam seguros sem repressor. O pinho, cortado em seus montes,ainda no descera s lquidas.' ondas para visitar regio estranha;
e os mortais

nem

da)
sua.

nenhuma

no conheciam (ainpraia, a no ser a

fcant mollia otia sine.. usi niiiitis.

Ipsa- tellus

immunis que intacta rastro, nec quoque saucia. uomeQue, ribus, dabat omnia per se.

Fossos precipites ainda no cingiam as cidades; no havia nem


capacetes,
seguros,

nem

espadas; os povos,
-

contente ibis creatis nullo cogenfetus arbuteos, que te, legebant 'fraga montana. cornaque et mora haerentia in. duris rubetis, glandes quae deciderant arbore patula louis. uer- erat aeternum., que ze~
phyri
placidi,

fruiam seus tranquilos A lazeres, sem uso de soldados. mesma terra, imune e intacta do arado, nem tambm rasgada peE, las relhas, dava tudo por si. satisfeitos com os alimentos nascidos

auris

epentibus,

sem ningum

os obrigar, eo-.

mulcebant flores natos sine semine.

Ihiam (os homens) os frutos dos medronheiros, os morangos monteses, as cerejas e as amoras presas s moitas silvestres e as glandes que caam da rvore frondosa de Jpiter. A primavera era eter-

na, e os zfiros plcidos, com. auras tpidas, acariciavam as flores

nascidas sem semeadura.

.18

FORTUNA BARROS

Mox

etiam fruges tellus inarata fere!


aristis;

Nec renouatus ager grauidis canebat


Flumina.iam
Flauaque de
lactis,

iam ilumina nectaris


ilice

ibant,

uiridi stiilabant

mella.

Postquam, Saturno tenebrosa in Trtara misso,

Sub loue mundus


Auro

erat, subiit

argntea proles

deterior, fuluo pretiosior aere.

Juppiter antiqui contraxit tmpora ueris.

Perque hiemes, aestusque,

et inaequales

autumnos,

Et breue uer, spatiis exegit quattuor annum.

Tum primum

siccis aer

feruoribus ustus

Canduit, et uentis glacies astricta pependit-r,

Tum primum

subiere domus:

domus antra
ui.rgae.

fuerunt,

El densi frutices, et uinctae cortice

Semina tum primum longis cerealia

sulcis

Obruta sunt, pressique lugo gemuere iuuenci.


_

Tertia post- illam successit aenea proles,

Saeuior ingeniis et ad hrrida promptior arma,

Non

scelerata tamen.

De duro

est ultima ferro.

Protinus irrupit uenae peioris in

aeuum

Omne
n

nefas.

Fugere pudor uerurnque fidesque

quorum subiere locum fraudesque doique

1ETAMORPOSES BE GVIDIO
TeMus
etsm

Marota

eressi

terra,

embora no

.arada,,

prs-

ciisia

logo

em

frutos-;

mins iam
taris;
c!e

ictls, iaai ismiiia s<c~


in-ella

o embranquecia
de'

seguida too estio) campo no renovado


d;;

largas
leite,
meles'--

espigas:

que flaua

itillafosrit

fiuiarn ora rios

de

iiirddi iliee.
.

praia; flavos
que,

ora rios distilavam

misse Satufs' .Potquam, Trtara tenebrosa miirxdms


gate

in

da verde azinheira.
Depois

srst-

mandado Saturno

one,

subiit

eteeiior auro, pretiosir

proles gtrgentea nteo aere,

para. o' Trtaro 'tenebroso, .o', mula--..' do ficara sob Jpiter, sobreveio
mais"

Juppiter contraxlt tmpora antipsi neris que exegit armiiii cpaiiior spatlis per iiemes, que -aesiis et Inaequales ati.tumnos' et forene uer. Tubi primusi aer nstiis siseis

eruor&us.
eanditit
t/icta et

glacies

'cs^eixi':-

i?-s-~

ueriiic.

Ttun primuo.
friiicss

sl.

biers
t**a

domus: donius usruBt


et

y.n~

densi

et

nlssfi

uinetae cortic.

Tum primism. seobrata smit longis sulcis que iuuenci gernuere press! ter tia proles Post illam iuge. aenea suecessit, saeuior -ingeniis et promptior ad arma hrrida, tamen non seelerata. Ultima est de du.ro ferro. Protinus omne nefas
mina
eerealia
irrupit

a era da prata, inferior do ouro,-, preciosa sue a do fulvo bronse. -Jpiter reduziu a durao da antiga primavera e dividiu o ano em" quatro fases pelo vero, designa! outono e curta primavera. Ento, pela. primeira ves, '. o ar quente, coi 'g ardores ..estivais,-. ensandeceu- e o :g!o ficou suspenso, contrado pelos ventos, Ento, pela primeira ves -surgiram abrios abrigos foram.' os "antros, as densas ramadas e varas amarradas com cascas. Pela 'primeira vez, as sementes dos cereais ^s): gos:

enterradas
novlxiQS

em

gemeram

longos sulcos e dsopressos; peio


:
:

in aeuum uenae peioris. Fugere pudor, que uerum que fides in locum quorum subiere que fraudes que doli

jugo. Depois daquela, a raa terceira, .a do bronze, seguiu-se^ mais

cruel

nimos e mais pronta (disposta s) para .as armas terde


todavia,
"foi
:

rveis;

no
;.

criminosas.

do "duro ferro.' Xogo irromperam messa- era ;;-de metal "inferior, "todas .as ;;;coiis.as nef andias.. Fugiram v q pudor,;.?a;
ltima

:,:

;''

"

.'verdade "e

dos
'

:&-[le^^y ^m[\p$^' quais: spbre?ietam;>Es;:fraude^:


:

-m

dolpis/.:;.'".''--'

';:''..

''^'^y-^^^M

20

A.

FORTUNA BARROS

Insidiaeque et uis et amor sceleratus habendi.

Vela dabant uenfs (neque

@#f)iic

bene nouerat

illos

Nauita), quaeque diu steteygs* in montibus


Fluctibus ignotis insultauere ca^inae;

altis,

Communemque
Cautus

'prius,

ceu lamina

soiis

et

auras,

humum

longo signauit limite mensor.

Nec tantum segetes alimentaque debita diues


Poscebatur ftumus, sed itum est in uiscera terrae,

Quasque recondiderat, Stygiisque admouerat umbris,


Effodiuntuir opes, irritamenta
/

malrum.

Iamque nenens ferrum ferroque nocentius aurum


Prodierat; prodit bellum,

quod pugnai urpque.

Sanguineaque manu crepitantia concutit arma.


Vivitur ex .rapto; non hospes ab hospite tutus,

Non

socer a gnero; fratrum

queque graia rara

est.

Imminet

exitio uir coniu.gis, illa mariti;

Lurida terribiles miseent aconita nouercae;


Filius ante

diem ptrios

inquirit in annos.

Victa iacet pietas, et uirgo eaede madentes

Vitima eaelestum terras Astraea

reliquit.

Neue

foret terris securior arduus aeher,

ffectasse ferunt

regnum

eaeleste Gigantas,

METAMORFOSES

DE

OVDIO

21

que insidiae et uis et amor sceleratus habendi. Dabant uela uen(nauita neque nouerat Mos tis bene adhuc) que carinae quae diu
steterant in altis montibus insultauere fluctbus ignotis; que cautus mensor si.gnauit, limite longo,

as insdias, a violncia e a nsia criminosa de possuir. Davam velas

aos ventos (o nauta no os conhecia bem ainda), e as quilhas que,

por

huraum prius communem, ceu lumina solis et auras. Nec tantum hmus diues poscebatur segetes
que alimenta debita, sed itum est in uiscera terra; que opes, irritamenta malorum, quas recondiderat

estiveram nos nas ondas ignotas; e o cauto agricultor marcou com extenso limite (sulcos extensos) a terra dantes comum como a luz do sol e as auras (o No somente se exigiram ar). terra ubrrimas searas e alimentanto

tempo,

altos montes, atiraram-se

tos (o
e

(por

ela)

devidos,

porm

foi

umbris Stygiis, effodiuntur. Que iam prodierat ferrum nocens que

homem)

entranhas da terra;

as riquezas, estmulos dos males,

aurum nocentius

ferro;

prodit bellum quod (homo) pugnat utroque, que concutit arma crepitantia

sanguinea

raanu.

Viuitur

que ela (terra) escondera e levara para as sombras do Estige, foram J (a terra) produarrancadas. zira o ferro pernicioso e o ouro

ex

rapto;

hospite,

non tutus hospes ab non socer a gnero; quoest.


illa

mais pernicioso que o ferro; produz a guerra porque luta

(o

que gratia fratrum rara imminet exitio coniugis,


riti;

Vir

homem)
(metal);

com
e

um

com

outro
Vive-se

man

percute

com sangunea

terribles

nouercae
filius

miscent

mo

armas

crepitantes.

aconita

lurida;

inquirit

lacet diem. Astraea reliquit terras madentes caede ultima caelestum. Neue arduus aether foret securior terris, ferunt Gi-

annos

ptrios

ante

uicta pietas;

et uirgo

do roubo; no (est) seguro o hspede de seu hospedeiro, nem o sogro, do genro; at o perdo dos irmos raro. O homem sobrevigia o assassnio da esposa esta, o do marido; as terrveis madrastas

gantas afectasse regnum caeleste,

ministram
te;

o acnito

empalideceu-

o filho inquire os anos (restantes) ao pai antes do dia. Jaz vencida a piedade; e a virgem Astria deixa as terras ensopadas com a morte ltima dos celcoias (dos habitantes da idade do ouro).

Para que o alto ter no fosse mais seguro do que a terra, dizem terem os gigantes desejado o reino
celeste

ifc*
!

mv.

W
22
A.

FORTUNA BARROS

Altaqu congestos struxisse ad sidera montes.

Tum, pater omnipotens miss perfrgit Olympum

^lumi-ne^ et excussit subiectae Pelion Ossae.

O br

li

ta

moile sua
iijiult

cum

corpora dir iacerent,

Perusam
'

natorum sanguine Terram

|f .vi

Imrriaduisse ferunt, calidumque animasse cruorem,


Et,

ne nulla suae stirpis

monumenta manerent,
-Sed et
illa

In faciem mertisse hominum.

propago
caedis,

Contemptrix Superurn, saeuaeque auidissima


;

Et uioient|c
:

fuit;

scires e sanguine natos.

lllil

IV

CONSELHO BOS DEUSES; FALA DE JPK


ut

Quae pater
llll

summa

uidit Saturnius arce,

Ingemit

et.

facto

nondum

uulgata recenti,

Foeda Lyjoniae referens conuiuia mensae,


:

'

Jngentes arfimo-

et ^dignas

loue concipit

iras,

;Gonciiimqfie uocat:
'''.'

tenuit

mora nulla

uocatos.

st .".uia' sublimis, caelo manifesta sereno;


habet, candore notabilis ipso.
:

iSactea noirpen

Mac

;iter \es|t

Superis ad magni tecta Tonantis

illglemqu^

Vdomum.

Dextra laeuaque Deorum

|ltria;ind]3l|am:;:Ualuis .clebrantur apertis.

LsS3i-.'..-

METAMORFOSES DE OVDIO
qne struxisss coagsstos- montes a
alta
sidera.

23

amontoado elevados montes at


Ento o pai oni-

Tum

pater

omnipo-

os altos astros.

tens perfrgt Olympum. Ossae subl^stae. Cum. corpora dir iacerent obruta sua mole, ferunt terram

immadrdsfe perfusam multo sanguine naorum que animasse cruorem calidum et uertisse in faciem hominum ne manerent nulla mo-

numenta suae
propago
fult)

stirpis.

Sedi et illa

contemptrix

Superum

que caedis auidissima uiolenta uit: scires e s&euae, et


sangume^ natos..,
_i ..

potente destruiu o Olimpo com um raio atirado e arrancou o Pelion, ao Ossa sotoposto. Como os corpos brutos jazessem soterrados sob a massa por eles erguida (sua) dizem ter-se a Terra umedecido, banhada pelo muito sangue de seus filhos (os gigantes) e ter dado vida ao sangue quente, e t-lo convertido ern face de ho-

_.. ..'^., i

..,.,,......,...

..........

...

Pater Saiurnius ut uidit summa arce quae, ingemit; et referens foeda conuuia mensae Lycaoniae nondum uulgata facto reeenti, concipit animo iras ingentes et concilium: Voeat loue. dignas
nulla
lo

mens para que no permanecessem nenhuns vestgios de sua estirpe. Porm, no s aquela ge;

\ !

ci

mora

tenuit uocatos.

