Você está na página 1de 362

&& lrZmW &&

&& g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamO g&&

^$-`mo`mMr
AmZXgmYZm

(n. ny. am_H$U _hmamO OrdZdmmV)

boIH$

lr. O`V nT>arZmW ^S>J

gwodm H$meZ, [wU{ 411 030.

Bhaktta-Yogyachi Anandsadhana : Jayant Bhadang

^$ - `mo`mMr AmZX gmYZm : boIH$ - O`V ^S>J

H$meZ H$. 115


ISBN : 81-86152-115-6

H$meH$ :
lr. AZV nwam{UH$
gw{dm H$meZ,
149, e{Zdma noR>, nwUo - 411 030
M. : 9881065897 Tel. : (020) 24454893

@
% lr. O`V nT>arZmW ^S>J

bmQ> Z. 227, {Z_b {Zdmg


H$mZgB goeZ, AMP aodoJoQ>Odi, A~aZmW (nyd)
{O. R>mUo, nrZ H$moS> : 421501

Tel. : (0251) 2602048 M. : 9158047857

W_mdmr : 3 Owb 2012 (Jw nm{U_m)

AjaOwiUr :
H$m. {d. {eJdU
"Ajadoc',
gr 18, cmQ> Z. 572, XmdmS>r, nwUo 411 030.

_wH$ :
AmZX bmQ>H$a
H$nZm _wUmb`
461/4 "{ed-nmdVr' {Q>iH$ aVm, nwUo 411 030.

_wIn> :
_mohZ Wmo
_mo. 9822445542

qH$_V : 280/- n`o

VwPo VwbmM

Am_Mr gXJw _mD$br

n. ny. am_H$U _hmamO


`mMo MaUH$_br, `mMoM M[a$nr nwn AnU.

&& lr hmb{gZmW g&& && lr aodU{gZmW g&&

lr. gw`H$mV am_am` Ho$iH$a, gmJbr


(Anm_hmamO Ho$iH$a)

VmdZm
n. ny. am_H$U _hmamOm`m OrdZmda {b{hbo`m ""^$ `mo`mMr AmZX gmYZm'' `m JWmMr H$r V _mPoH$S>o Ambr d
Vg~Yr ""A{^m`'' `mdm, hr boIH$mMr BN>m _bm S>mdbVm
Ambr Zmhr. \$$ doi ZhVm. Var doi {_iob Vgo dmMZ H$$Z
KoVbo. n. ny. Zaqghoda _hmamOmMo H$no_wio, `m JWmMr {Z{_Vr BVH$s
_ZmodoYH$ Pmbr Amho H$s, hm JW gmYH$mZo dmM`mg KoV`mda
Imbr R>do `mMr BN>mM hmoUma Zmhr. ^$mZm AmZXmMo bharda VaJV
ahm`mgmR>r, hm JW d`{g Amho.
ZdZmWmnmgyZ MmbV Ambobr gmYZ nanam, H$mimZwgma ~XbyZ
gm_m` _mUgmZm n. ny. qZ~aJrH$a _hmamOmZr ""dn gXm`mMr''
^oQ> {Xbobr Amho. `mM dn gXm`mVrb ""n. ny. am_H$U
_hmamO'' `mMm hm {OdZ - dmmV Amho. `m JWmVrb `mMo
{h_mb`mVrb dmV`mMo eXmH$Z AdUZr` Ago Amho. hm JW
dmMVmZm, gmYH$m`m d ^$m`m bjmV `oBb
H$s, Amn`m OrdZmMm
hoVy H$m` Agmdm! VrW`mm H$moU`m hoVZy o H$amdr! `moVrb AS>MUtda
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & VrZ

_mV H$aVmZm, gXJw $ H$go ghm` H$aVmV! Bdamda {Z>m H$er R>do mdr!
ho gd {eH$md`mg {_iVo. n. ny. am_H$U _hmamOmMo gd ^$mda
Iao d {Zh}VwH$ o_ djm`m N>m`ogmaIo Amho, hr OmUrd JW dmMVmZm
Pm`m{edm` ahmUma Zmhr.
n. ny. am_H$U _hmamO ho C H$moQ>rVrb gVnwf AmhoV. `mMo
OrdZmVrb gJ d gXJwH$nm dmMVmZm AmZXmly C^o ahmVmV. VgoM
`m JWmV gmYZo{df`r, gmo`m ^mfoV _m{hVr boIH$mZo {Xbobr Amho.
Vr _w_wjwZm A`V _mJXeH$ Aer Amho.
gmYH$mZo dV:Mm AmV[aH$ {dH$mg KS>{d`mgmR>r, AZoH$ Jmo>r
H$maUr^yV AgVmV. `mnH$s mWZm, `mZgmYZm d Zm__aU `m
VrZ Jmo>r A`V _hdm`m AmhoV. mWZoZo {Mm ew hmoVo, Va
Zm__aUmZo AhH$ma H$_r hmoD$Z _Z gXJwMaUr, BdaMaUr brZ
hmoD$Z OmVo. `m_wio `oH$ gmYH$mZo _Z g R>oD$Z, H$miOr H$aUo
gmoSy>Z mdo d Amnbo H$V`H$_ AmZXmV H$[aV ahmdo. hr {eH$dU
n. ny. am_H$U _hmamOmZr, `m JWnmZo gd ^$mZm gm{JVbr Amho.
n. ny. am_H$U _hmamOm`m OrdZmMr Jw{H$r d `mVrb __
g_OmdyZ Ko`mMr BN>m AgUm`m gd ^$mZm, hm JW hUOo EH$
XrnV^ Amho.
{M_S> gXm` hm g_W gXJw$ lr. qZ~aJrH$a _hmamO `mMo
nmgyZ MmbV Ambm. n. ny. aKwZmW{` gmYy _hmamO d n. ny. am_^mD$
_hmamO `aJ>rH$a m Xmohr gmYZ{Z> _hm`m`m _wio qhMo{Jar d
{M_S> Aem XmoZ emIm {Z_mU Pm`m.
qhMo{Jar gXm`mV n. ny. ^mD$gmho~ _hmamO, C_XrH$a, n. ny.
A~wamd _hmamO, n. ny. JwXod amZS>o, n. ny. Zaqghoda _hmamO d
AmO nmdoVmo n. ny. am_H$U _hmamO `oWn`V `oD$Z nmohmoMbm.
VgoM {M_S> gXm` hm n. ny. am_^mD$ _hmamO, `aJ>rH$a,
lr. g. g. Vm`mgmho~ H$moQ>Urg d Am_Mo AmOmo~m hUOoM lr. g.
g. JmoqdX AZV Ho$iH$a, _mPo {nVXod lr. g. g. am_am` JmoqdX
Mma & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{X`>r

Vd MjyMm n[aK, __ ZOaonbrH$S>Mm &


C_OoZm _w_wjwbm, hm Ioi dVwimMm &&1&&
Vd Z`Zr o__m`m, {X` R>odm A_VmMm &
_m` hmoD${Z`m Vy, XoB nmhm dmg`mMm &&2&&
S>moio {_Qy>{Z`m Vy, dm_r Ad`m ~mS>mMm &
{ZO$n Xmdy{Z`m, __^oX "g{MVmMm' &&3&&
Vd ZOao{dZm _r, ZohrZ AZVm &
_mWm R>o{dVmo MaUr, >r mdr "{X`' AmVm &&4&&
_`waoe O`V ^S>J

Ho$iH$a, Am{U AmO{_Vrbm _mPo Wmoabo ~Yy lr. g. g. MeoIa


am_am` Ho$iH$a (AUm _hmamO) `oWn`V `oD$Z nmohmoMbm. Am_Mo
Kar hr H$sVZ nanam Jobr 88 df} AIS> Mmby Amho. hr nanam lr.
g. g. qZ~aJrH$a _hmamO d lr. g. g. Vm`mgmho~ _hmamO, H$moQ>Urg
`mMo Am{edmXmZo `mdVM {XdmH$am Mmby am{hb, Aer Imr Amho.
`mgmR>r g. g. am_H$U _hmamO `mMo AmerdmX nmR>rer AgUo,
Amd`H$ Amho.
lr. O`V ^S>J, A~aZmW (_w~B), ho EH${Xdg n. ny. am_H$U
_hmamO `mMo M[amMo hV{b{IV KoD$Z, gmJbrMo am_H$U _hmamOmMo
^$ lr. {XZoe Hw$bH$Uu `mMo ~amo~a _mPoH$S>o Ambo. gXa nwVH$mMo
VmdZogmR>r _bm {dZVr Ho$br. n. ny. am_H$U _hmamOm~b
Agbo`m AmXa^mdm_wio _r gXa hV{b{IV nyUnUo dmM`mZVa
A{^m` d$n VmdZm Xo`mMo _m` Ho$bo.
A{^m` {b{h`m~b `m JWmMo boIH$ lr. O`V ^S>J `mZr
_bm hm Omo ~h_mZ {Xbm, `m~b _r `mMo _Z:nydH$ Am^ma _mZVmo
d n. ny. am_H$U _hmamOmZm Z_nydH$ A{^dmXZ H$aVmo. `mMo hmVyZ
AgoM _mJXeZ gd ^$mZm hmoV Omdmo d `mMr H$nm `m JWmMo
boIH$ d gd dmMH$mZm hmdr Aer mWZm n. ny. am_H$U _hmamOmMo
MaUr H$$Z _mPo XmoZ eX nyU H$aVmo.
&& hmb{gZmW _hmamO H$s O`&&
&& qZ~aJrH$a _hmamO H$s O`&&
&& Zaqghoda _hmamO H$s O`&&
&& _m_m _hmamO H$s O`&&
&& Xmgam_ _hmamO H$s O`&&
Y`dmX
har VgX
Aj`VVr`m {X. 24-4-2012
gmJbr

gy`H$mV am_am` Ho$iH$a

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & nmM

&& lrZmW &&


&& g. g. Zaqghoa _hmamO H$s O` &&
&& Jw_mD$br lr am_H$U _hmamO H$s O` &&

boIH$mMo _ZmoJV
_mPo AmB Am{U dS>rb, XmoKohr Ym{_H$ dmrMo. `mMo Jw lr
jo S>hm `oWrb n. ny. ZJo_hmamOmMo {e` n. ny. {dZmW _hmamO
d n. ny. amOm~m~m. Adbr`m _hm_o. ZmWnWr` em~ar ^mfoMo
OmUH$ma. `mMo Zoh_rM XeZ d ghdmg. bhmZnUmnmgyZM Vgo
gH$ma. Kar {Z`{_V CnmgZm, gU-dma, ZmVodmBH$ d Am-Zohr
_S>itMo `oU-o OmUo. `mMo AmnwbH$sZo dmJV. `mM~amo~a gV-gmZ
_S>itMo Kar `oUo. `mMo AmJio-doJio dmJV. ho Z H$i`m d`mVbo
gH$ma, nyUnUo _ZmV R>gbo hmoVo. _w~BV EH$Q>mM ZmoH$arbm Ambmo,
Vohm dS>rb _`XoemVrb H$Q>Zr `oWo aodo`m ZmoH$arV hmoVo. Vmo
H$mi B. g. 1968 Mm hmoVm. `mdoigo dS>rbm~amo~a ZmoH$arg Agbobo
gmYwVw` `{$_d hUOo lr. am_H$U b_Uamd Hw$bH$Uu H$Yr
H$Yr `mMo ~b ~mobUo hmoB. _mPm H$mhr `j n[aM` ZhVm.
B. g. 1987 gmbr A~aZmW (_w~B) `oWrb Am_Mo Kar, VoM
lr. am_H$U Hw$bH$Uu nyUnUo gmYy hmoD$Z dS>rbmZm ^oQ>m`bm Ambo.
{VM _mPr W_ ^oQ> d XeZ. _r XmoZ-VrZ _{h`mVM `mMoH$Sy>Z
AZwJh KoVbm. n. ny. am_H$U _hmamOmZr gXJw H$noMm dfmd Jo`m
25 dfmnmgyZ AIS> Am_Mo gd Hw$Qw>~r`mda Ho$bm. `mMo dUZ
H$a`mg eX Anwao AmhoV.
gXJw _mD$btMm nMdrg dfmnmgyZMm OdiMm ghdmg.
gmYZoVbo `j _mJXeZ. `m {Z{_mmZo `m`m gmYH$ OrdZmVrb
ghm & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AZw^dmMo lmdU. _hmamOm`m ZmVodmBH$ d ^$_S>itH$Sy>Z


