Você está na página 1de 6

Estudo de corroso das armaduras frente ao ataque por cloretos e carbonatao em estruturas de concreto armado no laboratrio de materiais de construo

da Universidade Federal de Gois


Ceclia C. Bolina1, Danbia A. Carvalho2, Danilo G. Martins3, Enio P. Figueiredo4, Mrio !rgio "orge dos antos5, #enata M.de e ilva6, $iago A. Couto7. Abstract $he corrosion o% steel rein%orce&ent is one o% the &ost critical 'roble&s o% the structures o% concrete and could severel( under&ine their securit( and abilit( to service. $he &ain %actors that cause the corrosion is the environ&ent, )hich is e&bedded in the structure o% concrete cover inade*uate. $hus, the 'ro%essional engineering, increasingl(, have been concerned )ith the 'roble& o% corrosion o% steel rein%orce&ent o% the structures o% concrete. A&ong the &ain initiators o% the 'rocess corrosive agents are carbonation o% concrete and aggressive entr( o% ions such as chloride ions. $his stud( ai&s to assess the overall e%%ect o% carbonation accelerated and the inclusion o% +, chloride ion in ce&ent &ass 'ro'ortion the electroche&ical 'ro'erties o% the steel rein%orce&ent in concrete. $he concrete s'eci&ens )ere &ade )ith ce&ent CP -- F.+/, )ater0ce&ent ratio )as 1.2, )ith di&ensions o% the /1 3 +1 3 4 c&, concrete cover o% /.5 c& and central ar&ature o% steel CA.51 to 61 && in dia&eter. For the reali7ation o% electroche&ical testing has been the use o% the e*ui'&ent GEC8# 4, to &easure corrosion 'otential 9Ecorr), corrosion current 9icorr) and oh&ic resistance 9#ohm). -n the 'resent 'a'er, can be observed that the carbonation led to the record o% the highest values o% the icorr. For &easures o% Ecorr observed that in the sa&'les )ith chlorides, the( indicated that in the case o% high levels o% the ion, corrosion could be 'ossible, even in an environ&ent o% lo) relative hu&idit(, because o% its e%%ect h(grosco'ic. For the oh&ic resistance it )as %ound that it )as &ainl( in%luenced b( &oisture contained in the 'ores o% the concrete. Resumo A corros:o das ar&aduras ! u& dos 'roble&as &ais crticos das estruturas de concreto, 'odendo co&'ro&eter severa&ente a sua seguran;a e ca'acidade de servi;o. 8s 'rinci'ais %atores *ue 'rovoca& a corros:o s:o o &eio a&biente, o *ual a estrutura est inserida e o cobri&ento inade*uado de concreto. Desta %or&a, os 'ro%issionais de engenharia, cada ve7 &ais, t<& se 'reocu'ado co& o 'roble&a da corros:o nas ar&aduras das estruturas de concreto ar&ado. Dentre os 'rinci'ais agentes iniciadores do 'rocesso corrosivo est:o a carbonata;:o do concreto e a entrada de ons agressivos, tais co&o os ons cloretos. Este trabalho te& co&o ob=etivo geral avaliar a in%lu<ncia da carbonata;:o acelerada e a inclus:o de ons cloretos 9+, &assa> e& rela;:o ? &assa de ci&ento nas 'ro'riedades eletro*u&icas da ar&adura do concreto. 8s cor'os.de.'rova %ora& con%eccionados co& ci&ento CP -- F.+/, rela;:o a0c de 1,2 co& di&ens@es de /1 3 +1 3 4 c&, cobri&ento de /,5 c& e ar&adura central de a;o CA.51 de 61 && de diA&etro. Para a reali7a;:o dos ensaios eletro*u&icos %e7.se o uso do e*ui'a&ento GEC8# 4, 'ara &edir 'otencial de corros:o 9E corr>, velocidade de corros:o 9icorr> e resist<ncia Bh&ica 9#oh&>. Ca 'resente 'es*uisa 'ode.se observar *ue a carbonata;:o levou ao registro dos &ais elevados valores de velocidade de corros:o. Para as &edidas de 'otenciais de
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD Mestranda, Escola de Engenharia Civil, EFG, Bolsista CCP* 9cecigirlbrF(ahoo.co&.br>. / Mestranda, Escola de Engenharia Civil, EFG, Bolsista CCP* 9danubiaengF(ahoo.co&.br>. + Mestrando, Escola de Engenharia Civil, EFG, 9daniloFet%to.gov.br>. G Doutor, Pro%essor, Escola de Engenharia Civil, EFG 9e'a7iniFeec.u%g.br >. 5 Mestrando, Escola de Engenharia Civil, EFG, Bolsista CAPE 9&arios=s/F(ahoo.co&.br>. 4 Mestranda, Escola de Engenharia Civil, EFG, Bolsista CCP* 9engDrenataF(ahoo.co&.br>. 2 Mestrando, Escola de Engenharia Civil, EFG, Bolsista CAPE 9tiagocoutoFbol.co&.br>.

