Srejovi Arheoloki leksikon

Babadag grupa kulturna grupa s kraja bronanog doba i poetka starijeg eljeznog doba , koju je 1964. izdvojio S. Morintz na osnovu istraivanja eponimnog lokaliteta, vieslojnog gradinskog naselja pokraj Babadag jezera u Dobrudi. Rasprostranjena je u jugoistonoj Munteniji i Dobrudji, a u njenom razvoju uoene su tri faze. Naselja su najee podizana na vrhovima breuljaka pokraj rijeka i utvrivana irokim rovovima. Struktura naselja i stambenih objekata malo je poznata; materijal uglavnom potjee iz veih ili manjih jama. Rana faza okarakterizirana je posebnim nainom ukraavanja keramikih posuda, najveim djelom oblikovanih u vidu kantarosa i olja, rjee kraga. Ukrasi su uzvedeni urezivanjen kombiniranim sa igosanjem jednostavnim motiva (trokuti, krugovi). U drugoj fazi ornamentika je bogatija (rombovi, krugovi povezani dijagonalnim tangentama), a izvoena je mahom igosanjem. Tokom tree faze dolazi do osiromaenja kako ornamentike tako i oblika: ukrasi se svode na plitke kanelure i grbolika ispupenja, dok forme postaju nezfrapne i mlitavo profilirane. Usporedno sa ornamentiranim posudama crnih uglaanih povrina, izraivane su i posude grube fakture, mahom nedovoljno peene, u tonovima crvene i mrke boje. Babadag grupa se genetski i kronoloki nadovezuje na lokalnu kulturu kasnog bronanog doba, Kosloeni grupe. Njeni poeci padaju u 9., a kraj vjerojatno u 8. stoljee. Bajerdorf nekropola u oblasti Holabruna, po kojoj je nazvana kultura rane faze kasnog bronanog doba u Donjoj Austriji, u stvari lokalna varijanta kulture polja sa arama, bliska Velatica kulturi. Okarakterizirana je nekropolama spaljenih pokojnika sa urnama ili bez njih, odnosno keramikim urnama zaobljenog ramena i cilindrinog vrata s horizontalnim obodom, koninim oljama sa visokom vertikalnom drkom i zoomorfnim vazama, kao i bronanim maevima, brijaima, lebljenim narukvicama, keltovima, iglama sa loptastom glavom i Peskijera fibulama. Balej Orsoja kultura kultura bronanog doba u SZ Bugarskoj, nazvana po arheolokim nalazima koji su otkriveni u naselju kod sela Baleja i na nekropoli kod sela Orsoja, u stvari regionalna varijanta dubovako utobrdske, odnosno Cirna Girla Mare kulture. Naselja su se sastojala od pravougaonih kua, katkad u vidu megarona. Mrtvi su spaljivani, a njihovi ostaci smjetani u kreamike urne. Keramika proizvodnja je bila izuzetno razvijena; izraivane su posude raznovrsnih oblika, stilizirane antropomorfne figure sa zvonastom suknjom i modeli kultnih sjekir. Dekoracija je izvedena urezivanjem i inkrustacijom. Balta Verde selo na livoj obali Dunava u Olteniji, u kome su istraene nekropola sa 18 grobova, iz srednjeg bronanog doba (grupa Girla Mare ili uto Brdo), nekropla sa 22 groba iz prelaznog perioda iz bronanog u elezno doba i nekropola sa 27 tumula sa 66 skeletnih grobova iz starijeg eljeznog doba (8./7.st.). Dok su u grobovima prve dvije nekropole nalaene iskljuivo keramike posude, grobovi pod tumulima su, osim keramnike, sadravali veu koliinu eljeznih i bronanih predmeta, preteno nakit (fibule, narukvice, dugmad) i oruje (koplja, maevi).

