Você está na página 1de 126

ISBN: 978-85-909910-2-1

Edio do Autor

Uilso Aragono

ESPERANTO KURSO BAZA DULINGVA


( Esperanto - Curso Bsico Bilngue )
(Esperanto-Portugus)

1 Edio

Vitria ES Brasil Wilson Correia Pinto de Arago Filho 2012

Copyright : 2012, Aragono, Uilso

Capa/Kovrilo: Wilson Arago Filho

Visite este livro na Internet: http://sites.google.com/site/uilsoaragonolivrodeesperanto

978-85-909910-2-1

Prof. UILSO ARAGONO Prezentado Esperanto estas la internacia, helpa idiomo, planita por farii ilo de komunikado inter la gentoj de malsamaj lingvoj. Iniciita de Zamenhof kaj lanita en 1887 estas majstraverko pri logiko, fleksebleco kaj reguleco. Bazias grandparte sur latin-devenaj vortoj. i estas netrala, ar ne apartenas al iu ajn lando, kaj estas jam uzita de homoj el irka 120 landoj en iliaj internaciaj rilatoj. i ne celas forigi la naciajn lingvojn, sed servi kiel la dua (a tria) lingvo por iuj popoloj per la garantio de la egaleco en la internaciaj, lingvaj rilatoj. Falas anka la lingva-barilo, karakterizita per ekzisto de miloj da malsamaj lingvoj. Apresentao O Esperanto o idioma auxiliar internacional, planejado para ser meio de comunicao nas relaes entre povos de diferentes lnguas. Foi iniciado por Zamenhof, lanado em 1887, e pode ser considerado uma obra-prima de lgica, flexibilidade e regularidade. Baseia-se em grande parte nas palavras de origem latina. um idioma neutro, pois no pertence a nenhum pas, e j usado por pessoas de cerca de 120 pases em suas relaes internacionais. No objetiva eliminar as lnguas nacionais, mas sim servir de segunda (ou terceira) lngua para todos os povos, garantindo a igualdade nas relaes lingusticas internacionais. Cai tambm a barreira lingustica, caracterizada pelas milhares de lnguas existentes. Kontaktoj: Prof. Uilso Aragono (Federacia Universitato de Spirito Sankta) E-mail: esperantovix@yahoo.com.br Contatos: Prof. Wilson Arago Filho (Universidade Fed. do Esprito Santo) E-mail: esperantovix@yahoo.com.br Teksto preparita por uzo en la bazaj kursoj de Esperanto kadre de la Etendaj Kursoj de la Federacia Universitato de Spirito Sankta, de Agusto/2004. Texto preparado para ser usado nos cursos bsicos de Esperanto dados como Cursos de Extenso da Universidade Federal do Esprito Santo, desde agosto/2004.

INTRODUO AGRADECIMENTOS O objetivo desta apostila, ora transformada em livreto, ajudar aqueles que desejam aprender o Esperanto, a Lngua internacional, por meio de um curso que no se baseia tanto em gramtica. O mtodo utilizado por mim denominado mtodo natural. Tem por base a maneira como uma criana aprende a escrever seu idioma: fazendo cpia de textos, escrevendo a partir de ditados e lendo em voz alta, e cantando os textos estudados. Proponho, tambm, a escrita de pequenos textos de forma bilngue, isto : o aprendiz procura escrever sobre temas livremente escolhidos e, faltando uma palavra ou expresso em Esperanto, poder escrev-la em Portugus, sem qualquer constrangimento. Isto garante a continuidade da escrita do texto. Na correo do texto, o professor traduzir os termos desconhecidos do aluno, que estar ansioso para conhec-los. Agradeo aos amigos samideanos Carlos de Faria (grande baluarte do Esperanto no Esprito Santo!), Anderson Fragoso, Mrcio Malacarne, Vitor dos Anjos, Wolmar Campostrini, Vicente Duro, Fernando Freitas, Eduardo Schmidt Castelani, Gildo Correa e Carlos Alberto F. da Silva, companheiros de luta na divulgao do idioma internacional em terras capixabas, todo o apoio, a amizade e o companheirismo na luta por um mundo melhor, com comunicaes internacionais mais diretas e fraternais. Em Vitria, ES, o movimento pelo Esperanto lngua internacional animado pelos esperantistas que se renem na Associao Capixaba de Esperanto, que tem sua sede na Escola Ado Benezarth, Bairro Antnio Honrio (Goiabeiras Velha), na R. Prof. Clara Lima, n 63, no mbito do Projeto Escola Aberta. As reunies acontecem todos os sbados, das 15h s 17h. Registro um agradecimento especial Prof. Andra Negro, Diretora da Escola Ado Benezarth, pelo apoio e pela autorizao do espao da Escola, como sede de nossa Associao. Uilso Aragono Vitria, agosto de 2009 ---------------------Importante para quem vai estudar sozinho: O Esperanto uma lngua fontica e tem apenas dezesseis (16) regras bsicas. A regra nmero 9 diz que cada palavra lida como est escrita. Pois cada letra tem seu nico som. E a facilidade da leitura, em voz alta, de textos com palavras novas, para o leitor, se d em funo da regra nmero 10: o acento tnico cai, sempre, na penltima slaba! Pode-se, assim, ler-se, em Esperanto, qualquer texto, com correo, mesmo que no se compreendam ainda todas as palavras lidas. Este livreto, entretanto, no indicado para autoestudo, mas foi planejado para estudo em cursos presenciais, com instrutor. Estude o Esperanto sozinho! Para quem tem suficiente disciplina, perfeitamente possvel aprender esta bela lngua por autoestudo. A Internet possibilita e facilita tal empreitada. Alguns endereos na rede mundial: www.cursodeesperanto.com.br www.esperanto.org www.uea.org www.lernu.net

SUMRIO
Unua apitro: (Primeiro captulo) .......................................................................................01 Alfabeto: Unua parto (Alfabeto: Primeira parte) Vokaloj Konsonantoj Ekzemploj Kelkaj esprimoj Dialogo ....................................................................................02 Muziko Diktado Kopiado Dua apitro: (Segundo captulo) ....................................................................................03 Alfabeto: Dua parto (Alfabeto: Segunda parte) Konsonantoj Ekzemploj Kelkaj esprimoj Muziko .......................................................................................04 Diktado Kopiado Rimarko Tria apitro: (Terceiro captulo) .......................................................................................05 Alfabeto: Tria parto (Alfabeto: Terceira parte) Konsonantoj Ekzemploj Muziko .......................................................................................06 Rimarko Diktado Tradukado Kopiado .......................................................................................07 Dialogo Rimarko Kelkaj esprimoj .......................................................................................08 Kvara apitro: (Quarto captulo) .......................................................................................09 Alfabeto: Kvara parto (Alfabeto: Quarto parte) Kelkaj malfacilaoj Muziko .......................................................................................11 Diktado Tradukado .......................................................................................12 Kopiado Dialogo Kelkaj esprimoj .......................................................................................13 Rimarko pri la literoj kun apelo Rim.: Kvina apitro: (Quinto captulo) ........................................................................................14 Substantivo kaj Pluralo: (Substantivo e Plural) La dua Regulo de Esperanto Ekzercado Praktikado Diktado Muziko ........................................................................................15 Kopiado Dialogo Legado lat-voe ........................................................................................16

Sesa apitro: (Sexto captulo) ........................................................................................17 La tempoj de la verbo: (Os tempos do verbo) Prezenco, Pasinto kaj Futuro ................................................................ 17 Ekzemploj Rimarko Imperativo kaj Kondicionalo Ekzemplqj ........................................................................................18 Dialogo Muziko ........................................................................................19 Diktado Kopiado Legado lat-voe Sepa apitro: (Stimo captulo) .......................................................................................20 La uzado de la adjektivo: (O uso do adjetivo) La tria Regulo de Esperanto Ekzemploj Kopiado Ekzercoj ........................................................................................21 Kelkaj afiksoj Muziko .......................................................................................23 Diktado .......................................................................................24 Legado lat-voe Oka apitro: (Oitavo captulo) .......................................................................................25 La uzado de la adverbo: (O uso do advrbio) La sepa Regulo de Esperanto Ekzemploj Dialogo Ekzercoj .......................................................................................26 Muziko .......................................................................................27 Kopiado Aliaj ekzemploj Spritaoj .......................................................................................28 Tradukado Telefonado Kiel diri la horojn .......................................................................................29 Ekzemploj Aliaj ekzemploj .......................................................................................30 Rim, entilaj esprimoj Naa apitro: (Nono captulo) .......................................................................................31 Pluaj afiksoj: Parte Unua (Mais afixos: primeira parte) Kelkaj afiksoj Muziko .......................................................................................32 Kelkaj duopoj Dialogo .......................................................................................33 Diktado Kopiado Spritaoj .......................................................................................34 Tradukado Rimarko Deka apitro: (Dcimo captulo) .......................................................................................35 Pluaj afikxoj: Parto Dua (Mais afixos: segunda parte) Kelkaj afiksoj Dialogo .......................................................................................36 Diktado .......................................................................................37 Tradukado Muziko Kelkaj esprimoj .......................................................................................38

Rimarko TABELO DE LA PLEJ UZATAJ AFIKSOJ .......................................................... 39 La uzado de IG kaj I .......................................................................... 41 Dek unua apitro: (Dcimo primeiro captulo) ............................................................. 42 La korelativoj: (Os correlativos) Kadro de la korelativoj Skemo ........................................................................... 44 Muziko Diktado Tradukado de la diktado Spritaoj ................................................................................... 45 Tradukado Dulingva redaktado ............................................................................46 Ekzerco Kelkaj specialaj ekzemploj Dek dua apitro: (Dcimo segundo captulo) ...................................................................47 La participoj: (Os particpios) LA PARTICIPO AKTIVA LA PARTICIPO PASIVA .....................................................................................50 Muziko (Sadada Flamo) .......................................................................................53 Rim.: Muziko (Urbo Mirinda) Por kaj al: Kelkaj diferencoj APENDICO 1 (Apndice 1) ............................................................................ 54 SAKRAOJ (xingamentos) LADOJ (elogios) APENDICO 2 (Apndice 2) ............................................................................ 55 OFTAJ PRIMITIVAJ VORTOJ APENDICO 3 (Apndice 3) ............................................................................ 57 DEMANDOJ POR PAROLIGI LA GELERNANTOJN APENDICO 4 (Apndice 4) ............................................................................ 59 EKZERCOJ FAR ZAMENHOF APENDICO 5 (Apndice 5) ............................................................................ 61 KELKAJ RESUMOJ PRI ESPERANTO: Konsonantoj ............................................................................ 61 Rimarko pri la literoj kun apelo ............................................ 61 Numeraloj, Tagoj, Monatoj ............................................ 61 Prezenco, Pasinto kaj Futuro ............................................ 62 Kiel diri la horojn ............................................ 62 entilaj esprimoj ............................................ 63 Pri la Akuzativo ............................................ 63 La uzado de IG kaj I ............................................ 63 Kelkaj specialaj ekzemploj ............................................ 64 Por kaj al: Kelkaj diferencoj ............................................ 64 EKZERCARO (Numero 1) ............................................................................ 66 EKZERCARO (Numero 2) ............................................................................ 67 EKZERCARO (Numero 3) ............................................................................ 69 EKZERCARO (Numero 4) ............................................................................ 70 EKZERCARO (Numero 5) ............................................................................ 71 Vortareto Portugus-Esperanto ............................................................................ 72 Vortareto Esperanto-Portugus ............................................................................ 95

Unua apitro: (Primeiro captulo) Alfabeto: Unua parto (Alfabeto: Primeira parte) Vokaloj:
(Parolataj: Same kiel en la Portugala) (Faladas [pronunciadas] como em Portugus) Rimarko: "e" kaj "o" kun prononco fermita! (Obs.: e e "o" com pronncia fechada!) a, e, i, o, u

Konsonantoj:

b, d, f, g, k, l, m, n

(Parolataj: Same kiel en la Portugala, sed kun o en la fino) (Faladas como em Portugus, mas com um o no final)

Ekzemploj: (Exemplos)
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. baleno (baleia) balo (baile) banko (banco comercial) bano (banho) boli (ferver) bona (bom, boa) damo (dama) dek (dez) dika (gordo, gorda) Dio (Deus) domo (casa) dono (dom, presente) du (dois) famo (fama) fido (f) filmo (filme) filo (filho) 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. folio (folha) ideo (ideia) kabano (cabana) kafo (caf) kie (onde) kiel (como; de que maneira) knabo (garoto) kodo (cdigo) kolo (pescoo) kuko (bolo) la (o, a, os, as) lago (lago) lando (pas) lano (l) linio (linha) lumo (luz) 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. lundo (segunda-feira) Luno (lua) manki (faltar) mano (mo) melono (melo) mi (eu) ne (no) nei (negar) neniam (nunca) nenio (nada) ni (ns) nomo (nome) nubo (nuvem) nulo (zero) nun (agora) ok (oito) unu (um)

Ekzercadi la prononcojn de la vortoj supre. (Exercitar as pronncias das palavras acima.) Late prononci la vorton kaj la tradukon al la Portugala. (Pronunciar em voz alta a palavra e a traduo ao Portugus.) iu lernanto devas unuope ripeti multfoje la tutajn vortojn. (Cada estudante deve, um por vez, repetir muitas vezes todas as palavras.)

Kelkaj esprimoj: (Algumas expresses)


1. 2. 3. 4. 5. Dankon! (Obrigado!) Ne dankinde! (De nada!) Kiel bele! (Que bonito!) Bela luno! (Bonita lua!) Dika filo (Filho gordo) 6. 7. 8. 9. 10. Unu melono (Um melo) Bela filmo! (Bonito filme) Bona ideo! (Boa ideia!) Manki lumo (Faltar luz) En la banko (No banco comercial)

2
11. Kiel vi fartas? (Como est? [de sade]) 12. Mi fartas bone, kaj vi? (Estou bem, e voc?) 13. Bonan tagon (Bom dia!) 14. Bonan vesperon! (Boa tarde!) 15. Bonan nokton! (Boa noite!) 16. is revido! (At logo!) 17. Sidiu! (Sente-se!) 18. Kiel estas via nomo? (Como o seu nome?) 19. Mia nomo estas ... (Meu nome ...) 20. Saluton! (Salve! Ol!)

Dialogo: (Dilogo)
1. 2. Saluton! (Ol!) Sidiu! (Sente-se!) Saluton! 1. 2. Dankon! (Obrigado!) 1. 2. Kiel estas via nomo? (Como o seu nome?) M ia nomo estas ... (Meu nome ...)

Plezuron! ( um prazer!) 1. 2. Plezuron!

Muziko: (Msica)
Vi lernu, amiko mia, la lingvon de la estonto! Kun lingvo internacia pli bona estos la mondo! Askultu i tiun kanton, Amiko askultu min! Se vi lernos Esperanton, La mondo komprenos vin! Aprenda amigo meu, a lngua do futuro! Com uma lngua internacional melhor ser o mundo! Escute este canto! Amigo, escute-me se voc aprender Esperanto, o mundo o compreender!

Diktado: (Ditado)
La lernanto skribas sur la folion de sia kajero post la diktado de la teksto fare de la Instruanto. (O aluno escreve na folha de seu caderno aps o ditado do texto feito pelo instrutor.) En la banko estas unu benko. Esperanto estas lingvo internacia. M i ne fartas bone. Kiel estas via nomo? Bonan nokton! Dankon. Ne dankinde. Li estas dika. M i ne estas dika.

Kopiado: (Cpia)
La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la jenan tekston: (O aluno copia na folha de seu caderno o seguinte texto:) Kopiu iujn vortojn esperantajn en la listo supre. (Copiar todas as palavras em Esperanto na lista acima.)

3 Dua apitro: (Segundo captulo)

Alfabeto: Dua parto (Alfabeto: Segunda parte) Konsonantoj: Ekzemploj:


1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. pafi (atirar) paki (empacotar) pano (po) paro (par, casal) pavo (pavo) pantoflo (chinelo) parko (parque) per (por meio de) pato (frigideira) pendseruro (cadeado) perdi (perder) perfidi (trair) planedo (planeta) rabi (roubar) rado (roda) rato (rato) reklamo (anncio, propaganda) remi (remar) reto (rede) inter-reto (internet) robo (vestido) romano (romance) rompi (romper, quebrar) rozo (rosa) sabato (sbado) 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. salo (sal) salamo (salame) salono (salo) salti (saltar) sana (sadio, sadia) sed (mas) sen (sem) ses (seis) sep (sete) supo (sopa) sofo (sof) strato (rua) tri (trs) kvar (quatro) kvin (cinco) tabulo (quadro) tablo (mesa) taksio (txi) tago (dia) talko (talco) taso (xcara) telefono (telefone) teamo (time, equipe) teruro (terror) tio (aquilo) tiel (assim, desse modo) 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. tra (atravs de) tre (muito) tro (demais) trotuaro (calada) tuko (pano) tumulto (tumulto) vagono (vago) valso (valsa) varma (quente) vazo (vaso) venki (vencer) vero (verdade) verda (verde) vi (voc, vocs) vidi (ver) vino (vinho) viro (homem) voli (querer) vorto (palavra) vosto (cauda, rabo) zebro (zebra) zebuo (zebu) zipo (ziper) zono (cinto, faixa) zorgi (cuidar) zontuko (tanga) p, r, s, t, v, z (Parolataj: Same kiel en la Portugala) (Faladas como em Portugus)

Oni devas ekzercadi la prononcojn de la vortoj supre. (Deve-se exercitar as pronncias das palavras acima.) Latvoe prononci la vorton kaj la tradukon al la Portugala. (Pronunciar em voz alta a palavra e a traduo ao Portugus.) iu lernanto devas unuope ripeti multfoje la tutajn vortojn. (Cada estudante deve, um por vez, repetir muitas vezes todas as palavras.)

Kelkaj esprimoj:
1. 2. 3.

(Algumas expresses) 4. 5. 6. Grava telefonado (Telefonema importante) Ni venkos (Ns venceremos) La vero lumigas (A verdade ilumina)

Bone pafi (Atirar bem) Bonan matenon! (Bom dia!) Granda viro (Homem grande)

4
7. 8. 9. Kia estas via nomo? (Qual o seu nome?) Plezuron! (Muito prazer!) Gratulon al vi! (Parabns pra voc!) 10. Kiel vi fartas? (Como voc est?) 11. Varmega supo (Sopa muito quente) 12. Zorgi pri la bebo (Cuidar do beb)

Muziko: (Msica)
Ni ripetas la kantadon de la lasta leciono: Vi lernu amiko mia (Repetimos o canto da ltima lio)

Diktado: (Ditado)
La lernanto skribas sur la folion de sia kajero la la diktado de la teksto fare de la Instruanto. (O aluno escreve na folha de seu caderno aps o ditado do texto feito pelo instrutor.) La vero lumigas. La telefonado estas grava. La supo estas varmega. Sur la tablo estas libro. La inter-reto estas granda reto. La verda koloro estas bela. Kun Esperanto pli bona estos la mondo. Granda viro kaj bela virino.

Kopiado: (Cpia)
La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la jenan tekston: (O aluno copia na folha de seu caderno o seguinte texto:)

M i estos eterne danka al vi. Unue lasu min gratuli vin. Kiel vi fartas? Tre bone, kaj vi? M i tre dankas al vi. Ne estas mia kulpo. La libro estas sur la tablo. La pupitro estas por la studanto. Li ne vivos pli ol unu tago. M i skribas en Esperanto. Li parolas en la angla. Ili kantas tre multe. La instruanto skribas sur la nigra-tabulo. La fenestro estas aperta. La pordo ne estas aperta. La Profesoro trinkas akvon.

Rimarko: (Observao)
Ne ekzistas en Esperanto la literoj: (No existem em Esperanto as letras:) Q = kuo (ou: kvo) X = ikso W = duobla vo (ou: vavo) Y = ipsilono (ou: i greka)

Q, W, X, Y

5 Tria apitro: (Terceiro captulo)

Alfabeto: Tria parto (Alfabeto: Terceira parte) Konsonantoj : (Consoantes)


Litero (letra) C G H J Prononco (pronncia) 'ts' 'tch' 'g' 'dj' 'r' 'rr' 'i' 'j' 'ch' 'u' Rimarko (observao) Como em certo, mas com t na frente Como no som de atchim Como em gato, sempre seco Como em adjetivo 'h' aspirado como em help do ingls, ou 'r' de romeu Como 'r' dobrado de rocha ou rua Como em 'i' de ioi ou de ai, espcie de semivogal Como em jornal, janela Como em choro ou chuveiro Como no 'u' final de mau, espcie de semivogal

Ekzemploj : (exemplos)
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. adia (adeus) anta (antes de, diante) balda (em breve) ambro (quarto, aposento) apitro (captulo) apo (bon, gorro) efo (chefe, principal) emizo (camisa) cent (cem) cerbo (crebro) evalo (cavalo) io (tudo) irka (cerca de) cirko (circo) citrono (limo) okolado (chocolate) dari (continuar) fralo (solteiro, rapaz) gaja (alegre) gambo (perna inteira) ardeno (jardim) eni (perturbar) 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. entila (gentil) irafo (girafa) halo (salo) halti (parar) aoso (caos) haro (cabelo) hato (pele) havi (ter, haver) helpi (ajudar) emio (qumica) irurgio (cirurgia) hoko (gancho) horloo (relgio) oro (coro, coral) horo (hora) hundo (cachorro) ja (de fato, mesmo) jato (iate) jahurto (iogurte) aketo (casaco de mulher) jako (palet) aluza (ciumento/a) 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. Januaro (janeiro) argono (gria) eleo (gelia) jes (sim) Jesuo (Jesus) eti (jogar, arremessar) jui (julgar) juna (jovem) jupo (saia) urnalo (jornal) afo (carneiro) ako (jogo de xadrez) ani (trocar, mudar) ati (gostar) i (ela) ipo (navio) nuro (corda) oti (chutar a bola) tono (pedra) tupo (degrau) uo (sapato) esto (oeste, poente)

Muziko: (Msica)
LITEROJ KUN APELO (Silla Chaves)

(Letras com chapu)


Se litero kun apelo estas la litero , kiam mankas la apelo i farias C . Se litero kun apelo estas la litero , kiam mankas la apelo i farias G . La apelo en entila ado, oro, u kaj i estas vere tre facila por mi kaj por vi! Se litero kun apelo estas la litero , kiam mankas la apelo i farias J . Se litero kun apelo estas la litero , kiam mankas la apelo i farias S . La apelo en entila ado, oro, u kaj i estas vere tre facila por mi kaj por vi!

Rimarko: u estas por demando (u para pergunta) => u vi estas sola? (Voc est sozinho?)
[u povas esti tradukita per: por acaso (u pode ser traduzido por: ...)]

Diktado: (Ditado)
La lernanto skribas sur la folion de sia kajero post la diktado de la teksto fare de la Instruanto. (O aluno escreve na folha de seu caderno aps o ditado do texto feito pelo instrutor.) Patro kaj frato. Leono estas besto. Rozo estas floro kaj kolombo estas birdo. La suno brilas. La patro estas sana. Infano ne estas matura homo. La infano jam ne ploras. La ielo estas blua. Kie estas la libro kaj la krajono? La libro estas sur la tablo kaj la krajono kuas sur la fenestro. Sur la fenestro kuas krajono kaj plumo. Jen estas pomo. Leono estas forta. La dentoj de leono estas akraj. Al leono ne donu la manon. M i vidas leonon. La patro estas bona. La patro estas en la ambro. [Zamenhof: Ekzercoj, noj 1,2 kaj 3]

Tradukado: (Traduo)
La lernanto provas traduki la tekston de la diktado, skribante en sia kajero. (O aluno tenta traduzir o texto do ditado, escrevendo em seu caderno.)

Kopiado: (Cpia)
La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la jenan tekston: (O aluno copia na folha de seu caderno o seguinte texto:)

Karlo estas bela kaj felia infano. La patro de Karlo estas sinjoro Antono. La patrino de Karlo estas la juna sinjorino M aria. La patro de sinjoro Antono estas avo de Karlo. La tuta familio estas kontenta pro la infano, la bela filo de sinjoro Antono kaj de M aria. La avo de Karlo ne povas resti kvieta, kaj kuras de sia domo al la domo de sia filo, kaj revenas al sia domo. [Karlo, lerno-romano de Edmont Privat, 1909]

Dialogo: (Dilogo)
1. 2. M i manas panon kun butero, kaj vi? M i preferas mani panon kun fromao 1. 2. Ni iras trinki kafon kun lakto 1. 2. Kaj ili iras trinki frukto-sukon Traduko de la dialogo: (Traduo do dilogo) 1. Mi manas panon kun butero, kaj vi? (Eu como po com manteiga, e voc?) 2. Mi preferas mani panon kun fromao (Eu prefiro comer po com queijo) 1. Li atas mani fazeolon kun rizo (Ele gosta de comer feijo com arroz) 2. Kaj i preferas mani viandon kun terpomo (E ela prefere comer carne com batata) 1. Ni iras trinki kafon kun lakto (Ns vamos tomar caf com leite) 2. Kaj ili iras trinki frukto-sukon (E eles vo tomar suco de frutas) Li atas mani fazeolon kun rizo Kaj i preferas mani viandon kun terpomo

Rimarko:

(Observao) La n en la fino de certaj vortoj estas la signalo de la rekta objekto: la akuzativo. (O n no final de certas palavras o sinal do objeto direto: o acusativo.) Certaj verboj postulas la akuzativon: vidi supre. (Certos verbos exigem o acusativo: ver acima.)

8
En la portugala: O pai ama o filho => La ordo montras la subjekton kaj la objekton! (Em Portugus: O pai ama o filho => A ordem mostra o sujeito e o objeto!) En Esperanto: La patro amas la filo => La ordo ne montras la subjekton kaj la objekton! (Em Esperanto: La patro amas la filo => A ordem no indica o sujeito e o objeto!) En Esperanto: ekzistas marko por la rekta objekto! => la litero n! (Em Esperanto: existe uma marca para o objeto direto! => a letra n!) Ekzemploj: (exemplos) La patro amas la filon. (O pai ama o filho) La patron amas la filo. (O filho ama o pai) La filo amas la patron. (O filho ama o pai) En Esperanto la ordo ne gravas! => fleksebleco! (Em Esperanto a ordem no importa! => flexibilidade!)

Kelkaj esprimoj:

(Algumas expresses)

Permesu! (Com licena!) Kiel vi nomias? (Como voc se chama?) M i estas malfrua por la leciono; pardonu min! (Estou atrasado para a aula; perdoe-me!) La kulpo estas de la buso. (A culpa do nibus.) u vi havas aton? (Voc tem carro?) La studento studas en la universitato. (O estudante estuda na universidade.) La studanto studas en la meza-lernejo. (O aluno estuda na escola de ensino mdio.) Nia patrolando havas prezidenton. (Nossa ptria tem presidente.) Nia klubo havas prezidanton. (Nosso clube tem presidente.) Li aetis bileton por iro kaj reveno. (Ele comprou bilhete de ida e volta.)

9 Kvara apitro: (Quarto captulo)

Alfabeto: Kvara parto (Alfabeto: Quarta parte) Kelkaj detaloj: (Alguns detalhes)
La vokaloj estas silaboj kaj devas esti prononcataj klare! (As vogais so slabas e devem ser pronunciadas claramente!)

Vorto 1. via, mia (vosso, de voc; meu) 2. familio (famlia) 3. nei (negar) 4. balai (varrer) 5. balailo (vassoura) 6. neutila (intil) 7. perei (perecer) 8. folio (folha) 9. linio (linha) 10. nenio (nada)

Prononco (xx : forta silabo = slaba forte) v-a, m-a fa-mi-l- n- ba-l-i ba-la--lo ne-u-t-la pe-r-i fo-l- li-n- ne-n-

La duonvokaloj j kaj devas esti prononcataj tre mal-longe: (As semivogais j e devem ser pronunciadas muito brevemente) Vorto (palavra) 1. kaj (e, conjuno de ligao) 2. plej (o mais) 3. tuj (logo, imediatamente) 4. fajro (fogo) 5. vejno (veia) 6. jaro (ano) 7. jes (sim) 8. Jesuo (Jesus) ki pli ti fi-ro vi-no i-ro iss I-ss-o Prononco (xx : forta silabo = slaba forte)

10
9. juna (jovem) 10. jogo (ioga) 11. adia (adeus) 12. dari (durar) 13. adi (ouvir) 14. anka (tambm) 15. balda (em breve) i-na i-go a-d-u du-ri u-di nn-ku ('n' bem audvel!) bll-du ('l' bem audvel!)

La emelaj literoj devas esti prononcataj tre klare! (A letras gmeas devem ser pronunciadas bem claramente!) Vorto 1. pra-avo, praavo (bisav) 2. rab-birdo, rabbirdo (ave de rapina) 3. re-e, ree (novamente) 4. e-esti, eesti (estar presente) 5. ek-krii, ekkrii (exclamar) 6. mal-lumo, mallumo (escurido) 7. inter-reto, interreto (internet) 8. lit-tuko, littuko (lenol) 9. konstru-u, konstruu (construa) Prononco (xx : forta silabo = slaba forte) pra--vo rab-bir-do r- e-s-ti k-kr-i mal-l-mo in-ter-r-to lit-t-ko kons-tr-u

Kelkaj konsonantaj grupoj: (Alguns grupos consonantais) Vorto 10. mal-helpo, malhelpo (obstculo) 11. sen-hara, senhara (sem cabelo, careca) 12. scienco (cincia) 13. tono (pedra) 14. skribi (escrever) Prononco (xx : forta silabo = slaba forte) mal-hl-po senn-h-ra ss-tsi-nn-tso sh-t-no ss-kr-bi

11

Muziko: (Msica)
Bonan tagon! Bonan tagon, mi deziras al vi! Havu bonan tagon! Havu bonan tagon! Vi kaj la famili '! Bom dia! Bom dia. Eu desejo a voc! Tenha um bom dia! Tenha um bom dia! Voc e a famlia!

Nun sidiu! Nun sidiu, mia kara fralin'! Diru nun belsone: u vi fartas bone? Belulin', kisu min!

Agora sente-se! Agora sente-se! Minha cara senhorita! Diga agora em bom som! Voc est bem? Belezura, beije-me!

is revido! is revido! M ia kara fralin'! is alia fojo! Estos granda ojo vidi vin, kisi vin!

At logo! At logo! Minha cara senhorita! At uma prxima vez! Ser uma grande alegria ver voc, beijar voc!

Diktado: (Ditado)
Adu la tekston parolata de la instruanto kaj skribu in sur la folion de via kajero. (Oua o texto lido pelo instrutor e escreva-o na folha de seu caderno)

La patro estas bona. Jen kuas la apelo de la patro. Diru al la patrino, ke mi estas diligenta. M i amas la patron. Venu kune kun la frato. La filo staras apud la patro. La mano de Johano estas pura. M i konas Johanon. Ludoviko, donu al mi panon. M i manas per la buo kaj flaras per la nazo. Anta la domo staras arbo. La fratino estas en la ambro. [Zamenhof: Ekzercoj, no 4]

12

Tradukado: (Traduo)
La lernanto provas traduki la tekston de la diktado, skribante en sia kajero. (O aluno tenta traduzir o texto do ditado, escrevendo em seu caderno.)

Kopiado: (Cpia)
La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la jenan tekston: (O aluno copia na folha de seu caderno o seguinte texto:)

En la domo oni trovas: panon, kukon, filon, pantoflon, robon, salon, sofon kaj salamon, inter aliajn aojn. Oni kalkulas per la numeraloj: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok kaj dek. Kiu estas la mankanta numeralo? Estas la numeralo nove, en la Portugala: na en Esperanto. Sur la trotuaro piediras kelkaj homoj. Kaj sur la strato kuras kelkaj veturiloj.

Dialogo: (Dilogo)
1. 2. Vi tre atas kukon, u ne? Jes, vi pravas: M i tre atas kukon 1. 2. Vi anka tre atas bifstekon, u ne? Jes, vi pravas denove: M i tre atas bifstekon

Vi amba manos supon kaj makaronion 1. 2. Sed mi ne atas supon!

Traduko de la dialogo: (Traduo do dilogo) 1. Vi tre atas kukon, u ne? (Voc gosta muito de bolo, no mesmo?) 2. Jes, vi pravas: Mi tre atas kukon. (Sim, voc est certo: eu gosto muito de bolo.) 1. Vi anka tre atas bifstekon, u ne? (Voc tambm gosta muito de bife, no mesmo?) 2. Jes, vi pravas denove: Mi tre atas bifstekon. (Sim, voc tem razo de novo: eu gosto muito de bife. ) 1. Vi amba manos supon kaj makaronion. (Vocs dois comero sopa e macarro.) 2. Sed mi ne atas supon! (Mas eu no gosto de sopa!)