corros:o observou.se *ue nas a&ostras co& cloretos, estas indicara& *ue no caso de altos teores deste on, a corros:o 'oderia ser 'ossvel, &es&o e& a&biente de bai3a u&idade relativa, devido ao seu e%eito higroscH'ico. Para a resist<ncia Bh&ica veri%icou.se *ue ela %oi essencial&ente in%luenciada 'ela u&idade contida nos 'oros do concreto. Palavras-c aveI corros:o de ar&adura, corros:o, 'atologias. Introduo A tradicional conce';:o do concreto ar&ado co&o u& &aterial de grande durabilidade e resist<ncia ! invariavel&ente *uestionada devido ao surgi&ento de u& n&ero cada ve7 &aior de &ani%esta;@es 'atolHgicas 9J, K, 66>. Logo, a durabilidade 'assou a ser u&a 'ro'riedade t:o ou &ais dese=ada do *ue a resist<ncia. 8s 'roble&as &ais co&uns nas estruturas de concreto co& rela;:o ? durabilidade s:o devido ? corros:o de ar&adura, res'onsvel 'or a'ro3i&ada&ente 5/, das &ani%esta;@es 'atolHgicas registradas e& edi%ica;@es 9/, 4, +>. E& geral as 'erdas %inanceiras ocasionadas 'elos 'rocessos de degrada;:o e corros:o das estruturas &etlicas e de concreto s:o &uito elevadas. Cos Estados Enidos, o custo anual da corros:o chega a +,6, do P-B, o *ue totali7a E M /24 bilh@es, contra +,5, no Brasil 961>. A corros:o da ar&adura ! u& dos 'roble&as &ais crticos, 'odendo co&'ro&eter severa&ente a seguran;a e a ca'acidade de servi;o das estruturas. 8s 'rinci'ais %atores *ue 'rovoca& a corros:o s:o o &eio a&biente o *ual a estrutura est inserida e o cobri&ento inade*uado de concreto 96, 66, G>. Desta %or&a, os 'ro%issionais de engenharia, cada ve7 &ais, t<& se 'reocu'ado co& o 'roble&a da corros:o nas ar&aduras das estruturas de concreto ar&ado. Dentre os 'rinci'ais agentes iniciadores do 'rocesso corrosivo est:o a carbonata;:o do concreto e entrada de ons agressivos, tais co&o os ons cloretos 95,2>. 8 ob=etivo geral do 'resente trabalho ! de avaliar a in%lu<ncia da carbonata;:o acelerada e a inclus:o de ons cloretos na gua de a&assa&ento nas 'ro'riedades eletro*u&icas da ar&adura do concreto. !" #etodolo$ia 8s &ateriais utili7ados 'ara o 're'aro do concreto %ora&I Ci&ento Portland CP -- F.+/, 'ertencente a Ci&ento GoisN areia natural *uart7osa do #io do Pei3e, Faina.G8, 'ertencente ? 7ona + 9areia &!dia>N brita grantica, gradua;:o 6, da BRITAGRAN e cloreto de sHdio. Fora& &oldados cor'os.de.'rova de di&ens@es /1 3 +1 3 4 c&, co& u&a ar&adura central de a;o CA.51 de 61 && de diA&etro. 8 cobri&ento adotado %oi de /,5 c& e a rela;:o gua0ci&ento de 1,2. Logo a'Hs a &oldage&, os cor'os.de.'rova %ora& vibrados e& &esa vibratHria. 8s cor'os.de.'rova *ue 'ossua& +, de cloretos e& rela;:o ? &assa de ci&ento %ora& &antidos, inicial&ente, e& a&biente de laboratHrio 'or 6 dia e, 'osterior&ente, e& estu%a a 51 OC 'or 5+ dias. Logo a'Hs, os cor'os.de.'rova %ora& nova&ente levados ao a&biente de laboratHrio, ? estu%a e, %inal&ente, ? cA&ara &ida do 26O ao J1O dia de ensaio. " os cor'os.de.'rova de re%er<ncia %ora& &antidos e& a&biente de laboratHrio 'or 21 dias e entre o 26O e 'ara o J1O dia %ora& levados ? cA&ara &ida. 8s cor'os.de.'rova destinados a carbonata;:o %ora& &antidos 'or dois dias e& a&biente de laboratHrio e de'ois levados ? cA&ara de carbonata;:o acelerada, a *ual a'resentava u&a u&idade de 51 P 61 OC e te&'eratura de /5 P 5 OC, entre 51 e 5+O dia ? estu%a, voltando ao a&biente de laboratHrio, e a 'osteriori a estu%a nova&ente at! o 21O dia, e 'or %i& a cA&ara &ida. Para a reali7a;:o dos ensaios eletro*u&icos %e7.se o uso do e*ui'a&ento GEC8# 4, 'ara &edir 'otencial de corros:o 9Ecorr>, velocidade de corros:o 9icorr> e resist<ncia Bh&ica 9#oh&>. %" Resultados e &iscusso

