Você está na página 1de 92

GERAO TERMELTRICA E COGERAO

Prof. Dr. Silvio de Oliveira Jnior Laboratrio de Engenharia Trmica e Ambiental ESCOLA POLITCNICA DA USP (silvio.oliveira@poli.usp.br)

Prof. Dr. SILVIO DE OLIVEIRA JNIOR


Depto. de Engenharia Mecnica da POLI USP; Programa Interunidades de Ps- Graduao em Energia da USP Pesquisador CNPq Membro do Comit de Cincias Trmicas da Associao Brasileira de Engenharia e Cincias Mecnicas (ABCM) Assessor Ad-Hoc da Fapesp, CNPq e Capes

GERAO TERMELTRICA E COGERAO


Introduo: conceitos fundamentais Converso termomecnica de energia Sistema de potncia com turbina a vapor; aplicaes Sistema de potncia com turbina a gs; aplicaes Sistema de potncia com motor alternativo; aplicaes Sistema de potncia com ciclo combinado; aplicaes Clulas de combustvel Sistemas de refrigerao por compresso de vapor e absoro; aplicaes Cogerao: conceitos fundamentais; configuraes tpicas; aplicaes

GERAO TERMELTRICA E COGERAO

CAPACIDADE INSTALADA DE GERAO ELTRICA NO BRASIL (2004)

Hidrulica: 68.999 MW (76,05%) Termoeltrica: 19.727 MW (21,74%) Nuclear: 2007 MW (2,21%) Total: 90.733 MW

MATRIZ ENERGTICA MUNDIAL

(Goldemberg, J., Science, vol 315, 2007)

MATRIZ ENERGTICA BRASILEIRA, BEN 2004

MATRIZ DE ENERGIA ELTRICA, MME 2004

MQUINA TRMICA Tcombustvel Qcombustvel W Mquina Trmica Qrejeito Tambiente

CICLO DE CARNOT

= W =1 T
C

AMBIENTE

COMBUSTVEL

EFICINCIAS MXIMAS

EFICINCIAS COMPARATIVAS DE CONVERSORES DE ENERGIA

PLANTAS E CICLOS DE POTNCIA

PLANTAS DE COGERAO
T1 Qcomb W Qcomb Qp Qrej Qp Qrej W T2

T0 (a) (b)

PRINCPIO DE UM SISTEMA COMBINADO DE POTNCIA

global = 1 + 2 (1 - 1)

ESQUEMA DE CICLO COMBINADO

Sada de Vapor

Cmara de Vapor

ANGRA I: DADOS TCNICOS DOS NOVOS GERADORES DE VAPOR Potncia trmica: 1.000 MWt

Feixe Tubular

Caractersticas operacionais Lado primrio . Presso de projeto: 170 bar . Vazo: 4.500 kg/s . Temperatura de projeto: 343o C Lado secundrio . Presso de projeto: 82 bar . Vazo de vapor: 515 kg/s . Temperatura de projeto: 316o C

Espelho Cmara do Primrio

Sada de Vapor Cmara de Vapor

ANGRA I: DADOS TCNICOS DOS NOVOS GERADORES DE VAPOR


Potncia trmica: 1.000 MWt
Caractersticas mecnicas
. . . . . Altura total: 20 m Dimetro do casco: 4,5 m Material dos tubos: liga 690 ou liga 800 Peso do equipamento vazio: 350 t Quantidade de tubos: 5.200

Feixe Tubular

Espelho Cmara do Primrio

TERMELTRICAS A GS NO BRASIL (2004)

GERADORES DE VAPOR TURBINA A GS

MOTOR A GS TURBINA A VAPOR

MOTOR A GS

PLANTA COM MOTORES

MOTOGERADORES
Grupo gerador Diesel de 16 cilindros, quatro tempos, para instalao estacionria, turbo carregado e resfriado pelo ar de alimentao, cilindro em v, rotao sentido horrio: Fabricante: MAN B&W Motor Tipo: 16 V 32/40 Dimetro do cilindro: 320mm Curso: 400 mm Potncia contnua (dado de placa): 7.680 kW * Velocidade nominal: 720 rpm Tenso nominal: 13,8 kV Freqncia nominal: 60 Hz Fator de Potncia Nominal: 0,8 Temperatura Ambiente Mnima: 19oC Temperatura Ambiente Mxima: 38oC Altitude: 30 m Presso Baromtrica Nominal: 1.010 mbar Combustvel: leo Combustvel Nmero de Horas de Operao: Inferior a 660 h, em 30/11/2004

