MR BLAGOJE TUNGUZ: LJILIANA TUNGUZ, ULOSKI BORAC NEKA ANTROPOGEOGRAFSKA OBILJEZJA. NASELJA SA POIMENICNIM SPISKOM STANOVNIKA Zavod za udzbenike i nastavna sredstva Istotno SarajevoRecenzenti Mr Nadetda Stajié ‘Vesna Kraignik Direktor, glavni i odgovori urednik ‘Mr sc. Ranko Batinié Urednik Danka Botkovié PREDGOVOR, Predio u gomjem tou rijeke Neretve, vie od nekoliko vijekova, zove se Borat U nagem istazivanju ogranitli smo se na donji Bora’, koji je adminstativno uokviren kao Uloski Boraé. NaS cilj je u tome da sveobuhvatno predotimo sve drustveno- seografske probleme Borta odnosno da dam antropogeografske odike 2a svanaselja bivie uloske opine. Jevto Dedijer unio je u svoju monografiu Hercegovina” (Antropogeografike studije od 1898, do 1909. godine) sela Borta: Ulog, Strane, Obalj, Lusi Jezero, Pore, Presjedovac, Plotnik, Tmoviea i Kruitica, Ova studi daje objeltivan prikaz navedenih mjesta iz toga periods, Mi sto wzeli u obzir odredene podatke iz ovih deset sela,unijeli smo neke dopune i obradili smo ostalih dvadesetnaselj. Trebaimati uw vidu da su se nekadasnji oblici patrijehalnog 2ivota promijenili, pa se te karakteristike Zivljenja sada rijetko mogu gdje sresti ovo Savié-Nikolin, 2004, godine objavio je knjigu Borat i Savi”, gdje se pati istorija porodice Savié. Medutim, autor se potrudio ivdao vefjedna geografsu ‘dnosio aitropogeografsla sliku Boréa, Isto tako Risto Ceranié uw neobjavijenom rukopisu, pratetiporijeklo porodice Ceranié, dosta se dotie proslostisela Oblja, Boréa i Zagoria. Petar ASkraba-Zagorski u kajizi »Zagorje” (2005), daje drugntije videnje proslosti. Za njega je Boraé Zagore, je to je kraj gdje su vijekovima Zijeli Srbi Po nema iz Zagorja su se u srednjem vijelatiseljavali stanovniei, da bi se vragali u napustene krajeve (Od Sesdesetih godina prosloga vijeka nastaju seobe stanovnika, dek posljednje godine XX vijeka karakterifu tragi¢ni dogadaji (rat 1992-1995), koji su na hraju doveli i do gotovo potpunog praznjenja Ulotkog Boréa. Nestaje stanovnika, nema priaStaja, Boréu bitiu samo starija domaéinstva, Da li ée biti nasejavanja u Boraé veliko je pitanje. Vjerujemo da de buduée generacije uvidjeti da su preci avjeli u zdravor Pritodnom ambijentu, gaje su preduslovi 2a Zivot postojali ali su drustveno istriske ‘okolnosti, od stedine proslog vijeka, uicale na ono Sto se desilo, da je iz kraja gdje je stanovnika bilo kao péela u kofnici,ostao prazan prostor. To je jedan kaj kojega je nekada bilo, koga i ima i koga gotovo nema” Sto je napisao MiloS Okuka w svojoj recenzji knjige ,Boraé i Savi” Borat Kao prediona ejlina obuhvata titay gorji tok Neretve sve do izvor. Medutin, mi ovdje istrazujemo donji tz. UloSki Boras. To je, u stvari jedno podrugje keoje ima svoje administrative granice uokvirene u graicama opstine Kalinovik ‘Austrougarska viadavina dala je (oj administrativnoj jedinici okvire jo8 davne 1879. godine po prvom popisu i ostalim popisima stanoviika. Ulotka Kotarska ispostava Odnosno opstina kao samostalna administrativna jedinica postojala je sve do 1962. godine kada je ukljudena w opStinu Kalinovik. U periodu od 1952. do 1962. godine njoj je pripadao jedan dio sela koji se danas vodi u opStini Gacko. Taj dio Boréa Koga mi Zovemno gornji ili Gatacki Boraé nije u naSem razmatranju. Treba pods da se u srednjem vijek pod Boréem smatrala prostoma oblast od Prage do Olova. Viadisav Skarié navodi da se Zupa Boraé zvala po gradu Bortu kod Prace, keji je sada u rnevinama i jo8 ga tako zovu, Medutim, kao prediono ime 2a ovaj kraj vge se ne A4 koristi, dok se za gomji tok Neretve i sada korstiprediono ime Bora. Gomi tok Neretve u proslosti imao je naziv ViSeva. Od kada i kako je ovaj kraj bio ime Boraé u dostupngj liteaturi nismo nail podataka, dok se iz usmenih predanja ‘ovo ime veze za vrijeme dolaska Turaka, kada su se stanovniei brani odnosno borili od najezde okupirajuce soldateske, te od islamizacije. Boreti se 2a svoju zemlju, boreéi se 2 svoju vjeru stanovnici su za svoj kraj dali naziv Boraé. A to su dokazali 1882. godine stavljaju stvari. Uz ognjiste ide sat, sadZak (sa tri noge) na koji se stavlja kotao, verige i masa. Burilo se dr2i pred kolibom, ako ima hlada, ili unutra odmah kod vrata Slika 16: Torarica Slijepteviéa, Krupac (2006) Stale, zovu ih jo8 Klanice ili pojate. Obitno se pokrivaju slamam koja se podsiva. Koriste se tahte-daske, Osim vrata imaju i jedno prozorée za izbacivanje ubreta. U donjem dijelu se dri stoka. Kroz otvor baca se stoci hana. Na lastavici tale nalaze se vrata kroz koja se ugoni sien i slama, Telesar li8i na kolibu, samo Sto je manji, On je od dasaka. Gomji dio je popoden. Tu se spava, a ispod se preko ljeta drée telad. Pokriven je simlom. DrZi se u planini ‘Torarica, to je kolibica na saonima. Vo lovi ih prevlage. U njoj mode spavati ‘dvoje odraslih. Odignuta je od zemlje 40-50 em, Dr2i se kod torova. Kimecak se pravi kao teledar. Vike svinje ,krmka” dréi se Konjska oprema, samar, sedlo i st 4.4, Privredne i vanprivredne djelatnosti Privreda Uloskog Boréa je zasnovana na principima _tradicionalne poljoprivredne proizvodnje. Ona je najvi8e podredena uticaju prirodnih dinilaca, dok su druStveni Sinioci, mada su se Sesto mijenjali, vrlo malo uticali na naéin proizvodnje. Ti “tyeno-istorijski procesi su jedino doveli do promjene socio-ekonomske strukture46 _ stanovniitva, dok sadainji napredak nauke i tehnologije nema tako nikakve domaaje, kao Sto je tou drugim krajevima . ‘Austrougarska je zatekla agramo-feudalni sistem turske vladavine, gdje je bio uspostavien sistem vthovne dréavne svojine (Cara i Alaha) nad zemljom, koja je dijeljena, od sultana, aznim turskim feudalcime do sitnih spahija. Sela su bila privatni spahiluei a srpski Zivalj (koji nije primio islam) je nastanjivao sela i obradivao zemlju Kmet je pored, carskog poreza, davao i deseti dio svih zemaljskih proizvoda svojim gospodarima. U Boréu se govorilo ,kmet je davao agi tovaminu, dogonio mu konjima drva, vraéao mu sjeme, na jesen od svih proizvoda davao agi njegovo, isao je na kuluk” Prvi popis stanovnistva 1879. godine, Koji je obavila austrougarska administracija nije registrovao nikakvu strukturt stanovnistva. Ostali popisi registuj, ‘sim ukupnog broja stanovnika i konfesionalnog sastava i druge podatke, koji govore da jena ovim prostorima jo$ vladao agrarmo feudalni sistem. Popis iz 1885. godine bilje2i dau 30 sela Boréa ima S vlastelina (u Milavigima), zatim 192 domaginstva kmetova i 283 tezatke porodice. Tada su se posebno vodile wine” Zene i djeca Kojih je bilo 1469, zatim je bilo 34 sluge, 36 ostalih, izdréavanih ImuSkaraca staiih od 16 godina, 7 trgovaca ili zmatlia ili sliéno, (Dubrava-L, Piralii-1 i Ulog-5), 2 svestenika, 1 uéitel. U Susjeénu su sveStenik i ute, dok je u Ulogu tada bio 1 draavni sluabenik i 1 svettenik (ukupno 2030 stanovnika). Te godine su registrovani Austrougarski dréavljani, po jedan u Baku, Obmji i Ulogu. Osim ove ‘agramo privredne strukture popis je registrovao 1034 muskarca i 996, Zena od toga se vodilo 1175 nezenja, 370 braénih parova (740) i 115 osoba je bilo bez supruznika (obudovjelih). Poslije deset godina 1895. godine u Uloikom Boréu ima ukupno 2486 osoba koje se bave poljoprivredom. Struktura je sledeéa: 4 glavara (Milavci) su tzv, viasnici (1885 su bili vlastelini) sa 9 sodnika, ima 1593 slobodnih zemljodjelaca, od toga su 227 slavari, 510 kmetova (64 glavari), 324 osobe koje su slobodni zemljodjelei ai koji su i Ikmetovi (od toga su 33 glavara porodice), zatim ima 45 osoba (sa 10 glavara), Koje se ‘ode pod ostale osobe koje se bave poljodjlstvom. Tada su popisane jo 64 osobe, pod ostalo civiino 2tejstvo. To ukupno ini, te 1895. godine, 2550 stanovnika, Teda je w Borée Zivjelo i 6 osoba (2 Klinja, 4 Obmija) pripadnika 2emalja carevinskog vijeéa, zatim 4 osobe vijeca ugarske krune i $ osoba pripadnika stranih dréava, pored 165 vojnika rasporedenih u Obraji, Klinji i Ulogu, Xroz petnaest godine, 1910. godine u Uloikem Boréu ima 3299 osoba koje se bave poljodjelstvom. Tada nema vlastelina, ve ima 17 zealjoposjednika sa kmetovima, koji imaju zajedno 130 &lanova porodice. Te godine bilo je 2154 slobodnih seljaka (sa 349 plavara), 286 kmetova (47 glavara), bilo je kmetova ujedno slobodnih selaka u ‘grupi pod pretezno slobodni seaci, 414 (40 glavara) in grupi pod prete2no krnetovi 280 ‘soba (od toga 29 glavara). Tu je i grupa nino u poljodjelstvu zaposteno Ziteljstvo", ‘ukupno 35 (od toga je 30 glavara i S svojadi. Ostalog civilnog stanovnistva bilo je 196 ‘soba, io je ukupno 3495 stanovnika Za Gitay austrougarski period privredna struktura u Uloskom Boréu se ne rijenja. 1895. godine ima 97.5 % seljaka, petnaest godina kasnije (1910) 94.4% , dok je 1953. godine bilo 93.9 % poljoprivredno stanovnistvo, to znaéi da je poljoprivredna 47 djelatnost i dalje privredna osnova, Isto tako, austrougarska vlast, koja je vladala évrstom rukom i uvodila neke nove privredne tekovine u drugim krajevims, ovdje ne mijenja nifta, ostaje isti agrarno-feudalni sistem, istina sa manje kmetova i vige slobodnjaka, koji su postepeno kupovali zemlju od svojih gnada, Tek ée od 1919. godine poéeti ukidanje feudalnog sistema, kad su raskinuti kmetski odnosi a kmetov. proglaseni vlasnicima zemlje, kada je Kraljevina SHS izvrSila agramu reformu, doci do promjene ovoga sistema, Mnoge siromaine srpske i muslimanske porodice prvi put su postale vlasnici zemlje koju obraduju. Tada, veé, potinje prodiranje domaceg trgovatkog kapitala, mnogo vige u drugim krajevima nego u Uloskom Boréu, zatim razbijanje naturalne privrede i prelazenje na robnonovéanu privredu koja djeluje u pozitivnom smislu, Medutim, i tada je seljak bio izlozen nedaéama lihvarenja i zelenaienja, jer se ‘morao zaduvivati radi plaéanja dazbina i nabavke stoke i manifaktumih privzvoda, a u nerodnim godinama iza hran, 44.1. Stotarstvo S obzirom na prirodne uslove seljak UloSkog Boréa manje je ma, on je pretetno stotar, svaitar (kako bi se danas reko) jer gui vile visa stoke. Caj goveda vee, koze, kone, po Koja svn, ima i ivinu, a jedan broj gaadintava dri peel. Na nyivama ne mote da proizede vilak jetma, zobi, ovse ii plenice, aije mu proizvodnja dovoljna ni za vaste potteb, li zato prodajudiovee ii govedsdabijao je bnovne novtane prihode 'Utabell 14, dat! su podaci za dréanje stoke 2a dvije godine u vijeme ausro- ugarske vadavine, te za 1921. i za 1981. godinu, ada je u Bort Zivjelosvega 1845 Stanovaika. 2 tabele se vidi da se ranije gnjilo skoro dva pura vibe goveds, ti puta krona. Koza je sve manje, dok se ovee i dale uzgajju kao i ranje. Po domadintva je 1895, bilo 42.3 ovce, 1510-35.4, 1921-244, a 1981-324 ovee, madi dae u austo- tugarskom periodu mnogo ve gajilo ovaca,zapravo, kada se dodaju nat br i koze, onde je site stoku bilo kudikamo vie nego u sadaSnjem period Sto sete ukupnog broja stoke, Konia se dase ranije gil mnogo vie gla stoke po domaéinstv, 1895. godin’ bilo je ukupno 28163 gra stoke, to je 78.7 gra po domadinsvu, u 1910 xin, kaa je bilo ukupno 29850 grla stoke, bile 68.5 grlapo domains‘, 1921, odin’ blo je ukupno 20640 gia stoke odnosno 43.8 po domasintva, dk je 1981 feadine bilo ukupno 17798 ria Sto je 38.1 glo stoke po domacinstvu Tabela 14. Broj stoke po vrstama Se ee U periodu postije II svjetskog rata viadala je velika raznovrsnost u pogledu48 dréanja stoke. U prosjeku individualna domacinstva imala su 30-50 ovaca, drZali su 1-2 keonj, krava muzara 2-5, volove, zavisilo je od imovnog stanja, bilo je 2-4. Zivine se dezalo vtlo malo, po nekoliko kokoski po domaginstv, Svako domacinstvo obavezno je Grzalo psa ovéara za kuvanje stoke, kod kuée ili kod tora. Koza nije bilo posi II svjetkog rata, So je zakon sankcionisso, Sada (2006) stanovniei su poéeli da ih dre, posto nema zakonskih prepreka Za ishrana stoke na raspolaganju su paSnjai, a Koriste i sijeno, slam lisnik. U daljj prosost stoka je izvozena, 0 velikom broje, iz Boréa 1 Dubrovnik, Trebinje i Mostar. Postojala je stoéna pijaca u Ulogu, adje se prodavala sioka otkupljivatima zemljoradnickih zadraga i drigim. Vecina stanovnika 2ivi prete2no od stoke, njenom ‘rodajom dolaze do novea za podmirenje drugih poreba Stoka se dréala radi ishrane celta (mlijeko, wolijeéni proizvodi, meso), radi snabdijevanja vinom za odjec i izradu wad i radi gnojenjanjva. Mlijeéni proizvod keajmak, si i masto ijt su se imosil na prodaju, tre se u kui. Koza od sitne stoke sluziln je za izmdu mjesina i oputa, a od govede koze su se pravili opanci. Vuna se troila za izradu sukna, kao | pletenje svitera, dzempera, skanja, garapa i bigali kabanica. Danas, stanovnici vile se ne bave rusnim radom, dok se za odijevane korist industrjske tkanin i obuea Preko ljeta sa stokom se islo kod Koliba Isl su éobani, a ostali'po potrebi. Na pogtojenim njivama sadio se krompir i sili su se razni usjevi.Preko zime stoka je u felu, dala se u stalama. Za zimsicu ishrana sprema se sijeno, slama i lisnik od hrastovine Ogranitene koligine stone hrane prikupljene u toku ljeta, mogu posluiti tek toliko da stoka prezivi do ice paine sezone. Ovakvo stanje ne dovodi samo do niske stosne produktivnosi veéutige na matnije gubitke u tjelesnojtezini, Stoka je uprojece rekouvalescentna ipotrebno joj je ze vremena da se na proljetnoj pai oporav Slika 17: Humnjanke-Zobanice sa stadom u Ulogu, prije odlaska u planinu 49 [Najveéi doprinos kod ovaca je u mesu i to 60 %, zatim u vuni 19 %,w mlijeku 16 % i stanjaku 5%. Vréena je merinizacija ovaca, ali se odustalo usjed nedostatka sredstava, Domaéa pramenks, od davnina, naviknuta na dosta teSke Zivotne uslove sa prilienoniskom proigvodnjom, ekonomski ipak zadovolavalaindividualne proizvodate. Tjelesna tezina ovce krece se u prosjeku oko 35 kg, a ovna 40 kg. Mrkanjc posinje krajem septembra i zavrSava se pocetkom novembra, & jagnjenje potinje krajem februara i produzava se do posetka aprila. Na to utigu Klimatske prilike. Jagnje, po jgnjenju, teSko je od 2-3 kg. Jagnjad se zaluéuju krajem maj, tada su teSka od 11-15 ig. Za taj prirast jagnje posisa 35-50 litaa mlijeka, Po odvajanj jagnjadi oxce se muzu sve do mrkanja. Njthova laktacija u povoljnim godinama traje 6 mjeseci. Sisanje ovaca obavfa se u drugo) polovini juna. Prinos vune kreée se od 1.2-1.5 kg. Zbog svoje frubosti ova yuna moze jedino posluati 2a domaéu preradu w odjeéu i obucu, a u industri za izradu potke kod éilima. Ovee za priplod sluze 5-6 goding, sto zavisi od njezine konstitucije zubala. Zenski i mutki podmladak ukljuduje se za priplod sa 18 mjeseci starost U govedarsivu preovladuje domaéa bute, Mlijegnost krava se kreée od 700-800 litara, Za klanje govetestize u poodmaklim godinama, neugojeno. Kon} shizi prvenstveno za prenos teeta i jahanje. Ovdje su se mogli nati pravi predstavnici brdskog konja, podveleskog tia. Niihova je teZina od 280 do 360 kg. Za ‘rijeme Ijeta ukoliko se radni konj ne korist za rad, provode danonoéno na pai, a zirma provedu w stajama, Konj.se hranijeEmom ili ovsom samo u danima kada prenositeret iii ore, Preko titave godine na gazdinstvima konji nemaju vite od 60 do 100 radnih dana, izwzev onih koji su se koristili za kirjanje odnosno za prenos robe pri transporta drva ili govaske robe Slika 18: Torovi i koliba Pavia na Crvnju (2006)50 Od ukupnog broja individualnih gazdinstava oko polovine dedi svinje. Prosiek je 1-2 svinje na gazdinstvo. Ova grana stotarstva ne pokazije teznju za obimnije privredivanje. Gajenje svinja nema nikakve ckonomske teZine, posto se svinje tove samo za potrebe pojedinih domacinstva, Povolina flora u Sumama, planinskim paSnjacima, prirodnim livadama i oranitnim zabranama, omoguéili su razvoj i opstanak péelarsiva na ovom podrugju. Sa ‘vom granom privrede bave se vise imuéniji seljaci. Kod koSnica sa nepokretnim sagem koriste se vrSkare-dubovina sa medistima, Sa ovakvim dodatnim sistemom medista iahjegava se guéenje péela, Seviga, Dubrave (2006) Kod koSnica sa pokretnim sagem preovladavao je ,edan-Blat” sistem. KoSnice su zvali ,amerikanke”. Austrougarski popisivati su 1895. godine zabiljeZili 68 péelara sa 498 koinica, a 1910. godine bilo je 82 péelara sa ukupno 1101 koSnice. Vecinom su bile kosnice tv. pleteri (vrSkare). Medutim, i danas (2006) iako je staracko stanovnistvo u Bort, zati¢emo u vige sela ptelare kako rade oko péela. ‘Zbog veoma skuéenih izvora sredstava za Zivot, privredna djelatost boréana nosila je obiljezja raznovrsnosti i usitnjenosti. Svako domacinstvo bavilo se istovremeno, po pravilu raznim granama privredivanja, posto ni od jedne ne moze da cape toliko prihoda da bi se mnogoljudno domaéinstvo moglo prehraniti preko cijele ‘godine. Samouki seljak je svojim primitivnim alatima izradivao sve Sto mu je bilo potrebno za Zivot. Pravio je kolibe, kuée i razne druge predmete, onda kada se nije bavi ‘oko stoke ili radio na njivi, 4.4.2. Zemljoradnja U_ratarskoj proizvodnji stanovnici Ulotkog Boréa su se orijentisali na proizvodnju hljebnog Zita, prvenstveno na jetam, koji je najbolje odgovarao prirodnim SI uslovima ovoga podrudja. Ranijh gedina sijao se krupnik, proso, hela. Foksimil iz 1881. godine to potveduje, Tekst glasi: Na oranici ,luka” lezesa, Pera Tungus iz Uloga pripadajuéa prve godine nagnojena, proso usjeva 10 oka uroda 200 oka, druge godine proso usjeva 10 oka uroda 180 oka, treée godine heljda usjeva 15 oka uroda 100 oka, éetvrte godine jalova sa paom” Potpis Ibro Tanovié. Hee anecesis, Cattelaxceés Lives Sr gpoee ui Hidaka pris, J ghatrne mrignujens proce ugiivn 1 the ured 200 oh ee 2 ‘ . kfm = IF tO ow = Wlavwcriyse area ig Bagrrn 60 + Slike 20: Faksimil bonitiranje iz 1881. godine Na malim grzdinstvima ne primjenjuju se savremeniji metodi proizvodnie ‘Ukupna oranina povrina redovno svake godine ostaje Sto neobradena a So u oxmoru Razloz su nedostatia vjetatkog dubriva,stjnjak, nedovolnoj radnoj sazi odnosno uu mentalittuplaninace, koji tee za lagodnijim Zivotom. Ovako se gaze of vajkada, zemlja pod ugarom se oder ‘Ozimi usjevi su malo zastupjeni, So zavisi od kratke, vegetacione periode Prirodni uslovi favorizju vige jara-2ta i krompir. Jeri jetam sije se an plodnijim rastresitjim oranignim povrsinama, Prnosi su od 8 do 12 mie. Sto zavisi ad godiinjeg ‘Klimata i dubrenja. Na potorenu i nadubrenu oranicu jeéam redovno dolaziuzastopno kroz dvije godine, Zatim, se sje, rjede, pfenica ili rat ali redovno ovas.Sijao se jeéam | to [it ae] - to | 3 1. 