H$imbo`m d _hmamOmZr doimodoir dMZmVyZ gm{JVbo`m `m`m
OrdZmVrb d ^$sgmamMo H$mimVrb KQ>Zm. gd H$mhr Abm{H$H$.
_r `m gdmMr Zm|X doimodoir _m`m S>m`arV H$$Z R>odbr hmoVr. m
gd Jmo>r gmYH$mZm d ^$mZm Z$sM \y$VuXm`H$ R>aVrb. `m_wio
`m _hmamOm`m M[anmZo {g H$am`mV, Ago nwH$i {XdgmnmgyZ
_m`m _ZmV hmoVo.
B. g. 2011 Mo lmdU _{h`mV _mPm _w$m_, gnyU _{hZm
`>r `oWo hmoVm. Vmo gmYZ-gmh Am{U AZw>mZmMo {Z{_mmZo. `mdoigo
^$_S>it`m MM}V hm {df` {ZKmbm. gd Ow`m-OmU`m
^$_S>it`m _ZmV hmM {dMma KmoiV hmoVm. lr. qZJamO _hmamO
VoWoM hmoVo. `mZr nU `mbm AmZXmZo hmoH$ma {Xbm d Amn`mbm
_m{hV Agbobo AZw^d H$WZ Ho$bo. ho gd AZw^d d _hmamOmMm
^{$`moJ nwVH$nmZo {g Ho$bm nm{hOo. ^$_S>it`m Am`mp_H$
CVrgmR>r d ""dn gXm`m`m'' gmamgmR>r `mMm I{MVM
Cn`moJ hmoBb. ~hVoH$ g. g. Zaqghoa _hmamOmZrM Amhm gdmZm
hr oaUm {Xbr Agmdr.
Vm~S>Vmo~ Amhr gdOU am_H$U _hmamOm`m ImobrV Jobmo.
Amhm gJ`mZm EH$ ~KyZ `mZm AmM` dmQ>b.o Am_`m gdm`m
_ZmV Ambobm {dMma, _r _hmamOmZm ~mobyZ XmI{dbm. `mZm
H$iH$iyZ {dZVr Ho$br, Vw_Mo M[a b{h`mg Amhmbm nadmZJr
m. nU _hmamO H$mhrM ~mobbo ZmhrV. Odi Odi AYm Vmg Jobm.
Am_kmZr gVnwf Amnbo dV:Mo M[a {bhr`mg H$er nadmZJr
XoVrb? dV:Mr _hVr dV:Mo Vm|S>mZo H$er gmJVrb?
Amhr gdOU ~mhoa Ambmo. ~amo~a lr. qZJamO _hmamO nU
hmoVo. MMm Pmbr. n. ny. am_H$U _hmamOmMr ""_yH$-g_Vr'' JhrV
Y$Z, M[amMo boIZ _amR>r d H$mZS>r Xmohr ^mfmVyZ H$amdo Ago
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & gmV

gdmZw_Vo R>abo. _amR>rVyZ M[a boIZmMo Ahmo^m` _bm bm^bo. Va


H$mZS>rVyZ M[a boIZmMo ^m`, _hmamOmMo {e` lr. MV` `mZm
bm^bo.
_r `dgm`mZo BboQ>rH$b BOrZr`a. m`hoQ> H$nZrVrb ZmoH$ar.
C Xm~mMr {dwV CnH$aUo hmVmi`mMo OmoI_rMo d O~m~XmarMo
H$m_. nU g. g. am_H$U _hmamOmMm AZwJh KoD$Z, {Z`{_V gmYZm
Ho$`m_wio gdH$mhr `dpWV nma nS>bo. godm-{Zdmr ZVa
Am`mp_H$ AmZXmMo, gXJw`m M[a boIZmMo H$m_ {_imbo. B.
g. 1965 gmbr _Q>rH$ Pm`mZVa _amR>rVyZ H$mhr {b{hboM Zmhr.
n. ny. Zaqghoa _hmamO d n. ny. am_H$U _hmamO `mMr mWZm
H$$Z {b{h`mg ~gm`Mmo. `m`m H$noZo gadVr g hmoD$Z, gbJ
{bImU hm`Mo. H$moR>oM H$mhr AS>m`Mo Zmhr. _mPo _bmM AmM`
dmQ>o. gXJw H$nm H$m` AgVo, `mMm _bm nwaonya AZw^d Ambm. _mPo
dV:Mo H$mhrM Zmhr. \$$ ^m`. gXJwMr H$nm>r Agbobo M[a
boIZmVrb _m`_, hUOo _r.
_mPr Y_nZr gm. gwb^m _S>J, {hMo _mdg^mD$ lr. AZVamd
nwam{UH$ gw{dm H$meZ, nwUo Mo gWmnH$. `mZr _amR>r M[amMo
H$meZmMr gd O~m~Xmar Ko`mg AZw_Vr XoD$Z, nwVH$ H$meZmMm
Vm{H$ _mJ gwH$a Ho$bm. Vo dV: d `mMr gnyU Q>r_, `mMo Am^ma
_mZmdo VodT>o H$_rM hmoVrb. {deofV: "Ajadob'Mo lr. H$m{eZmW
{eJdU `mZr dV: n[al_ KoD$Z AmH$fH$ Aer "AjaOwiUr'
Ho$br. `m_wio gXa nwVH$m`m gmX`mV Z$sM ^a nS>br Amho.
_wIn>mMr AmH$fH$ aMZm lr. _mohZ Wmo `mZr Ho$br Am{U nwVH$mMr
emo^m dmT>{dbr.
lr. Anm _hmamO Ho$iH$a ho {M_S> gXm`mVrb g. g. JmoqdX
AZV Ho$iH$a `mMo ZmVy. {g nwfmMr {g denanam. gmJbrbm
`mMo dmS>mVM _R> Amho. {Z` CnmgZm MmbVo. Vo Cm_ dMZH$ma
AmR> & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AmhoV. `mZr Amnbm A_y` doi IM H$$Z M[amMo hV{b{IV


gnUy dmMbo d `mo` Aer VmdZm Am_Mo dmYrZ Ho$br. m AZ_mob
Aem VmdZo_wio gXJw`m M[amMr emo^m Z$sM dmT>br Amho.
`m~b `mMo Am^ma eXmV _mS>Uo Ae`M Amho. {_aO `oWrb
am_H$U _hmamOmMo OwZo ^$ lr. {XZoe Hw$bH$Uu `mMm ZohnU
AZ_mob AgmM Amho. _hmamOm`m M[an godoV `m`mgmaIm
gm ^$ gh^mJr Pmbm, `mVM Amhmbm AmZX Amho.
M[a boIZmMo H$m_ Mmby AgVmZm, hV{b{IV dmMyZ mogmhZ
Xo`mMo H$m_, _mPr AmB lr_Vr {Z_bm ^S>J, Y_nZr gm. gwb^m,
{MaOrd lr. _`wae
o d BVa gd Hw$Qw>~ r`, AmdH$s` Am{U Zohr_S>ir
`mZr MmoI ~Omdbo. VgoM BVahr gd VhoMr _XV Ho$br. _mPo
_m_o^mD$ lr. nH$O Hw$bH$Uu d `m`m gm^m`dVr nmb Hw$bH$Uu
`mMm CoI Ho$`mdmMyZ ahmdV Zmhr. gm. nmb Hw$bH$Uu `mZr
AJXr WmoS>m H$mbmdYrV `m`m {ejH$s noemVyZ doi H$mTy>Z
nwH$mVrb ewboIZ XwVrMo H$m_ AmnbonUmZo Ho$bo. C^`VmMm
nwVH$ H$meZmVrb hmV^ma \$ma _hdmMm Amho.
n. ny. amH$U _hmamOm`m `>r, am`~mJ, gmJbr, _w~B d
BVa Agbo`m ^$_S>itZr XmI{dbobr AmnwbH$s d mogmhZ
`mMm dmQ>m gXJw`m M[a H$meZmV Z$sM Amho. {deofV:
H$bKQ>JrMo ^$ lr. KZnmb gmBH$, `mMm CoI Ho$`mdmMyZ ahmdV
Zmhr. Amn`m Odirb _hmamOmMm gd \$moQ>mo-gJh, `mZr `mMo
gJUH$mVyZ H$mnr H$$Z Am_`m dmYrZ Ho$bm Am{U M[amMo
H$meZmg hmV^ma bmdbm. lr. qZJamO _hmamO d lr. MV` `mZr
_hmamOmMo AZw^d gmJyZ M[amMo H$WmZH$mV Q>mH$bobr ^a AZ_mob
AerM Amho. m gdmMm _r F$Ur amhrZ.
M[am`m H$meZmMm gd IM, godm-^md hUyZ Amhr ^S>J
Hw$Qw>~r` H$arV AmhmoV. `mV H$mhr Zdb Zmhr. Am_`m Hw$Qw>~mda
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & ZD$

mn{MH$ d Am`mp_H$ H$noMr emb gVV nmKaUmao g. g. Zaqghoa


_hmamO d gXJw _mD$br n. ny. am_H$U _hmamO `mMo F$U O_moO_r
Z {\$Q>`mgmaIoM AmhoV.
gd AmdH$s` d Zohr_S>itMo o_, ^$_S>it`m g{XN>m
d _w` hUOo n. ny. Zaqghoa _hmamOmMo H$nm-AmerdmX Am{U
Am_Mr Jw_mD$br n. ny. am_H$U _hmamO `mMo Am_Mo Kam`mda
Agbobo H$nm`w$ {Zh}VwH$ o_, m gJ`mMm ` n[aUm_ hUOoM
""gXJw _mD$btMo Abm{H$H$ M[a.'' Vo {X. 3 Owb 2012
(Jwnm{U_m) m {Xder gXJwMaUr AnU H$$Z, dmMH$m`m hmVr
XoVmZm Amhmbm Omo AmZX hmoV Amho, `mMo dUZ eXmVrV Amho.
`m nw VH$m`m nmZo Am_`m gma`m Ag `
^$OZm`m _ZmV ""^$s`moJmMr'' o_`moV AIS>nUo VodV
ahmdr. AZoH$mZoH$ _w_wjw gmYH$ ~ZmdoV. _mojmVr `mMr
dmQ>Mmb H$me_` hmdr. `mgmR>r Oo gH$m` KS>m`Mo Amho,
Vo Am_Mr gXJw _mD$br ^$mH$Sy>Z H$adyZ KoBb
Am{U `mgmR>r
Amd`H$ Agbo`m H$nm>rMr ~agmV H$arb. Aer _Zmo_Z
gnyU lm Amho.
VwV nwH$mVrb `m `m H$mhr MmJ`m Jmo>r AmhoV, `m gd
Am_`m gXJw`m. `m H$mhr wQ>r am{h`m AgVrb, `m gd
Am_`m ho g_OyZ dmMH$mZr ""^$`mo`mMr AmZX gmYZm'' ho
nwVH$nr nwn hmVmV `mdo, hr {dZVr.
&& AdYyV qMVZ lr JwXod Xm&&
O`V nT>arZmW ^S>J
A~aZmW (_w~B)