EFICINCIA DE SISTEMAS DE POTNCIA

CURVAS DE DESEMPENHO COMPARATIVAS

EFICINCIA DE SISTEMAS DE POTNCIA

INVESTIMENTO

CUSTOS ESPECFICOS DE SISTEMAS COMBINADOS Potncia (MW) Rendimento (%) 7 50 40,3 51,9 51 100 42,1 52,5 101 250 48,6 54,3 > 250 50,2 58,5 * P = nvel de presso **R= ciclo vapor com reaquecimento Fonte: GTW (98-99) 1P 2P + 4 % (no rendimento) 2P 3P + 1 % (no rendimento) Nveis de Presso 1P 2P* 2P 1P 3PR** 2P - 3PR Custo (US$/kW) 630 1000 615 1000 446 730 290 - 438

CLULA DE COMBUSTVEL

HEAT

Tipos de Clulas de Combustvel

Reaes nos Eletrodos

Tipos de Clulas de Combustvel


Tipo Eletrolito Potncia Gerada (%) Aplicaes

PEM Polymer Electrolyte/ Membrane

Polmero condutor de protons

At 250 kW

40-60

Veculos, Espaonaves, Unidades estacionarias, pequena potncia.

PAFC Phosphoric Acid

cido Fosfrico 90100% (H3PO4)

> 50 kW

35-40

Unidades estacionrias.

AFC Alkaline

KOH concentrado

At 20 kW

45-60

Unidades estacionrias. Veculos

MCFC Molten Carbonate

Carbonatos fundidos (CO32-)

> 1 MW

45-60

Unidades estacionrias Cogerao de eletricidade / calor

SOFC Solid Oxide

ZrO2 (zircnia dopado)

> 200 kW

50-65

Unidades estacionrias Cogerao de eletricidade/calor. Veculos.

Princpio de uma clula de carbonato fundido

Planta Sntese de Reforma de Metano

CLULAS DE COMBUSTVEL - CUSTOS

Cogerao com clula de xido slido

PLANTA DE UTILIDADES CONVENCIONAL


Electricity Electricity Fuel oil Air Make-up water Steam

Utilities Plant

Compressed air Chilled water Cooling tower water Potable water

Returned flows (condensate, chilled water, cooling tower water)

PLANTA DE COGERAO

Electricity

Natural gas Air Make-up water

Cogen Utilities Plant

Steam Compressed air Chilled water Cooling tower water Potable water Returned flows ( condensate, chilled water, cooling tower water)

Planta de Utilidades de Usina de Acar e lcool


TURBO EXAUSTORES

p/ CO LETO R 4 p/ DEAERADOR DAS TURBO BO MBAS

CALDEIRA 6

CALDEIRA 5

CALDEIRA 3

CALDEIRA 2

CALDEIRA 1

BAGAO DAS MO ENDAS COLETOR 1 OMTEK ACAR MOENDA B COLETOR 2 CO LETO R 3

VLVULA REDUTORA TURBO BOMBA DA DESTILARIA CO LETO R 4 TURBO GERADORES CO LETO R DAS MO ENDAS TURBO BO MBAS DE ALIMENTAO

MO ENDA A

DAS TURBO BO MBAS

DESSUPER

PREVAPO RADORES

VAPOR VEGETAL

XARO PE VAPO R REEVAPO RADO MAKE-UP

DESAERADO R TANQUE DE FLASH

Planta de Utilidades de Refinaria


10, 6 2,2 2,2 10, 2 7,9 7,9 9,8 6,3 7,7
C

10, 6 2,2 2,2 2,2 7,2 7,2 11, 9 6,1 6,1 8,0
C

5,5

5,5

6,3

6,3

9,1
C

6,3

6,3 T 11, 2

6,3

Vapor de alta

6,3 6,3
Processo

6,3

6,3

9,1 12, 5 6,3 6,3 8,2 6,3


Processo

Vapor de mdia

6,3 T 6,3

Vapor de baixa

6,3

6,3 6,3
Pr-aquecedor

6,3

6,3 6,3 6,3 0

Vapor incorporado aos produtos Condensado

6,3 11,9
Estao de bombeamento

0 Desaerador

Estao de tratamento de gua

gua

10,6

COGERAO - COMPARAO

EXEMPLOS DE PLANTAS DE COGERAO

APROVEITAMENTO DA ENERGIA

APROVEITAMENTO DA ENERGIA
Motor a gs Gerao Eltrica 38% Turbina a gs 33% 53% Clula combustvel 40% 40%

Recuperao 30% (gases de de rejeitos escape) trmicos 16% (gua de resfriamento)

PLANTA DE COGERAO PARA GERAR ELETRICIDADE E PRODUZIR GUA GELADA


Combustvel

CC
We

CP

TG
gua gelada

ar

CR

CA

onde: CP = compressor ; CC = cmara de combusto ; TG = turbina a gs; CR = caldeira de recuperao ; CA = chiller a absoro.