Via est
sereno,
notabilis
iter

sublirnis,

manifesta cae-

habet
ipso

nomen

Lctea,

candore.

Superis

ad tecta

Hac est magni To-

nantis, que

domum

regalem. Dex-

tra que laeua atria Deorum nobilium celebrantur ualuis apertis.

rao fora desprezadora dos deutambm avidssima de ses, mas morte cruel e violenta: reconhe...c-los-ias nascidos., de jsangue. r.,_._., . O pai, filho de Saturno, logo que viu, do alto trono, essas cougeme; e, lembrando-se dos sas, torpes banquetes mesa de Licao, ainda no divulgados por serem fato recente, concebeu no nimo iras ingentes e dignas de Jpiter. Convoca o conselho: Nenhuma demora reteve os convo.

cados.

H uma

estrada sublime, clara

no cu sereno; tem o nome de Lctea, notvel pela sua brancura. Por a o caminho dos Deuses
para a morado do grande Tonante e palcio real. direita e esquerda, os trios dos Deuses nobres se enaltecem
abertas.

com

as portas

.*,!

24

A.

FORTUNA BARROS
a fronte potentes

Plebs habitat diuersa

locis;

Caelicolae ciarique suos posuere penates.

Hic loeus

ept,

quem,

si

uerbis audcia detur,

Haud timeam magni


Ergo, ubi

dixisse. Paitia caeli

marmreo

Superi. sedere rcessu,

Celsipr ipse loco, sceproque innixus eburno,

Terrificam capits concussit terque quaterque.


ll:|i

Caesariem

cum qua

terram,' mar, sidera mouit,

Talibus inde modis ora indignantia soluit:

"Non ego
Ternpestate
Jniicere

gsro

mundi regno anxius

illa

fiii,

qua centum quisque parabat


caelo.

angupedum captiuo bracchia


rus hostis erat,

Nam, quan^uam
Cor por e
et

tamen

illud ab

uno

ex mia pendebat origine bellum.

Nunc

mihi$

qua totum Nereus circumsonat orbem,


Per ilumina iuro

Perdendurri est mortale gnus.


"

Infera sub terra Stygio lsbentia luco,

Cuncta prius tentata,

Sed immedicabile uulnus


ne pars sincera trahatur.

Ense recidendum

est,-

Sunt mini Semidei, sunt rstica numina, Nympha,


Fauhique, Satydique| et m@aticolae Siluani:
:

Quos quoniam

caeli

nondum dignamur

honore,

METAMORFOSES DE
habitat duersa loeis; a fronte potentes que clari caelicolae posuere suas penates. Hie est loeus quem, ai detur audcia uerPlebs
.

OVDIO
plebe
(dos

deuses

menores

mora espalhada por


res;

(vrios) luga-

tres

bis,

haud timeam

dixisse

esse)

entrada, os poderosos e ilusestabeleceram sev+ penates. Este o lugar que, caso


celicolas

Palatia magni caeli. Ergo, ubi Superi sedere recessu marmreo ipse celsior loco que innixus seeptro

me
no

seja

dada audcia, s

palavra;-

hesitarei

em

diser ser os Pa-

os do

sumo Cu. Ento,

logo qu..

ebrneo, concussit terrificam caesariem capitis que ter que quater cum qua mouit terram, mar, sidera.

Inde

soluit

talibus

modis

indignantia: "Non ego fui magis anxius pro regno mundi qua quisque an~ illa tempestate

ora

os Deuses se sentaram nesse recesso marmreo, le (Jpiter) em mais alto lugar, (1) arrimado no ceptro de marfim, agitou a terrvel cabeleira da cabea trs e qua-

tro

vezes,

terra, o

com a mar e os

qual
astros.

moveu a E depois

iniicere

guipedum parabat centum bracchia caelo captiuo; nam, quanquam hostis erat ferus, tamen illud bellum pendebat ab uno corpore et ex una origine. Nane, qua Nerus circumsonat totum orbem, est mihi perdendum genus mortale.
luro per
luco

desatou, por esta forma, palavras

indignadas: "No fiquei mais confrangido pelo reino do. mundo naquele tempo em que cada um dos

flumina infera labenta sub terra, tentata prius cuncta. Sed, uulnus immedicale est recidendum ense, ne trahatur pars sincera. Sunt mihi sunt numina rstica, Semidei; Nymphae, que Funi, que Satyri et Siluani monticolae; quos quoniam nondaim dignamur honore
Stygio,
caeli

angupedes tentava (1) mais alto em seu lugar, lanar seus cem braos ao cu cativo; porquanto, embora o inimigo fosse feroz, entretanto, aquela guerra provinha de uma s raa e de uma s origem. Agora, por onde Nereu estronde em torno de toda a terra, eurnpre-me destruir a raa mortal. Juro pelos que correm, pelo rios inferiores bosque Estgio, sob a terra, ter sido primeiro tentado tudo. Porm, a ferida incurvel deve ser cortada pelo ferro, para que nao seja contaminada a parte s. Esto sob mim os semideuses; esto os numes campestres, Ninfas, Faunos, os Stiros e os Silvanos montesinos; os 'quais, porque ainda

^i^

no os dignificamos com a honra


do'::

cu

'":'
:

.-.

28

Quas dedimu,

certe terras habiare sinamus.


illos,

An

satis, o

Superi, tu tos fore creditis


lios

Cum

mihi, qql ulmen, qui

habeoque regoque,

Struxerit insidias notos feritate Lycaon ?"

Confremupre omnes, sudiisque ardentibus ausum


Talia deposcufit.
Sic,

cum manus impia

saeuit

Sanguine Caesareo exstinguere nomen,

Attonitum

tarjto

subitae terrore ruinae


est,

Humanum
Nec
tibi

genus

totusque perhorruit orbis.

grata minus pietas, Auguste,


illat

tuorum

est,

Quam

fu.it

loui.

Qui postquam uoce manuque

Murmura

compressit, tenuere silentia cuncti.

CH1ME E M.ETAM4

Substitit ut clamor, pressus grauitate regentis,

luppiter riom itorum sermone silentia rupit:


"Ille

qidem |3oenas (curam hanc


sit

dimittite)

"

soluit.

Quod tamen aidmissum, quae

uindicta, docebo.

Contigerat noutras infmia temporis aures;

Quam

cupiens falsam,

summo

delabor Olympo,
terras.

Et deus humaiia lustro sub imagine

Longa mora ekt quantum noxae


Enumerare: minor
fuit ipsa

sit

ubique repertum

infmia uero.

TMiMe^y^^^^^f^-tf gSS

FORTUNA
certes

tos

27

sinamus

habitara

terras

auas dedimus.
Superi,
fore

An

satis creditis, o

tutos

cum

Lycaon,
insidias

notus

eritate

struxert

mini qui habeo que qui rego fuimen que uos ?" Omnes confremuere; que studus ardentibus deposcunt (in poenam) ausurn talia. Sic, cum manus mpia saeuit extinguere nomen Romanum sanguine Caesareo, genus

certamente consentiremos que habitem as terras que lhes demos. Porventura acreditais, deuses, que eles esto bastante seguros, quando Licao, conhecido pela ferocidade, preparar ciladas .contra mim, que tenho -e governo o raio
e a vs ?"

Todos fremiram juntos;

pe-

dem
o-o)

humanum

attonitum tanto terrore ruinae subitae, que totus orbis perhorruit. Nec tibi est miest

(1).

com energia e ardor (eastipara o que ousou tais cousas Assim, quando a mpia mo

tramou extinguir o nome dos. romanos, com o sangue de Csar, o


gnero humano ficou atnito com o to grande terror dessa runa sbita; e todo o orbe ficou horrorizado.

nus grata, Auguste, pietas tuorum

quam
cuncti,

uit.illa loui. Qui,

postquam compressit murmura uoce que manu, tenuere si-lentia.

No
a

te

menos

grata,

Augusto,

piedade, dos

teus

do

que
.

foi

aquella a Jpiter, Eles todos* de-reprimiu- os (Jpiter) pois que com.- a voz e com a murmrios

mo, mantiveram
V.

silncio.

Jrsme

isie

Ut
rurn

clamor

substitit, pressus gra-

Assim que o clamor cessou, compelido

uitate regentis, Juppiter rupit itesilentia hoc sermone: "113,8 qudem soluit poenas" (dirnittite tamen, nane curam). Docebo, suod admissum quae uindicta sit. Infmia temporis contigerat nos-

por sua gravidade ds regente, Jpiter rompeu de novo- o silncio com o seguinte discurso:
"Aquele' (Licao)
QC ,(,n
vvfanf nrin.ppfi)

em

verdade... j

cumpriu sua pena (afastai de vs


?,V

VOS

e3t3:J.

trs aures; delabor

summ Olym-

po cupiens quam. falsam; et deus, sub imagine humana, lustro terras. Longa mora est enumerare quantum noxae sit repertum ufoique: uero ,ipsa infmia fuit minor.

carei, entretanto, o que foa cometido (o crime) e o que deve ser punido. A m fama desse tempo:

j atingira, nossos

ouvidos. Deso

do alto Olimpo, desejando-a falsa. E, (embora), deus, sob forma hu-; mana, percorro as terras. Longo seria enumerar o quanto de cri-

(1.)

Muito ao p da letra seria: e reclamam o que ousou tais


cousas

mes
te:

(para castig-lo).

encontrado em toda a parporem, essa m fama foi menor (do que o na realidade;.

28

METAMORFOSES DE OVDIO
latebris

^^_

Maenala transieram
Et

horrenda erarum,

cum

Cyllene gelidi pineta Lycaei.


et inhospita tecta tyranni

Arcados hinc sedes


Ingredior, traherent

cum

ser crepuscula noctem.

Signa

dedi.

qenisse deum, uulgusque precari


Ijridet

Coeperat.

primo pia uota Lycaon,


hic,

Mox
n

ait:

"Experiar deus

discrimine aperto,

sii

morta lis.

Nec

erit dubitale uerum.'"

Nocte, grauem somno nec opina perdere morte

Me

parat

(haec.

illi

placet experientia ueri)

Nec contentus

eo, missi

de gente Molossa

Obsidis unius iugulum mucrone resoluit,

Atque

ita

semineces partim feruentibus artus

Mollit aquis

partim subiecto torruit

igni.

Quos simul imposuit mensis, ego uindice flamma


In

dominum dignosque

euerti tecta Penates.

Territus ipse fugit, nactusque silentia ruris

Exululat, frustraque loqui conatur:


.

ab ipso

Colligit os rabiem, solitaeque cupidine caedis


"Vertitur n

peeudes et nunc quoque sanguine gaudet.


.

In nillos abeunt nestes, in crura lacerti:

Fit lpus et ueters seruat uestigia formae.

A.

FORTUNA BARROS

29

latebris erar.um, et, cum pineta geldi Lyeai. Hine, ingre-

Cyllene,

Eu atravessara o Mnalo, horrendo com os esconderijos de feras, e Cilene, e os pinheirais do


glido Liceu. Da, penetro as moradas rcades e os inspito .tetos
do' tirano,

dlor sedes arcados et tecta inhospita tyranni, eum ser crepuscula traherent noctem. Dedi siigna uenisse
precari.

deum; Lycaon

que uulgus coeperat


irridet

primo pia

nota.

Mox
deus

ait:

hic

an

"Experiar (ne) sit mortlis. discrimine


erit dubitabile.

aperto.

Verum nec

quando os tardios crepsculos arrastavam a noite. Dei sinais de ter vindo um deus; e o vulgo comeara a orar. L-icao ridiculariza, a princpio, aqueles piedosos votos. Depois dis: "Vou verificar se este
tal,

Parat me perdre noete, granem somno, nec opina morte (placet nec haee experientia ueri) illi contentus eo, resoMt muerone iugulum unius obsMis mi&si de gente Molossa.
;

deus deus ou mor-

A tque

ita

mollit

aquis

feruenti-

semineces toras partim ruit igni subecto partim', quos simul imposuit mensis; ego, flamartus

a clareza. A verdade no ser mais duvidosa. Planeja. perder-me noite,- abatido eu de sono, com inopinada morte (aprazlhe essa verificao da verdade) e, no' contente com. isso, le separa com a espada o pescoo de um dos refns mandados aindagente -molossa. E, pela

com toda

ma

uindice

in

dominum

euerti

amoleceu
parte dos

em gua

fervente

uma
e

tecta que Penates dignos. Terrtus, ipse fugit; nactusque conatur lo~ qui: os colligit rabiem que ab ipso

membros semimortos,

cupidine eaedis sdiitae uertitur In peeudes; et nune 'quoque gaudet sanguine. Vestes abeunt in uillos, in crura. Fit lpus et lacerti
.

fogo sotoposto outra parte, as quais ps juntas na mesa; eu, com sede (chama) de vingana contra esse senhor, destru os tetos e os penates dignos
assou
(dele).

em

Aterrorizado.,

le

foge;

e,

seruat aestigia formae

ueU

achando-se no silncio dos campos, ulula e em vo tenta faiar: a boca recolhe' (concentra) a raiva de todo le (de seu corao) e, -com o desejo da matana costumeira, le se volta contra os rebanhos; e ainda agora goza com o sangue. As vestes convortem-se em velos, os braos., e-.u
pernas.
vestgios

Paz-se lobo e coii.v^rva da antiga forma.

