Hortorum Cultus 1(1) 2002, 45-54

ALTERNATYWNE FORMY NAWOENIA ORGANICZNEGO W UPRAWIE KAPUSTY GOWIASTEJ BIAEJ Romualda Jaboska-Ceglarek, Jolanta Franczuk
Streszczenie. Badano wpyw nawozw organicznych w postaci midzyplonw letnich przyorywanych w caoci i w postaci resztek pozbiorowych oraz nawoenia som ytni na plonowanie kapusty oraz zawarto suchej masy i witaminy C. Najwysze plony kapusty uzyskano po nawoeniu faceli. Wysze plony kapusty uzyskano po przyoraniu caej biomasy midzyplonu ni po przyoraniu resztek pozbiorowych. Spord stosowanych dawek somy ytniej najlepszym dziaaniem plonotwrczym charakteryzowaa si soma w dawce 4 tha-1. Nie zaobserwowano spadku zawartoci suchej masy i witaminy C pod wpywem badanych rodzajw nawoenia organicznego. Sowa kluczowe: nawozy organiczne, midzyplony letnie, soma ytnia, kapusta, plony, sucha masa, witamina C

WSTP Nawoenie jest czynnikiem decydujcym o wielkoci plonw warzyw. Oddziauje ono take w sposb istotny na ich skad chemiczny [Jaboska-Ceglarek 1981]. Stosowanie wysokich dawek nawozw mineralnych w intensywnej produkcji warzywniczej czsto prowadzi do spadku plonw [Biczak i in. 1998]. Obecnie przywizuje si due znaczenie do zdrowotnoci oferowanych na rynku warzyw oraz zawartoci skadnikw od ywczych, ktre decyduj o ich atrakcyjnoci [Kalisz, Cebula 1999]. Wielu autorw [Romanov 1970, Kowalski 1984, Wjcik-Wojtkowiak i in. 2000] podkrela korzystny wpyw nawozw organicznych w uprawie warzyw. Kropisz i Wojciechowski [1978], Bereniewicz i Nowosielski [1985], Elkner i Rumpel [1993] wskazuj, e wysokie plony, dobrej jakoci warzyw mona uzyska, stosujc cznie z nawozami mineralnymi nawozy organiczne. Niedostatek tradycyjnego nawozu organicznego, jakim jest obornik, skania do poszukiwania innych rde materii organicznej dajcej moliwo uzyskania wysokich i dobrych jakociowo plonw. Proekologiczne tendencje wskazuj na moliwo wykorzystania nawozw zielonych i somy zb. Celem pracy byo okrelenie dziaania nawozw zielonych i nawoenia som w pierwszym roku po przyoraniu w uprawie kapusty gowiastej biaej na tle dziaania nawoenia obornikiem.