Xhm & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AZwH$_

VmdZm
boIH$mMo _ZmoJV
n. ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMr gm. a_m~mBZm {XdmirV AZmoIr AmodmiUr
n. ny. Zaqghoa _hmamO EoJirV
am_H$U _hmamOmMm O_ d Zaqghoa _hmamOmH$Sy>Z Zm_H$aU
~mbd`mV _{Xjm
n. ny. Zaqghoa _hmamOmMr JwS>monVmda H$nm d am_H$U _hmamOmMo _mOr~YZ
~mbnU d {ejU
am_H$U _hmamOmMo mn{MH$ Hw$Qw>~r`
_hmamO _` aodo`m ZmoH$arV XmIb
_w~BV ~Xbr d H$`mUbm dmV`
Zmam`U bH$S>|Mr ^oQ> d Am`w`mbm H$bmQ>Ur
n. ny. {Z`mZX dm_tMo XeZ
Zmam`U bH$S>|Mm AV
ZmoH$ar~amo~a gmYZ d H$`mUMo dmV`
a_m~mBZm H$memMo XeZ
nZdobbm ^y am_MmMo XeZ
am_H$Um`m Am_gmjmH$mamMo ^m{H$V
_`XoemV H$Q>Zrbm ~Xbr
gVZm d {MHw$Q>Mo XeZ
~Jmbr OmXyJmam`m {di`mV
_hmamO amMrV
gmdr a_m~mBMo {ZYZ
ZmoH$arV AgVmZm AmBgmR>r {VW`mm
h[ama `oWrb n{d JJoMo XeZ
F${fHo$e XeZ d ~{ZmW `mm
_hmamOmMo H$mp_a XeZ
F$frHo$e d CmaH$merV gmYZm
n. ny. ~miH$U _hmamOmMm ghdmg
ZmoH$arMm Cd[aV H$mi _w~BV d gmYZ
_hmamOmMr `moJ gmYZm
n. ny. Zaqghoa _hmamOmMm >mV d AmiXrV gmYZm
Am_kmZmMm `W Ah^md

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & AH$am

3
4
6
8
9
12
14
18
20
21
25
26
28
29
30
32
33
34
35
37
37
38
39
41
44
47
50
55
56
58
59

doN>m{Zdmr d gdmMm {Zamon


VnM`}gmR>r {h_mb`mV `mU
am_H$UmMm gmYwdof
F$frHo$ebm mo\o$ga A_aZmWmMr ^oQ>
gmYH$ AdWoVbr {XZM`m
Xod `mJbm `mU
{ZgJa` Xod`mJ d XeaW nhmS>mV dmV`
XeaW nhmS>mV H$R>moa gmYZm
Zaqghoa _hmamOmH$Sy>Z ^yVmMo {ZdmaU
_ZmMr C_Z AdWm
~H$ _ZoOa _hmamOmH$S>o AmH${fV
gmYy _mH$S>
Zaqghoa _hmamOmMr H$nm>r
Xod`mJ Vo JwH$mer
nmS> Jmdmbm {d^yVrMm M_H$ma
JwH$merV gmYZ
_hm_m _h|nyatMo _hmamOmZm ~mobmdUo
_hm_m _h|nwatMo S>m|JamVrb JwhoV XeZ d dJu` ^moOZ
_hm_m _h|nwatMm {ZJwUmMm CnXoe d `moJd{g>mMo dmMZ
{ZJwU-{ZamH$ma na_m_ dnmMr AmoiI d mrMr gmYZm
Ho$XmaZmWbm `mU
JmarHw$S>bm _w$m_
JmarHw$S>hZ {ZKyZ J$S>M>rbm _wH$m_
Ho$XmaZmWbm O_Z bmoH$mer `mZm~b MMm
_w~B`m q~~irH$amMr ^oQ>
Ho$XmaZmWbm _hmXodmMo XeZ
Ho$XmaZmWhZ {ZKyZ Cadr_R>bm _wH$m_
nMHo$XmagmR>r `mU dmQ>oV H$mbr_R>bm H$mberbm XodrMo `mZmV XeZ
S>m|Jamda AZwgw`m _mVoMo XeZ
A_VHw$S>Mr ^`mZH$ `mm
A_VHw$S>mVrb A_VmMo meZ
_X_hoabm _hmamOmMm lmdU gmh
nMHo$XmaMr H$Wm
_X_hoabm dZH$`mMo XeZ
XodbmoH$mVrb gmYwMo XeZ
_X_hoabm ^JdmZ eH$amMo XeZ
_X_hoabm jonmbmMo XeZ

~mam & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

61
63
64
65
67
68
68
69
72
72
73
74
74
75
76
77
79
80
81
83
86
87
88
89
90
91
92
93
95
95
97
98
99
100
101
102
103

OJbmVyZ _X_hoa Vo ZmW


^`mZH$ OJbmV _|T>nmim~amo~a amrMm {Zdmg
ZmWbm _`amr jonmbmMo XeZ
VwJZmWMo OJbmV Zaqghoa _hmamOmMm >mV d ^`mMo {ZdmaU
VwJZmWbm XeZ d amrMm _wH$m_
Jmonoa _{XamV _hmXodmMo XeZ
Mmoa g_OyZ M_mobr`m nmobrgmMr _hmamOmZm _mahmU
nmobrgmZm ^{d` H$WZ d gwQ>H$m
M_mobrhZ Omoer_R>
Omoer_R>bm OmJogmR>r dUdU
{dUwKmQ>bm _hmamO MH$a `oD$Z nS>bo
Zaqghoa _hmamOm`m H$noZo OJbmV ^moOZ
_hmamO JmoqdXKmQ>`m Jw$mamV
Zaqghoa _hmamOmMo Q>maMo $nmZo _mJXeZ
Am{U am_H$U _hmamOmMm JwmamV gH$ma
_hmamO bmda hbrV (\y$bmo H$s KmQ>r)
ho_Hw$S> Jw$mamV erI ~mYdmg_moa Hw$S>{bZr
OmJVr ~b dMZ
_hmaramoS>bm _hmamOmMo hmVyZ eH$am`m \$moQ>moMr WmnZm
gJwU XeZ hUOo Am_gmjmH$ma Zho,
ZdammV _hmamOmMo R>m_nUo {VnmXZ
_hmar amoS> Vo ~rZmW Am{U _hmamOmMm AOnmOn
~rZmWbm _{hZm^a {Zdmg d gmYZm
`mZmV ~rZmWmMo XeZ d _hmamOmZm {Zamon
_hmamOm`m ghO Am{edmXmZo {XjrVm`m _wbrMo bJ
{h_mb`mVrb nMHo$Xma d nM~rMo XeZ
CmaH$merbm `mU
`mJbm _hmamOmMo gm_mZmMr Mmoar d nmobrgmH$Sy>Z emoY
_hmamOmMr {^jmXohr ZVa Xod`mJbm AmJ_Z
_hmamOmMo Q>ohar`m H$U_{XamV JrVoda dMZ
_hmamOmMr CmaH$merV dm_r gmYZmZXmMr ^oQ>
d ahm`mMr `dWm
CmaH$merV dmV` Am{U n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm
kmZgmYZogmR>r >mV
CmaH$merV _hmamOmMr kmZgmYZm
_hmamO JJmorV
JJmornmgyZ Jmo_wIn`VMm H$R>rU dmg

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & Voam

103
105
106
107
108
109
110
111
112
112
113
114
115
116
118
119
121
122
125
126
129
130
131
132
133
134
135
137
138
140
141
143

_hmamOmMr `_wZmor `mobm gwadmV


144
{ZgJa` `_wZmorMo XeZ d naV CmaH$merV
145
{Od ~ Eo`mMm emmoV JWmmao A`mg
146
gXJw$H$Sy>Z Ord ~` kmZmMm ~moY d `m_wio {_iUmar _wVr
148
_hmamOm`m Hw$S>{bZr eVrMm dmg d g_mYr AdWm
149
_hmamOmMm nMrH$aUmMm A`mg
150
_hmamOm`m X`mV AIS> Am_`moV
152
CmaH$merV {ZgJmMm H$mon Am{U Zaqghoa _hmamOmZr
Amn`m {e`mMm Ord dmM{dbm
153
H$X_ _mVamMo n d _hmamOmMr O_mogdmbm `>rbm
Om`mMr Vi_i
154
Zaqghoa _hmamOmMm >mV d `>rbm naV`mMr Amkm.
nU Am_kmZmMo H$m`?
155
lmor` Am_kmZr gXJw$H$Sy>Z _hmamOmZm Am_kmZmMr dmhr
156
Am_kmZmMr {MVr d am_H$U _hmamOmMm dJmV gH$ma
157
_hmamOmMr {h_mb`mVyZ naV`mMr V`mar
162
_hmamOmMm XohamXyZbm _wH$m_ d amOmnya`m
dm_r am_VrW Aml_mV H$_`moJmda dMZ
163
_hmamO {h_mb`mVyZ _w~BV d H$`mU`m am__{XamV dmV`
165
_hmamO {_aOo`m KamV
167
`>rV Jw$ {e`mMr Abm{H$H$ ^oQ>
168
`>rMr Abm{H$H$ H$mH$S> AmaVr
170
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm eVH$_hmogdr O_mogd
`>rV CgmhmZo gmOam
171
gwjo `>r A`m_ Aml_mMr Jw$nanam
173
g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamOm`m Am`w`mVrb
{ZdS>H$ KQ>Zm d `>r Aml_mMm nm`m
173
n>{e` {OmnmZr {e`mMm A{YH$ma Jw$Zm gwZmdbm
176
Zaqghoa _hmamO CnMmamgmR>r {_aOoV
177
{_aOo`m VdkmZ _{XamV Zaqghoa _hmamOmMo
{ZdmUmAmYrMo dMZ
178
Zaqghoa _hmamOmMm AdVma g_mrMm gHo$V
d ^VmZm AmdmhZ
180
Zaqghoa _hmamOmMo dHw$R>J_Z
182
`>rV g.g. Zaqghoa _hmamOm`m Aml_mMr WmnZm
184
^Vlo> {OnmMm gddmMm `mJ d `>rV g.g. Zaqghoa _hmamOm`m g_mYr
_{XamMr WmnZm
185

