1

VERSIONI I KONSOLIDUAR

I TRAKTATIT T BASHKIMIT EUROPIAN TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN KARTA E T DREJTAVE THEMELORE E BASHKIMIT EUROPIAN
* * * DHE

Botim i: Ministris s Integrimit Europian Ky botim u mbshtet nga: Projekti: Support to the Albanian Ministry of European Integration (SMEI II). Ky projekt financohet nga Bashkimi Europian (IPA 2008) dhe Qeveria Gjermane dhe zbatohet nga Deutsche Gesellschaft fr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH. Prgatiti pr shtyp: Blerina Raa Prktheu: Ilir Bai Mira Zgjani Rudina Vuksani Nervaj Rishikimi ligjor: Prof. Dr Xhezair Zaganjori Prof. Dr Arta Mandro Dr Kathleen Imholz Rishikimi gjuhsor: Gazmend Krasniqi Denata Mesi Ky botim sht mundsuar me mbshtetjen e Bashkimit Europian dhe Qeveris Gjermane. Prmbajtja e ktij botimi sht prgjegjsi e vetme e projektit Support to the Albanian Ministry of European Integration (SMEI II) dhe n asnj mnyre nuk mund t interpretohet si opinion i Bashkimit Europian. This publication has been produced with the assistance of the European Union and the German Government. The contents of this publication are the sole responsibility of the project Support to the Albanian Ministry of European Integration (SMEI II) and can in no way be taken to reflect the views of the European Union.

SHNIM PR LEXUESIN
Ky botim prmban versionet e konsoliduara t Traktatit t Bashkimit Europian dhe t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, s bashku me shtojcat dhe protokollet respektive, pas shtesave dhe ndryshimeve q u jan br atyre nga Traktati i Lisbons, i cili u nnshkrua m 13 dhjetor 2007 n Lisbon dhe hyri n fuqi m 1 dhjetor 2009. Botimi gjithashtu prmban deklaratat bashklidhur Aktit Final t Konferencs Ndrqeveritare q miratoi Traktatin e Lisbons. Ky botim prmban edhe Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian, e cila sht shpallur n Strasburg, m 12 dhjetor 2007 nga Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni (GZ C 303, 14.12.2007, fq. 1). Ky tekst prsrit dhe prshtat Kartn e shpallur m 7 dhjetor 2000, duke e zvendsuar at q prej dats 1 dhjetor 2009, dat e hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons. N baz t nenit 6(1) nnparagrafi i par, t Traktatit t Bashkimit Europian, Karta e shpallur n 2007 ka t njjtn fuqi ligjore ashtu si edhe Traktatet. Ky tekst nxirret me qllim dokumentar dhe nuk i ngarkon me prgjegjsi institucionet e Bashkimit Europian.

HYRJE

Traktati i Lisbons shnon nj hap t rndsishm t rrugs s Bashkimit Europian drejt konsolidimit t mtjeshm t vlerave t prbashkta mbi t cilat sht krijuar ai. Pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons m 1 dhjetor 2009, reformimi dhe modernizimi i institucioneve europiane bn t mundur promovimin e plot t objektivave t BE-s n shrbim t qytetarve dhe shteteve antare si dhe konsolidon urn lidhse mes qytetarve dhe projektit europian, t nisur n fillim t vitev 50 drejt pajtimit dhe unifikimit t kontinentit europian. Nprmjet riprtritjes s vendimmarrjes n institucionet europiane, ky Traktat prforcon kapacitetin e Bashkimit pr nj funksionim sa m efient dhe demokratik n nj bashksi prej 27 vendsh antare. Ardhja n shqip e versionit t konsoliduar t Traktatit t Bashkimit Europian, Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, si dhe prgatitja e terminologjis prkatse n shqip, prbn nj hap t rndsishm dhe nj burim parsor n mbshtetje t administrats shqiptare n procesin e prafrimit t legjislacioint shqiptar me at europian. Prvec ksaj, ky botim sht nj burim informacioni i rndsishm pr publikun e interesuar mbi bazn ligjore dhe funksionimin e Bashkimit Europian, vlerat, ovjektivat, parimet dhe politikat e tij. Ky botim sht fryt i nj pune profesionale t bashkpunimit ndrmjet stafit t Drejtoris s Prkthimit t Legjislacionit Europiann Ministrin e Integrimit Europian, stafit t Projektit SMEI II si dhe grupit t prkthyesve dhe rishikuesve q u prfshin n kt nism. Prkthimi dhe botimi i Traktateve t Bashkimit Europian n shqip u b i mundur n kuadr t Projektit Support to the Albanian Ministry of European Integration SMEI II, i cili bashkfinancohet nga Bashkimi Europian (IPA 2008) dhe Qeveria Gjermane dhe zbatohet nga Deutsche Gesellschaft fr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, nn kujdesin e veant t Jan Reckmann, Drejtor i Projektit.

PRMBAJTJA

TRAKTATI I BASHKIMIT EUROPIAN .................................................................................17 PREAMBULA ...............................................................................................................................18 TITULLI I TITULLI II TITULLI III TITULLI IV TITULLI V DISPOZITA T PRBASHKTA ................................................................19 DISPOZITAT PR PARIMET DEMOKRATIKE .........................................23 DISPOZITA PR INSTITUCIONET ............................................................25 DISPOZITA PR BASHKPUNIMIN E PRFORCUAR ............................30 DISPOZITA T PRGJITHSHME PR VEPRIMIN E JASHTM T BASHKIMIT DHE DISPOZITA T VEANTA PR POLITIKN E PRBASHKT T JASHTME DHE T SIGURIMIT .................................31

Kreu 1 Dispozita t prgjithshme pr veprimin e jashtm t Bashkimit ...............31 Kreu 2 Dispozita t veanta pr politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit .........33 Seksioni 1 Seksioni 2 TITULLI VI Dispozita t prbashkta ...............................................................33 Dispozita pr politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit .......40

DISPOZITA T FUNDIT ...............................................................................44

TRAKTATI PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN ........................................49 PREAMBULA ...............................................................................................................................50 PJESA E PAR PARIMET ........................................................................................................51

TITULLI I KATEGORIT DHE FUSHAT E KOMPETENCS S BASHKIMIT ............................................................................................51 TITULLI II DISPOZITA ME ZBATIM T PRGJITHSHM ...................................54 PJESA E DYT MOSDISKRIMINIMI DHE QYTETARIA E BASHKIMIT ..........................56

PJESA E TRET POLITIKAT DHE VEPRIMET E BRENDSHME T BASHKIMIT ............59 TITULLI I TREGU I BRENDSHM .........................................................................59 TITULLI II LVIZJA E LIR E MALLRAVE ...........................................................60 Kreu 1 Kreu 2 Kreu 3 Bashkimi doganor ........................................................................60 Bashkpunimi doganor ................................................................61 Ndalimi i kufizimeve sasiore midis Shteteve Antare .................61

TITULLI III BUJQSIA DHE PESHKIMI ..................................................................62 TITULLI IV LVIZJA E LIR E PERSONAVE, SHRBIMEVE DHE KAPITALEVE ..........................................................................................66 Kreu 1 Kreu 2 Kreu 3 Kreu 4 Punonjsit ...................................................................................66 E drejta e vendosjes ....................................................................68 Shrbimet ....................................................................................70 Kapitali dhe pagesat ...................................................................72

TITULLI V ZONA E LIRIS, SIGURIS DHE DREJTSIS ..............................73 Kreu 1 Kreu 2 Kreu 3 Kreu 4 Kreu 5 Dispozita t prgjithshme ............................................................73 Politikat pr kontrollet kufitare, azilin dhe imigrimin .................76 Bashkpunimi gjyqsor n shtjet civile ...................................78 Bashkpunimi gjyqsor n shtjet penale .................................79 Bashkpunimi policor ..................................................................82

TITULLI VI TRANSPORTI ......................................................................................84 TITULLI VII RREGULLAT E PRBASHKTA PR KONKURRENCN, TATIMET DHE PRAFRIMIN E LEGJISLACIONIT .......................87 Kreu 1 Rregullat pr konkurrencn .........................................................87 Rregullat q zbatohen pr ndrmarrjet ...........................87 Ndihmat q japin Shtetet ................................................90

Seksioni 1 Seksioni 2

Kreu 2 Kreu 3

Dispozitat tatimore .......................................................................92 Prafrimi i legjislacionit ...............................................................93

TITULLI VIII POLITIKA EKONOMIKE DHE MONETARE ....................................95 Kreu 1 Kreu 2 Kreu 3 Kreu 4 Kreu 5 Politika ekonomike ......................................................................95 Politika monetare ........................................................................100 Dispozita institucionale ..............................................................103 Dispozita t veanta pr Shtetet Antare monedha e t cilave sht euro ...................................................104 Dispozita kalimtare ....................................................................105

TITULLI IX PUNSIMI ..........................................................................................108 TITULLI X POLITIKA SOCIALE .........................................................................110

TITULLI XI FONDI SOCIAL EUROPIAN ............................................................115 TITULLI XII ARSIMI, FORMIMI PROFESIONAL, RINIA DHE SPORTI ..........116 TITULLI XIII KULTURA ..........................................................................................118 TITULLI XIV SHNDETI PUBLIK ..........................................................................118 TITULLI XV MBROJTJA E KONSUMATORIT .....................................................120 TITULLI XVI RRJETET TRANS-EUROPIANE ......................................................120 TITULLI XVII INDUSTRIA .......................................................................................122 TITULLI XVIII KOHEZIONI EKONOMIK, SOCIAL DHE TERRITORIAL ............123 TITULLI XIX KRKIMI DHE ZHVILLIMI TEKNOLOGJIK DHE HAPSIRA ...........124 TITULLI XX MJEDISI .............................................................................................128 TITULLI XXI ENERGJETIKA ..................................................................................130 TITULLI XXII TURIZMI ............................................................................................130 TITULLI XXIII MBROJTJA CIVILE ...........................................................................131 TITULLI XXIV BASHKPUNIMI ADMINISTRATIV ...............................................131 PJESA E KATRT PJESA E PEST ASOCIIMI I VENDEVE DHE TERRITOREVE JASHT EUROPS .........132 VEPRIMI I JASHTM I BASHKIMIT ...................................................134

TITULLI 1 DISPOZITA T PRGJITHSHME PR VEPRIMIN E JASHTM T BASHKIMIT ......................................134 TITULLI II POLITIKA E PRBASHKT TREGTARE .......................................134 TITULLI III BASHKPUNIMI ME VENDET E TRETA DHE NDIHMA HUMANITARE .................................................................136 Kreu 1 Kreu 2 Kreu 3 Bashkpunimi pr zhvillim ........................................................136 Bashkpunimi ekonomik, financiar dhe teknik me vendet e treta ...........137 Ndihma humanitare ....................................................................138

TITULLI IV MASAT KUFIZUESE .........................................................................138 TITULLI V MARRVESHJET NDRKOMBTARE .........................................139 TITULLI VI MARRDHNIET E BASHKIMIT ME ORGANIZATAT NDRKOMBTARE DHE VENDET E TRETA DHE DELEGACIONET E BASHKIMIT ....................................................142 TITULLI VII KLAUZOLA E SOLIDARITETIT ......................................................142 PJESA E GJASHT DISPOZITA INSTITUCIONALE DHE FINANCIARE ..........................143

10

TITULLI I DISPOZITA INSTITUCIONALE .......................................................143 Kreu 1 Institucionet ................................................................................143 Parlamenti Europian .....................................................143 Kshilli Europian ..........................................................147 Kshilli .........................................................................147 Komisioni .....................................................................149 Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ..................151 Banka Qendrore Europiane ..........................................160 Gjykata e Audituesve ...................................................162

Seksioni 1 Seksioni 2 Seksioni 3 Seksioni 4 Seksioni 5 Seksioni 6 Seksioni 7

Kreu 2

Aktet juridike t Bashkimit, procedurat e miratimit dhe dispozita t tjera .........................................................................164 Aktet juridike t Bashkimit ..........................................164 Procedura pr miratimin e akteve dhe dispozitave t tjera ........166

Seksioni 1 Seksioni 2

Kreu 3

Organet kshillimore t Bashkimit ............................................170 Komiteti Ekonomik dhe Social ....................................170 Komiteti i Rajoneve ......................................................171

Seksioni 1 Seksioni 2

Kreu 4

Banka Europiane e Investimeve .................................................172

TITULLI II DISPOZITA FINANCIARE ................................................................173 Kreu 1 Kreu 2 Kreu 3 Kreu 4 Kreu 5 Kreu 6 Burimet e veta t Bashkimit .......................................................174 Kuadri financiar shumvjear ....................................................174 Buxheti vjetor i Bashkimit .........................................................175 Zbatimi i buxhetit dhe aprovimi i realizimit ..............................178 Dispozita t prbashkta ............................................................179 Lufta kundr krimit ekonomik ...................................................180

TITULLI III BASHKPUNIMI I PRFORCUAR .................................................181 PJESA E SHTAT DISPOZITA T PRGJITHSHME DHE T FUNDIT ...........................184

PROTOKOLLET .......................................................................................................................191 Protokolli (nr. 1) Protokolli (nr. 2) pr rolin e parlamenteve kombtare n Bashkimin Europian .................192 pr zbatimin e parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit ...................195

11

Protokolli (nr. 3) Protokolli (nr. 4) Protokolli (nr. 5) Protokolli (nr. 6) Protokolli (nr. 7)

pr statutin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian ..................198 pr statutin e sistemit europian t bankave qendrore dhe t Banks Qendrore Europiane .............................................................219 pr statutin e Banks Europiane t Investimeve ...............................239 pr vendndodhjen e selive t institucioneve dhe disa organizmave, zyrave, agjencive dhe departamenteve t Bashkimit Europian ...........252 pr privilegjet dhe imunitetet e Bashkimit Europian .......................253

Protokolli (nr. 8) n lidhje me neni 6 pika 2 t Traktatit pr Bashkimin Europian pr aderimin e Bashkimit Europian n Konventn Europiane pr mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut .................260 Protokolli (nr. 9) pr vendimin e kshillit n lidhje me zbatimin e nenit 16 pika 4 t traktatit pr bashkimin europian dhe nenin 238 pika 2 t traktatit pr funksionimin e bashkimit europian ndrmjet 1 nntorit 2014 dhe 31 marsit 2017 nga njra an dhe q nga 1 prilli 2017 nga ana tjetr ..........261 pr bashkpunimin e prhershm t strukturuar krijuar me nenin 42 t Traktatit pr Bashkimin Europian .................................262 pr nenin 42 t Traktatit pr Bashkimin Europian ...........................265 pr procedurn e deficitit t teprt ...................................................266 pr kriteret e konvergjencs .............................................................267 pr Euro Grupin ...............................................................................269 pr disa dispozita n lidhje me Mbretrin e Bashkuar t Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut .......................................270 pr disa dispozita n lidhje me Danimarkn ....................................272 pr Danimarkn ................................................................................273 pr Francn .......................................................................................274 pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian ..........................................................275 pr zbatimin e disa aspekteve t nenit 26 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian n Mbretrin e Bashkuar dhe n Irland .............................................278 pr qndrimin e Mbretris s Bashkuar dhe Irlands n lidhje me zonn e liris, siguris dhe drejtsis ..........................280 pr qndrimin e Danimarks ............................................................283 pr marrdhniet e jashtme t shteteve antare n lidhje me kalimin e kufijve t jashtm .......................................................289 pr azilin pr shtetasit e vendeve antare t Bashkimit Europian ..............290

Protokolli (nr. 10) Protokolli (nr. 11) Protokolli (nr. 12) Protokolli (nr. 13) Protokolli (nr. 14) Protokolli (nr. 15) Protokolli (nr. 16) Protokolli (nr. 17) Protokolli (nr. 18) Protokolli (nr. 19) Protokolli (nr. 20)

Protokolli (nr. 21) Protokolli (nr. 22) Protokolli (nr. 23) Protokolli (nr. 24)

12

Protokolli (nr. 25) Protokolli (nr. 26) Protokolli (nr. 27) Protokolli (nr. 28) Protokolli (nr. 29) Protokolli (nr. 30) Protokolli (nr. 31) Protokolli (nr. 32) Protokolli (nr. 33) Protokolli (nr. 34) Protokolli (nr. 35) Protokolli (nr. 36) Protokolli (nr. 37)

pr ushtrimin e kompetencave t prbashkta .................................292 pr shrbimet me interes t prgjithshm .........................................293 pr tregun e brendshm dhe konkurrencn ......................................294 pr kohezionin ekonomik, social dhe territorial ...............................295 pr sistemin e transmetimit publik n shtetet antare .......................297 pr zbatimin e Karts s t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian n Poloni dhe n Mbretrin e Bashkuar ................298 n lidhje me importin n Bashkimin Europian t produkteve t nafts s rafinuar n Antilet Holandeze ........................................300 pr blerjen e pronave n Danimark .................................................303 n lidhje me nenin 157 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian .......................................................................304 pr masa t veanta pr Groenlandn ...............................................305 pr nenin 40.3.3 t kushtetuts s Irlands .......................................306 pr dispozitat kalimtare ....................................................................307 pr pasojat financiare t mbarimit t Traktatit t KEQ-s dhe pr Fondin e Krkimeve pr Qymyrgurin dhe elikun .................313

SHTOJCA ...................................................................................................................................315 SHTOJCA I SHTOJCA II LISTA E PRMENDUR N NENIN 38 T TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN .................................316 VENDET DHE TERRITORET JASHT EUROPS PR T CILAT ZBATOHEN DISPOZITAT E PJESS S KATRT T TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN ............................................319

DEKLARATA .............................................................................................................................321 bashklidhur Aktit Final t Konferencs Ndrqeveritare q miratoi Traktatin e Lisbons, nnshkruar m 13 dhjetor 2007 A. 1. 2. 3. 4. 5. DEKLARATA N LIDHJE ME DISPOZITAT E TRAKTATEVE .............................322 Deklarat n lidhje me Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian ................322 Deklarat pr nenin 6 pika 2 t Traktatit pr Bashkimin Europian ..............................322 Deklarat pr nenin 8 t Traktatit pr Bashkimin Europian .........................................322 Deklarat pr prbrjen e Parlamentit Europian ..........................................................322 Deklarat pr miratimin politik nga Kshilli Europian n lidhje me projekt-Vendimin pr prbrjen e Parlamentit Europian .............................................322

13

6. 7. 8.

Deklarat pr nenin 15 pika 5 dhe 6, nenin 17 pika 6 dhe 7 dhe nenin 18 t Traktatit pr Bashkimin Europian .......................................................322 Deklarat pr nenin 16 pika 4 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenin 238 pika 2 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ........................323 Deklarat pr masat praktike q duhet t merren me hyrjen n fuqi t Traktatit t Lisbons n lidhje me Presidencn e Kshillit Europian dhe Kshillin e Punve t Jashtme ....................................................................................325 Deklarat pr nenin 16 pika 9 t Traktatit pr Bashkimin Europian n lidhje me vendimin e Kshillit Europian pr ushtrimin e Presidencs s Kshillit .....................325 Deklarat pr nenin 17 t Traktatit pr Bashkimin Europian .....................................326 Deklarat pr nenin 17 pika 6 dhe 7 t Traktatit pr Bashkimin Europian .................326 Deklarat pr nenin 18 t Traktatit pr Bashkimin Europian ......................................327 Deklarat n lidhje me politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris ..................327 Deklarat n lidhje me politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris ..................327 Deklarat pr nenin 27 t Traktatit pr Bashkimin Europian .....................................328 Deklarat pr nenin 55 pika 2 t Traktatit pr Bashkimin Europian .........................328 Deklarat n lidhje me eprsin .................................................................................328 Deklarat n lidhje me ndarjen e kompetencave .......................................................329 Deklarat pr nenin 8 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ..............329 Deklarat pr nenin 16 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ...............329 Deklarat pr mbrojtjen e t dhnave personale n fushat e bashkpunimit gjyqsor n shtje penale dhe bashkpunimit policor ................................................329 Deklarat pr nenin 48 dhe 79 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................................................................................................330 Deklarat pr paragrafin e dyt t nenit 48 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ............................................................................330 Deklarat n lidhje me personalitetin juridik t Bashkimit Europian ..........................330 Deklarat pr nenin 75 dhe 215 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................................................................................................330 Deklarat pr mospjesmarrjen e nj Shteti Antar n nj mas bazuar n Titullin V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................................................................330 Deklarat pr nenin 85 pika 1, paragrafi i dyt t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ............................................................................331 Deklarat pr nenin 98 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................................................................................................331

9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

14

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36.

Deklarat pr nenin 107 pika 2 germa (c) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................................................331 Deklarat pr nenin 126 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian .......................331 Deklarat pr nenin 156 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian .......................332 Deklarat pr nenin 168 pika 4 germa (c) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ...................................................................................................332 Deklarat pr nenin 174 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................332 Deklarat pr nenin 179 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................333 Deklarat pr nenin 194 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................333 Deklarat pr nenin 218 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian n lidhje me negocimin dhe lidhjen e marrveshjeve ndrkombtare nga Shtetet Antare n lidhje me zonn e liris, siguris dhe drejtsis .............................333 Deklarat pr nenin 222 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian .....................333 Deklarat pr nenin 252 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit n lidhje me numrin e Avokatve t Prgjithshm n Gjykatn e Drejtsis .............................333 Deklarat pr nenin 290 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................334 Deklarat pr nenin 329 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................334 Deklarat pr nenin 352 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................334 Deklarat pr nenin 352 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ......................334 Deklarat pr nenin 355 pika 6 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ............................................................................334 DEKLARATA N LIDHJE ME PROTOKOLLET BASHKLIDHUR TRAKTATEVE ............................................................................335 Deklarat pr nenin 5 t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian .............................................335 Deklarat pr nenin 5 pika 2 t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian .............................................335 Deklarat pr nenin 5 pika 3 t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian .............................................335 Deklarat pr nenin 5 pika 3, 4 dhe 5 t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian .........................................335 Deklarat n lidhje me Protokollin pr qndrimin e Danimarks ................................335 Deklarat n lidhje me Italin ......................................................................................336 Deklarat pr nenin 10 t Protokollit pr dispozitat kalimtare .....................................336

37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. B. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50.

15

C. 51. 52.

DEKLARATA NGA SHTETET ANTARE ...............................................................337 Deklarat nga Mbretria e Belgjiks pr parlamentet kombtare ................................337 Deklarat nga Mbretria e Belgjiks, Republika e Bullgaris, Republika Federale e Gjermanis, Republika Greke, Mbretria e Spanjs, Republika Italiane, Republika e Qipros, Republika e Lituanis, Dukati i Madh i Luksemburgut, Republika e Hungaris, Republika e Malts, Republika e Austris, Republika Portugeze, Rumania, Republika e Sllovenis dhe Republika Sllovake pr simbolet e Bashkimit Europian ......................................337 Deklarat nga Republika eke pr Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian ......................................................................................................337 Deklarat nga Republika Federale e Gjermanis Irlanda, Republika e Hungaris Republika e Austris dhe Mbretria e Suedis ............................................................338 Deklarat nga Mbretria e Spanjs dhe Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut ...................................................................338 Deklarat nga Irlanda pr nenin 3 t Protokollit pr qndrimin e Mbretris s Bashkuar dhe Irlands n lidhje me zonn e liris, siguris dhe drejtsis ..................338 Deklarat nga Republika Italiane pr prbrjen e Parlamentit Europian .....................338 Deklarat nga Republika e Letonis, Republika e Hungaris Republika e Malts pr mnyrn se si shkruhet emri i monedhs s vetme n Traktate .................................339 Deklarat nga Mbretria e Vendeve t Ulta pr nenin 312 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ............................................................................339 Deklarat nga Mbretria e Vendeve t Ulta pr nenin 355 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ...........................................................................339 Deklarat nga Republika e Polonis pr Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian .................................................................................................339 Deklarat nga Republika e Polonis n lidhje me Protokollin pr zbatimin e Karts s t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian n lidhje me Polonin dhe Mbretrin e Bashkuar ..........................................................................340 Deklarat nga Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut pr prkufizimin e termit shtetas ...............................................................340 Deklarat nga Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut pr t drejtn e vots pr zgjedhjet n Parlamentin Europian ......................340 Deklarat nga Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut pr nenin 75 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ....................340

53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65.

Tabelat e barasvlershmris .....................................................................................................343 Traktati pr Bashkimin Europian .................................................................................................343 Traktati pr Funksionimin e Bashkimit Europian ........................................................................348

16

KARTA E T DREJTAVE THEMELORE E BASHKIMIT EUROPIAN ...........................371 PREAMBULA ..............................................................................................................................372 TITULLI I TITULLI II TITULLI III TITULLI IV TITULLI V TITULLI VI TITULLI VII DINJITETI ...................................................................................................373 LIRIT .........................................................................................................374 BARAZIA ....................................................................................................377 SOLIDARITETI ..........................................................................................378 T DREJTAT E SHTETASVE .....................................................................381 DREJTSIA .................................................................................................383 DISPOZITA T PRGJITHSHME Q RREGULLOJN INTERPRETIMIN DHE ZBATIMIN E KARTS ......................................384

17

T B E

VERSIONI I KONSOLIDUAR I TRAKTATIT T BASHKIMIT EUROPIAN

18

PREAMBULA MADHRIA E TIJ MBRETI I BELGVE, MADHRIA E SAJ MBRETRESHA E DANIMARKS, PRESIDENTI I REPUBLIKS FEDERALE T GJERMANIS, PRESIDENTI I IRLANDS, PRESIDENTI I REPUBLIKS GREKE, MADHRIA E TIJ MBRETI I SPANJS, PRESIDENTI I REPUBLIKS FRANCEZE, PRESIDENTI I REPUBLIKS ITALIANE, LARTMADHRIA E TIJ MBRETRORE DUKA I MADH I LUKSEMBURGUT, MADHRIA E SAJ MBRETRESHA E VENDEVE T ULTA, PRESIDENTI I REPUBLIKS PORTUGEZE, MADHRIA E SAJ MBRETRESHA E MBRETRIS S BASHKUAR T BRITANIS S MADHE DHE IRLANDS S VERIUT, 1 T VENDOSUR pr t shnuar nj faz t re n procesin e integrimit Europian t filluar me themelimin e Komuniteteve Europiane, T FRYMZUAR nga trashgimia kulturore, fetare dhe humaniste e Europs, nga e cila jan zhvilluar vlerat universale t t drejtave t padhunueshme dhe t patjetrsueshme t njeriut, liris, demokracis, barazis dhe shtetit t s drejts. DUKE KUJTUAR rndsin historike t dhnies fund t ndarjes s kontinentit t Europs dhe nevojn pr t krijuar baza t forta pr ndrtimin e Europs s t ardhmes, DUKE KONFIRMUAR respektimin prej tyre t parimeve t liris, demokracis dhe respektimit t t drejtave dhe lirive themelore t njeriut dhe t shtetit t s drejts. DUKE KONFIRMUAR respektimin prej tyre t t drejtave themelore sociale t parashikuara n Kartn Sociale Europiane n Torino, m 18 tetor 1961 dhe n Kartn e Komunitetit pr t Drejtat Themelore Sociale t Punonjsve e vitit 1989, DUKE DSHIRUAR forcimin e solidaritetit midis popujve t tyre, duke respektuar ndrkoh historin, kulturn dhe traditat e tyre, DUKE DSHIRUAR prmirsimin e mtejshm t funksionimit demokratik dhe efektiv t institucioneve, n mnyr q atyre tu jepet mundsia pr t kryer m mir dhe brenda nj kuadri t vetm institucional, detyrat q u jan besuar, T VENDOSUR pr t arritur fuqizimin dhe konvergimin e ekonomive t tyre dhe pr t krijuar nj bashkim ekonomik dhe monetar, duke prfshir, n prputhje me dispozitat e ktij Traktati dhe t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian edhe nj monedh t vetme dhe t qndrueshme, T VENDOSUR pr t nxitur prparimin ekonomik dhe shoqror pr popujt e tyre, duke mbajtur parasysh parimin e zhvillimit t qndrueshm dhe brenda kuadrit t arritjes s tregut t brendshmt kohezionit t prforcuar dhe mbrojtjes s mjedisit, dhe pr t vn n jet politika q sigurojn q prparimet n fushn e integrimit ekonomik t shoqrohen me prparim t njkohshm edhe n fushat e tjera,

Prej ather, n Bashkimin Europian jan antarsuar edhe Republika e Bullgaris, Republika eke, Republika e Estonis, Irlanda, Republika e Greqis, Mbretria e Spanjs, Republika e Qipros, Republika e Letonis, Republika e Lituanis, Republika e Hungaris, Republika e Malts, Republika e Austris, Republika e Polonis, Republika Portugeze, Rumania, Republika e Sllovenis, Republika Sllovake, Republika e Finlands, Mbretria e Suedis dhe Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut.

traktati i bashkimit europian

19

T VENDOSUR pr t krijuar nj qytetari t prbashkt pr shtetasit e vendeve t tyre, T VENDOSUR pr t zbatuar nj politik t prbashkt t jashtme dhe t sigurimit, prfshir edhe prcaktimin progresiv t nj politike t prbashkt pr mbrojtjen, e cila mund t oj n nj mbrojtje t prbashkt, sipas dispozitave t nenit 42, me t cilin prforcohet identiteti europian dhe pavarsia e saj n mnyr q t nxitet paqja, siguria dhe progresi n Europ dhe n bot, T VENDOSUR pr t mundsuar lvizjen e lir t njerzve, duke siguruar n t njjtn koh, sigurin e popujve t tyre, prmes krijimit t nj zone lirie, sigurie dhe drejtsie, sipas dispozitave t ktij Traktati dhe t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, T VENDOSUR pr t vijuar procesin e krijimit t nj bashkimi gjithnj e m t afrt mes popujve t Europs, n t cilin vendimet merren sa m pran qytetarit, sipas parimit t subsidiaritetit, DUKE PASUR PARASYSH hapat e mtejshm q duhen br pr ta uar prpara integrimin europian, VENDOSN t themelojn nj Bashkim Europian dhe, pr kt qllim, kan emruar si t plotfuqishmit e tyre: (Lista e t plotfuqishmve nuk jepet ktu) T CILT, pasi shkmbyen plotfuqit, q u konstatuan si t vlefshme dhe t rregullta, ran dakord si vijon:

TITULLI I DISPOZITA T PRBASHKTA Neni 1 (ish-neni 1 TBE)2 Me an t ktij Traktati, Palt e Larta Kontraktuese, themelojn ndrmjet tyre nj BASHKIM EUROPIAN, i quajtur m posht Bashkimi, t cilit Shtetet Antare i japin kompetenca pr t arritur objektivat e tyre t prbashkta. Ky Traktat shnon nj faz t re n procesin e krijimit t nj bashkimi gjithnj e m t afrt mes popujve t Europs, n t cilin vendimet merren sa m hapur dhe sa m pran qytetarit. Bashkimi themelohet mbi kt Traktat dhe mbi Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian (t quajtura m posht Traktatet). Kto dy Traktate kan t njjtn fuqi ligjore. Bashkimi zvendson dhe vijon Komunitetin Europian.

Kto referenca jan thjesht orientuese. Pr informacion m t plot, ju lutemi shihni tabelat e barasvlefshmris ndrmjet numrtimit t vjetr dhe t ri t Traktateve.

20

Neni 2 Bashkimi ka n themel vlerat e respektimit t dinjitetit t njeriut, liris, demokracis, barazis, shtetit t s drejts dhe respektimit t t drejtave t njeriut, duke prfshir t drejtat e personave q u prkasin pakicave. Kto vlera jan t prbashkta pr Shtetet Antare n nj shoqri n t ciln mbisundon pluralizmi, mosdiskriminimi, toleranca, drejtsia, solidariteti dhe barazia midis grave dhe burrave. Neni 3 (ish-neni 2 TBE) 1. Bashkimi ka pr qllim nxitjen e paqes, vlerave t tij dhe mirqenies s popujve t tij.

2. Bashkimi u ofron qytetarve t tij nj zon lirie, sigurie dhe drejtsie pa kufij t brendshm, n t ciln sigurohet lvizja e lir e njerzve s bashku me masat e duhura sa i takon kontrollit t kufijve, azilit, imigracionit dhe parandalimit e lufts kundr krimit. 3. Bashkimi krijon nj treg t brendshm. Ai punon pr zhvillimin e qndrueshm t Europs, mbshtetur n rritjen e drejtpeshuar ekonomike dhe qndrueshmrin e mimeve, nj ekonomi tregu sociale tejet konkurruese, duke synuar punsimin e plot dhe prparimin shoqror si dhe nj nivel t lart mbrojtjeje dhe prmirsimi t cilsis s mjedisit. Ai nxit prparimin shkencor dhe teknologjik. Bashkimi lufton prjashtimin social dhe diskriminimin, nxit drejtsin dhe mbrojtjen sociale, barazin midis grave dhe burrave, solidaritetin midis brezave si dhe mbrojtjen e t drejtave t fmijve. Ai nxit kohezionin ekonomik, social dhe territorial si dhe solidaritetin mes Shteteve Antare. Ai respekton larmin e pasur kulturore dhe gjuhsore dhe siguron mbrojtjen dhe rritjen e trashgimis kulturore t Europs. 4. Bashkimi krijon nj bashkim ekonomik dhe monetar, monedha e t cilit sht euro.

5. N marrdhniet me botn, Bashkimi mban dhe nxit vlerat dhe interesat e veta si dhe jep kontribut n mbrojtjen e qytetarve t tij. Ai kontribuon pr paqen, sigurin dhe zhvillimin e qndrueshm t Toks, solidaritetin dhe respektin e ndrsjell midis popujve, tregtin e lir dhe t ndershme, zhdukjen e varfris dhe mbrojtjen e t drejtave t njeriut, sidomos t t drejtave t fmijve, si edhe zbatimin rigoroz dhe zhvillimin e s drejts ndrkombtare, duke prfshir edhe respektimin e parimeve t Karts s Kombeve t Bashkuara. 6. Bashkimi i arrin objektivat e tij prmes mjeteve t duhura, brenda kompetencave q i japin Traktatet. Neni 4 1. N prputhje me nenin 5, kompetencat q Traktatet nuk ia japin Bashkimit, u mbeten Shteteve Antare.

traktati i bashkimit europian

21

2. Bashkimi respekton barazin e Shteteve Antare prpara Traktateve si edhe identitetet e tyre kombtare, q jan t pandara nga strukturat e tyre themelore, politike dhe kushtetuese, duke prfshir edhe vetqeverisjen rajonale dhe vendore. Ai respekton funksionet shtetrore themelore t tyre, duke prfshir integritetin territorial t Shtetit, ruajtjen e ligjit dhe rendit dhe mbrojtjen e siguris kombtare. N veanti, siguria kombtare mbetet prgjegjsi e vetme e secilit Shtet Antar. 3. N baz t parimit t bashkpunimit t sinqert, Bashkimi dhe Shtetet Antare, bazuar n respektin e ndrsjell, e mbshtetin njri-tjetrin n kryerjen e detyrave q rrjedhin nga Traktatet. Shtetet Antare marrin masat e duhura, t prgjithshme ose t posame, pr t siguruar plotsimin e detyrimeve q rrjedhin nga Traktatet ose nga aktet e institucioneve t Bashkimit. Shtetet Antare ia lehtsojn Bashkimit arritjen e detyrave t tij dhe heqin dor nga do mas e cila do t vinte n rrezik arritjen e objektivave t Bashkimit. Neni 5 (ish-neni 5 TKE) 1. Kufijt e kompetencave t Bashkimit rregullohen prmes parimit t delegimit. Ushtrimi i kompetencave t Bashkimit rregullohet nga parimet e subsidiaritetit dhe proporcionalitetit. 2. Sipas parimit t delegimit, Bashkimi vepron vetm brenda kufijve t kompetencave, q ia kan deleguar atij Shtetet Antare prmes Traktateve, pr arritjen e objektivave t parashikuar n to. Kompetencat q Traktatet nuk ia japin Bashkimit, u mbeten Shteteve Antare. 3. Sipas parimit t subsidiaritetit, pr fushat q nuk bien n kompetencn ekskluzive t tij, Bashkimi vepron vetm nse dhe pr aq sa objektivat e veprimit t propozuar nuk mund t arrihen mjaftueshm nga Shtetet Antare n nivel qendror ose n nivel rajonal dhe vendor, por mund t arrihen m mir n nivel Bashkimi duke pasur parasysh shkalln apo efektet e veprimit t propozuar. Institucionet e Bashkimit e zbatojn parimin e subsidiaritetit, si parashikohet n Protokollin pr zbatimin e parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit. Parlamentet Kombtare garantojn respektimin e parimit t subsidiaritetit, n prputhje me procedurn e parashikuar n at Protokoll. 4. Sipas parimit t proporcionalitetit, prmbajtja dhe forma e veprimit t Bashkimit nuk tejkalojn kufijt e asaj q sht e nevojshme pr arritjen e objektivave t Traktateve. Institucionet e Bashkimit e zbatojn parimin e proporcionalitetit, si parashikohet n Protokollin pr zbatimin e parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit. Neni 6 (ish-neni 6 TBE) 1. Bashkimi njeh t drejtat, lirit dhe parimet e parashikuara n Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian, dat 7 dhjetor 2000, si u prshtat n Strasburg , m 12 dhjetor 2007, e cila ka t njjtn fuqi ligjore me Traktatet.

22

Dispozitat e Karts nuk i zgjerojn n asnj mnyr kompetencat e Bashkimit, q parashikohen n Traktatet. T drejtat, lirit dhe parimet e Karts interpretohen n prputhje me dispozitat e prgjithshme t Titullit VII t Karts, q rregullojn interpretimin dhe zbatimin e saj dhe duke pasur n konsiderat shpjegimet e prmendura n Kart, t cilat prcaktojn burimet e dispozitave t saj. 2. Bashkimi antarsohet n Konventn Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut. Ky antarsim nuk i prek kompetencat e Bashkimit q prcaktohen n Traktatet. 3. T drejtat themelore, si garantohen nga Konventa Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut dhe si rrjedhin nga traditat kushtetuese q jan t prbashkta pr Shtetet Antare, prbjn parimet e prgjithshme t s drejts s Bashkimit. Neni 7 (ish-neni 7 TBE) 1. Me propozimin e arsyetuar t nj t trets s Shteteve Antare, t Parlamentit Europian ose t Komisionit Europian, Kshilli me shumic prej katr t pestave t antarve t tij, pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, mund t konstatoj se ekziston nj rrezik i qart i shkeljes s vlerave t prmendura n nenin 2 nga nj Shtet Antar. Prpara se t konstatohet ky fakt, Kshilli e dgjon Shtetin Antar n fjal dhe mund ti jap atij rekomandime, duke vepruar n prputhje me t njjtn procedur. Kshilli verifikon rregullisht nse vazhdojn t mbeten arsyet e nj konstatimi t till. 2. Kshilli Europian, duke vepruar unanimisht me propozim t nj t trets s Shteteve Antare ose t Komisionit dhe pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, mund t konstatoj pranin e nj shkeljeje t rnd dhe t vazhdueshme t vlerave t prmendura n nenin 2 nga nj Shtet Antar, pasi i krkon Shtetit Antar n fjal t paraqes vrejtjet e tij. 3. Kur bhet konstatimi sipas paragrafit 2, Kshilli, me shumic t cilsuar, mund t vendos t pezulloj disa t drejta t caktuara q rrjedhin nga zbatimi i traktateve pr Shtetin Antar n fjal, duke prfshir ktu edhe t drejtn e vots s prfaqsuesit t qeveris t ktij Shteti Antar n Kshill. Kur vepron kshtu, Kshilli merr n konsiderat pasojat e mundshme t nj pezullimi t till mbi t drejtat dhe detyrimet e personave fizik dhe juridik. Detyrimet e Shtetit Antar n fjal, n kuadr t ktij Traktati, n do rast vazhdojn t jen detyruese pr kt Shtet. 4. Kshilli, me shumic t cilsuar, mund t vendos m pas ti ndryshoj ose anuloj masat e marra n baz t paragrafit 3, n prgjigje t ndryshimeve t situats e cila oi n vendosjen e tyre. 5. Rregullat e votimit q zbatohen pr Parlamentin Europian, Kshillin Europian dhe Kshillin, pr qllimet e ktij neni, parashikohen n nenin 354 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian.

traktati i bashkimit europian

23

Neni 8 1. Bashkimi ndrton marrdhnie t veanta me vendet fqinje, me qllim krijimin e nj zone begatie e fqinjsie t mir, t bazuar n vlerat e Bashkimit dhe t karakterizuar nga marrdhnie t ngushta dhe paqsore bashkpunimi. 2. Pr qllimet e paragrafit 1, Bashkimi mund t lidh marrveshje t veanta me vendet prkatse. Kto marrveshje mund t prmbajn t drejta dhe detyrime t ndrsjella si dhe mundsin e ndrmarrjes s aktiviteteve t prbashkta. Zbatimi i tyre i nnshtrohet konsultimit periodik.

TITULLI II DISPOZITAT PR PARIMET DEMOKRATIKE Neni 9 N t gjitha veprimtarit e veta, Bashkimi respekton parimin e barazis s qytetarve t tij, t cilt marrin vmendje t barabart nga institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e tij. do shtetas i nj Shteti Antar sht qytetar i Bashkimit. Qytetaria e Bashkimit i shtohet dhe nuk e zvendson nnshtetsin. Neni 10 1. 2. Funksionimi i Bashkimit i ka themelet te demokracia prfaqsuese. Shtetasit prfaqsohen drejtprdrejt n nivel t Bashkimit, n Parlamentin Europian.

Shtetet Antare prfaqsohen n Kshillin Europian nga Kreu i Shtetit ose i Qeveris dhe n Kshill nga qeverit e tyre, t cilat n vetvete prgjigjen n mnyr demokratike prpara parlamenteve t tyre ose prpara qytetarve t tyre. 3. do qytetar ka t drejtn e pjesmarrjes n jetn demokratike t Bashkimit. Vendimet merren sa m hapur dhe sa m pran qytetarit. 4. Partit politike n nivel europian kontribuojn n formimin e ndrgjegjsimit politik europian dhe n shprehjen e vullnetit t qytetarve t Bashkimit. Neni 11 1. Institucionet, prmes mjeteve t duhura, u japin qytetarve dhe shoqatave prfaqsuese mundsin pr ti br t ditura dhe pr ti shprehur publikisht pikpamjet e tyre n t gjitha fushat e veprimit t Bashkimit.

24

2. Institucionet mbajn nj dialog t hapur, transparent dhe t rregullt me shoqatat prfaqsuese dhe shoqrin civile. 3. Komisioni Europian bn konsultime t gjera me palt e interesuara, pr t siguruar q veprimet e Bashkimit t jen koherente dhe transparente. 4. Jo m pak se nj milion qytetar, t cilt jan shtetas t nj numri t konsiderueshm t Shteteve Antare mund t marrin nismn pr ti krkuar Komisionit Europian, brenda kuadrit t kompetencave t tij, t paraqes nj propozim t caktuar pr shtje pr t cilat shtetasit mendojn se sht i nevojshm nj akt ligjor i Bashkimit, me qllim zbatimin e Traktateve. Procedurat dhe kushtet, q krkohen pr nj nism t till t qytetarve, vendosen n prputhje me nenin 24, paragrafi i par, t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian.

Neni 12 Parlamentet kombtare kontribuojn aktivisht n funksionimin e mir t Bashkimit: (a) duke u informuar nga institucionet e Bashkimit dhe duke marr projektaktet legjislative t Bashkimit n zbatim t Protokollit pr rolin e Parlamenteve kombtare n Bashkimin Europian; (b) duke u kujdesur q parimi i subsidiaritetit respektohet n prputhje me procedurat e parashikuara n Protokollin pr zbatimin e parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit; (c) brenda kuadrit t zons s liris, siguris dhe drejtsis, duke marr pjes n mekanizmat vlersuese pr vnien n zbatim t politikave t Bashkimit n kt zon, n prputhje me nenin 70 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, dhe duke u prfshir n monitorimin politik t Europol-it si dhe vlersimin e veprimtarive t Eurojust-it, n zbatim t neneve 88 dhe 85 t ktij Traktati; (d) duke marr pjes n procedurat e rishikimit t traktateve, n zbatim t nenit 48 t ktij Traktati; (e) duke marr njoftim mbi krkesat pr antarsim n Bashkimin, n zbatim t nenit 49 t ktij Traktati; (f) duke marr pjes n bashkpunimin ndrparlamentar midis parlamenteve kombtare dhe me Parlamentin Europian, n prputhje me Protokollin pr rolin e Parlamenteve kombtare n Bashkimin Europian.

traktati i bashkimit europian

25

TITULLI III DISPOZITA PR INSTITUCIONET Neni 13 1. Bashkimi ka nj kuadr institucional q ka si qllim t promovoj vlerat e tij, t oj prpara objektivat e tij, tu shrbej interesave t tij, t qytetarve t tij dhe t Shteteve Antare dhe t siguroj njtrajtshmrin, efektshmrin dhe vijimsin e politikave dhe masave t tij. Institucionet e Bashkimit jan: - Parlamenti Europian, - Kshilli Europian, - Kshilli, - Komisioni Europian (i quajtur m posht Komisioni), - Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian, - Banka Qendrore Europiane, - Gjykata e Audituesve. 2. Secili institucion vepron brenda kufijve t kompetencave q u japin Traktatet dhe n prputhje me procedurat, kushtet dhe objektivat q prcaktohen n to. Institucionet praktikojn bashkpunim t sinqert t ndrsjell. 3. Dispozita t lidhura me Bankn Qendrore Europiane dhe Gjykatn e Audituesve si dhe dispozita t hollsishme pr institucionet e tjera parashikohen n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 4. Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni mbshteten nga Komiteti Ekonomik dhe Social dhe Komiteti i Rajoneve, t cilt veprojn me cilsi kshillimore. Neni 14 1. Parlamenti Europian ushtron bashkrisht me Kshillin funksione legjislative dhe buxhetore. Parlamenti ushtron funksione t kontrollit politik dhe t konsultimit, sikurse parashikohet n Traktatet. Ai zgjedh Presidentin e Komisionit. 2. Parlamenti Europian prbhet nga prfaqsuesit e qytetarve t Bashkimit. Numri i tyre nuk sht m i madh se shtatqind e pesdhjet, plus Kryetarin. Numri i prfaqsuesve t qytetarve sht n prpjestim t zhdrejt me numrin e popullsis s Shtetit Antar, por pa rn asnjher nn gjasht deputet pr Shtet Antar. Asnj Shtet Antar nuk merr m shum se nntdhjet e gjasht vende.

26

Kshilli Europian miraton unanimisht, me nism t Parlamentit Europian dhe me plqimin e tij, nj vendim pr prbrjen e Parlamentit Europian, duke respektuar parimet e prmendura n nnparagrafin e par. 3. Deputett e Parlamentit Europian zgjidhen pr nj mandat prej pes vjetsh, me votim t drejtprdrejt, t prgjithshm, t lir dhe t fsheht. 4. Parlamenti Europian zgjedh Presidentin dhe zyrtart e vet mes deputetve t tij. Neni 15 1. Kshilli Europian i siguron Bashkimit forcn shtytse pr zhvillim dhe prcakton drejtimet e prgjithshme politike dhe prparsit e tyre. Kshilli Europian nuk ushtron funksione legjislative. 2. Kshilli Europian prbhet nga Kryetart e Shtetit ose Qeveris s Shteteve Antare, s bashku me Presidentin e tij dhe Presidentin e Komisionit. N punimet e tij merr pjes Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit. 3. Kshilli Europian i thirrur nga Presidenti i tij, mblidhet dy her do gjasht muaj. Kur e krkon rendi i dits, antart e Kshillit Europian mund t vendosin q t mbshteten secili prej tyre nga nj ministr dhe, n rastin e Presidentit t Komisionit, nga nj antar i Komisionit. Kur e krkon situata, Presidenti thrret nj mbledhje t posame t Kshillit Europian. 4. Nse nuk parashikohet ndryshe nga Traktatet, vendimet e Kshillit Europian merren me konsensus.

5. Kshilli Europian e zgjedh Presidentin e tij me shumic t cilsuar, pr nj mandat prej dy vjet e gjysm, me t drejt rizgjedhjeje nj her. N rast t nj pengese apo shkeljeje t rnd, Kshilli Europian mund ti jap fund mandatit t Presidentit duke ndjekur t njjtn procedur. 6. Presidenti i Kshillit Europian:

(a) e drejton dhe e on prpara punn e tij; (b) kujdeset pr prgatitjen dhe vijimsin e puns s Kshillit Europian n bashkpunim me Presidentin e Komisionit dhe duke u mbshtetur n punn e Kshillit pr shtje t Prgjithshme; (c) bn prpjekje pr t mundsuar kohezionin dhe konsensusin brenda Kshillit Europian; (d) i paraqet nj raport Parlamentit Europian pas do mbledhje t Kshillit Europian. Presidenti i Kshillit Europian, n nivelin dhe me cilsin e tij, siguron prfaqsimin e jashtm t Bashkimit pr shtje q kan t bjn me politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit, pa cenuar kompetencat e Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit. Presidenti i Kshillit Europian nuk mban post n nivel kombtar.

traktati i bashkimit europian

27

Neni 16 1. Kshilli ushtron bashkrisht me Parlamentin Europian funksione legjislative dhe buxhetore. Kshilli kryen funksione t politikbrjes dhe bashkrendimit, sikurse parashikohen n Traktatet. 2. Kshilli prbhet nga nj prfaqsues i do Shteti Antar n nivel ministror, i cili mund ta angazhoj qeverin e Shtetit Antar prkats dhe t votoj pr t. 3. Kshilli vepron me shumic t cilsuar, nse nuk parashikohet ndryshe nga Traktatet.

4. Duke filluar nga data 1 nntor 2014, shumica e cilsuar sht t paktn 55% e antarve t Kshillit, me prbrjen e t paktn pesmbdhjet prej tyre dhe me prfaqsimin e Shteteve Antare q prbjn t paktn 65% t popullsis s Bashkimit. Pakica bllokuese duhet t prfshij t paktn katr antar t Kshillit, dhe nse nuk arrihet kjo ather konsiderohet se sht arritur shumica e cilsuar. Masat e tjera organizative q rregullojn shumicn e cilsuar parashikohen n nenin 238(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 5. Dispozitat kalimtare n lidhje me prkufizimin e shumics s cilsuar t cilat jan t zbatueshme deri m 31 tetor 2014 dhe ato t cilat jan t zbatueshme duke filluar m 1 nntor 2014 deri m 31 mars 2017 parashikohen n Protokollin pr dispozitat kalimtare. 6. Kshilli mblidhet n disa konfigurime t ndryshme, lista e t cilave miratohet n prputhje me nenin 236 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Kshilli pr shtje t Prgjithshme siguron qndrueshmrin e puns s prbrjeve t ndryshme t Kshillit. Ai prgatit dhe siguron ndjekjen e shtjeve t mbledhjeve t Kshillit Europian, n komunikim me Presidentin e Kshillit Europian dhe Komisionin. Kshilli pr Punt e Jashtme prpunon veprimin e jashtm t Bashkimit, mbshtetur n udhzimet strategjike t parashikuara nga Kshilli Europian, dhe siguron qndrueshmrin e veprimit t Bashkimit. 7. Nj Komitet i Prfaqsuesve t Prhershm t Qeverive t Shteteve Antare sht prgjegjs pr prgatitjen e puns s Kshillit. 8. Mbledhjet e Kshillit jan publike kur ai diskuton dhe voton pr nj projektakt legjislativ. Pr kt qllim, do mbledhje e Kshillit ndahet n dy pjes n t cilat trajtohen respektivisht shtjet e miratimit t akteve legjislative t Bashkimit dhe veprimtarit jolegjislative t tij. 9. Kryesia e konfigurimeve t ndryshme t Kshillit, prve atij t Punve t Jashtme, mbahet nga prfaqsuesit e Shteteve Antare n Kshill, n baz t nj rotacioni t barabart, n prputhje me kushtet e vendosura n zbatim t nenit 236 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian.

28

Neni 17 1. Komisioni promovon interesin e prgjithshm t Bashkimit dhe, pr kt qllim, merr nismat e duhura. Ai siguron zbatimin e Traktateve dhe t masave t miratuara nga institucionet n zbatim t tyre. Ai mbikqyr zbatimin e s drejts s Bashkimit nn kontrollin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Ai zbaton buxhetin dhe administron programet. Ai ushtron funksione bashkrenduese, ekzekutuese dhe administruese, q parashikohen n Traktatet. Me prjashtim t politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit, dhe t rasteve t tjera t parashikuara nga Traktatet, ai siguron prfaqsimin e jashtm t Bashkimit. Ai el programimin vjetor dhe shumvjear t Bashkimit, me qllim arritjen e marrveshjeve ndrinstitucionale. 2. Aktet legjislative t Bashkimit mund t miratohen vetm me propozim t Komisionit, nse nuk parashikohet ndryshe nga Traktatet. Aktet e tjera miratohen me propozim t Komisionit, kur kt e parashikojn Traktatet. 3. Mandati i Komisionit sht pes vjet.

Antart e Komisionit zgjidhen n baz t kompetencave t tyre t prgjithshme dhe angazhimit pr Europn, dhe jan persona pr pavarsin e t cilve nuk ka asnj dyshim. Gjat prmbushjes s prgjegjsive, Komisioni sht trsisht i pavarur. Pa cenuar nenin 18(2), antart e Komisionit nuk krkojn dhe nuk marrin udhzime nga asnj qeveri apo institucion, organ, zyr a subjekt tjetr. Ata shmangin do veprim q nuk prputhet me funksionet e tyre apo me realizimin e detyrave t tyre. 4. Komisioni i emruar nga data e hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons deri m 31 tetor 2014, prbhet nga nj shtetas i secilit Shtet Antar, duke prfshir edhe Presidentin e tij dhe Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, i cili sht njri prej Zvendspresidentve t tij. 5. Duke filluar nga data 1 nntor 2014, Komisioni do t prbhet nga nj numr antarsh, duke prfshir Presidentin e tij dhe Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, q prkon me dy t tretat e numrit t Shteteve Antare, nse Kshilli Europian, me unanimitet, nuk vendos ta ndryshoj kt numr. Antart e Komisionit zgjidhen mes shtetasve t Shteteve Antare, n baz t nj sistemi i cili respekton rotacionin e barabart t Shteteve Antare, duke pasqyruar gamn demografike dhe gjeografike t gjith Shteteve Antare. Ky sistem krijohet me unanimitet nga Kshilli Europian, n prputhje me nenin 244 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 6. Presidenti i Komisionit:

(a) jep udhzimet n baz t t cilave duhet t punoj Komisioni; (b) vendos pr organizimin e brendshm t Komisionit, duke siguruar q vepron me qndrueshmri, me efikasitet dhe si organ kolegjial; (c) emron Zvendspresidentt mes antarve t Komisionit, me prjashtim t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit.

traktati i bashkimit europian

29

Nse ia krkon Presidenti, antari i Komisionit jep dorheqjen. Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit jep dorheqjen n prputhje me procedurn e parashikuar n nenin 18(1), nse ia krkon Presidenti. 7. Duke marr n konsiderat zgjedhjet pr Parlamentin Europian dhe pasi zhvillon konsultimet e duhura, Kshilli Europian, duke vepruar me shumic t cilsuar, i propozon Parlamentit Europian nj kandidat pr Presidentin e Komisionit. Kt kandidat e zgjedh Parlamenti Europian me shumicn e deputetve q e prbjn. Nse nuk merr shumicn e nevojshme, Kshilli Europian, duke vepruar me shumic t cilsuar, brenda nj muaji propozon nj kandidat t ri, t cilin e zgjedh Parlamenti Europian duke ndjekur t njjtn procedur. Kshilli, n marrveshje me Presidentin e zgjedhur, miraton listn e personave t tjer t cilt i propozon pr emrim si antar t Komisionit. Ata przgjidhen n baz t propozimeve q bjn Shtetet Antare, n prputhje me kriteret e parashtruara n paragrafin 3, nnparagrafi i dyt dhe paragrafin 5, nnparagrafi i dyt. Presidenti, Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit dhe antart e tjer t Komisionit i nnshtrohen si organ votplqimit nga Parlamenti Europian. Pasi merret ky votplqim, Komisioni emrohet me shumic t cilsuar nga Kshilli Europian. 8. Komisioni si organ jep llogari prpara Parlamentit Europian. N prputhje me nenin 234 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Parlamenti Europian mund t votoj nj mocion mosbesimi ndaj Komisionit. Nse mocioni miratohet, antart e Komisionit japin dorheqjen si organ dhe Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit jep dorheqjen nga detyrat q kryen n Komision. Neni 18 1. Kshilli Europian, me shumic t cilsuar, me miratimin e Presidentit t Komisionit, emron Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit. Kshilli Europian mund ti jap fund mandatit t tij duke ndjekur t njjtn procedur. 2. Prfaqsuesi i Lart drejton politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit t Bashkimit. Prmes propozimeve q bn, ai kontribuon pr zhvillimin e ksaj politike, t ciln e realizon si ia krkon Kshilli. Kjo vlen edhe pr politikn e prbashkt pr sigurimin dhe mbrojtjen. 3. Prfaqsuesi i Lart drejton Kshillin pr Punt e Jashtme. 4. Prfaqsuesi i Lart sht njri prej Zvendspresidentve t Komisionit. Ai siguron qndrueshmrin e veprimit t jashtm t Bashkimit. Brenda Komisionit, ai mban prgjegjsit q i takojn nga marrdhniet e jashtme si dhe pr bashkrendimin e aspekteve t tjera t veprimit t jashtm t Bashkimit. Gjat ushtrimit t ktyre prgjegjsive brenda Komisionit, dhe vetm pr to, Prfaqsuesi i Lart respekton procedurat e Komisionit, pr aq sa kjo prputhet me paragraft 2 dhe 3. Neni 19 1. Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian prfshin Gjykatn e Drejtsis, Gjykatn e Prgjithshme dhe gjykatat e specializuara. Ajo garanton respektimin e ligjit n interpretimin dhe zbatimin e Traktateve.

30

Shtetet Antare sigurojn rrug ligjore t mjaftueshme pr t siguruar mbrojtjen e efektshme juridike n fushat q mbulon e drejta e Bashkimit. 2. Gjykata e Drejtsis prbhet nga nj gjyqtar nga secili Shtet Antar. Ajo mbshtetet nga Avokatt e Prgjithshm. Gjykata e Prgjithshme prfshin t paktn nj gjyqtar pr do Shtet Antar. Gjyqtart dhe Avokatt e Prgjithshm t Gjykats s Drejtsis dhe Gjyqtart e Gjykats s Prgjithshme zgjidhen mes personave pr pavarsin e t cilve nuk ka dyshime dhe q prmbushin kushtet e vendosura n nenet 253 dhe 254 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Ata emrohen pr gjasht vjet, me plqimin e prbashkt t qeverive t Shteteve Antare. Gjyqtart dhe Avokatt e Prgjithshm, t cilve u ka mbaruar mandati, mund t riemrohen. 3. Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian n prputhje me Traktatet:

(a) vendos pr shtjet e ngritura nga nj Shtet Antar, nj institucion ose nj person fizik apo juridik. (b) jep vendime paragjykimore, me krkes t gjykatave t Shteteve Antare, pr interpretimin e s drejts s Bashkimit ose vlefshmrin e akteve t miratuara nga institucionet; (c) vendos n shtje t tjera t parashikuara nga Traktatet.

TITULLI IV DISPOZITA PR BASHKPUNIMIN E PRFORCUAR Neni 20 (ish-nenet nga 27a deri n 27e, nga 40 deri n 40b dhe nga 43 deri n 45 TKE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) 1. Shtetet Antare, t cilat dshirojn nj bashkpunim t prforcuar mes tyre brenda kuadrit t kompetencave jo ekskluzive t Bashkimit, mund t shfrytzojn institucionet dhe ti ushtrojn kto kompetenca duke zbatuar dispozitat prkatse t traktateve, n varsi t caqeve dhe n prputhje me masat e hollsishme t parashikuara n kt nen dhe n nenet nga 326 deri n 334 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Bashkpunimi i prforcuar ka si qllim uarjen prpara t objektivave t Bashkimit, mbrojtjen e interesave t tij dhe prforcimin e procesit t integrimit t tij. Nj bashkpunim i till sht i hapur n do koh pr t gjitha Shtetet Antare, n prputhje me nenin 328 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 2. Vendimi q lejon bashkpunimin e prforcuar miratohet nga Kshilli, si rrug e fundit, kur ka konstatuar se objektivat e nj bashkpunimi t till nuk mund t arrihen brenda nj periudhe t arsyeshme nga Bashkimi si i tr dhe me kusht q n t t marrin pjes t paktn nnt Shtete Antare. Kshilli vepron n prputhje me procedurn e parashikuar n nenin 329 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian.

traktati i bashkimit europian

31

3. T gjith antart e Kshillit mund t marrin pjes n diskutimet e tij, por n votim marrin pjes vetm ata antar t Kshillit t cilt prfaqsojn Shtetet Antare q marrin pjes n kt bashkpunim t prforcuar. Rregullat e votimit parashikohen n nenin 330 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 4. Aktet e miratuara n kuadr t bashkpunimit t prforcuar jan t detyrueshme vetm pr Shtetet Antare q marrin pjes n t. Ato nuk konsiderohen pjes e acquis, q duhet t pranohet nga Shtetet kandidate pr antarsim n Bashkim.

TITULLI V DISPOZITA T PRGJITHSHME PR VEPRIMIN E JASHTM T BASHKIMIT DHE DISPOZITA T VEANTA PR POLITIKN E PRBASHKT T JASHTME DHE T SIGURIMIT Kreu 1 Dispozita t prgjithshme pr veprimin e jashtm t Bashkimit Neni 21 1. Veprimi i Bashkimit n arenn ndrkombtare orientohet nga parimet q kan frymzuar krijimin, zhvillimin dhe zgjerimin e tij dhe t cilat ai krkon ti oj prpara n mbar botn: demokracia, shteti i s drejts, t drejta dhe liri themelore t njeriut pr t gjith dhe n mnyr t pandar, respektimi i dinjitetit njerzor, parimet e barazis dhe solidaritetit dhe respektimi i parimeve t Karts s Kombeve t Bashkuara dhe i s drejts ndrkombtare. Bashkimi krkon zhvillimin e marrdhnieve dhe arritjen e partneriteteve me vendet e treta dhe me organizatat ndrkombtare, rajonale ose botrore, t cilat kan t prbashkta parimet e prmendura n nnparagrafin e par. Ai nxit zgjidhjet shumpalshe pr problemet e prbashkta, n veanti n kuadr t Kombeve t Bashkuara. 2. Bashkimi prcakton dhe ndjek politika dhe veprime t prbashkta dhe punon pr nj shkall t lart bashkpunimi n t gjitha fushat e marrdhnieve ndrkombtare, n mnyr q: (a) t mbroj vlerat, interesat themelore, sigurin, pavarsin dhe integritetin e tij; (b) t konsolidoj dhe mbshtes demokracin, shtetin e s drejts, t drejtat e njeriut dhe parimet e s drejts ndrkombtare; (c) t ruaj paqen, t parandaloj konfliktet dhe t fuqizoj sigurin ndrkombtare, n prputhje me qllimet dhe parimet e Karts s Kombeve t Bashkuara, me parimet e Aktit Prfundimtar t Helsinkit dhe me qllimet e Karts s Parisit, duke prfshir edhe ato q lidhen me kufijt e jashtm;

32

(d) t nxis zhvillimin e qndrueshm ekonomik, social dhe mjedisor t vendeve n zhvillim, me qllim kryesor zhdukjen e varfris; (e) t nxis integrimin e t gjitha vendeve n ekonomin botrore, duke prfshir edhe prmes heqjes progresive t kufizimeve mbi tregtin ndrkombtare; (f) t ndihmoj prgatitjen e masave ndrkombtare pr ruajtjen dhe prmirsimin e cilsis s mjedisit dhe administrimin e qndrueshm t burimeve natyrore botrore, n mnyr q t sigurohet zhvillimi i qndrueshm; (g) t mbshtet popujt, vendet dhe rajonet t cilat prballen me fatkeqsi t shkaktuara nga natyra ose njeriu; dhe (h) t promovoj nj sistem ndrkombtar t mbshtetur mbi nj bashkpunim shumpalsh m t fuqishm dhe qeverisje globale t mir. 3. Bashkimi respekton parimet dhe ndjek objektivat e parashtruara n paragraft 1 dhe 2 gjat hartimit dhe zbatimit t fushave t ndryshme t veprimit t jashtm t Bashkimit q mbulohen n kt Titull dhe n Pjesn V t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, dhe t aspekteve t jashtme t politikave t tjera t tij. Bashkimi siguron qndrueshmrin midis fushave t ndryshme t veprimit t tij t jashtm dhe midis ktyre fushave dhe politikave t tjera t tij. Kshilli dhe Komisioni, t asistuar nga Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, garantojn kt qndrueshmri dhe bashkpunojn pr kt qllim. Neni 22 1. Mbshtetur n parimet dhe objektivat e parashtruara n nenin 21, Kshilli Europian identifikon interesat dhe objektivat strategjike t Bashkimit. Vendimet e Kshillit Europian pr interesat dhe objektivat strategjik t Bashkimit lidhen me politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit dhe me fushat e tjera t veprimit t jashtm t Bashkimit. Vendime t tilla mund t prekin marrdhniet e Bashkimit me nj vend ose rajon t veant ose mund t ndjekin edhe nj qasje tematike. Ato prcaktojn kohzgjatjen e tyre dhe mjetet q vendos n dispozicion Bashkimi dhe Shtetet Antare. Kshilli Europian vepron me unanimitet pr nj rekomandim q vjen nga Kshilli, i miratuar nga ky i fundit sipas masave organizative t parashikuara pr seciln fush. Vendimet e Kshillit Europian zbatohen n prputhje me procedurat e parashikuara nga Traktatet. 2. Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, pr fushn e politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit, dhe Komisioni, pr fushat e tjera t veprimit t jashtm, mund ti paraqesin Kshillit propozime t prbashkta.

traktati i bashkimit europian

33

Kreu 2 Dispozita t veanta pr politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit Seksioni 1 Dispozita t prbashkta Neni 23 Veprimi i Bashkimit n arenn ndrkombtare, sipas kuptimit t ktij Kreu, bazohet tek parimet, ndjek objektivat dhe realizohet n prputhje me dispozitat e prgjithshme t Kreut 1. Neni 24 (ish-neni 11 TBE) 1. Kompetenca e Bashkimit n shtjet e politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit i mbulon t gjitha fushat e politiks s jashtme dhe t gjitha shtjet e lidhura me sigurin e Bashkimit, duke prfshir krijimin progresiv t nj politike t prbashkt pr mbrojtjen, e cila mund t oj n nj mbrojtje t prbashkt. Politika e prbashkt e jashtme dhe e sigurimit u nnshtrohet rregullave dhe procedurave t caktuara. Ajo prcaktohet dhe zbatohet nga Kshilli Europian dhe Kshilli, duke vepruar unanimisht, nse nuk parashikohet ndryshe nga Traktatet. Prjashtohet miratimi i akteve legjislative. Politika e prbashkt e jashtme dhe e sigurimit vihet n jet nga Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit dhe nga Shtetet Antare, n prputhje me Traktatet. Roli i veant i Parlamentit Europian dhe i Komisionit n kt fush prcaktohet nga Traktatet. Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian nuk ka juridiksion n lidhje me kto dispozita, me prjashtim t juridiksionit pr t vzhguar respektimin e nenit 40 t ktij Traktati dhe pr t shqyrtuar ligjshmrin e disa vendimeve t caktuara, si e parashikon paragrafi i dyt i nenit 275 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 2. Brenda kuadrit t parimeve dhe objektivave t veprimit t tij t jashtm, Bashkimi realizon, prcakton dhe zbaton nj politik t prbashkt t jashtme dhe t sigurimit, mbshtetur n zhvillimin e solidaritetit t ndrsjell politik mes Shteteve Antare, identifikimin e shtjeve me interes t prgjithshm dhe arritjen e nj shkalle gjithnj e m t madhe konvergjence t veprimeve t Shteteve Antare. 3. Shtetet Antare e mbshtetin aktivisht dhe pa rezerva politikn e jashtme dhe t sigurimit t Bashkimit, me frymn e besnikris dhe solidaritetit t ndrsjell dhe e respektojn veprimin e Bashkimit n kt fush. Shtetet Antare punojn s bashku pr ta rritur dhe zhvilluar solidaritetin e tyre t ndrsjell politik. Ato nuk kryejn asnj veprim q bie ndesh me interesat e Bashkimit ose q ka t ngjar ta ul efektshmrin e tij si nj forc kohezive n marrdhniet ndrkombtare. Kshilli dhe Prfaqsuesi i Lart sigurojn respektimin e ktyre parimeve.

34

Neni 25 (ish-neni 12 TBE) Bashkimi e realizon politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit: (a) duke prcaktuar orientimet e prgjithshme; (b) duke miratuar vendime ku prcaktohen: (i) veprimet q duhet t ndrmarr Bashkimi; (ii) qndrimet q duhet t mbaj Bashkimi; (iii) masat pr zbatimin e vendimeve t prmendura n pikat i dhe ii; dhe

(c) duke fuqizuar bashkpunimin e rregullt midis Shteteve Antare n realizimin e politiks. Neni 26 (ish-neni 13 TBE) 1. Kshilli Europian identifikon interesat strategjik t Bashkimit, vendos objektivat dhe jep orientimet e prgjithshme t politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit, duke prfshir shtjet q kan rrjedhoja pr mbrojtjen. Ai miraton vendimet e nevojshme. Nse e krkojn zhvillimet ndrkombtare, Presidenti i Kshillit Europian thrret nj mbledhje t jashtzakonshme t Kshillit Europian pr t caktuar drejtimet strategjike t politiks s Bashkimit prball zhvillimeve t tilla. 2. Kshilli harton politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit dhe merr vendimet e nevojshme pr prcaktimin dhe zbatimin e saj mbshtetur n orientimet e prgjithshme dhe drejtimet strategjike q ka prcaktuar Kshilli Europian. Kshilli dhe Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit garantojn unitetin, qndrueshmrin dhe efektshmrin e veprimit t Bashkimit. 3. Politika e prbashkt e jashtme dhe e sigurimit vihet n jet nga Prfaqsuesi i Lart dhe nga Shtetet Antare, duke prdorur burimet kombtare dhe ato t Bashkimit. Neni 27 1. Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Siguris, i cili drejton Kshillin pr Punt e Jashtme, kontribuon me propozimet e tij pr hartimin e politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit dhe garanton zbatimin e vendimeve q miraton Kshilli Europian dhe Kshilli.

traktati i bashkimit europian

35

2. Prfaqsuesi i Lart e prfaqson Bashkimin pr shtjet q kan t bjn me politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit. Ai zhvillon dialog politik me t trett n emr t Bashkimit dhe shpreh qndrimin e Bashkimit n organizatat ndrkombtare dhe konferencat ndrkombtare. 3. N prmbushjen e mandatit t tij, Prfaqsuesi i Lart mbshtetet nga Shrbimi i Veprimit t Jashtm Europian. Ky shrbim punon n bashkpunim me shrbimet diplomatike t Shteteve Antare i cili prbhet nga zyrtar t drejtorive prkatse t Sekretariatit t Prgjithshm t Kshillit dhe t Komisionit, si dhe nga punonjs t caktuar nga shrbimet diplomatike kombtare t Shteteve Antare. Organizimi dhe funksionimi i Shrbimit t Veprimit t Jashtm Europian miratohet me vendim t Kshillit. Kshilli vepron me propozim t Prfaqsuesit t Lart, pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe pasi merr plqimin e Komisionit. Neni 28 (ish-neni 14 TBE) 1. Kur situata ndrkombtare krkon veprim operativ nga ana e Bashkimit, Kshilli miraton vendimet e nevojshme. N to prcaktohen objektivat, fusha e veprimit, mjetet q i vihen n dispozicion Bashkimit, nse sht nevoja kohzgjatjen e tyre, si dhe kushtet pr zbatimin e tyre. Nse ka ndryshim n rrethanat q kan ndikim t ndjeshm n shtjen objekt i nj vendimi t till, Kshilli i shqyrton parimet dhe objektivat e ktij vendimi, si dhe merr vendimet e nevojshme. 2. Vendimet e prmendura n paragrafin 1 i angazhojn Shtetet Antare n qndrimet q miratojn dhe n zhvillimin e veprimtaris s tyre. 3. Sa her q ka nj plan pr miratimin e nj qndrimi kombtar ose merret nj qndrim kombtar sipas nj vendimi t prmendur n paragrafin 1, Shteti Antar n fjal jep informacion n koh pr t mundsuar, nse sht nevoja, konsultime paraprake brenda Kshillit. Detyrimi pr t dhn informacion paraprak nuk zbatohet pr masat t cilat jan thjesht transpozim kombtar i vendimeve t Kshillit. 4. N rast se lind nj nevoj e ngutshme nga ndryshimet e situats dhe nse nuk arrihet nj shqyrtim i vendimit t Kshillit si krkohet n paragrafin 1, Shtetet Antare marrin masat e duhura pr shkak t nevojs urgjente, duke mbajtur n konsiderat objektivat e prgjithshme t ktij vendimi. Shteti Antar n fjal e informon menjher Kshillin pr masa t tilla. 5. Nse ka vshtirsi madhore n zbatimin e nj vendimi t parashikuar n kt nen, nj Shtet Antar ia raporton ato Kshillit, i cili diskuton pr to dhe krkon zgjidhjet e duhura. Zgjidhje t tilla nuk duhet t bien ndesh me objektivat e vendimit t parashikuar n paragrafin 1 apo nuk duhet tia ul efektshmrin nj vendimi t till. Neni 29 (ish-neni 15 TBE) Kshilli miraton vendime ku prcaktohet qasja e Bashkimit pr nj shtje t veant me natyr gjeografike ose tematike. Shtetet Antare kujdesen q politikat e tyre kombtare t prputhen me qndrimet e Bashkimit.

36

Neni 30 (ish-neni 22 TBE) 1. do Shtet Antar, Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, ose Prfaqsuesi i Lart me mbshtetjen e Komisionit, mund t prcjellin shtje q lidhen me politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit n Kshill dhe mund ti paraqesin ktij t fundit, respektivisht, nisma ose propozime. 2. N rastet kur duhet nj vendim i shpejt, Prfaqsuesi i Lart mbledh kryesisht ose me mocion t nj Shteti Antar nj mbledhje t jashtzakonshme t Kshillit brenda 48 orve ose, n rast urgjent, brenda nj periudhe m t shkurtr. Neni 31 (ish-neni 23 TBE) 1. Vendimet e parashikuara n kt Krye merren nga Kshilli Europian dhe Kshilli duke vepruar unanimisht, nse nuk parashikohet ndryshe n kt Krye. Prjashtohet miratimi i akteve legjislative. Kur abstenon nga votimi, do antar i Kshillit mund ta cilsoj abstenimin duke dhn nj deklarat formale si parashikohet n kt nnparagraf. N kt rast, nuk sht i detyruar ta zbatoj vendimin, por pranon q vendimi angazhon Bashkimin. N frymn e solidaritetit t ndrsjell, Shteti Antar n fjal nuk bn asnj veprim q mund t bjer ndesh ose t pengoj veprimin e Bashkimit mbshtetur n kt vendim, dhe Shtetet Antare e respektojn qndrimin e tij. Nse antart e Kshillit, q e cilsojn n kt mnyr abstenimin e tyre, prbjn t paktn nj t tretn e Shteteve Antare q kan t paktn nj t tretn e popullsis s Bashkimit, vendimi nuk miratohet. 2. Si prjashtim nga dispozitat e paragrafit 1, Kshilli vepron me shumic t cilsuar:

kur miraton nj vendim n t cilin prcaktohet veprimi ose qndrimi i Bashkimit mbi bazn e nj vendimi t Kshillit Europian n lidhje me interesat dhe objektivat strategjik t Bashkimit, sikurse thuhet n nenin 22(1), kur miraton nj vendim n t cilin prcaktohet veprimi ose qndrimi i Bashkimit, nisur nga propozimi q ka paraqitur Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, pas nj krkese t caktuar nga Kshilli Europian, me nismn e tij ose t Prfaqsuesit t Lart, kur miraton do vendim q zbaton nj vendim n t cilin prcaktohet veprimi ose qndrimi i Bashkimit, Kur emron nj prfaqsues t posam n prputhje me nenin 33. Nse nj antar i Kshillit deklaron se, pr arsye jetike ose t shprehura t politiks kombtare, ka ndr mend ta kundrshtoj miratimin e nj vendimi q duhet marr me shumic t cilsuar, votimi nuk bhet. Prfaqsuesi i Lart, n konsultim t ngusht me Shtetin Antar n fjal, krkon gjetjen e nj zgjidhje t pranueshme pr t. Nse nuk e arrin kt, Kshilli, me shumic t cilsuar, mund t krkoj q shtja ti prcillet Kshillit Europian pr vendim unanim.

traktati i bashkimit europian

37

3. Kshilli Europian mund ta miratoj unanimisht nj vendim ku t thuhet se Kshilli vepron me shumic t cilsuar n raste t tjera nga ato t parashikuara n paragrafin 2. 4. 5. Paragraft 2 dhe 3 nuk zbatohen pr vendimet q kan rrjedhoja ushtarake ose t mbrojtjes. Pr shtje procedurale, Kshilli vepron me shumicn e antarve. Neni 32 (ish-neni 16 TBE) Shtetet Antare konsultohen me njri tjetrin brenda Kshillit Europian dhe Kshillit pr do shtje t politiks s jashtme dhe t sigurimit, me interes t prgjithshm, n mnyr q t vendosin nj qasje t prbashkt. Prpara se t ndrmarrin nj veprim n arenn ndrkombtare ose prpara se t hyjn n nj angazhim i cili mund t prek interesat e Bashkimit, do Shtet Antar konsultohet me t tjert brenda Kshillit Europian ose brenda Kshillit. Shtetet Antare kujdesen, prmes konvergjencs s veprimeve t tyre, q Bashkimi t jet n gjendje t mbshtes interesat dhe vlerat e tyre n arenn ndrkombtare. Shtetet Antare tregojn solidaritet t ndrsjell. Kur Kshilli Europian ose Kshilli ka prcaktuar nj qasje t prbashkt t Bashkimit, sipas kuptimit t paragrafit 1, Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit dhe Ministrat e Punve t Jashtme t Shteteve Antare i bashkrendojn veprimtarit e tyre brenda Kshillit. Misionet diplomatike t Shteteve Antare dhe delegacionet e Bashkimit n vendet e treta dhe n organizatat ndrkombtare bashkpunojn dhe kontribuojn n shprehjen dhe zbatimin e qasjes s prbashkt. Neni 33 (ish-neni 18 TBE) Kshilli, me propozim t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, mund t emroj nj prfaqsues t posam me mandat pr shtje t veanta t politikave. Prfaqsuesi i posam e realizon mandatin e tij nn autoritetin e Prfaqsuesit t Lart. Neni 34 (ish-neni 19 TBE) 1. Shtetet Antare e bashkrendojn veprimin e tyre n organizatat dhe konferencat ndrkombtare. Ato i mbshtesin qndrimet e Bashkimit n kto forume. Kt bashkrendim e organizon Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit. N organizatat dhe konferencat ndrkombtare ku nuk marrin pjes t gjitha Shtetet Antare, qndrimet e Bashkimit i mbshtesin ato Shtete Antare q marrin pjes. 2. N prputhje me nenin 24(3), Shtetet Antare, t prfaqsuara n organizatat ose konferencat ndrkombtare ku nuk marrin pjes t gjitha Shtetet Antare, i mbajn t informuara Shtetet e tjera Antare dhe Prfaqsuesin e Lart pr do shtje me interes t prbashkt.

38

Shtetet Antare, t cilat jan edhe antare t Kshillit t Sigurimit t Kombeve t Bashkuara, bashkpunojn dhe i mbajn Shtetet e tjera Antare dhe Prfaqsuesin e Lart trsisht t informuar. Shtetet Antare, t cilat jan antare t Kshillit t Sigurimit gjat prmbushjes s funksioneve t tyre, mbrojn qndrimet dhe interesat e Bashkimit pa cenuar prgjegjsit q u ngarkojn dispozitat e Karts s Kombeve t Bashkuara. Shtetet Antare t cilat marrin pjes n mbledhjen e Kshillit t Sigurimit, kur Bashkimi ka prcaktuar nj qndrim pr nj tem q sht n rendin e dits s Kshillit t Sigurimit t Kombeve t Bashkuara, krkojn q, n t, t ftohet Prfaqsuesi i Lart pr t paraqitur qndrimin e Bashkimit. Neni 35 (ish-neni 20 TBE) Misionet diplomatike dhe konsullore t Shteteve Antare dhe delegacionet e Bashkimit n vendet e treta dhe konferencat ndrkombtare si dhe prfaqsit e tyre n organizatat ndrkombtare bashkpunojn pr t siguruar respektimin dhe zbatimin e vendimeve ku prcaktohen qndrimet dhe veprimet e Bashkimit, t miratuara sipas ktij Kreu. Ato e thellojn bashkpunimin prmes shkmbimit t informacionit dhe kryerjes s vlersimeve t prbashkta. Ato kontribuojn n vnien n jet t s drejts s qytetarve t Bashkimit pr t qen t mbrojtur n territorin e vendeve t treta, sikurse parashikohet n nenin 20(2)(c) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe t masave t miratuara n zbatim t nenit 23 t atij Traktati. Neni 36 (ish-neni 21 TBE) Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit konsultohet rregullisht me Parlamentin Europian pr aspektet kryesore dhe alternativat baz t politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit dhe politiks s prbashkt t sigurimit dhe mbrojtjes, dhe e informon at se si zhvillohen kto politika. Ai kujdeset q t merren si duhet n konsiderat pikpamjet e Parlamentit Europian. N informimin e Parlamentit Europian mund t prfshihen edhe prfaqsuesit e posam. Parlamenti Europian mund ti drejtoj pyetje ose ti bj rekomandime Kshillit ose Prfaqsuesit t Lart. Dy her n vit, Parlamenti zhvillon nj debat mbi ecurin e zbatimit t politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit, duke prfshir edhe politikn e prbashkt pr sigurimin dhe mbrojtjen. Neni 37 (ish-neni 24 TBE) Bashkimi mund t lidh marrveshje me nj ose m shum Shtete ose organizata ndrkombtare n fushat q mbulon ky Krye.

traktati i bashkimit europian

39

Neni 38 (ish-neni 25 TBE) Pa cenuar nenin 240 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, nj Komitet Politik dhe i Sigurimit ndjek situatn ndrkombtare n fushat q mbulon politika e prbashkt e jashtme dhe e sigurimit dhe kontribuon n prcaktimin e politikave, duke i dhn opinione Kshillit me krkes t Kshillit ose t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, ose me nismn e vet. Ky Komitet ndjek edhe vnien n zbatim t politikave t miratuara, pa cenuar kompetencat e Prfaqsuesit t Lart. Brenda fushs s veprimit t ktij Kreu, Komiteti Politik dhe i Sigurimit ushtron, nn prgjegjsin e Kshillit dhe t Prfaqsuesit t Lart, kontrollin politik dhe drejtimin strategjik t operacioneve pr trajtimin e krizave q prmenden n nenin 43. Kshilli mund ta autorizoj Komitetin, pr qllimin dhe kohzgjatjen e operacionit t trajtimit t krizs, sipas vendimit t Kshillit, q t marr vendimet prkatse n lidhje me kontrollin politik dhe drejtimin strategjik t operacionit. Neni 39 N prputhje me nenin 16 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe si prjashtim nga paragrafi 2 i atij neni, Kshilli miraton nj vendim ku parashikohen rregullat pr mbrojtjen e individve n lidhje me prpunimin e t dhnave personale nga Shtetet Antare, gjat realizimit t veprimtarive t tyre q jan brenda fushs s veprimit t ktij Kreu, dhe rregullat pr lvizjen e lir t ktyre t dhnave. Respektimi i ktyre rregullave kontrollohet nga autoritete t pavarura. Neni 40 (ish-neni 47 TBE) Zbatimi i politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit nuk e prek zbatimin e procedurave dhe shtrirjen e kompetencave t institucioneve t parashikuara nga Traktatet pr ushtrimin e kompetencave t Bashkimit, t prmendura n nenet nga 3 deri n 6 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. N mnyr t ngjashme, zbatimi i politikave t parashikuara n nenet e lartprmendura nuk e prek zbatimin e procedurave dhe shtrirjen e kompetencave t institucioneve t parashikuara nga Traktatet pr ushtrimin e kompetencave t Bashkimit sipas ktij Kreu. Neni 41 (ish-neni 28 TBE) 1. Shpenzimet administrative q u lindin institucioneve nga vnia n zbatim e ktij Kreu i ngarkohen buxhetit t Bashkimit. 2. Edhe shpenzimet operative q lindin nga vnia n zbatim e ktij Kreu i ngarkohen buxhetit t Bashkimit, me prjashtim t atyre shpenzimeve q lindin nga operacionet me rrjedhoja ushtarake ose t mbrojtjes si dhe me prjashtim t rasteve kur Kshilli vendos unanimisht ndryshe.

40

N ato raste kur shpenzimi nuk i ngarkohet buxhetit t Bashkimit, ai i ngarkohet Shtetit Antar n prputhje me shkalln e produktit kombtar bruto nse Kshilli nuk vendos unanimisht ndryshe. Sa u takon shpenzimeve q lindin nga operacionet me rrjedhoja ushtarake ose t mbrojtjes, Shtetet Antare prfaqsuesit e t cilave n Kshill kan br nj deklarat zyrtare sipas nenit 31(1) nnparagrafi i dyt, nuk jan t detyruara t kontribuojn n financimin e tyre. 3. Kshilli miraton nj vendim ku vendosen procedurat e caktuara pr t garantuar marrje t shpejt t fondeve t miratuara n buxhetin e Bashkimit pr financimin e ngutshm t nismave, n kuadr t politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit, dhe sidomos pr veprimtarit prgatitore pr detyrat e prmendura n nenin 42(1) dhe nenin 43. Ai vepron pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Veprimtarit prgatitore pr detyrat e prmendura n nenin 42(1) dhe nenin 43, t cilat nuk i ngarkohen buxhetit t Bashkimit, financohen nga nj fond fillestar i ngritur me kontributet e Shteteve Antare. Kshilli miraton, me shumic t cilsuar, me propozim t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe pr Politikn e Sigurimit, vendime ku prcaktohen: (a) procedurat pr ngritjen dhe financimin e fondit fillestar, sidomos shumat q i kalojn fondit; (b) procedurat pr prdorimin e fondit fillestar; (c) procedurat e kontrollit financiar. Kur detyra e planifikuar n prputhje me nenin 42(1) dhe nenin 43 nuk mund ti ngarkohet buxhetit t Bashkimit, Kshilli mund t autorizoj Prfaqsuesin e Lart ta prdor fondin. Prfaqsuesi i Lart i raporton Kshillit pr zbatimin e ksaj kompetence. SEKSIONI 2 Dispozita pr politikn e prbashkt pr sigurimin dhe mbrojtjen Neni 42 (ish-neni 17 TBE) 1. Politika e prbashkt pr sigurim dhe mbrojtjen sht pjes integrale e politiks s prbashkt t jashtme dhe t sigurimit. Ajo i ofron Bashkimit kapacitetin veprues duke u mbshtetur n mjetet civile dhe ushtarake. Bashkimi mund ti prdor ato pr misionet jasht Bashkimit pr ruajtjen e paqes pr parandalimin e konflikteve dhe fuqizimin e siguris ndrkombtare n prputhje me parimet e Karts s Kombeve t Bashkuara. Realizimi i ktyre detyrave bhet duke prdorur kapacitetet e siguruara nga Shtetet Antare. 2. Politika e prbashkt e siguris dhe mbrojtjes prfshin shprehjen e vazhdueshme t nj politike t prbashkt t mbrojtjes s Bashkimit. Kjo do t oj n nj mbrojtje t prbashkt, kur ta vendos unanimisht Kshilli Europian. N kt rast, ky i fundit u rekomandon Shteteve Antare miratimin e nj vendimi t till n prputhje me krkesat kushtetuese respektive t tyre.

traktati i bashkimit europian

41

Politika e Bashkimit, n prputhje me kt seksion, nuk e cenon karakterin e veant t politiks pr sigurimin dhe mbrojtjen q kan Shtete t caktuara Antare dhe, i respekton detyrimet e Shteteve t caktuara Antare, t cilat mbrojtjen e tyre t prbashkt e shohin t realizuar n Organizatn e Traktatit t Atlantikut t Veriut (NATO), q rrjedhin nga Traktati i Atlantikut t Veriut dhe prputhen me politikn e prbashkt t sigurimit dhe mbrojtjes t vendosur brenda atij kuadri. 3. Shtetet Antare vendosin n dispozicion t Bashkimit kapacitete civile dhe ushtarake pr vnien n zbatim t politiks s prbashkt t sigurimit dhe mbrojtjes, pr t kontribuar n objektivat e prcaktuara nga Kshilli. Ato Shtete Antare t cilat krijojn bashkrisht forca shumkombshe mund ti vendosin edhe kto forca n dispozicion t politiks s prbashkt t sigurimit dhe mbrojtjes. Shtetet Antare marrin prsipr vazhdimisht ti prmirsojn kapacitetet e tyre ushtarake. Agjencia n fushn e zhvillimit, krkimit, marrjes dhe armatimit t kapaciteteve t mbrojtjes (e quajtur m posht Agjencia Europiane pr Mbrojtjen) identifikon krkesat operative, promovon masat pr prmbushjen e ktyre krkesave, kontribuon n identifikimin dhe, sipas rastit, zbatimin e masave t nevojshme pr fuqizimin e bazs industriale dhe teknologjike t sektorit t mbrojtjes, merr pjes n prcaktimin e nj politike europiane pr kapacitetet dhe armatimin dhe mbshtet Kshillin pr vlersimin e prmirsimit t kapaciteteve ushtarake. 4. Vendimet q lidhen me politikn e prbashkt t sigurimit dhe mbrojtjes, duke prfshir edhe ato pr nisjen e nj misioni sipas parashikimeve t ktij neni, miratohen unanimisht nga Kshilli me propozim t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit ose me nism t nj Shteti Antar. Prfaqsuesi i Lart mund t propozoj prdorimin e burimeve kombtare dhe t instrumenteve t Bashkimit, s bashku me Komisionin, sipas rastit. 5. Kshilli mund tia besoj realizimin e nj detyre, brenda kuadrit t Bashkimit, nj grupi Shtetesh Antare n mnyr q t mbrohen vlerat e Bashkimit dhe tu shrbehet interesave t tij. Realizimi i nj detyre t till rregullohet nga neni 44. 6. Ato Shtete Antare kapacitetet ushtarake t t cilave arrijn kritere m t larta dhe t cilat kan angazhime m detyruese me njri-tjetrin n kt fush, lidhur me misionet m t vshtira, vendosin nj bashkpunim t prhershm t strukturuar brenda kuadrit t Bashkimit. Nj bashkpunim i till rregullohet nga neni 46. Ai nuk ndikon n rregullimet e nenit 43. 7. Nse nj Shtet Antar sht viktim e nj agresioni t armatosur n territorin e tij, Shtetet e tjera Antare kan pr detyrim ta ndihmojn dhe mbshtetin me t gjitha mjetet q kan n dor, n prputhje me nenin 51 t Karts s Kombeve t Bashkuara. Kjo nuk cenon karakterin e veant t politiks pr sigurim dhe mbrojtje t Shteteve t ndryshme Antare. Angazhimet dhe bashkpunimi n kt fush duhet t pajtohen me angazhimet q rrjedhin nga Organizata e Traktatit t Atlantikut t Veriut, e cila, pr ata Shtete q jan antare t saj, mbetet baza e mbrojtjes s prbashkt t tyre dhe forumi pr zbatimin e saj. Neni 43 1. Detyrat e prmendura n nenin 42(1), n rrjedhn e t cilave Bashkimi mund t prdor mjete civile dhe ushtarake, prfshijn operacionet e prbashkta t armatimit, detyrat humanitare dhe

42

t shptimit, detyrat e kshillimit dhe asistencs ushtarake, detyrat e parandalimit t konflikteve dhe ruajtjes s paqes, detyrat e forcave luftuese n trajtimin e krizave, duke prfshir arritjen e paqes dhe stabilizimin n periudhn pas konfliktit. T gjitha kto detyra mund t kontribuojn n luftn kundr terrorizmit, duke prfshir mbshtetjen e vendeve t treta n luftn kundr terrorizmit n territoret e tyre. 2. Kshilli miraton vendime lidhur me detyrat e prmendura n pikn 1, ku prcaktohen objektivat dhe fusha e veprimit e tyre si dhe kushtet e prgjithshme pr zbatimin e tyre. Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Siguris, duke vepruar nn autoritetin e Kshillit dhe n kontakt t afrt dhe t vazhdueshm me Komitetin Politik dhe t Siguris, siguron bashkrendimin e aspekteve civile dhe ushtarake t detyrave t tilla. Neni 44 1. Brenda kuadrit t vendimeve t miratuara n prputhje me nenin 43, Kshilli mund tia besoj zbatimin e nj detyre nj grupi Shtetesh Antare, t cilat kan vullnetin dhe kapacitetin e nevojshm pr nj detyr t till. Kto Shtete Antare, s bashku me Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit, bien dakord mes tyre lidhur me administrimin e detyrs. 2. Me nismn e tyre ose me krkesn e nj Shteti tjetr Antar, Shtetet Antare, q marrin pjes n detyr, e mbajn t informuar rregullisht Kshillin lidhur me progresin e tij. Kto Shtete e informojn menjher Kshillin, nse prfundimi i detyrs sjell pasoja madhore ose krkon ndryshimin e objektivit, fushs s veprimit dhe kushteve t prcaktuara pr detyrn n vendimet e prmendura n paragrafin 1. N raste t tilla, Kshilli miraton vendimet e nevojshme. Neni 45 1. Agjencia Europiane pr Mbrojtjen, e cila prmendet n nenin 42(3), n varsi t autoritetit t Kshillit ka si detyr t vetn: (a) t kontribuoj n identifikimin e objektivave t mundshme ushtarake dhe n vlersimin e respektimit t angazhimeve me kapacitete q kan dhn Shtetet Antare; (b) t promovoj harmonizimin e nevojave operative dhe prqafimin e metodave t efektshme dhe t prputhshme t prokurimit; (c) t propozoj projekte shumpalshe pr prmbushjen e objektivave n lidhje me kapacitetet ushtarake, t siguroj bashkrendimin e programeve q zbatojn Shtetet Antare dhe administrimin e programeve t veanta t bashkpunimit; (d) t mbshtes krkimin n fushn e teknologjis s mbrojtjes dhe t bashkrendoj e planifikoj veprimtari t prbashkta krkimore dhe t studimeve t zgjidhjeve teknike q prmbushin nevojat operative pr t ardhmen; (e) t kontribuoj n identifikimi dhe, nse sht nevoja, n zbatimin e masave t dobishme pr fuqizimin e bazs industriale dhe teknologjike t sektorit t mbrojtjes dhe n prmirsimin e efektshmris s shpenzimeve ushtarake.

traktati i bashkimit europian

43

2. Agjencia Europiane pr Mbrojtjen sht e hapur pr t gjitha Shtetet Antare q dshirojn t jen pjes e saj. Kshilli miraton me shumic t cilsuar nj vendim n t cilin caktohet statuti, selia dhe rregullorja e puns s Agjencis. Ky vendim duhet t marr n konsiderat nivelin e pjesmarrjes efektive n veprimtarit e Agjencis. Brenda Agjencis ngrihen grupe t veanta, ku marrin pjes Shtetet Antare t angazhuara n projekte t prbashkta. Kur sht nevoja, Agjencia i kryen detyrat duke qen n kontakt me Komisionin. Neni 46 1. Ato Shtete Antare t cilat dshirojn t marrin pjes n bashkpunimin e prhershm t strukturuar t prmendur n nenin 42(6) dhe q i prmbushin kriteret si dhe kan marr angazhime sa u takon kapaciteteve ushtarake t parashikuara n Protokollin pr bashkpunimin e prhershm t strukturuar, e njoftojn Kshillin dhe Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Punt e Jashtme dhe Politikn e Sigurimit lidhur me qllimin e tyre. 2. Brenda tre muajve pas njoftimit t prmendur n paragrafin 1, Kshilli miraton nj vendim prmes t cilit krijohet bashkpunimi i prhershm i strukturuar dhe prcaktohet lista e Shteteve Antare pjesmarrse. Kshilli vendos me shumic t cilsuar, pasi konsultohet me Prfaqsuesin i Lart. 3. do Shtet Antar i cili dshiron, n nj faz t mvonshme, t marr pjes n bashkpunimin e prhershm t strukturuar, njofton Kshillin dhe Prfaqsuesin e Lart pr qllimin e tij. Kshilli miraton nj vendim, ku konfirmohet pjesmarrja e Shtetit Antar n fjal, i cili i prmbush kriteret dhe merr angazhimet e prmendura n nenet 1 dhe 2 t Protokollit pr bashkpunimin e prhershm t strukturuar. Kshilli vepron me shumic t cilsuar, pasi konsultohet me Prfaqsuesin e Lart. N votim marrin pjes vetm ata antar t Kshillit q prfaqsojn Shtetet Antare pjesmarrse. Shumica e cilsuar prcaktohet n prputhje me nenin 238(3)(a) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 4. Nse nj Shtet Antar nuk i prmbush m kriteret ose nuk sht m n gjendje ti prmbush angazhimet e prmendura n nenet 1 dhe 2 t Protokollit pr bashkpunimin e prhershm t strukturuar, Kshilli mund t miratoj nj vendim me t cilin pezullohet pjesmarrja e Shtetit Antar n fjal. Kshilli vepron me shumic t cilsuar. N votim marrin pjes vetm ata antar t Kshillit q prfaqsojn Shtetet Antare pjesmarrse, me prjashtim t Shtetit Antar n fjal. Shumica e cilsuar prcaktohet n prputhje me nenin 238(3)(a) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 5. do Shtet Antar pjesmarrs i cili dshiron t trhiqet nga bashkpunimi i prhershm i strukturuar e njofton pr kt Kshillin, i cili konstaton n kt rast se Shteti Antar n fjal ka pushuar s marri pjes. 6. Vendimet dhe rekomandimet e Kshillit brenda kuadrit t bashkpunimit t prhershm t strukturuar, prve atyre q parashikohen n paragraft nga 2 deri n 5, miratohen unanimisht. N kuptim t ktij paragrafi, unanimiteti prbhet vetm nga votat e prfaqsuesve t Shteteve Antare pjesmarrse

44

TITULLI VI DISPOZITA T FUNDIT Neni 47 Bashkimi ka personalitet juridik. Neni 48 (ish-neni 48 TBE) 1. Traktateve mund tu bhen shtesa dhe ndryshime n prputhje me procedurn e zakonshme t rishikimit. Atyre mund tu bhen shtesa dhe ndryshime edhe n prputhje me procedurat e thjeshtuara t rishikimit. Procedura e zakonshme e rishikimit 2. Qeveria e nj Shteti Antar, Parlamenti Europian ose Komisioni mund ti paraqes Kshillit propozime pr shtesa dhe ndryshime n Traktate. Ndr t tjera, kto propozime mund t shrbejn pr ti rritur ose pr ti zvogluar kompetencat q i jan dhn Bashkimit nga Traktatet. Kto propozime Kshilli ia paraqet Kshillit Europian ndrsa njoftohen edhe Parlamentet kombtare. 3. Nse Kshilli Europian, pas konsultimit me Parlamentin Europian dhe Komisionin, miraton me shumic t thjesht nj vendim pro shqyrtimit t shtesave dhe ndryshimeve t propozuara, Presidenti i Kshillit Europian thrret nj Konvent t prbr nga prfaqsues t Parlamenteve kombtare, Krerve t Shteteve ose Qeverive t Shteteve Antare, Parlamentit Europian dhe Komisionit. Konsultohet edhe Banka Qendrore Europiane, n rast t ndryshimeve institucionale n fushn monetare. Konventa shqyrton propozimet pr shtesat dhe ndryshimet dhe miraton me konsensus nj rekomandim q i drejtohet nj konference t prfaqsuesve t qeverive t Shteteve Antare, si parashikohet n paragrafin 4. Kshilli Europian mund t vendos me shumic t thjesht, pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, pr t mos thirrur nj Konvent, nse nuk e justifikon shkalla e ndryshimeve t propozuara. N kt rast, Kshilli Europian prcakton termat e referencs pr nj konferenc t prfaqsuesve t qeverive t Shteteve Antare. 4. Presidenti i Kshillit mbledh nj konferenc t prfaqsuesve t qeverive t Shteteve Antare me qllim vendosjen, me marrveshje t prbashkt, t ndryshimeve q i duhen br Traktateve. Ndryshimet hyjn n fuqi pasi ratifikohen nga t gjitha Shtetet Antare, n prputhje me krkesat kushtetuese respektive t tyre. 5. Nse dy vjet pas nnshkrimit t nj traktati ndryshues t Traktateve e kan ratifikuar katr t pestat e Shteteve Antare ose, nse nj apo m shum Shtete Antare kan pasur vshtirsi lidhur me procesin e ratifikimit, shtja i prcillet Kshillit Europian.

traktati i bashkimit europian

45

Procedurat e thjeshtuara t rishikimit 6. Qeveria e do Shteti Antar, Parlamenti Europian ose Komisioni mund ti paraqesin Kshillit Europian propozime pr rishikimin e t gjithave ose nj pjese t dispozitave t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian lidhur me politikat dhe veprimin e brendshm t Bashkimit. Kshilli Europian mund t miratoj nj vendim me ndryshime n t gjitha ose nj pjes t dispozitave t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Kshilli Europian vepron unanimisht, pasi konsultohet me Parlamentit Europian, Komisionin dhe me Bankn Qendrore Europiane, n rast t ndryshimeve institucionale n fushn monetare. Ky vendim nuk hyn n fuqi pa u miratuar m par nga Shtetet Antare, n prputhje me krkesat kushtetuese prkatse t tyre. Vendimi i prmendur n paragrafin e dyt nuk i rrit kompetencat q i jan dhn Bashkimit nga Traktatet. 7. Kur Traktati pr Funksionimin e Bashkimit Europian ose Titulli V i ktij Traktati parashikon q Kshilli duhet t veproj unanimisht n nj fush a rast t caktuar, Kshilli Europian mund t miratoj nj vendim q e autorizon Kshillin t veproj me shumic t cilsuar n fushn apo rastin n fjal. Ky paragraf nuk zbatohet pr vendimet me rrjedhoja ushtarake ose pr vendimet n fushn e mbrojtjes. Kur Traktati pr Funksionimin e Bashkimit Europian parashikon miratimin e akteve legjislative nga Kshilli n prputhje me nj procedur t posame legjislative, Kshilli Europian mund t miratoj nj vendim q lejon miratimin e akteve t tilla n prputhje me procedurn e zakonshme legjislative. Parlamentet kombtare njoftohen pr do nism q merr Kshilli Europian n baz t paragrafit t par ose t dyt. Nse nj Parlament kombtar bn t ditur kundrshtimin e vet brenda gjasht muajve nga data e nj njoftimi t till, vendimi i prmendur n paragrafin e par ose t dyt nuk miratohet. Nse nuk ka kundrshtim, Kshilli Europian mund ta miratoj vendimin. Pr miratimin e vendimeve t prmendura n nnparagrafin e par dhe t dyt, Kshilli Europian vepron unanimisht, pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, i cili jepet me shumicn e deputetve q e prbjn at. Neni 49 (ish-neni 49 TBE) do Shtet Europian, i cili respekton vlerat e prmendura n nenin 2 dhe sht i angazhuar pr nxitjen e tyre, mund t krkoj t bhet antar i Bashkimit. Parlamenti Europian dhe Parlamentet kombtare njoftohen pr kt krkes. Shteti krkues ia drejton krkesn Kshillit, i cili vepron unanimisht, pasi konsultohet me Komisionin dhe pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, i cili vepron me shumicn e deputetve q e prbjn. Merren n konsiderat kushtet e pranueshmris t miratuara nga Kshilli Europian. Kushtet e antarsimit dhe prshtatjet me Traktatet mbi t cilat sht themeluar Bashkimi, q krkon nj antarsim i till, i nnshtrohen marrveshjes midis Shteteve Antare dhe Shtetit krkues. Kjo marrveshje paraqitet pr ratifikim n t gjitha Shtetet kontraktuese, n prputhje me krkesat kushtetuese respektive t tyre.

46

Neni 50 1. do Shtet Antar mund t vendos t dal nga Bashkimi, n prputhje me krkesat kushtetuese t veta. 2. Shteti Antar q vendos t dal nga Bashkimi njofton Kshillin Europian pr kt qllim. N dritn e orientimeve t dhna nga Kshilli Europian, Bashkimi negocion dhe arrin nj marrveshje me kt Shtet, n t ciln prcaktohen masat organizative t daljes, duke pasur parasysh kuadrin pr marrdhnien e tij t ardhshme me Bashkimin. Kjo marrveshje negociohet n prputhje me nenin 218 (3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Marrveshja lidhet n emr t Bashkimit nga Kshilli, duke vepruar me shumic t cilsuar, pasi merret plqimi i Parlamentit Europian. 3. Traktatet pushojn s zbatuari pr Shtetin n fjal duke filluar nga data e hyrjes n fuqi e marrveshjes s daljes ose, nse nuk arrihet nj marrveshje e till, dy vjet pas njoftimit t prmendur n paragrafin 2, nse Kshilli Europian n marrveshje me Shtetin Antar n fjal nuk vendos unanimisht ta zgjas kt afat. 4. Pr qllimet e paragrafve 2 dhe 3, antari i Kshillit Europian ose i Kshillit, i cili prfaqson Shtetin Antar q del nga Bashkimi, nuk merr pjes n diskutimet e Kshillit Europian ose t Kshillit q kan t bjn me kt Shtet Antar. Shumica e cilsuar prcaktohet n prputhje me nenin 238(3)(b) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 5. Nse nj Shtet i cili ka dal nga Bashkimi krkon riantarsim, krkesa e tij i nnshtrohet procedurs s parashikuar n nenin 49. Neni 51 Protokollet dhe Shtojcat e Traktateve prbjn pjes integrale t tyre. Neni 52 1. Traktatet zbatohen pr Mbretrin e Belgjiks, Republikn e Bullgaris, Republikn eke, Mbretrin e Danimarks, Republikn Federale t Gjermanis, Republikn e Estonis, Irlandn, Republikn e Greqis, Mbretrin e Spanjs, Republikn Franceze, Republikn Italiane, Republikn e Qipros, Republikn e Letonis, Republikn e Lituanis, Dukatin e Madh t Luksemburgut, Republikn e Hungaris, Republikn e Malts, Mbretrin e Holands, Republikn e Austris, Republikn e Polonis, Republikn Portugeze, Rumanin, Republikn e Sllovenis, Republikn Sllovake, Republikn e Finlands, Mbretrin e Suedis dhe Mbretrin e Bashkuar t Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut. 2. Fusha e veprimit territorial t Traktateve sht prcaktuar n nenin 355 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian.

traktati i bashkimit europian

47

Neni 53 (ish-neni 51 TBE) Ky Traktat miratohet pr nj periudh t pakufizuar. Neni 54 (ish-neni 52 TBE) 1. Ky Traktat ratifikohet nga t gjitha Palt e Larta Kontraktuese, n prputhje me krkesat kushtetuese respektive t tyre. Instrumentet e ratifikimit depozitohen pran Qeveris s Republiks Italiane. 2. Ky Traktat hyn n fuqi, m 1 janar 1993, me kusht q t jen depozituar t gjitha instrumentet e ratifikimit ose, nse nuk arrihet kjo, ditn e par t muajit pasardhs pas depozitimit t Instrumentit t ratifikimit nga Shteti i fundit nnshkrues q e bn kt hap. Neni 55 (ish-neni 53 TBE) 1. Ky Traktat, i prpiluar n nj kopje t vetme origjinale n gjuht bullgare, eke, daneze, holandeze, angleze, estoneze, finlandeze, franceze, gjermane, greke, hungareze, irlandeze, italiane, letoneze, lituaneze, malteze, polake, portugeze, rumune, sllovake, sllovene, spanjolle dhe suedeze ku tekstet n seciln gjuh jan njsoj origjinale, depozitohet n arkivin e Qeveris s Republiks Italiane, e cila ia prcjell nj kopje t vrtetuar secils prej qeverive t Shteteve t tjera nnshkruese. 2. Ky Traktat mund t prkthehet edhe n gjuh t tjera, si ta vendosin Shtetet Antare, mes t cilave edhe ato q n prputhje me rendin e tyre kushtetues gzojn status zyrtar n t gjith ose nj pjes t territorit t tyre. Shteti Antar n fjal jep nj kopje t vrtetuar t prkthimeve t tilla, pr tu depozituar n arkivin e Kshillit.

