Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Delegado del Gobierno para el Plan Nacional sobre Drogas Francisco Babn
O Centro de Tratamento LIBERDADE XXI uma Unidade de Sade Privada, que tem como objeto a prestao de cuidados de sade, alojamento e alimentao, a pessoas com deficincia mental,doena do foro mental ou psiquitrico, dependentes do consumo de drogas lcool ou outras substncias.
FILOSOFIA
Alicerada na Filosofia do Modelo Minnesota, tem como objetivo, ajudar os indivduos, famlias e comunidade a enfrentar o problema da dependncia de substncia qumicas e no qumicas ( alcool e drogas), bem como, todos os outros transtornos disruptivos. Assim, casos denominados duplos diagnsticos (DD) tais como a esquizofrenia, psicoses, bipolaridade, borderline, entre outras, so fruto de uma abordagem muito profissional e intensiva. Tambm so nosso alvo individuos com outras patologias aditivas, isto , Comportamentos compulsivos (jogo patolgico, internet, sexo, trabalho,) distrbios alimentares (anorexia, bulimia,) e outras patologias de cariz de descompensao emocional (depresses, auto-mutilaes, etc), entre outros casos.
NATUREZA
O Centro de Tratamento proporciona valncias de Terapias de Grupo e Individuais, Psicoterapias, Terapias de Aconselhamento, Trabalhos especficos (escritos), Atividades Teraputicas, Workshops e Palestras, Atividades didaticopedaggicas, Atividades Ldicas e recreativas. Tudo que supracitamos efectuado numa infra-estrutura destinada para o efeito, e materializado por: Apoio Clnico e Psiquitrico, Enfermagem, Neuropsicologia, Psicologia, Psicopedagogia, Terapeuta de Aconselhamento e Prof. De Ginstica.
FINALIDADE
O objetivo do Programa de Tratamento a recuperao do indivduo nas diversas reas afetadas, fsica, psicolgica, social, emocional e espiritual, assim como, a obteno de uma vida gratificante, saudvel e harmoniosa baseada na abstinncia global de qumicos alteradores do estado do humor no sentido da construo de um estatuto responsvel e digno.
S PARA PROFISSIONAIS
FICHA TCNICA: Propriedade, Redaco e Direco: News-Coop - Informao e Comunicao, CRL Rua Antnio Ramalho, 600E 4460-240 Senhora da Hora Matosinhos Publicao peridica mensal registada no ICS com o n 124 854. Tiragem: 12 000 exemplares Contactos: 22 9537144 91 6899539 info@dependencias.pt www.dependencias.pt Director: Srgio Oliveira Editor: Antnio Srgio Colaborao: Mireia Pascual Produo Grfica: Ana Oliveira Impresso: Multitema
Como temos vindo a constatar, num processo de aprendizagem que agradecemos comunidade tcnica e cientfica que vai produzindo evidncia nesta peculiar rea das dependncias, por demais partilhado que grvidas, menores e condutores no devem consumir bebidas alcolicas. At os polticos j o sabem. Ento, por que cedem? Por que no criar rupturas positivas, de forma corajosa e sem sofismas? A vitivinicultura at poder ter traos culturais no nosso pas Os sectores e fileiras ligadas produo de bebidas alcolicas at podem representar muito em termos de empregabilidade e produtividade em Portugal mas, alm de no se dever matar o doente com a cura, tambm no conheo nenhum factor cultural que legitime o acesso a cerveja ou vinho por parte de quem no o deve fazer. Para quem no faz sentido rotular as drogas de leves ou duras, soa mal potenciar uma diferenciao entre lcool leve ou pesado
dice el delegado del gobierno para el Plan Nacional sobre Drogas Francisco Babn a la Revista Dependncias
Dependencias (Dep) Estamos cumpliendo el primer ao de mandato del Delegado para el Plan Nacional. Cmo ha sido? Francisco Babn (FB) Intenso. Muy intenso. Ha sido un ao sustentado por dos hechos fundamentales. Una, el mantenimiento de un alto nivel de consenso de que gozan las polticas de drogodependencias en nuestro pas, por lo que hemos dedicado gran parte del trabajo a mantener ese consenso. Y en segundo lugar, hemos estado trabajando en lo marcado por el Plan de Accin Cuatrienal que tena que entrar en vigor ahora a inicios del 2013. Estamos hablando de un pas muy complejo. Cmo es posible encuadrar con consenso diferentes cuestiones como la prevencin, el tratamiento? FB Hay algunas diferencias que son enriquecedoras, el matiz tampoco tiene porqu asustarnos. Constitucionalmente en Espaa algunas tareas estn otorgadas a las diferentes regiones y eso es algo que en ningn momento ponemos en duda. Por ese motivo bien desde el consenso o bien desde el Plan de Accin que acabamos de aprobar, tenemos que ir seleccionando las mejores prcticas y las ms eficientes para que puedan ser estudiadas e implementadas de modo mucho ms generalizado. Con ello no pretendemos hacer desaparecer totalmente las diferencias, viene de un pasado que no conviene ignorar, porque si no posiblemente perderamos potencial. Sin embargo, el nuevo Plan incorpora la equidad. Al margen de todo esto queremos trabajar en una cartera de servicios comn, en tanto en cuanto la cartera de servicios sanitarios ya recoge las drogodependencias como uno de los derechos que se ha garantizado en todo el territorio. La crisis, el desempleo, la situacin general en Europa est haciendo que los consumos aumenten, sin embargo en Espaa parece que es al contrario, quitando el consumo de hipnosedantes, el resto ha descendido. Qu explicacin puede tener? FB Cuando hablamos de consumo, detectamos una bajada en la mayor parte de las sustancias. Sin embargo, cuando hablamos de asistencia nos llegan datos de que el nmero ha aumentado. Esto se conjuga de la siguiente manera: Aquellas personas que mantenan un consumo abusivo, sin mayores consecuencias, ahora no pueden mantener ese ritmo y buscan asistencia. Pero no porque estn consumiendo ms, sino porque no pueden mantener el ritmo de consumo. El tema de los hipnosedantes tiene particularidades, para empezar porque siempre ha sido un pblico mayoritariamente femenino y no en personas muy jvenes. Sin embargo, no podemos ligarlo al tema de la crisis aunque se podra pensar que hay asociacin porque hay mayor propensin por ejemplo a la depresin. Podemos decir que en drogodependencias la situacin es compleja y multifactorial. Espaa siempre ha tenido problemas con el alcohol por su cultura, ahora adems se le suma el problema del Bingee Drinking. Cmo hacer que los jvenes sean conscientes de este problema?