1910} 14 [95 [19 Fase [sig [ar sot 9 25 W981 [99 a3 f= aoa 2 oe : Krajem XIX i potetkom XX vijeka u naselju Jezero Zive sljedese porodice: Demirovié, Bipa, Golijanin, Govedarica, JakSi¢ i Tucak Deiirovié (mm): Duran (1891), Fata rod. Merlié (1892), Bula (1919-1943 ) ipa (m): Huso (1849), Zejna rod. Softié (1853), Nukica (1900-1977), Zejna (1934-2004), Ahmet (1937-1987), Alija, Jusuf (1877), Hata rod. Pinjav, Jusuf (1902 - 1967), Mujo (1869), Fata rod. Spahi¢ (1878), Duna (1903-1975), Meho (1867), Mejra rod. Kerié, MeSan (1904), Alija (1882), Fata rod. Spahié (1885), Dula (1908), Adem (1906-1979), Bula rod, Hajéarevié (1914), Feha, Salko (1921-1992), Meléa, Juso (1870), Merka rod. Pajevié (1872), Fata (1906), Juso (1875), Mejra rod, Pajevié (1880), Hasan (1907), Zila (1914-1965), Osman (1869), Fata rod. Zimonjié (1875), Raza (1907), Ahmet (1875), Haska rod. Bojitié (1880), Sadik (1912), Melka (1915-1954), Husnija (1916), Hasna, Tbro (1870), Zila rod. Softié (1877), Ibrahim (1913-1977), Ahmet (1880), Hana rod. Bojiié (1876), Fata (1918), Ibro (1862), Bula rod. Husovieé (1869), Zahida (1919), Serif, Uzeir, MuSan (1873), Muskija (1876), Osman (1921- 109 1949), Osman (1899), Emiina rod, Helvalia (1900), DZemka, Mujo (1890), Saja ro. Spahié (1893), Mustafa, Huso (1891), Raza rod. Zukanovié (1888), Hata, Hasan, Meho (1896), Nefa rod. Sikaio (1895), Raza (1926-2004), Mina, Hajna, Senija, Raza, 1uso (1875), Humija rod. Kurtovié (1882), Jusuf, Sadik (1912), Seéa rod. Causevi¢ (1912), Hiusnija, Ahmet, Hasan (1907), Sevda rod, Pehilj (1904), Adem, Hata, Nefa, Dulsa, Mustafa, Jusuf (1902), Fatima rod. Sovtié (1904), Juso, Bula (1935-1990), Mean (1914), Bulsa rod. Demirovié (1917), Ahmet, Ramo (1892), Nefa rod. Bojté (1899), Omer, Meho (1912), Seéa rod. Mulaspahi¢ (1912), Haj, Salko, Nefa rod. Kapo (1912), Tahir, Osman (1900), Hamida rod. Satara (1895), Arif, Hasna (1924-1991), Osman. (1900), Mina rod. Kalvaiija, Bula, Salko (1850), Hata rod. Husovié (1853), Meho (1915), Saéa rod, Muratspahi¢ (1912), Hajuna Golijanin (p): Lazar (1870), Iinka rod. Pojuzina (1879), Trifko (1901-1983), Savka (1904), Dusen (1905), Krsto (1911), Anica, Aéim (1927-1999), Maksim, Milan (1869), Anda rod. Bosnjak (1870), Rede’ (1905-1986), Anto (1906), Milan (1907), Krstinja (1910), Manojlo (1913), Cvija (1915-1998), Petar (1918), ‘Nikola (1889), Gospava rod, Pejtic (1890), Bosa (1925-1999), Petra, Vojisla, Tripo (1900), Janja rod Vusinié (1898), Zorka, Obrad, Vide (1884), Telka rod. Govedarica (1898), Ljubica, Nedo, Vlado, Stoja, Slobodan, Rade (1905), Ilinka rod. Bulajié (1919), Milesko, Cvia Vaso, Milos, Dusan (1909), Stana rod. Peitié (1912), Andelko (1939-1998), Ljubo (1942-1967), Sofija, Danilo (1907), Jela rod. Prtojevié (1919), Danica Govedarica (p): Gajo (1875), Anda rod. Rulj (1879), Jovana (1903-1989), Stana (1907), Milan (1909), Vide (1869), Anica rod. Ajkalo (1872), Mirko (1904), Anda (1907), Uro3, Milos (1905), Stoja rod. Elek (1909), Milenko, Zarko (1936-2005). ‘TakSié (p): Luka (1882), Vida rod. Ragevié (1885), Anda (1904), Lujo (1873), ‘Anda rod. Ra8evié (1875), Nikola (1905), Cetko (1889), Ruza rod, Savié, Anica, Luka (1870), Vida rod. Peigi (1879), Petar (1908-1983), Tomo (1910), Jovan (1913-1980). Tucak (m): Meo (1870), Hata rod, Pajevié (1875), Salko (1906-1586), Sadik (1909), Zejna (1920), Ahmet (1880), Hajkuna rod. Durakovié (1890), Sevda (1903- 1948), ‘Meho (1909-1986 ), Adem (1922-2005), Ibro (1890), Seéa rod. Slivo, Zahir, (Omer (1889), Saja rod. Ploskié (1890), Ahmet (1927-1986), Osman (1932-2002), Fata (1934-2005), Meho, Mejra, Mujo (1898), Hata rod. Pajevié (1900), Fata, Hata, Mustafa, Salko (1906), Fata rod. Oputié (1915), Nefa, Alija (1899), Hata rod, Dzemié (1911), Camil, Hasan, Tahir, Adem, Serifa rod. Jugo, Dervo, Muho (1909), Hata rod. Jugo (1909), Fatima (1942-2005), Alija, Munira, Smajo, Prema podacima Srpsko pravoslavaog parohijskog ureda Ulog u Jezera su 1901 godine umrli Govedarica Mitar star 76 godina, Rista stara 76, DuSan star 15 godina i Stoja stara 54 godine, Golinin Stana umire 1906. u 88 godini, dok Jak3ié Stana (rmuz Lujo) umire 1927. godine u 70 godini. Sahranjena je u grobliu Bjelavine bukve. Djeca Taksié Cetka i Ruze rod. Savié, Dragica stara 1 mjesec umire 1928, Spasenia stara 1 ‘godinu i 4 mjeseca umire 1931. godine i Ljuba stara godinu dana mire 1933. godine. Golijanin Aleksa star 19 godina i 3 mjeseca (od oca Vida i Jelene rod. Govedarica), tumire 1930, a Danilo star godinu dana (otae Nikola i majka Gospava rod. Peitic) umire 1931. godinenC) Za vrijeme Kraljevine Jugoslavijenaselje Jezero se vodi u seoskoj opstini Ulog Broj stanovnika vremenom je rastao, ‘Naknadno registrovani stanovnici naselja Jezero Bipa (mm): (Omera) Mean (1913-1966), Zlatka (1915-2003), (Jusa) Salko (4915-1972), Gusufa) Ismet (1909), (Husa) Ramo (1998), (Ale) Raza (1916), Golijanin (p): (Vidaka) Darinka, (Nikole) Stana, Ratko (1929-1998), (Rada) Momo, (Vide) Radojka, Govedarica (p): (Gaja) Pero (1915) Jaksie (p): (Lake) Petar (1908) ‘Tueak (mm): (Meha) Alija (1899), (Omera) Raza. Poslije Il svjetskog rata po popisu iz 1948. godine u Jezeru u 27 domaéinstava ivi 164 stanovnika, od toga su 85 muskarei i 79 Zene. Broj stanovnika raste tako 1953. godine u Jezeru ima ukupno 32 domaéinstva sa 197 stanovnika, od toga st 103 muskarca i 94 Zene. U Jezeru je 1953. godine svega 66 osoba starjih od 10 godina zalo da dita i pige. Te godine u seu je bio jedan Sumar, Jeno lice je radilo w upravi dok je 3 lia bilo neodredenog zanimanja. Bilo je uselu 76 poljoprivrednika, Te godine se vodilo 116 osoba kao izdr2avane. Po popisu 1961. godine broj stanovnika se popeo na 219 (od toga 108 rmuSkaraca i 111 Zena) u 36 domaéinstava, Tada je registrovano 138 Muslimana, 79 Srba 2 Jugoslovena. Po starosnoj strukturi, po popisu iz 1961. godine u Jezeru ima 44 djece wzrasta do 9 godina,istibroj djece je od 10 do 19 godina, 75 osoba od 20 do 49 godina, dok je 36 osoba bilo stare od 50 godina, od toga je 11 osoba bilo stare od 65 godina Zvoia, Za 20 osoba nema podataka o starosi (statistiska greéka). Od 36 domatinstava u Jezeru je 1961. godine bilo po 1 domadinstvo sa 2 i 9 Alanova, 2 domacinstva imaju 3 lana, po 3 domaéinstva imaju 1, 5,7 i 8, po 7 domaéinstava ima 4 i 6 clanova, dok 6 domaéinstava ima 11’ i vie élanova domadinstava. Navedeni podaci ukazaju dau Jezera, poslije oslobodenja, kako se tada govorilo, broj ljudi i porodica se uvecava, sto je posljedica pozitivnog prirodnog prirastaja i dobrih prirodnih uslova za Zivot i svakako i drugih okolnosti. Kada je ‘kremula industrijalizacija j urbanizacija u drugim krajevima Jugoslavije krenule su seobe iiz Jezera Stanovnici naselja Jezero registrovani poste I svjetskog rata Bia (m): (Sadika) Huso, Salka) Fata, (Adema) Raza, (Metana) Ragib, (Meche) Handija (1948-1949), (Ibrahima) Fata, (MeSana) Mejra, (Mustafe) Fata, (Metana) ‘Muhamed, (Adema)’Alija, (Salka) Emina, (Meha) Meéan (1950-1951), (Meéana) ‘Osman, (Salka) Vahid, (MeSana) Omer (1951-1951), (Hasana) Rasima, (Mecha) Denka, (Mesana) Aziz (1952-1952), (Ibra) Vahida, (Mustafe) Adem, Eniz, (Sadika) Dzemila, (Mesana) Sevda, (Mehe) Fahira, (lbrahima) Smajo, (Hasana) Rasema, (Salka) Mitra, (Uczeira) Sulejman (1955-1955), Ramo, Jusufa) Safet, (Adema) Nusret, (Sadika) Fadil, (Adema) Husnija, (Mustafe) Camila, Ziba, (Hasana) Hatidza, Husein, Edhem, (Arifa) Zejna, Hava, Hamida, Smajo, (Ibrahima) Nefe, Hata, Zejna, (Salka) Esma, (Jusufa) Dulesma, Hedija, Nedib, Ramiza, (Serifa) Serifa, Uzeira) Asim, Demo, Suvada, Enes, Ww (Omera) Suérija, Mirsad, (Ahmeta) Setkija,Sefika, Enise, Fatima, Zijad, (Feha) Ha Raza, (Ahmeta) Fatima, Zineta, (Muhameda) Mehmed, Golijanin (p): (Rada) Radoslav, Radmila, Jovan, Minden, (Danila) Ognjen, Bosko, Nikola, Radovan, (Duéana) Slavko, (Radovana) Zdravko, Liubica, Thija, (Radostava) Milorad (1950-2006), ((Radovana) Milo$ (1950-1951), (Ratka) Mileva, (Acima) Dragan (1953-1953), (Danila) Koviljka (1956-1993), (Aéima} Slavojka, (Radoslava) Radoslavka, (Radovana) Jela, Milovan, (1956-1993), (Maksims) Zéravkca, (Obrada) Draginja, (Ratka) Radivoje, (Maksima) Marko, Mara, Mira, Mirko, Borslav, (Radovana) Nedo, (Radoslava) Novak, Branko, (Vojisiava) Ranko, Nikola, Radmila, Ranka, (Danila) Anda, (Slobodana) Slavojka, Nada, (Obrada) Milena. Govedarica (p): (Miloia) Radovan, Nedeljko, Manojlo, (Pera) Mileva, (Urosa) ‘Vasika, Mara, Jela, Marko, (Zarka) Nada, Gordana, Govedarica-Luci¢ (p): (Marka) Branislav. Jaksié (p): Jovana) Dordo (1949-1957), Draginja, Manojlo, (Ratka) Mileva, Bojana, (lovana) Milovan. ‘Tucak (m): (Zahira) Serif, (Adema) Ema, (Muha) Sevda, (Alije) Dzemila, (Satka) Alija, Hata, (Alije) Fuso, (Zahira) Serfa, Ibo, (Adema) Aziz, (Sadika) Adem, Thro, (Ahmets) Mustafa, (Adema) Esma, (Sadika) Zineta, (Alije) Kasim, (Zahira) Demo, (Meha) Ismet, Kemal, (Sadika) Ajkuna, (Ahmeta) Fata, Sefko, Sefika, Edin, ‘Adem, Zijad, Tet, (Osmana) Munira, Munib, Sabina, Senija, Husnija, Musha, Ramiz, (Adema) Ahmet, Senada, (Alije) Fikreta, (Zahira) Alia, Mirsada, Senada, (Mustafe) Mirsad, Aida Tabela 35. Broj domacinstava, stanovnika i prema nacionalnosti Tae noone Fama cata — erie | Domina] Zea [Utapo[ Conga Hott [abstinent Pupoovenl ba as ae Sse 1953_[ 32 [403.734 | 97 Te 7 1961_| 36 ate =e SO foro sae eae 261i zi was] eee isi = Sralrea | arf Popis od 1971. godine biljeti u 28 domacinstava, ukupno 160 starovnika, od toga 80 muskaraca i Zena. Po nacionalnosti je 114 Muslimana i 46 Srba. U Jezeru po popisu iz 1971. godine ima 25 djece uzrasta do 9 godina, $1 od 10 do 19 godina, 44 lica od 20 do 49 godina i 40 osoba starijih od 50 godina, od toga su 4 osobe starije od 75 godina Zivota, ‘Smanjen broj domadinstava ukazaje na seobe éitavih porodica, dok smanjen bbroj stanovnika govori da je odliv zaista velik (27 9%) za prethodni desetogoditnji period. U Jezeru ima manje stanovnika nego 1948. godine, poslije IT svjetskog rata12 Brojke govore da su Srbi,tada bili pokretlviji od Muslimana, jer su se procentualno vide isejavali. U naselju Jezero, kao i u ostalim selima ostaju stariji judi, mladi se iseljavaju, neme prrodniog prraStajaitako se selo prazni. Popis od 1981. godine biljezi u Jezeru 29 domaéinstava sa ukupno 128 stanovuila, od toga je 70 muskaraca i 58 2ena, Po nacionalnosti je 101 Musliman, 26 Srba i 1 Jugosloven, ‘Takode, po popisu iz 1981. godine u Jezeru ima 15 djece warasta od 15 do 14 ‘godina, 37 omladinaca uzrasta od 15 do 27 godina. Radno sposobnog stanovnistva bilo je 40 muskaraea od 15 do 64 godine i 35 Zena starosti od 15 do 59 godina. Aktivno je 58 stanovnika, od toga su 17 ene. Ima 4 lica sa lignim priiodom, dok su 63 izdréavana lica, od toga 39 su Zene. 1981. godine stanovnici Jezera su imali 1 konja, 172 goveda i 1048 ovaca, ukupne 1221 glo stoke ednosno 42 grla stoke po domacinstvu. Osim stoke imali su jo8 i 108 komada 2ivin. Deset godina kasnije, 1991. godine u Jezeru su Zivjele 22 porodice sa svega 5S stanovnika, od toga 26 muskaraca i 29 Zena. Po nacionalnom sastavu bilo je 40 Muslimana i 15 Srba, U starosnoj struktui bilo je 6 djece do 19 godina, 13 osoba od 20 do 49 godina, dok je 36 osoba iznad 50 godina starosti od toga je 11 osoba bilo starije od 75 godina Zivota ‘Te 1991. godine Hrvatska statistika biljezi 2 osobe koje Zive u Hrvatskoj, po nacionalnosti su Srbi 'U Jezeru su 1991, godine popisivatiregistrovalisljedeée stanovaike: ipa (tm): (Alimeta) Sadik, (Osmana) Saca rod. Causevic, (Sadika) Huso, (Sadika) Dzemila, (Alije) Salko, (Ahmeta), Nefa rod. Kapo, (Salka) Munira, (Megana) Mehmed, (Arifa) Ramiza rod.’ Husié, (Mubameda) Jasmin, (Muhameda) Mehmed, (Muja) Mustafa, (Omera) Sevda rod. Susak, (Mustafe) Ziba, (Huse) Hasan, Halila) Bula rod. Bojitié, (Hasana) Edhem, (Osmana) Arif, (Salka) Saja rod. Popovac, (Jusa) Jusuf, (Husa) Mejra rod. Boroveié, (usa) Ismet, (Meha) Mean, (Smaja) Zila rod. Sito. Golijanin (p): (Jovana) Rada rod. Campara, (Dania) Bo8ko, (Milana) Danilo (1906-1992), (Jova) Cvija rod. Skoto, (Lazara) Maksim (1928), (Nikole) Sava rod. Ceklig, (Lazara) Duan (1909-1994), (Hlije) Stana rod. Pejitié, (Nikole) Vojislay, (Obrenia) Vasika rod. Savié, (Nikole) Radoslav (1929-1998), (Nikole) Jovanka rod Savig, udova Ratka Govedarica (p): (Ile) Sava rod. Jeremié (1929), udova Urosa, (Gaja) Milo’, (Pera) Stoja rod. Elek ‘Tucak (m); (Ahmeta) Adem, (Muana) Serifa rod. Jugo, (Osmana) Sadira, rod. Vojisi, (Meh) Hall, (Sadika) Ajkuna, Salka) Alij, (Beira), Enna rod Hajdarevié, (Alije) Irma, (Alije) Alma, (Alije) Fata, udova Salka, (Derva) Merka rod Kerié, udova ‘Ahmeta, (Omera) Osman, (Meha) Mins rod. Dips, (Omera) Mejra, (Osmana) Mulia, (Osmana) Ramiz. ‘Te 1991. godine popisani sui svi radnii koji su railina sjeti Sume i izvlagenju Sumske grade na Crvnju. Oni su privremeno stanovali u Jezeru, To su sliedeca lice: Pribinja (Raida) Rasim, Cejvan (Muniba) Mulo, Omerdié (Ahmeta) Fikret, Varivoda (Ava) Iviea, Pand2o (Alije) Meho, Kova (Zahira) Tahir i Deli¢ (Hamida) Sacit 3 U jezeru 2003. godine tvilo je 5 osoba, 1 jun 2006. godine u Jezeru smo zateki isto toliko, 5 esoba w 4 domacinswva. Tou sljedeta lca Golijanin(p): (Nikole) Vojsta, (Obrena) Vasika rod. Savié, (Nikole) Jovanks rod. Savié, ud. Ratka, (Danila) Bosko. ‘Govedaria (p: (lie) Sava rod. Jeremié, ud. Ursa ipa (Meiana) Muhamed dolai lei, dr¥neito stoke, dok mu 2ena i djecaZive uw Mostaru zim 2005. godine snijeg je napadao u visina od 3-3.5 m take da se nie moglo izai nit uti w ing, Vasika Zena Vojslava Golijanina pokazala nam je liv, na kKojoj st obiljedil doe je blo snijega. Vojslv je sada riboduvar, a bio je vse of 41 godinu lovosuvar i ribotwvar, Ulosko jezero je 2006. godine proglaSeno za poseban revit, adje je dozvolen sports ribolov.Inage& jezeru pored jezerske pastrmke,lovi se i aran, Sin Vojstava Nikola (poginuo je 1996. godine na traktor) bio je guar, simao je plose. Porodica guslaa Nikole Zvi Gacku, Djed Vojislava, Ostojeimao je vodenicu ha Gvoznci,ispod Trepetike (1203) i dréao je stupe. Vodenice su imali Goan, Bipe, “Tuceei, kao i eke porodice sa Obmie. Na Crna u katun Kutlovi ranij su izgonlistoku Husit iz Podvelez,dok st Hiumnjuci iz Capine Déakuli,Prkatini izgonilistoku kod katana Prenji Nikojevii ‘Na Javorju, na Morinama, od raskriga Sumskog puta koji se odvaja od ceste Ulog-Kifino selo zateki smo Guna 2006. godine) Milenka (Sava) Sprema i majku mu Branku rod. Vujadinovie. Oni su iz UdrePnjanasela u nevesinjskojopitini Napsjau po Tepe (1203) i po Morinama ovce i neto goved Pored éatmje na Javerja igradili su priveemenu kolibu i torove. Isto tako i Pavié DuSan iz Dabra ime kolibu na azuvnstima, dok Derié Ratko ima kolibu na potesu Vulva ‘MiestaniJezera, rani su drZaliu prosjeku 50-0 ovaca i vide goveds, Medutim, kao staraéka domaginstva, oni sada drée kravu, dvije, po koju kokosku, itd. Oko kage cbraduj povrinjake, Tucek (Alje) Kasim 2005. godine dréao je preko Ita 150-200 ‘vaca, koje je sve rasprodoo. Golan save Nikoljdan, a Govedarice Jovanjdan14 627. Kinja Naselje Klinja imalo je po prvom popisu stanovnika, koje je izvriila Austrougarska 1879. godine, 11 kuéa i S6 stanovnika, od toga je bilo 25 muskaraca i 31 Zena, Stanovnici su muslimanske vjeroispovjesti Popisani (zateéeni) broj kuéa i stanovnika jasno govori da naselje dugo traje. Tu smo potvrdu dobili i u ,Popisu bosanskih spahija iz 1711. godine” Sto ga je priredio Viadisav Skarié. U Klinji je tada bio obi€an timar, a spahija-timarlija bio je izvjesni (Omer sa prihodom od 3.160 akei. Klinja je pripadala nahiji Zagor u Livi Hercegovini 20:65). Austrougarska je drZala 1895. godine u Klinjivojnu postaju sa 12 vojnika 1910. godine sa 8 vojnika. Kasnije u Kraljevini Jugoslaviji u Klinji je bila %andarmerijska stanica, Slika 42: Polozaj naselja Klinja Lokalni_ polozaj (Skola) odreden je geografskim koordinatama: 18° 22° 20 istoéne geografske duzine i 43° 23 40° sjeverne geografske Sirine, Kinja 1e2i ispod Klinjskih stijena, na nadmorskoj visini oko 950 m, Moze se redi da selo ima tri dijela. U prvom dijelu je seosko groblje, iznad koga je izvor Javorje, ispod Gradine, a malo dalje vrh Rasovata (1372), odakle se na istok pruzaju Klinjske stijene, koje visoko nadvisuju atar Klinje. Prema potoku Klistici je stediinji dio sela, adje je na seoskom putu prema Cerovi nekada bila skola. Treéi dio sela je na veéoj _ us nadmorskoj visini preko 1000 m smjeéten na mijestu gdje su bile seoske kolibe. Navite, ispod samih Klinjskib stijena su Siroke padine paSnjaka, sa mnoStvom izvora gdje su nekada pravijene mnogobrojne kolibe, Atar sela prostire se od Bijelih voda, odakle potige Kligtica, pa potokom u Neretvu. Ispod potesa Drum (801) tee Neretva. Kroz Sumu se probija novoizgradena cesta koja silazi u potok Klisticu. Potes Vinogradei sijeku tri pjeiacke-konjske staze koje vode prema Jablaniima i Kovadisima. Naziv Vinogradei podsjeéa na grade, Da li je nekada bilo vinograda u Boru postavija se pitanje. Isto tako naziv Gradina govori o nekadasnjem gradu, ili podgradu gdje je, ‘modda, bilo neko kameno utvrdenje, u davnjaSnjim vremenima, Bedlagi¢ (1962) navodi ,U blizini seoskih kuéa, pokraj puta, nalazi se nekropola sa 85 steéaka (15 ploga i 70 sanduka) rasporedenih na 4 skupine. Sve su to slabije ‘obradeni ili amorfai spomenici, koji su jo$ slabo ofuvani. Postavljeni si po praveu zapad-istok. Ukragen je 1 sanduk motivom krsta” (2:189) U Klinji je 1885. godine bilo 12 kuéa i Zivjlo je 68 stanovnike, i to 40 muskih i 28 Zenskih osoba. Tada je bilo 11 bragnih parova, 6 udoviea ili udover dok je 40 muskarace bilo neozenjeno ili neudato. Bilo je 15 te2aka i 4 kmeta koji su imali 48 ini” Zena i djece, dok je jedna osoba bila starija od 16 godina ali musko. Svi Stanovnici su po vjeroispovjesti muhamedanci, muslimani, Kroz deset godina 1895. godine u Klinji ima 16 kuéa, 15 nastanjenih i 1 nenastanjena. Ima ukupno 87 stanovnika eivila i 12 vojnika. Muslimana je 85, dok su 2 ‘osobe rimokatolici. Slobodnih seljaka ima 31 osoba (8 glavara), kmetova je 49 (6 alavara), 6 osoba (1 glavar) su slobodni zemljodjelci Koji su i kmetovi, dok se jedna ‘osoba vodila pod ostalo civilno Zteljstvo. U Kiinji je 1895. godine zabiljezeno 15 posjednika stoke, koji su dréali 20 konja, 205 goveda, 244 koze i $70 ovaca, ukupno 1039 komada stoke, So je 69 grla stoke po posjedniku. Bilo je i 3 péelara sa 50 kosnica péela. Petnaest godina kasnije, 1910. godine u Klinji ima 18 kuéa, od toga su 2 nenastanjene