N DIJENI T PRMBAJTJES s tij, T Plotfuqishmit e nnshkruan kt Traktat. Nnshkruar n Mastriht, m t shtatn dit t muajit shkurt t vitit njmij e nntqind e nntdhjet e dy. (Lista e nnshkruesve nuk jepet ktu) __________

48

49

T F B E

VERSIONI I KONSOLIDUAR I TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN

50

PREAMBULA

MADHRIA E TIJ MBRETI I BELGVE, PRESIDENTI I REPUBLIKS FEDERALE T GJERMANIS, PRESIDENTI I REPUBLIKS FRANCEZE, PRESIDENTI I REPUBLIKS ITALIANE, LARTMADHRIA E SAJ MBRETRORE DUKESHA E MADHE E LUKSEMBURGUT, MADHRIA E SAJ MBRETRESHA E HOLLANDS,1 T VENDOSUR pr t hedhur themelet pr nj bashkim gjithnj e m t afrt mes popujve t Europs, T VENDOSUR pr t siguruar prparimin ekonomik dhe shoqror t Shteteve t tyre duke vepruar bashkrisht pr t eliminuar barrierat q e ndajn Europn, DUKE KONFIRMUAR si objektiv thelbsor t prpjekjeve t tyre prmirsimet e vazhdueshme t kushteve t jetess dhe puns t popujve t tyre, DUKE PRANUAR se heqja e pengesave ekzistuese krkon veprim t bashkrenduar pr t garantuar zgjerimin e qndrueshm, tregtin e ekuilibruar dhe konkurrencn e ndershme, ME PRKUSHTIMIM pr fuqizimin e bashkimit t ekonomive t tyre dhe sigurimin e zhvillimit harmonik t tyre prmes zvoglimit t dallimeve q ekzistojn midis rajoneve t ndryshme dhe t prapambetjes s rajoneve m pak t favorizuara, DUKE DSHIRUAR pr t kontribuar, prmes nj politike t prbashkt tregtare, n heqjen progresive t kufizimeve mbi tregtin ndrkombtare, ME QLLIMIN pr t konfirmuar solidaritetin q lidh Europn dhe vendet jasht saj, dhe me dshirn pr t siguruar zhvillimin e mirqenies s tyre, n prputhje me parimet e Karts s Kombeve t Bashkuara, T VENDOSUR pr ti bashkuar burimet e tyre pr t ruajtur dhe fuqizuar paqen dhe lirin dhe duke u br thirrje popujve t tjer t Europs, t cilt kan t njjtin ideal me ta, q t bashkohen n prpjekjet e tyre, T VENDOSUR pr t nxitur zhvillimin e nivelit m t lart t mundshm t dijes pr popujt e tyre prmes dhnies s mundsis sa m gjersisht pr arsim dhe prmes prditsimit t tij t vazhdueshm, dhe pr kt qllim KAN CAKTUAR si T Plotfuqishmit e tyre: (Lista e t plotfuqishmve nuk jepet ktu) T CILT, pasi shkmbyen plotfuqit, q u konstatuan si t vlefshme dhe t rregullta, ran dakord si vijon.

Prej ather, n Bashkimin Europian jan antarsuar edhe Republika e Bullgaris, Republika eke, Republika e Estonis, Irlanda, Republika e Greqis, Mbretria e Spanjs, Republika e Qipros, Republika e Letonis, Republika e Lituanis, Republika e Hungaris, Republika e Malts, Republika e Austris, Republika e Polonis, Republika Portugeze, Rumania, Republika e Sllovenis, Republika Sllovake, Republika e Finlands, Mbretria e Suedis dhe Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

51

PJESA E PAR PARIMET

Neni 1 1. Ky Traktat organizon funksionimin e Bashkimit dhe prcakton fushat, kufijt dhe masat organizative pr ushtrimin e kompetencave t tij. 2. Ky Traktat dhe Traktati pr Bashkimin Europian prbjn Traktatet mbi t cilat themelohet Bashkimi. Kto dy Traktate, t cilt kan t njjtn fuqi ligjore, quhen Traktatet.

TITULLI I KATEGORIT DHE FUSHAT E KOMPETENCS S BASHKIMIT Neni 2 1. Kur Traktatet i japin Bashkimit kompetenc ekskluzive n nj fush t caktuar, vetm Bashkimi mund t miratoj legjislacion dhe akte me fuqi ligjore detyruese, ndrsa Shtetet Antare mund ta bjn nj gj t till vetm nse kt t drejt ia jep Bashkimi ose pr zbatimin e akteve t Bashkimit. 2. Kur Traktatet i japin Bashkimit nj kompetenc t prbashkt me Shtetet Antare n nj fush t caktuar, Bashkimi dhe Shtetet Antare mund t miratojn legjislacion dhe akte me fuqi ligjore detyruese. Shtetet Antare e ushtrojn kompetencn e tyre n masn dhe pr aq sa Bashkimi nuk ka ushtruar kompetencn e tij. Shtetet Antare e ushtrojn gjithashtu kompetencn e tyre pr aq sa dhe kur Bashkimi ka vendosur t pushoj s ushtruari kompetencn e tij. 3. Shtetet Antare i bashkrendojn politikat e tyre ekonomike dhe t punsimit brenda kuadrit t prcaktuar n kt Traktat, t cilin Bashkimi ka kompetenc t parashikoj. 4. Bashkimi ka kompetencn, sipas dispozitave t Traktatit pr Bashkimin Europian, t caktoj nj politik t prbashkt t jashtme dhe t siguris, duke prfshir edhe shprehjen progresive t nj politike t prbashkt t mbrojtjes. 5. N disa fusha t caktuara dhe sipas kushteve t prcaktuara n Traktatet, Bashkimi ka kompetencn pr t kryer veprime pr t mbshtetur, bashkrenduar ose plotsuar veprimet e Shteteve Antare, pa e kaprcyer prmes tyre kompetencn e Shteteve Antare, n kto fusha. Aktet me fuqi ligjore detyruese t Bashkimit t miratuara n baz t dispozitave t Traktateve, lidhur me kto fusha, nuk krkojn harmonizim t akteve ligjore ose nnligjore t Shteteve Antare. 6. Fusha e veprimit dhe masat organizative pr ushtrimin e kompetencave t Bashkimit prcaktohen nga dispozitat e Traktateve, lidhur me seciln fush.

52

Neni 3 1. Bashkimi ka kompetenc ekskluzive n fushat e mposhtme:

(a) bashkimi doganor; (b) vendosja e rregullave t konkurrencs, t nevojshme pr funksionimin e tregut t brendshm; (c) politika monetare pr Shtetet Antare, monedha e t cilave sht Euro; (d) ruajtja e burimeve biologjike detare n kuadr t politiks s prbashkt pr peshkimin; (e) politika e prbashkt tregtare. 2. Bashkimi ka gjithashtu kompetenc ekskluzive pr lidhjen e nj marrveshjeje ndrkombtare, kur lidhja e saj parashikohet n nj akt legjislativ t Bashkimit ose nevojitet pr ti dhn mundsi Bashkimit t ushtroj kompetencn e tij t brendshme, ose pr aq sa lidhja e saj mund t prek normat e brendshme, ose mund ta ndryshoj objektin e tyre. Neni 4 1. Bashkimi ka kompetenc t prbashkt me Shtetet Antare kur Traktatet i japin nj kompetenc e cila nuk lidhet me fushat e prmendura n nenet 3 dhe 6. 2. Kompetenca e ndar midis Bashkimit dhe Shteteve Antare zbatohet n fushat e mposhtme parsore: (a) tregu i brendshm; (b) politika sociale, pr aspektet e prcaktuara n kt Traktat; (c) kohezioni ekonomik, social dhe territorial; (d) bujqsia dhe peshkimi, pa prfshir ruajtjen e burimeve biologjike detare; (e) mjedisi; (f) mbrojtja e konsumatorit; (g) transporti; (h) rrjetet Trans-Europiane; (i) energjetika; (j) zona e liris, siguris dhe drejtsis; (k) shqetsimet e prbashkta pr sigurin n shtjet e shndetit publik, pr aspektet e prcaktuara

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

53

n kt Traktat. 3. N fushat e krkimit, zhvillimit teknologjik dhe hapsirs, Bashkimi ka kompetenc t zhvilloj aktivitete, sidomos t caktoj dhe zbatoj programe. Megjithat, ushtrimi i ksaj kompetence nuk pengon Shtetet Antare t ushtrojn kompetencat e tyre. 4. N fushat e bashkpunimit pr zhvillim dhe ndihm humanitare, Bashkimi ka kompetenc t zhvilloj veprimtari dhe nj politik t prbashkt. Megjithat, ushtrimi i ksaj kompetence nuk i pengon Shtetet Antare t ushtrojn kompetencat e tyre. Neni 5 1. Shtetet Antare i bashkrendojn politikat e tyre ekonomike brenda Bashkimit. Pr kt qllim, Kshilli miraton masa, n veanti udhzime t prgjithshme pr kto politika. Dispozita t veanta zbatohen pr ato Shtete Antare monedha e t cilave sht euro. 2. Bashkimi merr masa pr t siguruar bashkrendimin e politikave t punsimit t Shteteve Antare, n veanti, duke prcaktuar udhzime pr kto politika. 3. Bashkimi merr nisma pr t siguruar bashkrendimin e politikave sociale t Shteteve Antare. Neni 6 Bashkimi ka kompetenc pr kryerjen e veprimeve pr t mbshtetur, bashkrenduar ose plotsuar veprimet e Shteteve Antare. Fushat e nj veprimi t till, n nivel Europian, jan: (a) mbrojtja dhe prmirsimi i shndetit t njeriut; (b) industria; (c) kultura; (d) turizmi; (e) arsimi, formimi profesional, rinia dhe sporti; (f) mbrojtja civile; (g) bashkpunimi administrativ.

54

TITULLI II DISPOZITA ME ZBATIM T PRGJITHSHM Neni 7 Bashkimi siguron pajtueshmrin midis politikave dhe aktiviteteve t tij, duke marr n konsiderat t gjitha objektivat e tij dhe n prputhje me parimin e delegimit t kompetencave. Neni 8 (ish-neni 3(2) TKE)1 N t gjitha aktivitetet e tij, Bashkimi ka si qllim eliminimin e pabarazive dhe nxitjen e barazis midis burrave dhe grave. Neni 9 Gjat vendosjes dhe zbatimit t politikave dhe aktiviteteve t tij, Bashkimi merr n konsiderat krkesat lidhur me promovimin e nj niveli t lart t punsimit, garantimin e mbrojtjes s mjaftueshme sociale, luftn kundr prjashtimit social dhe nj nivel t lart arsimi, formimi dhe mbrojtjeje t shndetit t njeriut. Neni 10 Gjat vendosjes dhe zbatimit t politikave dhe aktiviteteve t veta, Bashkimi ka si qllim luftn kundr diskriminimit pr shkak t gjinis, racs ose origjins etnike, fes ose besimit, aftsive t kufizuara, moshs ose orientimit seksual. Neni 11 (ish-neni 6 TKE) Krkesat pr mbrojtjen e mjedisit duhet t integrohen n prcaktimin dhe zbatimin e politikave dhe aktiviteteve t Bashkimit, sidomos me synim nxitjen e zhvillimit t qndrueshm. Neni 12 (ish-neni 153(2) TKE) Gjat prcaktimit dhe zbatimit t politikave dhe aktiviteteve t tjera t Bashkimit merren n konsiderat krkesat pr mbrojtjen e konsumatorit.

Kto referenca jan thjesht orientuese. Pr informacion m t plot, ju lutemi shihni tabelat e barasvlefshmris ndrmjet numrtimit t vjetr dhe atij t ri t dispozitave t Traktateve.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

55

Neni 13 Gjat hartimit dhe zbatimit t politikave t Bashkimit pr bujqsin, peshkimin, transportin, tregun e brendshm, krkimin dhe zhvillimin teknologjik dhe hapsirn, Bashkimi dhe Shtetet Antare, duke qen se kafsht jan qenie me ndjenja, u kushtojn vmendje t plot krkesave t mirqenies s kafshve, duke respektuar n t njjtn koh dispozitat legjislative ose administrative dhe zakonet e Shteteve Antare, sidomos lidhur me ritet fetare, traditat kulturore dhe trashgimin fetare. Neni 14 (ish-neni 16 TKE) Pa cenuar nenin 4 t Traktatit pr Bashkimin Europian ose nenet 93, 106 dhe 107 t ktij Traktatit dhe duke pasur parasysh vendin q zn shrbimet me interes t prgjithshm ekonomik n vlerat e prbashkta t Bashkimit si dhe rolin e tyre n nxitjen e kohezionit social dhe territorial, Bashkimi dhe Shtetet Antare, secili brenda kompetencave prkatse t tyre dhe brenda fushs s zbatimit t Traktateve, kujdesen q shrbime t tilla t ushtrohen n baz t parimeve dhe kushteve, veanrisht t kushteve ekonomike dhe financiare, t cilat u japin mundsi t prmbushin misionet e tyre. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar prmes rregulloreve sipas procedurs s zakonshme legjislative, i vendosin kto parime dhe kushte pa cenuar kompetencn e Shteteve Antare, n prputhje me Traktatet, pr ofrimin, porositjen dhe financimin e shrbimeve t tilla. Neni 15 (ish-neni 255 TKE) 1. Pr t nxitur qeverisjen e mir dhe pr t siguruar pjesmarrjen e shoqris civile, institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit e kryejn punn e tyre n mnyr sa m t hapur. 2. Parlamenti Europian i zhvillon mbledhjet publikisht, ashtu si vepron edhe Kshilli kur shqyrton dhe voton pr nj projekt akt legjislativ. 3. do shtetas i Bashkimit dhe do person fizik ose juridik q ka vendbanimin ose selin e regjistruar n nj Shtet Antar, ka t drejtn e aksesit t dokumenteve t institucioneve, organeve, zyrave dhe agjencive t Bashkimit, n fardo forme t jen kto dokumente, n varsi t parimeve dhe kushteve q vendosen sipas ktij paragrafi. Parimet e prgjithshme dhe kufijt e prcaktuar n baz t interesit publik ose privat, q e rregullojn kt t drejt t aksesit n dokumente, vendosen nga Parlamenti Europian dhe Kshilli prmes rregulloreve, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative. do institucion, organ, zyr ose agjenci kujdeset q veprimtaria e tyre t jet transparente dhe prcaktojn pr kt qllim n Rregulloret e tyre t Brendshme dispozita konkrete lidhur me aksesin n dokumentet e tyre, n prputhje me rregulloret e prmendura n nnparagrafin e dyt. Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian, Banka Qendrore Europiane dhe Banka Europiane e Investimeve jan subjekt i ktij paragrafi vetm gjat ushtrimit t detyrave t tyre administrative. Parlamenti Europian dhe Kshilli sigurojn botimin e dokumenteve lidhur me procedurat legjislative, sipas kushteve t prcaktuara n rregulloret e prmendura n nnparagrafin e dyt.

56

Neni 16 (ish-neni 286 TKE) 1. do person ka t drejtn e mbrojtjes s t dhnave personale q lidhen me t.

2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, prcaktojn rregullat lidhur me mbrojtjen e individve prsa i prket prpunimit t t dhnave personale nga institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit dhe Shtetet Antare gjat realizimit t aktiviteteve t tyre, q i mbulon fusha e veprimit t drejts s Bashkimit, dhe rregullat q lidhen me lvizjen e lir t ktyre t dhnave. Respektimi i ktyre rregullave kontrollohet nga autoritete t pavarura. Rregullat e miratuara n baz t ktij neni nuk i cenojn rregullat e veanta t prcaktuara n nenin 39 t Traktatit t Bashkimit Europian. Neni 17 1. Bashkimi respekton dhe nuk e cenon statusin q u jep legjislacioni kombtar kishave dhe shoqatave ose komuniteteve fetare n Shtetet Antare. 2. Bashkimi respekton gjithashtu edhe statusin q u jep legjislacioni kombtar organizatave filozofike dhe jofetare. 3. Duke pranuar identitetin dhe kontributin e tyre t caktuar, Bashkimi zhvillon nj dialog t hapur, transparent dhe t rregullt me kto kisha dhe organizata.

PJESA E DYT MOSDISKRIMINIMI DHE QYTETARIA E BASHKIMIT

Neni 18 (ish-neni 12 TKE) Brenda fushs s veprimit t Traktateve dhe pa cenuar dispozitat e posame q prmbajn kto Traktate, ndalohet do diskriminim pr shkak t shtetsis. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t miratojn rregulla q synojn ndalimin e nj diskriminimi t till. Neni 19 (ish-neni 13 TKE) 1. Pa cenuar dispozitat e tjera t Traktateve dhe brenda kufijve t kompetencave q ato i japin Bashkimit, Kshilli duke vendosur me unanimitet sipas nj procedure t posame legjislative,

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

57

dhe pasi merr plqimin nga Parlamenti Europian, mund t marr masat e duhura pr t luftuar diskriminimin pr shkak t gjinis, origjins racore ose etnike, fes ose besimit, aftsive t kufizuara, moshs ose orientimit seksual. 2. Duke u shmangur nga paragrafi 1, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t miratojn parimet baz t masave stimuluese t Bashkimit, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare, pr t mbshtetur masn e marr nga Shtetet Antare, me qlllim q t jepet kontribut n arritjen e objektivave t prmendura n paragrafin 1. Neni 20 (ish-neni 17 TKE) 1. Prmes ktij Traktati krijohet qytetaria e Bashkimit. do person q mban shtetsin e nj Shteti Antar sht qytetar i Bashkimit. Qytetaria e Bashkimit i shtohet shtetsis kombtare dhe nuk e zvendson at. 2. Qytetart e Bashkimit gzojn t drejtat dhe u nnshtrohen detyrimeve q parashikohen nga Traktatet. Ndr t tjera ata: (a) kan t drejtn t lvizin dhe banojn lirisht brenda territorit t Shteteve Antare; (b) kan t drejtn pr t t zgjedhur dhe pr tu zgjedhur n zgjedhjet pr n Parlamentin Europian dhe n zgjedhjet vendore n Shtetin Antar, ku kan vendbanimin kryesor, sipas t njjtave kushte q zbatohen pr shtetasit e atij Shteti; (c) kan t drejtn t gzojn, n territorin e nj vendi t tret n t cilin nuk prfaqsohet Shteti Antar shtetas i t cilit jan, mbrojtjen e autoriteteve diplomatike dhe konsullore t do Shteti Antar, sipas t njjtave kushte q zbatohen pr shtetasit e atij Shteti; (d) kan t drejtn pr t paraqitur krkesa pran Parlamentit Europian, Avokatit Europian t Popullit dhe institucioneve dhe organeve kshillimore t Bashkimit n seciln prej gjuhve t Traktatit dhe t marrin prgjigje n t njjtn gjuh. Kto t drejta ushtrohen sipas kushteve dhe kufijve t parashikuara nga Traktatet dhe masat e miratuara n zbatim t tyre.

Neni 21 (ish-neni 18 TKE) 1. do qytetar i Bashkimit ka t drejtn t lviz dhe banoj lirisht brenda territorit t Shteteve Antare, n varsi t kufizimeve dhe kushteve t prcaktuara nga Traktatet dhe masat e miratuara n zbatim t tyre. 2. Nse del nevoja q Bashkimi t veproj pr ta arritur kt objektiv dhe Traktatet nuk i kan parashikuar kompetencat e nevojshme, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t miratojn dispozita me qllim q t lehtsojn ushtrimin e t drejtave t prmendura n paragrafin 1.

58

3. Pr t njjtin qllim me at t prmendur n paragrafin 1 dhe nse Traktatet nuk i kan parashikuar kompetencat e nevojshme, Kshilli, duke vepruar sipas nj procedure t posame legjislative, mund t miratoj masa lidhur me sigurimet shoqrore ose mbrojtjen sociale. Kshilli vendos me unanimitet, pasi konsultohet me Parlamentin Europian.

Neni 22 (ish-neni 19 TKE) 1. do qytetar i Bashkimit, me vendbanim n nj Shtet Antar shtetas i t cilit nuk sht, ka t drejtn t zgjedh dhe t zgjidhet n zgjedhjet vendore t Shtetit Antar n t cilin ka vendbanimin, sipas t njjtave kushte q zbatohen pr shtetasit e atij Shteti. Kjo e drejt ushtrohet n varsi t masave organizative t hollsishme t miratuara nga Kshilli, i cili vendos me unanimitet, sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Kto masa organizative mund t parashikojn shmangie ligjore kur kto justifikohen nga probleme t caktuara t nj Shteti Antar. 2. Pa cenuar nenin 223(1) dhe dispozitat e miratuara n zbatim t tij, do qytetar i Bashkimit me vendbanim n nj Shtet Antar shtetas i t cilit nuk sht, ka t drejtn t votoj dhe kandidoj n zgjedhjet pr n Parlamentin Europian n Shtetin Antar n t cilin ka vendbanimin, sipas t njjtave kushte q zbatohen pr shtetasit e atij Shteti. Kjo e drejt ushtrohet n varsi t masave organizative t hollsishme t miratuara nga Kshilli, i cili vendos me unanimitet, sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian; kto masa organizative mund t parashikojn shmangie ligjore kur kto justifikohen nga probleme t caktuara t nj Shteti Antar. Neni 23 (ish-neni 20 TKE) do qytetar i Bashkimit ka t drejtn t gzoj, n territorin e nj vendi t tret n t cilin nuk prfaqsohet Shteti Antar shtetas i t cilit sht, mbrojtjen e autoriteteve diplomatike dhe konsullore t do Shteti Antar, sipas t njjtave kushte q zbatohen pr shtetasit e atij Shteti. Shtetet Antare miratojn dispozitat e nevojshme dhe zhvillojn bisedimet ndrkombtare t nevojshme pr t siguruar kt mbrojtje. Kshilli, duke vepruar sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian, mund t miratoj direktiva ku vendosen masat e bashkrendimit dhe t bashkpunimit, t nevojshme pr t mundsuar nj mbrojtje t till. Neni 24 (ish-neni 21 TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar prmes rregulloreve sipas procedurs s zakonshme legjislative, miratojn dispozita pr procedurat dhe kushtet q krkohen pr nj nism t qytetarve sipas kuptimit t nenit 11 t Traktatit pr Bashkimin Europian, duke prfshir numrin minimal t Shteteve Antare nga t cilat duhet t jen kta qytetar.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

59

do qytetar i Bashkimit ka t drejtn e paraqitjes s krkess prpara Parlamentit Europian, n prputhje me nenin 227. do qytetar i Bashkimit mund t paraqes krkes prpara Avokatit t Popullit t krijuar n prputhje me nenin 228. do qytetar i Bashkimit mund ti drejtohet me shkrim donjrit prej institucioneve ose organeve t prmendura n kt nen ose n nenin 13 t Traktatit pr Bashkimin Europian, n njrn prej gjuhve t prmendura n nenin 55(1) t Traktatit pr Bashkimin Europian, dhe t marr prgjigje n t njjtn gjuh. Neni 25 (ish-neni 22 TKE) Komisioni i raporton Parlamentit Europian, Kshillit dhe Komitetit Ekonomik dhe Social do tre vjet pr zbatimin e dispozitave t ksaj Pjese. Ky raport mban n konsiderat zhvillimin e Bashkimit. Mbi kt baz dhe pa cenuar dispozitat e tjera t Traktateve, Kshilli me unanimitet sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, mund t miratoj dispozita pr ti fuqizuar ose pr ti shtuar t drejtat e renditura n nenin 20(2). Kto dispozita hyjn n fuqi, pasi aprovohen nga t gjitha Shtetet Antare, sipas krkesave kushtetuese prkatse t tyre.

PJESA E TRET POLITIKAT DHE VEPRIMET E BRENDSHME T BASHKIMIT

TITULLI I TREGU I BRENDSHM Neni 26 (ish-neni 14 TKE) 1. Bashkimi miraton masa me qllim krijimin ose sigurimin e funksionimit t tregut t brendshm, n prputhje me dispozitat prkatse t Traktateve. 2. Tregu i brendshm prfshin nj zon pa kufij t brendshm, n t ciln sigurohet lvizja e lir e mallrave, personave, shrbimeve dhe kapitalit, n prputhje me dispozitat e Traktateve. 3. Kshilli, me propozim t Komisionit, cakton orientimet dhe kushtet e nevojshme pr t siguruar nj progres t ekuilibruar n t gjith sektort e prfshir.

60

Neni 27 (ish-neni 15 TKE) Gjat hartimit t propozimeve me qllim arritjen e objektivave t parashikuara n nenin 26, Komisioni merr n konsiderat shkalln e prpjekjeve q duhet t prballojn disa ekonomi t caktuara, t cilat kan diferenca n zhvillim, pr krijimin e tregut t brendshm, dhe mund t propozoj dispozita t prshtatshme. Nse kto dispozita marrin formn e shmangieve, ato duhet t ken natyr t prkohshme dhe duhet t shkaktojn rregullime sa m t vogla t mundshme pr funksionimin e tregut t brendshm.

TITULLI II LVIZJA E LIR E MALLRAVE Neni 28 (ish-neni 23 TKE) 1. Bashkimi prfshin nj bashkim doganor i cili mbulon t gjith tregtin e mallrave dhe i cili krkon ndalimin midis Shteteve Antare t taksave doganore mbi importet dhe eksportet, dhe t t gjitha detyrimeve me efekt t njjt, si dhe miratimin e nj tarife t prbashkt doganore n marrdhniet e tyre me vendet e treta. 2. Dispozitat e nenit 30 dhe t Kreut 2 t ktij Titulli zbatohen pr produktet q e kan origjinn n Shtetet Antare dhe pr produktet q vijn nga vendet e treta dhe q jan n qarkullim t lir n Shtetet Antare. Neni 29 (ish-neni 24 TKE) Produktet q vijn nga nj vend i tret konsiderohen se jan n qarkullim t lir n nj Shtet Antar, nse jan respektuar formalitetet e importimit dhe nse jan vjelur n kt Shtet Antar taksat doganore ose detyrimet me efekt t njjt dhe nse kto produkte nuk kan prfituar nga nj trheqje e plot ose e pjesshme e ktyre detyrimeve. Kreu 1 Bashkimi doganor Neni 30 (ish-neni 25 TKE) Taksat doganore mbi importet dhe eksportet dhe detyrimet me efekt t njjt jan t ndaluara midis Shteteve Antare. Ky ndalim zbatohet edhe pr taksat doganore me natyr fiskale.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

61

Neni 31 (ish-neni 26 TKE) Tarifat e Prbashkta Doganore caktohen nga Kshilli me propozim t Komisionit. Neni 32 (ish-neni 27 TKE) Gjat kryerjes s detyrave q i ka besuar ky Krye, Komisioni orientohet nga: (a) (b) (c) nevoja pr t nxitur tregtin midis Shteteve Antare dhe vendeve t treta; zhvillimet n kushtet e konkurrencs brenda Bashkimit pr aq sa kto kushte ojn n prmirsimin e aftsis konkurruese t ndrmarrjeve; krkesat e Bashkimit lidhur me furnizimin me lnd t para dhe produkte gjysm t gatshme. N kt aspekt, Komisioni kujdeset t shmang kushtet shtrembruese t konkurrencs midis Shteteve Antare n lidhje me produktet e gatshme; nevoja pr t shmangur shqetsimet serioze n ekonomit e Shteteve Antare dhe pr t siguruar zhvillimin racional t prodhimit dhe rritjen e konsumit brenda Bashkimit. Kreu 2 Bashkpunimi doganor Neni 33 (ish-neni 135 TKE) Brenda fushs s zbatimit t Traktateve, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, marrin masa pr ta forcuar bashkpunimin doganor midis Shteteve Antare dhe midis ktyre t fundit dhe Komisionit. Kreu 3 Ndalimi i kufizimeve sasiore midis Shteteve Antare Neni 34 (ish-neni 28 TKE) Kufizimet sasiore mbi importet dhe t gjitha masat me efekt t njjt jan t ndaluara midis Shteteve Antare.

(d)

62

Neni 35 (ish-neni 29 TKE) Kufizimet sasiore mbi eksportet dhe t gjitha masat me efekt t njjt jan t ndaluara midis Shteteve Antare. Neni 36 (ish-neni 30 TKE) Dispozitat e neneve 34 dhe 35 nuk pengojn ndalimet ose kufizimet mbi importet, eksportet ose mallrat n regjim tranzitor, t arsyetuara me moralin publik, politikn publike ose sigurin publik; mbrojtjen e shndetit dhe jets s njerzve, kafshve ose bimve; mbrojtjen e thesareve kombtare q kan vler artistike, historike ose arkeologjike; ose mbrojtjen e pronsis industriale dhe tregtare. Megjithat, ndalime ose kufizime t tilla nuk prbjn nj mjet pr diskriminim arbitrar ose kufizim t maskuar mbi tregtin midis Shteteve Antare. Neni 37 (ish-neni 31 TKE) 1. Shtetet Antare i prshtatin monopolet shtetrore me karakter tregtar, pr t siguruar q t mos ekzistoj asnj diskriminim ndrmjet shtetasve t Shteteve Antare, sa u takon kushteve me t cilat blihen dhe tregtohen mallrat. Dispozitat e ktij neni zbatohen pr do organ prmes t cilit nj Shtet Antar, de jure ose de facto, mbikqyr, prcakton ose ndikon ndjeshm, drejtprdrejt ose trthorazi, n importet ose eksportet midis Shteteve Antare. Kto dispozita zbatohen po ashtu pr monopolet q Shteti ua delegon t tjerve. 2. Shtetet Antare nuk marrin asnj mas t re, e cila bie ndesh me parimet e parashtruara n paragrafin 1, ose q e kufizojn fushn e veprimit t neneve q trajtojn ndalimin e detyrimeve doganore dhe kufizimeve sasiore ndrmjet Shteteve Antare. 3. Nse nj monopol shtetror me karakter tregtar ka rregulla t cilat jan hartuar pr ta br m t leht shitjen e produkteve bujqsore ose marrjen e fitimit m t mir pr to, gjat zbatimit t rregullave q prmban ky nen, duhen br hapa pr t siguruar mbrojtje t barasvlefshme pr punsimin dhe standardin e jetess s prodhuesve n fjal.

TITULLI III BUJQSIA DHE PESHKIMI Neni 38 (ish-neni 32 TKE) 1. Bashkimi vendos dhe zbaton nj politik t prbashkt pr bujqsin dhe peshkimin.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

63

Tregu i brendshm prfshin bujqsin, peshkimin dhe tregtimin e produkteve bujqsore. Produktet bujqsore jan produktet e toks, blegtoris dhe t peshkimit dhe produktet e prpunimit n fazn e par t lidhur drejtprdrejt me kto produkte. Kur prmendet politika e prbashkt bujqsore ose bujqsia dhe kur prdoret termi bujqsor, duhet t kuptohet se sht prfshir edhe peshkimi, duke mbajtur n konsiderat karakteristikat e veanta t ktij sektori. 2. Me prjashtim t rasteve kur parashikohet ndryshe n nenet nga 39 deri n 44, pr produktet bujqsore zbatohen rregullat e prcaktuara pr krijimin dhe funksionimin e tregut t brendshm. 3. Produktet q u nnshtrohen dispozitave t neneve nga 39 deri n 44 jan t renditura n Shtojcn I. 4. Shfrytzimi dhe zhvillimi i tregut t brendshm pr produktet bujqsore duhet t shoqrohet me vendosjen e nj politike t prbashkt bujqsore. Neni 39 (ish-neni 33 TKE) 1. Objektivat e politiks s prbashkt bujqsore jan:

(a) rritja e prodhimtaris bujqsore prmes nxitjes s prparimit teknik dhe prmes sigurimit t zhvillimit racional t prodhimit bujqsor dhe shfrytzimit optimal t faktorve t prodhimit, sidomos t krahut t puns; (b) sigurimi, kshtu, i nj standardi t drejt jetese pr komunitetin bujqsor, sidomos prmes rritjes s fitimeve individuale t personave q merren me bujqsi; (c) stabilizimi i tregjeve; (d) garantimi i gatishmris s furnizimeve; (e) sigurimi q produktet t shkojn te konsumatori me mime t arsyeshme. 2. Gjat hartimit t politiks s prbashkt bujqsore dhe metodave t posame pr zbatimin e saj, duhet mbajtur n konsiderat: (a) natyra e veant e aktiviteteve bujqsore, e cila vjen si rezultat i strukturs shoqrore t bujqsis dhe i pabarazive strukturore dhe natyrore midis rajoneve t ndryshme bujqsore; (b) nevoja pr t realizuar prshtatjet e duhura, shkall-shkall; (c) fakti se n Shtetet Antare bujqsia prbn nj sektor t lidhur ngusht me ekonomin n trsi. Neni 40 (ish-neni 34 TKE) 1. Pr t arritur objektivat e parashikuara n nenin 39, krijohet nj organizim i prbashkt i tregjeve bujqsore.

64

Ky organizim merr njrn prej formave t mposhtme, n varsi t produktit pr t cilin bhet fjal: (a) rregulla t prbashkta pr konkurrencn; (b) bashkrendim i detyrueshm i organizimeve t ndryshme kombtare t tregjeve; (c) nj organizim europian t tregjeve. 2. Organizimi i prbashkt i krijuar sipas paragrafit 1 mund t prfshij t gjitha masat e nevojshme pr t arritur objektivat e parashikuara n nenin 39, sidomos rregullimin e mimeve, ndihmat pr prodhimin dhe marketingun e produkteve t ndryshme, masat magazinuese dhe transportuese dhe makineri t prbashkta pr stabilizimin e importeve ose eksporteve. Organizimi i prbashkt kufizohet me ndjekjen e objektivave t parashikuara n nenin 39 dhe prjashton do diskriminim midis prodhuesve ose konsumatorve brenda Bashkimit. do politik e prbashkt pr mimet mbshtetet n kritere t prbashkta dhe metoda t njjta llogaritjeje. 3. Pr ti dhn mundsi organizimit t prbashkt t prmendur n paragrafin 1 pr arritjen e objektivave t tij, mund t ngrihen nj ose m shum fonde t orientimit dhe garantimit t bujqsis. Neni 41 (ish-neni 35 TKE) Pr t mundsuar arritjen e objektivave t parashikuara n nenin 39, brenda kuadrit t politiks s prbashkt bujqsore parashikohen masa t tilla si: (a) bashkrendim i efektshm i prpjekjeve n sferat e formimit profesional, krkimit dhe prhapjes s njohurive bujqsore; kjo mund t prfshij financim t prbashkt t projekteve ose institucioneve; (b) masa t prbashkta pr nxitjen e konsumimit t produkteve t caktuara. Neni 42 (ish-neni 36 TKE) Dispozitat e ktij Kreu t lidhura me rregullat pr konkurrencn zbatohen pr prodhimin dhe tregtimin e produkteve bujqsore, vetm pr aq sa vendos Parlamenti Europian dhe Kshilli brenda kuadrit t nenit 43(2) dhe n prputhje me procedurn e prcaktuar n at nen, duke u kushtuar vmendje objektivave t parashikuara n nenin 39. Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t lejoj dhnien e ndihms: (a) pr mbrojtjen e ndrmarrjeve t vendosura n gjendje t pafavorshme nga kushtet strukturore ose natyrore; (b) brenda kuadrit t programeve pr zhvillim ekonomik.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

65

Neni 43 (ish-neni 37 TKE) 1. Komisioni paraqet propozime pr hartimin dhe zbatimin e politiks s prbashkt bujqsore, duke prfshir zvendsimin e organizimeve kombtare me njrn prej formave t organizimit t prbashkt t parashikuara n nenin 40(1), dhe pr zbatimin e masave t prcaktuara n kt Titull. Kto propozime marrin n konsiderat ndrvarsin e shtjeve bujqsore t prmendura n kt Titull. 2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, vendosin organizimin e prbashkt t tregjeve bujqsore t parashikuar n nenin 40(1) dhe miratojn dispozitat e tjera t nevojshme pr ndjekjen e objektivave t politiks s prbashkt bujqsore dhe politiks s prbashkt pr peshkimin. 3. Kshilli, me propozim t Komisionit, miraton masat pr caktimin e mimeve, detyrimeve, ndihms dhe kufizimeve sasiore dhe pr caktimin dhe shprndarjen e mundsive pr peshkim. 4. N prputhje me paragrafin 2, organizimet kombtare t tregjeve mund t zvendsohen me organizimin e prbashkt t parashikuar n nenin 40(1), nse: (a) organizimi i prbashkt u ofron Shteteve Antare, t cilat e kundrshtojn kt mas dhe t cilat kan nj organizim t vetin pr prodhimin n fjal, masa mbrojtse t barasvlefshme pr punsimin dhe standardin e jetess s prodhuesve n fjal, duke u kushtuar vmendje prshtatjeve q do t jen t mundshme dhe specializimit q do t jet i nevojshm me kalimin e kohs; (b) nj organizim i till siguron kushtet pr tregti , brenda Bashkimit, t ngjashme me ato q ekzistojn n nj treg kombtar. 5. Nse krijohet nj organizim i prbashkt pr disa lnd t para prpara se t ekzistoj nj organizim i prbashkt pr produktet prkatse t prpunuara, kto lnd t para q prdoren pr produktet e prpunuara q jan pr eksport n vende t treta mund t importohen nga jasht Bashkimit. Neni 44 (ish-neni 38 TKE) Kur n nj Shtet Antar, produkti i nnshtrohet nj organizimi kombtar t tregut ose rregullave t brendshme, q kan efekt t njjt t cilat prekin pozicionin konkurrues t prodhimit t ngjashm n nj Shtet tjetr Antar, nga Shtetet Antare zbatohet nj tarif kundrpeshuese pr importet e ktij produkti q vjen nga Shteti Antar ku ekzistojn ky organizim ose rregulla nse ky Shtet nuk zbaton nj tarif kundrpeshuese mbi eksportet. Komisioni vendos vlern e ktyre taksave, n nivelin q duhet, pr t rregulluar balancn. Ai mund t lejoj edhe masa t tjera, kushtet dhe hollsit e t cilave i vendos vet.

66

TITULLI IV LVIZJA E LIR E PERSONAVE, SHRBIMEVE DHE KAPITALEVE Kreu 1 Punonjsit Neni 45 (ish-neni 39 TKE) 1. Brenda Bashkimit sigurohet liria e lvizjes pr punonjsit.

2. Nj liri e till e lvizjes prfshin ndalimin e do diskriminimi pr shkak t shtetsis mes punonjsve t Shteteve Antare, sa i takon punsimit, shprblimit dhe kushteve t tjera t puns dhe marrdhnieve t puns. 3. Ajo prfshin t drejtn, subjekt t kufizimeve t justifikuara pr shkak t politiks publike, siguris publike ose shndetit publik: (a) pr t pranuar oferta reale punsimi; (b) pr t lvizur lirisht brenda territorit t Shteteve Antare pr kt qllim; (c) pr t qndruar n nj Shtet Antar, me qllim punsimi, n prputhje me dispozitat q rregullojn marrdhniet e puns t shtetasve t atij Shteti t prcaktuara n akte ligjore, nnligjore ose administrative; (d) pr t qndruar n territorin e nj Shteti Antar pas fillimit t marrdhnieve t puns n at Shtet, n varsi t kushteve q prcaktohen n rregulloret q harton Komisioni. 4. Dispozitat e ktij neni nuk zbatohen pr marrdhniet e puns n shrbimin publik. Neni 46 (ish-neni 40 TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pas konsultimit me Komitetin Ekonomik dhe Social, nxjerrin direktiva ose miratojn rregullore ku parashikohen masat e nevojshme pr t realizuar lirin e lvizjes pr punonjsit, sipas nenit 45, sidomos: (a) duke siguruar bashkpunimin e ngusht ndrmjet shrbimeve kombtare t punsimit; (b) duke ndaluar ato procedura dhe praktika administrative dhe ato periudha kualifikuese pr t fituar t drejtn e punsimit, q rrjedhin nga legjislacioni kombtar ose nga marrveshjet e lidhura m par midis Shteteve Antare, mbajtja e t cilave do t prbnte nj penges pr liberalizimin e lvizjes s punonjsve;

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

67

(c) duke ndaluar t gjitha ato periudha kualifikuese dhe kufizime t tjera t parashikuara nga legjislacioni kombtar ose nga marrveshjet e lidhura m par midis Shteteve Antare q vendosen mbi punonjsit e Shteteve t tjera Antare, lidhur me zgjedhjen e lir t punsimit, me prjashtim t atyre q nuk jan t njjta me ato q vendosen mbi punonjsit e Shtetit n fjal; (d) duke ngritur mekanizmin e duhur pr ti afruar ofertat pr punsim me krkesat pr punsim dhe pr t mundsuar arritjen e nj drejtpeshimi midis oferts dhe krkess n tregun e puns, n mnyr t atill q t shmangen rreziqet serioze ndaj standardit t jetess dhe nivelit t punsimit n rajonet dhe sektort e ndryshm t ekonomis. Neni 47 (ish-neni 41 TKE) Shtetet Antare, brenda kuadrit t nj programi t prbashkt, nxisin shkmbimin e punonjsve n mosh t re. Neni 48 (ish-neni 42 TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, miratojn masa n fushn e sigurimeve shoqrore q jan t nevojshme pr t siguruar lirin e lvizjes pr punonjsit. Pr kt qllim, ata marrin masat pr t siguruar pr punonjsit migrues t punsuar, t vetpunsuar si dhe pr personat q i kan kta n varsi: (a) agregimin, me qllim fitimin dhe mbajtjen e t drejts pr prfitim dhe llogaritjen e vlers s prfitimit, e t gjitha periudhave q merren n konsiderat sipas ligjeve t disa vendeve; (b) pagesn e prfitimeve personave q kan vendbanimin n territoret e Shteteve Antare. Kur nj antar i Kshillit deklaron se nj projektakt legjislativ i prmendur n nnparagrafin e par do t prekte aspekte t rndsishme t sistemit t tij t sigurimeve shoqrore, prfshir fushn e veprimit ose strukturn financiare a t kostos, ose do t prekte ekuilibrin financiar t ktij sistemi, ai mund t krkoj q shtja ti prcillet Kshillit Europian. N kt rast, procedura e zakonshme legjislative pezullohet. Pas diskutimit, brenda katr muajve prej ktij pezullimi, Kshilli Europian, ose: (a) ia rikalon shtjen Kshillit, i cili i jep fund pezullimit t procedurs s zakonshme legjislative; ose (b) nuk bn asnj veprim ose i krkon Komisionit t paraqes nj propozim t ri. N kt rast, konsiderohet se akti i propozuar m par nuk sht miratuar.

68

Kreu 2 E drejta e vendosjes Neni 49 (ish-neni 43 TKE) Brenda kuadrit t dispozitave t parashikuara m posht, ndalohen kufizimet mbi lirin e vendosjes s shtetasve t nj Shteti Antar n territorin e nj Shteti Antar tjetr. Ky ndalim zbatohet edhe pr kufizimet mbi ngritjen e agjencive, degve ose filialeve nga shtetasit e do Shteti Antar t vendosur n territorin e nj Shteti tjetr Antar. Liria e vendosjes prfshin t drejtn pr t nisur dhe ndjekur veprimtari si persona t vetpunsuar dhe pr t ngritur dhe administruar ndrmarrje, n veanti shoqri tregtare apo firma sipas kuptimit t paragrafit t dyt t nenit 54, n baz t kushteve t prcaktuara pr shtetasit e vet Shtetit Antar n legjislacionin e vendit ku realizohet kjo vendosje, n varsi t dispozitave t Kapitullit mbi kapitalin. Neni 50 (ish-neni 44 TKE) 1. Pr t arritur lirin e vendosjes n lidhje me nj aktivitet t veant, Parlamenti Europian dhe Kshilli veprojn prmes direktivave, duke ndjekur procedurn e zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social. 2. Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni realizojn detyrat q ua ngarkojn dispozitat e mparshme, n veanti: (a) duke u dhn, si rregull i prgjithshm, trajtim me prparsi t atyre aktiviteteve ku liria e vendosjes jep nj kontribut veanrisht t vlefshm pr zhvillimin e prodhimit dhe t tregtis; (b) duke siguruar bashkpunim t ngusht midis autoriteteve kompetente n Shtetet Antare pr t sqaruar situatn e veant brenda Bashkimit, t aktiviteteve t ndryshme n fjal; (c) duke ndaluar ato procedura dhe praktika administrative, t cilat rrjedhin nga legjislacioni kombtar ose nga marrveshjet e lidhura m par midis Shteteve Antare, mbajtja e t cilave do t prbnte penges pr lirin e vendosjes; (d) duke siguruar q punonjsit e nj Shteti Antar t punsuar n territorin e nj Shteti tjetr Antar t mund t qndrojn n kt territor, me qllim nisjen e aktiviteteve atje si persona t vetpunsuar, kur i prmbushin kushtet q do tu krkohej ti prmbushnin nse do t hynin n at Shtet n kohn kur kishin si qllim ta nisnin nj aktivitet t till; (e) duke i dhn mundsi nj shtetasi t nj Shteti Antar t blej dhe t prdor tok dhe ndrtesa q ndodhen n territorin e nj Shteti tjetr Antar, pr aq sa kjo nuk bie ndesh me parimet e prcaktuara n nenin 39(2);

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

69

(f) duke br ndalimin progresiv t kufizimeve mbi lirin e vendosjes n do deg aktiviteti n shqyrtim, sa u takon si kushteve pr krijimin e agjencive, degve apo filialeve n territorin e nj Shteti Antar, ashtu edhe filialeve n territorin e nj Shteti Antar apo kushteve q rregullojn hyrjen e personelit q i prket shoqris mm, n poste administruese ose mbikqyrse n agjenci, deg apo filiale t tilla; (g) duke bashkrenduar, pr aq sa sht e nevojshme, masat mbrojtse t cilat, pr mbrojtjen e interesave t antarve dhe t tjerve, krkohen nga Shtetet Antare t shoqrive tregtare ose firmave brenda kuptimit t paragrafit t dyt t nenit 54 me qllim q kto masa mbrojtse t bhen t barasvlefshme n t gjith Bashkimin; (h) duke u bindur q kushtet e vendosjes t mos shtrembrohen nga ndihmat q japin Shtetet Antare. Neni 51 (ish-neni 45 TKE) Dispozitat e ktij Kreu nuk zbatohen, pr nj Shtet Antar t caktuar, mbi veprimtarit t cilat n kt Shtet jan t lidhura qoft edhe rastsisht, me ushtrimin e pushtetit publik. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t vendosin q dispozitat e ktij Kreu t mos zbatohen pr disa aktivitete t caktuara. Neni 52 (ish-neni 46 TKE) 1. Dispozitat e ktij Kreu dhe masat e marra n baz t tyre nuk e cenojn zbatueshmrin e dispozitave t prcaktuara n akte ligjore, nnligjore ose administrative, ku parashikohet trajtim i veant pr shtetasit e huaj pr shkak t politiks publike, siguris publike ose shndetit publik. 2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, nxjerrin direktiva pr bashkrendimin e dispozitave t lartprmendura. Neni 53 (ish-neni 47 TKE) 1. Pr tua br m t leht personave t nisin dhe ndjekin aktivitet si t vetpunsuar, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, nxjerrin direktiva pr njohjen e ndrsjell t diplomave, certifikatave dhe dshmive t tjera t kualifikimeve formale dhe pr bashkrendimin e dispozitave t prcaktuara n akte ligjore, nnligjore ose administrative n Shtetet Antare lidhur me nisjen dhe ndjekjen e veprimtarive si t vetpunsuar. 2. N rastin e profesioneve mjeksore dhe farmaceutike, ndalimi progresiv i kufizimeve varet nga bashkrendimi i kushteve pr ushtrimin e tyre n Shtetet e ndryshme Antare.

70

Neni 54 (ish-neni 48 TKE) Shoqrit tregtare ose firmat e krijuara sipas ligjit t nj Shteti Antar dhe q e kan selin e regjistruar, zyrat qendrore ose vendin kryesor t veprimtaris brenda Bashkimit, pr qllimet e ktij Kreu, trajtohen njsoj si personat fizik q jan shtetas t Shteteve Antare. Shoqrit tregtare ose firmat jan shoqri tregtare ose firma t regjistruara sipas t drejts civile apo tregtare, duke prfshir edhe shoqrit e forms kooperativ si dhe personat e tjer juridik q i rregullon e drejta publike apo private, me prjashtim t atyre q jan jofitimprurse. Neni 55 (ish-neni 294 TKE) Shtetet Antare u japin shtetasve t Shteteve t tjera Antare t njjtin trajtim me shtetasit e tyre, sa i takon pjesmarrjes n kapitalin e shoqrive tregtare ose firmave sipas kuptimit t nenit 54, pa cenuar zbatimin e dispozitave t tjera t Traktateve. Kreu 3 Shrbimet Neni 56 (ish-neni 49 TKE) Brenda kuadrit t dispozitave t parashikuara m posht,ndalohen kufizimet mbi lirin e ofrimit t shrbimeve brenda Bashkimit lidhur me shtetasit e Shteteve Antare, t cilt jan vendosur n nj Shtet Antar q sht i ndryshm nga ai i personit pr t cilin ofrohen shrbimet. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund ti shtrijn dispozitat e ktij Kreu pr t prfshir shtetasit e nj vendi t tret t cilt ofrojn shrbime dhe t cilt jan vendosur brenda Bashkimit. Neni 57 (ish-neni 50 TKE) Shrbimet konsiderohen si shrbime sipas kuptimit t Traktateve kur normalisht ofrohen kundrejt nj shprblimi, pr aq sa nuk rregullohen nga dispozitat, q lidhen me lirin e lvizjes s mallrave, kapitalit dhe personave. N veanti, shrbimet prfshijn: (a) aktivitetet me karakter industrial; (b) aktivitetet me karakter tregtar;

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

71

(c) aktivitetet e artizanve; (d) aktivitetet e profesioneve. Pa cenuar dispozitat e Kreut lidhur me t drejtn e vendosjes, personi q ofron shrbime, pr ta br nj gj t till, mund ta ndjek aktivitetin e tij prkohsisht n Shtetin Antar ku ofrohet shrbimi, me t njjtat kushte me ato q ky Shtet vendos pr shtetasit e tij. Neni 58 (ish-neni 51 TKE) 1. Liria pr t ofruar shrbime n fushn e transportit rregullohet nga dispozitat e Titullit q lidhet me transportin. 2. Liberalizimi i shrbimeve bankare dhe t sigurimeve, lidhur me lvizjen e kapitalit, bhet njkohsisht me liberalizimin e lvizjes s kapitalit. Neni 59 (ish-neni 52 TKE) 1. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, nxjerrin direktiva pr t arritur liberalizimin e nj shrbimi t caktuar. 2. Lidhur me direktivat e prmendura n paragrafin 1, si rregull i prgjithshm, prparsi u jepet atyre shrbimeve t cilat ndikojn drejtprsdrejti n kostot e prodhimit ose, liberalizimi i t cilave ndihmon, n promovimin e tregtis s mallrave. Neni 60 (ish-neni 53 TKE) Shtetet Antare bjn prpjekje pr t kryer liberalizimin e shrbimeve prtej shkalls s krkuar prej direktivave t nxjerra n baz t nenit 59(1), nse ua lejon gjendja e prgjithshme ekonomike dhe gjendja e sektorit ekonomik n fjal. Pr kt qllim, Komisioni u jep rekomandime Shteteve Antare n fjal. Neni 61 (ish-neni 54 TKE) Pr sa koh nuk jan hequr kufizimet mbi lirin pr t ofruar shrbime, secili Shtet Antar i zbaton kto kufizime, pa br dallime, sipas shtetsis apo vendbanimit kryesor pr t gjith personat q ofrojn shrbime sipas kuptimit t paragrafit t par t nenit 56.

72

Neni 62 (ish-neni 55 TKE) Pr shtjet q mbulon ky Krye zbatohen dispozitat e neneve nga 51 deri n 54. Kreu 4 Kapitali dhe pagesat Neni 63 (ish-neni 56 TKE) 1. Brenda kuadrit t dispozitave t parashikuara n kt kapitulli, ndalohen t gjitha kufizimet mbi lvizjen e kapitalit midis Shteteve Antare dhe midis Shteteve Antare e vendeve t treta. 2. Brenda kuadrit t dispozitave t parashikuara n kt kapitull, ndalohen t gjitha kufizimet mbi pagesat midis Shteteve Antare dhe midis Shteteve Antare e vendeve t treta. Neni 64 (ish-neni 57 TKE) 1. Dispozitat e nenit 63 nuk e cenojn zbatimin pr vendet e treta t kufizimeve t cilat ekzistojn m 31 dhjetor 1993 n baz t legjislacionit kombtar ose atij t Bashkimit, lidhur me lvizjen e kapitalit drejt vendeve t treta ose prej tyre, q kan t bjn me investimet e drejtprdrejta, duke prfshir edhe investimet n pasuri t paluajtshme, vendosjen, ofrimin e shrbimeve financiare ose pranimin e letrave me vler n tregjet e kapitalit. Sa u takon kufizimeve q ekzistojn sipas legjislacionit kombtar t Bullgaris, Estonis dhe Hungaris, data e prcaktuar sht 31 dhjetor 1999. 2. Ndrkoh q bjn prpjekje pr t arritur objektivin e lvizjes s lir t kapitalit midis Shteteve Antare dhe vendeve t treta sa m shum t jet e mundur dhe pa cenuar Krert e tjer t Traktateve, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, miratojn masa pr lvizjen e kapitalit drejt vendeve t treta dhe prej tyre q ka t bj me investimet e drejtprdrejta - duke prfshir investimet n pasuri t paluajtshme - vendosjen, ofrimin e shrbimeve financiare ose pranimin e letrave me vler n tregjet e kapitalit. 3. Pavarsisht parashikimeve t paragrafit 2, vetm Kshilli, duke vepruar sipas nj procedure t posame legjislative, mund t miratoj unanimisht, pasi konsultohet me Parlamentin Europian, masa t cilat prbjn nj hap mbrapa n legjislacionin e Bashkimit lidhur me liberalizimin e lvizjes s kapitalit drejt vendeve t treta ose prej tyre. Neni 65 (ish-neni 58 TKE) 1. Dispozitat e nenit 63 nuk e cenojn t drejtn e Shteteve Antare:

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

73

(a) pr t zbatuar dispozitat prkatse t legjislacionit tatimor, t cilat bjn dallim midis tatimpaguesve q nuk ndodhen n t njjtn situat lidhur me vendbanimin kryesor ose lidhur me vendndodhjen e investimit t kapitalit t tyre; (b) pr t marr t gjitha masat e nevojshme pr parandalimin e shkeljes s akteve ligjore dhe nnligjore kombtare, sidomos n fushn e tatim-taksave dhe t mbikqyrjes s matur t institucioneve financiare, ose pr t prcaktuar procedura pr deklarimin e lvizjeve t kapitalit me qllim informacioni administrativ ose statistikor, ose pr t marr masat q arsyetohen me politikn publike ose sigurin publike. 2. Dispozitat e ktij Kreu nuk e cenojn zbatueshmrin e kufizimeve mbi t drejtn e vendosjes, t cilat jan n pajtim me Traktatet. 3. Masat dhe procedurat e prmendura n paragraft 1 dhe 2 nuk duhet t prbjn nj mjet pr diskriminim arbitrar ose kufizim t maskuar pr lvizjen e lir t kapitalit dhe pagesave, sipas prkufizimit n nenin 63. 4. N munges t masave t parashikuara n nenin 64(3), Komisioni, ose n munges t nxjerrjes s nj vendimi nga ai brenda tre muajve pas krkess s Shtetit Antar n fjal, Kshilli mund t miratoj nj vendim ku thuhet se masat kufizuese tatimore q ka miratuar nj Shtet Antar n lidhje me nj ose m shum vende t treta konsiderohen se jan n pajtim me Traktatet, pr aq sa arsyetohen me njrin prej objektivave t Bashkimit, dhe jan n pajtim me funksionimin e duhur t tregut t brendshm. Kshilli vendos me unanimitet me krkesn e nj Shteti Antar. Neni 66 (ish-neni 59 TKE) Kur n rrethana t jashtzakonshme lvizjet e kapitalit drejt nj ose prej vendeve t treta shkaktojn ose rrezikojn t shkaktojn vshtirsi serioze pr funksionimin e bashkimit ekonomik dhe monetar, Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me Bankn Qendrore Europiane, mund t marr masa mbrojtse n lidhje me vendet e treta pr nj periudh jo m t gjat se gjasht muaj, nse masa t tilla jan me t vrtet t nevojshme.

TITULLI V ZONA E LIRIS, SIGURIS DHE DREJTSIS Kreu 1 Dispozita t prgjithshme Neni 67 (ish-neni 61 TKE dhe ish-neni 29 TBE) 1. Bashkimi prbn nj zon lirie, sigurie dhe drejtsie, lidhur me respektimin e t drejtave themelore, sistemeve dhe traditave t ndryshme juridike t Shteteve Antare.

74

2. Ai garanton heqjen e kontrolleve t kufijve t brendshm pr personat dhe prcakton nj politik t prbashkt pr azilin, imigracionin dhe kontrollin e kufijve t jashtm, mbshtetur n solidaritetin midis Shteteve Antare, q t jet e drejt kundrejt shtetasve t vendeve t treta. N kuptimin e ktij Titulli, personat pa shtetsi trajtohen si shtetas t vendeve t treta. 3. Bashkimi bn prpjekje pr t siguruar nj nivel t lart sigurie prmes masave pr parandalimin dhe luftn kundr kriminalitetit, racizmit dhe ksenofobis dhe prmes masave pr bashkrendimin dhe bashkpunimin midis autoriteteve policore dhe gjyqsore dhe autoriteteve t tjera kompetente, si edhe prmes njohjes s ndrsjell t aktgjykimeve n shtjet penale dhe, nse sht nevoja, prmes prafrimit t legjislacionit penal. 4. Bashkimi mundson ushtrimin e t drejts pr tiu drejtuar sistemit t drejtsis, sidomos prmes parimit t njohjes s ndrsjell t vendimeve gjyqsore dhe jashtgjyqsore n shtjet civile. Neni 68 Kshilli Europian jep orientimet strategjike pr planifikimin legjislativ dhe operacional n zonn e liris, siguris dhe drejtsis. Neni 69 Parlamentet kombtare kujdesen q propozimet dhe nismat legjislative t paraqitura sipas Krerve 4 dhe 5 t respektojn parimin e subsidiaritetit, n prputhje me masat e prcaktuara nga Protokolli pr zbatimin e parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit. Neni 70 Pa cenuar nenet 258, 259 dhe 260, Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t miratoj masa prmes t cilave Shtetet Antare, n bashkpunim me Komisionin, bjn nj vlersim objektiv dhe t paanshm t zbatimit t politikave t Bashkimit, t prmendura n kt Titull nga autoritetet e Shteteve Antare, sidomos pr t mundsuar zbatimin e plot t parimit t njohjes s ndrsjell. Parlamenti Europian dhe Parlamentet kombtare informohen pr prmbajtjen dhe rezultatet e vlersimit. Neni 71 (ish-neni 36 TBE) Pran Kshillit ngrihet nj komitet i prhershm, pr t siguruar nxitjen dhe fuqizimin brenda Bashkimit t bashkpunimit operacional pr sigurin e brendshme. Pa cenuar nenin 240, ky komitet mundson bashkrendimin e veprimeve t autoriteteve kompetente t Shteteve Antare. Prfaqsuesit e organeve, zyrave dhe agjencive prkatse t Bashkimit mund t prfshihen n punimet e ktij komiteti. Parlamenti Europian dhe Parlamentet kombtare mbahen t informuara pr punimet.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

75

Neni 72 (ish-neni 64(1) TKE dhe ish-neni 33 TBE) Ky Titull nuk e prek ushtrimin e prgjegjsive q u takojn Shteteve Antare lidhur me ruajtjen e rendit dhe ligjit, si dhe garantimin e siguris s brendshme. Neni 73 Shtetet Antare jan t lira t organizojn me njri-tjetrin dhe nn prgjegjsin e tyre forma t tilla bashkpunimi dhe bashkrendimi, t cilat i konsiderojn t prshtatshme midis drejtorive kompetente t administratave t tyre q jan prgjegjse pr ruajtjen e siguris kombtare. Neni 74 (ish-neni 66 TKE) Kshilli miraton masa pr t siguruar bashkpunimin administrativ ndrmjet drejtorive prkatse t Shteteve Antare n fushat q mbulon ky Titull, si edhe midis ktyre drejtorive dhe Komisionit. Kshilli vepron me propozim t Komisionit, duke respektuar parashikimet e nenit 76, dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Neni 75 (ish-neni 60 TKE) Kur sht e nevojshme pr t arritur objektivat e parashikuara n nenin 67, lidhur me parandalimin dhe luftn kundr terrorizmit dhe veprimtarive t lidhura me t, Parlamenti Europian vendos prmes rregulloreve sipas procedurs s zakonshme legjislative, nj kuadr pr masat administrative lidhur me lvizjet e kapitalit dhe pagesat, si jan ngrirja e fondeve, pasurive financiare ose fitimeve ekonomike q u prkasin ose jan n pronsi t personave fizik ose juridik, grupimeve ose subjekteve jo shtetrore. Kshilli, me propozim t Komisionit, miraton masat pr vnien n zbatim t kuadrit t prmendur n paragrafin e par. Aktet e prmendura n kt nen, prfshijn dispozitat e nevojshme pr masat mbrojtse ligjore. Neni 76 Aktet e prmendura n Kreun 4 dhe 5, s bashku me masat e prmendura n nenin 74 q sigurojn bashkpunimin administrativ n fushat q mbulojn kta krer, miratohen: (a) me propozim t Komisionit, ose (b) me nismn e nj t katrts s Shteteve Antare.

76

Kreu 2 Politikat pr kontrollet kufitare, azilin dhe imigrimin Neni 77 (ish-neni 62 TKE) 1. Bashkimi harton nj politik me qllim:

(a) sigurimin e heqjes s do kontrolli mbi personat, t fardo shtetsie qofshin, kur kalojn kufijt e brendshm; (b) realizimin e kontrolleve mbi personat dhe vzhgimin efikas t kalimit n kufijt e jashtm; (c) futjen graduale t nj sistemi menaxhimi t integruar pr kufijt e jashtm. 2. Pr qllimet e paragrafit 1, Parlamenti Europian dhe Kshilli miratojn, sipas procedurs s zakonshme legjislative, masa n lidhje me: (a) politikn e prbashkt pr vizat dhe lejet e tjera t qndrimit afatshkurtr; (b) kontrollet t cilave u nnshtrohen personat q kalojn kufijt e jashtm; (c) kushtet me t cilat shtetasit e vendeve t treta gzojn lirin pr t udhtuar pr nj periudh t shkurtr brenda Bashkimit; (d) do mas t nevojshme pr vendosjen graduale t nj sistemi menaxhimi t integruar pr kufijt e jashtm; (e) heqjen e do kontrolli, mbi personat e fardo shtetsie qofshin, kur kalojn kufijt e brendshm. 3. Nse del nevoja q Bashkimi t veproj pr ta mundsuar ushtrimin e t drejts s prmendur n nenin 20(2)(a) dhe nse Traktatet nuk i kan parashikuar kompetencat e nevojshme, Kshilli, sipas nj procedure t posame legjislative, mund t miratoj dispozita n lidhje me pasaportat, letrnjoftimet, lejet e qndrimit ose do dokument tjetr t ngjashm. Kshilli vendos me unanimitet pasi konsultohet me Parlamentin Europian. 4. Ky nen nuk e prek kompetencn e Shteteve Antare lidhur me prcaktimin gjeografik t kufijve t tyre, n prputhje me t drejtn ndrkombtare. Neni 78 (ish-nenet 63, pikat 1 dhe 2, dhe 64(2) TKE) 1. Bashkimi harton nj politik t prbashkt pr azilin, mbrojtjen plotsuese dhe mbrojtjen e prkohshme, me qllim ofrimin e statusit t duhur do shtetasi t nj vendi t tret q krkon mbrojtje ndrkombtare dhe sigurimin e respektimit t parimit t moskthimit n vendin ku rrezikohet liria ose jeta e azilkrkuesit. Kjo politik duhet t pajtohet me Konventn e Gjenevs, dat 28.07.1951 dhe Protokollin e dats 31.01.1967 lidhur me statusin e refugjatve, dhe me traktatet e tjera prkatse.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

77

2. Pr qllimet e paragrafit 1, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, miratojn masa pr nj sistem t prbashkt europian pr azilin, q prfshin: (a) status t njjt azili pr shtetasit e vendeve t treta, i vlefshm n t gjith Bashkimin; (b) status t njjt mbrojtjeje plotsuese pr shtetasit e vendeve t treta t cilt, pa fituar azilin europian, kan nevoj pr mbrojtje ndrkombtare; (c) sistem t prbashkt t mbrojtjes s prkohshme pr personat e shprngulur n rast t flukseve masive; (d) procedura t prbashkta pr dhnien dhe heqjen e statusit t njjt t azilit ose mbrojtjes plotsuese; (e) kritere dhe mekanizma pr t prcaktuar se cili Shtet Antar sht prgjegjs pr shqyrtimin e nj krkese pr azil ose mbrojtje plotsuese; (f) standarde lidhur me kushtet pr pranimin e personave q krkojn azil ose mbrojtje plotsuese; (g) partneritet dhe bashkpunim me vendet e treta me qllim menaxhimin e fluksit t personave q krkojn azil ose mbrojtje plotsuese, apo t prkohshme. 3. N rast se nj a m shum Shtete Antare prballen me nj situat emergjente t karakterizuar nga nj fluks i papritur shtetasish t vendeve t treta, Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t miratoj masa t prkohshme n favor t Shteteve Antare n fjal. Ai vepron pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Neni 79 (ish-neni 63, pikat 3 dhe 4, TKE) 1. Bashkimi harton nj politik t prbashkt pr imigrimin me qllim sigurimin, n t gjitha fazat e menaxhimit efikas t flukseve migruese t trajtimit t drejt t shtetasve t vendeve t treta q qndrojn ligjrisht n Shtetet Antare dhe t parandalimit t imigracionit t paligjshm, dhe trafikimit t qenieve njerzore si dhe t prforcimit t masave pr ti luftuar kto dy dukuri. 2. Pr qllimet e paragrafit 1, Parlamenti Europian dhe Kshilli miratojn, sipas procedurs s zakonshme legjislative, masa n fushat e mposhtme: (a) kushtet e hyrjes, qndrimit dhe standardet pr dhnien e vizave afatgjata dhe lejeve t qndrimit nga Shtetet Antare, duke prfshir edhe ato q jepen pr bashkim familjar; (b) prkufizimi i t drejtave t shtetasve t vendeve t treta t cilt qndrojn ligjrisht n nj Shtet Antar, duke prfshir kushtet q rregullojn lirin e lvizjes dhe t qndrimit n Shtetet e tjera Antare; (c) imigracioni i paligjshm dhe qndrimi pa leje, duke prfshir largimin dhe riatdhesimin e personave q qndrojn pa leje; (d) lufta kundr trafikimit t qenieve njerzore, n veanti t grave dhe fmijve.

78

3. Bashkimi mund t lidh marrveshje me vendet e treta pr ripranimin n vendet e origjins ose t ardhjes, t shtetasve t vendeve t treta t cilt nuk i prmbushin m kushtet e hyrjes, pranis ose qndrimit n territorin e njrit prej Shteteve Antare. 4. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t vendosin masa pr dhnien e stimujve dhe mbshtetjes pr veprimet e Shteteve Antare, me qllim nxitjen e integrimit t shtetasve t vendeve t treta q qndrojn ligjrisht n territoret e tyre, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. 5. Ky nen nuk e prek t drejtn e Shteteve Antare pr t prcaktuar vllimet e pranimit t shtetasve t vendeve t treta , q vijn nga vendet e treta, drejt territorit t tyre pr t krkuar pun, qoft si punmarrs apo si t vetpunsuar. Neni 80 Politikat e Bashkimit t parashikuara n kt kapitull dhe zbatimi i tyre rregullohen nga parimi i solidaritetit dhe ndarjes s drejt t prgjegjsis, duke prfshir edhe rrjedhojat financiare midis Shteteve Antare. Sa her sht nevoja, aktet e Bashkimit t miratuara n zbatim t ktij Kreu prmbajn masat e duhura pr ta vn n jet kt parim. Kreu 3 Bashkpunimi gjyqsor n shtjet civile Neni 81 (ish-neni 65 TKE) 1. Bashkimi zhvillon nj bashkpunim gjyqsor n shtjet civile me rrjedhoja ndrkufitare, mbshtetur n parimin e njohjes s ndrsjell t aktgjykimeve si dhe vendimeve n shtjet jashtgjyqsore. Nj bashkpunim i till, mund t prfshij miratimin e masave pr prafrimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. 2. Pr qllimet e paragrafit 1, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, miratojn masa, sidomos, kur sht e nevojshme pr funksionimin e duhur t tregut t brendshm, me qllim sigurimin e: (a) njohjes dhe zbatimit t ndrsjell midis Shteteve Antare, t aktgjykimeve dhe t vendimeve n shtjet jashtgjyqsore; (b) dhnies ndrkufitare t dokumenteve gjyqsore dhe jashtgjyqsore; (c) prputhshmris s rregullave t zbatueshme n Shtetet Antare lidhur me prplasjet e legjislacioneve dhe t juridiksioneve; (d) bashkpunimit n marrjen e provave; (e) aksesit efektiv n sistemin e drejtsis;

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

79

(f) eliminimit t pengesave ndaj funksionimit t duhur t proceseve civile, nse sht nevoja, prmes nxitjes s prafrimit t normave t procedurs civile t zbatueshme n Shtetet Antare; (g) zhvillimit t mnyrave alternative t zgjidhjes s mosmarrveshjeve; (h) mbshtetjes pr trajnimin e gjyqtarve dhe administrats gjyqsore. 3. Pavarsisht paragrafit 2, masat q lidhen me t drejtn familjare me rrjedhoja ndrkufitare, prcaktohen nga Kshilli, i cili vepron sipas nj procedure t posame legjislative. Kshilli vendos me unanimitet, pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t miratoj nj vendim ku prcaktohen ato aspekte t s drejts familjare me rrjedhoja ndrkufitare, t cilat mund t jen objekt i akteve t miratuara sipas procedurs s zakonshme legjislative. Kshilli vendos me unanimitet, pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Parlamentet kombtare njoftohen pr propozimin e prmendur n nnparagrafin e dyt. Nse nj parlament kombtar bn t ditur kundrshtimin e vet brenda gjasht muajve nga data e nj njoftimi t till, vendimi nuk miratohet. Nse nuk ka kundrshtim, Kshilli mund ta miratoj vendimin. Kreu 4 Bashkpunimi gjyqsor n shtjet penale Neni 82 (ish-neni 31 TBE) 1. Bashkpunimi gjyqsor n shtjet penale n Bashkim mbshtetet n parimin e njohjes s ndrsjell t aktgjykimeve dhe vendimeve gjyqsore dhe prfshin prafrimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare n fushat e prmendura n paragrafin 2 t nenit 83. Parlamenti Europian dhe Kshilli miratojn masa sipas procedurs s zakonshme legjislative: (a) pr t prcaktuar rregullat dhe procedurat pr sigurimin e njohjes n t gjith Bashkimin, t t gjitha formave t aktgjykimeve dhe vendimeve gjyqsore; (b) pr t parandaluar dhe zgjidhur prplasjet e juridiksionit midis Shteteve Antare; (c) pr t mbshtetur trajnimin e gjyqtarve dhe administrats gjyqsore; (d) pr t mundsuar bashkpunimin midis autoriteteve gjyqsore ose autoriteteve t tjera t barasvlefshme t Shteteve Antare lidhur me procedurat n shtjet penale dhe me zbatimin e vendimeve. 2. Pr aq sa sht e nevojshme pr mundsimin e njohjes s ndrsjell t aktgjykimeve dhe vendimeve gjyqsore dhe t bashkpunimit policor dhe gjyqsor n shtjet penale me dimensione ndrkufitare, Parlamenti Europian dhe Kshilli, prmes direktivave t miratuara sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t vendosin rregulla minimale. Rregulla t tilla marrin n konsiderat dallimet midis traditave dhe sistemeve juridike t Shteteve Antare.

80

Ato kan t bjn me: (a) pranueshmrin e ndrsjell t provave midis Shteteve Antare; (b) t drejtat e individit n procedurn penale; (c) t drejtat e viktims s krimit; (d) do aspekt tjetr i caktuar t procedurs penale, q ka identifikuar Kshilli paraprakisht me nj vendim. Pr miratimin e nj vendimi t till, Kshilli vendos me unanimitet, pasi merr plqimin e Parlamentit Europian. Miratimi i rregullave minimale t prmendura n kt paragraf nuk i pengon Shtetet Antare t mbajn ose t arrijn nj nivel m t lart mbrojtjeje pr individt. 3. Kur nj antar i Kshillit mendon se nj projektdirektiv e prmendur n paragrafin 2 do t prekte aspektet themelore t sistemit t tij t drejtsis penale, ai mund t krkoj q projektdirektiva ti prcillet Kshillit Europian. N kt rast, procedura e zakonshme legjislative pezullohet. Pasi e diskuton, dhe nse arrin nj konsensus, Kshilli Europian, brenda katr muajve prej pezullimit, ia rikthen projektin Kshillit, i cili i jep fund pezullimit t procedurs s zakonshme legjislative. Brenda t njjts periudh nse nuk arrihet n nj marrveshje, dhe nse t paktn nnt Shtete Antare dshirojn t vendosin nj bashkpunim t prforcuar n baz t projektdirektivs n fjal, ata njoftojn pr kt Parlamentin Europian, Kshillin dhe Komisionin. N kt rast, autorizimi pr t vijuar me bashkpunim e prforcuar, t prmendur n nenin 20(2) e Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenin 329(1) e ktij Traktati, konsiderohet se sht dhn dhe zbatohen dispozitat pr bashkpunim e prforcuar. Neni 83 (ish-neni 31 TBE) 1. Parlamenti Europian dhe Kshilli, prmes direktivave t miratuara sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t vendosin rregulla minimale lidhur me prkufizimin e veprave penale dhe sanksionet n fushat e krimeve, veanrisht t rnda me dimensione ndrkufitare, q rrjedhin nga natyra ose efekti i veprave t tilla penale ose nga nj nevoj e veant pr ti luftuar kto vepra penale mbi nj baz t prbashkt. Kto fusha kriminaliteti jan: terrorizmi, trafikimi i qenieve njerzore dhe shfrytzimi seksual i grave dhe fmijve, trafikimi i paligjshm i drogave, trafikimi i paligjshm i armve, pastrimi i parave, korrupsioni, falsifikimi i mjeteve t pagess, krimi kompjuterik dhe krimi i organizuar. N baz t zhvillimeve t kriminalitetit, Kshilli mund t miratoj nj vendim me t cilin identifikon fusha t tjera t kriminalitetit, q prmbushin kriteret e ktij paragrafi. Ai vendos me unanimitet, pasi merr plqimin e Parlamentit Europian. 2. Nse prafrimi i akteve ligjore dhe nnligjore penale t Shteteve Antare shikohet si thelbsor pr sigurimin e zbatimit t efektshm t nj politike t Bashkimit n nj fush q sht objekt i masave t harmonizimit, direktivat mund t vendosin rregulla minimale lidhur me prkufizimin e veprave penale dhe t sanksioneve n fushn n fjal. Direktiva t tilla miratohen

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

81

sipas t njjts procedur t zakonshme ose t posame penale q sht ndjekur pr miratimin e masave pr harmonizimin n fjal, pa cenuar nenin 76. 3. Kur nj antar i Kshillit mendon se nj projektdirektiv e prmendur n paragrafin 1 ose 2 do t prekte aspektet themelore t sistemit t tij t drejtsis penale, ai mund t krkoj q projektdirektiva ti prcillet Kshillit Europian. N kt rast, procedura e zakonshme legjislative pezullohet. Pasi e diskuton dhe nse arrin nj konsensus, Kshilli Europian, brenda katr muajve prej pezullimit, ia rikthen projektin Kshillit, i cili i jep fund pezullimit t procedurs s zakonshme legjislative. Brenda t njjts periudh, nse nuk arrihet n nj marrveshje dhe nse t paktn nnt Shtete Antare dshirojn t vendosin nj bashkpunim t prforcuar n baz t projektdirektivs n fjal, ata njoftojn pr kt Parlamentin Europian, Kshillin dhe Komisionin. N kt rast, autorizimi pr t vijuar me bashkpunimin e prforcuar, t prmendur n nenin 20(2) e Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenin 329(1) e ktij Traktati, konsiderohet se sht dhn dhe zbatohen dispozitat pr bashkpunimin e prforcuar. Neni 84 Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t vendosin masa pr t nxitur dhe mbshtetur veprimet e Shteteve Antare n fushn e parandalimit t kriminalitetit, duke prjashtuar do harmonizim t akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. Neni 85 (ish-neni 31 TBE) 1. Misioni i Eurojust-it sht t mbshtes dhe forcoj bashkrendimin dhe bashkpunimin midis autoriteteve kombtare t hetimit dhe ndjekjes penale, lidhur me krimet e rnda, q prekin dy ose m shum Shtete Antare ose q krkojn ndjekje penale mbi baza t prbashkta, mbshtetur n operacionet e zhvilluara dhe informacionet q kan dhn autoritetet e Shteteve Antare dhe Europol-i. N kt kuadr, Parlamenti Europian dhe Kshilli, prmes rregulloreve t miratuara sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin strukturn, funksionimin, fushn e veprimit dhe detyrat e Eurojust-it. Kto detyra mund t prfshijn: (a) fillimin e hetimeve penale, si edhe propozimin e fillimit t ndjekjes penale nga ana e autoriteteve kompetente kombtare, sidomos t atyre q lidhen me vepra penale kundr interesave financiare t Bashkimit; (b) bashkrendimin e hetimeve dhe t ndjekjeve penale t prmendura n germn (a); (c) forcimin e bashkpunimin gjyqsor, duke prfshir zgjidhjen e prplasjes s juridiksionit dhe bashkpunimin e ngusht me Rrjetin Gjyqsor Europian. Kto rregullore vendosin edhe masat organizative pr prfshirjen e Parlamentit Europian dhe t Parlamenteve kombtare n vlersimin e aktiviteteve t Eurojust-it. 2. N ndjekjet penale t prmendura n paragrafin 1, dhe pa cenuar nenin 86, veprimet zyrtare t procedurs gjyqsore realizohen nga npunsit kompetent kombtar.

82

Neni 86 1. Me qllim luftn kundr kriminalitetit q prek interesat financiare t Bashkimit, Kshilli, prmes rregulloreve t miratuara sipas nj procedure t posame legjislative, mund t krijoj nj Zyr t Prokuroris Publike Europiane nga Eurojust-i. Kshilli vendos me unanimitet, pasi merr plqimin e Parlamentit Europian. Nse nuk arrihet unanimiteti n Kshill, nj grup prej t paktn nnt Shtetesh Antare mund t krkojn q projektrregullorja ti prcillet Kshillit Europian. N kt rast, procedura n Kshill pezullohet. Pasi e diskuton dhe nse arrin nj konsensus, Kshilli Europian, brenda katr muajve prej pezullimit, ia rikthen projektin Kshillit. Brenda s njjts periudh, nse nuk arrihet n nj marrveshje dhe nse t paktn nnt Shtete Antare dshirojn t vendosin nj bashkpunim t prforcuar n baz t projektrregullores n fjal, ata njoftojn pr kt Parlamentin Europian, Kshillin dhe Komisionin. N kt rast, autorizimi pr t vijuar me bashkpunimin e prforcuar t prmendur n nenin 20(2) e Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenin 329(1) e ktij Traktati, konsiderohet se sht dhn dhe zbatohen dispozitat pr bashkpunimin e prforcuar. 2. Zyra e Prokuroris Publike Europiane sht prgjegjse pr hetimin, ndjekjen penale dhe sjelljen prpara drejtsis, kur duhet n bashkrendim me Europol-in, e autorve dhe bashkpuntorve t tyre pr krime kundr interesave financiare t Bashkimit, si prcaktohet nga rregullorja e parashikuar n paragrafin 1. Ajo ushtron funksionet e prokurorit n gjykatat kompetente t Shteteve Antare n lidhje me vepra t tilla penale. 3. Rregulloret e prmendura n paragrafin 1 parashikojn rregullat e prgjithshme t zbatueshme pr Zyrn e Prokuroris Publike Europiane, kushtet q rregullojn kryerjen e funksioneve t saj, rregulloren e brendshme t zbatueshme pr aktivitetet e saj, ato q rregullojn pranueshmrin e provave si dhe rregullat e zbatueshme pr shqyrtimin gjyqsor t masave procedurale q merr kjo Prokurori gjat kryerjes s funksioneve t saj. 4. Kshilli Europian, njkohsisht ose m pas, mund t miratoj nj vendim prmes t cilit ndryshon paragrafin 1, pr zgjerimin e kompetencave t Zyrs s Prokuroris Publike Europiane pr t prfshir krimet e rnda q kan dimensione ndrkufitare, dhe prkatsisht paragrafin 2 n lidhje me autort dhe bashkpuntort e tyre pr krime t rnda q prekin m shum se nj Shtet Antar. Kshilli Europian vendos me unanimitet, pasi merr plqimin e Parlamentit Europian dhe pasi konsultohet me Komisionin. Kreu 5 Bashkpunimi policor Neni 87 (ish-neni 30 TBE) 1. Bashkimi vendos bashkpunimin policor me prfshirjen e autoriteteve kompetente t Shteteve Antare, duke prfshir policin, doganat dhe shrbimet e tjera t specializuara t forcave t ligjit, lidhur me parandalimin, zbulimin dhe hetimin e veprave penale.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

83

2. Pr qllimet e paragrafit 1, Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t miratojn masa n lidhje me: (a) mbledhjen, ruajtjen, prpunimin, analizimin dhe shkmbimin e informacioneve prkatse; (b) mbshtetjen pr trajnimin e personelit dhe bashkpunimin pr shkmbimin e personelit pr pajisjet dhe pr punn krkimore n fushn e zbulimit t krimit; (c) teknikat e prbashkta hetimore lidhur me zbulimin e formave t rnda t krimit t organizuar. 3. Kshilli, sipas nj procedure t posame legjislative, mund t vendos masa lidhur me bashkpunimin operacional midis autoriteteve t prmendura n kt nen. Kshilli vendos me unanimitet, pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Nse nuk arrihet unanimiteti n Kshill, nj grup prej t paktn nnt Shtetesh Antare mund t krkojn q projektmasat ti prcillen Kshillit Europian. N kt rast, procedura n Kshill pezullohet. Pasi e diskuton dhe nse arrin nj konsensus, Kshilli Europian, brenda katr muajve prej pezullimit, ia rikthen projektin Kshillit. Brenda t njjts periudh, nse nuk arrihet n nj marrveshje dhe nse t paktn nnt Shtete Antare dshirojn t vendosin nj bashkpunim t prforcuar n baz t projektmasave n fjal, ata njoftojn pr kt Parlamentin Europian, Kshillin dhe Komisionin. N kt rast, autorizimi pr t vijuar me bashkpunimin e prforcuar t prmendur n nenin 20(2) e Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenin 329(1) e ktij Traktati, konsiderohet se sht dhn dhe zbatohen dispozitat pr bashkpunimin e prforcuar. Procedura e caktuar e parashikuar n nnparagraft e dyt dhe t tret nuk zbatohet pr aktet q prbjn zhvillim n trsin e legjislacionit t Shengenit. Neni 88 (ish-neni 30 TBE) 1. Misioni i Europol-it sht t mbshtes dhe fuqizoj veprimet e autoriteteve policore dhe shrbimeve t tjera t forcave t ligjit t Shteteve Antare dhe bashkpunimin e tyre t ndrsjell n parandalimin dhe luftn kundr krimeve t rnda q prekin dy ose m shum Shtete Antare, terrorizmin dhe format e kriminalitetit q prekin nj interes t prbashkt t ciln e mbulon nj politik e Bashkimit. 2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, prmes rregulloreve t miratuara sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin strukturn, funksionimin, fushn e veprimit dhe detyrat e Europol-it. Kto detyra mund t prfshijn: (a) mbledhjen, ruajtjen, prpunimin, analizimin dhe shkmbimin e informacioneve, n veanti t informacioneve q prcjellin autoritetet e Shteteve Antare, vendet e treta ose organet; (b) bashkrendimin, organizimin dhe zbatimin e veprimeve hetimore dhe operacionale t realizuara bashkrisht me autoritetet kompetente t Shteteve Antare ose n kuadr t grupeve t prbashkta hetimore, kur duhet n bashkrendim me Eurojust-in.

84

Kto rregullore prcaktojn procedurat pr kontrollin e veprimtarive t Europol-it nga Parlamenti Europian, s bashku me parlamentet kombtare. 3. do veprim operacional i Europol-it duhet t bhet n bashkrendim dhe n marrveshje me autoritetet e Shteteve Antare ose t Shteteve n territorin e t cilave veprohet. Zbatimi i masave shtrnguese sht prgjegjsi vetm e autoriteteve kompetente kombtare. Neni 89 (ish-neni 32 TBE) Kshilli, duke vepruar sipas nj procedure t posame legjislative, prcakton kushtet dhe kufizimet n t cilat autoritetet kompetente t Shteteve Antare t prmendura n nenet 82 dhe 87 mund t veprojn n territorin e nj Shteti tjetr Antar n bashkrendim dhe n marrveshje me autoritetet e atij Shteti. Kshilli vendos me unanimitet, pasi konsultohet me Parlamentin Europian.

TITULLI VI TRANSPORTI Neni 90 (ish-neni 70 TKE) Objektivat e Traktateve, n shtjet q rregullon ky Titull, ndiqen brenda kuadrit t nj politike t prbashkt pr transportin. Neni 91 (ish-neni 71 TKE) 1. Pr qllimet e zbatimit t nenit 90 dhe duke marr n konsiderat karakteristikat dalluese t transportit, Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, prcaktojn: (a) rregullat e prbashkta t zbatueshme pr transportin ndrkombtar drejt ose prej territorit t nj Shteti Antar, ose q kalon npr territorin e nj ose m shum Shteteve Antare; (b) kushtet me t cilat transportuesit e huaj mund t kryejn shrbime transporti brenda nj Shteti Antar; (c) masat pr prmirsimin e siguris s transportit; (d) do dispozit tjetr t duhur. 2. Kur miratohen masat e prmendura n paragrafin 1, u kushtohet vmendje rasteve kur zbatimi i tyre mund t prek seriozisht standardin e jetess dhe nivelin e punsimit n disa rajone t caktuara dhe shfrytzimin e mjeteve t transportit.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

85

Neni 92 (ish-neni 72 TKE) Deri sa t prcaktohen dispozitat e prmendura n nenin 91(1), nse Kshilli nuk ka miratuar unanimisht nj mas e cila lejon nj shmangie, asnj Shtet Antar nuk mund ti bj dispozitat e ndryshme q rregullojn objektin, m 1 janar 1958 ose, pr Shtetet q antarsohen, m datn e antarsimit t tyre m pak t favorshme n ushtrimin e drejtprdrejt ose t trthort t tyre, mbi transportuesit e Shteteve t tjera Antare kundrejt transportuesve q jan shtetas t atij Shteti. Neni 93 (ish-neni 73 TKE) Ndihmat jan t pajtueshme me Traktatet nse prmbushin nevojat e bashkrendimit t transportit ose nse prbjn rimbursim pr prmbushjen e disa detyrimeve t caktuara q prfshihen n konceptin e nj shrbimi publik. Neni 94 (ish-neni 74 TKE) Masat e marra n kuadr t Traktateve lidhur me pagesat dhe kushtet e transportit marrin n konsiderat rrethanat ekonomike t transportuesve. Neni 95 (ish-neni 75 TKE) 1. Nse transporti bhet brenda Bashkimit, ndalohet diskriminimi i cili merr formn e vendosjes s mimeve dhe kushteve t ndryshme nga ana e transportuesve pr transportin e t njjtit mall n t njjtn rrug transporti, pr shkak t vendit t nisjes ose t mbrritjes s mallit n fjal. 2. Paragrafi 1 nuk pengon Parlamentin Europian dhe Kshillin t miratojn masa t tjera n zbatim t nenit 91(1). 3. Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Komitetin Ekonomik dhe Social, prcakton rregullat pr zbatimin e dispozitave t paragrafit 1. Kshilli mund t prcaktoj, n veanti, dispozitat e nevojshme pr tu dhn mundsi institucioneve t Bashkimit q t sigurojn respektimin e rregullit t prcaktuar n paragrafin 1 dhe prfitimin prej tij nga t gjith prdoruesit. 4. Komisioni, kryesisht ose me krkes t nj Shteti Antar, heton do rast diskriminimi q bie n objektin e paragrafit 1 dhe, pasi konsultohet me Shtetin Antar n fjal, merr vendimet e nevojshme brenda kuadrit t rregullave t prcaktuara n zbatim t dispozitave t paragrafit 3.

86

Neni 96 (ish-neni 76 TKE) 1. Lidhur me operacionet e transportit t kryera brenda Bashkimit, ndalohet vendosja nga nj Shtet Antar e mimeve dhe kushteve q prfshijn elemente t mbshtetjes ose mbrojtjes n interes t nj ose m shum ndrmarrjeve ose sektorve ekonomik t veant, nse kjo nuk lejohet nga Komisioni. 2. Komisioni, kryesisht ose me krkes t nj Shteti Antar, shqyrton mimet dhe kushtet e prmendura n paragrafin 1, duke marr n konsiderat krkesat e nj politike t duhur ekonomike rajonale, nevojat e zonave m pak t zhvilluara dhe problemet e zonave t prekura rnd nga rrethanat politike nga njra an, dhe pasojat e mimeve dhe kushteve t tilla pr konkurrencn midis mnyrave t ndryshme t transportit nga ana tjetr. Pasi konsultohet me secilin Shtet Antar n fjal, Komisioni merr vendimet e nevojshme. 3. Ndalimi i parashikuar n paragrafin 1 nuk zbatohet pr tarifat e vendosura pr t arritur konkurrencn. Neni 97 (ish-neni 77 TKE) Detyrimet ose taksat lidhur me kalimin e kufijve, t cilat nj transportues i krkon krahas mimeve t transportit, nuk duhet t kalojn nj nivel t arsyeshm pasi jan marr n konsiderat kostot e lindura prej tyre. Shtetet Antare bjn prpjekje pr ti ulur kto kosto n mnyr progresive. Komisioni mund tu jap Shteteve Antare rekomandime pr zbatimin e ktij neni. Neni 98 (ish-neni 78 TKE) Dispozitat e ktij Titulli nuk e pengojn zbatimin e masave t marra n Republikn Federale t Gjermanis, pr aq sa masa t tilla jan t nevojshme, pr t kompensuar disavantazhet ekonomike q ka shkaktuar ndarja e Gjermanis pr ekonomin n disa zona t caktuara t Republiks Federale t prekura nga kjo ndarje. Pes vjet pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t miratoj nj vendim q e shfuqizon kt nen. Neni 99 (ish-neni 79 TKE) Pran Komisionit krijohet nj Komitet Kshillimor q prbhet nga ekspert t caktuar nga qeverit e Shteteve Antare. Sa her e konsideron t dshirueshme, Komisioni konsultohet me kt Komitet pr shtje t transportit.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

87

Neni 100 (ish-neni 80 TKE) 1. Dispozitat e ktij Titulli zbatohen pr transportin hekurudhor, rrugor dhe n rrugt e brendshme ujore. 2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t miratojn dispozita t caktuara pr transportin detar dhe ajror. Ata veprojn pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve.

TITULLI VII RREGULLAT E PRBASHKTA PR KONKURRENCN, TATIMET DHE PRAFRIMIN E LEGJISLACIONIT Kreu 1 Rregullat pr konkurrencn

Seksioni 1 Rregullat q zbatohen pr ndrmarrjet Neni 101 (ish-neni 81 TKE) 1. Sa m posht jan t ndaluara si t papajtueshme me tregun e brendshm: t gjitha marrveshjet midis ndrmarrjeve, vendimet e shoqatave t ndrmarrjeve dhe praktikat e bashkrenduara t cilat mund t prekin tregtin midis Shteteve Antare dhe t cilat kan si objekt ose pasoj t tyre pengimin, kufizimin ose shtrembrimin e konkurrencs brenda tregut t brendshm dhe, n veanti, ato t cilat: (a) vendosin drejtprdrejt ose trthorazi mimet e shitjes e t blerjes ose do kusht tjetr tregtimi; (b) kufizojn ose mbajn n kontroll prodhimin, tregjet, zhvillimin teknik ose investimet; (c) ndajn tregjet ose burimet e furnizimit; (d) zbatojn kushte jo t njjta pr transaksione t barasvlefshme me pal t tjera tregtare, duke i vendosur ato n pozit t pafavorshme konkurruese; (e) lidhjen e kontratave e kushtzojn me pranimin nga ana e palve t tjera e detyrimeve shtes t cilat, pr nga natyra ose pr nga prdorimi tregtar, nuk kan lidhje me objektin e kontratave t tilla. 2. do marrveshje apo vendim i cili sht i ndaluar n zbatim t ktij neni, sht automatikisht pa vler ligjore.

88

3.

Por dispozitat e paragrafit 1 mund t deklarohen si t pazbatueshme n rast t:

do marrveshjeje ose kategorie marrveshjesh midis ndrmarrjeve, do vendimi ose kategorie vendimesh t shoqatave t ndrmarrjeve, do praktike t bashkrenduar ose kategorie praktikash t bashkrenduara, q kontribuon n prmirsimin e prodhimit ose shprndarjen e mallrave, ose n nxitjen e prparimit teknik, ose ekonomik, duke u lejuar konsumatorve t ken nj pjes t drejt t prfitimit q rrjedh prej ksaj, dhe q: (a) nuk vendos mbi ndrmarrjet n fjal kufizime q nuk jan t domosdoshme pr arritjen e ktyre objektivave; (b) nuk u jep ndrmarrjeve mundsin pr ta eliminuar konkurrencn n lidhje me nj pjes t konsiderueshme t produkteve n fjal. Neni 102 (ish-neni 82 TKE) Ndalohet do abuzim nga ana e nj ose m shum ndrmarrjeve i pozits dominuese brenda tregut t brendshm ose n nj pjes t konsiderueshme t tij si i papajtueshm me tregun e brendshm, pr aq sa mund t prek tregtin midis Shteteve Antare. N veanti, nj abuzim i till mund t konsistoj n: (a) vendosjen, drejtprdrejt ose trthorazi, t mimeve t padrejta t mimeve t shit-blerjes ose t kushteve t tjera t padrejta t tregtimit; (b) kufizimin e zhvillimit t prodhimit, tregjeve ose tekniks, n dm t konsumatorve; (c) zbatimin e kushteve jo t ngjashme pr transaksione t barasvlefshme me pal t tjera tregtare, duke i vendosur ato n pozit t pafavorshme konkurruese; (d) kushtzimin e lidhjes s kontratave me pranimin nga ana e palve t tjera e detyrimeve shtes t cilat, pr nga natyra ose pr nga prdorimi tregtar, nuk kan lidhje me objektin e kontratave t tilla. Neni 103 (ish-neni 83 TKE) 1. Rregulloret ose direktivat e duhura pr t vn n jet parimet e parashikuara n nenet 101 dhe 102 prcaktohen nga Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me Parlamentin Europian. 2. Rregulloret ose direktivat e prmendura n paragrafin 1 hartohen, n veanti:

(a) pr t siguruar respektimin e ndalimeve t parashikuara n nenin 101(1) dhe nenin 102 prmes vendosjes s gjobave dhe sanksioneve periodike;

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

89

(b) pr t prcaktuar rregulla t hollsishme pr zbatimin e nenit 101(3), duke marr n konsiderat nevojn pr t siguruar mbikqyrjen e efektshme, nga njra an, dhe pr t thjeshtuar sa m shum administrimin, nga ana tjetr; (c) pr t prcaktuar, nse sht nevoja, n degt e ndryshme t ekonomis, fushn e veprimit t dispozitave t neneve 101 dhe 102; (d) pr t prcaktuar funksionet prkatse t Komisionit dhe t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian lidhur me zbatimin e dispozitave t prcaktuara n kt paragraf; (e) pr t prcaktuar marrdhnien ndrmjet legjislacionit kombtare dhe dispozitave q prmban ky Seksion ose dispozitave t miratuara n zbatim t ktij neni. Neni 104 (ish-neni 84 TKE) Deri n hyrjen n fuqi t dispozitave t miratuara n zbatim t nenit 103, autoritetet n Shtetet Antare vendosin pr pranueshmrin e marrveshjeve, vendimeve dhe praktikave t bashkrenduara dhe pr abuzimin e nj pozite dominuese n tregun e brendshm n prputhje me legjislacionin e vendeve t tyre dhe me dispozitat e nenit 101, n veanti t paragrafit 3 t tij, dhe t nenit 102. Neni 105 (ish-neni 85 TKE) 1. Pa cenuar nenin 104, Komisioni siguron zbatimin e parimeve t parashikuara n nenet 101 dhe 102. Me krkes t nj Shteti Antar ose kryesisht, dhe n bashkpunim me autoritetet kompetente t Shteteve Antare t cilat i japin mbshtetjen e tyre, Komisioni heton rastet kur dyshohet se jan shkelur kto parime. Nse konstaton se ka pasur shkelje, ai propozon masat e duhura pr ti dhn fund atyre. 2. Nse shkeljes nuk i jepet fund, Komisioni e regjistron nj shkelje t till t parimeve n nj vendim t arsyetuar. Komisioni mund ta botoj kt vendim dhe ti autorizoj Shteteve Antare t marrin masa, kushtet dhe hollsit e t cilave i prcakton vet, q jan t nevojshme pr ta ndrequr situatn. 3. Komisioni mund t miratoj rregullore, n lidhje me kategorit e marrveshjeve pr t cilat Kshilli ka miratuar nj rregullore ose direktiv, n zbatim t nenit 103(2)(b). Neni 106 (ish-neni 86 TKE) 1. N rast t ndrmarrjeve publike dhe ndrmarrjeve t cilave Shtetet Antare u japin t drejta t veanta ose ekskluzive, Shtetet Antare nuk miratojn dhe as nuk mbajn n fuqi masa q bien ndesh me rregullat q prmbajn Traktatet, n veanti me ato rregulla q parashikohen n nenin 18 dhe nenet nga 101 deri n 109.

90

2. Ndrmarrjet t cilave u sht besuar kryerja e shrbimeve me interes t prgjithshm ekonomik ose q kan nj karakter monopoli fitimprurs u nnshtrohen rregullave q prmbajn Traktatet, n veanti rregullave pr konkurrencn, pr aq sa zbatimi i ktyre rregullave nuk pengon kryerjen, de jure ose de facto, t detyrave t veanta q u jan ngarkuar. Zhvillimi i tregtis nuk duhet t preket deri n at shkall, sa t bjer ndesh me interesat e Bashkimit. 3. Komisioni siguron zbatimin e dispozitave t ktij neni dhe, kur sht nevoja, u drejton Shteteve Antare direktivat ose vendimet e duhura. Seksioni 2 Ndihmat q japin Shtetet Neni 107 (ish-neni 87 TKE) 1. Me prjashtim t rasteve kur Traktatet parashikojn ndryshe, ndihma q jep nj Shtet Antar ose q jepet prmes burimeve shtetrore n fardolloj forme, e cila e shtrembron ose rrezikon ta shtrembroj konkurrencn duke favorizuar disa ndrmarrje t caktuara ose prodhimin e disa mallrave t caktuara, sht e papajtueshme me tregun e brendshm, pr aq koh sa prek tregtin midis Shteteve Antare. 2. Sa m posht, jan t pajtueshme me tregun e brendshm:

(a) ndihma me karakter social, q u jepet konsumatorve individual, me kusht q kjo ndihm t jepet pa diskriminim lidhur me origjinn e produkteve q prek; (b) ndihma pr shlyerjen e dmit t shkaktuar nga fatkeqsit natyrore ose ngjarjet e jashtzakonshme; (c) ndihma q i jepet ekonomis n disa zona t caktuara t Republiks Federale t Gjermanis t prekura nga ndarja e Gjermanis, pr aq koh sa kjo ndihm sht e nevojshme pr t kompensuar pozitn e pafavorshme ekonomike q ka shkaktuar kjo ndarje. Pes vjet pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t miratoj nj vendim q e shfuqizon kt germ. 3. Sa m posht, mund t konsiderohen si t pajtueshme me tregun e brendshm:

(a) ndihma pr nxitjen e zhvillimin ekonomik t zonave ku standardi i jetess sht i ult n mnyr jo normale dhe ku ka papunsi t theksuar dhe, t rajoneve t prmendura n nenin 349, duke mbajtur parasysh situatn e tyre strukturore, ekonomike dhe sociale; (b) ndihma pr nxitjen e realizimit t nj projekti t rndsishm me interes t prbashkt europian ose pr ndreqjen e nj rregullimi t rnd n ekonomin e nj Shteti Antar; (c) ndihma pr lehtsimin e zhvillimit t disa aktiviteteve t caktuara ekonomike ose t disa fushave t caktuara ekonomike, ku nj ndihm e till nuk i prek aq keq kushtet e tregtimit sa t bien ndesh me interesin e prbashkt;

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

91

(d) ndihma pr nxitjen e ruajtjes s kulturs dhe trashgimis, kur nj ndihm e till nuk i prek aq kushtet e tregtimit dhe konkurrencn n Bashkimin sa t bien ndesh me interesin e prbashkt; (e) kategori t tjera t tilla ndihme t cilat mund t prcaktohen n nj vendim t Kshillit me propozim t Komisionit. Neni 108 (ish-neni 88 TKE) 1. Komisioni, n bashkpunim me Shtetet Antare, i mban n shqyrtim t vazhdueshm t gjitha sistemet e ndihms q ekzistojn n kto Shtete. Ai u propozon ktyre t fundit masat e duhura q jan t nevojshme pr zhvillimin progresiv ose funksionimin e tregut t brendshm. 2. Nse, pasi u jep njoftim palve n fjal pr t paraqitur komentet e tyre, Komisioni konstaton se ndihma e dhn nga nj Shtet ose nprmjet burimeve shtetrore nuk sht e pajtueshme me tregun e brendshm, duke pasur parasysh nenin 107 ose se nj ndihm e till sht shprdoruar, ai vendos q Shteti n fjal ta ndaloj ose ta ndryshoj kt ndihm brenda nj afati t vendosur nga Komisioni. Nse Shteti n fjal nuk e zbaton kt vendim brenda afatit t prcaktuar, Komisioni ose Shtetet e tjera t interesuara, duke iu shmangur urdhrimeve t neneve 258 dhe 259, mund ta paraqesin shtjen prpara Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Me krkes t nj Shteti Antar, Kshilli, me unanimitet, mund t vendos q ndihma q jep ose ka si qllim t jap ky Shtet t konsiderohet si e pajtueshme me tregun e brendshm, duke iu shmangur urdhrimeve t nenit 107 ose t rregulloreve t parashikuara n nenin 109, nse nj vendim i till justifikohet me rrethana t jashtzakonshme. Nse lidhur me ndihmn n fjal, Komisioni ka filluar m par procedurn e parashikuar n nnparagrafin e par t ktij paragrafi, fakti q Shteti i interesuar i ka paraqitur krkes Kshillit sjell pr pasoj pezullimin e procedurs gjersa t jet shprehur Kshilli. Por, nse Kshilli nuk shprehet brenda tre muajve pas paraqitjes s krkess n fjal, Komisioni jep vendimin e tij pr shtjen. 3. Komisioni informohet n koh t mjaftueshme, pr ti dhn mundsi t paraqes komentet e tij pr do plan q ka t bj me dhnien ose ndryshimin e nj ndihme. Nse gjykon se nj plan i till nuk pajtohet me tregun e brendshm, sipas nenit 107, Komisioni fillon pa vones procedurn e parashikuar n paragrafin 2. Shteti Antar n fjal nuk i zbaton masat e propozuara gjersa nga kjo procedur t ket dal nj vendim prfundimtar. 4. Komisioni mund t miratoj rregullore n lidhje me kategorit e ndihms shtetrore pr t cilat Kshilli, n zbatim t nenit 109, ka vendosur se mund t prjashtohen nga procedura e parashikuar n paragrafin 3 t ktij neni. Neni 109 (ish-neni 89 TKE)

92

Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me Parlamentin Europian, mund t miratoj rregulloret e duhura pr zbatimin e neneve 107 dhe 108 dhe, n veanti, mund t caktoj kushtet e zbatimit t nenit 108(3) dhe kategorit e ndihms t prjashtuara nga kjo procedur. Kreu 2 Dispozitat tatimore Neni 110 (ish-neni 90 TKE) Asnj Shtet Antar, drejtprdrejt ose trthorazi, nuk vendos mbi produktet e Shteteve t tjera Antare tatim t brendshm, t fardo lloji, prtej atij q vendoset drejtprdrejt ose trthorazi pr produkte t ngjashme t brendshme. Gjithashtu, asnj Shtet Antar nuk vendos mbi produktet e Shteteve t tjera Antare tatim t brendshm t nj natyre t till, q do tu siguronte mbrojtje t trthort produkteve t tjera. Neni 111 (ish-neni 91 TKE) Kur eksportohen produkte n territorin e nj Shteti Antar, ripagimi i tatimit t brendshm nuk mund t jet m i madh se tatimi i brendshm i vendosur mbi to drejtprsdrejti ose trthorazi. Neni 112 (ish-neni 92 TKE) N rast t taksave q nuk prfshijn tatimin mbi t ardhurat, akcizat dhe format e tjera t tatimit t trthort, faljet dhe ripagimet e lidhura me eksportet drejt Shteteve t tjera Antare mund t mos jepen dhe tarifat kundrpeshuese n lidhje me importet nga Shtetet Antare mund t mos vendosen nse masat e menduara nuk jan miratuar paraprakisht pr nj periudh t kufizuar nga Kshilli me propozim t Komisionit. Neni 113 (ish-neni 93 TKE) Kshilli, me unanimitet sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Komitetin Ekonomik dhe Social, miraton dispozitat pr harmonizimin e legjislacionit lidhur me tatimet mbi t ardhurat, akcizat dhe format e tjera t tatimit t trthort, pr aq sa sht i nevojshm nj harmonizim i till pr t siguruar krijimin dhe funksionimin e tregut t brendshm dhe pr t shmangur shtrembrimin e konkurrencs.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

93

Kreu 3 Prafrimi i legjislacionit Neni 114 (ish-neni 95 TKE) 1. Me prjashtim t rasteve kur parashikohet ndryshe n Traktate, dispozitat e mposhtme zbatohen pr arritjen e objektivave t parashikuara n nenin 26. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, miratojn masat pr prafrimin e dispozitave t prcaktuara n akte ligjore, nnligjore ose administrative t Shteteve Antare, objekti i t cilave sht krijimi dhe funksionimi i tregut t brendshm. 2. Paragrafi 1 nuk zbatohet pr dispozitat fiskale, pr dispozitat q lidhen me lvizjen e lir t personave dhe pr dispozitat q lidhen me t drejtat dhe interesat e punmarrsve. 3. Komisioni, n propozimet tij t parashikuara n paragrafin 1 lidhur me shndetin, sigurin, mbrojtjen e mjedisit dhe mbrojtjen e konsumatorve, merr pr baz nj nivel t lart mbrojtjeje, duke marr n konsiderat, n veanti, do zhvillim t ri t mbshtetur n fakte shkencore. Brenda kompetencave t tyre prkatse, Parlamenti Europian dhe Kshilli kan si qllim t arrijn kt objektiv. 4. Nse nj Shtet Antar, pas miratimit t nj mase harmonizimi nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, nga Kshilli ose nga Komisioni, e gjykon t nevojshme ti ruaj dispozitat kombtare n baz t nevojave madhore t prmendura n nenin 36, ose n lidhje me mbrojtjen e mjedisit apo t mjedisit t puns, ai njofton Komisionin pr kto dispozita si dhe mbi arsyet e ruajtjes s tyre. 5. Gjithashtu, pa cnuar paragrafin 4, nse, nj Shtet Antar pas miratimit t nj mase harmonizimi nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, nga Kshilli ose nga Komisioni e gjykon t nevojshme t miratoj dispozita kombtare n baz t provave shkencore q lidhen me mbrojtjen e mjedisit apo t mjedisit t puns pr arsye t nj problemi t caktuar pr at Shtet Antar, problem i cili lind pas miratimit t mass s harmonizimit, ai njofton Komisionin pr dispozitat e parashikuara si dhe pr arsyet e miratimit t tyre. 6. Komisioni, brenda gjasht muajve prej njoftimeve t prmendura n paragraft 4 dhe 5, i aprovon ose i kundrshton dispozitat kombtare n fjal, pasi ka kontrolluar nse jan apo jo nj mjet diskriminimi arbitrar ose nj kufizim i maskuar i tregtis midis Shteteve Antare dhe nse ato prbjn apo jo nj penges pr funksionimin e tregut t brendshm. N munges t nj vendimi nga Komisioni brenda ksaj periudhe, dispozitat kombtare t prmendura n paragraft 4 dhe 5 konsiderohen se jan aprovuar. Kur e justifikon kompleksiteti i shtjes dhe n munges t rrezikut ndaj shndetit t njeriut, Komisioni mund ta njoftoj Shtetin Antar n fjal se periudha e prmendur n kt paragraf mund t zgjatet me nj periudh tjetr shtes q sht deri n gjasht muaj. 7. Kur, sipas paragrafit 6, nj Shtet Antar lejohet t ruaj ose paraqes dispozita kombtare si shmangie nga masa e harmonizimit, Komisioni shqyrton menjher nse duhet t propozoj apo jo nj prshtatje t ksaj mase.