FB Respecto al consumo de alcohol, yo creo que hay tres cosas imprescindibles. En primer lugar, el consumo general est en descenso, leve pero lo est. Por otro lado, con el ocio de fin de semana en lo que se refiere a adolescentes y jvenes, s que tenemos un gravsimo problema que se visualiza tanto a travs de las borracheras como a travs del bingee drinking. Esto no disminuye, sino que en la ltima encuesta que hemos presentado, este indicador sigue aumentando. Y una tercera cuestin, que es la que alimenta la poltica, y es la conviccin de que tenemos que elevar la edad de inicio en el consumo si queremos ser eficientes desde el punto de vista de la prevencin. Tenemos que hacerlo porque de ese modo no solo conseguiremos que no se mezclen menores de edad con jvenes mayores de edad, sino que tambin reduciremos el nmero de jvenes porque no habrn empezado unos aos antes a consumir. Y para eso necesitamos medidas ligadas que intenten ver cmo los menores empiezan a consumir alcohol. Los menores de edad consumen alcohol porque la sociedad an no ha puesto todo su inters en evitarlo. Hay que conseguir generar una conciencia social en contra de ese fenmeno, como nuestro pas lo ha hecho en relacin con el tabaco. El tabaco sigue siendo un problema porque la sociedad siempre ha entendido que estaban las drogas por un lado y el alcohol y el tabaco por otro. FB En este momento estamos en las cifras ms bajas de fumadores desde que tenemos encuestas hechas en Espaa. Por tanto, todas las polticas restrictivas de su consumo han tenido un efecto positivo. Tenemos que hacer algo parecido con el alcohol. No va a cambiar de un da para otro si no generamos un gran debate en torno a este tema. Y entretanto hay que poner el mayor nmero de barreras posible para que el alcohol no llegue a los menores. En nuestro pas un 40% de los padres no ponen pegas a que sus hijos menores de edad consuman alcohol, y es ms prefieren que lo hagan fuera de casa a que lo hagan dentro porque no quieren verlo, no quieren ser responsables. En un marco en el que toda la normativa carga contra el que consume, habra que plantearse cul es la responsabilidad de esos padres que permiten esos consumos e introducirles en las estrategias preventivas de modo combinatorio. Por ejemplo bajar la edad de consumo, sera una solucin buena? FB Nosotros pensamos que no. Todo lo que sea incrementar la disponibilidad y el acceso, la historia demuestra que lo que hace es incrementar el consumo. Igual que estamos radicalmente en contra de cualquier liberalizacin del consumo de cannabis por la misma razn. Nosotros que tenemos edades distintas segn la regin para el acceso al alcohol, vamos a propon-
5
Francisco de Ass Babn Vich es Licenciado en Medicina y Ciruga por la Universidad Complutense de Madrid y funcionario de carrera del Ayuntamiento de Madrid. Adems es Experto en Gestin de Instituciones Sanitarias por el IESE. En los ltimos 30 aos ha estado siempre vinculado a la salud pblica y las administraciones sanitarias desempeando sucesivamente las responsabilidades de Jefe de Seccin de Atencin Primaria y Promocin de la Salud en el Ayuntamiento de Madrid, Jefe de Servicio de Atencin Primaria de la Comunidad de Madrid, Subdirector General de Epidemiologa e Informacin Sanitaria del Instituto de Salud Carlos III (Ministerio de Sanidad y Consumo), Director General de Salud Pblica de la Comunidad de Madrid, Director General del Instituto de Adicciones de la Ciudad de Madrid y desde hace un ao, Delegado del Gobierno para el Plan Nacional sobre Drogas. Fue designado Miembro del Comit de Expertos de Salud Pblica del Consejo Asesor de Sanidad (2000-2001) y Vicepresidente de la Comisin Institucional de la Agencia Espaola de Seguridad Alimentaria por eleccin de las Comunidades Autnomas (2003-2004). Colaborador habitual de diversos Mster de postgrado, sociedades cientficas y medios de comunicacin, ha desarrollado igualmente una amplia labor investigadora que se resume en la publicacin de varios libros, ms de 50 artculos en revistas cientficas y ms de 100 ponencias y comunicaciones en congresos nacionales e internacionales, con especial dedicacin al campo de la epidemiologa, tanto de las enfermedades transmisibles (vacunas, VIH/ Sida, tuberculosis, legionella), como no transmisibles (enfermedades cardiovasculares y drogodependencias), habiendo desempeado igualmente funciones de Secretario de la Fundacin Centro Nacional de Investigaciones Oncolgicas Carlos III, Secretario de la Fundacin Instituto de Investigacin Cardiovascular Carlos III y Patrono de la Fundacin para la Investigacin y la Prevencin del SIDA en Espaa (FIPSE). Su trayectoria profesional le ha hecho acreedor al Premio Internacional Amie Award de Educacin Para la Salud, a un Reconocimiento y Diploma de la O.M.S. como miembro de la estrategia de erradicacin de la poliomielitis en la Regin Europea (Copenhague 2003), as como a la Gran Cruz de la Orden Civil de Sanidad como miembro de la Comisin de Salud Pblica del Consejo Interterritorial del Sistema Nacional de Salud (2003). En 2009 fue nombrado Socio de Honor de la Sociedad Espaola de Patologa Dual.
Espaa es el pas que ms ha interactuado en los centros educativos en poltica de drogas, lo manifiesta el Observatorio Europeo, y sin embargo, los indicadores son los que son. Estamos interviniendo en las sustancias como si fueran el hecho en s y, en los centros educativos el consumo de sustancias no es el hecho en s, sino un sntoma de otras cosas. Una manera puede ser implicar a los profesores. Haciendo que sean capaces de darse cuanta cundo hay una alteracin para que sea capaz, el profesional en cuestin, de detener lo que puede acabar siendo un problema de drogas.
er un cambio normativo. Sobre todo para que a nivel estatal la edad de acceso a consumo se site en los 18 aos. Sera entonces la misma estrategia vlida para el policonsumo? FB S, si hablamos de la edad inicial de acceso a las mltiples sustancias. Tenemos la encuesta ESTUDES, que demuestra que la edad de inicio en el consumo en alcohol y tabaco es de 137 y 14 aos para cannabis. Estas edades no se pueden mantener, porque luego cuando hacemos encuestas de poblacin general, me refiero a la encuesta EDADES, nos encontramos con que el consumo de cannabis es mayor entre los menores de edad que entre los mayores de edad. Qu opina de la desinversin? Cree que es un buen momento ahora porque estn bajando los consumos? FB No porque estn bajando los consumos sino porque nos encontramos en un Estado que est luchando contra un dficit pblico desbocado. Yo creo que los resultados, a pesar de que haya bajado en cierto modo el consumo, ms que tranquilizarnos, lo que deben es motivarnos para seguir trabajando. Porque por ejemplo los indicadores siguen situando a Espaa en la cabeza de Europa en el consumo de sustancias como el cannabis y la cocana y, por tanto, an tenemos mucho trabajo por hacer. En el ltimo Plan ha cambiado algo o hay algo que usted piense se deba cambiar?
FB Hemos incluido, desde mi perspectiva bastantes cambios. Unos de tipo organizativo y otros de tipo estratgico. Por ejemplo, para seguir manteniendo el consenso hemos permitido que cualquier gobierno, incluso el de cada una de las comunidades autnomas, pueda liderar las acciones del plan si muestra inters en ello y a travs de un grupo de trabajo donde siempre va a estar la Delegacin del Gobierno para garantizar la homogeneidad a lo largo y ancho de todo el plan. Vamos tambin a adoptar sinergias para ser ms eficientes en el uso de los recursos. Y entre todos vamos a realizar un sistema de certificacin homogneo para la realizacin de programas en centros educativos. Es decir que estrategias como ensayos clnicos en las que se gast mucho dinero para nada, Eso se ha acabado, no? FB Nosotros seguimos apostando por la investigacin, pero evidentemente vamos a apostar ms por la aplicacin de lo que ya sabemos para generar nueva evidencia cientfica. A raz de lo que comentbamos antes del cannabis, qu le parece la aparicin de estas tiendas llamadas smartshops con un carcter legal para la comercializacin de drogas? Es un fenmeno que puede traer graves problemas? FB Sin duda. Yo distinguira dos perspectivas. Las nuevas drogas que entran un poco sin historia previa y que estn en pruebas por los policonsumidores y que les ponen claramente en riesgo. (Ah funcionamos como el resto de Eu-