Bari selo kod Kore (Albanija), gdje su od 1971. do 1973. god. istraena dva tumula iz kasnog bronanog doba i starijeg eljeznog doba: jedan 2,3 m visine i prenika oko 40 m, sa 181 grobom, i drugi, 1 m visine i 20 m u preniku, sa 22 groba. Grobovi su bili mahom skeletni. Prilozi su se sastojali od keramike (posude bogato ukraene mat bojenim geometrijskim motivima), nakita (igle, naoaraste fibule, dijademe) i oruje (maevi, kolja). Tumuli pruaju znaajne podatke o materijalnoj kulturi JZ podruja Balkana i pomau razumjevanju nekih pojava u naoj zemlji u kasnoj bronano i starije eljezno doba. Belegi mjesto kod Stare Pazove, u kome je otkrivena grupa prapovijesnih lokaliteta, od kojih je izmeu 1954. i 1965. god. istraeno tri, i to: anine, Gradac i Stojia gumno. Lokalitet anine je visok lesni plato zatien sa dva duboka rova i palisadom. Bio je naseljen u nekoliko navrata tokom eneolita (Tiszapolgar, Viedol), bronanog doba (Vatinska) i starijeg eljeznog doba ( Kalakaa kultura) i mlaeg eljeznog doba. Utvrenje je izgraeno u vrijeme vuedolske kulture. U oblinjem lokalitetu Gradac otkriveni su ostaci naselja vuedolske kulture, neto mlaeg od naselja na aninama, kao i grobovi vinkovake kulture. Na lokalitetu Stojia gumno istraena je nekropola spaljenih pokojnika, na osnovu koje je N. Tasi definirao kulturu razvijenog bronanog doba u Srijemu. Belegi grupa Belegika grupa kulturna grupa kasnog bronanog doba, rasprostranjena u Srijemu, Banatu i umadiji, nazvana po nekropoli kod sela Belegi. Glavna nalazita su naselja na Gomolavi i u Jakovu i nekropole u Surinu, Belegiu, Vojlovici, Kovaici i na Karaburmi. Na osnovu keramike, uoene su dvije faze u razvoju ove grupe: Belegi I i Belegi II (Krueni). Naselja su istraena u ogranienoj mjeri; u Jakovu, na lokalitetu Ekonomija Sava utvreno je postojanje zemunica i jama, ali ne i nadzemne arhitekture. Nekropole se sastoje iskljuivo od grobova spaljenih pokojnika sa urnama u koje su, kao prilozi, polagani keramike posude i metalni predemti. Osnovni keramiki oblici su velike bikonine urne sa cilindrinim vratom i otro profilirane posude sa jednom i dvije drke. U starijoj fazi ukraavanje se sastoji od horizontalnih i vertikalnih linija i lanog vrpastog ornamenta, razliito kombiniranih po vratu i trbuhu posida, a u mlaoj fazi prevlauje crnoglaana keramika sa horizontalnim kanelurama na vratu i kosim ili vertikalnim kanelurama i roastim ukrasima na trbuhu posuda. Kanelure su vidljive i na zdjelama iji su obodi esto fasetirani ili tordirani. Metalni prdmeti iz grobova sastoje se mahom od nakita igala, ogrlica, narukvica, prstenja i privjesaka. Za fazu II Belegia vezuju se ostave faze II kasnog bronanog doba sa ove teritorije, koje sadre obilje raznovrsnih bronanih predmeta. Starija faza belegike grupe zasniva se na domaim tradicijama, posebno vatinskoj kulturi, sa ijom se kasnom fazom (Vatin III) esto poistovjeuje. Datiraju se krajem srednjeg i poetak kasnog bronanog doba. Faza Belegi II, koja pripada kasnom bronanom dobu, razvija se pod utjecajem Gava grupe, kao i kulture polja sa arama zapadne Slavonije. Belogradac selo u blizini Varne, u kome se nalazi nekropola sa tumulima kasnog bronanog i starijeg eljeznog doba. U tumulima iz bronanog doba pronaene su pravokutne rake, sa skeletima koji pokazuju da su pokojnici sahranjivani u zgrenom poloaju u pravcu zapad istok ili istok . zapad i da su kadakad posipani okerom.