46

R. Jaboska-Ceglarek, J. Franczuk

MATERIA I METODY Badania przeprowadzono w Stacji Dowiadczalnej AP w Siedlcach. Dowiadczenie polowe zaoono na glebie klasy IVa, kompleksu ytniego dobrego. Zawarto prchnicy w glebie wynosia 1,631,70%, dostpnych form skadnikw mineralnych: N-NH4 58,7 mgdm-3, N-NO3 70 mgdm-3, P 51 mgdm-3, K 69,7 mgdm-3, Mg 55 mgdm-3, pH w H2O 6,2. Dowiadczenie polowe prowadzono w trzech cyklach uprawowych. Kady z cyklw obejmowa nawoenie organiczne oraz upraw warzyw w czteroletnim zmianowaniu kapusta gowiasta, cebula, burak wikowy, marchew wczesna. Wyniki przedstawione w pracy dotycz bezporedniego dziaania badanych rodzajw nawoenia organicznego w uprawie kapusty gowiastej biaej. Czteroczynnikowe dowiadczenie przeprowadzono w trzech powtrzeniach, metod split-plot-split-blok. Badano wpyw nastpujcych czynnikw: 1. Sposb przyorania midzyplonu: jesieni przyorana caa biomasa rolin, jesieni przyorane resztki pozbiorowe. 2. Rodzaj nawoenia organicznego: kontrola bez nawoenia organicznego, nawoenie obornikiem w dawce 60 tha-1, midzyplon facelii norma wysiewu 15 kgha-1, midzyplon yta ozimego norma wysiewu 200 kgha-1, midzyplon wyki ozimej norma wysiewu 50 kgha-1, midzyplon bobiku norma wysiewu 250 kgha-1. 3. Nawoenie som ytni: bez somy, soma ytnia w dawce 4 tha-1. soma ytnia w dawce 6 tha-1. 4. Nawoenie mineralne: bez nawoenia mineralnego, nawoenie w dawce 400 kg NPKha-1, nawoenie w dawce 600 kg NPKha-1. Nawoenie mineralne stosowano bezporednio pod uprawiane warzywa w stosunku N:P:K = 2:2:3. Roliny midzyplonowe przeznaczone na zielony nawz wysiewano w trzeciej dekadzie lipca i przyorywano w ostatnich dniach padziernika 1991, 1995 i 1999. Przyorywano je w caoci i w postaci resztek pozbiorowych. Resztki pozbiorowe stanowia cier wraz z mas korzeni. Tu przed przyoraniem, z powierzchni 1 m2, pobierano rednie prby caej biomasy i resztek pozbiorowych rolin midzyplonowych cznie z ich mas korzeniow z 30 cm warstwy gleby. W materiale rolinnym oznaczono zawarto suchej masy i makroskadnikw: N, P, K, Ca, Mg. W tym samym czasie stosowano nawoenie obornikiem i som ytni. Som ytni stosowano w postaci sieczki dugoci 510 cm, co uatwio jej przyoranie. W oborniku i somie tu przed przyoraniem okrelano zawarto suchej masy i makroskadnikw: N, P, K, Ca, Mg.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Acta Sci. Pol.

Alternatywne formy nawoenia organicznego w uprawie kapusty gowiastej biaej

47

Kapust gowiasta bia odm. Kamienna Gowa uprawiano w latach 1992, 1996 i 2000. Uprawiano j z rozsady sadzonej w drugiej dekadzie maja, w rozstawie 5050 cm. Zabiegi pielgnacyjne w uprawie kapusty prowadzono zgodnie z przyjtymi zasadami agrotechniki. Zbir kapusty wykonywano w trzeciej dekadzie padziernika. W trakcie zbioru okrelono wysoko plonu oglnego i handlowego zgodnie z obowizujcymi normami. W pobranych w trakcie zbioru prbach warzyw w warunkach laboratoryjnych oznaczono zawarto suchej masy (zgodnie z norm PN-88/R-04013) i witaminy C (metod Pijanowskiego). Uzyskane wyniki opracowano statystycznie, stosujc analiz wariancji dowiadczenia czteroczynnikowego zaoonego w ukadzie split-plot-split-blok. Istotno rnic okrelono testem Tukeya, przy poziomie istotnoci = 0,05.