,.

j.

til SSl

l.iEEEEsBS

30

-METAMORFOSES
?:':,

ttS

VIBiS

Canitles eaderr.

adem

uolentia uultus>
feritatis

Idem

oculi lucent.

eadem

imago.

Occid.it

una domus; sed non domus una perire


fui:

Digna
In

qua terra

patet, era regnat Erinys,

f acinus iijirasse

putes.

Den

ocius

omnes
.

Quas meruere
Dieta
.

pati

(sic stat sententia)

poenas".

Iosuis
a]ii

pars uoce probant, stimulosque fren


partes assensibus implent;

Adiiciunt,

Est tamen Itumani generis iaetura. dolor

Omnibus,

et

quae terrae mortalibus orbae


sit

Forma
Tura;

intua rogant; quis


ferisrre

laturus in aras
?

paret populandas tradere terras

Talia quaere-ntes (sibi

enim

fore cetere curae)

Rex Superum

trepidare uetat, subolemque. priori

Dissimilem "copulo promitit origine mira.

lamque
Sed

erat in totas sparsurus fulmina terras:

tirnuit

ne forte sacer

tot

ab ibnibus aether
axis,

Conciperet fiammas, longusque ardesceret

Esse quoque in

fatis reminiscitur affore

empus,

/Quo

mare, juo tellus correptaque regia cael!

..^rdeat,' et'iundi

moles operosa laborei


'

:|Tela^^reponuYitur

manibns fabricata Cyclopm.

'".
',:

FORTUNA BARROS

31

lentia

Canities est eadem; eadem uiouultus. Oculi lucent idem; imago feritatis, eadem. Occidit

A
los)

cancie
a

mesma; a mesma

(brancura dos cabe() a

violncia

una domus; sed non una domus digna fuit perire; qua patet terra,
fera Erinys regnat.
in aeinus.

Putes lurasse
ocius pati
(sic

Dentomnes
meruere-

poenas

quas

stat

sententia)".

Os olhos do aspecto. brilham identicamente; a face de ferocidade, a mesma. Parece uma s casa; porm, no uma s era digna de perecer; por onde se dilate a terra, a fera Srinis reina. Julgarias terem-se conjurado para
o crime.
sofrer

Pars protaant dieta louis uoce que adiiciunt stimulos frementi; alii implent partes assensibus. Ta-

Possam
penas

todos,

em

breve,

as

que

mereceram

men
dolori

iactura

generis

humani

est

omnibus; et rogant quae sit forma futura terra, orbae mortalibus;

quis

sit'

laturus

tura

in

aras ne paret tradere terras feris po-

Rex Superum uetat pulandas. quaerentes talia trepidare (enim cetera curae fore sibi) que promittit populo sobolem dissimilem priori, origine mira. Que iam erat
sparsurus timrit ne conciperet ret longus

(assim estatui minha sentena)". Uma parte (do conselho) aprova as palavras de Jpiter com. aclamaes e lhe adicionam estmulos (a le) furioso; outros cumprem sua obrigao com seus assentimentos. Entretanto, a perda do gnero humano dolorosa para todos; e perguntam qual seja a forma futura da terra, rf de mortais; quem devera levar o in-

fulmina in totas;
forte
axis.

sed,

tot

aether sacer

flammas que ardeseeReminiscitur quo-

censo aos altares; no projeta le entregar as terras s feras para serem devastadas ? O rei supremo impede que os que
tais

que esse in -fatis affore tempus quo mar ardeat quo tellus que regia correpta caeli et moles operosa
tela

Eeponuntur fabricata manlbus Cyclopum.

mundi

laborei,.

cousas perguntam se atemorizem (pois outras cousas de cuilhe outras preocupaes dado viro) e promete ao povo uma gerao diferente da primeira, de origem maravilhosa. E j ia espalhar raios por todas as terras; porm, temeu que por acaso todo o~ ter sagrado pegasse fogo e arEstava tamdesse o longo eixo. bm lembrado de estar nos fados

que viria

um tempo em

que o mar,

a terra e o pao do cu preso (das chamas) arderiam e a massa tra-

balhosa do mundo padeceria. So depostos os dardos fabricados pelas mos dos Ciclopes

ftMaai!**Mi**i>*&**!aM#&&^

32

METAMORFOSES DE OVDIO
cl

Poena placcn
Perdere et
t>x

morsa, genus mortaie sub unais


ornai

nimbos demittere

caelo,

i.

O DILVIO.

Protinus Aeoliis Aquilonem ciaudit in antris,


.Et

quaecurrique fugant inductas tiamina nubes,


Maciidis Notus euolat
alis,

Emittique Motum.

Terribilem picea. eetus caligine uulum;

Barba graufs nimbis, canis

fluit

unda

eapiliis.

Fronte sedjnt nebulae, rorant pennaeque sinusque

Vtque

maniji late pendentia nubila pressit

Fit fragor; nine densi

funduntur b athere nimfoi

Nuntia

luntojiis,

uarios induta colores,

Concipit Irfe aquas, alimentaque nubibus affert.

Sternuntur segetes, et deplorta eolonis


. :

Vota

iacentj,

longique perit labor irritas anni.


est louis ira, sed illum
-

Nec caelo contenta suo

Caeruleus frater iuuat auxiliaribus undis.

Conuocat
Intrauere

bife

amnes.

Qui postquam
es

tecta tyrnni

silii:

"Non

hortamine longo

Nunc,

ait,

ijitendum.

Vires effundite uestras

(Sic opus. dst), aperie

domos

ac,

mole remota,
!"

Fluminibus uestris totas immittite habenas

A.

FORTUNA BARROS

as

poena: perder. genus mortale sub undis et de mittere nimbas ex onrni caelo.
Piacet
'

iuersa

'

o gnero

Apraz-Ihe outra pena: destruir humano sob as ondas e derramar chuvas de todas as partes do cu.

VI.

dllvi.

Protxnus

claudt

Aquilonem

in
fla-

antria Aeoliis et

quaeeumque

mina fugant nubes inductas; que emittit Notum. Notus, tectus irol-

Sem demora, fecha Aquilo nos antros elicos (de olo) e todos os ventos afugentam as nuvens
.

tum

picea terribilem euolat alis madidis; barba granis nimbis; unda fluit capiilis canis; nebulae sedent fronte, que pennae Vtque pressit que sinus rorant.

caligine,

nubila

late

pendentia

manu

it

fragor; hinc densi nmbi tur ab aethre.

fundun-

Nuntia
colores,

afert

Xunons, induta uarios concipit aquas que alimenta nubitaus. Segetes


ris

sternuntur et uota deplorata colonis iacent. Que labor irritus longi anni perit. Nec ira louis est contenta suo caelo, sed frater eaeruleus

.Noto. solta e conglomeradas; Noto, tando coberto o terrvel rosto com negra sombra, voa nas asas midas: a barba est pesada de nimbos; a gua corre de nevoeiros seus cabelos brancos; permanecem na sua fronte* as -penas e o peito orvalhara (gotejam). Logo que comprimiu as nuvens largamente (em grande es-" cala) pendentes, com a mo, fezse um fragor; ento, densos nimbos se fundem do ar.
.

Mensageira de Juno, vestida de


vrias cores, ris aspira as guas As e leva alimento s nuvens. colheitas so destrudas e as es"

iuuat illum undis auxiliaribus. Hic conuocat amnes; postquam qui intrauere tecta sui tyranni, at: "Mune non est utendum longo hortamine. Ef f undite apeuestras uires (sic est opus) dpmos, ac, remota mole, rite Immittte habenas uestris flumi;

peranas, lamentadas pelos colonos, desfazem-se. E o trabalho vo, de um longo ano, perece. .Nem a ira de Jpiter est satisfeita

azul

1S

I"

KJ

seu cu; porm, o irmo ajuda-o com us (Netuno) ondas auxiliares. Este convoca os rios; depois que eles entraram na manso do seu tirano (rei), diz este: "Agora no se pode usar de longa exortao. Desprendei vr

em

\^

sas foras

(assim c mister);

j.'ot
'

vossas habitaes; e, mole (qualquer obstculo),

removia

solta

todas as rdeas aos vossos rios."

2i_.___
lusserat:
hi

redeimi ac

ositbiss sra
iia

reiaxant,

Et deirenato uoluuniar

aequora corsiL
lia

ipse tridente suo erram pmcnssii: a

Intremuit,

motuque

uias pateecit

aquarum.

.Exspatiat^ ruunt per apertos Ilumina campos,

Cumque
Tectaque,
Si qua

gatis

arbusta simui

pecudesque, uirosque,

cumque

suis rapiunt penerlia sacris.

domus mansit, potuitque


tamen

resistere tanto

Indeiecta maio, culmen

altior

huius

Unda

tegit,

pressaeque latent sub gurgite turres,


et tellus

lamque mar

nullum discrimen habebant:

Omnia poRtus

erant:

deerani quoque litora ponto.


alter adunca,

Occupat hc collem; cymba sedet


Et ducit remos
Ille
illic

ubi nuper ararat.

supra segetes aut mersae depreridit in ulmo.


si

Figitur in uiridi,
!

fors

tult,-

ancora prato,

Aut
Et,

subiecta terunt curuae uineta carinae.

modo qua
ibi

graciles

gramen

'carpsere capellae,
'

Nunc

reformes ponunt sua corpora phocae.


ijrbesqiae

Mirantur sub aqua lucos

domosque

'Nereides; siluasque tenent lphines, et altis

i?-'-

.g.--:v-.

A.

FORTUNA BARROS
Ordenara:
eles voltam,

35

lusserat: bi redeunt, relaxani ora ac foniibus et uoluuntur, cur~ su defrento, in aequora. Ipse pereussit teriam suo trident; at illa intremuit que motu patefecit

alargam

as sadas s fontes e rolam, em curso desenfreado, para o mar. le (Netuno) percutiu a terra com

Flumina exspatiata ruunt per campos apertos que simul cura, safe arbtasta, que peuias aquarum.

eudes, que uros,- que t-eeta, que. rapiunt penetr&lla, mm. ass sa'Si-qua domus mansltt que, cris. indeiecta tanto mal> potult r@~

una tegit tamen altior culmen huius; que turres pressae latent sub gurgite. Que iam mar et tellus nullum discrimen habesistere,

seu tridente; e ela tremeu e, com o abalo, abriu as passagens das guas. Os rios transbordantes precipitam-se pelos campos abertos, e conjuntamente com eles, bastantes arbustos, gados; homens e tetos; e arrastam os templos com Se algum suas cousas sagradas. edifcio permaneceu e, no destoldo por tanto dano, pds resis(cobriu) todatir, a onda cobre via a mais alta cumieira e suas
s

bant.

deerant quoque litora ponto. He occupat collem; cymba adunca sedet et dueit ramos illic ubi nuper araHle nauigat supra segetes, rat. aut culmina uillae mersae; hie deprendit piscem in summa ulmo. Ancora, si fors tult, figitur in prato uiridi; aut curuae carinae terunt -uineta subiecta. Et qua
erant:

Omnla pontus

modo

capellae

graciles

carpsere

gramen, nune, ibi, phocae deformes ponunt sua corpora. Nereides mirantur, sub aqua, iucos que urbes que domos; que delphines tenent suas-et incursant altis

torres -destrudas ficam ocultas sob o abismo. E 'j o mar e a terra nenhuma separao tinham. Tudo era mar; faltavam tambm praias ao mar. Este ocupa uma colina; numa pontuda barca, outro se senta e dirige os remos para onde, h pouco, arara. Aquele navega sobre as colheitas, ou sobre o alto da quinta submersa; este apanha um peixe no alto de um olmo. A ncora, se o acaso permite, ferra num prado verde; ou as curvas quilhas esmagam as vinhas sotopostas. E onde, poueo antes, as cabras gr~
ceis

pastaram grama, agora, a, focas disformes repousam seus corpos. As Nereidas admiram, sob a gua, os bosques, as cidades V-.'as casas; e os delfins dominam 'as selvas e investem para os altos"-

36

METAMORFOSES DE OVDIO

Incursant rams, agitaaqtie robora pulsant.