MmXm & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

am_H$U _hmamOmMo `>rV dmV` d JmoqdXamdmMr CnmgZm


Zaqghoa _hmamOmZr am_H$Um`m {Z`mo{OV

ImobrMr OmJm XmI{dbr


_hmamOm`m {Z`mo{OV ImobrMo ^y{_nyOZ
_hmamO `>rVyZ O_IS>rV Am{U O_IS>r gmoSy>Z Om`mgmR>r
H$mS>{goamMm >mV
_hmamO H$hir`m `H$Q>oe _{XamV
`H$Q>oe _{XamV gmYZm. `mZ_J AdWoV am_H$U
_hmamOm`m S>mo`mda \$Um H$mTy>Z ~gbobm ZmJ
`H$Q>oe _{XamMo ^modVmbMm n[aga d _hmamOmMm \o$a\$Q>H$m
am_H$U _hmamOmMr _XaqIS>r`m dm{XamObm Xrjm
dm{XamOMo _hmamO hUyZ n[adVZ
CS>nr gmYyMm H$hir`m Jm_WmZm emn d Xhm df} nmD$g Zmhr
am_H$U _hmamOmMr gXJw$Zm {dZVr d `mMm >mV
Zaqghoa _hmamOmZr gm{JVbm- gm_wXm{`H$
Zm__aUm`m AZw>mZmMm Cnm`
nmdgmgmR>r am_H$U _hmamOmMo ZD$ {XdgmMo gm_wXm{`H$ AZw>mZ
AZw>mZ gnVmM H$hir n[agamV Mma Vmg OmoaXma nO`d>r
H$hir Jm_WmH$Sy>Z am_H$U _hmamOmMm gH$ma d AZwJhmr
H$hir`m AemoH$ nwOmada _hmamOmMr H$nm>r
_hmamOmZm lr _wHw$X dS>oa `mMo A{b~mJbm gmYZogmR>r Am_U
_hmamO H$hirhZ {ZKyZ A{b~mJbm
_hmamOmMr H$UHo$abm gmYZm d ^VmZm _mJXeZ
^JdmZ eH$amMo XeZ
gmn Mmdbo`m _mUgmbm dmMdbo
_hmamOmMo {edWaKirV dmV`
XyYdm`mbm _ {Xjm
{edWaKibm _hmamOmZr, VUmbm Am_h`onmgyZ dmMdbo
_hmamO nw`mV S>m. hZw_Vamd Hw$bH$Uu `mMoH$S>o
_hmamOmMr Mm\$i`m am__{Xambm ^oQ> d Hw$~S>r VrWmMo XeZ
_hmamO Mm\$ihZ g_W am_Xmg dm_t`m gmZJS>bm
gmZJS>mdaMr {eV~ CnmgZm
gmZJS>mda _hmamOmZm g_W am_Xmg dm_tMo XeZ
am_H$U _hmamOmMo Jm|Xd`mV dmV`
_hmamOmMo {_aOo`m JUoe _{XamV dmV` d ^{$gma
_hmamO AmXw~a`m Vnmo^w_rV gmV df} dmV`
_hmamOmMr {XZM`m

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & nYam

187
188
189
190
191
193
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
209
210
211
212
213
215
216
217
218
219
221
222
224
225

AmXw~a`m `H$Q>a_U emtH$Sy>Z ~gymMm A`mg


AmXw~aMm {e`JU
AmXw~abm ^JdmZ eH$amMo `j XeZ
^{$gmamgmR>r _hmamO EH$mVmVyZ bmoH$mVmV
am_H$U _hmamOmMo Abm{H$H$ ~M`
^mD$gmho~ _hmamOmMr nw`{VWr AmXw~abm gmOar
AmXw~a`m S>m. ZmS>H$Uv~amo~a _hmamOmMr `mm
am_H$U _hmamO AmXw~ahZ `>rbm
O`V ^S>J d h[a^mD$ Omoer `mZm n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr oaUm
JmoqdXamdmMr nMmhmamdr `>rV
gXJw$`m AmXoemZo am`~mJ`m hdmbXmamZm `>rV nm{U_obm Zm_
am_H$U _hmamOmMm `>rV amhZ ^Vrgma
^VmMo _mhoa lrjo `>r
`>rVbo _w` Cgd
am_H$U _hmamOmMo ^{$gmamVbo AZw^d
dm{XamO _hmamOm`m Am`w`mVrb {ZdS>H$ g`KQ>Zm
ZaXohmMr mr d H$V`
am_H$U _hmamOmMr ^Vr`moJmMr {eH$dU
AmB Hw$S>{bZr Am{U fQ>MH$mMr WmoS>`mV _m{hVr
ghma/~aY
gmYH$mgmR>r am_H$U _hmamOmMo AZw>mZ dJ
AZw>mZmV gmV {XdgmMm Cndmg
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo H$nm- AmerdmXmZo M[amMo boIZ
n.ny. am_H$U _hmamO d lr. O`V ^S>J
n.ny. am_H$U _hmamO d lr. h[a^mD$ Omoer
am_H$U _hmamOmMo {e` lr. qZJamO _hmamO
am_H$U _hmamOm`m ^{$gmamVbo ghH$mar
am_H$U _hmamOmZr ^{$ngmamgmR>r WmnZ Ho$bobo
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo Aml_/_R>
^$s gmamgmR>r am_H$U _hmamOmZm, dmT>rd Am`w`mMr,
gXJwH$Sy>Z XoUJr
n. ny. am_H$U _hmamO {da{MV H$m`
lr. g. g. Zaqghoda _hmamOmMr AmaVr
A^J
lr. g. g. am_H$U _hmamOmMr O_n{H$m
n. ny. am_H$U _hmamOm`m hVmjamVrb nmmao boIH$
lr. O`V ^S>J `mZm CnXoe

gmoim & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

226
227
229
230
231
232
234
235
236
237
238
240
243
247
249
255
260
264
268
274
275
277
284
284
307
311
314
316
323
329
329
330
331
332

&& lrZmW &&


&& g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamO g&&

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm
(n. ny. am_H$U _hmamO OrdZdmmV)

gmYmaU B. g. 1938 Mm H$mi. H$ZmQ>H$ mVmVrb ~oiJmd


{Ohm. AWUr Vmbw`mVrb N>moQ>ogo Jmd EoJir. H$ZmQ>H$ mVmV
{ZOm_mMr gmm. nU qhMo{Jar`m n. ny. ^mD$gmho~ _hmamO C_XrH$a
`mMm Zm_-On CnmgZm nW. Iyn gma Pmbobm. n. ny. ~gdoamMm
qbJm`V nW nydunmgyZMm. VarnU {Z`{_V Zm__aU - CnmgZm H$$Z
nM gwImMm H$amdm. `mM~amo~a na_m{WH$ CVr gmYyZ `mdr.
Aer {eH$dU XoUmao n. ny. ^mD$gmho~ _hmamO C_XrH$a. gnyU
H$ZmQ>H$mV bmoH${` Pmbo. `mMoM EH$ na_{e` g. g. Zaqghoa
_hmamO. EoJir JmdmVrb hoS>_mVa lr. b_Uamd lr{Zdmg Hw$bH$Uu
`mMo eoVmV ahmV. ZwH$VrM CnmgZm d n. ny. Zaqghoa _hmamOmMo
dMZ Am{U gmXmMo OodU AmQ>monbo hmoVo. _wbmMm JbH$m Mmby
hmoVm. Mma-nmM _wbmZm _hmamOmZr Odi ~mobmdbo. {dMmanyg Ho$br.
`oH$mbm Vy nwT>o H$moU hmoUma ? hUyZ Z Ho$bm. {ZamJg _wbo.
~mbdmrVbo Hw$Vyhb. EH$mZo gm{JVbo, _r {ZOm_ Xa~mar _moR>m Am{\$ga
hmoUma. EH$ hUmbm, _r nmobrg hmoUma. ~mbd`mVrb Zoh_rMrM
Cmao.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 1

_`_ CMrMo, Jmo`m aJmMo, EH$ MwUMwUrV ~mbH$ nwT>o Ambo.


hUmbo, _hmamO Vwhr _bm {dMmaboM Zmhr. _hmamO hUmbo, ~mi
VwPo Zmd H$m` ? ~mbH$ hUmbo, "am_H$U.' Zmd Va _mooR>o N>mZ
Amho. Vy H$moU hmoUma ? ~mbH$ hUmbo, _r Vw_`mgmaIm "_hmamO'
hmoUma. Zaqghoa _hmamOmMm Moham qH${MV \w$rV Pmbm. H$m` ao
~m~m, Vwbm _m`mVbo EdT>o H$m` AmdS>bo ? am_H$U hgyZ hUmbm.
_hmamO Vw_Mm ^` nmoemI. hr OmS>OyS>, N>mZ _D$_D$ JmXr. gmaIo
bmoH$ `oV AgVmV. Vw_Mo nm` YaVmV. {H$Vr Vw_Mm _mZ_amV~. _bm
Va Vwhr EImm amOmgmaIoM dmQ>VmV. gJio O_bobo bmoH$ IiIiyZ
hgy bmJbo.
Zaqghoa _hmamO Oam J^ra Pmbo. am_H$Um Vwbm dmQ>Vo, VodT>o
_hmamO hmoUo gmono Zmhr. H$> Iyn AmhoV. JmXr`m Imbr Agbobo
H$mQ>o {XgV ZmhrV. Oam Hw$R>o MwH$bo, CnmgZoV h`J` Ho$br, H$s
Q>moMVmV. bmoH$mZm {XgV ZmhrV. nU Am_`m JwZm gJio H$iVo.
AmVm am_H$U Oam J^ra Pmbm. nU {dMma n$m hmoVm. hUmbm, Vo
H$mhrhr Agy XoV. nU _r _hmamOM hmoUma. n. ny. Zaqghoda _hmamOmZr
_ZmnmgyZ am_H$Umbm AmerdmX {Xbm. hUmbo, ~m~m Vy Z$s
_hmamO hmo. nU ~Mmar ahm. H$S>H$ dam`mVrb dVW,
~Mmar gmYH$mMr gmYZm, bdH$a \$imbm `ooVo. _mPm
_ZmnmgyZ Vwbm AmerdmX Amho.
hoM ~mbH$ hUOo Amnbo M[aZm`H$ "n. ny. am_H$U
_hmamO.' ~mb~wrMo Z H$i`m d`mVbo {dMma Am{U na_hg g.
g. Zaqghoa _hmamOmMo AmerdmX Iao R>abo. qH$~hZm VerM na_oar
`moOZm hmoVr, Ago hUmd`mg haH$V Zmhr.

2 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

n. ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMr gm. a_m~mBZm


{XdmirV AZmoIr AmodmiUr

n. ny. am_H$U _hmamOmMo dS>rb ~mU Hw$Qw>~mVbo. lr.