i 108 stanovnika, te joS 8 vojnika. Od civilnog stanovniftva 41 je muskarac i 67 su Zene. Tada je u Klinji Zivjelo 63 muslimana, 26 rimokatolika i 19 srpsko- pravoslavnih, Tebela 36. Broj kuca, stanovnika i prema vjeri Sanco [Pema ye z| 2 Godine] 2 | sumer 114 vere | f Maik | Zens | Ukapa0 4 2 e i ae apn | sa} 36 x iss 1 azo [35a ‘@ 195 1910 1s isa 67108 | 19 | | 36116 Prethodni petnaestogodisi period doveo je do promjene strukturestanovniétva _ po veri, Muslimani su se sve vikeiseljaval, dok su se hri8éanske porodice naseljavale Vise se rimokatolika 1 tom period doselilo i kasnije radalo, nego pravoslavaca. Kako su samo za taj period vite iagradene 2 kuce vjerovatno je da su doseljenic os Zvjli u Kolibama kojih je tada bilo dosta iznad sela ali i onih po Zelengori. Milojevie je 1936, zabiljegio da su kuse u Bore jeino vijeme bile i od drveta rijetko od kamena 3a krovem od daske ili od razane slame (14°386). Te 1910. godine u Klinji je bio jedan zemljoposjednik (sa ti alana porodice), koji je imao kmetove. Tada je bilo 64 slabedni seljaka (10 glavara). U grupl kmetovi, pretegno slobodni sljaci, ia 25 osoba (3 glavara), aw grupi peteZno kmetov bile je 13 @ glavara),jcna osoba je bila samostalni ypoljodjelac”. Pod ostalocivilno 2itelstvo ove 1895, godine ila je dna osoba, za kou pretpostavjamo da je bio neki novnik Za 15 godina, u 1910. godini bilo je iti broj viasnika stoke (15) koji su drzali 22 konja, 138 goveda, 438 koza i 549 ovaca, ukupno 1147 grla stoke odnostio 76 grla po domaéinstvu, seljani su imali 20 kokoSki, a bila su i 6 péelara koji su imali 38 koSnica péela. Stoéni fond je za petnaest godina nezmatno poveéan. Smanjen je broj goveda za 67 grla, broj koza je mato poveéan za 194, a broj ovaca je smanjen 2a 21 gro. Tabela 37. Brojno stanje stoke, 2ivine i konica péela [Godine Poseel Soe 7] Posed [Reta] popisa | stoke | Konji [Goveda|Koze] Ovee [Svinje|Ukupnol-"™4| koénica | ptela tes [is [nos Poe om Pie P93 910 | 15 [a2 [ase ae} sana a 6 P 9g | tos a Pie ae Pao U Klinju su krajem XIX vijeka i pogetkom XX vijeka Ziel sledece porodice: Barac, Batinig, Ceranig, Draskovié, Had2ié, Huseinovig, Klikovac, Lonéerevic, Marié, Oputig, Papac, Pavelig, Pazin, Pili, Pikula, Popovac, Prevsié, Sladoje i Sutalo. Poimenini spisak stanovnika je sjedeci Barac (im): Mujo (1878), Devlija rod. Kovaé (1880), Fata (1903), Sajo (1905), Muykan (1913-1981), Omer (1897), Zila rod. Pehilj (1896), Hasan, Emina, Huso, Mera rod. Satara, Halil (1937-1986), Nuria rod. Saeié (1905), Ramo (1934-1991), Smajo, Zlata, Mujkan (1913), Humija Sadi (1913), Zemina, Devlija Batini¢ (k): Ilija, Ruza rod. Ragu?, Petar. Geranié (p); Pero (1888-1950), Stana rod. Guzina (1890), Radovan (1926- 1952), Simo (1865-1941), Mara rod. Golubovié, Milica, Jovan, Vukosava, Nikola (1899-1962), Siana rod. Hrnjez (1910), Mile, Vera, Radomit, Milan (1948-1982). Draskovi¢ (p): Sava (1865), Jela rod. Jeremi¢(1866), Vasilija (1908-1983), Todora (1911-2001), Panto (1903), Mara rod, Sekara (1907), Radojka, Liuban (1896), Soka rod. Ceranié (Zirojevis) (1902), Kosta, Milorad, Mila, Panto (1902), Maria rod Govedarica (1905), Sava, Milojko, Slobodanka, Radivoje Had2i¢ (m): Huso (1880), Dudija rod. Kio (1880), Murat. 7 Hiuseinovié (m): Huso (1901), Zada rod. Pacara (1908), Salatin Klikovae (p): Sino, Ljubica rod. Peli, Radmil. Lonéarevig (m) Jusu Raza rod, Gradanin, Hafim (1900). Marié (K: Stojan (1854), Janja rod. Rai (1893), Ivan, Cijta, Nikole, Stepan, Blasko, Luka, Syjepan, Anica rod. Cakljé, Ruza (1901-1984), puts (m); Ahmet (1904), Nefa rod. Copra (1897), Huso apac (k): Lazar, Vida rod. Kre8ié, Mara (1910), Lucia (1912), Stana (1917), Botko, Mara rod. Sutalo, Vidoje (1913), Marjan, Stojka rod. Martié, Duro, Joz0, Dragiee. SS avelié (k): Ioz0, Katica rod. Milkovié, Ivan (1914), Anton (1916), Marija 1918) ee (4): Ivan (1892), Cvijeta rod. Paviovié (1895), Lucija, Anica, Pehilj(m): Ramo, Bula rod. Dui, Nefa (1900), Alija (1862), Fata rod. Satara (1863), Zejna (1910-1996), Omer (1889), Sevda rod. Cabro (1891), Sevdo (1918), Saban (1896), Diefa rod, Demirovié (1898), Sevdo, Mahmut, Meho (1891), Hava rod Sito, Salko, Omer, Alija (1890), Zada rod, Pecara (1895), Hana, Muskija, Omer, Dervisa rod. Bajrovie (1919), Cazim, Nukica (1886), Nefa rod. Pekié (1887), tTuso, Saban (1899), Zlatka rod, Dzebo (1915), Ali. Pikula (p): Luka, Milka rod, Doder, Jovan (1909), Jovan (1908), Darinka rod. Govedarica (1910), Mileva (1948-2000) Popovac (m}: To (1880), Sevda rod. Casbo (1884), Zahida (1919) Previ8ié (Kj; Vide, Lucia rod. Bilié, Stjepan (1911), Cvijeta (1913), Mato (1919-1975), Ivan, Janj, Luci, Mara, Mato, Lucija rod. Sutalo, Luka. Sladoje (p): Iija, Rosa rod, Cmogorac, Milica (1910-1991), Blagoje (1891), urda rod. Kovaéevi¢ (1892), Jovanka, Petar, Vojin (1899), Jela (1900), Buka, Jovo (1891), Stop rod. Aleks (1892), Branko, Zora, Marko, Aleksa, Vaso, Demjan (1909), Danica rod. Batnig (1912), Ruda, Marko, Slavko, Sava rod. Pikula (1919), Milan Sutalo (k); Nikola, anja rod. reviié, Ru2, Stjepan, Ivana rod. Papa, Cvijeta, Tia, Vida rod. Ragu, Filip 'U erkvenim stpsko pravoslavnim knjigama zabiljeZen je da su 1926. godine od difterije umrla djeca Sava (Vojin i Jela), BoFana (Jovan i Jela) DraSkovie Sava umro je 10928. godine u 62 godin’ Zivota od srdobole,dok je 1929, uma od gripa Ceranié Stoja (au? Mitar) w 52 godini Zivot : 12 popisa stanovnika od 1879, 1885, i 1895. godine u Klinj nije bio hri8éana ni sxpsko-pravoslavnih ni rimokatolika, Istina 1895, godine, zabiljedene su 2 osobe Fmokatolika, mozda su to bili doseljenici u Klini ili sw modda bili neki sluzbenici fustrougarske uprave. Tek po popisu 1910. godine registruju se hriSéanske porodice i rimokaoliei i pravoslavni Stbi, dok se broj muslimana smanjuje zato ose iseavaj. Geranici slave Durdevdan, doselili su se sa Oblja. Iz neobjavijeog rodoslova Geraniéa, Koji je napisao Risto Ceranié, saznajemo da su prvi Ceraniéi Simo i Mita, Jeftovi sinovi pil, 1912. godine u Klin imanje od bega AEtida.Imanje je melo oko 180 dunuma zemlje i éardak. Kasnje im se pridrudio brat Pero, koji je bio w Amerci (od 1909. godine). Simo je kao solunski borae dabio imanje Kod Sida. Medutim, smatrajuéius. da jew Sterna loa voda, ne preseljava porodicu u Sid, nego tek 1935, godine preseljava porodicu u Kijevo na Metohiji. Sima su u 75. godini Zivota 1941. godine streljali [Nijemei u Kraljevu Draskovi¢i slave Nikoljdan, ima ih u Slivljama (13:316). Klikovei su kratko ‘ivjeli w Klinj, Pikula ima u Slivia (13:568). Porodiea Sladoje slavi Durdevdan, ima ih na Oblju (13:628). Katolici Marit i ostali su se doselili iz Hereegovine u tok austrougerske vlasti i Fivjli su sve do Tl svjetskog rata, kada su se raseili. Mustimane je w Klinji zatekla austrougarska okupacija. Tada je Klinja bila timarsko selo, Klinja je 1921. godine bila seoska opitina, u kotarskoj ispostavi Ulog-Borak, kotar Nevesinje, okrug Mostar. U Okviru opitine bila su sljedeca naseljena mjesta Cerova, Jablani, Klinja, Kovaeiei i Mekoéa. U seoskoj opitini Klinja bilo je te 1921 godine 49 domacinstva i ukupno 312 stanovnika, od toga 150 muSkaraca i 162 Zena, Po Yjetoispovjesti bilo je 108 muslimana, 104 pravoslavea, 99 rimokatolika i 1 grko- Katolik. Matemji jezik za 311 liea bio je jeik Srba i Hrvata, dok za jedno lice maternji Jez je bio jezik Rusa. ‘Naknadno registrovani stanovnici naselja Kinja Barac (m): (Omera) Agan (1929-2002), (Husa) Naza (1899-1981), Salko isu) Ceranié (p): (Mitra) Darinka (1904-2006), (Pera) Bosa. Draskovié (p): (Ljubana) Borika, Jovanke : indie (m): (Agana) Enisa, (Adema) Zehta Lonéaric(m): (Jusufa) Nazif (1911). Pehilj (m): (Nukice) Mujo (1928-1969), (Rama) Haska (1897), Saban (1899- 1986), (Alije) Saja (1906), Naza (1926-2003), Haska (1927). Popovae (i): (Ibra) Zila Sladoje(p): (Vojina) Spasoje (1920-2002), U Klinji 1948. godine ima 13 domaginstava sa 73 stanovnika, od toga 32 rmutkih i 41 Zenskih, Po sljedevem popisu 1953. godine u Klinj je 14 domaéinstava sa 86 stanovnika, cod toga 41 mutka i 45 Zenska osoba. Tada je 33 osobe, starijih od 10 godina znalo da Gita i pise, 33 osobe su aktivne u poljoprivedi, jedna osoba je bila van poljoprivredne djelatnost, dok su 52 osobe bile izdr2avano stanovnistv. Po popisu od 1961. godine u Klinji ima vise stanovnika, ukupno 105, od toga $4 rutkarea i 51 Zensko, Koji Zive u 15 domaginstava. Po nacionalnom sastava bilo je 55 Maslimana i 50 Seba, Po starosnoj strukturi, po popisu iz 1961. godine u Klinji ima 38 djece wzrasta do 9 godina, 23 djece od 10’ do 19 godina, 30 osoba od 20 do 49 godina, 14 osaba starijih od 50 godina, od toga su 4 osobe bile starije od 65 godina Zivota Godine 1961, od 15 domaéinstava, po I domadinstvo ime 2, 3, 419 élanova, po 2 domaéinstva imala su 5,7 i 10 élanova, w 4 domaéinstva imaju 8 élanova, dok 1 domasinstvo je imalo 11 élanova u domaéinstvu. ‘Te godine po izvoru prihoda 14 domaéinstava 2ivi od poljoprivrede, dok 1 domaéinstvo je imalo mjesoviti prod. ug Stanovnici naselja Klinjaregistrovani poslije II svjetskog rata : Bara (m): (Halil) Sadia, (Agnna) Zena, Ziba, Omer, Miyjan) Bub, Hana ‘Ahmet, Munira, (Agana) Humija, Ramiz, Bajro, Mean, (Smaja) Nijaz, (Mustafe) save nig (p): (Todor) Radojka, Zéravko (1950-1952), Slavojka, Radovan (Nikole) Milan (1949-1982), Mara, Anda, (Todora) Koviljka, Stanko. Draikovié (p): (Koste) Nada, Novak, (Save) Ljuban, (Koste) Boro, Gordana, Mladen, Milan : ‘Hadzi¢ (m): (Murata) Ahmet, Munira, Muniba, Fatima, Senads, (Ahmeta) Munevera. Huseinovié (m): (Salatina) Sev Pehilj (m): (Sabana) Rukija, Ramiza, Suérij, (Sejda) Esad, Fikret, (Mehe) bro (4950-1950), Mao, ahmota) Metan, Cam Cail, (Slka) Mele, Oman, Ramo, al, Sevlija,(Sejda) Safet, Ramiz, Hana, (Alije) Saja, Naza, Omer. Pre oe Gy hee) ino, Vie, Nove, Mad (1958-198), Danja) Mila, Mirko, Drago, Ljuban, (Spasoja) Bojan, Bordo, (Petra) Petko, Jelisavka, Desa, Mira, (Damjana) Jovan, Boro, (Spasoja) Lenka. Tabela 38. Broj domacinstava, stanovnika i prema nacionalnosti Godine Sanowalive Fess popisa | Domacinsvs | uc] Zeneki [Ukupno|Cmogori] Hrvati |Mostiman pa [a ea a - 1983 | 14a [as tas : aan are [i961_[ iss] 510s} ee ce wi} 1s [ai | 501 91 |= =| as [as 1981 io fis 23 [a is Tat 1991 3 of 7} 3 f= 6 : 2008 =f Pi par 3006 = Ea faeo ae een re : : s oe St Pens ST ges St astra se ip ce sr 7 an sma ve tates ee rl U Klinji 1981. godine Zivi svega 42 stanovnika (19 muskaraca i 23 Zena) u 10 domacinstava, od toga je 18 Muslimana i 24 Seba. - "fe 1981 godine u Klin ima 3 jee urata od 7 do 14 going zim ima 15 ‘omladinaca od 15 do 27 godina. Bilo je 15 muskaraca radno sposobnog od 15 do 64120 godine i 17 Zena od 15 do 59 godina. Aktivnih stanovnika bilo je 16 od t h stanovnika bilo je 16 od toga su 3 Zene, 2 Hea nim to 24 sno sian, gs 188 en ji su stanovniei 1981. godine dréali ukupno 398 gria stoke, od toga 6 kkonja, 74 goveda i 318 ovaca, zatim su imali jo’ 40 komada Zivine tins son 74 goed i Zivine. Po domasinstvu su Nakon deset godina, 1991. godine, w Ki , ine, uw Klinji Zivi u 8 domecinstava 13 stanovnika, od toga je 6 muskih 7 Zenskh, Po nacionalnosti ima 6 Muslimanai7 Ste. Popisivati su te 1991. godine registrovalisledece stanovnike: Barae (m): (Omera) Hasan, (Omera) Agan, (Avdije) Hata Ceranié (p): (Pera) Todor, (Videka) Lucija Draskovié (p): (Lazara) Kosa Hiadzié (m): (Husa) Murat, Salka) Emina Pehilj (m):(Salka) Emina Sladoje (p): (Vojina) Spasoje, (Lazara) Vukica, (Blagoja) Petar i (Krsta) Ljubica. U 1991. godini u Klinji svi stanovnici su bili stariji od 50 godin, od toga lice je imato preko 75 godina, coe Ite 1991. godine Hrvatski zavod za statistiku bilje2i 7 liea ko ist 21 7 Lica koji stalno Zive w Hrvatskoj, a rodeni su u Klinji, od toga su 3 Hrvata, 2 Muslimana i dvoje Srba U Klinji 2006. godine nema stanovnika. Poslije gradanskog rata (1992-1998) ‘nekoliko osoba je Zivjelo u Klinji, Tako je 2003. godine registrovanajedna osoba koja je tu stalno Zivjela. U Klinju dolazi povrenieno Sladoje (Petra) Vide. Bavi se péelarstvom, 68. Kovatii Istotno od Uloga, 2 km vazdusne linije, preko rijeke Neretve [edi naselje Kovaéiéi, Lokalni polozaj (mikropolo2aj) odreden je geografskim koordinatema: 18° 20 20 istogne geografske duzine i 43° 25 00. sjeverne geografske sirine. jeSacka staza od Uloga preko Kamanja, sa desne strane rijeke Neretve, vodi visoko do Kovaéiga, Kuée se nalaze na nadmorskoj visini od 970 m do cnih od oko 1130 m, ispod Lisigjaka (1244). Istogno od Lisigjaka su paSnjaci Kabovics, zatim oni 10d Debelog brijega (1354) i dijela Tvrde gore. Jugoistoéni kraj pa8njaka Piskavice ‘gravitira ataru Kovatiga. Sjevero od Kovatiéa, preko Jasena vodi seoski pat u Jasenak i prema Stranama i Nedavigima, Jugoistotno, ispod Milareva, preko Katuniita vodi put zaKlinju, Slika 43: Polozaj sela Kovatii Prema popisima iz 1879. 1 1885. godine u Kovatigima nema stnovaika. Medutim, po tat izvorima Kovacici subi naseljen’ uw ranijim periodima Beslagic 8. je 1969. godine presledao ste nadene u Kovatsima, Na jednom seek, na veikom, Drevaljenom sliemenaku, napisano je ime Vakosay Sirunovié, na drugom natpsu, na Jednom sundok, spominje se neki Miogostovi, njegov vadika i njegov sin Vakasin, Koji mu je spomenik postavio. Vjerovatno se radio nekim hercegovatkim velikasims, ojsu vel primorskim iu plninskima Krajevima adj im je et stoka prebivale Steel se nalaze juno od Milareva pokraj seoskog puta. Nekropola ima 38 steak, od €epaje 33 sanduka 12 slemenjaks Spomenict su wl jepo Kesan, danas So djstimino okrnjent i obraliSumicom, siemens je prevaljen. Onjentacija je| | \122 ae es 123 |pravac zapad-istok, osim 4 primjerka, koji lede po praveu sjeverug. Svrstani su u Tabela 39, Broj kua, stanovnika i prema veri |nizove. Ukraieno je 6 primjeraka, i to $ sanduka i 1 sljemenjak, a 2 imaju natpise. Niihovi ukrasni motivi se satoje od povijene lozice sa tolistovima, polumjesecai bine Kate Simone Pomel stilizacije sa spiralama i grozdovima” (2:188). . : . 5 Goine EB] 2 _ qi \ opise BB | St seaki | Zenski | Ukupno £) i 5| 5| 4 m= = es ee apes ieee eeeslar = 1995] 8 igs eee pane] ea sage ara sae lee Ta ep a oes el prs [ae Slika 44: Selo Kovati¢i (2006) Za odredivanje vremenskog okvira ovih ste¢aka, moze se govoriti o kraju XIV ili potetku XV vijeka. ‘Skarié V. u Popisu bosanskih spahija iz 1711. godine navodi da je u selu Kovaéici, koji pripadaju nahiji Zagor, bio timarlja je izvjesni Salih sa prinodima od 1940 akei (aspri), Sto je ejelokupan pritiod od spahiluka (20:68). Tako su Kovatiéi bili i ranije naseljeni, pisani podaci o broju kuéa i stanovnika Postoje tek od popisa 1895. godine, Te godine u selu ima 8 kuca, odnosno 9 domacinstava sa 54 stanovnika, od toga su 24 muski i 30 Zenski. Stanovnici su ‘musfimani i svi su bili slobodni seljaci Popis 1895. godine biljezi da u Kovaticima ima 8 posjednika Zivotinja, koji ddrde: 19 konja, 126 goveda, 189 koze i 379 ovaca, ukupno 713 grla stoke, sto je 89 grla po viasniku stoke. U selu bila su i3 ptelara sa 11 koBnica. S\jededi popis 1910. godine registruje 10 kuéa, od toga je 1 nenaseljena. U 10 domatinstava Zivi 67 stanovnika, od toga su 32 muskarca i 35 Zena. Po vjeroispovjesti ima 12 mustimana, 12 srpsko-pravoslavnih i 43 rimokatolika. Za petnaest godina w Kovac je mato izmijenjenn vera srukture, Muslimanis esl a doa u U Kovatigima 1910. godine Zivio je 1 zemljoposjednik koji je imao kmetove. U njegovom domaginstvu Zivilo je jo8 10 élanova porodice. U selu Zivjelo je 51 stobodni seljak (9 glavara), Popis je registrovao jo8 4 osobe ,,ine” u poljoprivredi i 1 osobu pod ostalo civiino Ziteljtvo. opis od 1910. godine registruje 9 posjednika stoke, sa ukupno 1962 grla stoke. Stanovnici Kovatiéa imali su tada 32 konja, 127 goveda, 644 koze i 1159 ovaca, Pozamaina su to bila stada od 218 grla stoke po vlasniku. Te godine imali su samo 7 kokotki Tabela 40. Brojno stanje stoke, Zivine i ko’nica pela Godine | Posed Stake Posjednkt | Katee] pons | stoke | Koni [Goveda | Roze] Ovee [Sve [Okuma |“"!] ota | pela 135 a TE ST a aa [7 313, zu ba : S obzirom na to, da je 1895. godine bilo 89, 1910. godine 218 gria stoke po lasniku a 1981. svega 35, ovaj podatak govori da su se w Kovatice mahom doseljavali stotari Humnjaci koji su osim svoje, vjerovatno, caval stoku i érugih stdsra iz donje Hereegovine 'U Kovaticima zivjele su krajem XIX i pogetkom XX vijeka sledede porodice Cerovin, Sito, Sutalo, Vukovie iZiojevi: Cerovina (p): Lazar (1889), Bosijka rod, Tunguz (1896), Milan (1922-1988), Nikola, Kosa (1930-1980), Dusan (1932-1953), Vasa, Borika (1944-1984), Dusanks, rife, Viadoje (1888), Ljubica rod. Savié (1890), Darina, Petar, Krsto, Joven (1886), Sava rod. Mihié (1888), Desanka, Maan, Ilika (1928-2005), Gojko, Acim (1902), Boca tod, Zirojevié (1906), Radojka, Zork, Vida, Zdravko, Vinka, Kosta (1912), Anica rod. Babalj, Milo (1942-2003), Mladen, Danilo (1898), Anda rod. Meéan (1906), Radojka ico (rn) Tho (1870), Nef od. Pandzo (1871, Zeina (1903)124 Sutalo (k): Pavao, Botica rod. Jurkovié, Stojan (1910), Stojan (1885), Bozica rod. Martié (1896), Nikola (1915), Pavao (1881), Stojka rod. BoSkovié (1883), Ivan (1913), Auto (1914 ), Karl (1917), Cvijeta (1919), Zorica, Bodica, Pero, Filip, Zorica rod. Ragu2, Bodica (1913), Mato (1915), Séepan, Zorica'rod. Raguz, Anica (1913), Stjepan (1896), Mara rod. Maréinko (1910), Anda, Ruzs, Anica, Bozica (1933-1957), Nikola, Pavao, Duro, Ivan (1879), Lucija rod. Marié (1883), Zdravko (1913), Ruza, Mara, Stjepan, Zorka, Vide, Ika, Tinka, Stojan, Stoja, Stefan, Ivana rod. Papac, Mara, Buro (1902), Lucija rod. Njavro (1905), Bozica, Bosko, Mijo, Ruza, Ruza, Nedeljko, Tije (1904), Vida rod. Ragu2 (1904), Duro, Anica, Luka, Fabijan, Fabijan, lia, Ivan, Mara rod. Lutié, Petar, Anica, Nikola, Mara rod. Butigan, Stoja, Duro, Ivan, Anica rod Ragu, Ljubomir, Ivan (1907), Janja rod. Previsie (1915), Bozidar, Cvta. Vukovig (p): Novica (1879), Mara rod. Laketa (1886), Marko (1922-1987), Stana. Zirojevis (p): Marko (1893), Bosiljka rod. Kovat (1889), Marko. Cerovine slave Burdevdan, Vukoviéi slave Jovanjdan, Zirojeviéi slave Nikoljdn. Porodica Sutalo vodi porijeklo iz Hercegovine. Zive u okolini Stoca, Capljine, Neuma, u Hrasnom. Prvobitno su bili pravoslavne vjre. Neki Sutalo je u Hrasnu bio w nnajmu, ozenio sei primio katolicku vjeru, Slavli su Nikolfden (13:672). Tatié M. Lazar roden u Kovadicima bio je dobrovoljae od 1914. do 1916. ole u