Nat lpus inter oues uluos uehit unda Ieones


?

Unda

uehit tigres.

Nec

uires fulminis apro,

Crura neC ablato prosunt uelocia ceruo;


Quaesitiscjjue: ilu terris,

ubi sistere possit,

In

mar

Jasstis uolucris

uaga decidit

alis.

Obruerat tmulos immensa licentia ponti,


Pulsabantqe noui montana cacumina fluctus.

Mxima
III os

pars unda rapitur; quibus unda peperet,

'longa ;domant inopi ieiunia uictu.

Vil.

BEUCALIO E PIEKA; O MUNDO APS O DILVIO.

Separat Aonios Oetaeis Phocis ab aruis,

Terra ferpx,
Pars

dum

terra fuit, sed tempore in

illo

mar is,
ibi

et latus

subitarum campus aquarum,


'

Mons

uerticibus petit arduus astra duobus,

Nomine Farnasus, 'superantque cacumina nubes.


Hic ubi Deucalion (nam cetera texera aequor)

um

conforte tori parua rate nectus adhaesi,


: :

.orycidas nyrnphas et nuijina rnontis adorant,


:^atidicmqe..;:.T hemin ?
:

quae iunc oracla ianeba.


.

ffqtti^
Vir -fuit,
iant illa

'

Pr
:

'

metuentior ulla Deorem.

A.

rOKTUHA BARROS
ramos
e

m
sacodem
.os

ramis que pnlsa.nl rofoors agitata. Hat lpus iatsff nss; unda nehit
fcsnes uluos; nada. -uhit tigres. fle uires fulmiais prosunt apro, nee crura uelocia'. ceruo ablato; cp uolucris uaga quaesitls diu
s

.earvaHi<98

(violentados)

com

violncia. $?$'

as. Telhas ;- a-ohs, carrega lees fulvos; a onda ar Nem as foras 'fui'.rasta tigres.

o lobo entre

mneas (de

ralo)

valem ao

javali,

feMs
cidit,'

12M
alis

(illa)

possit slstere, de~

lassatis,

in mate.- .Im-

mfasa

Ilcentia ponti -obruerat' t'

mulos que noni fluctus pulsabant f,aanmina .montana. Pars mxima fspitw nnda; longa ieinMa domant, inopi iiicti, illos qulbus
unas, pepsieit.

pernas veloses ao cervo e a ave vagueante, arrastado; procuradas muito, tempo terras, ide possa pousar, cai, de asas no mar. O grande cansadas, transbordamento de gua derrocara os montes e novas ondas chofraram os cumes das montanhas A maior parte ( dos homens) arrebatada pela gua; longos jejuns vencem, com alimento insuficientssimo (por falta de aligua a que aqueles mentos)

nem

as

poupou.
VII.

Deuealia'e 'Pirra;
feras -"dum fuit Aonios afo aruls
teiapore, (fuit).

muni ap

dilvio.

Phocis,
terra,

ter
.

separai Aetes, ead, in

illo

para maiis et campus latus aquarm suWtariun. Ibi, mons arduus pgfctt astra uertidfem duobiig, Parhsus "npmine, qif ccumina-' su-perant nubes .;.IHc.'(fu>t)' ubi Deuclipn (nam asqiaor texerat ceter) dlmeslt cuia eoasorte torl,
; '

A Fcida, terra frtil enquanto houve terra, separa os Anios (ou a Becia) dos terrenos do Eta; porm, naquele tempo, .....tornou-se parte do mar e campo vasto de A, um elevado guas rpidas.
monte demanda os astros com seus vrtices duplos, Parnaso de nome, e os picos superam as 'nuque DeiieaMo ai (Foi) vens. (pois' a gua cobrira .ttido) aportou com sua companheira deleito
.

'

paria rate. Aprant njmi pas OQffeidas @t ''mamina Moatls qm faHicam Tlseiato qua tune tenetel prateia. 'Qnlsquam wir non luii. mellor e amantior aqiii II ant uHa mftoentior.;;Beoram
isstus.'
' '.

(sua.: esposa),

trazido

numa 'bar-

quinha.

Eles

.'

':

Cordicas. e os
'

adoram as Ninfas numes do. monte e'

:;

a fatdica Tmis que ento emitia orculos. ''.Nenhum' outro varo foi

melhor
;

nem mais amante da


,

Jus-

tia 'do que" le;

Criais

ou alguma ^mullier 'temente dos Deuses do que

38
luppiter,

)SES

BE OVDIO

ut liquidis stagnare paludibus orbem,

Et superesse uirum de tot


Et superesse uidet de tot

modo

millibus unurn,

modo

millibus unam,

nnocuos ambos, cultores numinis ambos,

Nubila
Et

disiecifc,

nimbisque aquilone remotis,


aethera tnis.
telo

-caelo terras ostendit et


TSk

Nec maris

manet; positoque tricspide

Mulcet aguas rector pelagi, supraque profundum


Exstanterfi-atque humeros innato murice tectum

Ceruleurn Tfitona uocat, conchaeque sonanti


Tnspirare iubet, fluctusque et ilumina signo

Iam reuo care


:

dato.

Caua bucina sumitur

illi

Tortilis, in

latum quae turbine

crescit ab imo,

Bucina, quo mdio concepit ubi aera ponto.


Litora
Micpce

replet sub utroque iacentia Phoebo.

Tunc queque, ut ora Dei mdida rorantia barba


Contigit, et cecinit iussos inflata recessus,

Omnibus

audita est telluris et aequoris undis.

Et quibils est undis audita coercuit omnes.

Flumina subsidunt, collesque exire uidentur;

Iam mar

litus habet; plenos capit alueus

amnes;

Surgit fowmus: crescunt loca decrescentibus undis:

A;

FORTUNA' BARROS
or

39
Jpiter

Ut Juppiter uiet siagan&re

Quando

estagna?

>

bm

palu#fe'as

iicratctis

et

modo

auperesse jhhi iilrnni de fcot milMbts et meo superesss unam de


tot milllbiis, ambos -innocuos, anacultores nuirinis, disieeit nu que, remotis. nixntris aqulione,

orbe em pntanos lquidos & -apenas sobreviver um- & tanto #33.-Ihares, e apenas sobreviver uma
cie

to

MM

estendit et terras caelo et


tereis.

Hec manei "ira. posito te! tricspide, reste p@lagl

aethere marls; n@.

mulcet aquas. Que uocat Tfitsma exstantem supra profundam a@<* ruleuffij tectum Inmeros rmariee inioato &tque ibet inspirare conste sonanti et dato signo reuoear Iam fluetus que ilumina. Bu~ eina cana. tortilis sumitur illi quae orescit ab imo n latum,; .quae ubi eonepit. aera mdio ponto, replet noe litora sub iacentia Utreque Fhoebo. Tun, quoque/'Ut'(bucjna)
.
:

ambos inocenadoradores da .divindates, ambos; de, dispersou 'as mivens e, acoados os .tiinibos pelo Aquilo, mos-; trou no s as; terras ao Cu, como ainda o ter s terras. Nem permanece a ira do mar; &, estendido o dardo tricspide, o governante do plago abranda as guas. E .chama. Trito que sotantos milhares,,
'

brenada actoa do profundo (o mar) azul, cobertos (havendo' le coberto) os ombros com o marisco coevo (que nasceu com Trito) e manda soprar na concha sonante; e, dado o sinal, recolher logo ondas e rios. A buzi'
,

eontigit

mdida
lassos,
teltarts
'
.

ora rorantia Bei barba, et iaflata 'cecinit reeessus


audita est omnibus undis
et

aequoris.

Et eoercuit

omnes (unas) quitas undis .'est audita. Ftamim .subsidunt que Iam mar colies uidentur esre. habet litas; alueus capit amnes plenos. ;'..''Surgit' hmus; loca crs.

na .ca e' retorcida por le tomada, a qual vai; crescendo a partir da torso inferior, para o lado; buzina que, mal recebeu um sopro no meio do mar. enche
'

com
tes
.

seus sons as praias subjacenum e outro Febo (o oriente e o poente). Nesta ocasio, tam~ lbios fem,: logo que ela-tocti

'

eunt adis deereseentibus;

gotejantes do Deus de barba 'mo-' "lhada, e, insuflada, tnmom';& ;rer tiradas ordenadas, foi ouvida: por todas as guas da terra e cio E refreou todas < as oceano.
:

'

guas) pelas quais foi ouvida.


rios

Os

baixam; vem-se colinas surgir. J o mar. tem praias; o leito recebe os rios cheios.. Surge a
:

terra;

os lugares aumentam as ondas decrescentes;


'

'com

--

iii. .ai

aariaiTEi

4U

METAMORFOSES DE OVDIO

Postque iiem longarn nudata cacumina siluae

Ostendun !. limumque tenent


1

in

fronde relictum.
uidit

Redditus orbis orai.

Quem postquam

inanem,

Et desola tas agere alta silenia terras,

Deucalion lacrimis

ita

Pyrrham

affatur obortis:

"O

soror,

o coniux, o
inihi

femina sola superstes,


genus
et patruelis origo,

Quam eornmune
Deinde

qrus. iunxit,

nunc ipsa pericula iungunt;


et ortus,

Terrarum: ouaseumque uident occasus

Nos duo

urba sumus: possedit cetera pontus.


est fiducia nostrae

Haec quocjug adhuc uitae non


Certa
satijs:

terYen etiam nunc nubila


s!ne

mentem.

Quis

tibi,

si

me

fatis

erepta fuisses,
?

Nunc

animi. miseranda, foret


?

Quo

sola

timorem
?

Ferre motlo posses

Quo

consolante doleres
si

Namque

go, crede mihi,


et

te

quoque pontus haberet,

Te sequerer. <:omux,

me

auoque pontus haberet.

utinam possisn populos reparare paternis


!

Artibus, Uive vnimas formatae inundere terrae

Nunc gemus

in

nobis restai mortale duobus

(Sic usufr st Bsspsris)

hominumque exempla maneimi

A-

FORTUNA BARROS
e as florestas ostentam,

que siluae ostendunt, post longam diem, cacumina nudata; que^ tenent in fronde limum relictum. Orbds erat redditus. Postqum Deucalion uidit quem inanem et
.

aps longo

tempo, os na. fronde

cumes-,,
o"

despidos limo deixado.

e.tm

orbe

alta

silentia

tas

lacrimis

agere terras desolaobortis ita affatur


soror,

estava reconstitudo. Quando Deucalio o viu inane, e profundo silncio dominar as terras desertas,

com

Pyrrham: "O
fernina

o coniux, sola quam genus mihi et origo pa commune iunxit truelis deinde torus nunca ipsa pericula iungunt. Nos duo- sumus turba terrarum quascumque occasus.et ortus uident; pontus possesuperstes
dit cetera.

assim saltantes, lgrimas a Pirra: " irm, cnjuge, disse nica mulher sobrevivente que a raa comum juntou a mim, e a origem paterna, e depois o matrimnio, e agora os mesmos perigos
a populao das o ocaso e o nascente vem; o mar possui as demais. Tambm ainda agora a segurana

unem.

Somos

terras que

Quoque adhuc haec

fi-

ducia nostrae uitae noh est satis certa: nubila etiamnunc terrcnt mentem. Si, sine me, fuisses erepta fatis, quis foret animus Sola, quo tibi nunc, miseranda ? posses ferre timorem ? doleres quo

da nossa vida no

Namque ego, crede consolante ? si pontus quoque te haberet, mihi, te sequerer, coniux, et quoque pontus me haberet. O utinam possim reparare populos artibus paternis animas terrae atque infundere Genus mortaie restat formatae
!

bastante certa: as nuvens ainda aterrorizam meu esprito. Se, sem mim, fosses livrada do perigo pelos fados, como estaria agora o teu miseranda ? Sozinha, esprito,

como poderias suportar o temor ? Afligir-te-ias. com quem consolante ?


(1)

tambm agora

Pois eu, cr -me, se o mar te tivesse (tragateria.

do), te seguiria, esposa, e

bm

mar me

tamOh! pudesse

in

nobis duobus nunc, (sic uisum manemus exempla est Superis)

eu renovar os povos com as artes paternas e infundir vida terra


refeita
!

hominunque.

espcie

mortal resta

em ns dois agora (assim parece (bem) aos deuses Speros) e permaneceremos os exemplares dos
homens.
(1)

com que

pessoa de consolar ?.

te

haverias.