b_Uamd lr{Zdmg Hw$bH$Uu. H$mH$m lr. JwS>monV Hw$bH$Uu. XmoKohr
AWUr Vmbw`mVrb EoJir Jmdr ahmV. _`_ n[apWVr, naVw
Ym{_H$ dmrMo. b_Uamd m`_ar emioV hoS>_mVa. Va JwS>monV
eoVr d {H$amUm _mbmMm `dgm` ~KV. C^` ~YyMm EH$monm gd Jmd
ZmdmOV hmoVm. ~mho$Z `oUmao `moH$$, gmYy-gV d A{YH$mar dJ
JmdmV Am`mZVa lr. Hw$bH$Uu ~YyH$S>o _w$m_ H$arV. `mMm `mo`
Vmo AmXa-gH$ma hmoV Ago.
gmYmaU B. g. 1912 Mo gw_mamg lr. b_UamdmMm {ddmh
AWUr Vmbw`mVrb `bhS>Jr JmdMo lr. am_M ^r_amd OH$mVr
`mMr _wbJr, Mm~mB {hMo ~amo~a Pmbm. nydu {ddmh \$ma bdH$a
CaHy$Z Q>mH$V. bmZVa Hw$. Mm~mB gm. a_m~mB Pmbr. d` \$$
12 dfo}. `m_wio XmoZ df} _mhoarM hmoVr. am_Mamd hm`Hy$b_`o
{ejH$. _`_dJu` d gwerb Hw$Qw>~. gmh{OH$M _wbmda MmJbo
gH$ma. OH$mVr Hw$Qw>{~`mMr n. ny. ^mD$gmho~ _hmamOmda {ZVmV
lm. gJ`mZr Jw_ KoVbobm. `m_wio `bhS>Jr Jmdr ^mD$gmho~
_hmamOmMo Zoh_r `oUo OmUo. Kamg_moaM EH$ {d>b_{Xa hmoVo.
^mD$gmho~ _hmamO Am`mZVa VoWoM _w$m_ H$arV. B. g. 1912 Mo
{XdmirV _hmamOmMm _w$m_ gmYZ gmamgmR>r `bhS>Jr Jmdr hmoVm.
_wbrMo ZwH$VoM b Pmbobo. `mV {XdmirV gXJw$ Kar Ambobo.
{XdmirMm AmZX {Jw{UV Pmbobm. gm. a_m~mBZo AmZXmZo n. ny.
^mD$gmho~ _hmamOmZm ZaH$MVwXerMo {Xder Amodmibo. _hmamOmZr
MmXrMo IUIUrV n`mMr nmM ZmUr AmodmiUrV Q>mH$br. gm.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 3

a_m~mB AmZXmZo doS>r Pmbr. bhmZ d`. gdmZm AmodmiUrV {_imbobr


MmXrMr ZmUr XmIdy bmJbr. Xwg`m {Xder nmS>`mMm gU.
(~{b{VnXm). naV g `mH$mir gm . a_m~mB V`ma Pmbr.
AmodmiUrMo VmQ> V`ma Ho$bo. _hmamO MmXrMr ZmUr AmodmiUrV
KmbVmV hUyZ gJ`mMo ZH$iV naV _hmamOmZm Amodmibo. o_i
gXJw$Zr nmdbrMr (4 AmUo) nmM ZmUr V~H$mV KmVbr. b Pmbo,
nU ~mbnU gnbo ZhVo. a_m~mBbm Iyn AmZX Pmbm. {VZo AmBbm
gm{JVbo. AmB Iyn amJmdbr. hUmbr, a_o, AJ ngo {_iVmV hUyZ
gmaIo gmaIo Amodmiy Z`o. Vo _hmamO AmhoV. d$Z ~mobUma ZmhrV.
nU AmVyZ amJmdVrb. n. ny. ^mD$gmho~ _hmamO VoWoM hmoVo. hUmbo,
Ahmo a_mMo AmB, {Vbm amJmdy ZH$m. nwT>rb Am`w`mV {Vbm Oo nm{hOo.
Oo {V`m Z{e~mV Amho. VoM {Vbm {Xbo. MmXrMo nmM $n`o hUOo
nmM nmS>dmgmaIo nw hmoVrb. nmM nmd`m hUOo nmM JwUgn
H$`m hmoVrb. g_W gXJwMr "A_V dmUr', Vr H$er ImoQ>r hmoUma !
nwT>o `WmdH$me gm. a_m~mBZr nmM nwaZ JmoqdXamd, lr{Zdmgamd
Zmam`Uamd, ^mD$amd d "am_H$U' Am{U nMH$`m H$mer~mB,
emVm~mB, Vwigm~mB, JmoXmdar d maH$m `mZm O_ {Xbm.
n. ny. Zaqghoa _hmamO EoJirV

ny. ny. Zaqghoa _hmamOmZm B. g. 1913 gmbr n. ny. ^mD$gmho~


_hmamOmH$Sy>Z AZwJh bm^bm hmoVm. {Z`{_V CnmgZm H$arV, nM
H$arV hmoVo. nwT>o Zaqghoa _hmamOmMo _Z nMmV C{ Pmbo. Jh
`mJmMm {ZM` Pmbm. gmYmaU B. g. 1932 Mm gw_ma hmoVm. n. ny.
^mD$gmho~ _hmamOmZr B. g. 1914 gmbrM Xoh R>do bm hmoVm. Zaqghoa
_hmamO gMma H$arV qhMo{Jambm JwWmZr Ambo. AH$am {XdgmMr
4 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$S>H$S>rV CnmgZm Ho$br. nwT>o H$m` H$amdo? CnmgZm nW H$gm dmT>dmdm?


m~b {Z{V {dMma hmoV ZhVm. ^mD$gmho~ _hmamOmZr Amn`m
AmdS>`m {e`mbm >mV {Xbm. hUmbo, AWUr Vmbw`mVrb EoJir
Jmdmbm Om. VoWo ~mU g_mOmVrb lr. JwS >mno V Hw$bH$Uu d b_Uamd
Hw$bH$Uu ZmdmMo XmoKo ~Yy amhVmV. A`V Y_nam`U AgyZ gderb
dmrMo AmhoV. JmdmMo nwT>marnU `m`mH$S>o Amho. VwPr gdnarZo nwT>rb
`dWm H$aVrb. VoWoM amhZ Vy gmYZ H$a d OZgm_m`mZm _mJXeZ
H$a. Zaqghoa _hmamOmMr qMVm Zmhrer Pmbr. Vo EoJirbm Om`mMo
V`marbm bmJbo.
BH$S>o ^mD$gmho~ _hmamOmZr dZmV `oD$Z EoJir`m b_Uamd
Hw$bH$UvZm gm{JVbo. EH$ gmYwnw $f Mma {XdgmZr Vw_`m Jmdr `oVrb.
`mZm R>do Zy `m. `mMr gmYZmMr `dWm H$am. Vw_Mo O_mMo H$`mU
hmoBb. Vmo dZ>mV b_UamdmZr Amnbo YmH$Q>o ~Yy JwS>monV `mMo
H$mZr KmVbm. Mma {XdgmZr b_UamdmZr Amn`m YmH$Q>m _wbmbm,
Zmam`Ubm ~mobmdbo. MmdS>rda Om. ~mhoa JmdmhZ Ambobo, H$moUr
gmYw-nw$f {XgVmV H$m? Vo nhm. `mZm KoD$Z `o. Zmam`U MmdS>rda
OmD$Z naV Ambm. hUmbm, EH$ \o$Q>m KmVbobo _hmamO MmdS>rda
~gbobo AmhoV. Aao doS>m, _J `mZm Kar AmUm`Mo Zmhrg H$m?
niV Om. `mZm Kar KoD$Z `o. Zmam`U niV niV Jobm. _hmamOmZm
KoD$Z Kar Ambm. b_Uamd ~mhoa Ambo. nmhVmV Vmo, EH$ gXJhW
g_moa C^o. CMr gmYmaU 5 \y$Q> 9 BM. ^aXma Xoh`>r. nmT>ao YmoVa,
AJaIm d S>mo`mda \o$Q>m. emV _wm. CnmgZoMo VoO `mMo Moh`mda
{dbgV hmoVo. `mMo `Wmo{MV dmJV H$$Z KamV IwMuda ~gdbo.
JwS>monV ~mhoa Jobo hmoVo. `mZm ~mobmdUo nmR>dbo.
JwS>monV Vm~S>Vmo~ Kar Ambo. b_UamdmZr Amnbm dZ >mV
Zaqghoa _hmamOmMo H$mZmda KmVbm. Zaqghoa _hmamO Am`M{H$V
Pmbo. hUmbo, _bm nU ^mD$gmho~ _hmamOmZr dZ>mV {Xbm.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 5

`mM_mUo _r `oWo Ambmo Amho. Hw$bH$Uu Hw$Qw>~ mVrb gdOU AmZ{XV


Pmbo. `mV`m `mV gm. a_m~mBMm AmZX JJZmV _mdoZmgm Pmbm.
^mD$gmho~ _hmamOmda {VMr AVmoZmV lm. `mZr AmodmiUrV
KmVbobo MmXrMo nmM $n`o d nmM nmd`m AmR>d`m. `mMo `Va
{Vbm AmboM hmoV.o gmV An`o Pmbr hmoVr. b_UamdmZr Zaqghoda
_hmamOmZm Amnbo Kar amh`mMm AmJh Ho$bm. nU _hmamO hUmbo,
H$moUm`m KamV amh`mMr _bm AZwkm Zmhr. _J JwS>monV d b_Uamd
_hmamOmZm KoD$Z Odi Agbo`m eoVmV Jobo. Vr emV, a_Ur` OmJm
_hmamOmZm Iyn AmdS>br. EH$ PmonS>r hmoVrM. Vm~S>Vmo~ {VMr
S>mJSy>Or H$a`mV Ambr. n. ny. Zaqghoa _hmamO VoWo amhZ gmYZCnmgZm H$$ bmJbo. gm. a_m~mB d gm. gadVr~mB (JwS>monVm`m
Y_nZr) AmdS>rZo _hmamOm`m Im`m-{n`mMo ~Ky bmJbr. Xod
Kar Ambm. gd _S>ir amoO gVgJmV hmD$ bmJbr. AZm`mgo gd
Jmdmbm CnmgZm KSy> bmJbr.
am_H$U _hmamOmMm O_ d Zaqghoa
_hmamOmH$Sy>Z Zm_H$aU

gm. a_m~mBZm AmR>`m An`mMr Mmhb bmJbr. nU gmV An`o


d ggmamMm JmS>m AmoT>Vm AmoT>Vm, `m WHy$Z Jo`m hmo`m. Zaqghoda
_hmamOmMr godm hmM {daJwim. _`_ Hw$Qw>~mVbo Ka. ZmVr-JmoVr,
gdgm_m` KamV Agbobo hodXo mdo `oWo nU hmoVM
o . gIr ZUX A~m$m
{dYdm hmoD$Z Kar Ambobr. gmgahZ ^anya gnmr AmUbobr.
gmh{OH$M Kamda {VMm dMH$ hmoVm. {VMm OmM gm. a_m~mBbm hmoD$
bmJbm. mdoiMo JamoXanU Oam H$R>rUM. V`oV T>mgiy bmJbr.
A~m$m`m OmMmZo {~Mmar a_m~mB H$Q>miyZ Jobr. EH$ {Xdg AYma
6 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Pm`mda nXa H$_aobm ImoMbm. _mJrb ~mOybm hmHo$`m AVamda


{dhra hmoVr. nmUr H$mT>`mgmR>r ahmQ> d Xmoa. a_m~mBZo Ord Xo`mMm
{ZM` Ho$bm. H$moUr Zmhr, Ago ~KyZ {d{harda Ambr. ahmQ>m`m
ImbMo ~mOyZo AmoUdr Pmbr. {d{harV CS>r _maUma, BV`mV _mJMo
~mOyZo EH$m ^aJ _O~yV hmVmZo, {VMm A~mS>m Y$Z {Vbm _mJo
IoMbo. nhmVo Va H$m`? `j ^mD$gmho~ _hmamO g_moa C^o. amJmZo
H$ Pmbobo. a_m~mB aS>m`bmM bmJbr. hUmbr, _hmamO _bm, ho
Zmhr hmo ghZ hmoV. OJ`mMr BN>mM _$Z Jobr. {VZo gdH$mhr
`Wm _hmamOmZm H$WZ Ho$br. _hmamO hUmbo, Vy H$mhr H$miOr H$$
ZH$mog. gd ~Xmo~V _r H$aVmo. Vwbm H$mhrM mg hmoUma Zmhr. Vwbm
hmoUmam _wbJm, hm H$mhr gm_m` Zmhr. Vmo EH$ _hm_m Amho.
Vwbm gwI XoBbM nU gd Hw$bmMm Cma H$arb. Vy VwPr d ~mimMr
H$miOr Ko. Ago hUyZ AVYmZ nmdbo. a_m~mBMm H$R> XmQy>Z Ambm.
o_i gXJw$Mo Ago AH$_mV XeZ d ^{d`dmUr. {Vbm H$mhrM
gwMoZm. KamV Ambr. {ZM` Ho$bm. m ~mimbm mUnUmZo Onm`Mo.
{VZo b_UamdmZm KS>bobr KQ>Zm gm{JVbr. XodH$sMo AmR>do
An` hUOo "H$U^JdmZ'. {VZo gJim gy{VH$mi H$gmMo VwJmV
H$mT>bm. {H$Vr H$R>rU n[apWVrV? BWonU a_m~mBMr VrM n[apWVr
hmoVr. KamVrb gJir n[apWVr AH$_mV ~Xbbr. gdOU {V`mer
o_mZo dmJy bmJbo. A~m$m Va, {deof H$miOr KoD$ bmJbr. gm.
a_m~mBMr gy{VMr doi Odi `oD$ bmJbr. _wbJm hmoUma ho ^m{H$V
n. ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMo. `mMo AmerdmX$n ~rO noabobo. dm`m
OmUo e`M ZhVo.
{XZmH$ 27 Zmoh|~a B. g. 1933, dma gmo_dma amoOr, gH$mir
6 dmOVm (_mJerf _mg, ewb nj, EH$mXer, Cmam ^mnX Zj,
_rZ amgr, JO Ho$ear `moJ, eHo$ 1855) EoJir `oWo gm. a_m~mB
gyV hmoD$Z _wbJm Pmbm. VoM Amnbo M[a Zm`H$ "n. ny. am_H$U
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 7