13

Kelkaj esprimoj:

Kien vi iras? (Aonde voc vai!) Kiom jara vi estas?(Quantos anos voc tem?) Li estas fralo. (Ele solteiro.) i estas fralino. (Ela solteira.) i estas edziniinta. (Ela casada.) Li estas edziinta. (Ele casado.) Kion vi faras por vivteni? (O que voc faz para ganhar a vida?) M i laboras e la pot-oficejo. (Eu trabalho nos correios.) Kiel longe ni ne vidas nin! (H quanto tempo a gente no se v!) Kion vi volas fari hodia? (O que voc quer fazer hoje?) M i volas iri al la Sport-Klubo. (Quero ir ao clube (de esportes).)

Rimarko pri la literoj kun apelo:

(Obs. Sobre as letras com chapu)

Kiam oni ne povas uzi la literojn kun apelo, oni povas uzi la anstataon: (Quando no podem ser usadas as letras com chapu, pode-se usar a substituio:) Litero , , , , , , Anstatao (substituio) Ch, ch (ou: Cx, cx) (ou: C', c') Gh, gh (ou: Gx, gx) (ou: G', g') Hh, hh (ou: Hx, hx) (ou: H', h') Jh, jh (ou: Jx, jx) (ou: J', j') Sh, sh (ou: Sx, sx) (ou: S', s') Nenio... (Nada...) Ekzemploj (exemplos) Chevalo; cxapitro; c'apitro Ghusta; gxenerale; g'enulo Ehho; hxemio; h'oro Jhurnalo; jxeleo; j'ipo Shuo; sxtono; s'ipo Antau; fraulo; baldau'

Rim.: (Obs.:) La numeraloj estas:

(Os numerais so:) nulo (zero), unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), na (9), dek (10), cent (100), mil (1000), miliono (1.000.000), miliardo (1.000.000.000). La tagoj de la semajno estas: (Os dias da semana so:) Lundo (segunda-feira), Mardo (tera), Merkredo (quarta), ado (quinta), Vendredo (sexta), Sabato (sbado), Dimano (domingo) La monatoj de la jaro estas: (Os meses do ano so:) Januaro, Februaro, Marto, Aprilo, Majo, Junio, Julio, Agusto, Septembro, Oktobro, Novembro, Decembro

14 Kvina apitro: (Quinto captulo)

Substantivo kaj Pluralo: (Substantivo e Plural) La dua Regulo de Esperanto: (A segunda regra do Esperanto)
La substantivo finias per o; (O substantivo termina com o.) Por la formado de la pluralo oni aldonas la finaon j. (Para a formao do plural adiciona-se o final j.)

Ekzercado : (Exerccio)
Enmetu en la kolonojn la pluralojn de la substantivoj. (Coloque nas colunas os plurais dos substantivos.) Singularo kuko kolo lumo dono domo damo dika baleno bano banko Pluralo Singularo benko filo filmo kabano knabo lando linio Luno Suno lundo Pluralo Singularo mano melono nomo nulo nubo lingvo lango nokto tago vorto Pluralo

Praktikado: (Prtica) Diktado:


La lernanto legas per lata voo la vortojn suprajn. (O aluno l em alta voz as palavras acima.) (Ditado)

La birdoj flugas. La kanto de la birdoj estas agrabla. Donu al la birdoj akvon, ar ili volas trinki. La knabo forpelis la birdojn. Ni vidas per la okuloj kaj adas per la oreloj. Bonaj infanoj lernas diligente. Aleksandro ne volas lerni, kaj tial mi batas Aleksandron. De la patro mi ricevis libron, kaj de la frato mi ricevis plumon. M i venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. M i legas libron. La patro ne legas libron, sed li skribas leteron. [Zamenhof: Ekzercoj, no 5]

15

Muziko:

Ho mia kor' Ne batu maltrankvile El mia brusto nun ne saltu for Jam teni min ne povas mi facile Ho mia kor'!

Oh meu corao No bata intranqilamente De meu peito no salte fora J suportar-me no posso facilmente Oh meu corao!

Ho mia kor' Post longa laborado u mi ne venkos en decida hor'? Sufie, trankviliu de l' batado Ho mia kor'!

Oh meu corao Depois de longo trabalho No vencerei na hora decisiva? Basta! Tranqilize seus batimentos Oh meu corao!

Kopiado :
La lernanto kopias sur folion de sia kajero la tekston de la muziko supre. (O aluno copia na folha de seu caderno o texto da msica acima.)

Dialogo: (Dilogo)
1. 2. Bonan matenon! Kiel vi fartas? Bonan matenon! M i fartas bone! Dankon! 1. 2. Kion vi trinkas en la matenmano? M i trinkas kafon kun lakto. Kaj vi?

M i ordinare trinkas lakton kun okolado. 1. 2. Sed pano kaj butero ne povas manki en matenmano.

16

Traduko de la dialogo: (Traduo do dilogo) 1. Bonan matenon! Kiel vi fartas? (Bom dia! Como voc est?) 2. Bonan matenon! Mi fartas bone! dankon!. (Bom dia! Estou bem, obrigado!) 1. Kion vi trinkas en la matenmano? (O que voc toma no caf-da-manh?) 2. Mi trinkas kafon kun lakto. Kaj vi? (Eu tomo caf com leite. E voc?) 1. Mi ordinare trinkas lakton kun okolado. (Eu normalmente bebo leito com chocolate.) 2. Sed pano kaj butero ne povas manki en matenmano!... (Mas po e manteiga no podem faltar no caf-da-manh!...)

Legado lat-voe : (Leitura em alta voz)

Lakto, kafo, pano kaj butero ne povas manki en matenmano. La kuiristino preparas kafon. i ne manas viandon. Ili ne manas fion. Kukoj, biskvitoj kaj batatoj estas dolaoj El kokido oni faras kokidaon Junuloj tre atas refreigaon Adoltoj preferas trinki akvon Frukto-suko estas tre atata trinkao

Vort-provizo: (vocabulrio) kuiristino cozinheira viando fio biskvito batato dolaoj kokido kokidao refreigao atata trinkao carne (de comer) peixe biscoito batata-doce coisas doces (de comer) frango comida a base de frango refrigerante bebida apreciada

17 Sesa apitro: (Sexto captulo)

La tempoj de la verbo: (Os tempos do verbo) Prezenco, Pasinto kaj Futuro: (Presente, Passado e Futuro)
Prezenco Pasinto Futuro AS IS OS La patro ESTAS bona. (O pai bom.) La avo ESTIS bona. (O av ERA bom.) La nepo ESTOS bona. (O neto SER bom.)

Ekzemploj: (exemplos)
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. La akvo bolas. (A gua ferve; ou: est fervendo.) La akvo jam bolis. (A gua j ferveu.) La akvo ankora bolos. (A gua ainda ferver.) La kuiristino faras kukon hodia. (A cozinheira faz bolo hoje.) La patrino faris kukon. (A me fez bolo.) La dom-mastrino faros kukon. (A dona-de-casa far bolo.) La knabo vekas frue. (O menino acorda cedo.) La knabino vekos malfrue. (A menina acordar tarde.) La knabo ne vekis frue hiera. (O menino no acordou cedo ontem.)

Rimarko: (Observao)
La prefikso MAL donas la ideon pri la kontrao: (O prefixo MAL d a ideia de contrrio) Aperti (abrir) Fermi (fechar) Frue (cedo, advrbio) Dola (doce) Amara (amargo/a) Malaperti (fechar) Malfermi (abrir) Malfrue (tarde, advrbio) Maldola (amargo/a) Malamara (doce) Plej uzataj! (Mais usadas!) Plej uzataj! (Mais usadas!)

Imperativo kaj Kondicionalo: (Imperativo e Condicional)


Imperativo Kondicionalo U US La patro ESTU bona. (O pai SEJA bom.) Se la patro ESTUS bona, la filo ESTUS anka bona. (Se o pai fosse bom, o filho seria tambm bom)

18

Ekzemploj:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Vi studu, knaboj kaj knabinoj! (Estudem, meninos e meninas!) Atentu bone! (Prestem ateno!) Ni iru matenmani! (Vamos tomar o caf da manh! = Ns devemos tomar o caf da | manh!) Haltigu la aton! (Pare o carro!) Se la knabo studus i farius granda homo! (Se o menino estudasse ele se tornaria um | grande homem!) [homo = pessoa, gente] Se iuj parolus Esperanton, la mondo estus pli bona! (Se todos falassem o Esperanto, o | mundo seria melhor!) Mi esperas, ke vi lernu Esperanton! (Espero que voc aprenda o Esperanto!) La patrino volas, ke la filo estu obeema. (A me quer que o filho seja obediente.) Mi foriru = Mi devas foriri. (Eu devo ir embora.)

Rimarko: (Observao)
La imperativo estas anka uzata por la subjunktivo de la portugala. (O imperativo tambm usado para o subjuntivo do portugus.) Vidu la ekzemplojn numerojn 7 kaj 8. (Veja os exemplos nmeros 7 e 8) Kutime, oni uzas la partikulon ke. (Normalmente se usa a partcula ke=que)

Dialogo: (Dilogo)
1. 2. Saluton, mia amiko! Kiel vi fartas? Saluton! M i fartas bone! Dankon!. 1. 2. u vi iros al la universitato, morga? Ne, mi ne povos. Kaj vi?

M i jam iris hiera. Tre bona prelego! 1. 2. 1. 2. M i deziras, ke vi fartu bone. is la revido! Dankon! is la revido, amiko! Traduko de la dialogo: (Traduo do dilogo) 1. Saluton, mia amiko! Kiel vi fartas? (Salve, meu amigo! Como voc est?) 2. Saluton! Mi fartas bone! Dankon! (Bom dia! Estou bem, obrigado!) Se mi povus, mi irus. Sed, mi ne estas sana.

19
1. u vi iros al la universitato, morga? (Voc ir universidade amanh?) 2. Ne, mi ne povos. Kaj vi? (No. No poderei. E voc?) 1. Mi jam iris hiera. Tre bona prelego! (Eu j fui ontem. Muito boa aula!.) 2. Se mi povus, mi irus. Sed, mi ne estas sana. (Se eu pudesse eu iria. Mas no estou bem de sade.) 1. Mi deziras, ke vi fartu bone. is la revido! (Desejo que voc fique bem. At logo!) 2. Dankon! is la revido, amiko! (Obrigado! At logo, amigo!)

Muziko:

(Msica) Ni ripetas la kantadon de la lasta leciono: Ho, mia kor'! (Repetimos o canto da ltima lio)

Diktado:
Papero estas blanka. Blanka papero kuas sur la tablo. Jen estas la kajero de la juna fralino. La patro donis al mi dolan pomon. Rakontu al mia juna amiko belan historion. M i deziras al vi ojan feston! Kia oja festo! Sur la ielo staras la bela suno. En la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. Lakto estas pli nutra, ol vino. El iuj siaj fratoj Antono estas la malplej saa. [Zamenhof: Ekzercoj, no 6]

Kopiado: (cpia)
La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la tutan dialogon de la pao 18. (O aluno copia na folha de seu caderno todo o dilogo da pgina 18.)

Legado lat-voe : (Leitura em voz alta)

Nek mi, nek vi iros al la kinejo. (Nem eu nem voc iremos ao cinema.) Hiera ni iris al bela festo! (Ontem ns fomos a uma bela festa!) i us decidis, ke i iros al la kunsido. (Ela acabou de decidir que vai [ir] reunio.) Li diris al mi, ke li ne venos al la prelego. (Ele me disse que no viria aula.) Se ili povus, ili vojaus. (Se eles pudessem, viajariam.) M i esperas, ke li venu. (Eu espero que ele venha.) Ni kredas, ke li venos! (Ns acreditamos que ele vir!) La buso alvenas je la usta horo. (O nibus chega em cima da hora.)

20 Sepa apitro: (Stimo captulo)

La uzado de la adjektivo: (O uso do adjetivo) La tria Regulo de Esperanto: (A terceira regra do Esperanto)
iu adjektivo finias per a. (Todo o adjetivo termina por a.) La adjektivo sekvas la pluralon kaj la akuzativon de la substantivo. (O adjetivo segue o plural e o acusativo do substantivo.)

Ekzemploj:
1. La domo estas alta kaj granda. 2. La veturilo ne estas mia. 3. Vi jam konas lian nomon 4. ia kajero estas tre kolora. 5. La patrino promenadas kun siaj 4 gefiloj. 6. La paper-folio estas blanka 7. Pli bona estos la mondo (kun E-o). 8. Ili iuj estas niaj geamikoj. 9. Li parolas en la angla lingvo. 10. Li estas kontra ia opinio. 11. Esperanto kaj ia simpleco: bona paro! 12. i (la salono) enhavas mil etajn kestojn 13. Io ne estas bona i tie. 14. Iu restis malseka en la pluvo. 15. Iom post iom li fariis bona esperantisto. A casa alta e grande. O automvel no meu. Voc j sabe o nome dele. O caderno dela muito colorido. A me passeia com seus 4 filhos (eles e elas). A folha de papel branca. Melhor ser o mundo (com o Esperanto). Eles todos so nossos amigos (e amigas). Ele fala na lngua inglesa. Ele contra a opinio dela. O Esperanto e sua simplicidade: um bom par! Ele (o salo) comporta mil pequenos cestos. Algo no est bom aqui. Algum ficou molhado na chuva. Pouco a pouco ele se fez bom esperantista.

Kopiado: (cpia)
La lernanto iru al la pao 19 (dek na) kaj seras, kalkulas kaj kopias iujn adjektivajn vortojn, kiujn i kapablos trovi. (O aluno deve ir pg. 19 e procura, conta e copia todos as palavras adjetivas que ele for capaz de achar.)

21

Ekzercoj: (Exerccios)
La lernanto kompletigu la spacojn per la adjektiva formo. (O aluno completa os espaos com a forma adjetiva.) Frazo (frase) 1) Mi estas ________________________ 2) i estas ________________________ 3) Li estas _________________________ 4) i estas _________________________ 5) Ili estas _________________________ 6) Ni estas _________________________ 7) Vi estas _________________________ Adjektivo (adjetivo) Forta (forte) Inteligenta (inteligente) Prudenta (prudente) Granda (grande) Alta (alto/a) Kontenta (contente) Bela (bonito/a) Substantivo Forto (fora) Inteligento (inteligncia) Prudento (prudncia) Grando (grandeza) Alto (altura) Kontento (satisfao) Belo (o belo/bonito) Simpatio (simpatia) Rapido (rapidez) Pezo (peso) Flavo (o amarelo) Diligento (dedicao) Kurao (coragem) Obeemo (obedincia) Fidindo (confiana) Laro (largura) Brilo (brilho) Giganto (o gigante) Verdo (o verde) Longo (comprido, longo)

8) Karlo estas _______________________ Simpatia (simptico) 9) La ato estas tre ___________________ Rapida (rpido, veloz) 10) La veturilo estas tre _______________ Peza (pesado/a) 11) La benko estas ___________________ Flava (amarelo/a) 12) La lernanto estas _________________ 14) i tiu infano estas ________________ 15) La prezidento estas _______________ 16) La salono estas __________________ 17) La Luno estas ___________________ 19) La nigra-tabulo estas ____________ 20) La strato estas ___________________ Diligenta (diligente) Obeema (obediente) Fidinda (confivel) Lara (larga, ampla) Brila (brilhante) Verda (verde) Longa (comprida) 13) Tiu viro estas ____________________ Kuraa (corajoso)

18) La Suno estas _______________ stelo Giganta (gigante)

Kelkaj afiksoj: (Alguns afixos)


En la tabelo de la pao 20-a (dudeka) oni trovas kelkajn afiksojn. (Na tabela da pgina 20 a (vigsima) encontram-se alguns afixos.) Ni identigu ilin! (Vamos identific-los!) Ili estas substrekitaj! (Eles esto sublinhados!)

22
Afikso (afixo) AD Signifo (significado) Ekzemploj (exemplos)

Proceso; longdara ago La infanoj promenadas kun la patrino. (proces.; ao duradoura) (As crianas esto passeando com a me) Verbos freqentativos Pafi (atirar) Vidi (ver) Kuri (correr) Viziti (visitar) [Promeni estas bone por la sano. (Passear um bem para a sade.)] La pafado estis longdara. (O tiroteio foi duradouro.) Kia bela vidado! (Que bela viso/paisagem!) Mi tre multe lacis post la kurado. (Eu me cansei muito depois da corrida.) La lernanto vizitadas la lernejon. (O aluno visita/freqenta a escola.)

Afikso (afixo) GE

Signifo (significado)

Ekzemploj (exemplos)

Amba genroj Tiu instruisto havas dudek gelernantojn. (Ambos os gneros, sexos) (Aquele professor tem vinte alunos (as).) Hiera ni renkontis gesinjoroj Olivejra. (Ontem encontramos o Sr. e a Sra. Oliveira.) Aqui se interessa pelo gnero dos filhos. Kiom da gefiloj vi havas? (Quantos filhos (e filhas) voc tem?)

Aqui no se interessa pelo Kiom da infanoj vi havas? gnero... (Quantos filhos voc tem?)

Afikso (afixo) EC

Signifo (significado) Kvalito a stato (Qualidade ou estado)

Ekzemploj (exemplos) Simpleco estas bona homa kvalito. (Simplicidade uma boa qualidade humana.) Estas evidenta la flaveco de tiu papero. ( evidente a amarelido deste papel.)

Vidu: (veja:) belo = o belo ia beleco estas tre alloga. (A beleza dela muito atraente.) iuj devas seri spiritan fortecon. (Todos devem procurar a fortaleza de esprito.) Tiu produkto montras praktikecon. (Aquele produto mostra praticidade.) Fluideco estas eco de la akvo. (Fluidez qualidade da gua.)

23
Afikso (afixo) ET Signifo (significado) Ekzemploj (exemplos)

Montras la diminutivon i tiu libreto estas tre atata. (Indica o diminutivo) (Este livreto muito apreciado.) Tiu knabeto estas tre inteligenta. (Aquele menininho muito inteligente.) Oni iam trovas Formiketojn en la kuirejo. (Sempre se encontram formiguinhas na cozinha.) La knabinoj etis tonetojn en la dometon. (As meninas jogaram pedrinhas na casinha.) Ili ludis per pilketojn dum la tuta vespero. (Eles jogaram com bolinhas durante toda a tarde.) Kelkaj nubetoj staras sur la ielo. (algumas nuvenzinhas esto no cu.)

Afikso (afixo) MAL

Signifo (significado) Montras la kontraon (Indica o contrrio)

Ekzemploj (exemplos) Post la banio li ankora estis malseka. (Depois do banho ele ainda estava molhado.) Vi malpravas, mia amiko! (Voc est errado, meu amigo!) La domo estas malalta kaj malgranda. (A casa baixa e pequena.) Sen Esperanto, malpli bona estas la mondo. (Sem o Esperanto, pior o mundo.) Li diras, ke li scias pli a malpli pri la afero. (Ele diz que ele sabe mais ou menos sobre o caso.) Sen la Luno, la nokto estas tre malluma. (Sem a lua, a noite muito escura.)

Muziko:

ardenistino, kia malojego, Kio malbona estis nun al vi? La kamelio falis de la brano, Sopiris, mortis, jen apud mi. (Rekanto:) ardenistino, koramatino, For la malojo, via estas io, io, Multe pli vi bela estas Ol mortinta kamelio.

Jardineira, que infelicidade,


Que de ruim foi agora a voc? - A Cam lia caiu do galho, Suspirou, m orreu, ei-la junto a m in. (Refro:) Jardineira, am ada do corao, Fora com a tristeza, seu tudo, tudo, Muito m ais bonita voc, Que a cam lia que m orreu.

24

Diktado:
La papero estas tre blanka, sed la neo estas pli blanka. M i havas pli frean panon ol vi. Ne, vi eraras, sinjoro: via pano estas malpli frea ol mia. El iuj miaj infanoj Ernesto estas la plej juna. M i estas tiel forta kiel vi. Du homoj povas pli multe fari ol unu. Kvin kaj sep faras dek du. Dek kaj dek faras dudek. [Zamenhof: Ekzercoj, noj 6,7]

Legado latvoe: La Patro Nia [esperantigita de Zamenhof]


(O Pai-Nosso: esperantizado por Zamenhof.)

Patro nia, kiu estas en la ielo, Via nomo estu sanktigita. Venu Via regno, plenumiu Via volo, kiel en la ielo, tiel anka sur la tero. Nian panon iutagan donu al ni hodia. Kaj pardonu al ni niajn uldojn, kiel anka ni pardonas al niaj uldantoj. Kaj ne konduku nin en tenton, sed liberigu nin de la malbono.
(Sankta Mateo: 6, 9-13)

Sanktigita Regno

Vort-provizo: (vocabulrio) Santificado Reino Realizai De cada dia; De todo dia Dvidas Devedores Conduza Tentao Livrai-nos; Fazei-nos livres

Plenumiu iutaga uldoj uldantoj Konduku Tento Liberigu nin

25 Oka apitro: (Oitavo captulo)

La uzado de la adverbo: (O uso do avrbio) La sepa Regulo de Esperanto: (A stima regra do Esperanto)
La derivitaj adverbaj formoj finias per e. (As formas adverbiais derivadas terminam por e.)

Ekzemploj:
1. Ili babiladis tre longe. 2. Mi atas piediri matene. 3. La amikoj forte brakumis unu la alian. 4. Silente eniris la banditoj en la domon. 5. Aviadiloj flugas tre rapide . 6. Unue i sidiis, due i parolis. 7. Dankon! Ne dankinde! 8. Dio vivas eterne. 9. Mi fartas tre bone, kaj vi? 10. u vi iros? Kompreneble mi iros! 11. Lerte li malfermis la monrankon. 12. Responde, mi diris jes. 13. i parolis kun li telefone. 14. u mi povas preni vin ate? 15. Ili faris kontrakton nur bue. Eles (elas) conversaram longamente. Eu gosto de caminhar de manh. Os amigos se abraaram fortemente. Silenciosamente entraram os bandidos na casa Os avies voam muito rapidamente. Primeiramente ela se sentou, depois ela falou. Obrigado! De nada! Deus vive eternamente. Estou muito bem, e voc? Voc ir? claro que irei! Habilmente ele abriu o cofre. Em resposta, eu disse sim. Ela falou com ele por telefone. Posso peg-lo de automvel? Eles fizeram um contrato apenas verbal.

Dialogo: (Dilogo)
1. 2. Vi vojaos morga matene, u ne? Jes! M i fakte vojaos morga matene kaj buse. 1. 2. Do, finfine, vi sukcesis pari la monon! Jes, mi paris monon kvin monate.

26
u vi parolos france a Esperante? 1. 2. 1. 2. Bedarinde mi ne povos akompani vin!... Sed tamen ni ankora vojaos kune, iam! Traduko de la dialogo: (Traduo do dilogo) 1. Vi vojaos morga matene, u ne? (Voc vai viajar amanh de manh, no ?) 2. Jes! Mi fakte vojaos morga matene kaj buse. (Sim! De fato vou viajar amanh de manh e de nibus.) 1. Do, finfine, vi sukcesis pari la monon! (Ento, finalmente voc economizou o dinheiro!) 2. Jes, mi paris monon kvin monate. (Sim, economizei dinheiro por cinco meses.) 1. u vi parolos france a Esperante? (Voc vai falar em francs ou em Esperanto?) 2. Sendube, mi parolos Esperante! (Sem dvida, falarei em Esperanto!) 1. Bedarinde mi ne povos akompani vin!... (Que pena que no posso acompanhar voc!) 2. Sed tamen ni ankora vojaos kune, iam! (Mas contudo ainda viajaremos juntos um dia!) Sendube mi parolos Esperante!

Ekzercoj: (Exerccios)
La lernanto studas la unuajn ekzemplojn kaj kompletigas la ceterajn frazojn. (O aluno estuda os primeiros exemplos e completa as restantes frases.) 1. Mi estas en la hejmo. 2. i iris en sian hejmon 3. Li veturas per biciklo. 4. Ili parolas per telefono. 5. La knaboj ludas per la manoj 6. La komunikado okazis per la buo. 7. La gelernantoj skribis per glob-krajonoj. 8. Kun bedaro mi ne iros al la festo. 9. Kun eblo, li povos helpi nin. 10. En Merkredo ni havos lecionon. 11. Post tio, ili iros al la kinejo. 13. Per ripetaj fojoj li frapis la pordon. 14. En iuj tagoj okazis kunsidoj. Mi estas hejme i iris hejmen. Li veturas bicikle. Ili parolas telefone. La knaboj ludas _____________________ La komunikado okazis ________________ La gelernantoj skribis _________________ ___________________ mi ne iros al la festo. ___________________ li povos helpi nin. ___________________ ni havos lecionon. ___________________ ili iros al la kinejo. ___________________ li frapis la pordon. ___________________ okazis kunsidoj.

12. Per subita maniero i faris la demandon. ___________________ i faris la demandon.

27

Muziko:

(Msica) Ni ripetas la kantadon de la lasta leciono: ardenistino. (Repetimos o canto da ltima lio.)

Kopiado: (cpia)
La lernanto kopias la tekston de la preo "La Patro Nia". (O aluno copia o texto da orao "O Pai-Nosso".)

Aliaj ekzemploj: (outros exemplos)


La lernanto komparas la jenajn frazojn. (O aluno compara as seguintes frases.) 1) Post (tio) (depois de) Post la tagmano ni iros al la kinejo. Depois do almoo iremos ao cinema. 2) Dum (enquanto) Dum la bebo dormas, la patrino laboras. Enquanto o beb dorme, a me trabalha. 3) Nun (agora, no momento) La dommastro alvenadas nun. O dono-da-casa est chegando agora. 4) Kun (com, em companhia de) La direktoro kunsidis kun sia sekretario. O diretor reuniu-se com seu secretrio. 5) Jes (sim) Jes, respondis la dentisto. (Sim, respondeu o dentista) 6) Anta (antes de, diante) La vendisto haltis anta la bela domo. O vendedor parou diante da bela casa. 7) Hodia (hoje) Hodia estas ia dat-reveno. Hoje o aniversrio dela. Poste (posteriormente, depois) Poste ni iros al la kinejo. Posteriormente iremos ao cinema. Dume (enquanto isso) La bebo dormas. Dume, la patrino laboras. O beb dorme. Enquanto isso, a me trabalha. Nune (atualmente, momentaneamente) Nune li estas maldungita. Atualmente ele est desempregado. Kune (conjuntamente) Kune kunsidis la direktoro kaj lia sekretario. Conjuntamente reuniram-se o diretor e seu secret. Jese (afirmativamente) La dentisto povis respondi jese. (O dentista pde responder afirmativamente.) Antae (anteriormente, antes) Se vi venos, telefonu al mi antae. Se voc vier, telefone-me antes. Hodiae (hodiernamente, atualmente) Hodiae estas ordinara afero paroli pri sekso. Atualmente, coisa comum falar de sexo.

28

Spritaoj: (conversas espirituosas; "espirituosidades")


Ampromeso (promessa de amor) Li: "M i uras al vi, ke vi estas la unua ino, kiun mi amas!" i: "M i bone scias tion, karulo!" Li: "Estas vere mirinde: vi estas anka la unua, kiu kredas in." [P. E. Schwerin. Gaia leganto. Astralio, 1945.]

Tradukado: (traduo)
La lernanto provas traduki la spritaon supre. (O aluno tenta traduzir a espirituosidade acima)

________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________


La lernanto respondas (tute komplete) la demandojn malsupre: (O aluno responde, de forma completa, s perguntas abaixo) 1) Kion uras li?

________________________________________________________
2) Kion i bone scias?

________________________________________________________
3) Kio estas vere mirinde?

________________________________________________________ Telefonado:
(telefonema)

1) Iu respondas la telefon-vokon: Ha lo! 2) La alia: Ha lo! Bonan matenon! u mi povas paroli kun Andreo? 1) La respondanto: Vi jam parolas kun li: estas mi! 2) La vokinto: Andreo, i tiu estas Jozefo: u vi ne rekonas mian voon? 1) La respondanto: Nun, jes, Jozefo! Kiel vi fartas? Kiaj estas la novaoj? 2) La vokinto: La novao estas jena: mi estas e via urbo! 1) La respondanto: Kiel mirinde! Kie ekzakte vi gastas? 2) La vokinto: M i gastas hotele: ties nomo estas Antarktiko. 1) La respondanto: Estas proksime de mi! M i iros tuj viziti vin... Atendu iomete! (...)

29
Traduko de la telefonado: (Traduo do telefonema) 1) Iu respondas la telefon-vokon: Ha lo! (Algum responde ao chamado telefnico: Al!) 2) La alia: Ha lo! Bonan matenon! u mi povas paroli kun Andreo? (O outro: Al! Bom dia! Posso falar com Andr?) 1) La respondanto: Vi jam parolas kun li: estas mi! (O que est respondendo: Voc j fala com ele: sou eu!) 2) La vokinto: Andreo, i tiu estas Jozefo: u vi ne rekonas mian voon? (O que chamou: Andr, aqui Jos: voc no reconhece minha voz?) 1) La respondanto: Nun, jes, Jozefo! Kiel vi fartas? Kiaj estas la novaoj? (O que est respondendo: Agora sim, Jos! Como voc est? Quais so as novidades?) 2) La vokinto: La novao estas jena: mi estas e via urbo! (O que chamou: A novidade a seguinte: Estou na sua cidade!) 1) La respondanto: Kiel mirinde! Kie ekzakte vi gastas? (O que est respondendo: Que maravilha! Onde exatamente voc se hospeda?) 2) La vokinto: Mi gastas hotele: ties nomo estas Antarktiko. (O que chamou: Estou hospedado em um hotel: seu nome Antrtico.) 1) La respondanto: Estas proksime de mi! Mi iros tuj viziti vin... Atendu iomete! (O que est respondendo: perto de mim! Irei logo visit-lo!.. Espere um momentinho!)

Kiel diri la horojn:

(Como dizer as horas) Por demandi pri la horo oni diras: Kioma horo estas? (Para perguntar as horas a gente diz: Que horas so?)

Ekzemploj: "Kioma horo estas?"


Estas jam nokto-mezo! (La infanoj devus esti dormantaj.) J meia-noite! (As crianas deveriam estar dormindo.) Estas tagmezo. meio-dia. (Ni renkontios tie, tagmeze / je la tagmezo.) (Nos encontraremos l, ao meio dia.) Estas la sepa matene. So sete da manh. Estas la 7-a a.t.m. (anta-tag-meze) So 7:00h am (antes do meio-dia) (Oni kutime matenmanas je la 7-a matene.) (Normalmente se toma caf-da-manh s 7h am.) Estas la deka (matene). Estas la 10-a atm. (Ili esigis la laboron por trinki kafeton.) Estas la dek-unua kaj duono (matene). Estas la 11-a kaj tridek min (atm). (Estas preska la horo de la tag-mano.) Estas la dua vespere. Estas la 2-a p.t.m. (post-tag-meze). (Estas tempo por repreni la laboron.) So dez da manh. So 10:00h am. (Eles pararam o trabalho para tomar cafezinho.) So onze e meia (da manh). So 11 e trinta (am). (Est quase na hora do almoo.) So duas da tarde. So 2:00 pm (depois do meio-dia). ( hora de retomar o trabalho.)

30

Aliaj ekzemploj: (outros exemplos)

Estas la 8-a kaj kvarono (So 8 e 1/4; so 8 e quinze)

Estas la 8-a kaj dudek kvin (So 8 e vinte e cinco)

Estas kvarono anta la 11-a (So 15 para as 11)

Estas la 11-a kaj kvardek (So 11 e quarenta)

Estas la 1-a kaj duono ( 1 e meia)

Estas l0 anta la tria (So 10 para as 3)

Estas la 4-a kaj kvin (So 4 e cinco)

Estas la 6-a kaj kvindek (So 6 e cinqenta)

Estas la 10-a kaj kvarono (So 10 e quinze)

Rim.: (Obs.:) entilaj esprimoj: (expresses de gentileza)


Por peti komplezon oni povas uzi la jenajn esprimojn: (Para pedir um favor podem-se usar as seguintes expresses) Bonvolu, diri al mi la horon! (Tenha a bondade de dizer-me as horas! Ou: Por favor, diga-me as horas!) Bonvole, diru al mi la horon! (De boa vontade, diga-me as horas! Ou: Por favor, diga-me as horas!) Mi petas, u vi povas montri al mi la elirejon? (Por favor, voc pode me indicar a sada?) Permesu... (Com licena...)