WYNIKI Warto nawozowa rolin midzyplonowych. Ilo przyoranej masy organicznej i wprowadzonych z ni do gleby skadnikw mineralnych zaleay od rodzaju zastosowanego nawoenia (tab. 1). Najwiksz ilo suchej masy i mikroskadnikw wprowadzono do gleby z obornikiem w dawce 60 tha-1. Ze som w dawce 4 tha-1 wprowadzano rednio 3,42 tha-1 suchej masy, a w dawce 6 tha-1 5,13 tha-1. Przyorujc nawozy zielone wprowadzono do gleby mniejsze iloci masy organicznej i makroskadnikw ni z obornikiem. Iloci te zaleay od gatunku roliny. Najwiksz ilo wieej masy wprowadzono do gleby, przyorujc ca biomas facelii (40,43 tha-1) i bobiku (34,58 tha-1). Roliny te wprowadzay do gleby take najwiksz ilo suchej masy i makroskadnikw. Z ca biomas yta i wyki wprowadzono odpowiednio 18,13 i 14,72 tha-1 wieej masy. Ilo suchej masy wprowadzonej do gleby przez te roliny bya zbliona do wprowadzonej ze som. Roliny te charakteryzoway si jednak wiksz koncentracj skadnikw mineralnych w porwnaniu ze som. Resztki pozbiorowe yta ozimego charakteryzoway si najwiksz iloci wieej i suchej masy oraz makroskadnikw. Najmniejsz iloci wieej i suchej masy oraz makroskadnikw charakteryzowaa si cier i masa korzeni wyki ozimej. Plonowanie kapusty. Wszystkie zastosowane rodzaje nawoenia organicznego w pierwszym roku po przyoraniu powodoway wzrost plonu kapusty, w porwnaniu do kombinacji kontrolnych bez nawoenia organicznego (tab. 2). Najwikszy plon oglny kapusty (94,41 tha-1), istotnie wy szy w porwnaniu do pozostaych rodzajw nawoenia uzyskano po przyoraniu midzyplonu facelii. Nisze plony uzyskano w kombinacjach nawoonych obornikiem (91,21 tha-1) i ytem ozimym (90,83 tha-1), najnisze w kombinacjach nawoonych wyk ozim (89,69 tha-1) i bobikiem (89,74 tha-1). Oceniajc wpyw badanych rodzajw nawoenia organicznego na wielko plonu handlowego, stwierdzono, e najkorzystniej wpyway nawozy zielone. Ich przyoranie powodowao istotn zwyk plonu handlowego w porwnaniu do kombinacji nienawoonej organicznie, jak i nawoonych obornikiem. Jedynie w przypadku nawoenia bobikiem wzrost plonu handlowego w porwnaniu do kombinacji nawoonych obornikiem nie zosta udowodniony statystycznie.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Hortorum Cutlus 1(1) 2002

48

R. Jaboska-Ceglarek, J. Franczuk

Tabela 1. Ilo masy organicznej i makroskadnikw wnoszonych do gleby w zalenoci od rodzaju nawozu organicznego (rednia z lat 1991, 1995 i 2000) Table 1. The amount of organic matter and mineral nutrients applied into soil in relation to the kind of organic fertilizer (means from 1991, 1995 and 1999)
Rodzaj nawoenia Kind of fertilization Obornik Farmyard manure Soma ytnia Rye straw Soma ytnia Rye straw Facelia Tansy phacelia yto Winter rye Wyka Winer vetch Bobik Faba bean Facelia Tansy phacelia yto Winter rye Wyka Winer vetch Bobik Faba bean wiea masa Fresh matter tha-1 60 4 6 Sucha masa Dry matter tha-1 16,42 3,42 5,13

N kgha-1

P kgha-1

K kgha-1

Ca kgha-1

Mg Kgha-1

292,23 22,37 33,56

93,75 3,55 5,34

287,30 32,90 49,35

133,90 7,50 11,25

112,45 8,63 12,90

Caa biomasa Whole biomass 40,32 18,13 14,72 34,58 8,08 4,90 3,11 7,68 134,94 87,71 73,25 188,83 64,37 35,97 15,05 34,77 125,26 71,27 44,59 130,59 86,10 12,73 7,47 26,15 41,03 17,40 9,58 23,47

Resztki pozbiorowe Postharvest residue 4,59 8,40 2,36 6,11 0,83 2,05 0,66 1,28 11,62 23,37 15,97 18,43 1,01 2,05 0,99 2,94 11,88 18,86 9,04 22,14 4,03 2,25 2,16 2,05 2,74 4,71 1,85 3,58

Wysze plony uzyskano po przyoraniu caej biomasy rolin ni resztek pozbiorowych. rednio, rnica w plonie oglnym wynosia 8,38 tha-1, za w plonie handlowym 7,87 tha-1. Najwiksze rnice stwierdzono w kombinacjach nawoonych faceli i wyk ozim. Przyoranie caej biomasy facelii powodowao wzrost plonu oglnego o 16,68 tha-1, a handlowego o 15,43 tha-1 w porwnaniu do przyoranych resztek pozbiorowych. W kombinacjach nawoonych wyk ozim rnice wynosiy odpowiednio 10,18 i 11,48 tha-1. Stwierdzono take istotny wpyw nastpczy nawoenia som na plonowanie kapusty (tab. 2). Najbardziej plonotwrcz dawk somy bya dawka 4 tha-1. redni plon oglny kapusty uprawianej w kombinacjach nawoonych som w dawce 4 tha-1 wynosi 93,32 tha-1 i by wyszy o 4,16 tha-1 w porwnaniu do kombinacji bez nawoenia som. Wzrost dawki somy do 6 tha-1 powodowa spadek plonu o 3,42 tha-1 w porwnaniu do nawoenia w dawce 4 tha-1. Podobne zalenoci zaobserwowano w przypadku plonu handlowego. Najwyszy, 82,01 tha-1 uzyskano po nawoeniu som w dawce 4 tha-1. Istotnie niszy w kombinacjach bez nawoenia som (79,66 tha-1) i nawoonych som w dawce 6 tha-1 (79,87 tha-1).
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Acta Sci. Pol.