ropa en la identificacin temprana). Y luego otro fenmeno que es ms preocupante por lo que tiene de ruleta rusa, son esas sustancias de las cuales no conocemos ni los efectos que tienen, es decir, que no sabemos lo ms bsico. Desde esa perspectiva nosotros queremos favorecer un discurso comn, que permita cambiar el proceso de ilegalizacin de determinadas sustancias. No podemos estar meses o aos bajo la mirada de organismos internacionales para poder declarar una sustancia como ilegal porque el mercado es mucho ms gil que eso. Ah hay un aspecto negativo y otro muy negativo. El negativo es que todas las semanas estamos expuestos a una sustancia nueva que es necesario controlar. Pero el realmente negativo es que no estamos llegando a quienes realmente consumen estas sustancias porque no es un consumo que se extienda socialmente, sino que son grupos muy reducidos en los que se consume. Por eso, nosotros vamos a seguir apoyando a las ONG que lo que pretenden es realizar una reduccin de daos in situ por los lugares por los que estas personas se mueven. Espaa es pionera en el hecho de introducir estas sustancias en sus encuestas (nuevas drogas) y nos demuestran que la poblacin que las consumen es muy minoritaria, por lo tanto tambin sera un error abandonar la lucha de otras mucho ms comunes. En la presentacin, de los datos de Europol de esta maana Cecilia Malstron ha dicho que la intervencin de cada uno de los pases europeos por separado est siendo muy mala y que se deberan crear unas pautas comunes de intervencin. Es eso una crtica que est llegando desde Europa? FB Nosotros estamos, hasta cierto punto, cmodos con nuestro modelo porque es un modelo garantista. Porque hemos preferido trabajar por la reinsercin y la lucha contra el narcotrfico. Espaa es el pas que ms incauta de todo en comparacin al resto de Europa y en ese sentido hemos hecho muy bien los deberes. Pero desde la perspectiva de ese discurso europeo, s que pensamos que hay cosas que hay que homogeneizar. La comisaria Europea ha sealado que Espaa y Portugal siguen siendo la puerta de entrada de la Cocana para toda Europa. Hay alguna explicacin para esto? FB Porque somos una punta de lanza por la localizacin geogrfica, porque tenemos el Atlntico, tenemos muy cerca al continente africano y si tenemos en cuenta los lugares de produccin, pues somos una encrucijada de caminos. No tiene nada que ver con que Espaa sea el pas donde ms se consume. Para m el alto consumo es la consecuencia lgica de la disponibilidad. Hay que desatacar la gran bajada en el consumo de cocana, que viene experimentando desde 2007 y que es de alrededor de un 40%, lo
que pasa es que seguimos a la cabeza de Europa porque el resto de pases tambin estn bajando en consumo de esta sustancia. Usted siempre ha sido un hombre ligado a la prevencin. Al final es un arte o es una ciencia? FB (Re) Es una ciencia. Si se estructura de la misma manera que los distintos mecanismos con los que trabajamos en salud, tiene que tener una validacin cientfica y por tanto es francamente una ciencia. Es verdad que cuando hablamos de prevencin inespecfica, que se dirige con carcter global a toda la poblacin es difcil valorar el efecto ltimo. Pero cada vez sabemos ms en prevencin selectiva o indicada (la que se destina a un grupo en riesgo) qu cosas funcionan y cules no. Y muchas de ellas han sido evaluadas cientficamente o por evaluadores externos y por tanto los resultados son slidos. Y lo que nos viene a mostrar es que vale la pena invertir ms en prevencin selectiva e indicada. Hemos hecho muchas campaas que son de dudosa eficacia y hemos hecho menos por aquellos grupos que estn en situacin de riesgo. Y segundo, que si hacemos esa prevencin estamos cambiando la ruta, y por tanto, mejorando la perspectiva de vida de esas personas. Parece que los polticos no han tenido hasta el momento en mente la importancia de la prevencin, ahora que usted est al frente de la Delegacin y es un hombre de prevencin, Qu va a suceder? FB Nuestro nuevo Plan Cuatrienal sobretodo tiene prevencin, es decir, que seguimos apostando por ella, pero no por cualquier modelo de prevencin, sino por modelos muy estructurados, muy validados y por tanto, que sabemos que van a ser rentables. No obstante, yo que ms
que preventlogo ( preventivista) soy epidemilogo, sigo manifestando que en el campo de la prevencin hay muchos que la denostan y no se han dado cuenta de que parte de la situacin actual no es peor en virtud de aquellas campaas prevencionistas que en su momento se desarrollaron. Esa prevencin pasara por las escuelas y los institutos? FB Espaa es el pas que ms ha interactuado en los centros educativos en poltica de drogas, lo manifiesta el Observatorio Europeo, y sin embargo, los indicadores son los que son. Estamos interviniendo en las sustancias como si fueran el hecho en s y, en los centros educativos el consumo de sustancias no es el hecho en s, sino un sntoma de otras cosas. Una manera puede ser implicar a los profesores. Haciendo que sean capaces de darse cuanta cundo hay una alteracin para que sea capaz, el profesional en cuestin, de detener lo que puede acabar siendo un problema de drogas. Qu opina del modelo portugus? FB Un modelo humanista, que siempre ha puesto a la persona en el centro de la intervencin. Creo que en este sentido nos parecemos muchsimo. Yo dira que la lnea de trabajo que tenemos ahora se remonta a hace unos 30 aos, nos ense ya hace mucho que no podamos tener una actitud de represin del consumidor porque no podamos trabajar eficientemente para su reinsercin social. Yo creo que las diferencias entre ambos son muy pocas, por ejemplo: si tratamos conjuntamente drogas legales y drogas ilegales, si tratamos la adiccin a sustancias con otras adicciones, etc. pero son cuestiones muy de matiz. A final un modelo de intervencin apreciado y reconocido en todo el mundo.
Teresa Barroso, da Escola Superior de Enfermagem de Coimbra, foi a autora da comunicao lcool e Jovens: Parar para Pensar. A enfermeira conta com uma experincia de 23 anos de trabalho na rea do lcool e no hesitou em considerar o incio precoce do consumo de lcool e o consumo excessivo um grave problema de sade pblica, frequentemente associado a comportamentos-problema na adolescncia, desde a violncia, absentismo escolar, aumento de risco para o uso de outras substncias e posterior abuso ou dependncia de lcool. Motivos mais do que suficientes para a autora considerar pertinente adiar ao mximo o incio do consumo.
Manuel Cardoso foi o ltimo palestrante da sesso, desenhando uma resenha histrica da interveno poltica em Portugal na rea do consumo do lcool. Manuel Cardoso aflorou os antecedentes nacionais e europeus do Plano Nacional, do Plano de Aco Europeu da OMS e do diagnstico da situao em Portugal, dos pilares em que assenta o Plano Nacional e do Frum Nacional lcool e Sade. No que concerne ao diagnstico da situao nacional que viria a sustentar a definio do Plano Nacional, Manuel Cardoso apontou indicadores como o aumento das prevalncias dos consumos nocivos (bebedeiras e binge drinking) ao longo da vida, no ltimo ano e no ltimo ms em todos os grupos etrios,
entre os anos 2001 e 2007, bem como o nmero de mortos na estrada com taxa de alcoolmia acima de 0,5, ou a taxa de mortalidade, devido ao lcool, abaixo dos 65 anos, para depois revelar que o plano para a reduo dos comportamentos aditivos e dependncias eleger como vector fundamental a centralidade no cidado e que o mesmo ser desenhado com base no ciclo de vida, com sub-grupos etrios, elegendo igualmente targets especficos como as grvidas. Manuel Cardoso desvendou ainda que, para cada alvo sero criadas subcomisses da comisso tcnica, que devero criar grupos de trabalho para discutir, diagnosticar, planear e definir aces.
10
Tratar o doente dual: desafios para a psiquiatria do sculo XXI foi o mote preconizado pela Associao Portuguesa de Patologia Dual para a organizao do III Congresso Nacional de Patologia Dual e Comportamentos Aditivos. O evento decorreu em Coimbra, nos dias 21 e 22 de Fevereiro, e coincidiu com a realizao do I Congresso Internacional de Patologia Dual e Comportamentos Aditivos e da primeira reunio do Comit Executivo da Seco de Patologia Dual da Associao Mundial de Psiquiatria por videoconferncia. Destaque para a presena de nomes mundiais marcantes da Psiquiatria como Nstor Szerman e Carlos Roncero de Espanha, Icro Maremani de Itlia, Mehdi Paes de Marrocos e de outros membros do comit atravs de videoconferncia. O programa do congresso dedicou particular ateno s questes das drogas, atravs da organizao de mesas subordinadas a temas como Drogas Legais: Uma Epidemia do Sculo XXI?, Tratamento Opiide em Patologia Dual e Reduo do Consumo de lcool no Doente com Dependncia Alcolica. Dependncias esteve presente no encontro e entrevistou Fernando de Almeida, da ARS Centro.