31 Naa apitro: (Nono captulo)

Pluaj afiksoj: Parto unua (Mais afixos: primeira parte) Kelkaj afiksoj: (Alguns afixos)
Afikso (afixo) EG Signifo (significado) Montras la pligrandigon (Indica o aumentativo) Ekzemploj (exemplos) Plezuregon revidi vin! (Que grande prazer rever voc!) Kia domego vi aetis! (Que casaro voc comprou!) La bebego manegis la leonon. (O bebezo devorou o leo.) Kiel oni jam vidis en la horoj... (Como j se viu nas horas...) Afikso (afixo) Signifo (significado) Ekzemploj (exemplos) ON Montras la frakcion (Indica a frao) Vi havas la dekonon da mia forto. (Voc tem a dcima parte de minha fora!) Unu ovo estas dek-duono da unu dek-duo. (Um ovo um doze avos de uma dzia.) Tiu sono daris du milonoj da sekundo. (Aquele som durou dois milsimos de segundo.)

Afikso (afixo) RE

Signifo (significado) Montras la ripetadon, la revenadon (Indica a repetio, a volta)

Ekzemploj (exemplos) Mia kuzino redonis al mi la libron. (Minha prima me devolveu o livro!) La urbestro revenis tre malfrue hodia. (O prefeito voltou muito tarde hoje.) La bopatro kaj la bofilo ree kverelis. (O sogro e o genro de novo brigaram..)

Afikso (afixo) UL

Signifo (significado) Montras la konkretan estaon (Indica o ser concreto)

Ekzemploj (exemplos) Tiu respondeculo estas nerespondeca! (Aquele 'cara' responsvel um irresponsvel!) Nek unu pinglon levas tiu fortulino. (Nem um alfinete levanta aquela fortona.) Tiu ulo estas vera almozulo! [Almozo = esmola] (Aquele sujeito um verdadeiro mendigo!)

32

Muziko:
Ni gratulas al vi Ho amiko fidela Vivu multe sur Tero Kun la sorto plej bela En la plej bela tago Ni gratulas al vi Dezirante felion Kaj la benon de Di' Parabns pra voc amigo fiel Viva muito na Terra Com a sorte mais bela. Nesse dia mais lindo Parabenizamos voc Desejando-lhe felicidade E a bno de Deus

Kelkaj duopoj:

(algumas duplas) Kelkaj duopoj jam lernitaj dum la kurso. (Algumas duplas j aprendidas durante o curso.) Vi estas pli malrapida ol testudo. (Voc mais devagar que uma tartaruga) Li estas la plej malinteligenta el iuj idiotoj. (Ele o mais 'burro' de todos os idiotas.) La infanoj estas pli a malpli kvietaj. (As crianas esto mais ou menos quietas.) is revido, mia amikino. [Anka: (tambm:) is ; is la ] (At a vista, minha amiga.) Nek mi nek vi naskiis en Marso. [Marto = maro; Mardo = tera-feira] (Nem eu nem voc nascemos em marte.) Kiel vi fartas, mia kolego? (Como voc est passando, meu colega?) Kiom da horoj i jam pasigis dormanta? (Quantas horas ela j passou dormindo?) Ili tre multe kredas je eksterplanedanoj. (Eles acreditam muito em extraterrestres.)

Pli ... ol (mais do que) Plej ... el (o mais [dentre]) Pli (a) malpli (mais ou menos) is (la) revido (at logo) Nek ... nek (nem .... nem) Kiel ... fartas (como ... est) Kiom da (quanto de) Tre multe (muito)

Tiel ... kiel (assim ... como) Li estas tiel simpatia kiel i. (idia de qualidade, modo...) (Ele [assim] to simptico como ela.) Tiom... kiom (tanto... quanto) Tiu ulo estas tiom forta kiom leono. (idia de quantidade) (Aquele sujeito to forte quanto um leo.)

33

Dialogo: (Dilogo)
1. 2. Kia plezurego revidi vin! Ho, Karlo: mi diras la samon! 1. 2. Kia estas tia novao? 1. 2. 1. 2. Ho! Gratulon al vi! Kiu estas ia sekso? Kiel mi esperis: unu belegan knabegon! Traduko de la dialogo: (Traduo do dilogo) 1. Kia plezurego revidi vin! (Que grande prazer rever voc!) 2. Ho, Karlo: mi diras la samon! (Oh, Carlos: eu digo o mesmo!) 1. Mi adis, ke vi aetis belan domegon! (Ouvi dizer que voc comprou um belo casaro!) 2. Jes. Sed la plej grava novao estas alia! (Sim. Mas a mais importante novidade outra!) 1.Kia estas tia novao? (Qual tal novidade? [Que tipo de novidade?]) 2. Mia edzino naskis bebegon! (Minha esposa ganhou (deu luz) um bebezo!) 1. Ho! Gratulon al vi! Kiu estas ia sekso? (Oh! Parabns a voc! Qual o sexo do beb?) 2. Kiel mi esperis: unu belegan knabegon! (Como eu esperava: um belssimo menino!) M ia edzino naskis bebegon! M i adis, ke vi aetis belan domegon! Jes. Sed la plej grava novao estas alia!

Diktado:
Unu centono de unu realo oni diras centavo. Bonege! Gratulon al vi! La profesoro ege bedaris sian akcidenton. M ia bofrato estas frato de mia edzino. Li estas feliega pro la donaco. La orestro forte readmonis la gekantistojn. La respondeculino pri la afero ne eestas. M alriuloj estas nehavantaj homoj. Kioma horo estas? Estas la tria kaj dudek. Preska la horo de nia luno.

Kopiado: (cpia)
La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la tutan dialogon de la pao 33-a. (O aluno copia na folha de seu caderno todo o dilogo da pgina 33.)

34

Spritaoj: (conversas espirituosas; "espirituosidades")

Bona ideo (Boa idia) Patro: Vi aetis por la knabo tamburon! Li ja certe malhelpos min, kiam mi laboras! Patrino: Jes, vere... do li ludos per i nur post la tagmano, kiam vi siestas. [P. E. Schwerin. Gaia leganto. Astralio, 1945.]

Tradukado: (traduo)
La lernanto provas traduki la spritaon supre. (O aluno tenta traduzir a espirituosidade acima)

________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________


La lernanto respondu (tute komplete) la demandojn malsupre: (O aluno responda, de forma completa, s perguntas abaixo) 1) Kiam kaj kio malhelpos la patron?

________________________________________________________ ________________________________________________________
2) Kial la ludado de la tamburo enas la patron? [eni = perturbar / Bruo = rudo, barulho]

________________________________________________________ ________________________________________________________
3) Kio kutime okazas post la tagmano?

________________________________________________________ ________________________________________________________
Rimarko: (Observao)
La lernanto devas seri, interpreti kaj kopii kelkajn afiksojn substrekitajn en la paoj 31 kaj 32. (O aluno deve pesquisar, interpretar e copiar alguns afixos sublinhados nas pgs. 31 e 32.)

________________________________________________________ ________________________________________________________

35

Deka apitro: (Dcimo captulo)

Pluaj afiksoj: Parto dua (Mais afixos: segunda parte) Kelkaj afiksoj: (Alguns afixos)
Afikso (afixo) DIS Signifo (significado) Dispelo (disperso) Ekzemploj (exemplos) Ni apartigis la librojn disde la kajerojn. (Ns separamos os libros dos cadernos.) La birdoj disflugis post la pafo. (os pssaros dispersaram-se voando, depois do tiro.)

Afikso (afixo) EK

Signifo (significado) Komenco de ago (comeo de ao; incio repentino, sbito)

Ekzemploj (exemplos) Ekestis nova modo en la mondo. (Surgiu nova moda no mundo.) La infanoj eksaltis pro la artfajraoj. (As crianas se assustaram com os fogos de artifcio.)

Afikso (afixo) A

Signifo (significado) Konkreta afero (coisa concreta)

Ekzemploj (exemplos) La heroo Hulko manas verdan manaon. (O heri Hulk come comida verde.) Infanoj ategas sui dolaetojn. (Crianas adoram chupar balas.)

Afikso (afixo) EM

Signifo (significado) Inklino, tendenco (inclinao, tendncia)

Ekzemploj (exemplos) Oni ne devas esti tiom kredema! (No se pode ser to crdulo!) Tiu vartistino estas ege karesema. (Aquela bab muitssimo carinhosa.)

Afikso (afixo) END

Signifo (significado) Devigeco (obrigatoriedade)

Ekzemploj (exemplos) La instruisto asertis, ke i tiu libro estas legenda! (O professor afirmou que este libro deve ser lido!)

36
Hodia mi havas multe da farendaoj. (Hoje eu tenho muitos afazeres.)

Afikso (afixo) IND

Signifo (significado) Merito (merecimento)

Ekzemploj (exemplos) i tiu libro estas legenda kaj leginda! (Este livro deve ser lido e merece ser lido!) Ili estas indaj je tiaj ladoj. (Eles [elas] so dignos de tais elogios.)

Dialogo: (Dilogo)
1. 2. He! Kial vi dispelis la anserojn? M i dispelis ilin, ar ili treege blekis! 1. 2. Sed ili blekis pro la bruo! Jes. Sed ne estis mi, kiu eligis la artfajraojn.

Iel ajn, dispeli la anserojn ne estas farindao. 1. 2. 1. 2. Kion mi faros por kunigi ilin denove? Senprobleme! M i helpos vin! Traduko de la dialogo: (Traduo do dilogo) 1. He! Kial vi dispelis la anserojn? (Ei! Por que voc espantou os gansos?) 2. Mi dispelis ilin, ar ili treege blekis! (Eu os espantei porque eles gritavam demais!) [Bleki = voz de qualquer animal] 1. Sed ili blekis pro la bruo! (Mas eles gritavam por causa do barulho!) 2. Jes. Sed ne estis mi, kiu eligis la artfajraojn. (Sim, mas no fui eu quem soltou os fogos de | artifcio!) 1. Iel ajn, dispeli la anserojn ne estas farindao. (De qualquer modo, espantar os gansos no | uma coisa que se faa! [digna de se fazer!]) 2. Prave! Sed la blekado de ili malhelpis min. (Certo! Mas o barulho deles me atrapalhava!) 1. Kion mi faros por kunigi ilin denove? (O que farei para reuni-los de novo?) 2. Senprobleme! Mi helpos vin! (Sem problema! Eu o ajudarei!) Prave! Sed la blekado de ili malhelpis min.

37

Diktado:
La eks profesoro renkontis kelkajn ekslernantojn. La maljunulo diris multajn fi vortojn. Ili mis komprenis unu la alian. iuj niaj prapatroj estas mortintaj. En kia domao loas tiu aulo! i malpura glaso restas ne travidebl a! La fluganta bovaro alteriis e la bovejo. Kiu volas kalkuli la sablerojn de la plao? i virbovo dis pelis tri tedajn bovidojn. Tranil o estas danera il o.

Tradukado: (traduo)
La lernantoj provas traduki la tekston de la diktado. (Os estudantes tentam traduzir o texto do ditado.)

_______________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ Muziko:


Kanto de l'adiao (Canto do adeus) Depois de frutuoso trabalho juntos Agora separa-se nosso caminho E nossa hora de adeus Est cheia de tristeza. Ento agora lhe digo adeus Com muita dor Mas o mais profundamente e sem fim Ficar voc em meu corao Com sua mo em minha mo Rezo para que o cu Dirija-nos, samideano (coidealista), No caminho do nosso objetivo.

Post fruktodona kunlabor' Nun disias nia voj' Kaj nia adiaa hor' Estas plena de maloj' Do nun mi adiaas vin Kun multe da dolor' Sed plej profunde kaj senfin' Restos vi en mia kor' Kun via man' en mia man' Preas mi, ke la iel' Direktu nin samidean' En la voj' al nia cel'

38

Kelkaj esprimoj :

(algumas expresses) La gelernantoj ripetas la gravajn esprimojn malsupre. (Os alunos e alunas repetem as importantes expresses abaixo.) O que quer que seja, eu descobrirei! Quero algum (qualquer) aqui, no importa quem. Eu no estou em casa para quem quer que seja! Ele fez o melhor possvel! Ela dormiu o menos possvel. Quanto mais rico, (tanto) mais avarento! Quanto mais se estuda, tanto menos se sabe! Quanto mais inteligente, tanto menos burro! Mesmo que voc no queira, eu comerei pregos! Ele nem mesmo olhou para ela! Esta motocicleta te agrada? A professora no sabe se ir. Se eles forem, tambm irei festa.

Io ajn, mi malkovros! Mi volas iun ajn i tie, ne gravas kiu! Mi estas hejme por neniu ajn. Li faris kiel eble plej bone! i dormis kiel eble plej malmulte. Ju pli ria, des pli avara! Ju pli oni studas, des malpli oni scias! Ju pli inteligenta, des malpli azena! E se vi ne volu, mi manos najlojn! Li e ne rigardis in! u (tiu) i motorciklo plaas al vi? La instruistino ne scias u i iros. [DUBO => u] Se ili iros, mi anka iros en la feston. [KONDIO => se]

Rimarko: (observao)
Rimarku kelkajn verbojn, kiuj postulas la akuzativon, kaj aliajn, kiuj in ne postulas. (Observe alguns verbos que exigem o acusativo e outros que no o exigem.) Postulas la akuzativon (transitivaj verboj) (exigem o acusativo [verbos transitivos]) Havi Peti * Lerni Vidi Nei Koni Ricevi Kanti # Kopii ati Adi Voli Legi Mani Gratuli Postuli Ami Forpeli Teni Fari Trinki Traduki Skribi Studi Meti Bati
# #

Ne postulas la ak. (netransitivaj verboj) (no exigem o ac. [verbos intransitivos]) Esti Farti Kui Plai Sidi Flugi Venki Ridi Okazi Vivi Resti Ekzisti Stari Foriri Morti Kanti
#

Manki Paroli Kuri Perei Piediri Bati


# #

Brili Plori Reveni Sidii Finii Salti Pluvi

Prononci Ripeti

Paroli Naski

Naskii

Askulti Diri *

* Mi petas ion de iu. (Eu peo algo de algum); Li diras ion al iu (ele diz algo a algum.)

# povas postuli a ne...

39
TABELO DE LA PLEJ UZATAJ AFIKSOJ (Tabela dos afixos mais usados) Signifo (significado) Ekzemploj (exemplos) Geedzia rilato La bopatro estas la patro de la edzino. (relao de casamento) (O sogro o pai da esposa.) Dispelo (disperso) Ni apartigis la librojn disde la kajerojn. (Ns separamos os libros dos cadernos.) La birdoj disflugis post la pafo. (Os pssaros dispersaram-se voando, depois do tiro.) 3. EK 4. EKS 5. FI 6. GE 7. MAL 8. MIS 9. PRA Komenco de ago (comeo de ao) Pasinta rilato (relao passada) Malbona morala eco (m qualidade moral) Amba generoj (ambos os gneros) Montras la kontraon (indica o contrrio) Eraro (erro) Ekestis nova modo en la mondo. (Surgiu nova moda no mundo.) La eksprofesoro renkontis kelkajn ekslernantojn. (O ex-professor encontrou alguns ex-alunos.) Maltrankvile, la maljunulo diris multajn fivortojn. (Nervoso, o velho disse muitos palavres.) Tiu instruisto havas dudek gelernantojn. (Aquele professor tem vinte alunos (as).) Post la banio li ankora estis malseka. (Depois do banho ele ainda estava molhado.) Ili miskomprenis unu la alian. (Eles se compreenderam mal.)

Prefiksoj (prefixos) 1. BO 2. DIS

De longe pasinta/futuro iuj niaj prapatroj estas mortintaj. (passado, futuro (Todos os nossos antepassados esto mortos.) remoto) Montras la ripetadon, (indica a repetio) Signifo (significado) Malbona materia eco (m qualidade material) Proceso; longdara ago (proces.; ao duradoura) Konkreta afero (coisa concreta) Membro a loanto (membro ou habitante) Mia kuzino redonis al mi la libron. (Minha prima me devolveu o livro!) Ekzemploj (exemplos) En kia domao loas tiu aulo! (Em que casebre mora aquele maltrapilho!) La infanoj promenadas kun la patrino. (As crianas esto passeando com a me.) La heroo Hulko manas verdan manaon. (O heri Hulk come comida verde.) Tiu nova klubo jam havas mil klubanojn. (Aquele novo clube j tem mil membros.)

10. RE Sufiksoj (sufixos) 11. A

12. AD

13. A 14. AN

40
15. AR 16. J Kolektiva formo (forma coletiva) Karesa kromnomo vira (apelido carinhoso masc.) Io, kio povas esti (possibilidade) Kvalito a stato (qualidade ou estado) Sur la ielo, la frenezulo vidis flugantan bovaron. (No cu, o doido viu uma boiada voadora.) Jojo! Venu i tien, rapidege! (Joozinho! Venha at aqui voando!) i malpura glaso restas ne travid ebla! (Este vidro sujo fica no transparente!) Simpleco estas bona homa kvalito. (Simplicidade uma boa qualidade humana.)

17. EBL 18. EC 19. EG 20. EJ 21. EM 22. END 23. ER

Montras la pligrandigon Plezuregon revidi vin! (indica o aumentativo) (Que grande prazer rever voc!) Loko de io (lugar de algo) Inklino, tendenco (inclinao, tendncia) Devigeco (obrigatoriedade) Partikulo (partcula, fragmento) La fluganta bovaro alteriis e la bovejo. (A boiada voadora aterrissou no curral.) Oni ne devas esti tiom kredema! (No se pode ser to crdulo!) La instruisto asertis, ke i tiu libro estas legenda! (O professor afirmou que este libro deve ser lido!) Kiu volas kalkuli la sablerojn de la plao? (Quem quer contar os gros de areia da praia?) Oni diras, ke tiu policestro estas samseksulo. (Dizem que aquele chefe-de-polcia homosexual.)

24. ESTR efo, reganto (chefe, dirigente) 25. ET 26. ID 27. IG 28. I 29. IL

Montras la diminutivon i tiu libreto estas tre atata. (indica o diminutivo) (Este livreto muito apreciado.) Devenanta (descendente) Fari (fazer, tornar) Farii (fazer-se, tornar-se) Instrumento (instrumento, ferramenta) Malvira sekso (sexo feminino) Merito (merecimento) Parta vazo (recipiente parcial) i virbovo dispelis tri tedajn bovidojn. (Este touro espantou trs bezerros chatos.) Virinoj amegas beligi la hejmon. (As mulheres adoram embelezar a casa.) Virinoj anka amegas belii. (As mulheres tambm adoram embelezar-se.) Tranilo estas danera ilo. (Faca uma perigosa ferramenta.) Instruistino kutime estas pli pacienca ol instruisto. (Professora normalmente mais paciente que professor.) i tiu libro estas legenda kaj leginda! (Este livro deve ser lido e merece ser lido!) Tiu bela kandelingo kunportas ses kandelojn. (Aquele belo castial comporta seis velas.)

30. IN 31. IND 32. ING

41
33. ISM 34. IST 35. NJ Doktrino (doutrina) Profesio, okupado (profisso, ocupao) Karesa kromnomo ina (apelido carinhoso feminino) Numeralo multobliga (numeral multiplicat.) Montras la frakcion (Indica a frao) Numeralo kolektiva (numeral coletivo) Totala vazo (recipiente total) Montras la konkretan estaon (Indica o ser concreto) Nedifina sufikso (sufixo indefinido) Judaismo estas pli malnova religio ol kristan ismo. (O judaismo religio mais antiga que o cristianismo). Infanoj preferas dentistinon al dentisto. (Crianas preferem uma dentista a um dentista.) Johanjo kaj Marinjo estas miaj gefiloj. [Jojo / Manjo] (Joozinho e Mariazinha so meus filhos.) Li havas la duoblon da miaj KD-oj (kompakta-diskoj). (Ele tem o dobro de meus CDs.) Vi havas la dekonon da mia forto. (Voc tem a dcima parte de minha fora!) Tiu gekantisto-duopo tre bone kantas. (Aquela dupla de cantores canta muito bem.) Kelkfoje oni telas de restoracio e sukerujon. [e = at mesmo] (s vezes roubam de restaurante at aucareiro.) Tiu respondeculo estas nerespondeca! (Aquele 'cara' responsvel um irresponsvel!) Kiam varmas, virinoj atas ventumi sin. (Quando faz calor as mulheres gostam de abanar-se.)

36. OBL 37. ON 38. OP 39. UJ 40. UL

41. UM

La uzado de IG kaj I: (o uso de IG e I)


Ekzemploj de uzado de IG kaj I. (Exemplos de uso de IG kaj I.) Konstruado de urbo eternigas la nomon. La nomo de heroo eternias. Vino kaj muziko ojigas la koron. Oro kaj arento firmigas la piedon. Pli ol oro distingias bona konsilo. u ni okazigu grandan feston? La orestro kantigis la gekantistojn. Mi atas kreskigi legomojn. Ili planas geedzii somere. La kolegoj oje fiksis la renkontion. La efo renkontigis la laboristojn. [IG = fazer, tornar; I = fazer-se, tornar-se] (A construo de cidades torna eterno o nome.) (O nome de um heri eterniza-se.) (Vinho e msica tornam o corao alegre.) (Ouro e prata tornam firme [firmam] o p.) (Mais do que o ouro distingue-se o bom conselho.) (Devemos fazer acontecer uma grande festa?) (O regente fez cantarem os cantores.) (Eu gosto de cultivar legumes.) (Eles planejam casar-se no vero.) (Os colegas alegremente marcaram o encontro.) (O chefe fez encontrarem-se os trabalhadores.)

42 Dek unua apitro: (Dcimo primeiro captulo) La korelativoj (Os correlativos)

Kadro de la korelativoj: (quadro dos correlativos)


Sube la lernantoj studos la korelativojn jam uzitajn. (Abaixo os alunos estudaro os correlativos j usados) DEMANDAJ (INTERROGATIVOS) A Kia estas la pomo? (Adjetivo; que tipo, que qualidade?) E O U AL I EL EN ES AM OM Kie estas la pomo? (Lugar, ondE) Kio estas pomo? (ObjetO, substantivO, cOisa) Kiu (el tiuj) estas via pomo? (IndivdUo: coisa ou gente) Kial vi aetis pomon? (Por qu? QuAL razo?) Kiel vi manas la pomon? (Como? De que manELra? digo, manEira?) Kien vi etas la pom-restaojn? (Aonde? Para onde? EN que direo/sENtido? digo, Em que direo?) Kies estas la pomo? (De quem? Ma: de quem S? Ma, cujo dono a devora!) Kiam vi manas la pomon? (Quando? Em que tAMpo? digo, teMpo?) Kiom vi scias pri pomo? (Quanto? O quanto? QuOMtidade digo, quantidade!)

K K K K K K K K K K

T T T T T T T T T T I

A E O U AL EL ES EN AM OM

MONTRAJ (DEMONSTRATIVOS) Tia (Tal tipo/ qualidade; assim; tal) Tie (Naquele lugar, l, ali, a) Tio (Aquilo, isso) Tiu (Aquele/a, esse/essa) Tial (Por essa razo, assim) Tiel (Por essa maneira, desse modo, assim, to) Ties (Desse/a, daquele/a) Tien (Para l, para ali/a) Tiam (Naquele tempo, nesse tempo, ento) Tiom (Nessa quantidade, tanto, to)

43
KOLEKTIVAJ (COLETIVOS) ia (De todo tipo/ qualidade) ie (Em todo lugar/ todos os lugares) io (Tudo) iu (Todo/a, cada um, cada uma) ial (Por toda a razo, por todos os motivos) iel (De todos os modos, de toda a maneira) ies (De todos/as) ien (Para todo o lugar, para toda parte) iam (Sempre, por todo o tempo) iom (Toda a quantidade)

A E O U AL EL ES EN AM OM

NEN NEN NEN NEN NEN NEN NEN NEN NEN NEN I

A E O U AL EL ES EN AM OM

NEAJ (NEGATIVOS) Nenia (De nenhum tipo/ nenhuma qualidade) Nenie (Em nenhum lugar) Nenio (Nada) Neniu (Ningum, nenhum/ nenhuma) Nenial (Por nenhuma a razo/ nenhum motivo) Neniel (De nenhum modo/ nenhuma maneira) Nenies (De ningum/ nenhum/ nehuma) Nenien (Para nenhum lugar/ nenhuma parte) Neniam (Nunca, em tempo nehum) Neniom (Nenhuma quantidade)

----------I

A E O U AL

NEDIFINAJ (INDEFINIDOS) Ia (De algum tipo/ alguma qualidade) Ie (Em algum lugar) Io (Algo, alguma coisa) Iu (Algum, algum indivduo) Ial (Por alguma a razo/ algum motivo)

44
----------EL ES EN AM OM Iel (De algum modo/ alguma maneira) Ies (De algum/ algum/ alguma) Ien (Para algum lugar/ alguma parte) Iam (Em algum tempo/ alguma poca/ um dia) Iom (Alguma quantidade, um pouco)

Skemo: (Esquema)
A [ Kvalito ] (qualidade) E [ Loko ] (local, lugar) O [ Ao ] (coisa, objeto) U [ Individuo ] (indivduo) AL [ Kialo, motivo ] (razo, motivo) EL [ M aniero ] (maneira, modo) ES [ Posedanto ] (possuidor) EN [ Direkto ] (direo/sentido) AM [ Tempo ] (tempo) OM [ Kvanto ] (quantidade)

Demandaj: M ontraj: Kolektivaj: Neaj: Nedifinaj:

K T NEN --

+ I +

Muziko:

(Msica) Ni ripetas la kantadon de la lasta leciono: Kanto de l'adiao. (Repetimos o canto da ltima lio.)

Diktado:
M i invitis mian kolegon kaj ties fraton. Tia libro ne tagas por la infanoj. ar li malsanas, tial li ne venos. Leono estas tiom forta kiom tigro. Tiam ni tre multe vojaadis. En la placo oni vidas kolombojn ie. Infanoj ial ploras. M i iel prononcis la vorton, kaj mi iam eraris. Esperanto estas ies proprao.

Tradukado de la diktado: (traduo do ditado)


Eu convidei meu colega e o irmo deste. Tal (tipo de) livro no bom para as crianas. Como (=porque) ele no est bem, (por isso) ele no vir. O leo to (esse tanto) forte quanto o tigre. Ento (naquela poca) ns muitssimo viajvamos. Na praa veem-se pombos em toda parte. As crianas choram por qualquer motivo. Eu pronunciei a palavra de todas as maneiras e sempre errei. Esperanto propriedade de todos.

45

Spritaoj: (conversas espirituosas; "espirituosidades")


Bedarinda orfo La kvinjara nepino promenas kun sia sepdekjara avo. La scivolo de la etulino estas granda: Aveto, u via patro ankora vivas? Ne, mia infano, li jam mortis... Sed via patrino ankora vivas, u ne? Ho ne, i mortis jam anta longe... La okuloj de la etulino grandiis pro teruro kaj kompato, kaj ploremante i ekkrias: Aveto, sed tiel vi ja estas bedarinda orfo!... [P. E. Schwerin. Gaia leganto. Astralio, 1945.]

Tradukado: (traduo)
La lernanto provas traduki la spritaon supre. (O aluno tenta traduzir a espirituosidade acima)

________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________


La lernanto respondas (tute komplete) la demandojn malsupre: (O aluno responde, de forma completa, s perguntas abaixo) 1) Kiomjaraj estas la nepino kaj la avo?

________________________________________________________ ________________________________________________________
2) Kial la etulino faras du demandojn al la avo?

________________________________________________________ ________________________________________________________
3) u la patro kaj patrino de la avo estas ankora vivantaj a jam mortintaj?

46

________________________________________________________ ________________________________________________________ Dulingva redaktado: (redao bilnge)


La gelernantoj skribas sur sian kajeron malgrandan redaktadon (dulingvan, se necese). (Os alunos e alunas escrevem em seu caderno uma pequena redao [bilnge, se necessrio].)

Rim.: (Obs.:) Dulingva redaktado signifas: se la lernanto ne kapablas skribi vorton


esperante, metu in portugale kaj darigu la redaktadon... Poste la instruanto korektos la vortojn nekonatajn. (Redao bilngue significa: se o aluno no capaz de escrever uma palavra em Esperanto, coloque-a em Portugus e continue a redao... Depois o instrutor corrigir as palavras desconhecidas.)

Ekzerco:
Surbaze de la spritao supre, la lernanto provas identigi la afiksojn kaj korelativojn sur la teksto. Skribu sube la vorton kaj substreku en i la afikson/korelativon. Ripetu in se necese!) (Com base na espirituosidade acima, o aluno tenta identificar os afixos e correlativos no texto. Escreva abaixo a palavra e sublinhe nela o afixo/correlativo. Repita-a se necessrio!)

________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ Kelkaj specialaj ekzemploj: (alguns exemplos especiais)
Kolumo (colarinho, gola) Cerbumi (pensar muito) Kalkanumo (salto de sapato) Akvumi (aguar, regar) Foliumi (folhear) Manumo (punho de camisa) Sapumi (ensaboar) T-emizo (camiseta) estas emizo sen kolumo. La studento tre laciis pro cerbumado. Inaj uoj havas alt-kalkanumojn. La florojn oni devas tage akvumi. Anta ol legi, estas bone foliumi la libron. Long-emizoj havas manumojn. Sapumi la manojn faras amon.

47 Dek dua Leciono: (Dcimo segundo captulo)

La participoj (Os particpios) LA PARTICIPO AKTIVA: (O particpio ativo)


i similas al la "gerndio" de la portugala. ( semelhante ao gerndio do portugus.) ESTAS + ANTA: Mi estas kantanta belan muzikon. Ni estas laborantaj tre multe. Vi estas skribanta artikolon longan. Ili estas tagmanantaj haste.

Eu estou cantando uma bela cano. Ns estamos trabalhando muito. Voc est escrevendo um longo artigo. Eles esto almoando com pressa.

ESTIS + ANTA: Mi estis lernanta belan muzikon. Ni estis parolantaj tre multe. u vi estis promenanta hodia? Ili estis vespermanantaj plezure

Eu estava aprendendo uma bela cano. Ns estvamos falando muito. Voc estava passeando hoje? Eles estavam jantando com prazer.

ESTOS + ANTA: Mi estos vojaanta morga. Ni tuj estos kantantaj kune. Kiam vi alvenos, mi estos studanta. Ili estos parolantaj E-on balda.

Eu estarei viajando amanh. Ns logo estaremos cantando juntos. Quando voc chegar, eu estarei estudando. Eles estaro falando Esperanto em breve.

48
ESTAS + ONTA: Mi estas kantonta belan muzikon. Ni estas vojaontaj morga. Vi estas faronta malfacilan teston. Ili estas kverelontaj knaboj.

Estou para cantar uma bela cano. Estou prestes a cantar uma bela cano. Ns estamos para viajar amanh. Voc est para fazer um teste difcil. Eles so garotos prontos para brigar.

ESTIS + ONTA: Mi estis lernonta belan muzikon, kiam Eu estava para aprender uma bela cano quando mi malbone fartis. passei mal. Ni estis parolontaj per la komputilo, Ns estvamos para falar pelo computador quando kiam esis la energio. acabou a energia. u vi estis ekpluvegis? promenonta, kiam Voc estava para passear quando comeou a chover forte?

Ili estis vespermanontaj, kiam i aperis. Eles estavam para jantar quando ela apareceu.

ESTOS + ONTA: Mi estos vojaonta, kiam li alvenos. Ni estos dancontaj, se li volos. Kiam vi alvenos, mi estos studonta. Ili estos kurontaj, se la polico aperos.

Eu estarei para viajar, quando ele chegar. Ns estaremos (prontos) para danar, se ele quiser. Quando voc chegar, eu estarei para estudar. Eles estaro para correr se a polcia aparecer.

49
ESTAS + INTA: En i kazo, la helpa verbo estas la verbo "ter", en la portugala. (Neste caso, o verbo auxiliar o verbo "ter", em portugus.) Li estas studinta tre multe. Ele tem estudado muito. Ili estas manintaj rapide. i estas farinta grandan progreson. Eles tm comido rapidamente. Ela tem feito um grande progresso.

La knabo estas leginta multon (da libroj). O menino tem lido muito (ou: muitos livros).