Alternatywne formy nawoenia organicznego w uprawie kapusty gowiastej biaej

49

Tabela 2. Wpyw rolin midzyplonowych, nawoenia som i nawoenia mineralnego na plonowanie kapusty (rednie z lat 1992, 1996 i 2000) Table 2. Influence of catch crops, straw fertlization and mineral fertilization on yielding white cabbage (mean from years 1992, 1996 and 2000)
Forma przyorania Plouging down Caa biomasa Whole biomass Nawoenie som Straw fertilization, tha-1 Nawoenie mineralne Mineral fertilization kg NPKha-1 rednia Mean 0 400 600

Rodzaj nawoenia Kind of catch crop

Resztki pozbiorowe After 0 4 6 Harvest Rasidue Plon oglny Total yield, t.ha-1 87,59 89,66 86,07 86,59 84,60 84,79 75,10 93,96 97,29 89,70 89,25 89,63 99,74 91,00 95,81 90,45 93,02 89,90 91,77 88,66 90,13 92,33 86,79 89,71

Kontrola Control Obornik Dung Facelia Tancy phacelia yto ozime Rye Wyka ozima Hairy vatch Bobik Horse bean rednia Mean

90,14 92,76 102,75 95,06 94,78 94,07

88,03 88,92 93,80 87,97 88,12 89,22

86,11 90,29 92,58 91,13 88,96 88,69

92,47 94,41 96,86 93,37 91,99 91,33

88,87 91,21 94,41 90,83 89,69 89,74

NIR0,05 LSD0,05

94,93 86,55 89,16 93,32 89,90 89,34 89,63 93,40 Dla For: rodzaju midzyplonu kind of catch crop = 3,16; formy przyorania ploughing down = 2,05; nawoenia som straw fertilization = 1,56; nawoenia mineralnego mineral fertilization = 1,33; forma przyorania rodzaj midzyplonu ploughing down kind of catch crop = 4,50; rodzaj midzyplonu nawoenie som kind of catch crop straw fertilization = 5,69. Plon handlowy Marketable yield, tha-1 74,35 78,48 94,46 85,42 88,85 87,92 72,73 75,73 79,03 79,75 77,37 77,63 65,31 80,64 87,74 83,58 83,01 77,70 78,02 75,03 88,38 83,15 85,69 81,78 77,28 75,64 84,11 81,02 80,62 80,55 76,43 74,14 85,34 82,02 83,98 80,99 71,43 76,79 86,96 83,66 81,53 80,36 72,76 80,37 87,93 82,07 83,80 78,68 73,54 77,10 86,44 82,58 83,11 80,01

Kontrola Control Obornik Dung Facelia Tancy phacelia yto ozime Rye Wyka ozima Hairy vetch Bobik Horse bean rednia Mean

NIR0,05 LSD0,05

84,91 77,04 79,66 82,01 79,87 80,49 80,12 80,94 Dla For: rodzaju midzyplonu kind of catch crop = 4,02; formy przyorania ploughing down = 3,54; nawoenia som straw fertilization = 1,82; nawoenia mineralnego mineral fertilization = r.n. n.s.; forma przyorania rodzaj midzyplonu ploughing down kind of catch crop = 7,09; rodzaj midzyplonu nawoenie som kind of catch crop straw fertilization = 6,65.