Como est a decorrer (ou como prevem que venha a decorrer) a integrao dos CRI na ARS Centro? Fernando de Almeida (FA) Os CRI j esto integrados na ARS Centro No h qualquer problema, fizemos um processo de integrao total, estamos a trabalhar em equipa, j estamos a fazer reunies conjuntas e a funcionar em plena normalidade. evidente que existem determinados processos que funcionavam de maneira diferente, at porque se tratava de uma estrutura totalmente autnoma, at fora do SNS. Neste momento, est no SNS, que tem outro tipo de regras, metodologias e um novo paradigma. Estamos a promover essa assimilao e correces, sobretudo no sentido de uniformizar procedimentos e devo dizer que tenho tido a maior das aberturas e colaborao de todos. Significa que as equipas se mantm as mesmas, a actuar nas mesmas estruturas e locais e que os utentes continuaro a ser seguidos nos locais habituais? FA A melhor resposta que lhe posso dar que pergunte s pessoas como esto. Algumas
esto aqui presentes e dir-lhe-o que, neste momento, estamos a funcionar normalmente. Existem processos administrativos complicados mas procurmos sempre fazer com que os habituais problemas fossem minimizados, como o caso dos medicamentos novos que no tnhamos e que j possumos, tivemos o cuidado de integrar todos os profissionais do IDT, dos NAT e de toda a rea tcnica. Se o que estavam a fazer era o mais correcto, para qu mudar? Relativamente interveno em alcoologia, tambm no esto perspectivadas mudanas? FA A Unidade de Alcoologia, a Unidade de Desabituao e uma Comunidade Teraputica so as estruturas que herdmos, para alm dos CRI, esto a funcionar normalmente e, se houver alteraes, c estaremos para as adotar. Esta integrao nas ARS parece pressupor uma maior ateno por parte dos profissionais dos cuidados de sade primrios, sobretudo ao nvel do diagnstico e da referenciao para estruturas especializadas. Est previs-
A Unidade de Alcoologia, a Unidade de Desabituao e uma Comunidade Teraputica so as estruturas que herdmos, para alm dos CRI, esto a funcionar normalmente e, se houver alteraes, c estaremos para as adotar.
11
to algum projecto de formao destinado a esses profissionais? FA Deixe-me fazer uma correco: os profissionais dos cuidados de sade primrios estamos a falar dos mdicos de medicina geral e familiar no precisam que o ex-IDT os integre porque, por natureza, estes profissionais esto despertos para tudo, inclusivamente para as dependncias. O que poder verificar-se uma potenciao da articulao de cuidados, que mtua. Ou seja, vai ser muito mais fcil, quer os profissionais do ex-IDT, que esto neste momento nos CRI, e os cuidados de sade primrios articularem-se e fazerem trabalhos em conjunto. A comunicao e articulao no eram at aqui as desejveis mas sempre houve esta ateno por parte dos cuidados de sade primrios. Depois, havia a especificidade do tratamento, da mesma maneira que um doente que necessita de cuidados especficos de ortopedia, de neurologia ou de outra rea reencaminhado para essa rea especfica. Aqui, funcionava da mesma forma: todos os casos que eram do conhecimento dos mdicos de medicina geral e familiar eram reencaminhados, cenrio que poder melhorar, at com uma partilha de recursos humanos, se adequado. O trabalho de proximidade e algum trabalho comunitrio, nomeadamente
nos eixos da preveno e da reduo de riscos, no tempo do IDT era contratualizado e delegado a instituies da sociedade civil atravs de concurso Pergunto-lhe se a prtica continuar a existir e quem ser a entidade responsvel pela realizao dos concursos e pelo financiamento. FA Vai continuar tudo na mesma, incluindo o financiamento Quer dizer que ser o SICAD a financiar esses projectos FA Sim, ser o SICAD que assegurar esses financiamentos no mbito do PORI a todas essas estruturas. Como mdico de sade pblica, defendo o reforo da vertente da preveno, sobretudo na rea do alcoolismo, embora sem esquecer outras dependncias A ARS Centro tambm lanar concursos? FA Os concursos esto todos lanados Mas os financiamentos das equipas de rua, por exemplo, esto neste momento parados, pelo que se sabe FA No esto Como sabe, essa uma responsabilidade do SICAD, uma vez que se enquadram no mbito dos PORI mas sei que
os concursos esto a decorrer, que h jris Mas tambm est a falar numa coincidncia de um ano civil e, por estas alturas, acontece sempre isto. Agora, numa rea como a preveno, por exemplo, o que o Estado deve fazer o que faz e deve faz-lo bem; o que no conseguir fazer, deve pedir sociedade civil que se organize e faa bem. E depois deve regular e observar se esto a trabalhar bem ou no. Agora, devo dizer que, pelo facto de estarmos integrados nos cuidados de sade primrios, temos recursos como os mdicos de sade pblica e outros profissionais ligados a esta rea da educao, promoo e preveno, que podem prestar alguma colaborao e o reforo da preveno ao nvel do que se designa como proximidade. Nomeou algum responsvel pela articulao entre os cuidados de sade primrios e os especialistas da rea das dependncias? FA Como sabe, existe na legislao uma equipa multidisciplinar para a rea da coordenao de intervenes em comportamentos aditivos e outras dependncias. O Dr. Rocha Almeida foi nomeado e j nos apresentou a equipa multidisciplinar, uma equipa tcnica j integrada na ARS, com a qual iremos trabalhar articuladamente.
12
13
de dispositivos pedaggicos (ferramentas audiovisuais e de multimdia de promoo da literacia em sade e segurana) concebidos por IREFREA Portugal e adaptados cultura angolana. No primeiro dia, participaram na formao apenas os professores. Apresentaram-se as instituies (ISCISA-UAN, ESEnfC e IREFREA). De seguida, apresentou-se o projecto PEER e os objectivos da interveno Antes que te Queimes. Discutiram-se as estratgias de ensino/aprendizagem a desenvolver no mbito da formao inicial, assim como as implicaes cientfico-pedaggicas da integrao na rede PEER e, consequentemente na pesquisa participativa.
Nos restantes dias, participaram na formao estudantes (25) e professores (11). Aps a apresentao do projecto PEER e dos objectivos da interveno Antes que te Queimes, iniciou-se o Worlcaf. Caracterizao dos contextos recreativos em Luanda. Nesta actividade de consenso, analisaram-se algumas caractersticas dos contextos recreativos em Luanda: Como se divertem os jovens? Onde? Quando? E para cada tipo de contexto, elaborou-se o roteiro tpico: Horas a que saem de casa, como se deslocam, o que fazem, o que consomem, locais que frequentam, tipos de msica, quanto dinheiro gastam, etc.. Interessou ainda conhecer a percepo sobre os riscos que correm nesses contextos/actividades (pessoais e/ou colectivos), as condies em que ocorrem e que estruturas existem para fazer face a esses riscos. Para cada tipo de riscos identificados, enumeraram-se as entidades que fazem interveno e que actividades desenvolvem. Esta actividade permitiu aos participantes e aos formadores tomarem conscincia dos riscos que correm os jovens que frequentam os contextos recreativos em Luanda e identificar as necessidades de formao das populaes-alvo (educadores de pares e jovens que frequentam os contextos recreativos em Luanda). Aps esta actividade sintetizaram-se os aspectos mais importantes a considerar quando se desenha uma interveno em contextos recreativos, tendo em conta a evidncia cientfica e a experincia dos formadores na liderana deste tipo de interveno com as equipas de Coimbra e Covilh (Antes que te Queimes), Aores (InForma-te e Xpressa-te) e Vila da Feira (Ponto P). Foi dado um especial relevo apresentao dos resultados do projecto Antes que te Queimes em Coimbra, quer quanto aos aspectos prticos como quanto organizao e funcionamento deste grupo de voluntrios. A formao desenvolveu-se sempre num misto de actividades de reflexo, dinmicas de grupo e role play, dando um enfse especial aquisio de con-
A criao dos espaos Antes que te Queimes pressupe a formao de jovens voluntrios (estudantes do ensino superior) e profissionais de sade, de desenvolvimento social (mdicos, psiclogos, educlogos, enfermeiros, assistentes sociais e outros) assim como os de segurana pblica. Esta formao visa a capacitao para serem educadores de rua , constituindo-se equipas com estudantes e supervisores
hecimentos sobre substncias psicoactivas, sexualidade responsvel e primeiros socorros, avaliao das condies de segurana para interveno e capacitao para interveno de rua. Os recursos didcticos foram desenvolvidos a partir da apresentao de situaes concretas e similares s que podem ser encontradas em contextos recreativos e possibilitando sempre uma relao dialgica. A metodologia utilizada foi considerada excelente por todos os participantes e alguns verbalizaram a utilidade que esta formao j lhes tinha proporcionado do ponto de vista individual. Alguns fizeram referncia a aquisies cognitivo (saio com a cabea bem feita e bem cheia), de cariz inter-relacional (como vencer a timidez, a insegurana ou o medo dos professores) mas outros citaram situaes de transferncia de conhecimentos como: ter praticado a Manobra de Heimlich para salvar uma criana que ficou engasgada com um berlinde, ter aconselhado os familiares e amigos sobre o consumo abusivo de lcool; ter utilizado os jogos pedaggicos na reunio da igreja; ter readaptado os mtodos e tcnicas de fazer palestras, etc.. O facto de no ter sido possvel realizar uma sada nocturna relacionou-se com aspectos de garantia da segurana e proteco da equipa que, num futuro prximo, sero colmatados. No ltimo dia, o grupo Sementes do ISCISA-UAN comprometeu-se a organizar no ano de 2013 um conjunto de actividades: Recepo aos caloiros; Dia Mundial da Sade; Ciclo de Conferncias; Jornadas cientficas dos estudantes; Gabinete de apoio aos estudantes; Workshops de mtodos e tcnicas de estudo; Workshops de primeiros socorros; Actividades de Pesquisa Participativa. Com estas iniciativas no mbito de PEER pretende-se produzir e divulgar conhecimento cientfico mobilizando investigadores e estudantes para a utilizao de metodologias participativas, com foco em procedimentos dialgicos e formas criativas de fazer interveno na comunidade.