~mbd`mV _{Xjm

_hmamO.' a_m~mBMo AmR>do An`. n. ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMm


AmerdmX \$imbm Ambm. AmR>do An` Ag`mZo KamV dmJV
~oVmMoM. ~mi hiyhiy dmTy> bmJbo. H$mhr Zm H$mhr AS>MUt_wio
Zm_H$aU {dYr amhZ Jobm. ~aoM {Xdg a_m~mB eoVmV Jo`m Zh`m.
Zaqghoa _hmamOmZr a_m~mBMr AmR>dU H$mT>br. hUmbo, a_m~mB
~aoM {Xdg CnmgZobm Ambr Zmhr. {Vbm ~mimbm KoD$Z `o`mg
gmJm. Xwg`m {Xder a_m~mB ~mimbm KoD$Z eoVmV Jobr. ~mimbm
_hmamOmMo nm`mda KmVbo. Zaqghoa _hmamOmZr _moR>m o_mZo ~mimbm
CMbyZ KoVbo. hUmbo, hm _wbJm _mPm Amho. `mMo Zmd _r
R>odUma. bJmobJ `mMo H$mZmV "am_H$U' ZmdmMm Cma Ho$bm.
_moR>o g_nH$ Zmd. nwT>o ho ~mbH$ Zmdm_mUoM H$m` H$aob, Ago `mdoigo
H$moUmbm dmQ>bo Zmhr. Zaqghoa _hmamOmZr _m Amnbm {e` {ZdS>bm
hmoVm. ^mD$gmho~ _hmamOmMr AmaVr H$a`mV `oD$Z, gdmZm gmIa
dmQ>`mV Ambr. Aem VhoZo AmH$p_V[a`m am_H$U _hmamOmMm
"Zm_H$aU-{dYr' H$a`mV Ambm.
am_H$U _hmamOmMo {nV KamUo n. ny. Zaqghoa _hmamOmMo
AZwJhrV. Va _mVKamUo n. ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMo AZwJhrV. EH$m
AdVmar nw$fmMo O_mgmR>r Jw$-{e`mZr _mVm d {nVm, XmoKmdahr
H$nm->rMr IamV Ho$br hmoVr. AmOn`VMo B{VhmgmV _hmnw$fmMo
O_ AemM gmpdH$ _mVm{n`mMo nmoQ>r Pmbobo AmhoV.

am_H$U BVa ^mdS>mMo d gdJS>mMo gJVrV hiyhiy _moR>m hmoD$


bmJbm. eo V mV MmbUm`m CnmgZo M o , am_H $ Umbm H$iy
bmJ`mnmgyZM AmH$fU. n. ny. Za{ghoa _hmamOmMo AmH$fH$
8 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`{$_d Am{U CnmgZoZV a {_iUmam gmX. bhmZnUrM am_H$UmZr


Amnbr "_hmamO' hmo`mM BN>m, Zaqghoa _hmamOmOdi H$Q>
Ho$br hmoVr. Vr hH$sH$V M[amMo gwadmVrbmM Ambr Amho. EH$Xm n.
ny. Zaqghoa _hmamOmZr am_H$Umbm Odi ~mobmdyZ KoVbo. g_moa
~gdyZ "Zm_' {Xbo. `mV _hmamOmMm {ZpMVM H$mhrVar hoVy hmoVm.
nU am_H$UmMo d{S>b d H$mH$m amJmdbo. hUmbo, EdT>m bhmZ
_wbmbm H$mmbm Zm_ {Xbo? `mbm H$m` g_OVo! _hmamO hUmbo,
hmX d Yd~mimbm bhmZnUrM ZmaXmZr Zm_ {Xbo. VgoM _rnU
am_H$Umbm Zm_ {Xbo Amho. Vo EH$m {d{e> hoVZy .o nwT>o _moR>m Pm`mda
Zm_m`m ~rOmVyZ _mo>m dj V`ma hmoBb. Vohm AmOMo _hd
gJ`mZm H$iob. _mJyZhr Z {_iUmao "Zm_gH$ma' bhmZnUrM
am_H$Umda Pmbo. `mdoir `mMo d` hmoVo \$$ nmM df}.
n. ny. Zaqghoa _hmamOmMr JwS>monVmda
H$nm d am_H$U _hmamOmMo _mOr~YZ

lr. JwS>monV d b_UamdmMr Jw$godm {Z`{Z`_mZo Mmby hmoVr.


JwS>monVmMm ghm _{h`mMm _wbJm dmabm. gJ`m Kamda Xw:ImMr
N>m`m ngabr. JwS>monVmMr Am{YMr nmM _wbonU Agm` amoJmZo
XJmdbr hmoVr. de {Q>H$VM ZhVm. JwS>monVmMr Y_nZr gm.
gadVr~mB, gm. a_m~mB d ~hrU A~m$m `mZr Xw:ImZo Q>mhmo \$moS>bm.
aS>Uo Wm~VM ZhVo. A~m$m Oam amJrQ>M. bJmobJ XmoKtZm KoD$Z
eoVmV Jobr. BVa gdOU hmoVoM. n. ny. Zaqghoa _hmamOmZm amJmZoM
hUmbr, Vwhr EdT>o _moR>o _hmamO. Amhr Vw_Mr Ho$dT>r godm H$aVmo.
Vwhr AgVmZm ho KS>boM H$go? Zaqghoa _hmamOmZr g_Omdbo.
~mB ho `oH$mMo maY. `m_mUo KS>Vo. maY H$moUmbmM
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 9

MwH$V Zmhr. ^moJmdoM bmJVo. A~m$m hUmbr, Ago Agob Va,


CnmgZm H$mmbm H$am`Mr? Vw_Mo EdT>o _moR>o gmYwnU H$m` H$m_mMo?
nMmV a_Umar AkmZr ~mB. `mV amJmZo {VMm Vm~m KoVbobm. H$m`
~mobmdo `mMo ^mZ am{hbo Zmhr. gJ`mZr {Vbm g_Omd`mMm `Z
Ho$bm. Zaqghoa _hmamO emVM hmoVo. ^$mMo Xw:I nmhZ `mMo
AV:H$aU H$idibo. Amn`m gXJwMr mWZm Ho$br. A~m$mZm
hUmbo, ~mB emV hm. H$m` H$am`Mo Vo _r ~KVmo. Ago hUyZ `mZmbm
~gbo. `mZmV `mZm g_Obo H$s, nydO
_r JwS >mno V mH$S>o am_^Q> ZmdmMm
EH$ ~mU ZmoH$arg hmoVm. `mZo Amnbo 1000 n`o JwS>monVmH$S>o
gwa{jV ahmdo hUyZ {Xbo hmoVo. H$mhr H$mimZVa am_^Q>mZo Vo ngo naV
_m{JVbo. JwS>monVmZr Vy _mPoH$S>o H$moUVoM ngo {Xbo ZhVo, Ago gmJyZ
ngo naV H$a`mMo ZmH$mabo. bmo^ Cn hmoD$Z ngo hS>n Ho$bo.
am_^Q>mbm Iyn _moR>m Y$m ~gbm. `mVM Vmo X`{dH$mamZo _aU
nmdbm. ~Xbm Ko`mMo dmrZo {nem Pmbm. AmVm Vmo JwS>monVmMo
H$moUVoM gVmZ OJy XoV ZhVm. AmVmn`V ghm _wbmMm `mZo ~ir
KoVbm. _hmamOmZr `m {nem`mbm {dMmabo, H$m` Ho$bo hUOo VwPo
g_mYmZ hmoBb? Am{U Vy ho gd Wm~derb. _mPo YZ _bm naV
{_imbo, Va _r naV OmBZ. _hmamOmZr JwS>monVmZm ho gd gm{JVbo.
nU JwS>monV hUmbo. nydO_, ^yV-{nem `mda _mPm {dmg Zmhr.
_r nydO_r ngo hS>n Ho$bo, `mMm nwamdm H$m`? Zaqghoa _hmamOmZr
`mZm nydO_m~bMm em_m` {gmV {deX Ho$bm. _`wg_`r
_mUgmMo _ZmMr pWVr, `m`m am{hbo`m BN>m-Amg$s.
m_mUo `mbm nwT>rb O_ {_iVmo. _ZmV ^JdVmMo _aU
Agob Va _w$s {_iVo. ^yV-{nem `moZr Iar Amho. gy_ Xoh
OmUUmao _hm_o `m`mer ~mobynU eH$VmV. gXJw$`m ~moYmZo
JwS>monVmMo g_mYmZ Pmbo. hUmbo, _hmamO AmnU gmJmb Vgo H$aVmo.
_hmamOmZr {nem`mbm gm{JVbo, VwPo YZ _m`mOdi gwa{jV
10 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Amho. `mo` doir _r Vwbm naV H$arZ. {nem {ZKyZ Jobo. df^amZo
gm. gadVr~mBZm _wbJm Pmbm. V~oV N>mZ hmoVr. _hmamOmZr `mMo
Zmd JmoaI R>odbo. {nem naV _hmamOmH$S>o Ambo d ngo _mJy bmJbo.
_hmamOmZr `mbm gm{JVbo, _wbm`m _mOrV _r ho ngo XmZY_mV
IM H$arZ. hUOo Vwbm nmohMVrb. {nemmMo g_mYmZ Pmbo. Vo
{ZKyZ Jobo. lr. b_UamdmMm B. g. 1940 gmbr AH$_mV XohmV
Pmbm hmoVm.
B. g. 1944 gmbr Zaqghoa _hmamOmZr {M. am_H$U d {M.
JmoaI `mMo _mOr~YZ H$a`mMo R>a{dbo. Vo qhMo{Jarbm, Amn`m
JwWmZr. _mO _moR>m WmQ>mV H$amd`mMr hmoVr. lr. JwS >mno V ghn[adma
_hmamOm~amo~a qhMo{Jarbm Jobo. ^anya IM H$$Z _mOrMm WmQ> Ho$bm
hmoVm. Vo am_^Q>mMo {nemnU hOa hmoV.o {nem Zaqghoa _hmamOmZm
hUmbo, ho ^Q>Or ZH$mo. Xwgao AmUm. mZm narJ_ZmMm Xmof
Amho. mMoH$Sy>Z H$m` gn hmoUma Zmhr. `m ^Q>OtZm H$mhrVar
H$maU gmJyZ Xwgao nwamo{hV AmU`mV Ambo. _mO _moR>r WmQ>mV Pmbr.
emew nVrZo gd {dYr H$a`mV Ambo. ^anya XmZY_ d AXmZ
Pmbo. hOmamMo da n`o IM H$a`mV Ambo. AmVm _m {nem`mMo
g_mYmZ Pmbo. `mZo _hmamOmZm dXZ Ho$bo. _hmamO Vw_`m H$noZo
_mPo _Z Xmofa{hV Pmbo Amho. H$nm H$$Z _bm m `moZrVyZ _w$ H$am.
_hmamOmZr `mbm _w$ Ho$bo. nwT>o JmoaIZVa JwS>monVmMr Mma _wbo
dmMbr. dedr Pmbr. A~m$mZo _hmamOmMr j_m _m{JVbr. Vr
A{YH$M V_`VoZo _hmamOmMr godm H$$ bmJbr. n. ny. Zaqghoa
_hmamOmZr Amnbo {e` am_H$UmMr _mO, d`mMo 10 do dfu dhVo
Ho$br. Vr d$n gXm`mMo _w` WmZ qhMo{Jar `oWo.