Beloti Bela Crkva grupa kulturna grupa iz bronanog doba u zapadnoj Srbiji, ija je rana faza definirana na osnovu arheolokih nalaza sa lokaliteta umar u Belotiu i BanderaCerik u Beloj Crkvi, kod Krupnja. Okarakterizirana je grobovima pod humkama, u kojima su naeni ostaci spaljenih pokojnika ili skeleti u opruenom i zgrenom poloaju. Od pokretnog materijala javlja se preteno keramika, ponekad ornamentirana, koja se sastoji od zdjela sa zadebljanim obodom, trbuastih sudova sa visokim cilindrinim vratom i jednom ili dvije drke, i plitkih olja sa razvuenim obodom. Grupa je slina istovremenim pojavama u susjedstvu, naroito na livoj obali Drine u Bosni (Paine. Roevii, Bratunac, oare), kao i na Glasincu. U srednje bronano doba osnovne odlike ove kulturne grupe se ne mjenjaju, ali se opaa povezanost sa vatinskom kulturom, na osnovu ega je M. Garaanin izdvojio zapadnosrpsku varijantu vatinske grupe. Glavni lokaliteti iz ovog razdoblja su Beloti i Bela Crkva, Vranjani kod Uike Poege i Gua i Luani u Dragaevu. Paralele se mogu nai i na lokalitetima na livoj obali Drine, oko Zvornika. I dalje se javljaju grobovi spaljenih i inhumiranih pokojnika pod humkama. Izraivane su keramike posude otre profilacije, s naglaenim trbuhom i dvije drke s dugmetastim ili volutastim zadebljenjima na gornjem dijelu, ukraene paralelnim vertikalnim i horizontalnim linijama, ali su omiljeni i raniji trbuasti oblici sa cilindrinim vratom. Od metalnih predmeta koriene su velike ikrasne igle sa ploastom glavom i trnom ili peastom glavom, katkad due od 1m, koje su moda sluile kao znak dostojanstva pokojnika ili je njima prilikom sahrane privrena tkanina kojom je pokojnik omotavan. U kasno bronano doba, sudei po istraivanjima tumula u Alugama, u Tolisavcu, pokojnici su spaljivani i sahranjivani pod tumulima. Posude upotrebljene kao urne imaju oblik velikih trbuastih zdjela, s vratom rairenog oboda i dvije manje drke, po emu su sline keramici kulture polaj sa arama sa SZ Balkanu. Na vezu sa tom kulturom ukazuju i bronani nalazi iz tumula u Konjui kod Oseine, otkriveni 1869. god., koji su datirani u kasno bronano doba (Ha A1) ma, kelt, dijadema, torkvensi i fibule. Bezdanjaa Peina u Lici, desetak kilometara istono od Prozora, u kojoj su 1964. god. otkriveni prapovijesni grobovi, koje je naredne godine istraivala R.Dreksler-Bii. Pokojnici su polagali pored zidova peinskih kanala, u prirodnim udubljenjima i ostavljani nepokrieni. Bilo je pojedinanih, dvojnih i grupnih grobova, a ukupno je sahranjeno oko 200 individua. Na osnovu grobnih priloga, prije svega keramike, grobovi su datirani u razvijeno i kasno bronano doba ( Br C Ha A1, izmeu 1400 i 1200). Brnjika grupa kulturna grupa kasnog bronanog doba, rasprostranjena u junoj Srbiji, Sandaku i na Kosovu. Glavna nalazita su nekrople U Donjoj Brnjici i Gratici kod Pritine, Donjoj Toponici i Gornjoj Straavi kod Prokuplja, Dojeviima i Glogovniku na Peetru. Ovoj grupi pripada i nekropola na lokalitetu Kluka Hipodrom u Skoplju. O naseljima nema mnogo podataka; u Gornjoj Straavi utvreno je postojanje poluzeminica. Pokojnici su spaljivani, a njihovi ostaci polagani u urne i pokrivani zdjelom. Grobovi mogu biti pojedinani ili grupni. Urne su zatiene kamenom ploom i smjetene u toloidne konstrukcije od pravilno poreenih oblutaka i kamenih ploa. Na pojedinim nekropolama urne su ograene kamenim vijencem. Glavni keramiki oblici su bikonine urne sa rairenim obodom i dvije ili etiri vertikalne drke, katkad ukraene koninim dodacima, i duboke profilirane zdjele sa horizontalnim ili visokim vertikalnim drkama, takoer sa koninim ukrasima. Posude nisu ornamentirane. Od metalnih predmeta, u grobovima su nalaene bronane ukrasne igle sa iljastim kupastim vrhovima, igle sa uvijenom glavom od ice ili lima, igle sa naoarastom glavom, dugmad i strelice od lima. Brnjika grupaje datirana u kasno bronano doba i poetak eljeznog doba.