14
Em Gondomar, num local recatado em que reina o verde e as sinestesias naturais de um raro ambiente rural a menos de cinco minutos da cidade do Porto, privmos com uma lufada de ar fresco na oferta de tratamento das dependncias em Portugal. E porque o sucesso teraputico, nesta e noutras reas, no depende apenas das condies fsicas e estruturais oferecidas aos utentes, a Clnica do Outeiro teve o condo de complementar a oferta com a dotao de uma equipa tcnica que se enquadra na perfeio neste projecto que visa a obteno da excelncia. Harmonizar juventude com experincia, irreverncia com evidncia cientfica e uma viso multidisciplinar do fenmeno no ser para todos Houve quem o almejasse. Desde Outubro de 1991, aClnica do Outeirotem sabido adaptar-se s mltiplas alteraes que o fenmeno dependncias tem sofrido, procurando realizar um trabalho inovador nas reas da prevenosecundria e terciriada dependncia de substncias. A sua abordagem integradora da problemtica da dependncia reconhecida a nvel nacional e a eficcia que lhe atribuda resulta de uma metodologia que procura promover uma reintegrao na sociedade do indivduo dependente de substncias fornecendo-lhe meios, competncias e sistemas de suporte que o capacitem a progredir na sua vida sem recorrer ao consumo de drogas. Esta estrutura abrange as valncias, de Comunidade Teraputica (uma em Vila do Conde e outra em Gondomar, que tratam adolescentes, adultos e duplos diagnsticos) e Unidade de Reinsero Social. Visitar a nova Clnica do Outeiro, em Gondomar, permite testemunhar pequenos milagres mas igualmente a oferta de qualidade de vida aos utentes que aqui procuram auxlio num processo muitas vezes julgado impossvel, de reabilitao. Alm da aposta nas estruturas fsicas e no equipamento das mesmas, a gesto da Clnica do Outeiro garante ainda o apetrechamento de recursos tcnicos com provas dadas, de que constitui exemplo Jess Cartelle, o actual director clnico da unidade e responsvel pela implementao do processo de certificao. Mas do que uma luz ao fundo do tnel, uma pedrada no charco que Dependncias foi conhecer, guiada na visita pela equipa tcnica da instituio.
15
16
17
18
19
20
Clnica do
Outeiro
Programa Le portage
21 Anos de Excelncia
Misso
Abordagem Teraputica das condutas aditivas e patologias associadas para uma integrao plena na Comunidade.
Valores
Valncias
- Programa para Adultos - Programa para Adolescentes - Programa para Alcolicos - Programa para Duplo Diagnostico - Acompanhamento Psicoteraputico, em regime de ambulatrio
Viso
Continuar a ser uma referencia nacional na qualidade da assistncia prestada, bem como ao nvel dos resultados obtidos.
A metodologia da Clnica do Outeiro baseia-se no modelo de comunidade teraputica que resultou na adaptao realidade portuguesa de estratgias empiricamente validadas. Atualmente esta estrutura de tratamento disponibiliza a quem nos procura dois programas de tratamento devidamente estruturados, fundamentados em estratgias eclticas e assentes na individualidade de cada pessoa, nomeadamente, o modelo Minnesota e o modelo Biopsicossocial. Este programa, que conta com uma equipa multidisciplinar, valoriza particularmente o conceito de autoajuda, sob influncia de um meio de tipo familiar. A aprendizagem de um novo estilo de vida no pode ser encarado como tarefa fcil, pois requer por parte do sujeito um esforo de integrao na comunidade teraputica, o que implica a aceitao de um conjunto de desafios e o desenvolvimento de uma capacidade de autoavaliao da problemtica e dificuldades pessoais.
Unidade de Gondomar Rua do Toural n. 300 Valbom 4420-567 Gondomar Telefone: 229 544 953 Fax: 229 544 954 Unidade de Vila do Conde Rua das Escolas, n. 925 Lugar de Vilar Bagunte 4480-213 Vila do Conde Telefone: 252 652 395/6 Fax: 252 651 264
geral@clinicaouteiro.pt www.facebook.clinicaouteiro
22
IDENTIFICAO DO AUTOR
Nelson Manuel Cardoso Mendo Enfermeiro na Equipa de Tratamento de Santarm do CRI Ribatejo Licenciatura em Enfermagem pela Escola Superior de Enfermagem de Angra do Herosmo Mestrando do 3 Curso de Mestrado em Enfermagem Comunitria da Escola Superior de Sade de Santarm nelson.mendao@idt.min-saude.pt
Introduo:
De acordo com a Organizao Mundial de Sade, as doenas crnicas constituem uma rea de grande preocupao no panorama da sade mundial, sendo responsveis por grande parte da mortalidade e morbilidade observada nos pases desenvolvidos e em vias de desenvolvimento. Alm disso, estas sero a primordial causa de incapacidade no mundo at 2020 e representaro a maior sobrecarga para os sistemas de sade. neste contexto que a adeso ao regime teraputico, principalmente em situaes de doena crnica, assume uma grande importncia para os profissionais de sade, pois a no adeso responsvel pelo aumento da probabilidade de insucesso das teraputicas, por complicaes evitveis, por aumento dos gastos com a sade e aumento da morbilidade e mortalidade (Organizao Mundial de Sade, 2003). O tratamento do VIH/SIDA tem progredido significativamente com o desenvolvimento da terapia anti-retroviral e esto definidos trs pilares fundamentais para o seu sucesso: a capacidade de entrada da pessoa no sistema, a reteno/fidelizao da pessoa ao programa de assistncia e a adeso teraputica (Programa Nacional para a infeo VIH/SIDA, 2012). A no adeso teraputica anti retroviral pode
A presente reviso sistemtica da literatura, serve para refletir sobre os contributos que os enfermeiros podem proporcionar nos processos de adeso terapia anti-retroviral.
