Cv-ketelproductie bij Remeha in Apeldoorn, acht jaar geleden nog een kleine speler, inmiddels een bedrijf met
een half miljard omzet.
Tussen Randstad en Duitsland
Industriebedrijven in het oosten van Nederland herstellen zich van de klappen die ze de afgelopen
jaren kregen. Maar nu dreigt een tekort aan vaklui nieuwe afzetkansen te dwarsbomen » Paul Baeten
W
erken in de metaal
wil niet zeggen dat
je overal een overall
aan moet en dat je ’s
avonds onder de smeerolie thuis-
komt. ‘We proberen al vanaf groep
acht van de basisschool jongeren
warm te maken voor een baan in de
maakindustrie. Want nu moeten
we de goede lassers in Syrië en
Rusland zoeken.’
Martin Leushuis, voorzitter-di-
recteur van de Verenigde Maakin-
dustrie Oost, een belangenorgani-
satie voor ruim 180 industriële
bedrijven in Gelderland en Overijs-
sel, is ervan overtuigd dat de maak-
industrie weer de weg naar boven
heeft gevonden.
Nu nog het potentiële arbeids-
aanbod ervan overtuigen dat er in
de industrie ook interessante, en
schone, banen te vinden zijn. ‘An-
ders dan in Noord-Brabant zijn er
in het oosten weinig fabrikanten
van apparatuur. Toeleverende
bedrijven zijn er des te meer.’
De bedrijven moeten het niet
hebben van massa maken. Dat kan
iedereen. ‘Dan concurreer je alleen
nog op prijs. De kracht van de
bedrijven in deze regio is hun hoog-
waardige specialisatie. Er gaat
geen Ariadne of Boeing de lucht in
zonder een onderdeel dat in het
oosten van Nederland is geprodu-
ceerd. In de maakindustrie hebben
we het steeds vaker over
hightechbedrijven, niet over som-
bere hallen waar je met lieslaarzen
door de rommel moet waden’, zegt
Leushuis.
Ook Rob van Vollenhoven van
Ontwikkelingsmaatschappij Oost
Nederland ziet duidelijk de teke-
nen van herstel in de industriële
sector. ‘Anderhalf, twee jaar gele-
den begonnen de portefeuilles
weer vol te lopen, al waren de mar-
ges nog mager. Nu hoor ik ook over
de marges nog weinig klachten’,
zegt Van Vollenhoven.
Vorig jaar maakte hij een sterkte-
zwakteanalyse van de maakindus-
trie in het oosten. Uit die analyse
pagina 10, 10-11-2006 © Het Financieele Dagblad
FOTO: ROB VOSS
bleek onder meer dat de industriële
sector vooral veel concurrentie
heeft ondervonden van goedkopere
productiemogelijkheden in lagelo-
nenlanden. En in een aantal secto-
ren bleek er ook veel concurrentie
tussen bedrijven in de oostelijke
regio’s.
‘De maakindustrie heeft op tijd
beseft dat innovatie de enige
manier is om te overleven. Innova-
tie van de producten, maar ook van
de logistiek, de bedrijfsvoering, de
samenwerking met de oostelijke
kennisinstituten en de samenwer-
king met elkaar’, zegt Carry Abben-
hues, Overijsselse gedeputeerde
voor economische zaken. Zij wijst
‘We moeten niet
iedereen de ict in
willen jagen’
op het groeiend aantal bedrijven
dat elkaar heeft weten te vinden in
ketens van toelevering of uitbeste-
ding. ‘De ene fabrikant maakt het
bed, de andere het motortje waar-
mee het voeteneinde omhoog
wordt gezet’, geeft ze als voor-
beeld.
‘De technische universiteit, de
hogescholen en de roc’s houden
steeds meer rekening met de
behoeften van het bedrijfsleven.
We hebben dit soort vormen van
samenwerking intensief gestimu-
leerd. Je merkt nu in de praktijk dat
het méér is dan een mooi verhaal.
De resultaten van de betere samen-
werking zijn tastbaar geworden.’