CHILLER COM SIMPLES EFEITO

CHILLER COM SIMPLES EFEITO condensador

gerador

evaporador

absorvedor

PARMETROS DE DESEMPENHO DE 'CHILLERS'

COP* dos chillers eltricos COP dos chillers de queima direta COP dos chillers de absoro (duplo efeito) COP dos chillers de absoro (simples efeito)

4,00 1,00 1,20 0,70

* coeficiente de eficcia, definido como a razo entre a capacidade de refrigerao e o consumo de energia

MCI DADOS DE REFERNCIA

TG DADOS DE REFERNCIA

MICRO TG DADOS DE REFERNCIA

TV DADOS DE REFERNCIA

CHILLERS A ABSORO DADOS DE REFERNCIA

CARACTERIZAO DE PLANTAS DE COGERAO Combustvel

Planta de Cogerao

Demandas

Tecnologias

Centrais de Cogerao no Brasil

Centrais de Cogerao em So Paulo

COGERAO EM SO PAULO (2006)

Gerao atual: 749 MW (441 MW bagao de cana e 242 MW gs natural) Potencial de gerao: 5000 a 8000 MW

DESEMPENHO DE PLANTAS DE COGERAO


= (efeito til)/(insumo consumido)

Fator de Utilizao da Energia:

W +Q e = Ecomb
Rendimento Exergtico:

=
b

W + BQ Bcomb

CARACTERSTICAS DE SISTEMAS DE COGERAO


Sistema Ciclo Rankine + CR (aquecimento distrital) Turbina a gs com CR Rankine com CR Motor a combusto (Diesel) com CR Ciclo combinado (TG + TV) com CR Ciclo combinado (TG+TV) com chiller a compresso COP = 4,5 Turbina a gs com CR e mq. a absoro COP = 1,1 W (MW) 135,00 3,20 9,10 7,48 26,03 3,00 3,00 Q (MW) 348,00 7,50 23,00* 32,21 6,70 32,21 6,30 5,39 TQ (C) 100,0 182,6 182,6 137,0 2,60 2,34 7,19 3,54 e 0,901 0,769 0,891 0,882 b 0,382 0,417 0,379 0,382 0,472 0,461 0,336 0,331

106,7 0,90 0,751 137,0 1,24 0,770 9,0 9,0 2,10 0,930 1,80 0,839

* queima de combustvel na CR; To=298K; TQ=Temperatura mdia de transferncia de calor ao rocesso; = carga trmica / potncia;TG=turbina a gs; TV=turbina a vapor; CR=caldeira de recupera

COMPORTAMENTO DE b/e EM FUNO DE E


1,00

teta = 0,80
0,80 rend. exergtico / rend. energtico

teta = 0,60
0,60

teta = 0,40
0,40

teta = 0,20
0,20

teta = 0,10

teta = 0,02
0,00 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 beta 10,0 12,0 14,0 16,0

= carga trmica / potncia = (1 T0/T)

BALANOS DE CUSTO PARA PLANTA DE COGERAO


va

Turbina combustvel Caldeira Cturbina


vb

Ccaldeira gua de alimentao da caldeira

- CALDEIRA:
- TURBINA:

c vaBva =Bcombccomb + Ccald

c We + c B =c B +C e vb vb va va turb

CRITRIOS DE PARTIO DE CUSTOS EM BASE EXERGTICA a) Mtodo da igualdade de custos: cvb = ce


ce = c va + C turbina (We + B vb )

b turbina

b) Mtodo da extrao: cva = cvb


B va B vb C turbina c e = c va + We We

EXEMPLOS

TRIGERAO COM CICLO COMBINADO E CHILLER A ABSORO/EJETO COMPRESSO

Qcw = 3,87 MW Qp= 4,91 MW We = 15,85 MW

TRIGERAO COM CICLO COMBINADO E CHILLER A ABSORO/EJETO COMPRESSO



Thermoeconomic evaluation:
fuel cost: US$ 10.70/MWh (Comgas, 2003); gas turbine system cost: US$ 5,308,000; steam turbine system cost: US$ 5,047,000; heat recovery steam generator cost: US$ 1,435,000; chiller cost: US$ 400/TR; cost of the auxiliary equipment: US$ 400,000 capital recovery period: 10 years; load factor: 0.800; time factor: 0.913; interest rate: 12% per annum; annual operational and maintenance cost: 10% of the investment cost

TRIGERAO COM CICLO COMBINADO E CHILLER A ABSORO/EJETO COMPRESSO)

Electricity, steam and chilled water costs:


ce1 (US$/MWh) 33.84 cs (US$/t) 16.45 ccw (US$/t) 0.11

PLANTA DE COGERAO EMPREGANDO GS NATURAL E BAGAO DE CANA


natural gas
2 3 8 2

combustion chamber
4

compressor

gas turbine
9

generation 1
5

cane bagasse

6 10

air

node
8 12 10

cogeneration steam
18

heat recovery steam generator

steam turbine

generation 2
13 19 19

process
11

17

20 23

lost steam condenser pump

stack

14 12

23 27 17 14 16 13 15

20

node

pump
21 5

replacement water

Você também pode gostar