-2-

A Figura 6 &ostra as &edidas de 'otencial de corros:o 'ara os cor'os.de.'rova co& adi;:o de cloretos, re%er<ncia e carbonatado. Pode.se veri%icar *ue 'ara os cor'os.de.'rova co& a adi;:o de +, de cloretos e& rela;:o ? &assa de ci&ento n:o houve a %or&a;:o da 'elcula de 'assiva;:o, registrando.se alta 'robabilidade de ocorr<ncia de corros:o = nas 'ri&eiras leituras dos 'arA&etros eletro*u&icos. -nde'endente&ente do ti'o de ci&ento *ue 'ossa ser utili7ado, este teor de cloretos ocasiona 'robabilidades altas de ocorr<ncia de corros:o. At! os 61 dias, o 'otencial encontrava.se na %ai3a de K5, de 'robabilidade de ocorr<ncia de corros:o co& u&a velocidade &uito elevada. 8 &es&o 'er&aneceu e& 7ona de incerte7a de corros:o entre o +1O e G/O dia e nesta &es&a 7ona a 'artir do 5/O dia at! o 44O dia. 8 cor'o.de.'rova co& cloretos a'resentara& u&a bai3a 'robabilidade de ocorr<ncia de corros:o no 5+O dia o *ue coincidiu co& o 'erodo de bai3a u&idade relativa do a&biente. Para o concreto de re%er<ncia, registrou. se, no incio das &edidas, valores *ue caracteri7ava& a corros:o su'er%icial do a;o devido ? %or&a;:o da 'elcula de 'assiva;:o. Entretanto, a'Hs este 'erodo, o 'otencial indicava 'robabilidade de ocorr<ncia de corros:o in%erior a 5,, 'odendo.se a%ir&ar *ue a ar&adura n:o corroeu.se ativa&ente durante o te&'o de dura;:o do ensaio. " 'ara as a&ostras carbonatadas, de'ois de 64 dias dentro da cA&ara de carbonata;:o, os valores &edidos = &ostrava& 'otenciais de corros:o *ue oscilava& entre a 7ona de incerte7a e a de alta 'robabilidade de corros:o. A velocidade de corros:o au&entou *uando os cor'os.de.'rova carbonatados e co& cloretos %ora& 'ara a cA&ara &ida, devido ? 'resen;a de gua e conse*Qente di&inui;:o da resistividade do eletrHlito 9concreto>.
Potencial de corroso x Tempo
200 100 0 -100 -200 -300 -400 -500 -600 -700 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
Tempo (dias) Potencial de corroso (mV)

Cloretos

Referncia

Carbonatado

Fi$ura ' . Potencial de corros:o 3 $e&'o

Ca Figura / 'ode.se veri%icar *ue os cor'os.de.'rova co& cloretos e re%er<ncia a'resentara& valores si&ilares de resist<ncia Bh&ica, atribui.se este co&'orta&ento a 'rovvel u&idade 'ro'iciada, a hidrata;:o da 'asta de ci&ento e ainda a ca'acidade dos ons cloreto e& reter gua nos 'oros do concreto. Contudo, a'resentou ainda valores su'eriores de resist<ncia Bh&ica e& deter&inados 'erodos se co&'arados a a&ostra re%er<ncia. " as a&ostras de concreto carbonatado o co&'orta&ento ta&b!& %oi si&ilar aos de&ais cor'os.de.'rova *uanto ao au&ento da resist<ncia Bh&ica co& o te&'o de dura;:o dos ensaios, contudo os valores encontrados a'resentara&.se be& su'eriores as de&ais a&ostras avaliadas, 'rinci'al&ente devido ? sada de gua durante a rea;:o de carbonata;:o e a cA&ara ser &antida e& 51, E.#.