Hercegovackom odredu emogorske vojske (27:251), Iz ctkvenih knjiga srpsko pravoslavnog parohijskog ureda Ulog saznajemo da je 1925. godine umro Cerovina Obren (od oca Obrena i majke Save) star 2 godine, raziog Sarlah, 1927 umire od od krzamaka Danilo (Lazar i Bosilika) star 2 godine, 1928. gine od groma Bosilika (Risto i Stana rod. Miljanié)stara 16 godina, a 1932. umire djevojka od 19 godina Gospava (Vidoje i Ljubica rod. Savi¢ ) svi iz porodice Cerovina ‘Naknado registrovani stanovnici naselja Kovaeici Cerovina (p): (Marka) Jovan (1884), (Viadoja) Burda, Kovat (p): Rajka) Persa, Bosiljka, Koviljca (1939-1957), Slavojka, Duro. Sutalo (h): (Nikole) Stoja, Srecko, U Kovaticima 1948, godine ima 10 domatinstava, sa 72 stanovnika od toga 31 smuskarac iI Zena, Po popisu od 1953, godine u Kovagicima ima isti broj domaéinstava i jedan stanovnik manje ukupno 71, ito 31 muskarac i 40 Zena Sljedeéeg popisa 1961. godine isti je broj domaginstava (10) ali opet, jedan stanovnik manje (70), gdje je pola pola odnos muskih i Zenskih, Svistanovnici su Srbi Po starosnoj struktuti, po popisu iz 1961. godine ima 22 djece uzrasta do 9 godina, 11 djece od 10 do 19 godina, 24 osobe od 20 do 49 godina i 13 lica starijih od 50 godina od toga je 7 lca bilo starje od 65 godina zivota Od 10 domacinstava u 1961, godini po I domaéinstvo ima 3, 6, 10 11 élanova, po 2 doma¢instva ima 5, 7 8 élanova. Po izvoru prihioda svih 10 domaéinstava Zivjelo J izzitito od poljoprivrede Stanovniei naselja Kovatigiregistrovani poslie Il svjetskog rata 125, Cerovina (p): ( (Milana) Radmila (1953-2000), Slavko, (Petra) Drags, Darinka, (Nikole) Moméilo, Novo, Desa, (Petra) Stana, Vlado, Radmils, (MaSana) Radojka, (Gojka) Ranko, Zravko, Mila, (Krsta) Dragan, Dragana, (Zéravka) Zorka, Agim, Kovaé (p): (Stanka) Branko, Brano, Radomir, Radmila, (Pera) Radovan, (Nedeljka) Viadoje, Liljana, (Obrada) Milanka, Predrag, (Rada) SiniSa, (Blagoja) Stoje, Zora, Zoran, Dragoliub. Vujovie (p): (Bodka) Novka, Koviljka, Senka. Vukovié (p): (Danila) DuSan, Milan, DuSanka, Milenko, Zéravko, Momtilo, (Marka) Radojka (1952-1956), Novak, Novka, Borka, Vuka, Krsto, (Danila) Nada, Borika, Anda, Nenad. Sutalo (i): (Pera) Ivan, (Ruze) Zvoro. ‘Tabela 41. Broj doma¢instava, stanovnika i prema nacionalnosti Gots Sano Prema meionalnoat popise | Domadintva Zenski [Ukapro|Cmogorel]Hivati [Mastiman] Sebi Pugosloven 15a] To ites esr secta e eae cos aanat 195310 aoa see eer a 1961 | To 35 wf SEI wi_[ 0 ofS ree ran stil 1981 7 3 seer 1991 3 re Sara ae ise 2008 sis eaeere see eer aos ese a a Eas] eae leas Sljedegeg popisa 1971. godine u Kovatisima ima 10 domaéinstava sa $1 stanovnikom, od toga je 22 muskarea i 29 Zena. Po nacionalnosti svi stanovnici su Srbi Po starosnoj strukturi t 1971. godine u selu ima 15 djece uzrasta do 9 godina, 17 djece od 10 do 19 godina, 15 osoba od 20 do 49 godina i 4 lica staija od 50 godi ‘od toga su 2 osobe starije od 75 godina Zivota, U7 domaéinstava 1981. godine u Kovati¢ima ima 33 stanovnika, od toga su 15 ‘mutkarei i 18 ena, Po nacionalnosti svi stanovnici su Srbi Po popisu iz 1981. godine u Kovaciima ima 4 djece uzrasta od 7 do 14 godina, 4.15 omladinaca starosti od 15 do 27 godina. Bilo je radno sposobnih 13 muékaraca od 15 do 64 godine i 13 Zena od 15 do 59 godina. Aktivnih stanovnika ima svega 12, od toga 5 su Zene. Ima jedno lice sa litnim dohotkom, te 20 izdréavanih osoba, od toga je 13 Zena, Te 1981. godine stanovnici Kovatica imaju 247 grla stoke, odnosno 35 gra sioke po domacinstvu. Seljani su imali 3 konj, 33 goveteta, 211 ovaca i jo8 7 komada tivine Popis iz 1991. godine registrovao je $ domacinstava sa 13 stanovuika, od toga 7 1muskaraca i 6 Zena. Te godine u Kovatigima dive porodice Cerovina i Kovas. Popisivati su regstrovalisljedece osobe:126 Cerovina (p): (Vladoja) Krsto, (Krsta) Dudanka rod. Govedarica, (Agim) Zaravko, (Petra) Ljubica rod. Govedarica, (Séepana) Bosljka, Jovana) Gojko, (Bogdana) Mara rod. Dogié, (Vladoja) Petar, (Nikole) Stoja rod. Cabrilo. Kovaé (p): (Lazara) Blagoje, (Nikole) Stana, (Blagoja) Zoran, (Gojka) Dragoljub. Po starosnoj struktuci 1991. godine bilo je jedno lice od 15 do 19 godina, 4 ‘osobe su od 20 do 49 godina 2ivota, bilo je 8 lies staiih od 50. godina, od toga jedno lice stare je od 75. godina U Hrvatskoj je 1991. godine Zivjelo ukupno 19 stanovnika rodeno u Kovaéigima, od toga bill su 18 Hrvat i jedno lice neodredene nacionalnost. U Kovatigima je 2003. godine Zivjlo 15 stanovnika, U proljege 2006. godine u Kovaticima bilo je 9 osoba, i to: Cerovina (p): (Viadoja) Petar, (Nikole) Stoja rod. Cabrilo, (Viadoja) Krsto, Dulanka rod. Govedatica, (Aéima) Zdravko, (Petra) Ljubiea rod. Govedarica, (Jovana) Gojko, (Bogdana) Mara rod. Bogig, (Gojka) Ranko Ranko Cerovina 2ivio je u Sarajevu. U Kovati¢ima drdi farmu ovaca (150-200) i sluai 2a primjer kao uzoran farmer. Na takmitenjima u Republici Srpskoj dobijao je nagrade 2a uzgoj ovaca 127 69. Krustica Selo Krustica lezi st lijeve strane rjeke Neretve, naspram Tmovice, koja je 68 desne strane rijeke. Prve kuée su odmah u dolini (780), adje je kuéa i imanje Milisava Eleka, koji i danas (2006) tu 2ivi sa porodicom. Samo selo smjesteno je 400 m izmad doline Neretve na nadmorskoj visini od 1130 do 1300 m, Na jednoj kosi u nizu su raitrkane kuce, dok je drugi skup kuea istoéno na zaravni Slika 45: Polozaj sela KrusticaLokalni polotaj naselja Kru8tica odreden je geografskim koordinatama: 18°23'50° istogne geografske duzine i 43°19'40 sjeverme geografike Sirine. Atar se ‘morfo-fizionomski razvija od 740 (dolina Neretve) do 1300 (ispod TreStene Iu). ‘Atar sela se dite na Bac, do odsjcka Zetije brdo i do brda Trestena Ijut kuda je i granica opétina Kalinovik i Nevesinje, gdje je tromeda sa opStinom Gacko. Granica se odetle preko Dobrovite kite (1232) i VardiSta spuita u Neretvu. Potok Zurac ostavija istoéno potes Haluge. $ druge strane Neretve su Krupac, Dubrava i Tmoviea. Granica iamedu atara Ploénika i Krustice ide od Zetijeg brda na sjever kroz Sumu Osoje pa se spusta inizvodno bezimenim potokom i zavrSava u Neretvi naspram Placikusa se desne strane Neretve. Slika 46: Kuéa ispod Krustice uz Neretvu (2006) Istina, KruStica je bila Ypahiluk Cengida, onih sto vode porijeklo iz sela Borija kod Kalinovika, odakle su se Sirili po Zagorju. Iz te porodice potite i gatacki muteselim Smail aga Cengié iz Jelasca, Cehgi¢i iz Gacka su formirali prva seliSta w Krustici. Dedijer, kaze, ,,na Varditu, 2 km ‘od sela ima staro seli8te, potpuno zaraslo u Sumu” (83354), I danas ako se ovako na: tavi Krustica ée postati,staro seliste” po8to vie nema stanovnika. Na tom Vardistu su k uce locrane na nadmorskoj visini od oko 940 m Sto je povolije u odnosu na glavno sel o, jer je Klima blaza i ima dosta ziatnog zemljista, Prema Dedijery, ji zapis datira oko 1900. godine, Krustica se nalazi na malom Zabanku (zeravni) Zesijeg brda i «la je svih 13 kuéa zbijeno. Bili su Cengiéa kmetovi ali su se otkupili (8:354). Ovaj zapis 1. te odgovara ni polozaju sela niti drustvenim odnosima koji su vladali u to doba. Nije sel > u blizini odsjeka Zetijeg brda, koje je udaljeno od sela vse stotina metara, valjda 1-2 km, Modda je u sel postojalo neko myjesto Sto su ga tako zvali, Drugo, po podacima iz « wstrougarske statistike vidi se da je u Krustici tada bilo kmetova. 129 ‘Tabela 42. Broj kuéa, stanovnika i prema vjeri T en a : ] a g Gotie} 2] EB |g | stuns cas mele] ag oa | enti joo] B |g) | a3 oa 2/8 2|2|é rs see eas ofc pe oe oa Fees zene fees epg z 19s] ee tg [noo ae : 1910-[ 17 a Austrougarska vlast zatide u Kruitici 1879. godine 7 kuéa i 59 staovnika, od toga 25 muskih i 34 Zenskih osoba, Svi stanovnici su po vjeroispovjesti gréko-istoénjaci ‘dnosno pravoslavei Krustica je do tada bila u seoskoj opéini Tmoviea, kotar Nevesinje, okrug Mostar. Kada je uspostavljena Kotarska ekspozitura Ulog, KruStica se nalazi u isto} ‘opitini iu ispostavi Ulog. Atar je u katastarskoj opstini Tmovica. Sljede¢i popis je detaljniji. U 1885. godini biljedi da u Kru8tici ima 10 kuéa, odnosno 11 domaginstava sa 79 stanovnika, od toga 44 muSkarea i 35 Zena, Tada je po vyjerskom ubjedenju bilo 74 istogno-pravoslavnih, 4 rimokatolika i 1 muharsedanae. Po braénom stanju bilo je 22 ogenjenih (11 bragnih parova koliko i domaginstava), 3 tudoves ili udovice i 54 neozenjenih. Sto se tie drustvene strukture u selu je tada bio 1 tezak Sto zavi da je jedno lice bilo slobodnjak ili je to bila jedna porodica slobodnjaka. Zatim, bilo je 15 kmetova i 9 pomoénih radnika-sluga. Svi su muharei, Pored nabrojanih bilo je i S4 jine” Zene i djece. Sljede¢i popis 1895. godine biljezi da KruStica ima i sastavni dio, zaseok Podi U sselu je tada 11 kuéa, sa 106 stanovnika, od toga 55 muSkaraca i $1 ena. Svi stanovnici su istoéno-pravoslavni, Jedna porodica od 3 tlana su slobodai seljaci, dok su 10 porodica sa 84 élanova svi kmetovi, a jedna porodica sa 18 élanova (u stvari zadruga) st bili slobodai seljaci i ujedno kmetovi. Osim ovih bilo je i jedno lice keje se vodilo pod ostalo civilno stanovnistvo. U Keuseiei je 1895. godine 13 posjednika Zivotinja imalo ukupno 1325 grla stoke, ito: 20 konja, 132 goveda, 169 koza, 964 ovaca i 40 svinja. Pored osialog bila su i 3 peelara sa 4 koinice péela. Svaki posjednik imao je 102 komada stoke, ili svaki stanovnik po 12.5 grla stoke. Kroz petnaest godina 1910, godine u Kru8tici ima 17 kuéa sa 146 stanovnika, cod toga je 62 muskih { 84 Zenskih osoba. Svi stanovnici su stpsko-pravoslavne vjere. Tada je bilo u 4 domaginstva 30 slobodnih seljaka, dok je u 4 domaéinstva bilo 20 kmetova, 69 lica (sa 6 glavara) su kmetovi pretezno slobodni i seljaci, a 21 lice (sa 2 glavara) su kmetovi ujedno slobodni seljaci ali su pretezno kmetovi. Precstalih 6 liea koji su Zivjeli u Kruseici su registrovani pod ostalo civilno Zteljstvo.130 Tamed dva popisa od 1895. i 1910. gone w Krustci ima kmetov, ima i onih ji su se otkapi. Zto smo bill lobodai da kxZemo da je Deijerovazabiljeka da su sbi Cenga kmetovi all su se otupii” (8:384) nije porpuno taén. Dili su Cengiéa iimetow, kasnije su se neki otkuplval,dok su drugi i dale osaali neti kmetovi ‘Austrougarskoj vlastt odgovaruo je taj feudalui zemljoradnigki status stanovuika, koji nist dgal, all su seljecima omoguéavali da se sami otkupljyjo, da na raze natine dolaze do slobode. Tedan od vidova skupljanja sredsava za Zivo, ili stvaranjevitka peiboda se ovat kroz glavnu grama peivtednog zivota u Boru, To je stotarsvo, Ganj stoke aj im poted 2. Po sliedesem popisu 1910. godine ima nesto manje stoke svega 890 ili 49 komada po posjedniku soke ii 6 gra po stanovniku, Tada je bilo 18 posjednika stoke, Koji su dal 19 kon, 118 goveda, 166 koza, 497 ovaca £90 svinja. Smanjenje broja vaca vezano je a placanje poreza nasi stl, koi eat pike bo veliki. ‘Tabela 43. Brojno stanje stoke, Zivine i koSnica pela Godine | Posjednict|_ Stoke : Posjednict | Kotnice| popisa | stoke | Konji_[ Goveds | Koze | Ovee | Svinje[Ukopno otnicn | péela Ts | |» | |i fom | wo [is [—T3 a 10] 18 | 19 | 118 [166 [29790890 [as | : iysi_[ 15 a = U predosenom tekstu u 1895. i 1910. godini pojaviaju se pojmovi slobodni seljaci te2aci kmetov, tuk. Cit je imanj koje je drZava dala agama na utivane, a na kojima teZak ima kmetsko pravo: pravo nesijeda, duzmost obmadivanja i w2ivanja veéeg dijela prihoda. Agn je imao pravo na svoju desetinu i ostalo. Pojam kmet, pretezno slobodan seljak, uikazaje da on obraduje aginsko imanje, on je slobodan ali hema prava kmetskog da nasljeduje zemlja i ostalo, Kmet uedno slobodan selak su ona lice koji su netiju kmetovi, ali obraduju svoju zemlju bez aginskog prava. Onog momenta kada skupi dovoljno sredstava pa se otkupi od age on je slobodan selak jer bbraduje svoju zemlju ili dri svoju stole, dok kao kmet mora da se otkupi od age, da ‘onda otkup od age zemlju i tako postajeslobodan Slobodna tezacka imanja nastala su bilo kupovinom, bilo darom od tuskih viasti za narotiteusluge. Zanimanje tz: ,hodalie” su aginska imanja, na kojima niko neta kmetskog prava, a koje aga ne obraduje, ved naseljavasejake da th obraduje Za austrougarske vast oblast finansijske politike i ubiranja porezastrogo su primjeniivani zakonski propisi. Finansijskiaparat nil su judi dovedeni iz Monarhije, koji nisu opraital tetke poreze posebno na situ sioku, Jo Kada je doneden zakon 6 obaveznom sluzenju vojnog roka, dolazi do pobune, bas u Krustii. Protjeran je poremik Ali Mufti, Koji bjediispred pobunjenih selika Kruitie. Ovaj dogadaj, Alovodi, zapravo pokrese narod Boréa na Ustanak i napad na andarmerjsk stanicw ‘Ulogn w noe izmedu 10.1 11. januara, 1882. godine, so je pogetak ustanka protiv ‘Austro-Ugarske Monathij (10) (3) 131 Dedijer za Kruséicu kaze: ,Prije 60 godina (aati oko 1840. godine} Krutsica je postalakilucko selo, Cengiéa iz Gacka,imali su ovde tke pa su nasejavali poredice ‘vim redom: Elek je rie 70 godina (valjda oko 1830. godine) pobjegao iz Golije zbog ikcvi. Najprije su stali u Jugovicima, pa posto se razdijele jedan- ostade u Jugovicima, drugi ode t Bosnu a tresi ovamo. Ima ih S kuéa. Sojié je od onih s Plognika. Ima ih 3 kauge, Zarkovigi su od oni Zarkoviéa koji se spominju u Srdeviéima. Ovamo su se doselili iz Lukovies, ima ih 5 kuéa” (8:354 ) Eleci stave Arandelovdan, Sojti Durdevdan, Zarkoviei Nikoljdan. Kasnje su se doselile Skoke, koji slave Burdevdan. Tz navedenih porodica, krajem XIX i pogetkom XX vijeka u Krustici su Zivjele ili su tu rodene sjedese osobe: Elek (p): Tja (1873), Joka rod. Lugig, (1879), Petar (1900-1978), Cvijta (1921), Petar (1904), Andrija (1905), Todor (1907), Mirko (1911-1976), Vaso (1872), Mitta tod. Sukovig (1875), Ljubisa (1900), Stefan (1901), Ljubi (1903), Risto (1875), Joka-Gospava rod. Kovaéevie (1880), Krstnja (1901), Liubiea (1904), Zivko (1908), Stana (1910), Simo (1879), MiluSa rod. Vignjevac (1880), Luka (1902), Mitar (1908), Branko (1908), Mara (1911-1977), Radojka (1929-2001), Sava (1868), Simana rod. Stanié (1870), Botidar (1903-1992), Ljubica rod, Cmogorae, Drago (1878), Dostinja tod, Buba (1880), Stana (1905), Jelka (1907), Danica (1910), Darinka, Nikola (1875). ura rod. Davidovie (1877), Gospava (1906-1983), Pave (1908), Pera (1910), Spasoje (1881), Sava rod. Vukoje (1884), Lucija (1907), Gojko (1909), Agim (1917), Arsen (1867), Sava rod. Vukoje (1867), Mihalo (1908), Obren (1874), Stoja rod. Buha (1879), Borika (1911), Dordo, Zivko, Milena (1929-1976), Borika, Aleksa (1871), Savica rod. Vukoje (1872), Boto (1912), Mikailo (1895), Jela rod. Sojié (1898), Milorad, Milka (1924-2004), Zivko (1909), Tinka rod. Perovié (1901), Milica, Milko-Mirko, Marko (1939-1995), Radojka, Vasilija, Novica (1885), Durda rod. Mutibabié (1888), Novica (1910), Bosljka, Milica, Risto (1927-1960), Jovan, Gospava rod. Buha, Milovan (1913- 1992),"Bozidar (1903), Ljubica rod. Ignjatovie (1906), Milosava, Ognjen, Komljen, Bordo, Luka (1900), Sava rod. Zirojevié (1909), Spasenija, Milsav, Ljubisay (1942- 1994), Petar (1900). Stana rod. Spremo (1903), Bofo, Danica, Novies, Milosava, Branko (1908), Mitra rod, Botkovie (1906), Jela, Milka (1939-1982), Svetozar (1944: 1993), Marko (1906), Milka rod. Samard2ié (1911), Bara, Mileva, Milovan (1906), Stoja rod. Zirojevié, Cmilje, Jovanka, Radivoje, Andrja (1904), Darinka rod. Zarkovié (1919), Mian, Radojka, Dragica, Acim (1917), Vida rod. Zarkovié (1912), Vasilka, Slobodan, Petar (1892), Gospava rod. Rudan (1897), Savo, Mihajlo (1909), Vasilija rod. Vukoje (1910), Vlado ‘Skoko (p):lija (1890), Kanda rod, Janjié (1891), Stana (1912), Simo (1900), Lucija rod. Hajkalo (1903), Vlado (1934-1990), Slavojka, Draginja, Mlivoje, Simo (1900), Milica rod. Zarkovié (1900), Novica Sojig (p): Vidak (1869), Boziea rod. Lutié (1870), Burda (1902), Duro (1906- 1952), Blagoje (1910), Drago (1874), Doka rod, Buva (1879), Jovanka (1902), Aleksa (1870), Jovana rod. Bejat (1873), Svetko (1900), Svetozar (1903), Janja (1903), Vida (1907-1970), Vasilija (1909), Uros (1912), Vaso (1879), Savka rod. Puskovié (1880), Gavrilo (1905), Kosta, Dura 104, Brat, Obrenija (1902-1968), Risto (1881), Kosa rod.132 Jeremié (1884), Milinko (1909-1980), Mirko (1912), Zivko (1890), Krstnja rod Govedarica (1898), Rade, Milinko (1909), Spasenija rod. Govedarica (1903), Jovanka, Vojislav, Bordo (1935-2005), Milos, Rajko (1888), Ruza rod. Ivkovié (1893), Milovan, Mitar, Vaso, Mirko (1912), Liubica rod. Zirojevié (1912), Maksim, DuSanka, Ratko, Nedeljko, Svetozar (1900), Danica rod. Savié (1902), Relja, Momiilo, Gavrilo (1909), Danica rod. Elek (1910), Duan, Uro§ (1908), Milka rod. Ceklié (1916), Mileva, Jela, Milo8, Blagoje (1903), Ljubica rod. Vujovié (1913), Anda, Vida, Milka, Duro (1906), Anica rod. Zarkovié (1915), Milosava. Zarkovié (p): Risto (1878), Cvijeta rod, Mudibabié (1879), Ignjat (1901), ‘Vukoje (1903), Todora (1904), Ila (1907), Milica (1909), Stojan (1911), Rista rod Lisov, Darinka (1918), Lazo (1870), Todora rod. Doder (1875), Cvijeta (1903-1955), ‘Milan (1907), Vukan (1872), Kosa rod. Savié (1875), Stana (1904), Jovanka (1907), Sava (1910), Krsto (1879), Jovanka rod. Visnjevac (1880), Dusan (1905), Obrenija (1907), Anica (1909), Milovan (1911), Bosko (1872), Janja rod. Bejat (1880), Blagoje (1904), Stoja (1907), Obren (1909), Radovan (1911), Botko (1890), Mara. rod Kovaéevig (1894), Marko (1919), Nedo, Petko (1873), Sta rod, Puskovie (1879), Ruza (4900-1978), Cvijeta (1907-1988), Mitra (1910), (Dragi¢) Drago (1880), Stana rod. Laketa (1883), Mihailo (1911), Stoja (1918), Bosiljka, Burda, Jela, Obrad (1875), Jovaka rod. Elek (1876), Zorka (1910), Danilo (1913), Doko, Milosava, Anica, Bogdan (1894), Milica rod. Doder (1893), Anica (1919), Ljubica, Milan (1931-1973), Vukosava, Lazar (1935-1951), Anda, Bori8a, Radoslav (1897), Stana rod, Cerovina (1899), Vida, Slavojka, Slivija, Petar, Veliko (1899), Darinka rod. Soldo (1902), Obren, BoSko (1936. 1985), Slavko, Vidak (1870), Anda rod. Tausan (1882), Milorad, Borika, Cvija, Joka (1937-1976), Nikola (1900), Stana rod. Sua (1901), Bozo, Rajko, Ljubica, Milutin (1900), Cvija rod. Zirojevié, Ljubica, Ljubomir, Dragica, Milan (1908), Spasenija rod. Laketa (1909), Milka, Milinka, Borsiavka, Siavko, Obren (1903), Vide rod. Sojié (1905), Savka, Maksim (1904), Cvija, Vukoje (1903), Cvijeta rod. Sojié (1905), Aleksa, Mitra rod, Govedarica (1910), Krsto, Burda, Radovan (1908), Darinka rod. Vujovic, Bosko, Kosa Prema podacima Srpsko-pravoslavnog parohijskog ureda u Ulogu imosimo sljedeée podatke. U Kruitici su éesto djeca mira, tako 1902. godine umiru djeca Zackovie Ignjat star 3 mjeseca, Kovagevié Bordo star 4 mjeseea, Elek Stefan star 3 ‘mijeseca, Milica 2 godine. 