aka selo u Slovakoj u kome je 1950./1951. god. istraen veliki tumul (prenik 52 m, visina 5 m) sa centralnim grobom, koji je ranije opljakan. U perifernom dijelu tumula otkrivena je velika jama (grob II), u kojoj je sahranjen plemenski poglavica sa raznovrsnim bronanim predmetima, keramiim posudama i bronanim pancirom. Na osnovu priloga iz ovog groba definirana je aka kultura, koja oznaava poetak kasnog bronanog doba u JZ Slovakoj i sjevernoj Maarskoj. Za ovu kulturu karakteristine su bikonine urne lijevkastog vrata, jedouhi lonii i zdjele s drkama ukraenim irokim horizontalnim ili ukoenim kanelurama. atalka grupa kultrna grupa koja obiljeava kraj bronanog i poetak eljeznog doba na teritoriju JI Bugarske. Definirana je na osnovu keramikih posuda otkrivenih na eponimnom lokalitetu, nedaleko od Satre Zagore: manjih olja, katkad ukoeno zasjeenog oboda, ukraenih urezanim motivima (cik cak trake, trouglovi, paralelne linije, rombovi, kruii) ili kanelurama. Kratkotrajan razvoj ove grupe, koja se genetski nadovezuje na loklanu kulturu kasnog bronanog doba erkovna grupe, vezuje se za 11. stoljee. erkovna grupa kulturna grupa kasnog bronanog doba, definirana 1970. god. na osnovu keramikih posuda, vjerovatno zavjetnih darova, naenih u bunarima, u Plovdivu i erkovni (Bugarska) i na nekropoli kod Zimnie (Rumunjska). Rasprostranjena je u sredinjem i sjevernim oblastima Bigarske, kao i u junoj Munteniji, a datirana je izmeu 1250. i 1050. god. O naseljma ove grupe nita se odreeno ne zna. Na nekropoli u Zimnii pokojnici su sahranjeni u zgrenom poloaju, a pokraj njih je stavljen samo po jedan keramiki loni. U dva tumula kod Pazardika otkriveni su, meutim grobovi spaljenih pokojnika sa konstrukcijom od makena. Karakteristini oblici keramike su lonci sa koninim ili cilindrinim vratom i profiliranim obodom, trbuasti ili profilirani lonii sa zakoenim otvorom i jednom vertikalonom drkom, dvouhi lonii sa kratkim koninim vratom, amfore i duboke zdjele na profiliranoj stopi. Povrine posuda su sive boje i bez ukrasa, a samo su dvouhi lonii katkad na trbuhu ukraeni urezanim krugovima i rombovima. Dalj prapovijesna nekropola u istonoj Slavoniji, na kojoj je sahranjivanje obavljano od kasnog bronanog doba (HaB) do latena (10. do poetka 4.st.). Otkrivena ja krajem XIX. Stoljea kada je znatan broj grobova uniten poljoprivrednim radovima. Podaci o grobnim cjelinama sa iskopavanja obavljenih izmeu 1909. i 1911. god. nisu sauvani, pa su mnoge keramike posude (amfore, zdjele, pehari) i metalni predmeti (igle, fibule, narukvice) datirani su na osnovu tipolokih karakteristika. Osim grobova sa ostacima spaljenih pokojnika, nekropola je sadravala i grobove sa inhumiranim pokojnicima, datirane u HaB2 HaC, u kojima su kao grobni prilozi naeni tzv. Trakokimerski bronani dijelovi konjske opreme (psalije, vale, kruasta dugmad). Nekropola propada kulturi polja sa arama. Daljska grupa Donja Brnjica -

Kultura grobnih humki ime za vie kulturnih grupa koje su u srednjoj Europi tokom srednje bronce bile rasprostranjene od Rajne do Karpata. Iako se ove grupe meusobno razlikuju, zajedniko im je podizanje humki nad grobovima, kao i istovjetnost pojedinih bronanih predmeta. Kultura grobnih humki irila se od zapada ka istoku, zahvaajui i periferne dijelove nae zemlje, prije svega sjevernu Baku. Neki oblici karakteristini za ovu kulturu pojavljuju se u Banatu, Srijemu i zapadnoj Srbiji. Glavna nalazita kulture grobnih humki u naoj zemlji su nekropole