PUSAT LATIHAN TEKNOLOGI T1NGGI (ADTEC)

BATU 6, JALAN BUKIT KEMUNING, SEKSYEN 34

40470 SHAH ALAM, SELANGOR
TAJUK: JANAKUASA TUNGGUSEDIA ARUS ULANGALIK (STANDBY A.C
GENERATOR)
TUJUAN:
Pad a umumnya penggunaan Janakuasa Tunggusedia AU dalam pepasangan
elel<.trik adalah beriujuan untuk memberi kemasukan bekalan kecemasan kebeban
beban penting pengguna .Kertas penerangan in! akafl menerangkan rekabentuk
sebuah Janakuasa AU dan peralatan-peralatan yang terdapat didafam bahagian
pepasangan Janakuasa Elektrik Vo/tan Rendah.
PENERANGAN:
1. Asas Janakuasa Arus Ulanglik.
( I
Janakuasa ialah sebuah mesin yang bo!eh menukarkan tenaga mekanik kepada
" "renaga elektrik. Sebaliknya mesin yang boleh menukarkan tenaga elektrik kepada
tenaga mekanik dipanggil motor,
Janakuasa terdiri Pengulangalik ( Alternator ) dan Penggerak utama
( Prime Mover) serta alat-alat sampingannya ,
.Asas Keluaran Janakuasa.
Janakuasa adaJah sebuah mesin yang menukarkan tenaga mekanikal kepada tenaga
elektrik oleh itu voltan yang dijana oleh janakuasa iatah voltan ulangalik kerana ianya
berbah-ubah mengikut masa dan kedudukan dari positif ke negatif . Oleh kerana
voltannya berubah-ubah atau berulang-alik maka arus sentiasa dikaitkan dengan
voltan ulang-alik . Voltan ul;:;mg-alik menghasilkan arus ulang-alik .
Frekuensi Jankuasa Arus Ulangafik .
i, Seperti mana yang kita lihat apabila angker ( armature) telah berputar melalui
360
0
(darjah) iaitu satu pusingan yang lengkap , daya gerak elektrik terjana t e l a ~
lengkap melalui satu frekuensi . Jika angker berputar di satu kelajuan 1500 pusingan
seminit dalam 2 pasang kutub dibahagian pengulangalik akan menghasHkan 1
pusingan persaat bersamaan 50 Hertz ( Hz). .
Frekuensi (Hz) =1 psingan Tempoh ( Saat) =1/50 =0.02 saat
Tempoh (saat )
1
2. Janakuasa Arus Ulangalik Tunggusedia,
.Janakuasa Tunggusedia adalah merupakan sistem bekalan elektrik yang
tidak digunakan dalam keadaan bekalan elektrik adalah normal ,ianya digunakan
apabila bekalan kLlasa elektrik yang blasa diterjma terputus atau mengalami
gangguan bekalan .
Kadaran janakuasa tunggusedia adalah bergantung kepada saiz beban yang
perlLl dibekalkan olehnya semasa gangguan bekalan terjadi . Selalunya beban
penting sahaja (essential load) diutamakan untuk dibekalkan oleh janakuasa
tunggu sedia semasa ganggLlan terjadi. Jika tidak kita perlukan set janakuasa
tunggusedia yang besar dan ini merupakan satu pembaziran.
3. Beban Panting Janakuasa Tunggusedia (essential load)
c
Beban penting berbeza-beza mengil<.ut penggunaan sesuatu bangunan
.Bangunan pejabat selalunya seperti lift, lampu kecemasan ,pam motor bomba .
Bagi komplek membeli-belah ,Iampu adalah penting. Bagi Pejabat perdagangan
seperti Bank dan badan badan tertentu ,computer sangat penting . Hospital pula
mempunyai beban penting yang tersendiri terutama bilik kecemasan dan bilik
bedah.
Perbezaan beban biasa (nonessential load) dengan beban penting (essential
load) adalah:
Beban,biasa ialah beban rilmana penggunaan tenaga elaktrik diperlukan'('$emasa
keadaan biasa dan bebanpenting ialahbeban dimana penggunaannyasemasa
dalam kecemasan seperti :
'1, Sistem Pencegah Kebakaran ( Fire Alarm System ).