94

8. Kur nj Shtet Antar ngre nj problem t caktuar pr shndetin publik n nj fush e cila ka qen objekt i masave t mparshme t harmonizimit, ai ia sjell kt n vmendje Komisionit, i cili shqyrton menjher nse duhet ti propozoj apo jo masat e duhura Kshillit. 9. Duke u shmangur nga procedura e prcaktuar n nenet 258 dhe 259, Komisioni dhe do Shtet Antar mund ta ngrej shtjen drejtprdrejt prpara Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, nse mendon se nj Shtet tjetr Antar po i prdor n mnyr jo t duhur kompetencat q i jep ky nen. 10. Masat e harmonizimit t prmendura m lart, n rastet e duhura, prfshijn nj klauzol mbrojtse q i lejon Shtetet Antare t marrin masa t prkohshme, pr nj ose m shum prej arsyeve joekonomike q prmenden n nenin 36, q i nnshtrohen nj procedure kontrolli nga Bashkimi. Neni 115 (ish-neni 94 TKE) Pa cenuar nenin 114, Kshilli, me unanimitet sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Komitetin Ekonomik dhe Social, nxjerr direktiva pr prafrimin e dispozitave t akteve ligjore, nnligjore dhe administrative t Shteteve Antare, t cilat prekin drejtprdrejt krijimin ose funksionimin e tregut t brendshm. Neni 116 (ish-neni 96 TKE) Kur Komisioni konstaton se nj dallim midis dispozitave t prcaktuara n aktet ligjore, nnligjore ose administrative t Shteteve Antare i shtrembron kushtet e konkurrencs n tregun e brendshm dhe ky shtrembrim duhet eliminuar, ai konsultohet me Shtetet Antare n fjal. Nse ky konsultim nuk sjell nj marrveshje pr eliminimin e shtrembrimit n fjal, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, nxjerrin direktivat e nevojshme. Mund t miratohen edhe masa t tjera t duhura, t parashikuara n Traktatet. Neni 117 (ish-neni 97 TKE) 1. Kur ka arsye pr t pasur frik se miratimi apo ndryshimi i nj dispozite t prcaktuar n nj akt ligjor, nnligjor ose administrativ mund t shkaktoj shtrembrimin e prmendur n nenin 116, nj Shtet Antar q dshiron ta bj kt duhet t konsultohet me Komisionin. Pasi konsultohet me Shtetet Antare, Komisioni u rekomandon Shteteve n fjal masa t tilla q jan t prshtatshme pr ta shmangur shtrembrimin n fjal. 2. Nse nj Shtet q dshiron t fus ose ndryshoj dispozitat e veta nuk e zbaton rekomandimin q i drejton Komisioni, Shteteve t tjera Antare nuk u krkohet q, sipas nenit 116, ti ndryshojn dispozitat e tyre pr ta eliminuar shtrembrimin n fjal. Nse Shteti Antar q e ka shprfillur rekomandimin e Komisionit shkakton nj shtrembrim i cili dmton vetm at Shtet, dispozitat e nenit 116 nuk zbatohen.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

95

Neni 118 N kuadr t krijimit dhe funksionimit t tregut t brendshm, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin masat pr krijimin e t drejtave t pronsis intelektuale europiane pr t siguruar mbrojtje t njjt t t drejtave t pronsis intelektuale n t gjith Bashkimin dhe pr ngritjen e kuadrit organizativ t centralizuar n mbar Bashkimin pr autorizimin, bashkrendimin dhe mbikqyrjen. Kshilli, sipas nj procedure t posame legjislative prmes rregulloreve, vendos masat organizative gjuhsore pr t drejtat e pronsis intelektuale europiane. Kshilli vendos me unanimitet, pasi konsultohet me Parlamentin Europian.

TITULLI VIII POLITIKA EKONOMIKE DHE MONETARE Neni 119 (ish-neni 4 TKE) 1. Pr qllimet e parashikuara n nenin 3 t Traktatit pr Bashkimin Europian, aktivitetet e Shteteve Antare dhe Bashkimit prfshijn, sikurse parashikohet nga Traktatet, miratimin e nj politike ekonomike, e cila mbshtetet n bashkrendimin e ngusht t politikave ekonomike t Shteteve Antare n tregun e brendshm dhe n prcaktimin e objektivave t prbashkta dhe e cila zhvillohet n prputhje me parimin e nj ekonomie tregu t hapur me konkurrenc t lir. 2. Krahas, sa m lart dhe sikurse parashikohet nga Traktatet si dhe n prputhje me procedurat e parashikuara n to, kto aktivitete prfshijn nj monedh t vetme euron dhe prcaktimin e realizimin e nj politike t vetme monetare dhe nj politike t vetme pr kurset e kmbimit, objektivi parsor i t cilave sht ruajtja e stabilitetit t mimeve dhe, pa e cenuar kt objektiv, mbshtetja e politikave t prgjithshme ekonomike t Bashkimit, n prputhje me parimin e nj ekonomie tregu t hapur me konkurrenc t lir. 3. Kto aktivitete t Shteteve Antare dhe Bashkimit prfshijn respektimin e ktyre parimeve orientuese: mime t qndrueshme, financa publike dhe kushte monetare t qndrueshme si dhe nj bilanc t qndrueshm pagesash. Kreu 1 Politika ekonomike Neni 120 (ish-neni 98 TKE) Shtetet Antare i realizojn politikat e tyre ekonomike n mnyr t atill q t kontribuojn n arritjen e objektivave t Bashkimit, t prcaktuar n nenin 3 t Traktatit pr Bashkimin Europian, dhe n kuadr

96

t orientimeve t prgjithshme t prmendura n nenin 121(2). Shtetet Antare dhe Bashkimi veprojn n prputhje me parimin e nj ekonomie tregu t hapur me konkurrenc t lir, duke favorizuar nj shprndarje efikase t burimeve dhe n prputhje me parimet e parashikuara n nenin 119. Neni 121 (ish-neni 99 TKE) 1. Shtetet Antare i konsiderojn politikat e tyre ekonomike si nj shtje interesi t prbashkt dhe i bashkrendojn brenda Kshillit, n prputhje me dispozitat e nenit 120. 2. Kshilli, me rekomandim t Komisionit, harton nj projekttekst pr orientimet e prgjithshme t politikave ekonomike t Shteteve Antare dhe t Bashkimit dhe ia raporton konstatimet Kshillit Europian. Kshilli Europian, duke vepruar n baz t raportit t Kshillit, diskuton pr orientimet e prgjithshme t politikave ekonomike t Shteteve Antare dhe t Bashkimit. N baz t ktij prfundimi, Kshilli miraton nj rekomandim ku paraqiten kto orientime t prgjithshme. Kshilli informon Parlamentin Europian pr rekomandimin e tij. 3. Pr t siguruar nj bashkrendim m t ngusht t politikave ekonomike dhe nj konvergjenc t qndrueshme t ecurive ekonomike t Shteteve Antare, Kshilli, n baz t raporteve t paraqitura nga Komisioni, vzhgon zhvillimet ekonomike n secilin prej Shteteve Antare dhe n Bashkimin, si edhe pajtueshmrin e politikave ekonomike me orientimet e prgjithshme t prmendura n paragrafin 2 dhe kryen rregullisht nj vlersim t prgjithshm. Pr qllimet e ksaj mbikqyrjeje t shumanshme, Shtetet Antare i prcjellin Komisionit informacion pr masat e rndsishme q kan marr n fushn e politiks s tyre ekonomike, si dhe informacione t tilla t tjera q ato i vlersojn si t nevojshme. 4. Sipas procedurs t prmendur n paragrafin 3, kur konstatohet se politikat ekonomike t nj Shteti Antar nuk prputhen me orientimet e prgjithshme t prmendura n paragrafin 2 ose se vn n rrezik funksionimin e duhur t bashkimit ekonomik dhe monetar, Komisioni mund ti drejtohet me nj paralajmrim Shtetit Antar n fjal. Kshilli, me rekomandim t Komisionit, mund ti drejtoj rekomandimet e nevojshme Shtetit Antar n fjal. Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t vendos ti bj publike rekomandimet e veta. Brenda objektit t ktij paragrafi, Kshilli vepron pa marr n konsiderat votn e antarit t Kshillit q prfaqson Shtetin Antar n fjal. Shumica e cilsuar e antarve t tjer t Kshillit prcaktohet sipas nenit 238(3)(a). 5. Presidenti i Kshillit dhe Komisioni raportojn prpara Parlamentit Europian pr rezultatet e mbikqyrjes s shumanshme. Presidenti i Kshillit mund t ftohet prpara komisionit kompetent t Parlamentit Europian, nse Kshilli i ka br publike rekomandimet e veta. 6. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t miratojn rregulla t hollsishme pr procedurn e mbikqyrjes s shumanshme t prmendura n paragraft 3 dhe 4.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

97

Neni 122 (ish-neni 100 TKE) 1. Kshilli, me propozim t Komisionit, pa cenuar asnj prej procedurave t parashikuara nga Traktatet mund t vendos, n kuadr t solidaritetit midis Shteteve Antare, pr marrjen e masave t nevojshme pr situatn ekonomike, n veanti nse lindin vshtirsi t mdha lidhur me furnizimin e disa produkteve t caktuara, sidomos n fushn e energjetiks. 2. Kur nj Shtet Antar gjendet n vshtirsi ose rrezikohet seriozisht nga vshtirsi t mdha t shkaktuara nga fatkeqsi natyrore ose ngjarje t jashtzakonshme, t cilat nuk i ka n dor, Kshilli, me propozim t Komisionit, mund ti jap Shtetit Antar n fjal mbshtetje financiare nga Bashkimi sipas disa kushteve t caktuara. Presidenti i Kshillit informon Parlamentin Europian pr vendimin e marr. Neni 123 (ish-neni 101 TKE) 1. Ndalohen kredit n formn e llogaris s zbuluar, ose do lloj tjetr linjash financimi nga Banka Qendrore Europiane ose nga bankat qendrore t Shteteve Antare (t quajtura m posht bankat qendrore kombtare) n favor t institucioneve, organeve, zyrave apo agjencive t Bashkimit, qeverive qendrore, autoriteteve rajonale vendore ose t tjera, t cilat i mbulon e drejta publike, ose n favor t ndrmarrjeve shtetrore t Shteteve Antare, sikurse ndalohet edhe blerja drejtprdrejt prej tyre e instrumenteve t borxhit nga ana e Banks Qendrore Europiane. 2. Paragrafi 1 nuk zbatohet pr institucionet shtetrore kredidhnse t cilave, n kuadr t furnizimit t rezervave nga bankat qendrore, u bhet i njjti trajtim nga bankat qendrore kombtare dhe nga Banka Qendrore Europiane, sikur t ishin institucione private kredidhnse. Neni 124 (ish-neni 102 TKE) Ndalohen t gjitha masat q nuk mbshteten n argumente t matura dhe q u japin mundsi institucioneve, organeve, zyrave ose agjencive t Bashkimit, qeverive qendrore, autoriteteve rajonale, vendore ose t tjera,organeve t tjera q i mbulon e drejta publike ose ndrmarrjeve publike t Shteteve Antare t marrin shrbime nga institucionet financiare. Neni 125 (ish-neni 103 TKE) 1. Bashkimi nuk mban prgjegjsi e as nuk merr prsipr angazhimet e qeverive qendrore, autoriteteve rajonale, vendore ose t tjera, organeve t tjera q i mbulon e drejta publike ose ndrmarrjeve publike t Shteteve Antare, pa cenuar garancit e ndrsjella financiare pr realizimin e prbashkt t nj projekti t veant. Nj Shtet Antar nuk mban prgjegjsi e as nuk merr prsipr angazhimet e qeverive qendrore, autoriteteve rajonale, vendore ose t tjera, organeve t tjera q i mbulon e drejta publike ose ndrmarrjeve publike t nj Shteti tjetr Antar, pa cenuar garancit e ndrsjella financiare pr realizimin e prbashkt t nj projekti t veant.

98

2. Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamenti Europian, sipas nevojs, mund t prcaktoj nocionet pr zbatimin e ndalimeve t prmendura n nenet 123, 124 dhe n kt nen. Neni 126 (ish-neni 104 TKE) 1. Shtetet Antare duhet ti shmangin deficitet e teprta publike.

2. Komisioni ndjek zhvillimin e situats buxhetore dhe t stokut t borxhit publik n Shtetet Antare, me qllim identifikimin e gabimeve flagrante. N veanti, shqyrton zbatimin e disiplins buxhetore n baz t dy kritereve t mposhtme: (a) nse raporti i deficitit t planifikuar ose faktik publik mbi produktin e brendshm bruto e kalon nj vler krahasuese, me prjashtim t rastit kur: - ose raporti ka rn ndjeshm dhe vazhdimisht dhe ka arritur nj nivel i cili i afrohet vlers s referencs; - ose, n mnyr alternative, teprica mbi vlern e referencs sht vetm si prjashtim dhe e prkohshme dhe raporti qndron afr vlers s referencs; (b) nse raporti i borxhit publik mbi produktin e brendshm bruto kalon nj vler krahasuese, me prjashtim t rastit kur raporti zvoglohet ndjeshm dhe i afrohet vlers s referencs me nj ritm t knaqshm. Vlerat e referencs prcaktohen n Protokollin pr procedurn e deficitit t teprt, i cili u bashklidhet Traktateve. 3. Nse nj Shtet Antar nuk i prmbush krkesat ligjore n kuadr t njrit ose t dy kritereve t msiprme, Komisioni harton nj raport. Raporti i Komisionit merr n konsiderat edhe faktin nse deficiti publik i kalon shpenzimet e investimeve publike dhe merr n konsiderat t gjith faktort e tjer prkats, duke prfshir edhe pozicionin ekonomik dhe buxhetor afatmesm t Shtetit Antar. Komisioni mund t hartoj edhe nj raport, nse, pavarsisht prmbushjes s krkesave t kritereve, sht i mendimit se ekziston rreziku i nj deficiti t teprt n nj Shtet Antar. 4. Komiteti Ekonomik dhe Financiar harton nj opinion pr raportin e Komisionit.

5. Nse Komisioni mendon se ekziston ose mund t ndodh nj deficit i teprt n nj Shtet Antar, ai i drejtohet me nj opinion Shtetit Antar n fjal dhe informon pr kt Kshillin. 6. Kshilli, me propozim t Komisionit, dhe pasi ka marr n konsiderat vrejtjet q dshiron t bj Shteti Antar n fjal, vendos pas nj vlersimi t prgjithshm nse ekziston apo jo nj deficit i teprt. 7. Kur Kshilli, n prputhje me paragrafin 6, vendos se ekziston nj deficit i teprt, ai miraton pa vones t pajustifikuar dhe me rekomandim t Komisionit, rekomandimet q i drejtohen

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

99

Shtetit Antar n fjal, me qllim dhnien fund t situats brenda nj afati t caktuar. N varsi t dispozitave t paragrafit 8, kto rekomandime nuk bhen publike. 8. Kur konstaton se nuk sht vepruar me efektshmri n prgjigje t rekomandimeve t tij, brenda afatit t prcaktuar, Kshilli mund ti bj rekomandimet publike. 9. Nse Shteti Antar vazhdon t mos i zbatoj rekomandimet e Kshillit, Kshilli mund t vendos ti bj njoftim Shtetit Antar q pr uljen e deficitit, t marr brenda nj afati t caktuar masat t cilat gjykohen t nevojshme nga Kshilli pr t ndrequr situatn. N nj rast t till, Kshilli mund ti krkoj Shtetit Antar n fjal t paraqes raporte sipas nj grafiku kohor t caktuar, n mnyr q t vlersoj prpjekjet rregulluese t ktij Shteti Antar. 10. T drejtat pr tiu drejtuar gjykats, t parashikuara n nenet 258 dhe 259, nuk mund t ushtrohen n lidhje me paragraft nga 1 deri n 9 t ktij neni. 11. Sa koh q nj Shtet Antar nuk e respekton nj vendim t marr n zbatim t paragrafit 9, Kshilli mund t vendos t zbatoj ose, sipas rastit, t intensifikoj nj ose m shum prej masave t mposhtme: ti krkoj Shtetit Antar n fjal t botoj informacion shtes i cili prcaktohet nga Kshilli, prpara emetimit t bonove dhe letrave me vler, ti krkoj Banks Europiane t Investimeve t rishqyrtoj politikn e saj pr huat pr Shtetin Antar n fjal, ti krkoj Shtetit Antar n fjal t vendos nj depozit pa interes t nj shume t mjaftueshme pran Bashkimit gjersa sipas mendimit t Kshillit, t jet korrigjuar deficiti i teprt, t vendos gjoba n nj shume t mjaftueshme. Presidenti i Kshillit informon Parlamentin Europian pr vendimet e marra. 12. Kshilli i shfuqizon disa ose t gjitha vendimet ose rekomandimet e veta, t prmendura n paragraft nga 6 deri n 9 dhe 11, pr aq sa, sipas mendimit t Kshillit, sht korrigjuar deficiti i teprt n Shtetin Antar. Nse Kshilli i ka br m par publike rekomandimet, me tu shfuqizuar vendimi i marr sipas paragrafit 8, ai nxjerr nj deklarat publike ku thuhet se deficiti i teprt n Shtetin Antar n fjal nuk ekziston m. 13. Kur merr vendimet ose rekomandimet e prmendura n paragraft 8, 9, 11 dhe 12, Kshilli vepron me rekomandim t Komisionit. Kur Kshilli miraton masat e prmendura n paragraft nga 6 deri n 9, 11 dhe 12, ai vepron pa marr n konsiderat votn e antarit t Kshillit i cili prfaqson Shtetin Antar n fjal. Shumica e cilsuar e antarve t tjer t Kshillit prcaktohet sipas nenit 238(3)(a). 14. Dispozitat e tjera n lidhje me zbatimin e procedurs q prshkruhet n kt nen jan t parashikuara n Protokollin pr procedurn e deficitit t teprt, i cili u bashklidhet Traktateve.

100

Kshilli, me unanimitet sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe me Bankn Qendrore Europiane, miraton dispozitat e duhura t cilat e zvendsojn m pas Protokollin e lartprmendur. N varsi t dispozitave t tjera t ktij paragrafi, Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian, prcakton rregullat e hollsishme dhe nocionet pr zbatimin e dispozitave t Protokollit t lartprmendur. Kreu 2 Politika monetare Neni 127 (ish-neni 105 TKE) 1. Objektivi parsor i Sistemit Europian t Bankave Qendrore (i quajtur m tej ktu SEBQ) sht ruajtja e stabilitetit t mimeve. Pa cenuar objektivin e stabilitetit t mimeve, SEBQ-ja mbshtet politikat e prgjithshme ekonomike t Bashkimit, n mnyr t atill, q t kontribuojn n arritjen e objektivave t Bashkimit t prcaktuara n nenin 3 t Traktatit pr Bashkimin Europian. SEBQ-ja vepron n prputhje me parimin e nj ekonomie tregu t hapur me konkurrenc t lir, duke favorizuar nj shprndarje efektive t burimeve dhe n prputhje me parimet e parashikuara n nenin 119. 2. Detyrat baz q duhen realizuar prmes SEBQ-s jan:

prcaktimi dhe zbatimi i politiks monetare t Bashkimit, kryerja e operacioneve t kmbimit valutor n prputhje me dispozitat e nenit 219, mbajtja dhe administrimi i rezervave zyrtare n monedh t huaj t Shteteve Antare, nxitja e funksionimit pa probleme t sistemit t pagesave. 3. Pika e tret e paragrafit 2 nuk cenon mbajtjen dhe administrimin nga qeverit e Shteteve Antare, t tepricave qarkulluese n monedh t huaj. 4. Banka Qendrore Europiane konsultohet:

pr do akt t propozuar t Bashkimit n fushat e saj t kompetencs, nga autoritetet kombtare, n lidhje me do projektdispozit legjislative n fushat e saj t kompetencs, por brenda kufijve dhe sipas kushteve q ka parashikuar Kshilli n prputhje me procedurn e prcaktuar n nenin 129(4). Banka Qendrore Europiane mund tu paraqes opinione institucioneve, organeve, zyrave ose agjencive t duhura t Bashkimit ose autoriteteve kombtare, pr shtje q bien n fushat e saj t kompetencs.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

101

5. SEBQ kontribuon n realizimin pa pengesa t politikave q ndjekin autoritetet kombtare n lidhje me mbikqyrjen e kujdesshme t institucioneve kredidhnse dhe stabilitetin e sistemit financiar. 6. Kshilli, duke vepruar prmes rregulloreve sipas nj procedure t posame legjislative, pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe me Bankn Qendrore Europiane, me unanimitet, mund ti ngarkoj Banks Qendrore Europiane detyra q kan t bjn me politikat e lidhura me mbikqyrjen e kujdesshme t institucioneve kredidhnse dhe t institucioneve t tjera financiare, me prjashtim t shoqrive t sigurimit. Neni 128 (ish-neni 106 TKE) 1. Banka Qendrore Europiane ka t drejtn ekskluzive t autorizoj emetimin e kartmonedhave t euros brenda Bashkimit. Kartmonedha t tilla mund ti emetojn Banka Qendrore Europiane dhe bankat qendrore kombtare. Kartmonedhat e emetuara nga Banka Qendrore Europiane dhe bankat qendrore kombtare jan t vetmet kartmonedha me kurs ligjor brenda Bashkimit. 2. Shtetet Antare mund t emetojn monedha t euros, n varsi t miratimit t vllimit t emetimit nga Banka Qendrore Europiane. Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Bankn Qendrore Europiane, mund t miratoj masa pr t harmonizuar prerjet dhe t dhnat teknike t t gjitha monedhave t synuara pr qarkullim, pr aq sa sht e nevojshme pr t lejuar qarkullimin e tyre pa pengesa brenda Bashkimit. Neni 129 (ish-neni 107 TKE) 1. SEBQ drejtohet nga organet vendimmarrse t Banks Qendrore Europiane, t cilat jan Kshilli Drejtues dhe Bordi Ekzekutiv. 2. Statuti i Sistemit Europian t Bankave Qendrore dhe i Banks Qendrore Europiane (m tej i quajtur ktu Statuti i SEBQ-s dhe i BQE-s) sht prcaktuar n nj Protokoll bashklidhur Traktateve. 3. Nenet 5.1, 5.2, 5.3, 17, 18, 19.1, 22, 23, 24, 26, 32.2, 32.3, 32.4, 32.6, 33.1(a) dhe 36 t Statutit t SEBQ-s dhe t BQE-s mund t ndryshohen nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative. Ata veprojn ose me rekomandim t Banks Qendrore Europiane dhe pasi konsultohen me Komisionin, ose me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohen me Bankn Qendrore Europiane. 4. Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Bankn Qendrore Europiane, ose me rekomandim t Banks Qendrore Europiane dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Komisionin, miraton dispozitat e prmendura n nenet 4, 5.4, 19.2, 20, 28.1, 29.2, 30.4 dhe 34.3 t Statutit t SEBQ-s dhe BQE-s.

102

Neni 130 (ish-neni 108 TKE) Gjat ushtrimit t kompetencave dhe kryerjes s detyrave dhe detyrimeve q u ngarkojn Traktatet dhe Statuti i SEBQ-s dhe BQE-s, as Banka Qendrore Europiane, asnj bank qendrore kombtare dhe as antart e organeve t tyre vendimmarrse nuk krkojn ose marrin udhzime nga institucionet, organet, zyrat ose agjencit e Bashkimit, nga qeveria e nj Shteti Antar apo nga ndonj organ tjetr. Institucionet, organet, zyrat ose agjencit e Bashkimit dhe qeverit e Shteteve Antare marrin prsipr ta respektojn kt parim dhe t mos krkojn t ndikojn tek antart e organeve vendimmarrse t Banks Qendrore Europiane ose t bankave qendrore kombtare n kryerjen e detyrave t tyre. Neni 131 (ish-neni 109 TKE) Secili Shtet Antar siguron q legjislacioni i tij kombtar, duke prfshir statutet e banks qendrore kombtare t tij, t jen n prputhje me Traktatet dhe Statutin e SEBQ-s dhe t BQE-s. Neni 132 (ish-neni 110 TKE) 1. Banka Qendrore Europiane, pr t kryer detyrat q i ngarkohen SEBQ-s n prputhje me dispozitat e Traktateve dhe me kushtet e prcaktuara n Statutin e SEBQ-s dhe t BQE-s: miraton rregullore pr aq sa sht e nevojshme pr zbatimin e detyrave t prcaktuara n nenin 3.1, pika e par, nenet 19.1, 22 dhe 25.2 t Statutit t SEBQ-s dhe t BQE-s n rastet q prcaktohen n aktet e Kshillit t prmendura n nenin 129(4), marr vendimet e nevojshme pr kryerjen e detyrave q i ngarkohen SEBQ-s sipas Traktateve dhe Statutit t SEBQ-s dhe t BQE-s, bn rekomandime dhe jep opinione. 2. Banka Qendrore Europiane mund t vendos ti botoj vendimet, rekomandimet dhe opinionet e veta. 3. Brenda kufijve dhe sipas kushteve t miratuara nga Kshilli sipas procedurs t prcaktuar n nenin 129(4), Banka Qendrore Europiane ka t drejtn t vendos gjoba ose sanksione periodike pr ndrmarrjet q nuk i prmbushin detyrimet q rrjedhin nga rregulloret dhe vendimet e saj. Neni 133 Pa cenuar kompetencat e Banks Qendrore Europiane, Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, prcaktojn masat e nevojshme pr prdorimin e euros si monedh e vetme. Masa t tilla miratohen pas konsultimit me Bankn Qendrore Europiane.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

103

Kreu 3 Dispozita institucionale Neni 134 (ish-neni 114 TKE) 1. Pr t nxitur bashkrendimin e politikave t Shteteve Antare n shkalln e plot t nevojshme pr funksionimin e tregut t brendshm, krijohet nj Komitet Ekonomik dhe Financiar. 2. Komiteti Ekonomik dhe Financiar ka kto detyra:

dhnien e opinioneve me krkesn e Kshillit ose t Komisionit, ose me nismn e vet pr tua paraqitur ktyre institucioneve, mbajtjen n shqyrtim t situats ekonomike dhe financiare t Shteteve Antare dhe t Bashkimit si dhe raportimin rregullisht pr kt qllim prpara Kshillit dhe Komisionit, n veanti pr marrdhniet financiare me vendet e treta dhe institucionet ndrkombtare, pa cenuar nenin 240, dhnien e kontributit n prgatitjen e puns s Kshillit t prmendur n nenet 66, 75, 121(2), (3),( 4) dhe (6), 122, 124, 125, 126, 127(6), 128(2), 129(3) dhe( 4), 138, 140(2) dhe (3), 143, 144(2) dhe (3), dhe n nenin 219, si dhe kryerja e detyrave t tjera kshillimore dhe prgatitore q ia ngarkon Kshilli, shqyrtimin t paktn nj her n vit t situats n lidhje me lvizjen e kapitalit dhe lirin e pagesave, meqnse rrjedhin nga zbatimi i Traktateve dhe i masave t miratuara nga Kshilli; shqyrtimi mbulon t gjitha masat e lidhura me lvizjet e kapitalit dhe pagesave; Komiteti i raporton Komisionit dhe Kshillit pr rezultatin e shqyrtimit. Shtetet Antare, Komisioni dhe Banka Qendrore Europiane secila emrojn jo m shum se dy antar t Komitetit. 3. Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Bankn Qendrore Europiane dhe Komitetin e prmendur n kt nen, prcakton rregulla t hollsishme lidhur me prbrjen e Komitetit Ekonomik dhe Financiar. Presidenti i Kshillit informon Parlamentin Europian pr nj vendim t till. 4. Krahas detyrave t parashikuara n paragrafin 2, nse dhe pr aq koh sa ka Shtete Antare me nj shmangie si parashikohet n nenin 139, Komiteti mban n shqyrtim situatn monetare dhe financiare si dhe sistemin e prgjithshm t pagesave t ktyre Shteteve Antare dhe raporton rregullisht pr kt prpara Kshillit dhe Komisionit. Neni 135 (ish-neni 115 TKE) Pr shtjet q bien brenda rregullimit t neneve 121(4), 126 me prjashtim t paragrafit 14, 138, 140(1), 140(2), nnparagrafi i par, 140(3) dhe 219, Kshilli ose nj Shtet Antar sipas rastit, mund ti krkoj Komisionit t bj nj rekomandim ose nj propozim. Komisioni e shqyrton kt krkes dhe ia paraqet pa vones konkluzionet e veta Kshillit.

104

Kreu 4 Dispozita t veanta pr Shtetet Antare monedha e t cilave sht Euro. Neni 136 1. Pr t siguruar funksionimin e duhur t bashkimit ekonomik dhe monetar dhe n prputhje me dispozitat prkatse t Traktateve, Kshilli, sipas procedurs prkatse prej atyre t prmendura n nenet 121 dhe 126, me prjashtim t procedurs s parashikuar n nenin 126(14), miraton masat e caktuara pr ato Shtete Antare monedha e t cilave sht euro: (a) pr t forcuar bashkrendimin dhe mbikqyrjen e disiplins s tyre buxhetore; (b) pr t parashikuar orientimet e politiks ekonomike pr kto Shtete, duke siguruar n t njjtn koh q t pajtohen me ato t miratuara pr Bashkimin si i tr dhe t mbahen nn mbikqyrje. 2. Pr masat e parashikuara n paragrafin 1, n votim marrin pjes vetm ata antar t Kshillit t cilt prfaqsojn Shtetet Antare monedha e t cilave sht euro. Shumica e cilsuar e antarve t msiprm prcaktohet sipas nenit 238(3)(a). Neni 137 Masat organizative pr takimet midis ministrave t atyre Shteteve Antare monedha e t cilave sht euro, prcaktohen n Protokollin pr Euro Grupin. Neni 138 (ish-neni 111(4), TKE) 1. Pr t siguruar vendin e euros n sistemin monetar ndrkombtar, Kshilli, me propozim t Komisionit, miraton nj vendim q prcakton qndrimet e prbashkta pr shtjet me interes t veant pr bashkimin ekonomik dhe monetar brenda institucioneve dhe konferencave financiare ndrkombtare kompetente. Kshilli vepron pasi konsultohet me Bankn Qendrore Europiane. 2. Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t miratoj masat e duhura pr t siguruar prfaqsimin e unifikuar brenda institucioneve dhe konferencave financiare ndrkombtare. Kshilli vepron pasi konsultohet me Bankn Qendrore Europiane. 3. Pr masat e parashikuara n paragraft 1 dhe 2, n votim marrin pjes vetm ata antar t Kshillit t cilt prfaqsojn Shtetet Antare monedha e t cilave sht euro. Shumica e cilsuar e antarve t msiprm prcaktohet sipas nenit 238(3)(a).

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

105

Kreu 5 Dispozita kalimtare Neni 139 1. Shtetet Antare pr t cilat Kshilli nuk ka vendosur se i prmbushin kushtet e nevojshme pr prdorimin e euros si monedh t tyre kombtare, quhen m posht Shtete Antare me nj shmangie. 2. Dispozitat e mposhtme t Traktateve nuk zbatohen pr Shtetet Antare me nj shmangie:

(a) miratimi i atyre pjesve t orientimeve t prgjithshme t politiks ekonomike q kan t bjn me zonn e euros n prgjithsi (neni 121(2)); (b) mjetet shtrnguese pr korrigjimin e deficiteve t teprta (neni 126(9) dhe (11)); (c) objektivat dhe detyrat e SEBQ-s (neni 127(1) deri n (3) dhe(5)); (d) emetimi i euros (neni 128); (e) aktet e Banks Qendrore Europiane (neni 132); (f) masat q rregullojn prdorimin e euros (neni 133); (g) marrveshjet monetare dhe masat e tjera q lidhen me politikn e kursit t kmbimit (neni 219); (h) emrimi i antarve t Bordit Ekzekutiv t Banks Qendrore Europiane (neni 283(2); (i) vendimet q prcaktojn qndrimet e prbashkta pr shtjet me interes t veant pr bashkimin ekonomik dhe monetar brenda institucioneve dhe konferencave financiare ndrkombtare kompetente (neni 138(1)); (j) masat pr t siguruar nj prfaqsim t unifikuar brenda institucioneve dhe konferencave financiare ndrkombtare (neni 138(2)). N nenet e prmendura n germat nga (a) deri n (j), Shtete Antare konsiderohen rrjedhimisht, Shtetet Antare monedha e t cilave sht Euro. 3. Sipas Kreut IX t Statutit t SEBQ-s dhe t BQE-s, Shtetet Antare me nj shmangie dhe bankat qendrore kombtare t tyre jan t prjashtuara nga t drejtat dhe detyrimet n kuadr t SEBQ-s. 4. T drejtat e votimit t antarve t Kshillit t cilt prfaqsojn Shtetet Antare me nj shmangie pezullohen kur Kshilli miraton masat e prmendura n nenet e renditura n paragrafin 2, si dhe n rastet e mposhtme: (a) rekomandimet q u jepen atyre Shteteve Antare monedha e t cilave sht euro n kuadr t mbikqyrjes s shumanshme, duke prfshir programet e stabilitetit dhe paralajmrimet (neni 121(4)); (b) masat e lidhura me deficitet e teprta q kan t bjn me ato Shtete Antare monedha e t cilave sht euro (neni 126(6), (7), (8), (12) dhe (13)). Shumica e cilsuar e antarve t tjer t Kshillit prcaktohet sipas nenit 238(3)(a).

106

Neni 140 (ish-nenet 121(1), 122(2), fjalia e dyt, dhe 123(5) TKE) 1. T paktn nj her n dy vjet ose me krkes t nj Shteti Antar me nj shmangie, Komisioni dhe Banka Qendrore Europiane i raportojn Kshillit pr progresin q kan br Shtetet Antare me nj shmangie lidhur me prmbushjen e detyrimeve t tyre q kan t bjn me arritjen e bashkimit ekonomik dhe monetar. Kto raporte prfshijn nj shqyrtim t prputhshmris t legjislacionit kombtar t secilit prej ktyre Shteteve Antare, duke prfshir edhe statutet e banks qendrore kombtare, me nenet 130 dhe 131 dhe Statutin e SEBQ-s dhe t BQE-s. Raportet shqyrtojn edhe arritjen e nj shkalle t lart t nj konvergjence t qndrueshme, duke br lidhjen me prmbushjen e kritereve t mposhtme nga secili Shtet Antar: arritja e nj shkalle t lart stabiliteti t mimeve; tregues i ksaj sht norma e inflacionit e cila u afrohet tre Shteteve Antare me ecurin m t mir sa i takon stabilitetit t mimeve, qndrueshmria e pozicionit financiar publik; tregues i ksaj sht arritja e nj pozicioni buxhetor pa deficit q t jet i teprt, sipas prcaktimeve t nenit 126(6), respektimi i kufijve normale t luhatjes t parashikuara nga mekanizmi i kursit t kmbimit t Sistemit Monetar Europian, pr t paktn dy vjet, pa zhvlersim kundrejt euro-s, qndrueshmria e konvergjencs s arritur nga Shteti Antar me nj shmangie dhe e pjesmarrjes s tij n mekanizmin e kursit t kmbimit, e cila pasqyrohet n nivelet afatgjata t norms s interesit. Katr kriteret e prmendura n kt paragraf dhe afatet prkatse brenda t cilave duhen respektuar, shtjellohen m tej n nj Protokoll q u bashklidhet Traktateve. Raportet e Komisionit dhe Banks Qendrore Europiane marrin n konsiderat edhe rezultatet e integrimit t tregjeve, situatn dhe zhvillimin e bilanceve t pagesave n llogarin rrjedhse dhe nj shqyrtim t zhvillimit t kostove t puns pr njsi dhe t treguesve t tjer t mimeve. 2. Pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe pas diskutimeve n Kshillin Europian, Kshilli, me propozim t Komisionit, vendos se cilat Shtete Antare me nj shmangie i prmbushin kushtet e nevojshme n baz t kritereve t parashikuara n paragrafin 1 dhe i shfuqizojn shmangiet e Shteteve Antare n fjal. Kshilli vepron pasi merr rekomandimin e nj shumice t cilsuar t antarve t tij q prfaqsojn ato Shtete Antare monedha e t cilave sht Euro. Kta antar veprojn brenda gjasht muajve pasi Kshilli merr propozimin e Komisionit. Shumica e cilsuar e antarve t msiprm, t prmendur n nnparagrafin e dyt, prcaktohet sipas nenit 238(3)(a). 3. Nse, sipas procedurs t parashikuar n paragrafin 2, vendoset shfuqizimi i nj shmangieje, Kshilli, duke vepruar me unanimitetin e Shteteve Antare monedha e t cilave sht euro dhe t Shtetit Antar n fjal, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Banka Qendrore Europiane, vendos n mnyr t pakthyeshme normn e kmbimit q do t prdoret pr t zvendsuar monedhn e Shtetit Antar n fjal me monedhn euro dhe merr masat e tjera t nevojshme pr futjen e euros n qarkullim si monedh e vetme e Shtetit Antar n fjal.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

107

Neni 141 (ish-nenet 123(3) dhe 117(2)pes pikat e para, TKE) 1. Nse dhe pr sa koh ka Shtete Antare me nj shmangie dhe pa cenuar nenin 129(1), Kshilli i Prgjithshm i Banks Qendrore Europiane q prmendet n nenin 44 t Statutit t SEBQs dhe t BQE-s, themelohet si organi i tret vendimmarrs i Banks Qendrore Europiane. 2. Nse dhe pr sa koh ka Shtete Antare me nj shmangie, n lidhje me kto Shtete Antare, Banka Qendrore Europiane: fuqizon bashkpunimin midis bankave qendrore kombtare, fuqizon bashkrendimin e politikave monetare t Shteteve Antare, me qllim sigurimin e stabilitetit t mimeve, vzhgon funksionimin e mekanizmit t kursit t kmbimit, zhvillon konsultime lidhur me shtje q bien brenda kompetencs s bankave qendrore kombtare dhe prekin stabilitetin e institucioneve dhe tregjeve financiare, kryen detyrat e mparshme t Fondit t Bashkpunimit Monetar Europian i cili sht zvendsuar m pas nga Instituti Monetar Europian. Neni 142 (ish-neni 124(1) TKE) Secili Shtet Antar me nj shmangie e trajton politikn e vet t kursit t kmbimit si shtje me interes t prbashkt. Kur veprojn kshtu, Shtetet Antare marrin n konsiderat prvojn e fituar gjat bashkpunimit brenda kuadrit t mekanizmit t kursit t kmbimit. Neni 143 (ish-neni 119 TKE) 1. Kur nj Shtet Antar me nj shmangie gjendet n vshtirsi ose rrezikohet seriozisht nga vshtirsi lidhur me bilancin e pagesave si rezultat i nj ekuilibri t prgjithshm t bilancit t pagesave ose si rezultat i llojit t monedhs q ka n dispozicion, dhe kur kto vshtirsi ka t ngjar n veanti t vn n rrezik funksionimin e tregut t brendshm ose zbatimin e politiks s prbashkt tregtare, Komisioni heton menjher pozicionin e Shtetit n fjal dhe veprimin q ka kryer ose mund t kryej ai Shtet n prputhje me dispozitat e Traktateve, duke shfrytzuar t gjitha mjetet q ka n dispozicion. Komisioni shprehet pr masat q i rekomandohen t marr Shtetit n fjal. Nse veprimi i kryer nga nj Shtet Antar me nj shmangie dhe masat e propozuara nga Komisioni nuk dalin t mjaftueshme pr ti kaprcyer vshtirsit q kan lindur ose rrezikojn t lindin, Komisioni, pasi konsulton Komitetin Ekonomik dhe Financiar, i rekomandon Kshillit dhnien e mbshtetjes s ndrsjell dhe metodat e duhura pr kt qllim. Komisioni e mban Kshillin t informuar rregullisht pr situatn dhe pr mnyrn si po zhvillohet ajo.

108

2. Kt mbshtetje t till t ndrsjell e jep Kshilli; ai miraton direktiva ose vendime ku prcaktohen kushtet dhe hollsit e ksaj mbshtetjeje, e cila mund t marr forma t tilla si: (a) nj qasje n bashkpunim brenda organizatave t tjera ndrkombtare t cilave mund tu drejtohen Shtetet Antare me nj shmangie; (b) masat e nevojshme pr t shmangur devijimin e tregtis kur nj Shtet Antar me nj shmangie i cili ndodhet n vshtirsi mban ose rivendos kufizime sasiore kundrejt vendeve t treta; (c) dhnia e kredive t kufizuara nga Shtetet e tjera Antare, n varsi t miratimit prej tyre. 3. Nse Kshilli nuk e jep mbshtetjen e ndrsjell t rekomanduar nga Komisioni ose nse mbshtetja e ndrsjell jepet dhe masat e marra nuk jan t mjaftueshme, Komisioni e autorizon Shtetin Antar, i cili ndodhet n vshtirsi pr t marr masa mbrojtse, me nj shmangie, kushtet dhe hollsit e t cilave i cakton Komisioni. Ky autorizim mund ta trhiqet dhe Kshilli mund ti ndryshoj kushtet dhe hollsit e tij. Neni 144 (ish-neni 120 TKE) 1. Kur ndodh nj kriz e papritur n bilancin e pagesave dhe nuk merret menjher nj vendim sipas kuptimit t nenit 143(2), nj Shtet Antar me nj shmangie mund t marr si parandalim masat e nevojshme mbrojtse. Kto masa duhet t shkaktojn shqetsimin m t vogl t mundshm n funksionimin e tregut t brendshm dhe nuk duhet t jen m t gjera n fushn e veprimit t tyre se far sht e nevojshme pr t prballuar vshtirsit e papritura q kan lindur. 2. Komisioni dhe Shtetet e tjera Antare informohen pr masa t tilla mbrojtse jo m von se data e hyrjes s tyre n fuqi. Komisioni mund ti rekomandoj Kshillit t jap mbshtetjen e ndrsjell sipas nenit 143. 3. Pasi Komisioni ka dhn rekomandimin dhe sht konsultuar Komiteti Ekonomik dhe Financiar, Kshilli mund t vendos q Shteti Antar n fjal ti ndryshoj, pezulloj ose ndaloj masat mbrojtse t prmendura m lart.

TITULLI IX PUNSIMI Neni 145 (ish-neni 125 TKE) Shtetet Antare dhe Bashkimi, n zbatim t ktij Titulli, punojn drejt hartimit t nj strategjie t bashkrenduar pr punsimin dhe n veanti pr promovimin e nj krahu pune t kualifikuar, t trajnuar dhe t aft pr tu prshtatur dhe t tregjeve t puns q reagojn ndaj ndryshimeve ekonomike, me qllim arritjen e objektivave t prcaktuara n nenin 3 t Traktatit pr Bashkimin Europian.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

109

Neni 146 (ish-neni 126 TKE) 1. Shtetet Antare, prmes politikave pr punsimin, kontribuojn n arritjen e objektivave t prmendura n nenin 145 n mnyr t atill q t prputhet me orientimet e prgjithshme t politikave ekonomike t Shteteve Antare dhe t Bashkimit, t miratuara sipas nenin 121(2). 2. Shtetet Antare, duke u kushtuar vmendje praktikave kombtare q lidhen me prgjegjsit e administratorve dhe t krahut t puns, e konsiderojn nxitjen e punsimit si shtje me interes t prbashkt dhe i bashkrendojn veprimet e tyre n kt aspekt brenda Kshillit, n prputhje me dispozitat e nenit 148.

Neni 147 (ish-neni 127 TKE) 1. Bashkimi kontribuon pr nj nivel t lart punsimi prmes nxitjes s bashkpunimit midis Shteteve Antare dhe prmes mbshtetjes, si dhe, nse sht nevoja, prmes plotsimit t veprimeve t tyre. N kt veprim, respektohen kompetencat e Shteteve Antare. 2. Hartimi dhe zbatimi i politikave dhe aktiviteteve t Bashkimit merr n konsiderat objektivin pr nj nivel t lart punsimi.

Neni 148 (ish-neni 128 TKE) 1. Kshilli Europian shqyrton do vit situatn e punsimit brenda Bashkimit dhe miraton prfundime pr kt situat, n baz t nj raporti t prbashkt vjetor t Kshillit dhe Komisionit. 2. N baz t prfundimeve t Kshillit Europian, Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian, Komitetin Ekonomik dhe Social, Komitetin e Rajoneve dhe Komitetin e Punsimit t prmendur n nenin 150, harton do vit udhzime t cilat Shtetet Antare duhet ti mbajn n konsiderat n politikat e tyre pr punsimin. Kto udhzime duhet t prputhen me udhzimet e prgjithshme t miratuara sipas nenit 121(2). 3. Secili Shtet Antar i jep Kshillit dhe Komisionit nj raport vjetor t masave kryesore t marra pr t vn n zbatim politikn e tij pr punsimin n dritn e udhzimeve pr punsimin t cilat prmenden n paragrafin 2. 4. Kshilli, n baz t raporteve t prmendura n paragrafin 3 dhe pasi merr mendimet e Komitetit t Punsimit, kryen do vit nj shqyrtim t zbatimit t politikave pr punsimin t Shteteve Antare n dritn e udhzimeve pr punsimin. Kshilli, me rekomandim t Komisionit, mund tu jap rekomandime Shteteve Antare, nse e gjykon t arsyeshme n baz t ktij shqyrtimi. 5. N baz t rezultateve t ktij shqyrtimi, Kshilli dhe Komisioni bjn nj raport vjetor t prbashkt, t cilin ia paraqesin Kshillit Europian, pr situatn e punsimit n Bashkimin dhe pr zbatimin e orientimeve pr punsimin.

110

Neni 149 (ish-neni 129 TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, mund t miratojn masa stimuluese q kan pr qllim nxitjen e bashkpunimit midis Shteteve Antare dhe mbshtetjen e veprimeve t tyre n fushn e punsimit prmes nismave q kan si qllim zhvillimin e shkmbimit t informacionit dhe t praktikave m t mira, ofrimin e analizave krahasuese dhe t kshillave si edhe nxitjen e qasjeve novatore dhe prvojave vlersuese, n veanti me ndihmn e projekteve pilot. Kto masa nuk prfshijn harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. Neni 150 (ish-neni 130 TKE) Kshilli, me shumic t thjesht, pasi konsultohet me Parlamentin Europian, krijon nj Komitet Punsimi me status kshillimor pr nxitjen e bashkrendimit midis Shteteve Antare t politikave t punsimit dhe t tregut t puns. Detyrat e Komitetit jan: vzhgimi i situats s punsimit dhe i politikave t punsimit pr Bashkimin, Shtetet Antare dhe

pa cenuar nenin 240, hartimi i opinioneve me krkes t Kshillit ose t Komisionit, apo me nismn e vet, dhe dhnia e kontributit pr prgatitjen e punimeve t Kshillit q prmenden n nenin 148. Gjat prmbushjes s mandatit t tij, Komiteti konsultohet me drejtuesit dhe punonjsit. Secili Shtet Antar dhe Komisioni emrojn dy antar t Komitetit.

TITULLI X POLITIKA SOCIALE Neni 151 (ish-neni 136 TKE) Bashkimi dhe Shtetet Antare, duke pasur parasysh t drejtat themelore sociale, si jan ato t parashikuara n Kartn Sociale Europiane t nnshkruar n Torino m 18 tetor 1961 dhe n Kartn e Komunitetit pr t Drejtat Themelore Sociale t Punonjsve e vitit 1989, kan si objektiva t tyre nxitjen e punsimit, prmirsimin e kushteve t jetess dhe t puns, n mnyr q t mundsohet harmonizimi i tyre gjat ruajtjes s prmirsimit, mbrojtja e duhur sociale, dialogu midis drejtuesve dhe punonjsve, zhvillimi i burimeve njerzore me qllim ruajtjen n periudh afatgjat t punsimit t lart dhe luftn kundr prjashtimit social.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

111

Pr kt qllim, Bashkimi dhe Shtetet Antare zbatojn masa q marrin n konsiderat format e ndryshme t praktikave kombtare, n veanti n fushn e marrdhnieve kontraktore, dhe nevojn pr t ruajtur aftsin konkurruese t ekonomis s Bashkimit. Ata besojn se nj zhvillim i till do t rrjedh jo vetm nga funksionimi i tregut t brendshm, i cili favorizon harmonizimin e sistemeve sociale, por edhe nga procedurat e parashikuara nga Traktatet dhe nga prafrimi i dispozitave t prcaktuara n aktet ligjore, nnligjore ose administrative. Neni 152 Bashkimi njeh dhe promovon rolin e partnerve social n nivelin e tij, duke mbajtur n konsiderat larmin e sistemeve kombtare. Ai mundson dialogun midis partnerve social, duke respektuar autonomin e tyre. Samiti Social Trepalsh pr Rritjen dhe Punsimin kontribuon n dialogun social. Neni 153 (ish-neni 137 TKE) 1. Me qllim arritjen e objektivave t nenit 151, Bashkimi mbshtet dhe plotson aktivitetet e Shteteve Antare n fushat e mposhtme: (a) prmirsimin n veanti t mjedisit t puns, pr t mbrojtur shndetin dhe sigurin e punonjsve; (b) kushtet e puns; (c) sigurimet shoqrore dhe mbrojtjen sociale t punonjsve; (d) mbrojtjen e punonjsve kur zgjidhet marrdhnia e puns; (e) informimin dhe konsultimin e punonjsve; (f) prfaqsimin dhe mbrojtjen kolektive t interesave t punonjsve dhe pundhnsve, duke prfshir bashkvendosjen, n varsi t paragrafit 5; (g) kushtet e punsimit pr shtetasit e vendeve t treta t cilt qndrojn ligjrisht n territorin e Bashkimit; (h) integrimin e personave t prjashtuar nga tregu i puns, pa cenuar nenin 166; (i) barazin midis burrave dhe grave n lidhje me mundsit n tregun e puns dhe trajtimin n pun; (j) luftn kundr prjashtimit social; (k) modernizimin e sistemeve t mbrojtjes sociale, pa cenuar germn (c).

112

2.

Pr kt qllim, Parlamenti Europian dhe Kshilli:

(a) mund t miratojn masa pr t nxitur bashkpunimin midis Shteteve Antare prmes nismave q kan si qllim prmirsimin e njohurive, zhvillimin e shkmbimit t informacionit dhe praktikave m t mira, nxitjen e qasjeve novatore dhe prvojave vlersuese, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare; (b) mund t miratojn n fushat e prmendura n germat nga (a) deri n (i) t paragrafit 1, prmes direktivave, krkesat minimale pr zbatimin gradual, duke u kushtuar vmendje kushteve dhe rregullave teknike n secilin prej Shteteve Antare. Direktiva t tilla duhet t shmangin vendosjen e kufizimeve administrative, financiare dhe juridike n nj mnyr e cila do ta pengonte krijimin dhe zhvillimin e ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme. Parlamenti Europian dhe Kshilli veprojn sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve. N fushat e prmendura n paragrafin 1 germat (c), (d), (f) dhe (g), Kshilli vendos me unanimitet, sipas nj procedure t posame legjislative, pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Kshilli, me unanimitet, me propozim t Komisionit, pasi konsultohet me Parlamentin Europian, mund t vendos t ndjek procedurn e zakonshme legjislative pr paragrafin 1 germat (d), (f) dhe (g). 3. Nj Shtet Antar mund tu besoj administratorve dhe punonjsve, me krkesn e tyre, zbatimin e direktivave t miratuara n zbatim t paragrafit 2, ose, sipas rastit, zbatimin e nj vendimi t Kshillit t miratuar n zbatim t nenit 155. N kt rast, ai siguron, jo m von se data kur duhet transpozuar apo zbatuar direktiva ose vendimi, q drejtuesit dhe punonjsit t ken filluar zbatimin e masave t nevojshme sipas marrveshjes, ku Shtetit Antar n fjal i krkohet t marr masat e nevojshme q i japin mundsi t jet n do koh n gjendje t garantoj rezultatet e vendosura nga direktiva ose nga vendimi. 4. Dispozitat e miratuara sipas ktij neni:

nuk e prekin t drejtn e Shteteve Antare pr t prcaktuar parimet themelore t sistemeve t tyre t sigurimeve shoqrore, si dhe nuk duhet tu prekin ndjeshm ekuilibrin financiar, nuk i pengojn Shtetet Antare t mbajn ose t paraqesin masa mbrojtse m t shtrnguara t pajtueshme me Traktatet. 5. Dispozitat e ktij neni nuk zbatohen pr pagn, t drejtn e pjesmarrjes n shoqata, t drejtn e grevs dhe t drejtn e mbylljes s dyerve puntorve. Neni 154 (ish-neni 138 TKE) 1. Komisioni ka detyrn e nxitjes s konsultimeve t drejtuesve dhe punonjsve n nivel t Bashkimit dhe merr do mas prkatse pr t mundsuar dialogun e tyre prmes sigurimit t nj mbshtetjeje t drejtpeshuar pr palt.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

113

2. Pr kt qllim, prpara paraqitjes s propozimeve n fushn e politiks sociale, Komisioni konsultohet me drejtuesit dhe punonjsit pr drejtimin e mundshm t veprimit t Bashkimit. 3. Nse, pas konsultimesh t tilla, Komisioni e konsideron t kshillueshm veprimin e Bashkimit, ai konsultohet me drejtuesit dhe punonjsit pr prmbajtjen e propozimit t parashikuar. Drejtuesit dhe punonjsit i prcjellin Komisionit nj opinion ose, sipas rastit, nj rekomandim. 4. Me rastin e konsultimit t prmendur n paragraft 2 dhe 3, drejtuesit dhe punonjsit mund ta informojn Komisionin pr dshirn e tyre pr t nisur procesin e parashikuar n nenin 155. Kohzgjatja e ktij procesi nuk i kalon nnt muaj, nse drejtuesit dhe punonjsit n fjal dhe Komisioni nuk vendosin bashkrisht ta zgjasin at. Neni 155 (ish-neni 139 TKE) 1. Nse dshirojn drejtuesit dhe punonjsit, dialogu mes tyre n nivel t Bashkimit mund t oj n marrdhnie kontraktore, duke prfshir edhe marrveshje. 2. Marrveshjet e lidhura n nivel t Bashkimit zbatohen ose sipas procedurave dhe praktikave q ndjekin drejtuesit dhe punonjsit dhe Shtetet Antare ose, n shtjet q mbulon neni 153, me krkesn e prbashkt t palve, sipas nj vendimi t Kshillit me propozim t Komisionit. Pr kt informohet Parlamenti Europian. Kshilli vendos me unanimitet kur marrveshjet n fjal prmbajn nj ose m shum dispozita q lidhen me njrn prej fushave pr t cilat krkohet unanimiteti n zbatim t nenit 153(2). Neni 156 (ish-neni 140 TKE) Me qllim arritjen e objektivave t nenit 151 dhe pa cenuar dispozitat e tjera t Traktateve, Komisioni nxit bashkpunimin midis Shteteve Antare dhe mundson bashkrendimin e veprimit t tyre n t gjitha fushat e politikave sociale sipas ktij Kreu, n veanti n shtjet e lidhura me: marrdhniet e puns, legjislacionin e puns dhe kushtet e puns, formimin profesional baz dhe t avancuar, sigurimet shoqrore, parandalimin e aksidenteve n pun dhe smundjeve profesionale, higjienn n pun, t drejtn e shoqrimit dhe negociatave kolektive midis pundhnsve dhe punonjsve.

114

Pr kt qllim, Komisioni vepron n kontakt t ngusht me Shtetet Antare prmes brjes s studimeve, dhnies s opinioneve dhe organizimit t konsultimeve si pr problemet q lindin n nivel kombtar ashtu edhe pr problemet q prbjn shqetsim pr organizatat ndrkombtare, n veanti nismat q kan si qllim krijimin e orientimeve dhe treguesve, organizimin e shkmbimit t praktiks m t mir dhe prgatitjen e elementeve t nevojshme pr vzhgimin dhe vlersimin periodik. Pr kt mbahet trsisht i informuar Parlamenti Europian. Prpara dhnies s opinioneve t parashikuara n kt nen, Komisioni konsultohet me Komitetin Ekonomik dhe Social. Neni 157 (ish-neni 141 TKE) 1. Secili Shtet Antar siguron q t zbatohet parimi i pags s barabart pr punonjsit meshkuj dhe femra pr pun t barabart ose pun me vler t barabart. 2. Pr qllimin e ktij neni, pag do t thot rroga e zakonshme baz ose minimale dhe do lloj tjetr kundrvlefte, n para ose n natyr, q pundhnsi i jep punonjsit drejtprdrejt ose trthorazi, nisur nga marrdhniet e puns. Pag e barabart pa diskriminim pr shkak t gjinis do t thot: (a) q paga pr t njjtn pun t normuar t llogaritet n baz t s njjts njsi matjeje; (b) q paga pr pun t matur me koh t jet e njjt pr t njjtin pozicion pune. 3. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, miratojn masa pr t siguruar zbatimin e parimit t mundsive t barabarta dhe trajtimit t barabart pr burrat dhe grat n shtjet e punsimit dhe profesionit, duke prfshir parimin e pags s barabart pr pun t barabart ose pun me vler t barabart. 4. Me qllimin pr t siguruar barazi t plot n praktik midis burrave dhe grave n pun, parimi i trajtimit t barabart nuk e pengon asnj Shtet Antar t mbaj ose miratoj masa q parashikojn avantazhe konkrete pr tia br m t leht gjinis m pak t prfaqsuar q t ndjek nj aktivitet profesional ose pr t parandaluar ose kompensuar pozitat e pafavorshme n karrierat profesionale. Neni 158 (ish-neni 142 TKE) Shtetet Antare bjn prpjekje pr t ruajtur barasvlern ndrmjet skemave t pushimeve me t drejt rroge. Neni 159 (ish-neni 143 TKE) Komisioni harton nj raport do vit pr progresin n arritjen e objektivave t nenit 151, duke prfshir situatn demografike t Bashkimit. Ai ia prcjell raportin Parlamentit Europian, Kshillit dhe Komitetit Ekonomik dhe Social.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

115

Neni 160 (ish-neni 144 TKE) Kshilli, me shumic t thjesht pasi konsultohet me Parlamentin Europian, krijon nj Komitet pr Mbrojtjen Sociale me status kshillimor pr nxitjen e bashkpunimit pr politikat e mbrojtjes sociale midis Shteteve Antare dhe Komisionit. Detyrat e Komitetit jan: vzhgimi i situats sociale dhe hartimi i politikave t mbrojtjes sociale pr Shtetet Antare dhe Bashkimin, nxitja e shkmbimit t informacionit, prvojs dhe praktikave t mira midis Shteteve Antare dhe me Komisionin, pa cenuar nenin 240, prgatitja e raporteve, hartimi i opinioneve ose kryerja e punve t tjera brenda fushave t kompetencs, me krkes t Kshillit, t Komisionit ose me nismn e vet. Komiteti, gjat prmbushjes s mandatit t tij, vendos kontaktet e duhura me drejtuesit dhe punonjsit. Secili Shtet Antar dhe Komisioni emrojn dy antar t Komitetit. Neni 161 (ish-neni 145 TKE) Komisioni prfshin nj krye m vete pr zhvillimet sociale brenda Bashkimit n raportin vjetor pr Parlamentin Europian. Parlamenti Europian mund ti krkoj Komisionit t hartoj raporte pr probleme t veanta n lidhje me kushtet sociale.

TITULLI XI FONDI SOCIAL EUROPIAN Neni 162 (ish-neni 146 TKE) Pr t prmirsuar mundsit pr punsim pr punonjsit n tregun e brendshm dhe pr t kontribuar prmes tyre n rritjen e standardit t jetess, me kt nen krijohet Fondi Social Europian sipas dispozitave t parashikuara m posht; Fondi ka si qllim ta bj m t leht punsimin e punonjsve dhe ta rris lvizshmrin e tyre gjeografike dhe profesionale brenda Bashkimit dhe t mundsoj prshtatjen e tyre ndaj ndryshimeve industriale dhe ndaj ndryshimeve n sistemet e prodhimit, n veanti prmes formimit dhe riformimit profesional.

116

Neni 163 (ish-neni 147 TKE) Fondi administrohet nga Komisioni. N kt detyr Komisioni mbshtetet nga nj Komitet i kryesuar nga nj Antar i Komisionit dhe i prbr nga prfaqsues t qeverive, sindikatave dhe organizatave t pundhnsve. Neni 164 (ish-neni 148 TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, miratojn rregullore zbatuese q lidhen me Fondin Social Europian. TITULLI XII ARSIMI, FORMIMI PROFESIONAL, RINIA DHE SPORTI Neni 165 (ish-neni 149 TKE) 1. Bashkimi kontribuon n zhvillimin e arsimit cilsor prmes nxitjes s bashkpunimit midis Shteteve Antare dhe, nse sht e nevojshme, prmes mbshtetjes dhe plotsimit t veprimeve t tyre, duke respektuar, n t njjtn koh, prgjegjsin e Shteteve Antare pr prmbajtjen e msimdhnies dhe organizimin e sistemeve arsimore si edhe larmin e tyre kulturore dhe gjuhsore. Bashkimi kontribuon n promovimin e shtjeve sportive europiane, duke marr n konsiderat, n t njjtn koh, natyrn e veant t sportit, strukturat e tij t mbshtetura n aktivitetet vullnetare dhe funksionin e tij social dhe edukativ. 2. Veprimi i Bashkimit ka si qllim:

zhvillimin e dimensionit europian n arsim, sidomos prmes msimdhnies dhe prhapjes s gjuhve t Shteteve Antare, nxitjen e lvizshmris s studentve dhe msuesve, ndr t tjera duke nxitur njohjen akademike t diplomave dhe periudhave t studimit, nxitjen e bashkpunimit midis institucioneve arsimore, zhvillimin e shkmbimit t informacionit dhe prvojave pr shtjet e prbashkta pr sistemet arsimore t Shteteve Antare, nxitjen e zhvillimit t shkmbimeve t t rinjve dhe t shkmbimeve t instruktorve shoqroroedukativ, dhe nxitjen e pjesmarrjes s t rinjve n jetn demokratike n Europ,

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

117

nxitjen e zhvillimit t arsimit n distanc, zhvillimin e dimensionit europian n sporte, prmes promovimit t ndershmris dhe transparencs n garat sportive dhe bashkpunimit midis organeve prgjegjse pr sportet, si dhe prmes mbrojtjes s integritetit fizik dhe moral t sportistve dhe sportisteve, sidomos t sportistve t rinj dhe sportisteve t reja. 3. Bashkimi dhe Shtetet Antare nxisin bashkpunimin me vendet e treta dhe organizatat kompetente ndrkombtare n fushn e arsimit dhe sportit, n veanti me Kshillin e Europs. 4. Pr t kontribuar n arritjen e objektivave t prmendura n kt nen:

Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, miratojn masa stimuluese, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. Kshilli, me propozim t Komisionit, miraton rekomandime. Neni 166 (ish-neni 150 TKE) 1. Bashkimi zbaton nj politik t formimit profesional e cila mbshtet dhe plotson veprimet e Shteteve Antare, duke respektuar n t njjtn koh prgjegjsin e Shteteve Antare pr prmbajtjen dhe organizimin e formimit profesional. 2. Veprimi i Bashkimit ka si qllim:

lehtsimin e prshtatjes ndaj ndryshimeve industriale, n veanti prmes formimit dhe riformimit profesional, prmirsimin e formimit profesional fillestar dhe t vazhduar n mnyr q t mundsohet integrimi dhe riintegrimi profesional n tregun e puns, lehtsimin e pjesmarrjes n formimin profesional dhe nxitjen e lvizshmris s instruktorve dhe pjesmarrsve n formim dhe n veanti t t rinjve, nxitjen e bashkpunimit pr formimin midis institucioneve arsimore ose formuese dhe firmave, zhvillimin e shkmbimit t informacionit dhe prvojave pr shtjet e prbashkta pr sistemet formuese t Shteteve Antare. 3. Bashkimi dhe Shtetet Antare nxisin bashkpunimin me vendet e treta dhe organizatat ndrkombtare kompetente n sfern e formimit profesional. 4. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, miratojn masa pr t kontribuar n arritjen e objektivave t prmendura n kt nen, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare, dhe Kshilli, me propozim t Komisionit, miraton rekomandime.

118

TITULLI XIII KULTURA Neni 167 (ish-neni 151 TKE) 1. Bashkimi kontribuon n lulzimin e kulturave t Shteteve Antare, duke respektuar n t njjtn koh larmin kombtare dhe rajonale dhe duke nxjerr n pah trashgimin e prbashkt kulturore. 2. Veprimi i Bashkimit ka si qllim nxitjen e bashkpunimit midis Shteteve Antare dhe, nse sht e nevojshme mbshtetjen dhe plotsimin e veprimeve t tyre n fushat e mposhtme: prmirsimin e njohurive dhe prhapjen e kulturs dhe historis s popujve europian, ruajtjen dhe mbrojtjen e trashgimis kulturore me rndsi europiane, shkmbimet kulturore jo tregtare, krijimin artistik dhe letrar, duke prfshir edhe at n sektorin audioviziv. 3. Bashkimi dhe Shtetet Antare nxisin bashkpunimin me vendet e treta dhe organizatat ndrkombtare kompetente n sfern e kulturs, n veanti me Kshillin e Europs. 4. Bashkimi merr n konsiderat aspektet kulturore n veprimin e tij sipas dispozitave t tjera t Traktateve, n veanti pr t respektuar dhe promovuar larmin e kulturave t tij. 5. Pr t kontribuar n arritjen e objektivave t prmendura n kt nen:

Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin e Rajoneve, miratojn masa stimuluese, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. Kshilli, me propozim t Komisionit, miraton rekomandime.

TITULLI XIV SHNDETI PUBLIK Neni 168 (ish-neni 152 TKE) 1. Sigurohet nj nivel i lart i mbrojtjes s shndetit publik gjat hartimit dhe zbatimit t politikave dhe aktiviteteve t Bashkimit. Veprimi i Bashkimit, i cili plotson politikat kombtare, orientohet drejt prmirsimit t shndetit publik, parandalimit t smundjeve fizike dhe mendore dhe eliminimit t burimeve t rrezikut ndaj

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

119

shndetit fizik dhe mendor. Nj veprim i till mbulon luftn kundr armiqve madhor t shndetit, prmes nxitjes s studimit t shkaqeve, transmetimit dhe parandalimit t tyre, prmes informimit dhe edukimit shndetsor dhe prmes vzhgimit, njoftimit t hershm dhe lufts kundr rreziqeve serioze ndrkufitare q i kanosen shndetit. Bashkimi e plotson veprimin e Shteteve Antare n zvoglimin e dmit shndetsor t lidhur me drogat, duke prfshir informimin dhe parandalimin. 2. Bashkimi nxit bashkpunimin midis Shteteve Antare n fushat e prmendura n kt nen dhe, nse sht e nevojshme, jep mbshtetje pr veprimin e tyre. N veanti, ai nxit bashkpunimin midis Shteteve Antare pr t prmirsuar plotsueshmrin e shrbimeve t tyre shndetsore n zonat ndrkufitare. Shtetet Antare, n bashkpunim me Komisionin, bashkrendojn politikat dhe programet e tyre n fushat e prmendura n paragrafin 1. Komisioni, n kontakt t afrt me Shtetet Antare, mund t marr nisma t dobishme pr nxitjen e nj bashkrendimi t till, n veanti nisma q kan si qllim krijimin e orientimeve dhe treguesve, organizimin e shkmbimit t praktiks m t mir dhe prgatitjen e elementeve t nevojshme pr vzhgimin dhe vlersimin periodik. Pr kt mbahet trsisht i informuar Parlamenti Europian. 3. Bashkimi dhe Shtetet Antare nxisin bashkpunimin me vendet e treta dhe organizatat ndrkombtare kompetente n sfern e shndetit publik. 4. Duke u shmangur nga neni 2(5) dhe neni 6(a) dhe n zbatim t nenit 4(2)(k), Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, pr t kontribuar n arritjen e objektivave t prmendura n kt nen, miratojn n prgjigje t shqetsimeve t prbashkta pr sigurin: (a) masa q vendosin standarde t larta cilsie dhe sigurie pr organet dhe lndt me origjin njerzore, gjakun dhe produktet e nxjerra nga gjaku; kto masa nuk i pengojn Shtetet Antare q t mbajn ose t paraqesin masa mbrojtse m t shtrnguara; (b) masa n fushat veterinare dhe fitosanitare t cilat kan si objektiv t drejtprdrejt mbrojtjen e shndetit publik; (c) masa q vendosin standarde t larta cilsie dhe sigurie pr medikamentet dhe aparatet q prdoren n mjeksi. 5. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetit Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, mund t miratojn edhe masa stimuluese q kan pr qllim mbrojtjen dhe prmirsimin e shndetit t njeriut dhe, n veanti, luftn kundr armiqve madhor ndrkufitar t shndetit, masa q kan t bjn me vzhgimin, njoftimin e hershm dhe luftn kundr rreziqeve serioze ndrkufitare q i kanosen shndetit, dhe masa t cilat kan si objektiv t drejtprdrejt t tyre mbrojtjen e shndetit publik n lidhje me duhanin dhe abuzimin me alkoolin, pa prfshir harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. 6. Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t miratoj edhe rekomandime pr qllimet e parashikuara n kt nen.

120

7. Veprimi i Bashkimit respekton prgjegjsit e Shteteve Antare pr prcaktimin e politiks s tyre shndetsore dhe pr organizimin dhe realizimin e shrbimeve shndetsore dhe t kujdesit shndetsor. Prgjegjsit e Shteteve Antare prfshijn administrimin e shrbimeve shndetsore dhe t kujdesit shndetsor dhe shprndarjen e burimeve t caktuara pr to. Masat e prmendura n paragrafin 4 germa (a) nuk i prekin dispozitat kombtare pr dhurimin ose prdorimin mjeksor t organeve dhe gjakut.

TITULLI XV MBROJTJA E KONSUMATORIT Neni 169 (ish-neni 153 TKE) 1. Pr t promovuar interesat e konsumatorve dhe pr t siguruar nj nivel t mbrojtjes s konsumatorve, Bashkimi kontribuon n mbrojtjen e shndetit, siguris dhe interesave ekonomike t konsumatorve, si edhe n promovimin e t drejts pr informim, edukim dhe organizim, n mnyr q t mbrojn interesat e tyre. 2. Bashkimi kontribuon n arritjen e objektivave t prmendura n paragrafin 1 prmes: (a) masave t miratuara n zbatim t nenit 114 n kuadr t realizimit t tregut t brendshm; (b) masave t cilat mbshtesin, plotsojn dhe vzhgojn politikn q ndjekin Shtetet Antare. 3. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, miratojn masat e prmendura n paragrafin 2(b). 4. Masat e miratuara n zbatim t paragrafit 3 nuk i pengojn Shtetet Antare q t mbajn ose t ndrmarrin masa mbrojtse m t shtrnguara. Masa t tilla duhet t jen n pajtim me Traktatet. Pr to njoftohet Komisioni.

TITULLI XVI RRJETET TRANS-EUROPIANE Neni 170 (ish-neni 154 TKE) 1. Pr t ndihmuar n arritjen e objektivave t prmendura n nenet 26 dhe 174 dhe pr tu dhn mundsi qytetarve t Bashkimit, operatorve ekonomik dhe komuniteteve rajonale dhe vendore t prfitojn plotsisht nga krijimi i nj zone pa kufij, Bashkimi kontribuon n krijimin dhe zhvillimin e rrjeteve trans-Europiane n fushat e transportit, telekomunikacionit dhe infrastrukturave t energjetiks.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

121

2. Brenda kuadrit t nj sistemi tregjesh t hapura dhe konkurruese, veprimi i Bashkimit ka si qllim promovimin e ndrlidhjes dhe ndrshfrytzueshmris s rrjeteve kombtare si edhe lidhjen me kto rrjete. Ai mban n konsiderat, n veanti, nevojn pr t lidhur rajonet ishullore, ato pa dalje n det si edhe ato periferike me rajonet qendrore t Bashkimit. Neni 171 (ish-neni 155 TKE) 1. Pr t arritur objektivat e prmendura n nenin 170, Bashkimi:

nxjerr nj sr udhzimesh q mbulojn objektivat, prparsit dhe drejtimet e prgjithshme t masave t parashikuara n sfern e rrjetet Trans-Europiane; kto udhzime identifikojn projektet me interes t prbashkt, zbaton masat q mund t dalin t nevojshme pr t siguruar ndrshfrytzueshmrin e rrjeteve, n veanti n fushn e standardizimit teknik, mund t mbshtes projekte me interes t prbashkt t mbshtetura nga Shtetet Antare, t cilat jan identifikuar n kuadr t orientimeve t prmendura n nnpikn e par, sidomos prmes studimeve t realizueshmris, dorzanive t huave ose subvencioneve pr normn e interesit; Bashkimi mund t kontribuoj, edhe prmes Fondit t Kohezionit t krijuar n zbatim t nenit 177, pr financimin e projekteve t caktuara n Shtetet Antare n fushn e infrastrukturs s transportit. Veprimtarit e Bashkimit marrin n konsiderat mundsit pr sukses ekonomik t projekteve. 2. Shtetet Antare, n bashkpunim me Komisionin, bashkrendojn mes tyre politikat e ndjekura n nivel kombtar t cilat mund t ken nj ndikim t ndjeshm n arritjen e objektivave t prmendura n nenin 170. Komisioni, n bashkpunim t ngusht me Shtetin Antar, mund t marr nisma t dobishme pr nxitjen e nj bashkpunimi t till. 3. Bashkimi mund t vendos t bashkpunoj me vendet e treta pr t promovuar projektet me interes t prbashkt dhe pr t siguruar ndrshfrytzueshmrin e rrjeteve. Neni 172 (ish-neni 156 TKE) Orientimet dhe masat e tjera t prmendura n nenin 171(1) miratohen nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve. Orientimet dhe projektet me interes t prbashkt t cilat lidhen me territorin e nj Shteti Antar krkojn miratimin e Shtetit Antar n fjal.

122

TITULLI XVII INDUSTRIA Neni 173 (ish-neni 157 TKE) 1. Bashkimi dhe Shtetet Antare sigurojn ekzistencn e kushteve t nevojshme pr aftsin konkurruese t industris s Bashkimit. Pr kt qllim, n prputhje me nj sistem tregjesh t hapura dhe konkurruese, veprimi i tyre ka si qllim: prshpejtimin e prshtatjes s industris ndaj ndryshimeve strukturore nxitjen e nj mjedisi t favorshm pr iniciativn dhe pr zhvillimin e ndrmarrjeve n mbar Bashkimin, sidomos t ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme, nxitjen e nj mjedisi t favorshm pr bashkpunimin midis ndrmarrjeve, nxitjen e nj shfrytzimi m t mir t potencialit industrial t politikave t novacionit, krkimit dhe zhvillimit teknologjik. 2. Shtetet Antare konsultohen me njra-tjetrn n bashkpunim me Komisionin dhe, kur sht e nevojshme, i bashkrendojn veprimet e tyre. Komisioni mund t marr nisma t dobishme pr promovimin e nj bashkrendimi t till, n veanti nisma q kan si qllim krijimin e orientimeve dhe treguesve, organizimin e shkmbimit t praktiks m t mir, dhe prgatitjen e elementeve t nevojshme pr vzhgimin dhe vlersimin periodik. Pr kt mbahet trsisht i informuar Parlamenti Europian. 3. Bashkimi kontribuon n arritjen e objektivave t parashikuara n paragrafin 1 prmes politikave dhe aktiviteteve q ndjek n zbatim t dispozitave t tjera t Traktateve. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, mund t vendosin pr masa t caktuara n mbshtetje t veprimeve t Shteteve Antare pr t arritur objektivat e parashikuara n paragrafin 1, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. Ky Titull nuk prbn baz pr marrjen nga Bashkimi t ndonj mase e cila mund t oj n shtrembrim t konkurrencs ose e cila prmban dispozita tatimore apo dispozita q lidhen me t drejtat dhe interesat e punmarrsve.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

123

TITULLI XVIII KOHEZIONI EKONOMIK, SOCIAL DHE TERRITORIAL Neni 174 (ish-neni 158 TKE) Pr t promovuar zhvillimin e prgjithshm harmonik, Bashkimi prgatit dhe zbaton veprime t cilat ojn n forcimin e kohezionit t tij ekonomik, social dhe territorial. N veanti, Bashkimi ka si qllim zvoglimin e pabarazive midis niveleve t zhvillimit t rajoneve t ndryshme dhe prapambetjes s rajoneve m pak t favorizuara. Mes rajoneve n fjal, vmendje e veant duhet tu tregohet zonave rurale, zonave t prekura nga tranzicioni industrial dhe rajoneve q vuajn nga mangsi t rnda dhe t prhershme natyrore ose demografike si jan rajonet m veriore me dendsi shum t ult t popullsis dhe rajonet ishullore, ndrkufitare dhe malore. Neni 175 (ish-neni 159 TKE) Shtetet Antare i realizojn politikat e tyre ekonomike dhe i bashkrendojn ato n mnyr t atill q, krahas tyre, t arrijn edhe objektivat e parashikuara n nenin 174. Hartimi dhe zbatimi i politikave dhe veprimeve t Bashkimit dhe zbatimi i tregut t brendshm marrin n konsiderat objektivat e parashtruara n nenin 174 dhe kontribuojn n arritjen e tyre. Bashkimi mbshtet arritjen e ktyre objektivave edhe prmes veprimit q ndrmerr prmes Fondeve Strukturore (Fondi Europian i Garancis dhe Orientimit Bujqsor, Seksioni i Orientimit; Fondi Social Europian; Fondi Europian pr Zhvillim Rajonal), Banka Europiane e Investimeve dhe instrumentet e tjera financiare. Komisioni i paraqet nj raport do tre vjet Parlamentit Europian, Kshillit, Komitetit Ekonomik dhe Social dhe Komitetit t Rajoneve pr progresin e br drejt arritjes s kohezionit ekonomik, social dhe territorial dhe pr mnyrn se si kan kontribuar n kt mjetet e ndryshme t parashikuara n kt nen. Ky raport, kur sht e nevojshme, shoqrohet me propozimet e duhura. Nse lind nevoja pr masa t caktuara jasht Fondeve dhe pa cenuar masat e vendosura brenda kuadrit t politikave t tjera t Bashkimit, kto masa mund t miratohen nga Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsulton Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve. Neni 176 (ish-neni 160 TKE) Fondi Europian pr Zhvillim Rajonal ka si qllim t ndihmoj rregullimin e ekuilibreve kryesore rajonale n Bashkim prmes pjesmarrjes n zhvillimin dhe prshtatjen e strukturuar t rajoneve, zhvillimi i t cilave ka mbetur pas dhe n shndrrimin e rajoneve industriale n rnie.

124

Neni 177 (ish-neni 161 TKE) Pa cenuar nenin 178, Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar prmes rregulloreve sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe duke u konsultuar me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, caktojn detyrat, objektivat parsore dhe organizimin e Fondeve Strukturore, ka mund t prfshij edhe grupimin e Fondeve. Edhe rregullat e prgjithshme t zbatueshme pr to dhe dispozitat e nevojshme pr t siguruar efektivitetin dhe bashkrendimin e Fondeve mes tyre dhe me Instrumentet e tjera ekzistuese financiare, prcaktohen sipas s njjtn procedur. Fondi i Kohezionit i krijuar sipas s njjts procedur jep kontribut financiar n projektet e fushat e mjedisit dhe rrjeteve trans-Europiane n fushn e transportit dhe t infrastrukturs. Neni 178 (ish-neni 162 TKE) Rregulloret zbatuese q lidhen me Fondin Europian pr Zhvillim Rajonal miratohen nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pas konsultimit me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve. N lidhje me Fondin Europian t Garancis dhe Orientimit Bujqsor dhe Fondin Social Europian, vijojn t zbatohen, prkatsisht, nenet 43 dhe 164.

TITULLI XIX KRKIMI DHE ZHVILLIMI TEKNOLOGJIK DHE HAPSIRA Neni 179 (ish-neni 163 TKE) 1. Bashkimi ka objektivin t fuqizoj bazat e veta shkencore dhe teknologjike prmes arritjes s nj zone europiane krkimi n t ciln t qarkullojn lirisht studiuesit, njohurit shkencore dhe teknologjia, dhe nxitjes s ksaj zone q t bhet m konkurruese, duke prfshir edhe industrin e tij, ndrkoh q nxit t gjitha aktivitetet krkimore q cilat mendohen si t nevojshme n zbatim t Krerve t Traktateve. 2. Pr kt qllim Bashkimi i nxit ndrmarrjet n t gjith Bashkimin, duke prfshir ndrmarrjet e vogla dhe t mesme, qendrat krkimore dhe universitetet n veprimtarit krkimore dhe teknologjike t tyre t cilsis s lart; ai mbshtet prpjekjet e tyre pr t bashkpunuar me njra- tjetrn, duke synuar, sidomos, lejimin e studiuesve t bashkpunojn lirisht prtej kufijve dhe mundsimin e ndrmarrjeve pr t shfrytzuar plotsisht potencialin e tregut t brendshm, n veanti prmes hapjes s kontratave kombtare publike, prcaktimit t standardeve t prbashkta dhe heqjes s pengesave juridike dhe fiskale ndaj ktij bashkpunimi. 3. T gjitha aktivitetet n zbatim t Traktateve n fushn e krkimit dhe zhvillimit teknologjik, duke prfshir projektet e demonstrimit, vendosen dhe zbatohen n prputhje me dispozitat e ktij Titulli.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

125

Neni 180 (ish-neni 164 TKE) Gjat ndjekjes s ktyre objektivave, Bashkimi realizon aktivitetet e mposhtme, duke plotsuar aktivitetet e realizuara nga Shtetet Antare: (a) zbatimi i programeve t krkimit, demonstrimit dhe zhvillimit teknologjik, prmes promovimit t bashkpunimit me dhe ndrmjet ndrmarrjeve, qendrave krkimore dhe universiteteve; (b) promovimi i bashkpunimit n fushn e krkimit, demostrimit dhe zhvillimit teknologjik me vendet e treta dhe organizatat ndrkombtare; (c) prhapja dhe prmirsimi i rezultateve t aktiviteteve t krkimit, demostrimit dhe zhvillimit teknologjik t Bashkimit; (d) nxitja e trajnimit dhe lvizshmris s studiuesve n Bashkim. Neni 181 (ish-neni 165 TKE) 1. Bashkimi dhe Shtetet Antare i bashkrendojn aktivitetet e tyre t krkimit dhe zhvillimit teknologjik n mnyr q t sigurojn q politikat kombtare dhe politika e Bashkimit t pajtohen n mnyr t ndrsjell. 2. N bashkpunim t ngusht me Shtetet Antare, Komisioni mund t marr nisma t dobishme pr promovimin e bashkrendimit t prmendur n paragrafin 1, n veanti nisma q kan si qllim miratimin e udhzimeve dhe treguesve, organizimin e shkmbimit t praktiks m t mir, dhe prgatitjen e elementeve t nevojshme pr vzhgimin dhe vlersimin periodik. Pr kt mbahet trsisht i informuar Parlamenti Europian. Neni 182 (ish-neni 166 TKE) 1. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, miratojn nj program kuadr shumvjear, q parashikon t gjitha aktivitetet e Bashkimit. Programi kuadr: vendos objektivat shkencor dhe teknologjik q duhen arritur nga aktivitetet e parashikuara n nenin 180, si edhe prparsit prkatse, tregon drejtimet e prgjithshme t aktiviteteve t tilla, cakton shumn e prgjithshme maksimale dhe rregullat e hollsishme pr pjesmarrjen financiare t Bashkimit n programin kuadr dhe pjest prkatse n secilin prej aktiviteteve t parashikuara. 2. Programi kuadr prshtatet ose plotsohet sipas ndryshimeve t situats.

126

3. Programi kuadr vihet n zbatim prmes programeve t caktuara t prgatitura brenda secils veprimtari. Secili program i caktuar prcakton rregulla t hollsishme pr zbatimin e tij, cakton kohzgjatjen e tij dhe parashikon mjetet q konsiderohen t nevojshme. Shuma e vlerave q konsiderohen t nevojshme, t vendosura n programet e caktuara, nuk mund ta kaloj vlern e prgjithshme maksimale t caktuar pr programin kuadr dhe seciln veprimtari. 4. Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Komitetin Ekonomik dhe Social, miraton programe t caktuara. 5. Si plotsues pr aktivitetet e planifikuara n programin kuadr shumvjear, Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, vendosin masat e nevojshme pr vnien n zbatim t zons europiane t krkimit. Neni 183 (ish-neni 167 TKE) Pr zbatimin e programit kuadr shumvjear, Bashkimi: prcakton rregullat pr pjesmarrjen e ndrmarrjeve, qendrave krkimore dhe universiteteve, prcakton rregullat mbi prhapjen e rezultateve t krkimit. Neni 184 (ish-neni 168 TKE) Gjat zbatimit t programit kuadr shumvjear, mund t vendosen programe shtes pr prfshirjen e pjesmarrjes vetm t disa Shteteve Antare, t cilat i financojn kto programe n varsi t pjesmarrjes s mundshme t Bashkimit. Bashkimi miraton rregullat e zbatueshme pr programet shtes, n veanti n lidhje me prhapjen e njohurive dhe t drejtn e aksesit nga Shtetet e tjera Antare. Neni 185 (ish-neni 169 TKE) Gjat zbatimit t programit kuadr shumvjear, Bashkimi mund t parashikoj, me miratimin e Shteteve Antare n fjal, pjesmarrjen n programet e krkimit dhe zhvillimit t filluara nga disa Shtete Antare, duke prfshir pjesmarrjen n strukturat e krijuara pr realizimin e ktyre programeve. Neni 186 (ish-neni 170 TKE) Gjat zbatimit t programit kuadr shumvjear, Bashkimi mund t parashikoj bashkpunimin pr krkimin, demonstrimin dhe zhvillimin teknologjik brenda Bashkimit me vendet e treta ose organizatat ndrkombtare.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

127

Organizimi i hollsishm i nj bashkpunimi t till mund t jet objekt i marrveshjeve midis Bashkimit dhe palve t treta t interesuara.

Neni 187 (ish-neni 171 TKE) Bashkimi mund t krijoj ndrmarrje t prbashkta dhe struktura t tjera t nevojshme pr realizimin efikas t krkimit, zhvillimit teknologjik dhe demonstrimit brenda Bashkimit.

Neni 188 (ish-neni 172 TKE) Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Komitetin Ekonomik dhe Social, miraton dispozitat e prmendura n nenin 187. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, miratojn dispozitat e prmendura n nenet 183, 184 dhe 185. Miratimi i programeve shtes krkon plqimin e Shteteve Antare n fjal.

Neni 189 1. Pr t promovuar progresin shkencor dhe teknik, aftsin konkurruese industriale dhe zbatimin e politikave t tij, Bashkimi harton nj politik europiane pr hapsirn. Pr kt qllim, ai mund t promovoj nisma t prbashkta, t mbshtes krkimin dhe zhvillimin teknologjik dhe t bashkrendoj punn e nevojshme pr eksplorimin dhe shfrytzimin e hapsirs. 2. Pr t kontribuar n arritjen e objektivave t prmendura n paragrafin 1, Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin masat e nevojshme, t cilat mund t ken formn e nj programi europian pr hapsirn, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. 3. 4. Bashkimi vendos marrdhniet e duhura me Agjencin Europiane pr Hapsirn. Ky nen nuk i cenon dispozitat e tjera t ktij Titulli.

Neni 190 (ish-neni 173 TKE) N fillim t do viti, Komisioni i drgon nj raport Parlamentit Europian dhe Kshillit. Raporti prfshin informacione pr aktivitetet e krkimit dhe zhvillimit teknologjik, prhapjen e rezultateve gjat vitit t fundit si dhe programin e puns pr vitin n vijim.

128

TITULLI XX MJEDISI Neni 191 (ish-neni 174 TKE) 1. Politika e Bashkimit pr mjedisin kontribuon n arritjen e objektivave t mposhtm:

ruajtja, mbrojtja dhe prmirsimi i cilsis s mjedisit, mbrojtja e shndetit t njeriut, shfrytzimi i kujdesshm dhe racional i burimeve natyrore, promovimi i masave n nivel ndrkombtar pr t trajtuar probleme mjedisore rajonale ose botrore, dhe n veanti pr t luftuar ndryshimin e klims. 2. Politika e Bashkimit pr mjedisin ka si qllim nj nivel t lart mbrojtjeje, duke marr n konsiderat larmin e situatave n rajonet e ndryshme t Bashkimit. Ajo mbshtetet n parimin parandalues dhe n parimet se duhen marr masa parandaluese, q dmi ndaj mjedisit si prparsi duhet ndrequr n burim dhe q ndotsi duhet t paguaj. N kt kuadr, masat e harmonizimit q u prgjigjen krkesave pr mbrojtjen e mjedisit prfshijn, sipas rastit, nj klauzol pr masat mbrojtse q u lejon Shteteve Antare t marrin masa t prkohshme, pr arsye mjedisore jo ekonomike, n varsi t nj procedure kontrolli nga Bashkimi. 3. Gjat prgatitjes s politiks s tij pr mjedisin, Bashkimi merr n konsiderat:

t dhnat shkencore dhe teknike t disponueshme, kushtet mjedisore n rajonet e ndryshme t Bashkimit, prfitimet dhe kostot e mundshme t veprimit ose mungess s veprimit, zhvillimin ekonomik dhe social t Bashkimit n trsi dhe zhvillimin e drejtpeshuar t rajoneve t tij. 4. Brenda sferave prkatse t kompetencs, Bashkimi dhe Shtetet Antare bashkpunojn me vendet e treta dhe me organizatat kompetente ndrkombtare. Organizimi i bashkpunimit t Bashkimit mund t jet objekt i marrveshjeve midis Bashkimit dhe t palve t treta t interesuara. Nnparagrafi i msiprm nuk e cenon kompetencn e Shteteve Antare pr t negociuar n mekanizma ndrkombtare dhe pr t lidhur marrveshje ndrkombtare.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

129

Neni 192 (ish-neni 175 TKE) 1. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, vendosin se far veprimi duhet t ndrmarr Bashkimi pr t arritur objektivat e prmendur n nenin 191. 2. Duke u shmangur nga procedura vendimmarrse e parashikuar n paragrafin 1 dhe pa cenuar nenin 114, Kshilli, me unanimitet sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian, Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, miraton: (a) dispozita kryesisht t nj natyre fiskale; (b) masa q prekin: urbanistikn, administrimin sasior t burimeve ujore ose q prekin, drejtprdrejt ose trthorazi, pasjen e ktyre burimeve t gatshme pr prdorim, prdorimin e territorit, me prjashtim t administrimit t mbetjeve; (c) masa q prekin ndjeshm zgjedhjen e Shtetit Antar midis burimeve t ndryshme t energjis dhe strukturs s prgjithshme t furnizimit t tij me energji. Kshilli, me unanimitet, me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian, Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve, mund t vendos q procedura e zakonshme legjislative t jet e zbatueshme pr shtjet e prmendura n nnparagrafin e par. 3. Programet e prgjithshme t veprimit ku vendosen objektivat parsore q duhen arritur miratohen nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve. Masat e nevojshme pr zbatimin e ktyre programeve miratohen sipas kushteve t paragrafit 1 ose 2, n varsi t rastit. 4. Shtetet Antare financojn dhe zbatojn politikn mjedisore pa cenuar disa masa t caktuara q miratohen nga Bashkimi. 5. Pa cenuar parimin se ndotsi duhet t paguaj, nse nj mas q mbshtetet n dispozitat e paragrafit 1 sjell kosto t cilat konsiderohen si jo proporcionale pr autoritetet publike t nj Shteti Antar, nj mas e till prcakton dispozitat e duhura n formn e: shmangieve t prkohshme dhe/ose mbshtetjes financiare nga Fondi i Kohezionit i ngritur n zbatim t nenit 177.

130

Neni 193 (ish-neni 176 TKE) Masat mbrojtse t miratuara n zbatim t nenit 192 nuk i pengojn Shtetet Antare q t mbajn ose t marrin masa mbrojtse m t shtrnguara. Masa t tilla duhet t jen n pajtim me Traktatet. Komisioni njoftohet pr kto masa.

TITULLI XXI ENERGJETIKA Neni 194 1. N kuadr t krijimit dhe funksionimit t tregut t brendshm dhe n vmendje t nevojs pr ta ruajtur dhe prmirsuar mjedisin, politika e Bashkimit pr energjin, me frymn e solidaritetit midis Shteteve Antare, ka si qllim: (a) sigurimin e funksionimit t tregut t energjis; (b) arritjen e siguris s furnizimit me energji brenda Bashkimit; (c) promovimi i rendimentit t energjis, kursimit t energjis dhe t zhvillimit t formave t reja dhe t riprtritshme t energjis; si dhe (d) promovimin e ndrlidhjes s rrjeteve energjetike. 2. Pa cenuar zbatimin e dispozitave t tjera t Traktateve, Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin masat e nevojshme pr arritjen e objektivave t parashikuara n paragrafin 1. Masa t tilla miratohen pas konsultimeve me Komitetin Ekonomik dhe Social dhe Komitetin e Rajoneve. Masa t tilla nuk e prekin t drejtn e nj Shteti Antar pr t prcaktuar kushtet pr shfrytzimin e burimeve energjetike, zgjedhjen e tij midis burimeve t ndryshme t energjis dhe strukturs s prgjithshme t furnizimit t tij me energji, pa cenuar nenin 192(2)(c). 3. Duke u shmangur nga paragrafi 2, Kshilli me unanimitet vendos masat e prmendura n at pik, sipas nj procedure t posame legjislative, dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian, kur kto masa jan kryesisht t nj natyre fiskale. TITULLI XXII TURIZMI Neni 195 1. Bashkimi e plotson veprimin e Shteteve Antare n sektorin e turizmit, n veanti prmes promovimit t aftsis konkurruese t ndrmarrjeve t Bashkimit n kt sektor.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

131

Pr kt qllim, veprimi i Bashkimit ka si qllim: (a) nxitjen e krijimit t nj mjedisi t favorshm pr zhvillimin e ndrmarrjeve n kt sektor; (b) promovimin e bashkpunimit midis Shteteve Antare, sidomos prmes shkmbimit t praktiks s mir. 2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin masa t caktuara pr t plotsuar veprimet brenda Shteteve Antare pr t arritur objektivat e prmendura n kt nen, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare.

TITULLI XXIII MBROJTJA CIVILE Neni 196 1. Bashkimi nxit bashkpunimin midis Shteteve Antare n mnyr q t prmirsohet efektiviteti i sistemeve pr parandalimin e fatkeqsive natyrore ose t shkaktuara nga njeriu si dhe mbrojtjen prej tyre. Veprimi i Bashkimit ka si qllim: (a) mbshtetjen dhe plotsimin e veprimit t Shteteve Antare n nivel qendror, rajonal dhe vendor n fushn e parandalimit t rrezikut, n fushn e prgatitjes s forcave t tyre t mbrojtjes civile dhe n fushn e kundrprgjigjes ndaj fatkeqsive natyrore ose t shkaktuara nga njeriu brenda Bashkimit; (b) promovimin e bashkpunimit t shpejt dhe t efektshm operacional brenda Bashkimit midis shrbimeve kombtare t mbrojtjes civile; (c) promovimin e vijimsis n punn ndrkombtare pr mbrojtjen civile. 2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin masat e nevojshme pr t ndihmuar n arritjen e objektivave t prmendur n paragrafin 1, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare.

TITULLI XXIV BASHKPUNIMI ADMINISTRATIV Neni 197 1. Zbatimi i efektshm i t drejts s Bashkimit nga Shtetet Antare, i cili sht thelbsor pr funksionimin e duhur t Bashkimit, konsiderohet si shtje me interes t prbashkt.

132

2. Bashkimi mund t mbshtes prpjekjet e Shteteve Antare pr prmirsimin e kapacitetit t tyre administrativ pr t zbatuar t drejtn e Bashkimit. Nj veprim i till mund t prfshij mundsimin e shkmbimit t informacionit dhe t npunsve civil si edhe mbshtetjen e skemave t trajnimit. Asnj Shtet Antar nuk sht i detyruar t prfitoj nj mbshtetje t till. Parlamenti Europian dhe Kshilli, prmes rregulloreve sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin masat e nevojshme pr kt qllim, duke prjashtuar harmonizimin e akteve ligjore dhe nnligjore t Shteteve Antare. 3. Ky nen nuk i cenon detyrimet e Shteteve Antare pr t zbatuar t drejtn e Bashkimit apo t drejtat dhe detyrimet e Komisionit. Ai nuk i cenon dispozitat e tjera t Traktateve t cilat parashikojn bashkpunimin administritiv midis Shteteve Antare dhe midis tyre dhe Bashkimit.

PJESA E KATRT ASOCIIMI I VENDEVE DHE TERRITOREVE JASHT EUROPS

Neni 198 (ish-neni 182 TKE) Shtetet Antare bien dakord t asociojn me Bashkimin vende dhe territore jo-europiane t cilat kan marrdhnie t veanta me Danimarkn, Francn, Hollandn dhe Mbretrin e Bashkuar. Lista e ktyre vendeve dhe territoreve (quajtur m posht vende dhe territore) jepet n Shtojcn II. Qllimi i asociimit sht nxitja e zhvillimin ekonomik dhe social t vendeve dhe territoreve dhe vendosja e marrdhnieve t ngushta ekonomike midis tyre dhe Bashkimit n trsi. N prputhje me parimet e parashikuara n Preambuln e ktij Traktati, asociimi i shrben kryesisht mbshtetjes s interesave dhe mirqenies s banorve t ktyre vendeve dhe territoreve n mnyr q ti oj ata drejt zhvillimit ekonomik, social dhe kulturor pr t cilin aspirojn. Neni 199 (ish-neni 183 TKE) Asociimi ka kta objektiva: 1. Shtetet Antare zbatojn n tregtin e tyre me vendet dhe territoret t njjtin trajtim q zbatojn pr njri-tjetrin n zbatim t Traktateve. 2. Secili vend ose territor zbaton n tregtin e tij me Shtetet Antare dhe me vendet dhe territoret e tjera t njjtin trajtim q zbaton me Shtetin Europian me t cilin ka marrdhnie t veanta. 3. Shtetet Antare kontribuojn n investimet e nevojshme pr zhvillimin progresiv t ktyre vendeve dhe territoreve.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

133

4. Pr investimet e financuara nga Bashkimi, pjesmarrja n tendera dhe furnizime sht e hapur me kushte t barabarta pr t gjith personat fizik dhe juridik q jan shtetas t nj Shteti Antar ose t njrit prej vendeve dhe territoreve. 5. N marrdhniet midis Shteteve Antare si dhe vendeve dhe territoreve, e drejta e vendosjes s shtetasve, shoqrive apo firmave rregullohet sipas dispozitave dhe procedurave t parashikuara n kapitullin q lidhet me t drejtn e vendosjes dhe mbi baza jo diskriminuese, n varsi t dispozitave t posame t nxjerra n zbatim t nenit 203. Neni 200 (ish-neni 184 TKE) 1. Ndalohen taksat doganore mbi importet q hyjn n Shtetet Antare t mallrave t cilat vijn nga vendet dhe territoret, n prputhje me ndalimin e taksave doganore midis Shteteve Antare sipas dispozitave t Traktateve. 2. Ndalohen detyrime doganore mbi importet q hyjn n secilin vend ose territor nga Shtetet Antare ose nga vendet ose territoret e tjera, n prputhje me dispozitat e nenit 30. 3. Megjithat, vendet dhe territoret mund t vjelin detyrime doganore q prmbushin nevojat pr zhvillimin dhe industrializimin e tyre ose sjellin t ardhura fiskale pr buxhetet e tyre. Taksat e prmendura n nnparagrafin e msiprm nuk mund ta kalojn nivelin e atyre q vendosen mbi importet e produkteve nga Shteti Antar me t cilin vendi ose territori ka marrdhnie t veanta. 4. Paragrafi 2 nuk zbatohet pr vendet dhe territoret t cilat, pr arsye t detyrimeve t veanta ndrkombtare q duhet t prmbushin, zbatojn nj tarif doganore jo diskriminuese. 5. Futja ose ndryshimi i detyrimeve doganore t vendosura mbi mallrat e importuara n vendet dhe territoret nuk duhet t oj, de jure ose de facto, n nj diskriminim t drejtprdrejt ose t trthort midis importeve prej Shteteve Antare t ndryshme. Neni 201 (ish-neni 185 TKE) Nse niveli i taksave t zbatueshme pr mallrat e nj vendi t tret kur hyn n nj vend ose territor ka t ngjar, pas zbatimit t dispozitave t nenit 200(1), t shkaktoj devijim t tregtis n dm t nj Shteti Antar, ky i fundit mund ti krkoj Komisionit tu propozoj Shteteve t tjera Antare masat e nevojshme pr ta ndrequr situatn. Neni 202 (ish-neni 186 TKE) N varsi t dispozitave q lidhen me shndetin publik, sigurin publike ose politikn publike, liria e lvizjes brenda Shteteve Antare pr punonjsit nga vendet dhe territoret, dhe brenda vendeve dhe territoreve pr punonjsit nga Shtetet Antare, rregullohet prmes akteve t miratuara n prputhje me nenin 203.

134

Neni 203 (ish-neni 187 TKE) Kshilli, me unanimitet, me propozim t Komisionit, n baz t prvojs t fituar nga asociimi i vendeve dhe territoreve me Bashkimin dhe n baz t parimeve t parashikuara n Traktatet, prcakton dispozita lidhur me rregullat e hollsishme dhe procedurn pr asociimin e vendeve dhe territoreve me Bashkimin. Kur dispozitat n fjal miratohen nga Kshilli sipas nj procedure t posame legjislative, ai vendos me unanimitet me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Neni 204 (ish-neni 188 TKE) Dispozitat e neneve nga 198 deri n 203 zbatohen pr Groenlandn, n varsi t dispozitave t caktuara pr Groenlandn t parashikuara n Protokollin pr rregullat e posame pr Groenlandn, q i bashkngjitet Traktateve.