1903, godine umiru stariji: Elek Mara i Zivko oboje u 75 ‘godini Zivota, dok je Sojié Obren, momak od 18 godina stradao u rijeci udavio se. Sojié Burda stara 40 godina i Kosa stara 4 mjeseca uml su 1903. godine, Od tifusa stradaju 1906 godine Elek Risto (star 22 godine), Bordo (1 godina), te Zarkovié Dugan (1 rjesee) i Vaso star 23 godine. U 1907. godini umira Zarkovié Aleksa (Vujadinov), Elek Stoja (Zena Zivkova) i Soji Durica oZenjen. Sljedeée godine 1908. stradaju Sojié Soka, Stoja Coksimova) i Mitar, te Zarkovie Iija (Zivkov) i Elek Mitar, Elek Mitra (Zena Vasova), Stana (lijna), Sava i Savo umiru 1909. godine wzrok je influenca i bubrezna bolest. Zarkovié Anica (Krstova) i Cvijeta (Zena Jakova) umira 1910. godine od prehlade, dok 1912. umire Soji Risto (bubrezna) Za odredeni period podaci su uniSteni u I svjetskom ratu tako da od 1913. do 1924. godine istih nema. U 1925. godini umiru Elek Gospava i Radojka (Petra i Cvijete) 133, od Sarlaha, Vukosava, Ljubica (Nikole i Burde) i Zarkovié Kosa. Sojié Veso (Burice i ‘Ande) star 65 godina umire 1926, godine, sljedese 1927. godine umire Sojié Janja (Alekse{ Jovane) stara 21 godin, te Zarkovié Risto (1.5 godina) i Petra (Nikole i Stane) stara 1.5 godinu, U 1928, godini umire Elek Draginja (Mihajla i elene rod. Sojt, dijete od 1.5 godine 'U 70-toj godin’ umire 1929. godine Milanié Gospava (rau Vaso Milanig). Ovo prezime se prvi put spominje w Kruse, Sto navodi na zakljufak da je izvjesno vrijeme Zivjela porodica Milani u Krust 'U 1929, godini uml su Zarkovie Jovana (Veliko i Spasenija rod, Terié) dijete cod 8 mjeseci i Zena Obrena Zorka stara 8 godina U 1930, godin unite Zarkovié Todora (mu? Lazar) stara 80 godins. Ovi podaci st mesigurni jer po rosenju kéerke Cvijete (1903) Todora rod, Doder se vodi da je rofena 1875. godine. Lice koje je vodilo erkvene kaijige nije podatke provjeravao u {knjigama rodenja, veé je pisao onakeo kako su mu saopStavali mjeStani Tada, mozda nije ni bilo te knjge. Po tim kajigama Todor je bilo svega $5 godina Zivota kad je uma ‘Medutim, smatraée se da su ovi podaci nepottebni. Moda? Ali iznjih se vidi od éega su judi ural, kottko ih se radalo. Opti je zakdjutak da su porodice bile sa dosta djece, da je bio vlikiprraea, ali da su zéravsiveni uslovi bili neadekvatn, da nije bilo Ijekara, lijekova i da se umiralo od bezazlene bolestiprehlade, kao of krzamaka, Sarlaha, poito se djca nisuejepila i sh. U 1930. godini umria je Elek Janja u 60. godini Zivota, te Zarkovié Spasenija (uz Velimir) stara 30 godina, U toj godini najvige su umirala djeca, Sojié Spasoje (Givko, Krstinja rod. Govedarica) star 10 mjeseci umire od krzamaka, te Zarkovié Dusan’ (Bogdan i Milica rod. Doder), star 25 godine, Vladimir (Vidan i Anda rod Tausan) star $ godina umire od krzamaka, Anda (Risto i Rista) od 13 godina, Milan (Radoslav i Stana rod. Cerovina) | godina od krzamala Sljedese 1931, godine umire u KruSeiei svega jedno dijete mali Blek Panto (Mihajlo i Tela rod. Sojé) od & mijeseci, dok su ostali, kay su url bili su stariji Elek Mara (muz Simo) u 43 godini, Zarkovié Risto (Maksim | Stoja rod. Kovadevi¢) u 55 godini, Slijepeevie Jevto (Kosta i Milica rod, Govedaria) star 87 godina (uzzok smrii slomio nogu pod stupot), Skoko Savo (Risto i Cvijeta rod, Prstojevie) str 72 godine i Zarkovié Lazar (Vulei Milica rod. Bjeliea) star 83 godine. Za Zarkovig Lazara saznajemo ko mu je ole i majka, da je umro godinu dana postije smrii Zene Todore. Ako je taéno da je on umto w 83 godini Zivot, onda je on roden 1848, godine, 2ena Todora trebalo bis obzirom na to da je razlkz medu ayjima bila 3 godine, da je ona rodena 1851. godine, ane 1875 godine Slijepéevié Jevio 1931. godine, kada je umro imao je 87 godina, neobitno i za naSe uslove Zivota kada je prosjeke 2ivota mnogo kradi. Medutim, iz ovo podatka vidimo da su u Krustiei Zivjli i Slijepeevii, I starina Skoko Savo je digo 2ivio 72. godine. U Boréu su djeca i omladina, posebno udate #ene, mlade umiale, Nita éudno Zene sti mnogo radile i radale djecu, nisu imale vremena da vode brigu o zravju Pojedinei ako su prelezali neke bolestipostajali su otporui i stoga su Zivjeli dugo, 2a ondasnje ustove.U umiranju Ijudi u Kruéici ima nesto cikliéno. Jedne godine vecinom umiru djeca, a drugestariji. Tako veé 1932. godine umiru samo djeca, To su Sojii: Aleksandar (Svetozara i Darinke rod, Savié) sa 10 mijeseei, Milka (Milinka i Spasenije) u 3 godin Obreniia (Zivko i Krstinja rod. Govedariea) u 5 godini. U 1933. godini umire Sojié Manojlo (Zivko i Krstinjatije je djte umrlo i prethodne godine) u 1 godini tvota, te Zivko (Rajko i Ruta rod. Ivkovié) sa 6 godina od upale pluca, zatim Eleci: dijete Milutin (Zivko, Hinka rod, Parovié) od 1.5 godine, Joka (mu2 Risto) u 56 godin | Spasoj (jai Marica) u 77 godini zivora U knijizi Srpski ratni dobrovoljciu ratovima Cme Gore i Srbije, 1912-1918" halazimo na osobe, dobrovolice rodene u Kniitici: Zarkovié (Alekse) Novica dobrovoljac od 1914 do 1918. godine u emogorsko} i spskoj vojsei, posi rata dobio je zemlju sola Baatsko Karadordevo (27.228, Sojé Alekse Zivka,dobrovaliae od 1914, do 1918. godine u ernogorskoj i srpskoj vojsei,postije ata dobio zemlju u set HlorgoS, Batka (27.256) ‘Krusiea je 1921. godine seoska opStina, w kotarskoj ispostavi Ulog-Borak, kotar Neveseinje. Osim Kruitice u njenom sastav je selo Plotnik. Te 1921. godine w opStini Kruftica ima 41 doma¢instvo sa 289 stanovaika, od toge je 143 muskaraca i146 22na, Po vjroispovjest tada je bilo 287 pravoslavnih i2 muslimana. ‘Naknadno registrovani stanovnici naselja Kruscica Elek (p): (Rada) Mikailo (1893), (Vasa) Vida (1895), Petar (1897), (Branka) Vojo, (Nikole) Pavle (1908), Milinko (1912-1987, Jela (1914), (Pavla) Micko, (Novice) Blagoje (1915), Cvijeta (1917), Stoja. Sojié(P) (Rajka) Branko (1931-1989), Zarkovié (p): (Petka) Veljko (1889), (Alekse) Milutin (1900), (Radoslava) Milivoje (1927-1990), (Nikole) Tela (1914), (Vukana) Gojko (1917), (BoSka) Jovanks, (Velika) Jelena, (Vidaka) Hija, (1921-2003), (Dragiéa) Zorka, 'U Krustici 1948. godina ima 27 domacinstava sa 174 stanovnika, od toga su 88 smutkarei {86 Zena, Sljedeseg_popisa 1953. godine u Kru8tici ima 29 domainstava sa 192 stanovnika, 90 muSkaraca i 102 2ene, lima 61 osoba starija od 10 godine koje titaju i piu. Aktivnog stanovnistva koji radi u poljoprivredi je 66 lia, 1 lice radi u upravi, bio je Ginovnik, (valjda se zatekao u Krustici) 4 lica su bez zanimanj, jedno lice je sa stalnim prihodom i 120 osoba su izdrdavano stanovnistvo. Po popisu od 1961. godine ima manje jedno domaéinstvo, u 28 domacinstava ivi 179 stanovnika, 88 muikih i 91 Zenska osoba. Svi stanovnici su po nacionalnoj pripadnost Sri Po popisu iz 1961. godine, po starosnoj strukturi ima 14 djece uzrasta do 4 godine, 25 djece od 5 do 9 godina, 24 djece od 10 do 14 godina (63 djece ili 35°) ima 50 omvactinaca uzrasta od 15 do 24 godine, 30 osoba je od 25 do 49 godina, te 36 lica starjlh od 50 godina od toga je 8 lca starijih od 65 godina Zivota, Od 28 domasinstava u 1961-0j godini bilo je 3 domaginswa sa 3 élana, po 2 domacinstva su imala 4,9 i 10 élanova, 5 domaéinstava ima 5 élanova, 4 domacinstva imaju 6 &lanova, 8imaju 7 &lanova, po T ima 8 11 élanova, Po izvoru prinoda svih 28 domaginstavaZiyjelo je od poljoprivrede 135 Stanovnici naselja KruStica registrovani poslije II svjetskog rata Elek (p): (Milorada) Rade, Tijana, Ivana, Radomir, (Andrije) Slavojka, Nedeljko, Danilo, (Agima) Milan, Spasoje (1952-1979), Drago, (Mirkt) Milivoje, Ljubiea, Milos, (Milovana) Vidosava (1950-1951), Tomislav, Tonka, (Petra) Racmila, Zivka) Dasmnka, (Vida) Zéravko, (Micka) Toven, Dusan, (Milovana) Zako,(Viads) Slavko, Vinka, Slavica, (Milorada) Radivojka, Novka, Novak, Cmilje, (Andrije) Ljeposava, (Boza) Moms, Momtilo, Nada, (A¢ima) Nada, (Janka) Borika, (Milisava) Dragomir, Milimir, Budimir, (Milana) Mitar, Milorad, Slavojka, (Svetozara) Zeljko. Skok (p) (Milivoja) Milimir, Jadranka, Slava. Sojié(p): (Urosa) Vasilija, Bojana, Nikola, (Svetozara) Radmila, (Pura) Vidak, Gojko, (Blagoja) Persa, (1950-2003), Ignjat (1953-1953), Radovan, (Milinka) Lubomir, Radmila, (Branka) Jelica, Milorad, (Koste) Zdravko, (Rada) Novka, (Uroia) Bozidar, (Rada) Novak, Bojana, Nevenka, Zivko, Vladimir, Stanko, Radmilo, (Brarka) Milena, Milosava, Draginja (Marka) Perse, Milka Zarkovié (p): (Obrena) ‘Burda (1947-1948), Burda, Nikola (1949-1950), (Radovana) Ljubica, Borka, Zdravka, (Vukoja) Maksim, (Milivoja) Nova, (Danila) Bordo (1950-1951), Stana (1953-1954), (Neda) Ljeposava, Slavojka, (je) Nikola, Mihaljka, (Bo2a) Radmila, Radomir, Dragomir, Dragisa, (Neda) Dusanka, Danica, Predrag, Zeljko, (Danila) Vuk, (Rajka) Radivoje, (lie) Anda, Milorad, (Krsta) Radenko, Stojan, Duka ‘Tabela 44, Broj domasinstava, stanovnika i prema nacionalnosti Gone Saxon Prema nciomalnoa popisa | Domacinsve )susi] Zenski [Ukupno|Cmogorel| Hrvati [Muslim] Sebi Hugostoven Toasts [ase : Saale 19532990 | “102 | i92 Searles 1961] 28 [891 | 199 Te [ [7 wtf 981 1524 [a [ae ‘ = 1981 1 0-[ af : =aeley 2005, - toe : Saas [eee 2006; = Se : ease tee Kroz 10 godina 1971. godine, ima 26 domaéinstava sa 137 stanovaika, od toga su Srbi Po starosnoj strukturi, te 1971. godine u KruStici ima 14 djece uzrasia do 4 godine, 13 djece od 5 do 9 godina, 17 djece staro od 10 do 14 godina, 33 omladinea od 15 do 24 godine, 27 osoba od 25 do 49 godina, te 33 osobe starije od 50 godina, od toga ‘su 4 ogobe imale vise od 75 godina Zivota ‘Veé 1981. godine matno je smanjen i broj domacinstava i stanovnika. Svega je 15 domaginstava sa 46 stanovnika, prosjek 3 osobe po domacinstvu, dok je 1953. godine bilo 6.6 stanovaika po domaéinstvu136 U Knuitici je 1981. godine bilo 24 muskarea i 22 Zene. Bilo je 6 djece uzrasta ‘od 7 do 14 godina, 11 omladinaca od 15 do 27 godina. Bilo je 13 muskaraca od 15 do 64 odie radno sposobnog i 14 Zena od 15 do 59 godina. Akiivno je 16 lica, od toga 5 su ene, dok ima 28 iadr2avanih lca, od toga je 17 Zena, U Krustici je 1981. godine bilo 671 grlo stoke, od toga 12 konja, 78 goveda, 581 ovaca. Bilo je 62 komada Zivine. Po domaéinstvu je bilo 45 komada stoke, sto je blizu 1910. godine (49) Godine 1991. ima 11 domaéinstava sa svega 24 stanovnika, od toga je 10 ‘muskih i 14 Zenskih osoba. Svi stanovniei su Sebi, Po starosnoj strukturi bila je | osoba 4 19 godina, 3 osobe od 20 do 49 godina i 20 osoba preko 50 godina, od toga 7 osoba su starje od 75 godina 2vora Te 1991. godine, popsivati su registrovali sljedee osobe da Zive w Krustci Elek (p): (Spasoja) Acin, (Mihaila) Viado, (Milana) Milka, (Vlada) Vinka, (Vlada) Slavica, (Jovana) Milovan, (Dragica) Stoja, (Petra) Milka,” (Luke) Milisav, (Urofa) Jela, (Mitisava) Milimir, (Mitisava) Budimir, (Rista) Sava, (Sima) Radojka Sojié (p): (Marka) Kosa, (Bogdana) Anica, (Zivka ) Rade, (Dugana) Milenko. Zarkovié (p J: (Boska) Nedo, (Milinka) Jovanka, (Vidaka)Ilij, (Nie) Liubica, (Nikole) Bozo, (Trifka) Ljubica Hirvatska statistika bilje2i 1991. godine jednu osobu srpske nacionalnosti rodema u Kruseici koja Zvi u Hevatskoj ‘Smanjenje stanovnika ut KruSsic nastavla se i dalje,u 2003. godini 2ivi samo 6 stanovnika, U proljese 2006. godine u Kruse’ je tvjelo 6 stanovnika, io su Sojié (p): Zivka) Rade, (Dusana) Mileva rod. Supié Etek (p): (Mitka) Jovan, (Luke) Milisav, (UroSe) Jela rod. Sojié i (Miisava) Mimi. 137 6.10. Ljusigi Naselje Ljusiei smjetteno je ispod Humca (810), sa lijeve strane Neretve, u njenom tv. laktu, gdje oko Liusiga Neretva pravi vliki luk, od Velje stare, prvo, na sjeveroistok, pa od wea Jezerice na sjeverozapad, a od uica Ljute na zapad. Kuce lede ‘na nadmorskoj visini od 720 do 800 m, razbacane su od Treskavea (821) na severozapad prema Rudistima, Atar sela prostie se do Okladnika (1147), Osatna, vrha Vranovine (1182), prema vrelu Carevica i Neretvi. Iznad sela poznati su potesi Kovatev do (1060) i Gajevi (1100), Lokalni polo%aj naselja Ljusi¢a odreden je geografskim koordinatama: 18'19'15"istogne geografske durine i43°28°20 sjeverne goografske Sirine. tar Ljusiéa nalazi se u katastarskoj opstini Ulog. Pripadao je mjesnoj zajednici TreSnjevica, Slika 47: Polo2aj sela Ljusigi BeSlagié u knjizi_ ,,Steéci-Katalosko topografski pregled” nevodi: Na zaravanku blizu sela pokraj puta, nalazi se nekropola sa 76 stecaka (30 plota i 46138 sanduka) rasporedenih u dvije skupine, Spomenici su osrednje obradeni i slabo o&uvani Postavljeni su po praveu zapad-istok i svrstani u nizove. Stesci nemaju ukrasa, ali na I sanduku je pronaden dobro saguvan natpis koji nam kaze da je tu sahranjen Pribislav Petoivi¢. Natpis potjege izmedu 1353. i 1377. godine, Nekoliko stotina metara daleko od. nckropole iadite se vrletno 2danje srednjevjekovnog grada2: 187), Sika 48: Kuca iznad Neretve pripada Ljusigima, dolina Neretve u magi, Iijevo Okladnik (2006) 0d centra sel, istofno imad Neretve izdite se brdo koje zovu Grad (805) Pristup vb je zarastao, Na vrletnoj stijeni postojao je stednjevjekovni gra, pripadao je Poenanju Purtigu, Zupanu koji je bio glavna lignost Zagora, U njegovoj oblasi su bila sva detiri utvrdena grada: Ljusiti, Obalj (1800 m jugoistoéno od Ljusica), Bojii i Veletin. U vrijeme Tvrtkovog banovanja u Ljusi¢ima je Fivio ugledni feudalac Pribislav Petoivié, koji je vjerovatno bio savremenik Pornanja Purée. U nekropoli u Ljusigima (Koja sada ima 80 steéaka, BeSlagié ,Kalinovik srednjovjekovni nadgrobni spomenici"), ‘na jediom sanduku koji je 1959."pronaSao BeSlagié ima natpis koji se odnosi na spomenutog.feudalea. Njegova tanskripcija izgleda ovako;,ASE LEZ DORBI PRIBISLAV PETOIVIC NA SVOI ZEMLI NA PLEMENITOI SLUZIH BANU TVR'D'KU G(OSPO)G()NU VIER'NO NA TOM POGIBOH (P()SA BRATIC” @:95) 139 Ljusiéi su, dakle, bili naseljeni u srednjevjekovnom periodu stedinom XIV vijeka. $ obzirom na to Sto nemamo vige nikakvih pisanih izvora, za srednjevjekovni i za period Turske vladavine, vraéamo se na kraj XIX vijeka i citiramo Milojeviéa koji navodi ..a Ljusiée iz sela Baka stalno su naselili na svojim Kolibama 1880. godine” (14:389), Tabela 45, Brojno stanje stoke, Zivine i koSnica pela Godino Pose). Sa Posjtaia Kota] opsa | stoke | Konj [Goveda|Koze] Oves [Svinpe[Okipmol™™4 otnica | pela [i SE ES afar [ES ne el El ee 5D a Interesantno je da uvrijeme kada stu Baku samo 2 hase, da imaju svoj klibe u Ljusicima,Istina je da sa vremenske prlikeuticale na promjenu Zivot Ljssigi su n8 nifoj nadmorskoj visi, dok su porodice u Baka imale po 12 Eeljadi pa je dolazilo do diobn i isejenja'u druga mjesta. Kraj XIX vijeka karakterise veéa sloboda, posto su stanovnici manje vezani za nekadaénje éitiuke i njhove viesnike, pa su neki kmetovi sticalisredstva, kypovaliimanja i gradilikuée, Prvo su to kolibe od drveta a kasnije se Zidaju kamene use Liusii su po upravnoj podjeli za vjeme Austrougarske bili sastavni dio sela Treinjevice. Zao u popisima namamo posetnih statistgkih podataka za selo Ljusie, koje vidimo da je bilo naseljeno i ranije sve do natih dana Za Liusige i Osatno (Sm do) Dedijer kaze da imaju blag klimu, dosta zemlje, ispnte i Suma, Imenuje vrelo Ceifan u Ljusi¢ima, Gréan u Oseinu, ,Na Osaina su zajednitke ispaie i njve Govedarica iz Lusi ostale od djedova kad su jednoj kuci Zivjeli. Svi su slobodni. U selima ima svega 6 kuea, i to 4 w Liusigima a 2 u Osatna Lietiizgone iz Ljusiéa stoku na Osatno, gdje imaju torove i kolibe. Ne za se kako je selo dobilo ime. Do posledaje kuge Zvjeli su Muslimani Ceifan u Ljusicima, Njih je iaugn pomoria. Ia njih su doselile Govedarice s Mioljaéa, Slave Nikoljéan" (351). Po navodu Dedijera i za turskog perioda u Ljusiéima su Zivjeli muslimant Ovdje se gover da su Govedarice dsle drektno iz Miolaga, dok Milojevi vedi da su doili sa Baka, S obzirom na to da je Osamo sastavni dio Treinjevice, pri obradi Treinjevice neo ce se vike rei za stanovnike Osaina odnosno Ljusiga. Po Miliceview GGovedarice su prezime dobil Sto im je predak éuvao goveds. Ima ih firom Hercegovine (13359), U Ljusigima zivi porodiea Govedarice. Njihova krsn slava je Nikoljdan. Krajem XIX i pogetkom XX vijeka u Ljusidima smo zabiljzili sleeve osobe: Govedariea (p): Joksim (1860), Sara rod. Kova® (1864), Danilo (1900), Maksim (1887), Vida rod. Sladoje (1886), Durda (1886), Vasil (1907), Mara (1912) Darinka (1912), Dordo (1850), Cvijeta rod. Vusisié (1851), Anda (1902), Mitar (1904), Bardo (1876), Mita rod. Vujovig (1879), Danica (1912-1972), Kojo (1917-1993), Riss, Mila,140 Marko, Sava rod. Janjié, Viadimir (1907-1986), Maksim (1882), Sava rod. Buha (1884), Danilo, Jovanka, Milan, Duro, Gavrilo (1902), Anica rod, Savié (1903), Joka, Stana, Dostinja, Marko (1934-2003), Vaso (1904), Rista rod. Vujitié (1904), Duka’ (1929° 1993), Goja, Petar, Ljubica, Danilo (1900), Burda rod. Govedarica (1900), Kosa, Branko, Dusan, Cedo, Jovo, Ruza, Marko (1884), Cvija rod. Kovat (1884), Branko (1934-2004), Biagoje (1907), Burda rod, Okuka (1905), Stofa, Obren, Danica, Manojlo, Milorad, Kojo (1917), Stoja rod. Corlija (1917), Savo (1942-1998), Danilo Ruza rod Ceranié (1919), Jovo, Slavko, Nikola (1908), BoZana rod, Sladoje (1912), Obren. U Ljusigima 1902. godine umire Govedarica Anda, dete od 2 mjeseca i Risto u 43 godini aivota od susice u noi, 1909, umire Jelka (Vasova), 1911. Milutin (sin Luke), 1928. Darinka (Marka i Cvijete rod. Kovaa), dijete 1.5 godina a 1931. Duéan (Vasa i Save rod. Doder) u 21 godini od tuberkuloze "Neka lica Koja su rodena u Ljusiima pojaviée se pri obradi u TreSnjeviei posto ‘su, kako smo vee rekli, Ljusigi tamo administrativno pripadali ‘Naknadno registrovani stanovnicinaselja Lusi Govedarica (p): (Rista) Anda (1887), Darinka (1893), (Marka) Mileva U Ljusigima 1948. godine ima 8 domaéinstava sa 55 stanovnika, od toga je 30 smuSkaraca i 25 Zena Po popis. 