ESTIS + INTA: Li sukcesis, ar li estis studinta tre Ele passou, porque tinha estudado diligentemente. diligente. Anta ol morti, ili estis telefonintaj al la Antes de morrer, eles tinham telefonado para a polico. polcia. Kiam ni alvenis, ili (jam) estis foririntaj. Quando chegamos, eles (j) tinham ido (embora). i ne vojais, ar i (jam) estis vojainta Ela no viajou, porque (j) havia viajado no ano lastjare. passado.

ESTOS + INTA: Li (jam) estos studinta ion. Ni (jam) estos alveninta tie.

Ele (j) ter estudado tudo. Ns (j) teremos chegado l.

Post la deka ptm, niaj kuzoj (jam) estos Depois das dez da noite nossos primos (j) tero elirintaj hejme. sado de casa. Kiam la gepatroj alvenos, la infanoj (jam) Quando os pais chegarem, as crianas (j) tero estos dormintaj. dormido. Se neniu ilin helpis, ili (jam) estos Se ningum os ajudou, eles (j) tero morrido de mortintaj pro malsato. fome.

50

LA PARTICIPO PASIVA: (O particpio passivo)


Similas al la "voz passiva" de la Portugala. Akopanas in la prepozicio "de". ( semelhante "voz passiva" do portugus. Acompanha-o a preposio "de") ESTAS + ATA: Multaj libroj estas vendataj de tiu librejo. Muitos livros esto sendo vendidos por aquela livraria. Tri panoj estas manataj de tiu malria Trs pes esto sendo comidos por aquela pobre familio. famlia. La tuta akvo estas trinkata de la birdetoj. La manao estas manata kun plezuro. Toda a gua est sendo bebida pelos passarinhos. A comida est sendo comida com prazer.

ESTIS + ATA: Multaj libroj estis vendataj de tiu librejo.

Muitos livros estavam sendo vendidos por aquela livraria.

Tri panoj estis manataj de tiu malria Trs pes estavam sendo comidos por aquela pobre familio. famlia. La tuta akvo estis trinkata de la birdetoj. La manao estis manata kun plezuro. Toda a gua estava sendo bebida pelos passarinhos. A comida estava sendo comida com prazer.

ESTOS + ATA: Multaj libroj estos vendataj de tiu librejo. Muitos livros estaro sendo vendidos por aquela livraria. Tri panoj estos manataj de tiu malria Trs pes estaro sendo comidos por aquela pobre familio. famlia. La tuta akvo estos trinkata de la birdetoj. La manao estos manata kun plezuro. Toda a gua estar sendo bebida pelos passarinhos. A comida estar sendo comida com prazer.

51
ESTAS + ITA: Multaj libroj estas venditaj de tiu librejo.

Muitos livros esto (j) vendidos por aquela livraria. (Ou: foram vendidos)

Tri panoj estas manitaj de tiu malria Trs pes esto (j) comidos por aquela pobre familio. famlia. (Ou: foram comidos) La tuta akvo estas trinkita de la birdetoj. La manao estas manita kun plezuro. Toda a gua foi bebida pelos passarinhos. A comida foi comida com prazer.

ESTIS + ITA: Multaj libroj estis venditaj de tiu librejo.

Muitos livros tinham sido vendidos por aquela livraria.

Tri panoj estis manitaj de tiu malria Trs pes tinham sido comidos por aquela pobre familio. famlia. La tuta akvo estis trinkita de la birdetoj. La manao estis manita kun plezuro. Toda a gua tinha sido bebida pelos passarinhos. A comida tinha sido comida com prazer.

ESTOS + ITA: Multaj libroj estos venditaj de tiu librejo. Muitos livros estaro (j) vendidos por aquela livraria. (Ou: tero sido (j) vendidos) Tri panoj estos manitaj de tiu malria Trs pes tero sido comidos por aquela pobre familio. famlia. La tuta akvo estos trinkita de la birdetoj. La manao estos manita kun plezuro. Toda a gua ter sido bebida pelos passarinhos. A comida ter sido comida com prazer.

52
ESTAS + OTA: Multaj libroj estas vendotaj de tiu librejo. Muitos livros esto para serem vendidos por aquela livraria. Tri panoj estas manotaj de tiu malria Trs pes esto para serem comidos por aquela familio. pobre famlia. La tuta akvo estas trinkota de la birdetoj. La manao estas manota kun plezuro. Toda a gua est para ser bebida pelos passarinhos. A comida est para ser comida com prazer.

ESTIS + OTA: Multaj libroj estis vendotaj de tiu librejo. Muitos livros estavam para serem vendidos por aquela livraria. Tri panoj estis manotaj de tiu malria Trs pes estavam para serem comidos por aquela familio. pobre famlia. La tuta akvo estis trinkota de la birdetoj. La manao estis manota kun plezuro. Toda a gua estava para ser bebida pelos passarinhos. A comida estava para ser comida com prazer.

ESTOS + OTA: Multaj libroj estos vendotaj de tiu librejo. Muitos livros estaro para serem vendidos por aquela livraria. Tri panoj estos manotaj de tiu malria Trs pes estaro para serem comidos por aquela familio. pobre famlia. La tuta akvo estos trinkota de la birdetoj. Toda a gua estar para ser bebida pelos passarinhos. La manao estos manota kun plezuro. A comida estar para ser comida com prazer.

53

Muziko:
Brulegas sadada flamo En kiu restas plorante dolore... Ankora mi gardas memore La forveturon de mia amo... Aj, aj, aj, aj... (aj, aj, aj) La hor' alproksimias, La tago jam eknaskias, ho ve! Por iam mi nun forias...

Sadada Flamo Arde muito a chama da saudade Em quem fica chorando de dor... Ainda guardo na memria A partida do meu amor... Ai, ai, ai, ai, (ai, ai, ai) A hora se aproxima O dia j vem raiando, que pena! Para sempre eu agora me distancio...

Rim.: (Obs.:) La portugala vorto "saudade" povas esti tradukita al Esperanto anka kiel "sopiro" a "resopiro". (A palavra portuguesa "saudade" pode ser traduzida ao Esperanto tambm como "sopiro" ou "resopiro".) Muziko:
Saluton, Urbo M irinda, Nia bela trezor' !... Kreao de la naturo... De Brazilo jen la kor' ! Via viza' estas ja, Ganabara, La ornamao plej kara... ie kantadas popolo gastama... Urbo mirinda kaj fama! Urbo Mirinda

Salve, Cidade Maravilhosa, Nosso belo tesouro!... Criao da Natureza... Do Brasil eis o corao! Teu rosto , de fato, Guanabara, O ornamento mais caro... Em toda parte canta um povo hospitaleiro... Cidade maravilhosa e famosa!

Por kaj al: Kelkaj diferencoj

(Por e al: algumas diferenas) [Por: celo (objetivo);Al: alproksimado al io/loko (aproximao a algo/lugar)]

Oni manas por nutri sin. (Come-se, para se nutrir.) Oni iras al la urbo. (Vai-se cidade.) De tago al tago. (Dia a dia.) Frapi al la pordo. (Bater porta.) Glaso, kiun oni uzas por vino. (Copo que se usa para vinho.) Kuracisto por virinoj. (Mdico (de) para mulheres.) Direkti sian voon al iu. (Dirigir sua voz a algum.) i tiu ilo tagas por iuj laboroj. (Esta ferramenta prpria para todos os trabalhos.) Ne estu tro severa al li. (No seja to severo com ele.)

54

APENDICO 1 (Apndice 1)
SAKRAOJ (xingamentos) - FIVORTOJ (palavras de baixo calo)
(Rim.: sankta, sanktega, konsekrita = Sagrado) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Kia tedulo! (que cara chato!) Kiel tede! (que chato!) Kia tedao! (que coisa chata!) Kia simpatiulo! (que cara simptico!) Vi bastardoj! (seus f.d.p.!) Vi idioto! (seu idiota!) Merden! ( merda!) Iru merden (v merda!) Kia filo de l'putin' (que f.d.p.) Vi filo de l' putin' (seu f.d.p.) Kia feo! (que bosta! que merda!) Kia malbon' edukita! (que mal-educado!) Pio, [vulvo] (vulva) Kaco, [peniso] (pnis) [Atentu bone! Kao = papa, pur] Kia malpurulo! (que cara porco!) Kia malpurao! (que porcaria!) Kia senhontulo! (que cara safado! que sem-vergonha!)) Kia senhontao! (que safadeza!) Kia troigulo! (que cara exagerado!) Kia troigao! (que coisa exagerada!) Kiel troige! (que exagero!) Kia nesciulo! (que cara ignorante!) Kia azeno! (que burro!) Kia azenao! (que burrice!; que asneira!) Kia malagemulo! (que cara preguioso!) Fek'! (merda!; bosta!) Malpura'! (porcaria!) Klaulin'! (fofoqueira!)

LADOJ (elogios) BELAJ VORTOJ (palavras bonitas) Kia inteligentulo! (que cara inteligente!) Kiel inteligente! (que inteligente!) Kia inteligentao! (que coisa inteligente!) Kia bonedukita (knabo)! (que [menino] bem-educado!) Kia bonedukitulo! (que cara bem educado!) Kia kompetentulo! (que cara competente!) Kia kompetenteco! (que competncia!) Kiel kompetente! (que competnca!) Kiel bele! (que bonito!) Kia belao! (que coisa bonita!) Kia beleco! (que beleza!) Bela'! (beleza!)

55

APENDICO 2 (Apndice 2) OFTAJ PRIMITIVAJ VORTOJ:


(Palavras primitivas mais frequentes)

Ni jam lernis la sekvantajn plej oftajn primitivajn vortojn: (Ns j aprendemos as seguintes mais frequentes palavras primitivas:) kie kiel du dek ok unu mi ne ni nenio onde (p.1) como , de que modo (p.1) dois (p.1) dez (p.1) oito (p.1) um (p.1) eu (p.1) no (p.1) ns (p.1) nada (p.1) kvar kvin ses tio tiel tra tre tro vi pri inter por li ili kun se cent io i ja jes quatro (p.3) cinco (p.3) seis (p.3) aquilo, isso (p.3) assim, desse modo (p.3) atravs de (p.3) muito (p.3) demais (p.3) voc(s) (p.3) sobre , relativo a (p.4) entre (p.4) para (p.4) ele (p.4) eles, elas (p.4) com (p.2) se (p.2) cem (p.5) tudo (p.5) ela (p.5) de fato (p.5) sim (p.5) i u jam jen pro plej (el) tuj anka kiam is apud na oni kiom e ar tial el ankora iu hodia hiera ele/ela (pron neutro) (p.6) acaso? p/ pergunta (p.6) j (p.6) eis (aqui) (p.6) por causa (p.7) o mais (entre) (p.9,17,32) logo, j, imediatamente (p.9, 29) tambm (p.10) quando (p.6,13) at (p.2;11) ao lado de (p.11) nove p(.12) a gente, se (p12) quanto (p.13) em, junto de (p.13) porque (p.14) Assim, por isso (p.14) de (origem) (p.14) ainda (p.17) cada um , todo (p.1,18) hoje (p.17) ontem (p.18)

neniam nunca (p.1) nun la de en al kaj vi i sur post per agora (p.1,14) o(s), a(s) (p.1) de (pertena) (p.1) em (p.1) para, a(o) (p.1) e (p.1) voc(s) (p.2) aqui (p. 2) sobre (p. 2) depois (p.2) por meio de (p.3,11)

pli (ol) mais do que (p.4)

56
sed sen sep tri mas (p.3) sem (p.3) sete (p.3) trs (p.3) balda adia anta irka em breve (p.5) adeus (p.5) antes de (p.5) cerca de (p.5) morga amanh (p.18)

57

APENDICO 3 (Apndice 3) DEMANDOJ POR PAROLIGI LA GELERNANTOJN: (Perguntas para levar os alunos a falar)
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) Kiel estas via nomo? - Mia nomo estas _________ Kiel vi nomias? - Mi nomias ___________ u vi atas trinki kafon? - Jes, mi tre atas trinki kafon. u plaas al vi trinki kafon? - Ne, ne plaas al mi trinki kafon. u vi atas mani kukon? - Jes, mi tre atas mani kukon. u plaas al vi mani kukon? - Jes, tre plaas al mi mani kukon. u vi havas televidon en via hejmo? - Jes, mi havas televidon en mia hejmo. u vi havas televid-aparaton hejme? - Jes, mi havas televid-aparaton hejme. u vi atas spekti televidon? - Jes, mi tre atas spekti televidon.

10) u plaas al vi spekti TV-aparaton? - Jes, tre plaas al mi spekti TV-aparaton. 11) Kiom jara vi estas? - Mi estas dek kvin jara. 12) Kiom jaraa vi estas? - Mi estas dudek kvar jaraa. 13) Kiom da jaroj vi havas? - Mi havas tridek jarojn 14) Kiom da filoj vi havas? - Mi havas du filojn. 15) Kiom inteligenta estas via filo? - Mia filo estas tre multe inteligenta. 16) Kiom manas la leono? - La leono manas multege! 17) u vi studas en la universitato? - Jes, mi studas en la universitato. 18) u vi havas multe da amikoj? - Jes, mi havas multe da amikoj. 19) u vi havas multajn amikojn? - Jes, mi havas multajn amikojn. 20) u vi opinias, ke vi kantas bone? - Jes, mi opinias, ke mi kantas bone. 21) Kioma horo estas? - Estas la 7-a kaj duono. 22) u vi povas diri al mi la horon? - Jes, estas la 8-a kaj 15. 23) u vi scias, kioma horo estas? - Ne, mi estas sen mia brakhorloo. 24) Je kioma horo vi vojaos morga? - Morga, mi vojaos je la deka ptm. 25) u mi devas alveni je la usta horo? - Jes, vi devas alveni je la usta horo! 26) Je kioma horo komencios la lekcio? - La lekcio komencios uste je la 9-a horo atm. 27) Kiu tago estas hodia? - Hodia estas la 5-a de Septembro. 28) Kiu tago de la monato estas hodia? - Hodia estas la 5-a.

58
29) Kiu tago de la semajno estas hodia? - Hodia estas Merkredo. 30) Kiu estas la dato de via datreveno? - La dato de mia datreveno estas la 3-a de Januaro.

59

APENDICO 4 (Apndice 4) EKZERCOJ FAR ZAMENHOF


(Exerccios elaborados por Zamenhof)
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22) 23) 24) 25) 26) 27) 28) 29) 30) 31) 32) 33) 34) 35) 36) Patro kaj frato. Leono estas besto. Rozo estas floro kaj kolombo estas birdo. Infano ne estas matura homo. Kie estas la libro kaj la krajono? La libro estas sur la tablo kaj la krajono kuas sur la fenestro. Resti kun leono estas danere. La dentoj de leono estas akraj. Kiu kuraas rajdi sur leono? La patro estas bona. La filo staras apud la patro. Mi manas per la buo kaj flaras per la nazo. La kanto de la birdoj estas agrabla. Donu al la birdoj akvon, ar ili volas trinki. Ni vidas per la okuloj kaj adas per la oreloj. Mi venas de la avo, kaj mi iras al la onklo. Blanka papero kuas sur la tablo. ojan feston! (mi deziras al vi!). Kia oja festo! (estas hodia). La papero estas tre blanka, sed la neo estas pli blanka. El iuj miaj infanoj Ernesto estas la plej juna. Mi estas tiel forta kiel vi. Du homoj povas pli multe fari ol unu. Li faris ion per la dek fingroj de siaj manoj. El iaj multaj infanoj unuj estas bonaj kaj aliaj estas malbonaj. Sesdek minutoj faras unu horon. Kiun daton ni havas hodia? Hodia estas la dudek sepa de Marto. Mi havas cent pomojn. Mi havas centon da pomoj. Kvinoble sep estas tridek kvin. Tri estas duono de ses. Por miaj kvar infanoj mi aetis dek du pomojn, kaj al iu el la infanoj mi donis po tri pomoj. Tiu i libro havas sesdek paojn; tial, se mi legos en iu tago po dek kvin paoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj. La tranilo tranas bone, ar i estas akra. Sinjoro, vi estas neentila. 37) 38) 39) 40) 41) 42) 43) 44) 45) 46) 47) 48) 49) 50) 51) 52) 53) 54) 55) 56) 57) 58) 59) 60) 61) 62) 63) 64) 65) 66) 67) 68) 69) 70) 71) Mia hundo, vi estas tre fidela. En la vintro, oni hejtas la fornojn. Li amas min, sed mi lin ne amas. Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. Diru al mi vian nomon. u vi diros al mi la veron? Mi amas min mem, vi amas vin mem, li amas sin mem, kaj iu homo amas sin mem. Mi lavis min en mia ambro, kaj i lavis sin en sia ambro. La infano seras sian pupon; mi montris al la infano, kie kuas ia pupo. Oni ne forgesas facile sian unuan amon. Kiam mi venis al li, li dormis; sed mi lin vekis. Se mi estus sana, mi estus felia. Se li scius, ke mi estas tie i, li tuj venus al mi. Infano, ne tuu la spegulon! Karaj infanoj, estu iam honestaj! Li venu, kaj mi pardonos al li. Ordonu al li, ke li ne babilu. Petu in, ke i sendu al mi kandelon. Ni estu gajaj, ni uzu bone la vivon, ar la vivo ne estas longa. Promenante sur la strato, mi falis. La falinta homo ne povis sin levi. En la lingvo Esperanto ni vidas la estontan lingvon helpantan de la tuta mondo. Mono havata estas pli grava ol havita. Pasero kaptita estas pli bona, ol aglo kaptota. Nun li diras al mi la veron. Hiera li diris al mi la veron. Kiam mi venos, diru al mi la veron. Kiam via domo estis konstruata, mia domo estis jam longe konstruita. La pastro, kiu mortis anta nelonge, lois longe en nia urbo. u hodia estas varme a malvarme? Kie vi estas? Mi estas en la ardeno. Kien vi iras? Mi iras en la ardenon. La birdo flugas en la ambro (= i estas en la

60
ambro kaj flugas en i). 72) La birdo flugas en la ambron (= i estas ekster la ambro kaj flugas en la ambron). 73) El sub la kanapo (a sofo) la muso kuras sub la liton, kaj nun i kuras sub la lito. 74) Mi estas ekster la domo, kaj li estas interne. 75) En la salono estis neniu krom li kaj lia fianino. 76) Li diras ke mi estas atenta. 77) Li petas, ke mi estu atenta. 78) Kvankam vi estas ria, mi dubas u vi estas felia. 79) Ho Dio! kion vi faras! 80) Ha, kiel bele! 81) For de tie i! 82) Fi, kiel abomene! 83) Nu, iru pli rapide! 84) Ni disiis kaj iris en diversajn flankojn: mi iris dekstren, kaj li iris maldekstren. 85) Mi renkontis nek lin, nek lian fraton. 86) Mi ne renkontis lin, nek lian fraton. 87) Mi ridas je lia naiveco (a: mi ridas pro lia naiveco; a: mi ridas lian naivecon). 88) Pardoni al la malamiko. 89) Pardoni la malamikon. 90) Pardoni al la malamiko lian kulpon. 91) Li parolas, kaj lia parolo fluas dole kaj agrable. 92) Lernolibron oni devas ne tralegi, sed tralerni. 93) En mia skribotablo sin trovas (a: trovias) kvar tirkestoj. 94) Liaj lipharoj estas pli grizaj, ol liaj vangharoj. 95) Glaso de vino estas glaso, kiun oni uzas por vino. 96) Glaso da vino estas glaso plena de vino (a vinplena). 97) En la ambro sidis nur kelke da homoj. 98) Da post ia vorto montras, ke tiu i vorto havas signifon de mezuro. 99) Mia frato ne estas granda, sed li ne estas anka malgranda; li estas de meza kresko. 100) Li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallara pordo.

61

APENDICO 5 (Apndice 5) KELKAJ RESUMOJ PRI ESPERANTO Konsonantoj :


Litero (letra) Prononco (pronncia) C G H J 'ts' 'tch' 'g' 'dj' 'r' 'rr' 'i' 'j' 'ch' 'u' Rimarko (Observao) Como em certo, mas com t na frente Como no som de atchim Como em gato, sempre seco Como em adjetivo 'h' aspirado como em help do ingls, ou 'r' de romeu Como 'r' dobrado de rocha ou rua Como em 'i' de ioi ou de ai, espcie de semivogal Como em jornal, janela Como em choro ou chuveiro Como no 'u' final de mau, espcie de semivogal

Rimarko pri la literoj kun apelo:

(Obs. Sobre as letras com chapu)

Kiam oni ne povas uzi la literojn kun apelo, oni povas uzi la anstataon: (Quando no podem ser usadas as letras com chapu, pode-se usar a substituio:) Litero , , , , , , Anstatao (substituio) Ch, ch (ou: Cx, cx) (ou: C', c') Gh, gh (ou: Gx, gx) (ou: G', g') Hh, hh (ou: Hx, hx) (ou: H', h') Jh, jh (ou: Jx, jx) (ou: J', j') Sh, sh (ou: Sx, sx) (ou: S', s') Ekzemploj (exemplos) Chevalo; cxapitro; c'apitro Ghusta; gxenerale; g'enulo Ehho; hxemio; h'oro Jhurnalo; jxeleo; j'ipo Shuo; sxtono; s'ipo

Nenio... (Nada...) (ou: Ux, ux) (ou: U',u') Antau; frauxlo; baldau'

Numeraloj, Tagoj, Monatoj:


La numeraloj estas: (Os numerais so:) nulo (zero), unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), na (9), dek (10), cent (100), mil (1000), miliono (1.000.000), miliardo (1.000.000.000).

62
La tagoj de la semajno estas: (Os dias da semana so:) Lundo (segunda-feira), Mardo (tera), Merkredo (quarta), ado (quinta), Vendredo (sexta), Sabato (sbado), Dimano (domingo) La monatoj de la jaro estas: (Os meses do ano so:) Januaro, Februaro, Marto, Aprilo, Majo, Junio, Julio, Agusto, Septembro, Oktobro, Novembro, Decembro

Prezenco, Pasinto kaj Futuro: (Presente, Passado e Futuro)


Prezenco Pasinto Futuro Imperativo Kondicionalo AS IS OS U US La patro ESTAS bona. (O pai bom.) La avo ESTIS bona. (O av ERA bom.) La nepo ESTOS bona. (O neto SER bom.) La patro ESTU bona. (O pai SEJA bom.) Se la patro ESTUS bona, la filo ESTUS anka bona. (Se o pai fosse bom, o filho seria tambm bom)

Kiel diri la horojn: (Como dizer as horas) Por demandi pri la horo oni diras: Kioma horo estas? (Para perguntar as horas a gente diz: Que horas so?) Ekzemploj: "Kioma horo estas?"
Estas jam nokto-mezo! (La infanoj devus esti dormantaj.) Estas tagmezo. (Ni renkontos tie, tagmeze / je la tagmezo. J meia-noite! (As crianas deveriam estar dormindo.) meio-dia. (Nos encontraremos l, ao meio dia.)

Estas la sepa matene. So sete da manh. Estas la 7-a a.t.m. (anta-tag-meze) So 7:00h am (antes do meio-dia) (Oni kutime matenmanas je la 7-a matene. (Normalmente se toma caf-da-manh s 7h am.) Estas la deka (matene). Estas la 10-a atm. (Ili esigis la laboron por trinki kafeton.) Estas la dek-unua kaj duono (matene). Estas la 11-a kaj tridek min (atm). (Estas preska la horo de la tag-mano.) Estas la dua vespere. Estas la 2-a p.t.m. (post-tag-meze). (Estas tempo por repreni la laboron.) So dez da manh. So 10:00h am. (Eles pararam o trabalho para tomar cafezinho.) So onze e meia (da manh). So 11 e trinta (am). (Est quase na hora do almoo.) So duas da tarde. So 2:00 pm (depois do meio-dia). ( hora de retomar o trabalho.)

63

entilaj esprimoj: (expresses de gentileza)


Por peti komplezon oni povas uzi la jenajn esprimojn: (Para pedir um favor podem-se usar as seguintes expresses) Bonvolu, diri al mi la horon! (Tenha a bondade de dizer-me as horas! Ou: Por favor, diga-me as horas!) Bonvole, diru al mi la horon! (De boa vontade, diga-me as horas! Ou: Por favor, diga-me as horas!) Mi petas, u vi povas montri al mi la elirejon? (Por favor, voc pode me indicar a sada?) Permesu... (Com licena...)

Pri la Akuzativo: (sobre o acusativo) Rimarku kelkajn verbojn, kiuj postulas la akuzativon, kaj aliajn, kiuj in ne postulas. (Observe alguns verbos que exigem o acusativo e outros que no o exigem.)
Postulas la akuzativon (transitivaj verboj) (exigem o acusativo [verbos transitivos]) Havi Peti * Lerni Vidi Nei Koni Ricevi Kanti # Kopii ati Adi Voli Legi Mani Gratuli Postuli Ami Forpeli Teni Fari Trinki Traduki Skribi Studi Meti Bati
# #

Ne postulas la ak. (netransitivaj verboj) (no exigem o ac. [verbos intransitivos]) Esti Farti Kui Plai Sidi Flugi Venki Ridi Okazi Vivi Resti Ekzisti Stari Foriri Morti Kanti
#

Manki Paroli Kuri Perei Piediri Bati


# #

Brili Plori Reveni Sidii Finii Salti Pluvi

Prononci Ripeti

Paroli Naski

Naskii

Askulti Diri *

* Mi petas ion de iu. (Eu peo algo de algum); Li diras ion al iu (ele diz algo a algum.)

# povas postuli a ne...

La uzado de IG kaj I: (o uso de IG e I)


Ekzemploj de uzado de IG kaj I. (Exemplos de uso de IG kaj I.) Konstruado de urbo eternigas la nomon. La nomo de heroo eternias. [IG = fazer, tornar; I = fazer-se, tornar-se] (A construo de cidades torna eterno o nome.) (O nome de um heri eterniza-se.)

64
Vino kaj muziko ojigas la koron. Oro kaj arento firmigas la piedon. Pli ol oro distingias bona konsilo. u ni okazigu grandan feston? La orestro kantigis la gekantistojn. Mi atas kreskigi legomojn. Ili planas geedzii somere. La kolegoj oje fiksis la renkontion. La efo renkontigis la laboristojn. (Vinho e msica tornam o corao alegre.) (Ouro e prata tornam firme [firmam] o p.) (Mais do que o ouro distingue-se o bom conselho.) (Devemos fazer acontecer uma grande festa?) (O regente fez cantarem os cantores.) (Eu gosto de cultivar legumes.) (Eles planejam casar-se no vero.) (Os colegas alegremente marcaram o encontro.) (O chefe fez encontrarem-se os trabalhadores.)

Kelkaj specialaj ekzemploj: (alguns exemplos especiais)


Kolumo (colarinho, gola) Cerbumi (pensar muito) Kalkanumo (salto de sapato) Akvumi (aguar, regar) Foliumi (folhear) Manumo (punho de camisa) Sapumi (ensaboar) T-emizo estas emizo sen kolumo. La studento tre laciis pro cerbumado. Inaj uoj havas alt-kalkanumojn. La florojn oni devas tage akvumi. Anta ol legi, estas bone foliumi la libron. Long-emizoj havas manumojn. Sapumi la manojn faras amon.

Por kaj al: Kelkaj diferencoj

(Por e al: algumas diferenas) [Por: celo (objetivo); Al: alproksimado al io/loko (aproximao a algo/lugar)]

Oni manas por nutri sin. (Come-se, para se nutrir.) Oni iras al la urbo. (Vai-se cidade.) De tago al tago. (Dia a dia.) Frapi al la pordo. (Bater porta.) Glaso, kiun oni uzas por vino. (Copo que se usa para vinho.) Kuracisto por virinoj. (Mdico (de) para mulheres.) Direkti sian voon al iu. (Dirigir sua voz a algum.)

65
i tiu ilo tagas por iuj laboroj. (Esta ferramenta prpria para todos os trabalhos.) Ne estu tro severa al li. (No seja to severo com ele.)

66

EKZERCARO (Numero 1):


(Exerccios nmero 1) I Enmetu la N-on, kiam necesos. (Coloque o N quando for necessrio): 1) Ili ne havas libro____. 2) Tiuj estas bonaj __ libroj___. 3) i kantas bela___ muziko___. 4) Kie okazis la lasta__ kongreso___? 5) Li iam manas kokidao___. 6) Mankas io__ sur i tiu __ tablo__. 7) La instruanto petis de la studantoj la ekzercoj___. II Traduku en Esperanton. (Traduza para o Esperanto) 1) O filme bom! ________________________________________________ 2) 3) 4) 5) 6) 7) Ele estudante universitrio. (= studento) ________________________________________ Elas gostam de ler romance. (= romano) _________________________________________ a) Obrigado! b) De nada! ____________________________________________ Parabns pelo seu aniversrio. (= dat-reveno) _______________________________________ Sente-se! O banco grande. _________________________________________ Voc tem uma caneta esferogrfica? (= globo-krajono) _______________________________

III Traduku al la Portugala. (Traduza para o Portugus) 1) Kiel vi fartas? ____________________________________________________________ 2) 3) 4) 5) 6) 7) Bonan vesperon! _______________________________________________ Mia nomo estas ... _________________________________________________________ Kun lingvo internacia pli bona estos la mondo!_________________________________________ La mondo komprenos vin! __________________________________________________ i ne estas dika. ___________________________________________ La vero lumigas la mondon. _______________________________________________

IV Escreva 10 (dez) frases sobre qualquer tema, em Esperanto! Se faltar a palavra, em Eo, coloque-a em Portugus mesmo mtodo bilngue! (No pare para procur-la em dicionrios! Tente usar o vocabulrio que j possui na cabea!) ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________

67

EKZERCARO (Numero 2):


(Exerccios nmero 2) I Enmetu kun a per la la ekzemplo. (Insira kun= 'com, em companhia de', ou per= 'com, por meio de', conforme o exemplo) Ekzemplo: Oni manas per la buo = Come-se com a boca. 1) La knabinoj promenis _____ dek realojn (en la poo). 2) Popolo kutime vojaas ______ buso. 3) Birdoj flugas _____ flugiloj. 4) Junaj virinoj atas piediradi _____ amikinoj. 5) Mi volonte iros ____ vi. 6) Tiu junulo aetis akvotubon por lavi autojn ____ i. (Akvotubo = mangueira dgua.) 7) Al ni plaas resti kune ____ ili. II Negativoj: Ne uzu du negativojn en Esperanto. (Negativas: no usar duas negativas em E-o). Ekzemploj: Eu no sei nada = Mi scias nenion. ( E no: Mi ne scias nenion.) Kompletigu la spacojn sube tradukante (Complete os espaos abaixo traduzindo). 1) Tiu viro vojaas neniam = ________________________________ 2) _________________________________________ = Eles no conhecem ningum. 3) _________________________________________ = Ela no come nada disto. 4) La stratknaboj havas nenion por mani = _________________________________________ 5) _____________________________________ = Os alunos no compreenderam nada. 6) La infanoj diris, ke li faras nenion eraran = _________________________________________ 7) u vi havas nenian novaon? = _________________________________________________ III Enmetu la verbon la la tempo. (Insira o verbo, conforme o tempo.) 1) La instruistoj _________________. (vojai futuro) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Leono _______________ tre multe da viando. (manegi = devorar presente.) La samklasanoj ________________ en la lernejon. (kuri = correr passado.) _________ bone, kion mi __________. (atenti = prestar ateno imperativo; diri futuro.) Se li _______ pli ol tio, li ___________ la teston. (studi; sukcesi = ter sucesso condicionais.) Mi esperas, ke vi ___________ min. (kompreni imperativo = subjuntivo do Port.) ____________ peti de li, ke li __________ pli. (bonvoli = ter a bondade; legi imperativos.)