u Velebitu kod Sente i Hajdukovu kod Subotice, grob iz Donje Saponje kod Sombora i ostava iz Vajske. O naseljima senezna mnogo. Na nekropolama su zastupljena oba rituala: polaganje pokojnika u zemlju i spaljivanje. Podizanje humke nad grobovima u severnoj Bakoj nije konstantovano, to nije rijedak sluaj u perifernim oblastima ove kulture. Karakteristini keramiki oblici su trbuaste niske urne sa kratkim vratom i rairenim obodom. Na naglaenom trbuhu su modelirane male horizontalno buene drke i bradavice. Izraivali su i trbuaste sudove sa dvije male drke na ramenu, sa niskom i visokom koninom nogom, i pehari na nozi sa dvije drke. U upotrebi su bronani maevi sa kratkim jezikom, bodei sa punolivenom drkom, bojne sikire, spiralno uvijene narukvice, dugake igle sa peatastom glavom i naoarasti i srcoliki privesci. Kopirati od strane 538 do 551. Ljubljansko Barje zajedniki naziv za sojeniarska naselja razliite kulturne i kronoloke pripadnosti. Nalaze se izmeu Ljubljane i Vrhnike, u kotlini sa dubokim movarama nasatlim nakon povlaenja nekadanjog jezera. Izmeu 1875. i 1877. god. K. Deman u blizini sela Studenac (danas Ig) ustanovio je postojanje pet naselja, a tri od njih (na Kepjama, pored Partovskog kanala, na Partima) delimino istraivao. Na osnovu skromnih Demanovih podataka nije bilo moguno utvrditi toan poloaj istraenih naselja, sa kog lokaliteta potie arheoloki materijal, kao ni da li su se sojenice nalazile u vodi, an obali nekadanjog jezera ili na movarnom zemljitu. Za Demanove nalaze Mengin predloio je 1931. god. naziv kultura Ljubljanskog barja, odnosno ljublanska kultura, dok je P. Koroec 1959. god., na osnovu tipolokih odlika keramikih posuda, izdvojila dvije faze Ig I ( prva faza slavonske, odnosno vuedolske kulture) i Ig II (poetak bronanog doba, odnosno mlaa faza Vuedola). Po S. Dimitrijeviu faza Ig I je jedan od regionalnih tipova (slovenski) pozne faze vuedolske kulture, a faza Ig II, pripadaljubljanskoj kulturi. Sistematska istraivanja Ljubljanskog Barja nastavljena su poslije WW II, Utvreno je da najstarije naselje na ovom podruju ( Resnikov prekop) pripada najmlaoj fazi Lenelske k., a vei broj naselja sadri materijal lasinjske ( Resnikov prekop, Maharski prekop, Blatna Brezovica, Veliko Mostie, Notranje Gorice), vuedolske (Parte, Notranje Gorice, Kamnik) i ljubljanske k. ( Preserje). Mokrin selo nedaleko od Kikinde, cijoj se istocnoj periferiji nalazi velika nekropola iz ranog broncanog doba, koju je izmedju 1985. i 1969. god. istraio M. Giri. Otkriveno je 312 grobova. U pravokutnim ili elipsoidnim rakama, orijentiranim u pravcu sjever jug, pokojnici su polagani u zgrenom poloaju, i to mukarci na livoj, a ene na desnom boku, licem okrenuti ka istoku. Sahrane su obavljane pojedinano u nekoliko sluajeva u grobu je naeno dva ili tri skeleta. Pet grobova sadralo je ostatke spaljenih pokojnika u keramikim urnama, dok su etiri groba objanjena kao kenotafi. Grobovi su svrstani u redove, pravca S SZ i J JI. Pokojnici su sahranjeni s nakitom, a uz njih su, kao prilozi, redovno stavljane keramike posude, mahom dvouhi krazi i bikonine zdjele, kao i razne vrste oruja od kamena, bakra i bronce, tipini za kulturu ranog bronanog doba Banata. Antropoloki ostaci ukazuju na