PJESA E PEST VEPRIMI I JASHTM I BASHKIMIT

TITULLI 1 DISPOZITA T PRGJITHSHME PR VEPRIMIN E JASHTM T BASHKIMIT Neni 205 Veprimi i Bashkimit n skenn ndrkombtare, sipas ksaj Pjese, orientohet nga parimet, ndjek objektivat dhe realizohet n prputhje me dispozitat e prgjithshme t prcaktuara n Kreun 1 t Titullit V t Traktatit pr Bashkimin Europian.

TITULLI II POLITIKA E PRBASHKT TREGTARE Neni 206 (ish-neni 131 TKE) Prmes krijimit t nj bashkimi doganor n prputhje me nenet nga 28 deri n 32, n funksion t interesit t prbashkt, Bashkimi kontribuon pr zhvillimin harmonik t tregtis botrore, ndalimin progresiv t kufizimeve mbi tregtin ndrkombtare dhe mbi investimet e huaja t drejtprdrejta, si dhe uljen e detyrimeve doganore dhe pengesave t tjera.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

135

Neni 207 (ish-neni 133 TKE) 1. Politika e prbashkt tregtare bazohet n parime t njtrajtshme, sidomos sa u takon ndryshimeve t normave tarifore, lidhjes s marrveshjeve pr tarifat dhe tregtin e mallrave dhe shrbimeve dhe aspekteve tregtare t pronsis intelektuale, investimeve t huaja t drejtprdrejta, arritjes s njtrajtshmris n masat e liberalizimit, politiks s eksporteve dhe masave pr t mbrojtur tregtin si jan ato q duhen marr n rast t dampingut ose subvencioneve. Politika e prbashkt tregtare zhvillohet n kuadr t parimeve dhe objektivave t veprimit t jashtm t Bashkimit. 2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, miratojn masat ku prcaktohet kuadri pr vnien n zbatim t politiks s prbashkt tregtare. 3. Kur duhen negociuar apo lidhur marrveshje me nj ose m shum vende t treta ose organizata ndrkombtare, zbatohet neni 218, n varsi t dispozitave t posame t ktij neni. Komisioni i jep rekomandime Kshillit, i cili e autorizon t hap negociatat e nevojshme. Kshilli dhe Komisioni jan prgjegjs pr t siguruar q marrveshjet e negociuara t pajtohen me politikat dhe rregullat e brendshme t Bashkimit. Komisioni i zhvillon kto negociata duke u konsultuar me nj komitet t posam t emruar nga Kshilli pr ta mbshtetur Komisionin pr kt detyr dhe brenda kuadrit t direktivave t tilla q mund ti jap Kshilli. Komisioni i raporton rregullisht komitetit t posam dhe Parlamentit Europian pr ecurin e negociatave. 4. Pr negocimin dhe lidhjen e marrveshjeve t prmendura n paragrafin 3, Kshilli vendos me shumic t cilsuar. Pr negocimin dhe lidhjen e marrveshjeve n fushat e tregtis s shrbimeve dhe aspekteve tregtare t pronsis intelektuale, si dhe t investimeve t huaja direkte, Kshilli vendos me unanimitet, kur kto marrveshje prfshijn dispozita pr t cilat nevojitet unanimiteti pr miratimin e rregullave t brendshme. Kshilli vendos me unanimitet edhe pr negocimin dhe lidhjen e marrveshjeve: (a) n fushn e tregtis s shrbimeve kulturore dhe audiovizive, kur kto marrveshje rrezikojn t cenojn larmin kulturore dhe gjuhsor t Bashkimit; (b) n fushn e tregtis s shrbimeve sociale, arsimore dhe shndetsore, kur kto marrveshje rrezikojn t shqetsojn seriozisht organizimin kombtar t shrbimeve t tilla dhe t cenojn prgjegjsin e Shteteve Antare pr ti realizuar ato. 5. Negocimi dhe lidhja e marrveshjeve ndrkombtare n fushn e transportit i nnshtrohen Titullit VI t Pjess s Tret dhe nenit 218. 6. Ushtrimi i kompetencave t prmendura n kt nen n fushn e politiks s prbashkt tregtare nuk e prek ndarjen e kompetencave midis Bashkimit dhe Shteteve Antare dhe nuk on n harmonizim t dispozitave legjislative ose rregullatore t Shteteve Antare pr aq sa Traktatet e prjashtojn nj harmonizim t till.

136

TITULLI III BASHKPUNIMI ME VENDET E TRETA DHE NDIHMA HUMANITARE Kreu 1 Bashkpunimi pr zhvillim Neni 208 (ish-neni 177 TKE) 1. Politika e Bashkimit n fushn e bashkpunimit pr zhvillim zhvillohet n kuadr t parimeve dhe objektivave t veprimit t jashtm t Bashkimit. Politika e Bashkimit pr bashkpunimin pr zhvillim dhe ajo e Shteteve Antare plotsojn dhe prforcojn njra tjetrn. Politika e Bashkimit pr bashkpunimin pr zhvillim ka si objektiv parsor uljen dhe, n periudhn afatgjat, zhdukjen e varfris. Bashkimi merr n konsiderat objektivat e bashkpunimit pr zhvillim n politikat q zbaton t cilat ka t ngjar t prekin vendet n zhvillim. 2. Bashkimi dhe Shtetet Antare prmbushin angazhimet dhe marrin n konsiderat objektivat q kan miratuar n kuadr t Kombeve t Bashkuara dhe organizatave t tjera ndrkombtare kompetente. Neni 209 (ish-neni 179 TKE) 1. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, miratojn masat e nevojshme pr zbatimin e bashkpunimit pr zhvillim, t cilat mund t lidhen me programet shumvjeare t bashkpunimit me vendet n zhvillim ose me programe me qasje tematike. 2. Bashkimi mund t lidh me vendet e treta dhe organizatat ndrkombtare kompetente marrveshje q ndihmojn n arritjen e objektivave t prmendura n nenin 21 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe n nenin 208 t ktij Traktati. Nnparagrafi i par nuk e cenon kompetencn e Shteteve Antare pr t negociuar n organet ndrkombtare dhe pr t lidhur marrveshje. 3. Sipas kushteve t prcaktuara n Statutin e saj, Banka Europiane e Investimeve kontribuon n zbatimin e masave t prmendura n paragrafin 1. Neni 210 (ish-neni 180 TKE) 1. Pr t promovuar plotsueshmrin dhe efikasitetin e veprimit t tyre, Bashkimi dhe Shtetet Antare i bashkrendojn politikat e tyre pr bashkpunimin pr zhvillim dhe konsultohen

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

137

me njri-tjetrin pr programet e tyre t ndihms, edhe brenda organizatave ndrkombtare dhe gjat konferencave ndrkombtare. Ata mund t ndrmarrin veprim t prbashkt. Shtetet Antare kontribuojn nse sht e nevojshme n zbatimin e programeve t ndihms t Bashkimit. 2. Komisioni mund t marr nisma t dobishme pr t promovuar bashkrendimin e prmendur n paragrafin 1. Neni 211 (ish-neni 181 TKE) Brenda sferave prkatse t kompetencs, Bashkimi dhe Shtetet Antare bashkpunojn me vendet e treta dhe me organizatat ndrkombtare kompetente. Kreu 2 Bashkpunimi ekonomik, financiar dhe teknik me vendet e treta Neni 212 (ish-neni 181a TKE) 1. Pa cenuar dispozitat e tjera t Traktateve dhe n veanti nenet nga 208 deri n 211, Bashkimi realizon masa t bashkpunimit ekonomik, financiar dhe teknik, duke prfshir mbshtetje, n veanti mbshtetje financiare, me vendet e treta q nuk jan vende n zhvillim. Masa t tilla jan n pajtim me politikn e Bashkimit pr zhvillim dhe zhvillohen n kuadr t parimeve dhe objektivave t veprimit t jashtm t Bashkimit. Veprimet e Bashkimit dhe ato t Shteteve Antare plotsojn dhe prforcojn njra-tjetrn. 2. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, miratojn masat e nevojshme pr zbatimin e paragrafit 1. 3. Brenda sferave prkatse t kompetencs, Bashkimi dhe Shtetet Antare bashkpunojn me vendet e treta dhe me organizatat kompetente ndrkombtare. Organizimi i bashkpunimit t Bashkimit mund t jet objekt i marrveshjeve midis Bashkimit dhe palve t treta t interesuara. Nnparagrafi i par nuk e cenon kompetencn e Shteteve Antare pr t negociuar n organet ndrkombtare dhe pr t lidhur marrveshje ndrkombtare.

Neni 213 Kur situata e nj vendi t tret krkon ndihm financiare urgjente nga Bashkimi, Kshilli miraton vendimet e nevojshme, me propozim t Komisionit.

138

Kreu 3 Ndihma humanitare Neni 214 1. Operacionet e Bashkimit n fushn e ndihms humanitare zhvillohen n kuadr t parimeve dhe objektivave t veprimit t jashtm t Bashkimit. Operacione t tilla kan si qllim dhnien e ndihms ad hoc dhe mbshtetjes, si dhe mbrojtjen e popullsive t vendeve t treta q jan viktim e fatkeqsive natyrore ose t shkaktuara nga njeriu, n mnyr q t plotsohen nevojat humanitare q lindin n situata t tilla. Masat e Bashkimit dhe ato t Shteteve Antare plotsojn dhe prforcojn njra tjetrn. 2. Operacionet e ndihms humanitare zhvillohen n prputhje me parimet e s drejts ndrkombtare dhe me parimet e paanshmris, asnjansis dhe mosdiskriminimit. 3. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin masat ku caktohet kuadri brenda t cilit zbatohen operacionet e Bashkimit pr ndihmn humanitare. 4. Bashkimi mund t lidh me vendet e treta dhe organizatat ndrkombtare kompetente marrveshje q ndihmojn n arritjen e objektivave t prmendura n paragrafin 1 t nenit 21 t Traktatit pr Bashkimin Europian. Nnparagrafi i par nuk e cenon kompetencn e Shteteve Antare pr t negociuar n organet ndrkombtare dhe pr t lidhur marrveshje. 5. Pr t krijuar nj kuadr pr kontributet e prbashkta t rinis europiane n operacionet e ndihms humanitare t Bashkimit, krijohet nj Korpus Vullnetar Europian i Ndihms Humanitare. Parlamenti Europian dhe Kshilli, prmes rregulloreve t miratuara sipas procedurs s zakonshme legjislative, vendosin rregullat dhe procedurat e funksionimit t Korpusit. 6. Komisioni mund t marr nisma t dobishme pr promovimin e bashkrendimit midis veprimeve t Bashkimit dhe atyre t Shteteve Antare, n mnyr q t rritet efikasiteti dhe plotsueshmria e masave t Bashkimit dhe atyre kombtare pr ndihmn humanitare. 7. Bashkimi kujdeset q operacionet e tij t ndihms humanitare t bashkrendohen dhe prputhen me ato t organizatave dhe organeve ndrkombtare, n veanti t atyre q bjn pjes n sistemin e Kombeve t Bashkuara.

TITULLI IV MASAT KUFIZUESE Neni 215 (ish-neni 301 TKE) 1. Kur nj vendim i miratuar n prputhje me Kreun 2 t Titulli V t Traktatit pr Bashkimin Europian parashikon ndrprerjen ose paksimin pjesrisht ose plotsisht t marrdhnieve

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

139

ekonomike dhe financiare me nj ose m shum vende t treta, Kshilli, me shumic t cilsuar me propozim t prbashkt t Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris dhe t Komisionit, miraton masat e nevojshme. Ai e informon Parlamentin Europian pr to. 2. Kur e parashikon nj vendim i miratuar n prputhje me Kreun 2 t Titullit V t Traktatit pr Bashkimin Europian, Kshilli mund t miratoj masa kufizuese sipas procedurs t prmendur n paragrafin 1, kundr personave fizik ose juridik dhe grupimeve ose subjekteve joshtetrore. 3. Aktet e prmendura n kt nen prfshijn dispozitat e nevojshme pr masat mbrojtse ligjore.

TITULLI V MARRVESHJET NDRKOMBTARE Neni 216 1. Bashkimi mund t lidh nj marrveshje me nj ose m shum vende t treta apo organizata ndrkombtare kur kt e parashikojn Traktatet ose kur lidhja e nj marrveshjeje sht e nevojshme pr t arritur, brenda kuadrit t politikave t Bashkimit, nj prej objektivave t prmendur n Traktatet, ose parashikohet n nj akt me fuqi detyruese ligjore t Bashkimit apo ka t ngjar t prek rregullat e prbashkta ose ta ndryshoj fushn e veprimit t tyre. 2. Marrveshjet e lidhura nga Bashkimi kan fuqi ligjore detyruese pr institucionet e Bashkimit dhe Shtetet Antare. Neni 217 (ish-neni 310 TKE) Bashkimi mund t lidh me nj ose m shum vende t treta ose organizata ndrkombtare marrveshje q vendosin nj asociim i cili prfshin t drejta dhe detyrime t ndrsjella, veprim t prbashkt dhe procedur t posame. Neni 218 (ish-neni 300 TKE) 1. Pa cenuar dispozitat e caktuara t prcaktuara n nenin 207, marrveshjet midis Bashkimit dhe vendeve t treta ose organizatave ndrkombtare negociohen dhe lidhen n prputhje me procedurn e mposhtme. 2. Kshilli autorizon hapjen e negociatave, miraton direktivat pr negociatat, autorizon nnshkrimin e marrveshjeve dhe i lidh ato. 3. Komisioni, ose Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris kur marrveshja e parashikuar ka t bj vetm ose kryesisht me politikn e prbashkt t jashtme

140

dhe t siguris, i paraqet rekomandime Kshillit, i cili miraton nj vendim prmes t cilit lejon hapjen e negociatave dhe, n varsi t objektit t marrveshjes s parashikuar, emron negociuesin e Bashkimit ose kreun e ekipit negociues t Bashkimit. 4. Kshilli mund ti drejtohet me direktiva negociuesit dhe t caktoj nj komitet t posam n konsultim me t cilin duhen zhvilluar negociatat. 5. Kshilli, me propozim t negociuesit, miraton nj vendim ku autorizohet nnshkrimi i marrveshjes dhe, nse sht e nevojshme, zbatimi i prkohshm i saj prpara hyrjes n fuqi. 6. Kshilli, me propozim t negociuesit, miraton nj vendim prmes t cilit lidh marrveshjen.

Me prjashtim t rasteve kur marrveshjet kan t bjn vetm me politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris, Kshilli e miraton vendimin prmes t cilit lidh marrveshjen: (a) pasi merr plqimin e Parlamentit Europian n rastet e mposhtme: (i) marrveshjet e asociimit; (ii) marrveshjen pr antarsimin e Bashkimit n Konventn Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut; (iii) marrveshjet me t cilat krijohet nj kuadr ndrkombtar i caktuar prmes organizimit t procedurave t bashkpunimit; (iv) marrveshjet me rrjedhoja buxhetore t rndsishme pr Bashkimin; (v) marrveshjet q mbulojn fusha pr t cilat zbatohet ose procedura e zakonshme legjislative ose procedura e posame legjislative kur nevojitet plqimi i Parlamentit Europian. Parlamenti Europian dhe Kshilli, n nj situat urgjente, bien dakord pr nj afat pr plqimin. (b) pasi konsultohet me Parlamentin Europian n rastet e tjera. Parlamenti Europian e jep opinionin e tij brenda afatit q mund t vendos Kshilli n varsi t urgjencs s shtjes. N munges t nj opinioni brenda afatit t prcaktuar, Kshilli mund t veproj vet. 7. Kur lidh nj marrveshje, Kshilli, me shmangie nga paragraft 5, 6 dhe 9, mund ta lejoj negociuesin t miratoj n emr t Bashkimit ndryshime n marrveshje kur parashikon q ato t miratohen me procedur t thjeshtuar ose nga nj organ i krijuar nga marrveshja. Kshilli mund ta shoqroj kt autorizim me kushte t caktuara. 8. Kshilli vendos me shumic t cilsuar gjat gjith procedurs.

Megjithat, ai vendos me unanimitet kur marrveshja mbulon fushat pr t cilat krkohet unanimiteti pr miratimin e nj veprimi t Bashkimit si edhe pr marrveshjet e asociimit dhe marrveshjet e prmendura n nenin 212 me Shtetet q jan kandidate pr antarsim. Kshilli vendos me unanimitet edhe pr marrveshjen e antarsimit t Bashkimit n Konventn Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut. Vendimi q lidh marrveshjen hyn n fuqi pasi miratohet nga Shtetet Antare, sipas krkesave kushtetuese prkatse t tyre.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

141

9. Kshilli, me propozim t Komisionit ose t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Sigurimit, miraton nj vendim prmes t cilit pezullon zbatimin e nj marrveshjeje dhe vendos qndrimet q duhen mbajtur n emr t Bashkimit n nj organ t ngritur nga nj marrveshje, kur ktij organi i krkohet t miratoj akte q kan pasoja ligjore, me prjashtim t akteve q plotsojn ose ndryshojn kuadrin institucional t marrveshjes. 10. Parlamenti Europian informohet menjher dhe plotsisht n t gjitha fazat e procedurs.

11. Nj Shtet Antar, Parlamenti Europian, Kshilli ose Komisioni mund t marrin opinionin e Gjykats s Drejtsis nse nj marrveshje e parashikuar sht n pajtim ose jo me Traktatet. Kur opinioni i Gjykats sht negativ, marrveshja e parashikuar nuk mund t hyj n fuqi nse ajo nuk ndryshohet, ose nse nuk rishikohen Traktatet. Neni 219 (ish-neni 111(1) deri n (3) dhe (5) TKE) 1. Duke u shmangur nga neni 218, Kshilli, me rekomandim nga Banka Qendrore Europiane ose me rekomandim nga Komisioni dhe pasi konsultohet me Bankn Qendrore Europiane, n prpjekje pr t arritur nj konsensus q pajtohet me objektivin e stabilitetit t mimeve, mund t lidh marrveshje zyrtare pr nj sistem t kurseve t kmbimit pr euron kundrejt monedhave t Shteteve t treta. Kshilli vendos me unanimitet, pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe sipas procedurs s parashikuar n paragrafin 3. Kshilli, me rekomandim nga Banka Qendrore Europiane ose me rekomandim nga Komisioni dhe pasi konsultohet me Bankn Qendrore Europiane, n prpjekje pr t arritur nj konsensus q pajtohet me objektivin e stabilitetin t mimeve, mund t miratoj, ndryshoj ose heq kurse kmbimi t euros brenda sistemit t kurseve t kmbimit. Presidenti i Kshillit e informon Parlamentin Europian pr miratimin, ndryshimin ose heqjen e kurseve qendrore t kmbimit t euros. 2. N munges t nj sistemi t kurseve t kmbimit kundrejt nj ose m shum monedhave t Shteteve t treta, q prmendet n paragrafin 1, Kshilli, me rekomandim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Bankn Qendrore Europiane ose me rekomandim t Banks Qendrore Europiane, mund t hartoj udhzime t prgjithshme pr politikn e kurseve t kmbimit kundrejt ktyre monedhave. Kto udhzime t prgjithshme nuk e cenojn objektivin parsor t SEBQ-s pr ruajtjen e stabilitetin t mimeve. 3. Duke u shmangur nga neni 218, kur Bashkimi duhet t negocioj me nj ose m shum Shtete t treta ose organizata ndrkombtare marrveshje lidhur me shtje t regjimit monetar ose kmbimit valutor, Kshilli, me rekomandim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Bankn Qendrore Europiane, vendos masat organizative pr negocimin dhe pr lidhjen e marrveshjeve t tilla. Kto masa organizative sigurojn q Bashkimi t shpreh nj qndrim t vetm. Komisioni duhet t jet i angazhuar plotsisht me negociatat. 4. Pa cenuar kompetencn e Bashkimit dhe marrveshjet e Bashkimit n lidhje me bashkimin ekonomik dhe monetar, Shtetet Antare mund t negociojn n organet ndrkombtare dhe t lidhin marrveshje ndrkombtare.

142

TITULLI VI MARRDHNIET E BASHKIMIT ME ORGANIZATAT NDRKOMBTARE DHE VENDET E TRETA DHE DELEGACIONET E BASHKIMIT Neni 220 (ish-nenet nga 302 deri n 304 TKE) 1. Bashkimi vendos t gjitha format e duhura t bashkpunimit me organet e Kombeve t Bashkuara dhe agjencit e specializuara t tyre, Kshillin e Europs, Organizatn pr Siguri dhe Bashkpunim n Europ dhe Organizatn pr Bashkpunim dhe Zhvillim Ekonomik. Bashkimi mban marrdhnie t tilla, sipas rastit, edhe me organizata t tjera ndrkombtare. 2. Kt nen e zbaton Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris si dhe Komisioni. Neni 221 1. Bashkimin e prfaqsojn delegacionet e Bashkimit n vendet e treta dhe organizatat ndrkombtare. 2. Delegacionet e Bashkimit vendosen n vartsi t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris. Ato veprojn n bashkpunim t ngusht me misionet diplomatike dhe konsullore t Shteteve Antare.

TITULLI VII KLAUZOLA E SOLIDARITETIT Neni 222 1. Bashkimi dhe Shtetet Antare veprojn bashkrisht, me frym solidariteti, nse nj Shtet Antar bhet objekt i nj sulmi terrorist ose viktim e nj fatkeqsie t shkaktuar nga natyra ose njeriu. Bashkimi mobilizon t gjitha instrumentet q ka n dispozicion, duke prfshir burimet ushtarake q ia vendosin n dispozicion Shtetet Antare: (a) pr t parandaluar rrezikun terrorist n territorin e Shteteve Antare;

pr t mbrojtur institucionet demokratike dhe popullsin civile nga sulmet terroriste; pr ta mbshtetur nj Shtet Antar n territorin e tij, me krkesn e autoriteteve t tij politike, n rast t nj sulmi terrorist; (b) pr ta mbshtetur nj Shtet Antar n territorin e tij, me krkesn e autoriteteve t tij politike, n rast t nj fatkeqsie t shkaktuar nga natyra ose nga njeriu.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

143

2. Nse nj Shtet Antar bhet objekt i nj sulmi terrorist ose viktim e nj fatkeqsie t shkaktuar nga natyra ose nga njeriu, Shtetet e tjera Antare e mbshtetin at me krkesn e autoriteteve t tij politike. Pr kt qllim, Shtetet Antare bashkrendohen mes tyre brenda Kshillit. 3. Organizimi i zbatimit nga Bashkimi i klauzols s solidaritetit prcaktohet me nj vendim t miratuar nga Kshilli, me propozimin e prbashkt t Komisionit dhe Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris. Kshilli vepron n prputhje me nenin 31(1) t Traktatit pr Bashkimin Europian kur ky vendim ka rrjedhoja pr mbrojtjen. Pr kt informohet Parlamenti Europian. Pr qllimet e ktij paragrafi dhe pa cenuar nenin 240, Kshilli mbshtetet nga Komiteti Politik dhe i Siguris me mbshtetjen e strukturave t zhvilluara n kuadr t politiks s prbashkt t siguris dhe mbrojtjes dhe nga Komiteti i prmendur n nenin 71. Nse sht e nevojshme, t dy komitetet paraqesin opinione t prbashkta. 4. Kshilli Europian i analizon rregullisht rreziqet q i kanosen Bashkimit, n mnyr q tu jap mundsi Bashkimit dhe Shteteve Antare t tij t marrin masa efektive.

PJESA E GJASHT DISPOZITA INSTITUCIONALE DHE FINANCIARE

TITULLI I DISPOZITA INSTITUCIONALE Kreu 1 Institucionet Seksioni 1 Parlamenti Europian Neni 223 (ish-neni 190(4) dhe (5) TKE) 1. Parlamenti Europian harton nj propozim pr t prcaktuar dispozitat e nevojshme pr zgjedhjen e deputetve t tij prmes vots s drejtprdrejt e t prgjithshme, n prputhje me nj procedur t njjt n t gjitha Shtetet Antare ose n prputhje me parimet q jan t prbashkta pr t gjitha Shtetet Antare.

144

Kshilli, duke vepruar me unanimitet sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, i cili vepron me shumicn e deputetve q e prbjn, prcakton dispozitat e nevojshme. Kto dispozita hyjn n fuqi pasi aprovohen nga t gjitha Shtetet Antare, sipas krkesave kushtetuese prkatse t tyre. 2. Parlamenti Europian, prmes rregulloreve t miratuara me nismn e tij sipas nj procedure t posame legjislative, pasi i krkon opinion Komisionit dhe me plqimin e Kshillit, miraton rregulloret dhe kushtet e prgjithshme q rregullojn kryerjen e detyrave nga deputett e tij. T gjitha rregullat ose kushtet n lidhje me tatimin e deputetve ose t ish-deputetve krkojn unanimitetin e Kshillit. Neni 224 (ish-neni 191, nnparagrafi i dyt, TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, prmes rregulloreve, prcaktojn rregullimin e partive politike n nivel europian t prmendura n nenin 10(4) t Traktatit pr Bashkimin Europian, dhe n veanti rregullat lidhur me financimin e tyre. Neni 225 (ish-neni 192, nnparagrafi i dyt, TKE) Parlamenti Europian, me shumicn e deputetve q e prbjn, mund ti krkoj Komisionit t paraqes propozimet e duhura pr shtje pr t cilat sht i mendimit se veprimi i Bashkimit sht i nevojshm pr zbatimin e Traktateve. Nse Komisioni nuk paraqet asnj propozim, ai e informon Parlamentin Europian pr arsyet. Neni 226 (ish-neni 193 TKE) Gjat realizimit t detyrave t tij, Parlamenti Europian, me krkesn e nj t katrts s deputetve q e prbjn, mund t ngrej nj Komision Hetimor t prkohshm pr t hetuar, pa cenuar kompetencat q Traktatet ua japin institucioneve ose organeve t tjera, shkeljet ose keqadministrimin e dyshuar gjat zbatimit t s drejts s Bashkimit, me prjashtim t rastit kur faktet e dyshuara jan duke u shqyrtuar prpara nj gjykate dhe gjat kohs kur shtja sht ende objekt i procesit ligjor. Komisioni Hetimor i prkohshm pushon s ekzistuari me dorzimin e raportit t tij. Dispozitat e hollsishme q rregullojn ushtrimin e t drejts s hetimit i vendos Parlamenti Europian prmes rregulloreve t miratuara me nismn e tij, sipas nj procedure t posame legjislative, pasi merr plqimin e Kshillit dhe t Komisionit. Neni 227 (ish-neni 194 TKE) do qytetar i Bashkimit dhe do person fizik ose juridik q banon ose ka selin e regjistruar n nj Shtet Antar ka t drejtn ti drejtohet, m vete ose s bashku me shtetas ose persona t tjer,

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

145

Parlamentit Europian me nj peticion pr nj shtje e cila bie n fushn e aktiviteteve t Bashkimit dhe e cila e prek at drejtprsdrejti. Neni 228 (ish-neni 195 TKE) 1. Avokati Europian i Popullit, i zgjedhur nga Parlamenti Europian, ka t drejt t marr ankesa nga do shtetas i Bashkimit ose do person fizik ose juridik q banon ose ka selin e regjistruar n nj Shtet Antar n lidhje me rastet e keqadministrimit gjat veprimtarive t institucioneve, organeve, zyrave ose agjencive t Bashkimit, me prjashtim t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, kur kjo e fundit kryen detyrat e saj gjyqsore. Ai i shqyrton kto ankesa dhe raporton pr to. N prputhje me detyrat e tij, Avokati i Popullit kryen hetime pr t cilat i gjen arsyet me iniciativn e tij ose n baz t ankesave q i jan paraqitur prpara tij drejtprsdrejti ose prmes nj deputeti t Parlamentit Europian, me prjashtim t rastit kur faktet e dyshuara jan ose kan qen objekt i proceseve ligjore. Kur Avokati i Popullit konstaton nj rast keqadministrimi, ai ia prcjell shtjen institucionit, organit, zyrs ose agjencis n fjal, e cila ka tre muaj n dispozicion pr ta informuar lidhur me qndrimet e tyre. Avokati i Popullit pastaj i prcjell nj raport Parlamentit Europian dhe institucionit, organit, zyrs ose agjencis n fjal. Personi q ka paraqitur ankesn informohet pr rezultatin e hetimeve t tilla. Avokati i Popullit i paraqet nj raport vjetor Parlamentit Europian pr rezultatin e hetimeve t veta. 2. Pr ushtrimin e funksionit t tij, Avokati i Popullit zgjidhet pas do zgjedhjeje t Parlamentit Europian. Avokati i Popullit ka t drejt riemrimi. Avokati i Popullit mund t lirohet nga detyra nga Gjykata e Drejtsis me krkes t Parlamentit Europian, nse nuk i prmbush m kushtet e nevojshme pr kryerjen e detyrave ose nse sht fajtor pr shkelje t rnda. 3. Avokati i Popullit sht trsisht i pavarur n kryerjen e detyrave t tij. Gjat kryerjes s ktyre detyrave ai nuk krkon dhe nuk merr asnj udhzim nga asnj qeveri, institucion, organ, zyr apo subjekt. Gjat mandatit t tij, Avokati i Popullit nuk mund t angazhohet n asnj pun tjetr, me ose pa fitim. 4. Parlamenti Europian, prmes rregulloreve t miratuara me nismn e tij sipas nj procedure t posame legjislative, pasi i krkon opinion Komisionit dhe me plqimin e Kshillit, miraton rregulloret dhe kushtet e prgjithshme q rregullojn kryerjen e detyrave t Avokatit t Popullit. Neni 229 (ish-neni 196 TKE) Parlamenti Europian zhvillon nj seanc vjetore. Ai mblidhet, pa pasur nevoj t thirret, t martn e dyt t muajit mars. Parlamenti Europian mund t mblidhet n seanc t pjesshme t jashtzakonshme me krkesn e nj shumice t deputetve q e prbjn ose me krkesn e Kshillit ose t Komisionit.

146

Neni 230 (ish-neni 197, paragrafi i dyt, i tret dhe i katrt, TKE) Komisioni mund ti ndjek t gjitha mbledhjet dhe, me krkesn e vet, mund t flas n to. Komisioni mund tu prgjigjet me goj ose me shkrim pyetjeve q ia drejton Parlamenti Europian ose deputett e tij. Kshilli Europian dhe Kshilli kan t drejtn e fjals prpara Parlamentit Europian n prputhje me kushtet e prcaktuara n Rregulloren e Brendshme t Kshillit Europian dhe Rregulloren e Brendshme t Kshillit. Neni 231 (ish-neni 198 TKE) Nse nuk parashikohet ndryshe n Traktatet, Parlamenti Europian vendos me shumicn e votave t hedhura. Kuorumin e prcakton Rregullorja e Brendshme. Neni 232 (ish-neni 199 TKE) Parlamenti Europian miraton me shumicn e deputetve Rregulloren e Brendshme t tij. Punimet e Parlamentit Europian botohen sipas mnyrs t prcaktuar n Traktatet dhe n Rregulloren e Brendshme. Neni 233 (ish-neni 200 TKE) Parlamenti Europian diskuton n seanc t hapur raportin e prgjithshm vjetor t paraqitur nga Komisioni. Neni 234 (ish-neni 201 TKE) Nse i propozohet nj mocion mosbesimi pr aktivitetet e Komisionit, Parlamenti Europian nuk voton pr kt krkes t paktn deri tre dit pas propozimit t krkess dhe votimi bhet me vot t hapur. Nse mocioni i mosbesimit mbshtetet me shumic prej dy t tretave t votave t hedhura, t cilat prfaqsojn shumicn e deputetve q prbjn Parlamentin Europian, antart e Komisionit japin dorheqjen si organ dhe Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris trhiqet nga detyrat q kryen pran Komisionit. Ata qndrojn n detyr dhe vijojn t merren me punn e tyre gjersa t zvendsohen n prputhje me nenin 17 t Traktatit pr Bashkimin Europian. N kt rast, mandati n detyr i antarve t Komisionit t emruar pr ti zvendsuar ata mbaron n datn n t ciln do t kishte mbaruar mandati n detyr i antarve t Komisionit t detyruar pr t dhn dorheqjen si organ.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

147

Seksioni 2 Kshilli Europian Neni 235 1. Kur bhet nj votim, do antar i Kshillit Europian mund t veproj edhe n emr t jo m shum se nj antari tjetr. Neni 16(4) i Traktatit pr Bashkimin Europian dhe neni 238(2) i ktij Traktati zbatohen kur Kshilli Europian vendos me shumic t cilsuar. Kur Kshilli Europian merr vendim prmes vots, Presidenti i tij dhe Presidenti i Komisionit nuk marrin pjes n votim. Abstenimet e antarve q jan t pranishm fizikisht ose q prfaqsohen nuk e pengojn miratimin nga Kshilli Europian t akteve q krkojn unanimitet. 2. Kryetari i Parlamentit Europian mund t ftohet t flas prpara Kshillit Europian.

3. Kshilli Europian vendos me shumic t thjesht pr shtjet procedurale dhe pr miratimin e Rregullores s Brendshme t tij. 4. Kshilli Europian mbshtetet nga Sekretariati i Prgjithshm i Kshillit. Neni 236 Kshilli Europian miraton me shumic t cilsuar: (a) nj vendim ku prcaktohet lista e konfigurimeve t Kshillit, me prjashtim t atyre t Kshillit pr shtje t Prgjithshme dhe t Kshillit pr Punt e Jashtme, n zbatim t nenit 16(6) t Traktatit pr Bashkimin Europian; (b) nj vendim pr konfigurimet e Presidencs s Kshillit, me prjashtim t atij t Punve t Jashtme, n prputhje me nenin 16(9) t Traktatit pr Bashkimin Europian.

Seksioni 3 Kshilli Neni 237 (ish-neni 204 TKE) Kshilli mblidhet kur e thrret Presidenti me nismn e tij, me krkesn e njrit prej Antarve t tij ose me krkes t Komisionit.

148

Neni 238 (ish-neni 205(1) dhe (2), TKE) 1. Kur i krkohet t veproj me shumic t thjesht, Kshilli vendos me shumicn e antarve q e prbjn. 2. Duke u shmangur nga neni 16(4) e Traktatit pr Bashkimin Europian, duke filluar nga data 1 nntor 2014 dhe n varsi t dispozitave t prcaktuara n Protokollin pr dispozitat kalimtare, kur Kshilli nuk vepron me propozim t Komisionit ose t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris, shumica e cilsuar prcaktohet si t paktn 72% e antarve t Kshillit, q prfaqsojn Shtetet Antare t cilat prbjn t paktn 65% t popullsis s Bashkimit. 3. Duke filluar nga data 1 nntor 2014 dhe n varsi t dispozitave t prcaktuara n Protokollin pr dispozitat kalimtare, n rastet kur, sipas Traktateve, jo t gjith antart e Kshillit marrin pjes n votim, shumica e cilsuar prcaktohet si m posht: (a) Shumica e cilsuar sht t paktn 55% e antarve t Kshillit q prfaqsojn Shtetet Antare pjesmarrse t cilat prbjn t paktn 65% t popullsis t ktyre Shteteve. Pakica bllokuese duhet t prfshij t paktn nj numr minimal t antarve t Kshillit q prfaqsojn m shum se 35% t popullsis s Shteteve Antare pjesmarrse, plus nj antar, dhe nse nuk arrihet kjo, ather quhet e arritur shumica e cilsuar; (b) Duke u shmangur nga germa (a), kur Kshilli nuk vendos me propozim t Komisionit ose t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris, shumica e cilsuar prcaktohet si t paktn 72% e antarve t Kshillit, q prfaqsojn Shtetet Antare pjesmarrse t cilat prbjn t paktn 65% t popullsis t ktyre Shteteve. 4. Abstenimet e antarve q jan t pranishm fizikisht ose q prfaqsohen nuk e pengojn miratimin nga Kshilli t akteve q krkojn unanimitet. Neni 239 (ish-neni 206 TKE) Kur bhet nj votim, do antar i Kshillit mund t veproj edhe n emr t jo m shum se nj antari tjetr. Neni 240 (ish-neni 207 TKE) 1. Nj komitet i prbr nga Prfaqsuesit e Prhershm t Qeverive t Shteteve Antare sht prgjegjs pr prgatitjen e puns s Kshillit dhe pr realizimin e detyrave q ia ngarkon ky i fundit. Komiteti mund t miratoj vendime procedurale n rastet e parashikuara n Rregulloren e Brendshme t Kshillit. 2. Kshilli mbshtetet nga nj Sekretariat i Prgjithshm, nn prgjegjsin e nj Sekretari t Prgjithshm t emruar nga Kshilli.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

149

Kshilli vendos me shumic t thjesht pr organizimin e Sekretariatit t Prgjithshm. 3. Kshilli vendos me shumic t thjesht pr shtjet procedurale dhe pr miratimin e Rregullores s Brendshme t tij. Neni 241 (ish-neni 208 TKE) Kshilli, me shumic t thjesht, mund ti krkoj Komisionit t bj studime t cilat Kshilli i konsideron t dshirueshme pr arritjen e objektivave t prbashkta dhe ti paraqes Kshillit propozimet e duhura. Nse Komisioni nuk paraqet asnj propozim, ai e informon Kshillin pr arsyet. Neni 242 (ish-neni 209 TKE) Kshilli, me shumic t thjesht, pasi konsultohet me Komisionin, prcakton rregullat pr komitetet e parashikuara n Traktatet. Neni 243 (ish-neni 210 TKE) Kshilli vendos pr pagat, dietat dhe pensionet e Presidentit t Kshillit Europian, e Presidentit t Komisionit, e Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris, e Antarve t Komisionit, e Kryetarve, Antarve dhe Kancelarve t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, si dhe Sekretarit t Prgjithshm t Kshillit. Ai vendos edhe pr do pages q bhet n vend t shprblimit t puns.

Seksioni 4 Komisioni Neni 244 N mbshtetje t nenit 17(5) t Traktatit pr Bashkimin Europian, antart e Komisionit zgjidhen n baz t nj sistemi rotacioni t vendosur unanimisht nga Kshilli Europian dhe n baz t parimeve t mposhtme: (a) Shtetet Antare trajtohen n mnyr t barabart n lidhje me caktimin e radhs dhe kohs s kaluar nga shtetasit e tyre si antar t Komisionit; rrjedhimisht, diferenca midis numrit total t mandateve q kan mbajtur shtetasit e dy Shteteve Antare nuk mund t jet asnjher m shum se nj; (b) n varsi t germs (a), do Komision pasardhs prbhet n mnyr t atill q t pasqyroj n mnyr t knaqshme prhapjen demografike dhe gjeografike t t gjitha Shteteve Antare.

150

Neni 245 (ish-neni 213 TKE) Antart e Komisionit nuk prfshihen n veprime q nuk prputhen me detyrat e tyre. Shtetet Antare respektojn pavarsin e Antarve t Komisionit dhe nuk prpiqen t ushtrojn ndikim tek ata. Gjat mandatit t tyre, Antart e Komisionit nuk mund t angazhohen n asnj pun tjetr, me ose pa fitim. Kur marrin detyrn, ata betohen se si gjat mandatit t detyrs ashtu edhe pas tij do t respektojn detyrimet q lindin prej detyrs dhe n veanti detyrimin pr t vepruar me integritet dhe maturi sa i takon pranimit t disa emrimeve ose prfitimeve pas prfundimit t mandatit t detyrs. N rast shkeljeje t ktyre detyrimeve, Gjykata e Drejtsis, me krkes t Kshillit i cili vendos me shumic t thjesht ose me krkes t Komisionit, mund t vendos q Antari n fjal, sipas rrethanave, t shkarkohet sipas nenit 247 ose ti hiqet e drejta e pensionit ose t pagesave t tjera n vend t pensionit. Neni 246 (ish-neni 215 TKE) Prve zvendsimit normal ose vdekjes, detyrat e nj Antari t Komisionit mbarojn kur ai jep dorheqjen ose kur shkarkohet. Vendi i lir i krijuar nga dorheqja, lirimi i detyrueshm ose vdekja plotsohet pr pjesn e mbetur t mandatit t Antarit nga nj Antar i ri me t njjtn shtetsi, t emruar nga Kshilli, me miratimin e prbashkt t Presidentit t Komisionit, pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe n mbshtetje t kritereve t parashikuara n nnparagrafin e dyt t nenit 17(3) t Traktatit pr Bashkimin Europian. Kshilli, me unanimitet, me propozim t Presidentit t Komisionit, mund t vendos q ky vend i lir t mos plotsohet, sidomos kur pjesa e mbetur e mandatit t Antarit sht e shkurtr. N rast dorheqjeje, lirimi t detyrueshm ose vdekjeje, Presidenti zvendsohet pr pjesn e mbetur t mandatit. Pr zvendsimin e Presidentit zbatohet procedura e parashikuar n nnparagrafin e par t nenit 17(7) t Traktatit pr Bashkimin Europian. N rast dorheqjeje, lirimi t detyrueshm ose vdekjeje, Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris zvendsohet, pr pjesn e mbetur t mandatit, n prputhje me nenin 18(1) t Traktatit pr Bashkimin Europian. N rast t dorheqjes s t gjith Antarve t Komisionit, ata qndrojn n detyr dhe vazhdojn t merren me detyrat q kryejn gjersa t zvendsohen, pr pjesn e mbetur t mandatit, n prputhje me nenin 17 t Traktatit pr Bashkimin Europian.

Neni 247 (ish-neni 216 TKE) Nse nj Antar i Komisionit nuk i prmbush m kushtet pr kryerjen e detyrave t tij ose nse ka qen fajtor pr shkelje t rnd, Gjykata e Drejtsis, me krkes t Kshillit i cili vepron me shumic t thjesht ose t Komisionit, mund ta shkarkoj at.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

151

Neni 248 (ish-neni 217(2) TKE) Pa cenuar nenin 18(4) t Traktatit pr Bashkimin Europian, prgjegjsit q i ngarkohen Komisionit strukturohen dhe u shprndahen antarve nga Presidenti i tij, n mbshtetje t nenit 17(6) t Traktatit pr Bashkimin Europian. Presidenti mund ta ndryshoj shprndarjen e ktyre prgjegjsive gjat mandatit n detyr t Komisionit. Antart e Komisionit i realizojn detyrat q ua delegon Presidenti nn drejtimin e tij.

Neni 249 (ish nenet 218(2) dhe 212 TKE) 1. Komisioni miraton Rregulloren e Brendshme pr t siguruar funksionimin e tij dhe t drejtorive q e prbjn. Komisioni kujdeset q Rregullorja t botohet. 2. Komisioni boton do vit, jo m von se nj muaj pas eljes s sesionit t Parlamentit Europian, nj raport t prgjithshm pr aktivitetet e Bashkimit.

Neni 250 (ish-neni 219 TKE) Komisioni vendos me shumicn e Antarve t tij. Kuorumin e prcakton Rregullorja e Brendshme.

Seksioni 5 Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian Neni 251 (ish-neni 221 TKE) Gjykata e Drejtsis mblidhet n dhoma gjyqsore ose n nj Dhom t Madhe Gjyqsore, sipas rregullave t prcaktuara pr kt qllim n Statutin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Kur e parashikon Statuti, Gjykata e Drejtsis mund t mblidhet edhe n Seanc Plenare. Neni 252 (ish-neni 222 TKE) Gjykata e Drejtsis mbshtetet nga tet Avokat t Prgjithshm. Kshilli, me unanimitet, mund ta rris numrin e Avokatve t Prgjithshm, nse kt e krkon Gjykata e Drejtsis.

152

Avokati i Prgjithshm ka pr detyr q, me paanshmri dhe pavarsi t plot, t bj parashtrime t arsyetuara n seanc t hapur gjyqsore, pr shtje t cilat, sipas Statutit t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, krkojn prfshirjen e tij. Neni 253 (ish-neni 223 TKE) Gjyqtart dhe Avokatt e Prgjithshm t Gjykats s Drejtsis zgjidhen mes personave pr pavarsin e t cilve nuk ka dyshime, t cilt prmbushin kushtet e nevojshme pr t mbajtur postet m t larta gjyqsore n vendet prkatse t tyre ose jan jurist me aftsi profesionale t njohura. Ata emrohen me miratimin e prbashkt t qeverive t Shteteve Antare pr nj mandat gjashtvjear, pasi konsultohen me panelin e parashikuar n nenin 255. do tre vjet bhet nj zvendsim i pjesshm i Gjyqtarve dhe Avokatve t Prgjithshm, sipas kushteve t prcaktuara n Statutin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Gjyqtart zgjedhin mes radhve t tyre Kryetarin e Gjykats s Drejtsis, pr nj mandat trevjear. Kryetari mund t rizgjidhet. Gjyqtart dhe Avokatt e Prgjithshm, t cilve u ka mbaruar mandati, mund t riemrohen. Gjykata e Drejtsis emron Kancelarin e vet dhe prcakton rregullat pr punn e tij. Gjykata e Drejtsis krijon Rregulloren e Brendshme t saj. Kjo Rregullore krkon miratimin e Kshillit. Neni 254 (ish-neni 224 TKE) Numri i Gjyqtarve t Gjykats e Prgjithshme prcaktohet n Statutin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Statuti mund t parashikoj q Gjykata e Prgjithshme t mbshtetet nga Avokatt e Prgjithshm. Antart e Gjykats s Prgjithshme zgjidhen mes personave pr pavarsin e t cilve nuk ka dyshime dhe t cilt kan aftsit q krkohen pr emrimin n poste t larta gjyqsore. Ata emrohen me miratimin e prbashkt t qeverive t Shteteve Antare pr nj mandat gjashtvjear, pas konsultimit me panelin e parashikuar n nenin 255. Antart zvendsohen pjesrisht do tre vjet. Antart q lirohen nga detyra kan t drejt riemrimi. Gjyqtart zgjedhin mes vetes s tyre Kryetarin e Gjykats s Drejtsis, pr nj mandat trevjear. Kryetari mund t rizgjidhet. Gjykata e Prgjithshme emron Kancelarin e vet dhe prcakton rregullat pr punn e tij. Gjykata e Prgjithshme prcakton Rregulloren e Brendshme t saj n marrveshje me Gjykatn e Drejtsis. Kjo Rregullore krkon miratimin e Kshillit. Pr Gjykatn e Prgjithshme zbatohen dispozitat e Traktateve t cilat kan t bjn me Gjykatn e Drejtsis, nse nuk parashikohet ndryshe n Statutin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

153

Neni 255 Krijohet nj panel pr t dhn mendimin e tij lidhur me prshtatshmrin e kandidatve pr kryerjen e detyrave t Gjyqtarit dhe Avokatit t Prgjithshm t Gjykats s Drejtsis dhe Gjykats s Prgjithshme, prpara se qeverit e Shteteve Antare t bjn emrimet e prmendura n nenet 253 dhe 254. Paneli prbhet nga shtat antar t zgjedhur mes ish-antarve t Gjykats s Drejtsis dhe Gjykats s Prgjithshme, antarve t gjykatave t larta kombtare dhe juristve q njihen pr aftsit profesionale, njrin prej t cilve e propozon Parlamenti Europian. Kshilli miraton nj vendim pr rregullat e puns t panelit dhe nj vendim pr emrimin e antarve t panelit. Ai vepron me nismn e Kryetarit t Gjykats s Drejtsis. Neni 256 (ish-neni 225 TKE) 1. Gjykata e Prgjithshme ka kompetenc t dgjoj dhe t vendos mbi shtjet ose procedurat e shkalls s par t prmendura n nenet 263, 265, 268, 270 dhe 272, me prjashtim t atyre q i takojn nj gjykate t specializuar t krijuar sipas nenit 257 dhe t atyre t cilat Statuti ia ka rezervuar Gjykats s Drejtsis. Statuti mund t parashikoj q Gjykata e Prgjithshme t ket kompetenc pr kategori t tjera shtjesh dhe procedurash. Kundr vendimeve q nxjerr Gjykata e Prgjithshme sipas ktij paragrafi mund t apelohet prpara Gjykats s Drejtsis vetm pr shtje t interpretimit ligjor, sipas kushteve dhe brenda kufijve q prcakton Statuti. 2. Gjykata e Prgjithshme ka kompetenc t dgjoj dhe t vendos pr shtjet ose procedurat kundr vendimeve t gjykatave t specializuara. Vendimet q nxjerr Gjykata e Prgjithshme sipas ktij paragrafi mund t shqyrtohen n mnyr t jashtzakonshme nga Gjykata e Drejtsis, sipas kushteve dhe brenda kufijve q prcakton Statuti, kur ka rrezik serioz pr unifikimin ose pajtueshmrin e legjislacionit t Bashkimit q preket. 3. Gjykata e Prgjithshme ka kompetenc t dgjoj dhe vendos pr shtjet e prcjella pr vendim paragjykimor sipas nenit 267, n fushat e caktuara q prcakton Statuti. Kur Gjykata e Prgjithshme mendon se shtja krkon nj vendim n parim i cili ka t ngjar t prek unifikimin ose pajtueshmrin e t drejts s Bashkimit, ajo mund tia prcjell shtjen pr vendim Gjykats s Drejtsis. Vendimet q nxjerr Gjykata e Prgjithshme lidhur me shtjet e prcjella pr vendim paragjykimor, prjashtimisht mund t shqyrtohen nga Gjykata e Drejtsis, sipas kushteve dhe brenda kufijve q prcakton Statuti, kur ka rrezik serioz pr unifikimin ose pajtueshmrin e t drejts s Bashkimit q preket. Neni 257 (ish-neni 225a TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t krijojn gjykata t specializuara, t cilat vendosen pran Gjykats s Prgjithshme pr t dgjuar dhe

154

vendosur n shkall t par pr disa kategori t caktuara shtjesh dhe procedurash q u takojn fushave t caktuara. Parlamenti Europian dhe Kshilli veprojn prmes rregulloreve ose me propozim t Komisionit pasi konsultohen me Gjykatn e Drejtsis ose me krkes t Gjykats s Drejtsis pasi konsultohen me Komisionin. Rregullorja prmes s cils krijohet nj gjykat e specializuar vendos rregullat pr organizimin e gjykats dhe shkalln e kompetencs s saj. Kundr vendimeve q nxjerrin gjykatat e specializuara mund t apelohet vetm pr shtje t interpretimit ligjor ose, kur e parashikon rregullorja prmes s cils krijohet gjykata e specializuar, mund t apelohet edhe pr faktet e parashtruara, prpara Gjykats s Prgjithshme. Antart e gjykatave t specializuara zgjidhen mes personave pr pavarsin e t cilve nuk ka dyshime dhe t cilt kan aftsit q krkohen pr emrimin n detyra gjyqsore. Ata emrohen nga Kshilli, i cili vendos me unanimitet. Gjykatat e specializuara prcaktojn Rregulloret e Brendshme t tyre n marrveshje me Gjykatn e Drejtsis. Kto Rregullore krkojn miratimin e Kshillit. Pr gjykatat e specializuara zbatohen dispozitat e Traktateve t cilat kan t bjn me Gjykatn e Drejtsis t Bashkimit Europian dhe dispozitat e Statutit t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, nse nuk parashikohet ndryshe n rregulloren prmes s cils krijohet gjykata e specializuar. Titulli i Statutit dhe neni 64 i tij zbatohen n do rast pr gjykatat e specializuara. Neni 258 (ish-neni 226 TKE) Nse Komisioni sht i mendimit se nj Shtet Antar nuk e ka prmbushur nj detyrim q rrjedh nga Traktatet, ai nxjerr nj opinion t arsyetuar pr shtjen n fjal pasi i ka dhn Shtetit n fjal mundsin t paraqes komentet e veta. Nse Shteti n fjal nuk e zbaton opinionin brenda periudhs s vendosur nga Komisioni, ky i fundit mund ta ngrej shtjen prpara Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Neni 259 (ish-neni 227 TKE) Nj Shtet Antar i cili mendon se nj Shtet tjetr Antar nuk e ka prmbushur nj detyrim q rrjedh nga Traktatet mund ta ngrej shtjen prpara Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Prpara se Shteti Antar t ngrej padi kundr nj Shteti tjetr Antar pr nj shkelje t dyshuar t nj detyrimi q rrjedh nga Traktatet, ai e ngre kt shtje prpara Komisionit. Komisioni nxjerr nj opinion t arsyetuar pasi i ka dhn secilit prej Shteteve n fjal mundsin t paraqesin argumentet e tyre dhe komentet e tyre pr argumentet e pals tjetr, me goj dhe me shkrim. Nse Komisioni nuk e nxjerr opinionin brenda tre muajve pas dats kur sht ngritur shtja prpara tij, mungesa e opinionit nuk prbn penges q shtja t kaloj n Gjykat.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

155

Neni 260 (ish-neni 228 TKE) 1. Nse Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian konstaton se nj Shtet Antar nuk e ka prmbushur nj detyrim q rrjedh nga Traktatet, Shtetit i krkohet t marr masat e nevojshme pr t respektuar vendimin e Gjykats. 2. Nse Komisioni sht i mendimit se Shteti Antar n fjal nuk i ka marr masat e nevojshme pr t respektuar vendimin e Gjykats, ai mund ta ngrej shtjen prpara Gjykats pasi i ka dhn mundsi Shtetit t paraqes komentet e veta. Ai prcakton vlern e shums apo gjobs q duhet t paguaj Shteti Antar n fjal, si e gjykon t arsyeshme sipas rrethanave. Nse Gjykata konstaton se Shteti Antar n fjal nuk e ka respektuar vendimin e saj, ajo mund t vendos nj shum ose gjob pr tu paguar nga ky Shtet Antar. Kjo procedur nuk e cenon nenin 259. 3. Kur Komisioni e ngre shtjen prpara Gjykats, sipas nenit 258, me arsyen se Shteti Antar n fjal nuk e ka prmbushur detyrimin pr t njoftuar masat q transpozojn nj direktiv t miratuar sipas nj procedure legjislative, kur e gjykon t arsyeshme ai mund t prcaktoj vlern e shums s njhershme ose t gjobs q duhet t paguaj Shteti Antar n fjal, si e gjykon t arsyeshme sipas rrethanave. Nse Gjykata konstaton se ka shkelje ajo mund t vendos shumn ose gjobn pr Shtetin Antar n fjal, e cila nuk duhet t jet m e madhe se vlera e prcaktuar nga Komisioni. Detyrimi pr t paguar fillon m datn e vendosur nga Gjykata n vendimin e saj.

Neni 261 (ish-neni 229 TKE) Rregulloret e miratuara bashkrisht nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, si dhe ato t miratuara vetm nga Kshilli, n zbatim t dispozitave t Traktateve, mund ti japin Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian kompetenc t pakufizuar sa u takon gjobave q parashikojn kto rregullore. Neni 262 (ish-neni 229a TKE) Pa cenuar dispozitat e tjera t Traktateve, Kshilli, me unanimitet sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi konsultohet me Parlamenti Europian, mund t miratoj dispozita prmes t cilave i jep kompetenc, pr aq sa e vendos ai vet, Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian pr mosmarrveshjet q kan t bjn me zbatimin e akteve t miratuara n mbshtetje t Traktateve t cilat krijojn t drejta europiane t pronsis intelektuale. Kto dispozita hyjn n fuqi pasi aprovohen nga t gjitha Shtetet Antare, sipas krkesave kushtetuese prkatse t tyre.

156

Neni 263 (ish-neni 230 TKE) Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian shqyrton ligjshmrin e akteve legjislative, e akteve t Kshillit, t Komisionit dhe t Banks Qendrore Europiane, q nuk jan rekomandime dhe opinione, dhe t akteve t Parlamentit Europian dhe t Kshillit Europian t cilat kan pr qllim t prodhojn pasoja ligjore kundrejt t tretve. Ajo shqyrton edhe ligjshmrin e akteve t organeve, zyrave ose agjencive t Bashkimit t cilat kan pr qllim t prodhojn pasoja ligjore kundrejt t tretve. Pr kt qllim ajo ka kompetenc mbi shtjet e ngritura nga nj Shtet Antar, Parlamenti Europian, Kshilli ose Komisioni pr munges kompetence, pr shkelje t nj krkese thelbsore procedurale, pr shkelje t Traktateve ose t nj norme ligjore q ka t bj me zbatimin e tyre, ose pr shprdorim detyre. Bazuar n t njjtat kushte, Gjykata ka kompetenc mbi shtjet e ngritura nga Gjykata e Audituesve, nga Banka Qendrore Europiane dhe nga Komiteti i Rajoneve me qllim mbrojtjen e kompetencave t tyre. Bazuar n kushtet e prcaktuara n paragrafin e par dhe t dyt, do person fizik ose juridik mund t filloj proces kundr nj akti q i drejtohet atij personi ose i cili sht n interes t drejtprdrejt t atij personi dhe kundr nj akti rregullator i cili sht n interes t drejtprdrejt t atij personi dhe i cili nuk nnkupton masa zbatuese. Aktet prmes t cilave krijohen organe, zyra dhe agjenci t Bashkimit mund t prcaktojn kushte dhe masa organizative t caktuara lidhur me padit e ngritura nga persona fizik ose juridik kundr akteve t ktyre organeve, zyrave ose agjencive, t cilat kan pr qllim prodhimin e pasojave ligjore kundrejt tyre. Proceset e parashikuara n kt nen fillojn brenda dy muajve nga botimi i mass ose nga njoftimi i mass paditsit ose, n munges t ksaj, nga dita kur ky ka marr dijeni pr kt t fundit, sipas rastit. Neni 264 (ish-neni 231 TKE) Nse padia sht e bazuar, Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian e deklaron t pavlefshm aktin n fjal. Por nse e mendon t nevojshme, Gjykata prcakton se cilat pasoja t aktit q ka deklaruar si t pavlefshm do t konsiderohen si prfundimtare. Neni 265 (ish-neni 232 TKE) Nse Parlamenti Europian, Kshilli Europian, Kshilli, Komisioni ose Banka Qendrore Europiane, n shkelje t Traktateve nuk veprojn, Shtetet Antare dhe institucionet e tjera t Bashkimit mund t ngren padi prpara Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian pr t konstatuar shkeljen. Ky nen zbatohet me t njjtat kushte pr organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit t cilat nuk veprojn.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

157

Padia sht e pranueshme vetm nse i sht br m par thirrje pr t vepruar institucionit, organit, zyrs ose agjencis. Nse, brenda dy muajve pas thirrjes, institucioni, organi, zyra ose agjencia n fjal nuk ka dal me nj qndrim, padia mund t ngrihet brenda nj periudhe shtes dymujore. do person fizik ose juridik mund t ankohet prpara Gjykats sipas kushteve t prcaktuara n paragraft e msiprme, se nj institucion, organ, zyr ose agjenci e Bashkimit nuk i sht drejtuar personit me asnj akt, prve nj rekomandimi ose nj opinioni. Neni 266 (ish-neni 233 TKE) Institucioni veprimi i t cilit sht shpallur si i pavlefshm ose mosveprimi i t cilit sht shpallur se bie ndesh me Traktatet i krkohet t marr masat e nevojshme pr t zbatuar vendimin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Ky detyrim nuk prek asnj detyrim q mund t rrjedh nga zbatimi i paragrafit t dyt t nenit 340. Neni 267 (ish-neni 234 TKE) Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka juridiksion t shprehet prmes procedurs paragjykimore lidhur me: (a) interpretimin e Traktateve; (b) vlefshmrin dhe interpretimin e akteve t institucioneve, organeve, zyrave ose agjencive t Bashkimit; Kur nj shtje e till ngrihet prpara nj gjykate ose tribunali t nj Shteti Antar, kjo gjykat ose tribunal, nse sht e mendimit se nevojitet nj vendim n mnyr q t gjykohet shtja, i krkon Gjykats nxjerrjen e nj vendimi paraprak pr t. Kur nj shtje e till ngrihet n nj shtje gjyqsore q ndodhet pr gjykim prpara nj gjykate ose tribunali t nj Shteti Antar kundr vendimeve t t cilit nuk ka zgjidhje ligjore q mund t ndiqet n baz t legjislacionit kombtar, kjo gjykat ose ky tribunal mund ta paraqes shtjen prpara Gjykats. Nse nj shtje e till ngrihet n nj shtje gjyqsore q ndodhet pr gjykim prpara nj gjykate ose tribunali t nj Shteti Antar n lidhje me nj person t shoqruar, Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian vepron me vonesn m t vogl. Neni 268 (ish-neni 235 TKE) Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka kompetenc mbi mosmarrveshjet q lidhen me dmshprblimin e parashikuar n paragrafin e dyt dhe t tret t nenit 340.

158

Neni 269 Gjykata e Drejtsis ka kompetenc pr t vendosur n lidhje me ligjshmrin e nj akti t miratuar nga Kshilli Europian ose nga Kshilli n mbshtetje t nenit 7 t Traktatit pr Bashkimin Europian vetm me krkes t Shtetit Antar n fjal me konstatim t Kshillit Europian ose t Kshillit dhe vetm n respektim t parashikimeve procedurale q prmban neni i siprprmendur. Nj krkes e till duhet br brenda nj muaji prej dats s nj konstatimi t till. Gjykata e jep vendimin brenda nj muaji prej dats s paraqitjes s krkess. Neni 270 (ish-neni 236 TKE) Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka kompetenc mbi do mosmarrveshje midis Bashkimit dhe punonjsve t tij brenda kufijve dhe sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloret e Personelit pr Zyrtart dhe n Kushtet e Marrdhnieve t Puns pr npunsit e tjer t Bashkimit. Neni 271 (ish-neni 237 TKE) Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian, brenda kufijve t prcaktuara m posht, ka kompetenc mbi mosmarrveshjet q kan t bjn me: (a) prmbushjen nga Shtetet Antare t detyrimeve q rrjedhin nga Statuti i Banks Europiane t Investimeve. N lidhje me kt Bordi Drejtues i Banks gzon kompetencat q ia jep Komisioni me nenin 258; (b) masat e miratuara nga Bordi i Guvernatorve i Banks Europiane t Investimeve. N lidhje me kt, do Shtet Antar, Komisioni ose Bordi Drejtues i Banks mund t el procedurn sipas kushteve t prcaktuara n nenin 263; (c) masat e miratuara nga Bordi Drejtues i Banks Europiane t Investimeve. Procedura kundr masave t tilla mund t filloj vetm nga Shtetet Antare ose nga Komisioni, sipas kushteve t prcaktuara n nenin 263 dhe vetm n baz t arsyeve t moszbatimit t procedurs t parashikuar n nenin 19(2), (5), (6) dhe (7) t Statutit t Banks; (d) prmbushjen nga bankat qendrore kombtare t detyrimeve q rrjedhin nga Traktatet dhe Statuti i SEBQ-s dhe i BQE-s. N lidhje me kt, kompetencat e Kshillit Drejtues t Banks Qendrore Europiane n lidhje me bankat qendrore kombtare jan t njjta me ato q Komisionit ia japin Shtetet Antare prmes nenit 258. Nse Gjykata konstaton se nj bank qendrore kombtare nuk e ka prmbushur nj detyrim q rrjedh nga Traktatet, ksaj banke i krkohet t marr masat e nevojshme pr t respektuar vendimin e Gjykats. Neni 272 (ish-neni 238 TKE) Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka kompetenc t gjykoj dhe vendosur n mbshtetje t klauzolave t arbitrazhit t prfshira n kontratat e lidhura nga Bashkimi ose pr llogari t Bashkimit, pavarsisht nse kto kontrata i rregullon e drejta publike ose ajo private.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

159

Neni 273 (ish-neni 239 TKE) Gjykata e Drejtsis ka kompetenc mbi do mosmarrveshje midis Shteteve Antare q ka t bj me objektin e Traktateve, nse mosmarrveshja i paraqitet n baz t nj marrveshjeje t veant midis palve. Neni 274 (ish-neni 240 TKE) Mosmarrveshjet n t cilat Bashkimi sht nj prej palve nuk mund t prjashtohen, pr shkak t ksaj, nga juridiksioni i gjykatave t Shteteve Antare, me prjashtim t rastit kur juridiksionin pr kto mosmarrveshje Traktatet ia kan dhn Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Neni 275 Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian nuk ka kompetenc lidhur me dispozitat q kan t bjn me politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris dhe as lidhur me aktet e miratuara n mbshtetje t ktyre dispozitave. Por, Gjykata ka kompetenc t vzhgoj respektimin e nenit 40 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe t vendos mbi proceset e hapura n prputhje me kushtet e prcaktuara n paragrafin e katrt t nenit 263 t ktij Traktati, duke shqyrtuar ligjshmrin e vendimeve q parashikojn masa kufizuese kundr personave fizik dhe juridik t miratuara nga Kshilli n mbshtetje t Kreut 2 t Titullit V t Traktatit pr Bashkimin Europian. Neni 276 Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian, gjat ushtrimit t tagrave lidhur me dispozitat e Krerve 4 dhe 5 t Titullit V t Pjess s Tret t cilat lidhen me zonn e liris, siguris dhe drejtsis, nuk ka juridiksion pr t shqyrtuar vlefshmrin ose proporcionalitetin e operacioneve t realizuara nga forcat policore apo nga shrbimet e tjera t forcave t zbatimit t ligjit t nj Shteti Antar ose ushtrimin e prgjegjsive q u jan ngarkuar Shteteve Antare n lidhje me ruajtjen e ligjit dhe t rendit dhe mbrojtjen e siguris s brendshme. Neni 277 (ish-neni 241 TKE) Pavarsisht kalimit t afatit t prcaktuar n nenin 263, paragrafi i gjasht, gjat procesit objekt i t cilit sht nj akt me zbatim t prgjithshm i miratuar nga nj institucion, organ, zyr ose agjenci e Bashkimit, do pal mund t prdor arsyetimin e prcaktuar n nenin 263, paragrafi i dyt, pr t argumentuar prpara Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian moszbatueshmrin e aktit n fjal. Neni 278 (ish-neni 242 TKE) Padit e ngritura prpara Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian nuk kan pasoja pezulluese. Megjithat, Gjykata mund t nxjerr nj vendim pr pezullimin e aktit q sht objekt i padis, nse e gjykon se kshtu e krkojn rrethanat.

160

Neni 279 (ish-neni 243 TKE) N do shtje q shqyrton, nse sht e nevojshme, Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian mund t marr masa me karakter t prkohshm. Neni 280 (ish-neni 244 TKE) Aktgjykimet e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian jan t zbatueshme sipas kushteve t prcaktuara n nenin 299. Neni 281 (ish-neni 245 TKE) Statuti i Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian prcaktohet n nj Protokoll t veant. Parlamenti Europian dhe Kshilli mund ti ndryshojn, prmes procedurs s zakonshme legjislative, dispozitat e Statutit, me prjashtim t Titullit I dhe nenit 64. Parlamenti Europian dhe Kshilli veprojn me krkes t Gjykats s Drejtsis dhe pas konsultimit me Komisionin, ose me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me Gjykatn e Drejtsis.

Seksioni 6 Banka Qendrore Europiane Neni 282 1. Sistemi Europian i Bankave Qendrore prbhet nga Banka Qendrore Europiane, s bashku me bankat qendrore kombtare. Banka Qendrore Europiane, s bashku me bankat qendrore kombtare t Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja, t cilat prbjn Eurosistemin, realizon politikn monetare t Bashkimit. 2. SEBQ drejtohet nga organet vendimmarrse t Banks Qendrore Europiane. Objektivi parsor i SEBQ-s sht ruajtja e stabilitetit t mimeve. Pa cenuar kt objektiv, ajo mbshtet politikat ekonomike t Bashkimit n mnyr q t kontribuoj n arritjen e objektivave t ktij t fundit. 3. Banka Qendrore Europiane ka personalitet juridik. Vetm ajo mund t autorizoj emetimin e euros. Ajo sht e pavarur n ushtrimin e kompetencave t saj si dhe n administrimin e mjeteve t saj financiare. Kjo pavarsi respektohet nga institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit dhe qeverit e Shteteve Antare. 4. Banka Qendrore Europiane miraton ato masa q jan t nevojshme pr kryerjen e detyrave t saj n mbshtetje t neneve nga 127 deri n 133, nenit 138 dhe n prputhje me kushtet

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

161

e prcaktuara n Statuti i SEBQ-s dhe i BQE-s. N mbshtetje t t njjtave neneve, ato Shtete Antare monedha e t cilave nuk sht euroja dhe bankat e tyre qendrore mbajn kompetencat e tyre lidhur me shtjet monetare. 5. Brenda fushave q bien n kompetencat e saj, Banka Qendrore Europiane konsultohet pr t gjitha aktet e propozuara dhe pr t gjitha propozimet pr rregullim n nivel kombtar, dhe ajo mund t jap nj opinion. Neni 283 (ish-neni 112 TKE) 1. Kshilli Drejtues i Banks Qendrore Europiane prbhet nga antart e Bordit Ekzekutiv t Banks Qendrore Europiane dhe Guvernatort e bankave qendrore kombtare t Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja. 2. Bordi Ekzekutiv prbhet nga Presidenti, Zvendspresidenti dhe katr antar t tjer.

Kshilli Europian emron me shumic t cilsuar Presidentin, Zvendspresidentin dhe antart e tjer t Bordit Ekzekutiv, mes personave me reputacion t njohur dhe prvoj profesionale n shtjet monetare dhe bankare, me rekomandim t Kshillit, pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe me Kshillin Drejtues t Banks Qendrore Europiane. Mandati i tyre sht tetvjear dhe nuk sht i riprtritshm. Antar t Bordit Ekzekutiv mund t jen vetm shtetas t Shteteve Antare. Neni 284 (ish-neni 113 TKE) 1. Presidenti i Kshillit dhe nj Antar i Komisionit mund t marrin pjes pa t drejt vote n mbledhjet e Kshillit Drejtues t Banks Qendrore Europiane. Presidenti i Kshillit mund t paraqes nj krkes pr diskutim prpara Kshillit Drejtues t Banks Qendrore Europiane. 2. Presidenti i Banks Qendrore Europiane ftohet t marr pjes n mbledhjet e Kshillit kur Kshilli diskuton shtje q kan t bjn me objektivat dhe detyrat e SEBQ-s. 3. Banka Qendrore Europiane i drejton Parlamentit Europian, Kshillit dhe Komisionit, si edhe Kshillit Europian, nj raport vjetor pr aktivitetet e SEBQ-s dhe politikn monetare t ndjekur n vitin e mparshm dhe vitin n vazhdim. Presidenti i Banks Qendrore Europiane ia paraqet kt raport Kshillit dhe Parlamentit Europian, t cilt mund t zhvillojn nj debat t prgjithshm mbshtetur n t. Presidenti i Banks Qendrore Europiane dhe antart e tjer t Bordit Ekzekutiv, me krkes t Parlamentit Europian ose me nismn e tyre, mund t flasin prpara komisioneve kompetente t Parlamentit Europian.

162

Seksioni 7 Gjykata e Audituesve Neni 285 (ish-neni 246 TKE) Gjykata e Audituesve kryen auditimin e Bashkimit. Ajo prbhet nga nj shtetas prej secilit Shtet Antar. Antart e saj jan trsisht t pavarur n kryerjen e detyrave t tyre, n interesin e prgjithshm t Bashkimit. Neni 286 (ish-neni 247 TKE) 1. Antart e Gjykats s Audituesve zgjidhen mes personave t cilt u prkasin ose u kan prkitur n Shtetet prkatse t tyre organeve t auditimit t jashtm ose t cilt jan veanrisht t kualifikuar pr kt detyr. Pavarsia e tyre duhet t jet prtej dyshimit. 2. Antart e Gjykats s Audituesve emrohen pr nj mandat gjashtvjear. Pasi konsultohet me Parlamentin Europian, Kshilli miraton listn e Antarve t hartuar n prputhje me propozimet q bn secili Shtet Antar. Mandati i Antarve t Gjykats s Audituesve mund t riprtrihet. Ata zgjedhin mes radhve t tyre Kryetarin e Gjykats s Audituesve, pr nj mandat trevjear. Kryetari mund t rizgjidhet. 3. Gjat kryerjes s ktyre detyrave, Antart e Gjykats s Audituesve nuk krkojn dhe nuk marrin udhzime nga asnj qeveri ose nga asnj organ tjetr. Antart e Gjykats s Audituesve nuk prfshihen n asnj veprim q nuk prputhet me detyrat e tyre. 4. Gjat mandatit t tyre, Antart e Gjykats s Audituesve nuk mund t angazhohen n asnj pun tjetr, me ose pa fitim. Kur marrin detyrn, ata betohen se si gjat mandatit t detyrs ashtu edhe pas tij do t respektojn detyrimet q lindin prej detyrs dhe n veanti detyrimin pr t vepruar me integritet dhe maturi sa i takon pranimit t disa emrimeve ose prfitimeve pas prfundimit t mandatit t detyrs. 5. Krahas zvendsimit normal ose vdekjes, detyrimet e nj Antari t Gjykats s Audituesve marrin fund kur ai jep dorheqjen ose kur lirohet me vendim t Gjykats s Drejtsis n mbshtetje t paragrafit 6. Vendi i liruar n kt mnyr plotsohet pr pjesn e mbetur t mandatit t Antarit. Me prjashtim t rastit t lirimit t detyrueshm, Antart e Gjykats s Audituesve qndrojn n detyr derisa t zvendsohen. 6. Nj Antar i Gjykats s Audituesve mund t privohet nga detyra ose nga e drejta pr pension apo prfitime t tjera n vend t pensionit vetm nse Gjykata e Drejtsis, me krkes t

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

163

Gjykats s Audituesve, konstaton se ai nuk i prmbush m parakushtet ose detyrimet q rrjedhin nga detyra e tij. 7. Kshilli vendos kushtet e marrdhnieve t puns pr Kryetarin dhe Antart e Gjykats s Audituesve dhe, n veanti, pagat, shpenzimet personale t lejuara dhe pensionet. Ai vendos edhe do pages q bhet n vend t shprblimit t puns. 8. Dispozitat e Protokollit pr privilegjet dhe imunitetet e Bashkimit Europian q jan t zbatueshme pr Gjyqtart e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian zbatohen edhe pr Antart e Gjykats s Audituesve. Neni 287 (ish-neni 248 TKE) 1. Gjykata e Audituesve shqyrton llogarit e t gjitha t ardhurave dhe shpenzimeve publike t Bashkimit. Ajo shqyrton gjithashtu edhe llogarit e t gjitha t ardhurave dhe shpenzimeve t t gjitha organeve, zyrave ose agjencive t krijuara nga Bashkimi pr aq sa instrumenti prkats themelues nuk e ndalon nj shqyrtim t till. Gjykata e Audituesve i jep Parlamentit Europian dhe Kshillit nj deklarat garancie lidhur me korrektesn e llogarive, ligjshmrin dhe rregullsin e veprimeve mbi t cilat mbshteten kto llogari, e cila botohet n Gazetn Zyrtare t Bashkimit Europian. Kjo deklarat mund t plotsohet me vlersime t veanta pr seciln fush madhore t aktivitetit t Bashkimit. 2. Gjykata e Audituesve shikon nse jan arktuar t gjitha t ardhurat dhe nse t gjitha shpenzimet jan br n mnyr t ligjshme dhe t rregullt dhe nse drejtimi financiar ka qen me baza t shndosha. N kuadr t ksaj, Gjykata e Audituesve raporton n veanti pr do rast parregullsie. Auditimi i t ardhurave publike bhet n baz t vlerave t konstatuara si detyrime dhe vlera t arktuara nga Bashkimi. Auditimi i shpenzimeve bhet n baz t angazhimeve dhe t pagesave t kryera. Kto auditime mund t bhen prpara mbylljes s bilancit pr vitin financiar n fjal. 3. Auditimi mbshtetet n evidenca dhe, nse sht e nevojshme, bhet n vend n institucionet e tjera t Bashkimit, n mjediset e do organi, zyre ose agjencie q administron t ardhura dhe shpenzime n emr t Bashkimit dhe n Shtetet Antare, duke prfshir mjediset e do personi fizik ose juridik q arkton pagesa nga buxheti. N Shtetet Antare auditimi bhet n bashkpunim me organet kontrolluese kombtare ose, nse kto nuk kan kompetencat e nevojshme, me departamentet kompetente kombtare. Gjykata e Audituesve dhe organet kontrolluese kombtare t Shteteve Antare bashkpunojn me frymn e besimit, duke ruajtur n t njjtn koh pavarsin e tyre. Kto organe ose departamente e informojn Gjykatn e Audituesve nse duan t marrin pjes n auditim. Institucionet e tjera t Bashkimit, do organ, zyr ose agjenci q administrojn t ardhura dhe shpenzime publike n emr t Bashkimit, do person fizik ose juridik q merr pagesa nga buxheti dhe

164

organet kontrolluese kombtare ose, nse kto nuk i kan kompetencat e nevojshme, departamentet kompetente kombtare, i prcjellin Gjykats s Audituesve, me krkesn e saj, do dokument ose informacion t nevojshm pr kryerjen e detyrave t saj. Lidhur me aktivitetin e Banks Europiane t Investimeve n administrimin e shpenzimeve dhe t ardhurave t Bashkimit, t drejtat e Gjykats pr akses n informacionin q mban Banka rregullohen nga nj marrveshje midis Gjykats, Banks dhe Komisionit. N munges t nj marrveshjeje, Gjykata ka akses n informacionin e nevojshm pr auditimin e shpenzimeve dhe t ardhurave t Bashkimit t administruara nga Banka. 4. Gjykata e Audituesve harton nj raport vjetor pas mbylljes s do viti financiar. Ky raport u prcillet institucioneve t tjera t Bashkimit dhe botohet, s bashku me prgjigjet e ktyre institucioneve lidhur me vrejtjet e Gjykats s Audituesve, n Gazetn Zyrtare t Bashkimit Europian. Gjykata e Audituesve mund t paraqes gjithashtu vrejtje n do koh, sidomos n formn e raporteve t posame, pr shtje t veanta, dhe t jap opinione me krkes t njrit prej institucioneve t tjera t Bashkimit. Ajo i miraton raportet e veta vjetore, raportet e posame ose opinionet me shumicn e Antarve t saj. Megjithat ajo mund t krijoj dhoma t brendshme pr miratimin e disa kategorive t caktuara t raporteve ose opinioneve, sipas kushteve t prcaktuara nga Rregullorja e Brendshme e saj. Ajo e mbshtet Parlamentin Europian dhe Kshillin n ushtrimin e kompetencave t tyre t kontrollit mbi zbatimin e buxhetit. Gjykata e Audituesve harton Rregulloren e Brendshme t saj. Kjo Rregullore krkon miratimin nga Kshilli.

Kreu 2 Aktet juridike t Bashkimit, procedurat e miratimit dhe dispozita t tjera Seksioni 1 Aktet juridike t Bashkimit Neni 288 (ish-neni 249 TKE) Pr t ushtruar kompetencat e Bashkimit, institucionet miratojn rregullore, direktiva, vendime, rekomandime dhe opinione. Rregullorja ka zbatim t prgjithshm. Ajo ka fuqi detyruese n trsin e saj dhe sht drejtprdrejt e zbatueshme n t gjitha Shtetet Antare.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

165

Direktiva ka fuqi detyruese, n lidhje me rezultatin q duhet arritur, pr do Shtet Antar t cilit i drejtohet, por ua l autoriteteve kombtare kompetencn e przgjedhjes s forms dhe t mnyrave. Vendimi ka fuqi detyruese n trsin e tij. Vendimi q e prcakton se kujt i drejtohet ka fuqi detyruese vetm pr kta. Rekomandimet dhe opinionet nuk kan fuqi detyruese. Neni 289 1. Procedura e zakonshme legjislative konsiston n miratimin e prbashkt nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, t nj rregulloreje, direktive ose vendimi, me propozim t Komisionit. Kjo procedur prkufizohet n nenin 294. 2. N rastet e caktuara t parashikuara nga Traktatet, miratimi i nj rregulloreje, direktive ose vendimi nga Parlamenti Europian me pjesmarrjen e Kshillit, ose nga ky i fundit me pjesmarrjen e Parlamentit Europian, prbn nj procedur t posame legjislative. 3. Aktet juridike t miratuara prmes nj procedure legjislative jan akte legjislative.

4. N rastet e caktuara t parashikuara nga Traktatet, aktet legjislative mund t miratohen me nismn e nj grupi Shtetesh Antare ose t Parlamentit Europian, me rekomandim t Banks Qendrore Europiane ose me krkes t Gjykats s Drejtsis ose t Banks Europiane t Investimeve. Neni 290 1. Nj akt legjislativ mund ti delegoj Komisionit kompetencn pr t miratuar akte jo legjislative me zbatim t prgjithshm pr t shtuar ose ndryshuar disa elemente jo thelbsore t aktit legjislativ. Objektivat, prmbajtja, fusha e veprimit dhe kohzgjatja e delegimit t kompetencs prcaktohen shprehimisht n aktet legjislative. Elementet thelbsore t nj fushe rezervohen pr aktin legjislativ dhe rrjedhimisht nuk jan objekt i delegimit t kompetencs. 2. Aktet legjislative prcaktojn shprehimisht kushtet t cilave u nnshtrohet delegimi.

(a) Parlamenti Europian ose Kshilli mund t vendosin anulimin e delegimit; (b) akti i deleguar mund t hyj n fuqi vetm nse Parlamenti Europian apo Kshilli nuk kan shprehur asnj kundrshtim brenda nj periudhe t prcaktuar nga akti legjislativ. Pr qllimet e germave (a) dhe (b), Parlamenti Europian vendos me shumicn e deputetve q e prbjn, ndrsa Kshilli me shumic t cilsuar. 3. N titullin e akteve t deleguara futet mbiemri i deleguar.

166

Neni 291 1. Shtetet Antare miratojn t gjitha masat e legjislacionit kombtar, t nevojshme pr vnien n zbatim t akteve t Bashkimit me fuqi ligjore detyruese. 2. Kur nevojiten kushte t njtrajtshme pr vnien n zbatim t akteve t Bashkimit me fuqi ligjore detyruese, kto akte i japin kompetenca zbatuese Komisionit ose, n rastet e caktuara t justifikuara rregullisht dhe n rastet e parashikuara n nenet 24 dhe 26 t Traktatit pr Bashkimin Europian, kt t drejt ia japin Kshillit. 3. Pr qllimet e paragrafit 2, Parlamenti Europian dhe Kshilli, prmes rregulloreve t nxjerra sipas procedurs s zakonshme legjislative, prcaktojn paraprakisht rregullat dhe parimet e prgjithshme lidhur me mekanizmin prmes t cilit Shtetet Antare bjn kontroll mbi ushtrimin e kompetencave zbatuese t Komisionit. 4. N titullin e akteve zbatuese futet fjala zbatues. Neni 292 Kshilli miraton rekomandime. Ai vepron me propozim t Komisionit n t gjitha rastet kur Traktatet parashikojn se duhet ti miratoj aktet me propozim t Komisionit. Ai vendos me unanimitet n t gjitha ato fusha n t cilat krkohet unanimiteti pr miratimin e nj akti t Bashkimit. Komisioni, dhe Banka Qendrore Europiane n rastet e caktuara t parashikuara nga Traktatet, miratojn rekomandime.

Seksioni 2 Procedura pr miratimin e akteve dhe dispozitave t tjera Neni 293 (ish-neni 250 TKE) 1. Kur, n mbshtetje t Traktateve, Kshilli vepron me propozim t Komisionit, ai mund ta ndryshoj kt propozim vetm me unanimitet, me prjashtim t rasteve t prmendura n paragraft 10 dhe 13 t nenit 294, n nenet 310, 312 dhe 314 dhe n paragrafin e dyt t nenit 315. 2. Sa koh nuk ka vepruar Kshilli, Komisioni mund ta ndryshoj propozimin n do moment gjat procedurs s ndjekur pr miratimin e aktit t Bashkimit. Neni 294 (ish-neni 251 TKE) 1. Kur n Traktatet prmendet procedura e zakonshme legjislative pr miratimin e nj akti, do t ndiqet procedura e mposhtme.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

167

2.

Komisioni i paraqet nj propozim Parlamentit Europian dhe Kshillit.

Leximi i par 3. Parlamenti Europian miraton nj qndrim pas leximit t par, t cilin ia komunikon Kshillit.

4. Nse Kshilli e aprovon qndrimin e Parlamentit Europian, akti n fjal miratohet sipas formulimit q i korrespondon qndrimit t Parlamentit Europian. 5. Nse Kshilli nuk e aprovon qndrimin e Parlamentit Europian, ai miraton qndrimin e vet n leximin e par dhe ia komunikon at Parlamentit Europian. 6. Kshilli e informon Parlamentin Europian plotsisht lidhur me arsyet q e kan detyruar t miratoj qndrimin e vet n leximin e par. Komisioni e informon Parlamentin Europian plotsisht pr qndrimin e tij. Shqyrtimi i dyt 7. Nse brenda tre muajve pas ktij komunikimi, Parlamenti Europian:

(a) e aprovon qndrimin e Kshillit n leximin e par ose nuk merr asnj vendim, akti n fjal konsiderohet si i miratuar me formulimin q i korrespondon qndrimit t Kshillit; (b) e hedh posht me shumicn e deputetve q e prbjn qndrimin e Kshillit n leximin e par, akti i propozuar konsiderohet se nuk sht miratuar; (c) propozon me shumicn e deputetve q e prbjn shtesa dhe ndryshime n qndrimin e Kshillit n leximin e par, teksti me shtesat dhe ndryshimet i prcillet Kshillit dhe Komisionit, t cilt japin nj opinion pr kto shtesa dhe ndryshime. 8. Nse brenda tre muajve pas marrjes s shtesave dhe ndryshimeve nga Parlamenti Europian, Kshilli, me shumic t cilsuar: (a) i aprovon t gjitha shtesat dhe ndryshimet, akti n fjal konsiderohet si i miratuar; (b) nuk i aprovon t gjitha shtesat dhe ndryshimet, Presidenti i Kshilli, n marrveshje me Presidentin e Parlamenti Europian, brenda gjasht javve thrret nj mbledhje t Komitetit t Pajtimit. 9. Kshilli vendos me unanimitet pr shtesat dhe ndryshimet pr t cilat Komisioni ka dhn opinion negativ. Pajtimi 10. Komiteti i Pajtimit, i cili prbhet nga antart e Kshillit ose prfaqsuesit e tyre dhe nga nj numr i barabart deputetsh t Parlamentit Europian, ka pr detyr t arrij nj marrveshje pr nj tekst t prbashkt, me shumicn e cilsuar t antarve t Kshillit ose prfaqsuesve t tyre dhe me shumicn e deputetve q prfaqsojn Parlamentin Europian, brenda gjasht javve pasi thirret mbledhja e tij, mbshtetur n qndrimet e Parlamentit Europian dhe t Kshillit n leximin e dyt.

168

11. Komisioni merr pjes n punimet e Komitetit t Pajtimit dhe merr t gjitha nismat e nevojshme me qllim pajtimin e qndrimeve t Parlamentit Europian dhe Kshillit. 12. Nse, brenda gjasht javve pasi thirret mbledhja e tij, Komiteti i Pajtimit nuk e aprovon tekstin e prbashkt, akti i propozuar konsiderohet i pamiratuar. Leximi i tret 13. Nse brenda ksaj periudhe, Komiteti i Pajtimit aprovon nj tekst t prbashkt, Parlamenti Europian me shumicn e votave t hedhura, dhe Kshilli me shumic t cilsuar, ka secili nj periudh gjasht javore nga data e aprovimit, brenda s cils mund ta miratojn aktin n fjal n prputhje me tekstin e prbashkt. Nse nuk e arrijn kt, akti i propozuar konsiderohet se nuk sht miratuar. 14. Periudhat tremujore dhe gjasht javore t prmendura n kt nen mund t zgjaten me nj periudh maksimumi, prkatsisht nj muaj dhe dy jav, me nismn e Parlamentit Europian ose t Kshillit. Dispozita t posame 15. Paragrafi 2, fjalia e dyt e paragrafit 6 dhe paragrafi 9 nuk zbatohen kur, n rastet e parashikuara n Traktatet, nj akt legjislativ paraqitet sipas procedurs s zakonshme legjislative me nismn e nj grupi Shtetesh Antare, me rekomandimin e Banks Qendrore Europiane ose me krkesn e Gjykats s Drejtsis. N kto raste, Parlamenti Europian dhe Kshilli ia komunikojn aktin e propozuar Komisionit, s bashku me qndrimet e tyre n leximin e par dhe t dyt. Parlamenti Europian ose Kshilli mund t krkojn opinionin e Komisionit gjat gjith procedurs, opinion t cilin Komisioni mund ta jap edhe kryesisht. Komisioni, nse e gjykon t nevojshme, mund t marr pjes edhe n Komitetin e Pajtimit, n prputhje me paragrafin 11. Neni 295 Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni konsultohen me njri-tjetrin dhe me marrveshje t prbashkt marrin masat organizative pr bashkpunimin mes tyre. Pr kt qllim, n zbatim t Traktateve ata mund t lidhin marrveshje ndrinstitucionale t cilat mund t ken natyr detyruese. Neni 296 (ish-neni 253 TKE) Kur Traktatet nuk e prcaktojn llojin e aktit q duhet miratuar, institucionet e przgjedhin llojin rast pas rasti, n prputhje me procedurat e zbatueshme dhe me parimin e proporcionalitetit. Aktet juridike japin arsyet mbi t cilat mbshteten dhe prmendin do propozim, nism, rekomandim, krkes apo opinion q krkojn Traktatet. Gjat shqyrtimit t projekt akteve legjislative, Parlamenti Europian dhe Kshilli nuk i miratojn ato akte t cilat nuk parashikohen nga procedura prkatse legjislative n fushn n fjal.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

169

Neni 297 (ish-neni 254 TKE) 1. Aktet legjislative t miratuara sipas procedurs s zakonshme legjislative nnshkruhen nga Kryetari i Parlamentit Europian dhe nga Presidenti i Kshillit. Aktet legjislative t miratuara sipas nj procedure t posame legjislative nnshkruhen nga Titullari i institucionit q i miraton. Aktet legjislative botohen n Gazetn Zyrtare t Bashkimit Europian. Ato hyjn n fuqi m datn e prcaktuar n tekstin e tyre ose, n munges t ktij parashikimi, njzet dit pas botimit t tyre. 2. Aktet jo legjislative t miratuara n formn e rregulloreve, direktivave ose vendimeve, kur nuk e prcaktojn se cilit i drejtohen, nnshkruhen nga Titullari i institucionit q i miraton. Rregulloret dhe direktivat q u drejtohen t gjitha Shteteve Antare, si edhe vendimet q nuk e prcaktojn se cilve u drejtohen, botohen n Gazetn Zyrtare t Bashkimit Europian. Ato hyjn n fuqi m datn e prcaktuar n tekstin e tyre ose, n munges t ktij parashikimi, njzet dit pas botimit t tyre. Direktivat e tjera dhe vendimet q e prcaktojn se cilve u drejtohen u njoftohen atyre t cilve u drejtohen dhe hyjn n fuqi n momentin e njoftimit. Neni 298 1. Gjat prmbushjes s misionit t tyre, institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit marrin mbshtetjen e nj administrate t hapur, efektive dhe t pavarur europiane. 2. N respektim t Rregulloreve t Personelit dhe Kushteve t Marrdhnieve t Puns t miratuara n mbshtetje t nenit 336, Parlamenti Europian miraton dispozita pr kt qllim, prmes rregulloreve t nxjerra sipas procedurs s zakonshme legjislative. Neni 299 (ish-neni 256 TKE) Aktet e Kshillit, Komisionit ose Banks Qendrore Europiane t cilat vendosin nj detyrim monetar mbi persona q nuk jan Shtete, jan akte t detyrueshme. Ekzekutimi i tyre rregullohet nga normat e procedurs civile n fuqi n Shtetin n territorin e t cilit realizohet ky ekzekutim. Urdhri i ekzekutimit i bashklidhet vendimit, pa formalitete t tjera prve verifikimit t vrtetsis s vendimit, e br nga autoriteti kombtar t cilin qeveria e do Shteti Antar e ka caktuar pr kt qllim, dhe i njoftohet Komisionit dhe Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Kur kto formalitete jan prfunduar me krkesn e pals s interesuar, kjo e fundit mund t kryej procedurat e ekzekutimit n prputhje me legjislacionin kombtar, duke paraqitur krkes drejtprsdrejti prpara autoritet kompetent.

170

Ekzekutimi mund t pezullohet vetm me vendim t Gjykats. Megjithat, gjykatat e vendit t interesuar kan kompetenca mbi ankesat pr parregullsi t ekzekutimit. Kreu 3 Organet kshillimore t Bashkimit Neni 300 1. Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni mbshteten nga nj Komiteti Ekonomik dhe Social dhe Komiteti i Rajoneve, t cilt ushtrojn funksione kshillimore. 2. Komiteti Ekonomik dhe Social prbhet nga prfaqsues t organizatave t pundhnsve, t punmarrsve dhe t palve t tjera prfaqsuese t shoqris civile, sidomos nga fushat shoqroro-ekonomike, qytetare, profesionale dhe kulturore. 3. Komiteti i Rajoneve prbhet nga prfaqsues t organeve rajonale dhe vendore t cilt kan mandat pushteti rajonal ose vendor t marr prmes zgjedhjeve ose q japin llogari politikisht prpara nj kuvendi t zgjedhur. 4. Antart e Komitetit Ekonomik dhe Social dhe t Komitetit t Rajoneve nuk jan t detyruar t ndjekin asnj udhzim t detyrueshm. Ata jan trsisht t pavarur n kryerjen e detyrave t tyre, n interesin e prgjithshm t Bashkimit. 5. Rregullat e prmendura n paragraft 2 dhe 3 q rregullojn natyrn e prbrjes s Komiteteve shqyrtohen me intervale t rregullta nga Kshilli n mnyr q merren n konsiderat zhvillimet ekonomike, shoqrore dhe ekonomike brenda Bashkimit. Kshilli miraton vendimet pr kt qllim, me propozim t Komisionit. Seksioni 1 Komiteti Ekonomik dhe Social Neni 301 (ish-neni 258 TKE) Komiteti Ekonomik dhe Social ka jo m shum se 350 antar. Kshilli, me propozim t Komisionit, miraton me unanimitet nj vendim ku caktohet prbrja e Komitetit. Kshilli prcakton shpenzimet e lejuara t antarve t Komitetit.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

171

Neni 302 (ish-neni 259 TKE) 1. Antart e Komitetit emrohen pr nj mandat pesvjear. Kshilli, pasi konsultohet me Parlamentin Europian, miraton listn e antarve t hartuar n prputhje me propozimet q bn secili Shtet Antar. Mandati i Antarve t Komitetit riprtrihet. 2. Kshilli vendos pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Ai mund t marr mendimin e organeve europiane q prfaqsojn sektor t ndryshm ekonomik dhe shoqror dhe shoqrin civile q jan t interesuara pr aktivitetet e Bashkimit. Neni 303 (ish-neni 260 TKE) Komiteti zgjedh kryetarin dhe npunsit e tij, mes antarve t vet pr nj mandat dy vjet e gjysm. Ai miraton Rregulloren e Brendshme t tij. Mbledhja e Komitetit thirret nga kryetari i tij me krkes t Parlamentit Europian, Kshillit ose Komisionit. Ai mund mblidhet edhe me nismn e vet. Neni 304 (ish-neni 262 TKE) Komiteti konsultohet nga Parlamenti Europian, Kshilli ose Komisioni n rastet kur parashikohet nga Traktatet. Komiteti mund t konsultohet nga kto institucione edhe n t gjitha rastet kur ato e gjykojn t prshtatshme. Ai mund t jap nj opinion me nismn e vet n rastet n t cilat e gjykon t prshtatshme. Parlamenti Europian, Kshilli ose Komisioni, nse e gjykon t nevojshme, i vendosin afat Komitetit pr paraqitjen e opinionit t tij, i cili nuk mund t jet m pak se nj muaj nga data kur pr kt njoftohet kryetari. Pas kalimit t afatit, mungesa e opinionit nuk pengon kryerjen e veprimeve t mtejshme. Opinioni i Komitetit, s bashku me procesverbalin e punimeve, i prcillet Parlamentit Europian, Kshillit dhe Komisionit. Seksioni 2 Komiteti i Rajoneve Neni 305 (ish-neni 263, paragrafi i dyt, i tret dhe i katrt, TKE) Komiteti i Rajoneve ka jo m shum se 350 antar. Me propozim t Komisionit, Kshilli miraton unanimisht nj vendim ku caktohet prbrja e Komitetit.

172

Antart e Komitetit dhe nj numr i barabart antarsh zvendsues emrohen pr nj mandat pesvjear. Mandati i tyre sht i prsritshm. Kshilli miraton listn e antarve dhe t antarve zvendsues t hartuar n prputhje me propozimet q bn secili Shtet Antar. Kur mbaron mandati i prmendur n nenin 300(3) mbi bazn e t cilit jan propozuar, mandati i antarve t Komitetit prfundon automatikisht dhe ata zvendsohen pr pjesn e mbetur t mandatit t tyre sipas s njjts procedur. Asnj antar i Komitetit nuk mund t jet n t njjtn koh deputet i Parlamentit Europian Neni 306 (ish-neni 264 TKE) Komiteti i Rajoneve zgjedh kryetarin dhe npunsit e tij mes antarve t vet pr nj mandat dy vjet e gjysm. Ai miraton Rregulloren e Brendshme t tij. Mbledhja e Komitetit thirret nga kryetari i tij me krkes t Parlamentit Europian, Kshillit ose Komisionit. Ai mund mblidhet edhe me nismn e vet. Neni 307 (ish-neni 265 TKE) Komiteti i Rajoneve konsultohet nga Parlamenti Europian, Kshilli ose Komisioni n rastet kur parashikohet nga Traktatet dhe n t gjitha rastet e tjera, sidomos n ato q kan t bjn me bashkpunimin ndrkufitar, n t cilat e gjykon t prshtatshme njri prej institucioneve. Parlamenti Europian, Kshilli ose Komisioni, nse e gjykojn t nevojshme, i vendosin afat Komitetit pr paraqitjen e opinionit t tij, i cili nuk mund t jet m pak se nj muaj nga data kur pr kt njoftohet kryetari. Pas kalimit t afatit, mungesa e opinionit nuk pengon kryerjen e veprimeve t mtejshme. Kur konsultohet Komitetit Ekonomik dhe Social sipas nenit 304, Komiteti i Rajoneve informohet nga Parlamenti Europian, Kshilli ose Komisioni lidhur me krkesn pr opinion. Kur Komiteti i Rajoneve sht i mendimit se preken interesa t caktuara rajonale, ai mund t jap nj opinion pr shtjen. Ai mund t jap nj opinion me nismn e vet n rastet n t cilat e gjykon t prshtatshme. Opinioni i Komitetit, s bashku me procesverbalin e punimeve, i prcillet Parlamentit Europian, Kshillit dhe Komisionit. Kreu 4 Banka Europiane e Investimeve Neni 308 (ish-neni 266 TKE) Banka Europiane e Investimeve ka personalitet juridik. Antart e Banks Europiane t Investimeve jan Shtetet Antare.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

173

Statuti i Banks Europiane t Investimeve prcaktohet n nj Protokoll q u bashklidhet Traktateve. Kshilli mund ta ndryshoj Statutin e Banks me unanimitet, sipas nj procedure t posame legjislative, me krkes t Banks Europiane t Investimeve dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Komisionin, ose me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Bankn Europiane t Investimeve. Neni 309 (ish-neni 267 TKE) Banka Europiane e Investimeve ka pr detyr t kontribuoj prmes prdorimit t tregut t kapitalit dhe t burimeve t veta, n zhvillimin e drejtpeshuar dhe t qndrueshm t tregut t brendshm n interes t Bashkimit. Pr kt qllim, duke ushtruar aktivitet jofitimprurs, Banka jep hua dhe lshon dorzani t cilat mundsojn financimin e projekteve t mposhtme n t gjith sektort e ekonomis: (a) projektet pr zhvillimin e rajoneve m pak t zhvilluara; (b) projektet pr modernizimin ose shndrrimin e ndrmarrjeve ose pr zhvillimin e aktiviteteve t reja t cilat i krkon krijimi ose funksionimi i tregut t brendshm, n ato raste kur kto projekte jan t nj madhsie ose natyre t till q nuk mund t financohen trsisht prmes mjeteve t ndryshme q ekzistojn n Shtetet Antare t veanta; (c) projektet me interes t prbashkt pr disa Shtete Antare t cilat jan t nj madhsie ose natyre t till q nuk mund t financohen trsisht prmes mjeteve t ndryshme q ekzistojn n Shtetet Antare t veanta. Gjat kryerjes s detyrs s saj, Banka mundson financimin e programeve t investimeve paralelisht me mbshtetjen q vjen nga Fondet Strukturore dhe Instrumentet e tjera Financiare t Bashkimit.

TITULLI II DISPOZITA FINANCIARE Neni 310 (ish-neni 268 TKE) 1. T gjith zrat e t ardhurave dhe shpenzimeve t Bashkimit prfshihen n vlersimet e hartuara pr secilin vit financiar dhe paraqiten n buxhet. Buxheti vjetor i Bashkimit vendoset nga Parlamenti Europian dhe Kshilli n prputhje me nenin 314. T ardhurat dhe shpenzimet q paraqiten n buxhet duhet t rakordojn. 2. Shpenzimet e paraqitura n buxhet autorizohen pr periudhn buxhetore vjetore n prputhje me rregulloren e prmendur n nenin 322. 3. Realizimi i shpenzimeve t paraqitura n buxhet krkon miratimin paraprak t nj akti me fuqi ligjore detyruese t Bashkimit n t cilin jepet baza ligjore pr veprim dhe pr realizimin e shpenzimit prkats n prputhje me rregulloren e prmendur n nenin 322, me prjashtim t rasteve t parashikuara me ligj.

174

4. Me qllim ruajtjen e disiplins buxhetore, Bashkimi nuk miraton asnj akt i cili ka t ngjar t ket rrjedhoja t konsiderueshme pr buxhetin pa marr nj garanci se shpenzimi i lindur nga ky akt mund t financohet brenda kufijve t burimeve t veta t Bashkimit dhe se sht n prputhje me kuadrin financiar shumvjear t prmendur n nenin 312. 5. Buxheti zbatohet n prputhje me parimin e drejtimit t shndosh financiar. Shtetet Antare bashkpunojn me Bashkimin pr t siguruar q fondet e miratuara n buxhet t prdoren n baz t ktij parimi. 6. Bashkimi dhe Shtetet Antare, n prputhje me nenin 325, luftojn krimin ekonomik dhe aktivitetet e tjera t paligjshme q prekin interesat financiare t Bashkimit. Kreu 1 Burimet e veta t Bashkimit Neni 311 (ish-neni 269 TKE) Bashkimi i siguron vetes mjetet e nevojshme pr arritjen e objektivave t tij si dhe realizimin e politikave t tij. Pa cenuar t ardhurat e tjera, buxheti financohet trsisht me burime t veta. Kshilli, duke vepruar sipas nj procedure t posame legjislative dhe pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, miraton unanimisht nj vendim ku prcaktohen dispozitat q lidhen me sistemin e burimeve t veta t Bashkimit. N kt kuadr, ai mund t krijoj kategori t reja burimesh t veta ose t heq kategori ekzistuese. Ky vendim nuk hyn n fuqi derisa t miratohet nga Shtetet Antare, sipas krkesave kushtetuese prkatse t tyre. Kshilli, prmes rregulloreve sipas nj procedure t posame legjislative, vendos masat zbatuese pr sistemin e burimeve t veta t Bashkimit pr aq sa parashikohet n vendimin e miratuar n baz t paragrafit t tret. Kshilli vepron pasi merr plqimin e Parlamentit Europian. Kreu 2 Kuadri financiar shumvjear Neni 312 1. Kuadri financiar shumvjear siguron q shpenzimet e Bashkimit t zhvillohen n mnyr t rregullt dhe brenda kufijve t burimeve t veta. Kuadri vendoset pr nj periudh t paktn pesvjeare. Buxheti vjetor i Bashkimit respekton kuadrin financiar shumvjear.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

175

2. Kshilli miraton nj rregullore sipas nj procedure t posame legjislative, n t ciln prcakton kuadrin financiar shumvjear. Kshilli vendos me unanimitet, pasi merr plqimin e Parlamentit Europian, i cili jepet me shumicn e deputetve q e prbjn. Kshilli Europian mund t miratoj unanimisht nj vendim prmes t cilit e autorizon Kshillin t veproj me shumic t cilsuar kur miraton rregulloren e prmendur n nnparagrafin e par t ktij paragrafi. 3. Kuadri financiar prcakton vlerat e tavaneve vjetore pr angazhimet e miratuara sipas kategorive t shpenzimeve dhe t tavanit vjetor t fondeve t miratuara pr pagesat. Kategorit e shpenzimeve, t kufizuara n numr, korrespondojn me sektort kryesor t aktivitetit t Bashkimit. Kuadri financiar prcakton do dispozit tjetr q nevojitet pr zhvillimin pa probleme t procedurs buxhetore vjetore. 4. Kur brenda prfundimit t kuadrit t fundit financiar nuk sht miratuar asnj rregullore e Kshillit n t cilin prcaktohet kuadri financiar, zbatohen tavanet dhe dispozitat e tjera q i prkasin vitit t fundit t atij kuadri deri n momentin e miratimit t aktit t lartprmendur. 5. Gjat gjith procedurs deri n miratimin e kuadrit financiar, Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni marrin masat e nevojshme pr mundsimin e miratimit t tij. Kreu 3 Buxheti vjetor i Bashkimit Neni 313 (ish-neni 272(1), TKE) Viti financiar sht nga data 1 janar deri m 31 dhjetor. Neni 314 (ish-neni 272(2) deri n (10), TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli prcaktojn buxhetin vjetor t Bashkimit sipas nj procedure t posame legjislative, n prputhje me dispozitat e mposhtme. 1. Me prjashtim t Banks Qendrore Europiane, secili institucion vlerson shpenzimet e veta pr vitin e ardhshm financiar, brenda dats 1 korrik. Komisioni e pasqyron kt vlersim n projektbuxhet, duke pasur t drejt ti bj edhe korrigjime. Projektbuxheti prmban vlersimin e t ardhurave dhe t shpenzimeve. 2. Komisioni i paraqet Parlamentit Europian dhe Kshillit nj propozim me projektbuxhetin, jo m von se data 1 shtator e vitit t fundit prpara vitit n t cilin do t zbatohet buxheti. Komisioni mund ta ndryshoj projektbuxhetin gjat procedurs s miratimit, deri n thirrjen e mbledhjes s Komitetit t Pajtimit, t prmendur n paragrafin 5.