-3-

Resistncia hmica x Tempo


Resistncia hmica (K)

400 300 200 100 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80


Tempo (dias)

Cloretos

Referncia

Carbonatado

Fi$ura ! . #esist<ncia Bh&ica 3 $e&'o

A 'artir da Figura + 'ode.se observar *ue 'ara as a&ostras co& cloretos veri%icou.se *ue, &es&o dosado co& alto teor de ons incor'orado ? &assa do concreto, a elevada resistividade, devido ? bai3a u&idade do ar, conseguiu controlar a corros:o, 'odendo.se registrar densidade de corrente de corros:o entre as 7onas de Rincio de corros:o ativaS e de grau Rdes're7velS de corros:o nos 'erodos corres'ondentes ao 6O ao 64O dia e 62O ao 2/O dia, res'ectiva&ente. Para o cor'o.de.'rova de re%er<ncia 'ode.se observar *ue este a'resentou u& co&'orta&ento di%erenciado dos de&ais, ha=a vista *ue, nas 'ri&eiras idades, ele = encontrava.se na 7ona e& *ue o grau de corros:o ! considerado Rdes're7velS, 'er&anecendo assi& at! ao %inal dos ensaios. Este resultado = era es'erado 'ara este cor'o.de.'rova. " 'ara o concreto carbonatado, no incio das &edidas de densidade de corrente, registrou.se entre o 6T e o +JT dia, resultados indicativos de grau de corros:o considerados Rdes're7veisS. A 'artir do +KO at! o G6O dia, 'erodo e& *ue este encontrava.se na cA&ara de carbonata;:o a 51 P 61,, houve u&a oscila;:o 'ara o grau Rincio de corros:o ativaS. At! o 45O dia, devido ? aus<ncia de condi;@es %avorveis 'ara o desenvolvi&ento da corros:o 9bai3a u&idade e elevada resist<ncia Bh&ica>, a velocidade de corros:o 'er&aneceu na condi;:o de Rdes're7velS, a'esar do concreto estar carbonatado. Por!&, *uando o cor'o.de.'rova %oi colocado na cA&ara &ida, a velocidade de corros:o au&entou ra'ida&ente, atingindo valores R&uito elevadosS.
Velocidade de corroso x Tempo
Velocidade de corroso ((A/cm))

10 1 0,1 0,01 0,001 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80


Tempo (dias)