42.

METAMORFOSES BI OVDIO
VISL
&.^YO/ift2ST

IlfJMSf-O,

Dixerat, et flebant.

Placuit cadeste precari

Numen,
Nulia

et auxilium per sacras quaerere sortes.


e-st:

aflora

adeunt .pariter Cphisidas undas,


sic

Vt-noncjum liquidas,

iam nada nota

secantes.

Inde ubi libaos irroraueye liquores


Vestibus et eapiti, .flectunt uestigia sanetee
;

Ad

delubra deae, quorum fastigia turpi

..

Pallebaiit ransco, stabantque sine ignibus arae.

Vt templi

tetigere grads,

procumbit uterque
.-

Pr nus humi, gelidoque pauens dedit oscula saxo.

Atque

ita:

"Si precibus, dixerunt, muniria iustis


.

Victa r^mollescunt,
;

si

flectibur ira

Deorum,

Dic,

Themi qua
sit,

generis

damnum

reparabile nostri
99
-

Arte.

et mersis fer opem;- mitissima, .rebus.


est

Mota dea
o.iEt

sortemque dedit: "Discedie templo,


.cinctasqu resoluite uestes,
'

uate

.'caput,;

-:

ssaque post tergum magaa^ iactate-parentis


-

\.

';

Qfa^puere

diu,

rampitqw

'silentia iice

.-Pyrrha

'-priorj --iussisque

deae- parere reyst,-

,.

Detquie sibi ueniam pauido rogat ore, pauetqtse

.-Laederiactatis maternas .pssibus umbras.

A.

FQRTUN BABEOS

VIII.

EepCjameis4o o muno'

Dixerat et
cri

fletaant.

Placuit pre-

Nimien eaeleste et quaerere


Kulla

atodltura per; sortes sacras. mos, est: adeunt pari ter

undas

Cephisidas ut, nondum lquidas, !sm sic secantes uada nota. inde,
irrorauere liquores libatos liestibus et capiti, fiectunt uestiga acl delubra teae quorum sanetae ias
lbi

(ambos) choravam. Dissera e Aprouve-lhe implorar o Nume celeste e buscar auxlio pelos orculos sagrados. " nula a demora: aproximam ~se, juntos, das ondas Cefsidas que, embora ainda no
lmpidas, j cortavam os leitos conhecidos. Pa logo que aspf|pram gua pura ilustrai) nas ves.

tigia

turpi musco; queara stabant sine ignibus. Ut tetlgere gradus templi, uterque procumbit pronus humi que dedit os.

pallefeant

tes e

cula, pauens, glido saxo.

Atque dixerunt
si

it:

"Si

numina
Themi,
repara

na cabea, dirigem os passos para o templo da deusa (do qual as) cujas sagradas eumieiras estavam pardas de torpe (feio) musgo; e os altares estavam sem iogo. Logo que tocaram os degraus do
templo, urn e outro deitou-se (deitaram-se) de bruos no cho e deu (deram) beijos, pvidos, na glida
pedra.

uicta iustis precibus remollescunt,


ira

Deorum
sit

flectibur,

dic:
bile

qua arte

damnum
et

nostri generis ?

fer

opem,

mitissima, rebus mersis". Dea est mota que dedit sortem: "Discedite templo et uelate caput que resolque post uoestes Ginetas; uite tergum ossa magnae pa~ iactte rentis". Diu obstupuere; que Pyrrha rumpit silentia prior uoce;

E disseram ainda: Se os Numes vencidos com justas preces se


!!

que

recusat parere iussis teae; rogat det ueniam sibi, ore pauido; que pauet, iactatis ossibus,

se a ira dos deuses se Temis, diz-nos: de que modo pode ser reparvel o dano da nossa espcie ? e aplica tua ao, brandssima, s cousas A (impenetrveis) ". submersas deusa ficou comovida e deu este vaticnio: "Afastai -vos do templo,

abrandam,
dobra,

laedere

umbras maternas.

cobri a cabea e desatai as vestes depois, atirai para e, cingidas;

ossos de vossa grande Por muito tempo eles ficame". ram aterrorizados; e Pirra quebra o silncio primeiro com a voz; e recusa-se a obedecer s ordens da deusa: pede que lhe perdoem, com.
trs
os
fala
ossos,

medrosa e teme, atirando os ofender as sombras (as al-

mas) maternas.

:;

44

METMOIFOSIS

Jnterea repetlunt eaecis obscura latebris

"Verba datae sortis secum, inter seque uolutant.

Inde Promeifiides placidis Epirnethida dictis


Mulcet,
et:

"lAut fallax,

ait,

est sollertia nobis,

Aut pia sunt ifttiumque nefas oracula suadent.

Magna

parerns
dii:

Terra

est; lapides in

corpore Terrae
59
.

Ossa reor

iacer.hos post terga iubemur'

Coniugis augrio

quanquam
est:

Tiania mota

est,,

Spes tamen in dublo


Diffidunt monitis
!

adeo eaelestibus ambo


?

Sed quid tentare nocebit

Discendunt, tielantque caput, tunicasque recingunt-

Et iussos lapides sua post uestigia mittunt.

Saxa

(quis

hoc eredat,

nisi sit

pro teste uetustas

?)

Ponere duritlem coepere suumque rigorem,


Mollirique mora, mollitaque ducere formam.

Mox

ubi cretierunt, naturaque mitioxMllis

Contigit, ut c|uaedam, sic

mon manifesta, uideri

Forma

potest hominis, sed uti de

mrmore

coepto,

Non

exacta satis radibusque smillima signis.

l^iiae itarnen ;^x :i!lis;aliquo par

hmida j^^^-l^usum;
in essa:

Et terrena fuit uers

est in corporis

iQuod solidum est flectiaue neauit. mutatur

^tmsmmm^msMM^^mm

FORTUNA BARBOS
%3$rea

repetunt

secura

uerfoa

b&si3?a sortis datae lateforis eaeeis

inter sgus uolutant. Inde

Promedictis

thides

raulcet
et ait:

Epimethida

"aut sollertia est fallax nobis, aut oraeula sunt pia que suadent nullum nefas. Terra est magna parens; reor lapides in corpore Terrae dci ossa: iubemur lacere hos post terga". Quanquam Titania mota est augrio coniugis, spes tamen est in dbio; adeo ambo difidunt monitis caelestibus. Sed nocebit tentare quid ? Deseendunt, uelant caput que re= eingunt tnicas et mittunt post sua uestigia lapides russos. Saxa (quis credat hoc, nisi uetustas sit pro teste ?) coepere ponere duritiem que suum rigorem molliri mora, que mollirunt que natura mitior contigit illis, ut quaedam forma hominis, sic non manifesta sed uti coepto de mrmore, potest uideri non satis exacta que simillima signis rutbus. Tamen pars ex illis quae fuit hmida et terrena uersa est, in usum corporis, suco aliquo. Quod solidum est que nequt flecti
placidls;

Entretanto recordam consigo as palavras obscuras o orculo dado nos sombrios esconderijos e entre si (as) revolvem. Depois, o Promtide (filho de Prometeu) acalma a Epimtida (filha de Epimeteu) com palavras plcidas e tranquilas e diz: "ou a nossa sagacidade fugaz, ou os orculos so pios e no ensinam nada sacrlego. A terra a grande me;

mesmo

julgo terem sido chamadas as pedras, no seio da terra, ossos; man-

dam-nos jogar estas para trs e ns". Posto que a Titnia ficasse
abalada com esse augrio do esposo, a esperana, entretanto, estava vacilante (em dvida) assim,
;

ambos desconfiam das advertncias celestes. Porm, far mal tentar tal cousa ? Descem, velam la cabea e desatam as tnicas
arremessam aps suas pegadas pedras ordenadas. As pedras (quem poder acreditar nisso, se a antiguidade no estivesse por testemunha ?) comeam a depor sua dureza e brandar seu rigor pouco a pouco e as cousas amolecidas a tomar forma. Logo. que cresceram, natureza mais branda
e

as

mutatur in ossa;

lhes adveio, de tal modo que certa forma de homem ainda no


clara,
re,

mas como tirada do mrmopde ver-se, (cousa) no bastante acabada e muito parecida a
est,iuas

toscas. Entretanto, uma parte delas, que foi mda e terrestre, transformou-se, para uso do eorpo, em certo lquido. Aquilo que era slido e no podia ser flexionado transformou-se em ossos;

_______

METAMORFOSES DE OVDIO

Qua modo
Jnque breui
;

iiena fuit, sub


spatio,

eodem

'noinin

masit
-

Superorum numinet tpxa

<.

Missa
;

uiri

manibus faciem traxere ni0rum 3

>t^e feminio
Inde genus
:Et

durum sumus experiensque

iaboruia,

documenta damus qua -simus prigiae nati

IX.

AFL 1 A SERPENTE

PITiMJ.

Cetera diuersis teUus animalia formis

Sponte sua peperit, postquam uetus humor ab igne


Percaluit
sol is,

caenumque udaeque paludes

Intumuere aestu, fecundaque semina rerum


Creuerunt, faeiemque aliquam cepere morando.
Sic,

ubi deseruit mdidos septemfluus agros

SI"

Nilus, et an^iquo sua ilumina reddidit alueo,-

Aetherioque recens exarsit limus,

Plurima cultores uersis animalia glaebis


Inueniunt, et in his

quaedam modo cospta sub

ipsum.'

~s

li

__ ^___^^._^
1

FORTUNA BAHEOS
quae
uit us^a, m^rtio, xn^if' ; sufe
1

47

aquilo que fora veia, havia pouco,

eodem nomins. AKqss teBi spatio, numiiie SapBKFjini, asma missa


manibus um tr-asers fadem uirrum; et reparsta st emina de iactu femneo. Incle, sumas gentis duram que expsens lafeorum Et damus documenta qua origine si-

permaneceu eom este mesmo nome. E em cissto espao, por


vontade dos deuses, as pedras lanadas pelas mos do hom^m criaram rosto de homens e fez-se a mulher do arremesso feminil (pela mulher). Por isso, samos tsma raa
resistente e experiente -de -todos os

mus

nati.

trabalhos.

E damos testemunha

de que origens somos provindos.

IX.

.p@l e

seffpeatg Pifa,

teia

sponte sua, peperit seformis, diuersis animalia pestquam ab igne solis, uetus humor percaluit, que paludes udae Intenmere caenum aestu; que semina fecunda rerum creuerunt que cepere aliquam faciem morandso. Sic, ubi Nilus, septemfluus, deseruit agros mdidos et reddidit sua ilumina antiquo alue, que limus recens exarsit sidere aethecultores inueniunt plurima rio, animalia glaebis uersis et uident in Ms quaedam coepta modo sub
Teilias,

A terra, espontaneamente, produziu outros animais de diversas formas, depois que. com o fogo o sol, a antiga umidade se aqueceu e os pauis midos fermentaram o lodo com o calor, e as sementes fecundas das cousas cresceram e receberam outra forma com o tempo (pouco a pouco). Assim, quando, Nilo, de sete embocaduras, deixou os campos encharcados e reconduziu suas guas ao antigo leito, e o limo recente ardeu com o astro etreo, os lavradores acham muitos animais

ipsum

na gleba revolvida
alguns (animais) pouco, na prpria

vem

nestes,

comeados

i.

_.._:

,_

i48

METAMORFOSES DE OVDIO

Nascendi sp^ti&rn, quaedan; imperiecla- suisque

Trun uident numeris,


Altera pars

et

eodem

in corpore saepe

uiuit, rudis est

pars altera tellus.

Ergo, 'ubi dflluuio tellus lutulenta recenti


Solibus ael^eriis altoque recanduit aestu,
.Ekiietii

innurners species, partinique figuras


antliquas,
nollet,

If-ti'lit

partim nona monstra creauit


sed et-.quoq.ue,

lila

quidem
genuii
,

maxime Python,

Tum

populisque nouis, incgnita serpens,

Terror eras: tantum spatii de monte tenebas.

Hune deus
'

afcitenens,

et-

nunquam

talibus armis

Ante

nsi

damos capreisque ugacibus


telis,

usus,

Mille grautm

exhausta poene pharetra,

Perdidit, eff uso per uulnera nigra ueneno.

Neue
(/

operi$

famm

possit delere uetustas,

Institu "sacros celebri certamine ludos,


',

Pythia peromitae serpentis


His iuuenum quicumque

nome

dictos.

manu pedibusque

-rotaue

Vicerat, aesculeae capiebat frondis honorem,

Nondum

laurus erat, longoque decentia crine


de-

Tmpora cngebat

qualibet arbore Phoebus.