1953. godine zabiljezen je isti broj domacinstava (8) sa 52 stanovnika, manje je 3 stanovnika. Tada je 2ivjelo u Ljusi¢ima 28 muskaraca i 24 Zene. Popis od 1961. godine registruje, takoder, 8 domadinstava sa istim brojem stanovnika, ukupno 52, od toga je 29 muSkaraca i 23 Zene. Po nacionalnosti svi stanovnici su Sebi Po popisu iz 1961. godine, po starosnoj strukturi u Ljusi¢ima ima 11 djece umasta do 4 godine, 10 djece je od $ do 9 godina, 5 djece je od 10 do 14 godina, 4 comiladinea je wzrasa od 15 do 19 godina, 17 osoba jé od 20 do 49 godina, dok je 5 osoba bilo starije'od 50 godina, a samo I je imalo vige od 65 godina Zivot. ‘Tabela 46, Broj domacinstava, stanovnika i prema nacionalnosti Godin [Sanam T ‘rea mocionloan popisa | Pomacins isi] Zenski [Ukupao|Cmogore] Hrvati [Mustinani Sibi [ogosove Da =p eee} fie oslo 1953 eae La nr ve ane 1961 [29-5 7 Saeleseree leer lee iT 9 [28 [35 - : = pss 1981 3 is [17 = p35 1991 3 fas [9 == iat |eape lamas [3006 eater eas Suances |e (Od 8 domaéinstava, po 1 domaéinstvo ima 3, 4, 6, 7, 10 i 12 élanova, dok 2 domaéinstva imaju 5 élanova domaéinstva Svih 8 domaginstava imaju prihod od poljoprivrede 141 Stanovnici naselja Ljusigi registrovani poslie I svjetskog rata Govedarica (p): (Rajka) Ru2a, Duka, (Koja) Buka, Milinko (1956-1992), (Mila) oro, Branko (1954-1955), Novo, (Danila) Mileva (1952-1969), (Dura) Boro, SJovanka, (Milana) Drago, (Branka) Moméilo, Milan, Jovo, (Rajka) Stoja, Cvia, (Petra) Branko, (Marka) Radmila, Pero, Slavka, Slavko, (Mila) Mladen, Krsto, Danica, Radojka, Dragica, (Milana) Mira, Redivoje, (Dura) Maksim, Zdravko, (Dusana) Mladen, Petko, (Obrena) Borislavka, Branka Radoslav, Milosav (Ceda) Bordije, Velemir, Velemirka. 'U 197. godin’ ima 9 domaéinstava, sa 53 stanovnika, od toga je 28 muskaraca i 25 zena, Sv stanovnici su Sti Po starosnoj strukturiu Ljusigima je 1971. godine bilo 1 dijete uzasta do 4 godine, 8 djece od 5 do 9 godina, 9 djece od 10 do 14 godina, 10 omladinace star od 15 do 34 godine, 17 osoba od 25 do 49 godina i8 lia starjih od 50 godina, of toga je 1 lice imalo vise od 75 godina Zivota , Popis iz 1981. godine registruje 9 domadinstava ali je znatno manje stanovnika vega 35, od toga je 18 muskaraca i 17 Zena. Po nacionalnosti svi stanovniei su Sti G Ljusigima po popisu iz 1981. godine ima 4 djece uzrasta od 7 do 14 godina, 11 omladinaca od 15 do 27 godina, Radao sposobnog stanovniitva, muskaracs od 15 do 64 godine bilo je 13,1 15 Zena od 15 do 59 godina 2ivota. Aktivno je 13 lca, od toga je 1 2ena. Blo je 22 licaizdr2avana, od toga je 16 Zena, Te 1981. godine u Ljusicima ima 385 gra stoke, ito: 7 Konja, 70 goveda i 308 ‘ovaca. Po domacinstvu to je 43 gra stoke. U seu je bilo jo8 32 komada Zivine. Popis od 1991. godine registruje 9 domacinstava sa 22 stanovnika, od toge 13, tutkaraca i 9 Zena. Bilo je 3 djece do 19 godina, 2 osobe su od 20 do 49 godina i 17 ‘reko 50 goding, od toga 1 osobaje preko 75 godina Zivot ’Po popist 1991. godine w Ljusicima su Zvjelisljedese osobe: Govedariea (p): (Dorda) Kojo, (Nikole) Stoja, (Borda) Mile, (Novice) Stana, (Mila) Dragica, (Marka) Branko, (Pera) Danica, (Marka) Rajko, (Vasa) Kosa, (Maksima) Milan, (Spasoja) Cmilj, (Maksima) Duro, (Gligora) Iinka, (Viacoja) Qbren (Nova) Bosilfka, (Obrena) Milisav, (Gavrila) Marko, (Marka) Slavko, (Daaila) Cedo, (Draga) Kosa, (Ceda) Velimir i(Ceda) Velimirka 'U Ljusigima 2003. godine 2ive 2 osobe, koliko i 2006, godine. To su: Govedarica (p); (Maksima) Milan, (Spasoja) Cmilja rod. Knezevié. Oni su zimovali 2006. godine w Ljusicima142 143 6.11, Mekot Sa desne strane rjeke Neretve, izmedu Cerove i Rastovea, nalazi se sclo Mekogs, Selo ledi na zaravni idgnutoj oko 200 m iz dolinerijeke, na nadmorsko} vis ‘oko 940 m, Lokalni polozaj naselja Mekota odreden je geografskim koordingtata 18822 30 istotne goografske duzine i 43°22°30 sjeveme geografske sirine ‘Atarsela se spusta do potesa Rosulj, do Neretve. Na Prijeboj se doazi kroz Sumu, a preko Presjeke visotije, do Crvenih i Klinjskih stijena. Ovdje ispod kraskih odsjeka su bogati painjac sa dostaizvora, gdje se istiéu Studeno, Kraljevo velo i Bijele vode. Tu su bile i Kolbe, pasla su stada ovaca, goveda i konj koji su se slobodno kreta ada nisu koristeni za teacke poslove, za prenos tere, za oranje ii kada su hvatani da thu to na gumnu iF Mirae AK ie Slika 49: Polodaj sela Mekota Na Prijeboju su Jeremigi imali kolibe. U jednoj veéoj se stanovalo, U sredini kolibe bilo je ognjiste, gdje se varilo mlijeko i kuvala hrana. Okolo ognjista se sjedilo, jelo i spavalo. U drugoj manjoj kolibi dréali su se Skipi, gdje se razlijevalo mlijeko, da se kajmagi, Tu su bile kace ili mjesine za si i kajmak. Slika 50: Mekoga, ispred kuée Jeremiéa (1990) U blizini Kolibe bili su torovi za ovee, jagnjad i za goveda. Na nagnojenim ~emijistima sadio se krompit,sijao se jotam i ovas. Pored torova bile su torariee, na Sankama, gdje su domagini po noti spavali ili Guvali stoku. Ovee su se preko dana gonile do Bijelih vods ili kod Kraljeva vrela a pred vete bi se vracali u torove ‘Oko kuea se gaiilo povrée i sijalo ito. Uz kuéu je bla Sala i torovi gdje se zimi drtala stoka. Oko kage je bio Sjivik, velika treSnja, a tui tamo bifo je krutaka jeribasna, bietica i nekoliko stabala oraha. Vaso Jeremié je dréao duéan u kuei ‘Ovako nekako je izgledslo na Mekoéama kada su ovdje Zivjli stamovnici. 1 drugi stanovnici Meko&a imali su kolibe na Prijeboju i vodili su sligan Zivot. ‘Austrougarski popisivadi su tek po treéem popisu 1895. godine registrovali ‘Meekode kao selo. Te godine u selu ima 3 Kuée sa 23 stanovnika, od toga 11 muSkaraca i 12 Zena. Po vjeroispovjest 8 stanovnika su muslimani, a 15 pravoslavni, Svi stanovnici su slobodn sejai. Po popisu 1895. godine u Mekoéama je bilo 3 posjednika stoke koji su drZali ukupno 236 gria stoke odnosno 79 grla po posjedniku, Saljani su imal tada 8 Konja, 21 ovece, 114 koza i93 ovee. U selu je bo i jedan péelar sa | koSnicom pécla, Popis od 1910. godine registruje 7 kuca, 3 nastanjene i 4 nenastanjene, sa ‘ukupno 34 stanovnika, 14 muSkih i 20 Zenskih osoba. Svi su stanovnici srpsko-144, pravoslavne vjeroispovjesti. U selu ima 20 slobodnih seljaka (sa 2 glavara), zatim 3 zemljoposjednika sa kmetovima Koji imaju 11 svojadi (ukupno 14), Po popisu 1910. godine u Mekotama je bilo 3 posjednika stoke koji su drzali 331 gro stoke odnosno 110 grla po vlasiku. Seljani su gajli 9 Konje, 37 goveda, 144 kkoze i 141 oveu. Osim toga imali su 8 koko, dok su 2 péelaraimala 2 koinice péela Krajem XIX i podetkom XX vijeka u Mekoéama su 2ivjele porodice: Bogdanovié, Jeremié, Kovaéevie i Pikula, Tabela 47, Brojkués, stauownik i prema ver Kose T ‘Stanovnisivo Presa vjerh 2 1/3 ote} 8 a |e Z 5 So vers | i Mask | 2ensi | ukupmo ala 2 is 3/5 [J ee ee ae a ts [— 2 T3553 a a wo] 3 EO Tabela 48. Brojno stanje stoke, Zivine i koSnica pela (Godine Posjedniei] Sieka Posjednici Koinice popisa| stoke | Konji [Goveda]Koze| Ovee [Svinje[Ukupnol""'™) konica | pela igs] 3 | 8 | ai [ual 93 236 aise 110 | 3 _|_9 | 37 [aaa [a3 [8 2 ene teeta [rat feta nee |e [aca : Bogdanovie (p): Petar (1874), Sava rod. Savié (1880), Bozica (1909), Jovanka (1921), Milutin (1888), Milka rod. Kovaéevie (1888), Stana (1907-1945), Risa (1912), ‘Vasilija (1914), Nikola (1930-1982), Hija, Anda rod. Govedarica, Cvijeta (1912), Nikola, Anda rod. Elek, Darinka, Gavro (1900), Jelena rod. Doder (1902), Aleksa (1924-1990), Vasika, Marko (1908), Hinka rod. Okuka (1917), Moméilo, Stang, Rajko, Dara, Milena, Danilo (1905), Darinka rod. Prorok (1914), Mirko, Ili, Duian (1919), Milica rod. Savié (1911), Milinko, Anda Jetemié (p):. Nikola (1869-1932), Mara rod. Sikimié (1872-1910), Jovanka (1904), Stoja rod. Vukovié (1884), Gospava (1912-1992), Maksim (1913), Zora, Vasika, DuSanka (1933-2006), (Maksima) Nikola, Milena, Petar (1871), Mara rod. Govedariea (1874), Bosa (1900-1983), Danilo (1902), Anda’ (1905-1996), Jovo (1908), Darinka (1909-1994), Burda (1912), Darinka rod. Gojkovie (1902), Anda, Milan, Draginja, Radmila, Vaso (1899), Jovanka rod. Govedarica (1900), Mara, Pero, Moméilo, Savka, Darinka, Nemanja, Slavko. 14s Kovaéevié (p): Stevo (1890), Gospava rod. Medan (1899), Olga (1931), Jovanka, Pikula (p): Luka (1891), Milica rod, Doder (1892), linka (1911), Sava (1919), Jovan (1908), Darinka rod. Govedarica (1910), Liubica, Bogdanoviei, Jeremi¢i i Pikule slave Nikoljdan. {iz exkvenih Knjiga srpsko-pravoslavnog parohijskog ureda Ulog saznajemo da je 1908, godine umrla Pikula (Obrena) Vida, a 1934, umro je u 80, godini zivota Pikula Risto (od oca llije i majke Jovanke rod, Govedarica). Od Bogdanoviéa 1908. godine ‘umro je Risto star 90 godina, 1912. umrla je Vida i Rista obe Milutinove, dok 1927. godine umire u 60 godini Zivota Vida, 2ena Lazara, 1931. umire Jela (Zena Gavra) u 32 ¢godini od katara pluéa, dok 1933. umire Gavro star 43. godine (Lazar, Vida rod. Cekli¢). (Od Jeremiéa umire 1908. godine Joka i Jovo, u 1910-oj godini umire Mara prva Zena Nikole, 1912. godine Anda, Zena Jakova, a 1932. godine umire Nikola (Doke, Anda rod Sladoje) star 60 godina, Slika 51; Maksim i Danica Jeremi¢ iz Mekoéa u narodnoj no8nji Jeremié Nikola i Vaso iz Mekoéa, zatim Sabanovié Avdia iz Cerove poznatitgovei stokom u Boréu. Jeremidi vode porijldo od NikSiéa i2 Donje Stubice. Prezivali su se Nikéevie Jedan se 2va0 Jeremija, Koji ie u Goliju i mijenja ime i prezime w Ii Stuklj Imao je Tijepu kéerku Andu u koju se zagleda beg Hajder Musovie. Beg nogovor Iju da za 10 do 15 dana pripremi svadbu, Medutim, Anda je bila vjerena za hajluka Rajka Viastelovea. Na dan svadbe hajduei upadmu u kudu,stari Stukelja bjedi u Slivija kod Gacka, te uzima prezime Jeremié. Dva sina idu. sa njim u Slivia, a teéi odlazi uw ‘Trebinje. Jedan od sinova starog Stukelje kupuje imanje od bega Pusina u Mekotama Svidjeo mu se taj kraj er je bio pogodan za stofarstvo. Naknadno registrovani stanovnici naselja Meko&a Bogdanovie (p): (lije) Dusan (1913), (Nikole) Ljubica (1926-1991).146, Jeremis (p): (Vasa) Milorad. Poslije II svjetskog rata po popisu od 1948, godine u Mekogama ima domaginstava sa 32 stanovnika, od toga 13 muskaraca i 19 Zena Popis od 1953. godine registraje 5 domacinstava i 38 stanovnika, 15 muskih i 23 zenskih osoba, Te godine je u Mekotama zabiljezen najvedi broj stanovnika, Po popisu od 1961. godine ima, takode, 5 domacinstava. U Mekoéama tada ima ukupno 26 stanovnika, od toga 9 muskaraca i 17 Zena Swi stanovnici su Srbi Po starosnoj strukturi u Mekoéama, po popisu iz 1961. godine ima 1 dijete uzasta do 4 godine, 4 djece od 5 do 9 godina, $djece od 10 do 19 godina, 6 omladinaca od 15 do 24 godine, 7 osoba od 25 do 49 godina i 3 lica starija od 50 godina, dok I lice je starije od 60 godina Zivota. (Od 5 domacinstava, po 1 domacinstvo ima 3, 4 i $ Elanova, dok 2 domacinstva ima 7 slanova domacinstava o iavora prihoda 4 domaéinstva ive od poljoprivrede, dok 1 domaéinstvo ima prihode od nepoljoprivrede. ‘Stanovnici naselja Mekota registrovani poslije Il svjetskog rata Bogdanovié (p): (Marka) Jeliea, Dordo (1951-1951), Dordo, Anda (1955-1973), (Save) Borko. Jeremié (p): (Maksima) Radojka, (Milorada) Vaso, Rajka, Branka, (MiloSe) Olivera Kovatevie (p): (Save) Jovan, (Cetka) Milena, Popis od 1971. godine registruje samo jedno domacinstvo sa 3 stanovnika, od kojih je 1 muSkarac i2 zene, Svi su po nacionalnosti Sri Tabela 49. Broj domaéinstava, stanovnika i prema nacionalnosti [[Gotine Sanowaive ‘Prema naionalnoa opie | Pomacinsa Isak] Zenaki [Ukupno|Cmogore] Hrvati [Moslimani] Sibi fogoloven fa |ango|aegpeaperrcad es Sree ents [ans gasps ser Ee] necis mers pean sarge Erie] esas Po starosnoj strukturi bilo je I dijete uzrasta do 4 godine, | lice je od 25 do 29 sgodina i jedan muskerac od 55 do 59 godina Zivota Tz Mekota su prvo odlazili pojedinci, mutkarei, Koji su nalazili zapostene. Poslije su se odselile titave porodice tako da je od 5 domacinstava ostalo samo jedno domaéinstvo u 1971. godini. Do sljededeg popisa u 1981. godine Mekoga nemaja vike stanovnika 147 Neki Jeremiéi svake godine, w ljetnim mjesecima dodu u Mekoée, odréavaju staru kamenu ku¢u, Borave zajedio neko vrijeme, na taj natin odréavaju dobre rodbinske odnose i na neki natin éuvaju uspomenu na neka davna vremena, sjecajuci se nekadainjeg Zivota u Bort,148 6.12, Nedaviei Lokalni polotaj naselja Nedaviéi odreden je geografskim koordinatama: 18°20) istone geografske duine i 43°27" sjeverne geografske Sirine. Atar Nedaviéa nalazi se u atastarskoj op8tini Ulog Slika $2: Polozaj sela Nedaviti Selo Nedaviéi se sastoji od dva zaseoka (Cerovina i Kovaéa), prostire se od tunela prema Kalinoviku, sa obje strane puta u duzini do 2 km. LeZi na visini od oko 800 m, Selo se formiralo poslije izgradnje puta 1910. godine. Sa desne strane puta, prema Kalinoviku na desetak metara od groblja uklesana je ploga sa natpisom PIO: KOMP 12 1910, sligan natpis ima i u tunelu, Kuéa Manojla (MaSa) Cerovine zidana je 149 1910. godine, iste godine kada je Austrougarska vojska gradila put. Kuéu je gradio ded Manojlov Vidoje, koji je ranje Zivio od 1875. godine u Tmusama. Ova grena porodice Cerovina vodi porijeklo sa Viahoviéa iz Hercegovine. Slika 53: Manojlo Cerovina ispred kuée u Nedavicu, gradena 1910. godine (2006) U popisima Austrougarske 1879, 1885, 1895 i 1910. godine Nedavici se ne vode kao naseljeno mjesto. Dedijer iznosi podatak da su seljaci iz. naselja Strane u ‘Nedavigima imali klanice (Stale) (8:350). Na seliStu Kadijin do naseili su se Sikimi¢i, negdje iz Ljubinskog kotara, Sikimi¢i su se prvi sa kucama spustili u Nedavige. Kuéa Danila Sikimi¢a izgradena je ispod ceste, na platou od 760 m prema Neretv. ‘Slika 54: Domazeta kuée u Nedavigima (2006)150 Naselje Nedavidi je Kklasitno selo, od onih koji nastaju pored puta. Obalj i Nedaviei su dva naselja u UloSkom Boréu kroz koje prolazi asfalina cesta. Asfalina podloga, na tom putu ba se zavréava u Nedavicima kod tunela. Od ovoga puta, od spomen cesme odvaja se seoski put za Kadijin do, za selo Stranc. U blizini je odvojak puta ispod Tmufanjskog struga za Tmuse. Od Cerovina kuca ide pat strmo ka Neretvi, gdje se preko 2ianog mosta prelazi Neretva i staza vodi ka Ljusi¢ima. Podignuta je spomen ploga u zascoku pored puta, na sje¢anje na 2rtve koje su pals ad sane Nijemare, Njemc, 1943, gone, sell lanove pede Kove Slika 55: Spomenik na groblju Nedavi¢i Atar sela Nedaviti nije veliki, protede se sa obje strane puta, Granica ide od Neretve, preko tunela i Tmusanskog struga na Koritsko brdo (1246), (adje je PTT Republike Srpske podigao 2005. telefonski rele), odakle na sever sijete cestu ispod Obaljskog grada, zatim ide na kosu Gostovis (897) i puta seu Jezemicu i nizvodno do Neretve, Neretva je granina linijaatara Nedavi sa etarima Ljusiga i Tresnjevice. Tu negdje u kanjonu Neretve ispod sela struénjaci bivSeg velikog preduzeéa .»Energoinvesta” planirali su izgradnju velike brane visine od 130 m koja bi zagatila ‘Neretvu i stvorilajezero wzvodno do Visine od 736:m po jedno} variant a po drugoj do visine 700 m. U stvar bila su projektovana dva postrojenja HE Ulog 1 i HE Ulog I Odmah ispod bi bilo jezero HE Ljubuts i sa najveéom visinom od 600 m, Sto zai da bi visina vode i toga jezera potapale donje dijelove atara Nedaviéa, posto je najnita kota ura 565m na uu ezermie To sub plano vat i sui, ive soyalisicke iugoslavie. 151 Naselje Nedavici u odnosu na druga sela ima povoljne klimatske uslove. Oko kuga su okuénice, njive, vosnjaci. Poznati su potesi Tmovi do, Vukoviéa vrelo, Ce Lastve, Snidenac, Brdo kuk, Kumin kuk. Cerovine su imali kolibe na mjestu Oklopad na Siljeveu, dok su Kovaéi imali kuée i kolibe u Opletenoj lokvi (1172) ‘Tabela 50, Broj domacinstava, stanovnika i prema nacionalnosti Colin Tamale Tena = opis | Domadinta 3] Zens [Ukopno|Cmogons, Hrvat [Mosman] Sebi [ugosloven| —— a + if 9 [as [aro : Saale Ite fg ar eer cena wr [te pao] ao a tates ea [el a oe] pone sna | cso | en | on feces [Sf Sees ar $06 st z ‘bela 51, Brojnostanj stoke, divine i kota péela [Godine [Posed Toa lon Romie opis | soke | Kon [Goveda|Koze] Ovee [Sving[Umupnal“"™*| kotnisa | ptsa Fe snc re free wo] SEE = pasa ae a U Nedavigima su krajem XIX i posetkom XX vijeka Zivjele sljedese porodice: Askrabié, Cerovina, Domazet, Kovaé i Sikimié. ‘Sljede¢a lica iz tih porodica bili su u evidenciji matignih knjiga u seiu Nedavici: ‘ABkrabig (p): Andelko (1894), Anda rod. Cerovina (1903), Zorka, Cerovina (p): Duro (1875), Burda rod, Vujovié (1878), Nikola (1906-2001), Mirko (1914-1994), Janko, Anda rod. Vukovié, Danilo (1904-1983), Sava rod. Okuka (1906), Borislav, Kose, Manojlo, Zorica, Vidak (1880), Sara rod, Okuka (1887), Kosa, Nikola (1906), Darinka rod, Glogovac (1910), Milan, Mirko (1905), Jovanka rod. ‘Vusinié (1911), Gojko, Mila, Castislavka (1945-1946). Domazet (p): Obrad (1883), Sava rod. Kostié (1889), Arsen, Vidoje (1907), Kosa rod. Lutié (1909), blizanei Borka i Rade (1932-2003), Manojlo, Mira, Koviljka, ‘Mirko (1915), Darinka rod, Sladoje, Dusan, Ratko, Zdravko. ‘Kovaé (p): Branko (1905), Cvija rod. Lusi¢ (1907), blizanci, Anica i Dusan, ‘Vukan, Desa, Miladin, ‘Sljedeéa lica iz porodice Kovaé vode se u matiénim knjigama u selu Obalj Bordo, Vasilija rod, Petkovié, Nikola (1901-1967), Sava (1903), Vidak (1906- 1986), Bodica (1908-1986), Petar (1912), Damjan, DuSan, Ruza rod. Sladoje, Vida152 (1903), Branko (1905-1975), Darinka (1908), Risto, Stana rod. Miletié, Rista (1903), Gojko (1907), Duro (1896), Milica rod. Klarié (1898), Aleksa, Milutin, Zora, Bosa, ‘Trifko (1893), Miliea rod. Grahovac (1894), Obrad (1921-2000), Ignjat, Bozo, Stoja, MiloS, Petko (1892), Stana rod. Bula (1897), Maksim, Obren (1897), Bosiljka rod, Elez (1899), Savo (1927-1994), Mihajlo (1897), Andja rod. Kilibarda (1903), Dragica, Damjan, Gavro, Cvijeta rod. Kovacevie, Pola, Lulka, Bosa rod. Jeremié, Bosiljka, Vidak (1906), Sava rod. Kovasevié (1913), Radovan (1934-2002), Nikola (1901), Kosa rod. Govedarica (1909), Bozana, Mira, Gojko (1907), Milosava rod. Samardzié, Borko. Sikimié (p): Boko (1888), Jovanka rod. Govedarica (1889), Bosa (1913), Dusan (1914), Danilo (1929-2004), Radovan (1935-1995), Janja rod. Andrié (1891), Danica, SadaSnje selo Nedavici u Austrougarsko doba i za vrijeme’ Kraljevine Jugoslavije bilo je sastavni dio naselja Strane, Od 1948, godine Nedavici se vode kao samostalno selo ali u sastavu naselja Strane, zajedno se Tmudana, Tada je u Ulogu bilo siediste Narodnog odbora, u stezu Nevesinje. Nedavigi su se i 1953. godine vod sastavni dio naselja Strane, Naknadho registrovani stanovniei neselia Nedavii. ‘Cerovina (p): (Janka) Marko (1907), (Marka) Andrije, (Danila) Nada, Domazet (p): (Obrada) Ljuban (1918-1995) Kovat (p): (Branka) Darinka, (Vidaka) Radojka (1935-2006), (Nikole) Cvija, Milinko, (Risa) Trfko (1894), Sikimié (p); Tova) Spasenija (1900). Po popist od 1948, godine Nedavie! imaju 9 domacinstava sa 80 stanovnika, od toga 42 muSkarea i38 Zena Popis od 1953. godine registruje iti broj domatinstava (9) sa 86 stanovnika, od toga je bilo 45 muSkaraca i 41 Zena Popis 1961. godine biljedi u Nedavicima 13 domadinstava sa 90 stanovnika. Bilo je po 45 mukaraca i Zena. Po nacionalnom izjaSnjavanju te godine u selu 2ivi 1 Firvat i 89 Stba, Po starosnoj struktui, popis of 1961. godine biljei da u Nedavigima ima 12 djece wzrasta do 4 godine, 27 djece od 5 do 14 godina, 14 omladinaca od 15 do 24 godine, 21 osoba od 25 do 49 godin i bilo je 16 osoba starijih od 50 godina, od toga 4 ‘osobe stariih od 65 godina, U Nedavicima je te godine od 13 domatinstava, po 1 domatinstvo ima 2, 5, 9 10 élanova, po 2-domaéinstva imaju 4 i 7 slanova, 3 domacinstva imaju 6 élanova, dok 2 ddomaéinstva su imala 11 i vie lanova domaéinstava, Po izvoru prihoda 7 domaginstava 2ivi od poljoprivrede, a 6 domacinstava ima tjesoviti prihod. Stanovnici naselja Nedavici registrovani postij II syjetskog rata Cerovina (p): (Mirka) Jovan, Slavko, Novak, Branislav, Glovana) Ranko, Radojka, (Ranka) Danijel, (Janka) Danijela, Sanja, (Jovana) Kosa, (Mirka) Mladen, (Nikole) Kovilja, Slavojka, Novka, (Manojla) Goran, Branka, Dragan Domazet (p): (Ljubana) Anda, Obrad, Dusanka, Mladen, (Arsena) Trifko, Novka, (Manojla) Zeljks, Koviljka, Vukan, Nemanja, kao 153 So. Pa Co sn, fe Me, Ct ath Sljedeci popis od 1971. godine registruje 16 doma¢instava sa 82 stanovnika, od Sezdesetih godina dolazi u Nedavigima do dioba domaginstva i po: eh te A pte 7a su radno sposobni. Ukupno je bilo 9 aktivnih lica, 5 lica je sa liénim prihodom, dok je one Set ui ami ui ine 0d 4 Ese nn nea acer See eee tae one ee = oe So ee ae a eee ee a a ae ee ene Oo tna) Majo (Mita) Mia od. kul, wdove Mia, (Braka) Se eae Gael Dusanka, (Jove) Cvijeta, (Branka) Dusan, (Nede) Nada rod. Bieloglav, (Dusana) Berm a as154 7 U Nedavicima je Zivjela Sava Cerovina, zvana Savka koja je rodena 09.03 1906. gone a ura je 18.06.2006, godine. Zivjela je 100 godina i 3 mjeseca. Po nésim podacima bila je nastarija w Boréw i najduze je Fivela, Ona je od onih Okuka iz Bukava od Uloga, ki elie Okuke, majka jo je Rua rod. Govedarca iz Baka, Kada smo bili u Dosjeti kod njenog sina Manojla- Maka (10.06.2006) ona je jo bila svjesna, ali bolesna ‘jem slku, nage nesto malo miladu, krepku staricu dajemo uprilogu. Slika 56: Cerovina Savka 1 u Nedavigima je osnovna privredna djelatnost bavljenje stokom kao i obrada zemlje na okuénicama, gajenje voéa, a posebno Sijiva, Seliste nastalo na tzv. jesenistu ili proljetistu (kako to Dedijer kaze) na mjestu koliba, izgradnjom puta postaje naseljeno ‘mjesto, Kasnije je dobilo i clektri¢nu struju. U selu ima jo8 stanovnika mada su to veé starije osobe. To ukazuje da Boréu nedostaje puna i elektritna infrastruktura. Recimo naselje Mekota, iako je imalo povoljne prirodne odlike, zbog nedostatka komunikacija, je ispraznjeno veé sedamdesetih godina prosloga vijeka. Put koji je prosao uz Borat sredinom osamdesetih godina i struja koju dobijaju ovih dana (2006), mozda bi zadrZalo i kojeg mladeg stanovnika pored starijih koji tu jo8 Zive. U Nedavicima 2003. godine ima 25 stanovnika, jedno lice vise nego 1991, godine, U proljege 2006. godine u Nedavicima bilo je 15 stanovnika. Ti stanovnici su sljededi: 185 Cerovina (p): (Jovana) Radojka, (Mitka) Milorad, (Danila) Manojl> (Maso), (Pere) Radojka rod. Vukovie, (Iie) Slavka rod, Okuka (1906-2006), ud. Dania Kovaé (p): (Branka) Dusan, (llije) Nada rod. Bjeloglay, (Branks) Vukan, (Slavka) Dragica rod. Zirojevié, (Dura) Vukan, Nada, Mitra rod. Pikula, ud Mihajla, Milan. Dorazet (p): (Vidoje) Manojlo, (Mika) Desanka rod. Kova156 6.13. Obadi Selo Obaui je ugnijezdeno izmedu Porija i Tobia, ispod Obadskog brda (1066). Kuée su smjestene na platou, terasi na nadmorskoj visini oko 950 m. Sjeveroistotno je potok Vranovina prema Tobicu. Zapadno preko Tvrde mede, dogekuje Dorlaja (1299) i nedto juznije Jeleéa (1332). Granica atara ide preko Gabele (1427), prema Samogradu (379), na opStinsku granicu Kalinovik i Nevesinje (u blizini Livada na Morinam) Odatle’ meda ide sjevemo opitinskom granicom na kotu 1261, zatim izmedu Hanine (281) i Dobrosila brda (1373) na kotu 1324, pa preko Crvenog klanca dolazi na Radofevo brdo (1358), odatle zapadno preko Kragujevika i KatuniSta, granica atara ide na Obadisko brdo i dalje w potok Vranovinu, Ataru sela pripadaju potesiLijepi do (1298) i Bare ispod Gabele. Lokalni polozaj (mikropolozaj) naselja Obadi, odreden je geografskim koordinatama: 18°20 20. istoéne geografske duzine i 43°22°30 sjeveme geografske Birine, Atar naselja nalazi se u katastarskoj opstini Ulog. Slika 57: Polozaj sola Obadi U ataru ima vrlo malo sume. Oko sela, jugozapadno, u dva kraka sumski pojas ‘obilazi Javorje. U Sumi i iznad sela ima dobrih vrela Jovo Savié Nikolin kaze za Obadi: , Selo je zasluZilo ime po staroj pravoslavnoj porodici Obadié koja je formirala selo. Vecim djelom je porodica islamizirana, a drugi dio je izumro” (19:20). Obadiéa je krsno ime Krstovdan, 157 Savié dalje kaze: ,U selo Obade Saviei su dosti oko 1834. godine Dofa0 je urjin sa suprugom Gataékom i odaslom djecom: StaniSom, Miligem i Jtenom. Sa njima je bila StaniSina supruga Jugovicka (rodena t sett Jugoviei oko 1800.) njihovo troje maloljetne djece” (19:203) Savigi su se naselili na éithuk bega Kurtoviéa u Obadima. Poslife tragienih dogadaja kada gine beg Kuriovig, stradaju mnogi Saviei. Zapravo Milé je ubio bega pri napastvovanju sestre Jelene i on se odmetnuo u hajduke. Poslije toga stradaja Stan i njegovo dvoje maloljetne djece, majka, sestra Jelenina i otac Burjan. Ostala je w Zivot ena Stanigina Jugovicka koja je_bila'sa sinom Dragicem u posjetirodbini. Kasnije je rodila sina Toru, StaniSina ena Jugovicka od 1835, godine 2vjela je u Jugovieima, sve do 1843. godine kada je dobila zemlju, malo stoke i jednu kucieu w Dolovima u Porijama tu se naselila, na spahiluku Ali pase Rizvanlbegovica.(19:208). ‘Austrougarska zatge u Obadima 1879. godine 4 kuée sa 7 stanovnika, od toga 10 muSkaraca i 17 2ena. Svisu po vjeroispovjesti muslimani ‘Tabela 52, Broj kuéa, stanovnika i prema vjeri ie Tsoi Coie} B i 2. | stanai : i vm) P17) E ui | Zenski | Ukapno} Zoi & wee ea rais_[ : Se fe a Fo eo Po opis o 1885, godine u Obadima imaju samo 4 kuée. Te godine uw ‘Obadin nema stanovnika, kako kazu popisivaci, sve je pusto Ved sedeci popis 1895. godine rezistruje u Obadima ukupno 4 kuce, edna je nenaseljena i3naseljene sa 25 stanovnila, od toga 15 muskaraea i 10 Zena, Po vjerskom Spredjeljenju to su: 12 istotno-pravoslavaih i 13 rimokstolika, Po agramoj struktri jedna porodica je u grup slobodniselaci sa 4 élana druga sa 14 dlanova st kmetovi a tteéa porodica sa 7 sanova vod se pod ostale osabe koje se bave poljprivredom, Za 10 godina u Obadima se promijenila porpino nacionalna stuktur., doseljeni su rican, vide ema muslimana koji su se negdje odslil Kroz 15 godina, popis od 1910. bljezi da u Obadima ima 34 mustimana (18 ‘musi i 16 Zenskih) te 10 rimokatolika (6 muskihi 4 Zenske), nestalo je pravgslavaca, koji su vjerovatno bili kmmetovi niu mogli da otkupe zemlju pa su se odseli, @umjesto nih nasljeni su muslimani ili su se vail na svoje. Popis od 1910. godine regstrje 7 iauca I nenaseljena, 6 nasljne i 44 stanovnika (24 muskarea i 20 2ena). Cetin glavara 5230 svojad suslobodni sejac, a2 glavara sa 8 svojadi su jos kmetovi158 159 U Obadima je 1895. godine bilo 4 posjednika Zivotinja, koji su drZali: 1 konja, 52 goveda, nije bilo Koza i svega 22 ovee, ukupno 75 grla stoke. I ovaj podatak govori ‘da novopridosli kmetovi i drugi stanovnic nisu uspjeli da poveéaju svoja stada, Kroz 15 godina, 1910. godine, u selu je bilo ukupno 367 gria stoke. Tada je bilo 6 posjednika stoke, koji su imali 10 konja, 60 goveda, 75 koza, 222, ovaca i 4 kokoske, ‘Svaki vlasnik je imao 61 komad stoke, neSto manje nego sto je 1995. godine imalo Gitavo selo, ‘Tabela $3/-Brojno stanje stoke, Zivine i koSnica pela (Godine Posjednic Sica Posjednici [Kotice popisa | stoke | Konji [Goveda] Koze] Ovee [Svinje[Ukupnol“'™ kosnica | péela 7995 [4 esse eee fea 7s_[ > 110 [6 | 10-60 75_| 323 367 | 4 | : isi [2 4s ar 9 17] U zvanignim dokumentima, matituim knjigama pri kraju XIX i potetkom XX vieka registrovane su u Obadima sjedete porodive: Bojitie, Kenjevod, Phil, Vili i Zarmehmedovie. Za porodicu Vilié Desijer ka2e: ,Vilisi su iz Graganice u Gacku. Jedno su pleme s muslimanima Kevaveima. Doselio je prije krakog vremena. On je meéanstzt. nema nikakve nepokretne svojine w selu” (8:352). Ovaj tekst se odnosi na Vilice iz Porija. Medutim, fo sluzbenim podacima taj Vilié je vjerovatno Vaso iz Obada, za kogn jew sluzbenim kayigama zavedeno da je roden 1872, au erkvenim 1879, a Zena mu je ‘Todora, rod. Kovagevié po prvom rodena 1875. a po drugom dokumenta 1860, godine Vaso Vilié iz Olga imao je dvijekéetke, prva je Krstinjarodena 1901. godine, udata Je 1919. 2a Kovagevié Branka a umrla je 1982. godine. Druga etka Stoja rodena je 1903. godine. Vili su kasnije ivjeli w Porijama. Tu su im se rodilo 3 djece, sin i 2 kéerke. Savié u $v0joj knjizi Boras i Savidi" ne registuje ovu porodicu, ai u Obadima niu Porjama, / Poinnnigni popisosoba koje su zivjele w Porjama krajem XIX i potetkom XX vileka esjeded: 'Bojtié (m): Hasan, Saha rod. Huskovig,Serifa (1907), Omer (1898), Bula rod Sikalo (1898), Muskija, Sadia, Fatima, Ibro (1896), Habiba (1890), Nezir. Konjevod (k) Duro, Ruza rod, Sutalo, ‘Cvijeta (1909-1910), Ivan (1911), Nikola (1914), Marko (1919), Anton, Blaiko, Iija (1878), Lucija rod, Obradovie (1880), Vidoje (1910-1957), Buro (1912), Stojan, Janja rod. Batinié, RuZa, Duro, Stojan (1892), Janja rod, Baketa (1893), Rosa, Grga, Petar (1928-1931), Ruza, Bodies, Ruva, Lui, Spasoje, Ivana rod. Marié, Mara, BoSko, Janja, Marko (1901), Ivana rod. Bilié (1911), Anda, Kazimir, Martin, Botko, Bosko, Tomislav, Stana rod. Bozié (1911), Kazimi, Duro (1898), Kata rod. Ragu2 (1903), Luka (1930-2003), van (1933-1935), iro, Bozica, Anica, Vidoje (1910), Mitra rod. Marié (1911), Mara, Mara, Peto, Ij Bods, Monika (1941-1942), van (1911), Stana rod, Mari (1914), Duro Pehilj (m): Omes, Hata rod. Kr8o, Serif (1904-1974), Zila (1905-1989), Serif (1904), Najla rod. Hodaié (1900), Zulfo, Saga (1933-2000), Mina, Zlata. : Vili (p): Vaso (1872 ili 1879), Todora rod. Kovatevig (1860 ili 1875), Krstinja (1901-1982), Stoja (1903). : Zarmehmedovie (1m): Meho (1861), Mejra rod. Dedovié, Dervita (1903), Megan (1891), Mejra rod. Cemica (1893), Salko (1928-1966), Mujo, Dervise rod. Priganica (1892), blizanci, Sevlija i Deviija Naknadno registrovani stanovnici naselja Obadi. Bojigié (m): (Ibra) Sevda (1919), Duran (1927-1983), (Omera) Omo (1930- 1964) ty otadima 1948, godine ima 6 doméinstava sa 29 stanovnika 13 nmi 16 enskih osoba, : Sljedeéeg popisa 1953, godine ima jedno domacinstvo vise (7) sa 31 stanovnikom (14 muskih i 17 Zenskih osoba). Te godine u Obadima ima 20 osoba starijih od 10 godina koji znaju da éitaju i piu. Poljoprivredom se bavi 17 osoba, 2 ‘osobe su sa lignim prihodom, 11 je izdr?avano i 1 osoba nepoznatog statusa Popis 1961. godine zatige u Obadima 3 domadinstva se 16 stanovnika, od togs 9 ‘muikaraca i 7 Zena Svi su se te godine izjasnili kao Jugosloveni, Po starosnoj struktusi, po popisu 1961. godine u Obadima je bilo 2 djece uzrasta do 4 godine, 5 djece od 5 do 9 godina, 7 osoba je od 20 do 34 godine, 2 osobe su starosti od 55 do 64 godine Zivota, Po izvorn prihoda sva 3 domaginstva Zive od poljoprivrede. : (Od 3 domaéinstva, te 1961. godine, 2 domacinstva imaju 5 élanova, dok 1 ima 6 lanova domacinstva. Stanovnici naselja Obadi registrovani poslije II svjetskog rata Bojigié (m): (Oma) Mehmed, Dula, Kasim, (Nezira) Hindo (1952-1953), Ramiza, Avdo. ‘Cormehmedovié (mm): (Hajdara) Mejra. Pehilj (mm): (Zulfa) Azem, Zarmehmedovié (Hajdara) Nefa. ‘Tabela 54, Broj domacinstava, stanovnika i prema nacionalnosti Goins Saar Preps nacional opie | Domacinss Nii] Zenski [Ukvpno|Cmogore] Hrvati [Musimani Sibi Jugoloveni [se & oe ee . . e = 1953 z yet gn |e Paleo 1961 3 9 [7 {sf ie seer iit 2 sf ae fear aes se 1981 2 5 OE 131 H aa oe : tere) ais [eae 2008 7 = a a 3006) : S| eee ae : =p160 Kroz 10 godina, 1971. godine u Obadima ima 12 stanovnika u 2 domaginstva, svi su se izjasnili kao Muslimani 'U Obadima je 1971. godine bilo 8 muskaraca i 4 Zene. Po starosnoj strukturi bilo je 2 djece uzrasin do 4 godine, 5 djece od 5 do 14 godina, 4 osobe su od 30 do 44 godine, a 1 osoba je bila od 60 do 64 godine. U Obadima je 1981. godine 2 damadinstva sa 13 stanovnika, Svi stanovniei su po nacionalnosti Muslimani. 'U Obadimia je te 1981, godine bilo 7 muSkaraca i 6 Zena. Popis registruje 3 djece staro od 7 do 14 godina, 4 omladinaca od 15 do 27 godina. U Obadima ima $ ‘muskaraca (od 15 do 64 godine) i 3 Zene (od 15 do 59 godina) koje su radno sposobne. ‘Aktivno je svega 8 stanovnika od toga su 4 Zene. Bilo je 5 izdr2avanih lica od toga su 2 2ene. Te 1981. godine, stanovnici su gajli ukupno 199 komada stoke Sto je 100 grla po domacinstva, Stanovniei Obada ima li su: 4 konja, 18 goveda i 177 ovaca. Osim stoke imali su 17 komada zivine. Po posljednjem popisu, u Socijalisti¢ko} Jugoslaviji, od 1991. godine w Obedima ima i domadinstvo sa 3 lana, 2 muskarea i 1 Zena, muslimanske su ‘nacionalnosti. To su: Pehilj (m): (Serifa) Zulfo, (Adema) Fata, (Zalfe) Safet Prilikom popisa starjeSina porodice bio je u dobi od 60 do 64 godine, supruga w dobu od od 50 do 54 i sin uzrasta od 20 do 24 godine. Po popisu 1991, godine dr2avni zavod za statistiku Hirvatske registruje ukupno 13 osoba koje stalno Zive u Hrvatskoj a rodeni su u Obadima, svi st Hrvati, osim jedne ‘osobe koja se nije nacionalno izjasnila, U Obadima 2006. godine niko nije Zivio, pusto selo kako se kaze. 161 6.14, Obalj (Obalj se nalazi na sredini puta Kalinovik - Ulog. Smjesten je lijevo, izmad ceste, 1a povrSi iznad 1000 m nadmorske visine. Lokalni polodaj (mikropotozaj) sela Obalj (kod exkve) odreden je geografskim koordinatama: 18"21'20"istotne goografske duzine 143°27°40" sjeveme geografske Sirine. Atar se nalazi u kataslarskoj opstini Ulog. Atar sela spusta se do Jezemice, éak netto nize od 600 m, Od ceste jugoistogno firi se prema zascocima Ravnice, Peki¢i, Dolovi, Odzak, Suvo polje, a onda se dalje proteze preko katunista, Humsko'polje, Zamenjata, Vele%dranice, Javorni do, Krupac, Velji do, Boljuni, Dipala, Babin do, Kazanica vrelo, Cengic bare, Martinkovo vrelo, Kladovo polje itd, ‘Slika $8: Polodaj sela Obalj162 Kuéo u solu su rastrkane, gradene su u zavjetrini. U selu ima nekoliko izvora. Stanovnigtvo se sa vodom najvise snabdijeva iz Catmja, koje su sva domacinstva iagradila pored kuéa, tanovnici Oblja vige naginju Zagorju, nego Boréu odnosno Hercegovini. Obalj je administrativno vite pripadao Hercegovini nego Bost, bio je u srezu Nevesinjskomn, iain 8 Suse FeO IMIS. i feast a Slika $9: Obalj- pogled od Suvog polja (2006) Obalj je na neki nagin, kapija Zelengorskih painjaka. U_proslosti je stalno naseljen, stogari su odvajkada tu Zivjeli ili su izgonili stoku u njegov atar, Potvrdu nalazimo-u mnogobrojnim arheoloskim ostacima koji su otkriveni, a vjerujemo da su ‘ira istorijska i arheoloSka istrazivanja preduzeta da bi se u Oblju, kao i u Bort, naslo {08 atheolo8kih lokaliteta. Predio Oblja karaktcri8u ostaci srednjevjekovne arhitekture, posebno steéci Najpoznatiji arheolo8ki objekat je Obalj-grad, srednjevjekovna utvrda, po Kojoj je, naselje dobilo naziv. Oko 600 m vazduine linije preko Vranovine i Badnja, sjevero- zapaddno od pravoslavne ckve, izgradene 1871. godine u zaseoku Pekiti sa lijeve strane puta Ulog-Kalinovik, le2i obla sijena na kojoj je bila srednjevjekovna gradevina, wu kkojoj su stolovali srednjevekovni feudalci Poznanj Purtié, Sankovigi, Kosaée. Za Obalj grad postoje pisani zapisi od XII vijeka. U XIV. vijeku Zivi najznamenitijalignost ovog kraja Poznan) Purti¢. U blizini Oblja, prema Kalinovik je naselje Romani, die ime podsjeca da je na ovim prostorima Zivot pulsirao i za vrijeme rimskog doba, da ga nisu obi8li ni romanizovani starosjedioci, potom Sloveni. Bellagié u knjizi .Sredajevekovni nadgrobni spomenici u BiH - Kalinovik” navodi da je na platou grada’ (Oblja) nafao ,,komadiée preistoriske a nesto i 163 stednjevjekovne keramike. Ispod grada, na istotnom dijelu takode sam natuo komadiée praistoriske keramike" Ispod Badnja i na njivama oko njega ima mnogo komadiéa praistorijske keramike. Vjerovatno ta keramika potite sa platoa na kome su tumuli ina kome se nalazi srednjevjekovna nekropola. Pokraj Badnja vodi seoski put u TmuSe i pokraj tog ‘puta ima tumila Jedna od nekropola je na lokalitetu Brdo, gdje se nalazi pravoslavna ctkva iz XIX vijeka sa grobljem. Steéei se nalaze izmedu novijih grobova u ogradenom aktivnom groblju oko crkve. Na Brdu ima vige zemljanih tumula, pomijeSanih sa sitnijim kamenjem, na kojima su steéci, Na ovom lokalitetu ima 34 stecka, 33 sanduka i 1 sljemenjak, Slika 60: Steéci u Oblju, u pozadini crkva Ispod Brda prema Vranovini, na Iokalitetu Kouta, na vesoj humci, nalazi se rnckropola od 11 vrlo oBtedenih i utonulih steéaka (5 sanduka i 6 ploéa), ‘Treci lokalitet sa steécima je salijeve strane asfaltnog puta Ulog — Kalinovik, na ravnici gdje se nalazi skupina sa 5 steéaka u obliku sanduka. Austrougarska, prema popisu iz 1879. godine, nije zatekla mustimane u Oblju. ‘Medutim, u dva zaseoka na Ravnicama i u Odaku nalaze se ostaci muslimanskog sgroblja U Obaliskom kraju nalaze se jo8 3 lokaliteta sa steccima, to su Subo polje, Kladovo polje i Cengié Bara (2:188), U Suhom polju na prostranoj blagoj humci, koja je vjerovatno nekada bila iirski ‘umul, na raskrsnici puteva, smjesteno je ukupno 13 stecaka u obliku sanduka, Na 1___164 kilometru udaljenosti nalazi se druga nekropola od ukupno 23 stecka, Svi steéci su orijentsani po praveu zapad-istok Na neSio uzdignutom zemljistu u blizini 2grade, rasporedena u dvije skupine, nalazi se nekropola sa 10 steéaka u obliku sanduka. Sanduci su ostednje obradeni, danas su priliéno ofteden i utonuli. To je lokalitet Lokva u Kladovu polju avne 1962. godine tu j bilo dr2avno poljoprivredno imanje koje je gail tai if [-is10-[ 5. a 2s ise1_| 4