IV Traduku en Esperanton: (Traduza para o Esperanto:) 1) 2) 3) 4) 5) 6) Eu como po com manteiga ________________________________________________________ Ns vamos tomar caf com leite ____________________________________________________ Leite mais nutritivo que vinho _____________________________________________________ O leo um animal ______________________________________________________________ Meu nome Antono ______________________________________________________________ A rosa uma flor e a pomba um pssaro _____________________________________________

68
7) 8) 9) O livro est sobre a mesa __________________________________________________________ A janela est aberta ______________________________________________________________ Quem o av de Karlo? ___________________________________________________________

10) Como voc se chama? ____________________________________________________________ 11) Qual o seu nome? ______________________________________________________________ V Traduku al la Portugala: (Traduza para o Portugus:) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) La studento studas en la universitato. ________________________________________________ Mi estas malfrua por la leciono_____________________________________________________ Havu bonan tagon! _______________________________________________________________ Estos granda ojo vidi vin, kisi vin!__________________________________________________ La mano de Johano estas pura. _____________________________________________________ Mi manas per la buo kaj flaras per la nazo. __________________________________________ Sur la trotuaro piediras kelkaj homoj.________________________________________________ Vi amba manos supon kaj makaronion._____________________________________________ Kiom jara vi estas? ______________________________________________________________

10) Kion vi volas fari hodia _________________________________________________________

69

EKZERCARO (Numero 3):


(Exerccios nmero 3) I Adverbaj esprimoj: sekvu la ekzemplojn. (Expresses adverbiais: siga os exemplos.) Ekzemploj: Mi estus en mia hejmo = Mi estus hejme; Ni havas lecionon en Mardo kaj ado = Ni havas lecionon Marde kaj ade; La laboristo revenis en sian hejmon = La laboristo revenis hejmen. 1) Ili studas ________________________________ (en iuj tagoj). 2) La gekuzoj alvenos ________________________ (je la noktomezo). (kuzo = primo) 3) La familio decidis resti _____________________ (en la hejmo). 4) _____________________ (en la posttagmezo) la studentoj libertempis. (Libertempo = frias, tempo livre.) Rim.: Libertago, ferio = feriado. 5) ___________________________(je la tagmezo) oni tagmanas. 6) Maljunuloj preferas studi ___________________________ (frue en la mateno). 7) ______________________________ (en i tiu semajno) ili faros ekzamenon. 8) ______________________________ (post la kunsido) ni iros al la kinejo. 9) ______________________________ (dum li paroladas), kelkaj lernantoj dormetas. 10) Vi devas fari i tiun komunikadon _____________________ (per skribo). II Kompletigu la spacojn la la plej taga finao:o, e a a. (Complete os espaos com a terminao mais adequada). 1) La fort_______ de tiu besto estas tre grand_______. 2) Tre inteligent_______ estas tiu knabino. 3) Kiel bel______ estas la brilant_____ kaj plen_____ Luno. 4) La nigr____-tabulo estas farbita el verd____ . (farbita = pintada) 5) Long______ li piediradis sur la strato. 6) Ili parolas angl_______ kaj Esperant_______. 7) Iom pos iom li fariis bon________ esperantist_______. 8) En sen-lun________ nokto, oni bon_______ vidas la stelojn. 9) La lernantoj devas respondi tut_______ komplet________ la demandojn. 10) La nova_______ estas la jen_______: Mi estas e via urbo. III Traduku en Esperanton: (Traduza para o Esperanto.) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) Que horas so?________________________________________________________________ So dez da manh. _____________________________________________________________ Posso falar com Andr? _________________________________________________________ O dentista respondeu afirmativamente. _____________________________________________ Eles falaro por telefone. ________________________________________________________ Repetidamente eles bateram porta. _______________________________________________ Voc ir? Claro que irei. _________________________________________________________ D-nos hoje o po de cada dia. ____________________________________________________ Ele contra a opinio dela. _______________________________________________________ Eu j sei o nome dele. ___________________________________________________________

IV Konstruu kaj skribu, Esperante, du malgrandajn frazojn, per si mem. (Construa e escreva, em Esperanto, duas pequenas frases, por si mesmo.)

70

EKZERCARO (Numero 4):


(Exerccios nmero 4) Skribu la respondajn kunmetitajn vortojn (Escreva as correspondentes palavras compostas): Ekzemple: Porto de vo: flughaveno (a: flugohaveno, a: flug-haveno; a: flugo-haveno) 1) Clube de Esperanto: ___________________________________________________________ 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) Pgina pessoal = pgina domstica (na internet): _____________________________________ Pas paterno = ptria: ___________________________________________________________ Outro pas = estrangeiro: ________________________________________________________ Centro da cidade: ______________________________________________________________ Refeio do dia = almoo: _______________________________________________________ Refeio da noite = ceia: ________________________________________________________ Suco de fruta: _________________________________________________________________ Salada de frutas: _______________________________________________________________

10) Livro didtico (de aprender) : _____________________________________________________ 11) Livro de leitura: ________________________________________________________________ 12) Movimento esperantista: _________________________________________________________ 13) Agarrar em volta = abraar: _______________________________________________________ 14) Parada de nibus: _______________________________________________________________ 15) Relgio de brao = de pulso: ______________________________________________________ 16) Dia do nascimento = aniversrio: ___________________________________________________ 17) Dia da semana: __________________________________________________________________ 18) Final de semana: ________________________________________________________________ 19) Carto postal (de correios): ________________________________________________________ 20) Dia livre = feriado: ___________________________________________________________ 21) Natal (nascimento de Cristo): ______________________________________________________ 22) Ano-novo: _____________________________________________________________________ 23) A volta da data (= aniversrio): _____________________________________________________ 24) Data de nascimento: ______________________________________________________________ 25) Meia-noite: _____________________________________________________________________ 26) Toalha de banho: ________________________________________________________________ 27) Meio-dia: ______________________________________________________________________ 28) Refeio da tarde = jantar: _________________________________________________________ 29) Refeio da manh = caf-da-manh: ________________________________________________ 30) O Chefe da cidade = prefeito: ______________________________________________________

71

EKZERCARO (Numero 5):


(Exerccios nmero 5) Kompletigu per IG a I: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. u vi koler_____as kontra mi? Mi atas kresk_____i legomojn. Ili planas geedz_____i somere. Mi nun evolu_____as novan metodon. Provu per demandoj parol_____ i ilin. Mia estro tre atas labor_____i aliajn. i anstata_____is la malnovan pneuon per nova. u mi bol_____ u tri ovojn? Morga komenc_____os nova kurso. Li translok_____is la tablon. Mi far_____os platkukojn i-vespere. Tiu renkontigo ne interes_____as min. 33. Ne zorgu! io solv_____os iel... 34. Lia profesio estas vetur_____i buson. 35. Mi aper_____os la bildon en nia hejmpao. 36. u vi aper_____os morga? 37. Mi iros du_____i min nun. 38. i antaojas hejm_____i ilian novan apartamenton. --------------------Komparu: 4.: u la ekonomio evoluas en bonan direkton? 7.: i anstatais (i mem) la malnovan pneuon per la nova. Mi anstataos (mi mem) lin kaj mem partoprenos la kunsidon. 9.: Morga mi komencos novan kurson. 11.: Mi faros (mi mem) platkukojn i-vespere. 12.: Tiu renkontigo ne interesas al mi. 12., 13., 14.: u mi renkontis vin antae? 20.: i naskis tri infanojn. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. La patro atente lav_____as sian infanon. Mi forgesis, bonvolu sci_____i min. Tiu filmo tre pens_____is min. Ven_____u anka vian pilkon. Okaz_____as nenio ! u ni okaz_____u feston? Nun, mi sent_____as pli bone, dankon. Ho, vi tre tim_____is min! 21.: La patrino atente lavas (i mem) sian infanon. 23.: Tion almena mi pensas. 25., 26..: Kiam okazos la festo? 27. Nun, mi sentas pli bone, dankon. 29.: u vi ofte uzas la paaron "lernu!"? 29. Tiu esprimo ofte uz_____as, u ne? 30. Ne, mi ne tim_____as vin. 31. Pardonu min, mi ne intencis fal_____ i vin! 32. Tre oj_____is min adi tion. 34.: Post du tagoj mi veturios al la montaroj. 35., 36.: La bildo jam aperis en la hejmpao.

13. Mi pensas, ke ni neniam renkont_____is. 14. Bone, ni renkont_____os post tri horoj en Mak-Donaldo. 15. u far_____os bona vetero morga ? 16. Fek, mi devas restart_____i la komputilon. 17. 18. 19. 20. Ho, finfine la ato start_____as! La pantalono ne bone lav_____is. Bonvolu memor_____i min pri tio. i nask_____is tri infanojn.

72

VORTARETO DE ESPERANTO (PORTUGUS ESPERANTO)


1. a agradecer = dankinde 2. a despeito de, apesar de = spite al 3. a gente (impessoal) = oni 4. razo de = po 5. tarde (p.m.) = posttagmeze (ptm) 6. a tempo, a propsito = ustatempe 7. toa, ao acaso = hazarde 8. a varejo = podetale, pomalgrande 9. vontade, a seu bel-prazer = laplae 37. acontecer = okazi 38. acorrentar, algemar = kateni (...n) 39. adega, despensa = kelo 40. adequada = adekvata 41. aderir, filiar-se = alii 42. adeus, at logo = adia 43. administrar, dirigir = estri (...n) 44. admirar = admiri (...n) 45. admirar, atordoar = mirigi (...n)

10. a, ao, com, em, de, para = je ( sua sade = je 46. admirar-se = miri via sano) 47. admirar-se, estranhar = miri 11. a.m. = atm / antatagmeze 48. adulto/a, maior = plenaa 12. abacaxi = ananaso 49. advertir = averti (...n)

13. abaixo, embaixo, na parte de baixo = malsupre 50. adivinhar, decifrar = diveni (...n) 14. abater = bui 51. aeromoo, comissrio = stevardo 15. abelha = abelo 52. aeronutica = flugarmeo 16. abeto (pinheiro) = abio 17. abbada = volbo 18. abbora = kukurbo 19. aborrecer-se, enfastiar-se = enui 20. abotoar = butonumi (...n) 21. abreviao = mallongigo 22. abridor de latas = ladskatol-malfermilo 23. abrir = malfermi (...n) 24. absurdo = sensencao 25. abundante = abunda 26. abutre = vulturo 27. acabar, terminar = fini (...n) 28. acanhado, envergonhado, tmido = sinena 29. ao = ago 30. acarinhar = karesi (...n) 31. acelerar, apressar, adiantar, aumentar a velocidade de = akceli (...n) 32. acessar, dirigir-se a, aproximar-se = aliri 33. acessvel = havebla 34. achar, ter opinio sobre algo = opinii (...n) 35. cido/a = acida 36. aconselhar = konsili (...n) 53. afabilidade, gentileza = afableco 54. afirmar = aserti (...n) 55. afirmar com a cabea = kapjesi 56. afogar-se, submergir-se = droni 57. agir = agi 58. agitar (leno, folha) = svingi (...n) 59. agora = nun 60. agradar = plai 61. agradvel = agrabla 62. agradecer = danki (...n) 63. agredir = agresi (...n) 64. gua = akvo 65. aguardente, cachaa = brando 66. agudo, afiado = akra 67. agulha = kudrilo 68. agulha = nadlo 69. ai (lamento) = ve 70. aia, bab = vartistino 71. ainda = ankora 72. ainda que = kvankam 73. aja, faa = agu 74. ajoelhar-se = surgenuii

73
75. ajudar = helpi (...n) 76. lcool = alkoholo 77. alegrar-se = gajii, oji 78. alegre = gaja 79. alm de, margem de, ao lado de = preter 80. alm disso = krome 81. alface = laktuko 82. alfndega (local) = doganejo 83. alfinete = pinglo 84. algo = io 85. algodo = kotono 86. algum, algum, uma pessoa = iu 87. algum = kelka 88. alguns poucos de, alguns = kelke da 89. alho = ajlo 90. alistar-se, engajar-se = varbii 91. almofada = kuseno 92. alta sociedade, alta roda = mondumo 93. alto/a = alta 94. altura = alto 95. alumiar, luzir = lumi 96. alvorecer, o romper do dia = tagio 97. amador, diletante, no profissional = diletanto 98. amamentar = suigi (...n) 99. amanh = morga 100. amar = ami (...n) 101. amarelo = flava 102. ambiente, atmosfera espiritual de um meio = etoso 103. ameaar = minaci 104. amedrontar = timigi (...n) 105. ameixa = pruno 106. amendoim = arakido 107. amigo = amiko 108. amor sexual = amoro 109. amordaar = buumi 110. amorosamente = ame 111. analisar = analizi (...n) 112. ano = nano 113. andar, caminhar = pai 114. andar, pavimento = etao 115. anel = ringo 116. anfitrio = gastiganto 117. animal = animalo 118. animal carnvoro = rabobesto 119. animalidade = animaleco 120. aniversrio = datreveno, naskidato, naskotago 121. ano = jaro 122. ano bissexto = superjaro 123. antepenltimo/a = antalasta 124. antes de, diante de, atrs, h (tempo) = anta 125. antigo = antikva 126. ao lado de = flanke de 127. aos trs = triope 128. apalpar = fingrumi (...n) 129. apenas, mal, quase no = apena 130. aperfeioar = perfektigi (...n) 131. apesar de = malgra 132. aplicar = apliki (...n) 133. aps, depois de = post 134. aposentado, jubilado = emerito, pensiulo 135. apostar = veti 136. aprender = lerni (...n) 137. aprendiz, aluno = lernanto 138. aproveitar = profiti 139. aquecer = hejti (...n) 140. aqui = i tie 141. ar = aero 142. arado = plugilo 143. arar, lavrar = plugi 144. arbitrrio = arbitra 145. arco-ris = ielarko 146. arder = ardi 147. arejar, ventilar = aerumi 148. armar, prover de armas = armi (...n) 149. armrio, estante = fakaro 150. arquivo de comp. = dosiero 151. arrancar, colher (flores), tirar = deiri (...n) 152. arrancar, tomar = forpreni 153. arranhar, raspar = skrapi (...n)

74
154. arrepender-se = penti 155. arrotar= rukti 156. arroz = rizo 157. arte = arto 158. artificial = artefarita 159. rvore = arbo 160. rvore de natal = krist(nask)-arbo 161. s vezes, por vezes = kelkfoje 162. asno, burro, jumento = azeno 163. aspecto = aspekto 164. aspirador de p = polvosuilo 165. assar = rosti (...n) 166. assim = tiel 167. assim como = samkiel, same kiel 168. assim, por esse motivo, portanto, em vista disso = tial 169. assimilar = asimili (...n) 170. assinatura (de revista, etc.) = abono 171. assoalho, piso = planko 172. assobiar, apitar = fajfi 173. associao = asocio 174. astcia (coisa de astuto) = ruzo, ruzao 175. atacar = ataki (...n) 176. at (logo) = is 177. at a medula = isosta 178. at, mesmo = e 179. atenas = ateno 180. ateno! = atenton! 181. atender (telefone) = respondi 182. atento/a = atenta 183. aterrissar = alterii 184. atingir = atingi (...n) 185. atirar, lanar = eti (...n) 186. atitude, postura = sinteno 187. atividade = aktiveco 188. ativo = aktiva 189. ativo, atuante = agema 190. tomo = atomo 191. ator = rolanto 192. atrair = altiri (...n), allogi 193. atrair, seduzir = logi 194. atrs dos bastidores, making of = post la kulisoj 195. atravs = tra 196. atravs, por meio de = per 197. atribuir = atribui (...n) 198. atual = aktuala 199. udio, som = sono, ado 200. audiovisual = ad-vida 201. auditrio (pessoas) = adantaro 202. aumentar (em nm.) = pliigi (...n) 203. aumentar = pligrandigi 204. auto aprendizado, autodidatismo = memlernado 205. auto, automvel, carro = ato, aro 206. autoconfiante = memfida 207. automvel = atomobilo 208. avanar, adiantar-se, progredir = antaeniri 209. ave maria = avemario 210. ave, pssaro = birdo 211. aveia = aveno 212. aviao = aviado 213. avio a jato = jeto 214. avio sem motor, planador = glisilo 215. avisar, comunicar, anunciar = avizi (...n) 216. av = avo 217. azul = blua 218. azul-claro = blueklara, helblua 219. bacalhau (vivo) = moruo 220. bacalhau = gado 221. bacia (cintura) = pelvo 222. bactria = bakterio 223. baile = balo 224. bala (de chupar) = dolaeto 225. balana = pesilo 226. balo = balono 227. balbuciar, gaguejar = balbuti 228. balde, caamba = sitelo 229. bal = baledo 230. bailarina = baletistino 231. baleia = baleno 232. banana = banano

75
233. bananeira = bananarbo 234. banco, assento = benko 235. banhar = bani, banigi (...n) 236. banhar-se = banii 237. banheiro = banambro, necesejo 238. baralho = kartaro 239. barba = barbo 240. barbeador = razilo 241. barcaa = pramo 242. barrar = bari (...n) 243. basta, pra! = ne pluen!, esu! 244. bastidor = kuliso 245. batalhar = batali 246. batata, batatinha = terpomo 247. bater (ovo, nata)= kirli (...n) 248. bater = frapi (...n) 249. bater, surrar = bati (...n) 250. bbado = drinkemulo 251. bebida = trinkao 252. beco sem sada = sakstrato 253. beijar = kisi (...n) 254. belamente colorido = belkolora 255. beliscar = pini (...n) 256. belo/a = bela 257. bem = bono 258. bem intencionado/a = bonintenca 259. bem-vindo = bonvenon 260. bero = lulilo 261. besouro = majskarabo 262. bexiga = veziko 263. bico de mamadeira = cicumo 264. bife grelhado ou mal-passado = bifsteko 265. bigodes = lipharoj 266. biombo, tela (p/ projeo) = ekrano 267. boa sorte! = bonancon!, bonan ancon! 268. boato = onidiro 269. bocejar = oscedi 270. bofetada = vangofrapo 271. boi = bovo 272. bola = pilko 273. boletim = bulteno 274. bolso = poo 275. bom = bona 276. bom apetite! = bonan apetiton! 277. bom dia! = bonan tagon! 278. bombom = bombono 279. bondade = boneco 280. bonde, trilho cavado = tramo 281. bon, gorro, boina = apo 282. boneca = pupo 283. borda, margem, beira = rando 284. bordado/a = brodita 285. borracha, goma elstica = kauko 286. branco/a = blanka 287. brigar, querelar, altercar = kvereli 288. brilhar = brili 289. brincalho/ona = petolema 290. brincar de atirar bola de neve = nebuli (...n) 291. brinco = orelringo 292. busca, investigao, pesquisa = sero 293. cabea = kapo 294. cabelo = haro 295. cabra = kapro 296. caar = asi (...n) 297. cacarejar = kluki 298. cachimbo = pipo 299. cada espcie de, toda espcie de = ia 300. cada vez (que) = iufoje 301. cadeado = pendseruro 302. cadeia, corrente = eno 303. caf = kafo 304. caf da manh = matenmano 305. cair = fali 306. cair de mau jeito = misfali 307. cair no sono aos poucos = endormii 308. caixa (funcionrio), tesoureiro = kasisto 309. caixa postal = leterkesto 310. caixo, esquife = erko 311. cala = pantalono 312. calada, passeio = promenejo 313. calcular = kalkuli (...n) 314. cama, leito = lito

76
315. camaro = salikoketo 316. caminho = vojo 317. camisa = emizo 318. campo = kampo 319. cano = kanzono 320. caneta esferogrfica = globkrajono 321. canguru = makropo, kanguruo 322. cano da chamin = kamentubo 323. canoa = kanoto 324. cansado/a = laca 325. cantar = kanti (...n) 326. caos = aoso 327. capa, tampa, cobertura = kovrilo 328. capaz = kapabla 329. capital = efurbo 330. cara, semblante, fisionomia = mieno (cara a cara = vidalvide) 331. caracol = heliko 332. caracterizar = karakterizi (...n) 333. carbono = karbono 334. carnaval = karnavalo 335. carne (comestvel) = viando 336. carne = karno 337. carne de porco = porkao 338. carneiro = afo 339. carro = aro 340. carta = letero 341. cartaz, edital, placar = afio 342. carteira (escolar) = pupitro 343. carteira de identidade = legitimilo, identigkarto 344. carvo = karbo 345. casa = domo 346. cascateante = akvofalanta 347. caso (gramtica) = kazo 348. castelo = kastelo 349. catlico/a = katolika 350. causa = kazo 351. cavalgar, andar a cavalo = rajdi 352. caverna = kaverno 353. cd-rom (comp.) = codoromo, kompaktdisko (KD) 354. cebola = cepo 355. cdula, nota = monbileto, bankbileto 356. clula, sela, cabina = elo 357. cem = cento 358. censurvel = riproinda 359. centmetro = centimetro 360. centro = centro 361. cera = vakso 362. cereal (trigo, aveia) = greno 363. crebro = cerbo 364. cereja = erizo 365. certeza = certeco 366. certo/a = certa 367. cessar = esi 368. cesto de papis, de lixo = paperkorbo 369. cesto, cesta = korbo 370. cesto, mala, ba, caixa = kesto 371. cu = ielo 372. cevada = hordeo 373. chapu = apelo 374. chato/a, plano/a = plata 375. chave de fenda = rablosilo 376. chave de parafuso = rabilo, rabturnilo 377. chefe = estro 378. chefe, principal = efo 379. chegar, aportar = alveni (...n) 380. cheirar = flari (...n) 381. cheirar, exalar = odori 382. chicote = vipo 383. chinelo = pantoflo 384. chorar = plori 385. chuva = pluvo 386. chuveiro = duilo 387. cincia = scienco 388. cigarro = cigaredo 389. cinema = kino 390. cintura = talio 391. cinza = cindro 392. circo = cirko 393. circuito (eltrico) = cirkvito

77
394. circunstncia = cirkonstanco 395. citar, mencionar = citi (...n) 396. ciumento/a = aluza 397. civilizao = civilizacio 398. civilizar = civilizi (...n) 399. claro, lgico, de certo = kompreneble 400. claro, luminoso, luzente = hela 401. claro/a = klara 402. classe (social), turma (escolar) = klaso 403. classificar = klasifiki (...n) 404. clima = klimato 405. clube = klubo 406. cobaia, porquinho da ndia = kobajo 407. cobra = kolubro 408. cobre = kupro 409. cobrir = kovri (...n) 410. coco = kokoso 411. coc, matria fecal = fekao 412. coelho = kuniklo 413. coisa prpria = apartenao, posedao 414. coisa vil, abjeta = aao 415. coisa, assunto, negcio, causa, caso jurdico = afero 416. coisas que devem ser feitas = farendaoj 417. colar, grudar = glui (...n) 418. colarinho, gola = kolumo 419. colcha, coberta, cobertor = litkovrilo, litkovrao 420. coletnea, crestomatia = krestomatio 421. coletivo/a = kolektiva 422. colher (talher) = kulero 423. colibri, beija-flor = kolibro 424. colnia = kolonio 425. com = kun 426. com certeza, sem falta = nepre 427. com os diabos! = diable! 428. com relao a = koncerne 429. combinar = kombini (...n) 430. comear = komenci (...n) 431. comer = mani (...n) 432. cometa = kometo 433. compadre = baptano 434. comparar = kompari (...n) 435. compartimento, especialidade = fako 436. completamente = isfunde 437. completo/a = kompleta 438. composio = kunmeto 439. composto = kunmetita 440. compra, (coisa comprada) = aetao 441. comprar = aeti (...n) 442. compreender = kompreni (...n) 443. compreensibilidade = komprenebleco 444. comum = komuna 445. comunicar = komuniki (...n) 446. comunidade = komunumo 447. conceito = koncepto 448. concernir, dizer respeito a, ter relao com = koncerni (...n) 449. concha = konko 450. concordar, estar de acordo, consentir = konsenti 451. condio = kondio 452. condicionador de ar = klimatizilo 453. conduzir, levar, guiar = konduki (...n) 454. conforme = konforma 455. conforme, ao longo de, segundo = la 456. congelador = kongelujo, frostigilo 457. congresso, conferncia = kongreso 458. conhecer (gente) = koni (...n) 459. conhecer, saber = scii 460. conscincia = konscio 461. conservar = konservi (...n) 462. consistir = konsisti 463. consolar = konsoli (...n) 464. constncia = konstanteco 465. constante = konstanta 466. construo simples, tenda, barraca, estande = budo 467. construir = konstrui (...n) 468. consumir, gastar, esgotar = konsumi (...n) 469. conta-corrente = kuranta konto 470. contar com = kalkuli je (pri)

78
471. contato = kontakto 472. contedo = enhavo 473. continente = kontinento 474. continuao = darigo 475. contra = kontra 476. contrrio = malo (ao contrrio = male) 477. contudo, porm = tamen 478. coordenar = kunordigi (...n) 479. copular, transar = seksumi 480. cor = koloro 481. corao = koro 482. corajoso/a = kuraa 483. coral, coro = oro, koruso 484. corda = nuro 485. corpo = korpo 486. correio eletrnico = retpoto 487. corrente, cadeia = kateno 488. correr = kuri 489. corrigir = korekti (...n) 490. cortar (com machado), picar = haki (...n) 491. cortar fora (com machado) = forhaki 492. cortina = kurteno 493. coruja, corujo = strigo 494. coser, costurar = kudri 495. costas, dorso = dorso 496. costura = kudro 497. cotovelo = kubuto 498. couro (curtido) = ledo 499. couve = brasiko 500. cozer (no forno) = baki (...n) 501. cozinheiro = kuiristo 502. crnio = kranio 503. credo, fora, cruzes! = fi! 504. crer, acreditar = kredi (...n) 505. criana = infano 506. criar = krei 507. criativo = kreema 508. cristo = kristo 509. crosta, concha, casca = elo 510. crucificar = krucumi (...n) 511. cruel = kruela 512. crueldade = krueleco 513. cueca, calcinha = kalsono 514. cuidado de si, cautela, prudncia = singardemo 515. cuidado! = gardu vin! 516. cuidado, zelo, preocupao = zorgo, maltrankvileco 517. cultivar = kulturi (...n) 518. culto/a, instrudo/a = klera 519. cumprir, desempenhar = plenumi (...n) 520. curar = kuraci (...n) 521. curto-circuito = fukontakto 522. cuspir, salivar = krai 523. da gente = onia 524. d licena?...= u mi rajtas?, permesu? 525. danar = danci 526. danarino = dancisto 527. dano, prejuzo = domao 528. dar = doni (...n) 529. dar luz, parir = naski (...n) 530. dar adeus, despedir-se = adiai 531. dar parabns, felicitar = gratuli (...n) 532. dar por emprstimo, emprestar = pruntedoni (...n) 533. data = dato 534. datar, escrever a data = dati (...n) 535. datilografar = tajpi 536. de (origem) = el 537. de (quantidade) = da 538. de algum = ies 539. de algum modo = iel (de qualquer maneira = iel ajn) 540. de dois andares = duetaa 541. de fato, com efeito, na verdade, sem dvida = ja 542. de meia idade = mezaa 543. de memria, de cor = parkere 544. de modo nenhum = neniel 545. de modo nenhum = tute ne 546. de ningum = nenies 547. de novo = denove 548. de outra maneira = diversmaniere

79
549. de outra parte, por outro lado = aliflanke 550. de todos = ies 551. de um (nico) som = unusona 552. de vista = lavide 553. decidir = decidi (...n) 554. dcuplo = dekobla 555. dedicado/a = sindonema 556. dedo = fingro 557. defender = defendi (...n) 558. definir = difini (...n) 559. deitar-se na cama = enlitii 560. deixar, abandonar = lasi (...n) 561. demais = tro 562. democracia = demokratio 563. demonstrativo = montra 564. denso/a = densa 565. dentro = ene (dentro da frase = ene de la frazo) 566. departamento = departemento 567. depois disso = post tio 568. depor, tirar = demeti (...n) 569. deputado = deputito 570. derivar (matemtica) = derivi (...n) 571. desafio = defio 572. desagregar = diserigi (...n) 573. desaparecimento = malapero 574. descascar = seneligi (...n) 575. desconto, abatimento = rabato 576. descrever = priskribi (...n) 577. desde j = jam nun 578. desejar = deziri (...n) 579. desencaminhar, seduzir = delogi (...n) 580. desenhar = desegni (...n) 581. desenho, escala = skalo 582. deserto = dezerto 583. desfalecer, desmaiar, esvanecer = sveni 584. desfilar = paradi 585. desiludir-se, desenganar-se = elrevii 586. desligar = malalti, elalti (...n) 587. desmaio, chilique = sveno 588. desobrigado, quite = kvita 589. despir-se = senvestii 590. destilao = distilado 591. destilar = distili (...n) 592. destruir = detrui (...n) 593. desviar-se, afastar-se = deflankii 594. deter, represar = digi (...n) 595. deus = dio 596. dever, ter que = devi 597. dezembro = decembro 598. dia = tago 599. diabo = diablo 600. diferente = malsama 601. difcil = malfacila 602. dilvio = diluvo, superakvego 603. dimenso = dimensio 604. dinheiro ( vista, de contado) = kontanta 605. dinheiro = mono 606. direito, jurisprudncia = juro 607. direito/a = dekstra 608. diretamente = senpere 609. diretor = direktoro 610. dirigir = direkti (...n) (dirigir carro = ofori (...n) ) 611. disco rgido (comp.) = durdisko 612. discriminao = diskriminacio 613. discurso; conversa = parolado 614. discusso = diskutado 615. disquete de comp. = diskedo/to 616. distncia = distanco 617. distinguir = distingi (...n) 618. distrair = distri (...n) 619. distribuir = disdoni (...n) 620. diverso/a = diversa 621. divertimento, distrao = amuzado 622. divertir, recrear = amuzi (...n) 623. dividido/a = dividita 624. dividir = dividi 625. dizer = diri (...n) 626. do que = ol (mais do que = pli... ol) 627. dobrar = duobligi (...n) 628. doce = dola

80
629. doce, coisa doce = dolao 630. doer = dolori 631. dormir = dormi 632. DOS (sist. operacional) = Doso 633. dourar = orumi 634. doutrina = doktrino 635. doutrinao = doktrinigo 636. drama = dramo 637. drive (comp.) = drajvo 638. ducha = duo 639. duplo = duobla 640. durante = dum 641. durar, continuar = dari 642. dureza = malmoleco, dureco 643. e = kaj 644. eclipse = eklipso 645. eco = eo 646. ecologia = ekologio 647. economizar = pari (...n) 648. editar, publicar = eldoni (...n) 649. educador = edukisto 650. educar = eduki (...n) 651. eis = jen 652. elegante (no trajar) = ika 653. elemento, partcula = ero, elemento 654. eles, elas (pessoas e coisas) = ili 655. eletricidade = elektro 656. eletricista = elektristo 657. eltron = elektrono 658. elevador = lifto 659. em (casa de), a, junto a, entre = e (e mi okazis la malo) 660. em algum lugar, algures = ie 661. em algum tempo, outrora, um dia, uma vez, certa vez = iam 662. em anexo = ikune, anekse 663. em breve = balda 664. em conseqncia = sekve 665. em nenhum lugar = nenie 666. em nenhuma quantidade = neniom 667. em relao a = rilate al 668. em todo lugar, em toda parte = ie 669. em vez de, em lugar de = anstata 670. embarcar-se = enipii 671. embrio = embrio 672. empreendedor = entreprenema 673. empregar, assalariar = dungi (...n) 674. empurrar = ovi (...n) 675. empurrar, impelir = pui (...n) 676. encantamento, admirao = ravo 677. encantar, extasiar = ravi (...n) 678. encontrar-se com = renkontii kun 679. encorajar, animar, incentivar = kuraigi 680. end. eletrnico, e-mail = retadreso 681. endereo, destino = adreso 682. endossar, transferir = iri 683. endosso, assinatura = iro 684. energia = energio 685. enfrentar, atacar de frente = alfronti (...n) 686. enganchar = kroi (...n) 687. enganchar, pendurar = alkroi (...n) 688. engenharia = inenierio/ inenierarto 689. engenheiro = ineniero 690. engraado/a = sprita 691. engraxar = ciri (...n) 692. enguiar = panei 693. ensaiar, experimentar = provi (...n) 694. ento (concluso) = do 695. ento (naquela poca) = tiam 696. entre = inter 697. entre parnteses = interkrampe 698. entrevistar = intervjui (...n) 699. enunciar = eldiri 700. envelhecer = maljunii 701. enxotar = peli (...n) 702. poca = epoko 703. equilbrio = ekvilibro 704. equipamento = ekipao 705. equivalente = ekvivalento 706. errar = erari 707. erudito = klerulo 708. erva = herbo