Ondanks dit herstel is duidelijk
dat de industriële sector de afgelo-
pen jaren enorme klappen heeft
opgelopen. In vijf jaar tijd gingen er
ruim 27.000 banen verloren en
zakte het aandeel van de industrie
in de totale werkgelegenheid met
Regio Oost
FD Gazellen 2006
Pluspunten
Drie universiteiten
Netwerk toeleveranciers maakindustrie
Minpunten
Tekort bekwaam personeel
Hoge lonen
GELDERLAND
FD Gazellen
Winnaars
twee procentpunt naar 14,4%.
Vorig jaar vlakte de daling van de
industriële werkgelegenheid af
naar ‘slechts’ 2300 banen. Het
hardst getroffen werden voedings-
bedrijven, uitgeverijen, drukkerijen
en de metaalsector.
Toch is, ondanks alle verlokkin-
gen van de kenniseconomie, de
maakindustrie nog steeds het hart
van de bedrijvigheid in Gelderland
en (vooral) Overijssel. In de metaal
en de metalektro- en kunststofver-
werkende industrie zijn ruim 3000
bedrijven actief met in totaal ruim
80.000 fte’s.
Meestal gaat het om kleinere
bedrijven. Driekwart heeft nog
geen twintig man in dienst. Ze spe-
cialiseren zich in toenemende mate
en richten zich op de internationale
markten. De grootste sector is het
cluster van machine- en apparaten-
bouwers en systeemleveranciers,
gevolgd door de voertuig-, trailer-
OVERIJSSEL
© Het Financieele Dagblad
en carrosseriebouw.
Het eerste cluster vindt met
name in Twente zijn oorsprong in
de toelevering aan de textielindus-
trie en zoekt nu meer en meer de
internationale markt op.
De voertuigbouwers profiteren
van de ligging van de regio nabij de
Duitse grens en het grote aantal
vervoerders dat in het oosten te
vinden is.
Maar de parel op de kroon vindt
menigeen toch het naar verhou-
ding kleine, maar vermaarde clus-
ter van defensie en luchtvaart rond
bedrijven als Thales Nederland en
Urenco Aerospace.
‘Het belang van dat cluster is
groot in ons gebied’, zegt Van Vol-
lenhoven. ‘Je moet de maakindus-
trie in het oosten niet zien als een
reeks losse eilandjes, maar als een
verknoopt netwerk van bedrijven
die aan elkaar leveren.’
Als aan de top van zo’n piramide
internationaal vermaarde en tech-
nologisch geavanceerde bedrijven
als Thales staan, is dat goed voor de
hele sector.’
Leushuis geeft het automotive-
cluster als voorbeeld. ‘Daarin zitten
bedrijven die toeleveren aan BMW
en Scania. Als je aan die eisen kunt
voldoen, zegt dat heel wat over je
eigen kwaliteiten. De ketenintegra-
tie is in deze sector al vergevor-
derd.’
De groeiende samenwerking tus-
sen bedrijven in het oosten heeft al
geleid tot een gemeenschappelijke
stand op de Hannover Messe. Een
gezamenlijke presentatie van het
Aerospace-cluster op de internatio-
nale luchtvaartbeurzen zou vol-
gens Leushuis een prachtige vol-
gende stap zijn.
Veel bedrijven in de maakindus-
trie hebben inmiddels de bedrei-
ging van lagelonenlanden in een
kans weten om te buigen.
Van Vollenhoven: ‘Delen van de
productieketen worden inderdaad
overgeheveld naar landen als Tsje-
chië. Maar het is niet meer zo dat
daardoor hele bedrijven verdwij-
nen. De ontwikkeling, de marke-
ting en de assemblage blijven door-
gaans hier. Je wordt selectiever in
hetgeen er over de grens wordt
uitbesteed of geproduceerd. Je
loopt immers ook een risico wan-
neer je te veel buiten de deur doet.’
Meer specialisatie en samenwer-
king en een groter accent op ver-
nieuwing en kennis als toegevoeg-
de waarde lijken de ingrediënten te
zijn waarmee de maakindustrie in
de toenemende internationale con-
currentie de weg naar boven heeft
gevonden.
Maar die lijn kan volgens Leus-
huis alleen worden voortgezet
wanneer er een oplossing wordt
gevonden voor het gebrek aan
gekwalificeerd personeel.
‘We moeten niet iedereen de ict
in willen jagen. Het is toch schrij-
nend om te zien dat onze groei nu
geremd wordt door een tekort aan
vakbekwaam personeel.’