A.

FORTUNA BARROS
ocasio

49
nascer, e alguns imtruncados os seus memmuitas vezes uma parte vive no prprio corpo e

spatium

nascendi, que quaedam imperfecta que trunca suis numeris et saepe altera pars uiuit in eodem corpore, altera pars est
tellus
rutis.

de

perfeitos,

bros

(deles)

Ergo,
centi

ubi

tellus,

lutulenta
alto,

re-

diluuio,

recanduit
aestu

solibus
edidit

aetheris
rettulit

que
figuras

mnumeras
creauit

species;

que

antiquas,

partim partim

outra parte terra grosseira. Afinal, quando a terra, lutulenta com o recente dilvio, se reaqueceu, com os sois etreos e com o vero intenso (penetrante)

monstra. Quidem illa nollet, sed genuit tum quoque, te maxime Python, incgnita serpopulis terror pens, que eras nouis: tantus spatii de monte tenebas deus arcitenens et nunquam usus talibus arrnis nisi ante in damis que capreis fugacibus,

noua

perdidit

hunc grauem

mille

telis,

produziu inmeras espcies; e em parte refez as antigas formas; em produziu novas criaes. parte Embora ela no quisesse, todavia gerou tambm a ti, grandssima Pito, incgnita serpente e eras to o terror dos novos povos: grande (muito) espao ocupavas O deus arcitenente e no monte no habituado a tais armas, a
! !

paene exhausta pharetra, effuso ueneno per uulnera nigra. Neue


uetustas posset delere
ris,

no

ser,

antes,

famam

ope-

instituit

ludos

sacros

certa-

mine

celebri dictos Pythia nomine serpentis perdomitae. Quicumque iuuenum his uicerat manu pedibusque, rotaue, capiebat ho-

contra os gamos e os capros fumatou-a ferida por mil gazes, dardos depois de quase exausta a aljava, efundido o veneno pelos ferimentos negros; Para -que, por ventura, a antiguidade no podasse
delir

fama

desse

feito,

norem frondis

aesculae.

Nondum

instituiu jogos sagrados

com

eer-

erat laurus que Phoebus cingebat tmpora decentia longo crine de


qualibet
arbore.

tame famoso, chamados as Ptias, do nome da serpente derrotada.


Qualquer dos jovens que nies vencia ou pela mo (pugilato), ou pela corrida a p, ou pela corrida de carros, recebia a honra do ramo (fronde) de carvalho. Ainda no havia o louro (a coroa de louro) e Febo cingia a cabea embelezada por longa cabeleira com qualquer ryore.

50

METAMORFOSES DE OVDIO
IO

X.

TRANSFORMADA EM NOVILHA. ABGO

E NACO.

Est

nemus Haemoniae, praerupta quod undique


Tempe. Per quae Peneus ab imo

claudit

Silua; uocant

Effusus Pindo spumosis uoluitur undis-,

Deiectuque graui tnues agigantia fumos

Nubila conducit, summisque aspergine siluas


Impluit, et sonitu plus

quam

uicina fatigai

Haec domus, haec


Amnis;

sedes, haec sunt penetralia

magni

in his, residens acto

de cautibus antro,

Vndis lura dabat nymphisque colentibus undas.

Hill

Conueniunt

illuc

popular ia flumina primum,

Populifer Spercheos, et irrequietus Enipeus,

Apidanusque senex, lenisque Amphysos,

et

Aeas;
illos,

HtH

Moxque amues
In

alii,

qui,

qua

tulit

impetus

mar dedueun.t

fessas erroribus undas.

Inachus unus abest, imoque reconditus antro


Fletibus auget aquas,

natamque miserrimus

Io

Luget ut amissam; nescit utane fruatur,


||^$^\pud;';Manes;' sed
f

quam nqn

inuenit usquam,

|sse ;:putat nusquam, atque animo peiora ueretur.

Centum luminibus cinctum eaput Argus

habetat:

Inde suis uicibus capiebant bina quietem,

A.

FORTUNA BARROS
X.
Io transfoirma^a;

em

.n
qi?.c;.

Est

Haemonie

'-.niniis

quod

H, na Hemnia,

um

bosque

silua praerupta elaudit undique: uocant Tempe. Per quae Peneus, effusus afo imo Findo, uoluitur peiectu Que, spumosis. undis grani, condueit nubila agigantia tnues fumos, que impluit aspergine smmis siluis; et sonitu fa-

a floresta ngreme limita por toda a parte: chamam-lhe Tempe, Po ela o Peneus, oriundo do sop do Pindo, volve (rola) com ondas esE, na queda pesada, pumantes.
.levanta

tigat

plus

quam

uicina.

Kaec

domus, haec sedes, haec sunt peIn his, netralia magni amnis. antro facto de cautibus, residens dabat iura undis que nymphis
colentibus undas.
llluc,

nuvens que baforam ti fumaas e chove, com aspernues ses no cimo das florestas; e pelo som no molesta s as cousas vizinhas. Esta a casa, esta a sede estes so os penetrais (esconderijos) do grande rio. Neles, sentado num antro feito de pedras, ie
;

primum,

conueniunt flumina popularia, Spercheos populifer et irriquietus Enipeus, que senex Apidanus, que lenis Amphrysos et Aeas; que mox tulit alii amnes, qui, qua mpetus deducunt undas fessas erroillos, ribus mar. Unus Xnaehus abest; que reconditus imo antro, auget
aquas
iuget
cit

leis s ondas e s Ninfas que habitavam as ondas. A, pri-

ditava

meiro, chegam os rios regionais o Esprquio, abundante de choupos, e o irriquieto Enpeu, o velho Apidano e o lento Anfrlsos e o

fletibus;

natam

que, misrrimus, Io ut amissam; nes-

Eante; e logo os outros rios que, por onde quer que a torrente' os levou, conduzem suas guas cansadas de meandros (voltas), ao

ne fruatur uita an sit apud Manes; sed non inuenit quam usquam; putat esse nusquam; atque, animo, ueretur peiora Argus habebat caput cinetum centum luminibus; inde, bina suis uicitras, capiebnt quietem;

mar. S naco est ausente; e, escondido no ntimo do antro, aumenta as suas guas com lgrimas; e, infelicssimo, chora sua filha Io, como estando perdida; no sabe se frui vida ou se est entre os Manes; porm, no a en-.. 'alga contra em lugar algum;
parte alguma e, em seu esprito, receia cousas piores. Argos tinha a cabea cingida de cem olhos: (deles), dois a dois, revezando-se (cada. qual por sua
estar ela

em

vez)

ficavam quietos;

"

P.

52
'.

METAMORFOSES

B-S

CWIB1

Cetera seruabant atque in.statioae maneban.


iConstiterat

,*

quouumque
lo,

loco, spectabat

ad

Io;

.Ante culos

cjjuamis auersus, habebat.

Luce

sinit pasci;

cum

sol tellure

sub alta

est,

'Claudit, et indigno

circumdat uincuia
et

colio,

Prondibus arboreis

amara pascitur herba,

Proque toro terrae,non semper gramen habenti,


lncubat infelix, limosaque ilumina potat.
lia

etiam supplex Argo

cum

bracchia uellet

Tendere, non habuit quae bracchia tenderet Argo,

Et conata queri mugitus edidii ore.


Pertimuitque sonos, propriaque exterrita uoce
Venit ad ripas ubi ludere saepe solebat,
Inachidas ripas; nouaque ut conspexit in unda
est.

Cornu, pertimuit, seque exsternata refugit.

Naides ignorant, ignorat et Inachus ipse

Quae

sit;

ta illa

patrem sequitur sequiturque


offert.

sorores.

Et patitur tangi, seque admirantibus

Decerptas snior porrexerat Inachus herbas;


'

Illa

manus lambit

patriisque -dat oscula palmis,

Nec

retinet lacrimas, et, si

modo uerba

sequantur,

A.

FORTUNA BARROS
os

53
e

cetera seruabant atque


in statione.
tlterat

manebant
loco cons-

demais observavam
atalaia.

ficavam

Quocumque
;

Io

spectabat ad lo; habebat ante culos, quamuis auersus. Sint (eam) pasci luce; cum sol
est
et

sub telure alta, claudit eam circumdat uincula collo indigno. Paseitur fmndibus arboreis et herba amara. Que pro toro, isielix incubat terrae nec semper habenti gramen, que pptat. ilumina limosa. lia etiam supplex cum uellet tendere bracchia Argo, non habuit bracchia quae tendere Argo; et, conata queri, edidit mugitus ore. Pertimuitque sonos, que exterriEt uenit ad ta est prpria uoce.
ubi ludere saepe solebat, ripas Inachidas; que ut conspexit in unda noua cornua, pertimuitripas

qualquer lugar espiava para Io; onde estivesse, tinha Io diante dos olhos, embora voltado (de costas). Permite que ela paste de dia; quando o sol est sob a terra alta, le a fecha e enrola atilhos (correntes ao seu pescoo imerecedor (disso). Apascenta-se com frondes de rde

De

E, em vez, vores e erva amarga. a infeliz de toro (leito nupcial) se deita na terra nem sempre
,

possuidora de grama; e bebe guas


limosas.
Ela,

entretanto,

splice,

quando quisesse estender os braos a Argos, no teria braos que


estendesse (a Argos). E, esforando-se por queixar-se, emitiu um

mugido da boca.

Temeu

esses sons

ficou

ater-

que exsternata refugit se. Naides ignorant, et ipse Inachus ignorat quae sit; illa sequitur patrem que sequitur sorores. Et patitur tangi, que se offert admirantibus. Snior Inachus porrexerat herbas dcerptas; illa lambit manus que dat oscula palmis patrls; nec retinet lcrimas; et si modo uerba
sequa-tfty&.,

rorizada com a prpria voz. Chega s margens, onde muitas vezes

costumava brincar, s margens do naco; e, logo que viu na gua (seus) novos cornos, temeu e, espantada, recuou de si mesma. As
naides ignoram e o prprio naco ignora quem ela seja; ela segue seu pai e segue suas irms. E deixa-se acariciar, e ofrece-ses admiradores (de sua beleza). O velho naco oferecera ervas colhidas"'

ela
tias

lambe as mos
.mos
paternas;
e,

rl

beijos

nem
agora

^^3

retm

a*

lgrimas;

se

palavras

pudessem

acompanhar

(s "lgrimas'.

2i.

a':T3iwii ,E3i
<

m
Gret opcm.
LttiPra pro uerbis,

METAMORFOSES DE OVDIO

nomenque suum casusque

loquatur.

quam

pes in puluere duxit,

Corporis indicium mutati triste peregit.

"Me miserum!" exclamat


Cornibus
..'Me
et

pater Inaehus, inque gementis

niueae pendens ceruice iuuencae:


!

miserum

ingeminat.

Tunc

es quaesit per omnes,

Nata, mihi terras?


Liictus eras ieuior.

Tu non inuenta
Retices,

reperta
nostris

nec mutua

Dieta refers; alto tantum suspiria ducis


Pectore,
Talia

quodque unum

potes, ad

mea uerba remugis".

maerentem

stellatus

summouet Argus,
pascua natam

Ereptamque
Abstrahit:

patri diuersa in

inde proeul montis sublime cacumen

Occucat. unde sedens partes speculatur in omnes.

XI.

MORTE

METAMORFOSE DE ARGOS.

\ec

Superum

rector

mala tanta Phoronidos ultra

Ferre potest, natumque uocat,

quem

lcida partu

Pleias enixa est. letoque det imperat

Argum.

Parua mora

alas pedibus

uirgamque potenti
capillis.

Somniferam sumpsisse manu tegumenque

Haec. ubi disposuit, ptria loue natus ab arce


Desilit n

terras:

illie

tegumenque remouit

55

oret

opern,

que

ioquasur

nomen
littera

que

c&sus quam pes


uerbis,

suum. Pereglt,

pediria -auxlio e dira o seu nome e o seu caso. Ela traa, na letra

mutati. mai pater Inachus; que pendens cornibus et ceruice niueae gemeningeminat. "me miserum tis,
!

duxit in puluere pro indicium corporis traste "Me miserum !" excla-

que seu p imprime no p, em lugar de palavras, o triste indcio do seu corpo mudado. "Pobre de

mim

Tunc es nata omnes terras ?

mihi, quaesita per Tu, non jnuenta,


(abl.