Zastosowanie nawoenia mineralnego w dawce 600 kg NPKha-1 powodowao istotny wzrost plonu oglnego kapusty w porwnaniu do kombinacji nienawoonych mineralnie i nawoonych dawk 400 kg NPKha-1. rednie plony handlowe kapusty byy zblione do siebie niezalenie od wielkoci dawki nawoenia mineralnego (tab. 2).
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Hortorum Cutlus 1(1) 2002

50

R. Jaboska-Ceglarek, J. Franczuk

Zawarto suchej masy i witaminy C. Zawarto suchej masy i witaminy C w kapucie uprawianej w pierwszym roku po nawoeniu organicznym nie rnia si istotnie (tab. 3). Pomimo braku istotnych rnic kapusta uprawiana w kombinacjach nawoonych rolinami midzyplonowymi zawieraa nieco wicej suchej masy i witaminy C w porwnaniu do kombinacji nawoonych obornikiem. Oceniajc wpyw iloci przyoranej biomasy rolin midzyplonowych stwierdzono, pomimo braku istotnych rnic, e przyoranie caych rolin sprzyjao gromadzeniu badanych skadnikw w kapucie w porwnaniu z resztkami pozbiorowymi.
Tabela 3. Wpyw rolin midzyplonowych,nawoenia som i nawoenia mineralnego na zawarto suchej masy i witaminy C w kapucie (rednie z lat 1992, 1996 i 2000) Table 3. Influence of catch crops, straw fertlization and mineral fertilization on dry matter and vitamin C content in white cabbage (mean from years 1992, 1996 and 2000)
Forma przyorania Plouging down Caa biomasa Whole biomass Nawoenie som Straw fertilization, tha-1 Nawoenie mineralne Mineral fertilization kg NPKha-1 0 400 600

Rodzaj nawoenia Kind of catch crop

Resztki pozbiorowe 0 4 6 After harvest rasidue Sucha masa Dry matter, %

rednia Mean

Kontrola 7,47 7,44 7,53 7,45 7,39 7,62 7,70 7,38 7,45 Control Obornik 7,40 7,54 7,52 7,44 7,45 7,38 7,45 7,58 7,47 Dung Facelia 7,56 7,45 7,59 7,39 7,53 7,53 7,55 7,44 7,51 Tancy phacelia yto ozime 7,67 7,61 7,72 7,67 7,54 7,65 7,63 7,65 7,64 Rye Wyka ozima 7,68 7,53 7,66 7,52 7,65 7,65 7,65 7,53 7,61 Hair vatch Bobik 7,67 7,58 7,65 7,72 7,51 7,72 7,63 7,52 7,62 Horse bean rednia Mean 7,57 7,53 7,61 7,53 7,51 7,59 7,55 7,52 NIR0,05 LSD0,05 Dla For: rodzaju midzyplonu kind of catch crop = r.n. n.s.; formy przyorania ploughing down = r.n. n.s.; nawoenia som straw fertilization = r.n. n.s.; nawoenia mineralnego-mineral fertilization = r.n. n.s. Witamina C Vitamin C, mg % Kontrola 18,98 19,38 19,23 19,22 19,09 18,81 19,48 19,25 19,18 Control Obornik 19,24 19,57 19,54 19,27 19,39 19,17 19,69 19,35 19,40 Dung Facelia 19,65 19,15 19,48 19,32 19,39 19,49 19,81 18,89 19,40 Tancy phacelia yto ozime 19,71 19,65 19,74 19,61 19,69 19,44 19,87 19,73 19,68 Rye Wyka ozima 19,82 19,63 19,93 19,48 19,77 19,65 20,03 19,49 19,73 Hairy vetch Bobik 19,81 19,51 19,65 19,82 19,51 19,49 19,78 19,72 19,66 Horse bean rednia Mean 19,53 19,48 19,60 19,45 19,47 19,34 19,78 19,41 NIR0,05 LSD0,05 Dla For: rodzaju midzyplonu kind of catch crop = r.n. n.s.; formy przyorania ploughing down = r.n. n.s.; nawoenia som straw fertilization = r.n. n.s.; nawoenia mineralnego mineral fertilization = 0,27
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Acta Sci. Pol.