Resultados
Ver quadro pgina seguinte,
Consideraes finais
As evidncias obtidas nesta reviso sistemtica da literatura, destacam essencialmente trs intervenes de enfermagem promotoras da adeso teraputica anti-retroviral nomeadamente: o envolvimento da famlia nos processos de adeso, a comunicao/entrevista motivacional como instrumento de capacitao e a visita domiciliar como recurso. Estes resultados vo de encontro ao objetivo ini-
23
Estudo 3: Effects of nurse-delivered home visits combined with telephone calls on medication adherence and quality of life in HIV-infected heroin users in Hunan of China
Autores: Honghong Wang, Jun Zhou, Ling Huang, Xianhong Li, Kristopher P Fennie and Ann B Williams Participantes: Uma amostra de 116 participantes com terapeutica anti-retroviral instituda e com consumos de herona na regio de Hunan da China. Intervenes: Durante o perodo entre Julho de 2007 e Abril de 2008 foram criados dois grupos, o grupo de controlo (n= 58) que recebeu apenas os cuidados de rotina. O grupo de caso (n=58) recebeu visitas domiciliares combinadas com interveno telefnica ao longo de oito meses. As visitas domiciliares foram realizadas a cada dois meses. As visitas domiciliares tinham os seguintes objetivos especficos: fornecer informaes bsicas sobre o VIH medicao e adeso; avaliar com os participantes e compreenso dos membros da famlia e expectativa em relao terapia anti-retroviral; fornecer panfletos sobre o tratamento anti-retroviral; educar os participantes e familiares sobre o esquema teraputico anti-retroviral; informar sobre os efeitos colaterais esperados; controlar os efeitos colaterais dos medicamentos; avaliar possveis obstculos para a adeso; informar sobre estratgias promotoras da adeso; identificar as situaes e razes que expliquem a falta de tomas e as tomas fora do horrio prescrito; definir metas de adeso medicao; estabelecer e definir hora e local para tomar a medicao; apoiar os membros da famlia; avaliar a atitude dos membros da famlia; fazer sugestes e criar estratgias para relembrar as tomas da medicao; fornecer um dispositivo eletrnico com um alarme para os participantes relembrarem a toma da medicao; instruir os participantes a planear com antecedncia mudanas na rotina (frias, feriados); antecipar necessidade de medicao (medicao em stock); sugerir solues para eventos adversos; reforar e fortalecer a capacidade de aderncia; gerir o abuso de drogas; discutir com os participantes e familiares o estigma e a discriminao associados ao VIH/SIDA e uso de drogas; avaliar o programa de manuteno com metadona nos participantes com consumos de herona ativos; instruir sobre refeies saudveis, higiene pessoal e saneamento do ambiente domiciliar, informar sobre comportamentos de risco (relaes sexuais desprotegidas e partilha de material cortante). As chamadas telefnicas foram realizadas a cada duas semanas pelos mesmos enfermeiros que realizaram as visitas domiciliares, aps cada visita domiciliar, para fazer valer o efeito da visita domiciliar o tempo de cada chamanda telefnica vairiou entre 10-20 minutos a uma hora Resultados: Pretendia-se avaliar a adeso teraputica anti-retroviral e a qualidade de vida e depresso. Para tal como instrumento de colheita de dados utilizaram o questionrio for Clinical Research on AIDS (CPCRA) Antiretroviral Medication Self-Report onde os participantes devem responder se nos ltimos 7 dias tomaram: toda a medicao, a maioria, cerca de metadade ou muito pouca medicao anti retroviral. Tambm foi questionado se tomaram a terapia anti retroviral no horrio correto. Para avaliar a qualidade de vida e depresso utilizaram o questionrio Chinese versions of World Health Organization Quality of Life Instrument Abbreviated version (WHOQOL-BREF) e a escala Self-rating Depression Scale. Foi aplicado um pr-teste e um ps-teste. O tamanho da amostra deste estudo pequeno o que limita a capacidade de generalizar as concluses. Ao fim de oito meses, os participantes do grupo experimental apresentaram maiores nveis de adeso teraputica anti retroviral e toma da teraputica no horrio correto. Na escala de qualidade de vida o grupo caso demonstrou nveis mais significativos nas dimenses fsica, psicolgica, social e ambiental do que o grupo de controlo. Na escala da depresso o participantes do grupo experimental apresentou nveis inferiores do que o grupo de controlo. Os autores concluem que as visitas domiciliares e telefonemas so eficazes na promoo da adeso ao tratamento anti-retroviral e melhoraram a qualidade de vida e sintomas depressivos em pessoas infetadas pelo VIH/SIDA e com consumos de herona. No respetivo artigo surge como concluso que a famlia um pilar fundamental para a adeso ao regime teraputico e o seu envolvimento no processo de cuidados faz com que os participantes se sintam menos discriminados pelos membros da famlia e com menores nveis de depresso importante que os enfermeiros reflitam sobre adeso terapia anti-retroviral em consumidores de herona. cial, uma vez que foi possvel identificar as intervenes de enfermagem que promovem a adeso teraputica anti retroviral pessoa adulta com VIH/ SIDA. A prtica baseada na evidncia proporcional qualidade dos cuidados em enfermagem, pois atravs desta surgem conhecimentos que orientam a prestao de cuidados. O recurso a achados cientficos permitem ao enfermeiro, agir de forma fundamentada e competente Toda a evidncia analisada no presente trabalho considera-se de nvel II segundo a classificao de Guyatt G.& e Rennie D. (2002) o que sustenta a aplicabilidade prtica destas intervenes de enfermagem no quotidiano do enfermeiro. Importa referir que para alm a prescrio da terapia anti-retroviral h um grande caminho a percorrer entre a pessoa a famlia e o enfermeiro. essencial que o enfermeiro recorra sua vertente educacional e estabelea vnculos com a pessoa com VIH/SIDA e os seus familiares, com vista a planear e implementar intervenes favorecedoras da adeso tornando a pessoa um agente ativo no seu processo de cuidar.
24
O que pretendemos que os projectos tenham objectivos e metas comuns, junto dos que ainda no estejam a trabalhar connosco. Portanto, houve uma tentativa de reunir e tentar estabelecer um contacto entre todos.
Nos dias 7 e 8 de Fevereiro, profissionais de sade e instituies parceiras com interveno na rea do ACES Porto Oriental, encontraram-se para debater e partilhar saberes e experincias no mbito da sade pblica e reforar a importncia das parcerias no sentido de em conjunto prestarem um servio de maior qualidade a toda a populao. Foram dois dias de intensos debates sobre diversos temas sobre as crianas e jovens, um novo olhar sobre o envelhecimento e o isolamento e finalmente uma abordagem sobre o ambiente e sade. Dependncia esteve presente no encontro e entrevistou Eduarda Ferreira, mdica do ACES Porto Oriental Como surgiu a ideia de juntar sinergias para a interveno? Eduarda Ferreira (EF) Esta ideia surgiu do trabalho que vai sendo feito na comunidade, com os diferentes parceiros, quando atingimos aquela fase em que todos nos conhecemos. H figuras de referncia. H partilhas em termos de objetivos que respeitam o trabalho, a instituio e a independncia de cada um, mas j h um trabalho conjunto para atingirmos um mesmo fim. Chegou a altura de partilhar saberes e experincias, de comunicarmos aos outros e, entre ns, aquilo que vamos fazendo, porque quando
estamos na nossa casa, nem sempre conseguimos valorizar o trabalho que cada um desenvolve. Por outro lado, articular o trabalho com os outros. No podemos continuar a trabalhar de costas voltadas, temos de potenciar os recursos e saber partilhar os problemas e as dificuldades. isto o que ns chamamos de sinergias para uma interveno em rede. E s assim poderemos obter os melhores resultados. Quando falamos em Porto Oriental estamos a falar de uma zona problemtica ou dos seus problemas? EF No diria tanto. Acho que pela organizao e pela reestruturao dos servios, o Porto concelho, que tem uma populao que vai transitando de um lado para o outro e at para a periferia, foi dividido em dois agrupamentos de Centros de Sade. No fundo, aquilo que j fazamos ao nvel de concelho em termos de sade pblica, porque embora os Centros de Sade fossem distintos e tivessem o seu prprio director, ainda assim, ao nvel da sade pblica sempre houve uma viso de base populacional do concelho do Porto. Com a diviso que a restruturao assim exigiu, ficamos com dois agrupamentos, um na zona ocidental e outro na zona oriental que abrange as freguesias de Bonfim, Campanh e
Paranhos. Ento toda a articulao que era feita com os parceiros manteve-se. Logicamente, que agora a dinmica direcionada para a parte oriental, mas continuamos a trabalhar do mesmo modo com a parte ocidental, quando a populao anda dum lado pro outro. As sinergias no so s entre parceiros, mas entre os servios. Se temos problemticas e um tecido social desfavorecido na parte oriental? verdade que temos, mas a populao acaba por ser a mesma. O centro de sade no Bairro Cerco do Porto um projeto parado, ou est esquecido? EF Estava realmente previsto esse projeto na velha escola C+S. O processo est com a Direco dos Servios de Sade, com a ARS, uma vez que houve a reestruturao at mesmo em Campanh e se formou uma Unidade de Sade Familiar a Unidade de Sade Novo Sentido com a prestao dos cuidados com a sua populao inscrita, est sedeada na antiga Unidade de Sade de Ilhu, portanto, as instalaes fsicas so as mesmas, suponho que deveria estar noutro local, mas o que importante organizar os servios, para alm do obstculo que o local ainda no estar pronto. De qualquer maneira a interveno na comunidade feita tambm com a unidade de cuidados na comunidade de Campanh que abrange todo o territrio de Campanh e como a Unidade de Sade Pblica com diferentes equipas no terreno que se encontram nos trs locais.