!" exclama o pai naco; e, pendurado aos cornos e ao pescoo da gemente novilha branca: pobre de mim !" lamenta. "En-

eras leuior luctus reperta

qaaam reporta, nom.). Retices, nec refers mutua dieta, nostris; tan-

tum, pectore alto, ducis suspiria que quod unum. potes, remugis ad mea uerba." Argus stellatus summouet maerentem. talia que abstrahit natam ereptam patri in pascua diuersa; inde, procacumen oceupat sublime cul, montis, unde, sedens, speculatur
''ih

s tu a minha filha proTu, por todas as terras ? curada no encontrada, eras mais aliviada de mgua do que tu encontrada (isto : a dor do teu reencontro no menos violenta do que a da tua perda). Calas, nem pro-

to

no

feres palavras

correspondentes s

'omnes

apenas do peito profundo e, cousa nica que ds podes (fazer), remuges s minhas Argos estrelado (com palavras. cem olhos ) afasta aquele que carpia tais cousas e' arranca a filha roubada ao pai para outros pastores; depois, longe, ocupa o alto cume de um monte, de onde, sentado, espia para todos os lados.
nossas;
suspiros

XI.

Mrle

metamorfose de Argosv
dos deuses no por mais tempo tantos males da Frnida: e chama o. filho que a Pliade esplendente teve nurn parto e manda que le entregue Argos morte Obra de um momento ('com pe

Superum nc potest mala tanta Phoroniferre oa; que uocat natum quem Pleias
Bector
ultra
liscida

governador
suportar

pode

enixa est partu, que impe-

rai

det

Argum

leto.

Parua mora

pedbus que est saipgam somniferam potenti mairn, que tegumen capillis. Ufoi tisposuit haec, natus loue desilt ab aree ptria in terras: illie, que

sumpsisse

alas

remouit tegumen

quena demora' foi tomar as asa? nos ps, e a vara sonfera nn poderosa mo. e a cobertura (o salero) nos cabelos Logo que disps (tudo) isso, o filho nascido'i de
Jpiter

desce
a,

da cidadela ptria
tirou

terra: capacete

(removeu)

;r^;^^^^-^-^^~--^~s^r t^::

-.-

-_-

-,

- ,

rsy

|;.;-k|iim

56
'

METAMORFOSES BE ;OVIMQ
.

Et posui pennas: tantummodo uirga relenta

est.

Hac

agit,

ut pastor, per deuia rura, capelias,


t,

Dum

ueni

adductas, et structis cantat auenis.


tu,

Voc nouti captas custos Inonius: "At


Quisquis
es,

hoc poteras

mecum

considere saxo,
ullo

Argus

ait

neque enim pecori fecundior


est,

Herba
'

locpo

aptamque uides pastoribus umbram.

Sedit Atlan.tiades et

euntem multa loquendo

Detinuit sermone diem, iunctisque canendo

Vincere Ijtrundinibus seruantia lumina tentat.


Jlle

tameh pugna t

mo.lles euincere somutos,

Et, quamtiis sopor est

oculorum parte receptus,


Vidit Cyllenius

Parte tacEin

uigilat...

omnes

Succubuifese "culos, dopertaque lumina somno:

Supprimjt xtempio uocem, firmatque soporem,

Languida, prmulcns medcata lumina uirga.

Nec

morft;, falcato

nutantem uulnerat

en.se,

Qua

coll est confine eaput,


jt

sxoque crueiifcum

Deiicit,

maculai prerupfm sanguine rapem.

Arge,

iaes,

quodque in
est,

ot

lumina lmen habebas

Exstinctilm

centmfte culos nox oecupat una.

A;

FORTUNA BARROS
;

57

et

posuit

.pennas;

tantummodo

.irga:^retenta: est,

pastor,

Agit ;'ha, mt per rura deuia, capellas adductas, dum uenit, st cantat auenis structis. Custos Junonius nova voc captus (est): "At Quisquis tu es, ait Argus, poteras considere mecum hoc saxo; enim, neque ullo loco, herba est ecunS

deps as penas (asas) somente (a vara retida) retm a vara (o Dirige, com eia., como caduceu). um partor, por caminhos apartaeabrinhas trazidas (roubados,
;

das)

toca

tior

pecori

que

uides

umbram

antam
dit
et,

pastoribus". Atlantiades seloquendo multa, detinuit,

sarmone, diem euntem que tentat uincere lumina seruantia canendo arundinibus iunctis. Ille, tamen,

enquanto le vem (vindo) e em avenas (por le) consO guarda de Juno por truidas. essa nova melodia seduzido. "Ah! quem quer que s, diz Argos, poderias sentar-te comigo neste rochedo; porque, em nenhum, lugar, a erva (o capim) mais
frtil para teu gado e vs sombra propicia aos pastores". O Atlantade sentou~se e, dizendo muitas cousas, deteve, com sua conversa, o dia que passava e tenta vencer os olhos observantes (de Argos), tocando em juncos reunile, entredos (flauta de Pan). tanto, luta por dominar o sono delicioso e, ainda que numa paliadmitido esteja dos olhos te

pugnat euincere somnos molles et, molle et, quamuis parte oculorum
est receptus sopor
uigilat...

(tamen) parte
u.idit

Cyllenius

succubuis-

'

se omnes culos adopertaque lumina somno: supprmit estemplo uocem que firmat soporem permulcens uirga medicata lumina Nec mora, uulnerat, languida. ense falcato, nutantem qua caput

confine

est

collo,

que

deiicit

Cilni

cruentum saxo et. maculat sanguine rupem praeruptam. Arge, iaces, que lmen quodi habebas in tot lumina exstinctum est, que una nox occupat centum culos.

o sopor, em outra, vigia... viu estarem (Mercrio) sucumbidos todos os olhos e sumidas as vistas no sono: pra imediatamente a voa e revigora o
(aceito)

sono (de Argos) acariciando com a vara narcotizada os olhos lnSem demora, fere, com. a guidos. recurvada, o cabeeeante espada (por estar adormecido) no ponto

em

zinha)

que a cabea est confim (viao pescoo e atiraa ensanguentada e vim rochedo e macula de sangue a rocha escarpada. O' Argos, ests morto e a luz que tinhas em tantas pupilas est extinta; e uma (s) noite ocupa
os seus

cem

olhos.

Excipit hos, uolucrisque suae, Satumia, pennis,


Collocat, et

gemmis caudam

stellantibus impiet

Saturnia excipit hos que collocat pennis suae uolucris et impiet

A Saturnia
Jur.o"'

>:.

in:.a
e

d^-

Saturno,

caudam gemmis

stellantibus.

eoloea-os nas penas cie ;\i\ &'[: io pavo; e lhe enche a cairia cie gemas (pedras
reeoihe-os
precios? as
i

.- -"i:ia nte,-.-.

f ulguran

tes)

AEA8,

antis

o ante, rio do Epiro, hoje a Albnia; chama-se Polina.

AEOLUS, i (m) com muitos

deus dos ventos, filho de Jpiter. Presenteou Ulisses estavam encerrados os ventos. Os companheiros de Ulisses, curiosos, abriram os odres e os ventos saram, ocasionando tremenda tempestade em que morreram todos, exceto Ulisses que se salvou numa tbua.
odres, dentro dos quais

AETAS,

atis

(f)

o vero personificado.

AMPHITRITE,

Anfitirite, filhado Oceano e de Dosris. Fugiu para es (f) no casar-se. Netisno mandou dois delfins procurem-na; e ela, que se achava junto ao monte Atlas, foi trazida em um coche com forma de concha para desposar o deus.

AMPHRYSUS,

s margens desse rio, Apolo i (m) o rio da Tesslia. A esfolou apascentava os rebanhos de Admeto, rei da Tesslia. vivo o stiro Marsias (o famoso stiro que primeiro ps em msica os hinos consagrados aos deuses; foi morto por ter sido desafiado por Apolo sobre quem melhor cantaria.)

AONII, orum (m)

habitantes da Ania, regio da Becia.

APOLLO,

inis (m) filho de Jpiter e Latona, irmo de Diana. No Cu era denominado Febo por dirigir o carro do Sol tirado por quatro cavalos. E' o deus da poesia, da medicina, da msica e das artes. Morava nos montes Parnaso, Helicon, Pirio, s margens da HipoJpiter o expulsou do crene e do Permesso com as nove musas. cu por ter le morto os Ciclopes que forneceram a Jpiter o raio com que foi morto Esculpio. Refugiou-se em casa de Admeto, rei

ET?^g^^'glKev?7^?^?v^-'7g B?^7r5'":R-a:^r ""** :Mg * M ' la *


l

gQ

METAMORFOSES DE OVXOIO
roubou-lhe no s da Tesslia, cujos rebanhos guardou, fiftercrio tambm o arco e as flechas. Matou Apolo esses rebanhos, como sentava serpente Pito e com sua pele cobriu a tripode sobre que se Um dos templos a Sacerdotisa ou Pitonisa para proferir orculos. mais famosos dos orculos o de Delfos Im homenagem a Apolo, dizem, foram feitos pelas musas os primeiros versos.

'

,|

^
j

AQUILO,
e

os (m)

filho de olo e
frio.

da Aurora.

Vento do norte, furioso

j:

extremamente

'

^RGUS,

Argo, incumbido por Juno de guardar Io, amada de JTinha cem olhos; enquanto cinquenta estavam abertos, os piter., matou-o. e outros cinquenta dormiam. Mercrio adormeceu-o da sua morte, em pavo e tomou Juno o metamorfoseou, depois
i

;m)

|
j
|

essa ave sob sua proteo.

"

ASTRAEA,

deusa da justia, filha de Jpiter e de Temia. Duidade de ouro, habitou a terra. Depois, abandonou-a rante toda a Zodaco, no signo por dausa dos crimes dos homens; colocou-se no
ae
(f)

de Virgo.

ALANTIADES,
ou Atlas.

ae

(m)

At!antade

Mercrio, neto do gigante Atlante


:

AUGUSTUfe,

(m)

Augusto

sobrenome de Otaviano.

CAESAR,

ris

(m)

Jlio Csar.

CEFHISIS, ~

idis

(adj.)

de suas guas

de Cebo, rio da Becia, clebre Cefiso foi pai de' Narciso e recebeu honras divinas.

CORYCIDS

acusativo plurai de Corycides,


Carcia.

um

ninfas assim cha-

madas de uma cova denom nada

CYCI>PES
o

>

um (m

h'e

os que trabalhavam com Vulcatto na fabricaP L) 'tetra uraios para Jpiter. Eram alguns filhos do Cu e da
-

A.

FORTUNA BARROS

Tinham um s olho na testa e foram mortos por Apolo, por terem forjado o raio com que Jpiier fulminou Essalpio (deus da medicina).
tros de Metian e Asifitrite.

rLUSNE, es
isso,

( )

Mercrio

montanha chamado tambm

da Arcdia em que nasceu Mercrio.


Cyllenius.

Por

AOB

(n.

indeclinvel)

a confuso dos elementos no princpio do

SUCALION, onis (m)

Considefilho de Prometeu, marido de Pirra. rada a justia deles em oposio grande perversidade dos outros homens, Jpiter preservou-os do dilvio. Depois, consultado o or-v culo, atiraram para trs, por cima das cabeas, pediras que se transformaram em homens e mulheres. Assim povoaram o mundo novamente.

DEUS,

o acusativo plural deos, deuses do culto religioso dos Jpiter era o deus dos deuses, com subordinao, porm Os grandes deuses eram: Jpiter, Saturno ao poder do Destino. Apolo, Diana," Baco, ; Mercrio, ^V^nps } ;^^|t; .'"..Cibele,. Ceres, Juno, Pluto. Os demais eram chamados pequenos deuses: Momo, olo etc. Havia ainda os Semideuses: Hrcules, os Stiros, por exemplo
i

(m)

pagos.

OXJS, i

(m)

rio

da Tesslia, muito amado pela ninfa

Tiro.

FPIMBTHIS,

idis (f)

o.

acusativo Epimethida.

filha de Eplmetheu;;

Piraa,

mulher de Deucalio.

.ER2NNYS, ys ou yos

(f)

as frias

em

geral (divindades infernais).

S,

(m)

pai

dos latinos, filho de Picos, neto de Saturno.

Tinha

~
l

ps^i-^ssi^aci-s^Eu:.: ;c_r

:..:

-"

'

>"

v-rm ir 5t

N*

62

METAMORFOSES DE OVDIO
Era protetor dos por. m;e Fauna, a qual era igualmente sua irm. rebanhos, iniciador da civilizao, pai dos faunos ou espritos das florestas e dos campos, identificados com os stiros da mitologia
' .

grega.