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 11

~mbnU d {ejU

B. g. 1938 gmbr lr. b_Uamdm M r ~Xbr Jmo H $mH$


Vmbw`mVrb H$moi Jmdr Pmbr. {OmMo {R>H$mU ~oiJmd.
b_Uamd a_m~mB d _wbmgh H$moibm WbmVarV Pmbo. _moR>r _wbo
{ejUmgmR>r EoJirbm H$mH$mOdiM am{hbr. H$mHy$Zo d Am`mZo
AmnbonUmZo `mMm gm^mi Ho$bm. BH$S>o am_H$U nmM dfmMm Pmbm
hmoVm. d{S>bmZr Amnbo emioV EH$mM dfmV H$S> B. 1 d 2 H$$Z
KoV`m. am_H$U MwUMwUrV d hema hmoVm. am_H$UmMo gdmV Wmoabo
^mD$ lr. JmoqdXamd _Q>rH$ Pmbo. `mZm ^wgmdi `oWo R.M.S. _`o
ZmoH$ar bmJbr. B. g. 1940 gmbr Vo ZmoH$arV OmBZ Pmbo.
b_UamdmZm n{h`m _wbmMo ZmoH$arMm AmZX Pmbm. AmVmn`V
ggmamMm JmS>m, `mMo EH$Q>mMo Immda hmoVm. `mbm hmV^ma
bmJUma hmoVm. naVw XdJVr H$mhr doJirM hmoVr.
JmoqdXamd ^wgmdibm OmBZ Pm`mda, Mma-nmM {XdgmVM
b_UamdmMo H$moi `oWo AH$_mV {ZYZ Pmbo. gnyU Hw$Qw>~ hmX$Z
Jobo. JmoqdXamd gwQ>r KoD$Z Vm~S>Vmo~ Kar Ambo. JwS>monV d `mMo
Hw$Qw>~r` AmYrM H$moibm Ambo hmoVo. `mZr b_UamdmMo {XdgH$m` `dpWV Ho$bo. a_m~mB Va IMyZM Jo`m. nXamV 10 _wbo.
\$$ JmoqdXamdmZm ZwH$VrM ZmoH$ar bmJbobr. _wbmMo {ejU, bo
gJioM ~mH$s. lr. JwS>monVmZr Yra {Xbm. gdH$mhr gm^mi`mMo
AmmgZ {Xbo.
a_m~mB N>moQ>m JmoXmdar d maHo$bm KoD$Z JmoqdXamdm~amo~a
^wgmdibm {ZKm`m. ~mH$s Hw$Qw>~ r`mZr EoJirbm H$mH$mOdi ahm`mMo
R>a{bbo. N>moQ>m am_H$U aS>m`bm bmJbm. AmB~amo~a Om`mMm h>
12 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Yabm. nU {ejUmMm Z hmoVm. JmoqdXamdmZr `mbm ~Xm n`m


{Xbm. am_H$U Iwe Pmbm. `mZo H$mHy$~amo~a EoJirbm ahm`Mo H$~yb
Ho$bo. am_H$Um`m B. 3 d 4 H$mZS>r _m`_mV EoJirbm Pm`m.
Z{e~m`m EH$m PQ>`mZo g~Y Hw$Qw>~ {dH$irV Pmbo. lr.
JmoqdXamdmZm gdOU Amnm hUV.
B. g. 1942 gmbr JmoqdXamdmMr ~Xbr {_aOobm Pmbr. a_m~mB
gd _wbmgh {_aOoV Am`m. `mZr 1 Z. emioOdi {ZiH$R>amd
Omoer `mMo dmS>mV OmJm KoVbr. gd Hw$Qw>{~`mMm ^ma AmVm
JmoqdXamdmda Ambm. Vo W_nmgyZ gmo{eH$ d emV d^mdmMo. `mZr
Hw$R>brhr Hw$aHw$a Z H$aVm AmZXmZo gd O~m~Xmar KoVbr. `mH$arVm
Vm`gwb^ MZtZm \$mQ>m {Xbm. `mMo b B. g. 1943 Mo gw_mamg
Pmbo. ~m`H$moMo Zmd nmdVr. Ym{_H$ dmrMr. Iyn emV d^mdmMr,
JmoqdXamdmZm gmOoer. `WmdH$me `mZm H$bmdVr ZmdmMr EH$ _wbJr
Pmbr. AmnmMm H$b n. ny. ~miH$U _hmamOmH$S>o hmoVm. Vo n. ny.
{J[a_oa _hmamOmMo {e`. {J[a_oa _hmamOmH$Sy>Z AmnmZr Zm_{Xjm KoVbr hmoVr. {Z` CnmgZm H$arV. H$mQ>H$ga H$$Z ggmamMm
JmS>m Mmb{dV. bhmZ ^mdS>mMr gd Odm~Xmar `mModa hmoVr. gmdr
a_m~mBZr Amnbo nwT>rb Am`w` CnmgZm d Hw$Qw>~mgmR>r H$m~mS>H$>
`mVM Kmb{dbo.
{_aOoV Am`mda am_H$UmZm _amR>r 5 drV ~gdbo. nU AmYr
H$mZS>r _m`_ Ag`mZo Zmnmg Pmbo. naVw _amR>r 4 Wr nmg hm
{e$m ~gbm. `m_wio `mZm {_aO hm`Hy$b_`o BJOr 1 brV doe
{_imbm. BJOr 1 br Vo 7 dr am_H$UmZr _Z bmdyZ A`mg Ho$bm.
`m_wio B. 1951 gmbr Vo BJOr 7 dr hUOoM _Q>rH$ nmg Pmbo. Vo
\$Q> bmg_`o. bJoMM {dbtJQ>Z H$mboO, gmJbr `oWo W_ df
gm`gbm AS>{_eZ KoVbr. _Q>rH$bm \$Q>bmg Ag`mZo \$s
ZhVr. B. g. 1952 gmbr {-S>rJrMr narjm nmg Pm`mda bJoMM
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 13

^y_ao>r B{O{Z`atJ H$mbO


o , h~ir `oWo W_ df _oH$ ZrH$b B{O{Z`atJ
{S>bmo_mbm AS>{_eZ {_imbr. `mZr 2 dfmMm {S>bmo_m MmJbo
_mH$ {_idyZ nyU Ho$bm. Vmo B. g. 1954 gmbr. `mMo~amo~a lr.
har^mD$ Omoer ho h~irbm {ghrb B{O{Z`atJMm {S>bmo_m H$arV
hmoVo. `mMr d _hmamOmMr MmJbr _r hmoVr. {deof hUOo Jobr 60
df}, Vr {Q>Hy$Z Amho. \$$ am_H$U, "_hmamO' Pmbo d h[a^mD$Zr
`mMo {e`d nH$abo. nU g`^md _m VgmM Amho.
am_H$U _hmamOmMo mn{MH$ Hw$Qw>~r`

lr. b_Uamd d gm. a_m~mB m Xmn`mg 5 _wbo d 5 _wbr


Pm`m. `m gm. a_m~mBZm n. ny. ^mD$gmho~ _hmamOmZr AmodmiUrV
KmVbo`m nmM MmXrMo n`o d nmM nmd`mZr. H$nmAmerdmXmMo
nmZo. Vr H$Wm M[amMo gwadmVrbmM Ambr Amho. Vr An`o H$moU?
hm Z dmMH$mMo _ZmV `oUmaM. `mAmYrM _hmamOm`m Hw$Qw>~mMr
WmoS>`mV _m{hVr Xo`mMm `Z Ho$bm Amho.
1) H$mer~mB - Xmn`mMo W_ An`. n{hbr ~oQ>r - YZmMr
noQ>r. IamoIaM b_UamdmMr n[apWVr VerM hmoVr. EoJirbm emioV
hoS>_mVa. JmdmV eoVr, gdH$mhr Cm_ hmoVo. H$mer~mBMo b lr.
n{S>Vamd Hw$bH$Uu, gmobmnya `mMo ~amo~a Pmbo. Vo gmobmnya`m gaH$mar
XdmIm`mV H$nmD$S>aMr ZmoH$ar H$arV. gm. H$mer~mBZm 3 _wbo d 2
_wbr. _moR>r Ag`mZo _mhoaMo Hw$Qw>~mda \$ma o_. gdOU Zoh_r
gmobmnyabm `oV. gm. H$mer~mBMm Xwgam _wbJm lr. AaqdX. B.com.
hmoD$Z H$Zam ~H$, H$`mU `oWo ZmoH$arg bmJbm. _hmamOmMo M[amV
`mMm CoI dmadma Amho.
2) JmoqdXamd - `mMm O_ \o$~wdmar B. g. 1918 _`o EoJir
14 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`oWo Pmbm. mW{_H$ {ejU H$mZS>r _m`_mV EoJir `oWoM Pmbo.