81
709. escada = tuparo 710. escada rolante = eskalatoro 711. escada, escada de mo = eskalo 712. escaneador (comp.) = skanilo 713. esconder, ocultar, acobertar = kai (...n) 714. escorpio = skorpio 715. escova = broso 716. escrever = skribi (...n) 717. escrever nota sobre, anotar = noti (...n) 718. escutar = askulti (...n) 719. esfera = sfero 720. esforado/a, aplicado/a = diligenta 721. esforar-se = klopodi 722. esforar-se mentalmente = cerbumi 723. esforar-se por, empenhar-se por = peni 724. esforo (fsico), estresse = streo 725. esforo = fortostreo 726. esfregar, friccionar = froti (...n) 727. esgotar = elerpi (...n) 728. eslaide (slide) = diafilmo 729. esmola = almozo 730. espao = spaco 731. espadas (cartas) = piko 732. especialista, perito = fakulo 733. esperar, aguardar (no tempo) = atendi (...n) 734. espinafre = sinaco 735. espingarda = pafilo 736. espinho = dorno 737. espirrar = terni 738. esquecer, olvidar = forgesi (...n) = 739. esquilo = sciuro 740. esquina = stratangulo 741. esse, este, aquele, aquela = tiu 742. essncia = esenco 743. estbulo, curral, redil = stalo 744. estao (vec.) = stacidomo 745. estanho = stano 746. estar ausente = foresti 747. estar de planto, de servio = deori 748. estar deitado, situado = kui 749. estar na moda = furori 750. estar presente = eesti (...n) 751. estar propenso a, tendente a = emi 752. estar/ficar zangado, com raiva = koleri 753. estender, deitar algo = kuigi (...n) 754. estrela = stelo 755. estudante (univ.) = studento 756. estudante = studanto 757. etc., et cetera = kaj tiel plu (k.t.p) 758. eterno/a = eterna 759. evidente = evidenta 760. evoluir = evolui 761. examinar = ekzameni (...n) 762. exato/a, preciso/a = usta 763. excedente = pluso 764. excesso = eksceso 765. exceto, alm de, com exceo de, seno = krom 766. exemplo = ekzemplo 767. exercitar = ekzerci (...n) 768. exigir, postular = postuli (...n) 769. existir = ekzisti 770. experimento = eksperimento 771. expirao = elspirado 772. explicao = klarigo 773. explorao (pesquisa) = esplorado 774. explorar (empresa) = ekspluati (...n) 775. extenso, amplitude, dimenso = amplekso 776. exterioridade = ajno 777. extrato (de conta bancria) = konteltiro 778. fbrica = fabriko 779. fachada, frontispcio = fasado 780. fcil = facila 781. fada = feino 782. falar paroli = (...n) 783. faltar = manki 784. famlia = familio 785. fantasia = fantazio 786. farinha = faruno 787. fascinante, cativante arma = 788. fatia = tranao 789. favor, obsquio, gentileza = komplezo

82
790. favorvel = favora 791. fazenda = bieno 792. fazer = fari (...n) 793. fazer barulho = brui 794. fazer cair = faligi (...n) 795. fazer ccegas a, no ser srio = tikli (...n) 796. fazer mexerico, fofoca = klai 797. fazer pique-nique = pikniki 798. fazer uma pausa = pazi 799. fechadura = seruro 800. fechar = fermi (...n) 801. feder = haladzi 802. feijo = fazeolo 803. feira = foiro 804. feita, mercado, bazar = bazaro 805. feiticeira = soristino 806. feixe, molho, penca = fasko 807. felicidade = felieco 808. feliz = felia 809. feltro = felto (chapu de feltro = felt-apelo) 810. ferir, molestar, magoar = agreni (...n) 811. ferir, vulnerar = vundi (...n) 812. ferir-se, machucar-se = vundii 813. fermentar = fermenti 814. ferro = fero 815. ferrolho, tranca = riglilo 816. ferro-velho, lixeira = rubujo 817. ferrugem = rusto 818. ferver = boli 819. festa = festo 820. feudo = fedo 821. ficar boquiaberto = gapi 822. ficar, permanecer = resti 823. ficha = slipo 824. fichrio = sliparo 825. fiel = fidela 826. fgado = hepato 827. filho = filo 828. filhote = ideto 829. filsofo = filozofo 830. fita de vdeo = vid-bendo 831. fita de vdeo vidbendo = 832. fita cassete = son-bendo 833. flor = floro 834. floresta, selva = angalo 835. fluido (pronncia: flido) = fluida 836. fogo = fajro 837. folha = folio 838. folhear (livro) = foliumi (...n) 839. fone de ouvido = askultilo 840. fonte = fonto 841. fora de = ekster 842. fora, longe, distante = for 843. forma (subst.) = formo 844. formiga = formiko 845. fornecer, liberar = liveri (...n) 846. forte = forta 847. fortificao, fortaleza = fortikao 848. frao = ono 849. frgil, quebradio = rompiema 850. frase = frazo 851. frear, travar = bremsi (...n) 852. freezer = frostigujo, fridegujo 853. frequentemente = ofte 854. fresco, recente = frea 855. frigideira = pato 856. frio/a = frida 857. fronha, capa = tegilo 858. fronte, testa = frunto 859. fronteira, limite = landlimo 860. fruto = frukto 861. funo = funkcio 862. funcionrio = funkciulo 863. fundador = fondinto 864. fundir = fandi (...n) 865. furioso/a = furioza 866. futebol = piedpilko, futbalo 867. gabarito = kalibrilo 868. gado, rebanho = brutaro 869. gafanhoto = lokusto 870. gaiola = kao 871. gaivota = mevo

83
872. galo = koko 873. gancho = hoko 874. ganhar, lucrar = gajni 875. ganso, marreco = ansero 876. garfo = forko 877. garganta = goro 878. gs = gaso 879. gasolina = benzino 880. gastar, despender = elspezi (...n) 881. gato = kato 882. gaveta = tirkesto 883. geada = frosto 884. geladeira = fridujo 885. gelo = glacio 886. general = generalo 887. genital = genera 888. gente, povo = gento 889. gentil = entila 890. geral = enerala 891. girassol = sunfloro 892. gria, jargo = argono 893. giz = kreto 894. globalizao = tutmondigo 895. gordo/a = grasa, dika 896. gosto = gusto 897. gostoso, saboroso = gusta, bongusta 898. gota = guto 899. gozar, fruir prazer = ui (...n) 900. graas a = dankal / danke al 901. gramado = gazono 902. gramado, relva = razeno 903. grande = granda 904. granizo = hajlo 905. gro, semente = grajno 906. grtis = senpage 907. grtis, como um presente = donace 908. grau, dignidade = rango 909. gravata = kravato 910. grosso = dika 911. guardanapo = butuko 912. guardar = gardi 913. guerrear = militi 914. guiar, dirigir = gvidi (...n) 915. h muito tempo = delonge 916. hardware = hardvaro 917. hlice, espira, rosca = helico 918. herana = postlasao 919. hesitar = heziti 920. histria = historio 921. hoje = hodia 922. homem de negcios = aferisto 923. homem, pessoa, ser humano = homo 924. homem, varo = viro 925. homepage (pgina pessoal, stio) = hejmopao 926. hora = horo 927. horizonte = horizonto 928. hospital = malsanulejo 929. humanidade = homaro 930. iate = jato/jakto 931. idade = ao 932. ideal = idealo 933. idealismo (kantismo) = ideismo 934. ideia = ideo 935. idiota, imbecil = stultulo 936. ignorncia = nescio 937. igreja (instituio) = eklezio 938. igreja = preejo 939. igual = egala 940. igual, o mesmo = sama 941. igualdade = egaleco 942. imaginar = imagi (...n) 943. importante, srio/a = grava 944. importunadamente, perturbavelmente = ene 945. importunar, perturbar = eni 946. impresso (a coisa) = presao 947. impressora (grfica) = presilo 948. impressora de computador = printatoro 949. imprimir = presi (...n) 950. imprprio/a = sentaga 951. incompreenso = miskompreno 952. indefinido = nedifina

84
953. indicvel = indikebla 954. indispensvel = nemalhavebla 955. individualizante = individuiga 956. industrial (pessoa) = industriisto 957. inestimvel = netaksebla 958. infelicidade = malfeliao 959. influir influi = (...n) 960. informar = informi (...n) 961. informar-se = sciii 962. ingnuo/a = naiva 963. ingls = angla 964. iniciar, comear = eki 965. insignificante = sensignifa 966. instruir, ensinar = instrui (...n) 967. instrumento = instrumento, ilo 968. instrumento musical = muzikilo 969. intelecto = intelekto 970. inteligente = inteligenta 971. intencionar = intenci (...n) 972. intenso/a = intensa 973. interesar-se = interesii 974. interjeio para exprimir susto = hu! 975. internet = interreto 976. interno = interna 977. interrogativo/a = demanda 978. interruptor = altilo 979. inventar = elpensi (...n), inventi (...n) 980. inverno = vintro 981. ir = iri 982. ir s compras = butikumi 983. irmandade, irmos = frataro 984. irrigar, regar = akvumi (...n) 985. isto , nomeadamente nome = 986. isto ou aquilo = tio a alio 987. isto, aquilo, isso = tio 988. janela = fenestro 989. jaqueta, palet = jako 990. jardim, horto = ardeno 991. jardineiro = ardenisto 992. jiboia, boa (serpente) = boao 993. joelho genuo = 994. jogar, tocar, brincar= ludi 995. jogo de damas = damludo 996. joia = juvelo 997. jornal = urnalo 998. jovem = juna 999. jubiloso, bem alegre = ojega 1000. 1001. 1002. 1003. 1004. 1005. 1006. 1007. 1008. 1009. 1010. 1011. 1012. 1013. 1014. 1015. 1016. 1017. 1018. 1019. 1020. 1021. 1022. 1023. 1024. 1025. 1026. 1027. 1028. 1029. 1030. 1031. 1032. 1033. juiz = juisto julgar = jui (...n) juntar-se, reunir-se = kolektii junto a, perto de = apud juramento, jura = uro jurar, prestar juramento = uri (...n) juros, renda de capital = rentumo, procento justamente, exatamente = uste justo, certo, que tem razo = prava justo/a, reto/a = justa l, ali, naquele, lugar, nesse = tie lbio = lipo lao, cordel = lao ladro = rabisto lagarta = rapo lagosta = salikoko lgrima = larmo lamentar, lastimar = bedari (...n) lmpada = lampo lpis = krajono lar, casa = hejmo laranja = orano lareira, chamin = kameno lata, folha, lmina de metal = lado latir, ladrar = boji lavar = lavi (...n) lazer = senokupeco leo = leono lebre = leporo lei = leo leite = lakto leitura = legado leno (de bolso) = potuko leno (de naziz) = naztuko

85
1034. 1035. 1036. 1037. 1038. 1039. 1040. 1041. 1042. 1043. 1044. 1045. 1046. 1047. 1048. 1049. 1050. 1051. 1052. 1053. 1054. 1055. 1056. 1057. 1058. 1059. 1060. 1061. 1062. 1063. 1064. 1065. 1066. 1067. 1068. 1069. 1070. 1071. 1072. 1073. leno de cabea = kufo lenol = littuko lente de contato = kontaktolenso ler legi (...n) letra = litero levar consigo = kunporti (...n) levar, carregar = porti (...n) libra (esterlina) = pundo libra (un. de medida) = funto lio, aula = leciono (aula universitria = lekcio) ligar = ligi (...n) (ligar carro, etc = irigi) ligar, acender (luz) = alti limo = citrono limite = limo limonada = limonado, citronsuko lngua (anatomia) = lango lngua (idioma) = lingvo linguia, salsicha, chourio = kolbaso linha (telefnica, de en. eltrica) = lineo linha = linio linho = lino lquido/a = likva 1089. 1090. 1091. 1092. 1093. 1094. 1074. 1075. 1076. 1077. 1078. 1079. 1080. 1081. 1082. 1083. 1084. 1085. 1086. 1087. 1088. ma = pomo macaco, smio = simio machado = hakilo machucar, fazer doer = dolorigi (...n) madeira, lenha, pau = ligno magnetismo = magnetismo magro/a = magra (malgrasa) maio = majo maioria = plejmulto, plimulto mais (adio) = plus mais = pli, plus (matem.), plu (em continuidade) mais ou menos = plimalpli, pli malpli mais tarde = pli malfrue, pli poste mais velho/a = pliaa mais, ainda mais, ainda (cont. de ao) = plu mala de mo, maleta = valizo mama = mamo maneira = maniero maneira de exprimir = esprim-maniero manga (de roupa) = maniko manh = mateno manteiga = butero mo = mano mapa = mapo maquilagem = minko mquina = maino mquina de costura = kudromaino mar = maro maravilha = mirindao maro = marto marido, esposo = edzo mrmore = marmoro mas = sed mastigar, mascar = mai mastro, pau de bandeira = masto matar, assassinar = murdi (...n) matria = materio material = materialo matutar, pensar muito = pensumi

literalmente, palavra por palavra = lavorte 1095. 1096. literatura = literaturo livraria = libr(ovend)ejo livre = libera livro = libro lixeira = balaaujo locador = luiganto local, lugar = loko locatrio, inquilino = luanto logo = tuj louco/a = freneza lua = luno lua cheia = plenluno lua-de-mel = miela monato lugar (de sentar), assento, sede = sidejo lugar = ejo, loko lula, spia = sepio luxo = lukso 1097. 1098. 1099. 1100. 1101. 1102. 1103. 1104. 1105. 1106. 1107. 1108. 1109. 1110. 1111. 1112.

86
1113. 1114. 1115. 1116. 1117. 1118. 1119. 1120. 1121. 1122. 1123. 1124. 1125. 1126. 1127. 1128. 1129. 1130. 1131. 1132. 1133. 1134. 1135. 1136. 1137. 1138. 1139. 1140. 1141. 1142. 1143. 1144. 1145. 1146. 1147. 1148. 1149. 1150. mximo = maksimumo medicina = medicino mdico = Medicinisto, doktoro mdico, doutor = doktoro, kuracisto medir = mezuri (...n) meia (de homem) = trumpeto meio = mezo mel = mielo melhorar = plibonigi (...n) membro = membro memria = memoro (memorizar = memorigi) mencionar = mencii mendigo, pedinte = almozulo menino, rapaz = knabo mente = menso mentir = mensogi mercadoria = varo merecer, valer = meriti (...n) mergulhar = ploni (mergulhar algo = trempi (...n)) mesa = tablo mesmo, prprio = mem mesquita = moskeo metade = duono metal = metalo meter o nariz em assunto alheio = entrudii meter, colocar = meti (...n) meu, minha = mia mijar, urinar = pisi milnio = jarmilo milhar = milo milho = maizo minissaia = minijupo misturar = miksi (...n) misturar-se = miksii modem (comp.) = modemo modificar (-se), mudar (-se) = aliii modificar modifi = (...n) mdulo = modjulo 1151. 1152. 1153. 1154. 1155. 1156. 1157. 1158. 1159. 1160. 1161. 1162. 1163. 1164. 1165. 1166. 1167. 1168. 1169. 1170. 1171. 1172. 1173. 1174. 1175. 1176. 1177. 1178. 1179. 1180. 1181. 1182. 1183. 1184. 1185. 1186. 1187. 1188. 1189. 1190. mola, corda (relg.) = risorto mole, fofo, suave = mola molho, tempero = saco moralisticamente = moralece morango = frago morar = loi morcego = vesperto moreno, pardo = bruna morrer = morti mortal = mortema mosca = muo mosquito = kulo mosteiro, convento = monaejo mostrar = montri (...n) motocicleta pqna = mopedo mvel = meblo mover = movi (...n) mugir, berrar = bleki muitssimo = multege muito = tre, multa muitos = multaj muleta = lambastono multa, dinheiro da multa = monpuno multido = homamaso na maior parte = plejparte na medida do possvel = laeble nada = nenio nadar = nai namorar, galantear = amindumi (...n) no = ne no bom = nebona no h de qu, de nada = nedankinde no h pressa = ne ure no mais, j no = jam ne narina = naztruo nascer do sol = sunlevio nascimento = nasksio naufrgio = ippereo navegador da internet (brouser) = foliumilo navio = ipo

87
1191. 1192. 1193. 1194. 1195. 1196. 1197. 1198. 1199. 1200. 1201. 1202. 1203. 1204. 1205. 1206. 1207. 1208. 1209. 1210. 1211. 1212. 1213. 1214. 1215. 1216. 1217. 1218. 1219. 1220. 1221. 1222. 1223. 1224. 1225. 1226. 1227. 1228. neblina, nvoa, bruma = nebulo nebuloso(a) = nebula, nuba necessitar, precisar = bezoni (...n), necesi (...n) negativo = negativa negro (raa) = negro nem = nek nenhum/a = nenia nesse momento, naquele momento = tiumomente neto = nepo neutro/a = netrala neve = neo ninar, embalar = luli (...n) ningum = neniu ninho = nesto no futuro = estontece no mximo = maksimume no sentido horrio = dekstrume noite = nokto noivo = fiano nome = nomo norma = normo norte = nordo nossa = nia notvel = rimarkinda notcias = novaoj noz = nukso nmero (cifra) (para pg., lista, telefone, etc.) = numero nmero (em geral, contagem) = nombro numerosos = pluraj nunca = neniam nutrir = nutri (...n) nuvem = nubo o mais (entre) = plej (el) o mais... possvel = kiel eble plej ... o outro, o restante, o mais = cetera o que, que = kio obedecer = obei (...n) obediente = obeema 1229. 1230. 1231. 1232. 1233. 1234. 1235. 1236. 1237. 1238. 1239. 1240. 1241. 1242. 1243. 1244. 1245. 1246. 1247. 1248. 1249. 1250. 1251. 1252. 1253. 1254. 1255. 1256. 1257. 1258. 1259. 1260. 1261. 1262. 1263. 1264. 1265. 1266. 1267. 1268. 1269. obelisco = obelisko objetivo = celo objeto = objekto obra de arte = artao obrigado = dankon obrigatria/a = deviga obscuro = malklara observar = observi (...n) bvio = memevidenta culos = okulvitroj ocupao durvel = okupado ocupado/a = okupita, okupado ocupar = okupi (...n) ofender-se = ofendii ofcio, cargo = ofico ofuscar = blindumi (...n) oh! meu deus! no possvel = ho ve! ohm (unid. resistncia eltrica) = omo ol! (para chamar a ateno) = hola! ol, = eh! hoj! leo, azeite = oleo olhar, observar, vigiar, mirar = rigardi (...n) olho = okulo ontem = hiera opositor, adversrio = kontraulo ora, ora! = nu, nu! ora, pois bem, bem = nu orar, rezar = prei ordem do dia, pauta = tagordo ordem, arranjo = ordo ordenador = ordiga orelha = orelo orgulhosamente = fierece originar, vir de, provir = deveni ornar = ornami (...n) orvalho = prujno os tempos atuais = la hodiaa tempo oscilador = oscililo osso = osto ou = a ouro = oro

88
1270. 1271. 1272. 1273. 1274. 1275. 1276. 1277. 1278. 1279. 1280. 1281. 1282. 1283. 1284. 1285. 1286. 1287. 1288. 1289. 1290. 1291. 1292. 1293. 1294. 1295. 1296. 1297. 1298. 1299. 1300. 1301. 1302. 1303. 1304. 1305. 1306. 1307. 1308. 1309.

outdoor = surskribo
outono = atuno outro/a = alia ouvir = adi (...n) ovo = ovo p, enxada, cavadeira = fosilo padaria = bakejo, panejo padrasto = vicpatro padre = pastro padrinho = baptopatro pagar = pagi (...n) pgina = pao pai = patro pas, terra = lando paisagem = pejzao palavra, vocbulo = vorto palavras-cruzadas = krucvortenigmo palet (de homem) = jako palhao = klano palma da mo = manplato palma, palmeira = palmo palmeira = palmarbo pano = tuko pano, tela, lona = tolo pntano, brejo = maro po = pano papa, pontfice = papo papai = pajo papel = papero papelaria = papervendejo par, casal = paro para l e para c = tien kaj reen para o lado = flanken para trs = reen para, por = por parada de nibus = atobushaltejo paraquedas = parauto parar, deter-se = halti pardal = pasero parecer, ter a aparncia de, mostrar-se = ajni

1310. 1311. 1312. 1313. 1314. 1315. 1316. 1317. 1318. 1319. 1320. 1321. 1322. 1323. 1324. 1325. 1326. 1327. 1328. 1329. 1330. 1331. 1332. 1333. 1334. 1335. 1336. 1337. 1338. 1339. 1340. 1341. 1342. 1343. 1344. 1345. 1346. 1347. 1348. 1349. 1350.

parede = vando parede, muro = muro parir, dar luz = akui (...n) proco, cura = paroestro parte (de algo) = parto participar = partopreni (...n) partido = partio passar = pasi passar a ferro, engomar = gladi (...n) passar de sade = farti passear = promeni passeio, calada = trotuaro pasta para papis = teko patim = ruluo patins = glit(kur)ilo ptio, quintal, terreiro = korto pato = anaso ptria = patrolando pavo = pavo paz = paco p (un. medida) = futo p = piedo pecar = peki pedao, naco, bocado, pea = peco pedestre = piediranto pedir emprestado = pruntepreni (...n) pedra = tono peidar = furzi peixe = fio pela primeira vez = unuafoje pelo que se diz = ladire pelo, ctis = hato pena, pluma, caneta = plumo pender = pendi pendurar = pendigi (...n) peneira = kribrilo pennsula = duoninsulo pnis = peniso pensar = pensi pentear = kombi (...n) pepino = kukumo

89
1351. 1352. 1353. 1354. 1355. 1356. 1357. 1358. 1359. 1360. 1361. 1362. 1363. 1364. 1365. 1366. 1367. 1368. 1369. 1370. 1371. 1372. 1373. 1374. 1375. 1376. 1377. 1378. 1379. 1380. 1381. 1382. 1383. 1384. 1385. 1386. 1387. 1388. 1389. 1390. pequeno/a = eta, malgranda pera (fruta) = piro percentual = pocentao percepo = percepto perder = perdi (...n) perecer = perei perfil profilo = perguntar = demandi (...n) perigo = danero permitir = permesi (...n) persignar-se, fazer o sinal da cruz = krucosigni persistir, insistir = persisti personalidade = personeco pertencer, ser de = aparteni perturbar = perturbi (...n), eni (n...) peru = meleagro pesar, medir o peso = pesi (...n) pesar, ter peso = pezi (...n) pescoo = kolo peso (p/ pesar) = pezilo peso = peso (moeda) pssego = persiko pessoa conhecida = konato piada, brincadeira = erco pica-pau = pego picar = piki (...n) piche (resina asfltica) = peo pimenta = pipro pincel = peniko pintar = pentri (...n) pintinho = kokideto pintura = pentrao piolho = pediko pisar, calcar (c/ os ps) = treti (...n) piscar, pestanejar = palpebrumi pizza = pico plano/a, (superfcie) = ebena planta, vegetal = kreskao plantar = planti (...n) plateia = partero 1391. 1392. 1393. 1394. 1395. 1396. 1397. 1398. 1399. 1400. 1401. 1402. 1403. 1404. 1405. 1406. 1407. 1408. 1409. 1410. 1411. 1412. 1413. 1414. 1415. 1416. 1417. 1418. 1419. 1420. 1421. 1422. 1423. 1424. 1425. 1426. 1427. 1428. 1429. 1430. 1431. pleitear = pledi pneu = pneo pneu sobressalente = krompneo p, poeira = polvo pochete = talimonujo poo, cisterna = puto poder = povi pdio, tribuna = podio podre, ptrido/a = putra polegada = colo polegar = dikfingro policial (soldado) = policano poltrona = brakseo polvo (animal) = polpo plvora = pulvo pombo = kolombo ponta, cume, pico = pinto ponte = ponto ponto (unidade em jogos etc.) = poento ponto de exclamao = krisigno ponto de vista = vidpunkto por algum motivo = ial por atacado = pogrande por causa de = pro pr do sol = sunsubiro por enquanto = dume por exemplo = ekzemple/ekz por favor = bonvole, bonvolu, mi petas por isso que, porque = pro tio, ke por nenhum motivo = nenial por qu?= kial? porca de parafuso = rabingo porcentagem, por cento = pocento porque = ar pr-se de p (de sbito) = ekstari pr-se, esconder-se = subiri portanto, pois, ento = do posse, pertence = havao possibilitar= ebligi (...n) possvel = ebla possuir = posedi (...n)

90
1432. 1433. 1434. 1435. 1436. 1437. 1438. 1439. 1440. 1441. 1442. 1443. 1444. 1445. 1446. 1447. 1448. 1449. 1450. 1451. 1452. 1453. 1454. 1455. 1456. 1457. 1458. 1459. 1460. 1461. 1462. 1463. 1464. 1465. 1466. 1467. 1468. 1469. 1470. 1471. posteriormente = poste posto, cargo = posteno potncia = potenco pouco importa, no importa = ne grave povo = popolo praa = placo praia = plao, strando prateleira = bretaro prazer = plezuro preo da locao, aluguel = luprezo preconceito = antajuo preferir = preferi (...n) pregar, fazer sermo = prediki (...n) prego = najlo pr-histria = anta-historio preleo, aula (universitria) = lekcio preleo, conferncia = prelego premer, apertar = premi (...n) prender = aresti (...n) preocupao = priokupio, zorgo presidir = prezidi (...n) presunto = inko preto, negro = nigra primavera = printempo primitivo/a = primitiva principalmente, antes de tudo = precipe prncipe = princo princpio = principo privar de, despojar = senigi je produzir = produkti (...n) prof. univ. (principalmente de lnguas) = lektoro profecia = profetao professor (univ.) = profesoro professor = instruisto profisso = profesio, metio progressivo = progresiga projetor = projekciilo prometer = promesi (...n) pronto/a = preta 1472. 1473. 1474. 1475. 1476. 1477. 1478. 1479. 1480. 1481. 1482. 1483. 1484. 1485. 1486. 1487. 1488. 1489. 1490. 1491. 1492. 1493. 1494. 1495. 1496. 1497. 1498. 1499. 1500. 1502. 1503. 1504. 1505. 1506. 1507. 1508. 1509. 1510. 1511. pronunciar = prononci (...n) propriedade, possesso = posed(a)o prprio, pessoal, peculiar = propra prottipo = pratipo prova = pruvo provar, demonstrar = pruvi (...n) provar, saborear = gustumi (...n) provvel = probabla provavelmente = verajne provisoriamente = provisore prudente = singardema psiu, = hei! he! pulga = pulo punhado, mancheia = plenmano punhal = ponardo punho (de camisa) = manumo pur = pureo puro/a = pura puta, prostituta = putino q = kuo quadrado = kvadrato quadril, ancas = kokso quadro, moldura = kadro qualidade = eco quando = kiam quantidade = kvanto quase = preska que encanta, que faz sonhar = enreviga que pena! lamentvel = domae quebrar, romper = rompi (...n) queijo = fromao queimar, arder = bruli quem = kiu quente = varma quer que (qualquer) = ajn (io ajn = uma coisa qualquer) quieto/a = kvieta qumica = emio r = rano racionar = porciumi (...n) rdio = radio

processador (comp.) = procezilo, procesoro 1501.

91
1512. 1513. 1514. 1515. 1516. 1517. 1518. 1519. 1520. 1521. 1522. 1523. 1524. 1525. 1526. 1527. 1528. 1529. 1530. 1531. 1532. 1533. 1534. 1535. 1536. 1537. 1538. 1539. 1540. 1541. 1542. 1543. 1544. 1545. 1546. 1547. 1548. 1549. 1550. 1551. raiz = radiko rpido/a = rapida raposa = vulpo rascunhar, esboar = skizi (...n) rascunho = malneto raspar, ralar = raspi (...n) rastejar, serpear, arrojar-se = rampi rastro, pegada = spuro rato, camundongo = muso rato, ratazana = rato razo = racio receita, prescrio = recepto recm, acabar de = us recibo = kvitanco reconhecer, admitir (a veracidade de) = agnoski recorde (esporte) = rekordo recurso, meio = rimedo rede, malhas = reto refeitrio = manejo, manosalono refinar, apurar (metais) = rafini (n) regra = regulo rgua = liniilo rei = reo reino = regno relmpago = fulmo relaxar-se, desestressar-se = malstreii relevo, realce = reliefo religio = religio relgio = horloo remo = remilo renunciar, desistir = rezigni (...n) repugnante, abominvel = abomeninda resfriado = malvarmumo resolver = solvi (...n) respeitvel = respektinda respirao = spirado responder = respondi (...n) restaurante a quilo = lapeza restoracio restos (coisas) = restaoj resultar em = rezultigi (...n) 1552. 1553. 1554. 1555. 1556. 1557. 1558. 1559. 1560. 1561. 1562. 1563. 1564. 1565. 1566. 1567. 1568. 1569. 1570. 1571. 1572. 1573. 1574. 1575. 1576. 1577. 1578. 1579. 1580. 1581. 1582. 1583. 1584. 1585. 1586. 1587. 1588. 1589. 1590. 1591. retornar = reiri (...n) retrato = portreto rever = revidi (...n) revista = revuo revlver = revolvero rico/a = ria ridculo, risvel = ridinda rim = reno rio = rivero ripa, sarrafo = lato rir = ridi riscar, traar = streki (...n) rito = rito rob = roboto rocha, rochedo = roko roda = rado roda sobressalente = vicrado roda, crculo = rondo rodear = irkai (...n) rodovia = atovojo rodovia = oseo roedores (zoo.) = ronuloj romance (lit.) = romano rosto, cara, semblante = vizao rota area = aervojo rouco/a = rako roupas = vestoj rua = strato runa = ruino sabo = sapo saber (terica e praticamente) (idioma p. ex.) = scipovi (...n) saborear, comer = frandi sacudir, abalar = skui (...n) saia = jupo sada, porta = elirejo sair = eliri sala de espera = atendejo sala, quarto, cmodo = ambro sala de aula = lernambro salo, hall = halo

92
1592. 1593. 1594. 1595. 1596. 1597. 1598. 1599. 1600. 1601. 1602. 1603. 1604. 1605. 1606. 1607. 1608. 1609. 1610. 1611. 1612. 1613. 1614. 1615. 1616. 1617. 1618. 1619. 1620. 1621. 1622. 1623. 1624. 1625. 1626. 1627. 1628. 1629. 1630. 1631. 1632. salgar = pekli (...n) salto de sapato = kalkanumo salva-vidas = savzono salvo se = krom se saudar = saluti (...n) saudar, brindar = tosti sade, bom estado = bonfarto se (perg. indireta) = u se, dado que = se sebo = sebo sculo = jarcento seda = silko seguinte = jena segundo a fila, pela ordem = lavice sela, arreio = selo sem dvida = sendube sem-cerimnia, ntimo = senena sempre = iam sentar-se = sidii sentido = senso sentimento = sento sentir = senti (...n) sentir horror = horori separado, particular = aparta sepultar, enterrar = entombigi (...n) ser, ente = estao ser, estar, haver = esti ser, indivduo = estulo srio/a = gravmiena serrote, serra = segilo servial, prestativo = helpema seta, flecha = sago seu (dele) = lia seu, sua (dela) = ia seu, sua (neutro) = ia seu, sua, dele, dela (reflexivo) = sia seu, sua, deles, delas = ilia seu, sua, vossa = via shopping center = butikumcentro significado = senco silenciar, ficar calado = silenti 1633. 1634. 1635. 1636. 1637. 1638. 1639. 1640. 1641. 1642. 1643. 1644. 1645. 1646. 1647. 1648. 1649. 1650. 1651. 1652. 1653. 1654. 1655. 1656. 1657. 1658. 1659. 1660. 1661. 1662. 1663. 1664. 1665. 1666. 1667. 1668. 1669. 1670. 1671. sim = jes simplificar = simpligi (...n) sino = sonorilo sistema = sistemo soar = soni sob, debaixo = sub soberano = suvereno soberbo = fiera sobre, a respeito de = pri sobre, em cima de = sur sobrecarregar = superuti (...n) sof, canap = kanapo sofrimento = sufero sola (sapato) = plandumo solteiro/a = frala soluar = singulti som agudo, penetrante = akratona sombra = ombro somente = nur (com nfase = sole nur) sonhar = revi, soni soprar = blovi (...n) sorrir = rideti sorvete = glaciao subatmico = subatoma subestimar = subtaksi (...n) sublinhar = substreki (...n) substituio = anstatao sucata = rubao sufixo que indica propenso, tendncia a = em sufixo que indica que digno de, que merece ser = ind sunga = banorto superfcie = suprao suportar, sustentar = subteni (...n) suspeito/a = suspektinda tabuleiro de xadrez = aktabulo taa, copo (com p), clice = pokalo tagarelar = babili tambm = anka tanto faz, igualmente = egale

93
1672. 1673. 1674. 1675. 1676. 1677. 1678. 1679. 1680. 1681. 1682. 1683. 1684. 1685. 1686. 1687. 1688. 1689. 1690. 1691. 1692. 1693. 1694. 1695. 1696. 1697. 1698. 1699. 1700. 1701. 1702. 1703. 1704. 1705. 1706. 1707. 1708. 1709. tanto... como = kaj... kaj (tanto eu como meu irmo = kaj mi kaj mia frato) tapete = tapio tarefa, trabalho = tasko txi = taksio tcheco = eo teclado musical = ritmomaino teia de aranha = araneao telefone celular = potelefono/ portebla telefono/ ela telefono televiso = televidilo telhado, teto = tegmento temido/a, tmido/a = timinda tempo = tempo tenso (eltrica) = tensio ter conscincia = konscii (...n) ter direito a = rajti ter em vista, visar a = celi (...n) ter f em = fide (je) 1710. 1711. 1712. 1713. 1714. 1715. 1716. 1717. 1718. 1719. 1720. 1721. 1722. 1723. 1724. 1725. 1726. 1727. tomada (eletr.) = topilingo tonelada = tuno torneira = krano tornozelo, artelho = maleolo torrada = biskoto, toasto totalidade, o todo = tutao touro = virbovo trabalhar = labori trabalhar mal, fazer s pressas = fui (...n) trair = perfidi (...n) tranquilo/a = trankvila trata-se de = temas pri travessa, prato (comida) = plado travesseiro = litkuseno trepar (c/ ajudas das mos/ps) = grimpi trilho = relo trio eltrico = sonkamiono triplo = triobla tristeza = malojo, tristeco tromba, focinho = rostro tudo = io ultimamente, recentemente = lastatempe um a um = unuope um aps o outro = anservice um dcimo = dekono um pouco = iom um pouquinho = iomete um tero = triono um tipo, algum tipo, qualquer qualidade = ia uma coisa qualquer = umao uma vez mais = ankorafoje uma vez, um dia = foje unha = ungo til = utila utilizar = utiligi (...n) vagabundo = vagulo vagar, vagabundear = vagi vale postal = potmandato valor = valoro vamos! comecemos! = ek!