nekoliko tipova, meu kojima preovlauje nordijski tip. Na veem broju lobanja vidljivi su tragovi trepanacije. Monteoru kultura kultura bronanog doba u sjevernoj Munteniji i jugozapadnoj Moldaviji. U njenom ravoju uoavaju se tri faze. Tokom prve dvije faze kultura je u punom procvatu. Naselja, podizana na uzviicama, sastojala su se od koliba u kojima je otkrivena velika koliina keramikih posuda. U blizini naselja nalazile su se prostrane nekropole. Pokojnici su sahranjivani u zgrenom poloaju, katkad grupno, u kamenim konstrukcijama, a kraj njih su stavljeni raznovrsni prilozi. Tokom tree faze graene su kue sa kamenim temeljima od kamena, naselja zahvaaju manje povrine, a oko njih se prokopavaju zatitni rovovi. Grobovi iz ove faze sadre skromne priloge. Na pojedinim nekropolama javljaju se i grobovi spaljenih pokojnika, mahom djece. Keramika proizvodnja bila je razvijena tokom svih faza; izraivane su posude lijevkastog vrata i zailjenog dna, askosi, krazi, kao i dvouhi i jednouhi pehari. Posude su ukraavane urezanim girlandama, koncentrinim krugovima, cik- cak linijama ili pliim i dubljim kanelurama. Od glaanog kamena su pravljene sekire i buzdovani, od sileksa vrhovi za strele i noevi, od bronce sekire sa otvorom za dralje, a od zlata, jantara i fajansa nakit (sljepooniarke, perle). Monteoru kultura razvijala se od kraja ranog do poetka kasnog bronanog doba. Morika kultura kultura bronanog doba u sjevernom Banatu, sa centrima u donjem toku Moria, definirana prvenstveno na osnovu arheolokih nalaza sa nekoliko velikih nekropola ( Mokrin, Ostojievo, Pitvaro, Sereg). Ranije je nazivana perijamoka ili mokrinska kultura. Naselja su podizana uz rene tokove, na lesnim gredama, a dugotrajni ivot u njima uinio je da imaju izgled tela, tj. da se formira kulturni sloj sa veim brojem stambenih horizonata. Kue od pletera i lepa, pravougaonih osnova, graene su jedna uz drugu, a izmeu njih su ostavljeni uski prolazi. Otkrivene su i vee elipsoidne jame, moda ostaci poluukopanih koliba. Istraeno je desetak nekropola sa ravnim grobovima, u kojima su naeni skeleti u zgrenom poloaju, esto s bogatim prilozima. Na nekropolama iz rane faze sporadino su nalaeni grobovi spaljenih pokojnika, a na nekropolima iz kasne faze dokumentirani su pokopi djece u velikim keramikim posudama. U svim fazama izraivane su posude od preiene i dobro peene gline, u tonovima od sive i crne do crvene boje. Najei oblici su jednouhi i dvouhi krazi zaobljenog dna i visokog izvijenog vrata, bikonine zdijele razgrnutog oboda s jednom drkom ili veim brojem kratkih vertikalnih drki i male bikonine amfore s koninim poklopcem. Dekoracija je skromna i svodi se na plastina rebra i paralelne horizontalne ili vertikalne ureze. U naseljima i grobovima nalaeni su sekire sa otvorom za dralje, bakrene sekire i trougaoni bodei, kao i bakarna dlijeta i ila. Nakit je izraivan od bakra i bronce: dijademe, masivni torkvensi, kiparske igle, naoarasti privjesci i kalotasta dugmad. Bio je omiljan i zlatni nakit: sljepooniarke, naunice, vitiarke i velike elipsoidne ploe ukraene punktiranjem, za koje se pretpostavlja da su svetenike ili vladarske oznake. Morika kultura formirana je u drugoj fazi ranog bronanog doba, u punom procvatu je bila poetkom srednjeg bronanog doba, a konano se ugasila krajem tog razdoblja. U njenom razvoju, od oko 1850. do 1450. god., uoavaju se tri faze, od kojih je prva, nazvana Pitvaro, okarakterizirana inhumiranjem i spaljivanjem pokojnika. Za drugu fazu karakteristino je obilje bakarnih i bronanih predmeta, a za treu ope osiromaenje kulture i pojava keramikih posuda sa mjeseasto oblikovanim drkama ( ansa lunata), kakve su otkrivene na nekropolama Desk A, Ostojievo i Sereg.