25
As instituies privadas foram convidadas a participar neste encontro? EF Sim, houve uma tentativa de conseguir contactar directamente todos os parceiros. Houve tambm uma divulgao deste encontro, porque o mesmo destina-se essencialmente para quem trabalha em parceria e para quem est no terreno. O que pretendemos que os projectos tenham objectivos e metas comuns, junto dos que ainda no estejam a trabalhar connosco. Portanto, houve uma tentativa de reunir e tentar estabelecer um contacto entre todos. Algumas instituies apresentam muitas dificuldades por falta de apoio e financiamento. Como se pode resolver esta situao? EF Aquilo que tentamos manter metas e recursos alocados a diferentes intervenes. Quando a equipa de rua est a falhar, aquilo que ns tentamos e estamos a promover, continuar com os nossos recursos presentes, em termos de monitorizao e articular com quem continua a conseguir trabalhar. Estamos numa fase em que aguardamos que os projectos voltem a ser financiados. Portanto, a perspectiva continuar a apoiar essas equipas. Quais so os principais problemas identificados e com necessidade de uma interveno mais urgente? EF Temos uma populao idosa com as situaes de isolamento, as situaes de insalubridade ligadas muitas vezes a problemas que levam ao idoso isolado, aos idosos em ms condies, criana em risco pelas condies de habitao, o problema do alcoolismo e de outras dependncias e, o problema da tuberculose. E o problema das crianas? EF As crianas fazem parte de famlias. E mesmo o Ncleo de Apoio a Crianas e Jovens em Risco continua a ter sinalizaes de crianas, sinalizaes essas que devem ser trabalhadas no primeiro nvel de interveno e que esto a s-lo, mesmo que no primeiro nvel de interveno beneficiem do apoio das equipas e das instituies da comunidade, que no fundo so os recursos que temos.
A crise est a causar conflitos intergeracionais? EF Se falarmos em relao crise que vivenciamos e s alteraes comportamentais e de personalidade, as escolas esto agora a sinalizar mais casos dentro desse mbito e realmente aquilo que vamos encontrando so dificuldades crescentes ao tentarmos solucionar os problemas sociais com base na carncia que agora comea a manifestar-se em termos de economia. Este Encontro para continuar ou vai ficar por aqui? EF Este o I Encontro e sendo o primeiro queremos naturalmente que continue e o que queremos que se venha a realizar esta partilha de informao entre as diferentes instituies e diferentes projectos, porque como foi possvel observar com os grupos de trabalho, que esto directamente no terreno, nos diferentes projectos e na anlise de casos, ainda assim as pessoas tm alguma dificuldade em colocar-se nas outras reas. Quando neste encontro colocamos as necessidades de sade a serem observadas pela escola e as necessidades educativas a serem observadas pelo servio de pedopsiquiatria, as pessoas tiveram dificuldade, o facto que continuam a ter a sua viso e ns pretendemos que continuem a t-la, mas que consigam colocar-se na viso do outro. Estes primeiros desafios das pessoas dizerem no entendemos muito bem, se calhar houve erro no tema No. No houve erro no tema, o que pretendemos mesmo que estas sinergias gerem discusso em cada profissional na sua instituio. Est, portanto, a dizer que este Encontro est a ser avaliado? EF Sim, estamos a avaliar e estamos a avali-lo at no contexto do Plano Local de Sade (PLS), porque se o PLS pretende que todos os parceiros e todos os presentes possam assumir compromissos e melhores resultados, com isto que vamos avaliando o PLS e avaliando a participao dos parceiros, fomentando-a. Neste Encontro, para alem dos tcnicos, no gostaria que estivessem mais famlias, mais pessoas?
EF Sim, mas estamos numa primeira fase que pr os tcnicos a olharem para si e para fora. Acreditamos que numa segunda fase, as pessoas entraro tambm neste processo. Prevemos que as associaes de pais possam tambm comear a ser mais participativas em termos de sade e as comisses de moradores, as associaes que vamos conseguindo encontrar, em termos da sociedade civil organizada, possam tambm comear a participar. Por exemplo, no Lagarteiro, o projecto tem representantes na sade em termos de ambiente e comportamentos, afectando, por sua vez, tcnicos e a comisso de moradores. Ns vamos comeando por um pequeno trabalho em locais mais pequenos, de modo a tentarmos ver como que os obstculos surgem e planear modelos para os ultrapassar. O facto de escolherem o IPO foi uma estratgia pensada? EF No, o nosso critrio de seleco do espao foi ser dentro da rea do Porto Oriental, ter um auditrio e poder ser na sade, mas fora da sade e no IPO encontramos um lugar privilegiado. um stio que tem resistncias pela natureza da doena, um stio muito agradvel, um servio que acaba por ser comum a vrios dos nossos parceiros e um servio onde acabamos por comear a colocar as pessoas em ambos os lados, na sade, na diferenciao da doena e na comunidade. Houve muitas comunicaes livres? EF No foram muitas e tentamos selecionar aquelas capazes de mostrar trabalho com outros, que no sade em termos de prestao directa de cuidados, da no serem muitas, mas permite ver o que se pode fazer para alm do mdico e do doente desta relao mdico/ doente para o bem comum. Normalmente fala-se muito pouco de preveno, porqu? EF Talvez porque o ganho da preveno no imediato. J o ganho da cura imediato, produz sucesso e produz um bem-estar urgente, emergente e real. A preveno no, s muito posteriormente que v para que serviu. E isso muito difcil de comprar.
26
* Mireia Pascual
Entraba en la niebla del bar y se hunda en un seguido de lgrimas producidas por el intenso humo de tabaco de los que all haba fumando cigarro tras cigarro. No les importaba que hubiese un nio jugando. Las leyes no prohiban que en los espacios pblicos se fumara y el efecto que eso tena sobre la salud de lo no fumadores era casi tan perjudicial como si lo hiciesen. Me imagino, como ocurra en aquellos dibujos de El cuerpo humano que vea de pequea, un viaje al interior de los pulmones de un fumador de esos de aos y aos, que desde la adolescencia lleva cajetillas diarias quemadas. Me imagino la negrura, el paisaje desgastado, la nicotina en el cuerpo pidiendo no parar, los dientes amarillos, el cutis cansado. Me acuerdo de cuando mis padres fumaban. La molestia del humo en el comedor, espacio de todos. Su tos matutina. Recuerdo un experimento con una botella. Lo hicimos en el colegio, me qued tan impactada del dao que poda provocar en los pulmones, en la vida de una persona, que cuando llegu a casa empec a dar la lata. Unos aos despus mis padres decidiran juntos dejar de lado este vicio. Tras un buen susto que nos dio mi padre, con una neumoalgo, era pequea y no lo recuerdo. Ahora puedo presumir de tener padres ex fumadores y de no ser una fumadora pasiva, ni en mi casa ni en la calle. Espaa, lo digo en cada artculo, tiene cientos de carencias, pero lo cierto es que acert de pleno en algo. La aplicacin de la ley antitabaco: El nmero de fumadores pasivos cae en Espaa un 70% tras la ley antitabaco (titulaba el diario El Pas el 22 de febrero). Y as es, muchos pronosticaban lo peor para la hostelera, pues iba a suponer, decan, prdidas millonarias. Y lo cierto es que es una afirmacin muy lejana de la realidad, pues la gente se ha adaptado con el tiempo a salir a la puerta a fumar, dejando as el espacio libre de humo para los no fumadores y tambin (creo a ttulo individual) reduciendo el nmero de cigarrillos diarios, pues ya tienen que salir al exterior para poder saciar su mono. Al parecer a nivel europeo, hemos arrasado en algo, ya que Espaa junto Blgica y Polonia son los que mejor han adoptado la recomendacin que hizo en 2009 la Comisin Europea de dejar libre de humo
los espacios pblicos. Sin dejar de mencionar que han reducido el nmero de infartos de miocardio y otro tipo de accidentes coronarios agudos. Aprovechando mi experiencia personal en Reino Unido, quiero compartir con mis lectores el intento y creo que acierto (aunque an es difcil medir si con efecto) del sistema nacional de salud ingls, el NHS, con el fin de advertir de los peligros del tabaco. Un pas, cabe recordar con un precio muy elevado de una cajetilla (unos 10 euros), que no parece parar mucho el consumo pese a todo. El NHS advierte del peligro de desarrollar cncer en cada calada y lo hace con anuncios como el siguiente: Y adems pone a disposicin de los usuarios en las farmacias un sin fn de productos destinados a dejar de fumar y con mltiples consejos en su pgina web. En ocasiones siento que se avanzan a nosotros. No dejemos que nos avancen en algo, en lo que de momento, somos los mejores. Qu tal sera ofrecer cursos gratuitos en los centros de salud? Informacin de dnde acudir? Productos que ayuden? Terapias motivacionales? S que es un momento delicado, pero una cosa est clara, la salud es lo primero.