1728. ter necessidade de = necesigi (...n), bezoni 1729. (...n) ter nojo de, abominar, detestar = abomeni 1730. ter o costume = kutimi ter orgulho de = fieri (pri) ter pacincia = pacienci 1731. 1732. 1733.

ter preconceito, prejulgar = antajui (...n) 1734. 1735. ter, possuir = havi (...n) 1736. tera-feira = mardo terminao = finao terra, cho = grundo terror, horror, pavor = teruro tesoura = tondilo testculo = testiko, orkido teto = plafono texto, letra de msica = teksto tira de couro, correia = rimeno tira, faixa, barra = strio tirar (lquido) = erpi (...n) titio = ojo tocar, mexer, bulir = tui (...n) todo, cada um, cada uma = iu 1737. 1738. 1739. 1740. 1741. 1742. 1743. 1744. 1745. 1746. 1747. 1748. 1749.

94
1750. 1751. 1752. 1753. 1754. 1755. 1756. 1757. 1758. 1759. 1760. 1761. 1762. 1763. 1764. 1765. 1766. 1767. 1768. 1769. 1770. 1771. 1772. 1773. 1774. 1775. 1776. vantagem = avantao varrer = balai (...n) vaso/prato de argila = potao vazio/a, oco/a, cncavo/a = kava veia = vejno venda, loja = vendejo veneziana = latkurteno ventania = ventego ventilador = ventolilo ventre, barriga = ventro, sino ver = vidi (...n) vero = somero verdadeiramente = vere verde = verda vergonhoso/a, acanhado/a = hontema vescula = veziketo vespa = vespo vestido, beca, toga = robo vestir = vesti (...n) vestir-se = vestii vez = fojo vice-versa, s avessas = inverse videocassete = videokaseto vil, sem valor, ruim = aa vingar, vingar-se = veni (...n) violo = gitaro 1777. 1778. 1779. 1780. 1781. 1782. 1783. 1784. 1785. 1786. 1787. 1788. 1789. 1790. 1791. 1793. 1794. 1795. 1796. 1797. 1798. 1799. 1800. 1801. violentar = perforti (...n) vir, chegar = veni vitamina = kirlao viver = vivi viver, atravessar uma poca = travivi voar = flugi vocabulrio, dicionrio = vortaro volante, guido = stirilo voluntariamente = propravole vomitar = vomi votar = vodoni (...n) votar em, eleger = baloti (...n) voto (de felicidade) = bondeziro voz, voto = voo w = duobla vo, vavo watt (unid. potncia eltr) = ato Windows (comp.) = Vindozo Word (editor texto) = Vordo x = ikso xingar, praguejar = sakri y = ipsilono zangar-se, encolerizar-se = kolerii zelar, cuidar, preocupar-se = zorgi zper = zipo zombar = moki (...n)

verificar, fiscalizar, conferir = kontroli (...n) 1792.

(Compilao: Wilson Arago Filho, fev./2006: aragao@ele.ufes.br; Revisto: jan/2011)

95 VORTARETO DE ESPERANTO
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. abelo = abelha abio = abeto (pinheiro) abomeni = ter nojo de, abominar, detestar abomeninda = repugnante, abominvel abono = assinatura (de revista, etc.) abunda = abundante aa = vil, sem valor, ruim aao = coisa vil, abjeta aetao = compra, (coisa comprada) aeti (...n) = comprar acida = cido/a adekvata = adequada adia = adeus, at logo adiai = dar adeus, despedir-se admiri (...n) = admirar adreso = endereo, destino aero = ar aerumi = arejar, ventilar aervojo = rota area afableco = afabilidade, gentileza aferisto = homem de negcios afero = coisa, assunto, negcio, causa, caso jurdico afio = cartaz, edital, placar agema = ativo, atuante agi = agir agnoski = reconhecer, admitir (a veracidade de) ago = ao ao = idade agrabla = agradvel agresi (...n) = agredir agu = aja, faa ajlo = alho ajn = ... quer que (qualquer) akceli (...n) = acelerar, apressar, adiantar, aumentar a velocidade de akra = agudo, afiado akratona = som agudo, penetrante aktiva = ativo

(ESPERANTO PORTUGUS)
38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. aktiveco = atividade aktuala = atual akui (...n) = parir, dar luz akvo = gua akvofalanta = cascateante akvumi (...n) = irrigar, regar alfronti (...n) = enfrentar, atacar de frente alia = outro/a aliflanke = de outra parte, por outro lado alii = aderir, filiar-se aliii = modificar (-se), mudar (-se) aliri = dirigir-se a, aproximar-se alkoholo = lcool alkroi (...n) = enganchar, pendurar almozo = esmola almozulo = pedinte, mendigo alta = alto/a alterii = aterrissar altiri (...n) = atrair alto = altura alveni (...n) = aportar, chegar ame = amorosamente ami (...n) = amar amiko = amigo amindumi (...n) = namorar, galantear amoro = amor sexual amplekso = amplitude, extenso, dimenso amuzado = divertimento, distrao amuzi (...n) = divertir, recrear analizi (...n) = analisar ananaso = abacaxi anaso = pato angla = a lngua inglesa, o ingls animaleco = animalidade animalo = animal anka = tambm ankora = ainda ankorafoje = uma vez mais ansero = ganso, marreco

96
77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. anservice = um aps o outro anstata = em vez de, em lugar de anstatao = substituio anta = antes de, diante de, atrs antaeniri = avanar, adiantar-se, progredir anta-historio = pr-histria antajui (...n) = ter preconceito, prejulgar antajuo = preconceito antalasta = antepenltimo/a antikva = antigo aparta = separado, particular apartenao = coisa prpria aparteni = pertencer, ser de apena = apenas, mal, quase no apliki (...n) = aplicar apud = junto a, perto de arakido = amendoim araneao = teia de aranha arbitra = arbitrrio arbo = rvore ardi = arder aresti (...n) = prender armi (...n) = armar, prover de armas 118. adantaro = auditrio (as pessoas) 119. adi (...n) = ouvir 120. ad-vida = audiovisual 121. askulti (...n) = escutar 122. askultilo = fone de ouvido 123. ato = auto, automvel, carro 124. atobushaltejo = parada de nibus 125. atomobilo = automvel 126. atovojo = rodovia 127. atuno = outono 128. avantao = vantagem 129. avemario = ave maria 130. aveno = aveia 131. averti (...n) = advertir 132. aviado = aviao 133. avizi (...n) = avisar, comunicar, anunciar 134. avo = av 135. azeno = asno, burro, jumento 136. babili = tagarelar 137. bakejo = padaria 138. baki (...n) = cozer (no forno) 139. bakterio = bactria 140. balai (...n) = varrer 141. balbuti = balbuciar, gaguejar 142. balda = em breve 143. baledo = bal 144. baleno = baleia 145. balo = baile 146. balono = balo 147. baloti (...n) = votar em, eleger 148. bananarbo = bananeira 149. banano = banana 150. banambro = banheiro 151. bani (...n) = banhar (bani sin = banhar-se) 152. bankbileto = cdula, nota 153. banorto = sunga 154. baptano = compadre 155. baptopatro = padrinho 156. barbo = barba 157. bari (...n) = barrar 158. batali = batalhar

100. artao = obra de arte 101. artefarita = artificial 102. arto = arte 103. aserti (...n) = afirmar 104. asimili (...n) = assimilar 105. asocio = associao 106. aspekto = aspecto 107. ataki (...n) = atacar 108. atendejo = sala de espera 109. atendi (...n) = esperar, aguardar (no tempo) 110. ateno = atenas 111. atenta = atento/a 112. atenton! = ateno! 113. atingi (...n) = atingir 114. atm / antatagmeze = a.m. 115. atomo = tomo 116. atribui (...n) = atribuir 117. a = ou

97
159. bati (...n) = bater, surrar 160. bazaro = feita, mercado, bazar 161. bedari (...n) = lastimar, lamentar 162. bela = belo/a 163. belkolora = belamente colorido 164. benko = banco, assento 165. benzino = gasolina 166. bezoni (...n) = necessitar, precisar 167. bieno = fazenda 168. bifsteko = bife grelhado ou malpassado (bifesteque) 169. birdo = ave, pssaro 170. biskoto = torrada (= toasto) 171. blanka = branco/a 172. bleki = mugir, berrar 173. blindumi (...n) = ofuscar 174. blovi (...n) = soprar 175. blua = azul 176. blueklara = azul-claro 177. boao = jibia, boa (serpente) 178. boji = latir, ladrar 179. boli = ferver 180. bombono = bombom 181. bona = bom 182. bonan apetiton! = bom apetite! 183. bonan ancon! = boa sorte! 184. bonan tagon! = bom dia! 185. bondeziro = voto (de felicidade) 186. boneco = bondade 187. bonfarto = sade, bom estado 188. bonintenca = bem intencionado/a 189. bono = bem 190. bonancon! = boa sorte! 191. bonvenon = bem-vindo 192. bonvole = por favor 193. bovo = boi 194. brakseo = poltrona 195. brando = aguardente, cachaa 196. brasiko = couve 197. bremsi (...n) = frear, travar 198. bretaro = prateleira 199. brili = brilhar 200. brodita = bordado/a 201. broso = escova 202. brui = fazer barulho 203. bruli = queimar, arder 204. bruna = moreno, pardo 205. brutaro = gado, rebanho 206. bui = abater 207. budo = construo simples, tenda, barraca 208. bulteno = boletim 209. butuko = guardanapo 210. buumi = amordaar 211. butero = manteiga 212. butikumcentro = shopping center 213. butikumi = ir s compras 214. butonumi (...n) = abotoar 215. agreni (...n) = ferir, molestar, magoar 216. ambro = sala, quarto, cmodo 217. apelo = chapu 218. apo = bon, gorro, boina 219. ar = porque 220. arma = fascinante, cativante 221. aro = carro 222. asi (...n) = caar 223. e = em (casa de), a, junto a, entre (e mi okazis la malo; comigo aconteceu o contrrio) 224. eesti (...n) = estar presente 225. efo = chefe, principal 226. efurbo = capital 227. eo = tcheco 228. celi (...n) = ter em vista, visar a 229. elo = clula, sela, cabina 230. celo = objetivo 231. emizo = camisa 232. eno = cadeia, corrente 233. centimetro = centmetro 234. cento = cem 235. centro = centro 236. cepo = cebola 237. cerbo = crebro 238. cerbumi = esforar-se mentalmente

98
239. erizo = cereja 240. erko = caixo, esquife 241. erpi (...n) = tirar (lquido) 242. certa = certo/a 243. certeco = certeza 244. esi = cessar 245. cetera = o outro, o restante, o mais 246. i = indica proximidade (i kaj tie = aqui e l) 247. ia = cada espcie de, toda espcie de 248. iam = sempre 249. cicumo = bico de mamadeira 250. ie = em todo lugar, em toda parte 251. ielarko = arco-ris 252. ielo = cu 253. ies = de todos 254. cigaredo = cigarro 255. ikune = aqui (em) anexo 256. cindro = cinza 257. io = tudo 258. ciri (...n) = engraxar 259. irkai (...n) = rodear 260. cirko = circo 261. cirkonstanco = circunstncia 262. cirkvito = circuito (eletr.) 263. citi (...n) = citar, mencionar 264. citrono = limo 265. iu = todo, cada um, cada uma 266. iufoje = cada vez (que) 267. civilizacio = civilizao 268. civilizi (...n) = civilizar 269. codoromo = cd-rom (comp.); kompaktdisko (KD) = 'compact disc' (CD) 270. colo = polegada 271. u = acaso?; se (perg. indireta) 272. u mi rajtas?... = d licena?... 273. da = de (quantidade) 274. damludo = jogo de damas 275. danci = danar 276. dancisto = danarino 277. danero = perigo 278. dankal / danke al = graas a 279. danki (...n) = agradecer 280. dankinde = a agradecer 281. dankon = obrigado 282. dati (...n) = datar, escrever a data 283. dato = data 284. datreveno = aniversrio 285. dari = durar, continuar 286. darigo = continuao 287. de = de 288. decembro = dezembro 289. decidi (...n) = decidir 290. defendi (...n) = defender 291. defio = desafio 292. deflankii = desviar-se, afastar-se 293. deori = estar de planto, de servio 294. dekobla = dcuplo 295. dekono = um dcimo 296. dekstra = direito/a 297. dekstrume = no sentido horrio 298. delogi (...n) = desencaminhar, seduzir 299. delonge = h muito tempo 300. demanda = interrogativo/a 301. demandi (...n) = perguntar 302. demeti (...n) = depor, tirar 303. demokratio = democracia 304. denove = de novo 305. densa = denso/a 306. departemento = departamento 307. deputito = deputado 308. derivi (...n) = derivar (matemtica) 309. desegni (...n) = desenhar 310. deiri (...n) = arrancar, colher (flores), tirar 311. detrui (...n) = destruir 312. deveni = originar, vir de, provir 313. devi = dever, ter que 314. deviga = obrigatria/a 315. dezerto = deserto 316. deziri (...n) = desejar 317. diable! = com os diabos! 318. diablo = diabo 319. diafilmo = eslaide (slide)

99
320. difini (...n) = definir 321. digi (...n) = deter, represar 322. dika = grosso, gordo(a) 323. dikfingro = polegar 324. diletanto = amador, diletante, no profissional 325. diligenta = esforado/a, aplicado/a 326. diluvo = dilvio 327. dimensio = dimenso 328. dio = deus 329. direkti (...n) = dirigir 330. direktoro = diretor 331. diri (...n) = dizer 332. disdoni (...n) = distribuir 333. diserigi (...n) = desagregar 334. diskedo/to = disquete de comp. 335. diskriminacio = discriminao 336. diskutado = discusso 337. distanco = distncia 338. distilado = destilao 339. distili (...n) = destilar 340. distingi (...n) = distinguir 341. distri (...n) = distrair 342. diveni (...n) = advinhar, decifrar 343. diversa = diverso/a 344. diversmaniere = de outra maneira 345. dividi = dividir 346. dividita = dividido/a 347. do = portanto, pois, ento 348. doganejo = alfndega (local) 349. doktoro = mdico, doutor 350. doktrinigo = doutrinao 351. doktrino = doutrina 352. dola = doce 353. dolaeto = bala (de chupar) 354. dolao = doce, coisa doce 355. dolori = doer 356. dolorigi (...n) = fazer doer, machucar 357. domae = que pena! lamentvel 358. domao = dano, prejuzo 359. domo = casa 360. donace = grtis, como um presente 361. doni (...n) = dar 362. dormi = dormir 363. dorno = espinho 364. dorso = costas, dorso 365. dosiero = pasta de arquivo; arquivo de comp. 366. doso = dos (sist. operacional) 367. drajvo = drive (comp.) 368. dramo = drama 369. drinkemulo = bbado 370. droni = afogar-se, submergir-se 371. duetaa = de dois andares 372. dum = durante 373. dume = por enquanto 374. dungi (...n) = assalariar, empregar 375. duobla = duplo 376. duobligi (...n) = dobrar 377. duoninsulo = pennsula 378. duono = metade 379. durdisko = disco rgido (comp.) 380. duilo = chuveiro 381. duo = ducha 382. ebena = plano, (superfcie) 383. ebla = possvel 384. ebligi (...n) = possibilitar 385. e = at, mesmo 386. eco = qualidade 387. eduki (...n) = educar 388. edukisto = educador 389. edzo = marido, esposo 390. egala = igual 391. egale = tanto faz, igualmente 392. egaleco = igualdade 393. eo = eco 394. ejo = lugar 395. ek = prefixo que indica comeo de ao, ao sbita (ek! = vamos! comecemos!) 396. eki = iniciar, comear 397. ekipao = equipamento 398. eklezio = igreja (instituio) 399. eklipso = eclipse 400. ekologio = ecologia

100
401. ekrano = biombo, tela (p/ projeo) 402. eksceso = excesso 403. eksperimento = experimento 404. ekspluati (...n) = explorar (empresa) 405. ekstari = de sbito pr-se de p 406. ekster = fora de 407. ekvilibro = equilbrio 408. ekvivalento = equivalente 409. ekzameni (...n) = examinar 410. ekzemple/ekz = por exemplo 411. ekzemplo = exemplo 412. ekzerci (...n) = exercitar 413. ekzisti = existir 414. el = de (origem) 415. elerpi (...n) = esgotar 416. eldiri = enunciar 417. eldoni (...n) = editar, publicar 418. elektristo = eletricista 419. elektro = eletricidade 420. elektrono = eltron 421. elemento = elemento 422. elirejo = sada, porta 423. eliri = sair 424. elpensi (...n) = inventar 425. elrevii = desiludir-se, desenganar-se 426. elalti (...n) = desligar 427. elspezi (...n) = pagar por algo ou servio, gastar, despender 428. elspirado = expirao 430. embrio = embrio 431. emerito = aposentado, jubilado 432. emi = estar propenso a, tendente a 433. endormii = cair no sono aos poucos 434. ene = dentro (ene de la frazo = dentro da frase) 435. energio = energia 436. enhavo = contedo 437. enlitii = deitar-se na cama 438. enreviga = que encanta, que faz sonhar 439. enipii = embarcar-se 440. entombigi (...n) = sepultar, enterrar 441. entreprenema = empreendedor 442. entrudii = meter o nariz em assunto alheio 443. enui = aborrecer-se, enfastiar-se 444. epoko = poca 445. erari = errar 446. ero = elemento, partcula 447. esenco = essncia 448. eskalatoro = escada rolante 449. eskalo = escada, escada de mo 450. esplorado = explorao (pesquisa) 451. esprim-maniero = maneira de exprimir 452. estao = ser, ente 453. esti = ser, estar, haver 454. estontece = no futuro 455. estri (...n) = administrar, dirigir 456. estro = chefe 457. estulo = ser, indivduo 458. eta = pequeno/a 459. etao = andar, pavimento 460. eterna = eterno/a 461. etoso = ambiente, atmosfera espiritual de um meio 462. evidenta = evidente 463. evolui = evoluir 464. fabriko = fbrica 465. facila = fcil 466. fajfi = assobiar, apitar 467. fajro = fogo 469. fako = escaninho; especialidade 470. fakulo = especialista, perito 471. fali = cair 472. faligi (...n) = fazer cair 473. familio = famlia 474. fandi (...n) = fundir 475. fantazio = fantasia 476. farendaoj = coisas que devem ser feitas 477. fari (...n) = fazer 478. farti = passar de sade 479. faruno = farinha

429. em = sufixo que indica propenso, tendncia a 468. fakaro = armrio, estante

101
480. fasado = fachada, frontispcio 481. fasko = feixe, molho, penca 482. favora = favorvel 483. fazeolo = feijo 484. feino = fada 485. fekao = coc, matria fecal 486. felia = feliz 487. felieco = felicidade 488. felto = feltro (felt-apelo = chapu de feltro) 489. fenestro = janela 490. fermenti = fermentar 491. fermi (...n) = fechar 492. fero = ferro 493. festo = festa 494. fedo = feudo 495. fi! = credo, fora, cruzes! 496. fiano = noivo 497. fide (je) = ter f em 498. fidela = fiel 499. fiera = soberbo 500. fierece = orgulhosamente 501. fieri (pri) = ter orgulho de 502. filo = filho 503. filozofo = filsofo 504. finao = terminao 505. fingro = dedo 506. fingrumi (...n) = apalpar 507. fini (...n) = acabar, terminar 508. fio = peixe 509. flanke de = ao lado de 510. flanken = para o lado 511. flari (...n) = cheirar 512. flava = amarelo 513. floro = flor 514. flugarmeo =aeronutica 515. flugi = voar 516. fluida = fluido 517. foiro = feira 518. foje = uma vez, um dia 519. fojo = vez 520. folio = folha 521. foliumi (...n) = folhear (livro) 522. foliumilo = navegador da internet (brouser) 523. fondinto = fundador 524. fonto = fonte 525. for = fora, longe, distante 526. foresti = estar ausente 527. forgesi (...n) = esquecer, olvidar 528. forhaki = cortar fora (com machado) 529. forko = garfo 530. formiko = formiga 531. formo = forma (subst.) 532. forpreni = arrancar, tomar 533. forta = forte 534. fortikao = fortificao, fortaleza 535. fortostreo = esforo 536. fosilo = p, enxada, cavadeira 537. frago = morango 538. frandi = comer, saborear 539. frapi (...n) = bater 540. frataro = irmandade, irmos 541. frala = solteiro/a 542. frazo = frase 543. freneza = louco/a 544. frea = fresco, recente 545. frida = frio/a 546. fridujo = geladeira 547. fromao = queijo 548. frostigilo = congelador 549. frostigujo = freezer (= fridegujo) 550. frosto = geada 551. froti (...n) = esfregar, friccionar 552. frukto = fruto 553. frunto = fronte, testa 554. fulmo = relmpago 555. funkcio = funo 556. funkciulo = funcionrio 557. funto = libra (un. de medida) 558. furioza = furioso/a 559. furori = estar na moda 560. furzi = peidar 561. fui (...n) = trabalhar mal, fazer s pressas

102
562. fukontakto = curto-circuito 563. futo = p (un. medida) 564. gado = bacalhau 565. gaja = alegre 566. gajii = alegrar-se 567. gajni = ganhar, lucrar 568. angalo = floresta, selva 569. gapi = ficar boquiaberto 570. ardenisto = jardineiro 571. ardeno = jardim, horto 572. gardi = guardar 573. gardu vin! = cuidado! 574. gaso = gs 575. gastiganto = anfitrio 576. gazono = gramado 577. ene = importunadamente, perturbavelmente 578. genera = genital 579. enerala = geral 580. generalo = general 581. eni = importunar, perturbar 582. entila = gentil 583. gento = gente, povo 584. genuo = joelho 585. ia = seu, sua (neutro) 586. iri = endossar, transferir 587. iro = endosso, assinatura 588. is = at (logo) 589. isfunde = completamente 590. isosta = at a medula 591. gitaro = violo 592. glaciao = sorvete 593. glacio = gelo 594. gladi (...n) = passar a ferro, engomar 595. glisilo = avio sem motor, planador 596. glit(kur)ilo = patins 597. globkrajono = caneta esferogrfica 598. glui (...n) = colar, grudar 599. ojega = jubiloso, bem alegre 600. oji = alegrar-se 601. goro = garganta 602. grajno = gro, semente 603. granda = grande 604. grasa = gordo/a 605. gratuli (...n) = dar parabns, felicitar 606. grava = grave, importante, srio 607. gravmiena = srio/a 608. greno = cereal (trigo, aveia) 609. grimpi = trepar (c/ ajudas das mos/ps) 610. grundo = terra, cho 611. ui (...n) = gozar, fruir prazer 612. usta = exato/a, preciso/a 613. gusta = gostoso, saboroso 614. ustatempe = a tempo, a propsito 615. uste = justamente, exatamente 616. gusto = gosto 617. gustumi (...n) = provar, saborear 618. guto = gota 619. gvidi (...n) = guiar, dirigir 620. hajlo = granizo 621. haki (...n) = cortar (com machado), picar 622. hakilo = machado 623. haladzi = feder 624. halo = salo, hall 625. halti = parar, deter-se 626. aoso = caos 627. hardvaro = hardware 628. haro = cabelo 629. hato = pelo, ctis 630. havao = posse, pertence 631. havebla =acessvel 632. havi (...n) = ter, possuir 633. hazarde = toa, ao acaso 634. he! = psiu, hei! 635. hejmo = lar, casa 636. hejmopao = homepage; pg. pessoal 637. hejti (...n) = aquecer 638. hela = claro, luminoso, luzente 639. helico = hlice, espira, rosca 640. heliko = caracol 641. helpema = servial, prestativo 642. helpi (...n) = ajudar 643. emio = qumica

103
644. hepato = fgado 645. herbo = erva 646. heziti = hesitar 647. hiera = ontem 648. historio = histria 649. ho ve! = oh! meu deus! no possvel! 650. hodia = hoje 651. hoj! = ol, eh! 652. hoko = gancho 653. hola! = ol! (para chamar a ateno) 654. homamaso = multido 655. homaro = humanidade 656. homo = homem, pessoa, ser humano 657. hontema = vergonhoso/a, acanhado/a 658. hordeo = cevada 659. horizonto = horizonte 660. horloo = relgio 661. oro = coral, coro 662. horo = hora 663. horori = sentir horror 664. hu! = interjeio para exprimir susto 665. ia = um tipo, algum tipo, qualquer qualidade 666. ial = por algum motivo 667. iam = em algum tempo, outrora, um dia, uma vez, certa vez 668. idealo = ideal 669. ideismo = idealismo (kantismo) 670. ideo = idia 671. ideto = filhote 672. ie = algures, em algum lugar 673. iel = de algum modo (iel ajn = de qualquer maneira) 674. ies= de algum 675. ikso = a letra x 676. ili = eles, elas (pessoas e coisas) 677. ilia = seu, sua, deles, delas 678. imagi (...n) = imaginar 679. ind = sufixo que indica que digno de, que merece ser 680. indikebla = indicvel 681. individuiga = individualizante 682. industriisto = industrial (pessoa) 683. infano = criana 684. influi (...n) = influir 685. informi (...n) = informar 686. inenierio/inenierarto = engenharia 687. ineniero = engenheiro 688. instrui (...n) = instruir, ensinar 689. instruisto = professor 690. instrumento = instrumento 691. intelekto = intelecto 692. inteligenta = inteligente 693. intenci (...n) = intencionar 694. intensa = intenso/a 695. inter = entre 696. interesii = interessar-se 697. interkrampe = entre parnteses 698. interna = interno 699. interreto = internet 700. intervjui (...n) = entrevistar 701. inventi (...n) = inventar 702. inverse = vice-versa, s avessas 703. io = algo 704. iom = um pouco 705. iomete = um pouquinho 706. iomo = um pouco 707. ipsilono = a letra y 708. iri = ir 709. iu = algum, algum, uma pessoa 710. ja = de fato, com efeito, na verdade, sem dvida 711. jato/jakto = iate 712. jako = jaqueta, palet 713. jako = palet (de homem) 714. aluza = ciumento/a 715. jam ne = no mais, j no 716. jam nun = desde j 717. jarcento = sculo 718. argono = gria, jargo 719. jarmilo = milnio 720. jaro = ano 721. je = a, ao, com, em, de, para (je via sano =

104
sua sade) 722. jen = eis 723. jena = seguinte 724. jes = sim 725. eti (...n) = atirar, lanar 726. jeto = avio a jato 727. ju (ju... des... = quanto... tanto...: ju pli... des pli... = quanto mais... tanto mais) 728. jui (...n) = julgar 729. juisto = juiz 730. juna = jovem 731. jupo = saia 732. uri (...n) = jurar, prestar juramento 733. urnalo = jornal 734. juro = direito, jurisprudncia 735. uro = juramento, jura 736. us = recm, acabar de 737. justa = justo/a, reto/a 738. juvelo = jia 739. kadro = quadro, moldura 740. kafo = caf 741. kao = gaiola 742. kaj = e 743. kaj tiel plu (k.t.p) = etc., et cetera 744. kaj... kaj = tanto... como (kaj mi kaj mia frato = tanto eu como meu irmo) 745. kalibrilo = gabarito 746. kalkanumo = salto de sapato 747. kalkuli (...n) = calcular 748. kalkuli je = contar com 749. kalsono = cueca, calcinha 750. kameno = lareira, chamin 751. kamentubo = cano da chamin 752. kampo = campo 753. kanapo = sof, canap 754. kanoto = canoa 755. kanti (...n) = cantar 756. kanzono = cano 757. kapabla = capaz 758. kapjesi = afirmar com a cabea 759. kapo = cabea 760. kapro = cabra 761. karakterizi (...n) = caracterizar 762. karbo = carvo 763. karbono = carbono 764. karesi (...n) = acarinhar 765. karnavalo = carnaval 766. karno = carne 767. kartaro = baralho 768. kai (...n) = esconder, ocultar, acobertar 769. kasisto = caixa (funcionrio), tesoureiro 770. kastelo = castelo 771. kateni (...n) = acorrentar, algemar 772. kateno = corrente, cadeia 773. kato = gato 774. katolika = catlico/a 775. kauko = borracha, goma elstica 776. kazo = causa 777. kava = vazio/a, oco/a, cncavo/a 778. kaverno = caverna 779. kazo = caso (gramtica) 780. kelka = algum 781. kelke da = alguns poucos de, alguns 782. kelkfoje = s vezes, por vezes 783. kelo = adega, despensa 784. kesto = cesto, mala, ba, caixa 785. kial? = por qu? 786. kiam = quando 787. kiel eble plej ... = o mais... possvel 788. kino = cinema 789. kio = o que, que 790. kirlao = vitamina 791. kirli (...n) = bater (ovo, nata) 792. kisi (...n) = beijar 793. kiu = quem 794. klai = fazer mexerico, fofoca 795. klara = claro/a 796. klarigo = explicao 797. klasifiki (...n) = classificar 798. klaso = classe (social), turma (escolar) 799. klano = palhao 800. klera = culto, instrudo

105
801. klerulo = erudito 802. klimatizilo = condicionador de ar 803. klimato = clima 804. klopodi = esforar-se 805. klubo = clube 806. kluki = cacarejar 807. knabo = menino, rapaz 808. kobajo = cobaia, porquinho da ndia 809. kokideto = pintinho 810. koko = galo 811. kokoso = coco 812. kokso = quadril, ancas 813. kolbaso = lingia, salsicha, chourio 814. kolektii = juntar-se, reunir-se 815. kolektiva = coletivo 816. koleri = estar/ficar zangado, com raiva 817. kolerii = zangar-se, encolerizar-se 818. kolibro = colibri, beija-flor 819. kolo = pescoo 820. kolombo = pombo 821. kolonio = colnia 822. koloro = cor 823. kolubro = cobra 824. kolumo = colarinho, gola 825. kombi (...n) = pentear 826. kombini (...n) = combinar 827. komenci (...n) = comear 828. kometo = cometa 829. kompari (...n) = comparar 830. kompleta = completo 831. komplezo = favor, obsquio, gentileza 832. kompreneble = claro, lgico, de certo 833. komprenebleco = compreensibilidade 834. kompreni (...n) = compreender 835. komuna = comum 836. komuniki (...n) = comunicar 837. komunumo = comunidade 838. konato = pessoa conhecida 839. koncepto = conceito 840. koncerne = com relao a relao com 842. kondio = condio 843. konduki (...n) = conduzir, levar, guiar 844. konforma = conforme 845. kongelujo = freezer, congelador 846. kongreso = congresso, conferncia 847. koni (...n) = conhecer 848. konko = concha 849. konscii (...n) = ter conscincia 850. konscio = conscincia 851. konsenti = concordar, estar de acordo, consentir 852. konservi (...n) = conservar 853. konsili (...n) = aconselhar 854. konsisti = consistir 855. konsoli (...n) = consolar 856. konstanta = constante 857. konstanteco = constncia 858. konstrui (...n) = construir 859. konsumi (...n) = consumir, gastar, esgotar 860. kontakto = contato 861. kontaktolenso = lente de contato 862. kontanta = dinheiro ( vista, de contado) 863. konteltiro = extrato (de conta bancria) 864. kontinento = continente 865. kontra = contra 866. kontraulo = opositor, adversrio 867. kontroli (...n) = verificar, fiscalizar, conferir 868. korbo = cesto, cesta 869. korekti (...n) = corrigir 870. koridoro = corredor (casa) 871. koro = corao 872. korpo = corpo 873. korto = ptio, quintal, terreiro 874. kotono = algodo 875. kovri (...n) = cobrir 876. kovrilo = capa, tampa, cobertura 877. krai = cuspir, salivar 878. krajono = lpis 879. kranio = crnio