Você também pode gostar

• Opširni Katastarski Popis 1585 I Dio

  

  Documento502 páginas

  Opširni Katastarski Popis 1585 I Dio

  jack_johnson_5

  90% (21)
• FBiH Povrsina Stanovnistva

  

  Documento240 páginas

  FBiH Povrsina Stanovnistva

  jack_johnson_5

  100% (1)
• Opširni Katastarski Popis 1585 II

  

  Documento574 páginas

  Opširni Katastarski Popis 1585 II

  jack_johnson_5

  91% (22)
• • Revistas
  • Podcasts
  • Partituras
• Cazinska Buna

  

  Documento558 páginas

  Cazinska Buna

  jack_johnson_5

  100% (2)
• Brcko DC Broj Ucenika

  

  Documento17 páginas

  Brcko DC Broj Ucenika

  jack_johnson_5

  Ainda não há avaliações
• Demografija Crne Gore Do 1945

  

  Documento174 páginas

  Demografija Crne Gore Do 1945

  jack_johnson_5

  Ainda não há avaliações
• Ahmed Aličić - Popis Bosanske Vojske Pred Bitku Na Mohaču 1526. Godine

  

  Documento32 páginas

  Ahmed Aličić - Popis Bosanske Vojske Pred Bitku Na Mohaču 1526. Godine

  jack_johnson_5

  100% (9)
• Historija Naseljenih Mjesta Sanskog Mosta 2 Dio

  

  Documento546 páginas

  Historija Naseljenih Mjesta Sanskog Mosta 2 Dio

  jack_johnson_5

  100% (1)
• Agresija Na Republiku Bosnu I Hercegovinu II - Dr. Smail Čekić

  

  Documento579 páginas

  Agresija Na Republiku Bosnu I Hercegovinu II - Dr. Smail Čekić

  Bosnamuslim-media

  100% (2)
• Federacija BiH - Popis 2013 - Preliminarni Rezultati Po Općinama

  

  Documento103 páginas

  Federacija BiH - Popis 2013 - Preliminarni Rezultati Po Općinama

  Saffija

  Ainda não há avaliações
• Dzamije Sa Drvenom Munarom

  

  Documento116 páginas

  Dzamije Sa Drvenom Munarom

  jack_johnson_5

  88% (8)
• Mart 2012 Za Publ

  

  Documento18 páginas

  Mart 2012 Za Publ

  jack_johnson_5

  Ainda não há avaliações
• Zija Sulejmanpašić - Handžar Divizija, Istine I Laži

  

  Documento216 páginas

  Zija Sulejmanpašić - Handžar Divizija, Istine I Laži

  Historija Bošnjaka

  100% (4)
• Vlajko Palavestra - Legende Iz Starog Sarajeva

  

  Documento90 páginas

  Vlajko Palavestra - Legende Iz Starog Sarajeva

  Selma Karadza

  Ainda não há avaliações
• Donia J. Robert - Sarajevo Biografija Grada

  

  Documento464 páginas

  Donia J. Robert - Sarajevo Biografija Grada

  jack_johnson_5

  100% (1)
• Stanovnistvo I Naselja Unsko-Sanskog Podrucja 1879-1921 MR

  

  Documento600 páginas

  Stanovnistvo I Naselja Unsko-Sanskog Podrucja 1879-1921 MR

  jack_johnson_5

  100% (1)
• Petar Skok - EtimologijskiRjecnik A-Zz PDF

  

  Documento2.197 páginas

  Petar Skok - EtimologijskiRjecnik A-Zz PDF

  Mario Griffin

  Ainda não há avaliações
• Popisi Stanovnistva BiH 1948-1991

  

  Documento321 páginas

  Popisi Stanovnistva BiH 1948-1991

  jack_johnson_5

  100% (1)
• Definitivni Rezultati Popisa Stanovnistva Od 31 Marta 1931 Godine Knjiga IV

  

  Documento357 páginas

  Definitivni Rezultati Popisa Stanovnistva Od 31 Marta 1931 Godine Knjiga IV

  jack_johnson_5

  Ainda não há avaliações
• Agresija Na Republiku Bosnu I Hercegovinu I - Dr. Smail Čekić

  

  Documento753 páginas

  Agresija Na Republiku Bosnu I Hercegovinu I - Dr. Smail Čekić

  Bosnamuslim-media

  100% (4)
• Stanovništvo Prema Nacionalnoj Odnosno Etničkoj Pripadnosti I Vjeroispovijesti, Popis Stanovništva

  

  Documento3 páginas

  Stanovništvo Prema Nacionalnoj Odnosno Etničkoj Pripadnosti I Vjeroispovijesti, Popis Stanovništva

  jack_johnson_5

  Ainda não há avaliações