27
Oito EstadosMembros da UE j controlam a 4-MA ao abrigo da legislao de contro lo das drogas (quatro dos quais fazem-no ao abrigo da legislao genrica das fenetil aminas). Alm disso, dois pases introduz iram novos enquad ramentos legais para proibir o fornecimen to no autorizado de substncias isoladas ou de grupos de sub stncias (a 4-MA con trolada ao abrigo da definio genrica das fenetilaminas). Um Es tado-Membro contro la-a ao abrigo da leg islao sobre medica mentos.
transfronteirias. Alm disso, as medidas de controlo a nvel da Unio contribuiro tambm para prevenir os efeitos nocivos para a sade provocados pela droga. Os Estados-Membros da EU dispem de um ano para tomar as medidas necessrias, e submeterem a 4-MA a medidas de controlo.
Buprenorfina Azevedos MG
Tratamento de substituio em caso de dependncia de opiceos Disponvel nas dosagens de 2mg e 8mg
Laboratrios Azevedos - Indstria Farmacutica, S.A. Sede: Estrada Nacional 117 - 2, Alfragide, 2614-503 Amadora Servios centrais: Estrada da Quinta, 148, Manique de Baixo, 2645-436 Alcabideche Tel.: 21 472 59 00 | Fax: 21 472 59 95 | E-mail: mail@azevedos-sa.pt Matrcula na C.R.C. da Amadora Contribuinte n 507474287 MSRM. Especial. Escalo de comparticipao C. RESUMO DAS CARACTERSTICAS DO MEDICAMENTO 1. NOME DO MEDICAMENTO Buprenorfina Azevedos 2 mg comprimidos sublinguais, Buprenorfina Azevedos 8 mg comprimidos sublinguais COMPOSIO QUALITATIVA E QUANTITATIVA Cada comprimido de Buprenorfina Azevedos 2 mg contm 2,16 mg de Cloridrato de buprenorfina equivalente a 2 mg de buprenorfina base. Cada comprimido de Buprenorfina Azevedos 8 mg contm 8,64 mg de Cloridrato de buprenorfina equivalente a 8 mg de buprenorfina base. Excipientes: Lactose mono-hidratada, manitol, amido de milho, povidona (Plasdone K29/32), cido ctrico anidro, citrato de sdio, cido ascrbico, EDTA e estearato de magnsio. FORMA FARMACUTICA: Comprimidos sublinguais. INFORMAES CLNICAS: Indicaes teraputicas: Tratamento de substituio em caso de toxicodependncia major de opiceos, no mbito de um programa detalhado de acompanhamento teraputico do ponto de vista mdico, social e psicolgico. Posologia e modo de administrao: O tratamento destina-se a adultos e crianas a partir dos 15 anos de idade que acederam ao tratamento da sua toxicodependncia. Ao instituir o tratamento com buprenorfina, o mdico dever ter presente o perfil agonista parcial da molcula para os receptores dos opiceos, que pode precipitar uma sndrome de privao em doentes dependentes de opiceos. O resultado do tratamento depende da posologia prescrita assim como do conjunto de medidas mdicas, psicolgicas, sociais e educacionais tomadas na monitorizao do doente. A via de administrao sublingual: Os mdicos devem advertir os doentes de que a via sublingual a nica via de administrao eficaz e bem tolerada para a administrao do medicamento. O comprimido deve ser mantido debaixo da lngua at se dissolver, o que ocorre normalmente entre 5 a 10 minutos. Teraputica de iniciao: a dose inicial varia entre 0,8 e 4 mg, administrada numa dose diria nica. Toxicodependentes de opiceos no submetidos a uma fase de privao: quando se inicia o tratamento, a dose de buprenorfina deve ser tomada, pelo menos 4 horas aps o ltimo consumo de opiceo ou quando surgem os primeiros sintomas de privao. Doentes medicados com metadona: antes de iniciar a teraputica com buprenorfina, deve reduzir-se a dose de metadona at um mximo de 30 mg/dia; contudo a buprenorfina pode precipitar uma sndrome de privao. Ajuste da posologia e manuteno: a posologia deve ser progressivamente aumentada, dependendo da necessidade de cada doente; a dose diria mxima no deve ser superior a 16 mg. A posologia titulada de acordo com a reavaliao do estado clnico e situao global do doente. Recomenda-se uma prescrio diria de buprenorfina, particularmente durante a fase de iniciao. Em seguida, aps estabilizao, pode dar-se ao doente um quantidade de medicamento suficiente para vrios dias de tratamento. Contudo, recomenda-se que a quantidade de medicamento dispensada se limite, no mximo, a 7 dias. Reduo da posologia e suspenso do tratamento: aps um perodo satisfatrio de estabilizao e se o doente concordar, a posologia de buprenorfina pode ser gradualmente reduzida; em alguns casos favorveis, o tratamento pode ser interrompido. A disponibilidade dos comprimidos sublinguais nas doses de 0,4 mg, 3mg e 8 mg, respectivamente, permite efectuar uma titulao decrescente da posologia.Os doentes devem ser mantidos sob vigilncia aps a suspenso do tratamento com buprenorfina devido ao potencial de recadas. Contra-indicaes: Hipersensibilidade buprenorfina ou a qualquer dos excipientes. Crianas com idade inferior a 15 anos. Insuficincia respiratria grave. Insuficincia heptica grave. Alcoolismo agudo ou delirium tremens. Efeitos indesejveis: O aparecimento de efeitos secundrios depende do limiar de tolerncia do doente, que mais elevado nos toxicodependentes do que na populao em geral. O quadro 1 inclui efeitos indesejveis durante os ensaios clnicos. Quadro 1: Efeitos Indesejveis Relacionados com o Tratamento Notificados por Sistema Orgnico Muito frequentes (>1/10); Frequentes (> 1/100, <1/10); Pouco frequentes (>1/1.000, <1/100); Raros (>1/10.000, <1/1.000); Muito Raros (<1/10.000) incluindo notificaes isoladas (CIOMS III) Perturbaes do foro psiquitrico Raras Alucinaes Doenas do sistema nervoso Frequentes Insnia, cefaleias, desmaio, tonturas Vasculopatias Frequentes Hipotenso ortosttica Doenas respiratrias, torcicas e do mediastino Raras Depresso respiratria Doenas gastrointestinais Frequentes Obstipao, nuseas, vmitos Perturbaes gerais e alteraes no local de administrao Frequentes Astenia, sonolncia, sudorese Outros efeitos indesejveis notificados durante o perodo de ps-comercializao: Doenas do sistema imunitrio Reaces de hipersensibilidade tais como rash, urticria, prurido, broncoespasmo, edema angioneurtico, choque anafiltico. Afeces hepatobiliares: Em condies normais de utilizao: raros aumentos das transaminases e hepatite ictrica que geralmente se resolvem favoravelmente Em caso de utilizao incorrecta por via IV, hepatite aguda potencialmente grave Afeces dos tecidos cutneos e subcutneos: Em caso de utilizao incorrecta por via IV: reaces locais, por vezes spticas Em doentes que apresentam toxicodependncia marcada, a administrao inicial de buprenorfina pode provocar em efeito de privao semelhante ao associado naloxona. INFORMAES ADICIONAIS DISPONVEIS A PEDIDO