841. koncerni (...n) = concernir, dizer respeito a, ter 880. krano = torneira

106
881. kravato = gravata 882. kredi (...n) = crer, acreditar 883. kreema = criativo 884. krei = criar 885. kreskao = planta, vegetal 886. krestomatio = coletnea, crestomatia 887. kreto = giz 888. kribrilo = peneira 889. krisigno = ponto de exclamao 890. krist(nask)arbo = rvore de natal 891. kristo = cristo 892. kroi (...n) = enganchar 893. krom = exceto, alm de, com exceo de, seno 894. krom se = salvo se 895. krome = alm disso 896. krompneo = pneu sobressalente 921. kupro = cobre 922. kuraci (...n) = curar 923. kuraa = corajoso 924. kuraigi = encorajar, animar, incentivar 925. kuranta konto = conta-corrente 926. kuri = correr 927. kurteno = cortina 928. kuseno = almofada 929. kui = estar deitado, situado 930. kuigi (...n) = estender, deitar 931. kutimi = ter o costume 932. kvadrato = quadrado 933. kvankam = ainda que, embora 934. kvanto = quantidade 935. kvereli = brigar, querelar, altercar 936. kvieta = quieto/a

937. kvita = desobrigado, quite 897. krucosigni = persignar-se, fazer o sinal da cruz 938. kvitanco = recibo 898. krucumi (...n) = crucificar 939. la hodiaa tempo = os tempos atuais 899. krucvortenigmo = palavras- cruzadas 940. la novaoj = as notcias 900. kruela = cruel 901. krueleco = crueldade 902. kubuto = cotovelo 903. kudri = coser, costurar 904. kudrilo = agulha 905. kudro = costura 906. kudromaino = mquina de costura 907. kufo = leno de cabea 908. kuiristo = cozinheiro 909. kukumo = pepino 910. kukurbo = abbora 911. kulero = colher (talher) 912. kuliso = bastidor 913. kulo = mosquito 914. kulturi (...n) = cultivar 915. kun = com 916. kuniklo = coelho 917. kunmetita = composto 918. kunmeto = composio 919. kunordigi (...n) = coordenar 920. kunporti (...n) = levar consigo 941. labori = trabalhar 942. laca = cansado/a 943. lao = lao, cordel 944. lado = lata, folha, lmina de metal 945. ladskatolo malfermilo = abridor de latas 946. lakto = leite 947. laktuko =alface 948. lambastono = muleta 949. lampo = lmpada 950. landlimo = fronteira, limite 951. lando = pas, terra 952. lango = lngua (anatomia) 953. larmo = lgrima 954. lasi (...n) = deixar, abandonar 955. lastatempe = ultimamente, recentemente 956. latkurteno = veneziana 957. lato = ripa, sarrafo 958. la = conforme, ao longo de, segundo 959. ladire = pelo que se diz 960. laeble = na medida do possvel 961. lapeza restoracio = restaurante a quilo

107
962. laplae = a seu bel-prazer, vontade 963. lavice = segundo a fila, pela ordem 964. lavide = de vista 965. lavorte = literalmente, palavra por palavra 966. lavi (...n) = lavar 967. leciono = lio, aula (lekcio = aula universitria) 968. ledo = couro (curtido) 969. legado = leitura 970. legi (...n) = ler 971. legitimilo = carteira de identidade (=identigkarto) 972. leo = lei 973. lekcio = preleo, aula 974. lektoro = prof. univ., principalmente de lnguas 975. leono = leo 976. leporo = lebre 977. lernanto = aprendiz, aluno 978. lernambro = sala de aula 979. lerni (...n) = aprender 980. leterkesto = cx. postal 981. letero = carta 982. lia = seu (dele) 983. libera = livre 984. libr(ovend)ejo = livraria 985. libro = livro 986. lifto = elevador 987. ligi (...n) = ligar 988. ligno = madeira, lenha, pau 989. likva = lquido/a 990. limo = limite 991. limonado = limonada 992. lineo = linha (telefnica, de en. eltrica) 993. lingvo = lngua (idioma) 994. liniilo = rgua 995. linio = linha 996. lino = linho 997. lipharoj = bigodes 998. lipo = lbio 999. literaturo = literatura 1000. litero = letra 1001. 1002. 1003. 1004. 1005. 1006. 1007. 1008. 1009. 1010. 1011. 1012. 1013. 1014. 1015. 1016. 1017. 1018. 1019. 1020. 1021. 1022. 1023. 1024. 1025. 1026. 1027. 1028. 1029. 1030. 1031. 1032. 1033. 1034. 1035. 1036. 1037. 1038. 1039. 1040. 1041. litkovrilo = colcha, coberta litkuseno = travesseiro lito = leito, cama littuko = lenol liveri (...n) = fornecer, liberar logi = atrair, seduzir loi = morar loko = local, lugar lokusto = gafanhoto luanto = locatrio, inquilino ludi = jogar, tocar, brincar luiganto = locador lukso = luxo luli (...n) = ninar, embalar lulilo = bero lumi = alumiar, luzir luno = lua luprezo = preo da locao, aluguel mai = mastigar, mascar magnetismo = magnetismo magra (malgrasa) = magro/a maizo = milho majo = maio majskarabo = besouro makropo = canguru maksimume = no mximo maksimumo = mximo malapero = desaparecimento male = ao contrrio maleolo = tornozelo, artelho malfacila = difcil malfeliao = infelicidade malfermi (...n) = abrir malojo = tristeza malgranda = pequeno/a malgra = apesar de maljunii = envelhecer malklara = obscuro mallongigo = abreviao malmoleco = dureza malneto = rascunho

108
1042. 1043. 1044. 1045. 1046. 1047. 1048. 1049. 1050. 1051. 1052. 1053. 1054. 1055. 1056. 1057. 1058. 1059. 1060. 1061. 1062. 1063. 1064. 1065. 1066. 1067. 1068. 1069. 1070. 1071. 1072. 1073. 1074. 1075. 1076. 1077. 1078. 1079. 1080. malo = o contrrio malalti = desligar (= elalti) malsama = diferente malsanulejo = hospital malstreii = relaxar-se, desestressar-se malsupre = abaixo, embaixo, na parte de baixo malvarmumo = resfriado mamo = mama manejo/manosalono = refeitrio mani (...n) = comer maniero = maneira maniko = manga (de roupa) manki = faltar mano = mo manplato = palma da mo manumo = punho (de camisa) mapo = mapa maro = pntano, brejo mardo = tera-feira marmoro = mrmore maro = mar marto = maro maino = mquina masto = mastro, pau de bandeira matenmano = caf da manh mateno = manh materialo = material materio = matria meblo = mvel medicinisto = mdico mediciono = medicina meleagro = peru mem = mesmo, prprio membro = membro memevidenta = bvio memfida = autoconfiante memlernado = auto aprendizado, autodidatismo memoro = memria mencii = mencionar 1081. 1082. 1083. 1084. 1085. 1086. 1087. 1088. 1089. 1090. 1091. 1092. 1093. 1094. 1095. 1096. 1097. 1098. 1099. 1100. 1101. 1102. 1103. 1104. 1105. 1106. 1107. 1108. 1109. 1110. 1111. 1112. 1113. 1114. 1115. 1116. 1117. 1118. 1119. 1120. 1121. menso = mente mensogi = mentir meriti (...n) = merecer, valer metalo = metal meti (...n) = meter, colocar metio = profisso mevo = gaivota mezaa = de meia idade mezo = meio mezuri (...n) = medir mia = meu, minha miela monato = lua de mel mielo = mel mieno = cara, semblante, fisionomia miksi (...n) = misturar miksii = misturar-se militi = guerrear milo = milhar minaci = ameaar minijupo = minissaia miri = admirar-se, estranhar mirigi (...n) = admirar, atordoar mirindao = maravilha misfali = cair de mau jeito miskompreno = incompreenso modemo = modem (comp.) modifi (...n) = modificar modjulo = mdulo moki (...n) = zombar mola = mole, fofo, suave monaejo = mosteiro, convento mondumo = alta sociedade, alta roda mono = dinheiro monpuno = multa, dinheiro da multa montra = demonstrativo montri (...n) = mostrar mopedo = motocicleta pequena moralece = moralisticamente morga = amanh mortema = mortal morti = morrer

109
1122. 1123. 1124. 1125. 1126. 1127. 1128. 1129. 1130. 1131. 1132. 1133. 1134. 1135. 1136. 1137. 1138. 1139. 1140. 1141. 1142. 1143. 1144. 1145. 1146. 1147. 1148. 1149. 1150. 1151. 1152. 1153. 1154. 1155. 1156. 1157. 1158. 1159. 1160. 1161. moruo = bacalhau moskeo = mesquita movi (...n) = mover multa = muito multaj = muitos multege = muitssimo murdi (...n) = matar, assassinar muro = parede, muro muo = mosca muso = rato, camundongo muzikilo = instrumento musical nadlo = agulha nai = nadar naiva = ingnuo najlo = prego nano = ano naski (...n) = dar luz, parir nasksio = nascimento naztruo = narina naztuko = leno ne = no ne grave = pouco importa, no importa ne pluen! = basta, para! ne ure = no h pressa nebona = no bom nebulo = neblina, nvoa, bruma necesejo = sanitrio, wc necesbezono = penria, indigncia nedankinde = no h de que, de nada nedifina = indefinido negativa = negativo nebuli (...n) = brincar de atirar bola de neve neo = neve negro = negro (raa) nek = nem nemalhavebla = indispensvel nenia = nenhum/a nenial = por nenhum motivo neniam = nunca nenie = em nenhum lugar 1162. 1163. 1164. 1165. 1166. 1167. 1168. 1169. 1170. 1171. 1172. 1173. 1174. 1175. 1176. 1177. 1178. 1179. 1180. 1181. 1182. 1183. 1184. 1185. 1186. 1187. 1188. 1189. 1190. 1191. 1192. 1193. 1194. 1195. 1196. 1197. 1198. 1199. 1200. 1201. neniel = de modo nenhum nenies = de ningum nenio = nada neniom = em nenhuma quantidade neniu = ningum nepo =neto nepre = com certeza, sem falta nescio = ignorncia nesto = ninho netaksebla = inestimvel netrala = neutro/a nia = nossa nigra = negro, preto nokto = noite nombro = nmero (em geral, contagem) nome = isto , nomeadamente nomo = nome nordo = norte normo = norma noti (...n) = escrever nota sobre, anotar nu = ora, pois bem, bem nu, nu! = ora, ora! nubo = nuvem nukso = noz numero = nmero (cifra); (para pg., lista, telefone, etc.) nun = agora nur = somente nutri (...n) = nutrir obeema = obediente obei (...n) = obedecer obelisko = obelisco objekto = objeto observi (...n) = observar ojo = titio odori = cheirar, exalar ofendii = ofender-se ofico = ofcio, cargo ofte = frequentemente okazi = acontecer okulo = olho

110
1202. 1203. 1204. 1205. 1206. 1207. 1208. 1209. 1210. 1211. 1212. 1213. 1214. 1215. 1216. 1217. 1218. 1219. 1220. 1221. 1222. 1223. 1224. 1225. 1226. 1227. 1228. 1229. 1230. 1231. 1232. 1233. 1234. 1235. 1236. 1237. 1238. 1239. 1240. 1241. 1242. okulvitroj = culos okupado = ocupao durvel okupi (...n) = ocupar okupita = ocupado/a ol = do que oleo = leo, azeite ombro = sombra omo = ohm (unid. resistncia eltrica) oni = a gente (impessoal) onia = da gente onidiro = boato ono = frao orano = laranja ordiga = ordenador ordo = ordem, arranjo orelo = orelha orelringo = brinco orkido = testculo (= testiko) ornami (...n) = ornar oro = ouro orumi = dourar oscedi = bocejar oscililo = oscilador osto = osso ovo = ovo pacienci = ter pacincia pajo = papai paco = paz pafilo = espingarda pagi (...n) = pagar pao = pgina palmarbo = palmeira palmo = palma, palmeira palpebrumi = piscar, pestanejar panei = enguiar pano = po pantalono = cala pantoflo = chinelo paperkorbo = cesto de papis, de lixo papero = papel 1243. 1244. 1245. 1246. 1247. 1248. 1249. 1250. 1251. 1252. 1253. 1254. 1256. 1257. 1258. 1259. 1260. 1261. 1262. 1263. 1264. 1265. 1266. 1267. 1268. 1269. 1270. 1271. 1272. 1273. 1274. 1275. 1276. 1277. 1278. 1279. 1280. 1281. 1282. 1283. papervendejo = papelaria papo = papa (pontfice) paradi = desfilar parauto = paraquedas parkere = de memria, de cor paro = par, casal paroestro = proco, cura parolado = discurso; conversa paroli (...n) = falar partero = plateia partio = partido parto = parte partopreni (...n) = participar pasero = pardal pai = andar, caminhar pasi = passar pastro = padre pato = frigideira patro = pai patrolando = ptria pazi = fazer uma pausa pavo = pavo peco = pedao, naco, bocado, pea peo = piche (resina asfltica) pediko = piolho pego = pica-pau pejzao = paisagem peki = pecar pekli (...n) = salgar peli (...n) = enxotar pelvo = bacia (cintura) pendi = pender pendigi (...n) = pendurar pendseruro = cadeado peni = esforar-se por, empenhar-se por peniko = pincel peniso = pnis pensi = pensar pensumi = matutar, pensar muito penti = arrepender-se pentrao = pintura

opinii (...n) = achar, ter opinio sobre algo 1255.

111
1284. 1285. 1286. 1287. 1288. 1289. 1290. 1291. 1292. 1293. 1294. 1295. 1296. 1297. 1298. 1299. 1300. 1301. 1302. 1303. 1304. 1305. 1306. 1307. 1308. 1309. 1310. 1311. 1312. 1313. 1314. 1315. 1316. 1317. 1318. 1319. 1320. 1321. 1322. 1323. 1324. pentri (...n) = pintar per = por meio de percepto = percepo perdi (...n) = perder perei = perecer perfektigi = aperfeioar perfidi (...n) = trair perforti (...n) = violentar permesi (...n) = permitir persiko = pssego persisti = persistir, insistir personeco = personalidade perturbi (...n) = perturbar pesi (...n) = pesar, medir o peso peso = peso peti (...n) = pedir petolema = brincalho/ona pezi = pesar, ter peso pezo = peso pico = pizza piediranto = pedestre piedo = p piedpilko = futebol piki (...n) = picar pikniki = fazer piquenique piko = espadas (cartas) pilko = bola pini (...n) = beliscar pinglo = alfinete pinto = ponta, cume, pico pipo = cachimbo pipro = pimenta piro = pera (fruta) pisi = mijar, urinar plai = agradar placo = praa plado = travessa, prato (comida) plafono = teto plao = praia plandumo = sola (sapato) planko = assoalho, piso 1325. 1326. 1327. 1328. 1329. 1330. 1331. 1332. 1333. 1334. 1335. 1336. 1337. 1338. 1339. 1340. 1341. 1342. 1343. 1344. 1345. 1346. 1347. 1348. 1349. 1350. 1351. 1352. 1353. 1354. 1355. 1356. 1357. 1358. 1359. 1360. 1361. 1362. 1363. 1364. planti (...n) = plantar plata = chato/a, plano/a pledi = pleitear plej = o mais plejmulto = maioria plejparte = na maior parte plenaa = maior, adulto/a plenluno = lua cheia plenmano = punhado, mancheia plenumi (...n) = cumprir, desempenhar plezuro = prazer pli = mais pli malfrue = mais tarde pli poste = mais tarde pliaa = mais velho/a plibonigi (...n) = melhorar pligrandigi = aumentar pliigi = aumentar (em nm.) plimalpli = mais ou menos plimulto = maioria ploni = mergulhar plori = chorar plu = mais, ainda mais, ainda (contin. de ao) plugi = arar, lavrar plugilo = arado plumo = pena, pluma, caneta pluraj = numerosos plus = mais (adio) pluso = excedente pluvo = chuva pneo = pneu po = razo de podetale = a varejo podio = pdio, tribuna poento = ponto (unidade em jogos etc.) pogrande = por atacado pokalo = taa, copo (com p) policano = policial (soldado) polpo = polvo (animal) polvo = p, poeira

112
1365. 1366. 1367. 1368. 1369. 1370. 1371. 1372. 1373. 1374. 1375. 1376. 1377. 1378. 1379. 1380. 1381. 1382. 1383. 1384. 1385. 1386. 1387. 1388. 1389. 1390. 1391. 1392. 1393. 1394. 1395. 1396. 1397. 1398. 1399. 1400. 1401. 1402. 1403. polvosuilo = aspirador de p pomalgrande = a varejo pomo = ma ponardo = punhal ponto = ponte popolo = povo por = para, por porciumi (...n) = racionar porkao = carne de porco porti (...n) = levar, carregar portreto = retrato posed(a)o = propriedade, possesso posedi (...n) = possuir poo = bolso post = aps, depois de post la kulisoj = atrs dos bastidores, making of post tio = depois disso poste = posteriormente 1404. 1405. 1406. 1407. 1408. 1409. 1410. 1411. 1412. 1413. 1414. 1415. 1416. 1417. 1418. 1419. 1420. 1421. 1422. presilo = impressora (grfica) preska = quase preta = pronto/a preter = alm de, margem de, ao lado de prezidi (...n) = presidir pri = sobre, a respeito de primitiva = primitivo/a principo = princpio princo = prncipe printatoro = impressora de computador printempo = primavera pripenso = preocupao priskribi (...n) = descrever pro = por causa de pro tio, ke = por isso que, porque probabla = provvel procentao = percentual procento = porcentagem, por cento procezilo / procesoro = processador (comp.) produkti (...n) = produzir profesoro = professor (univ.) profetao = profecia profilo = perfil profiti = aproveitar progresiga = progressivo projekciilo = projetor promenejo = calada, passeio promeni = passear promesi (...n) = prometer prononci (...n) = pronunciar propra = prprio, pessoal, peculiar propravole = voluntariamente provi (...n) = ensaiar, experimentar provizore = provisoriamente prujno = orvalho pruno = ameixa pruntedoni (...n) = dar por emprstimo, emprestar pruntepreni (...n) = pedir emprestado pruvi (...n) = provar, demonstrar

potelefono/portebla telefono /ela telefono = tel. celular 1423. posteno = posto, cargo 1424. postlasao = herana potmandato = vale postal posttagmeze (ptm) = tarde (p.m.) potuko = leno postuli (...n) = exigir, postular potao = vaso/prato de argila potenco = potncia povi = poder pramo = barcaa pratipo = prottipo prava = justo, certo, que tem razo precipe = principalmente, antes de tudo prediki (...n) = pregar, fazer sermo preferi (...n) = preferir prei = orar, rezar prelego = preleo, aula, conferncia premi (...n) = premer, apertar presao = impresso (a coisa) presi (...n) = imprimir 1441. 1442. 1425. 1426. 1427. 1428. 1429. 1430. 1431. 1432. 1433. 1434. 1435. 1436. 1437. 1438. 1439. 1440.

113
1443. 1444. 1445. 1446. 1447. 1448. 1449. 1450. 1451. 1452. 1453. 1454. 1455. 1456. 1457. 1458. 1459. 1460. 1461. 1462. 1463. 1464. 1465. 1466. 1467. 1468. 1469. 1470. 1471. 1472. 1473. 1474. 1475. 1476. 1477. 1478. 1479. 1480. 1481. 1482. 1483. pruvo = prova pulo = pulga pulvo = plvora pundo = libra (esterlina) pupitro = carteira (escolar) pupo = boneca pura = puro, pura pureo = pur pui (...n) = empurrar, impelir putino = puta, prostituta puto = poo, cisterna; puto (prostituto) putra = podre, ptrido/a rabato = desconto, abatimento rabisto = ladro rabobesto = animal carnvoro racio = razo radiko = raiz radio = rdio rado = roda rafini (...n) = refinar, apurar (metais) rajdi = cavalgar, andar a cavalo rajti = ter direito a, fazer jus a rampi = rastejar, serpear, arrojar-se rando = borda, margem, beira rango = grau, dignidade rano = r rapida = rpido/a raspi (...n) = raspar, ralar rato = rato, ratazana rako = rouco/a rapo = lagarta ravi (...n) = encantar, extasiar ravo = encantamento, admirao razeno = gramado, relva razilo = barbeador recepto = receita, prescrio reen = para trs regno = reino reo = rei regulo = regra reiri (...n) = retornar 1484. 1485. 1486. 1487. 1488. 1489. 1490. 1491. 1492. 1493. 1494. 1495. 1496. 1497. 1498. 1499. 1500. 1501. 1502. 1503. 1504. 1505. 1506. 1507. 1508. 1509. 1510. 1511. 1512. 1513. 1514. 1515. 1516. 1517. 1518. 1519. 1520. 1521. 1522. 1523. 1524. rekordo = recorde (esporte) reliefo = relevo, realce religio = religio relo = trilho remilo = remo renkontii kun = encontrar-se com reno = rim rentumo = juros, renda de capital respektinda = respeitvel respondi (...n) = responder restaoj = restos (coisas) resti = ficar, permanecer retadreso = end. eletrnico, e-mail reto = rede, malhas retpoto = correio eletrnico revi = sonhar revidi (...n) = rever revolvero = revlver revuo = revista rezigni (...n) = renunciar, desistir rezultigi (...n) = resultar em ria = rico/a ridi = rir ridinda = ridculo, risvel rigardi (...n) = olhar, observar, vigiar, mirar riglilo = ferrolho, tranca rilate al = em relao a rimarkinda = notvel rimedo = recurso, meio rimeno = tira de couro, correia ringo = anel riproinda = censurvel risorto = mola, corda (relg.) ritmomaino = teclado musical rito = rito rivero = rio rizo = arroz robo = vestido, beca, toga roboto = rob roko = rocha, rochedo rolanto = ator

114
1525. 1526. 1527. 1528. 1529. 1530. 1531. 1532. 1533. 1534. 1535. 1536. 1537. 1538. 1539. 1540. 1541. 1542. 1543. 1544. 1545. 1546. 1547. 1548. 1549. 1550. 1551. 1552. 1553. 1554. 1555. 1556. 1557. 1558. 1559. 1560. 1561. 1562. 1563. romano = romance (lit.) rompi (...n) = quebrar, romper rompiema = frgil, quebradio rondo = roda, crculo ronuloj = roedores (zoo.) rosti (...n) = assar rostro = tromba, focinho rubao = sucata rubujo = ferro-velho, lixeira ruino = runa rukti = arrotar ruluo = patim rusto = ferrugem ruzo/ ruzao = astcia (coisa de astuto) afo = carneiro sago = seta, flecha ajni = parecer, ter a aparncia de, mostrar-se ajno = exterioridade, aparncia sakri = xingar, praguejar sakstrato = beco sem sada aktabulo = tabuleiro de xadrez salikoketo = camaro salikoko = lagosta alti = ligar, acender (luz) altilo = interruptor saluti (...n) = saudar sama = igual, o mesmo samkiel = assim como sapo = sabo saco = molho, tempero savzono = salva-vidas scienco = cincia scii = conhecer, saber sciii = informar-se scipovi (...n) = saber (terica e praticamente) (idioma p. ex.) sciuro = esquilo se = se, dado que sebo = sebo sed = mas 1564. 1565. 1566. 1567. 1568. 1569. 1570. 1571. 1572. 1573. 1574. 1575. 1576. 1577. 1578. 1579. 1580. 1581. 1582. 1583. 1584. 1585. 1586. 1587. 1588. 1589. 1590. 1591. 1592. 1593. 1594. 1595. 1596. 1597. 1598. 1599. 1600. 1601. 1602. 1603. segilo = serrote, serra seksumi = copular, transar sekve = em consequncia elo = crosta, concha, casca selo = sela, arreio senco = significado sendube = sem dvida senena = sem-cerimnia, ntimo senigi je = privar de, despojar senokupeco = lazer senpage = grtis senpere = diretamente seneligi (...n) = descascar sensencao = absurdo sensignifa = insignificante senso = sentido sentaga = imprprio/a senti (...n) = sentir sento = sentimento senvestii = despir-se sepio = lula, spia sero = busca, investigao, pesquisa erco = piada, brincadeira seruro = fechadura sfero = esfera sia = seu, sua, dele, dela (reflexivo) ia = seu, sua (dela) sidejo = lugar sidii = sentar-se ika = elegante (no trajar) silenti = silenciar, ficar calado silko = seda simio = macaco, smio simpligi (...n) = simplificar sinaco = espinafre sindonema = dedicado/a singardema = prudente singardemo = cuidado de si, cautela, prudncia sinena = acanhado, envergonhado, tmido singulti = soluar

115
1604. 1605. 1606. 1607. 1608. 1609. 1610. 1611. 1612. 1613. 1614. 1615. 1616. 1617. 1618. 1619. 1620. 1621. 1622. 1623. 1624. 1625. 1626. 1627. 1628. 1629. 1630. 1631. 1632. 1633. 1634. 1635. 1636. 1637. 1638. 1639. 1640. 1641. 1642. 1643. 1644. inko = presunto sinteno = atitude, postura ipo = navio ippereo = naufrgio sistemo = sistema sitelo = balde, caamba skalo = desenho, escala skanilo = escaneador (comp.) skizi (...n) = rascunhar, esboar skorpio = escorpio skrapi (...n) = arranhar, raspar skribi (...n) = escrever skui (...n) = sacudir, abalar sliparo = fichrio slipo = ficha minko = maquilagem nuro = corda solvi (...n) = resolver somero = vero son-bendo = (fita) cassete soni = soar sonkamiono = trio eltrico sonorilo = sino soristino = feiticeira soro = encanto, feitio oseo = rodovia ovi (...n) = empurrar spaco = espao pari (...n) = economizar spirado = respirao spite al = a despeito de, a pesar de sprita = engraado/a spuro = rastro, pegada rabilo = chave de parafuso rabingo = porca de parafuso rablosilo = chave de fenda stacidomo = estao (vec.) stalo = estbulo, curral, redil stano = estanho stelo = estrela stevardo = aeromoo, comissrio 1645. 1646. 1647. 1648. 1649. 1650. 1651. 1652. 1653. 1654. 1655. 1656. 1657. 1658. 1659. 1660. 1661. 1662. 1663. 1664. 1665. 1666. 1667. 1668. 1669. 1670. 1671. 1672. 1673. 1674. 1675. 1676. 1677. 1678. 1679. 1680. 1681. 1682. 1683. 1684. 1685. stirilo = volante, guido tono = pedra topilingo = tomada (eltrica) strando = praia stratangulo = esquina strato = rua streo = esforo (fsico), estresse streki (...n) = riscar, traar strigo = coruja, corujo strio = tira, faixa, barra trumpeto = meia (de homem) studanto = estudante studento = estudante (univ.) stultulo = idiota, imbecil tuparo = escada sub = sob, debaixo subatoma = subatmico subiri = pr-se, esconder-se substreki (...n) = sublinhar subtaksi (...n) = subestimar subteni (...n) = suportar, sustentar suigi (...n) = amamentar sufero = sofrimento sunfloro = girassol sunlevio = nascer do sol sunsubiro = pr do sol superakvego = dilvio superjaro = ano bissexto superuti (...n) = sobrecarregar suprao = superfcie sur = sobre, em cima de surgenuii = ajoelhar-se suspektinda = suspeito/a suvereno = soberano sveni = desfalecer, desmaiar, esvanecer sveno = desmaio, chilique svingi (...n) = agitar (leno, folha) tablo = mesa tagio = alvorecer, o romper do dia tago = dia tagordo = ordem do dia, pauta

116
1686. 1687. 1688. 1689. 1690. 1691. 1692. 1693. 1694. 1695. 1696. 1697. 1698. 1699. 1700. 1701. 1702. 1703. 1704. 1705. 1706. 1707. 1708. 1709. 1710. 1711. 1712. 1713. 1714. 1715. 1716. 1717. 1718. 1719. 1720. 1721. 1722. 1723. 1724. tajpi = datilografar taksio = txi talimonujo = pochete talio = cintura tamen = contudo, porm tapio = tapete tasko = tarefa, trabalho tegilo = fronha, capa tegmento = telhado, teto teko = pasta para papis teksto = texto, letra de msica televidilo = televiso temas pri = trata-se de tempo = tempo tensio = tenso (eltrica) terni = espirrar terpomo = batata, batatinha teruro = terror, horror, pavor 1725. 1726. 1727. 1728. 1729. 1730. 1731. 1732. 1733. 1734. 1735. 1736. 1737. 1738. 1739. 1740. 1741. 1742. travivi = viver, atravessar uma poca tre = muito treti (...n) = pisar, calcar (c/ os ps) trinkao = bebida triobla = triplo triono = um tero triope = aos trs tro = demais trotuaro = passeio, calada tuj = logo tuko = pano tuno = tonelada tui (...n) = tocar, mexer, bulir tutao = totalidade, o todo tute ne = de modo nenhum tutmondigo = globalizao ato = watt umao = uma coisa qualquer ungo = unha unuafoje = pela primeira vez unuope = um a um unusona = de um som utila = til utiligi (...n) = utilizar vagi = vagar, vagabundear vagulo = vagabundo vakso = cera valizo = mala de mo, maleta valoro = valor vando = parede vangofrapo = bofetada varbii = alistar-se, engajar-se varma = quente varo = mercadoria vartistino = aia, bab ve = ai (lamento) vejno = veia vendejo = venda, loja veni (...n) = vingar, vingar-se veni = vir, chegar ventego = ventania

tial = assim, por esse motivo, portanto, em 1743. vista disso 1744. tiam = ento (naquela poca) 1745. tie = l, ali, naquele, lugar, nesse tien kaj reen = para l e para c tikli (...n) = fazer ccegas a, no ser srio timigi = amedrontar timinda = temido/a, tmido/a tio = isto, aquilo, isso tio a alio = isto ou aquilo tirkesto = gaveta tiu = esse, este, aquele, aquela tiumomente = nesse momento, naquele momento toasto = torrada tolo = pano, tela tondilo = tesoura tosti (...n) = saudar, brindar tra = atravs tramo = bonde, trilho cavado tranao = fatia trankvila = tranquilo/a tiel = assim 1746. 1747. 1748. 1749. 1750. 1751. 1752. 1753. 1754. 1755. 1756. 1757. 1758. 1759. 1760. 1761. 1762. 1763. 1764. 1765.

117
1766. 1767. 1768. 1769. 1770. 1771. 1772. 1773. 1774. 1775. 1776. 1777. 1778. 1779. 1780. 1781. 1782. 1783. 1784. 1785. 1786. 1787. ventolilo = ventilador ventro = ventre, barriga verda = verde vere = verdadeiramente verajne = provavelmente vesperto = morcego vespo = vespa vesti (...n) = vestir vestii = vestir-se vestoj = roupas veti = apostar veziketo = vescula veziko = bexiga via = seu, sua, vossa viando = carne (comestvel) vicpatro = padrasto vicrado = roda sobressalente vidbendo = fita de vdeo videokaseto = videocassete vidi (...n) = ver vidpunkto = ponto de vista vindozo = windows (comp.) 1788. 1789. 1790. 1791. 1792. 1793. 1794. 1795. 1796. 1797. 1798. 1799. 1800. 1801. 1802. 1803. 1804. 1805. 1806. 1807. 1808. vintro = inverno vipo = chicote virbovo = touro viro = homem, varo vivi = viver vizao = rosto, cara, semblante vodoni (...n) = votar voo = voz, voto vojo = caminho volbo = abbada vomi = vomitar vordo = word (editor texto) vortaro = vocabulrio, dicionrio vorto = palavra, vocbulo vulpo = raposa vulturo = abutre vundi (...n) = ferir, vulnerar vundii = ferir-se, machucar-se zipo = zper zorgi = zelar, cuidar, preocupar-se zorgo = cuidado, zelo, preocupao

(Compilao: Wilson Arago Filho, outubro/2005: aragao@ele.ufes.br; Revisto em jan/2011)

Você também pode gostar