GIGANTES, um

homens de prodiGigantas Terra e do Trtaro. Quiseram escalar o giosa eistatura, filhos da. cu pata depor Jpiter. Este os abrasou com raios e os soterrou sob os jprprios montes com que eles escalaram o cu.
(m.
pi.)

o acusativo

HAEMONIA,
HERMES,

ae

(f)

nome da

Tesslia, tirado do seu primeiro rei

is

e etis

nome dado

pelos gregos a Mercrio.

Era

mensa-

geiro e o intrprete dos deuses.

IAPETUS,

(m)
i

INACHUS,

Japeo, um (m) pai de


.

dos tites do cu e da terra.

Io,

que
e

foi

muito amada por Jpiter.

naco

deu o seu nome a

um

nominada
Illllllllillll^

Inquia,.

todo o Peloponeso muitas vezes defilho do Oceano, segundo os poetas. Era


rio,

INACHIDES, um (m)
seu primeiro
IO, us

os gregos, assim

denominados do nome de naco,

rei.

(f) filha de maco, metamorfoseada em vaca por Jpiter. va entregue por Svtnc vigilncia de Argos.

Esta-

MaK

'L,

A.

FORTUNA BARROS

sncia

vez, encontrando o pai, que lastimava a sua aua procurava sem cessar, se deu a conhecer escrevendo o nome na areia, com a pata. Quando naeo ia alcan-la com a mo, o tavo ferroou-a e ela se lanou ao mar. Nadou at o Egue Os Egpcios adoravam -nn coW o e a foi-lhe restituida a forma. nome de Isis. Foi esposa de Osiris.

Dizem que uma


ti

lU^PITER, Iouis (m) bre -uma guia.

Jpiter, representado com um raio na mo, soEra o mais poderoso dos deuses, Venceu Saturno, seu pai. Reservou o Cu para si e deu o imprio das guas '.m sui irmo Netuno e o dos infernos ao seu outro irmo Pluto, Desposou sua irm Juno. Fulminou os Tites e meteu-os sob os montes com que pretendiam eles escalar o cu e arrancar-lhe assim o go'

verno.

RIS,

Foi metamorE' o Arco-Iris ou o Arco a Velha, ou idis (f) foseada em arco por Juno; e era a mensageira dessa deusa, poi quem era muito estimada.
is
,

IUNi

mulher e irm de Jpiter, ciumenta, a tal ponio que perseguia constantemente as outras mulheres e at os filhos cto Era muito orgulhosa. SabenJpiter, castigando-os sem piedade.
onis
(f)

do que Jpiter, independente dela, dera ao mundo Falas, que lhe Protegia os sara do. crebro, tambm por si s fez nascer Marte. transformou Ai-gos, vigia de ]o, morto por Merpaves, ave em. que Era me de Vulcano que se vingou dela, por o ter dado crio. luz feio e aleijado, inventando uns chinelos imantados com que em ficou suspensa no ar com as mos para trs das costas, presas obteve a liberdade, quando Vnus foi prometicadeia de ouro. S
da- a

Vulcano

em casamento

LYCAEUS,

templos o Liceu, monte da Arcdia, onde havia dois (m) Havia em Atenas um templo de Pariu consagrados a Jpiter e a nome Apolo denominado Liceus, bem como um ginsio do mesmo mai^ clebre ^cios ficlebre pelas lies dadas a por Ariseles, o
i,
>

Fundou Este foi discpulo e depois rival de rlaula. pois era "costume por eie ooserperipatca a filosofia chamada umdar lies, em amena palestra, passeando iperipat) nos
lsofos gregos.

vado

brosos caminhos do ginsio de Apolo".

LYCAON,

Licao, rei da Arcdia, filho de Plasgtas ou. onis (m) Foi transformado por Jpiter em lobo, por da Terra. e templo dedicado a esse deus, imolado uma criana

'de Tit:

ter,

no

~<*:'A'"--v

v. .-,'i-'npiTaT-iM--l

METAMORFOSES DE

OVDIO

LYAONUS,

a,

um

de Licao ou de Licania.

MOLOSSUS.
Epiro.

a,

um gente da 7*o!sia, hoje Pandsia, A criavam ces ou rafeiros de boa raa.

provncia

do.

MANES, ium

(m) as almas dos mortos ou, de modo geral, os deuses dos Infernos. Os lugares destinados inumao eram sempre consagrados aos manes, deuses de baixo. Pensavam os Augures que a da palavra latina maemanao dos deuses manes penetrava tudo manar, correr, distilar, lanar de- si manando. nara
1

NAIADES

(f)

as Niades

eram
or;'

as divindades

dos rios e das fontes.


bosques, ora percorriam

Eram

filhas de Jpiter e

moravam nos

os prados.

NEREIDES, um
frlhas de

(f>

as Nereidas,

Nereu

sua irm Baris.

em nmero Eram

de cinquenta, eram todas


elas as ninfas do.

mar.

NEPJEUS.

(m)

Nereu, o deus do mar, filho do Oceano e de Ttis.

NILUS,
.

<m>

o Nilo, rio clebre do Egito, cujo


i":s.-;e

nome

foi tirado

do neto
se
ele

de
-.

Ala.s.

rio

ofereciam os

egipeio.

sacrifcios

como

fora.

um

deus.

NOTUS,

(m)

vento do sul

um

dos quatro principais,

NUMEN,

inis

(n">

NYMPHA,

ae

(f)

tes e as

a divindade, o poder. a Ninfa. As ninfas habitavam: umas os as fonribeiras as Naades; outras, o mar as Ocenicas ou
rios,

Nereidas; outras, os bosques e se

chamavam

Drades; outras ainda,


SMllfe!

uma rvore debaixo de sua as Hamadrades* s- tinham,' cada uma, nos prados; e as Oreaproteo. As Napias viviam nas florestas e des, nos montes e nas grutas.

OETA, ae

.(m)

(m)

Tesmonte Oeta, famoso pela morte de Hrcules, na

OLYMPUS
corte.

cednia.

monte altssimo, entre a Tesslia e a Ma.sua mitologia, estava Jpiter com toda a A, segundo a

o Olimpo,

OSSA, ae

ou Oliva. o Ossa, monte da Tesslia, hoje Cossoro habitao dos Centauros.


(f)

Era a

!'

PALATIUM,

ii

(n)

o Palatino,

um

dos sete montes de

Roma.

PARNASSUS

x Fo monte Parnaso, montanha ou Parnasus, i (m) s musas. Os antigos criamcida ou Becia, consagrado a Apolo e da Grcia. no colocado no meio da terra, ou antes,

dos que o monte Plion, na Tesslia, um PELION, ii (n) sobre outros para escalar o cu. acumularam

os gigantes

PENATES um

particn\ires Penates ou Lares, deuses domsticos e Cm) eram colocadas as suas Geralmente a cada casa e a cada famlia. cultos muito religiosos imagens nas chamins e dedicados a eles

PENEUS

de Baphne Peneo, rio da Tesslia, hoje Salambria, pai (m) margens, foi Daphne convertida em A, nas suas e de Cyrene.
i

?|||||ouri.ra

PHOCIS

idls

.lia

Grcia, hoje Eo-: a Feida, provncia da Acia ou parte da e Livadia e tambm uma
(i)

W~

PHOEBUS,

de lana. Apolo, filho de Jpiter e Latona, irmo (m) No cu tinha o nome de Febo.
i

PHORONIS,

lo, filha do rio tnaco idos (f) Assim considerando, Io seia dizem ser filho de Foroneu (Phoroneu).

(Phoronides)

que alguns

nta de

fcofoiwt.

GO

:M?'T^lQRFOSm:

VJ

QV^f

Pi SIAS.
ji..!

;:':

^
/^a:'

a
:

:ic

/cta

me: de; Mercrio e.'im;a cias Pliades. Era "Mauritnia, de Plione, filho do Oceano,'.
o filho de

PROMSTHiDES

&t (m)

Prometeu
Deecaho.

Deucaiao.

PYFRHA

ae

(f)

vra,

mulher

cie

Foi esse casal qu'

po-

voou o

mun do

depois-

do dilvio

sacerdotisa em Delfos. A Prta ou Pito!?a era qur-rq PYTHJFA oc <"f ntaca na ripode coberta com a psle da serpente Pito, proferia Oi era: mes no templo de Apoio.
s*.

PYTHON

-a serpente cerada da co.-riqvo onis (m. e f Tinha cem fauces e e*-a 1o. o grande que alcanava o cm. do dnovio Juno '.inou-a em perseguio ce Latona, mae d'? Apolo, por cime.-;. Apolo matou -a; e, para comemo/ar este feito, instituiu os .iouo--

o-

FYTHO,

PitlCO

GATURNUS.
lou
..

S?trvno. filho do Cu e r!r Vcsta ou Terra. Mi tigoipe de foice pai a que no houvesse mais herO sangue co pai de Saturde- ros, ciem dele e do seu irmo T-.ao. no correu para o mar e com a escuma, gerou Vnus,
i

'm
c-

pai

m um

Eia pai de Jpiter, Netuno

e Pluto, filhos esses

que foram

ti-

rados das suas vistas pela me deles lia pois que. quantos lhos nascessem, Saturno os devoraria segundo prometera ao irmo Tio, a fim de se apossar do governo do Cu que. por Tsto. /-vo^oarao ||pl|ftp"|r;tepMf^f
'.

fi-

.eu
rii
-

pn.oonoiro por T;tAo qa" !h--> arrancou o UoFoi v;;re ade por ln-ivi nc po. saber que l< tinha filhos vares liberdade t lhe entregou iiove.mt-nte o gov.'.ar,o do Va. que lhe deu
.S:.uii-no

foi

l'e

to

Temendo que
ao
ii

Jpiter o destronasse

Saturno armou

tais .'urda:-

ho que este, por se vingar, resolveu wposs iv-se realmente cio trono. Saturno fugia para a Itlia, onde ensmou a agriculta; a ao* homens.
E' representado por

um

velho

com uma

foice,

para mostrai que


a

tempo consome tudo: ou por uma serpente mordendo

cauda.

'DRXNA^RiRS;
Para indicar que o
lanU-ir,en;<-

67

mundo

um

cor, crculo perpetuo, qur a vida

gwa

p>r c.vo circulo


os

SVTYRI orum
iPlsllmJ^^

imi

Stiros,

semi-deuse.s campestres

Eram
bosques

m^
e
<.

homens, meio cabras, com cornos.

Habitavam

os

SILVANUS

im)

Sivano. divindade dos bosques.


o deus

Confunde-se mui-

tas vezes

com
(m)

Pau

com

o deus Faunc.

SPERCHIOS.
STYS,
gis (f)

o Esprquio, rio
rio

da

Tesslia.

- o-Estige,
(n)

vezes; ou o lago que rodeava o Inferno nove

do esquecimento no Inferno.

TRTARA, orum

o Inferno.

TFPPA TERR ae (D A deusf

^opna Ten*. confunde com po. Terra. Representa-se a reua nutras vezes a filha do Cu e da com vesUdo semeado ao Tma mumi num coche puxado por lees, na cabea e uma chave com uma torre flores, rodeada de feras, um disco. na, mo, sustentando

esposa do Cu.

Tambm

ce

chamava

Cibele e Teias.

Ci^se

Io e as vezes e a

TEMPE
THEMIS

<n.,

mdecl.)

vale aprazvel e

ameno da
Cu
e

Tesslia e

Becia.
justie

com uma b^,u;a na mao v atlcinlos. E" representada a Lei e a Pa* ao submete-la venda nos olhos. Jpiter dela teve casar-se com ele. se ter ela recusado a
is

p"

ou

idis if>

- Temis,

filha do

da Terra, deusa da

sua vontade, por


anis e

TITAN

lhos

TITANUS, eram gigantes

m)

e se

Saturno e cedeu-lhe o nlhos vares, razo poi


lhos
e

chamavam mmbem ?,.-., trono com a condia o- , . .^..u, que sse deus devora-,-,

filho do

Cu

^-^ ^^
;

%
t.

:; ...,s

homens

SllV:

ar: se.

t-^tauo i: J rtln vyi & escondidos pela me. Jpiter..


V-*
. .

Cl

.fi. rfl&l tH-RSi-?

Pluto.

TITANIA

ae

<f)

Pirra.

Japeto. mulher de eucalio, neta de

um

dos

TONANS.

tis

(adj. substant.i

To.m.te. sobrenome de Jpiter.

1't'\ g 1 : homem, e o resto parte superior do corpo como

Xt a%l:r

ua S a, orde,, de

como

~, *
peixe.

Você também pode gostar