Alternatywne formy nawoenia organicznego w uprawie kapusty gowiastej biaej

51

Nawoenie som w pierwszym roku po zastosowaniu nie wpyno w sposb statystycznie istotny na zmiany zawartoci suchej masy i witaminy C w kapucie. Stwierdzono jednak nieco wiksz ich zawarto w kapucie uprawianej w kombinacjach nienawoonych som. Wraz ze wzrostem dawki nawoenia mineralnego obserwowano spadek zawartoci suchej masy. Jednak rnice nie byy udowodnione statystycznie. Stwierdzono natomiast istotny wpyw nawoenia mineralnego na zawarto witaminy C. rednio najwysz jej zawartoci (19,78 mg%) charakteryzowaa si kapusta nawoona dawk 400 kg NPKha-1. Brak nawoenia mineralnego, jak i zastosowanie 600 kg NPKha-1 powodowao istotny spadek zawartoci witaminy C w kapucie.

DYSKUSJA W warunkach prowadzenia bada zanotowano korzystny wpyw midzyplonowych nawozw zielonych przyorywanych jesieni w porwnaniu z nawoeniem obornikiem, na plonowanie kapusty uprawianej w pierwszym roku po nawoeniu organicznym. Nowak [1989] oraz Ceglarek i in. [1998] podaj, e wpyw nawozw zielonych na plonowanie rolin moe by korzystniejszy ni dziaanie nawoenia obornikiem. Wielko plonw kapusty zaleaa od rodzaju przyoranego midzyplonu. Spord stosowanych rodzajw midzyplonw, midzyplon facelii charakteryzowa si najwysz wartoci nawozow, wprowadzajc do gleby najwiksz ilo wieej i suchej masy, najbardziej bogatej w makroskadniki. Po nawoeniu faceli uzyskano najwysze plony kapusty spord badanych rodzajw nawoenia organicznego. Wysok warto plonotwrcz facelii potwierdzaj take badania Buczak [1967], Jaboskiej-Ceglarek [1994] oraz Wadas [1998]. Stwierdzono take, e przyoranie caej biomasy midzyplonw sprzyjao uzyskaniu wyszych plonw kapusty w porwnaniu z przyoranymi resztkami pozbiorowymi. Potwierdzaj to rwnie badania Jaboskiej-Ceglarek [1994]. Batalin [1959] wskazuje, e pomidzy iloci przyoranej zielonej masy rolinnej, a zwyk plonu istnieje prosta zaleno tzn. zwikszenie przyoranej masy powoduje rwnorzdny wzrost plonu roliny nastpczej. Rozpatrujc moliwo wykorzystania resztek pozbiorowych, stwierdzono, e pomimo niszej wartoci nawozowej dorwnyway one plonotwrczemu dziaaniu obornika. Malicki [1969] podaje, e ilo substancji, jaka pozostaje w glebie w postaci korzeni, jest znacznie wiksza ni stwierdza si to podczas jednorazowego pobrania prby. Wynika to z tego, e w czasie wegetacji system korzeniowy stale odnawia si. W przeprowadzonym dowiadczeniu badano take moliwo wykorzystania somy w nawoeniu kapusty. Warto nawozowa somy oceniona na podstawie iloci wprowadzonych makroskadnikw bya najnisza spord stosowanych rodzajw nawoenia organicznego. Kuduk [1981] podkrela jednak, e korzystny wpyw nawoenia som wynika ze zwikszenia cakowitej iloci materii organicznej w glebie, tak wanej w uprawie warzyw. Najbardziej produktywn dawk somy w uprawie kapusty bya dawka 4 tha-1 w porwnaniu do kombinacji nienawoonych som i nawoonych w dawce 6 tha-1. Oceniajc wpyw badanych rodzajw nawoenia na zawarto suchej masy i witaminy C, stwierdzono, e kapusta uprawiana po nawoeniu nawozami zielonymi zawieraa
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Hortorum Cutlus 1(1) 2002