2. Bekalan Pentadbiran dan Penguurus.
c
J 3. Lampu Koridor,
"4. Sistem Penggera Keselamatan.
5, Bekalan pengeluaran utama
6, Bekalan Utama unit computer dan alat-alat electronik
7. Motor Pam Bomba.
8, Lift Kecemasan
2
4 Kuasa Janakuasa Arus Ulangalik
Pengulangalik berkadaran mengikut voltan dan arus keluaran .Ini bermakna
kadaran (rating) pengulangalik Giisebut dalam volt-ampere (VA) . Bagi mesin yang
besar ianya berkadaran dalam kilovolt-ampere (kVA) selaras dengan kuasa yang I
marnpu dikeluarkaan tersebut . Faktor kuasa bagi pewngeluaran sesbuah jankuasa
U.A ialah tidak kurang daripada 0.8 menyusur ( lagging)
Bagi sambungan janakuasa voltan rendah adalah Bintang (StarM/ye) dengan
keluaran 3 fasa 4 dawaL
Kuasa P = 3 x EbLlb x P.F da/am kW
1000
Kuasa P =~ 3 X EL X h, da/am kVA
I . C
1000
Dimana P =Jumlah Kuasa ( Watt)
~ 3 =1.732
El = Voltan antara talian ( volt)
IL =ArLls Tallan ( ampiar )
P.F =F aktur Kuasa / angkadar kuasa .
5. Prinsip pengeluaran tenaga Elektrik
c
Penjana A. U ialah sejenis mesin yang menukar (mengubah) tenaga mekanikal
ke tenaga elektrik, apabJla bilah-bilah konduktor yang dibawa oleh Armature alternator,
memotong urat daya medan magnet yang dihasilkan oleh kutup utama alternator.
Pergerakan kondaktor yang dililit pada aoker dibuat oleh penggerak utama sama ada
kuasa enjin diesel atau kuasa besar seperti tenaga hydro dan wap tekanan tinggi
daripada punca bahan pembakar dan gas.
6. Punca-punca untuk mendapatkan tenaga mekanikal
Pengerak Utama Pengulang alik (Alternator P r i m ~ Mover ).
a. Engine petrol.
b. Engine diesel.
c. Turbine wap.
d. Turbine hidro.
e. Turbine gas
f. Turbine angin
g. Turbine wap nuklear.
3
7. Sinaan Sahagian Penjana A.U
Sesebuah stesen janakuasa bolehlah dibahagikan kepada tiga bahagian utama.
Janakuasa
j
Fenggerak Utama
Penguja
i, Penjana
Terdiri dari bahagian seperti stator dan anker ( rotor berlilitan ). Soleh dikatakan
bahagian ini lazimnya menghasilkan tenaga elektrik: Sila lihat prinsip penjanaan
tenaga elektrik.
Ii. Penggerak Utama (prime mover)
Bahagian ini dikatakan menggerakkan perjalanan (berpusing) anker untuk
memotong medan magnet yang dihasilkan oleh kutup medan (Stator) - Sahagian
ini dinamakan Shaft enjin Disel atau Turbin berpusing atau dasar punca dari air,
Turbin stim dan Turbin gas. (
iii. Penguja (Exiter). Membekal arus penguja ke gelong medan Rotor
a. Penguja Utama ( mains exciter)
b, Penguja Pilot ( pilot exciter I stator exciter)
Penguja Utama
Mengeluarkan A. U untuk membekalkan arus penguja kepada gelong medan
dialternator (Stator) melalui alaterus berputar ( rotation rectifier )
Penguja Pilot.
Membekal arus terus penguja kegelong pengguja utama (mains exiter) untuk
menstabil kuasa pengujaan secara auto.
, . ~
10..1
PRIME
I'AOVER
""l
I ..
l
GENERATOR
, ...
I
EXCITER
I
/ / /
,
/ .-
...
CONTROL
CABINET
M.S.B
."
GOV
VOLTAGE'
(;
I
REGULATOR
AVR
if'
,. ".