Narev kultura kultura ranog bronanog doba koja se razvijala na podruju izmeu srednjeg Potisja i Dunava. Nazvana je po naselju koje je u Narevu kod Solnoka 1926. i 1928. god. istraio F. Tompa. Naselja, podignuta na obalama Tise i Dunava, imaju izgled tela i zahvaaju povrinu izmeu 0.5 i 4.5 ha ( Toszeg). Kue, pravougaonih osnova, graene su od pletera i lijepa, a sastoje se od dvije prostorije u kojima se nalaze banci i ognjita. Podizana su i kratkotrajna naselja s poluukopanim kolibama i jamama, koja su vjerojatno bila sezonskog karaktera. U blizini naselja nalazile su se nekropole. Pokojnici su spaljivani, a njihovi ostaci su polagani neposredno u grobne jame ili u keramike urne. Sporadino se javljaju i grobovi sa skeletima u zgrenom poloaju. Na nekropolama iz kasnijih faza otkrivene su najee urne, i to uglavnom ukopane u redove. U naseljima i na nekropolama naena je velika koliina keramikih posuda, preteno dobre fakture, uglaanih povrina i tamnih boja. Omiljeni oblici su jednouhi krazi, olje, zdijele, lonci i amfore. Posude su mahom ukraavane urezanim cik cak linijama, eljastim motivima ili plastinim rebrima. Na posudama iz mlae etape prikazane su katkad stilizirane figure i simboliki znaci, rasporeeni u frizove ili metope. Osim keramike, u naseljima i grobovima nalaeni su nakit ( privjesci i igle od kosti, perle od fajansa, kosti, koljki i ivotinjskih zuba), orue od kamena, kosti i roga ( ugalane sekire i ekii), kao i izuzetno mali broj bakarnih predmeta. ( trougaoni bodei, igle). Narev kultura nastala je na podruju Mako kulture pod utjecajem kulture zvonolikih pehara. U punom procvatu bila je izmeu 1800. - 1700. godine. Noua kultura kultura kasnog bronanog doba u Moldaviji, sjevernoj Munteniji i Transilvaniji. Okarakterizirana je naseljima u kojima je, osim keramikih posuda, otkrivena velika koliina kostiju domaih ivotinja. Njeni nosioci bili su vjerovatno polunomadi, moda pridolice iz istonih stepskih podruja. Pokojnike su sahranjivali u rakama, a samo izuzetno i spaljivali. Keramika proizvodnja svodila se na izradu velikih lonaca s plastinim rebrom ispod oboda ili nizom perforiranih rupica i dvouhih lonia ije se vertikalne drke esto zavravaju dugmetastim ukrasima. Kotana industrija je bila veoma razvijena; osima vrhova strila, izraivani su neka vrsta srpova od ivotinjskih vilica i nazubljeni predmeti od govee, svinjske ili konjske lopatice. Periodizacija Noua kulture na dvije ili tri faze nije uvjerljiva, ali je izvjesno da se razvijala od sredine 14. stoljea do kraja 12. stoljea. Njirseg kultura kultura ranog bronanog doba u SI maarskoj, koju je 1981. god. definirao N. Kalic. Naselja su podizana na niskim breuljcima, a sastoje se uglavnom od koliba ili kua pravougaonih osnova, graenih od pletera i blata. Pokojnici su spaljivani, a njihovi ostaci su sahranjivani u velikim keramikim loncima. Glavno obiljeje ovoj kulturi daju keramiki proizvodi: posude od odbro proiene gline, peene u tonovima crne i sive boje, rijee svijetlo smee ili crvene, esto dobro ugalaanih povrina.Od oblika su najomiljeniji krazi i zdjele sa kratkom vertikalnom drkom, mahom ukraeni urezanim, brazdastim ili duboreznim geometrijskim motivima, rasporeenim u vertikalne ili horizontalne frizove, katkad inkrustirani. Izraivane su trapezaste sekire od uglaanog kamena i noevi od sileksa i opsidijana. Privreda se zasnivala na stoarstvu, lovu i ribolovu. Krajem ranog bronanog doba, Njirseg kultura ustupa mjesto Hatvan kulturi.