176

3. Kshilli e miraton qndrimin e tij pr projektbuxhetin dhe ia prcjell Parlamentit Europian, jo m von se data 1 tetor e vitit t fundit prpara vitit n t cilin do t zbatohet buxheti. Kshilli e informon Parlamenti Europian plotsisht lidhur me arsyet q e kan detyruar t miratoj qndrimin e vet. 4. Nse brenda dyzet e dy ditve pas ktij komunikimi, Parlamenti Europian:

(a) e miraton qndrimin e Kshillit, buxheti miratohet; (b) nuk ka marr vendim, buxheti konsiderohet si i miratuar; (c) i miraton shtesat dhe ndryshimet me shumicn e deputetve q e prbjn, projekti me shtesat dhe ndryshimet i prcillet Kshillit dhe Komisionit. Presidenti i Parlamentit Europian, n marrveshje me Presidentin e Kshillit, thrret menjher nj mbledhje t Komitetit t Pajtimit. Megjithat, nse brenda dhjet ditsh pasi prcillet projekti Kshilli informon Parlamentin Europian se i ka aprovuar t gjitha shtesat dhe ndryshimet e tij, Komiteti i Pajtimit nuk mblidhet. 5. Komiteti i Pajtimit, i cili prbhet nga antart e Kshillit ose prfaqsuesit e tyre dhe nga nj numr i barabart deputetsh t Parlamentit Europian, ka pr detyr t arrij nj marrveshje pr nj tekst t prbashkt, me shumicn e cilsuar t antarve t Kshillit ose prfaqsuesve t tyre dhe me shumicn e deputetve q prfaqsojn Parlamentit Europian, brenda njzetenj ditve pasi thirret mbledhja e tij, mbshtetur n qndrimet e Parlamentit Europian dhe t Kshillit n leximin e dyt. Komisioni merr pjes n punimet e Komitetit t Pajtimit dhe merr t gjitha nismat e nevojshme me qllim pajtimin e qndrimeve t Parlamentit Europian dhe Kshillit. 6. Nse, brenda njzetenj ditve t prmendura n paragrafin 5, Komiteti i Pajtimit bie dakord pr nj tekst t prbashkt, Parlamenti Europian dhe Kshilli kan secili nga nj periudh katrmbdhjet ditore pr ta aprovuar tekstin e prbashkt, duke filluar nga data kur sht rn dakord. 7. Nse, brenda afatit katrmbdhjet ditor t prmendur n paragrafin 6: (a) Parlamenti Europian dhe Kshilli e aprovojn tekstin e prbashkt ose nuk marrin asnj vendim, ose nse njri prej ktyre institucioneve e aprovon tekstin e prbashkt ndrsa tjetri nuk merr asnj vendim, buxheti konsiderohet si i miratuar prfundimisht sipas tekstit t prbashkt; ose (b) Parlamenti Europian, me shumicn e deputetve q e prbjn, dhe Kshilli e hedhin posht tekstin e prbashkt, ose nse njri prej ktyre institucioneve e hedh posht tekstin e prbashkt ndrsa tjetri nuk merr asnj vendim, Komisioni paraqet nj projektbuxhet t ri; ose (c) Parlamenti Europian, me shumicn e deputetve q e prbjn, e hedh posht tekstin e prbashkt ndrsa Kshilli e aprovon at, Komisioni paraqet nj projektbuxhet t ri; ose (d) Parlamenti Europian, me shumicn e deputetve q e prbjn e aprovon tekstin e prbashkt, ndrsa Kshilli e hedh posht at, Parlamenti Europian, brenda katrmbdhjet ditve nga data e hedhjes posht nga Kshilli, me shumicn e deputetve q e prbjn dhe me tri t katrtat e votave t hedhura, vendos t konfirmoj t gjitha ose disa prej shtesave dhe ndryshimeve t prmendura n paragrafin 4(c). Kur nj shtes apo ndryshim i Parlamentit Europian nuk konfirmohet, mbahet qndrimi i miratuar nga Komiteti i Pajtimit lidhur me zrin e buxhetit q sht objekt i shtess apo i ndryshimit. Buxheti konsiderohet si i miratuar prfundimisht mbi kt baz.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

177

8. Nse brenda njzetenj ditve t prmendura n paragrafin 5 Komiteti i Pajtimit nuk bie dakord pr nj tekst t prbashkt, Komisioni paraqet nj projektbuxhet t ri. 9. Kur ka prfunduar procedura e prmendur n kt nen, Kryetari i Parlamentit Europian shpall se buxheti sht miratuar prfundimisht. 10. Secili institucion ushtron kompetencat q ua jep ky nen n prputhje me Traktatet dhe aktet e miratuara n mbshtetje t tyre, sidomos lidhur me burimet e veta t Bashkimit dhe rakordimin midis t ardhurave dhe shpenzimeve. Neni 315 (ish-neni 273 TKE) Nse n fillim t nj viti financiar, buxheti nuk sht miratuar ende prfundimisht, nj shum e barasvlefshme me jo m shum se nj t dymbdhjetn e fondeve t miratuara n buxhet pr vitin e fundit financiar mund t shpenzohet do muaj n lidhje me do kapitull t buxhetit n prputhje me dispozitat e Rregulloreve t miratuara n mbshtetje t nenit 322. Megjithat, kjo shum nuk duhet t jet m e madhe se nj e dymbdhjeta e fondeve t parashikuara n t njjtin kapitull t projektbuxhetit. Nse jan plotsuar kushtet e tjera t prcaktuara n paragrafin e par, Kshilli, me propozim t Komisionit, mund t autorizoj shpenzime q e kalojn nj t dymbdhjetn n prputhje me rregulloret e miratuara n mbshtetje t nenit 322. Kshilli ia prcjell menjher vendimin Parlamentit Europian. Vendimi i prmendur n paragrafin e dyt prcakton masat e nevojshme n lidhje me burimet pr t siguruar zbatimin e ktij neni, n prputhje me aktet e prmendura n nenin 311. Ai hyn n fuqi tridhjet dit pas miratimit t tij, nse Parlamenti Europian me shumicn e deputetve q e prbjn nuk ka vendosur t ul shpenzimin brenda ktij afati. Neni 316 (ish-neni 271 TKE) N prputhje me kushtet e prcaktuara n mbshtetje t nenit 322, do fond i miratuar, prve atyre q kan t bjn me shpenzimet pr personelin, t cilat nuk jan shpenzuar ende deri n mbyllje t vitit financiar, mund t mbarten vetm n vitin e ardhshm financiar. Fondet e miratuara n buxhet klasifikohen n kapituj t ndryshm, duke i grupuar zrat e shpenzimeve sipas natyrs ose qllimit t tyre dhe duke i ndar m tej n prputhje me rregulloret e hartuara n mbshtetje t nenit 322. Shpenzimet e Parlamentit Europian, Kshillit Europian dhe Kshillit, Komisionit dhe Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian parashikohen n pjes t veanta t buxhetit, pa cenuar masat e posame organizative pr disa zra t prbashkt t shpenzimeve.

178

Kreu 4 Zbatimi i buxhetit dhe aprovimi i realizimit Neni 317 (ish-neni 274 TKE) Komisioni e zbaton buxhetin n bashkpunim me Shtetet Antare, n prputhje me dispozitat e rregulloreve t nxjerra n mbshtetje t nenit 322, nn prgjegjsin e tij dhe brenda kufijve t fondeve t miratuara, duke u kushtuar vmendje parimeve t drejtimit t shndosh financiar. Shtetet Antare bashkpunojn me Komisionin pr t siguruar q fondet e miratuara n buxhet t prdoren n baz t parimeve t drejtimit t shndosh financiar. Rregulloret prcaktojn detyrime t kontrollit dhe auditimit pr Shtetet Antare n kuadr t zbatimit t buxhetit, si dhe prgjegjsit q rrjedhin prej tyre. Ato prcaktojn edhe prgjegjsit dhe rregullat e hollsishme pr secilin institucion lidhur me pjesn e tij pr realizimin e shpenzimeve t veta. Brenda buxhetit, Komisioni, n varsi t kufijve dhe kushteve t prcaktuara n rregulloret e nxjerra n mbshtetje t nenit 322, mund ti kaloj fondet e miratuara nga njri kapitull n nj tjetr ose nga njra nnndarje n nj tjetr. Neni 318 (ish-neni 275 TKE) Komisioni i paraqet do vit Parlamentit Europian dhe Kshillit llogarit e vitit t fundit financiar lidhur me zbatimin e buxhetit. Komisioni u prcjell edhe nj pasqyr financiare t aktiveve dhe pasiveve t Bashkimit. Komisioni i paraqet Parlamentit Europian dhe Kshillit edhe nj relacion vlersimi pr financat e Bashkimit mbshtetur n rezultatet e arritura, n veanti n lidhje me udhzimet q ka dhn Parlamenti Europian dhe Kshilli n mbshtetje t nenit 319. Neni 319 (ish-neni 276 TKE) 1. Parlamenti Europian, me rekomandim t Kshillit, i jep aprovimin Komisionit lidhur me zbatimin e buxhetit. Pr kt qllim, Kshilli dhe Parlamenti Europian i shqyrtojn me radh llogarit, pasqyrn financiare dhe relacionin e vlersimit t prmendur n nenin 318, raportin vjetor t Gjykats s Audituesve s bashku me prgjigjet e institucioneve t audituara pr vrejtjet e Gjykats s Audituesve, deklaratn e garancis t prmendur n nenin 287(1), nnparagrafi i dyt si dhe do raport tjetr prkats t nxjerr nga Gjykata e Audituesve. 2. Prpara se ti jap Komisionit aprovimin pr realizimin e buxhetit, ose pr do qllim tjetr ne lidhje me ushtrimin e kompetencave t tij pr zbatimin e buxhetit, Parlamenti Europian mund t krkoj q Komisioni n nj seanc dgjimore t jap informacion lidhur me realizimin

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

179

e shpenzimeve apo me shfrytzimin e sistemeve t kontrollit financiar. Komisioni i paraqet Parlamentit Europian do informacion t nevojshm q sht krkuar prej tij. 3. Komisioni bn t gjith hapat e duhur pr t vepruar lidhur me vrejtjet e prfshira n vendimet q japin aprovimin pr realizimin e buxhetit dhe lidhur me vrejtjet e tjera t Parlamentit Europian q i prkasin realizimit t shpenzimeve, si dhe lidhur me komentet q shoqrojn rekomandimet pr aprovimin e realizimit t buxhetit t miratuara nga Kshilli. Me krkes t Parlamentit Europian ose t Kshillit, Komisioni raporton pr masat e marra n kuadr t ktyre vrejtjeve dhe komenteve dhe n veanti pr udhzimet q u jan dhn departamenteve prgjegjse pr zbatimin e buxhetit. Kto raporte i prcillen edhe Gjykats s Audituesve. Kreu 5 Dispozita t prbashkta Neni 320 (ish-neni 277 TKE) Kuadri financiar shumvjear dhe buxheti vjetor hartohen n euro. Neni 321 (ish-neni 278 TKE) Komisioni, me kusht q t njoftoj autoritetet kompetente t Shteteve Antare n fjal, mund ti kaloj n monedhn e njrit t Shteteve Antare shumat n monedhn e nj Shteti tjetr Antar, pr aq sa sht e nevojshme tu jap mundsi atyre t prdoren pr qllime q bien brenda fushs s veprimit t Traktateve. Komisioni eviton sa m shum kryerjen e kalimeve t tilla, nse ka mjete monetare ose aktive likuide n monedhat q i nevojiten. Komisioni punon me secilin Shtet Antar prmes autoritetit t caktuar nga Shteti n fjal. Gjat kryerjes s operacioneve financiare Komisioni prdor shrbimet e banks q emeton monedhn e Shtetit Antar n fjal ose shrbimet e do institucioni tjetr financiar t aprovuar nga ai Shtet. Neni 322 (ish-neni 279 TKE) 1. Parlamenti Europian dhe Kshilli, duke vepruar n prputhje me procedurn e zakonshme legjislative e pasi konsultohen me Gjykatn e Audituesve, miratojn prmes rregulloreve: (a) rregullat financiare q prcaktojn n veanti procedurn q duhet miratuar pr vendosjen dhe zbatimin e buxhetit dhe pr paraqitjen dhe auditimin e llogarive; (b) rregullat q parashikojn kontrollet mbi prgjegjsin e aktorve financiar, n veanti t npunsve autorizues dhe t npunsve kontabl.

180

2. Me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian dhe Gjykatn e Audituesve, Kshilli prcakton mnyrn dhe procedurn prmes s cilave t ardhurat buxhetore t parashikuara n kuadr t masave organizative q lidhen me burimet e veta t Bashkimit vendosen n dispozicion t Komisionit si dhe prcakton masat q duhen zbatuar, nse sht nevoja, pr t prmbushur krkesat pr mjete monetare n form keshi. Neni 323 Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni kujdesen q t ekzistojn mjetet financiare pr ti dhn mundsi Bashkimit t prmbush detyrimet e tij ligjore kundrejt t tretve. Neni 324 N kuadr t procedurave buxhetore t prmendura n kt Titull, me nismn e Komisionit thirren mbledhje t rregullta midis Kryetarit t Parlamentit Europian, Presidentit t Kshillit dhe Presidentit t Komisionit. Kta bjn t gjith hapat e nevojshm pr t promovuar konsultimin dhe rakordimin e qndrimeve t institucioneve q drejtojn, n mnyr q t mundsojn zbatimin e ktij Titulli. Kreu 6 Lufta kundr krimit ekonomik Neni 325 (ish-neni 280 TKE) 1. Bashkimi dhe Shtetet Antare luftojn krimin ekonomik dhe do aktivitet tjetr t paligjshm q prek interesat e Bashkimit, prmes masave q duhen marr n prputhje me kt nen, t cilat veprojn si frenues dhe jan t tilla q ofrojn mbrojtje efektive n Shtetet Antare dhe n t gjitha institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit. 2. Shtetet Antare marrin t njjtat masa si pr t luftuar krimin ekonomik q prek interesat financiare t Bashkimit, si pr t luftuar krimin ekonomik q prek interesat e tyre financiare. 3. Pa cenuar dispozitat e tjera t Traktateve, Shtetet Antare i bashkrendojn veprimet e tyre q kan si qllim mbrojtjen e interesave financiare t Bashkimit nga krimi ekonomik. Pr kt qllim, s bashku me Komisionin, ato organizojn nj bashkpunim t ngusht dhe t rregullt midis autoriteteve kompetente. 4. Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, pasi konsultohen me Gjykatn e Audituesve, miratojn masat e nevojshme n fushat e parandalimit dhe luftimit t krimit ekonomik q prek interesat financiare t Bashkimit me qllim ofrimin e nj mbrojtjeje t efektshme dhe t barasvlefshme n Shtetet Antare dhe n t gjitha institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit. 5. Komisioni n bashkpunim me Shtetet Antare, do vit i paraqet Parlamentit Europian dhe Kshillit nj raport pr masat e marra pr zbatimin e ktij neni.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

181

TITULLI III BASHKPUNIMI I PRFORCUAR Neni 326 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) do bashkpunimi prforcuar respekton Traktatet dhe legjislacionin e Bashkimit. Nj bashkpunim i till nuk duhet t cenoj tregun e brendshm apo kohezionin ekonomik, social dhe territorial. Ai nuk duhet t prbj penges ose diskriminim n tregtin midis Shteteve Antare dhe nuk duhet ta shtrembroj konkurrencn mes tyre. Neni 327 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) do bashkpunimi prforcuar respekton kompetencat, t drejtat dhe detyrimet e Shteteve Antare q nuk marrin pjes n t. Kto Shtete Antare nuk duhet ta pengojn zbatimin e tij nga Shtetet Antare pjesmarrse. Neni 328 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) 1. Kur vendoset bashkpunimi i prforcuar, ai sht i hapur pr t gjitha Shtetet Antare, n varsi t prmbushjes s kushteve t pjesmarrjes t prcaktuara n vendimin autorizues. Ai sht i hapur pr kto shtete n do koh, n varsi t respektimit t akteve t miratuara brenda kuadrit t tij, krahas kushteve. Komisioni dhe Shtetet Antare q marrin pjes n bashkpunimin e prforcuar kujdesen q t nxisin pjesmarrjen e sa m shum Shteteve Antare. 2. Komisioni dhe, kur sht rasti, Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris e informojn rregullisht Parlamentin Europian lidhur me zhvillimet n bashkpunimin e prforcuar. Neni 329 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) 1. Shtetet Antare q dshirojn t vendosin bashkpunim t prforcuar mes tyre n njrn prej fushave q mbulojn Traktatet, me prjashtim t fushave t kompetencs ekskluzive dhe t politiks s prbashkt t jashtme dhe t siguris, i drejtohen me nj krkes Komisionit, ku prcaktojn fushn e veprimit dhe objektivat e bashkpunimit t prforcuar t propozuar. Komisioni

182

mund ti paraqes nj propozim pr kt qllim Kshillit. Nse Komisioni nuk paraqet propozim, i informon Shtetet Antare n fjal pr arsyet e ktij mosveprimi. Autorizimin pr t kryer veprimet pr vendosjen e bashkpunimit t prforcuar t prmendur n nnparagrafin e par t ktij paragrafi e jep Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pasi merr plqimin e Parlamentit Europian. 2. Krkesa e Shteteve Antare q dshirojn t vendosin bashkpunim t prforcuar mes tyre brenda kuadrit t politiks s prbashkt t jashtme dhe t siguris, i drejtohet Kshillit. Ajo i prcillet Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris, i cili jep nj opinion nse bashkpunimi prforcuar q propozohet prputhet ose jo me politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris t Bashkimit, si dhe Komisionit, i cili jep opinion n veanti nse bashkpunimi i prforcuar q propozohet prputhet ose jo me politikat e Bashkimit. Ajo i prcillet Parlamentit Europian pr dijeni. Leja pr t vepruar me bashkpunim t prforcuar jepet me vendim t Kshillit, t miratuar me unanimitet. Neni 330 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) T gjith antart e Kshillit mund t marrin pjes n diskutimet e tij, por n votim marrin pjes vetm ata antar t Kshillit t cilt prfaqsojn Shtetet Antare q marrin pjes n bashkpunimin e prforcuar. Miratimi unanimisht prbhet vetm nga votat e prfaqsuesve t Shteteve Antare pjesmarrse. Shumica e cilsuar prcaktohet sipas nenit 238(3). Neni 331 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) 1. do Shtet Antar q dshiron t marr pjes n nj bashkpunim t prforcuar q sht krijuar tashm n njrn prej fushave t prmendura n nenin 329(1), njofton pr kt qllim Kshillin dhe Komisionin. Brenda katr muajve nga data e marrjes s njoftimit, Komisioni konfirmon pjesmarrjen e Shtetit Antar n fjal. Nse sht e nevojshme, Komisioni vren se jan prmbushur kushtet e pjesmarrjes dhe miraton masat kalimtare t nevojshme n lidhje me zbatimin e akteve t miratuara m par brenda kuadrit t bashkpunimit t prforcuar. Por, nse Komisioni sht i mendimit se nuk jan prmbushur kushtet e pjesmarrjes, ai bn t ditur masat organizative q duhen miratuar pr prmbushjen e ktyre kushteve dhe vendos nj afat pr rishqyrtimin e krkess. Pas mbarimit t afatit, e rishqyrton krkesn sipas procedurs s parashikuar n nnparagrafin e dyt. Nse Komisioni sht i mendimit se ende nuk jan prmbushur kushtet e pjesmarrjes, Shteti Antar n fjal mund tia kaloj shtjen Kshillit, i cili merr vendim pr krkesn. Kshilli vepron n prputhje me nenin 330. Ai mund t miratoj edhe masat kalimtare t prmendura n paragrafin e dyt, me propozim t Komisionit.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

183

2. do Shtet Antar i cili dshiron t marr pjes n bashkpunimin e prforcuar t krijuar tashm n kuadr t politiks s prbashkt t jashtme dhe t siguris, njofton pr kt qllim Kshillin, Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Politikn te Jashtme dhe t Siguris dhe Komisionin. Kshilli e konfirmon pjesmarrjen e Shtetit Antar n fjal, pasi konsultohet me Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris dhe pasi vren, nse sht nevoja, se jan prmbushur kushtet e pjesmarrjes. Me propozim t Prfaqsuesit t Lart, Kshilli mund t miratoj edhe masat kalimtare t nevojshme lidhur me zbatimin e akteve t miratuara m par brenda kuadrit t bashkpunimit t prforcuar. Por, nse Kshilli sht i mendimit se nuk jan prmbushur kushtet e pjesmarrjes, ai bn t ditur masat organizative q duhen miratuar pr prmbushjen e ktyre kushteve dhe vendos nj afat pr rishqyrtimin e krkess pr pjesmarrje. Pr qllimet e ktij paragrafi, Kshilli vendos me unanimitet dhe n prputhje me nenin 330.

Neni 332 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) Shpenzimet e lindura nga zbatimi i bashkpunimit t prforcuar, prve kostove administrative q krkohen pr institucionet, mbulohen nga Shtetet Antare pjesmarrse, nse nuk vendosin ndryshe me unanimitet t gjith antart e Kshillit, pasi konsultohen me Parlamentin Europian.

Neni 333 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) 1. Kur nj dispozit e Traktateve e cila mund t zbatohet n kuadr t bashkpunimit t prforcuar prcakton q Kshilli vendos me unanimitet, Kshilli mund t miratoj unanimisht, n prputhje me masat organizative t prcaktuara n nenin 330, nj vendim ku t prcaktoj se do t veproj me shumic t cilsuar. 2. Kur nj dispozit e Traktateve e cila mund t zbatohet n kuadr t bashkpunimit t prforcuar prcakton q Kshilli miraton akte sipas nj procedure t posame legjislative, Kshilli mund t miratoj me unanimitet, n prputhje me masat organizative t prcaktuara n nenin 330, nj vendim ku t prcaktoj se ai do t veproj sipas procedurs s zakonshme legjislative. Kshilli vendos pasi konsultohet me Parlamentin Europian. 3. Paragraft 1 dhe 2 nuk zbatohen pr vendimet q kan rrjedhoja ushtarake ose t mbrojtjes.

Neni 334 (ish-nenet 27a deri n 27e, 40 deri n 40b dhe 43 deri n 45 TBE dhe ish-nenet 11 dhe 11a TKE) Kshilli dhe Komisioni sigurojn vijimsin e aktiviteteve t ndrmarra n kuadr t bashkpunimit t prforcuar dhe pajtueshmrin e ktyre aktiviteteve me politikat e Bashkimit, dhe bashkpunojn pr kt qllim.

184

PJESA E SHTAT DISPOZITA T PRGJITHSHME DHE T FUNDIT

Neni 335 (ish-neni 282 TKE) N secilin prej Shteteve Antare, Bashkimi gzon zotsin m t zgjeruar pr t vepruar, t ciln legjislacioni i ktyre vendeve ua ka njohur personave juridik. N veanti, ai mund t blej ose shes pasuri t luajtshme dhe t paluajtshme dhe mund t jet pal n procese ligjore. Komisioni e prfaqson Bashkimin pr kt qllim. Megjithat, Bashkimi prfaqsohet nga secili prej institucioneve, n baz t autonomis s tyre administrative, pr shtje q kan t bjn me veprimtarit e tyre respektive.

Neni 336 (ish-neni 283 TKE) Parlamenti Europian dhe Kshilli vendosin sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me institucionet e tjera t interesuara, Rregulloret e Personelit t Zyrtarve t Bashkimit Europian si dhe Kushtet e Punsimit t npunsve t tjer t Bashkimit.

Neni 337 (ish-neni 284 TKE) Brenda kufijve dhe sipas kushteve t prcaktuara nga Kshilli me shumic t thjesht n prputhje me dispozitat e Traktateve, Komisioni mund t mbledh informacione dhe t kryej kontrollet e nevojshme pr kryerjen e detyrave q i jan besuar.

Neni 338 (ish-neni 285 TKE) 1. Parlamenti Europian dhe Kshilli, pa cenuar nenin 5 t Protokollit pr Statutin e Sistemit Europian t Bankave Qendrore dhe t Banks Qendrore Europiane, miratojn sipas procedurs s zakonshme legjislative masat pr nxjerrjen e statistikave kur kjo sht e nevojshme pr kryerjen e aktiviteteve t Bashkimit. 2. Nxjerrja e statistikave t Bashkimit bhet me paanshmri, besueshmri, objektivitet, pavarsi shkencore, justifikim t kostos dhe ruajtje t fshehtsis s informacionit statistikor. Nxjerrja e statistikave nuk duhet t prbj barr t teprt pr operatort ekonomik. Neni 339 (ish-neni 287 TKE) Antarve t institucioneve t Bashkimit, antarve t komiteteve, zyrtarve dhe npunsve t tjer t Bashkimit u krkohet q, edhe pas largimit nga detyra, t mos nxjerrin informacione q i mbulon

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

185

detyrimi i fshehtsis profesionale, sidomos informacione pr ndrmarrjet, marrdhniet e tyre tregtare apo prbrsit e kostove t tyre. Neni 340 (ish-neni 288 TKE) Prgjegjsia kontraktuese e Bashkimit rregullohet nga ligji i zbatueshm pr kontratn n fjal. N rastin e prgjegjsis jashtkontraktore, Bashkimi mund t jap dmshprblim, n prputhje me parimet e prgjithshme q jan t prbashkta pr ligjet e Shteteve Antare, pr do dm q shkaktojn institucionet ose npunsit e tij gjat kryerjes s detyrave t tyre. Pavarsisht paragrafit t dyt, Banka Qendrore Europiane mund t jap dmshprblim, n prputhje me parimet e prgjithshme q jan t prbashkta pr ligjet e Shteteve Antare, pr do dm q shkaktojn ajo ose npunsit e saj gjat kryerjes s detyrave t tyre. Prgjegjsia personale e npunsve kundrejt Bashkimit rregullohet nga dispozitat e prcaktuara n Rregulloret e Personelit ose n Kushtet e Punsimit q jan t zbatueshme pr ta. Neni 341 (ish-neni 289 TKE) Selia e institucioneve t Bashkimit vendoset me marrveshje t prbashkt t qeverive t Shteteve Antare. Neni 342 (ish-neni 290 TKE) Pa cenuar dispozitat e Statutit t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, normat q rregullojn prdorimin e gjuhve n institucionet e Bashkimit i vendos me unanimitet Kshilli prmes rregulloreve. Neni 343 (ish-neni 291 TKE) Bashkimi gzon n territoret e Shteteve Antare ato privilegje dhe imunitete q jan t nevojshme pr kryerjen e detyrave t tij, sipas kushteve t prcaktuara n Protokollin e dats 8 prill 1965 Pr privilegjet dhe imunitetet e Bashkimit Europian. Kjo vlen edhe pr Bankn Qendrore Europiane dhe Bankn Europiane t Investimeve. Neni 344 (ish-neni 292 TKE) Shtetet Antare angazhohen t mos prdorin asnj mjet pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve lidhur me interpretimin ose zbatimin e Traktateve, prve mjeteve q parashikohen ktu.

186

Neni 345 (ish-neni 295 TKE) Traktatet nuk i cenojn n asnj mnyr normat e Shteteve Antare q rregullojn sistemin e t drejtave t pronsis. Neni 346 (ish-neni 296 TKE) 1. Dispozitat e Traktateve nuk e pengojn zbatimin e rregullave t mposhtme:

(a) asnj Shtet Antar nuk ka detyrimin t jap informacion, dhnia e t cilit konsiderohet prej tij se bie ndesh me interesat thelbsore t siguris s tij; (b) do Shtet Antar mund t marr ato masa q i konsideron t nevojshme pr mbrojtjen e interesave thelbsore t siguris t tij t cilat lidhen me prodhimin ose tregtimin e armve, municioneve dhe materialeve t lufts; masa t tilla nuk duhet ti prekin negativisht kushtet e konkurrencs n tregun e brendshm lidhur me produktet prdorimi i t cilave nuk sht pr qllime veanrisht ushtarake. 2. Me propozim t Komisionit, Kshilli mund t bj ndryshime n listn e produkteve pr t cilat zbatohen dispozitat e paragrafit 1(b), q ka prgatitur m 15 prill 1958. Neni 347 (ish-neni 297 TKE) Shtetet Antare konsultohen me njri tjetrin me qllim kryerjen bashkrisht t hapave q nevojiten pr t penguar prekjen e funksionimit t tregut t brendshm nga masat q nj Shteti Antar mund ti krkohet q ti marr n rast trazirash t brendshme serioze t cilat prekin ruajtjen e ligjit dhe t rendit, n rast lufte dhe n rast tensioni serioz ndrkombtar q prbn rrezik pr luft, ose n mnyr q t prmbush detyrimet q ka pranuar me qllim ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare. Neni 348 (ish-neni 298 TKE) Nse masat e marra n rrethanat e prmendura n nenet 346 dhe 347 sjellin pr pasoj devijimin e kushteve t konkurrencs n tregun e brendshm, Komisioni, s bashku me Shtetin n fjal, shqyrton se si mund tu prshtaten kto masa normave t prcaktuara n Traktatet. Duke u shmangur nga procedura e prcaktuar n nenet 258 dhe 259, Komisioni ose do Shtet Antar mund ta ngrej shtjen drejtprsdrejti prpara Gjykats s Drejtsis, nse mendon se nj Shtet tjetr Antar po i prdor n mnyr jo t duhur kompetencat q parashikohen n nenet 346 dhe 347. Gjykata e Drejtsis e merr vendimin n seanc me dyer t mbyllura.

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

187

Neni 349 (ish-neni 299(2), nnparagrafi i dyt, i tret dhe i katrt, TKE) Duke pasur parasysh situatn strukturore shoqrore dhe ekonomike t Guadalups, Guajans Franceze, Martiniks, Riunionit, Shn Bartolomeut, Shn Martinit, Azoreve, Madejrs dhe Ishujve Kanarie, e cila bhet m e vshtir nga largsia, izolimi, voglsia, terreni i vshtir dhe klima e tyre, dhe vartsin ekonomike n disa produkte, prhershmria dhe grshetimi i t cilave e kufizon shum zhvillimin e tyre, Kshilli me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian, miraton masa t caktuara q kan si qllim n veanti vendosjen e kushteve t zbatimit t Traktatit pr kto rajone, duke prfshir edhe politikat e prbashkta. Kur masat e caktuara n fjal miratohen nga Kshilli sipas nj procedure t posame legjislative, ai vendos me propozim t Komisionit dhe pasi konsultohet me Parlamentin Europian. Masat e prmendura n paragrafin e par kan t bjn me fusha t veanta si jan politikat doganore dhe tregtare, politika fiskale, politikat pr zonat e lira, bujqsin dhe peshkimin, kushtet pr furnizimin e lndve t para dhe mallrave t konsumit baz, ndihmn shtetrore dhe kushtet e prfitimit nga fondet strukturore dhe nga programet horizontale t Bashkimit. Kshilli i miraton masat e prmendura n paragrafin e par duke mbajtur n konsiderat karakteristikat dhe kufizimet e veanta t rajoneve t largta, pe cenuar integritetin dhe koherencn e rendit juridik t Bashkimit, duke prfshir tregun e brendshm dhe politikat e prbashkta# Neni 350 (ish-neni 306 TKE) Dispozitat e Traktateve nuk e pengojn ekzistencn ose realizimin e bashkimeve rajonale ndrmjet Belgjiks dhe Luksemburgut, ose ndrmjet Belgjiks, Luksemburgut dhe Hollands, pr aq sa objektivat e ktyre bashkimeve rajonale nuk arrihen prmes zbatimit t Traktateve. Neni 351 (ish-neni 307 TKE) Dispozitat e Traktateve nuk prekin t drejtat dhe detyrimet q lindin nga marrveshjet e lidhura prpara dats 1 janar 1958 ose, pr Shtetet e antarsuara, prpara dats s antarsimit t tyre, ndrmjet nj ose m shum Shteteve Antare nga njra an, dhe nj ose m shum vendeve t treta nga ana tjetr. Pr aq sa kto marrveshje nuk pajtohen me Traktatet, Shtetet Antare ose Shtetet n fjal kryejn t gjith hapat e duhura pr t eliminuar papajtueshmrit e krijuara. Shtetet Antare e mbshtesin pr kt qllim njra-tjetrn sa her t jet e nevojshme, dhe nse sht rasti mbajn nj qndrim t prbashkt. Gjat zbatimit t marrveshjeve t prmendura n paragrafin e par, Shtetet Antare marrin parasysh faktin se avantazhet q jep secili Shtet Antar n baz t Traktateve prbjn pjes integrale t themelimit t Bashkimit dhe rrjedhimisht jan t lidhura pazgjidhshmrisht me krijimin e institucioneve t prbashkta, dhnien e kompetencave atyre dhe dhnien e t njjtave avantazhe nga t gjitha Shtetet e tjera Antare.

188

Neni 352 (ish-neni 308 TKE) 1. Nse del nevoja q t veproj Bashkimi, brenda kuadrit t politikave t prcaktuara n Traktatet, pr t arritur nj prej objektivave t parashikuar n Traktatet, dhe nse Traktatet nuk i kan parashikuar kompetencat e nevojshme, Kshilli miraton me unanimitet masat e duhura, me propozim t Komisionit dhe pasi merr plqimin e Parlamentit Europian. Kur masat n fjal miratohen nga Kshilli sipas nj procedure t veant legjislative, ai vendos edhe me unanimitet, me propozim t Komisionit dhe pasi merr plqimin e Parlamentit Europian. 2. Duke prdorur procedurn pr vzhgimin e zbatimit t parimit t subsidiaritetit t prmendur n nenin 5(3) t Traktatit pr Bashkimin Europian, Komisioni e drejton vmendjen e Parlamenteve kombtare tek propozimet q bazohen n kt nen. 3. Masat e mbshtetura n kt nen nuk krkojn harmonizimin e akteve ligjore ose nnligjore t Shteteve Antare n rastet kur Traktatet e prjashtojn kt harmonizim. 4. Ky nen nuk mund t shrbej si baz pr arritjen e objektivave q i prkasin politiks s prbashkt t jashtme dhe t siguris dhe do akt i miratuar n mbshtetje t ktij neni duhet t respektoj kufijt e parashikuar n paragrafin e dyt t nenit 40 t Traktatit pr Bashkimin Europian. Neni 353 Neni 48(7) e Traktatit pr Bashkimin Europian nuk zbatohet pr nenet e mposhtme: Neni 311, paragrafi i tret dhe i katrt, Neni 312(2), nnparagrafi i par, Neni 352, dhe Neni 354. Neni 354 (ish-neni 309 TKE) Pr qllimet e nenit 7 t Traktatit pr Bashkimin Europian pr pezullimin e disa t drejtave t caktuara q rrjedhin nga antarsimi n Bashkim, antari i Kshillit Europian ose i Kshillit i cili prfaqson Shtetin Antar n fjal nuk merr pjes n votim dhe Shteti Antar n fjal nuk merret parasysh n llogaritjen e nj t trets ose e tri t katrtave t Shteteve Antare t prmendura n paragraft 1 dhe 2 t ktij neni. Abstenimet e antarve t pranishm fizikisht ose t prfaqsuar nuk e pengojn miratimin e vendimeve t prmendura n paragrafin 2 t ktij neni. Pr miratimin e vendimeve t prmendura n paragraft 3 dhe 4 t nenit 7 t Traktatit pr Bashkimin Europian, shumica e cilsuar prcaktohet n prputhje me nenin 238(3)(b) t ktij Traktati. Kur, pas nj vendimi pr pezullim t t drejtave t vots t miratuara n mbshtetje t paragrafit 3 t nenit 7 t Traktatit pr Bashkimin Europian, Kshilli vendos me shumic t cilsuar n baz t

traktati

pr

funksionimin

bashkimit europian

189

nj dispozite t Traktateve, q shumica e cilsuar prcaktohet n prputhje me nenin 238(3)(b) e ktij Traktati, ose, kur Kshilli vepron me propozim t Komisionit ose t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris, n prputhje me nenin 238(3)(a). Pr qllimet e nenit 7 t Traktatit pr Bashkimin Europian, Parlamenti Europian vendos me shumic prej dy t tretave t votave t hedhura, q prbn shumicn e deputetve t tij. Neni 355 (ish-neni 299(2), nnparagrafi i par, dhe neni 299(3) deri n (6) TKE) Krahas dispozitave t nenit 52 t Traktatit pr Bashkimin Europian lidhur me fushn territoriale t veprimit t Traktateve, zbatohen dispozitat e mposhtme: 1. Dispozitat e Traktateve zbatohen pr Guadalupn, Guajann Franceze, Martinikn, Riunionin, Shn Bartolomeun, Shn Martinin, Azoret, Madejrn dhe Ishujt Kanarie n prputhje me nenin 349. 2. Rregullimet e veanta pr asociimin t parashikuara n Pjesn e Katrt zbatohen pr vendet dhe territoret jasht Europs t prcaktuara n Shtojcn II. Traktatet nuk zbatohen pr ato vende dhe territore jasht Europs t cilat kan marrdhnie t veanta me Mbretrin e Bashkuar t Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut t cilat nuk jan prfshir n listn e lartprmendur. 3. Dispozitat e Traktateve zbatohen pr ato territore europiane pr marrdhniet e jashtme t t cilave sht prgjegjs nj Shtet Antar. 4. Dispozitat e Traktateve zbatohen pr Ishujt Aland n prputhje me dispozitat e parashikuara n Protokollin 2 t Aktit pr kushtet e antarsimit t Republiks s Austris, Republiks s Finlands dhe Mbretris s Suedis. 5. Pavarsisht nenit 52 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe paragrafve nga 1 deri n 4 t ktij neni: (a) Traktatet nuk zbatohen pr Ishujt Faroe; (b) Traktatet nuk zbatohen pr Zonat e Bazave n Territor Sovran t Mbretris s Bashkuar t Akrotirit dhe Dhekelias n Qipro, prve se pr aq sa sht e nevojshme pr t siguruar zbatimin e masave organizative t parashikuara n Protokollin pr Zonat e Bazave n Territor Sovran t Mbretris s Bashkuar t Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut n Qipro, i cili i bashkngjitet Aktit pr kushtet e antarsimit t Republiks eke, Republiks s Estonis, Republiks s Qipros, Republiks s Letonis, Republiks s Lituanis, Republiks s Hungaris, Republiks s Malts, Republiks s Polonis, Republiks s Sllovenis dhe Republiks Sllovake n Bashkimin Europian dhe n prputhje me kushtet e Protokollit t lartprmendur; (c) Traktatet zbatohen pr Ishujt e Kanalit t La Manshit dhe Ishullin e Manit vetm pr aq sa sht e nevojshme pr t siguruar zbatimin e masave organizative pr kta ishuj t parashikuara n Traktatin pr antarsimin e Shteteve t reja Antare n Komunitetin Ekonomik Europian dhe n Komunitetin Europian t Energjis Brthamore t nnshkruar m 22 janar 1972.

190

6. Me nismn e Shteteve Antare prkatse, Kshilli Europian mund t miratoj nj vendim pr t ndryshuar statusin kundrejt Bashkimit, t nj vendi ose territori danez, francez ose holandez t prmendur n paragraft 1 dhe 2. Kshilli Europian vendos me unanimitet pasi konsultohet me Komisionin. Neni 356 (ish-neni 312 TKE) Ky Traktat miratohet pr nj periudh t pakufizuar. Neni 357 (ish-neni 313 TKE) Ky Traktat ratifikohet nga t gjitha Palt e Larta Kontraktuese sipas krkesave kushtetuese prkatse t tyre. Instrumentet e ratifikimit depozitohen pran Qeveris s Republiks Italiane. Ky Traktat hyn n fuqi ditn e par t muajit pasardhs pas depozitimit t Instrumentit t ratifikimit nga Shteti i fundit nnshkrues q e merr kt hap. Por, nse ky depozitim bhet m pak se 15 dit prpara fillimit t muajit pasardhs, ky Traktat hyn n fuqi ditn e par t muajit t dyt pasardhs pas dats s ktij depozitimi. Neni 358 Pr kt Traktat zbatohen dispozitat e nenit 55 t Traktatit pr Bashkimin Europian. N DIJENI T PRMBAJTJES s tij, T Plotfuqishmit e nnshkruan kt Traktat. Nnshkruar n Rom sot m ditn e njzet e pest t muajit mars t vitit njmij e nntqind e pesdhjet e shtat. (Lista e nnshkruesve nuk jepet ktu)

_____

191

Pr + Sh

PROTOKOLLET

192

PROTOKOLLI (nr. 1) PR ROLIN E PARLAMENTEVE KOMBTARE N BASHKIMIN EUROPIAN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE KUJTUAR q mnyra se si parlamentet kombtare kontrollojn qeverit e tyre n lidhje me aktivitetet e Bashkimit sht shtje pr organizimin dhe praktikn e veant kushtetuese t do Shteti Antar, ME DSHIRN pr t nxitur prfshirje m t madhe t parlamenteve kombtare n aktivitetet e Bashkimit dhe pr t rritur aftsin e tyre n shprehjen e pikpamjeve pr projektakte legjislative si edhe pr shtje t tjera q mund t jen me interes pr to, KAN RN DAKORD PR dispozitat e mposhtme, t cilat i shtohen Traktatit t Bashkimit Europian, Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe Traktatit Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Atomike:

TITULLI I INFORMACION PR PARLAMENTET KOMBTARE Neni1 Komisioni u drgon drejtprdrejt parlamenteve kombtare dokumentet konsultuese t Komisionit (Libri e Bardh, dhe t Gjelbr dhe komunikatat). Gjithashtu, Komisioni u drgon parlamenteve kombtare, n t njjtn koh q ia nis edhe Parlamentit Europian dhe Kshillit, programin vjetor legjislativ si edhe do instrument tjetr planifikimi legjislativ ose politikash legjislative. Neni2 Projektaktet legjislative q i jan drguar Parlamentit Europian dhe Kshillit u drgohen parlamenteve kombtare. Pr qllimet e ktij Protokolli, jan projektakte legjislative, propozimet e Komisionit, nismat nga nj grup Shtetesh Antare, nismat e Parlamentit Europian, krkesat e Gjykats s Drejtsis, rekomandimet e Banks Qendrore Europiane dhe krkesat e Banks Europiane t Investimeve, me qllim miratimin e nj akti legjislativ. Komisioni u drgon drejtprdrejt parlamenteve kombtare projektaktet legjislative q dalin me nismn e Komisionit, n t njjtn koh q ia prcjell kto Parlamentit Europian dhe Kshillit. Parlamenti Europian u drgon drejtprdrejt parlamenteve kombtare projektaktet legjislative q dalin me nismn e Parlamentit Europian.

protokollet

193

Kshilli u drgon parlamenteve kombtare projektaktet legjislative q dalin me nismn e nj grupi Shtetesh Antare, t Gjykats s Drejtsis, t Banks Qendrore Europiane ose t Banks Europiane t Investimeve. Neni3 Parlamentet kombtare mund ti drgojn Presidentit t Parlamentit Europian, Presidentit t Kshillit dhe Presidentit t Komisionit nj opinion t arsyetuar nse nj projektakt legjislativ sht n prputhje me parimin e subsidiaritetit, sipas procedurs s prcaktuar n Protokollin mbi zbatimin e parimeve t subsidiaritetit dhe t proporcionalitetit. Nse projektakti legjislativ del me nismn e nj grupi Shtetesh Antare, Presidenti i Kshillit u drgon qeverive t ktyre Shteteve Antare opinionin ose opinionet e arsyetuara . Nse projektakti legjislativ del me nismn e Gjykats s Drejtsis, t Banks Qendore Europiane ose t Banks Europiane t Investimeve, Presidenti i Kshillit i drgon institucionit apo organit t interesuar opinionin ose opinionet e arsyetuara. Neni4 Nga paraqitja e projektaktit legjislativ tek parlamentet kombtare, n gjuht zyrtare t Bashkimit, deri m datn e prfshirjes s tij n rendin e dits paraprak t Kshillit pr miratimi, ose pr miratimin e nj qndrimi sipas nj procedure legjislative, kalon nj periudh tet javore. Lejohen prjashtime n raste urgjente, arsyet e t cilave do t prmenden n aktin ose qndrimin e Kshillit. Prve rasteve urgjente, pr t cilat jan prcaktuar arsyet , asnj marrveshje pr nj projektakt legjislativ nuk mund t arrihet gjat ktyre tet javve. Prve rasteve urgjente, pr t cilat jan prcaktuar arsyet, duhet t kaloj nj periudh dhjet ditore nga prfshirja e projektaktit legjislativ n rendin e dits paraprak t Kshillit pr miratim, deri n miratimin e nj qndrimi. Neni5 Rendi i dits pr mbledhjet e Kshillit dhe rezultati i tyre, si edhe procesverbali i takimeve ku Kshilli diskuton projektaktet legjislative, u drgohet drejtprdrejt parlamenteve kombtare dhe n t njjtn koh edhe qeverive t Shteteve Antare. Neni6 Kur Kshilli Europian synon t prdor nnparagraft e par ose t dyt t nenit 48(7) t Traktatit t Bashkimit Europian, parlamentet kombtare vihen n dijeni t nisms s Kshillit Europian t paktn gjasht muaj prpara miratimit t nj vendimi. Neni7 Gjykata e Audituesve u drgon parlamenteve kombtare, pr dijeni, raportin vjetor , n t njjtn koh q ia drgon Parlamentit Europian dhe Kshillit.

194

Neni8 Nse sistemi parlamentar kombtar nuk sht njdhomsh, pr dhomat prbrse zbatohen nenet 1 deri n 7 . TITULLI II BASHKPUNIMI NDRPARLAMENTAR Neni9 Parlamenti Europian dhe parlamentet kombtare vendosin s bashku pr organizimin dhe nxitjen e nj bashkpunimi t rregullt dhe t efektshm ndrparlamentar brenda Bashkimit. Neni10 Nj konferenc e Komisioneve Parlamentare pr shtjet e Bashkimit mund t paraqes do kontribut q gjykon me vend se krkon vmendjen e Parlamentit Europian, t Kshillit dhe t Komisionit. Kjo konferenc, prve ksaj, nxit shkmbimin e informacionit dhe praktiks m t mir ndrmjet parlamenteve kombtare dhe Parlamentit Europian, prfshir ktu komisionet e tyre t posame. Ajo mund t organizoj gjithashtu konferenca ndrparlamentare mbi shtje specifike, n veanti pr diskutimin e shtjeve t politiks s prbashkt t jashtme dhe t siguris, duke prfshir politikn e prbashkt t siguris dhe mbrojtjes. Kontributet e konferencs nuk jan detyruese pr parlamentet kombtare dhe nuk cenojn qndrimet e tyre. _____

protokollet

195

PROTOKOLLI (nr. 2) PR ZBATIMIN E PARIMEVE T SUBSIDIARITETIT DHE PROPORCIONALITETIT

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t siguruar marrjen e vendimeve sa m pran qytetarve t Bashkimit, T VENDOSUR pr t krijuar kushtet pr zbatimin e parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit, si parashikohen n nenin 5 t Traktatit t Bashkimit Europian, dhe pr t krijuar nj sistem pr monitorimine zbatimit t ktyre parimeve, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 do institucion siguron respektimin e vazhdueshm t parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit, si parashikohen n nenin 5 t Traktatit pr Bashkimin Europian. Neni2 Prpara propozimit t akteve legjislative, Komisioni duhet t konsultohet gjersisht. Kto konsultime, kur duhet, marrin parasysh dimensionin rajonal dhe vendor t veprimit t parashikuar. N raste urgjence t jashtzakonshme, Komisioni nuk zhvillon konsultime t tilla. Komisioni jep n propozimin q bn arsyet pr vendimin e tij. Neni3 Pr qllimet e ktij Protokolli, projektakte legjislative jan propozimet pr miratimin e nj akti legjislativ prej Komisionit, nismat nga nj grup Shtetesh Antare, nismat nga Parlamenti Europian, krkesat nga Gjykata e Drejtsis, rekomandimet nga Banka Qendrore Europiane dhe krkesat nga Banka Europian e Investimeve. Neni4 Komisioni u drgon parlamenteve kombtare projektaktet e tij legjislative dhe projektet e ndryshuara, n t njjtn koh q ia kalon edhe ligjvnsit t Bashkimit. Parlamenti Europian u drgon parlamenteve kombtare projektaktet e tij legjislative dhe projektet e ndryshuara. Kshilli u drgon parlamenteve kombtare projektaktet legjislative q dalin nga nj grup Shtetesh Antare, nga Gjykata e Drejtsis, nga Banka Qendrore Europiane apo nga Banka Europiane e Investimeve si dhe u drgon parlamenteve kombtare projektet e ndryshuara.

196

Sapo miratohen, rezolutat legjislative t Parlamentit Europian dhe qndrimet e Kshillit u drgohen, prej ktyre, parlamenteve kombtare. Neni5 Projektaktet legjislative duhet t arsyetohen kundrejt parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit. do projektakt legjislativ duhet t prmbaj nj deklarat t hollsishme q mundson vlersimin e prputhshmris me parimet e subsidiaritetit dhe proporcionalitetit. Kjo deklarat duhet t prmbaj disa vlersime mbi efektet financiare t propozimit dhe, n rastin e nj direktive, deklarata duhet t prmbaj rrjedhojat e saj lidhur me miratimin e normave nga Shtetet Antare, duke prfshir, kur sht e nevojshme, legjislacionin rajonal. Arsyetimi q t on n prfundimin se nj objektiv i Bashkimit mund t arrihet m mir n nivel t Bashkimit, duhet t mbshtetet n tregues cilsor, dhe, kur sht e mundur, n tregues sasior. Projektaktet legjislative duhet t marrin parasysh nevojn pr t minimizuar dhe mbajtur n prpjestim me objektivin do barr, qoft financiare apo administrative, q bie mbi Bashkimin, qeverit kombtare, autoritetet rajonale e vendore, apo operatort ekonomik dhe qytetarve. Neni6 do parlament kombtar apo dhom e nj parlamenti kombtar, brenda tet javve nga data e drgimit t nj projektakti legjislativ n gjuht zyrtare t Bashkimit, mund ti drgoj Presidentit t Parlamentit Europian, Presidentit t Kshillit dhe Komisionit nj opinion t arsyetuar ku t shprehet pse projekti n fjal nuk prputhet me parimin e subsidiaritetit. I takon do parlamenti kombtar ose do dhome t nj parlamenti kombtar t kshillohet, kur duhet, me parlamentet rajonale q kan kompetenca legjislative. Nse projektakti legjislativ iniciohet nga nj grup Shtetesh Antare, Presidenti i Kshillit ua drgon opinionin qeverive t ktyre Shteteve Antare. Nse projektakti legjislativ iniciohet nga Gjykata e Drejtsis, nga Banka Qendrore Europiane apo nga Banka Europiane e Investimeve, Presidenti i Kshillit ia drgon opinionin institucionit apo organit t interesuar. Neni7 1. Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni, si dhe, nse sht e nevojshme , nj grup Shtetesh Antare, Gjykata e Drejtsis, Banka Qendrore Europiane ose Banka Europiane e Investimeve, kur projektakti legjislativ iniciohet prej tyre, duhet t marrin parasysh opinionet e arsyetuara t dhna nga parlamentet kombtare ose nga nj dhom e nj parlamenti kombtar. do parlament kombtar ka dy vota, t ndara n baz t sistemit parlamentar kombtar. N rast t nj sistemi parlamentar dydhomsh, do dhom ka nj vot. 2. Nse opinionet e arsyetuara mbi mosprputhshmrin e nj projektakti legjislativ me parimin e subsidiaritetit prfaqsojn, t paktn, nj t tretn e t gjitha votave q u jan caktuar parlamenteve kombtare n prputhje me nnparagrafin e dyt t paragrafit 1, projekti duhet t rishikohet. Ky prag minimal, sht nj e katrta, n rastin e nj projektakti legjislativ t paraqitur n baz t nenit 76 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian pr zonn e liris, siguris dhe drejtsis.

protokollet

197

Pas ktij rishikimi, Komisioni, ose kur duhet, grupi i Shteteve Antare, Parlamenti Europian, Gjykata e Drejtsis, Banka Qendrore Europiane ose Banka Europiane e Investimeve, kur projektakti legjislativ iniciohet prej tyre, mund t vendosin ta mbajn, ta ndryshojn ose ta trheqin projektin. Pr kt vendim duhet t jepen arsyet. 3. Gjithashtu, sipas procedurs s zakonshme legjislative, nse opinionet e arsyetuara pr mosprputhjen e nj propozimi pr nj akt legjislativ me parimin e subsidiaritetit, prfaqsojn t paktn nj shumic t thjesht t votave q u jan caktuar parlamenteve kombtare n prputhje me nnparagrafin e dyt t paragrafit 1, propozimi duhet t rishikohet. Pas ktij rishikimi, Komisioni mund t vendos ta mbaj, ta ndryshoj ose ta trheq propozimin. Nse zgjedh ta mbaj propozimin, Komisioni, me opinion t arsyetuar, duhet t argumentoj arsyet se pse vlerson q propozimi sht n prputhje me parimin e subsidiaritetit. Ky opinion i arsyetuar si dhe opinionet e arsyetuara t parlamenteve kombtare do t duhet ti paraqiten ligjvnsit t Bashkimit, pr tu shqyrtuar sipas procedurs: (a) prpara prfundimit t leximit t par, ligjvnsi (Parlamenti Europian dhe Kshilli), shqyrton nse propozimi legjislativ sht n prputhje me parimin e subsidiaritetit, duke pasur parasysh veanrisht arsyet e shprehura dhe t prbashkta pr shumicn e parlamenteve kombtare si dhe opinionin e arsyetuar t Komisionit; (b) nse, me shumicn e 55% t antarve t Kshillit ose shumicn e votave t hedhura n Parlamentin Europian, ligjvnsi sht i mendimit q propozimi nuk sht n prputhje me parimin e subsidiaritetit, ather propozimi legjislativ nuk do t shqyrtohet m tej. Neni8 Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka juridiksion pr padit me objekt shkeljen e parimit t subsidiaritetit nprmjet nj akti legjislativ, t cilat jan paraqitur nga Shtetet Antare n prputhje me rregullat e prcaktuara n nenin 263 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ose t cilat jan br t ditura sipas rendit t tyre juridik, n emr t parlamentit t tyre kombtar ose nj dhome t ktij. N prputhje me rregullat e parashtruara n nenin e prmendur, Komiteti i Rajoneve mund t ngrej padi t tilla edhe kundr akteve legjislative europiane, pr miratimin e t cilave Kushtetuta parashikon q t konsultohen me t. Neni9 Komisioni, do vit, i paraqet Kshillit Europian, Parlamentit Europian, Kshillit dhe parlamenteve kombtare nj raport mbi zbatimin e nenit 5 t Traktatit pr Bashkimin Europian. Ky raport vjetor i drgohet gjithashtu Komitetit Ekonomik dhe Social dhe Komitetit t Rajoneve. _____

198

PROTOKOLLI (nr. 3) PR STATUTIN E GJYKATS S DREJTSIS T BASHKIMIT EUROPIAN PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t krijuar Statutin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian t parashikuar n nenin 281 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit t Bashkimit Europian, Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian si dhe Traktatit Themelues pr Komunitetin Europian t Energjis Brthamore: Neni1 Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian krijohet dhe funksionon n prputhje me dispozitat e Traktateve, t Traktatit Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Brthamore (Traktati EURATOM) dhe t ktij Statuti. TITULL I GJYQTART DHE AVOKATT E PRGJITHSHM Neni2 Prpara se t marr detyrn, do gjyqtar betohet prpara Gjykats s Drejtsis t mbledhur n seanc me dyer t hapura, pr kryerjen e detyrave t tij n mnyr t paanshme dhe parimore dhe pr ruajtjen e fshehtsis s debatit gjyqsor t Gjykats. Neni3 Gjyqtart jan imun nga procedimi ligjor. Pas prfundimit t detyrs, ata vazhdojn t gzojn imunitet n lidhje me veprimet e kryera prej tyre pr shkak t detyrs, duke prfshir fjalt e thna apo t shkruara. Gjykata e Drejtsis, e mbledhur n seanc plenare, mund t heq imunitetin. Nse vendimi ka t bj me nj antar t Gjykats s Prgjithshme ose t nj gjykate t specializuar, Gjykata vendos pas konsultimit me gjykatn e prfshir. Nse nj gjyqtari i hiqet imuniteti dhe ndaj tij nis procedimi penal, ai gjykohet, n do Shtet Antar, vetm nga gjykata kompetente pr t gjykuar antart e organeve m t larta gjyqsore n vend. Neni 11 deri n 14 dhe neni 17 i Protokollit pr privilegjet dhe imunitetet e Bashkimit Europian vlen pr Gjyqtart, Avokatt e Prgjithshm, Kancelarin dhe Asistent Relatorin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, pa cenuar dispozitat n lidhje me imunitetin nga procedimi ligjor i gjyqtarve t cilat jan parashikuar n paragraft paraardhs.

protokollet

199

Neni4 Gjyqtart nuk mund t mbajn funksione politike ose administrative. Ata nuk mund t angazhohen n asnj veprimtari, fitimprurse apo jo, prve rasteve kur Kshilli, me shumic t thjesht, vendos pr nj prjashtim. Kur marrin prsipr detyrn, ata angazhohen solemnisht q, si gjat, ashtu dhe pas mandatit t tyre, do t prmbushin detyrimet q rrjedhin prej detyrs, sidomos detyrimin pr tu sjell me integritet dhe maturi pr sa i prket pranimit t emrimeve ose prfitimeve t caktuara pas mbarimit t detyrs. do dyshim n kt drejtim zgjidhet me vendim t Gjykats s Drejtsis. Nse vendimi ka t bj me nj antar t Gjykats s Prgjithshme ose t nj gjykate t specializuar, Gjykata vendos pas konsultimit me gjykatn e prfshir. Neni5 Detyrat e gjyqtarit, prve rasteve t zvendsimit t zakonshm ose vdekjes, prfundojn kur ai jep dorheqjen. Kur gjyqtari jep dorheqjen, krkesa e dorheqjes i drejtohet Kryetarit t Gjykats s Drejtsis pr tiu drguar Presidentit t Kshillit. Me kt njoftim, krijohet nj vend vakant pr kt funksion. Prvese kur zbatohet neni 6, gjyqtari vazhdon t mbaj detyrn deri n marrjen e saj nga pasuesi i vet. Neni6 Gjyqtari mund t privohet nga funksioni, e drejta pr pension apo prfitime t tjera n vend t tij, vetm nse sipas opinionit unanim t Gjyqtarve dhe Avokatve t Prgjithshm t Gjykats s Drejtsis, nuk i plotson m kushtet apo detyrimet q i rrjedhin nga funksioni. Gjyqtari n fjal nuk merr pjes n kto debate. Nse personi n fjal sht antar i Gjykats s Prgjithshme ose nj gjykate t specializuar, Gjykata vendos pas konsultimit me gjykatn n fjal. Kancelari i Gjykats ia komunikon vendimin e Gjykats Presidentit t Parlamentit Europian dhe Presidentit t Komisionit, si dhe ia njofton at Presidentit t Kshillit. N rastin e nj vendimi q e privon gjyqtarin nga ushtrimi i detyrs, krijohet nj vend vakant pr funksionin me njoftimin e ktij t fundit. Neni7 Gjyqtari q do t zvendsoj nj antar t Gjykats, mandati i t cilit nuk ka mbaruar, emrohet pr pjesn e mbetur t mandatit t paraardhsit. Neni8 Dispozitat e nenit 2 deri n 7 zbatohen pr Avokatt e Prgjithshm.

200

TITULLI II ORGANIZIMI I GJYKATS S DREJTSIS Neni9 Nse gjyqtart zvendsohen do tre vjet pjesrisht, 14 dhe 13 gjyqtar zvendsohen n mnyr t alternuar. Nse Avokatt e Prgjithshm zvendsohen pjesrisht do tre vjet, katr Avokat t Prgjithshm zvendsohen n do rast. Neni10 Kancelari betohet prpara Gjykats s Drejtsis pr t kryer detyrat n mnyr t paanshme dhe parimore dhe pr t ruajtur fshehtsin e debatit gjyqsor t Gjykats s Drejtsis. Neni11 Gjykata e Drejtsis merr masat pr zvendsimin e Kancelarit n rastet kur ky ndalohet t marr pjes n Gjykatn e Drejtsis. Neni12 Zyrtar dhe npuns t tjer caktohen pran Gjykats s Drejtsis, q t mundsojn funksionimin e saj. Ata prgjigjen prpara Kancelarit nn autoritetin e Kryetarit. Neni13 Me krkes t Gjykats s Drejtsis, Parlamenti Europian dhe Kshilli, sipas procedurs s zakonshme legjislative, mund t parashikojn emrimet e Asistent Relatorve dhe t prcaktojn rregullat q rregullojn shrbimet e tyre . Asistent Relatorve, sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme, mund tu krkohet t marrin pjes n fazn prgatitore pr shtjet e paraqitura prpara Gjykats dhe t bashkpunojn me Gjyqtarin q vepron si Relator. Asistent Relatort zgjidhen mes personave pavarsia e t cilve sht e garantuar dhe q kan kualifikimin e nevojshm juridik; ata emrohen nga Kshilli me shumic t thjesht. Ata betohen prpara Gjykats pr kryerjen e detyrave t tyre n mnyr t paanshme dhe parimore dhe pr ruajtjen e fshehtsis s debateve t Gjykats. Neni14 Gjyqtart, Avokatt e Prgjithshm dhe Kancelari duhet ta ken vendbanimin n vendin ku ka selin Gjykata e Drejtsis.

protokollet

201

Neni15 Gjykata e Drejtsis sht prher n seanc. Periudha e pushimit gjyqsor prcaktohet nga Gjykata duke pasur parasysh nevojat e puns s saj. Neni16 Gjykata e Drejtsis krijon dhoma q prbhen nga tre dhe pes gjyqtar. Gjyqtart zgjedhin Kryetart e dhomave mes radhve t tyre. Kryetart e dhomave me pes gjyqtar zgjidhen pr tre vjet. Ata mund t rizgjidhen vetm nj her. Dhoma e Madhe Gjyqsore prbhet nga 13 Gjyqtar. Ajo kryesohet nga Kryetari i Gjykats. Kryetart e dhomave me pes gjyqtar dhe gjyqtar t tjer t emruar sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme jan gjithashtu pjes e Dhoms s Madhe Gjyqsore. Gjykata mblidhet n nj Dhom t Madhe Gjyqsore kur e krkon nj Shtet Antar ose nj institucion i Bashkimit q sht pal n procedim. Gjykata gjykon n seanc plenare kur shtjet jan ngritur prpara saj sipas nenit 228(2), nenit 245(2), nenit 247 apo nenit 286(6) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Gjithashtu, kur Gjykata konsideron q nj shtje prpara saj sht me rndsi t jashtzakonshme, mund t vendos tia prcjell shtjen seancs plenare, pasi t dgjoj Avokatin e Prgjithshm. Neni17 Vendimet e Gjykats s Drejtsis jan t vlefshme vetm kur n debate prfshihet nj numr tek i antarve t saj. Vendimet e dhoms t prbr nga tre apo pes gjyqtar jan t vlefshme vetm nse merren nga tre gjyqtar. Vendimet e Dhoms s Madhe Gjyqsore jan t vlefshme vetm nse jan mbledhur nnt gjyqtar. Vendimet e seancs plenare jan t vlefshme vetm nse jan mbledhur 15 gjyqtar. N rastin kur gjyqtart e nj dhome nuk mund t marrin pjes, nj gjyqtar i nj dhome tjetr mund t thirret sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme. Neni18 Asnj Gjyqtar ose Avokat i Prgjithshm nuk mund t marr pjes n trajtimin e nj shtjeje ku ka marr pjes m prpara si agjent ose kshilltar, ku ka vepruar pr nj nga palt, ku sht thirrur t shprehet si antar i gjykats, i nj komisioni hetimor, apo n do cilsi tjetr. Nse, pr disa arsye t veanta, nj Gjyqtar apo Avokat i Prgjithshm vlerson q nuk duhet t marr pjes n gjykimin ose shqyrtimin e nj shtjeje t caktuar, njofton Kryetarin n lidhje

202

me kt. Nse, pr disa arsye t veanta, Kryetari vlerson se ndonj Gjyqtar ose Avokat i Prgjithshm nuk duhet t gjykoj ose t bj parashtrime pr nj shtje t caktuar, ai e njofton pr kt. do vshtirsi q krijohet n lidhje me zbatimin e ktij neni, zgjidhet me vendim t Gjykats s Drejtsis. Nj pal nuk mund t krkoj ndryshimin e prbrjes s Gjykats ose t njrs prej dhomave t saj pr arsye t kombsis s nj gjyqtari apo mungess n gjykat ose n dhom t nj gjyqtari q t ket kombsin e asaj pale. TITULLI III PROCEDURA PRPARA GJYKATS S DREJTSIS Neni19 Shtetet Antare dhe institucionet e Bashkimit prfaqsohen prpara Gjykats s Drejtsis nga nj agjent i emruar pr do shtje; agjenti mund t mbshtetet nga nj kshilltar ose nj avokat. Shtetet jo Antare, t cilat jan pal n Marrveshjen pr Zonn Ekonomike Europiane dhe gjithashtu n Autoritetin e Mbikqyrjes t SHETL-s t prmendura n at marrveshje, prfaqsohen n t njjtn mnyr. Palt e tjera duhet t prfaqsohen nga nj avokat. Vetm nj avokat i autorizuar pr t vepruar prpara nj gjykate t nj Shteti Antar ose nj Shteti tjetr i cili sht pal n Marrveshjen pr Zonn Ekonomike Europiane mund t prfaqsoj ose mbshtet nj pal prpara Gjykats. Kta agjent, kshilltar dhe avokat, kur paraqiten prpara Gjykats, gzojn t drejtat dhe imunitetin e nevojshm pr ushtrimin e pavarur t detyrave t tyre, sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme. Gjykata, n lidhje me kta kshilltar dhe avokat q paraqiten para saj, ka kompetencat q normalisht u jepen gjykatave, sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme. Pedagogt e universitetit, q jan shtetas t nj Shteti Antar, ku legjislacioni u jep t drejtn e prfaqsimit n gjykat, kan t njjtat t drejta prpara Gjykats me ato q ky nen u jep avokatve. Neni20 Procedura prpara Gjykats s Drejtsis prbhet nga dy pjes: me shkrim dhe me goj. Procedura me shkrim prfshin komunikimin me palt dhe institucionet e Bashkimit vendimet e t cilit jan n diskutim, prfshin krkesat, parashtrimin e argumenteve, mbrojtjen, konstatimet dhe prgjigjet, nse ka, si dhe t gjitha shkresat dhe dokumentet mbshtetse ose kopje t noterizuara t tyre.

protokollet

203

Komunikimi bhet nga Kancelari, sipas radhs dhe brenda kohs s prcaktuar n Rregulloren e Brendshme. Procedura verbale prbhet nga leximi i raportit t paraqitur nga nj gjyqtar n cilsin e Relatorit, dgjimi i agjentve, kshilltarve dhe avokatve nga Gjykata, nga parashtrimet e Avokatit t Prgjithshm dhe dgjimi i dshmitarve dhe ekspertve nse ka. Gjykata, kur konsideron q shtja nuk ngre shtje t reja t interpretimit ligjor, mund t vendos, pasi t ket dgjuar Avokatin e Prgjithshm, q shtja t zgjidhet pa parashtrim nga Avokati i Prgjithshm. Neni21 Nj shtje i paraqitet Gjykats s Drejtsis me an t nj krkese me shkrim drejtuar Kancelarit. Krkesa prmban emrin e krkuesit, adresn e banimit t prhershm dhe prshkrimin e pals nnshkruese, emrin e pals ose emrat e palve kundr t cilave sht br krkesa, objektin e mosmarrveshjes, formn e urdhrit q krkohet dhe nj deklarat t shkurtr t bazs ligjore ku mbshtetet krkesa. Krkesa shoqrohet, kur duhet, nga masa q krkohet t shfuqizohet, ose n rrethanat e prmendura n nenin 265 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, nga prova shkresore t dats kur institucionit i sht krkuar t vepronte, sipas ktyre neneve. Nse dokumentet nuk paraqiten s bashku me krkesn, Kancelari i krkon pals s interesuar ti paraqes ato brenda nj kohe t arsyeshme, por, n kt rast, t drejtat e pals nuk parashkruhen edhe nse kto dokumente sigurohen pas afatit kohor pr t nisur procedimin. Neni22 Nj shtje e rregulluar nga neni 18 i Traktatit EURATOM ngrihet prpara Gjykats s Drejtsis prmes ankimit drejtuar Kancelarit. Ankimi prmban emrin dhe adresn e prhershme t banimit t krkuesit dhe prshkrimin e pals nnshkruese, nj referenc t vendimit kundr t cilit sht br ankimi, emrat e t paditurve, objektin e mosmarrveshjes, parashtrimet dhe nj tekst t shkurtr t arsyeve mbi bazn e t cilave paraqitet ankimi. Ankimi shoqrohet me nj kopje t vrtetuart vendimit t Komitetit t Arbitrazhit i cili sht kundrshtuar. Nse Gjykata refuzon ankimin, vendimi i Komitetit t Arbitrazhit merr form t prer. Nse Gjykata shfuqizon vendimin e Komitetit t Arbitrazhit, shtja, kur duhet, me nismn e njrs prej palve n shtje, mund t hapet prsri prpara Komitetit t Arbitrazhit. Ky i fundit respekton do vendim pr shtje t interpretimit ligjor q nxjerr Gjykata. Neni23 N shtje q rregullohen nga neni 267 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, vendimi i gjykats s nj Shteti Antar, i cili pezullon procedimet e saj dhe e drgon shtjen n Gjykatn e

204

Drejtsis, i njoftohet Gjykats nga gjykata e prfshir. Vendimi m pas u njoftohet nga Kancelari i Gjykats, palve, Shteteve Antare, Komisionit dhe institucionit, organit, zyrs ose agjencis t Bashkimit q ka miratuar aktin, vlefshmria apo interpretimi i t cilit sht n diskutim. Brenda dy muajve nga ky njoftim, palt, Shtetet Antare, Komisioni dhe, kur duhet, institucioni, organi, zyra ose agjencia q ka miratuar aktin vlefshmria ose interpretimi i t cilit sht n diskutim, kan t drejt t paraqesin n gjykat argumente mbi shtjen ose konstatime me shkrim. N shtjet q rregullohen nga neni 267 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, nga Kancelari i Gjykats u njoftohet vendimi i gjykats kombtare Shteteve q nuk jan Shtete Antare, por pal n Marrveshjen e Zons Ekonomike Europiane dhe gjithashtu n Autoritetin e Mbikqyrjes s SHETL-s t prmendura n at Marrveshje, t cilat brenda dy muajve nga ky njoftim, kur bhet fjal pr nj nga fushat e zbatimit t ksaj Marrveshjeje, mund t paraqesin pohimin e fakteve ose konstatime me shkrim n Gjykat. Kur nj marrveshje n lidhje me nj objekt specifik, e lidhur mes Kshillit dhe nj ose m shum shteteve jo antare, parashikon q kto Shtete t ken t drejtn t paraqesin pohimin e fakteve ose konstatime me shkrim, kur nj gjykat e nj Shteti Antar i drejtohet Gjykats s Drejtsis pr tu shprehur me vendim paragjyqsor pr nj shtje q sht brenda fushs s veprimit t marrveshjes, vendimi i gjykats kombtare n lidhje me at shtje u njoftohet edhe shteteve jo antare t interesuara. Kto Shtete, brenda dy muajve nga ky njoftim, mund t depozitojn n gjykat pohimin e fakteve ose konstatime me shkrim. Neni 23a1 Rregullorja e Brendshme mund t parashikoj nj procedur t prshpejtuar dhe, n rastin e referencave pr nj vendim paragjyqsor n lidhje me zonn e liris, siguris dhe drejtsis, nj procedur emergjente. Kto procedura, n lidhje me parashtrimin e pohimit t fakteve ose konstatimeve me shkrim, mund t parashikojn nj periudh m t shkurtr sesa ajo q parashikon neni 23, si dhe shmangie nga paragrafi i katrt i nenit 20, duke br q shtja t vendoset pa parashtrim nga Avokati i Prgjithshm. Gjithashtu, procedura urgjente mund t parashikoj kufizim t palve dhe personave t tjer t interesuar t prmendur n nenin 23, t cilt jan autorizuar pr t paraqitur pohimin e fakteve ose konstatime me shkrim dhe, n shtje tepr urgjente, mund t parashikoj moskryerjen e hapave me shkrim t procedurs. Neni24 Gjykata e Drejtsis mund tu krkoj palve t paraqesin t gjitha dokumentet dhe t japin t gjith informacionin q Gjykata e konsideron t nevojshm. do refuzim do t mbahet shnim formalisht.

Nen i shtuar me Vendimin 2008/79/KE, Euratom (OJ L 24, 29.1.2008, fq 42).

protokollet

205

Gjykata gjithashtu mund tu krkoj Shteteve Antare dhe institucioneve, organeve, zyrave dhe agjencive q nuk jan pal n shtje, t japin t gjith informacionin q Gjykata e konsideron t nevojshm pr procesin. Neni25 Gjykata e Drejtsis mundet q, n do koh, ti besoj detyrn pr t dhn opinion prej eksperti do individi, institucioni, organi, autoriteti, komiteti ose organizat tjetr q zgjedh. Neni26 Dshmitart mund t dgjohen sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme. Neni27 N lidhje me dshmitart n munges, Gjykata e Drejtsis ka kompetenca q prgjithsisht u jepen gjykatave dhe mund t vendos gjoba monetare sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme. Neni28 Dshmitart dhe ekspertt mund t dgjohen nn betim t br sipas forms s prcaktuar n Rregulloren e Brendshme ose sipas mnyrs s prcaktuar n legjislacionin e vendit t dshmitarit ose ekspertit. Neni29 Gjykata e Drejtsis mund t urdhroj q nj dshmitar ose ekspert t dgjohet nga autoriteti gjyqsor i vendbanimit t tij t prhershm. Urdhri i drgohet pr zbatim autoritetit gjyqsor kompetent sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme. Dokumentet e hartuara n prputhje me letrporosit i kthehen Gjykats sipas t njjtave kushte. Gjykata mbulon shpenzimet, pa cenuar t drejtn pr tua ngarkuar ato, kur sht rasti i duhur, palve. Neni30 Nj Shtet Antar trajton do shkelje t betimit nga nj dshmitar ose ekspert n t njjtn mnyr sikur shkelja t ishte kryer prpara njrs prej gjykatave t tij me juridiksion n shtjet civile. N shkalln e Gjykats s Drejtsis, Shteti Antar i prfshir ndjek shkelsin prpara gjykats kompetente t tij.

206

Neni31 Seanca gjyqsore sht me dyer t hapura, prvese kur, pr arsye serioze, Gjykata e Drejtsis sipas vlersimit t vet, ose me krkes t palve, vendos ndryshe. Neni32 Gjat seancave dgjimore, Gjykata e Drejtsis mund t marr n pyetje ekspert, dshmitar dhe vet palt. Megjithat, kto t fundit, mund ti drejtohen Gjykats s Drejtsis vetm nprmjet prfaqsuesve t tyre. Neni33 Procesverbali mbahet pr do seanc dgjimore dhe firmoset nga Kryetari dhe Kancelari. Neni34 Lista e shtjeve prcaktohet nga Kryetari. Neni35 Debatet gjyqsore t Gjykats s Drejtsis zhvillohen dhe mbahen sekret. Neni36 Vendimet prmbajn arsyet mbi t cilat jan bazuar. Ato prmbajn emrat e Gjyqtarve q kan marr pjes n debate. Neni37 Vendimet nnshkruhen nga Kryetari dhe Kancelari. Ato lexohen n gjykat me dyer t hapura. Neni38 Gjykata e Drejtsis vendos pr shpenzimet gjyqsore. Neni39 Kryetari i Gjykats s Drejtsis, me an t nj procedure t shkurtuar e cila, pr sa sht e nevojshme, mund t ndryshoj nga disa prej rregullave q prmban ky Statut dhe e cila parashikohet n Rregulloren e Brendshme, mund t gjykoj pr krkesat pr pezullimin e ekzekutimit, si e parashikon neni 278 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe neni 157 i Traktatit EURATOM ose t

protokollet

207

ndrmarr masa t ndrmjetme sipas nenit 279 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, ose t pezulloj zbatimin e vendimit n prputhje me paragrafin e katrt t nenit 229 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ose paragrafin e tret t nenit 164 t Traktatit EURATOM. Nse Kryetari nuk mund t marr pjes n gjykim, zvendsohet nga nj gjyqtar, sipas kushteve t prcaktuara n Rregulloren e Brendshme. Vendimi i Kryetarit ose i Gjyqtarit q e zvendson at sht i prkohshm dhe nuk cenon n asnj mnyr vendimin e Gjykats pr themelin e shtjes. Neni40 Shtetet Antare dhe institucionet e Bashkimit mund t ndrhyjn n shtje t ngritura prpara Gjykats s Drejtsis. E njjta e drejt sht e hapur pr organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit dhe pr do person tjetr q mund t jet i interesuar pr rezultatin e nj shtjeje t ngritur prpara Gjykats. Personat fizik ose juridik nuk ndrhyjn n shtje ndrmjet Shteteve Antare, n ato ndrmjet institucioneve t Bashkimit ose ato ndrmjet Shteteve Antare dhe institucioneve t Bashkimit. Shtetet, prve Shteteve Antare, t cilat jan pal n Marrveshjen pr Zonn Ekonomike Europiane dhe gjithashtu n Autoritetin e Mbikqyrjes t SHETL-s t prmendura n at Marrveshje, pa cenuar paragrafin e dyt, mund t ndrhyjn n shtje t ngritura prpara Gjykats, nse bhet fjal pr nj nga fushat e zbatimit t asaj Marrveshjeje. Krkesa pr t ndrhyr n proces, kufizohet n mbshtetjen e forms s vendimit t krkuar nga nj prej palve. Neni41 Kur pala e paditur, pasi thirret rregullisht, nuk arrin t depozitoj parashtrime me shkrim lidhur me mbrojtjen, vendimi kundr pals jepet n munges. Kundrshtimi i vendimit mund t depozitohet brenda nj muaji nga njoftimi i tij. Kundrshtimi nuk ka efekt pezullues, mbi zbatimin e vendimit n munges, nse Gjykata e Drejtsis nuk vendos ndryshe. Neni42 Shtete Antare, institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit dhe do person tjetr fizik apo juridik, n rastet dhe sipas kushteve q duhen prcaktuar n Rregulloren e Brendshme, iniciojn procedimin gjyqsor si pal e tret pr t kundrshtuar nj vendim t dhn pa i dgjuar ata, nse vendimi cenon t drejtat e tyre. Neni43 Nse kuptimi ose qllimi i nj vendimi sht i paqart, Gjykata e Drejtsis bn interpretimin e tij me krkes t ndonj pale apo institucioni t Bashkimit q sht i interesuar n lidhje me t.

208

Neni44 Krkesa pr rishikim t nj vendimi mund ti bhet Gjykats s Drejtsis vetm me zbulimin e nj fakti q ka natyr t till q sht faktor vendimtar dhe, pr t cilin, Gjykata dhe pala q pretendon rishikimin, nuk kan qen n dijeni n kohn kur sht dhn vendimi. Rishikimi hapet me nj vendim t Gjykats q shprehimisht pasqyron ekzistencn e nj fakti t ri, duke pranuar q ky ka natyr t till q shtja mund t hapet pr rishikim dhe deklaron t pranueshme krkesn pr kt arsye. Pas mbarimit t afatit 10 vjear nga data e vendimit, nuk mund t bhet krkes pr rishikim. Neni45 Afati shtes, pr arsye t largsis, prcaktohet n Rregulloren e Brendshme. Asnj e drejt nuk cenohet si pasoj e mbarimit t afatit, nse pala e prekur provon ekzistencn e rrethanave t paparashikueshme ose t forcs madhore. Neni46 Ndalohet procedimi kundr Bashkimit n shtje q lindin nga prgjegjsia jashtkontraktore pas nj periudhe pesvjeare q nga ndodhja e ngjarjes q ka uar drejt saj. Periudha e parashkrimit ndrpritet nse fillon procesi prpara Gjykats s Drejtsis ose nse prpara fillimit t procesit pala e dmtuar ka paraqitur nj krkes tek institucioni prkats i Bashkimit. N rastin e fundit, procesi duhet t filloj brenda nj periudhe dymujore t parashikuar n nenin 263 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian; dispozitat e paragrafit t dyt t nenit 265 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian zbatohen sipas rastit. Ky nen zbatohet edhe pr proceset kundr Banks Qendrore Europiane n lidhje me prgjegjsin jashtkontraktore.

TITULLI IV GJYKATA E PRGJITHSHME Neni47 Paragrafi i par i nenit 9, neni 14 dhe 15, paragrafi i par, i dyt, i katrt dhe i pest i nenit 17 dhe neni 18 zbatohen pr Gjykatn e Prgjithshme dhe antart e saj. Paragrafi i katrt i nenit 3 dhe neni 10, 11 dhe 14 zbatohen pr Kancelarin e Gjykats s Prgjithshme, mutatis mutandis.

protokollet

209

Neni48 Gjykata e Prgjithshme prbhet nga 27 gjyqtar. Neni49 Antarve t Gjykats s Prgjithshme mund tu krkohet t kryejn detyrn e nj Avokati t Prgjithshm. sht detyr e Avokatit t Prgjithshm, i cili vepron me paanshmri dhe pavarsi t plot, t paraqes n seanc me dyer t hapura, parashtrime t arsyetuara pr shtje t caktuara q jan paraqitur prpara Gjykats s Prgjithshme pr t mbshtetur Gjykatn e Prgjithshme n kryerjen e detyrs s saj. Kriteret pr przgjedhjen e ktyre shtjeve, si dhe procedurat pr caktimin e Avokatve t Prgjithshm, prcaktohen n Rregulloren e Brendshme t Gjykats s Prgjithshme. Antari, t cilit i sht krkuar t kryej detyrn e Avokatit t Prgjithshm n nj shtje,mund t mos marr pjes n gjykimin e shtjes. Neni50 Gjykata e Prgjithshme mblidhet n dhoma me tre ose pes gjyqtar. Gjyqtart zgjedhin Kryetart e dhomave mes radhve t tyre. Kryetart e dhomave me pes gjyqtar zgjidhen pr tre vjet. Ata mund t rizgjidhen vetm nj her. Prbrja e dhomave dhe caktimi i shtjeve pr to rregullohen n Rregulloren e Brendshme. N shtje t caktuara q rregullohen nga Rregullorja e Brendshme, Gjykata e Prgjithshme mund t mblidhet n seanc plenare ose t prbhet nga nj gjyqtar i vetm. Rregullorja e Brendshme mund t parashikoj gjithashtu q Gjykata e Prgjithshme t mblidhet n Dhom t Madhe n rastet dhe sipas kushteve t prcaktuara n t. Neni51 Duke u shmangur nga rregulli i prcaktuar n nenin 256(1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Gjykats s Drejtsis i rezervohet juridiksioni pr padit e prmendura n nenin 263 dhe 265 t Traktatit pr Bashkimin Europian kur ato ngrihen nga nj Shtet Antar kundr: (a) nj veprimi apo mosveprimi t Parlamentit Europian ose Kshillit, ose t atyre institucioneve q veprojn bashkrisht, prve: vendimeve q merren nga Kshilli sipas nnparagrafit t tret t nenit 108(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian; akteve t Kshillit t miratuara sipas nj rregulloreje t Kshillit n lidhje me masat pr t mbrojtur tregtin sipas kuptimit t nenit 207 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian;

210

akteve t Kshillit me t cilat Kshilli ushtron kompetenca zbatuese n prputhje me paragrafin e dyt t nenit 291 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian; (b) kundr nj veprimi ose mosveprimi t Komisionit sipas paragrafit t par t nenit 331 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Gjykats s Drejtsis i rezervohet juridiksion edhe pr padit e prmendura n t njjtat nene kur ato ngrihen nga nj institucion i Bashkimit kundr nj veprimi apo mosveprimi t Parlamentit Europian, Kshillit, t dyja ktyre institucioneve kur veprojn bashkrisht, ose t Komisionit, apo t nj institucioni t Bashkimit kundr nj veprimi ose mosveprimi t Banks Qendrore Europiane. Neni52 Kryetari i Gjykats s Drejtsis dhe Kryetari i Gjykats s Prgjithshme, me marrveshje t prbashkt, prcaktojn kushtet sipas t cilave zyrtar dhe npuns t tjer pran Gjykats s Drejtsis ofrojn shrbimet e tyre pr Gjykatn e Prgjithshme duke br t mundur funksionimin e saj. Disa zyrtar ose npuns t tjer t caktuar prgjigjen para Kancelarit t Gjykats s Prgjithshme nn autoritetin e Kryetarit t Gjykats s Prgjithshme. Neni53 Procedura prpara Gjykats s Prgjithshme rregullohet n Titullin III. Rregullime t tilla t nevojshme, t mtejshme dhe m t hollsishme prcaktohen n Rregulloren e Brendshme t saj. Rregullorja e Brendshme mund t shmanget nga paragrafi i katrt i nenit 40 dhe nga neni 41 me qllim q t marr parasysh veorit specifike t procesit gjyqsor n fushn e pronsis intelektuale. Avokati i Prgjithshm, pavarsisht paragrafit t katrt t nenit 20, mund t bj parashtrimet e tij t arsyetuara me shkrim. Neni54 Nse nj krkes ose dokument tjetr procedural q i drejtohet Gjykats s Prgjithshme, depozitohet gabimisht tek Kancelari i Gjykats s Drejtsis, ky ia kalon menjher Kancelarit t Gjykats s Prgjithshme; po kshtu, nse nj krkes ose dokument tjetr procedural q i drejtohet Gjykats s Drejtsis, depozitohet gabimisht tek Kancelari i Gjykats s Prgjithshme, ky ia kalon menjher Kancelarit t Gjykats s Drejtsis. Nse Gjykata e Prgjithshme konstaton q nuk ka kompetenc pr t dgjuar dhe vendosur pr nj padi n lidhje me t ciln ka kompetenc Gjykata e Drejtsis, e drgon at padi n Gjykatn e Drejtsis; po kshtu, nse Gjykata e Drejtsis konstaton se nj padi sht kompetenc e Gjykats s Prgjithshme, e drgon padin n Gjykatn e Prgjithshme q n kt rast nuk mund t trhiqet nga kompetenca q ka. Nse Gjykata e Drejtsis dhe Gjykata e Prgjithshme jan vn n lvizje pr shtje ku krkohet e njjta zgjidhje, ku paraqitet krkesa pr interpretimin e t njjts shtje ose vihet n diskutim vlefshmria e t njjtit akt, Gjykata e Prgjithshme, pas dgjimit t palve, mund t pezulloj shtjen prpara saj deri kur Gjykata e Drejtsis t jap nj vendim ose nse padia sht ngritur

protokollet

211

sipas nenit 263 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, ajo mund t trhiqet nga kompetenca n mnyr q Gjykata e Drejtsis t lejohet t vendos pr kto padi. N t njjtat rrethana, Gjykata e Drejtsis mund t vendos gjithashtu t pezulloj shtjen prpara saj; n kt rast, procesi vazhdon prpara Gjykats s Prgjithshme. Kur nj Shtet Antar dhe nj institucion i Bashkimit kundrshtojn t njjtin akt, Gjykata e Prgjithshme trhiqet nga kompetenca n mnyr q Gjykata e Drejtsis t vendos n lidhje me ato krkesa. Neni55 Kancelari i Gjykats s Prgjithshme bn njoftimin e t gjitha palve, si dhe t Shteteve Antare dhe institucioneve t Bashkimit, edhe nse ato nuk ndrhyjn n shtjen e ngritur prpara Gjykats s Prgjithshme, mbi vendimet e forms s prer t Gjykats s Prgjithshme, mbi vendimet q zgjidhin pjesrisht shtje lndore ose q zgjidhin nj shtje procedurale n lidhje me nj krkes pr munges kompetence ose papranueshmrie. Neni56 Vendimet e forms s prer t Gjykats s Prgjithshme dhe vendimet e ksaj Gjykate q zgjidhin pjesrisht shtje lndore ose q zgjidhin nj shtje procedurale n lidhje me nj krkes pr munges kompetence ose papranueshmri mund t kundrshtohen prpara Gjykats s Drejtsis, brenda dy muajve nga njoftimi i vendimit q apelohet. Apelimin mund ta bj pala q ka humbur, trsisht ose pjesrisht, n parashtrimet e veta. Megjithat, palt ndrhyrse, prve Shteteve Antare dhe institucioneve t Bashkimit mund t apelojn vetm nse preken drejtprdrejt nga vendimi i Gjykats s Prgjithshme. Me prjashtim t shtjeve q lidhen me mosmarrveshje ndrmjet Bashkimit dhe npunsve t tij, apelimi mund t bhet edhe nga Shtetet Antare dhe institucionet e Bashkimit q nuk ndrhyjn n procese prpara Gjykats s Prgjithshme. Kto Shtete Antare dhe institucione jan n t njjtin pozicion si Shtetet Antare ose institucionet q ndrhyjn n shkall t par. Neni57 do person, t cilit i sht refuzuar nga Gjykata e Prgjithshme krkesa pr t ndrhyr n proces, mund t apeloj n Gjykatn e Drejtsis brenda dy javve nga njoftimi i vendimit q refuzon krkesn. Palt e procesit, brenda dy muajve nga njoftimi i tyre, mund t apelojn para Gjykats s Drejtsis, kundr do vendimi t Gjykats s Prgjithshme t dhn sipas nenit 278, nenit 279 ose paragrafit t katrt t nenit 299 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, sipas nenit 157, ose paragrafit t tret t nenit 164 t traktatit EURATOM,. Apelimi i prmendur n dy paragraft e par t ktij neni dgjohet dhe vendoset sipas procedurs s prmendur n nenin 39.

212

Neni58 Apelimi n Gjykatn e Drejtsis bhet vetm pr shtje t interpretimit ligjor. Ai bhet pr munges t kompetencs s Gjykats s Prgjithshme, pr shkelje procedure prpara saj q prek negativisht interesat e apeluesit si dhe pr shkelje t s drejts s Bashkimit nga Gjykata e Prgjithshme. Apelimi nuk bhet n lidhje me shumn e shpenzimeve apo paln q sht urdhruar ti paguaj ato. Neni59 Nse apelimi bhet kundr nj vendimi t Gjykats s Prgjithshme, procedura prpara Gjykats s Drejtsis prbhet nga pjesa me shkrim dhe pjesa me goj. N prputhje me kushtet e prcaktuara n Rregulloren e Brendshme, Gjykata e Drejtsis, pasi ka dgjuar Avokatin e Prgjithshm dhe palt, mund t lr mnjan procedurn verbale. Neni60 Pa cenuar nenet 278 dhe 279 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, ose nenin 157 t Traktatit EUROATOM, apelimi nuk ka efekt pezullues. Duke u shmangur nga neni 280 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, vendimet e Gjykats s Prgjithshme q shpallin pavlefshmrin e nj rregulloreje, hyjn n fuqi vetm duke filluar nga data e mbarimit t periudhs s prmendur n paragrafin e par t nenit 56 t ktij Statuti, ose, nse apelimi bhet brenda ksaj periudhe, duke filluar nga data e rrzimit t apelimit, megjithat, pa cenuar t drejtn e nj pale pr t krkuar, prpara Gjykats s Drejtsis, sipas neneve 278 dhe 279 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ose nenit 157 t Traktatit EUROATOM, pezullimin e pasojave t rregullores q sht shpallur e pavlefshme ose caktimin e ndonj mase tjetr t ndrmjetme. Neni61 Nse apelimi sht i argumentuar plotsisht, Gjykata e Drejtsis e rrzon vendimin e Gjykats s Prgjithshme. Ajo vet mund t jap vendimin prfundimtar pr at shtje, nse e lejon gjendja e procedimit, ose mund tia kthej shtjen Gjykats s Prgjithshme pr vendim. Nse nj shtje i kthehet Gjykats s Prgjithshme, vendimi i Gjykats s Drejtsis pr shtje interpretimi ligjor sht i detyrueshm pr at Gjykat. Nse apelimi i br nga nj Shtet Antar ose institucion i Bashkimit q nuk ka ndrhyr n procedimet prpara Gjykats s Prgjithshme, sht i argumentuar mir, Gjykata e Drejtsis, nse e konsideron t nevojshme, mund t prcaktoj se cilat nga pasojat e vendimit t Gjykats s Prgjithshme q sht rrzuar do t konsiderohen si vendimtare n lidhje me palt n proces.

protokollet

213

Neni62 N rastet e parashikuara n nenin 256(2) dhe(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, kur Avokati i Par i Prgjithshm gjykon se ekziston nj rrezik serioz q t preket uniteti apo njtrajtshmria e t drejts s Bashkimit, ai mund t propozoj q Gjykata e Drejtsis t rishikoj vendimin e Gjykats s Prgjithshme. Propozimi duhet br me shkrim brenda nj muaji nga dalja e vendimit nga Gjykata e Prgjithshme. Gjykata e Drejtsis, brenda nj muaji nga marrja e propozimit t br nga Avokati i Par i Prgjithshm, vendos nse vendimi duhet t rishikohet apo jo. Neni62a Gjykata e Drejtsis vendos pr pikat q i nnshtrohen rishikimit me an t nj procedure urgjente bazuar n dosjen q i sht drguar nga Gjykata e Prgjithshme. Ato q prmenden n nenin 23 t ktij Statuti dhe, n rastet e parashikuara n nenin 256(2) t traktatit KE, palt pjesmarrse n procedimet prpara Gjykats s Prgjithshme, kan t drejt t depozitojn deklarata ose konstatime me shkrim para Gjykats s Drejtsis n lidhje me shtjet q i nnshtrohen rishikimit brenda nj periudhe t caktuar pr kt qllim. Gjykata e Drejtsis mund t vendos t filloj procedurn verbale prpara se t nxjerr nj vendim. Neni62b N shtjet e parashikuara n nenin 256(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, pa cenuar nenet 278 dhe 279 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, propozimet pr rishikim dhe vendimet pr t filluar procedurn e rishikimit nuk kan efekt pezullues. Nse Gjykata e Drejtsis vren q vendimi i Gjykats s Prgjithshme prek unitetin ose njtrajtshmrin e s drejts s Bashkimit, ia kthen shtjen Gjykats s Prgjithshme, pr t ciln, shtja e interpretimit ligjor t vendosur nga Gjykata e Drejtsis sht e detyrueshme; Gjykata e Drejtsis mund t shprehet se cilat pasoja t vendimit t Gjykats s Prgjithshme duhet t konsiderohen si vendimtare n lidhje me palt n proces. Megjithat, duke pasur parasysh rezultatet e rishikimit, nse rezultati i procesit gjyqsor rrjedh nga konstatime t fakteve mbi t cilat sht bazuar vendimi i Gjykats s Prgjithshme, Gjykata e Drejtsis nxjerr vendim t forms s prer. N shtjet e parashikuara n nenin 256(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, n munges t propozimeve pr rishikim ose vendimeve pr t filluar procedur rishikimi, prgjigja/ prgjigjet e dhna nga Gjykata e Prgjithshme pr shtjet q i paraqiten, hyjn n fuqi pas mbarimit t periudhave t caktuara pr at qllim n paragrafin e dyt t nenit 62. Nse fillon nj procedur rishikimi, prgjigja/prgjigjet q i nnshtrohen rishikimit hyjn n fuqi pas ksaj procedure, nse Gjykata e Drejtsis nuk vendos ndryshe. Nse Gjykata e Drejtsis vren q vendimi i Gjykats s Prgjithshme prek unitetin ose njtrajtshmrin e t drejts s Bashkimit, prgjigja e dhn nga Gjykata e Drejtsis pr shtjet q i nnshtrohen rishikimit, zvendsohet me at q jep Gjykata e Prgjithshme.

214

TITULLI IVa GJYKATAT E SPECIALIZUARA Neni62c Dispozitat n lidhje me juridiksionin, prbrjen, organizimin dhe procedurn e gjykatave t specializuara t krijuara sipas nenit 257 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian parashikohen n nj shtojc t ktij Statuti.

TITULLI V DISPOZITA T FUNDIT Neni63 Rregullorja e Brendshme e Gjykats s Drejtsis dhe e Gjykats s Prgjithshme prmbajn dispozitat e nevojshme pr ta zbatuar dhe, kur sht e nevojshme, pr ta plotsuar kt Statut. Neni64 Rregullat q prcaktojn shtjet gjuhsore, t zbatueshme pr Gjykatn e Drejtsis t Bashkimit Europian, prcaktohen me nj rregullore t Kshillit me unanimitet. Kjo rregullore miratohet ose me krkes t Gjykats s Drejtsis dhe pas konsultimit me Komisionin dhe Parlamentin Europian, ose me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me Gjykatn e Drejtsis dhe Parlamentin Europian. Dispozitat e Rregullores s Brendshme t Gjykats s Drejtsis dhe Rregullores s Brendshme t Gjykats s Prgjithshme q parashikojn masa organizative gjuhsore, do t vazhdojn t zbatohen, deri n miratimin e ktyre rregullave. Duke u shmangur nga neni 253 dhe 254 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, kto dispozita mund t ndryshohen ose shfuqizohen vetm me plqimin unanim t Kshillit. _____

protokollet

215

SHTOJCA I
GJYKATA E SHRBIMIT CIVIL E BASHKIMIT EUROPIAN Neni1 Gjykata e Shrbimit Civil e Bashkimit Europian (n vijim Gjykata e Shrbimit Civil) ka juridiksion fillestar pr mosmarrveshjet ndrmjet Bashkimit dhe npunsve t tij t prmendur n nenin 270 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, duke prfshir mosmarrveshjet ndrmjet gjith organeve ose agjencive dhe npunsve t tyre n lidhje me t cilat kompetenca i sht dhn Gjykats s Drejtsis s Bashkimit Europian. Neni2 Gjykata e Shrbimit Civil prbhet nga shtat gjyqtar. Nse e krkon Gjykata e Drejtsis, Kshilli, m shumic t cilsuar, mund ta rris numrin e gjyqtarve. Gjyqtart mund t emrohen pr nj periudh gjashtvjeare. Gjyqtart, t cilve u ka mbaruar mandati, mund t riemrohen. do vend vakant plotsohet me emrimin e nj gjyqtari t ri pr nj periudh gjashtvjeare. Neni3 1. Gjyqtart emrohen nga Kshilli, n prputhje me paragrafin e katrt t nenit 257 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, pas konsultimit me komitetin e parashikuar n kt nen. Kshilli, kur emron gjyqtart, siguron prbrje t drejtpeshuar t Gjykats s Shrbimit Civil me prhapjen m t gjer t mundshme gjeografike nga radht e shtetasve t Shteteve Antare dhe duke pasur parasysh sistemet juridike kombtare t prfaqsuara. 2. do person q sht qytetari Bashkimit dhe q prmbush kushtet e prcaktuara n paragrafin e katrt t nenit 257 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian mund t paraqes nj krkes. Kshilli, bazuar n nj rekomandim t Gjykats s Drejtsis, prcakton kushtet dhe masat organizative pr paraqitjen dhe shqyrtimin e ktyre krkesave. 3. Krijohet nj komitet i prbr nga shtat persona t zgjedhur mes ish-antarve t Gjykats s Drejtsis dhe Gjykats s Prgjithshme dhe juristve me zotsi t njohura. Antarsia n komitet dhe rregullat funksionale prcaktohen nga Kshilli bazuar n rekomandimin e Kryetarit t Gjykats s Drejtsis. 4. Komiteti jep opinion mbi prshtatshmrin e kandidatve pr t kryer detyrat e gjyqtarit n Gjykatn e Shrbimit Civil. Komiteti i bashkngjit opinionit t vet listn e kandidatve q kan eksperiencn m t prshtatshme t nivelit t lart. Numri i kandidatve emrat e t cilve prmban kjo list sht, t paktn, dy her m i madh se numri i gjyqtarve q do t emroj Kshilli.

216

Neni4 1. Gjyqtart zgjedhin Kryetarin e Gjykats s Shrbimit Civil mes radhve t tyre pr nj mandat trevjear. Ai mund t rizgjidhet. 2. Gjykata e Shrbimit Civil mblidhet n dhoma me tre gjyqtar. N disa prej rasteve t prcaktuara n rregulloren e saj t brendshme, ajo mund t mblidhet n seanc plenare ose n nj dhom me pes gjyqtar ose me nj gjyqtar t vetm. 3. Kryetari i Gjykats s Shrbimit Civil kryeson seancn plenare dhe dhomn me pes gjyqtar. Kryetart e dhomave me tre gjyqtar, prcaktohen si e parashikon paragrafi 1. Nse Kryetari i Gjykats s Shrbimit Civil caktohet n nj dhom me tre gjyqtar, ai kryeson at dhom. 4. Juridiksioni dhe kuorumi pr seancn plenare si dhe prbrja e dhomave dhe caktimi i shtjeve n to rregullohet me rregulloren e brendshme. Neni5 Nenet 2 deri n 6, 14, 15, paragrafi i par, i dyt dhe i pest i nenit 17 dhe neni 18 i Statutit t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian zbatohen pr Gjykatn e Shrbimit Civil dhe antart e saj. Betimi i prmendur n nenin 2 t Statutit bhet prpara Gjykats s Drejtsis dhe vendimet e prmendura n nenet 3, 4 dhe 6 t tij miratohen nga Gjykata e Drejtsis pas konsultimit me Gjykatn e Shrbimit Civil. Neni6 1. Gjykata e Shrbimit Civil mbshtetet nga departamentet e Gjykats s Drejtsis dhe Gjykats s Prgjithshme. Kryetari i Gjykats s Drejtsis ose, sipas rastit, Kryetari i Gjykats s Prgjithshme, vendosin me marrveshje t prbashkt me Kryetarin e Gjykats s Shrbimit Civil, kushtet sipas t cilave zyrtart dhe npuns t tjer pran Gjykats s Drejtsis ose Gjykats s Prgjithshme ofrojn shrbimet e tyre pr Gjykatn e Shrbimit Civil, me qllim q t mundsohet funksionimi i saj. Disa zyrtar ose npuns t tjer prgjigjen prpara Kancelarit t Gjykats s Shrbimit Civil nn autoritetin e Kryetarit t ksaj Gjykate. 2. Gjykata e Shrbimit Civil emron Kancelarin e vet dhe prcakton rregullat q rregullojn shrbimin e tij. Paragrafi i katrt i nenit 3 dhe nenet 10, 11 dhe 14 t Statutit t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian zbatohen pr Kancelarin e Gjykats. Neni7 1. Procedura prpara Gjykats t Shrbimit Civil rregullohet me Titullin III t Statutit t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, me prjashtim t neneve 22 dhe 23. Dispozitat e tjera t mtejshme dhe m t hollsishme q jan t nevojshme prcaktohen n Rregulloren e Brendshme t saj.

protokollet

217

2. Dispozitat n lidhje me masat organizative gjuhsore t Gjykats s Prgjithshme zbatohen edhe pr Gjykatn e Shrbimit Civil. 3. Faza me shkrim e procedurs prbhet nga paraqitja e krkess dhe deklaratave t mbrojtjes, prve rasteve kur Gjykata e Shrbimit Civil vendos q nj shkmbim i dyt i krkesave me shkrim sht i nevojshm. Nse bhet nj shkmbim i dyt, Gjykata e Shrbimit Civil mundet, me miratimin e palve, t vendos t procedoj me marrjen e vendimit pa procedurn me shkrim. 4. Gjykata e Shrbimit Civil, n t gjitha fazat e procedurs, duke prfshir edhe kohn e depozitimit t krkess, mund t shqyrtoj mundsit e nj zgjidhjeje miqsore t mosmarrveshjes dhe mund t prpiqet t lehtsoj kt zgjidhje. 5. Gjykata e Shrbimit Civil vendos pr shpenzimet gjyqsore t shtjes. Sipas dispozitave specifike t Rregullores s Brendshme, pala q humbet urdhrohet t paguaj shpenzimet gjyqsore, nse kt e vendos gjykata. Neni8 1. Nse nj krkes ose dokument tjetr procedural drejtuar Gjykats s Shrbimit Civil depozitohet gabimisht tek Kancelari i Gjykats s Drejtsis ose Kancelari i Gjykats s Prgjithshme, Kancelari i ktyre t fundit ia kalon menjher Kancelarit t Gjykats s Shrbimit Civil. Po kshtu, nse nj krkes ose dokument tjetr procedural, drejtuar Gjykats s Drejtsis ose Gjykats s Prgjithshme, depozitohet gabimisht tek Kancelari i Gjykats s Shrbimit Civil, ky Kancelar ia kalon menjher Kancelarit t Gjykats s Drejtsis ose Gjykats s Prgjithshme. 2. Nse Gjykata e Shrbimit Civil konstaton q nuk ka kompetenc t dgjoj dhe vendos pr padi q jan kompetenc e Gjykats s Drejtsis ose Gjykats s Prgjithshme, ia kalon padin Gjykats s Drejtsis ose Gjykats s Prgjithshme. Po kshtu, nse Gjykata e Drejtsis ose Gjykata e Prgjithshme konstaton q padia sht n kompetenc t Gjykats s Shrbimit Civil, sipas rastit, Gjykata ku sht ngritur padia, ia kalojn padin Gjykats s Shrbimit Civil, q n kt rast nuk mund t trhiqet nga kompetenca q ka. 3. Nse n Gjykatn e Shrbimit Civil dhe n Gjykatn e Prgjithshme jan ngritur shtje ku gjendet e njjta shtje interpretimi ose sht vn n diskutim vlefshmria e t njjtit akt, Gjykata e Shrbimit Civil, pas dgjimit t palve, mund t pezulloj shtjen deri n nxjerrjen e vendimit t Gjykats s Prgjithshme. Nse n Gjykatn e Shrbimit Civil dhe n Gjykatn e Drejtsis jan paraqitur shtje ku krkohet e njjta zgjidhje, Gjykata e Shrbimit Civil trhiqet nga kompetenca n mnyr q Gjykata e Prgjithshme t vendos pr kto shtje. Neni9 Vendimet e forms s prer t Gjykats s Shrbimit Civil dhe vendimet e ksaj Gjykate q zgjidhin pjesrisht shtje lndore ose q zgjidhin nj shtje procedurale n lidhje me nj krkes pr munges kompetence ose papranueshmri mund t apelohen prpara Gjykats s Prgjithshme, brenda dy muajve nga njoftimi i vendimit q apelohet.