Ir
LOAD
Gambarajah skematik ballagian penjana a.u
4
Janakuasa Aus Ulangalik Tiga Fasa
Pengulangalik tiga fasa mengandungi tiga kumpulan lilitan satu fasa
ditempatkan supaya voltan aruhan dimana-mana satu fasa adalah
dipenempatan 120 darjah elektrikal darj kedua-dua yang lain, Gelombang
voltan yang dijana merentang tiap-tiap fasa adalah 120 darjah antara satu
sama lain,
1, Gelung mar dalam pengulangalik disambung menjadl satu sambungan
yang dinamakan sambungan Bintang f\Nye(.star) , Keluaran punca ditengah
punca sambungan bintang dinamakan neutral dan dibumikan, Voltan
keluaran disetiap fasa dipanggi! Voltan Talian dan voltan antara neutral
dipanggil voltan perfasa ,
2, Satu pemegun tiga fasa boleh juga disambung dalam sambungan Delta.
Dalam sambungan delta voltan talian dan voltan fasa adalah sama .
3. Kedua-dua sambungan bintang dan delta digunakan dalam pengulangalik
. Sambungan bintang selalunya untuk janakuasa volta rendah 415 V
manakala sambungan delta untuk talian voltan tinggi.
c
4. Kuasa yang boleh di"gunakan oleh sesebuah pengulangalik bergantung
kepada kelajuan alternator dan kekuatan medan magnet . Komponen ini
sudah ditetapkan oleh pembuat pengulangalik (alternator) meng'ikut saiz
kVA unit tersebut . Namun begitu walaupun kelajuan ditinggikan dan medan
magnet dikuatkan ia tetap tertakluk kepada kuasa keluaran maksima unit
tersebut , Selalunya kadaran kVA tidaklah merupakan kuasa maksima .
Ada 5% hingga 10% kuasa lagi boleh dikeluarkan oleh unit tersebut .
5. Kebanyakan pengulangalik yng digunakan hari ini adalah dari jenis mesin
lilitan tiga fasa . In; adalah kerana pengulanglik jenis tiga fasa lebih meluas
dan ekonomi dari segi penggunaannya jika dibandingkan jenis satu fasa .
Pengatur Voltan Automatik ( Automatic Voltage Regulator -AVR )
Voltan keluaran sesebuah p'engulanga/ik tiga fasa yang biasa digunakan di
Malaysia ialah 240/415 V , Mengikut peraturan lEE perubahan voltan ia!ah
+5% dan -10% . la disambung secara bintang . Titik pusat bintang dibumikan .
c
Oleh itu sistem in; ada/all sistem tiga fasa empat dawailtalian .
I.
Penentuan voltan yang dijana oleh 'sesebuah pengulangalik ialah dengan
menyelaraskan perubahan medan . Satu voltan keluaran yang seimbang boleh
diperolehi dengan meyelaraskan kekuatan medan sebagaimana mengikut
kehendak perubahan beban .
Olell kerana pengulangalik mengalami beban tidak selmbang secara
berterusan satu alat pengatururan voltan secara automatik perlu dibuat untuk t
menyesuaikan keadaan keluaran voltan menggunakan AVR bagi
, menstabilkan voltan keluaran secara automatic atau manual.
Kawalan Elektrik Sistem Janakuasa .
Sistem kawalan janakuasa elektrik mengandungi sebuah pengulangalik
(alternator) , penggerak utama (prime mover) , perlatan peng(;1turan dan kawalan
alat-alat perlindungan . Dalam kebanyakan kes janakuasa tunggusedia ,
pengggerak utama menggunakan enjin disel
Operasi Janakuasa tunggu sedia enjin disel .
Bagi sesebuah janakuasa tunggusedia terkini ,terdapat empat suis pemilihan
kaedah mengoperasikan janakuasa tunggu sedia iaitu Automode , Manual mode
Test Mode dan Off Mode..
a) Auto mode.
Sistem kendalian ini boleh di alankan sekiranya dalam litar elektrik bahagian
alternator disediakan ng lengkap dengan
I(
. \. dan litar kawala (
a janakuasa tunggu s
mode ,maka ia akan beroperasi ketika sistem bekalan dari pihak pembekal
mengalami gangguan bekalan atau ACB terpelantik dan beban penting yang
telah diatur tidak dapat menerima bekalan ,Satu kawalan dari litar under
volteg relay akan menghidupkan sistem kuasa engine disel. Apabila engine
disel telah beroperas! pada kelajuan dan ulangan yang ditetapkan bekalan I
elektrik dad janakuasa akan menghidup sesentuh tukar alih dan seterus
menghantar bekalan kebeban penting .