52

R. Jaboska-Ceglarek, J. Franczuk

nieznacznie wicej suchej masy i witaminy C w porwnaniu do uprawianej po nawoeniu obornikiem. Rnice jednak nie zostay udowodnione statystycznie. Podobny wpyw nawozw zielonych na zawarto wymienionych skadnikw w bulwach ziemniakw uzyskali Pawowski i Szymankiewicz [1988], Jaboska-Ceglarek i in. [1999]. Elkner i Rumpel [1993] twierdz, e pod wpywem nawoenia organicznego w warzywach wzrasta zawarto kwasu askorbinowego. Nurzyski [1973], Kaniszewski i in. [1987], Kozik [1998] podkrelaj niekorzystny wpyw mineralnego nawoenia azotem na zawarto witaminy C w warzywach. W przeprowadzonych badaniach nawoenie mineralne w dawce 600 kg NPKha-1 istotnie obniao zawarto witaminy C w kapucie. Gromadzeniu witaminy C w kapucie sprzyjao nawoenie organiczne, niezalenie od rodzaju nawozu, cznie z dawk 400 kg NPKha-1.

WNIOSKI 1. Plonotwrcze dziaanie nawozw zielonych byo bardziej korzystne od dziaania nawoenia obornikiem. 2. Spord badanych rodzajw midzyplonw najwicej wieej i suchej masy oraz makroskadnikw wprowadzaa do gleby caa biomasa facelii. Charakteryzowaa si ona take najlepszym dziaaniem plonotwrczym spord stosowanych midzyplonw. 3. Przyoranie caej biomasy rolin midzyplonowych wpywao korzystniej na plonowanie kapusty ni przyoranie resztek pozbiorowych. 4. Nawoenie som w dawce 4 tha-1 wpywao na wzrost plonw kapusty w porwnaniu do kombinacji bez nawoenia som i nawoonych w dawce 6 tha-1. 5. Badane rodzaje nawozw zielonych oraz nawoenie som nie powodoway spadku zawartoci suchej masy i witaminy C w kapucie. 6. Pod wpywem nawoenia mineralnego w dawce 600 kg NPKha-1 stwierdzono wzrost plonu oglnego kapusty, natomiast istotny spadek zawartoci witaminy C w porwnaniu do kombinacji nienawoonych mineralnie i nawoonych dawk 400 kg NPKha-1. PIMIENNICTWO
Batalin M., 1959. Dziaanie nawozw zielonych w poplonach gwnych. Rocz. Nauk Rol., A, 80, 2, 261269. Bereniewicz A., Nowosielski O., 1985. Wpyw wzrastajcego poziomu nawoenia mineralnego przy jednoczesnym nawoeniu organicznym i wapnowaniu na plon warzyw i zasolenie gleby. Cz. III. Kapusta. Biul. Warzyw., XXVIII, 7794. Biczak R., Grul E., Herman B., 1998. The effect of Npk fertilization on yield and content of clorophyll, sugars and ascorbic acid in celery. Folia Hort. 10, 2, 2334. Buczak E., 1967. Nawoenie organiczne i mineralne w podozmianach warzywnych. Cz. III. Wpyw nawoenia obornikiem i nawozami zielonymi oraz wycznie mineralnego na plony warzyw. Rocz. Nauk Rol. A, 92, 4, 629652. Ceglarek F., Paza A., Buraczyska D., 1998. Alternatywne nawoenie organiczne ziemniaka jadalnego w makroregionie rodkowowschodnim. Cz. I. Warto nawozowa wsiewek poplo_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Acta Sci. Pol.