218

Apelimi mund t bhet nga do pal q ka qen e pasuksesshme, trsisht ose pjesrisht, n parashtrimet e veta. Megjithat, palt ndrhyrse prve Shteteve Antare dhe institucioneve t Bashkimit mund t apelojn vetm nse preken drejtprdrejt nga vendimi i Gjykats s Shrbimit Civil. Neni10 1. do person t cilit i sht refuzuar nga Gjykata e Shrbimit Civil krkesa pr t ndrhyr, mund t apeloj brenda dy javve nga njoftimi i vendimit q refuzon krkesn. 2. Palt n procedim mund t apelojn para Gjykats s Prgjithshme, brenda dy muajve nga njoftimi i tyre, do vendim t Gjykats s Shrbimit Civil t marr sipas nenit 278, nenit 279 ose paragrafit t katrt t nenit 299 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, sipas nenit 157, ose paragrafit t tret t nenit 164 t traktatit EURATOM, 3. Kryetari i Gjykats s Prgjithshme me an t nj procedure t shkurtuar e cila, prsa sht e nevojshme, mund t ndryshoj nga disa rregulla q prmban kjo Shtojc dhe q prcaktohen n rregulloren e brendshme t Gjykats s Prgjithshme, t gjykoj apelimet e bra sipas piks 1 dhe 2. Neni11 1. Apelimi n Gjykatn e Prgjithshme prfshin vetm shtje t interpretimit ligjor. Apelimi bhet pr munges kompetence t Gjykats s Shrbimit Civil, pr shkelje t procedurs prpara saj q prek interesat e apeluesit si dhe pr shkeljen e t drejts s Bashkimit nga Gjykata. 2. Nuk bhet ankim n lidhje me shumn e shpenzimeve apo paln q sht urdhruar ti paguaj ato. Neni12 1. Pa cenuar nenin 278 dhe 279 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, ose nenin 157 t Traktatit EUROATOM, apelimi i br prpara Gjykats s Prgjithshme, nuk ka efekt pezullues. 2. Nse apelimi bhet kundr nj vendimi t Gjykats s Shrbimit Civil, procedura prpara Gjykats s Prgjithshme prbhet nga pjesa me shkrim dhe pjesa me goj. N prputhje me kushtet e prcaktuara n Rregulloren e Brendshme, Gjykata e Prgjithshme, pasi ka dgjuar palt, mund t lr mnjan procedurn verbale. Neni13 1. Nse ankimi sht i argumentuar, Gjykata e Prgjithshme e rrzon vendimin e Gjykats s Shrbimit Civil dhe jep vendim pr shtjen vet. Nse situata e procedimit nuk lejon nj vendim nga Gjykata e Prgjithshme, kjo ia kthen shtjen Gjykats s Shrbimit Civil. 2. Nse shtja i kthehet Gjykats s Shrbimit Civil, vendimi i Gjykats s Prgjithshme, pr shtje interpretimi ligjor, sht i detyrueshm pr kt Gjykat. _____

protokollet

219

PROTOKOLLI (nr. 4) PR STATUTIN E SISTEMIT EUROPIAN T BANKAVE QENDRORE DHE T BANKS QENDRORE EUROPIANE
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t prcaktuar Statutin e Sistemit Europian t Bankave Qendrore dhe t Banks Qendrore Europiane parashikuar n paragrafin e dyt t nenit 129 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit t Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Kreu I Sistemi Europian i Bankave Qendrore Neni1 Sistemi Europian i Bankave Qendrore Banka Qendrore Europiane (BQE) dhe bankat qendrore kombtare, n prputhje me nenin 282(1) t Traktatit pr Bashkimin Europian, prbjn Sistemin Europian t Bankave Qendrore (SEBQ). BQE dhe bankat qendrore kombtare t Shteteve Antare, monedha e t cilave sht euroja, prbjn Eurosistemin. SEBQ dhe BQE kryejn detyrat e tyre dhe realizojn aktivitetet e tyre n prputhje me dispozitat e Traktateve dhe t ktij Statuti. Kreu II Objektivat dhe detyrat e SEBQ-s Neni2 Objektivat N prputhje me nenin 127(1) dhe nenin 282(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, objektivi parsor i SEBQ-s sht ruajtja e stabilitetit t mimeve. Pa cenuar objektivin e qndrueshmris s mimeve, SEBQ mbshtet politikat e prgjithshme ekonomike n Bashkim n mnyr t atill q t kontribuoj n arritjen e objektivave t Bashkimit, si parashikohen n nenin 3 t Traktatit pr Bashkimin Europian. SEBQ-ja vepron n prputhje me parimin e nj ekonomie tregu t hapur me konkurrenc t lir, duke favorizuar nj shprndarje efikase t burimeve dhe n prputhje me parimet e parashikuara n nenin 119 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian.

220

Neni3 Detyrat 3.1. N prputhje me nenin 127(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, detyrat kryesore q duhet t kryhen nprmjet SEBQ-s jan: prcaktimi dhe zbatimi i politiks monetare t Bashkimit; kryerja e operacioneve t kmbimit valutor n prputhje me dispozitat e nenit 219 t atij Traktati; mbajtja dhe administrimi i rezervave zyrtare n valut t huaj t Shteteve Antare; nxitja e funksionimit pa probleme t sistemit t pagesave. 3.2. N prputhje me nenin 127(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, nnpika e tret e nenit 3.1 nuk cenon mbajtjen dhe administrimin nga qeverit e Shteteve Antare t tepricave qarkulluese t monedhs s huaj. 3.3. N prputhje me nenin 127(5) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, SEBQ kontribuon n realizimin pa pengesa t politikave q ndjekin autoritetet kompetente n lidhje me mbikqyrjen e kujdesshme t institucioneve t kreditit dhe qndrueshmrin e sistemin financiar. Neni4 Funksionet kshillimore N prputhje me nenin 127(4) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. (a) BQE konsultohet: pr do akt t propozuar t Bashkimit n fushat e kompetencs s vet, nga autoritetet kombtare, n lidhje me do projekt-dispozit ligjore n fushat e saj t kompetencs, por brenda kufijve dhe sipas kushteve q ka parashikuar Kshilli n prputhje me procedurn e prcaktuara n nenin 41; (b) Banka Qendrore Europiane mund tu paraqes opinione institucioneve, organeve, zyrave ose agjencive t duhura t Bashkimit ose autoriteteve kombtare, pr shtje q jan kompetenc e saj. Neni5 Mbledhja e informacionit statistikor 5.1. Pr t marr prsipr detyrat e SEBQ-s, BQE, e mbshtetur nga bankat qendrore kombtare, mbledh informacionin e nevojshm statistikor ose nga autoritetet kompetente kombtare ose direkt nga operatort ekonomik. Pr kto qllime, ajo bashkpunon me institucione, organe, zyra ose agjenci t Bashkimit dhe me autoritete kompetente t Shteteve Antare ose vendeve t treta dhe me organizata ndrkombtare.

protokollet

221

5.2. Bankat qendrore kombtare kryejn, n masn m t madhe t mundshme, detyrat e prshkruara n nenin 5.1. 5.3. BQE kontribuon, kur sht e nevojshme, n harmonizimin e rregullave dhe praktikave pr mbledhjen, hartimin dhe shprndarjen e statistikave n fushat brenda kompetencs s saj. 5.4. Kshilli, n prputhje me procedurn e prcaktuar n nenin 41, prcakton personat fizik dhe juridik si subjekte q u nnshtrohen krkesave pr raportim, rregullave t konfidencialitetit dhe dispozitave t duhura pr ekzekutimin. Neni6 Bashkpunimi ndrkombtar 6.1. N fushn e bashkpunimit ndrkombtar, q prfshin detyrat q i jan ngarkuar SEBQs, BQE vendos mnyrn e prfaqsimit t SEBQ-s. 6.2. BQE dhe, me miratimin e saj, bankat qendrore kombtare mund t marrin pjes n institucione ndrkombtare monetare. 6.3. Nenet 6.1 dhe 6.2 nuk cenojn nenin 138 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Kreu III Organizimi i SEBQ-s Neni7 Pavarsia N prputhje me nenin 130 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, gjat ushtrimit t kompetencave dhe kryerjes s detyrave dhe angazhimeve q u ngarkojn Traktatet dhe ky Statut, as BQE, as ndonj bank qendrore kombtare si dhe as ndonj antar i organeve t tyre t vendimmarrjes nuk krkon apo merr udhzime nga institucionet, organet, zyrat ose agjencit e Bashkimit, nga ndonj qeveri e nj Shteti Antar apo organ tjetr. Institucionet, organet, zyrat ose agjencit e Bashkimit dhe qeverit e Shteteve Antare marrin prsipr ta respektojn kt parim dhe t mos krkojn t ndikojn tek antart e organeve vendimmarrse t Banks Qendrore Europiane ose t bankave qendrore kombtare n kryerjen e detyrave t tyre. Neni8 Parime t prgjithshme SEBQ drejtohet nga organet vendimmarrse t BQE.

222

Neni9 Banka Qendrore Europiane 9.1. BQE, e cila, n prputhje me nenin 282(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, ka personalitet juridik, gzon n do Shtet Antar zotsin juridike m t gjer q u njihet personave juridik, sipas legjislacionit t tyre; n veanti, mund t fitoj ose t disponoj pasuri t luajtshme dhe t paluajtshme, si dhe mund t jet pal n procedimet ligjore. 9.2. BQE siguron q detyrat q i jan adeleguar SEBQ-s sipas nenit 127(2), (3) dhe (5) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian t kryhen ose nprmjet aktiviteteve t veta sipas ktij Statuti ose nprmjet bankave qendrore kombtare sipas neneve 12.1 dhe 14. 9.3. N prputhje me nenin 129 (1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, organet vendimmarrse t BQE-s jan Kshilli Drejtues dhe Bordi Ekzekutiv. Neni10 Kshilli Drejtues 10.1. N prputhje me nenin 283(1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Kshilli Drejtues prbhet nga antart e Bordit Ekzekutiv t BQE-s dhe guvernatort e bankave qendrore kombtare t Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja. 10.2. do antar i Kshillit Drejtues ka t drejtn e nj vote. do antar i Bordit Ekzekutiv, q nga data kur numri i antarve t Kshillit Drejtues kalon shifrn 21, ka nj vot dhe numri i guvernatorve me t drejt vote sht 15. E drejta e ktyre t fundit pr t votuar caktohet dhe ndryshon me rotacion si m posht: q nga data kur numri i guvernatorve kalon shifrn 15, deri kur arrin 22, guvernatort caktohen n dy grupe, sipas nj renditjeje t pjess q z Shteti Antar i banks kombtare qendrore t tyre n produktin e brendshm bruto agregat me mimin e tregut dhe n bilancin gjithsej agregat t institucioneve financiare monetare t Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja. Pjest n produktin e brendshm bruto agregat me mim tregu dhe n bilancin total agregat t institucioneve financiare monetare marrin, prkatsisht, nj koeficient ponderimi prej 5/6 dhe 1/6. Grupi i par prbhet nga pes guvernator dhe grupi i dyt nga guvernatort q mbeten. Shpeshtsia e t drejts s guvernatorve n grupin e par pr t votuar nuk sht m e ult sesa shpeshtsia e t drejts s atyre t grupit t dyt pr t votuar. Sipas fjalis s msiprme, grupit t par i jepet e drejta pr katr vota dhe grupit t dyt e drejta pr njmbdhjet vota, q nga data kur numri i guvernatorve arrin shifrn 22 , ata caktohen n tre grupe sipas nj renditjeje bazuar n kriteret e msiprme. Grupi i par prbhet nga pes guvernator dhe i jepet e drejta pr katr vota. Grupi i dyt prbhet nga gjysma e numrit gjithsej t guvernatorve, shifr e cila rrumbullakoset n numrin e plot m t afrt, dhe i jepet e drejta pr tet vota. Grupi i tret prbhet nga guvernatort q mbeten dhe i jepet e drejta pr tri vota, brenda do grupi guvernatort kan t drejtn e vots pr periudha kohore t barabarta, pr llogaritjen e pjesve n produktin e brendshm bruto agregat me mime tregu zbatohet neni

protokollet

223

29.2. Bilanci gjithsej agregat i institucioneve financiare monetare llogaritet n prputhje me kuadrin statistikor t zbatueshm n Bashkim n kohn e llogaritjes, sa her q produkti i brendshm bruto agregat me mime tregu rregullohet n prputhje me nenin 29.3, ose sa her q rritet numri i guvernatorve, madhsia dhe/ose prbrja e grupeve rregullohet n prputhje me parimet e msiprme, Kshilli Drejtues, me dy t tretat e shumics s gjith antarve t tij, me dhe pa t drejt vote, merr t gjitha masat e nevojshme pr zbatimin e parimeve t msiprme dhe mund t vendos t shtyj n koh fillimin e sistemit me rotacion deri n datn kur numri i guvernatorve kalon shifrn 18. E drejta pr t votuar sht nj e drejt vetjake. Duke u shmangur nga ky rregull, Rregullorja e Brendshme e prmendur n nenin 12.3 mund t prcaktoj q antart e Kshillit Drejtues mund ta hedhin votn e tyre nprmjet telekonferencs. Kto rregulla parashikojn gjithashtu q nj antar i Kshillit Drejtues q nuk mund t marr pjes n takime t Kshillit Drejtues pr nj koh t gjat, mund t emroj nj zvendsues si antar n Kshillin Drejtues. Dispozitat e paragrafve t msiprm nuk cenojn t drejtn e vots s t gjith antarve t Kshillit Drejtues, me apo pa t drejt vote, sipas neneve 10.3, 40.2 dhe 40.3. Prve rasteve kur ky Statut parashikon ndryshe, Kshilli Drejtues vendos me shumic t thjesht t antarve me t drejt vote. N rast balotazhi, Kryetari ka votn vendimtare. Q Kshilli Drejtues t votoj, nevojitet kuorumi i dy t tretave t antarve me t drejt vote. Nse nuk arrihet kuorumi, Kryetari mund t thrras nj mbledhje t jashtzakonshme ku vendimet mund t merren pa kuorumin e nevojshm. 10.3. Pr do vendim q do t merret sipas neneve 28, 29, 30, 32 dhe 33, votat e Kshillit Drejtues ponderohen sipas prqindjes q kan bankat qendrore kombtare n kapitalin e nnshkruar t BQE-s. Koeficienti i ponderimit pr votat e antarve t Bordit Ekzekutiv sht zero. Vendimi q krkon shumic t cilsuar miratohet nse votat e hedhura n favor prfaqsojn dy t tretat e kapitalit t nnshkruar t BQE-s dhe t paktn gjysmn e aksionarve. Nse nj Guvernator nuk ka mundsi t jet i pranishm, ai mund t emroj nj zvendsues t hedh votn e tij t ponderuar. 10.4. Punimet e mbledhjeve jan konfidenciale. Kshilli Drejtues mund t vendos t bj publik rezultatin e diskutimeve t tij. 10.5. Kshilli Drejtues mblidhet t paktn 10 her n vit. Neni11 Bordi Ekzekutiv 11.1. Bordi Ekzekutiv, n prputhje me nnparagrafin e par t nenit 283(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, prbhet nga Kryetari, Zvendskryetari dhe katr antar t tjer. Antart i kryejn detyrat e tyre me koh t plot. Asnj antar nuk mund t angazhohet n ndonj veprimtari, fitimprurse apo jo, nse Kshilli Drejtues nuk bn ndonj prjashtim t veant.

224

11.2. Kryetari, Zvendskryetari dhe antart e tjer t Bordit Ekzekutiv, n prputhje me nnparagrafin e dyt t nenit 283(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, emrohen nga Kshilli Europian me shumic t cilsuar, mes personave me reputacion t njohur dhe prvoj profesionale n shtje monetare dhe bankare, me rekomandim t Kshillit pas konsultimit t ktij t fundit me Parlamentin Europian dhe Kshillin Drejtues. Mandati i tyre n detyr sht tetvjear dhe nuk prtrihet. Antar t Bordit Ekzekutiv mund t jen vetm shtetasit e Shteteve Antare. 11.3. Afatet dhe kushtet e punsimit t antarve t Bordit Ekzekutiv, sidomos pagat, pensionet dhe prfitimet e tjera t sigurimeve shoqrore, u nnshtrohen kontratave me BQE-n dhe caktohen nga Kshilli Drejtues me propozim t nj Komiteti t prbr nga tre antar t cilt emrohen nga Kshilli Drejtues dhe tre antar t cilt emrohen nga Kshilli. Antart e Bordit Ekzekutiv nuk kan t drejt vote pr shtjet e prmendura n kt paragraf. 11.4. Gjykata e Drejtsis, me krkes t Kshillit Drejtues ose t Bordit Ekzekutiv mund t largoj me detyrim nj antar t Bordit Ekzekutiv nse ai nuk prmbush m tej kushtet e krkuara pr kryerjen e detyrave t tij, ose nse ka qen fajtor pr shkelje t rnda. 11.5. do antar i Bordit Ekzekutiv i pranishm ka t drejtn pr t votuar dhe ka nj vot pr kt qllim. Prvese kur parashikohet ndryshe, Bordi Ekzekutiv vendos me shumicn e thjesht t votave t hedhura. N rast balotazhi, Kryetari ka votn vendimtare. Rregullat e votimit specifikohen n Rregulloren e Brendshme t prmendur n nenin 12.3. 11.6. Bordi Ekzekutiv sht prgjegjs pr funksionimin aktual t BQE-s.

11.7. do vend i lir n Bordin Ekzekutiv plotsohet me emrimin e nj antari t ri, n prputhje me nenin 11.2. Neni 12 Prgjegjsit e organeve vendimmarrse 12.1. Kshilli Drejtues miraton orientimet dhe merr vendimet e nevojshme pr t siguruar kryerjen e detyrave q i jan ngarkuar SEBQ-s sipas ktyre Traktateve dhe ktij Statuti. Kshilli Drejtues formulon politikat monetare t Bashkimit duke prfshir, sipas rastit, vendimet n lidhje me objektivat monetare t ndrmjetme, skemn e normave t interesit dhe sigurimin e rezervave n SEBQ dhe prcakton orientimet e nevojshme pr zbatimin e tyre. Bordi Ekzekutiv zbaton politikn monetare n prputhje me orientimet dhe vendimet e prcaktuara nga Kshilli Drejtues. N kt kuadr, Bordi Ekzekutiv u jep bankave qendrore kombtare udhzimet e nevojshme. Bordi Ekzekutiv mund t ket edhe kompetenca t caktuara q i jan deleguar nse kt e vendos Kshilli Drejtues. BQE, n masn e gjykuar t mundshme dhe t prshtatshme dhe pa cenuar dispozitat e ktij neni, u drejtohet bankave qendrore kombtare pr t kryer veprime t cilat jan pjes e detyrave t SEBQ-s. 12.2. Bordi Ekzekutiv ka prgjegjsi pr prgatitjen e takimeve t Kshillit Drejtues.

protokollet

225

12.3. Kshilli Drejtues miraton Rregulloren e Brendshme e cila prcakton organizimin e brendshm t BQE-s dhe organeve vendimmarrse t ksaj. 12.4. 12.5. Kshilli Drejtues ushtron funksionet e kshillimit t prmendura n nenin 4. Kshilli Drejtues merr vendimet e prmendura n nenin 6. Neni 13 Kryetari 13.1. Kryetari, ose n munges t tij, Zvendskryetari, kryeson Kshillin Drejtues dhe Bordin Ekzekutiv t BQE-s. 13.2. Kryetari ose i emruari i tij, pa cenuar nenin 38, prfaqson BQE-n n marrdhniet e jashtme. Neni 14 Bankat qendrore kombtare 14.1. do Shtet Antar, n prputhje me nenin 131 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, siguron prputhshmrin e legjislacionit t tij kombtar, prfshir ktu statutet e banks s tij qendrore, me kto Traktate dhe kt Statut. 14.2. Statutet e bankave qendrore kombtare, parashikojn sidomos q mandati n detyr i nj Guvernatori t nj banke qendrore kombtare t mos jet m pak se pes vjet. Guvernatori mund t lirohet nga detyra vetm nse nuk plotson m kushtet e krkuara pr kryerjen e detyrave t tij ose nse sht fajtor pr shkelje t rnd. Guvernatori n fjal ose Kshilli Drejtues mund ti drejtohet Gjykats s Drejtsis pr nj vendim t till pr shkaqe q lidhen me shkelje t ktyre Traktateve apo t ndonj norme ligjore n lidhje me zbatimin e tyre. Ky proces fillon brenda dy muajve nga botimi i vendimit ose njoftimi i tij tek paditsi, ose, n munges t ksaj, nga dita kur ky i fundit ka marr dijeni, sipas rrethanave t rastit. 14.3. Bankat qendrore kombtare jan pjes prbrse e SEBQ-s dhe veprojn n prputhje me orientimet dhe udhzimet e BQE-s. Kshilli Drejtues merr masat e nevojshme pr t siguruar respektimin e orientimeve dhe udhzimeve t BQE-s dhe krkon q ti jepet do informacion i nevojshm. 14.4. Bankat qendrore kombtare mund t kryejn funksione t tjera, krahas atyre t specifikuara n kt Statut, nse Kshilli Drejtues nuk vendos me shumicn e dy t tretave t votave t hedhura q kto funksione ndrhyjn tek objektivat dhe detyrat e SEBQ-s. Kto funksione kryhen me prgjegjsin e plot t bankave qendrore kombtare dhe nuk konsiderohen si pjes e funksioneve t SEBQ-s.

226

Neni 15 Detyrimi pr raportim 15.1. 15.2. BQE harton dhe boton raporte pr aktivitetet e SEBQ-s t paktn do katr muaj. Pasqyra financiare e konsoliduar e SEBQ-s botohet do jav.

15.3. BQE, n prputhje me nenin 284(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, i drejton Parlamentit Europian, Kshillit dhe Komisionit si edhe Kshillit Europian nj raport vjetor pr aktivitetet e SEBQ-s dhe pr politikn monetare t vitit t mparshm dhe vitit aktual. 15.4. Raportet dhe pasqyrat e prmendura n kt nen u vihen falas n dispozicion palve t interesuara. Neni 16 Kartmonedhat Kshilli Drejtues, n prputhje me nenin 128(1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, ka t drejtn ekskluzive pr t autorizuar emetimin e kartmonedhave n euro brenda Bashkimit. Kto kartmonedha mund ti emetojn BQE-ja dhe bankat qendrore kombtare. Kartmonedhat e emetuara nga Banka Qendrore Europiane dhe bankat qendrore kombtare jan t vetmet kartmonedha me kurs ligjor brenda Bashkimit. BQE respekton n masn m t madhe t mundshme praktikat n lidhje me emetimin dhe pamjen e kartmonedhave. Kreu IV Funksione dhe veprime monetare t SEBQ Neni 17 Llogarit n BQE dhe bankat qendrore kombtare Pr t kryer veprimet e tyre, BQE dhe bankat qendrore kombtare mund t hapin llogari pr institucione kreditimi, ente publike dhe pjesmarrs t tjer n treg dhe t pranojn si kolateral aktivet, duke prfshir letra me vler t regjistruara elektronikisht. Neni 18 Operacionet n tkreditimit 18.1. Pr t prmbushur objektivat e SEBQ-s dhe pr t kryer detyrat e veta, BQE dhe bankat qendrore kombtare mund:

protokollet

227

t operojn n tregjet financiare nprmjet blerjes dhe shitjes me para n dor (me kontrat spot dhe forward ) ose me marrveshje riblerjeje dhe nprmjet krkesave dhe instrumenteve t tregtueshme, qofshin kto n euro apo valut tjetr, si dhe metale t muara; t kryejn operacione krediti me institucione kreditimi dhe pjesmarrs t tjer n treg, duke bazuar dhnien e huasn kolateral t mjaftueshm. 18.2. BQE vendos parimet e prgjithshme pr operacionet e kreditit dhe t tregut t hapur q i kryen vet ose bankat qendrore kombtare, prfshir ktu njoftimin e kushteve sipas t cilave kto jan t gatshme pr t hyr n kto transaksione. Neni 19 Rezervat minimale 19.1. BQE, sipas nenit 2, mund tu krkoj institucioneve t kreditimit t krijuara n Shtetet Antare, q, n zbatim t objektivave t politiks monetare t mbajn rezerva minimale n llogarit pran BQE-s dhe bankave qendrore kombtare. Rregullat n lidhje me prllogaritjen dhe prcaktimin e rezervave minimale mund t vendosen nga Kshilli Drejtues. BQE, n rast mosrespektimi t tyre, ka t drejtn t vendos kamatvonesa dhe sanksione t tjera me efekt t ngjashm. 19.2. Kshilli, pr zbatimin e ktij neni dhe n prputhje me procedurn e prcaktuar n nenin 41, prcakton bazn pr rezervat minimale dhe raportin maksimal t lejueshm ndrmjet ktyre rezervave dhe bazs t tyre si dhe sanksione t duhura n rast mosrespektimi. Neni20 Instrumente t tjera t kontrollit monetar Kshilli Drejtues, me shumicn e dy t tretave t votave t hedhura, mund t vendos pr prdorimin e metodave t tjera operacionale t kontrollit monetar q i gjykon t prshtatshme, n prputhje me nenin 2. Kshilli, n prputhje me procedurn e prcaktuar n nenin 41, prcakton fushn e zbatimit t ktyre metodave nse kto vendosin detyrime mbi palt e treta. Neni 21 Veprimet me ente publike 21.1. N prputhje me nenin 123 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, ndalohen kredit n formn e llogaris s zbuluar ose do lloj tjetr instrument kreditimi me Bankn Qendrore Europiane ose me bankat qendrore kombtare n favor t institucioneve, organeve, zyrave ose agjencive t Bashkimit, qeverive qendrore, autoriteteve rajonale, vendore ose t tjera, t cilat rregullohen nga normat e s drejts publike, ose n favor t ndrmarrjeve publike t

228

Shteteve Antare, sikurse ndalohet edhe blerja drejtprdrejt prej tyre nga BQE ose bankat qendrore kombtare, t instrumenteve t borxhit . 21.2. BQE dhe bankat qendrore kombtare mund t veprojn si agjent fiskal pr entet e prmendura n nenin 21.1. 21.3. Dispozitat e ktij neni nuk zbatohen pr institucionet shtetrore kredidhnse t cilave, n kuadr t furnizimit me rezerva nga bankat qendrore, u bhet i njjti trajtim nga bankat qendrore kombtare dhe nga Banka Qendrore Europiane sikur t ishin institucione private kredidhnse .. Neni 22 Sistemet e kleringut dhe pagesave BQE dhe bankat qendrore kombtare mund t ofrojn instrumente dhe BQE mund t miratoj rregullore pr t siguruar sisteme t qndrueshme dhe efikase kleringu dhe pagesash brenda Bashkimit si dhe me vende t tjera. Neni 23 Veprime t jashtme BQE dhe bankat qendrore kombtare mund: t krijojn marrdhnie me bankat qendrore dhe institucionet financiare n vende t tjera dhe sipas rastit, me organizata ndrkombtare; t kryejn shitblerje t forms spot dhe forward pr t t gjitha llojet e aktiveve n monedh t huaj dhe t metale t muara; termi aktive n monedh t huaj prfshijn letra me vler dhe t gjitha aktivet e tjera n monedh t do vendi ose njsie llogarie dhe n do form q sht mbajtur; t mbajn dhe administrojn aktivet e prmendura n kt nen; t kryejn t gjitha llojet e transaksioneve bankare n lidhje me vendet e treta dhe organizatat ndrkombtare, duke prfshir veprime huadhnieje dhe huamarrjeje. Neni 24 Veprime t tjera BQE dhe bankat qendrore kombtare prve veprimeve q rrjedhin nga detyrat e tyre, mund t kryejn veprime pr qllimet administrative t tyre ose pr stafin e tyre.

protokollet

229

Kreu V Mbikqyrja e matur Neni 25 Mbikqyrja e matur 25.1. BQE mund t ofroj kshillim dhe t konsultohet nga Kshilli, Komisioni dhe autoritetet kompetente t Shteteve Antare mbi qllimin dhe zbatimin e legjislacionit t Bashkimit n lidhje me mbikqyrjen e matur t institucioneve t kreditit dhe me stabilitetin e sistemit financiar. 25.2. BQE, n prputhje me do rregullore t Kshillit q del sipas nenit 127(6) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, mund t kryej detyra specifike n lidhje me politikat pr mbikqyrjen e matur t institucioneve t kreditit dhe institucioneve t tjera financiare me prjashtim t ndrmarrjeve t sigurimit. Kreu IV Dispozita financiare t SEBQ-s Neni26 Llogarit financiare 26.1. Viti financiar i BQE-s dhe bankave qendrore kombtare fillon ditn e par t janarit dhe prfundon ditn e fundit t dhjetorit. 26.2. Llogarit e prvitshme t BQE-s hartohen nga Bordi Ekzekutiv n prputhje me parimet e vendosura nga Kshilli Drejtues. Llogarit miratohen nga Kshilli Drejtues dhe m pas botohen. 26.3. Bordi Ekzekutiv, pr qllime analitike dhe operacionale, harton nj bilanc t konsoliduar t SEBQ-s, q prmban ato aktive dhe pasive t bankave qendrore kombtare t cilat prfshihen n SEBQ-s. 26.4. Kshilli Drejtues, pr zbatimin e ktij neni, duhet t vendos rregullat e nevojshme pr standardizimin e kontabilitetit dhe t raportimit t veprimeve q kryejn bankat qendrore kombtare. Neni 27 Auditimi 27.1. Llogarit e BQE-s dhe bankave qendrore kombtare, auditohen nga auditues t jashtm t pavarur t cilt jan rekomanduar nga Kshilli Drejtues dhe t miratuar nga Kshilli. Audituesit kan kompetenc t plot pr t shqyrtuar t gjitha librat dhe llogarit e BQE-s dhe bankave qendrore kombtare si dhe t marrin informacion t plot mbi transaksionet e tyre.

230

27.2. Dispozitat e nenit 287 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian zbatohen vetm pr shqyrtimin e efikasitetit operacional t administrimit t BQE-s. Neni 28 Kapitali i BQE-s 28.1. Kapitali i BQE-s sht 5 000 milion euro. Kapitali mund t zmadhohet me shuma aq sa mund t vendosen nga Kshilli Drejtues me shumic t cilsuar t parashikuar n nenin 10.3, brenda kufijve dhe sipas kushteve t vendosura nga Kshilli sipas procedurs t prcaktuar n nenin 41. 28.2. Bankat qendrore kombtare jan t vetmet nnshkruese dhe mbajtse t kapitalit t BQEs. Nnshkrimi i kapitalit bhet sipas skems s vendosur n prputhje me nenin 29. 28.3. Kshilli Drejtues, me shumic t cilsuar t parashikuar n nenin 10.3, prcakton se deri n far mase do t shlyhet kapitali si dhe formn me t ciln ai do t shlyhet. . 28.4. Sipas nenit 28.5, aksionet e bankave qendrore kombtare n kapitalin e nnshkruar t BQE-s nuk mund t transferohen, t lihen peng ose t sekuestrohen. 28.5. Nse ndryshohet skema e prmendur n nenin 29, bankat qendrore kombtare transferojn mes tyre aksione t kapitalit n masn e nevojshme pr t siguruar q shprndarja e aksioneve t kapitalit t prputhet me skemn e ndryshuar. Kshilli Drejtues prcakton afatet dhe kushtet e ktyre transferimeve. Neni 29 Skema pr nnshkrimin e kapitalit 29.1. Skema pr nnshkrimin e kapitalit t BQE-s, e caktuar pr her t par n vitin 1998 me krijimin e SEBQ-s, prcaktohet duke i dhn n kt skem do banke qendrore kombtare nj koeficient t barabart me shumn e: 50% t pjess q z Shteti Antar prkats n popullsin e Bashkimit n vitin e parafundit q i paraprin krijimit t SEBQ-s; 50% t pjess q z Shteti Antar prkats n produktin e brendshm bruto me mime tregu t Bashkimit, si ka qen n pes vitet e fundit prpara vitit t parafundit prpara krijimit t SEBQ-s. Prqindjet rrumbullakoset n shumfishin apo nnfishin m t prafrt t 0,0001 pik prqindjeje. 29.2. T dhnat statistikore q duhen prdorur pr zbatimin e ktij neni sigurohen nga Komisioni n prputhje me rregullat e miratuara nga Kshilli sipas procedurs s parashikuar pr kt n nenin 41. 29.3. Koeficientt q u caktohen bankave qendrore kombtare rregullohen do pes vjet pas krijimit t SEBQ-s n analogji me dispozitat e prcaktuara n nenin 29.1. Skema e ndryshuar hyn n fuqi duke filluar nga dita e par e vitit pasues.

protokollet

231

29.4.

Kshilli Drejtues merr t gjitha masat e tjera t nevojshme pr zbatimin e ktij neni. Neni 30 Transferimi i aktiveve t rezervs valutore n BQE

30.1. Pa cenuar nenin 28, bankat qendrore kombtare sigurojn pr BQE-n aktive t rezervs valutore, n monedh tjetr nga ajo e Shteteve Antare, euro, pozicionet rezerv n FMN dhe SDR, deri n shumn e barabart me 50 000 milion euro. Kshilli Drejtues vendos pr pjesn q mund t krkohet nga BQE pas krijimit t saj dhe shumat q mund t krkohen n data t mvonshme. BQE ka t drejtn e plot q t mbaj dhe administroj rezerva t huaja q i transferohen asaj dhe ti prdor ato pr qllimet e parashikuara n kt Statut. 30.2. Kontributet e do banke qendrore kombtare caktohen n raport me aksionet e tyre n kapitalin e nnshkruar t BQE-s. 30.3. do bank qendrore kombtare kreditohet nga BQE-ja me t drejt t barabart me kontributin e saj. Kshilli Drejtues prcakton emrtimin dhe shprblimin e ktyre t drejtave. 30.4. Krkesa t mtejshme pr aktive t rezervs valutore prtej cakut t vendosur n nenin 30.1 mund t bhen nga BQE-ja n prputhje me nenin 30.2, brenda kufijve dhe sipas kushteve t caktuara nga Kshilli n prputhje me procedurn e prcaktuar n nenin 41. 30.5. BQE mund t mbaj dhe administroj pozicione rezerv t FMN-s dhe SDR si dhe mund t siguroj mbledhjen e ktyre aktiveve. 30.6. Kshilli Drejtues merr t gjitha masat e tjera t nevojshme pr zbatimin e ktij neni. Neni 31 Aktivet e rezervave valutore t mbajtura nga bankat qendrore kombtare 31.1. Bankat qendrore kombtare lejohen t kryejn veprime n prmbushje t detyrimeve t tyre ndaj organizatave ndrkombtare n prputhje me nenin 23. 31.2. T gjitha veprimet e tjera n aktivet e rezervs valutore q u ndodhen bankave qendrore kombtare pas transferimeve t prmendura n nenin 30, dhe transaksionet e Shteteve Antare me tepricat e tyre qarkulluese n monedh t huaj, prtej nj kufiri t caktuar q duhet vendosur n kuadr t nenit 31.3, krkojn miratim nga BQE-ja, me qllim q t sigurohet prputhshmri me kursin e kmbimit dhe politikat monetare t Bashkimit. 31,3. Kshilli Drejtues nxjerr orientime me qllim lehtsimin e ktyre veprimeve.

232

Neni 32 Shprndarja e t ardhurave monetare t bankave qendrore kombtare 32.1. T ardhurat q u lindin bankave qendrore kombtare gjat kryerjes s funksionit t politiks monetare t SEBQ-s (n vijim do t quhen t ardhurave monetare) shprndahen n fund t vitit financiar n prputhje me dispozitat e ktij neni. 32.2. Shuma e t ardhurave monetare t do banke qendrore kombtare sht e barabart me t ardhurat vjetore q rrjedhin nga aktivet e mbajtura kundrejt kartmonedhave n qarkullim dhe pasiveve n form depozite kundrejt institucioneve t kreditit. Kto aktive identifikohen nga bankat qendrore kombtare n prputhje me orientimet q duhet t vendosen nga Kshilli Drejtues. 32.3. Nse pas futjes n prdorim t euros, strukturat e bilancit t bankave qendrore kombtare, sipas gjykimit t Kshillit Drejtues, nuk lejojn zbatimin e nenit 32.2, Kshilli Drejtues me shumic t cilsuar, mund t vendos q, duke u shmangur nga neni 32.2, t ardhurat monetare t maten sipas metods alternative pr nj periudh jo m shum se pes vjet. 32.4. Shuma e t ardhurave monetare t do banke qendrore kombtare reduktohet me nj shum ekuivalente t do interesi q kjo bank qendrore u paguan nga institucioneve t kreditit mbi pasivet n form depozite, sipas nenit 19. Kshillit Drejtues mund t vendos q bankat qendrore kombtare t dmshprblehen kundrejt shpenzimeve t kryera n lidhje me emetimin e kartmonedhave ose n rrethana t jashtzakonshme pr humbje specifike q rrjedhin prej veprimeve t politikave monetare t ndrmarra pr SEBQ-n. Shprblimi sht n formn e konsideruar t duhur n gjykimin e Kshillit Drejtues; kto shuma mund t kompensohen kundrejt t ardhurave monetare t bankave qendrore kombtare. 32.5. Shuma e t ardhurave monetare t bankave qendrore kombtare u shprndahet bankave qendrore kombtare n raport me aksionet e tyre t shlyera n kapitalin e BQE-s, sipas nj vendimi t marr nga Kshilli Drejtues n prputhje me nenin 33.2. 32.6. Kompensimi dhe shlyerja e tepricave t krijuara nga shprndarja e t ardhurave monetare kryhet nga BQE-ja n prputhje me orientimet e vendosura nga Kshilli Drejtues. 32.7. Kshilli Drejtues merr t gjitha masat e tjera t nevojshme pr zbatimin e ktij neni.

Neni 33 Shprndarja e fitimit dhe humbjes neto t BQE-s 33.1. Fitimi neto i BQE-s transferohet si m posht:

(a) shuma q do t prcaktohet nga Kshilli Drejtues, e cila nuk mund t kaloj 20% t fitimit neto, transferohet n fondin e rezervs s prgjithshme, duke iu nnshtruar nj kufiri t barabart me 100% t kapitalit; (b) fitimi i mbetur neto u shprndahet aksionarve t BQE-s n raport me aksionet e tyre t shlyera.

protokollet

233

33.2. Nse BQE pson humbje, kjo mund t kompensohet kundrejt fondit t rezervs s prgjithshme t BQE-s dhe nse sht e nevojshme, pas nj vendimi t Kshillit Drejtues, kundrejt t ardhurave monetare t vitit prkats financiar n raport dhe deri n shumn q u shprndahet bankave qendrore kombtare n prputhje me nenin 32.5. Kreu VII Dispozita t prgjithshme Neni 34 Akte juridike 34.1. N prputhje me nenin 132 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, BQE:

Prgatit rregullore n masn e nevojshme pr zbatimin e detyrave t prcaktuara n nenin 3.1, nnpika e par, n nenet 19.1, 22 ose 25.2 dhe n rastet q prcaktohen n aktet e Kshillit t prmendura n nenin 41; merr vendimet e nevojshme pr kryerjen e detyrave q i ngarkohen SEBQ-s sipas Traktateve dhe ktij Statuti; jep rekomandime dhe opinione. 34.2. Banka Qendrore Europiane mund t vendos ti botoj vendimet, rekomandimet dhe opinionet e veta. 34.3. Banka Qendrore Europiane, brenda kufijve dhe sipas kushteve t miratuara nga Kshilli sipas procedurs t parashikuar n nenin 41, ka t drejtn t vendos gjoba ose sanksione periodike pr siprmarrjet q nuk i prmbushin detyrimet q rrjedhin nga rregulloret dhe vendimet e saj.

Neni 35 Kontrolli gjyqsor dhe shtje q lidhen me t 35.1. Veprimet dhe mosveprimet e BQE jan t hapura pr shqyrtim ose interpretim nga Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian n rastet dhe sipas kushteve t prcaktuara n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian. BQE mund t filloj procedim n shtje dhe sipas kushteve t prcaktuara n Traktate. 35.2. Mosmarrveshjet ndrmjet BQE-s nga njra an dhe kreditorve, debitorve ose personave t tjer, nga ana tjetr, zgjidhen nga gjykatat kombtare kompetente, prve rasteve kur juridiksioni i jepet Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. 35.3. BQE i nnshtrohet regjimit t prgjegjsis t parashikuar n nenin 340 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Bankat qendrore kombtare japin llogari sipas legjislacionit prkats t tyre. 35.4. Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka juridiksion t jap vendime sipas do klauzole arbitrazhi q gjendet n nj kontrat t lidhur nga BQE-ja ose n emr t saj, pavarsisht nse kjo kontrat rregullohet nga e drejta private apo nga ajo publike.

234

35.5. Vendimin e BQE-s pr t ngritur padi prpara Gjykats s Drejtsis s Bashkimit Europian e merr Kshilli Drejtues. 35.6. Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka juridiksion pr mosmarrveshjet n lidhje me prmbushjen e detyrimeve t nj banke qendrore kombtare sipas Traktateve dhe ktij Statuti. Nse BQE-ja konsideron q nj bank qendrore kombtare nuk e ka prmbushur nj detyrim sipas Traktateve dhe ktij Statuti, ajo nxjerr nj opinion t arsyetuar pr kt shtje pasi ti ket dhn banks qendrore kombtare prkatse mundsin pr t paraqitur konstatimet e saj. Nse banka qendrore kombtare prkatse nuk e respekton opinionin brenda periudhs s prcaktuar nga BQEja, kjo e fundit mund ta oj shtjen prpara Gjykats s Drejtsis s Bashkimit Europian. Neni36 Personeli 36.1. Kshilli Drejtues, me propozim t Bordit Ekzekutiv, prcakton kushtet e punsimit t personelit t BQE. 36.2. Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka juridiksion pr do mosmarrveshje ndrmjet BQE-s dhe npunsve t saj brenda kufijve dhe sipas kushteve t prcaktuara n kushtet e punsimit. Neni 37 (ish-neni 38) Sekreti profesional 37.1. Antarve t organeve drejtuese dhe stafit t BQE dhe bankave qendrore kombtare u krkohet, edhe pas mbarimit t detyrs s tyre, t mos nxjerrin informacion q i nnshtrohet detyrimit pr sekret profesional. 37.2. Personat q kan akses n t dhnat pr t cilat legjislacioni i Bashkimit vendos detyrimin pr fshehtsi, i nnshtrohen ktij legjislacioni. Neni38 (ish Neni 39) Nnshkruesit BQE-ja angazhohet juridikisht ndaj palve t treta nprmjet Presidentit ose dy antarve t Bordit Ekzekutiv ose nprmjet nnshkrimeve t dy punonjsve t BQE-s t cilt jan autorizuar rregullisht nga Presidenti pr t nnshkruar n emr t BQE-s. Neni 39 (ish-neni 40) Privilegjet dhe imunitetet BQE-ja gzon n territorin e Shteteve Antare ato privilegje dhe imunitete t cilat jan t nevojshme pr kryerjen e detyrave t tij, sipas kushteve t prcaktuara n Protokollin pr privilegjet dhe imunitetet e Bashkimit Europian.

protokollet

235

Kreu VIII Ndryshime t statutit dhe legjislacionit plotsues Neni 40 (ish-neni 41) Procedura e thjeshtuar e ndryshimit 40.1. N prputhje me nenin 129(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, nga Parlamenti Europian dhe Kshilli mund t ndryshohen nenet 5.1, 5.2, 5.3, 17, 18, 19.1, 22, 23, 24, 26, 32.2, 32.3, 32.4, 32.6, 33.1(a) dhe 36 t ktij Statuti, duke vepruar sipas procedurs s zakonshme legjislative ose me rekomandim t BQE-s dhe pas konsultimit me Komisionin, ose me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me BQE-n. 40.2. Neni 10.2 mund t ndryshohet me vendim t Kshillit Europian me unanimitet, ose me rekomandim t Banks Qendrore Europiane dhe pas konsultimit me Parlamentin Europian dhe me Komisionin, ose me rekomandim t Komisionit dhe pas konsultimit me Parlamentin Europian dhe Bankn Qendrore Europiane. Kto ndryshime nuk hyjn n fuqi derisa t miratohen nga Shtetet Antare, n prputhje me krkesat kushtetuese prkatse. 40.3. Rekomandimi i br nga BQE-ja sipas ktij neni krkon vendim unanim nga Kshilli Drejtues. Neni41 (ish-neni 42) Legjislacioni plotsues Kshilli, ose me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me Parlamentin Europian dhe BQE-n, ose me rekomandim t BQE-s dhe pas konsultimit me Parlamentin Europian dhe Komisionin, n prputhje me nenin 129(4) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. miraton dispozitat e prmendura n nenet 4, 5.4, 19.2, 20, 28.1, 29.2, 30.4 dhe 34.3 t kti``j Statuti. Kreu IX Dispozita kalimtare dhe t tjera pr SEBQ-n Neni42 (ish-neni 43) Dispozita t prgjithshme 42.1. Shmangia e prmendur n nenin 139 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian bn q nenet e mposhtme t ktij Statuti t mos japin t drejta apo t mos vendosin detyrime mbi Shtetet Antare prkatse: 3, 6, 9.2, 12.1, 14.3, 16, 18, 19, 20, 22, 23, 26.2, 27, 30, 31, 32, 33, 34 dhe 49. 42.2. Bankat qendrore t Shteteve Antare me nj shmangie q parashikohen n nenin 139(1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian i ruajn kompetencat e tyre n fushn e politikave monetare sipas legjislacionit t brendshm.

236

42,3. Shtete Antare, n prputhje me nenin 139 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, nnkupton Shtetet Antare monedha e t cilave sht euroja n nenet e mposhtme t ktij Statuti. 3, 11.2 dhe 19. 42.4. Bankat qendrore kombtare nnkupton bankat qendrore t Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja n nenet e mposhtme t ktij Statuti: 9.2, 10.2, 10.3, 12.1, 16, 17, 18, 22, 23, 27, 30, 31, 32, 33.2 dhe 49. 42.5. Aksionart nnkupton bankat qendrore t Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja n nenet 10.3 dhe 33.1. 42.6. Kapital i nnshkruar i BQE nnkupton kapitalin e BQE-s t nnshkruar nga bankat qendrore t Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja n nenet 10.3 dhe 30.2. Neni 43 (ish-neni 44) Detyra kalimtare t BQE-s BQE merr prsipr detyra t mparshme t IME-s, t prmendur n nenin 141(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, t cilat, pr shkak t shmangies s nj ose disa Shteteve Antare, duhet ti kryej akoma pas futjes n prdorim t euros. BQE ofron kshillim n prgatitjet pr shfuqizimin e shmangieve t specifikuara n nenin 140 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Neni 44 (ish-neni 45) Kshilli i Prgjithshmi BQE-s 44.1. Kshilli i Prgjithshm, pa cenuar nenin 129(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, krijohet si organi i tret i vendimmarrjes t BQE. 44.2. Kshilli i Prgjithshme prbhet nga Presidenti dhe Zvendspresidenti i BQE-s dhe Guvernatort e bankave qendrore kombtare. Antart e tjer t Bordit Ekzekutiv mund t marrin pjes n takimet e Kshillit pa t drejt vote. 44.3. Prgjegjsit e Kshillit t Prgjithshm renditen t plota n nenin 46 t ktij Statuti. Neni 45 (ish neni 46) Rregullorja e Brendshme e Kshillit t Prgjithshm 45.1. Presidenti, ose n munges t tij, Zvendspresidenti i BQE-s kryesojn Kshillin e Prgjithshm t BQE-s. 45.2. Presidenti i Kshillit dhe nj Antar i Komisionit mund t marrin pjes n mbledhjet e Kshillit t Prgjithshm pa t drejt vote.

protokollet

237

45.3. 45.4. 45.5.

Presidenti prgatit takimet e Kshillit t Prgjithshm. Kshilli i Prgjithshm, duke u shmangur nga nenin 12.3, miraton Rregullore e Brendshme. Sekretariati i Kshillit t Prgjithshm sigurohet nga BQE-ja. Neni 46 (ish-neni 47) Prgjegjsit e Kshillit t Prgjithshm

46.1.

Kshilli i Prgjithshm:

kryen detyrat e prmendura n nenin 43; kontribuon n funksione kshillimi t prmendura n nenin 4 dhe 25.1. 46.2. Kshilli i Prgjithshm kontribuon:

n mbledhjen e informacionit statistikor, t prmendur n nenin 5; n raportimin pr aktivitetet e BQE-s, si prmendet n nenin 15; n krijimin e rregullave t nevojshme pr zbatimin e nenit 26, si prmendet n nenin 26.4; n marrjen e t gjitha masave t tjera t nevojshme pr zbatimin e nenit 29, si prmendet n nenin 29.4; n prcaktimin e kushteve t punsimit t personelit t BQE-s, si prmendet n nenin 36. 46.3. Kshilli i Prgjithshm kontribuon n prgatitjen e nevojshme pr caktimin n mnyr t pakthyeshme t kursit t kmbimit t valutave t Shtete Antare me nj shmangie kundrejt euros, si prmendet n nenin 140(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 46.4. Vendimet e Kshillit Drejtues i vihen n dijeni Kshillit t Prgjithshm nga Presidenti i BQE-s. Neni 47 (ish neni 48) Dispozita kalimtare pr kapitalin e BQE-s do banke qendrore kombtare, n prputhje me nenin 29.1 i jepet nj koeficient ponderimi n skemn pr nnshkrimin e kapitalit t BQE-s. Duke u shmangur nga neni 28.3, bankat qendrore t Shteteve Antare me nj shmangie nuk e shlyejn kapitalin e tyre t nnshkruar nse Kshilli i Prgjithshm me shumicn q prfaqson t paktn dy t tretat e kapitalit t nnshkruar t BQE-s dhe t paktn gjysmn e aksionarve t tij, nuk vendos q duhet paguar nj prqindje minimale si kontribut pr shpenzimet operative t BQE-s.

238

Neni 48 (ish-neni 49) Pagesa e shtyr e kapitalit, rezervave dhe provigjoneve t e BQE-s 48.1. Banka qendrore e nj Shteti Antar shmangia e t cilit sht shfuqizuar e paguan kuotn e nnshkruar q zotron n kapitalit e BQE-s n t njjtn mas me bankat qendrore t Shteteve t tjera Antare monedha e t cilave sht euroja, dhe i kalon BQE-s aktivet e rezervs valutore n prputhje me nenin 30.1 Shuma q duhet transferuar, prcaktohet duke shumzuar vlern e euros q del nga kurset aktuale t kmbimit t aktiveve t rezervs valutore, t cilat i jan kaluar m par BQE-s sipas nenit 30.1 me raportin ndrmjet numrit t aksioneve t nnshkruara nga banka qendrore kombtare n fjal dhe numrit t aksioneve t paguara tashm nga bankat e tjera qendrore kombtare. 48.2. Prve pagess q duhet br sipas nenit 48.1, banka qendrore n fjal kontribuon n rezervat e BQE-s, n provigjonet ekuivalente me rezervat, dhe n shumat q duhet tu caktohen rezervave dhe provigjioneve t cilat prputhen me tepricn e llogaris s fitimeve dhe humbjeve q nga 31 dhjetori i vitit prpara shfuqizimit t shmangies. Shuma q duhet t kontribuohet prcaktohet duke shumzuar shumn e rezervave, si prcaktohet m sipr dhe si shprehet n bilancin e BQEs, me raportin ndrmjet numrit t aksioneve t nnshkruara nga banka qendrore n fjal dhe numrit t aksioneve t paguara tashm nga bankat e tjera qendrore kombtare. 48.3. Kapitali i nnshkruar i BQE-s dhe kufiri i shums s aktivit t rezervs valutore q mund ti kalohet BQE-s zmadhohet automatikisht, kur, nj ose m shum vende bhen Shtete Antare dhe kur bankat qendrore kombtare prkatse bhen pjes e SEBQ-s. Zmadhimi prcaktohet duke shumzuar shumat prkatse me raportin, brenda skems s zgjeruar t kapitalit, ndrmjet koeficienteve t ponderimit t bankave qendrore kombtare n fjal dhe koeficienteve t ponderimit t bankave qendrore kombtare q jan antare t SEBQ-s qysh m par. Koeficienti i ponderimit q i caktohet do banke qendrore kombtare n skemn e kapitalit llogaritet n analogji me nenin 29.1 dhe n prputhje me nenin 29.2. Periudhat e referencs q duhen prdorur pr t dhnat statistikore jan njsoj si ato q prdoren pr ndryshimin m t fundit pesvjear t koeficienteve sipas nenit 29.3. Neni 49 (ish-neni 52) Shkmbimi i kartmonedhave n valutn e Shteteve Antare Pas caktimit t pakthyeshm t kursit t shkmbimit n prputhje me nenin 140 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Kshilli Drejtues merr masat e nevojshme pr t siguruar q kartmonedhat e emrtuara n valutat me kurs t shkmbimit valutor t fiksuar n mnyr t pakthyeshme, t shkmbehen nga bankat qendrore kombtare me vlerat e tyre nominale prkatse. Neni 50 (ish-neni 53) Zbatueshmria e dispozitave kalimtare Nenet 42 deri n 47 zbatohen nse dhe pr sa koh q ka Shtete Antare me nj shmangie. _____

protokollet

239

PROTOKOLLI (nr. 5) PR STATUTIN E BANKS EUROPIANE T INVESTIMEVE

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t krijuar Statutin e Banks Europiane t Investimeve t parashikuar n nenin 308 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme t cilat i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Banka Europiane e Investimeve e krijuar me nenin 308 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian (n vijim Banka), krijohet dhe kryen funksionet dhe aktivitetet e saj n prputhje me dispozitat e Traktateve dhe t ktij Statuti. Neni2 Detyra e Banks prcaktohet n nenin 309 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Neni3 N prputhje me nenin 308 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, antar t Banks jan Shtetet Antare. Neni4 1. Kapitali i Banks sht 232 392 989 000 euro, nnshkruar nga Shtetet Antare si m posht: Gjermania Franca Italia Mbretria e Bashkuar Spanja Belgjika Hollanda Suedia 37578019000 37578019000 37578019000 37578019000 22546811500 10416365500 10416365500 6910226000

240

Danimarka Austria Polonia Finlanda Greqia Portugalia Republika eke Hungaria Irlanda Rumania Sllovakia Sllovenia Bullgaria Lituania Luksemburgu Qiproja Letonia Estonia Malta

5274105000 5170732500 4810160500 2970783000 2825416500 1820820000 1774990500 1679222000 1318525000 1217626000 604206500 560951500 410217500 351981000 263707000 258583500 214805000 165882000 98429500

Shtetet Antare jan prgjegjse vetm pr shumn e pjess s tyre n kapitalin e nnshkruar dhe jo t shlyer. 2. Pranimi i nj antari t ri on n zmadhimin e kapitalit t nnshkruar q i korrespondon kapitalit t futur nga antari i ri. 3. Bordi i Guvernatorve, me unanimitet, mund t vendos ta zmadhoj kapitalin e nnshkruar.

4. Pjesa e nj antari n kapitalin e nnshkruar mund t mos transferohet, t mos lihet peng apo t mos sekuestrohet. Neni5 1. Kapitali i nnshkruar paguhet nga Shtetet Antare n masn 5% mbi mesataren e shumave t prcaktuara n nenin 4 pika 1. 2. Bordi i Guvernatorve, n rastin e nj zmadhimi t kapitalit t nnshkruar, vendos me unanimitet prqindjen q duhet shlyer dhe masat organizative pr t br pagesn. Pagesat n t holla bhen vetm n euro.

protokollet

241

3. Kshilli i Administrimit mund t krkoj shlyerjen e teprics s kapitalit t nnshkruar, deri n masn q mund ti duhet Banks pr t plotsuar detyrimet e saj. do Shtet Antar e bn kt pages n raport me pjesn e tij t kapitalit t nnshkruar. Neni6 (ish-neni 8) Banka drejtohet dhe administrohet nga nj Bord Guvernatorsh, nj Kshill Administrimi dhe nj Komitet Menaxhimi. Neni7 (ish-neni 9) 1. Bordi i Guvernatorve prbhet nga ministrat e caktuar nga Shtetet Antare.

2. Bordi i Guvernatorve jep orientimet e prgjithshme pr politikat e kreditit t Banks, n prputhje me objektivat e Bashkimit. Bordi i Guvernatorve kujdeset q kto orientime t zbatohen. 3. Gjithashtu, Bordi i Guvernatorve:

(a) vendos nse do ta zmadhoj kapitalin e nnshkruar n prputhje me nenin 4( 3) dhe nenin 5(2); (b) prcakton, pr qllimet e nenit 9(1), parimet e zbatueshme pr veprimet e financimit t ndrmarra brenda kuadrit t detyrs s Banks; (c) ushtron kompetencat e parashikuara n nenet 9 dhe 11 n lidhje me emrimin dhe lirimin e detyruar t antarve t Kshillit t Administrimit dhe Komitetit t Menaxhimit, dhe ushtron ato kompetenca q jan parashikuar n nnparagrafin e dyt t nenit 11(1); (d) merr vendime n lidhje me dhnien e fondeve pr investime q duhet t kryhen, trsisht ose pjesrisht, jasht territoreve t Shteteve Antare, n prputhje me nenin 16(1); (e) miraton raportin vjetor t Kshillit t Administrimit; (f) miraton bilancin vjetor dhe pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve; (g) ushtron kompetenca dhe funksione t tjera q i jepen me kt Statut; (h) miraton rregulloren e brendshme t Banks. 4. Brenda kuadrit t Traktatit dhe t ktij Statuti, Bordi i Guvernatorve sht kompetent t marr, me unanimitet, vendime n lidhje me pezullimin e veprimeve t Banks dhe, nse krijohet rasti, n lidhje me likuidimin e saj.

242

Neni8 (ish- neni 10) Vendimet e Bordit t Guvernatorve, prvese kur ky Statut parashikon ndryshe, merren me shumicn e antarve t tij. Kjo shumic duhet t prfaqsoj t paktn 50% t kapitalit t nnshkruar. Shumica e cilsuar krkon tetmbdhjet vota n favor dhe 68% t kapitalit t nnshkruar. Abstenimet e bra prej antarve t pranishm ose t prfaqsuar, nuk e pengojn miratimin e vendimeve q duhet t merren me me unanimitet. Neni9 (ish-neni 11) 1. Kshilli i Administrimit merr vendime n lidhje me dhnien e financimit, sidomos n formn e huave dhe dorzanive dhe n lidhje me marrjen e kredive; ai cakton normat e interesit pr kredit e dhna dhe komisionet dhe pagesat e tjera. Bazuar n vendimin e marr me shumic t cilsuar, ai, i delegon Komitetit t Menaxhimit disa nga funksionet e veta. Ai prcakton afatet dhe kushtet pr kt delegim dhe mbikqyr ekzekutimin. Kshilli i Administrimit kujdeset q Banka t funksionoj si duhet; siguron q Banka t administrohet n prputhje me dispozitat e Traktateve dhe t ktij Statuti dhe me orientimet e prgjithshme t vendosura nga Bordi i Guvernatorve. Kshilli i Administrimit, n fund t vitit fiskal, i paraqet nj raport Bordit t Guvernatorve dhe e boton at pas miratimit. 2. Kshilli i Administrimit prbhet nga njzetetet antar dhe tetmbdhjet antar zvendsues. Antart e Kshillit t Administrimit i emron Bordi i Guvernatorve pr pes vjet, ku secili Shtet Antar propozon nga nj antar, ndrsa nj antar propozohet nga Komisioni. Antart zvendsues i emron Bordi i Guvernatorve pr pes vjet, si tregohet m posht: dy zvends t propozuar nga Republika Federale e Gjermanis, dy zvends t propozuar nga Republika Franceze, dy zvends t propozuar nga Republika Italiane, dy zvends t propozuar nga Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut, nj zvends i propozuar me marrveshje t prbashkt t Mbretris s Spanjs dhe Republiks Portugeze, nj zvends i propozuar me marrveshje t prbashkt t Mbretris s Belgjiks, Dukatit t Madh t Luksemburgut dhe Mbretris s Hollands

protokollet

243

dy zvends t propozuar me marrveshje t prbashkt t Mbretris s Danimarks, Republiks Greke, Irlands dhe Rumanis, dy zvends t propozuar me marrveshje t prbashkt t Republiks s Estonis, Republiks s Letonis, Republiks s Lituanis, Republiks s Austris, Republiks s Finlands dhe Mbretris s Suedis, tre zvends t propozuar me marrveshje t prbashkt t Republiks s Bullgaris, Republiks eke, Republiks s Qipros, Republiks s Hungaris, Republiks s Malts, Republiks s Polonis, Republiks s Sllovenis dhe Republiks Sllovake, nj zvends i propozuar nga Komisioni. Kshilli i Administrimit zgjedh bashkrisht gjasht ekspert pa t drejt vote: tre si antar dhe tre si zvends. Antart dhe antart zvendsues t Kshillit t Administrimit mund t riemrohen. Rregullorja e Brendshme prcakton masat organizative pr pjesmarrjen n mbledhjet e Kshillit t Administrimit dhe dispozitat e zbatueshme pr zvendsit dhe ekspertt e zgjedhur bashkrisht. Presidenti i Komitetit t Menaxhimit, ose n munges t tij, nj nga Zvendspresidentt, drejton mbledhjet e Kshillit t Administrimit, por nuk voton. Antart e Kshillit t Administrimit zgjidhen mes personave pavarsia dhe kompetenca e t cilve sht e padiskutueshme; ata prgjigjen vetm prpara Banks. 3. Antarin e Kshillit t Administrimit e shkarkon nga detyra Bordi i Guvernatorve vetm nse nuk plotson m kushtet e nevojshme pr kryerjen e detyrave t tij; Bordi duhet t vendos me shumic t cilsuar. Kshilli i Administrimit jep dorheqjen nse nuk miratohet raporti vjetor. 4. do vend vakant q krijohet pr shkak t vdekjes, largimit vullnetar, lirimit t detyruar ose dorheqjes kolektive, plotsohet n prputhje me paragrafin 2. Antari zvendsohet pr pjesn e mbetur t mandatit, prvese kur zvendsohet i gjith Kshilli i Administrimit. 5. Bordi i Guvernatorve prcakton shprblimin e antarve t Kshillit t Administrimit. Bordi i Guvernatorve prcakton cilat aktivitete nuk jan n pajtueshmri me detyrat e nj antari ose antari zvendsues t Kshillit t Administrimit. Neni10 (ish-neni 12) 1. do antar i Kshillit t Administrimit ka nj vot. Ai mund ta delegoj votn e vet n t gjitha rastet sipas procedurs q duhet prcaktuar n Rregulloren e Brendshme t Banks.

244

2. Vendimet e Kshillit t Administrimit, prvese kur parashikohet ndryshe n kt Statut, merren me t paktn nj t tretn e antarve me t drejt vote, q prfaqsojn t paktn pesdhjet pr qind t kapitalit t nnshkruar. Shumica e cilsuar krkon tetmbdhjet vota n favor dhe gjashtdhjet e tet pr qind t kapitalit t nnshkruar. Rregullorja e Brendshme e Banks prcakton kuorumin e nevojshm q vendimet e Kshillit t Administrimit t jen t vlefshme. Neni11 (ish-neni 13) 1. Komiteti i Menaxhimit prbhet nga nj President dhe tet Zvendspresident t emruar pr nj periudh gjashtvjeare nga Bordi i Guvernatorve me propozim t Kshillit t Administrimit. Ata mund t rizgjidhen. Bordi i Guvernatorve, me unanimitet, mund t ndryshoj numrin e antarve t Komitetit t Menaxhimit. 2. Me propozim t miratuar me shumic t cilsuar nga Kshilli i Administrimit, Bordi i Guvernatorve, me shumic t cilsuar, mund t shkarkoj nga detyra nj antar t Komitetit t Menaxhimit. 3. Komiteti i Menaxhimit sht prgjegjs pr funksionimin normal t Banks, nn drejtimin e Presidentit dhe mbikqyrjen e Kshillit t Administrimit. Ai prgatit vendimet e Kshillit t Administrimit, n veanti vendimet pr marrjen e kredive dhe dhnien e financimit, sidomos n formn e huave dhe dorzanive; ai garanton zbatimin e ktyre vendimeve. 4. Komiteti i Menaxhimit vendos me shumic kur jep opinione mbi propozime pr marrjen e huave ose dhnien e financimit, sidomos n formn e kredive dhe dorzanive. 5. Bordi i Guvernatorve prcakton shprblimin e antarve t Komitetit t Menaxhimit dhe prcakton cilat aktivitete jan t papajtueshme me funksionet e tyre. 6. N shtje gjyqsore dhe t tjera, Bankn e prfaqson Presidenti, ose n pamundsi t tij njri nga Zvendspresidentt. 7. Personeli i Banks sht nn drejtimin e Presidentit. Personelin e merr n pun dhe e largon nga puna Presidenti. N przgjedhjen e personelit, merret parasysh jo vetm aftsia dhe kualifikimet, por dhe nj prfaqsim i barabart i shtetasve t Shteteve Antare. Rregullorja e Brendshme prcakton se cili organ sht kompetent pr t miratuar dispozitat q zbatohen pr personelin. 8. Komiteti i Menaxhimit dhe personeli i Banks japin llogari vetm prpara Banks dhe jan trsisht n pavarur n kryerjen e detyrave t tyre. Neni12 (ish-neni 14) 1. Nj Komitet i cili prbhet nga gjasht antar t emruar n baz t aftsis s tyre nga Bordi i Guvernatorve, verifikon q aktivitetet e Banks t jen n prputhje me praktikat m t mira bankare dhe sht prgjegjs pr auditimin e llogarive t saj.

protokollet

245

2. Komiteti i prmendur n paragrafin 1, siguron do vit q t jen kryer operacionet e Banks dhe t jen mbajtur n mnyrn e duhur regjistrat e saj. Pr kt qllim, ky verifikon q operacionet e Banks t jen kryer n prputhje me formalitetet dhe procedurat e prcaktuara n kt Statut dhe Rregulloren e Brendshme. 3. Komiteti i prmendur n paragrafin1 konfirmon q pasqyrat financiare si dhe do informacion tjetr financiar q gjendet n llogarit vjetore t prgatitura nga Kshilli i Administrimit , t japin nj pasqyrim t vrtet dhe t drejt t gjendjes financiare t Banks n lidhje me aktivet dhe pasivet e saj, si dhe t rezultateve t operacioneve t saj dhe t qarkullimit t paras gjat vitit financiar n shqyrtim. 4. Rregullorja e Brendshme specifikon kualifikimet e nevojshme t antarve t Komitetit dhe prcakton afatet dhe kushtet e veprimtaris s Komitetit. Neni13 (ish-neni 15) Banka komunikon me do Shtet Antar nprmjet autoritetit q cakton do Shtet. Banka, n kryerjen e operacioneve financiare bashkpunon me bankn qendrore kombtare t Shtetit Antar ose institucione t tjera financiare t miratuara nga ai Shtet. Neni14 (ish-neni 16) 1. Banka bashkpunon me t gjitha organizatat ndrkombtare aktive n fushat e ngjashme me t sajat. 2. Banka prpiqet t vendos kontaktet e duhura n interes t bashkpunimit me institucionet bankare dhe financiare n vendet ku shtrihet veprimtaria e saj. Neni15 (ish-neni 17) Bordi i Guvernatorve, me krkes t nj Shteti Antar ose t Komisionit, ose me nismn e vet, n prputhje me t njjtat dispozita q rregullojn miratimin e tyre, interpreton ose plotson direktivat e prcaktuara prej tij sipas nenit 7 t ktij Statuti. Neni16 (ish-neni 18) 1. Brenda kuadrit t detyrave t parashikuara n nenin 309 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Banka u jep financime antarve t saj ose ndrmarrjeve publike apo private, sidomos n formn e huave dhe dorzanive, pr investime q bhen n territoret e Shteteve Antare, nse kto fonde nuk mund t gjenden nga burime t tjera sipas kushteve t arsyeshme.

246

Megjithat, me vendim t marr me shumic t cilsuar nga Bordi i Guvernatorve me propozim t Kshillit t Administrimit, Banka mund t jap financim pr investime q do t realizohen, trsisht ose pjesrisht, jasht territoreve t Shteteve Antare. 2. Aq sa sht e mundur, kredit jepen, , vetm me kushtin q t prdoren gjithashtu burime t tjera financimi. 3. Banka, kur i jep hua nj ndrmarrjeje ose nj organi q nuk sht Shtet Antar, e kushtzon kredin ose me dorzani t lshuar nga nj Shtet Antar n territorin e t cilit realizohet investimi ose me dorzani t tjera t prshtatshme ose me aftsin financiare t debitorit. Pr m tepr, n prputhje me parimet e vendosura nga Bordi i Guvernatorve, sipas nenit 7(3)(b), dhe, kur e krkon zbatimi i projekteve t parashikuara n nenin 309 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Kshilli i Administrimit, duke marr vendim me shumic t cilsuar, prcakton afatet dhe kushtet e do operacioni financimi q prfaqson nj raport specifik t riskut dhe q konsiderohet n kt mnyr si aktivitet i veant. 4. Banka mund t dal dorzan pr hua t marra nga ndrmarrjes publike ose private apo organe t tjera, me qllim realizimin e projekteve t parashikuara n nenin 309 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 5. Shuma agregate e papaguar n do koh e huave dhe dorzanive t dhna nga Banka nuk kalon 250% t kapitalit t saj t nnshkruar, rezervave, provigjoneve t pashprndara dhe t teprics pozitive t pasqyrs s t ardhurave dhe shpenzimeve. Kjo shum e fundit agregate zbritet nga nj shum e barabart me vlern e nnshkruar (e shlyer ose jo) pr do pjesmarrje n kapitalin neto t Banks. Vlera e pjesmarrjeve t disbursuara n kapitalin neto t Banks nuk e kalon n asnj rast shumn q i korrespondon vlers gjithsej t kapitalit t saj t nnshkruar e t shlyer, rezervave, provigjoneve t pashprndara dhe teprics pozitive t pasqyrs s ardhurave dhe shpenzimeve. N raste prjashtimore, aktivitetet e veanta t Banks, t prcaktuara nga Bordi i Guvernatorve dhe Kshilli i Administrimit n prputhje me paragrafin3, mbulohen me kapitalin rezerv. Ky paragaf zbatohet edhe pr llogarit e konsoliduara t Banks. 6. Banka mbron veten kundr riskut t kmbimit valutor, duke prfshir n kontratat e saj pr huat dhe dorzanitklauzola t cilat i konsideron t prshtatshme. Neni17 (ish-neni 19) 1. Normat e interesit pr huat q jep Banka, komisionet dhe detyrimet e tjera rregullohen sipas kushteve q mbizotrojn n tregun e kapitalit dhe llogariten n mnyr t till q t ardhurat prej tyre t bjn t mundur q Banka t prmbush detyrimet e saj, t mbuloj shpenzimet dhe riskun dhe t krijoj nj fonde rezerve si parashikohet n nenin 22. 2. Banka nuk bn ulje t normave t interesit. Nse ulja e norms s interesit sht e nevojshme nisur nga natyra e investimeve q do t financohen, Shteti Antar i interesuar ose disa

protokollet

247

agjenci t tjera mund t japin ndihm pr shlyerjen e interesit n masn q kjo sht n prputhje me nenin 107 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Neni18 (ish-neni 20) Banka n operacionet e saj t financimit, respekton parimet e mposhtme: 1. Siguron q fondet e saj prdoren n mnyrn m racionale t mundshme n interes t Bashkimit. Mund t jap hua ose dorzani vetm: (a) nse, n rast t investimeve nga ndrmarrjet n sektorin e prodhimit, pagesa e interesit dhe amortizimit mbulohet nga fitimet e veprimtaris , ose n rastin e investimeve t tjera, ajo mbulohet ose nga angazhimi financiar i marr nga Shteti ku sht br investimi ose nga disa mjete t tjera; dhe (b) nse realizimi i investimit kontribuon n rritjen e rendimenti ekonomik n prgjithsi dhe nxit arritjen e tregut t brendshm. 2. Nuk blen aksione n asnj ndrmarrje dhe nuk merr ndonj prgjegjsi n administrimin e saj, prvese kur kjo krkohet pr t ruajtur t drejtat e Banks pr t siguruar rikuperimin e fondeve t dhna hua. Megjithat, n prputhje me parimet e prcaktuara nga Bordi i Guvernatorve sipas nenit 7 (3)(b) dhe kur e krkon zbatimi i operacioneve t parashikuara n nenin 309 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Kshilli i Administrimit prcakton, me shumic t cilsuar, afatet dhe kushtet pr pjesmarrje n kapitalin neto t nj ndrmarrjeje tregtare, normalisht si plotsues t nj kredie osedorzanie, pr sa koh q kjo sht e nevojshme pr t financuar nj investim ose program. 3. Mund t heq dor nga t drejtat e veta n tregun e kapitalit dhe pr kt qllim mund tu krkoj debitorve t emetojn obligacione ose letra t tjera me vler. 4. As Banka e as Shtetet Antare nuk duhet t imponojn kushte mbi prdorimin e fondeve t dhna nga Banka pr tu shpenzuar n nj Shtet Antar. 5. Banka mund t vendos kushtzime t kredive q jep qysh n organizimin e ftess pr tender ndrkombtar. 6. Banka nuk financon, plotsisht ose pjesrisht, investime t kundrshtuara nga Shteti Antar n territorin e t cilit kto do t realizohen. 7. Banka, n plotsim t aktivitetit t saj t huadhnies, mund t ofroj shrbime pr mbshtetje teknike n prputhje me afatet dhe kushtet e prcaktuara nga Bordi i Guvernatorve i cili vendos me shumic t cilsuar dhe n prputhje me kt Statut.

248

Neni19 (ish-neni 21) 1. do ndrmarrje ose entitet privat apo publik mund t paraqes krkes pr financim drejtprdrejt pran Banks. Krkesat Banks mund ti bhen edhe nprmjet Komisionit ose nprmjet Shtetit Antar n territorin e t cilit do t realizohet investimi. 2. Krkesat e bra nprmjet Komisionit i paraqiten pr opinion Shtetit Antar n territorin e t cilit do t kryhet investimi. Krkesat e bra nprmjet nj Shteti Antar i paraqiten Komisionit pr opinion. Krkesat e bra drejtprdrejt nga nj ndrmarrje i paraqiten Shtetit Antar t interesuar dhe Komisionit. Shteti Antar i interesuar dhe Komisioni japin opinionet e tyre brenda dy muajve. Nse nuk merret prgjigje brenda ksaj periudhe, Banka mund t prezumoj q pr investimin n fjal nuk ka kundrshtim. 3. Kshilli i Administrimit vendos pr operacionet e financimit q i paraqiten nga Komiteti i Menaxhimit. 4. Komiteti i Menaxhimit shqyrton nse operacionet e financimit q i paraqiten, i respektojn dispozitat e ktij Statuti, sidomos nenin 16 dhe 18. Nse Komiteti i Menaxhimit sht n favor t operacionit t financimit, i paraqet Kshillit t Administrimit propozimin prkats; Komiteti mund tia nnshtroj opinionin e tij favorizues kushteve q i konsideron thelbsore. Nse Komiteti i Menaxhimit sht kundr dhnies s financimit, i paraqet Kshillit t Administrimit dokumentet e duhura s bashku me opinionin e tij. 5. Nse Komiteti i Menaxhimit jep nj opinion jo favorizues, ather Kshilli i Administrimit, nuk mund ta jap financimin n fjal prvese kur kjo vendoset me unanimitet. 6. Kshilli i Administrimit, nse Komisioni jep nj opinion jo favorizues, nuk mund ta jap financimin n fjal, prvese kur vendoset me unanimitet dhe abstenon vetm antari i Kshillit t Administrimit i cili sht propozuar nga Komisioni,. 7. Kshilli i Administrimit nuk mund ta jap financimin nse Komiteti i Menaxhimit dhe Komisioni japin opinion jo favorizues. 8. N rast se operacioni i financimit pr nj investim t miratuar duhet t ristrukturohet pr t ruajtur t drejtat dhe interesat e Banks, Komiteti i Administratorve merr pa vones masat e menjhershme q i konsideron t nevojshme, pr t cilat i raporton menjhershm Kshillit t Administrimit. Neni20 (ish-neni 22) 1. Banka, pr kryerjen e detyrave t saj, merr hua fondet e nevojshme n tregjet e kapitalit.

2. Banka mund t marr hua n tregjet e kapitalit t Shteteve Antare n prputhje me dispozitat ligjore q zbatohen pr kto tregje. Autoritetet kompetente t nj Shteti Antar me nj shmangie sipas kuptimit t nenit 139(1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, mund ta kundrshtojn kt, vetm nse tregu i kapitalit i atij Shteti rrezikon t preket ndjeshm.

protokollet

249

Neni21 (ish-neni 23) 1. Banka mund t prdor, sipas mnyrave t mposhtme, do fond n dispozicion i cili nuk i nevojitet pr prmbushjen e detyrimeve t saj: (a) mund t investoj n tregjet monetare; (b) mund t blej dhe shes letra me vler sipas dispozitave t nenit 18 pika 2; (c) mund t kryej veprime t tjera financiare q lidhen me objektivat e saj. 2. Banka, pa cenuar dispozitat e nenit 23, gjat administrimit t investimeve t saj nuk prfshihet n asnj arbitrazh valutor i cili nuk sht menjher i nevojshm pr t kryer operacionet e huadhnies, apo pr t prmbushur angazhimet financiare q rrjedhin nga kredit e marra ose dorzanite dhna prej saj. 3. Banka, n fushat q mbulon ky nen, vepron n marrveshje me autoritetet kompetente ose me bankn qendrore kombtare t Shtetit Antar prkats. Neni22 (ish-neni 24) 1. Nj fond rezerv deri n 10% t kapitalit t nnshkruar krijohet n mnyr progresive. Kshilli i Administrimit mund t vendos t lr mnjan rezervat shtes, nse kt e justifikon gjendja e pasiveve t Banks. Deri n kohn e krijimit t plot t ktij fondi rezerve, ai pasurohet nga: (a) interesat e arktuara pr kredit q ka dhn Banka, nga shumat q duhen paguar nga Shtetet Antare sipas nenit 5; (b) interesat e arktuara pr kredit q ka dhn Banka, nga fondet q rrjedhin nga shlyerja e kredive t prmendur n germn (a): pr aq sa kto t ardhura nuk jan t nevojshme pr t plotsuar detyrimet e Banks ose pr t mbuluar shpenzimet e saj. 2. Burimet e fondit rezerv investohen n mnyr t till q t jen n do koh t gatshme pr t plotsuar qllimin e fondit. Neni23 (ish-neni 25) 1. Banka ka t drejt n do koh ti transferoj aktivet q ka n monedhn e nj Shteti Antar monedha e t cilit nuk sht euroja, me qllim q t kryej operacione financuese t cilat i korrespondojn detyrs s parashikuar n nenin 309 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, duke pasur parasysh dispozitat e nenit 21 t ktij Statuti. Banka shmang, sa m shum t jet e mundur, transferime t tilla, nse ka aktive n mjete monetare ose aktive likuide n valutn e krkuar.

250

2. Banka nuk mund t konvertoj aktivet e saj n monedhn e nj Shteti Antar valuta e t cilit nuk sht euro, n monedhn e nj vendi t tret pa miratimin e Shtetit Antar t interesuar. 3. Banka mund t heq lirshm at pjes t kapitalit q sht paguar dhe q sht n fardo monedhe, t marr hua n tregjet jasht Bashkimit. 4. Shtetet Antare marrin prsipr tu vn n dispozicion debitorve t Banks monedhn q nevojitet pr t shlyer kapitalin dhe pr t paguar interesin mbi kredin ose komisionin mbi dorzanite dhna nga Banka pr investime q duhet t kryhen n territorin e tyre. Neni24 (ish-neni 26) Nse nj Shtet Antar nuk plotson detyrimet e antarsimit q lindin nga ky Statut, n veanti detyrimin pr t shlyer aksionet e veta n kapitalin e nnshkruar, ose pr t shlyer huan, dhnia e kredive ose dorzanive pr at Shtet Antar ose shtetasit e tij mund t pezullohet me vendim t marr me shumic t cilsuar nga Bordi i Guvernatorve. Ky vendim nuk liron as Shtetin, as shtetasit nga detyrimet e tyre ndaj Banks. Neni25 (ish-neni 27) 1. Nse Bordi i Guvernatorve vendos t pezulloj operacionet e Banks, t gjitha aktivitetet e saj pushojn menjher, prve atyre q jan t nevojshme pr t siguruar realizimin, mbrojtjen dhe ruajtjen e duhur t aktiveve dhe shlyerjen e pasiveve t saj. 2. N rastin e likuidimit, Bordi i Guvernatorve emron likuiduesit dhe u jep udhzime pr t kryer likuidimin. Ai siguron ruajtjen e t drejtave t punonjsve. Neni26 (ish-neni 28) 1. Banka, n do Shtet Antar, gzon zotsin m t gjer juridike q u jepet personave juridik sipas legjislacioneve t tyre; n veanti, Banka mund t fitoj ose disponoj prona t luajtshme ose t paluajtshme dhe mund t jet pal n procese ligjore. 2. Prona e Banks prjashtohet nga t gjitha format e rekuizimit ose shpronsimit. Neni27 (ish-neni 29) Mosmarrveshjet ndrmjet Banks nga njra an dhe kreditorve, debitorve ose do personi tjetr nga ana tjetr, zgjidhen nga gjykatat kombtare kompetente, prve rasteve kur kompetenca pr to

protokollet

251

i sht dhn Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian. Banka mund t parashikoj zgjidhjen me arbitrazh n do kontrat. Banka ka nj adres shrbimi n do Shtet Antar. Megjithat, n do kontrat, Banka mund t specifikoj nj adres t veant shrbimi. Prona dhe aktivet e Banks nuk mund t preken ose t sekuestrohen prvese me vendim gjykate. Neni28 (ish-neni 30) 1. Bordi i Guvernatorve, me unanimitet, mund t vendos t krijoj filiale ose njsi t tjera q kan personalitet juridik dhe autonomi financiare. 2. Bordi i Guvernatorve vendos Statutet e organeve t prmendura n paragrafin 1. Statutet prcaktojn, n veanti, objektivat, strukturn, kapitalin, antarsin e tyre, vendndodhjen e selive t tyre, burimet e tyre financiare, mjetet e ndrhyrjes dhe masat organizative pr auditimin, si dhe marrdhnien e tyre me organet e Banks. 3. Banka ka t drejt t marr pjes n administrimin e ktyre organeve dhe t kontribuoj n kapitalin e tyre t nnshkruar n shumn e prcaktuar me vendim unanim t Bordit t Guvernatorve. 4. Protokolli mbi privilegjet dhe imunitetet e Bashkimit Europian zbatohet, me t njjtat afate dhe kushte q zbatohet edhe pr Bankn, edhe pr organet e prmendura n paragrafin 1, pr aq sa ato jan subjekt i s drejts s Bashkimit, pr antart e organeve t tyre n kryerjen e detyrave t tyre si t till dhe pr personelin e tyre Sidoqoft, dividendi, fitimet kapitale dhe forma t tjera t ardhurash q burojn nga kto organe, pr t cilat antart, q nuk jan Bashkimi Europian dhe Banka, jan titullar, u nnshtrohen dispozitave fiskale t legjislacionit t zbatueshm. 5. Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian, brenda kufijve t prcaktuar n vijim, ka juridiksion n mosmarrveshjet n lidhje me masat e miratuara nga njsit e nj organi t themeluar sipas t drejts s Bashkimit. Procedimet kundr ktyre masave mund t fillojn nga do antar i ktij organi n cilsin e tij si i till ose nga Shtete Antare, sipas kushteve t prcaktuara n Nenin 263 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 6. Bordi i Guvernatorve mund t vendos me unanimitet ta pranoj personelin e organeve t themeluara sipas t drejts s Bashkimit n skemat e prbashkta me Bankn, n prputhje me procedurn e brendshme prkatse. _____

252

PROTOKOLLI (nr. 6) PR VENDNDODHJEN E SELIVE T INSTITUCIONEVE DHE DISA ORGANIZMAVE, ZYRAVE, AGJENCIVE DHE DEPARTAMENTEVE T BASHKIMIT EUROPIAN
PRFAQSUESIT E QEVERIVE T SHTETEVE ANTARE, DUKE PASUR PARASYSH nenin 341 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe nenin 189 t Traktati Themelues i Komunitetit Europian t Energjis Brthamore, DUKE KUJTUAR DHE DUKE KONFIRMUAR Vendimin e 8 prillit 1965 dhe pa cenuar vendimet n lidhje me vendndodhjen e institucioneve, organizmave, zyrave, agjencive dhe departamenteve t ardhshme, KAN RN DAKORD PR dispozitat e mposhtme q do i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe Traktatit Themelues pr Komunitetin Europian t Energjis Brthamore: Nen i vetm (a) Parlamenti Europian e ka selin n Strasburg, ku zhvillohen 12 seancat plenare mujore, prfshir ktu seancn pr buxhetin. Seancat e tjera plenare shtes zhvillohen n Bruksel. Komisionet e Parlamentit Europian mblidhen n Bruksel. Sekretariati i Prgjithshm i Parlamentit Europian dhe departamentet e tij ndodhen n Luksemburg. (b) Kshilli e ka selin n Bruksel. Gjat muajve prill, qershor dhe tetor, Kshilli i zhvillon mbledhjet n Luksemburg. (c) Komisioni e ka selin n Bruksel. Departamentet e renditura n nenet 7, 8 dhe 9 t Vendimit t 8 prillit 1965 ndodhen n Luksemburg. (d) Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian e ka selin n Luksemburg. (e) Gjykata e Audituesve e ka selin n Luksemburg. (f) Komiteti Ekonomik dhe Social e ka selin n Bruksel. (g) Komiteti i Rajoneve e ka selin n Bruksel. (h) Banka Europiane e Investimeve e ka selin n Luksemburg. (i) Banka Qendrore Europiane e ka selin n Frankfurt. (j) Zyra Europiane e Policis (Europol) e ka selin n Hag. _____

protokollet

253

PROTOKOLLI (nr. 7) PR PRIVILEGJET DHE IMUNITETET E BASHKIMIT EUROPIAN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH q, n prputhje me nenin 343 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe nenin 191 t Traktatit Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Brthamore (EUROATOM), Bashkimi Europian dhe EUROATOM-i gzojn privilegje dhe imunitetet q jan t nevojshme pr kryerjen e detyrave t tyre n territoret e Shteteve Antare, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q do i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe Traktatit Themelues t Komunitetin Europian t Energjis Brthamore: Kreu I Pronat, fondet, aktivet dhe operacionet e Bashkimit Europian Neni1 Ambientet dhe ndrtesat e Bashkimit jan t paprekshme. Ato nuk i nnshtrohen kontrollit, rekuizimit, konfiskimit apo shpronsimit. Pronat dhe aktivet e Bashkimit nuk u nnshtrohen masave administrative apo ligjore t kufizimit pa autorizim nga Gjykata e Drejtsis. Neni2 Arkiva e Bashkimit nuk cenohet. Neni3 Bashkimi, aktivet e tij, t ardhurat dhe prona t tjera t tij prjashtohen nga t gjitha tatimet e drejtprdrejta. Qeverit e Shteteve Antare, kur sht e mundur, marrin masat e nevojshme pr t kthyer ose rimbursuar shumn e tatimeve t trthorta ose tatimeve t tjera mbi shitjen t prfshira n mimin e pasuris s luajtshme apo t paluajtshme, kur Bashkimi, pr prdorimin e tij zyrtar, bn blerje t konsiderueshme mimi i t cilave prfshin tatime t ktij lloji. Megjithat zbatimi i ktyre dispozitave nuk duhet t oj n shtrembrimin e konkurrencs brenda Bashkimit. N lidhje me tatime dhe taksa q jan thjesht pagesa pr shrbimet e ujsjells-kanalizimeve, energjis elektrike dhe gazit.

254

Neni4 Bashkimi prjashtohet nga t gjitha taksat doganore, ndalimet dhe kufizimet pr import-eksportin e sendeve pr prdorim zyrtar prej tij: sendet e importuara nuk shiten, qoft edhe pr t br nj pages, n territorin e Shtetit ku jan importuar, prvese sipas kushteve t miratuara nga qeveria e atij Shteti. Bashkimi prjashtohet gjithashtu nga t gjitha taksat doganore, ndalimet dhe kufizimet pr import eksportin e botimeve t tij. Kreu II Komunikimet dhe lejekalimet Neni5 (ish neni 6) Institucionet e Bashkimit pr komunikimet e tyre zyrtare dhe drgimin e t gjitha dokumenteve, n territorin e do Shteti Antar kan t drejt pr t njjtin trajtim q ai Shtet u jep misioneve diplomatike. Korrespondenca zyrtare dhe komunikimet e tjera zyrtare t institucioneve t Bashkimit nuk i nnshtrohen censurs. Neni6 (ish-neni 7) Presidentt e institucioneve t Bashkimit mund tu japin antarve dhe npunsve t ktyre institucioneve lejekalimi n formn q prcakton Kshilli me shumic t thjesht, e cila njihet si dokument i vlefshm udhtimi nga autoritetet e Shteteve Antare. Kto lejekalimi u jepen zyrtarve dhe npunsve t tjer sipas kushteve t parashtruara n Rregulloren e Personelit t Zyrtarve dhe Kushteve t Punsimit t npunsve t tjer t Bashkimit. Komisioni mund t lidh marrveshje pr kto lejekalimi me qllim njohjen e tyre si dokumente t vlefshme udhtimi brenda territorit t vendeve t treta. Kreu III Deputett e Parlamentit Europian Neni7 (ish-Neni 8) Asnj kufizim administrativ apo kufizim tjetr nuk vihet mbi lvizjen e lir t deputetve t Parlamentit Europian q udhtojn drejt vendit ose nga vendi ku mblidhet Parlamenti Europian.

protokollet

255

Deputetve t Parlamentit Europian n lidhje me kontrollin doganor dhe valutor, u ofrohen: (a) nga qeverit e tyre, t njjtat lehtsira q u ofrohen zyrtarve e lart q udhtojn me misione t prkohshme zyrtare; (b) nga qeverit e Shteteve t tjera Antare, t njjtat lehtsira q u ofrohen prfaqsuesve t qeverive t huaja me misione t prkohshme zyrtare. Neni8 (ish-neni 9) Deputett e Parlamentit Europian nuk i nnshtrohen hetimit, ndalimit apo ndjekjes penale n lidhje me opinionet e shprehura ose votat e hedhura prej tyre n kryerjen e detyrave t tyre. Neni9 (ish-neni 10) Gjat seancave t Parlamentit Europian, deputett e tij gzojn: (a) n territorin e shtetit t tyre, imunitetin q u jepet deputetve t parlamentit t tyre; (b) n territorin e do Shteti tjetr Antar, imunitet nga masa e ndalimit dhe nga procesi ligjor. Imuniteti vlen njsoj pr deputett kur udhtojn drejt venit ose nga vendi ku mblidhet Parlamenti Europian. Nuk mund t krkohet imunitet nse deputeti kapet n shkelje dhe imuniteti nuk e pengon Parlamentin Europian t ushtroj t drejtn e tij pr tia hequr imunitetin njrit prej deputetve t tij. Kreu IV Prfaqsuesit e Shteteve Antare q marrin pjes n punn e institucioneve t Bashkimit Europian Neni10 (ish-neni 11) Prfaqsuesit e Shteteve Antare q marrin pjes n punn e institucioneve t Bashkimit, kshilltart dhe ekspertt e tyre teknik, n kryerjen e detyrave t tyre dhe gjat udhtimit drejt vendit t takimit dhe nga vendi i takimit, gzojn privilegjet, imunitetet dhe lehtsirat e zakonshme. Ky nen vlen edhe pr antart e organeve kshillimore t Bashkimit.

256

Kreu V Zyrtart dhe npunsit e tjer t Bashkimit Europian Neni11 (ish-neni 12) Zyrtart dhe npunsit e tjer t Bashkimit, n territorin e do Shteti Antar dhe cilado qoft shtetsia e tyre: (a) sipas dispozitave t Traktateve nga njra an n lidhje me rregullat pr prgjegjshmrin e zyrtarve dhe npunsve t tjer ndaj Bashkimit dhe nga ana tjetr me kompetencn e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian n mosmarrveshje ndrmjet Bashkimit dhe zyrtarve dhe npunsve t tjer, jan imun nga procesi ligjor n lidhje me akte t kryera prej tyre n cilsin e tyre zyrtare, duke prfshir fjal t shkruara ose t thna. Ata vazhdojn ta gzojn kt imunitet dhe pasi kan pushuar q mbajturi detyrn; (b) s bashku me bashkshortt dhe familjart n varsi t tyre, nuk u nnshtrohen kufizimeve t imigracionit, ose formaliteteve pr regjistrimin e t huajve; (c) n lidhje me rregullat valutore ose t kmbimit valutor, u ofrohen lehtsi njsoj si ato q u ofrohen zakonisht zyrtarve t organizatave ndrkombtare; (d) gzojn t drejtn t importojn pa dogan mobiliet dhe sendet e tyre n momentin e marrjes s detyrs pr her t par n vendin n fjal, dhe t drejts pr t rieksportuar pa dogan mobiliet dhe sendet e tyre, me prfundimin e detyrs s tyre n at vend, n secilin rast sipas kushteve q konsiderohen t nevojshme nga qeveria e vendit ku ushtrohet kjo e drejt; (e) kan t drejt t importojn pa dogan nj automjet pr prdorim personal, t bler ose n vendin e qndrimit t tyre t fundit ose n vendin ku jan shtetas sipas kushteve t tregun n at vend dhe t drejt ta rieksportojn at pa dogan, n secilin rast sipas kushteve q konsiderohen t nevojshme nga qeveria e vendit n fjal. Neni12 (ish-neni 13) Sipas kushteve dhe procedurs s prcaktuar nga Parlamenti Europian dhe Kshilli, me an t rregulloreve n prputhje me procedur e zakonshme legjislative dhe pas konsultimit me institucionet e duhura, zyrtart dhe npunsit e tjer t Bashkimit pr prfitimin e ktij t fundit jan subjekt i tatimit mbi pagat, rrogat dhe shprblimeve q paguhen nga Bashkimi. Zyrtart dhe npunsit e tjer t Bashkimit prjashtohen nga tatimet kombtare mbi pagat, rrogat dhe shprblimet q paguhen nga Bashkimi. Neni13 (ish-neni 14) N zbatim t tatimit mbi t ardhurat, pasurin dhe trashgimin dhe n zbatim t konventave mbi shmangien e tatimit t dyfisht t nnshkruara ndrmjet Shteteve Antare t Bashkimit, zyrtart

protokollet

257

dhe npunsit e tjer t Bashkimit q vetm pr arsye t kryerjes s detyrave t tyre n shrbim t Bashkimit kan banimin e tyre n territorin e nj Shteti Antar q nuk sht Shteti i tyre i vendbanimit, pr qllime tatimore n kohn e kryerjes s shrbimit pr Bashkimin, konsiderohen, n Shtetin ku banojn dhe n shtetin e vendbanimit pr qllimet tatimore, se e kan mbajtur vendbanimin e tyre n Shtetin e fundit me kusht q ky t jet antar i Bashkimit. Kjo dispozit zbatohet edhe pr bashkshortin/en, me kusht q t mos jet prfshir n nj aktivitet fitimprurs dhe pr fmijt nn varsin dhe kujdesin e personave t prmendur n kt nen. Prona e luajtshme, q u prket personave t prmendur n paragrafin e msiprm dhe q ndodhet n territorin e shtetit ku ata qndrojn, prjashtohet nga taksa mbi trashgimin n at shtet. Kjo pron, pr vlersimin e ktij detyrimi, konsiderohet se ndodhet n shtetin e vendbanimit pr qllime tatimore, n varsi t t drejtave t shteteve t treta dhe zbatimit t mundshm t dispozitave t konventave ndrkombtare mbi tatimin e dyfisht. Asnj vendbanim i fituar vetm pr arsye t kryerjes s detyrave n shrbim t organizatave t tjera ndrkombtare nuk merret parasysh n zbatimin e dispozitave t ktij neni. Neni14 (ish-neni 15) Parlamenti Europian dhe Kshilli, me an t rregulloreve sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pas konsultimit me institucionet prkatse, prcaktojn skemn e prfitimeve t sigurimeve shoqrore pr zyrtart dhe npunsit e Bashkimit. Neni15 (ish-neni 16) Parlamenti Europian dhe Kshilli, me an t rregulloreve sipas procedurs s zakonshme legjislative dhe pas konsultimit me institucionet e tjera prkatse, prcaktojn kategorit e zyrtarve dhe npunsve t tjer t Bashkimit pr t cilt zbatohet, pjesrisht ose plotsisht, neni 11, neni 12 paragrafi 2 dhe neni 13. Emrat, gradat dhe adresat e zyrtarve dhe npunsve t tjer t prfshir n kto kategori u komunikohen rregullisht qeverive t Shteteve Antare. Kreu VI Privilegjet dhe imunitetet e misioneve t vendeve t treta t akredituara n Bashkimin Europian Neni16 (ish-neni 17) Shteti Antar n territorin e t cilit Bashkimi ka selin e vet u jep privilegjet dhe imunitetet diplomatike t zakonshme misioneve t vendeve t treta t akredituara n Bashkimin.

258

Kreu VII Dispozita t prgjithshme Neni17 (ish-neni 18) Privilegjet, imunitetet dhe lehtsirat u jepen zyrtarve dhe npunsve t tjer t Bashkimit vetm pr interes t Bashkimit. do institucioni t Bashkimit i krkohet tia heq imunitetin nj zyrtari ose npunsi tjetr kurdoher q institucioni e gjykon q heqja e ktij imuniteti nuk sht n kundrshtim me interesat e Bashkimit. Neni18 (ish-neni 19) Institucionet e Bashkimit, pr qllim t zbatimit t ktij Protokolli, bashkpunojn me autoritetet prgjegjse t shteteve antare t interesuara. Neni19 (ish-neni 20) Neni nga 11 deri n 14 dhe Neni 17 zbatohen pr Presidentin e Kshillit Europian. Ato zbatohen gjithashtu pr Antart e Komisionit. Neni20 (ish-neni 21) Nenet nga 11 deri n 14 dhe neni 17 zbatohen pr gjyqtart, Avokatt e Prgjithshm, Kancelart dhe Asistent-Relatort e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, pa cenuar dispozitat e nenit 3 t Protokollit mbi Statutin e Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian n lidhje me imunitetin nga procesi ligjor t Gjyqtarve dhe Avokatve t prgjithshm. Neni21 (ish-neni 22) Ky protokoll zbatohet gjithashtu pr Bankn Europiane t Investimeve, antart e organeve t saj, personelin dhe prfaqsuesit e Shteteve Antare q marrin pjes n aktivitetet e saj pa cenuar Protokollin mbi Statutin e Banks. Krahas ksaj, Banka Europiane e Investimeve prjashtohet nga do lloj forme tatimi apo detyrimi t ngjashm n rastin e zmadhimit t kapitalit t saj dhe nga formalitete t ndryshme q mund t lidhen me t n Shtetin ku Banka ka selin e saj. Po kshtu, shprbrja ose likuidimi i saj nuk ojn

protokollet

259

n lindjen e asnj detyrimi. N prfundim, aktivitetet e Banks dhe organeve t saj t kryera n prputhje me Statutin e saj nuk i nnshtrohen tatimit mbi t ardhurat. Neni22 (ish-neni 23) Ky nen zbatohet gjithashtu pr Bankn Qendrore Europiane, pr antart e organeve t saj dhe personelin e saj, pa cenuar Protokollin mbi Statutin e Sistemit Europian t Bankave Qendrore dhe t Banks Qendrore Europiane. Banka Qendrore Europiane gjithashtu prjashtohet nga do lloj forme tatimi apo detyrimi t ngjashm n rastin e zmadhimit t kapitalit t saj dhe nga formalitete t ndryshme q mund t lidhen me t n Shtetin ku Banka ka selin e saj. Aktivitetet e Banks dhe organeve t saj t kryera n prputhje me Statutin e Sistemit Europian t Bankave Qendrore dhe t Banks Qendrore Europiane nuk i nnshtrohen tatimit mbi t ardhurat.

_____

260

PROTOKOLL (nr. 8) N LIDHJE ME NENI 6 PIKA 2 T TRAKTATIT PR BASHKIMIN EUROPIAN PR ADERIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN N KONVENTN EUROPIANE PR MBROJTJEN E T DREJTAVE DHE LIRIVE THEMELORE T NJERIUT
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Marrveshja n lidhje me aderimin e Bashkimit n Konventn Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut (n vijim Konventa Europiane e parashikuar n Nenin 6 pika 2 t Traktatit pr Bashkimin Europian parashikon ruajtjen e karakteristikave specifike t Bashkimit dhe t drejts s Bashkimit, n veanti n lidhje me: (a) masat specifike pr pjesmarrjen e mundshme t Bashkimit n organet e kontrollit t Konvents Europiane; (b) mekanizmat e nevojshme pr t siguruar q procedimet nga Shtetet jo Antare dhe krkesat e veanta tu adresohen saktsisht Shteteve Antare dhe/ose Bashkimit sipas rastit. Neni2 Marrveshja e prmendur n nenin 1 siguron q aderimi i Bashkimit t mos prek kompetencat e Bashkimit ose t institucioneve. Ajo siguron q asnj parashikim i saj t mos ndikoj tek situata e Shteteve Antare n lidhje me Konventn Europiane, sidomos n lidhje me Protokollet e saj, masat e marra nga Shtetet Antare me shmangie nga Konventa Europiane n prputhje me nenin 15 t saj dhe rezervat e formuluara nga Shtetet Antare pr Konventn Europiane n prputhje me nenin 57 t saj. Neni3 Asnj dispozit e marrveshjes s prmendur n nenin 1 nuk prek nenin 344 t Traktati pr Funksionimin e Bashkimit Europian. _____

protokollet

261

PROTOKOLL (nr. 9) PR VENDIMIN E KSHILLIT N LIDHJE ME ZBATIMIN E NENIT 16 PIKA 4 T TRAKTATIT PR BASHKIMIN EUROPIAN DHE NENIN 238 PIKA 2 T TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN NDRMJET 1 NNTORIT 2014 DHE 31 MARSIT 2017 NGA NJRA AN DHE Q NGA 1 PRILLI 2017 NGA ANA TJETR
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH rndsin thelbsore q kishte n miratimin e Traktatit t Lisbons marrveshja pr Vendimin e Kshillit n lidhje me zbatimin e nenit 16 pika 4 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenit 238 pika 2 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ndrmjet 1 nntorit 2014 dhe 31 marsit 2017 nga njra an dhe q nga 01 prilli 2017 nga ana tjetr (n vijim Vendimi), KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Nen i vetm Kshilli Europian, prpara se Kshilli t shqyrtoj do projekt q mund t synoj ndryshimin ose shfuqizimin e Vendimit apo t ndonj dispozite t tij, ose ndryshimin trthorazi t fushs s tij t zbatimit apo kuptimin e tij nprmjet ndryshimit t nj akti tjetr juridik t Bashkimit, zhvillon me konsensus n prputhje me nenin 15 pika 4 t Traktatit pr Bashkimin Europian nj diskutim paraprak mbi projektin n fjal.

_____

262

PROTOKOLL (nr. 10) PR BASHKPUNIMIN E PRHERSHM T STRUKTURUAR KRIJUAR ME NENIN 42 T TRAKTATIT PR BASHKIMIN EUROPIAN
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH nenin 42 pika 6 dhe nenin 46 t Traktatit pr Bashkimin Europian, DUKE KUJTUAR q Bashkimi ndjek nj politik t prbashkt t jashtme dhe t siguris t bazuar n arritjen e konvergjencs n rritje t veprimeve t Shteteve Antare, DUKE KUJTUAR q politika e prbashkt e mbrojtjes dhe e siguris sht pjes e pandar e politiks s prbashkt t jashtme dhe t siguris; q i siguron Bashkimit kapacitet funksional me mbshtetjen e mjeteve civile dhe ushtarake; q Bashkimi mund ti prdor kto mjete pr detyrat e prmendura n nenin 43 t Traktatit pr Bashkimin Europian jasht Bashkimit pr t ruajtur paqen, parandaluar konfliktin dhe forcuar sigurin ndrkombtare n prputhje me parimet e Karts s Organizats s Kombeve t Bashkuara; q kryerja e ktyre detyrave duhet t bhet duke prdorur kapacitetet e vna n dispozicion nprmjet aftsive t siguruara nga Shtetet Antare n prputhje me parimin e nj trsie t vetme forcash, DUKE KUJTUAR q politika e prbashkt e siguris dhe mbrojtjes e Bashkimit nuk prek natyrn specifike t politiks s mbrojtjes dhe siguris t disa Shteteve Antare, DUKE KUJTUAR q politika e prbashkt e siguris dhe mbrojtjes e Bashkimit prmbush detyrimet sipas Traktatit t Atlantikut t Veriut t Shteteve Antare, q e shohin mbrojtjen e tyre t prbashkt t realizuar n Organizatn e Traktatit t Atlantikut t Veriut, i cili mbetet themeli i mbrojtjes kolektive t antarve t tij, dhe sht n prputhje me politikn e prbashkt t siguris dhe t mbrojtjes t krijuar brenda atij kuadri, TE BINDUR q nj rol m i fuqishm i Bashkimit n shtjet e mbrojtjes dhe siguris do t kontribuoj n vitalitetin e nj Aleance t Atlantikut t prtrir n prputhje me kuadrin Berlin Plus, TE VENDOSUR pr t siguruar q Bashkimi t jet i aft t marr plotsisht prgjegjsit e tij brenda komunitetit ndrkombtar, DUKE PRANUAR q Organizata e Kombeve t Bashkuara mund t krkoj mbshtetjen e Bashkimit pr realizimin e ngutshm t misioneve t ndrmarra sipas Kreut VI dhe VII t Karts s OKB-s, DUKE PRANUAR q forcimi i politiks s siguris dhe mbrojtjes krkon prpjekje nga Shtetet Antare n fushn e aftsive, TE NDRGJEGJSHM q fillimi i nj faz t re n zhvillimin e politiks europiane t siguris dhe mbrojtjes krkon prpjekje t vendosura nga Shtetet Antare t prfshira, DUKE KUJTUAR rndsin e prfshirjes s plot t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Siguris n proceset q kan t bjn me bashkpunimin e prhershm t strukturuar,

protokollet

263

KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Bashkpunimi i prhershm i strukturuar i prmendur n Nenin 42 pika 6 t Traktatit pr Bashkimin Europian sht i hapur pr do Shtet Antar i cili nga data e hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, merr prsipr: (a) t vazhdoj t zhvilloj m intensivisht aftsit mbrojtse nprmjet zhvillimit t kontributit dhe pjesmarrjes kombtare, sipas rastit, n forcat shumkombshe, n programet kryesore Europiane t pajimit dhe n aktivitetin e Agjencis n fushn e zhvillimit t aftsive mbrojtse, krkimit, blerjes dhe armatimit (Agjencia Europiane e Mbrojtjes), dhe (b) t ket kapacitetin t siguroj, jo m von se viti 2010, n nivel kombtar ose si komponent i forcave shumkombshe, njsi speciale t luftimit pr misionet e planifikuara, q n nivel taktik strukturohen si grup luftimi, me elemente mbshtetse q prfshijn transportin dhe logjistikn, pr t kryer detyrat e prmendura n nenin 43 t Traktatit pr Bashkimin Europian, brenda nj periudhe 5 deri n 30 dit, sidomos n prgjigje t krkesave nga Organizata e Kombeve t Bashkuara dhe q mund t mbshteten pr nj periudh fillestare 30-ditore dhe t shtyhen t paktn deri n 120 dit. Neni2 Pr t arritur objektivat e prcaktuar n nenin 1, Shtetet Antare pjesmarrse n bashkpunimin e prhershm t strukturuar marrin prsipr: (a) t bashkpunojn, q me hyrjen n fuqi t Traktatit t Lisbons, me synim realizimin e objektivave t miratuara n lidhje me nivelin e shpenzimeve pr investime n pajime mbrojtjeje, dhe ti rishikojn rregullisht kta objektiva, nisur nga situata e siguris dhe prgjegjsit ndrkombtare t Bashkimit; (b) ti prputhin sa m shum aparatet e tyre t mbrojtjes me njri-tjetrin, sidomos duke harmonizuar identifikimin e nevojave t tyre ushtarake, duke i bashkuar, dhe sipas rastit, duke i specializuar mjetet e tyre t mbrojtjes dhe aftsit, dhe duke inkurajuar bashkpunimin n fushat e trajnimit dhe logjistiks; (c) t marrin masa konkrete pr t rritur disponueshmrin, ndrshfrytzueshmrin, fleksibilitetin dhe dislokueshmrin e forcave t tyre sidomos duke identifikuar objektiva konkrete n lidhje me angazhimin e forcave, prfshir ktu rishikimin e mundshm t procedurave t tyre t vendimmarrjes; (d) t punojn s bashku q t marrin masat e nevojshme pr t paksuar, nprmjet metodave shumkombshe dhe pa cenuar siprmarrjet n kt drejtim n kuadr t Organizats s Traktatit t Atlantikut t Veriut, mangsit e konceptuara n kuadr t Mekanizmit t Zhvillimit t Aftsive;

264

(e) t marrin pjes, sipas rastit, n zhvillimin e programeve t rndsishme t prbashkta ose Europiane pr pajimet n kuadr t Agjencis Europiane t Mbrojtjes. Neni3 Agjencia Europiane e Mbrojtjes kontribuon n vlersimin e rregullt t kontributit t Shteteve Antare pjesmarrse n lidhje me aftsit, n veanti kontributin e dhn n prputhje me kriteret q duhet t caktohen, ndr t tjerash, n baz t nenit 2, dhe raporton n lidhje me to t paktn nj her n vit. Vlersimi mund t shrbej si baz pr rekomandimet e Kshillit dhe vendimet e miratuara n prputhje me nenin 46 t Traktatit pr Bashkimin Europian.