Otomani kultura jedna od najizrazitijih kultura bronanog doba u panonsko karpatskom prostoru, rasprostranjena u gronjem Potisju, istonoj Slavoniji i zapadnoj Transilvaniji. Maarski arheolozi je nazivaju Fizeabonj ulavarand kultura. Naselja imaju izgled tela ili su podizana na prirodnim uzviicama koje su dobro branjene rovovima ili nasipima. Pokojnici su sahranjivani preteno u zgrenom poloaju, i to mukarci na desnom, a ene na livom boku, ali uvijek licem okrenuti u istom smjeru, u ranoj fazi ka jugu, a kasnije ka istoku. Na nekropolama je otkriven i manji broj grobova spaljenih pokojnika, i to sa urnom ili bez nje. Prema keramikim izraevinama (zdijele i lonii sa niskim vertikalnim drkama, sa roastim ukrasima i irokim kanelurama, esto i spiralnom dekoracijom), Otomani kultura je podjeljena na tri faze, od kojih se prva vezuje za rano, druga za srednje, a trea za pozno bronano doba. Iz naselja i nekropola potiu raznovrsni predmeti od bronce i zlata, a i vei broj ostava metalnih predmeta vezuje se za ovu kulturu. Meu orujem este su sekire sa otvorom za dralje i bogato ukraeni maevi sa punom drkom, a meu nakitom ukrasne diskoidne ploice, tutuli, slijepooniarke, narukvice i perle. Od kosti i roga izraivani su dijelovi konjske opreme, matovito oblikovani i bogato dekorirani razliitim geometrijskim motivima. Peika mesto u blizini Arada, u kome se, pokraj Moria, nalazi elipsoidni tell koji je sistematski istraivan od 1898. god. Kulturni sloj, debljine oko 4 m, sadri arheoloke nalaze koji pkazuju da je ovo mesto bilo nastanjivano u vie mahova poevi od mlaeg neolitika do Bizanta. U osnovi tela naeni su oskudni ostaci potiske kulture. Najznaajniji su nalazi iz ranog bronanog doba, koji su zastupljeni u 16 stambenih horizonata, a na osnovu kojih je utvren razvoj osobene kulture u dolini Moria i susednih oblastima. Osim keramikih posuda, a naroito karakteristinih dvouhih lonia suenog vrata i loptastog trbuha, proizvoeni su raznovrsni predmeti od kosti, jantarskih perli i kameni kalupi za izlivanje bronanih predmeta ( sikire, bodei, vrhovi koplja, igle). Veoma su raznovrsni nalazi iz mlaeg eljeznog doba...bla...bla... Peskijera mjesto na jezeru Garda, gdje je u naseljima na obali naeno mnotvo bronanih predmeta, ali bez preciznijih podataka. Najznaajniji nalazi potiu sa lokaliteta Bokatura del Minio: fibule u obliku violinskog gudala, privjesci, brijai, srpovi, krilaste sikire, igle, bodei, noevi. Neki oblici su dobili naziv po nalazitu Peskijera fibule, Peskijera bodei. Ovi bronani predmeti su datirani u poetak kasnog bronanog doba (Br D) Pitvaro selo nedaleko od Segedina, na ijoj je periferiji istraena nekropola iz ranog b.d. U 43 groba naeni su skeleti u zgrenom poloaju, s prilozima karakteristinim za ranu fazu morike kulture. Polada kultura kultura ranog bronanog doba koja se krajem 3. tisuljea i u prvim stoljeima 2. tisuljea razvijala u sjevernoj Italiji. Definirana je 1939. god. na osnovu arheolokih nalaza sa istoimenog lokaliteta nedaleko od Verone. Okarakterizirana je sojenicama s kulturnim slojem u kome su, zahvaljujui vodi i mulju, ostali dobro ouvani i objekti organske materije ( drveni amci i tokovi, lanene tkanine). Pokojnici su inhumirani, a u jednom zaklonu pod stenom dokumentirano je sekundarno ukapanje. Privreivanje se zasnivalo na zemljoradnji, sakupljanju plodova i lovu. Keramike posude su mahom grube fakture i jednostavnih oblika ( cilindrini i krukoliki lonii s jednom ili dvije drke ispod

oboda, duboki lonci), a ukraavane su katkad urezanim ili punktiranim geometrijskim motivima. Izraivane su sileksne strelice sa trnom ili bez trna za usaivanje, uglaane kamene sikire, kao i raznovrsne alatke od roga i kosti. Korieni su i kratki bronani bodei i sikire s povijenim bonim stranama.