Cloretos

Referncia

Carbonatado

Fi$ura % . -ntensidade de corrente 3 $e&'o

-4-

(onclus)es Para a &etodologia utili7ada no 'rogra&a e3'eri&ental, ! 'ri&ordial ressaltar a boa res'osta das t!cnicas eletro*u&icas co&o instru&ento de &onitora&ento da corros:o das ar&aduras. 8 e&'rego da t!cnica de resist<ncia de 'olari7a;:o atrav!s do e*ui'a&ento GEC8# 4 a'resentou.se satis%atHria, ha=a vista *ue o 'rocesso ! coerente, ou se=a, as varia;@es de icorr s:o aco&'anhadas 'or varia;@es de Ecorr, res'ectiva&ente. 8s resultados obtidos 'er&ite& %a7er as seguintes considera;@es %inaisI . As &edidas de 'otenciais de corros:o nas a&ostras co& cloretos indicara& *ue no caso de altos teores deste on, a corros:o 'ode ser 'ossvel, &es&o e& a&biente de bai3a u&idade relativa, devido ao e%eito higroscH'ico. . As velocidades de corros:o &3i&as ocorrera& e& concretos co& elevados contedos de u&idade, 'or!& n:o.saturados. . A u&idade relativa ! u& %ator controlador da ta3a de corros:o. . Para *ue a velocidade de corros:o atingisse velocidades signi%icativas %oi necessria ? di%us:o de o3ig<nio e u&idade conco&itante&ente. . A carbonata;:o levou ao registro dos &ais elevados valores de velocidade de corros:o. Co entanto, vale le&brar *ue a corros:o 'or cloretos se d 'ela %or&a;:o de 'ites e *ue os valores de icorr, 'oderia& ser &ulti'licados 'or at! 611 96/>, o *ue au&entaria e& &uito os valores registrados. . A resist<ncia Bh&ica %oi in%luenciada 'ela u&idade contida nos 'oros do concreto sendo, 'ortanto, 'arA&etro de controle da velocidade de corros:o do a;o no concreto. . Uuando o concreto encontrava.se e& a&biente seco 'ossua u&a alta resistividade, di%icultando a &obilidade dos onsN V &edida *ue a sua u&idade interna au&entava, a resist<ncia Bh&ica ia di&inuindo e o 'rocesso de corros:o 'oderia desenvolver.se, caso a ar&adura estivesse des'assivada 'ela carbonata;:o ou 'elos cloretos. Refer*ncias biblio$rficas 6. ACD#ADE, C. #anual para dia$nstico de obras deterioradas por corroso de armaduras. $rad. De Antonio Car&ona e Paulo Welene. :o Paulo, Pini, 6KK/. /. DW-#, #.X.N "8CE , M.#. e G#EEC, ".Y.. Protection of +tructural (oncrete" -nI -nternational Con%erence on Protection o% Concrete. Eniversit( o% Dundee, cotland, EX, 66. 6+ e't., Ed. E Z P8C, 6KK1, '. ++6.+G/. +. F-GEE-#ED8, E. P. Avaliao do desempen o de revestimento para proteo da armadura contra a corroso atrav,s de t,cnicas eletroqu-micas - contribuio ao estudo de reparo de estruturas de concreto armado" G/+ %. $ese 9Doutorado>. Escola Polit!cnica da Eniversidade de :o Paulo, :o Paulo, 6KKG. G. F#E-#E, X.#.#. Avaliao do desempen o de inibidores de corroso em armaduras de concreto" /115. /66 %. Disserta;:o 9Mestrado e& Engenharia e Ci<ncia dos Materiais>. Eniversidade Federal do Paran, Curitiba, /115. 5. WELECE, P.#.L. (orroso em armaduras para concreto armado , :o Paulo, Ed. Pini, 6KJ4. 4. WELECE, P.#.L. (ontribuio ao estudo da corroso em armaduras de concreto armado" :o Paulo, 6KK+. /+6 '. $ese 9Livre Doc<ncia>.Escola Polit!cnica, Eniversidade de :o Paulo. 2. L-MA, M.G. .nibidores de corroso/ avaliao da efici*ncia frente 0 corroso de armaduras provocada por cloretos . :o Paulo, 6KK4. 62G'. $ese 9Doutorado> . Escola Polit!cnica da Eniversidade de :o Paulo. De'arta&ento de Engenharia de Constru;:o Civil.

-5-

J. MEW$A, P.X. M8C$E-#8, P.".M. (oncrete1 +tructure2 Properties and #aterials" Ce) [or\, Ed. Prentice.Wall, -nc. Engle)ood, 6KJ4. K. CE]-LLE, A. M. Propriedades do concreto. $radu;:o alvador E. Gia&&usso. /. ed. :o PauloI Pini, 6KK2. 61. P8#$ELLA, X.F.N GA#C-A, C.M.N ]E#G^ , G.#.N "8EX8 X-, A.N F#E-#E, X.#.#.N C8##_A, A.P. &esempen o f-sico-qu-mico de metais e estruturas de concreto de redes de distribuio de ener$ia/ Estudo de caso na re$io de #anaus . Uu&. Cova, vol./K, nO G, 2/G.2+G, /114. 66. #-BE-#8, F.W.M" &esempen o de inibidores de corroso como m,todo de preveno e reparo para estruturas de concreto armado. /116. 6K4 '. Disserta;:o 9Mestrado e& Engenharia Civil> . Eniversidade Federal de Gois, GoiAnia, /116. 6/. $#8C`C- , 8.N #8ME#8, A.N ACD#ADE, C.N WELECE, P.N DaAb, -. #anual de inspeccion2 evaluacion 3 dia$nostico de corrosion en estructuras de ormi$n armado" C[$ED c Progra&a -beroa&ericano de Ci<ncia e $ecnologia 'ara o Desenvolvi&ento. #ede $e&tica d]. Durabilidade da ar&adura c DE#A#, 6KK2.

Voltar pgina do EngWhere

-6-

Você também pode gostar