_____

protokollet

265

PROTOKOLLI (nr. 11) PR NENIN 42 T TRAKTATIT PR BASHKIMIN EUROPIAN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE KUJTUAR nevojn pr t zbatuar plotsisht dispozitat e nenit 42 pika 2 t Traktatit pr Bashkimin Europian, DUKE KUJTUAR q Politika e Bashkimit n prputhje me nenin 42 nuk cenon karakterin e veant t politiks s siguris dhe mbrojtjes t Shtete t caktuara Antare dhe respekton detyrimet e Shteteve t caktuara Antare, t cilat mbrojtjen e tyre t prbashkt e shohin t realizuar n Organizatn e Traktatit t Atlantikut t Veriut (NATO), sipas Traktatit t Atlantikut t Veriut dhe sht prputhje me politikn e prbashkt t siguris dhe mbrojtjes t vendosur brenda atij kuadri, KAN RN DAKORD pr dispozitn e mposhtme q i shtohet Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Bashkimi Europian s bashku me Bashkimin Europian Perndimor hartojn marrveshje pr bashkpunim t prforcuar e t ndrmjet tyre.

_____

266

PROTOKOLLI (nr. 12) PR PROCEDURN E DEFICITIT T TEPRT

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t prcaktuar hollsit e procedurs s deficitit t teprt t prmendur n nenin 126 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Vlerat krahasuese t prmendura n nenin 126 pika 2 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian jan: 3 % pr raportin e deficitit t planifikuar ose faktik publik mbi produktin e brendshm bruto me mime tregu; 60 % pr raportin e borxhit publik mbi produktin e brendshm bruto me mime tregu. Neni2 N nenin 126 t Traktatit n fjal dhe n kt Protokoll: publik nnkupton qeverin n prgjithsi njsit e pushtetit qendror, rajonal apo vendor, dhe fondet e sigurimeve shoqrore me prjashtim t operacioneve tregtare si prkufizohet n Sistemin Europian t Llogarive Ekonomike t Integruara; deficit nnkupton huamarrjen neto si prkufizohet n Sistemin Europian t Llogarive Ekonomike t Integruara; investime nnkupton krijimin bruto t kapitalit fiks si prkufizohet n Sistemin Europian t Llogarive Ekonomike t Integruara; borxh nnkupton borxhin gjithsej bruto n vler nominale i papaguar n fund t vitit dhe i konsoliduar ndrmjet dhe midis sektorve t administrimit publik, si e prkufizon paragrafi i par. Neni3 Pr t siguruar efikasitetin e procedurs s deficitit t teprt, qeverit e Shteteve Antare jan prgjegjse sipas ksaj procedure pr deficitet buxhetore, si prkufizohen n paragrafin e par t nenit 2. Shtetet Antare sigurohen q procedurat kombtare n shtje buxhetore t bjn t mundur prmbushjen e detyrimeve t tyre n kt fush q rrjedhin nga kto Traktate. Shtetet Antare i raportojn Komisionit deficitet e planifikuara dhe faktike dhe nivelet e borxhit t tyre menjher dhe rregullisht. Neni4 Komisioni siguron t dhnat statistikore t nevojshme pr zbatimin e ktij Protokolli. ____

protokollet

267

PROTOKOLL (nr. 13) PR KRITERET E KONVERGJENCS

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t prcaktuar me hollsi kriteret e konvergjencs q orientojn Bashkimin n marrjen e vendimeve pr ti dhn fund shmangieve t Shteteve Antare me nj shmangie, t prmendur n nenin 140 t Traktati pr Funksionimin e Bashkimit Europian, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Kriteri pr stabilitetin e mimeve i prmendur n nnpikn e par t nenit 140 pika 1 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian nnkupton q nj Shtet Antar ka performanc t qndrueshme mimesh dhe norm mesatare inflacioni, t vzhguara gjat nj periudhe njvjeare prpara shqyrtimit, q nuk e kalon me m shum se 1 pik prqindjeje at t t paktn tre nga Shteteve Antare me performancn m t mir prsa i prket stabilitetit t mimeve. Inflacioni matet nprmjet indeksit t mimeve t konsumit mbi baz krahasuese duke marr parasysh dallimet n prkufizimet kombtare. Neni2 Kriteri pr pozicionin buxhetor t prmendur n nenin 140 pika 1 t Traktatit n fjal nnkupton q n t njjtn koh t shqyrtimit, Shteti Antar nuk sht objekt i nj vendimi t Kshillit sipas nenin 126 pika 6 t Traktatit n fjal pr ekzistencn e deficitit t teprt. Neni3 Kriteri pr pjesmarrje n mekanizmin e kursit t kmbimit t Sistemit Monetar Europian t prmendur n nenin 140 pika 1 t Traktatit n fjal nnkupton q nj Shtet Antar ka respektuar kufijt normal t luhatjes t parashikuara n mekanizmin e kursit t kmbimit t Sistemit Monetar Europian pa tronditje t ashpra pr t paktn dy vitet e fundit prpara shqyrtimit. N veanti, Shteti Antar n t njjtn periudh nuk e zhvlerson me nismn e vet kursin qendror bilateral t kmbimit t monedhs kundrejt euros. Neni4 Kriteri pr konvergjencn e normave t interesit i prmendur n nnpikn e katrt t nenit 140 pika 1 t Traktatit n fjal nnkupton q, i vzhguar pr nj periudh njvjeare prpara shqyrtimit, nj Shtet Antar ka pasur norma nominale interesi afatgjat, q nuk kalojn me m shum se 2 pik prqindjeje ato t t paktn tre Shteteve Antare me performancn m t mir prsa i prket stabilitetit t mimeve. Normat e interesit maten n baz t obligacioneve qeveritare afatgjata ose letrave me vler t krahasueshme duke pasur parasysh dallimet n prkufizimet kombtare.

268

Neni5 Komisioni siguron t dhnat statistikore t nevojshme pr zbatimin e ktij Protokolli. Neni6 Kshilli miraton me unanimitet me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me Parlamentin Europian, BQE-n dhe Komitetin Ekonomik dhe Financiar, dispozitat e duhura pr t prcaktuar hollsit e kritereve t konvergjencs t prmendur n Nenin 140 pika 1 t Traktatit n fjal, t cilat m pas do t zvendsojn kt Protokoll. _____

protokollet

269

PROTOKOLL (nr. 14) PR EURO GRUPIN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t krijuar kushtet pr rritje m t madhe ekonomike n Bashkimin Europian dhe, pr kt qllim, pr t zhvilluar bashkrendim gjithnj e m t ngusht t politikave ekonomike brenda zons s euros, T NDRGJEGJSHM pr nevojn pr t prcaktuar dispozita t veanta pr dialog t rritur ndrmjet Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja, n pritje q euroja t bhet monedha e t gjitha Shteteve Antare t Bashkimit, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Ministrat e Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja mblidhen n takime jo zyrtare. Kto takime, kur nevojitet, zhvillohen pr t diskutuar shtje q lidhen me prgjegjsit specifike q ndajn n lidhje me monedhn e vetme. Komisioni merr pjes n takime. Banka Qendrore Europiane ftohet t marr pjes n kto takime, q prgatiten nga prfaqsuesit e Ministrave prgjegjs pr financat t Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja dhe prfaqsuesit e Komisionit. Neni2 Ministrat e Shteteve Antare monedha e t cilave sht euroja, me shumicn e tyre, zgjedhin nj kryetar pr 2 vjet e gjysm. _____

270

PROTOKOLL (nr. 15) PR DISA DISPOZITA N LIDHJE ME MBRETRIN E BASHKUAR T BRITANIS S MADHE DHE IRLANDS S VERIUT
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PRANUAR q Mbretria e Bashkuar nuk detyrohet apo angazhohet pr ta prdorur euron pa nj vendim t veant n lidhje me kt nga qeveria dhe parlamenti i saj, MEQENSE, m 16 tetor 1996 dhe 30 tetor 1997, qeveria e Mbretris s Bashkuar e njoftoi Kshillin pr synimin e saj q t mos marr pjes n fazn e tret t bashkimit ekonomik dhe monetar, DUKE VN N DUKJE praktikn e qeveris s Mbretris s Bashkuar pr t financuar krkesn e saj pr huamarrje me shitje borxhi tek sektori privat, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: 1. Nse Mbretria e Bashkuar nuk e njofton Kshillin pr synimin e saj pr t prdorur euron, nuk sht e detyruar ta bj kt gj. 2. Nisur nga njoftimi q Mbretria e Bashkuar i bri Kshillit me 16 tetor 1996 dhe 30 tetor 1997, paragraftnga 3 deri n 8 dhe 10 zbatohen pr Mbretrin e Bashkuar. 3. Mbretria e Bashkuar ruan kompetencat e veta n fushn e politiks monetare sipas legjislacionit vendas. 4. Neni 119 paragrafi i dyt, neni 126(1), 9 dhe 11, neni 127(1) deri n (5), neni 128, 130, 131, 132, 133, 138, 140(3), 219, 282(2), me prjashtim t fjalis s par dhe t fundit t saj, dhe neni 283 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian nuk zbatohen pr Mbretrin e Bashkuar. E njjta gj vlen pr nenin 121(2) t ktij Traktati pr sa i takon miratimit t pjesve t orientimeve t politikave t prgjithshme ekonomike q lidhen prgjithsisht me zonn e euros. N kto dispozita, referimet q bhen pr Bashkimin apo pr Shtetet Antare, nuk e prfshijn Mbretrin e Bashkuar, ndrsa referencat lidhur me bankat qendrore kombtare nuk e prfshijn Bankn e Anglis. 5. Mbretria e Bashkuar prpiqet t shmang deficitin e teprt buxhetor.

Neni 143 dhe 144 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian vazhdon t zbatohet pr Mbretrin e Bashkuar. Neni 134(4) dhe neni 142 zbatohen pr Mbretrin e Bashkuar sikur ajo t kishte nj shmangie. 6. E drejta e vots s Mbretris s Bashkuar pezullohet n lidhje me aktet e Kshillit t prmendura n paragrafin 4 dhe n rastet e prmendura n nnparagrafin e par t nenit 139(4) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Pr kt qllim zbatohet nnparagrafi i dyt i nenit 139(4) t Traktatit. Mbretria e Bashkuar nuk ka gjithashtu t drejt t marr pjes n emrimin e Presidentit, t Zvendspresidentit dhe antarve t tjer t Bordi Ekzekutiv t Banks Qendrore Europiane, sipas nnparagrafit t dyt t nenit 283(2) t Traktatit n fjal.

protokollet

271

7. Nenet 3, 4, 6, 7, 9.2, 10.1, 10.3, 11.2, 12.1, 14, 16, 18 deri n 20, 22, 23, 26, 27, 30 deri n 34 dhe 49 t Protokollit pr Statutin e Sistemit Europian t Bankave Qendrore dhe t Banks Qendrore Europiane (Statuti) nuk zbatohen pr Mbretrin e Bashkuar. N kto nene, referimet q bhen pr Bashkimin apo pr Shtetet Antare, nuk e prfshijn Mbretrin e Bashkuar, ndrsa referimet q bhen pr bankat qendrore kombtare apo aksionart nuk e prfshijn Bankn e Anglis. Prmendja n nenet 10.3 dhe 30.2 t Statutit e kapitalit t nnshkruar t Banks Qendrore Europiane nuk e prfshin kapitalin e nnshkruar nga Banka e Anglis. 8. Neni 141(1) i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe nenet 43 deri 47 t Statutit zbatohen, ka apo jo ndonj Shtet Antar me nj shmangie, sipas ndryshimeve t mposhtme: (a) Referencat n nenin 43 t Statutit pr detyrat e BQE-s dhe IME-s prfshijn ato detyra q ende duhet t kryhen n fazn e tret pr shkak t vendimit t Mbretris s Bashkuar pr t mos prdorur euron. (b) Prve detyrave t prmendura n nenin 46, BQE gjithashtu kshillon dhe kontribuon pr prgatitjen e do vendimi t Kshillit n lidhje me Mbretrin e Bashkuar, t marr n prputhje me paragrafin 9(a) dhe 9(c). (c) Banka e Anglis e shlyen kapitalin e saj t nnshkruar t BQE-s si kontribut pr kostot operative njsoj si bankat qendrore kombtare t Shteteve Antare me nj shmangie. 9. Mbretria e Bashkuar mund ta njoftoj Kshillin n do koh pr synimin e saj pr t prdorur euron. N kt rast: (a) Mbretria e Bashkuar ka t drejt ta prdor euron vetm nse plotson kushtet e nevojshme. Kshilli, me krkes t Mbretris s Bashkuar dhe sipas kushteve dhe n prputhje me procedurn e prcaktuar n nenin 140 pika 1 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, vendos nse ajo i plotson apo jo kto kushte. (b) Banka e Anglis e shlyen kapitalin e nnshkruar, transferon n BQE aktivet e rezervs valutore dhe kontribuon n rezervat e saj njsoj si bankat qendrore kombtare t Shteteve Antare, shmangia e t cilave sht shfuqizuar. (c) Kshilli, sipas kushteve dhe n prputhje me procedurn e prcaktuar n Nenin 140(3) t Traktatit n fjal, merr do vendim tjetr t nevojshm q t bj t mundur prdorimin e euros nga Mbretria e Bashkuar. Nse Mbretria e Bashkuar e prdor euron sipas dispozitave t ktij Protokolli, paragraft nga 3 deri n 8 pushojn s vepruari. 10. Pavarsisht nenit 123 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe nenit 21.1 t Statutit, Qeveria e Mbretris s Bashkuar mund ta mbaj lehtsi kreditimi me Bankn e Anglis, nse dhe pr sa koh q Mbretria e Bashkuar nuk hyn n sistemin e euros. _____

272

PROTOKOLLI (nr. 16) PR DISA DISPOZITA N LIDHJE ME DANIMARKN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH q Kushtetuta e Danimarks prmban dispozita q mund t krkojn referendum n Danimark prpara se Danimarka t heq dor nga prjashtimi, MEQENSE, m 3 nntor 1993, Qeveria Daneze e njoftoi Kshillin pr synimin e saj q t mos marr pjes n fazn e tret t bashkimit ekonomik dhe monetar, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: 1. Nisur nga njoftimi q Qeveria Daneze i ka dhn Kshillit, m 3 nntor 1993, Danimarka ka nj prjashtim. Efekti i prjashtimit sht q, t zbatohen pr Danimarkn t gjitha nenet dhe dispozitat e Traktateve dhe Statutit t SEBQ-s n lidhje me nj shmangie. 2. Ndrsa pr shfuqizimin e prjashtimit, procedura e prmendur n nenin 140 fillon vetm me krkes t Danimarks. 3. N rast t shfuqizimit t gjendjes s prjashtimit, dispozitat e ktij Protokolli pushojn s vepruari. _____

protokollet

273

PROTOKOLLI (nr. 17) PR DANIMARKN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t zgjidhur probleme t veanta n lidhje me Danimarkn, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Dispozitat e nenit 14 t Protokollit pr Statutin e Sistemit Europian t Bankave Qendrore dhe t Banks Qendrore Europiane nuk prekin t drejtn e Banks Kombtare t Danimarks pr t kryer detyrat e saj ekzistuese n lidhje me ato pjes t Mbretris s Danimarks q nuk jan pjes e Bashkimit. _____

274

PROTOKOLLI (nr. 18) PR FRANCN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t pasur parasysh nj shtje t veant n lidhje me Francn, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Franca mban privilegjin e emetimit monetar n Kaledonin e Re, Polinezin Franceze dhe Uallis dhe Futuna sipas kushteve t caktuara n legjislacionin e saj kombtar dhe ka t drejt vetm t prcaktoj barazin e frangs CFP. _____

protokollet

275

PROTOKOLLI (nr. 19) PR TRSIN E LEGJISLACIONIT T SHENGENIT T INTEGRUAR N KUADRIN E BASHKIMIT EUROPIAN
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE VREJTUR q Marrveshjet mbi heqjen graduale t kontrolleve n kufijt e prbashkt, t nnshkruara nga disa Shtete Antare t Bashkimit Europian n Shengen, m 14 qershor 1985 dhe 19 qershor 1990, si edhe marrveshje dhe rregulla t tjera n lidhje me to, t miratuara n baz t ktyre marrveshjeve, jan prfshir n kuadrin e Bashkimit Europian me Traktatin e Amsterdamit t 2 tetorit 1997; ME DSHIRN pr t ruajtur trsin e legjislacionit t Shengenit si sht zhvilluar pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Amsterdamit dhe pr ta zhvilluar kt trsi t legjislacionit me qllim q t kontribuohet drejt arritjes s objektivit pr tu ofruar shtetasve t Bashkimit nj zon lirie, sigurie dhe drejtsie pa kufij t brendshm, DUKE PASUR PARASYSH qndrimin e veant t Danimarks; DUKE PASUR PARASYSH faktin q Irlanda dhe Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut nuk marrin pjes n t gjitha dispozitat e trsis s legjislacionit t Shengenit; dhe q sidoqoft dispozitat duhet t jen t tilla q tju lejojn Shteteve Antare t pranojn, plotsisht ose pjesrisht, dispozita t tjera t ksaj trsie t legjislacionit, DUKE PRANUAR q, pr rrjedhoj, sht i nevojshm prdorimi i dispozitave t Traktateve n lidhje me bashkpunim m t ngusht ndrmjet disa Shteteve Antare, DUKE PASUR PARASYSH nevojn pr t mbajtur nj marrdhnie t veant me Republikn e Islands dhe Mbretrin e Norvegjis, si dy shtete pr t cilat jan t detyrueshme dispozitat e Bashkimit Nordik t Pasaportave, s bashku me Shtetet Nordike q jan antare t Bashkimit Europian, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Mbretria e Belgjiks, Republika e Bullgaris, Republika eke, Mbretria e Danimarks, Republika Federale e Gjermanis, Republika e Estonis, Republika Helene, Mbretria e Spanjs, Republika Franceze, Republika e Italis, Republika e Qipros, Republika e Letonis, Republika e Lituanis, Dukati i Madh i Luksemburgut, Republika e Hungaris, Malta, Mbretria e Vendeve t Ulta, Republika e Austris, Republika e Polonis, Republika Portugeze, Rumania, Republika e Sllovenis, Republika Sllovake, Republika e Finlands dhe Mbretria e Suedis autorizohen t arrijn bashkpunim m t ngusht mes tyre n fushat q mbulojn dispozitat e prcaktuara nga Kshilli t cilat formojn trsin e legjislacionit t Shengenit. Ky bashkpunim zhvillohet brenda kuadrit institucional dhe ligjor t Bashkimit Europian dhe n prputhje me dispozitat prkatse t Traktateve.

276

Neni2 Trsia e legjislacionit t Shengenit zbatohet pr Shtetet Antare t prmendura n nenin 1, pa cenuar nenin 3 t Aktit t Antarsimit t 16 prillit 2003 ose nenin 4 t Aktit t Antarsimit t 25 prillit 2005. Kshilli kryen detyrat e Komitetit Ekzekutiv t krijuar me marrveshjet e Shengenit. Neni3 Pjesmarrja e Danimarks n miratimin e masave q prbjn nj zhvillim t trsis s legjislacionit t Shengenit, si edhe zbatimi i ktyre masave dhe zbatimin e tyre pr Danimarkn, rregullohen me dispozitat prkatse t Protokollit pr qndrimin e Danimarks. Neni4 Irlanda dhe Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut n do koh mund t krkojn t marrin pjes n disa ose n t gjitha dispozitat e trsis s legjislacionit t Shengenit. Kshilli vendos pr krkesn me unanimitetin e antarve t prmendur n nenin 1 dhe t prfaqsuesve t Qeveris s Shtetit n fjal. Neni5 1. Propozimet dhe nismat bazuar n trsin e legjislacionit t Shengenit, u nnshtrohen dispozitave prkatse t Traktateve. N kt kuadr, pr sa as Irlanda as Mbretria e Bashkuar nuk e kan vn n dijeni me shkrim Kshillin brenda nj afati t arsyeshm pr dshirn e tyre pr t marr pjes, autorizimi i prmendur n nenin 329 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian konsiderohet i mirqen pr Shtetet Antare t prmendura n Nenin 1 dhe pr Irlandn ose Mbretrin e Bashkuar nse secila prej tyre, dshiron t marr pjes n fushat e bashkpunimit n fjal. 2. Edhe nse konsiderohet se ose Irlanda ose Mbretria e Bashkuar kan njoftuar prmes nj vendimi sipas nenit 4, pavarsisht ksaj, secila mund ta njoftoj me shkrim Kshillin, brenda tre muajve, q nuk dshiron t marr pjes n at propozim apo nism. N kt rast, Irlanda ose Mbretria e Bashkuar nuk merr pjes n miratimin e saj. Pas njoftimit t fundit, procedura pr miratimin e mass t bazuar n trsin e legjislacionit t Shengenit, pezullohet deri n prfundim t procedurs s parashikuar n paragraft 3 ose 4 ose deri n trheqjen e njoftimit n do moment gjat asaj procedure. 3. Pr Shtetin Antar q ka br njoftimin e prmendur n paragrafin 2, do vendim i marr nga Kshilli sipas nenit 4, q nga data e hyrjes n fuqi t mass s propozuar, pushon s vepruari n masn q Kshilli e gjykon t nevojshme dhe sipas kushteve q duhen prcaktuar n nj vendim t Kshillit, i cili vendos me shumic t cilsuar pr nj propozim nga Komisioni. Ky vendim merret n prputhje me kriteret e mposhtme: Kshilli synon t mbaj masn m t gjer t mundshme t pjesmarrjes s Shtetit Antar n fjal pa prekur rnd funksionimin praktik t pjesve t ndryshme t trsis s legjislacionit t Shengenit, duke respektuar koherencn e tyre. Komisioni e paraqet

protokollet

277

propozimin e tij sa m shpejt t jet e mundur pas njoftimit t prmendur n paragrafin 2. Kshilli, nse nevojitet pasi jan thirrur dy mbledhje t njpasnjshme, vendos brenda katr muajve nga paraqitja e propozimit nga Komisioni. 4. Nse, n fund t periudhs katrmujore, Kshilli nuk ka marr nj vendim, nj Shtet Antar, pa vones mund t krkoje q shtja ti paraqitet Kshillit Europian. N kt rast, Kshilli Europian, n takimin e tij t radhs, me shumic t cilsuar e me propozim t Komisionit, merr vendimin n prputhje me kriteret e prmendura n paragrafin 3. 5. Nse Kshilli ose, sipas rastit, Kshilli Europian, n prfundim t procedurs s parashikuar n paragraft 3 ose 4, nuk e ka marr vendimin, ko sjell prfundimin e pezullimit t procedurs pr miratimin e mass t marr n baz t trsis s legjislacionit t Shengenit. Nse masa n fjal miratohet m pas, do vendim i marr nga Kshilli sipas nenit 4 q nga data e hyrjes n fuqi t asaj mase, pushon s vepruari pr Shtetin Antar prkats n masn dhe sipas kushteve q vendos Komisioni, prvese kur Shteti Antar prkats e ka trhequr njoftimin e tij t prmendur n paragrafin 2, prpara miratimit t mass. Komisioni vepron nga data e ktij miratimi. Komisioni, kur merr vendim, respekton kriteret e prmendura n paragrafin 3. Neni6 Republika e Islands dhe Mbretria e Norvegjis lidhen me zbatimin e trsis s legjislacionit t Shengenit dhe zhvillimin e tij t mtejshm. Procedurat e duhura miratohen pr kt qllim, n nj Marrveshje q prfundohet me kto Shtete nga Kshilli, i cili vendos me unanimitetin e Antarve t tij t prmendur n nenin 1. Kjo Marrveshje prfshin dispozita pr kontributin e Islands dhe Norvegjis n do pasoj financiare q rezulton nga zbatimi i ktij Protokolli. Kshilli, me unanimitet, lidh nj Marrveshje t veant me Islandn dhe Norvegjin pr prcaktimin e t drejtave dhe detyrimeve ndrmjet Irlands dhe Mbretris s Bashkuar t Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut nga njra an, dhe Islands dhe Norvegjis nga ana tjetr, n fushat e trsis s legjislacionit t Shengenit q zbatohen pr kto Shtete. Neni7 Pr qllime t negociimit pr antarsimin e Shteteve t reja Antare n Bashkimin Europian, trsia e legjislacionit t Shengenit dhe masat e mtejshme t marra nga institucionet n fushn e saj t veprimit, konsiderohen si trsi e legjislacionit q duhet t pranohen plotsisht nga t gjitha Shtetet kandidate pr antarsim. _____

278

PROTOKOLLI (nr. 20) PR ZBATIMIN E DISA ASPEKTEVE T NENIT 26 T TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN N MBRETRIN E BASHKUAR DHE N IRLAND
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t zgjidhur disa shtje n lidhje me Mbretrin e Bashkuar dhe Irlandn, DUKE PASUR PARASYSH marrveshjet e veanta t udhtimit q ekzistojn prej shum vjetsh ndrmjet Mbretris s Bashkuar dhe Irlands, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Mbretria e Bashkuar, pavarsisht neneve 26 dhe 77 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, pavarsisht ndonj dispozite tjetr t ktij Traktati apo t Traktatit pr Bashkimin Europian, pavarsisht ndonj mase t marr sipas ktyre Traktateve apo ndonj marrveshjeje ndrkombtare t lidhur nga Bashkimi ose nga Bashkimi dhe Shtetet Antare t tij me nj ose m shum Shtete t treta, gzon t drejtn t ushtrojkontroll n kufijt e vet me Shtetet e tjera Antare mbi personat q krkojn t hyjn n Mbretrin e Bashkuar, nse kt e konsideron t nevojshme: (a) pr t verifikuar t drejtn pr t hyr n Mbretrin e Bashkuar t shtetasve t Shteteve Antare dhe personave n varsi t tyre t cilt ushtrojn t drejta q u jep e drejta e Bashkimit, si edhe t shtetasve t Shteteve t tjera t cilve u jan dhn kto t drejta nprmjet nj marrveshjeje t detyrueshme pr Mbretrin e Bashkuar; dhe (b) pr t vendosur lejimin apo moslejimin e personave t tjer pr t hyr n Mbretrin e Bashkuar. Asnj dispozit e nenit 26 dhe 27 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian apo ndonj dispozit tjetr e ktij Traktati apo e Traktatit pr Bashkimin Europian apo ndonj mas e marr n baz t tyre, nuk cenon t drejtn e Mbretris s Bashkuar pr t miratuar ose ushtruar kt kontroll. Kur prmendet Mbretria e Bashkuar n kt nen, ktu do t prfshihen territoret pr marrdhniet e jashtme, t t cilve sht prgjegjse Mbretria e Bashkuar. Neni2 Mbretria e Bashkuar dhe Irlanda mund t vazhdojn t bjn marrveshje ndrmjet tyre n lidhje me lvizjen e personave ndrmjet territoreve t tyre (Zona e Prbashkt e Udhtimit), duke respektuar plotsisht t drejtat e personave t prmendur n nenin 1, paragrafi 1, pika(a) e ktij Protokolli. Po kshtu, pr sa koh q ato i kan kto marrveshje, dispozitat e nenit 1 t ktij Protokolli zbatohen pr Irlandn me t njjtat kushte dhe afate si pr Mbretrin e Bashkuar. Kto

protokollet

279

lloj marrveshjesh nuk preken nga asnj parashikim i nenit 26 dhe 27 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, asnj dispozit tjetr e atij Traktati apo e Traktatit pr Bashkimin Europian apo ndonj mas e marr n baz t tyre. Neni3 Shtetet e tjera Antare kan t drejt t kryejn n kufijt e tyre ose n pikat e hyrjes n territoret e tyre kontrolle t tilla mbi personat q krkojn t hyjn n territorin e tyre nga Mbretria e Bashkuar ose nga territore t tjera marrdhniet e jashtme t t cilave jan prgjegjsi e ksaj t fundit pr t njjtat qllime t shprehura n nenin 1 t ktij Protokolli, ose q krkojn t hyjn nga Irlanda n masn q dispozitat e nenit 1 t ktij Protokolli zbatohen pr Irlandn. Asnj rregullim i nenit 26 dhe 77 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian apo asnj dispozit tjetr e ktij Traktati apo e Traktatit pr Bashkimin Europian, apo ndonj mas e marr n baz t tyre, nuk cenon t drejtn Shteteve t tjera Antare pr t miratuar ose ushtruar kt kontroll. _____

280

PROTOKOLLI (nr. 21) PR QNDRIMIN E MBRETRIS S BASHKUAR DHE IRLANDS N LIDHJE ME ZONN E LIRIS, SIGURIS DHE DREJTSIS
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t zgjidhur disa shtje n lidhje me Mbretrin e Bashkuar dhe Irlandn, DUKE PASUR PARASYSH Protokollin mbi zbatimin e disa aspekteve t nenit 26 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian n Mbretrin e Bashkuar dhe n Irland, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Sipas nenit 3, Mbretria e Bashkuar dhe Irlanda nuk marrin pjes n miratimin nga Kshilli t masave t propozuara sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Unanimiteti i antarve t Kshillit, me prjashtim t prfaqsuesve t qeverive t Mbretris s Bashkuar dhe Irlands sht i nevojshm pr vendimet e Kshillit q duhet t miratohen me unanimitet. Pr qllimet e ktij neni, shumica e cilsuar prcaktohet sipas nenit 238(3) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Neni2 N vijim t nenit 1 dhe sipas neneve 3, 4 dhe 6 asnj nga dispozitat e Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, asnj mas e marr sipas atij Titull, asnj dispozit e marrveshjeve ndrkombtare t lidhura nga Bashkimi sipas atij Titulli dhe asnj vendim i Gjykats s Drejtsis, q interpreton nj dispozit apo mas t till, nuk sht i detyrueshm pr Mbretrin e Bashkuar ose Irlandn ose i zbatueshm n to; madje asnj dispozit, mas apo vendim nuk prek n asnj mnyr kompetencat, t drejtat dhe detyrimet e ktyre Shteteve; dhe asnj dispozit, mas apo vendim nuk prek trsin e legjislacionitt Komunitetit ose t Bashkimit dhe nuk bn pjes n t drejtn e Bashkimit ashtu si zbatohen n Mbretrin e Bashkuar ose n Irland. Neni3 1. Mbretria e Bashkuar ose Irlanda mund t njoftojn me shkrim Kryetarin e Kshillit, brenda tre muajve pas paraqitjes s propozimit ose nisms, te Kshilli sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, q dshirojn t marrin pjes n miratimin dhe zbatimin e nj mase t till t propozuar, pr t ciln ai Shtet ka t drejt t veproj kshtu.

protokollet

281

Unanimiteti i antarve t Kshillit, me prjashtim t nj antarit q nuk e ka br nj njoftim t till, sht i nevojshm pr vendimet e Kshillit t cilat duhet t merren me unanimitet. Nj mas e miratuar sipas ktij paragrafi sht e detyrueshme pr t gjitha Shtetet Antare q morn pjes n miratimin e saj. Masat e marra, sipas nenit 70 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, prcaktojn kushtet pr pjesmarrjen e Mbretris s Bashkuar dhe Irlands n vlersimet n lidhje me fushat q mbulon Titulli V i Pjess s Tret t ktij Traktati. Pr qllimet e ktij neni, shumica e cilsuar prcaktohet sipas nenit 238(3) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 2. Nse pas nj afati kohor t arsyeshm nj mas e prmendur n paragrafin 1 nuk mund t miratohet me pjesmarrjen e Mbretris s Bashkuar ose Irlands, Kshilli mund ta miratoj kt mas n prputhje me nenin 1 pa pjesmarrjen e Mbretris s Bashkuar ose Irlands. N kt rast zbatohet neni 2. Neni4 Mbretria e Bashkuar ose Irlanda, n do koh pas miratimit t nj mase nga Kshilli sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian v n dijeni Kshillin dhe Komisionin pr dshirn q t pranojn kt mas. N kt rast, procedura e parashikuar n nenin 331(1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian zbatohet mutatis mutandis. Neni4a 1. Dispozitat e ktij Protokolli zbatohen pr Mbretrin e Bashkuar dhe Irlandn si edhe pr masat e propozuara ose t marra sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian q ndryshon nj mas ekzistuese t detyrueshme pr ato. 2. Megjithat, n rastet kur Kshilli, me propozim t Komisionit, vendos q mospjesmarrja e Mbretris s Bashkuar ose Irlands n variantin e ndryshuar t nj mase ekzistuese e bn at mas t pazbatueshme pr Shtetet e tjera Antare ose pr Bashkimin, mund ti nxis ato t njoftojn sipas nenit 3 ose 4. Pr qllime t nenit 3, nj periudh e mtejshme dymujore fillon q nga data e marrjes s ktij vendimi nga Kshilli. Nse Mbretria e Bashkuar ose Irlanda, n mbarim t periudhs dymujore nga marrja e vendimit nga Kshilli, nuk kan njoftuar sipas nenit 3 ose nenit 4, masa ekzistuese nuk sht m e detyrueshme apo e zbatueshme pr to, prvese kur Shteti Antar n fjal ka njoftuar sipas nenit 4 prpara hyrjes n fuqi t mass ndryshuese. Kjo q nga data e hyrjes n fuqi t mass ndryshuese ose mbarimit t periudhs dymujore, cilado qoft m e von. Pr qllim t ktij paragrafi, Kshilli, pas nj diskutimi t plot t shtjes, vendos me shumic t cilsuar t antarve t tij q prfaqsojn Shtetet Antare q marrin ose kan marr pjes n miratimin e mass ndryshuese. Shumica e cilsuar e Kshillit prcaktohet sipas nenit 238(3)(a) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 3. Kshilli, duke vepruar me shumic t cilsuar, mund t vendos me propozim t Komisionit q Mbretria e Bashkuar ose Irlanda t marrin prsipr pasojat e drejtprdrejta financiare, nse ka,

282

t shkaktuara domosdoshmrisht dhe pashmangshmrisht si rezultat i ndrprerjes s pjesmarrjes s tyre n masn ekzistuese. 4. Ky nen nuk cenon nenin 4. Neni5 Nj Shtet Antar, pr t cilin nuk sht e detyrueshme nj mas e marr sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, nuk mbart pasoja financiare t asaj mase q nuk jan kosto administrative q lindin pr institucionet, nse nuk vendosin ndryshe t gjith antart e Kshillit, me unanimitet, pas konsultimit me Parlamentin Europian. Neni6 Nse, n rastet e prmendura n kt Protokoll, nj mas e marr nga Kshilli sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian sht e detyrueshme pr Mbretrin e Bashkuar ose Irlandn, dispozitat prkatse t Traktateve zbatohen pr at Shtet n lidhje me masn n fjal. Neni6a Mbretria e Bashkuar dhe Irlanda nuk detyrohen nga rregullat e prcaktuara n baz t nenit 16 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian n lidhje me prpunimin e t dhnave personale nga Shtetet Antare gjat kryerjes s aktiviteteve q prfshihen n fushn e veprimit t Kreut 4 ose Kreut 5 t Titullit V t Pjess s Tret t ktij Traktati ku Mbretria e Bashkuar dhe Irlanda nuk detyrohen nga rregullat q rregullojn format e bashkpunimit gjyqsor n shtje penale ose t bashkpunimit policor q krkojn respektimin e dispozitave t prcaktuara n baz t nenit 16. Neni7 Nenet 3, 4 dhe 4a, pa cenuar Protokollin pr trsin e legjislacionit t Shengenit, prfshihen n kuadrin e Bashkimit Europian. Neni8 Irlanda mund t njoftoj me shkrim Kshillin q nuk dshiron m tej t prfshihet n kushtet e ktij Protokolli. N kt rast, pr Irlandn zbatohen dispozitat e zakonshme t traktatit. Neni9 N lidhje me Irlandn, ky Protokoll nuk zbatohet pr nenin 75 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. _____

protokollet

283

PROTOKOLLI (nr. 22) PR QNDRIMIN E DANIMARKS

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE KUJTUAR Vendimin e Krerve t Shteteve ose Qeverive t mbledhur n Kshillin Europian n Edinburg, m 12 dhjetor 1992, n lidhje me disa probleme t ngritura nga Danimarka mbi Traktatin pr Bashkimin Europian, DUKE VREJTUR qndrimin e Danimarks n lidhje me Nnshtetsin, Bashkimin Ekonomik dhe Monetar, Politikn e Mbrojtjes dhe Drejtsis dhe t Punve t Brendshm, si parashikohen n Vendimin e Edinburgut, T NDRGJEGJSHM pr faktin q nj vazhdim sipas Traktateve i regjimit juridik q rrjedh n vendimin e Edinburgut do t kufizoj ndjeshm pjesmarrjen e Danimarks n fushat e rndsishme t bashkpunimit t Bashkimit dhe q sht interesi m i mir i Bashkimit sigurimi i integritetit t legjislacionit t BE-sn zonn e liris, siguris dhe drejtsis, ME DSHIRN pr t krijuar nj kuadr ligjor q do t siguroj nj mundsi q Danimarka t marr pjes n miratimin e masave t propozuara n baz t Titullit V t Pjess s Tret Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe duke mirpritur synimin e Danimarks pr t prfituar nga kjo mundsi kur sht e mundur n prputhje me krkesat e saj kushtetuese, DUKE VREJTUR q Danimarka nuk do ti pengoj Shtetet e tjera Antare t zhvillojn m tej bashkpunimin e tyre n lidhje me masat q nuk jan t detyrueshme pr Danimarkn, DUKE KUJTUAR nenin 3 t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t prfshir n kuadrin e Bashkimit Europian, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme t cilat i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: PJESA I Neni1 Danimarka nuk merr pjes n miratimin nga Kshilli t masave t propozuara sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Unanimiteti i antarve t Kshillit, me prjashtim t prfaqsuesit t qeveris s Danimarks, sht i nevojshm pr vendimet e Kshillit q duhet t merren me unanimitet. Pr qllimet e ktij neni, shumica e cilsuar prcaktohet sipas nenit 238(3) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian.

284

Neni2 Asnj nga dispozitat e Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, asnj mas e marr sipas ktij Titull, asnj dispozit e ndonj marrveshjeje ndrkombtare t lidhur nga Bashkimi sipas ktij Titulli dhe asnj vendim i Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian q interpreton nj dispozit apo mas t till apo ndonj mas t ndryshuar apo t ndryshueshme sipas ktij Titulli nuk sht i detyrueshm pr Danimarkn ose i zbatueshm n Danimarke; madje asnj dispozit, mas apo vendim nuk prekin n asnj mnyr kompetencat, t drejtat dhe detyrimet e Danimarks; dhe asnj dispozit, mas apo vendim nuk prek n asnj mnyr trsin e legjislacionitt Komunitetit ose t Bashkimit dhe as nuk bn pjes n t drejtn e Bashkimit ashtu si zbatohen n Danimark. N veanti, aktet e Bashkimit n fushn e bashkpunimit policor dhe bashkpunimit gjyqsor n shtje penale, t miratuara prpara hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, q ndryshohen, vazhdojn t jen t detyrueshme dhe t zbatueshme pr Danimarkn n formn e tyre t pandryshuar. Neni2a Neni 2 i ktij Protokolli zbatohet gjithashtu pr rregullat e prcaktuara n baz t nenit 16 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian n lidhje me prpunimin e t dhnave personale nga Shtetet Antare gjat kryerjes s aktiviteteve q prfshihen n fushn e veprimit t Kreut 4 ose Kreut 5 t Titullit V t Pjess s Tret t ktij Traktati. Neni3 Danimarka nuk mbart pasoja financiare t masave t prmendura n Nenin 1, prve kostove administrative q lindin pr institucionet. Neni4 1. Danimarka vendos, brenda nj periudh gjashtmujore pas vendimit t Kshillit pr propozimin ose nismn bazuar n trsin elegjislacionit t Shengenit t trajtuar n kt pjes, nse do ta zbatoj kt mas n t drejtn e saj kombtare. Nse vendos kshtu, kjo mas krijon nj detyrim sipas t drejts ndrkombtare ndrmjet Danimarks dhe Shteteve t tjera Antare pr t cilat sht e detyrueshme masa. 2. Nse Danimarka vendos t mos e zbatoj nj mas t Kshillit si prmendet n paragrafin 1, Shtetet Antare pr t cilat kjo mas sht e detyrueshme dhe Danimarka shqyrtojn marrjen e masave t duhura. PJESA II Neni5 N lidhje me masat e miratuara nga Kshilli sipas nenit 26(1), nenit 42 dhe neneve 43 deri n 46 t Traktatit pr Bashkimin Europian, Danimarka nuk merr pjes n shtjellimin dhe zbatimin e

protokollet

285

vendimeve dhe veprimeve t Bashkimit q kan rrjedhoja pr mbrojtjen. Pr kt arsye, Danimarka nuk merr pjes n miratimin e tyre. Danimarka nuk i pengon Shtetet e tjera Antare ta zhvillojn bashkpunimin e tyre t mtejshm n kt fush. Danimarka nuk detyrohet as t kontribuoj n financimin e shpenzimeve operative q dalin nga kto masa, as t vr n dispozicion t Bashkimit aftsit ushtarake. Unanimiteti i antarve t Kshillit, me prjashtim t prfaqsuesit t qeveris s Danimarks, sht i nevojshm pr aktet e Kshillit q duhet t merren me unanimitet. Pr qllimet e ktij neni, shumica e cilsuar prcaktohet sipas nenit 238(3) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. PJESA III Neni6 Nenet 1, 2 dhe 3 nuk zbatohen pr masat q prcaktojn vendet e treta shtetasit e t cilve duhet t pajisen me viz pr t kaluar kufijt e jashtm t Shteteve Antare ose pr masa n lidhje me nj format standard t vizave. PJESA IV Neni7 Danimarka n do koh n prputhje me krkesat e saj kushtetuese, mund t njoftoj Shtetet e tjera Antare q nuk dshiron t prfitoj nga ky Protokoll plotsisht ose pjesrisht. N kt rast, Danimarka zbaton plotsisht t gjitha masat e duhura q jan n fuqi n at koh, t marra n kuadr t Bashkimit Europian. Neni8 1. Danimarka n do koh dhe pa cenuar nenin 7, n prputhje me krkesat e veta kushtetuese, mund ti njoftoj Shtetet e tjera Antar q, nisur nga dita e par e muajit pasardhs pas njoftimit, Pjesa I do t prbhet nga dispozitat n Shtojc. N kt rast, pr rrjedhoj ndryshon numri pr nenet nga 5 deri n 8. 2. Gjasht muaj pas dats s hyrjes n fuqi t njoftimit t prmendur n paragrafin 1, trsia e legjislacionit t Shengenit dhe masat e miratuara bazuar n kt trsi t legjislacionit , t cilat deri ather kan qen t detyrueshme pr Danimarkn si detyrime n kuadr t s drejts ndrkombtare, jan t detyrueshme pr Danimarks si e drejt e Bashkimit. _____

286

SHTOJC
Neni1 Sipas nenit 3, Danimarka nuk merr pjes n miratimin nga Kshilli t masave t propozuar sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Unanimiteti i antarve t Kshillit, me prjashtim t prfaqsuesit t qeveris s Danimarks, sht i nevojshm pr aktet e Kshillit q duhet t merren me unanimitet. Pr qllimet e ktij neni, shumica e cilsuar prcaktohet sipas nenit 238(3) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Neni2 Sipas nenit 1 dhe neneve 3, 4 dhe 8, asnj nga dispozitat e Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, asnj mas e marr sipas atij Titull, asnj dispozit e ndonj marrveshjeje ndrkombtare t lidhur nga Bashkimi sipas atij Titulli, asnj vendim i Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian q interpreton nj dispozit apo mas t till nuk sht i detyrueshm pr Danimarkn ose i zbatueshm n Danimark; madje asnj dispozit, mas apo vendim nuk prekin n asnj mnyr kompetencat, t drejtat dhe detyrimet e Danimarks; dhe asnj dispozit, mas apo vendim i till nuk prek trsin e legjislacionit t Komunitetit ose t Bashkimit dhe as nuk bn pjes n t drejtn e Bashkimit ashtu si zbatohen n Danimark. Neni3 1. Danimarka mund t njoftoj me shkrim Kryetarin e Kshillit, brenda tre muajve pas paraqitjes s nj propozimi ose nj nisme t paraqitur tek Kshilli sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, q dshiron t marr pjes n miratimin dhe zbatimin e nj mase t till t propozuar, pr t ciln Danimarka ka t drejt t veproj kshtu. 2. Nse pas nj periudhe kohore t arsyeshme nj mas e prmendur n paragrafin 1 nuk mund t miratohet me pjesmarrjen e Danimarks, Kshilli mund ta miratoj masn e prmendur n paragrafin 1 n prputhje me nenin 1 pa pjesmarrjen e Danimarks. N kt rast zbatohet neni 2. Neni4 Danimarka, n do koh pas miratimit t nj mas sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian e v n dijeni Kshillin dhe Komisionin se dshiron ta pranoj kt mas. N kt rast, procedura e parashikuar n nenin 331(1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian zbatohet mutatis mutandis.

protokollet

287

Neni5 1. Dispozitat e ktij Protokolli zbatohen pr Danimarkn si edhe pr masat e propozuara ose t marra sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian q ndryshon nj mas ekzistuese t detyrueshme pr at. 2. Megjithat, n rastet kur Kshilli, me propozim t Komisionit, vendos q mospjesmarrja e Danimarks n variantin e ndryshuar t nj mase ekzistuese e bn at mas t pazbatueshme pr Shtetet e tjera Antare ose pr Bashkimin, mund ta nxis at t njoftoj sipas nenit 3 ose 4. Pr qllime t nenit 3, nj periudh e mtejshme dymujore fillon q nga data e marrjes s ktij vendimi nga Kshilli. Nse Danimarka, n mbarim t periudhs dy mujore nga marrja e vendimit nga Kshilli, nuk ka njoftuar sipas nenit 3 ose nenit 4, masa ekzistuese nuk sht m e detyrueshme apo e zbatueshme pr t, prvese kur ajo ka njoftuar sipas nenit 4 prpara hyrjes n fuqi t mass ndryshuese. Kjo hyn n fuqi q nga data e hyrjes n fuqi t mass ndryshuese ose mbarimit t periudhs dymujore, cilado qoft m e von. Pr qllim t ktij paragrafi, Kshilli, pas nj diskutimi t plot t shtjes, vendos me shumic t cilsuar t antarve t tij q prfaqsojn Shtetet Antare q marrin ose kan marr pjes n miratimin e mass ndryshuese. Shumica e cilsuar prcaktohet sipas nenit 238(3)(a) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 3. Kshilli q vendos me shumic t cilsuar pr nj propozim t Komisionit, mund t vendos q Danimarka t marr prsipr pasojat e drejtprdrejta financiare, nse ka, t shkaktuara domosdoshmrisht dhe pashmangshmrisht si rezultat i pushimit t pjesmarrjes s saj n masn ekzistuese. 4. Ky nen nuk cenon nenin 4. Neni6 1. Njoftimi sipas nenit 4 paraqitet jo m von se 6 muaj pas miratimit prfundimtar t ksaj mas nse kjo e fundit sht marr duke u bazuar n trsin e legjislacionit t Shengenit. Nse Danimarka nuk paraqet nj njoftim n prputhje me nenet 3 ose 4 n lidhje me nj mas t marr bazuar n trsin e legjislacionit t Shengenit, Shtetet Antare pr t cilat sht e detyrueshme kjo mas si dhe Danimarka e konsiderojn marrjen e masave t duhura. 2. Njoftimi sipas nenit 3 n lidhje me nj mas t marr bazuar n trsin e legjislacionit t Shengenit konsiderohet n mnyr t pakthyeshme njoftim i paraqitur sipas nenit 3 n lidhje me nj propozim apo nism t mtejshme pr ta zhvilluar at mas aq sa propozimi apo nisma sht br pr t zhvilluar trsin e legjislacionit t Shengenit. Neni7 Danimarka nuk detyrohet nga rregullat e prcaktuara n baz t nenit 16 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian n lidhje me prpunimin e t dhnave personale nga Shtetet Antare gjat

288

kryerjes s aktiviteteve q prfshihen n fushn e veprimit t Kreut 4 ose Kreut 5 t Titullit V t Pjess s Tret t ktij Traktati ku Danimarka nuk detyrohet nga rregullat q rregullojn format e bashkpunimit gjyqsor n shtje penale ose t bashkpunimit policor q krkojn respektimin e dispozitave t prcaktuara n baz t nenit 16. Neni8 Nse, n rastet e prmendura n kt Pjes, nj mas e marr nga Kshilli sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian sht e detyrueshme pr Danimarkn, dispozitat prkatse t Traktateve zbatohen pr Danimarkn n lidhje me masn n fjal. Neni9 Nse masa e marr sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian nuk sht e detyrueshme pr Danimarkn, ajo nuk mbart pasoja financiare t asaj mase prve kostove administrative q lindin pr institucionet, nse nuk vendos ndryshe Kshilli me t gjith antart e tijme unanimitet, pas konsultimit me Parlamentin Europian. _____

protokollet

289

PROTOKOLLI (nr. 23) PR MARRDHNIET E JASHTME T SHTETEVE ANTARE N LIDHJE ME KALIMIN E KUFIJVE T JASHTM
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH, nevojn e Shteteve Antare pr t siguruar nj kontroll t efektshm t kufijve t tyre t jashtm, n bashkpunim me vendet e treta kur sht e nevojshme, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Dispozitat pr masat mbi kalimin e kufijve t jashtm t prfshira n nenin 77(2) (b) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian nuk cenojn kompetencn e Shteteve Antare pr t negociuar ose lidhur marrveshje me vendet e treta me kusht q t respektohet e drejta e Bashkimit dhe marrveshje t tjera ndrkombtare prkatse. _____

290

PROTOKOLLI (nr. 24) PR AZILIN PR SHTETASIT E VENDEVE ANTARE T BASHKIMIT EUROPIAN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH, q n prputhje me nenin 6(1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Bashkimi njeh t drejtat, lirit dhe parimet e parashikuara n Kartn e t Drejtave Themelore, DUKE PASUR PARASYSH, q sipas nenit 6(3) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, t drejtat themelore t garantuara nga Konventa Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut, jan pjes e s drejts s Bashkimit si parime t prgjithshme, DUKE PASUR PARASYSH, q Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian ka juridiksion q t siguroj q, n interpretimin dhe zbatimin e nenit 6, paragraft (1) dhe (3) t Traktatit pr Bashkimin Europian, t zbatohet e drejta nga Bashkimi Europian, DUKE PASUR PARASYSH, q sipas nenit 49 t Traktatit pr Bashkimin Europian, do Shtet Europian kur aplikon pr tu br antar i Bashkimit duhet t respektoj vlerat e parashikuara n nenin 2 t Traktatit pr Bashkimin Europian, DUKE KUJTUAR q neni 7 i Traktatit pr Bashkimin Europian krijon nj mekanizm pr pezullimin e disa t drejtave n rast t shkeljes s rnd dhe t prsritur t ktyre vlerave nga nj Shtet Antar, DUKE KUJTUAR q do shtetas i nj Shteti Antar, si qytetar i Bashkimit gzon status dhe mbrojtje t veant q garantohet nga Shtetet Antare n prputhje me dispozitat e Pjess s Dyt t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, DUKE KUJTUAR q Traktatet krijojn nj zon pa kufij t brendshm dhe i japin do qytetari t Bashkimit t drejtn pr t lvizur dhe qndruar lirisht brenda territorit t Shteteve Antare, ME DSHIRN pr t mos lejuar q institucioni i azilit t prdoret pr qllime t ndryshme nga ato pr t cilat sht synuar, DUKE PASUR PARASYSH, q ky Protokoll respekton prfundimin dhe objektivat e Konvents s Gjenevs s 28 korrikut 1951 n lidhje me statusin e refugjatve, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Nen i vetm , Nisur nga niveli i mbrojtjes s t drejtave dhe lirive themelore nga Shtetet Antare t Bashkimit Europian, Shtetet Antare konsiderohen si vende t sigurta t origjins n lidhje me njri-tjetrin pr

protokollet

291

t gjitha qllimet ligjore dhe praktike n lidhje me shtjet e azilit. N kt mnyr, do krkes pr azil e paraqitur nga nj shtetas i nj Shteti Antar mund t shqyrtohet ose t shpallet e pranueshme pr shqyrtim nga nj Shtet tjetr Antar vetm n rastet e mposhtme: (a) nse Shteti Antar, shtetas i t cilit sht krkuesi, pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Amsterdamit, duke prfituar nga dispozitat e nenit 15 t Konvents Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut, vazhdon t marr masa q shmangin n territorin e tij detyrimet sipas ksaj Konvente; (b) nse ka filluar procedura e prmendur n nenin 7 pika 1 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe deri kur Kshilli, ose sipas rastit, Kshilli Europian, t marr nj vendim prkats n lidhje me Shtetin Antar, shtetas i t cilit sht krkuesi; (c) nse Kshilli ka miratuar nj vendim n prputhje me nenin 7 pika 1 t Traktatit pr Bashkimin Europian n lidhje me Shtetin Antar, shtetas i t cilit sht krkuesi, ose nse Kshilli Europian ka miratuar nj vendim n prputhje me nenin 7 pika 2 t ktij Traktati n lidhje me Shtetin Antar, shtetas i t cilit sht krkuesi; (d) nse nj Shtet Antar vendos njanshmrisht n lidhje me krkesn e nj shtetasi t nj Shteti tjetr Antar; n kt rast Kshilli vihet menjher n dijeni; krkesa trajtohet n baz t prezumimit q sht dukshm e pabazuar, pa prekur n asnj mnyr, n fardo rasti, fuqin vendimmarrse t Shtetit Antar. _____

292

PROTOKOLLI (nr. 25) PR USHTRIMIN E KOMPETENCAVE T PRBASHKTA

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Nen i vetm Duke pasur parasysh nenin 2 pika 2 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian pr kompetencat e prbashkta, kur Bashkimi vepron n nj fush t caktuar, fusha e veprimit t ktij ushtrimi kompetencash mbulon vetm ato elemente q rregullohen me aktin n fjal t Bashkimit dhe prandaj nuk mbulon t gjith fushn. _____

protokollet

293

PROTOKOLLI (nr. 26) PR SHRBIMET ME INTERES T PRGJITHSHM

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t theksuar rndsin e shrbimeve me interes t prgjithshm, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 Vlerat e prbashkta t Bashkimit n lidhje me shrbimet me interes t prgjithshm ekonomik sipas kuptimit t nenit 14 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian prfshijn n veanti: rolin thelbsor dhe vendimmarrjen e gjer t autoriteteve vendore, rajonale dhe kombtare pr t siguruar, porositur dhe organizuar shrbime me interes t prgjithshm ekonomik sa m pran nevojave t prdoruesve; larmin ndrmjet shrbimeve t ndryshme me interes t prgjithshm ekonomik dhe dallimet n nevoja dhe preferenca t prdoruesve q mund t rezultojn nga situata t ndryshme gjeografike, sociale ose kulturore; nivelin e lart t cilsis, siguris dhe mundsis ekonomike, trajtimin e barabart dhe promovimin e prdorimit nga t gjith prdoruesit dhe t t drejtave t tyre. Neni2 Dispozitat e Traktateve nuk prekin n asnj mnyr kompetencat e Shteteve Antare pr t ofruar, porositur dhe organizuar shrbime me interes t prgjithshm jo ekonomik. _____

294

PROTOKOLLI (nr. 27) PR TREGUN E BRENDSHM DHE KONKURRENCN

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH q tregu i brendshm si sht parashikuar n nenin 3 t Traktatit pr Bashkimin Europian prfshin nj sistem q siguron mosshtrembrimin e konkurrencs, KAN RN DAKORD q: Pr kt qllim, Bashkimi, nse sht e nevojshme, merr masa sipas dispozitave t Traktateve, prfshir nenin 352 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Ky protokoll i shtohet Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. _____

protokollet

295

PROTOKOLLI (nr. 28) PR KOHEZIONIN EKONOMIK, SOCIAL DHE TERRITORIAL

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, , DUKE KUJTUAR q neni 3 i Traktatit pr Bashkimin Europian prfshin objektivin e nxitjes s kohezionit ekonomik, social dhe territorial dhe solidaritetit ndrmjet Shteteve Antare dhe q ky kohezion shfaqet n fushat me kompetenc t prbashkt t Bashkimit t prmendura n nenin (4) 2 (c) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian; DUKE KUJTUAR q dispozitat e Pjess s Tret t Titullit XVIII pr kohezionin ekonomik, social dhe territorial t marra t bashku sigurojn bazn ligjore pr konsolidim dhe zhvillimin e mtejshm t veprimit t Bashkimit n fushn e kohezionit ekonomik, social dhe territorial, prfshir krijimin e nj fondi t ri, DUKE KUJTUAR q neni 177 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian parashikon krijimin e nj Fondi Kohezioni, DUKE VN N DUKJE q Banka Europiane e Investimeve jep hua shuma gjithnj e m t mdha pr rajonet m t varfra, DUKE VN N DUKJE dshirn pr fleksibilitet m t madh n marrveshjet pr alokimet nga Fondet Strukturore, DUKE VN N DUKJE dshirn pr prshtatjen e niveleve t pjesmarrjes s Bashkimit n programe dhe projekte n vende t caktuara, DUKE VN N DUKJE propozimin pr t marr m shum parasysh mirqenien prkatse t Shteteve Antare n sistemin e burimeve t veta, THEKSOJN q nxitja e kohezionit ekonomik, social dhe territorial sht jetike pr zhvillimin e plot dhe suksesin jetgjat t Bashkimit, THEKSOJN bindjen tyre se Fondet Strukturore duhet t vazhdojn t luajn nj rol t konsiderueshm n arritjen e objektivave t Bashkimit n fushn e kohezionit, THEKSOJN bindjen e tyre q Banka Europiane e Investimeve duhet t vazhdoj ti kushtoj shumicn e burimeve t veta nxitjes s kohezionit ekonomik, social dhe territorial dhe shpallin gatishmrin pr ti rishikuar nevojat pr kapital t Banks Europiane t Investimeve sapo kjo sht e nevojshme pr kt qllim, BIEN DAKORD q Fondi i Kohezionit siguron kontributet financiare t Bashkimit pr projekte n fushn e mjedisit dhe rrjeteve trans-europiane n Shtetet Antare me PKB-n pr frym m pak se 90% t mesatares s Bashkimit q kan nj program i cili on n plotsimin e kushteve t konvergjencs ekonomike si parashikohen n nenin 126, DEKLAROJN qllimin e tyre pr t lejuar nj kufi m t madh fleksibiliteti n shprndarjen e

296

financimit nga Fondet Strukturore pr nevojat specifike q nuk mbulohen nga rregulloret ekzistuese t Fondeve Strukturore, DEKLAROJN gatishmrin e tyre pr t prshtatur nivelet e pjesmarrjes s Bashkimit n kuadr t programeve dhe projekteve t Fondeve Strukturore me synim shmangien e rritjeve t teprta t shpenzimeve buxhetore n Shtetet Antare me mirqenie m t ult, PRANOJN nevojn pr t vzhguar rregullisht prparimin drejt arritjes s kohezionit ekonomik, social dhe territorial dhe pohojn gatishmrin e tyre pr t shqyrtuar t gjitha masat e nevojshme n lidhje me t, DEKLAROJN qllimin e tyre pr t marr m shum parasysh kapacitetin kontribues t Shteteve t veanta Antare n sistemin e burimeve t veta, dhe pr t shqyrtuar mnyrat e korrigjimit, n Shtetet Antare me mirqenie m t ult, t elementve regresive q ekzistojn n sistemin e burimeve t veta ekzistuese, BIEN DAKORD pr tia shtuar kt Protokoll Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. _____

protokollet

297

PROTOKOLLI (nr. 29) PR SISTEMIN E TRANSMETIMIT PUBLIK N SHTETET ANTARE

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH q sistemi i transmetimit publik n Shtetet Antare lidhet drejtprdrejt me nevojat demokratike, sociale dhe kulturore t secils shoqri dhe me nevojn pr t ruajtur pluralizmin e medias, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Dispozitat e Traktateve nuk prekin kompetencn e Shteteve Antare pr t siguruar financimin e shrbimit publik t transmetimit pr aq sa ky financim u jepet organizatave t transmetimit pr prmbushjen e kompetencs s shrbimit publik, si realizohet, prcaktohet dhe organizohet nga do Shtet Antar dhe pr aq sa ky financim t mos ndikoj n kushtet e tregtis dhe konkurrencn n Bashkim aq sa do t ishte n kundrshtim me interesin e prbashkt, por duke pasur parasysh realizimin e misionit t ktij shrbimi publik. _____

298

PROTOKOLLI (nr. 30) PR ZBATIMIN E KARTS S T DREJTAVE THEMELORE T BASHKIMIT EUROPIAN N POLONI DHE N MBRETRIN E BASHKUAR
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, NDRSA n nenin 6 t Traktatit pr Bashkimin Europian, Bashkimi njeh t drejtat, lirit dhe parimet e parashikuara n Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian, NDRSA Karta duhet zbatuar n prputhje t rrept me dispozitat e nenit 6 t siprprmendur dhe Titullit VII t vet Karts, NDRSA neni 6 i siprprmendur krkon q Karta t zbatohet dhe interpretohet nga gjykatat e Polonis dhe t Mbretris s Bashkuar rreptsisht n prputhje me shpjegimet e prmendura n at nen, NDRSA Karta prmban si t drejta ashtu edhe parime, NDRSA Karta prmban si dispozita me natyr civile dhe politike, ashtu dhe dispozita me natyr ekonomike dhe sociale, NDRSA Karta ripohon t drejtat, lirit dhe parimet e njohura n Bashkim dhe i bn kto t drejta m t dukshme, por nuk krijon t drejta ose parime t reja, DUKE KUJTUAR detyrimet q lindin mbi Polonin dhe Mbretrin e Bashkuar sipas Traktatit pr Bashkimin Europian, Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe t drejts s Bashkimit n prgjithsi, DUKE KUJTUAR dshirn e Polonis dhe Mbretris s Bashkuar pr t qartsuar disa aspekte t zbatimit t Karts, ME DSHIRN pr t qartsuar zbatimin e Karts n lidhje me legjislacionin dhe veprimin administrativ t Polonis dhe Mbretris s Bashkuar dhe gjykueshmrin e Karts brenda Polonis dhe brenda Mbretris s Bashkuar, DUKE RIPOHUAR q referencat n kt Protokoll pr veprimin e dispozitave specifike t Karts nuk cenojn veprimin e dispozitave t tjera t Karts, DUKE RIPOHUAR q ky Protokoll nuk cenon zbatimin e Karts n Shtete t tjera Antare, DUKE RIPOHUAR q ky Protokoll nuk cenon detyrimet q lindin mbi Polonin dhe Mbretrin e Bashkuar sipas Traktatit pr Bashkimin Europian, Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe t drejts s Bashkimit n prgjithsi, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian:

protokollet

299

Neni1 1. Karta nuk e zgjeron aftsin e Gjykats s Drejtsis s Bashkimit Europian ose t ndonj gjykate tjetr t Polonis ose t Mbretris s Bashkuar, pr t konstatuar q ligjet, rregulloret ose dispozitat administrative, praktikat ose veprimet e Polonis ose t Mbretris s Bashkuar nuk jan n prputhje me t drejtat, lirit dhe parimet themelore q konfirmon ajo. 2. N veanti dhe pr t shmangur dyshimin, asnj dispozit n Titullin IV t Karts nuk krijon t drejta t gjykueshme t zbatueshme n Poloni ose n Mbretrin e Bashkuar pr aq sa kto t drejta jan t parashikuara n legjislacionin kombtar t Polonis ose t Mbretris s Bashkuar. Neni2 Kur nj dispozit e Karts prmend legjislacionet dhe praktikat kombtare, ajo zbatohet pr Polonin ose Mbretrin e Bashkuar vetm aq sa t drejtat ose parimet q prmban njihen n legjislacionin ose praktikat e Polonis ose t Mbretris s Bashkuar. _____

300

PROTOKOLLI (nr. 31) N LIDHJE ME IMPORTET N BASHKIMIN EUROPIAN T PRODUKTEVE T NAFTS S RAFINUAR N ANTILET HOLANDEZE
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, M DSHIRN pr t dhn hollsi m t plota pr sistemin e tregtis t zbatueshm pr importet n Bashkimin Europian t produkteve t nafts s rafinuar n Antilet Holandeze, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni 1 Ky Protokoll zbatohet pr produktet e nafts nn nomenklaturn e Brukselit me numrat 27.10, 27.11, 27.12, ex 27.13 (dyll parafine, dyll mikrokristaline prej nafte dhe mbetje parafine) dhe 27.14 t importuara pr prdorim n Shtetet Antare. Neni 2 Shtetet Antare marrin prsipr t vendosin pr produktet e nafts t rafinuara n Antilet Holandeze preferencat tarifore q rezultojn nga asociimi i ksaj t fundit me Bashkimin, sipas kushteve t parashikuara n kt Protokoll. Kto dispozita jan t vlefshme cilado qofshin rregullat e origjins q zbatohen nga Shtetet Antare. Neni 3 1. Komisioni, me krkes t nj Shteti Antar ose me nismn e vet, kur vren q importet drejt Bashkimit t produkteve t nafts t rafinuar n Antilet Holandeze, sipas sistemit t parashikuar n nenin 2 m sipr, ojn n vshtirsi reale pr tregun e njrit apo m shum Shteteve Antare, merr vendim q pr importet n fjal t vendosen, t rriten ose rivendosen taksa doganore nga Shtetet Antare n fjal, n mas t till dhe pr nj periudh aq sa mund t jen t nevojshme pr kt situat. Shkallt e taksave doganore t vendosura n kt mnyr, t rritura ose t rivendosura nuk mund t tejkalojn taksat doganore t zbatueshme pr vendet e treta pr t njjtat produkte. 2. Dispozitat e paragrafit 1, n do rast, mund t zbatohen kur importet drejt Bashkimit t produkteve t nafts t rafinuar n Antilet Holandeze arrin 2 milion tonelata metrik n vit. 3. Kshilli duhet t vihet n dijeni pr vendimet e marra nga Komisioni n prputhje me paragraft 1 dhe 2, prfshir ktu vendimet pr refuzimin e krkess s nj Shteti Antar. Kshilli, me krkes t cilitdo Shteti Antar, merr prgjegjsi pr shtjen dhe n do koh i ndryshon ose i revokon ato.

protokollet

301

Neni 4 1. Nse nj Shtet Antar gjykon q importet e produkteve t nafts s rafinuar n Antilet Holandeze, t realizuara drejtprdrejt ose nprmjet nj Shteti tjetr Antar sipas sistemit t parashikuar n nenin 2 t msiprm, ojn n vshtirsi reale n tregun e tij dhe q nevojitet veprim i menjhershm pr tu prballur me to, mund t vendos me iniciativn e vet t zbatoj pr kto importe taksa doganore, t cilat nuk mund t jen m shum se taksat doganore t zbatueshme pr vende t treta pr t njjtat produkte. Ky vendim i njoftohet Komisionit i cili vendos brenda nj muaji nse masat e marra nga Shteti duhet t qndrojn, t ndryshohen ose t shfuqizohen. Dispozitat e nenit 3(3) zbatohen pr kt vendim t Komisionit. 2. Nse sasit e produkteve t nafts s rafinuar n Antilet Holandeze, t importuara n nj ose disa Shtet t Bashkinit Europian direkt ose nprmjet nj Shteti Antar tjetr sipas sistemit t parashikuar n nenin 2 t msiprm , kaprcejn, gjat nj viti kalendarik, tonazhin e treguar n shtojcn e ktij protokolli, masat e marra n zbatim t paragrafit 1 nga ai apo ato Shtete Antare pr vitin aktual, konsiderohen t justifikuara; Komisioni, pasi sigurohet q sht arritur tonazhi i caktuar, mban shnim masat e marra. N kt rast, Shtetet e tjera Antare abstenojn nga drgimi formalisht t shtjes prpara Kshillit. Neni 5 Nse Bashkimi vendos t zbatoj kufizime sasiore pr produktet e nafts, pavarsisht nga jan importuar, kto kufizime mund t zbatohen gjithashtu pr importet e ktyre produkteve nga Antilet Holandeze. N kt rast, ofrohet trajtim preferencial pr Antilet Holandeze krahasuar me vendet e treta. Neni 6 1. Dispozitat e neneve 2 deri n 5 rishikohen nga Kshilli, me vendim unanim, pas konsultimit t Parlamentit Europian dhe Komisionit, kur miratohet nj prkufizim i prbashkt i origjins pr produktet e nafts nga vende t treta dhe vende t asociuara, ose kur merren vendime brenda kuadrit t nj politike t prbashkt tregtare pr produktet n fjal ose kur krijohet nj politik e prbashkt pr energjin. 2. Megjithat, kur bhet nj rishikim i till, duhen mbajtur n do rast preferenca ekuivalente n favor t Antileve Holandeze n formn e prshtatshme dhe pr sasi minimale prej 21 milion ton metrik produkte nafte. 3. Angazhimi i Bashkimit n lidhje me preferencat ekuivalente t prmendura n paragrafin 2 t ktij neni, nse sht e nevojshme mund t zbrthehen vend pas vendi duke pasur parasysh tonazhin e treguar n shtojcn e ktij protokolli. Neni 7 Pr zbatimin e ktij Protokolli, Komisioni sht prgjegjs pr t ndjekur modelin e importimit n Shtetet Antare t produkteve t nafts t rafinuar n Antilet Holandeze. Shtetet Antare i komunikojn Komisionit, i cili kujdeset pr qarkullimin e ktij komunikimi,t gjith informacionin e nevojshm pr kt qllim n prputhje me kushtet administrative q rekomandon ai. _____

302

SHTOJCA E PROTOKOLLIT
Pr zbatimin e nenit 4 (2) t Protokollit n lidhje me importet n Bashkimin Europian t produkteve t nafts t rafinuar n Antilet Holandeze, Palt e Larta Kontraktuese kan vendosur q sasia prej 2 milion ton metrik e produkteve t nafts nga Antilet, t shprndahet mes Shteteve Antare si m posht: Gjermani Bashkimi Ekonomik Belgjik-Luksemburg Franc Itali Holanda _____ 625 000 ton metrik 200 000 ton metrik 75 000 ton metrik 100 000 ton metrik 1 000 000 ton metrik

protokollet

303

PROTOKOLLI (nr. 32) PR BLERJEN E PRONAVE N DANIMARK

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t zgjidhur probleme t veanta n lidhje me Danimarkn, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Pavarsisht dispozitave t Traktateve, Danimarka mund t mbaj legjislacionin ekzistues pr blerjen e shtpive t dyta. _____

304

PROTOKOLLI (nr. 33) N LIDHJE ME NENIN 157 T TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Pr qllimet e nenit 157 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, pagesat nga skema e sigurimeve shoqrore profesionale nuk konsiderohen si t ardhura nga puna nse dhe n masn q u takojn periudhave t punsimit prpara dats 17 maj 1990, prve rastit t punonjsve ose personave q prfitojn prmes tyre t cilt prpara ksaj date kan nisur nj procedim gjyqsor ose nj procedim t ngjashm me kt sipas t drejts kombtare t zbatueshme. _____

protokollet

305

PROTOKOLLI (nr. 34) PR RREGULLA T POSAME PR GROENLANDN

Nen i vetm 1. Trajtimi i importit n Bashkim i produkteve q i nnshtrohen organizimit t prbashkt t tregut t produkteve t peshkimit, me origjin nga Groenlanda, n prputhje me mekanizmin e organizmit t tregut t brendshm, prmban prjashtime nga tarifat dhe detyrimet doganore q kan pasoja t barasvlershme dhe mungesn e kufizimeve sasiore ose masave me pasoja t barasvlershme nse pr Bashkimin jan t mjaftueshme mundsit q i jepen Bashkimit sipas nj marrveshjeje ndrmjet Bashkimit dhe autoritetit prgjegjs pr Groenlandn pr prdorimin e zonave t peshkimit t Groenlands. 2. T gjitha masat n lidhje me marrveshjet pr importimin e ktyre produkteve, si edhe t atyre q lidhen me miratimin e ktyre masave, miratohen n prputhje me procedurn e prcaktuar n nenin 43 t Traktatit Themelues t Bashkimit Europian. _____

306

PROTOKOLLI (nr. 35) PR NENIN40.3.3 T KUSHTETUTS S IRLANDS

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, KAN RN DAKORD PR dispozitn e mposhtme q i shtohet Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe Traktatit Themelues pr Komunitetin Europian t Energjis Brthamore: Asnj parashikim n Traktate ose n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Atomike ose n Traktate ose Akte q i ndryshojn apo i plotsojn kto Traktate nuk ndikon n zbatimin n Irland t nenit 40.3.3 t Kushtetuts s Irlands. _____

protokollet

307

PROTOKOLLI (nr. 36) PR DISPOZITAT KALIMTARE

PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE PASUR PARASYSH q pr t organizuar kalimin nga dispozitat institucionale t Traktateve t zbatueshme prpara hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, n dispozitat q prmban ky Traktat, sht e nevojshme t prcaktohen dispozita kalimtare, KAN RN DAKORD PR dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe Traktatit Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Atomike: Neni1 N kt Protokoll, fjala Traktate nnkupton Traktatin pr Bashkimin Europian, Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian dhe Traktatin Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Brthamore.

TITULLI I DISPOZITA N LIDHJE ME PARLAMENTIN EUROPIAN Neni2 Kshilli Europian, n prputhje me nnparagrafin e dyt t nenit 14(2) t Traktatit pr Bashkimin Europian, miraton nj vendim q prcakton prbrjen e Parlamentit Europian n kohn e mjaftueshme, prpara zgjedhjeve t Parlamentit Europian n 2009. Deri n fund t mandatit parlamentar 2004-2009, prbrja dhe numri i prfaqsuesve t zgjedhur n Parlamentin Europian mbetet i njjt q nga data e hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons.

TITULLI II DISPOZITA N LIDHJE ME SHUMICN E CILSUAR Neni3 1. N prputhje me nenin 16( ) t Traktatit pr Bashkimin Europian, dispozitat e atij paragrafi dhe t nenit 238(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian n lidhje me

308

prkufizimin e shumics s cilsuar n Kshillin Europian dhe n Kshill, hyjn n fuqi m, 1 nntor 2014. 2. Gjat periudhs nga 1 nntor 2014 deri m 31 mars 2017, kur nj akt duhet t miratohet me shumic t cilsuar, nj antar i Kshillit mund t krkoj q t miratohet n prputhje me shumicn e cilsuar t prkufizuar n paragrafin 3. N kt rast, zbatohen paragraft 3 dhe 4. 3. Deri n 31 tetor 2014, dispozitat e mposhtme mbeten n fuqi, pa cenuar nnparagrafin e dyt t nenit 235(1) t Traktatit pr funksionimin e Bashkimit Europian. Pr aktet e Kshillit Europian dhe t Kshillit q krkojn shumic t cilsuar, votat e antarve ponderohen si vijon: Belgjika Bullgaria Republika eke Danimarka Gjermania Estonia Irlanda Greqia Spanja Franca Italia Qiproja Letonia Lituania 12 10 12 7 29 4 7 12 27 29 29 4 4 7 Luksemburgu Hungaria Malta Holanda Austria Polonia Portugalia Rumania Sllovenia Sllovakia Finlanda Suedia Mbretria e Bashkuar 4 12 3 13 10 27 12 14 4 7 7 10 29

Aktet miratohen nse ka t paktn 255 vota n favor q prfaqsojn shumicn e antarve kur, sipas Traktateve, ato duhet t miratohen bazuar n nj propozim t Komisionit. N raste t tjera, vendimet miratohen nse ka t paktn 255 vota n favor q prfaqsojn t paktn dy t tretat e antarve. Nj antar i Kshillit Europian ose Kshillit mund t krkoj q, kur nj akt miratohet nga Kshilli Europian ose Kshilli me shumic t cilsuar, t bhet nj kontroll pr t siguruar q Shtetet Antare t cilat prbjn shumicn e cilsuar prfaqsojn t paktn 62 % t gjith popullsis s Bashkimit. Akti nuk miratohet, nse nuk plotsohet ky kusht. 4. Deri m 31 tetor 2014, shumica e cilsuar, n rastet kur sipas Traktateve jo t gjith antart e Kshillit marrin pjes n votim, prkatsisht n shtje q krkojn shumic t cilsuar si e prkufizon neni 238 ( 3) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, prkufizohet si i njjti raport i votave t ponderuara dhe i njjti raport i numrit t antarve t Kshillit dhe, sipas

protokollet

309

rastit, e njjta prqindje e popullsis s Shteteve Antare t prfshira, si e prcakton paragrafi 3 e ktij neni.

TITULLI III DISPOZITA N LIDHJE ME KONFIGURIMET E KSHILLIT Neni4 Kshilli, deri n hyrjen n fuqi t vendimit t prmendur n nparagrafin e par t nenit 16( 6) t Traktatit pr Bashkimin Europian, mund t mblidhet n konfigurimet e prcaktuara n nnparagrafin e dyt dhe t tret t atij paragrafi dhe n konfigurime t tjera sipas lists t prcaktuar me vendim t marr me shumic t thjesht nga Kshilli i Punve t Prgjithshme.

TITULLI IV DISPOZITA N LIDHJE ME KOMISIONIN, PRFSHIR PRFAQSUESIN E LART T BASHKIMIT PR POLITIKN E JASHTME DHE T SIGURIS Neni5 Antart e Komisionit n detyr datn e hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons qndrojn n detyr deri n prfundim t mandatit t tyre. Megjithat, ditn e emrimit t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Sigurimit, prfundon mandati i antarit q ka t njjtn shtetsi si ajo e Prfaqsuesit t Lart.

TITULLI V DISPOZITA N LIDHJE ME SEKRETARIN E PRGJITHSHM T KSHILLIT, PRFAQSUESIN E LART PR POLITIKN E PRBASHKT T JASHTME DHE T SIGURIS DHE ZVENDSSEKRETARIN E PRGJITHSHM T KSHILLIT Neni6 Mandatet n detyr t Sekretarit t Prgjithshm t Kshillit, Prfaqsuesit t Lart pr politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit dhe Zvendssekretarit t Prgjithshm t Kshillit prfundojn datn e hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons. Kshilli miraton nj Sekretar t Prgjithshm n prputhje me nenin 240( 2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian.

310

TITULLI VI DISPOZITA N LIDHJE ME ORGANET KSHILLIMORE Neni7 Deri n hyrjen n fuqi t vendimit t prmendur n nenin 301 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, shprndarja e antarve t Komitetit Ekonomik dhe Social sht si m posht: Belgjika Bullgaria Republika eke Danimarka Gjermania Estonia Irlanda Greqia Spanja Franca Italia Qiproja Letonia Lituania 12 12 12 9 24 7 9 12 21 24 24 6 7 9 Neni8 Deri n hyrjen n fuqi t vendimit t prmendur n nenin 305 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, shprndarja e antarve t Komitetit t Rajoneve sht si m posht: Belgjika Bullgaria Republika eke Danimarka Gjermania Estonia Irlanda Greqia Spanja Franca Italia Qiproja Letonia Lituania 12 12 12 9 24 7 9 12 21 24 24 6 7 9 Luksemburgu Hungaria Malta Holanda Austria Polonia Portugalia Rumania Sllovenia Sllovakia Finlanda Suedia Mbretria e Bashkuar 6 12 5 12 12 21 12 15 7 9 9 12 24 Luksemburgu Hungaria Malta Holanda Austria Polonia Portugalia Rumania Sllovenia Sllovakia Finlanda Suedia Mbretria e Bashkuar 6 12 5 12 12 21 12 15 7 9 9 12 24

protokollet

311

TITULLI VII DISPOZITA KALIMTARE N LIDHJE ME AKTET E MIRATUARA N BAZ T TITULLIT V DHE VI T TRAKTATIT PR BASHKIMIN EUROPIAN PRPARA HYRJES N FUQI T TRAKTATIT T LISBONS Neni9 Fuqia ligjore e akteve t institucioneve, organeve, zyrave dhe agjencive t Bashkimit t miratuara n baz t Traktatit pr Bashkimin Europian, prpara hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, ruhet deri n shfuqizimin, anulimin ose ndryshimin e atyre akteve, n zbatim t Traktateve. E njjta vlen edhe pr marrveshjet e lidhura ndrmjet Shteteve Antare n baz t Traktatit pr Bashkimin Europian. Neni10 1. Si mas kalimtare, dhe n lidhje me aktet e Bashkimit n fushn e bashkpunimit policor dhe bashkpunimit gjyqsor n shtje penale t cilat jan miratuar prpara hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, kompetencat e institucioneve do t jen si m posht n datn e hyrjes n fuqi t atij Traktati: kompetencat e Komisionit sipas nenit 258 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian nuk zbatohen dhe kompetencat e Gjykats s Drejtsis s Bashkimit Europian sipas Titullit VI t Traktatit pr Bashkimin Europian, n variantin n fuqi prpara hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, mbeten njsoj, duke prfshir edhe rastin kur ato jan pranuar sipas nenit 35, (2) t Traktatit t prmendur pr Bashkimin Europian. 2. Ndryshimi i nj akti t prmendur n paragrafin 1 prfshin ushtrimin e kompetencave t institucioneve t prmendura n at paragraf t parashikuar n Traktate, n lidhje me aktin e ndryshuar pr ato Shtete Antare pr t cilat zbatohet ai akt i ndryshuar. 3. N do rast, masat kalimtare t prmendura n paragrafin 1 pushojn s vepruari pes vjet pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons. 4. T paktn gjasht muajt e fundit prpara mbarimit t periudhs kalimtare t prmendur n paragrafin 3, Mbretria e Bashkuar mund t njoftoj Kshillin q nuk i pranon, n lidhje me aktet e prmendura n paragrafin 1, kompetencat e institucioneve t prmendura n paragrafin 1 t parashikuar n Traktate. N rastin kur Mbretria e Bashkuar e ka br at njoftim, t gjitha aktet e prmendura n paragrafin 1 nuk zbatohen m pr t, q nga data e mbarimit t periudhs kalimtare t prmendur n paragrafin 3. Ky nnparagraf nuk zbatohet n lidhje me aktet e ndryshuara q zbatohen pr Mbretrin e Bashkuar, si jan prmendur n paragrafin 2. Kshilli , me shumic t cilsuar, me propozim t Komisionit, prcakton rregullimet e nevojshme kalimtare dhe q jan t rndsishme. Mbretria e Bashkuar nuk merr pjes n miratimin e ktij vendimi. Shumica e cilsuar e Kshillit prcaktohet sipas nenit 238( 3) (a) e Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Kshilli, me shumic t cilsuar, me propozim t Komisionit mund t miratoj gjithashtu nj vendim q prcakton se Mbretria e Bashkuar mbart pasojat e drejtprdrejta financiare, nse ka, q rrjedhin domosdoshmrisht dhe pashmangshmrisht si rezultat i pushimit t pjesmarrjes s saj n kto akte.

312

5. Mbretria e Bashkuar, n do koh m pas, mund t njoftoj Kshillin pr dshirn e saj q t marr pjes n akte q nuk zbatohen pr at sipas paragrafit 4, nnparagrafi i par. N kt rast, zbatohen, sipas rastit, dispozitat e nevojshme t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian ose t Protokollit pr qndrimin e Mbretris s Bashkuar dhe Irlands, n lidhje me zonn e liris, siguris dhe drejtsis. Kompetencat e institucioneve n lidhje me kto akte do t jen ato q parashikohen n Traktate. Institucionet e Bashkimit dhe Mbretria e Bashkuar, kur veprojn sipas Protokolleve prkatse, krkojn t rivendosin masn m t gjer t mundshme t pjesmarrjes s Mbretris s Bashkuar n trsin e legjislacionit t Bashkimit n lidhje me zonn e liris, siguris dhe drejtsis, pa cenuar rnd zbatimin praktik t pjesve t ndryshme t saj duke respektuar koherencn e tyre. _____

protokollet

313

PROTOKOLLI (nr. 37) MBI PASOJAT FINANCIARE T MBARIMIT T TRAKTATIT T KEQ-S DHE PR FONDIN E KRKIMEVE PR QYMYRGURIN DHE ELIKUN
PALT E LARTA KONTRAKTUESE, DUKE KUJTUAR q t gjitha aktivet dhe pasivet e Qymyrgurit dhe elikut t Komunitetit Europian, n gjendjen e tyre m 23 Korrik 2002 u transferuan n Komunitetin Europian, m 24 Korrik 2002, DUKE PASUR PARASYSH dshirn pr ti prdorur kto fonde pr krkime n sektort q lidhen me industrin e qymyrgurit dhe elikut dhe nevojn pr t parashikuar disa rregulla t veanta n kt drejtim, KAN RN DAKORD pr dispozitat e mposhtme q i shtohen Traktatit pr Bashkimin Europian dhe Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian: Neni1 1. Vlera neto e aktivit dhe pasivit e Qymyrgurit dhe elikut t Komunitetit Europian q rezulton n bilancin e KEQ-s t 23 Korrikut 2002, e cila mund t rritet apo t ulet si rezultat i veprimeve t likuidimit, konsiderohet si aktive pr qllime krkimi n sektort q lidhen me industrin e qymyrgurit dhe elikut, e njihet si KEQ n likuidim. Me prfundim t likuidimit ajo njihet si aktive t Fondit t Krkimit pr Qymyrgurin dhe elikun. 2. T ardhurat nga kto aktive, t njohura si Fondi i Krkimit pr Qymyrgurin dhe elikun prdoren vetm pr krkime, jasht programit kuadr t krkimeve n sektort q kanw lidhje me industrin e qymyrgurit dhe elikut n prputhje me kt Protokoll dhe aktet e miratuara sipas tij. Neni2 Kshilli, n prputhje me procedurn e veant legjislative, dhe pas marrjes s plqimit nga Parlamenti Europian, miraton t gjitha dispozitat e nevojshme pr zbatimin e ktij Protokolli, duke prfshir parimet thelbsore. Kshilli, me propozim t Komisionit dhe pas konsultimit me Parlamentin Europian, miraton masat q prcaktojn orientime financiare shumvjeare pr menaxhimin e aktiveve t Fondit t Krkimit pr Qymyrgurin dhe elikun dhe orientime teknike pr programin e krkimit t Fondit t Krkimit pr Qymyrgurin dhe elikun. Neni3 Dispozitat e Traktateve zbatohen, prve rasteve, kur ky Protokoll dhe aktet e miratuara bazuar n t parashikojn ndryshe. _____

314

315

SHTOJCA

316

SHTOJCA I
LISTA E PRMENDUR N NENIN 38 T TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN (1) Nr. n nomenklaturn e Brukselit KREU 1 KREU 2 KREU 3 Kreu 4 KREU 5 05.04 05.15 Zorr, fshikz dhe stomak kafshsh (jo peshqish), n trsi ose n pjes Prodhime me origjin shtazore t paprcaktuara dhe t paprfshira tjetrkund; kafsh t ngordhura t parashikuara n Kreun 1 ose Kreun 3 jo pr konsum nga njeriu Pem t gjalla dhe bim t tjera; zhardhok, rrnj, dhe t ngjashme me to; lule te prera dhe gjethnaja zbukuruese Zarzavate, rrnj dhe tubera t ngrnshme Fruta dhe arra t ngrnshme; lkura agrumesh dhe pjeprash Kafe, aj dhe erza me prjashtim t ajit t mat (zri nr 09.03) Drithra Prodhime t industris t bluarjes; elb dhe niseshte; gluten; insulin Farra dhe fruta vajore; kokrra, fara dhe fruta t ndryshme; bim industriale dhe mjeksore; kashta dhe foragjere Pektin Dhjam dhe yndyrna t tjera derri t shkrira; yndyrna shpendsh t shkrira Dhjamrat e pashkrira t gjedhve, deleve ose dhive; sallo (prfshir lngjet e para) t prodhuara nga kto dhjamra Stearin dhjamore, dyll vajor; vaj dhjami dhe margarin vajore e patundur, e paprzier dhe e paprgatitur n ndonj mnyr tjetr Dhjamra dhe vajra peshku dhe gjitarsh detar t rafinuara ose jo Kafsh t gjalla Mish dhe t brendshme t ngrnshme Peshq, guaskor dhe molusqe Produkte bulmeti; vez zogjsh; mjalt natyral (2) Prshkrimi i produkteve

KREU 6 KREU 7 KREU 8 KREU 9 KREU 10 KREU 11 KREU 12 KREU 13 KREU 15

ex 13.03 15.01 15.02 15.03 15.04

shtojca

317

(1) Nr. n nomenklaturn e Brukselit 15.07 15.12 15.13 15.17 KREU 16 KREU 17 17.01 17.02 17.03 17.05 (*)

(2) Prshkrimi i produkteve Vajra t caktuara vegjetale, t lngshme ose t ngurta, bruto, t pastruara ose t rafinuara Dhjamra ose vajra shtazore ose vegjetale t hidrogjenuara, qoft edhe t rafinuara, por jo t prgatitura Margarin, imitime t dhjamit dhe yndyrna t tjera ushqimore t prgatitura Mbetje q dalin nga trajtimi i substancave t yndyrshme, ose t dyllrave shtazore ose vegjetale Prgatitje t mishit, peshkut, guaskorve ose molusqeve Sheqer panxhari dhe sheqer kallami n gjendje t ngurt Sheqerna t tjera; shurup sheqeri; mjalt artificial (i przier ose jo me mjalt natyral); karamel Melas pa ose me ngjyr Sheqerna me arom apo ngjyr, shurupra dhe melas (prfshir sheqer pluhurin ose vaniljen), me prjashtim t lngjeve t frutave me sheqer t shtuar n fardo mase Kakao n kokrr edhe t grir, bruto ose t pjekur Lvozhga, lkura, thrrimet dhe mbetjet e kakaos Prgatitjet e zarzavateve, t frutave ose bimve t ngrnshme Musht rrushi, n fermentim ose me fermentim t ndrprer pa shtim alkooli Ver rrushi t freskt; musht rrushi t freskt me fermentim t ndrprer me shtim alkooli

KREU 18 18.01 18.02 KREU 20 KREU 22 22.04 22.05 KREU 22 (vazhdon) 22.07 Pije t tjera t fermentuara (psh., musht molle, musht dardhe dhe hidromel) Alkool etilik ose pije neutrale, t denatyruara apo jo, me fardo force alkooli, t prodhuar nga produkte bujqsore t renditur n Shtojcn I, duke prjashtuar likeret dhe pije t tjera alkoolike t distiluara dhe prgatitje alkoolike t prbra (t njohur si ekstrakte t prqendruara) pr prodhimin e pijeve

ex 22.08 (*) ex 22.09 (*)

318

(1) Nr. n nomenklaturn e Brukselit 22.10 (*)

(2) Prshkrimi i produkteve Uthull dhe zvendsuesit e saj Mbetje dhe mbeturina t industrive ushqimore; ushqime t prgatitura pr kafsht Duhan i pafabrikuar, mbetje t duhanit Dru tape natyral, bruto, i drrmuar, i kokrrizuar ose i bluar; mbeturina tape Li natyror, i paprpunuar ose i prpunuar por jo i thurur; shtup dhe mbetje (prfshir ktu edhe fijet e trhequra ose t thurura) Krp (Cannabis sativa) i paprpunuar ose i prpunuar por jo i thurur, shtup dhe mbetje (prfshir ktu edhe fijet ose litart t trhequr ose t thurur)

KREU 23 KREU 24 24.01 KREU 45

45.01 KREU 54 54.01 KREU 57 57.01

(*)

E shtuar me nenin 1 t Rregullores nr. 7a t Kshillit t Komuniteti Ekonomik Europian t 18 dhjetorit 1959 (GZ7, 30.1.1961, fq. 71/61)

shtojca

319

SHTOJCA II
VENDET DHE TERRITORET JASHT EUROPS PR T CILAT ZBATOHEN DISPOZITAT E PJESS S KATRT T TRAKTATIT PR FUNKSIONIMIN E BASHKIMIT EUROPIAN Groenlanda, Kaledonia e Re dhe territoret n varsi t saj, Polinezia Franceze, Territoret Jugore dhe Antarktike Franceze, Ishujt Uallis dhe Futuna, Majota, Shn Pietri dhe Mikeloni, Aruba, Antilet Holandeze: Bonera, Kuraaoja, Saba, Shn Eustatiusi, Shn Marteni, Angilla, Ishujt Kajman, Ishujt Folkland, Gjeorgjia e Jugut dhe Ishujt Sandui t Jugut, Montserrati, Pitkairni, Shn Helena dhe territoret n varsi t saj,, Territoret e Antarktikut Britanik, Territori Britanik i Oqeanit Indian, Ishujt Turks dhe Kaikos, Ishujt Virgjin Britanik, Bermuda. _____

320

321

D E K L A R A T A

DEKLARATA BASHKLIDHUR AKTIT FINAL T KONFERENCS NDRQEVERITARE Q MIRATOI TRAKTATIN E LISBONS,

nnshkruar m 13 dhjetor 2007

322

A.

DEKLARATA N LIDHJE ME DISPOZITAT E TRAKTATEVE

1. Deklarat n lidhje me Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian

Karta e t Drejtave Themelore e Bashkimit Europian, e cila ka fuqi ligjore t detyrueshme, konfirmon t drejtat themelore t garantuara nga Konventa Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut dhe t drejtat q rrjedhin nga traditat kushtetuese t prbashkta pr Shtetet Antare. Karta as nuk e zgjeron fushn e zbatimit t s drejts s Bashkimit prtej kompetencave t Bashkimit, as nuk prcakton ndonj kompetenc apo detyr t re pr Bashkimin dhe as nuk ndryshon kompetencat dhe detyrat e prcaktuara nTraktate. 2. Deklarat pr nenin 6 ( 2) t Traktatit pr Bashkimin Europian

Konferenca pranon q antarsimi i Bashkimit n Konventn Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut duhet t rregullohet n mnyr t till q t ruaj veorit specifike t s drejts s Bashkimit. N kt drejtim, Konferenca vren ekzistencn e dialogut t rregullt ndrmjet Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian dhe Gjykats Europiane t t Drejtavet Njeriut; ky dialog mund t prforcohet me aderimin e Bashkimit n kt Konvent. 3. Deklarat pr nenin 8 t Traktatit pr Bashkimin Europian

Bashkimi merr parasysh situatn e veant t vendeve t vogla q ruajn me at marrdhnie specifike afrsie. 4. Deklarat pr prbrjen e Parlamentit Europian

Vendet shtes n Parlamentin Europian i jepen Italis. 5. Deklarat pr miratimin politik nga Kshilli Europian n lidhje me projekt-Vendimin pr prbrjen e Parlamentit Europian Kshilli Europian jep miratimin e tij politik pr projektvendimin e rishikuar n lidhje me prbrjen e Parlamentit Europian pr periudhn legjislative 2009-2014, bazuar n propozimin e Parlamentit Europian. 6. Deklarat pr nenin 15 ( 5) dhe (6), nenin17( 6) dhe (7) dhe nenin18 t Traktatit pr Bashkimin Europian

N przgjedhjen e personave q do t mbajn postin e Presidentit t Kshillit Europian, Presidentit t Komisionit dhe Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn Jashtme dhe t Sigurimit, i kushtohet vmendja e duhur nevojs pr t respektuar larmin gjeografike dhe demografike t Bashkimit dhe Shteteve t tij Antare.

deklarata

323

7.

Deklarat pr nenin 16(4) t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenin 238( 2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Konferenca deklaron q vendimi n lidhje me zbatimin e nenit16( 4) t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenit 238( 2) t Traktatit pr Funksionimin e BashkimitEuropian miratohet nga Kshilli m datn e nnshkrimit t Traktatit t Lisbons dhe hyn n fuqi n ditn e hyrjes n fuqi t ktij Traktati. Projektvendimi sht parashikuar m posht: Projektvendim i Kshillit n lidhje me zbatimin e nenit 16( 4) t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenit 238 ( 2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian nga data 1 nntor 2014 deri m 31 marsit 2017 nga njra an, dhe prej dats 1 prill 2017 nga ana tjetr KSHILLI I BASHKIMIT EUROPIAN Duke pasur parasysh: (1) Dispozitat q duhet t miratohen pr t lejuar nj tranzicion gradual nga sistemi i vendimmarrjes n Kshill me shumic t cilsuar si e prcakton nenin 3( 3) i Protokollit mbi dispozitat kalimtare, i cili do t vazhdoj t zbatohet deri m 31tetor2014, n sistemin e votimit t parashikuar n nenin 16( 4) t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenin 238(2) 2 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, q do t zbatohet prej dats 1 nntor 2014, duke prfshir, gjat nj periudhe kalimtare deri m 31mars2017, dispozita specifike t prcaktuara n nenin 3(2) t atij Protokolli. Praktikn e Kshillit q i prkushton do prpjekje forcimit t legjitimitetit demokratik t vendimeve t marra me shumic t cilsuar,

(2)

KA VENDOSUR SI M POSHT: Seksioni 1 Dispozitat t zbatohen q nga 1 nntor 2014 deri m 31 mars 2017 Neni 1 Nga 1 nntor 2014 deri m 31 mars 2017, nse antart e Kshillit q prfaqsojn: (a) t paktn tre t katrtat e popullats, ose (b) t paktn tre t katrtat e numrit t Shteteve Antare sa sht e nevojshme pr t formuar pakicn bllokuese q rezulton nga zbatimi i nenit 16( 4), nnparagrafi i par t Traktatit pr Bashkimin Europian ose nenit 238( 2) t Traktatit pr

324

Funksionimin e Bashkimit Europian, jan kundr miratimit nga Kshilli t nj akti me shumic t cilsuar, Kshilli e diskuton shtjen. Neni 2 Kshilli, gjat ktyre diskutimeve, bn gjithka n kompetenc t tij pr t arritur brenda nj kohe t arsyeshme dhe pa cenuar afatet e detyrueshme t prcaktuara n t drejtn e Bashkimit, nj zgjidhje t knaqshme pr t trajtuar shqetsimet e ngritura nga antart e Kshillit t prmendur n nenin1. Neni 3 Pr kt qllim, Presidenti i Kshillit, me mbshtetjen e Komisionit dhe n prputhje me Rregulloren e Brendshme t Kshillit, ndrmerr do nism t nevojshme pr t lehtsuar nj miratim me baz m t gjer n Kshill. Pr kt ai ose ajo mbshtetet nga antart e Kshillit. Seksioni 2 Dispozitat q zbatohen duke filluar nga data 1 prill 2017 Neni 4 Duke filluar nga data 1 prill 2017, nse antart e Kshillit q prfaqsojn: (a) t paktn 55% t popullsis, ose (b) t paktn 55% t numrit t Shteteve Antare sa sht e nevojshme pr t formuar pakicn bllokuese q rezulton nga zbatimi i nenit 16( 4), nnparagrafi i par t Traktatit pr Bashkimin Europian ose nenit 238( 2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, jan kundr miratimit nga Kshilli t nj akti me shumic t cilsuar, Kshilli e diskuton shtjen. Neni 5 Kshilli, gjat ktyre diskutimeve, bn gjithka n kompetenc t tij pr t arritur brenda nj kohe t arsyeshme dhe pa cenuar afatet e detyrueshme t prcaktuara n t drejtn e Bashkimit, nj zgjidhje t knaqshme pr t trajtuar shqetsimet e ngritura nga antart e Kshillit t prmendur n nenin4. Neni 6 Pr kt qllim, Presidenti i Kshillit, me mbshtetjen e Komisionit dhe n prputhje me Rregulloren e Brendshme t Kshillit, ndrmerr do nism t nevojshme pr t lehtsuar nj miratim me baz m t gjer n Kshill. Pr kt ai ose ajo mbshtetet nga antart e Kshillit.

deklarata

325

Seksioni 3 Hyrja n fuqi Neni 7 Ky Vendim hyn n fuqi m datn e hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons. 8. Deklarat pr masat praktike q duhet t merren me hyrjen n fuqi t Traktatit t Lisbons n lidhje me Presidencn e Kshillit Europian dhe Kshillin e Punve t Jashtme Nse Traktati i Lisbons hyn n fuqi m von se data 1 janar 2009, Konferenca u krkon, nga njra an, autoriteteve kompetente t Shtetit Antar q ka presidencn 6-mujore t Kshillit n at koh, dhe personit t zgjedhur si President i Kshillit Europian dhe personit t emruar si Prfaqsues i Lart i Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Sigurimit nga ana tjetr, t marrin masat e nevojshme specifike n konsultim me Presidencn e ardhshme 6 mujore pr t mundsuar dorzimin efikas t aspekteve materiale dhe organizative t Presidencs s Kshillit Europian dhe Kshillit t Punve t Jashtme. 9. Deklarat pr nenin 16(9)9 t Traktatit pr Bashkimin Europian n lidhje me vendimin e Kshillit Europian pr ushtrimin e Presidencs s Kshillit Konferenca deklaron q Kshillit duhet t filloj t prgatis vendimin q prcakton procedurn pr zbatimin e vendimit mbi ushtrimin e Presidencs s Kshillit sapo t nnshkruhet Traktati i Lisbons dhe duhet t jap miratimin e tij politik brenda gjasht muajve. Projektvendimi i Kshillit Europian q do t miratohet m datn e hyrjes n fuqi t Traktatit n fjal sht parashikuar m posht: Projektvendim i Kshillit Europian mbi ushtrimin e Presidencs s Kshillit Neni 1 1. Presidenca e Kshillit, me prjashtim t konfigurimit t Punve t Jashtme mbahet nga grupe t paraprcaktuara me tre Shtete Antare pr nj periudh 18-mujore. Grupet krijohen n baz t nj rotacioni t barabart mes Shteteve Antare, duke pasur parasysh larmin dhe ekuilibrin gjeografik brenda Bashkimit. 2. do antar i grupit sipas radhs kryeson pr nj periudh gjashtmujore n t gjitha konfigurimet e Kshillit, me prjashtim t konfigurimit t Punve t Jashtme. Antart e tjer t grupit e mbshtetin Kryetarin n t gjitha detyrat e veta n baz t nj programi t prbashkt. Antart e grupit mund t vendosin organizime alternative mes tyre. Neni 2 Komiteti i Prfaqsuesve t Prhershm t Qeverive t Shteteve Antare kryesohet nga nj prfaqsues i Shtetit Antar q kryeson Kshillin pr shtjet e Prgjithshme.

326

Kryesia n Komitetin Politik dhe t Sigurimit mbahet nga nj prfaqsues i Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn Jashtme dhe t Sigurimit. Kryesia e organeve prgatitore t konfigurimeve t ndryshme t Kshillit me prjashtim t konfigurimit t Punve t Jashtme, i takon antarit t grupit q kryeson konfigurimin prkatse, prvese kur vendoset ndryshe n prputhje me nenin 4. Neni 3 Kshilli pr shtjet e prgjithshme siguron konsekuencn dhe vijimsin e puns s konfigurimeve t ndryshme t Kshillit n kuadr t programeve shumvjeare n bashkpunim me Komisionin. Shtetet Antare q mbajn presidencn, marrin t gjitha masat e nevojshme pr organizimin dhe funksionimin pa probleme t puns s Kshillit, me mbshtetjen e Sekretariatit t Prgjithshm t Kshillit. Neni 4 Kshilli miraton nj vendim q prcakton masat pr zbatimin e ktij vendimi. 10. Deklarat pr nenin 17 t Traktatit pr Bashkimin Europian

Konferenca konsideron q kur Komisioni nuk prfshin m shtetas nga t gjitha Shtetet Antare, Komisioni duhet ti kushtoj vmendje t veant nevojs pr t siguruar transparenc t plot n marrdhniet me t gjitha Shtetet Antare. N kt mnyr, Komisioni duhet t bashkpunoj ngushtsisht me t gjitha Shtetet Antare, pavarsisht faktit nse kan ose jo shtetas t tyre si antar t Komisionit dhe, n kt kontekst, duhet ti kushtoj vmendje t veant nevojs pr t ndar informacion dhe pr tu konsultuar me t gjitha Shtetet Antare. Konferenca, gjithashtu, konsideron q Komisioni duhet t marr t gjitha masat e nevojshme pr t siguruar q realitetet politike, sociale dhe ekonomike n t gjitha Shtetet Antare, duke prfshir ato Shtete Antare q nuk kan shtetas t tyre si antar t Komisionit, t merren plotsisht parasysh. Kto masa prfshijn edhe ato q sigurojn q qndrimet e ktyre Shteteve Antare do t trajtohen me rregullimet e duhura organizative. 11. Deklarat pr nenin 17(6) dhe (7) t Traktatit pr Bashkimin Europian

Konferenca konsideron q, n prputhje me dispozitat e Traktateve, Parlamenti Europian dhe Kshilli Europian jan bashkrisht prgjegjs pr zhvillimin pa probleme t procesit q on n zgjedhjen e Presidentit t Komisionit Europian. Prpara vendimit t Kshillit Europian, prfaqsuesit e Parlamentit Europian dhe t Kshillit Europian zhvillojn konsultimet e nevojshme n kuadrin q e konsiderojn m t prshtatshm. Kto konsultime fokusohen n formimin e kandidatve pr President t Komisionit, duke pasur parasysh zgjedhjet pr n Parlamentin Europian, n prputhje me nnparagrafin e par t nenit 17 ( 7). Rregullimet pr kto konsultime mund t prcaktohen, n rrjedhn e duhur, me marrveshje t prbashkt ndrmjet Parlamentit Europian dhe Kshillit Europian.

deklarata

327

12.