Apabila bekalan dari sistem pembekal utama kembali pulih seperti sediakala
suis sesentuh tukar alih akan terbuka secara automatic dan menghidupkan
sesentuh utama pembekal me/&lui kendalian under volteg relay. Oleh itu keUka
inl bekalan yang yang ada adalah dari pihak pembekal dan pada tempoh 5
hingga 10 saat sistem auto mode akan memberhentikan operasi janakuasa .
Keadaan in; akan berulf,J,ng sekiranya sistem auto mode dikekalkan sepanjang
penggunaan janakuasa tu'nggusedia .
I, Setiap pertukaran kuasa dad pillak pembekal dan janakuasa I kendalian masa
hendaklah ditetapkan antara 5-10 saat bagi membolehkan janakuasa
beroperasi pada kelajuan penuh .
b) Manual mode..
Kendalian manual mode pada sistem janakuasa tunggusedia ialah bagi
mengoperasikan enjin janakuasa pada keadaan manual tanpa sistem
kendalian automatic dan dikendalikan oleh orang kompeten . lanya biasa
diiakukan bagi membuat menguji guna operasi janakuasa .
,
, ,
c;
Kaedah . ini boleh juga dilakukan apabila litar kawalan Automatic mode
tidak dapat berfungsi secara automatik atau mengalami kerosakan . Bagi
mengambil alih kuasa bekalan yang terganggangu dipunca pihak pembekal
maka sistem ini dapat memberi laluarr bekalan ke beban penting . Apabila
bekalan dari pihak pembekal telah ada seperti biasa sistem ini akan
diberhentikan secara manual.
c) Test Mode.
Terdapat juga pada litar kawalan penghidupan janakuasa disediakan satu
suis 'test mode' bertujuan menghidupkan janakucisa tanpa kawalan litar
under Yolteg relay bagi menguji janakuasa tunggusedia boleh beroperasi
secara automatic. Sistem ini boleh diuji tanpa terdapatnya gangguan
bekalan.
d) Off Mode
Sistem kawalan enjin janakuasa disel diberhentikan secara manual dalam
kedudukan Off . Ini benWuan apabila terdapat kerja-kerja penyelenggaraan
dibahagian disel tidak boleh dihidupkan ..
Kadaran Sesebuah janakuasa .
Bagi menetukan kadaran sesebuah janakuasa faktur-faktur seperti berikut perlu
diambil kira :
a. Penggunaan (samada untuk tunggusedia , kuasa puncak atau kuasa
berterusan )
b. Beban puncak dalam kW.
c. Peratus lebihan beban.
d. Faktur kuasa beban.
e. Voltan dan fasa ( contoh satu fasa Itiga fasa )
f. Suhu ambien dan kenaikan suhu
/.g. Had perubahan frekuensi dan beban fana ( limits. of frequency
variation an dresponse to load transients).
h. Had junaman voltan (voltage .dip ) dan masa pulih semula.
i. Had kejatuhan kelajuan (droop).
j. Klas penebatan lilltan utaaama.
k. Senarai saaiz motor dan Giri-dri permulaan .
I. Maklumat mengeai jumlah beban yang ada ditalian,
m. Peratus kadaran jatuh.
Name plate pengulangalik.
_.
GENSET DATA PAL TE
I
Jenis Enjin Caterpillar
I
No of cylinders 12 nos, V type
!
Speed 3000 rpm
Jenis Alternator Stomford
Connction Star ( Wye )
Voltan 415 V
't0IA 2000 KVA
I
Ampere 2782 A
Exciter Type Brushless
Exciter current 3.8A
Exciter Voltage 64 V
Protection IP 22
Insulations class Class H ( 180 U )
L
()
ALTERNATOR NAME PALTE
Brand name MARATHON ELECTYRIC
Type Brussless
Field ampere ;2.2 A
Field voltage 55 V
Insulation c l a ~ ' 3 H ( 180 deg C )
RPM
Hz
1500 rpm
150 Hz
Phase
K:vV
KVA
Voltage
I,
Ampere
Ambient temperature
Temperature rise
Serial No:
ModeLNo:
3 ph
1600 kW
2000 kVA
415 V
2782 A
40 deg C
125 deg C
c