Alternatywne formy nawoenia organicznego w uprawie kapusty gowiastej biaej

53

nowych w zalenoci od sposobu ich uytkowania na tle obornika i nawoenia som. Rocz. Nauk Rol. A, 113, 34, 173188. Elkner K., Rumpel J., 1993. Wpyw nawoenia i zmianowania na jako owocw pomidora do przetwrstwa. Mat. konf. O lepsz jako produktw ogrodniczych. IW Skierniewice, 132134. Jaboska-Ceglarek R., 1981. Wpyw nawadniania, nawoenia obornikiem, nawoenia mineralnego oraz uprawy po poplonach na warto odywcz kapusty biaej pnej i selera korzeniowego. Biul. Warzyw. XXV, 109123. Jaboska-Ceglarek R., 1994. Sideral fertilizers applied in the form of summer catch crops on the cultivation of white cabbage. Part II. Effect of the fertilization with catch crops, straw and mineral elements as compared to farmyard manure on yields of white cabbage of the Kamienna Gowa. Sci. Pap. ATU Siedlce, Veget. Plants 41, 1629. Jaboska-Ceglarek R., Wadas W., Franczuk J., Zaniewicz-Bajkowska A., 1998. Nastpcze dziaanie nawozw zielonych i somy w uprawie ziemniakw wczesnych. Cz. II. Jako bulw. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 466, 355364. Kalisz A., Cebula S., 1999. Wpyw sposobu nawoenia azotem na warto biologiczn kapusty pekiskiej uprawianej w okresie letnim. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 466, 209217. Kaniszewski S., Elkner K., Rumpel J., 1987. Effect of nitrogen fertilization and irigation on yield, nitrogen status and fruits of direct seed tomatoes. Acta Hort. 200, 195202. Kowalski R., 1984. Wpyw poplonw ozimych na plonowanie, warto odywcz i opacalno produkcji kapusty gowiastej biaej i burakw wikowych. Rozpr. dokt. WSRP Siedlce. Kozik E., 1998. Wpyw poziomu nawoenia azotem na plon oraz zawarto cukrw i kwasu askorbinowego w siedmiu odmianach saaty. Efektywno stosowania nawozw w uprawach ogrodniczych. Mat. konf. AR Lublin, 9396. Kropisz A., Wojciechowski J., 1978. Wpyw wspdziaania nawoenia mineralnego i kompostw z odpadw miejskich na plon i skad chemiczny korzeni marchwi. Biul. Warzyw. XXI, 127142. Kuduk Cz., 1981. Wpyw nawoenia som na niektre waciwoci chemiczne, fizyczne i biologiczne gleby lekkiej oraz plony rolin. Zesz. Nauk. AR we Wrocawiu. Rol. XXV, 130, 6987. Malicki L., 1969. Nawoenie organiczne a intensyfikacja nawoenia mineralnego. Post. Nauk Rol. 3/4, 39. Nowak W., 1989. Wpyw nawozw zielonych na zawarto masy organicznej i skad chemiczny gleby. Agron. Zach-Pom. 56, 5862. Nurzyski J., 1973. Wpyw makro- i mikroskadnikw na niektre wskaniki wartoci odywczej kapusty gowiastej biaej i jarmuu. Cz. II. Wpyw na zawarto witaminy C, karotenu i wglowodanw. Rocz. Nauk Rol. A, 99, 3, 101110. Pawowski F., Szymankiewicz K., 1988. Plonotwrczy efect podozmianu bezobornikowego w warunkach gleby piaskowej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 331, 217225. Romanov V., 1970. Predsestrenniki i uroaj. Kartofel i Owoci 9, 27. Wadas W., 1998. Efekty produkcyjne stosowania rnych form nawoenia organicznego w uprawie warzyw. Rocz. Nauk Rol. A, 113, 12, 202210. Wjcik-Wojtkowiak D., Politycka B., Mielcarz B., 2000. Warto biologiczna warzyw nawoonych ziemi kompostow. Zesz. Nauk. AR w Krakowie 364, 209212.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Hortorum Cutlus 1(1) 2002

54

R. Jaboska-Ceglarek, J. Franczuk

ALTERNATIVE KINDS OF ORGANIC FERTILIZATION OF WHITE CABBAGE

Abstract. The influence of organic fertilization as a summer catch crop ploughed as a whole plants or post harvest residues and manuring rye straw on yielding and dry matter and vitamin C content in white cabbage. The highest cabbage crops were obtained when tansy phacelia was ploughed under. Crops of cabbage were higher when the whole catch crop biomass was ploughed under than when the post harvest residues were ploughed under. Among the doses of rye straw used, the best crop-generating effect was displayed by straw dosed at 4 tha-1. There wasnt found any decrease of the dry matter or vitamin C content under the influence of the tested kinds of the organic fertilization. Key words: organic fertilization, summer catch crop, rye straw, white cabbage, yield, dry matter, vitamin C

Romualda Jaboska-Ceglarek, Jolanta Franczuk, Katedra Warzywnictwa, Akademia Podlaska w Siedlcach, ul. B. Prusa 14, 08-110 Siedlce

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Acta Sci. Pol.