Deklarat pr nenin 18 t Traktatit pr Bashkimin Europian

1. Konferenca deklaron q, gjat puns prgatitore q i paraprin emrimit t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Sigurimit, do t bhet datn e hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons n prputhje me nenin 18 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenin 5 t Protokollit pr dispozitat kalimtare, dhe mandati i t cilit fillon m kt dat dhe prfundon me prfundimin e mandatit t Komisionit n detyr n at dat, do t mbahen kontaktet e duhura me Parlamentin Europian. 2. Gjithashtu, Konferenca rikujton q n lidhje me Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Sigurimit mandati i t cilit do t filloj m nntor 2009, n t njjtn koh dhe pr t njjtn kohzgjatje si Komisioni i radhs, ai /ajo do t emrohet n prputhje me dispozitat e nenit 17 dhe 18 t Traktatit pr Bashkimin Europian. 13. Deklarat n lidhje me politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris

Konferenca thekson q dispozitat n Traktatin pr Bashkimin Europian q kan t bjn me Politikn e Prbashkt t Jashtme dhe t Sigurimit, prfshir edhe krijimin e pozicionit t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Sigurimit dhe krijimin e Shrbimit pr Veprim t Jashtm, nuk prekin as prgjegjsit e Shteteve Antare, n formn e tyre ekzistuese pr t formuluar dhe zhvilluar politikat e tyre t jashtme, dhe as prgjegjsit e prfaqsuesve t tyre kombtar n vende t treta dhe organizata ndrkombtare. Konferenca gjithashtu rikujton q dispozitat q rregullojn Politikn e Prbashkt t Sigurimit dhe Mbrojtjes nuk cenojn karakterin specifik t politiks s sigurimit dhe t mbrojtjes t Shteteve Antare. Konferenca thekson se dispozitat e Karts s Organizats s Kombeve t Bashkuara dhe, n veanti , prgjegjsia parsore e Kshillit t Sigurimit dhe t Antarve t tij pr ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare vazhdojn t jen t detyrueshme pr Bashkimin Europian dhe Shtetet e tij Antare. 14. Deklarat n lidhje me politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris

Prve rregullave dhe procedurave specifike t prmendura n paragrafin 1 t nenit 24 t Traktatit pr Bashkimin Europian, Konferenca nnvizon q dispozitat pr Politikn e Prbashkt t Jashtme dhe t Sigurimit, duke prfshir ato n lidhje me Prfaqsuesin e Lart t Bashkimit pr Politikn e Jashtme dhe t Sigurimit dhe Shrbimin pr Veprim t Jashtm, nuk prekin bazn ligjore, prgjegjsit dhe kompetencat ekzistuese t asnj Shteti Antar pr t formuluar dhe zhvilluar politikn e tij t jashtme, shrbimin e tij diplomatik kombtar, marrdhniet me vendet e treta dhe pjesmarrjen n organizata ndrkombtare, duke prfshir antarsimin e Shtetit Antar n Kshillin e Sigurimit t Organizats s Kombeve t Bashkuara. Konferenca vren gjithashtu q dispozitat pr Politikn e Prbashkt t Jashtme dhe t Sigurimit nuk i japin Komisionit kompetenca t reja pr t iniciuar vendime dhe as nuk rrisin rolin e Parlamentit Europian.

328

Konferenca gjithashtu rikujton q dispozitat q rregullojn Politikn e Prbashkt t Sigurimit dhe Mbrojtjes nuk cenojn karakterin specifik t politiks s sigurimit dhe t mbrojtjes t Shteteve Antare. 15. Deklarat pr nenin 27 t Traktatit pr Bashkimin Europian

Konferenca deklaron q, me nnshkrimin e Traktatit t Lisbons, Sekretari i Prgjithshm i Kshillit, Prfaqsuesi i Lart pr Politikn e Jashtme dhe t Sigurimit, Komisioni dhe Shtetet Antare duhet t fillojn punn prgatitore pr Shrbimin Europian pr Veprim t Jashtm. 16. Deklarat pr nenin 55( 2) t Traktatit pr Bashkimin Europian

Konferenca konsideron q mundsia e realizimit t prkthimeve t Traktateve n gjuht e prmendura n nenin 55( 2) kontribuon n arritjen e objektivit t respektimit t larmis s pasur gjuhsore dhe kulturore t Bashkimit si sht prcaktuar n nnparagrafin e katrt t nenit 3(3). N kt kontekst, Konferenca konfirmon respektimin nga ana e Bashkimit, t larmis kulturore t Europs dhe vmendjen e veant q do t vazhdoj ti kushtoj ktyre dhe gjuhve t tjera. Konferenca rekomandon q ato Shtete Antare q dshirojn t prfitojn nga mundsia q ofrohet me nenin 55 pika 2, ti komunikojn Kshillit, brenda gjasht muajve nga data e nnshkrimit t Traktatit t Lisbons, gjuhn ose gjuht n t cilat do t bhen prkthimet e Traktateve. 17. Deklarat n lidhje me eprsin

Konferenca kujton q, n prputhje me praktikn gjyqsore t mir prcaktuar t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian, Traktatet dhe legjislacioni i miratuar nga Bashkimi n baz t Traktateve kan eprsi mbi t drejtn e Shteteve Antare, sipas kushteve t prcaktuara nga praktika gjyqsore e prmendur. Konferenca gjithashtu vendosi t bashklidh si shtojc t ktij Akti Final, Opinionin e Shrbimit Juridik t Kshillit pr eprsin e s drejts s KE-s t parashikuar n 11197/07 (JUR 260): Opinion i Shrbimit Juridik t Kshillit dat 22 qershor 2007 Nga praktika gjyqsore e Gjykats s Drejtsis rezulton q eprsia e s drejts s KE-s sht nj parim themelor i s drejts Komunitare. Sipas Gjykats, ky parim buron nga natyra specifike e Komunitetit Europian. Kjo eprsi nuk prmendej n traktat n kohn q u mor vendimi i par i ksaj praktike gjyqsore (Costa/ENEL, 15 korrik 1964, shtja 6/6411). Kjo vlen edhe sot. Fakti q parimi i eprsis nuk do t prfshihet n traktatin e ardhshm n asnj mnyr nuk do t ndryshoj ekzistencn e parimit dhe praktikn gjyqsore ekzistuese t Gjykats s Drejtsis.

Sipas ksaj (...) e drejta q buron nga traktati, nj burim i pavarur i s drejts pr shkak t natyrs s vet t veant dhe fillestare, nuk mund t kufizohet nga dispozitat ligjore t brendshme, pavarsisht kornizave t tyre, pa humbur karakterin e saj si e drejt komunitare dhe pa vn n diskutim bazn ligjore t vet Komunitetit.

deklarata

329

18.

Deklarat n lidhje me ndarjen e kompetencave

Konferenca nnvizon q, n prputhje me sistemin e ndarjes s kompetencave ndrmjet Bashkimit dhe Shteteve Antare si parashikon Traktati pr Bashkimin Europian dhe Traktati pr Funksionimin e Bashkimit Europian, kompetencat t cilat n Traktate nuk i delegohen Bashkimit vazhdojn t mbahen nga Shtetet Antare. Nse Traktatet i delegojn Bashkimit nj kompetenc t prbashkt me Shtetet Antare n nj fush specifike, Shtetet Antare ushtrojn kompetencn e tyre n masn q Bashkimi nuk e ushtron at, ose nse Bashkimi ka vendosur t pushoj s ushtruari kompetencn e tij. Kjo situat e fundit krijohet kur institucionet prkatse t BE-s vendosin t shfuqizojn nj akt legjislativ, n veanti pr t siguruar m mir respektimin e vazhdueshm t parimeve t subsidiaritetit dhe proporcionalitetit. Kshilli, me nismn e nj ose t disa antarve t tij (prfaqsues t Shteteve Antare) dhe n prputhje me nenin 241 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, mund ti krkoj Komisionit t paraqes propozime pr t shfuqizuar nj akt legjislativ. Konferenca mirpret deklaratn e Komisionit q ky do ti kushtoj vmendje t veant ktyre krkesave. Po kshtu, prfaqsuesit e qeverive t Shteteve Antare, t mbledhur n nj Konferenc Ndrqeveritare, n prputhje me procedurn e zakonshme t rishikimit t parashikuar n nenin 48 (2) deri (5) t Traktatit pr Bashkimin Europian, mund t vendosin t ndryshojn Traktatet q jan themeli i Bashkimi, ose t rrisin apo t paksojn kompetencat q i jan dhn Bashkimit n Traktatet n fjal. 19. Deklarat pr nenin 8 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca pranon q, n prpjekjet e saj t prgjithshme pr t eliminuar pabarazit ndrmjet grave dhe burrave, Bashkimi n politikat e tij t ndryshme synon t luftoj t gjitha format e dhuns n familje. Shtetet Antare duhet t marrin t gjitha masat e nevojshme pr ti parandaluar dhe ndshkuar kto vepra penale dhe pr ti mbshtetur dhe mbrojtur viktimat. 20. Deklarat pr nenin 16 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca deklaron q, sa her q rregullat pr mbrojtjen e t dhnave personale t cilat duhen miratuar n baz t nenit 16 mund t ken rrjedhoja t drejtprdrejta pr sigurin kombtare, do t mbahen parasysh veorit specifike t shtjes. Ajo rikujton q legjislacioni aktualisht i zbatueshm (shihni n veanti Direktivn 95/46/KE) prmban shmangie t caktuara n kt drejtim. 21. Deklarat pr mbrojtjen e t dhnave personale n fushat e bashkpunimit gjyqsor n shtje penale dhe bashkpunimit policor Konferenca pranon q mund t lind nevoja pr rregulla specifike pr mbrojtjen e t dhnave personale dhe lvizjen e lir t ktyre t dhnave n fushat e bashkpunimit gjyqsor n shtje penale dhe bashkpunimit policor bazuar n nenin 16 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, pr shkak t natyrs specifike t ktyre fushave.

330

22. Deklarat pr nenin 48 dhe 79 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca konsideron q n rastin kur nj projektakt legjislativ bazuar n nenin 79(2) prek aspekte t rndsishme t sistemit t sigurimeve shoqrore t nj Shteti Antar, duke prfshir fushn e tij t veprimit, koston ose strukturn financiare ose prek ekuilibrin financiar t sistemit t sigurimeve shoqrore si parashikohet n paragrafin e dyt t nenit 48, mbahen parasysh si duhet interesat e Shtetit Antar n fjal. 23. Deklarat pr paragrafin e dyt t nenit 48 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca rikujton q n kt rast, n prputhje me nenin 15 ( 4) t Traktatit pr Bashkimin Europian, Kshilli Europian vepron me konsensus. 24. Deklarat n lidhje me personalitetin juridik t Bashkimit Europian

Konferenca konfirmon q fakti se Bashkimi Europian ka personalitet juridik n asnj mnyr nuk e autorizon Bashkimin t bj ligje ose veprime t cilat shkojn prtej kompetencave q i jan dhn atij nga Shtetet Antare n Traktate. 25. Deklarat pr nenin 75 dhe 215 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca rikujton q respektimi i t drejtave dhe lirive themelore n veanti nnkupton q ti kushtohet vmendja e duhur mbrojtjes dhe respektimit t t drejtave t individve ose subjekteve pr proces t rregullt ligjor. Pr kt qllim dhe pr t garantuar nj shqyrtim gjyqsor t plot t vendimeve q vendosin masa kufizuese mbi nj individ ose entitet, kto vendime duhet t bazohen n kritere t qarta dhe t dallueshme. Kto kritere duhet t vendosen sipas veantive t do mase kufizuese. 26. Deklarat pr mospjesmarrjen e nj Shteti Antar n nj mas bazuar n Titullin V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca deklaron q, n rast se nj Shtet Antar zgjedh t mos marr pjes n nj mas bazuar n Titullin V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, Kshilli zhvillon nj diskutim t plot pr rrjedhojat e mundshme dhe pasojat e mospjesmarrjes s atij Shteti Antar n at mas. Gjithashtu, do Shtet Antar mund ti krkoj Komisionit t shqyrtoj situatn n baz t nenit 116 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Paragraft e msiprm nuk prekin t drejtn e nj Shteti Antar pr tia kaluar shtjen Kshillit Europian.

deklarata

331

27.

Deklarat pr nenin 85( 1), nnparagrafi i dyt t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Konferenca konsideron q rregullat e prmendura n nnparagrafin e dyt t nenit 85( 1) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian duhet t marrin parasysh rregullat dhe praktikat kombtare n lidhje me fillimin e hetimeve penale. 28. Deklarat pr nenin 98 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca v n dukje q dispozitat e nenit 98 zbatohen n prputhje me praktikn aktuale. Termat masa t tilla jan t nevojshme pr t kompensuar disavantazhet ekonomike q ka shkaktuar ndarja e Gjermanis pr ekonomin n disa zona t caktuara t Republiks Federale t prekura nga kjo ndarje, interpretohen n prputhje me praktikn gjyqsore ekzistuese t Gjykats s Drejtsis s Bashkimit Europian. 29. Deklarat pr nenin 107( 2) (c) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca v n dukje q neni 107 (2) (c) interpretohet n prputhje me praktikn gjyqsore ekzistuese t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian n lidhje me zbatueshmrin e dispozitave pr ndihmn q u jepet disa zonave t Republiks Federale t Gjermanis t prekura nga ish-ndarja e Gjermanis. 30. Deklarat pr nenin 126 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca, n lidhje me nenin 126, konfirmon q rritja e potencialit t zhvillimit dhe sigurimi i pozicioneve t qndrueshme buxhetore jan dy shtyllat e politikave ekonomike dhe fiskale t Bashkimit dhe Shteteve Antare. Pakti i Rritjes dhe Stabilitetit sht nj mjet i rndsishm pr t arritur kto qllime. Konferenca prforcon angazhimin e saj ndaj dispozitave n lidhje me Paktin e Rritjes dhe Stabilitetit si kuadri pr koordinimin e politikave buxhetore n Shtetet Antare. Konferenca konfirmon q nj sistem i bazuar n rregulla sht garancia m e mir pr forcimin e angazhimeve dhe pr trajtimin e barabart t t gjitha Shteteve Antare. Konferenca, brenda ktij kuadri, gjithashtu prforcon angazhimin e saj pr objektivat e Strategjis s Lisbons: krijimi i vendeve t puns, reformat strukturore dhe kohezioni social. Bashkimi synon t arrij rritje t ekuilibruar ekonomike dhe stabilitet t mimeve. Politikat ekonomike dhe buxhetore duhet t prcaktojn prparsit e duhura n lidhje me reformat ekonomike, risin, konkurrueshmrin dhe forcimin e investimit privat dhe konsumit n fazat e rritjes s dobt ekonomike. Kjo duhet t pasqyrohet n orientimet e vendimeve buxhetore n nivel kombtar dhe t Bashkimit n veanti nprmjet ristrukturimit t t ardhurave dhe shpenzimeve

332

publike, duke respektuar disiplinn buxhetore n prputhje me Traktatet dhe Paktin e Rritjes dhe Stabilitetit. Sfidat buxhetore dhe ekonomike me t cilat prballen Shtetet Antare nnvizojn rndsin e politikave t qndrueshme buxhetore gjat gjith ciklit ekonomik. Konferenca pranon q Shtetet Antare duhet t prdorin n mnyr aktive periudhat e rimkmbjes ekonomike me qllim q t konsolidojn financat publike dhe t prmirsojn pozicionet buxhetore. Objektivi sht t arrihet gradualisht n dit t mira nj teprice buxhetore q krijon hapsirn e nevojshme pr t prballuar rnien ekonomike dhe pr t kontribuuar n kt mnyr n qndrueshmrin afatgjat t financave publike. Shtetet Antare presin propozime t mundshme t Komisionit si dhe kontribute t mtejshme t Shteteve Antare n lidhje me forcimin dhe qartsimin e zbatimit t Paktit t Rritjes dhe Stabilitetit. Shtetet Antare do t marrin t gjitha masat e nevojshme pr t ngritur potencialin e zhvillimit t ekonomive t tyre. Kt objektiv mund ta mbshtes koordinimi m i mir i politikave ekonomike. Deklarata nuk prek debatin e ardhshm pr Paktin e Rritjes dhe Stabilitetit. 31. Deklarat pr nenin 156 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca konfirmon q politikat e prshkruara n nenin 156 prfshihen n thelb brenda kompetencs s Shteteve Antare. Masat q duhet t merren n nivel t Bashkimit n prputhje me kt nen pr t inkurajuar dhe nxitur koordinimin kan natyre plotsuese. Ato shrbejn pr t forcuar bashkpunimin ndrmjet Shteteve Antare dhe jo pr t harmonizuar sistemet kombtare. Garancit dhe praktikat ekzistuese n do Shtet Antar n lidhje me prgjegjsin e partnerve social nuk do t preken. Kjo Deklarat nuk cenon dispozitat e Traktateve q i japin kompetenc Bashkimit, duke prfshir shtjet sociale. 32. Deklarat pr nenin 168( 4) (c) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca deklaron q masat t cilat do t merren sipas nenit 168 ( 4) (c) duhet tu prgjigjen shqetsimeve t zakonshme pr sigurin dhe t synojn vendosjen e standardeve t larta t cilsis dhe t siguris atje ku standardet kombtare q prekin tregun e brendshm do t pengonin arritjen e nj niveli t lart t mbrojtjes s shndetit t njeriut 33. Deklarat pr nenin 174 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca konsideron q rajonet ishullore t prmendura n nenin 174 mund t prfshij Shtete ishullore n trsin e tyre, n varsi t plotsimit t kritereve t nevojshme.

deklarata

333

34. Deklarat pr nenin 179 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca pranon q veprimi i Bashkimit n fushn e krkimit dhe zhvillimit teknologjik u kushton rndsin e duhur orientimeve dhe zgjidhjeve themelore t politikave krkimore t Shteteve Antare. 35. Deklarat pr nenin 194 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca beson q neni 194 nuk prek t drejtn e Shteteve Antare t marrin masat e nevojshme pr t siguruar furnizimin e tyre me energji sipas kushteve t parashikuara n nenin 347. 36. Deklarat pr nenin 218 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian n lidhje me negocimin dhe lidhjen e marrveshjeve ndrkombtare nga Shtetet Antare n lidhje me zonn e liris, sigurimit dhe drejtsis

Konferenca konfirmon q Shtetet Antare mund t negociojn dhe lidhin marrveshje me vendet e treta ose organizatat ndrkombtare n fushat q mbulojn Krert 3, 4 dhe 5 t Titullit V t Pjess s Tret n masn q kto marrveshje prputhen me t drejtn e Bashkimit. 37. Deklarat pr nenin 222 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Pa cenuar masat e miratuara nga Bashkimi n prmbushje t detyrimit t tij t solidaritetit ndaj nj Shteti Antar i cili bhet objekt i nj sulmi terrorist ose viktim e katastrofave t shkaktuara nga natyra ose nga njeriu, asnj nga dispozitat e nenit 222 nuk synon t prek t drejtn e nj Shteti tjetr Antar pr t zgjedhur mjetet m t prshtatshme pr t prmbushur detyrimin e tij t solidaritetit ndaj atij Shteti Antar. 38. Deklarat pr nenin 252 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit n lidhje me numrin e Avokatve t Prgjithshm n Gjykatn e Drejtsis

Konferenca deklaron q nse Gjykata e Drejtsis, n prputhje me nenin 252, paragrafi i par t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, krkon q numri i Avokatve t Prgjithshm t rritet me tre (pra, njmbdhjet n vend t tet), Kshilli vendos me unanimitet pr kt rritje. Konferenca, n kt rast pranon q Polonia ashtu si Gjermania, Franca, Italia, Spanja dhe Mbretria e Bashkuar, t ket nj Avokat t Prgjithshm t prhershm dhe t mos marr m pjes n sistemin me rotacion, ndrsa sistemi ekzistues i rotacionit t prfshij rotacionin e pes dhe jo t tre Avokatve t Prgjithshm.

334

39.

Deklarat pr nenin 290 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Konferenca mban parasysh qllimin e Komisionit pr t vazhduar konsultimin me ekspertt e emruar nga Shtetet Antare n prgatitjen e projektakteve t deleguara n fushn e shrbimeve financiare, n prputhje me praktikn e saj. 40. Deklarat pr nenin 329 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Konferenca deklaron q Shtetet Antare mund t bjn t ditur, n rast se bjn nj krkes pr vendosjen e bashkpunimit t prforcuar nse synojn n at faz t prdorin nenin 333 q parashikon shtrirjen e votimit me shumic t cilsuar ose t prdorin procedurn e zakonshme legjislative. 41. Deklarat pr nenin 352 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Konferenca deklaron q objektivat e Bashkimit t prmendura n nenin 352 pika 1 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian jan objektivat e parashikuara n nenin 3 pika 2 dhe 3 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe objektivat e nenit 3 pika 5 t Traktatit n fjal n lidhje me veprimin e jashtm sipas Pjess s Pest t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. Prandaj prjashtohet q nj veprim bazuar n nenin 352 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit t ndjek vetm objektivat e parashikuara n nenin 3 ( 1) t Traktatit pr Bashkimin Europian. N kt drejtim, Konferenca vren q, n prputhje me nenin 31( 1) t Traktatit pr Bashkimin Europian, nuk mund t miratohen akte legjislative n fushn e Politiks s Prbashkt t Jashtme dhe t Sigurimit. 42. Deklarat pr nenin 352 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Konferenca thekson q n prputhje me praktikn gjyqsore t krijuar t Gjykats s Drejtsis s Bashkimit Europian, neni 352 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, si pjes e pandar e sistemit institucional bazuar n parimin e kompetencave t deleguara, nuk mund t shrbej si baz pr zgjerimin e fushs s veprimit t kompetencave t Bashkimit prtej kuadrit t prgjithshm t krijuar nga dispozitat e Traktateve n trsi dhe n veanti nga ato q prcaktojn detyrat dhe aktivitetet e Bashkimit. Ky nen, n kt rast, nuk mund t prdoret si baz pr miratimin e dispozitave ndikimi i t cilave n thelb do t ishte ndryshimi i Traktateve pa ndjekur procedurn q parashikohet n to pr kt qllim. 43. Deklarat pr nenin 355 pika 6 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Palt e Larta Kontraktuese bien dakord q Kshilli Europian sipas Nenit 355(6) t marr nj vendim q on n ndryshimin e statusit t Majots n lidhje me Bashkimin me qllim q ta bj kt territor nj rajon t largt sipas kuptimit t nenit 355( 1) dhe nenit 349, kur autoritetet franceze njoftojn Kshillin Europian dhe Komisionin q kjo gj lejohet nga evolucioni aktualisht n proces n statusin e brendshm t ishullit.

deklarata

335

B. DEKLARATA N LIDHJE ME PROTOKOLLET BASHKLIDHUR TRAKTATEVE

44. Deklarat pr nenin 5 t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian

Konferenca vren q nse nj Shtet Antar ka njoftuar sipas nenit 5 (2) t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian se nuk dshiron t marr pjes n nj propozim ose nism, ky njoftim mund t trhiqet n do koh prpara miratimit t mass a marr sipas trsis s legjislacionit t Shengenit. 45. Deklarat pr nenin 5( 2) t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian

Konferenca deklaron q nse Mbretria e Bashkuar ose Irlanda i bjn t ditur Kshillit synimin pr t mos marr pjes n nj mas t bazuar n nj pjes t trsis s legjislacionit t Shengenit n t cilin ato marrin pjes, Kshilli zhvillon diskutim t plot pr rrjedhojat e mundshme t mospjesmarrjes s atij Shteti Antar n at mas. Ky diskutim brenda Kshillit duhet t zhvillohet nisur nga t dhnat q jep Komisioni n lidhje me marrdhnien ndrmjet propozimit dhe trsis s legjislacionit t Shengenit. 46. Deklarat pr nenin 5( 3) t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian

Konferenca rikujton q nse Kshilli nuk merr vendim pas diskutimit t par n themel t shtjes, Komisioni mund t paraqes nj propozim t ndryshuar pr rishqyrtim t mtejshm thelbsor nga Kshilli brenda afatit 4mujor. 47. Deklarat pr nenin 5 ( 3), 4 dhe 5 t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadrin e Bashkimit Europian

Konferenca vren q kushtet q duhen prcaktuar n vendimin e prmendur n paragraft 3, 4 ose 5 t nenit 5 t Protokollit pr trsin e legjislacionit t Shengenit t integruar n kuadr t Bashkimit Europian, mund t prcaktojn q Shteti Antar i interesuar t mbaj pasojat e drejtprdrejta financiare, nse ka, t shkaktuara domosdoshmrisht dhe pashmangshmrisht si rezultat i pushimit t pjesmarrjes s tij n nj pjes ose n t gjith trsin e legjislacionit t Shengenit t prmendur n vendimin e Kshillit t marr sipas nenit 4 t Protokollit n fjal. 48. Deklarat n lidhje me Protokollin mbi qndrimin e Danimarks

Konferenca vren q n lidhje me aktet juridike q duhet t miratohen nga Kshilli vetm ose bashkrisht me Parlamentin Europian dhe q prmbajn dispozitat e zbatueshme pr Danimarkn si dhe dispozita q nuk zbatohen pr Danimarkn pr shkak se kan baz ligjore pr t ciln zbatohet Pjesa I e Protokollit mbi qndrimin e Danimarks, Danimarka deklaron q nuk do t prdor t drejtn e saj pr t votuar q t pengoj miratimin e dispozitave q nuk jan t zbatueshme pr Danimarkn.

336

Pr m tepr, Konferenca vren q n baz t Deklarats s Konferencs pr nenin 222, Danimarka deklaron q pjesmarrja daneze n veprime ose akte juridike sipas nenit 222 t bhet n prputhje me Pjesn I dhe Pjesn II t Protokollit mbi qndrimin e Danimarks. 49. Deklarat n lidhje me Italin

Konferenca vren q Protokolli pr Italin shtuar n 1957 n Traktatin Themelues t Komunitetit Ekonomik Europian, ndryshuar me miratimin e Traktatit pr Bashkimin Europian, thoshte: PALT E LARTA KONTRAKTUESE, ME DSHIRN pr t zgjidhur disa probleme t veanta n lidhje me Italin, KAN RN DAKORD PR dispozitat e mposhtme q i shtohen ktij Traktati: SHTETET ANTARE T KOMUNITETIT DUKE PASUR PARASYSH faktin q qeveria italiane sht e angazhuar n nj program dhjetvjear t zgjerimit ekonomik t prgatitur pr t korrigjuar ekuilibrin n strukturn e ekonomis italiane, sidomos duke siguruar infrastruktur pr zonat m pak t zhvilluara n Italin e jugut dhe n ishujt italian dhe duke krijuar vende t reja pune pr t eliminuar papunsin; KUJTOJN q parimet dhe objektivat e ktij programi t qeveris italiane jan konsideruar dhe miratuar nga organizatat pr bashkpunim ndrkombtar ku Shtetet Antare jan antare; PRANOJN q arritja e objektivave t programit italian sht n interesin e tyre t prbashkt; BIEN DAKORD q pr t lehtsuar realizimin e ksaj detyre nga qeveria italiane, tu rekomandojn institucioneve t Komunitetit prdorimin e t gjitha metodave dhe procedurave t parashikuara n kt Traktat dhe, sidomos, prdorimin e duhur t burimeve t Banks Europiane t Investimeve dhe Fondit Social Europian; JAN T MENDIMIT q institucionet e Komunitetit, n zbatim t ktij Traktati, duhet t marrin parasysh prpjekjet e vazhdueshme q duhet t bhen nga ekonomia italiane n vitet e ardhshme dhe dshirn pr t shmangur tensionin e rrezikshm sidomos brenda bilancit t pagesave ose nivelit t punsimit, q mund t rrezikoj zbatimin e ktij Traktati n Itali; PRANOJN q n rastin e zbatimit t neneve 109 H dhe 109 I, t mbahet parasysh q do mas q i krkohet qeveris italiane t mos cenoj realizmin e programit t saj pr zgjerimin ekonomik dhe pr rritjen e standardit t jetess t popullsis. 50. Deklarat pr nenin 10 t Protokollit pr dispozitat kalimtare Konferenca fton Parlamentin Europian, Kshillin dhe Komisionin, q brenda kompetencave t tyre prkatse, t krkojn, n shtjet e duhura dhe n masn e mundur, brenda periudhs pes vjeare t prmendur n nenin 10 (3) t Protokollit pr dispozita kalimtare, miratimin e akteve juridike q ndryshojn ose zvendsojn aktet e prmendura n nenin 10( 1) t ktij Protokolli.

deklarata

337

C.
51.

DEKLARATA NGA SHTETET ANTARE

Deklarat nga Mbretria e Belgjiks pr parlamentet kombtare

Belgjika dshiron t bj t qart q, n prputhje me t drejtn e saj kushtetuese, jo vetm Dhoma e Prfaqsuesve dhe Senati i Parlamentit Federal, por dhe asamblet parlamentare t Komuniteteve dhe Rajoneve t veprojn, pr sa u prket kompetencave t ushtruara nga Bashkimi, si elemente prbrse t sistemit parlamentar kombtar ose dhoma t Parlamentit kombtar. 52. Deklarat nga Mbretria e Belgjiks, Republika e Bullgaris, Republika Federale e Gjermanis, Republika Helene, Mbretria e Spanjs, Republika Italiane, Republika e Qipros, Republika e Lituanis, Dukati i Madh i Luksemburgut, Republika e Hungaris, Republika e Malts, Republika e Austris, Republika Portugeze, Rumania, Republika e Sllovenis dhe Republika Sllovake pr simbolet e Bashkimit Europian Belgjika, Bullgaria, Gjermania, Greqia, Spanja, Italia, Qiproja, Lituania, Luksemburgu, Hungaria, Malta, Austria, Portugalia, Rumania, Sllovenia dhe Republika Sllovake deklarojn q flamuri me nj rreth me dymbdhjet yje n nj sfond blu, himni bazuar n Odn e Gzimit nga Simfonia e nnt e Ludwig van Beethoven-it, motoja T bashkuar, por t ndryshm, euroja si monedh e Bashkimit Europian dhe Dita e Europs m 9 maj do t vazhdojn t jen pr kto vende simbolet q shprehin ndjenjn e komunitetit t popujve n Bashkimin Europian dhe besnikrin e tyre ndaj tij. 53. Deklarat nga Republika eke pr Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian 1. Republika eke rikujton q dispozitat e Karts s t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian u drejtohen institucioneve dhe organeve t Bashkimit Europian duke respektuar parimin e subsidiaritetit dhe ndarjes s kompetencave ndrmjet Bashkimit Europian dhe Shteteve t tij Antare, si shprehet dhe n Deklaratn (nr. 18) n lidhje me ndarjen e kompetencave. Republika eke thekson q dispozitat e saj u drejtohen Shteteve Antare vetm kur zbatojn t drejtn e Bashkimit, dhe jo kur miratojn ose zbatojn t drejtn kombtare n mnyr t pavarur nga e drejta e Bashkimit. 2. Republika eke thekson gjithashtu q Karta nuk shtrihet n fushn e zbatimit t s drejts s Bashkimit dhe nuk krijon kompetenca t reja pr Bashkimin. Ajo nuk zvoglon fushn e zbatimit t s drejts kombtare dhe nuk kufizon kompetencat ekzistuese t autoriteteve kombtare n kt fush. 3. Republika eke thekson q, n masn q Karta pranon t drejta themelore dhe parime q rrjedhin nga tradita kushtetuese e prbashkt pr Shtetet Antare, kto t drejta dhe parime interpretohen n harmoni me kto tradita. 4. Republika eke m tej thekson q asnj dispozit n Kart nuk mund t interpretohet se kufizon ose ndikon negativisht tek t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, n formn q njihen kto t drejta, n fushn e tyre prkatse t zbatimit, nga e drejta e Bashkimit dhe nga marrveshjet

338

ndrkombtare ku Bashkimi ose t gjitha Shtetet Antare jan pal, prfshir dhe Konventn Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut si edhe nga Kushtetutat e Shteteve Antare. 54. Deklarat nga Republika Federale e Gjermanis Irlanda, Republika e Hungaris Republika e Austris dhe Mbretria e Suedis

Gjermania, Irlanda, Hungaria, Austria dhe Suedia vn n dukje q dispozitat baz t Traktatit Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Brthamore nuk jan ndryshuar n thelb q me hyrjen e tij n fuqi dhe duhet q t prditsohen. Prandaj ato mbshtesin iden e nj Konference t Prfaqsuesve t Qeverive t Shteteve Antare q duhet t thirret sa m shpejt q t jet e mundur. 55. Deklarat nga Mbretria e Spanjs dhe Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut Traktatet zbatohen pr Gjibraltarin si nj territor europian pr marrdhniet e jashtme t t cilit sht prgjegjs nj Shtet Antar. Kjo nuk nnkupton ndryshime n qndrimet prkatse t Shteteve Antare t prfshira. 56. Deklarat nga Irlanda pr nenin 3 t Protokollit pr qndrimin e Mbretris s Bashkuar dhe Irlands n lidhje me zonn e liris siguris dhe drejtsis

Irlanda shpreh angazhimin e saj ndaj Bashkimit si nj zon lirie, sigurie dhe drejtsie duke respektuar t drejtat themelore dhe sistemet e traditat e ndryshme ligjore t Shteteve Antare brenda t cilave shtetasve u ofrohet nivel i lart sigurie. N kt mnyr, Irlanda deklaron synimin e saj t qndrueshm pr t ushtruar t drejtn e saj sipas nenit 3 t Protokollit pr qndrimin e Mbretris s Bashkuar dhe Irlands n lidhje me zonn e liris, siguris dhe drejtsis pr t marr pjes n miratimin e masave sipas Titullit V t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionim e Bashkimit Europian n masn m t madhe q e gjykon t mundur. Irlanda, n veanti merr pjes n masn m t madhe t mundshme, n masat n fushn e bashkpunimit policor. Pr m tepr, Irlanda rikujton q n prputhje me nenin 8 t Protokollit mund t informoj Kshillin me shkrim nse nuk dshiron m tu nnshtrohet kushteve t Protokollit. Irlanda synon t rishikoj funksionimin e ktyre masave brenda tre vjetve nga hyrja n fuqi e Traktatit t Lisbons. 57. Deklarat nga Republika Italiane pr prbrjen e Parlamentit Europian

Italia vren q sipas nenit 10 dhe 14 t Traktatit pr Bashkimin Europian, Parlamenti Europian prbhet nga prfaqsues t shtetasve t Bashkimit; ky prfaqsim duhet t jet proporcional n zbritje.

deklarata

339

Italia, po kshtu merr parasysh q n baz t nenit 9 t Traktatit pr Bashkimin Europian dhe nenit 20 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, do shtetas i nj Shteti Antar sht shtetas i Bashkimit. Prandaj, Italia konsideron q, pa cenuar vendimin pr periudhn legjislative 2009-2014, do vendim i miratuar nga Kshilli Europian, me nismn e Parlamentit Europian dhe me plqimin e tij, q prcakton prbrjen e Parlamentit Europian, duhet t respektoj parimet e prcaktuara n paragrafin e par t nenit 14. 58. Deklarat nga Republika e Letonis, Republika e Hungaris Republika e Malts pr mnyrn se si shkruhet emri i monedhs s vetme n Traktate

Letonia, Hungaria dhe Malta, pa cenuar mnyrn se si shkruhet emri i monedhs s vetme t Bashkimit Europian t prmendur n Traktate si paraqitet n kartmonedha dhe n monedha, deklarojn q mnyra si shkruhet emri i monedhs s vetme, duke prfshir derivatet e saj t prdorur n tekstin letonez, hungarez dhe maltez t Traktateve nuk ndikon n rregullat ekzistuese t gjuhve letoneze, hungareze ose malteze. 59. Deklarat nga Mbretria e Vendeve t Ulta pr nenin 312 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Mbretria e Vendeve t Ulta bie dakord pr nj vendim si ai i prmendur n nnparagrafin e dyt t nenit 312(2) t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian, nse rishikimi i vendimit t prmendur n paragrafin e tret t nenit 311 t atij Traktati u ofron Vendeve t Ulta nj zgjidhje t knaqshme pr pozicionin e saj negativ t teprt t pagesave neto kundrejt buxhetit t Bashkimit. 60. Deklarat nga Mbretria e Vendeve t Ulta pr nenin 355 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian Mbretria e Vendeve t Ulta deklaron q nisma pr nj vendim t prmendur n nenin 355( 6) q synon ndryshimin e statusit t Antileve Holandeze dhe/ose Arubs n lidhje me Bashkimin, paraqitet vetm n baz t nj vendimi t marr n prputhje me Kartn pr Mbretrin e Vendeve t Ulta. 61. Deklarat nga Republika e Polonis pr Kartn e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian Karta nuk prek n asnj mnyr t drejtn e Shteteve Antare pr t nxjerr ligje n sfern e moralit publik, t drejts familjare si dhe mbrojtjes s dinjitetit t njeriut dhe respektimit t paprekshmris morale dhe fizike t njeriut.

340

62. Deklarat nga Republika e Polonis n lidhje me Protokollin pr zbatimin e Karts s t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian n lidhje me Polonin dhe Mbretrin e Bashkuar Polonia deklaron q duke pasur parasysh traditn e lvizjes sociale t Solidaritetit dhe kontributin e saj domethns n prpjekjen pr t drejta sociale dhe t puns, respekton plotsisht t drejtat sociale dhe t puns, si jan prcaktuar nga e drejta e Bashkimit Europian dhe n veanti ato t drejta t riafirmuara n Titullin IV t Karts s t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian. 63. Deklarat nga Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut pr prkufizimin e termit shtetas

N lidhje me Traktatet dhe Traktatin Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Brthamore dhe do akt q rrjedh nga ato Traktate ose i ln n fuqi nga ato Traktate, Mbretria e Bashkuar prsrit Deklaratn q ka br m 31 dhjetor 1982 pr prkufizimin e termit shtetas me prjashtimin q fraza Shtetas nga Territoret n Varsi Britanike t interpretohet si shtetasit e territoreve britanike jasht Europs. 64. Deklarat nga Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut pr t drejtn e vots pr zgjedhjet n Parlamentin Europian

Mbretria e Bashkuar vren q neni 14 i Traktatit pr Bashkimin Europian dhe dispozitat e tjera t Traktateve nuk synojn t ndryshojn bazn pr t drejtn e vots pr zgjedhjet n Parlamentin Europian. 65. Deklarat nga Mbretria e Bashkuar e Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut pr nenin 75 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Mbretria e Bashkuar mbshtet plotsisht veprimin n lidhje me miratimin e sanksioneve financiare t krijuara pr t parandaluar dhe luftuar terrorizmin dhe aktivitetet q lidhen me t. Prandaj, Mbretria e Bashkuar deklaron q synon t ushtroj t drejtn e saj sipas nenit 3 t Protokollit pr qndrimin e Mbretris s Bashkuar dhe t Irlands n lidhje me zonn e liris, siguris dhe drejtsis pr t marr pjes n miratimin e t gjitha propozimeve t bra sipas nenit 75 t Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian. _____

341

342

tabelat

barasvlershmris

343

TABELAT E BARASVLERSHMRIS(*)

Traktati pr Bashkimin Europian

Numrtimi i vjetr n Traktatin pr Bashkimin Europian TITULLI I DISPOZITA T PRBASHKTA Neni 1 Numrtimi i ri n Traktatin pr Bashkimin Europian TITULLI I DISPOZITA T PRBASHKTA Neni 1 Neni 2 Neni 2 Neni 3 (shfuqizuar) (1) Neni 4 Neni 5 (2) Neni 4 (shfuqizuar) (3) Neni 5 (shfuqizuar) (4) Neni 6 Neni 7 Neni 6 Neni 7 Neni 8 TITULLI II DISPOZITA N NDRYSHIM T TRAKTATIT THEMELUES T KOMUNITETIT EKONOMIK EUROPIAN ME SYNIM KRIJIMIN E KOMUNITETIT EUROPIAN Neni 8 (shfuqizuar) (5) TITULLI II DISPOZITA PR PARIMET DEMOKRATIKE Neni 3

Neni 9 Neni 10 (6)

(1)

Zvendsuar n prmbajtje nga neni 7 i Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian ("TFBE") dhe nenet 13(1) dhe 21 paragrafi 3, nnparagrafi i dyt i Traktatit pr Bashkimin Europian ("TBE").

(2) (3)

Zvendson nenin 5 t Traktatit Themelues t Komunitetit Europian ("TKE"). Zvendsuar n prmbajtje nga neni 15. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 13, paragrafi 2. Neni 8 TBE q ishte n fuqi deri n hyrjen n fuqi t Traktatit t Lisbons (n vijim "ekzistues"), ndryshoi TKE-n. Kto ndryshime jan prfshir n Traktatin e mvonshm dhe neni 8 sht shfuqizuar. Numri i tij sht prdorur pr t futur nj dispozit t re. Paragrafi 4 zvendson n prmbajtje nnparagrafin e par t nenit 191 TKE.

(4) (5)

(6)

(*)

Tabelat e barasvlershmris t prmendura n nenin5 t Traktatit t Lisbons. Kolona fillestare n qendr, q paraqiste vendosjen e numrave t ndrmjetm si jan prdorur n at Traktat, sht hequr.

344

Numrtimi i vjetr n Traktatin pr Bashkimin Europian Neni 11 Neni 12 TITULLI III DISPOZITA N NDRYSHIM T TRAKTATIT THEMELUES T KOMUNITETIT T QYMYRGURIT DHE ELIKUT Neni 9 (shfuqizuar) (7)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Bashkimin Europian

TITULLI III DISPOZITA PR INSTITUCIONET Neni 13 Neni 14 (8) Neni 15 (9) Neni 16 (10 Neni 17 (11) Neni 18 Neni 19 (12)

TITULLI IV DISPOZITA N NDRYSHIM T TRAKTATIT THEMELUES T KOMUNITETIT EUROPIAN T ENERGJIS ATOMIKE Neni 10 (shfuqizuar) (13) Nenet27a deri n 27e (zvendsuar) Nenet40 deri n 40b (zvendsuar) Nenet43 deri n 45 (zvendsuar)
(7)

TITULLI IV DISPOZITA PR BASHKPUNIMIN E PRFORCUAR

Neni 20 (14)

Neni ekzistues 9 TBE ndryshoi Traktatin Themelues t Komunitetit Europian t Qymyrgurit dhe elikut. Ky i fundit pushoi s vepruari m 23 korrik 2002. Neni9 sht shfuqizuar dhe numri i tij sht prdorur pr t futur nj dispozit tjetr. Paragraft 1 dhe 2 zvendsojn n prmbajtje nenin189 TKE; paragraft 1 deri n 3 zvendsojn n prmbajtje paragraft 1 deri n 3 t nenit190 TKE; paragrafi 1 zvendson n prmbajtje nnparagrafin e par t nenit 192 TKE; paragrafi 4 zvendson n prmbajtje nnparagrafin e par t nenit197 TKE. Paragrafi 1 zvendson n prmbajtje nnpikn e par dhe t dyt t nenit202 TKE; paragraft 2 dhe 9 zvendsojn n prmbajtje nenin203 TKE; paragraft 4 dhe 5 zvendsojn n prmbajtje paragraft 2 dhe 4 t nenit205 TKE Zvendson n prmbajtje nenin220 TKE. nnparagrafi i par i paragrafit 2 zvendson n prmbajtje nnparagrafin e par t nenit221 TKE

(8)

(9) (10) (11) (12) (13)

Zvendson n prmbajtje nenin4.

Zvendson gjithashtu nenin 11 dhe 11a TKE. Neni ekzistues 10 TBE ndryshoi Traktatin Themelues t Komunitetit Europian t Energjis Atomike. Kto ndryshime jan prfshir n Traktatin e Lisbons. Neni10 sht shfuqizuar dhe numri i tij sht prdorur pr t futur nj dispozit tjetr. Zvendson gjithashtu nenin 11 dhe 11a TKE.

(14)

tabelat

barasvlershmris

345

Numrtimi i vjetr n Traktatin pr Bashkimin Europian TITULLI V DISPOZITA PR NJ POLITIK T PRBASHKT T JASHTME DHE T SIGURIS

Numrtimi i ri n Traktatin pr Bashkimin Europian TITULLI V DISPOZITA T PRGJITHSHME PR VEPRIMIN E JASHTM T BASHKIMIT DHE DISPOZITA T VEANTA PR POLITIKN E PRBASHKT T JASHTME DHE T SIGURIMIT Kreu 1 Dispozita t prgjithshme pr veprimin e jashtm t Bashkimit Neni 21 Neni 22 Kreu 2 - Dispozita t veanta pr politikn e prbashkt t jashtme dhe t sigurimit Seksioni 1 Dispozita t prbashkta Neni 23

Neni 11 Neni 12 Neni 13

Neni 24 Neni 25 Neni 26 Neni 27

Neni 14 Neni 15 Neni 22 (lvizur) Neni 23 (lvizur) Neni 16 Neni 17 (lvizur) Neni 18 Neni 19 Neni 20 Neni 21 Neni 22 (lvizur) Neni 23 (lvizur) Neni 24

Neni 28 Neni 29 Neni 30 Neni 31 Neni 32 Neni 42 Neni 33 Neni 34 Neni 35 Neni 36 Neni 30 Neni 31 Neni 37

346

Numrtimi i vjetr n Traktatin pr Bashkimin Europian Neni 25 Neni 38 Neni 49 Neni 47 (lvizur) Neni 26 (shfuqizuar) Neni 27 (shfuqizuar) Neni 27a (zvendsuar) (15) Neni 27b (zvendsuar) (15) Neni 27c (zvendsuar) (15) Neni 27d (zvendsuar) (15) Neni 27e (zvendsuar) (15) Neni 28 Neni 20 Neni 20 Neni 20 Neni 20 Neni 20 Neni 41 Neni 40

Numrtimi i ri n Traktatin pr Bashkimin Europian

Seksioni 2 - Dispozita pr politikn e prbashkt pr sigurimin dhe mbrojtjen Neni 17 (lvizur) Neni 42 Neni 43 Neni 44 Neni 45 Neni 46 TITULLI VI DISPOZITA PR BASHKPUNIMIN POLICOR DHE GJYQSOR N SHTJE PENALE (shfuqizuar) (16) Neni 29 (zvendsuar) (17) Neni 30 (zvendsuar) (18) Neni 31 (zvendsuar) (19)
(15)

Nenet ekzistuese 27a deri n 27e pr bashkpunimin e prforcuar jan zvendsuar gjithashtu nga nenet 326 deri 334 TFBE. Dispozitat ekzistuese t Titullit VI t TBE pr bashkpunimin policor dhe gjyqsor n shtje penale zvendsohen nga dispozitat e Kapitujve 1, 4 dhe 5 t titullit IV (rinumruar V) t Pjess Tre t TFBE. Zvendsuar nga neni67 TFBE. Zvendsuar nga neni87 dhe 88 TFBE. Zvendsuar nga neni82, 83 dhe 85 TFBE.

(16)

(17) (18) (19)

tabelat

barasvlershmris

347

Numrtimi i vjetr n Traktatin pr Bashkimin Europian Neni 32 (zvendsuar) (20) Neni 33 (zvendsuar) (21) Neni 34 (shfuqizuar Neni 35 (shfuqizuar) Neni 36 (zvendsuar) (22) Neni 37 (shfuqizuar) Neni 38 (shfuqizuar) Neni 39 (shfuqizuar) Neni 40 (zvendsuar) (23) Neni 40A (zvendsuar) (23) Neni 40B (zvendsuar) Neni 41 (shfuqizuar) Neni 42 (shfuqizuar) TITULLI VII DISPOZITA PR BASHKPUNIMIN E PRFOCUAR (zvendsuar) Neni 43 (zvendsuar) (24) Neni 43A (zvendsuar) (24) Neni 43B (zvendsuar)
(24) (23)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Bashkimin Europian

Neni 20 Neni 20 Neni 20

TITULLI IV DISPOZITA PR BASHKPUNIMIN E PRFORCUAR Neni 20 Neni 20 Neni 20 Neni 20 Neni 20 Neni 20 TITULLI VI DISPOZITA T FUNDIT

Neni 44 (zvendsuar) (24) Neni 44A (zvendsuar) (24) Neni 45 (zvendsuar)

(24)

TITULLI VIII DISPOZITA T FUNDIT Neni 46 (shfuqizuar)

Neni 47
(20)

Zvendsuar nga neni89 TFBE Zvendsuar nga neni72 TFBE Zvendsuar nga neni71 TFBE.

(21) (22) (23)

Nenet ekzistuese 40 deri n 40 pr bashkpunimin e prforcuar jan zvendsuar gjithashtu nga nenet 326 deri 334 TFBE. Nenet ekzistuese 43 deri n 45 dhe Titulli VII i TBE pr bashkpunimin e prforcuar jan zvendsuar gjithashtu nga nenet326 deri 334 TFBE.

(24)

348

Numrtimi i vjetr n Traktatin pr Bashkimin Europian Neni 47 (zvendsuar) Neni 48 Neni 49 Neni 40 Neni 48 Neni 49 Neni 50 Neni 51 Neni 52 Neni 50 (shfuqizuar) Neni 51 Neni 52 Neni 53 Neni 53 Neni 54 Neni 55

Numrtimi i ri n Traktatin pr Bashkimin Europian

Traktati pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian PJESA NJ PARIMET Neni 1 (shfuqizuar) Neni 1 Neni 2 (shfuqizuar) (25) Titulli I Kategorit dhe fushat e kompetencs s Bashkimit Neni 2 Neni 3 Neni 4 Neni 5 Neni 6 Titulli II Dispozita me zbatim t prgjithshm
(25)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian PJESA E PAR PARIMET

Zvendsuar n prmbajtje nga neni 3 TBE.

tabelat

barasvlershmris

349

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 7

Neni 3, paragrafi 1 (shfuqizuar) Neni 3, paragrafi 2 Neni 4 (lvizur) Neni 5 (zvendsuar) (27)

(26)

Neni 8 Neni 119

Neni 9 Neni 10 Neni 6 Neni 153, paragrafi 2 (lvizur) Neni 11 Neni 12 Neni 13(28) Neni 7 (shfuqizuar) (29) Neni 8 (shfuqizuar) (30) Neni 9 (shfuqizuar) Neni 10 (shfuqizuar) (31) Neni 11 (zvendsuar) (32) Neni 11a (zvendsuar) (32) Neni 12 (lvizur) Neni 13 (lvizur) Neni 14 (lvizur) Neni 15 (lvizur) Neni 16 Neni 255 (lvizur) Neni 286 (lvizur)
(26) (27)

Nenet 326 deri n 334 Nenet 326 deri n 334 Neni 18 Neni 19 Neni 26 Neni 27 Neni 14 Neni 15 Neni 16

Zvendsuar n prmbajtje nga nenet 3 deri n 6 TFBE. Zvendsuar nga neni 5 TBE. Futja e nj pjes operative t protokollit pr mbrojtjen dhe mirqenien e kafshve. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 13 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 13 TBE dhe neni 282 paragrafi 1 TFBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 4, paragrafi 3. Zvendsuar gjithashtu nga neni 20 TBE.

(28) (29) (30) (31) (32)

350

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 17

PJESA E DYT QYTETARIA E BASHKIMIT Neni 12 (lvizur) Neni 13 (lvizur) Neni 17 Neni 18 Neni 19 Neni 20 Neni 21 Neni 22 PJESA E TRET POLITIKAT KOMUNITARE

PJESA E DYT MOSDISKRIMINIMI DHE QYTETARIA E BASHKIMIT Neni 18 Neni 19 Neni 20 Neni 21 Neni 22 Neni 23 Neni 24 Neni 25 PJESA E TRET POLITIKAT DHE VEPRIMET E BRENDSHME T BASHKIMIT Titulli I Tregu i brendshm

Neni 14 (lvizur) Neni 15 (lvizur) Titulli I Lvizja e lir e mallrave Neni 23 Neni 24 Kreu 1 Bashkimi doganor Neni 25 Neni 26 Neni 27 Pjesa e Tret, Titulli X, Bashkpunimi doganor (lvizur) Neni 135 (lvizur) Kreu 2 Ndalimi i kufizimeve sasiore ndrmjet Shteteve Antare Neni 28

Neni 26 Neni 27 Titulli II Lvizja e lir e mallrave Neni 28 Neni 29 Kreu 1 Bashkimi doganor Neni 30 Neni 31 Neni 32 Kreu 2 Bashkpunimi doganor Neni 33 Kreu 3 Ndalimi i kufizimeve sasiore ndrmjet Shteteve Antare Neni 34

tabelat

barasvlershmris

351

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 29 Neni 30 Neni 31 Titulli II Bujqsia Neni 32 Neni 33 Neni 34 Neni 35 Neni 36 Neni 37 Neni 38 Titulli III Lvizja e lir e personave, shrbimeve dhe kapitaleve Kreu 1 Punonjsit Neni 39 Neni 40 Neni 41 Neni 42 Kreu 2 E drejta e vendosjes Neni 43 Neni 44 Neni 45 Neni 46 Neni 47 Neni 48 Neni 294 (lvizur) Kreu 3 Shrbimet Neni 49

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 35 Neni 36 Neni 37 Titulli III Bujqsia dhe peshkimi Neni 38 Neni 39 Neni 40 Neni 41 Neni 42 Neni 43 Neni 44 Titulli IV Lvizja e lir e personave, shrbimeve dhe kapitaleve Kreu 1 Punonjsit Neni 45 Neni 46 Neni 47 Neni 48 Kreu 2 E drejta e vendosjes Neni 49 Neni 50 Neni 51 Neni 52 Neni 53 Neni 54 Neni 55 Kreu 3 Shrbimet Neni 56

352

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 50 Neni 51 Neni 52 Neni 53 Neni 54 Neni 55 Kreu 4 Kapitali dhe pagesat Neni 56 Neni 57 Neni 58 Neni 59 Neni 60 (lvizur) Titulli IV Vizat, azili, imigracioni dhe politika t tjera n lidhje me lvizjen e lir t personave

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 57 Neni 58 Neni 59 Neni 60 Neni 61 Neni 62 Kreu 4 Kapitali dhe pagesat Neni 63 Neni 64 Neni 65 Neni 66 Neni 75 Titulli V Zona e liris, siguris dhe drejtsis Kreu 1 Dispozita t prgjithshme

Neni 61

Neni 67 (33) Neni 68 Neni 69 Neni 70 Neni 71(34)

Neni 64, paragrafi 1 (zvendsuar)

Neni 72(35) Neni 73

Neni 66 (zvendsuar) Neni 60 (lvizur)

Neni 74 Neni 75 Neni 76

(33) (34) (35)

Zvendson gjithashtu nenin ekzistues29 TBE. Zvendson nenin ekzistues36 TBE. Zvendson gjithashtu nenin ekzistues33 TBE.

tabelat

barasvlershmris

353

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Kreu 2 Politika pr kontrollet kufitare, azilin dhe imigrimin

Neni 62 Neni 63, pikat 1 dhe2 dhe neni 64, paragrafi 2(36) Neni 63, pikat 3 dhe 4

Neni 77 Neni 78 Neni 79 Neni 80

Neni 64, paragrafi 1 (zvendsuar)

Neni 72 Kreu 3 Bashkpunimi gjyqsor n shtjet civile

Neni 65 Neni 66 (zvendsuar) Neni 67 (shfuqizuar) Neni 68 (shfuqizuar) Neni 69 (shfuqizuar)

Neni 81 Neni 74

Kreu 4 Bashkpunimi gjyqsor n shtjet penale Neni 82 (37) Neni 83 (37) Neni 84 Neni 85 (37) Neni 86 Kreu 5 Bashkpunimi policor Neni 87 (38) Neni 88 (38) Neni 89 (39)
(36 )

Pikat 1 dhe 2 t nenit63 KE zvendsohen nga paragraft 1 dhe 2 t nenit78 TFBE dhe paragraft 2 t nenit64 zvendsohet nga paragrafi 3 i nenit78 TFBE. Zvendson nenin ekzistues 31 TBE. Zvendson nenin ekzistues 30 TBE. Zvendson nenin ekzistues 32 TBE.

(37) (38) (39)

354

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Titulli V Transporti Neni 70 Neni 71 Neni 72 Neni 73 Neni 74 Neni 75 Neni 76 Neni 77 Neni 78 Neni 79 Neni 80 Titulli VI Rregullat e prbashkta pr konkurrencn, tatimet dhe prafrimin e legjislacionit Kreu 1 Rregullat pr konkurrencn Seksioni 1 Rregullat q zbatohen pr ndrmarrjet Neni 81 Neni 82 Neni 83 Neni 84 Neni 85 Neni 86 Seksioni 2 Ndihmat q japin Shtetet Neni 87 Neni 88 Neni 89 Kreu 2 Dispozitat tatimore

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Titulli VI Transporti Neni 90 Neni 91 Neni 92 Neni 93 Neni 94 Neni 95 Neni 96 Neni 97 Neni 98 Neni 99 Neni 100 Titulli VII Rregullat e prbashkta pr konkurrencn, tatimet dhe prafrimin e legjislacionit Kreu 1 Rregullat pr konkurrencn Seksioni 1 Rregullat q zbatohen pr ndrmarrjet Neni 101 Neni 102 Neni 103 Neni 104 Neni 105 Neni 106 Seksioni 2 Ndihmat q japin Shtetet Neni 107 Neni 108 Neni 109 Kreu 2 Dispozitat tatimore

tabelat

barasvlershmris

355

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 90 Neni 91 Neni 92 Neni 93 Kreu 3 Prafrimi i legjislacionit Neni 95 (lvizur) Neni 94 (lvizur) Neni 96 Neni 97

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 110 Neni 111 Neni 112 Neni 113 Kreu 3 Prafrimi i legjislacionit Neni 114 Neni 115 Neni 116 Neni 117 Neni 118

Titulli VII Politika ekonomike dhe monetare Neni 4 (lvizur) Kreu 1 Politika ekonomike Neni 98 Neni 99 Neni 100 Neni 101 Neni 102 Neni 103 Neni 104 Kreu 2 politika monetare Neni 105 Neni 106 Neni 107 Neni 108 Neni 109 Neni 110

Titulli VIII Politika ekonomike dhe monetare Neni 119 Kreu 1 Politika ekonomike Neni 120 Neni 121 Neni 122 Neni 123 Neni 124 Neni 125 Neni 126 Kreu 2 politika monetare Neni 127 Neni 128 Neni 129 Neni 130 Neni 131 Neni 132

356

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 111, paragraft 1 deri n 3 dhe 5 (lvizur) Neni 111, paragrafi 4 (lvizur)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 219 Neni 138 Neni 133

Kreu 3 Dispozita institucionale Neni 112 (lvizur) Neni 113 (lvizur) Neni 114 Neni 115

Kreu 3 Dispozita institucionale Neni 283 Neni 284 Neni 134 Neni 135 Kreu 4 Dispozita specifike pr ato Shtete Antare monedha e t cilave sht euroja Neni 136 Neni 137

Neni 111, paragrafi 4 (lvizur) Kreu 4 Dispozita kalimtare Neni 116 (shfuqizuar)

Neni 138 Kreu 5 Dispozita kalimtare

Neni 139 Neni 117, paragraft 1, 2, nnpika e gjasht dhe 3 deri n 9 (shfuqizuar) Neni 117, paragrafi 2, pes nnpikat e para (lvizur) Neni 121, paragrafi 1 (lvizur) Neni 122, paragrafi 2, fjaliae dyt (lvizur) Neni 123, paragrafi 5 (lvizur) Neni 118 (shfuqizuar) Neni 123, paragrafi 3 (lvizur) Neni 117, paragrafi 2, pes nnpikat e para (lvizur)
(40)

Neni 141, paragrafi 2

Neni 140 (40)

Neni 141 (41)

Neni 140, paragrafi 1 merr formulimin e paragrafit 1 t nenit 121. Neni 140, paragrafi 2 merr formulimin e fjalis s dyt t paragrafit 2 t nenit 122. Neni 140, paragrafi 3 merr formulimin e paragrafit 5 t nenit 123. Neni 141, paragrafi 1 merr formulimin e paragrafit 3 t nenit 123.

(41)

tabelat

barasvlershmris

357

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 124, paragrafi 1 (lvizur) Neni 119 Neni 120 Neni 121, paragrafi 1 (lvizur) Neni 121, paragraft 2 deri n 4 (shfuqizuar) Neni 122, paragraft 1, 2, fjalia e par, 3, 4, 5 dhe 6 (shfuqizuar) Neni 122, paragrafi 2, fjalia e dyt (lvizur) Neni 123, paragraft 1, 2 dhe 4 (shfuqizuar) Neni 123, paragrafi 3 (lvizur) Neni 123, paragrafi 5 (lvizur) Neni 124, paragrafi 1 (lvizur) Neni 124, paragrafi 2 (shfuqizuar) Titulli VIII Punsimi Neni 125 Neni 126 Neni 127 Neni 128 Neni 129 Neni 130 Titulli IX Politika e prbashkt tregtare (lvizur) Neni 131 (lvizur) Neni 132 (shfuqizuar) Neni 133 (lvizur) Neni 134 (shfuqizuar) Titulli X Bashkpunimi doganor (lvizur)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 142 Neni 143 Neni 144 Neni 140, paragrafi 1

Neni 140, paragrafi 2, nnparagrafi i par

Neni 141, paragrafi 1 Neni 140, paragrafi 3 Neni 142

Titulli IX Punsimi Neni 145 Neni 146 Neni 147 Neni 148 Neni 149 Neni 150 Pjesa e Pest, Titulli II, politika e prbashkt tregtare Neni 206

Neni 207

Pjesa e Tret, Titulli II, Kreu 2, Bashkpunimi doganor

358

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 135 (lvizur) Titulli XI Politika sociale, arsimi, formimi profesional dhe rinia Kreu 1 Dispozita sociale (shfuqizuar) Neni 136

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 33 Titulli XI Politika Sociale

Neni 151 Neni 152

Neni 137 Neni 138 Neni 139 Neni 140 Neni 141 Neni 142 Neni 143 Neni 144 Neni 145 Kreu 2 Fondi Social Europian Neni 146 Neni 147 Neni 148 Kreu 3 Arsimi, formimi profesional dhe rinia Neni 149 Neni 150 Titulli XII Kultura Neni 151 Titulli XIII Shndeti publik Neni 152 Titulli XIV Mbrojtja e konsumatorit

Neni 153 Neni 154 Neni 155 Neni 156 Neni 157 Neni 158 Neni 159 Neni 160 Neni 161 Titulli XI Fondi Social Europian Neni 162 Neni 163 Neni 164 Titulli XII Arsimi, formimi profesional, rinia dhe sporti Neni 165 Neni 166 Titulli XIII Kultura Neni 167 Titulli XIV Shndeti publik Neni 168 Titulli XV Mbrojtja e konsumatorit

tabelat

barasvlershmris

359

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 153, paragraft 1, 3, 4 dhe 5 Neni 153, paragrafi 2 (lvizur) Titulli XV Rrjetet trans-europiane Neni 154 Neni 155 Neni 156 Titulli XVI Industria Neni 157 Titulli XVII Kohezioni ekonomik dhe social Neni 158 Neni 159 Neni 160 Neni 161 Neni 162 Titulli XVIII Krkimi dhe zhvillimi teknologjik Neni 163 Neni 164 Neni 165 Neni 166 Neni 167 Neni 168 Neni 169 Neni 170 Neni 171 Neni 172

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 169 Neni 12 Titulli XVI Rrjetet trans-europiane Neni 170 Neni 171 Neni 172 Titulli XVII Industria Neni 173 Titulli XVIII Kohezioni ekonomik social dhe territorial Neni 174 Neni 175 Neni 176 Neni 177 Neni 178 Titulli XIX Krkimi dhe zhvillimi teknologjik dhe hapsira Neni 179 Neni 180 Neni 181 Neni 182 Neni 183 Neni 184 Neni 185 Neni 186 Neni 187 Neni 188 Neni 189

360

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 173 Titulli XIX Mjedisi Neni 174 Neni 175 Neni 176

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 190 Titulli XX Mjedisi Neni 191 Neni 192 Neni 193 Titulli XXI Energjetika Neni 194 Titulli XXII Turizmi Neni 195 Titulli XXIII Mbrojtja civile Neni 196 Titulli XXI Bashkpunimi administrativ Neni 197

Titulli XX Bashkpunimi pr zhvillim (lvizur) Neni 177 (lvizur) Neni 178 (shfuqizuar) (42) Neni 179 (lvizur) Neni 180 (lvizur) Neni 181 (lvizur) Titulli XXI Bashkpunimi ekonomik, financiar dhe teknik me vendet e treta (lvizur) Neni 181 a (lvizur) PJESA KATR ASOCIIMI I VENDEVE DHE TERRITOREVE JASHT EUROPS Neni 182 Neni 183
(42)

Pjesa e Pest, Titulli III, Kreu 1, Bashkpunimi pr zhvillim Neni 208

Neni 209 Neni 210 Neni 211 Pjesa e Pest, Titulli III, Kreu 2, Bashkpunimi ekonomik, financiar dhe teknik me vendet e treta Neni 212 PJESA KATR ASOCIIMI I VENDEVE DHE TERRITOREVE JASHT EUROPS Neni 198 Neni 199

Zvendsuar n prmbajtje nga fjalia e dyt e nnparagrafit t dyt t paragrafit 1 t nenit208 TFEU.

tabelat

barasvlershmris

361

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 184 Neni 185 Neni 186 Neni 187 Neni 188

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 200 Neni 201 Neni 201 Neni 203 Neni 204 PJESA PES VEPRIMI I JASHTM I BASHKIMIT Titulli 1 Dispozita t prgjithshme pr veprimin e jashtm t Bashkimit Neni 205

Pjesa e Tret, Titulli IX, Politika e prbashkt tregtare (lvizur) Neni 131 (lvizur) Neni 133 (lvizur)

Titulli II Politika e prbashkt tregtare Neni 206 Neni 207 Titulli III Bashkpunimi me vendet e treta dhe ndihma humanitare

Pjesa Tre, Titulli XX, Bashkpunimi pr zhvillim (lvizur) Neni 177 (lvizur) Neni 179 (lvizur) Neni 180 (lvizur) Neni 181 (lvizur) Pjesa Tre, Titulli XXI Bashkpunimi ekonomik, financiar dhe teknik me vendet e treta (lvizur) Neni 181a (lvizur)

Kreu 1 Bashkpunimi pr zhvillim Neni 208(43) Neni 209 Neni 210 Neni 211 Kreu 2 Bashkpunimi ekonomik, financiar dhe teknik me vendet e treta Neni 212 Neni 213 Kreu 3 Ndihma humanitare Neni 214 Titulli IV Masat kufizuese

(43)

Fjalia e dyt e nnparagrafit t dyt t paragrafit 1 zvendson n prmbajtje nenin178 TKE.

362

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 301 (zvendsuar)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 215 Titulli V Marrveshjet ndrkombtare Neni 216

Neni 310 (lvizur) Neni 300 (zvendsuar) Neni 111, paragraft 1 deri n 3 dhe 5 (lvizur)

Neni 217 Neni 218 Neni 219 Titulli VI Marrdhniet e Bashkimit me organizatat ndrkombtare dhe vendet e treta dhe delegacionet e Bashkimit

Nenet302 deri n 304 (zvendsuar)

Neni 220 Neni 221 Titulli VII Klauzola e solidaritetit Neni 222

PJESA E PEST INSTITUCIONET E KOMUNITETIT Titulli I Dispozita institucionale Kreu 1 Institucionet Seksioni 1 Parlamenti Europian Neni 189 (shfuqizuar) (44) Neni 190, paragraft 1 deri n 3 (shfuqizuar) (45) Neni 190, paragraft 4 dhe 5 Neni 191, paragrafi i par (shfuqizuar) (46) Neni 191, paragrafi i dyt Neni 192, paragrafi i par (shfuqizuar) (47) Neni 192, paragrafi i dyt Neni 193
(44) (45) (46) (47)

PJESA E GJASHT DISPOZITA INSTITUCIONALE DHE FINANCIARE Titulli I Dispozita institucionale Kreu 1 Institucionet Seksioni 1 Parlamenti Europian

Neni 223

Neni 224

Neni 225 Neni 226

Zvendsuar n prmbajtje nga neni14, paragraft 1 dhe 2 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni14, paragraft 1 deri n 3 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni11, paragrafi 4 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni14, paragrafi 1 TBE.

tabelat

barasvlershmris

363

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 194 Neni 195 Neni 196 Neni 197, paragrafi i par (shfuqizuar) (48) Neni 197, paragrafi i dyt, i tret dhe i katrt Neni 198 Neni 199 Neni 200 Neni 201

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 227 Neni 228 Neni 229

Neni 230 Neni 231 Neni 232 Neni 233 Neni 234 Seksioni 2 Kshilli Europian Neni 235 Neni 236

Seksioni 2 Kshilli Neni 202 (shfuqizuar) (49) Neni 203 (shfuqizuar) (50) Neni 204 Neni 205, paragraft2 dhe 4 (shfuqizuar) (51) Neni 205, paragraft 1 dhe 3 Neni 206 Neni 207 Neni 208 Neni 209 Neni 210 Seksioni 3 Komisioni
(48) (49) (50) (51)

Seksioni 3 Kshilli

Neni 237

Neni 238 Neni 239 Neni 240 Neni 241 Neni 242 Neni 243 Seksioni 4 Komisioni

Zvendsuar n prmbajtje nga neni14, paragrafi 4 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 16 paragrafi 1 i TBE dhe neni 290 dhe 291 TFBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni16, paragraft 2 dhe 9 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni16, paragraft4 dhe 5 TBE.

364

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 211 (shfuqizuar) (52)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Neni 244 Neni 212 (lvizur) Neni 213 Neni 214 (shfuqizuar) (53) Neni 215 Neni 216 Neni 217, paragraft 1, 3 dhe 4 (shfuqizuar) (54) Neni 217, paragrafi 2 Neni 218, paragrafi 1 (shfuqizuar) (55) Neni 218, paragrafi 2 Neni 219 Seksioni 4 Gjykata e Drejtsis Neni 220 (shfuqizuar) (56) Neni 221, paragrafi i par (shfuqizuar) (57) Neni 221, paragrafi i dyt dhe i tret Neni 222 Neni 223 Neni 224 (58) Neni 251 Neni 252 Neni 253 Neni 254 Neni 255 Neni 225 Neni 225a
(52) (53) (54) (55) (56) (57) (58)

Neni 249, paragrafi 2 Neni 245

Neni 246 Neni 247

Neni 248

Neni 249 Neni 250 Seksioni 5 Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Europian

Neni 256 Neni 257

Zvendsuar n prmbajtje nga neni17, paragrafi 1 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni17, paragraft 3 dhe 7 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni17, paragrafi 6 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 295 TFBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 19 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni19, paragrafi 2, nnparagrafi i par i TBE. Fjalia e par e nnparagrafit t par zvendsohet n prmbajtje nga neni 19, paragrafi 2, paragrafi i dyt i TBE.

tabelat

barasvlershmris

365

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 226 Neni 227 Neni 228

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 258 Neni 259 Neni 260 Neni 261

Neni 229a Neni 230 Neni 231 Neni 232 Neni 233 Neni 234 Neni 235

Neni 262 Neni 263 Neni 264 Neni 265 Neni 266 Neni 267 Neni 268 Neni 269

Neni 236 Neni 237 Neni 238 Neni 239 Neni 240

Neni 270 Neni 271 Neni 272 Neni 273 Neni 274 Neni 275 Neni 276

Neni 241 Neni 242 Neni 243 Neni 244 Neni 245

Neni 277 Neni 278 Neni 279 Neni 280 Neni 281 Seksioni 6 Banka Qendrore Europiane Neni 282

Neni 112 (lvizur)

Neni 283

366

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 113 (lvizur) Seksioni 5 Gjykata e Audituesve Neni 246 Neni 247 Neni 248 Kreu 2 Dispozita t prbashkta pr disa institucione

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 284 Seksioni 7 Gjykata e Audituesve Neni 285 Neni 286 Neni 287 Kreu 2 Aktet juridike t Bashkimit, procedurat e miratimit dhe dispozita t tjera Seksioni 1 Aktet juridike t Bashkimit

Neni 249

Neni 288 Neni 289 Neni 290 (59) Neni 291(59) Neni 292 Seksioni 2 Procedura pr miratimin e akteve dhe dispozitave t tjera

Neni 250 Neni 251 Neni 252 (shfuqizuar)

Neni 293 Neni 294

Neni 295 Neni 253 Neni 254 Neni 296 Neni 297 Neni 298 Neni 255 (lvizur) Neni 256 Neni 15 Neni 299 Kreu 3 Organet kshillimore t Bashkimit Neni 300 Kreu 3 Komiteti Ekonomik dhe Social
(59)

Seksioni 1 Komiteti Ekonomik dhe Social

Zvendson n thelb nnpikn e tret t nenit 202 TKE.

tabelat

barasvlershmris

367

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 257 (shfuqizuar) (60) Neni 258, paragrafi i par, i dyt dhe i katrt Neni 258, paragrafi i tret (shfuqizuar) (61) Neni 259 Neni 260 Neni 261 (shfuqizuar) Neni 262 Kreu 4 Komiteti i Rajoneve Neni 263, paragrafi i par dhe i pest (shfuqizuar)
(62)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian

Neni 301

Neni 302 Neni 303

Neni 304 Seksioni 2 Komiteti i Rajoneve

Neni 263, paragrafi nga i dyt deri n t katrtin Neni 264 Neni 265 Kreu 5 Banka Europiane e Investimeve Neni 266 Neni 267 Titulli II Dispozita financiare Neni 268

Neni 305 Neni 306 Neni 307 Kreu 4 Banka Europiane e Investimeve Neni 308 Neni 309 Titulli II Dispozita financiare Neni 310 Kreu 1 Burimet e veta t Bashkimit

Neni 269 Neni 270 (shfuqizuar) (63)

Neni 311

Kreu 2 Kuadri financiar shumvjear Neni 312 Kreu 3 Buxheti vjetor i Bashkimit
(60) (61) (62) (63)

Zvendsuar n prmbajtje nga neni 300, paragrafi 2 i TFBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 300, paragrafi 4 i TFBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 300, paragraft 3 dhe 4 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 310, paragrafi 4 TBE.

368

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 272, paragrafi 1 (lvizur) Neni 271 (lvizur) Neni 272, paragrafi 1 (lvizur) Neni 272, paragraft 2 deri n 10 Neni 273 Neni 271 (lvizur)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 313 Neni 316 Neni 313 Neni 314 Neni 315 Neni 316 Kreu 4 Zbatimi i buxhetit dhe aprovimi i realizimit

Neni 274 Neni 275 Neni 276

Neni 317 Neni 318 Neni 319 Kreu 5 Dispozita t prbashkta

Neni 277 Neni 278 Neni 279

Neni 320 Neni 321 Neni 322 Neni 323 Neni 324 Kreu 6 Lufta kundr krimit ekonomik

Neni 280

Neni 325 Titulli III Bashkpunimi i prforcuar

Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar) Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar) Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar) Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar) Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar) Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar) Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar)
(64)

Neni 326 (64) Neni 327 (64) Neni 328 (64) Neni 329 (64) Neni 330 (64) Neni 331(64) Neni 332 (64)

Zvendson gjithashtu nenet ekzistuese27a deri n 27e, 40 deri n 40b, dhe 43 deri n 45 TBE.

tabelat

barasvlershmris

369

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar) Nenet 11 dhe 11a (zvendsuar) PJESA E GJASHT DISPOZITA T PRGJITHSHME DHE T FUNDIT Neni 281 (shfuqizuar) (65) Neni 282 Neni 283 Neni 284 Neni 285 Neni 286 (zvendsuar) Neni 287 Neni 288 Neni 289 Neni 290 Neni 291 Neni 292 Neni 293 (shfuqizuar) Neni 294 (lvizur) Neni 295 Neni 296 Neni 297 Neni 298 Neni 299, paragrafi 1 (shfuqizuar) (66) Neni 299, paragrafi 2, nnparagrafi i dyt, i tret dhe i katrt Neni 299, paragrafi 2, nnparagrafi i par, si dhe paragraft nga 3 deri n 6 (lvizur)
(64) (65) (66)

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 333(64) Neni 334(64) PJESA SHTAT DISPOZITA T PRGJITHSHME DHE T FUNDIT

Neni 335 Neni 336 Neni 337 Neni 338 Neni1 Neni 339 Neni 340 Neni 341 Neni 342 Neni 343 Neni 344

Neni 55 Neni 345 Neni 346 Neni 347 Neni 348

Neni 349 Neni 355

Zvendson gjithashtu nenet ekzistuese27a deri n 27e, 40 deri n 40b, dhe 43 deri n 45 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 47 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 52 TBE.

370

Numrtimi i vjetr n Traktatin Themelues t Komunitetit Europian Neni 300 (zvendsuar) Neni 301 (zvendsuar) Neni 302 (zvendsuar) Neni 303 (zvendsuar) Neni 304 (zvendsuar) Neni 305 (shfuqizuar) Neni 306 Neni 307 Neni 308

Numrtimi i ri n Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian Neni 218 Neni 215 Neni 220 Neni 220 Neni 220

Neni 350 Neni 351 Neni 352 Neni 353

Neni 309 Neni 310 (lvizur) Neni 311 (shfuqizuar) (67) Neni 299, paragrafi 2, nnparagrafi i par, si dhe paragraft 3 deri n 6 (lvizur) Neni 312 Dispozita t fundit Neni 313

Neni 354 Neni 217

Neni 355 Neni 356

Neni 357 Neni 358

Neni 314 (shfuqizuar) (68)

(67) (68)

Zvendsuar n prmbajtje nga neni 51 TBE. Zvendsuar n prmbajtje nga neni 55 TBE.

371

K A R T A

KARTA E T DREJTAVE THEMELORE E BASHKIMIT EUROPIAN

372

Parlamenti Europian, Kshilli dhe Komisioni e shpallin solemnisht tekstin e mposhtm si Karta e t Drejtave Themelore e Bashkimit Europian.

KARTA E T DREJTAVE THEMELORE E BASHKIMIT EUROPIAN

PREAMBULA Popujt e Europs, pr krijimin e nj bashkimi gjithnj e m t afrt mes tyre, jan t vendosur q t ndajn s bashku nj t ardhme n paqe, bazuar n vlera t prbashkta. I vetdijshm pr trashgimin e tij shpirtrore dhe morale, Bashkimi i ka rrnjt tek vlerat e pandashme dhe universale t dinjitetit njerzor, liris, barazis dhe solidaritetit; ai bazohet n parimet e demokracis dhe t sundimit t s drejts. Bashkimi e vendos individin n qendr t veprimtarive t veta prmes krijimit t shtetsis s Bashkimit dhe t nj zone lirie, sigurie dhe drejtsie. Bashkimi kontribuon pr ruajtjen dhe zhvillimin e ktyre vlerave t prbashkta duke respektuar njkohsisht larmin e kulturave dhe traditave t popujve t Europs, identitetet kombtare t Shteteve Antare si edhe organizimin e autoriteteve t tyre publike n nivel kombtar, rajonal dhe vendor; ai prpiqet t nxis nj zhvillim t ekuilibruar dhe t qndrueshm si edhe t garantoj lvizjen e lir t personave, shrbimeve, mallrave dhe kapitalit, si edhe lirin e vendosjes. Pr kt qllim, sht e nevojshme q t forcohet mbrojtja e t drejtave themelore duke marr parasysh ndryshimet n shoqri, prparimin shoqror si edhe zhvillimet shkencore dhe teknologjike duke i br kto t drejta m t dukshme n nj Kart. Duke mbajtur parasysh kompetencat dhe detyrat e Bashkimit si edhe parimin e subsidaritetit, kjo Kart ripohon t drejtat q rrjedhin sidomos prej traditave kushtetuese dhe detyrimeve ndrkombtare q jan t prbashkta pr Shtetet Antare prej Konvents Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut, Kartave Sociale t miratuara nga Bashkimi dhe nga Kshilli i Europs si edhenga jurisprudenca e Gjykats s Drejtsis s Bashkimit Europian dhe Gjykats Europiane pr t Drejtat e Njeriut. Karta interpretohet, n kt kontekst, prej gjykatave t Bashkimit dhe t Shteteve Antare duke pasur parasysh shpjegimet e prgatitura nn autoritetin e Presidiumit t Konvents q e hartoi kt Kart dhe t prditsuara nn prgjegjsin e Presidiumit t Konvents Europiane. Gzimi i ktyre t drejtave mbart prgjegjsi dhe detyra kundrejt personave t tjer, bashksis njerzore dhe brezave t ardhshm. Prandaj, Bashkimi njeh t drejtat, lirit dhe parimet e parashtruara si m posht vijon.

karta

e t

drejtave themelore

bashkimit europian

373

TITULLI I DINJITETI Neni 1 Dinjiteti njerzor Dinjiteti njerzor sht i padhunueshm. Ai duhet t respektohet dhe t mbrohet. Neni 2 E drejta e jets 1. 2. Kushdo ka t drejtn pr jetn. Askush nuk mund t dnohet me vdekje apo t ekzekutohet. Neni 3 E drejta pr integritetin e njeriut 1. 2. Kushdo ka t drejtn e integritetit t tij ose saj fizik dhe mendor. N fushn e mjeksis dhe t biologjis respektohet n veanti:

(a) plqimi i lir dhe me dijeni t plot i personit t interesuar, sipas procedurave t parashikuara me ligj (b) ndalimi i praktikave eugjenike, n veanti ato q kan pr qllim przgjedhjen e personave; (c) ndalimi i prdorimit t trupit t njeriut dhe pjesve t tij prbrse n burim prfitimi financiar; (d) ndalimi i klonimit riprodhues t qenieve njerzore. Neni 4 Ndalimi i torturs dhe i trajtimit apo dnimit njerzor ose degradues Askush nuk mund ti nnshtrohet torturs, trajtimit apo dnimit njerzor dhe degradues. Neni 5 Ndalimi i skllavris dhe puns s detyruar 1. Askush nuk mund t mbahet n skllavri apo robri.

374

2. 3.

Askush nuk mund t shtrngohet q t kryej pun t detyruar apo t detyrueshme. Ndalohet trafikimi i qenieve njerzore. TITULLI II LIRIT Neni 6 E drejta pr liri dhe siguri

Kushdo ka t drejtn e liris dhe siguris personale. Neni 7 Respektimi i jets private dhe familjare Kushdo ka t drejtn e respektimit t jets s tij ose t saj private dhe familjare, baness dhe korrespondencs. Neni 8 Mbrojtja e t dhnave personale 1. Kushdo ka t drejtn e mbrojtjes s t dhnave personale t tij ose t saj.

2. sht e detyrueshme q t dhnat personale t prpunohen n mnyr t ndershme, pr qllime t caktuara dhe mbi bazn e plqimit t personit t interesuar apo mbi baza t tjera legjitime t parashikuara n ligj. Kushdo ka t drejtn e aksesit n t dhnat , t cilat jan mbledhur pr t,dhe t drejtn ti korrigjoj ato. 3. Respektimi i ktyre rregullave i nnshtrohet kontrollit nga nj autoritet i pavarur. Neni 9 E drejta pr tu martuar dhe pr t krijuar familje E drejta pr tu martuar dhe pr t krijuar familje garantohet n prputhje me ligjet kombtare q rregullojn ushtrimin e ktyre t drejtave.

karta

e t

drejtave themelore

bashkimit europian

375

Neni 10 Liria e mendimit, ndrgjegjes dhe fes 1. Kushdo ka t drejtn e liris s mendimit, ndrgjegjes dhe fes. Kjo e drejt nnkupton lirin pr ta ndryshuar fen ose besimin dhe lirin pr ti manifestuar ato n mnyr individuale ose kolektive, publike ose private nprmjet kultit, msimit, praktikimit dhe kryerjes s riteve. 2. E drejta e mospranimit, pr arsye ndrgjegjeje, pr t kryer shrbimin ushtarak njihet n prputhje me ligjet kombtare q rregullojn ushtrimin e ksaj t drejte. Neni 11 Liria e shprehjes dhe e informimit 1. Kushdo ka t drejtn e liris s shprehjes. Kjo e drejt prfshin lirin e mendimit si edhe pr t marr e pr t dhn informacion dhe ide pa ndrhyrje nga autoriteti publik dhe pavarsisht nga kufijt. 2. Liria dhe pluralizmi i medias respektohen. Neni 12 E drejta e tubimit dhe e bashkimit 1. Kushdo ka t drejtn e liris pr tubim paqsor dhe pr tu bashkuar n t gjitha nivelet, sidomos pr shtjet politike, sindikale dhe qytetare, ka nnkupton t drejtn e secilit pr t krijuar dhe pr tu antarsuar n sindikata pr mbrojtjen e interesave t tij ose saj. 2. Partit politike n nivel t Bashkimit kontribuojn pr shprehjen e vullnetit politik t shtetasve t tij. Neni 13 Liria pr artin dhe shkencn Arti dhe krkimi shkencor jan t pakufizuara. Liria akademike respektohet. Neni 14 E drejta pr arsimim 1. Kushdo ka t drejt t arsimohet dhe t ket akses tek trajnimi apo formimi profesional dhe i vazhdueshm. 2. Kjo e drejt prfshin mundsin pr t kryer falas arsimin e detyrueshm.

376

3. Liria pr t themeluar institucione arsimore q respektojn parimet demokratike si dhe e drejta e prindrve pr tu garantuar fmijve t tyre arsimimin dhe msimdhnien n prputhje me besimin e tyre fetar, filozofik dhe pedagogjik, respektohet n prputhje me ligjet kombtare q rregullojn ushtrimin e ksaj lirie dhe t drejte. Neni 15 E drejta pr t zgjedhur profesionin dhe e drejta pr punn 1. Kushdo ka t drejt q t punoj dhe t ushtroj nj profesion q e ka zgjedhur ose pranuar lirisht. 2. do qytetar i Bashkimit sht i lir t krkoj pun, t punoj, t ushtroj lirin e vendosjes dhe t ofroj shrbime n cilindo Shtet Antar. 3. Shtetasit e vendeve t treta t cilt kan leje t punojn n territorret e Shteteve Antare gzojn t njjtat kushte pune si edhe shtetasit e Bashkimit. Neni 16 Liria e siprmarrjes Liria e siprmarrjes njihet n prputhje me t drejtn e Bashkimit, t ligjeve dhe praktikavekombtare. Neni 17 E drejta e prons 1. Kushdo ka t drejtn t zotroj, t prdor, t disponoj ose t lr trashgimi pronn e tij t fituar n mnyr t ligjshme. Askush nuk mund t shpronsohet prvese n rastet e interesit publik dhe, sipas kushteve t parashikuara me ligj, prkundrejt nj kompensimi t drejt pr humbjen q duhet t paguhet brenda nj kohe t arsyeshme. Prdorimi i prons mund t rregullohet me ligj pr aq sa kjo sht e nevojshme pr interesin e prgjithshm. 2. Prona intelektuale mbrohet. Neni 18 E drejta pr t krkuar strehim E drejta pr strehim] garantohet n prputhje me rregullat e Konvents s Gjenevs dat 28.07.1951 dhe Protokollit dat 31.01.1967 pr statusin e refugjatve dhe n prputhje me Traktatin pr Bashkimin Europian dhe Traktatin pr Funksionimin e Bashkimit Europian (t quajtura m poshtTraktatet)

karta

e t

drejtave themelore

bashkimit europian

377

Neni 19 Mbrojtja n rast largimi, dbimi apo ekstradimi 1. Ndalohen dbimet kolektive.

2. Askush nuk mund t largohet, t dbohet apo t ekstradohet n nj shtet ku ka rrezik ti nnshtrohet dnimit me vdekje, torturs apo trajtimeve dhe dnimeve t tjera njerzore ose degraduese. TITULLI III BARAZIA Neni 20 Barazia para ligjit T gjith jan t barabart para ligjit. Neni 21 Mosdiskriminimi 1. Ndalohet do lloj diskriminimi pr shkaqe t tilla si jan gjinia, raca, ngjyra, origjina etnike apo sociale, tiparet gjenetike, gjuha, feja apo besimi, mendimet politike apo t llojeve t tjera, prkatsia n nj pakic kombtare, prona, lindja, aftsia e kufizuar, mosha apo orientimi seksual. 2. Brenda fushs s zbatimit t Traktateve dhe pa cenuar asnj prej dispozitave t caktuara t tyre, ndalohet do diskriminim pr shkak t shtetsis. Neni 22 Larmia kulturore, fetare dhe gjuhsore Bashkimi respekton larmin kulturore, fetare dhe gjuhsore. Neni 23 Barazia midis grave dhe burrave Barazia midis grave dhe burrave garantohet n t gjitha fushat, prfshir marrjen n pun, punn dhe shprblimin pr punn.

378

Parimi i barazis nuk e pengon respektimin apo miratimin e masave q parashikojn avantazhe t veanta pr at gjini q sht m pak e prfaqsuar. Neni 24 T drejtat e fmijve 1. Fmijt kan t drejtn e mbrojtjes dhe kujdesit t nevojshm pr mirqenien e tyre. Ata mund ti shprehin lirisht pikpamjet e tyre. Pikpamje t tilla merren n konsiderat pr shtje me interes pr ta, n prputhje me moshn dhe pjekurin e tyre. 2. N t gjitha veprimet q ndrmerren n lidhje me fmijt si nga autoritetet publike qoft dhe nga institucionet private, interesat m t larta t fmijs gzojn vmendje parsore. 3. do fmij ka t drejtn q t ket nj marrdhnie personale sistematike dhe kontakt t drejtprdrejt me t dy prindrit e tij ose t saj, prvese kur kjo bie ndesh me interesat e tij ose t saj. Neni 25 T drejtat e t moshuarve Bashkimi njeh dhe respekton t drejtat e t moshuarve pr t jetuar me dinjitet dhe pavarsi dhe pr tu prfshir n jetn sociale dhe kulturore. Neni 26 Integrimi i personave me aftsi t kufizuara Bashkimi njeh dhe respekton t drejtn e personave me aftsi t kufizuara q t prfitojn nga masat q synojn t sigurojn pavarsin e tyre, integrimin social dhe n pun si dhe pjesmarrjen n jetn e komunitetit. TITULLI IV SOLIDARITETI Neni 27 E drejta e punonjsve pr tu informuar dhe pr tu kshilluar brenda ndrmarrjes Punonjsve apo prfaqsuesve t tyre, sipas niveleve t prshtatshme, u garantohet informimi dhe kshillimi n kohn e duhur pr shtjet dhe sipas kushteve t parashikuara n t drejtn e Bashkimit dhe n ligjet dhe praktikat kombtare.

karta

e t

drejtave themelore

bashkimit europian

379

Neni 28 E drejta pr bisedime kolektive dhe veprim kolektiv N prputhje me t drejtn e Bashkimit dhe me ligjet dhe praktikat kombtare, punonjsit dhe pundhnsit apo organizatat e tyre prkatse kan t drejtn e bisedimeve kolektive dhe t drejtn pr t nnshkruar marrveshje kolektive sipas niveleve t prshtatshme dhe, n rastet e konflikeve t interesit, t ndrmarrin veprime kolektive pr mbrojtjen e interesave t tyre prfshir grevn. Neni 29 E drejta pr t prdorur shrbimet e punsimit Kushdo ka t drejtn e prdorimit pa pages t shrbimeve t punsimit. Neni 30 Mbrojtja n rast pushimi t pajustifikuar nga puna do punonjs ka t drejtn e mbrojtjes kundr pushimit t pajustifikuar nga puna, n prputhje me t drejtn e Bashkimit dhe praktikat dhe ligjet kombtare. Neni 31 Kushte pune t ndershme dhe t drejta. 1. do punonjs ka t drejtn e kushteve t puns q respektojn shndetin, sigurin dhe dinjitetin e tij ose t saj. 2. do punonjs ka t drejtn pr kufizimin e kohzgjatjes maksimale t puns, pr pushim ditor dhe javor si edhe pr leje vjetore t paguar. Neni 32 Ndalimi i puns s fmijve dhe mbrojtja e t rinjve n vendin e puns Ndalohet marrja n pun e fmijve. Mosha minimale pr tu punsuar nuk mund t jet m e ult se sa mosha m e ult n t ciln mund t lihet shkolla, pa cenuar rregullat q mund t jen m t favorshme pr t rinjt dhe prve prjashtimeve t kufizuara. T rinjt q merren n pun duhet t ken kushte pun t prshtatshme pr moshn e tyre dhe t jen t mbrojtur prej shfrytzimit ekonomik dhe prej do pune q mund t dmtoj sigurin, shndetin ose zhvillimin e tyre fizik, mendor, moral ose social apo q mund t pengoj arsimimin e tyre.

380

Neni 33 Jeta familjare dhe profesionale 1. Familja gzon mbrojtje ligjore, ekonomike dhe sociale.

2. Me qllim bashkrendimin e jets familjare dhe profesionale, kushdo ka t drejtn e mbrojtjes prej pushimi nga puna pr arsye q lidhen me amsin, t drejtn e lejes s paguar t lindjes si edhe t drejtn e lejes prindrore pas lindjes apo birsimit t nj fmije. Neni 34 Sigurimet shoqrore dhe ndihma sociale 1. Bashkimi njeh dhe respekton t drejtn pr t prfituar prej sigurimeve shoqrore dhe shrbimeve sociale q ofrojn mbrojtje n rastet e shtatznis dhe lehonis, smundjes, aksidenteve n pun, personave n ngarkim apo n mosh t thyer dhe n rast t humbjes s puns, n prputhje me rregullat e parashikuara nga e drejta e Bashkimit si edhe ligjet dhe praktikat kombtare. 2. Kushdo q banon dhe lviz n mnyr t ligjshme brenda Bashkimit Europian, ka t drejt t prfitoj pagesa t sigurimeve shoqrore dhe avantazhe sociale n prputhje me t drejtn e Bashkimit dhe ligjet dhe praktikat kombtare. 3. Pr t luftuar prjashtimin social dhe varfrin Bashkimi njeh dhe respekton t drejtn e asistencs sociale dhe t strehimitme qllim sigurimin e nj niveli t pranueshm jetese pr t gjith ata t cilve u mungojn burimet e mjaftueshme n prputhje me rregullat e parashikuara nga e drejta e Bashkimit si edhe ligjet dhe praktikat kombtare. Neni 35 Kujdesi shndetsor Kushdo ka t drejt pr kujdesin shndetsor profilaktik dhe pr t prfituar prej trajtimit mjeksor sipas kushteve t prcaktuara n ligjet dhe praktikat kombtare. Gjat hartimit dhe zbatimit t politikave dhe veprimtarive t Bashkimit sigurohet nj nivel i lart i mbrojtjes s shndetit t njeriut. Neni 36 E drejta pr shrbimet me interes t prgjithshm ekonomik Bashkimi njeh dhe respekton t drejtn pr t prdorur shrbimet me interes t prgjithshm ekonomik ashtu si sht parashikuar n ligjet dhe praktikat kombtare, n prputhje me Traktatet n mnyr q t nxitet kohezioni social dhe territorial i Bashkimit.

karta

e t

drejtave themelore

bashkimit europian

381

Neni 37 Mbrojtja mjedisore Nj nivel i lart i mbrojtjes mjedisore si edhe prmirsimi i cilsis s mjedisit duhet t integrohen n politikat e Bashkimit si dhe t garantohen n prputhje me parimin e zhvillimit t qndrueshm. Neni 38 Mbrojtja e konsumatorit Politikat e Bashkimit garantojn nj nivel t lart t mbrojtjes s konsumatorit. TITULLI V T DREJTAT E SHTETASVE Neni 39 E drejta pr t zgjedhur dhe pr tu zgjedhur n zgjedhjet e Parlamentit Europian. 1. do qytetar i Bashkimit ka t drejtn pr t zgjedhur dhe pr tu zgjedhur n zgjedhjet pr Parlamentin Europian n Shtetin Antar n t cilin banon, sipas t njjtave kushte q zbatohen pr shtetasit e atij Shteti. 2. Deputett e Parlamentit Europian zgjidhen me ushtrim t drejtprdrejt dhe t prgjithshm t vots s lir dhe t fsheht. Neni 40 E drejta pr t zgjedhur dhe pr tu zgjedhur n zgjedhjet vendore do qytetar i Bashkimit ka t drejtn t zgjedh dhe t zgjidhet n zgjedhjet vendore t Shtetit Antar n t cilin banon, sipas t njjtave kushteve q zbatohen pr shtetasit e atij Shteti. Neni 41 E drejta e miradministrimit 1. do person ka t drejt q shtjet e tij ose t saj t trajtohen n mnyr t paanshme, t drejt dhe brenda afateve kohore t arsyeshme nga institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit. 2. Kjo e drejt prfshin:

382

(a) t drejtn e do personi q t dgjohet prpara se kundr tij t merren masa q do ta cenonin at; (b) t drejtn e do personi pr t par dosjen e vet, duke respektuar interesat legjitime t ruajtjes s fshehtsis s informacionit si edhe t sekretit profesional dhe tregtar; (c) detyrimin e administrats q t argumentoj vendimet e marra. 3. do person ka t drejtn q ti krkoj Bashkimit zhdmtim pr dmet q mund t jen shkaktuar prej institucioneve apo prej npunsve t tij gjat ushtrimit t detyrave, n prputhje me parimet e prgjithshme q jan t prbashkta pr legjislacionet e Shteteve Antare. 4. do person mund tu drejtohet me shkrim institucioneve t Bashkimit n nj prej gjuhve t Traktateve dhe sht e detyrueshme q t marr prgjigje n po at gjuh. Neni 42 E drejta pr tu njohur me dokumentet do qytetar i Bashkimit dhe do person fizik ose juridik q ka vendbanimin ose selin e regjistruar n nj Shtet Antar ka t drejtn aksesit tek dokumentet q mbahen nga institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit, n fardo forme t jen ato. Neni 43 Avokati Europian i Popullit do shtetas i Bashkimit dhe do person fizik ose juridik me vendbanim apo selin e regjistruar n nj Shtet Antar ka t drejtn q t paraqes tek Avokati Europian i Popullit raste t keqadministrimit gjat veprimtarive t institucioneve, organeve, zyrave dhe agjencive t Bashkimit, me prjashtim t Gjykats s Drejtsis t Bashkimit Europian kur vepron sipas rolit t saj gjyqsor.

Neni 44 E drejta pr peticion do shtetas i Bashkimit dhe do person fizik apo juridik me vendbanim apo seli t regjistruar n nj Shtet Antar ka t drejtn ti drgoj peticion Parlamentit Europian. Neni 45 Liria e lvizjes dhe e vendbanimit 1. do shtetas i Bashkimit ka t drejtn t lviz dhe banoj lirisht brenda territorit t Shteteve Antare.

karta

e t

drejtave themelore

bashkimit europian

383

2. Liria e lvizjes dhe e vendbanimit mund tu jepet, n prputhje me Traktatet, shtetasve t vendeve t treta me vendbanim t ligjshm n territorin e nj Shteti Antar. Neni 46 Mbrojtja diplomatike dhe konsullore do shtetas i Bashkimit ka t drejtn t gzoj n territorin e nj vendi t tret, n t cilin nuk prfaqsohet Shteti Antar shtetas i t cilit sht, mbrojtjen e autoriteteve diplomatike dhe konsullore t do Shteti Antar sipas t njjtave kushteve q zbatohen pr shtetasit e atij Shteti. TITULLI VI DREJTSIA Neni 47 E drejta pr zgjidhje ligjore t efektshme dhe gjykim t drejt. Kushdo , t cilit i jan shkelur t drejtat dhe lirit e garantuara nga e drejta e Bashkimit, ka t drejtn pr t marr zgjidhje ligjore t efektshme para gjykats n prputhje me kushtet e parashikuara n kt nen. Kushdo ka t drejtn pr gjykim t drejt dhe publik brenda nj afati kohor t arsyeshm para nj gjykate t pavarur dhe t paanshme t krijuar m par me ligj. dokujt i jepet mundsia q t kshillohet, t mbrohet dhe t prfaqsohet. sht e detyrueshme q ndihma juridike tu ofrohet atyre t cilve u mungojn burimet e mjaftueshme deri n masn q krkohet pr t siguruar mundsi t efektshme prdorimi t sistemit t drejtsis. Neni 48 Prezumimi i pafajsis dhe e drejta pr mbrojtje 1. Kushdo ndaj t cilit sht ngritur akuz, prezumohet i pafajshm deri sa t provohet se sht fajtor sipas ligjit. 2. Garantohet respektimi i t drejtave t mbrojtjes t kujtdo ndaj t cilit sht ngritur nj akuz. Neni 49 Parimet e legjitimitetit dhe proporcionalitetit pr veprat penale dhe dnimet 1. Askush nuk mund shpallet fajtor pr nj vepr penale, n baz t veprimeve apo mosveprimeve t cilat n astin kur jan kryer, nuk prbnin vepr penale sipas ligjeve kombtare apo t drejts ndrkombtare. Nuk vendoset as nj dnim m i rnd se sa ai q ishte i zbatueshm n astin kur u krye vepra penale. Nse, pas kryerjes s nj vepre penale, ligji parashikon nj dnim m t leht ather zbatohet ky dnim.

384

2. Ky nen nuk cenon gjykimin dhe ndshkimin e do personi pr nj veprim ose mosveprim, q n astin kur sht kryer konsiderohej vepr penale, sipas parimeve t prgjithshme t njohura nga bashksia e kombeve. 3. Nuk lejohet q ashprsia e dnimit t jet n shprpjestim me veprn penale. Neni 50 E drejta pr t mos u gjykuar apo ndshkuar dy her n proces penal pr t njjtn vepr penale Askush nuk mund t gjykohet apo t dnohet rishtazi n proces penal pr nj vepr pr t ciln sht shpallur i pafajshm apo sht dnuar brenda Bashkimit n prputhje me ligjin. TITULLI VII DISPOZITA T PRGJITHSHME Q RREGULLOJN INTERPRETIMIN DHE ZBATIMIN E KARTS Neni 51 Fusha e zbatimit 1. Dispozitat e ksaj Karte u drejtohen institucioneve, organeve, zyrave dhe agjencive t Bashkimit duke mbajtur parasysh parimin e subsidaritetit dhe Shteteve Antare vetm kur zbatojn legjislacionin e Bashkimit. Prandaj ato jan t detyruara t respektojn t drejtat, mbikqyrin parimet dhe promovojn zbatimin e tyre n prputhje me kompetencat prkatse dhe t respektojn kufizimet e kompetencave t Bashkimit ashtu si ia kan deleguar Traktatet. 2. Karta nuk e zgjeron fushn e zbatimit t s drejts s Bashkimit prtej kompetencave t Bashkimit, nuk prcakton asnj kompetenc a detyr t re pr Bashkimin dhe as nuk modifikon kompetenca dhe detyra si jan prcaktuar n Traktatet. Neni 52 Fusha e veprimit dhe interpretimi i t drejtave dhe parimeve 1. do kufizim pr ushtrimin e t drejtave dhe lirive q njihen nga kjo Kart mund t vendoset vetm me ligj dhe t respektoj thelbin e ktyre t drejtave dhe lirive. Mund t bhen kufizime, n prputhje me parimin e propocionalitetit, vetm nse ato jan t nevojshme dhe nse n t vrtet i prmbushin objektivat e interesit t prgjithshm t njohura nga Bashkimi apo nevojn pr t mbrojtur lirit dhe t drejtat e t tjerve. 2. T drejtat q njihen nga kjo Kart e q jan parashikuar n Traktatet, ushtrohen sipas kushteve dhe brenda kufizimeve t prcaktuara nga Traktatet.

karta

e t

drejtave themelore

bashkimit europian

385

3. Pr aq sa t drejtat q prmban kjo Kart prputhen me t drejtat q garantohen nga Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut, kuptimi dhe fusha e veprimit t ktyre t drejtave sht e njjt me ato t t drejtave q parashikon kjo Konvent. Kjo dispozit nuk e pengon t drejtn e Bashkimit q t parashikoj nj mbrojtje m t gjer. 4. Pr aq sa t drejtat themelore njihen nga kjo Kart si ato burojn prej traditave t prbashkta kushtetuese t Shteteve Antare, kto t drejta interpretohen n harmoni me kto tradita. 5. Dispozitat e ksaj Karte, q prmbajn parime, mund t zbatohen nga aktet legjislative dhe ekzekutive q ndrmerren nga institucionet, organet, zyrat dhe agjencit e Bashkimit dhe prej akteve t Shteteve Antare kur ato zbatojn t drejtn e Bashkimit n ushtrimin e kompetencave prkatse. Ato bhen objekt gjykimi n gjykat vetm n interpretimin e akteve t tilla dhe n vendimet pr ligjshmrin e tyre. 6. Ashtu si parashikohet n kt Kart, merren plotsisht parasysh ligjet dhe praktikat kombtare.

7. Shpjegimet e hartuara si nj mnyr pr dhnien e udhzimeve n interpretimin e ksaj Karte merren si duhet n konsiderat prej gjykatave t Bashkimit dhe t Shteteve Antare. Neni 53 Niveli i mbrojtjes N kt Kart asgj nuk interpretohet si kufizuese apo cenuese pr t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, ashtu si njihen, n fushat prkatse t zbatimit nga e drejta e Bashkimit dhe e drejta ndrkombtare si dhe nga marrveshjet ndrkombtare n t cilat Bashkimi dhe Shtetet Antare jan pal, prfshir Konventn Europiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut, dhe nga kushtetutat e Shteteve Antare. Neni 54 Ndalimi i abuzimit me t drejtat N kt Kart asgj nuk interpretohet se nnkupton t drejtn pr tu angazhuar n veprimtari apo pr t kryer ndonj veprim q synon shkatrrimin e ndonj prej t drejtave dhe lirive t njohura nga kjo Kart apo kufizimin e tyre n nj mas m t madhe nga parashikohet ktu. * * *

Teksti i msiprm prshtat formulimin e Karts s shpallur m 7 dhjetor 2000, duke e zvendsuar at q prej dats s hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons. __________

386

387

388