A`mgmV hema, nU d^mdmZo \$ma ^moio. nwT>rb {ejUmgmR>r Imobr
KoD$Z AWUr `oWo am{hbo. gH$V {df` KoD$Z _Q>rH$, Cm_ _mH$mZr
nmg Pmbo. gm. a_m~mBZm Iyn AmZX Pmbm. JmoqdXamdmZm ^wgmdi
`oWo R.M.S. (aodo _ob ghug) _`o ZmoH$ar {_imbr. bJoMM OmBZ
Pmbo. nU XwXd mZo 4-5 {XdgmVM d{S>b dmabo. gwQ>r H$mTy>Z H$moirbm
Ambo. Amnbo gd Xw:I ~mOybm R>odyZ AmBbm d ^mdS>mZm Yra {Xbm.
B. g. 1942 gmbr ^wgmdihZ {_aOobm ~Xbr H$$Z KoVbr. AmB
d ^mdS>mg h {_aOoV amh bmJbo. H$mQ>H$garV amhZ gd Hw$Qw>~ mMo nmbZnmofU Ho$bo.
JmoqdXamdmZm bhmZnUmnmgyZM ^$s_mJmMr AmdS>. gdOU
`mZm Amnm hUV. B. g. 1943 gmbr `mMo b H$mH$mMo Kar
EoJirbm Pmbo. ~m`H$moMo Zmd nmdVr. gmYr ^moir {VZo AnmZm
nyU gmW {Xbr. `mZm H$bmdVr ZmdmMr EH$M _wbJr. d`mMo 15 `m
dfuM `mZr n. ny. ~miH$U _hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVbo. Vo _hmam>mV
_JidoT>mOdi ZXoabm ahmV. Amnm gmYZogmR>r Zoh_r VoWo OmV.
n. ny. Zaqghoa _hmamOmMm bhmZnUmnmgyZM n[aM`. EoJirV eoVmV
ahmV Ag`mnmgyZ. Amnm Zaqghoa _hmamOmMr nU godm H$arV.
B. g. 1947 gmbr lmdU nm{U_obm Zaqghoa _hmamOmZr g_mYr
KoVbr. `mdoigo O_IS>rbm Vo Amnbo ^mD$ lr{Zdmg, S>m. Zmam`Uamd
d ^mD$amd `mMogh hOa hmoVo. AnmZr B. g. 1968 _`o dIwerZo
godm{Zdmr KoVbr d nyUnUo AmnUmg Am`m`mbm dmhZ KoVbo. B.
g. 1975 nmgyZ Vo H$m`_ `>r `oWrb n. ny. Zaqghoa _hmamOmMo
g_mYr _{XamV amhZ {Z` CnmgZm H$$ bmJbo. _{Xam`m ~mOy`m
ImobrV ahmV. n. ny. am_H$U _hmamOmer Zoh_r gnH$ Ago. `mMHo $Sy>Z
doimodi
o r {_iV Jobo `m nemZr `>r `oWrb g_mYr _{XamMm {dH$mg
Ho$bm. gmYZ-CnmgZm H$arVM B. g. _mM 2003 bm Xoh R>odbm.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 15

lr. JmoqdXamd `>rbm H$moUrM Zgbo Var, EH$Q>oM gH$mi,


Xwnma, amrMo ^OZ B. {Z` CnmgZm H$arV. dV: d`nmH$ H$$Z n.
ny. Zaqghoa _hmamOmZm Zdo XmIdrV. H$VrMr H$miOr H$[aV
ZgV. EdT>r CnmgZm H$$Z `mZm gJwU-{ZJwUmMm H$mhrM AZw^d
Ambm Zmhr. Vo am_H$U _hmamOmZm hUmbo, _r `odT>o gJio XodmMo
H$aVmo, nU _bm gmjmH$ma Zmhr. dVmJyZ {_aOobm {ZKyZ Job.o Xwg`mM
{Xder n. ny. Zaqghoa _hmamO, S>m. Zmam`UamdmMo dZmV Ambo.
hUmbo, JmoqdXmbm gmJ. H$miOr H$$ ZH$mog, _r Vw`m
CnmgZoda g Amho. _r Vwbm _w$ H$arZ. `m_mUo XmoZ {XdgmZr,
AmnmZr XwnmaMo ^OZ AmQ>monbo hmoVo. {_aOobm XodmMo ImobrV ~gbo
hmoVo. OodVmZm {MmdVr KmbyZ "Zaqghoa _hmamO H$s O`' hUyZ
O`Kmof Ho$bm. n{hbm Kmg KoVbm. Vm|S>mV KmbUma, BV`mV Vo Imbr
H$mogibo. n. ny. Zaqghoa _hmamOmZr `mZm _w$ Ho$bo hmoVo.
3) lr{Zdmgamd - {ejU _Q>rH$n`V. {MH$moS>r `oWo.
W_nmgyZ eodQ>n`V {_aOoV R.M.S. _`o bmH$Mr ZmoH$ar. d^md
EH$X_ emV. ~mobUo, Odi Odi ZmhrM. H$m_mnwaVo ~mobV. b
EoJirV Pmbo. ~m`H$moMo Zmd gm. {doUr. `mZm gdOU {doUrH$mHy$
hUV. `mZm 3 _wbo d 2 _wbr. {_aOo`m KamV ZmVodmBH$mMo d
`>r`m na_m{WH$ _S>itMo Zoh_r `oU-o OmUo. {doUrH$mHy$ Z H$Q>miVm
gdmMo AmXaVr` H$arV. Vo nU hg`m Moh`mZo. Xa nm{U_obm
lr{Zdmgamd `>rbm `oV. B. g. 2004 gmbr dHw$R>dmgr Pmbo.
4) S>m. Zmam`Uamd - _Q>rH$n`V {ejU {MH$moS>r `oWo. ZVa
{_aOo`m gaH$mar XdmIm`mV H$nmD$S>aMm H$mog. {_aOoV S>m.
{MS>JwnrH$a `mMo XdmIm`mV 10-12 df} ZmoH$ar Ho$br. MmJbm
AZw^d {_idbm. S>m. {MS>JwnrH$a `mMo gmJ`md$Z ZmJnyabm 1&&
dfmMm hmo{_`monWrH$ S>mQ>aH$sMm H$mog Ho$bm. Cm_ [aVrZo nmg Pmbo.
dV:Mm `dgm` gw$ Ho$bm. {_aOobm ~mUnyarV {Ob~r MmH$mV
16 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`mZr d lr{ZdmgamdmZr {_iyZ Ka {dH$V KoVbo. VoWoM XdmImZm


gw$ Ho$bm. AZw^d hmoVmM. naV n. ny. Zaqghoa _hmamOmMm H$nm
AmerdmX. XdmImZm ^a^amQ>rg Ambm. gdOU AmVm Zmam`UamdmZm
S>mQ>a ZmdmZoM hmH$ _m$ bmJbo. d^md o_i nU IynM ~mobH$m.
hmVmbm JwU. Anojonojm OmV ngo {_im`bm bmJbo. {_iH$VrVbo
n`mVrb Mma AmUo `>rgmR>r ~mOwbm H$mTy>Z R>odrV.
~m`H$moMo Zmd gm. b_r~mB. 2 _wbo d 1 _wbJr. S>mQ>a Ym{_H$
dmrMo. `dgm` gMmoQ>rZo Va Ho$bmM nU JmoaJar~mZm \w$H$Q> AmfY
XoD$Z _XV nU H$arV. W_nmgyZ h`mVrMo eodQ>n`V, Xa nm{U_obm
`>rbm `oV. `>rgmR>r ~mOybm R>odbobm ngm, gT>i hmVmZo IM
H$arV. `>r`m CH$fmV `mMm dmQ>m _moR>m Amho. _{XamMo drOoMo
~rb h`mVrMo eodQ>n`V VoM ^arV. `mMo {_aOo`m KamV XodmMr
doJir Imobr Amho. `>r gmaImM {Xdg^am`m {Z` CnmgZoMm
H$m`H$_ AgVmo. KamVrb gdOU `mbm hOa AgVmV. B. g. 2006
gmbr dHw$R>dmgr Pmbo.
5) emVm~mB - `mMo b lr. H$`mUamd ^mbM dS>oa
`mMo~amo~a Pmbo. Vo O_IS>r `oWo emim _mVa hmoVo. ZmoH$ar g^miyZ
nmamo{h` H$arV. _YyZ _YyZ `>rbm `oV.
6) ^mD$amd - O_ 21-10-1927. {ejU _Q>rH$n`V. {_aO
`oWo. ZVa H$mohmnyabm 2 dfmMm Am`. Q>r. Am`. Mm H$mog. OZab
_oH$ZrH$Mm. H$mogZVa harhabm {H$bm}H$a H$nZrV ZmoH$ar. eodQ>n`V
VoWoM hmoVo. (B. g. 1946 Vo 1984) H$maIm`mMo H$mbZrV ahmV.
b B. g. 1946 _`o. ~m`H$moMo Zmd gm. gwerbm. `mZm 2 _wbo d
3 _wbr. ^mD$amdmZr n. ny. Zaqghoa _hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVbo.
{Z`{_V CnmgZm H$arV AgVmV. Xa nm{U_obm AOyZhr `>rbm
`oVmV. bhmZnUr EoJirbm AgVmZm Zaqghoa _hmamOmMr godm Ho$br.
EH$Xm amr Zaqghoa _hmamOmZm KoD$Z Kar `oV hmoVo. a`mV Iyn
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 17

AYma hmoVm. _YoM _hmamOmZr ^mD$amdbm _mJo AmoT>bo. {VH$Sy>Z OmD$


ZH$mog. ^yV Amho. AmoT>yZ KoBb
. ZVa Xwg`m a`mZo Kar Job.o AOyZhr
d`m`m 85 `m dfu CnmgZm Mmby Amho.
7) Vwigm~mB - `mMo b lr. em_amd _wVmbrH$ `mMo~amo~a
Pmbo. Vo H$ZmQ>H$ gaH$ma`m BarJoeZ S>rnmQ>_|Q>_`o ZmoH$arbm hmoVo.
Zoh_r ~Xbr hmoV Ago. `mZm 2 _wbo d 3 _wbr. Ho$hmVar `>rbm `oV.
8) am_H$U - a_m~mBMo AmR>do An` hUOo Amnbo
M[aZm`H$ n. ny. am_H$U _hmamO.
9) JmoXmdar - `mMo b Q>|~wUu`m lr. _mYdamd H$mQ>H$a `mMo
~amo~a Pmbo. Vo R.M.S. H$`mU `oWo ZmoH$arg hmoVo. am_H$U _hmamO
_w~Bbm ZmoH$arg AgVmZm H$`mUbm `mMoH$S>o ahmV. `mZm 3 _wbr
hmo`m. nwT>o `mMr ~Xbr gmobmnyabm Pmbr. VoWyZM Vo [aQ>m`S> Pmbo.
b Pm`mda EH$Xm `>rbm `oD$Z Jobo.
10) maH$m - `mMo b A$bH$moQ> Odi`m _Uya JmdMo
lr. amKd| IQ>mdH$a `mMo~amo~a Pmbo. Vo _w~B`m {\$Zbo H$mQ>Z
_rb_`o gwnadmPa hUyZ ZmoH$ar H$arV. W_ Hw$bm `oWo ahmV. ZVa
S>m|{~dbrbm. `mZm 1 _wbJm d 5 _wbr. am_H$U _hmamOmMo Zoh_r
S>m|{~dbrbm `oUo-OmUo hmoVo. gm. maH$mVmBZr n. ny. ~miH$U
_hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVbo hmoVo. am_H$U _hmamO B. g. 1991 nmgyZ
H$m`_ `>rV ahmd`mbm Ambo. VohmnmgyZ lr. IQ>mdH$a _YyZ _YyZ
`>rg `oV. AOyZ maH$mVmB d _wbJm Ho$ed {Z`_rV `>rbm `oVmV.
_hmamO _` aodo`m ZmoH$arV XmIb

B. g. 1954 gmbr am_H$UmMm _oH$ZrH$b B{O{Z`atJMm


{S>bmo_m nyU Pmbm. Vo h~ir`m ^y_ao>r B{O{Z`atJ H$mboO_YyZ
18 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

~mhoa nS>bo. {_aOobm Ambo. AmVm gd Hw$Qw>~r` a_m~mBgh {_aOobm


pWaWmda Pmbo hmoVo. Wmoabo ~Yy lr. JmoqdXamd, lr{Zdmgamd, S>m.
Zmam`Uamd gdOU {_aOoVM ZmoH$arbm hmoVo. Ka ~mU AmirVrb
{Obo~r MmH$mV. am_H$U AmVm 20 dfmMo Pmbo hmoVo. ~mbnUmVrb
n. ny. Zaqghoa _hmamOm~amo~a Pmbobm gdmX, `mZr {Xbobo Zm_.
gdH$mhr H$mim`m AmoKmV bw Pmbo hmoV.o n. ny. Zaqghoa _hmamOmZr
B. g. 1947 bm g_mYr KoVbr hmoVr. `mMo g_mYr _{Xa `>rbm
Amho. Hw$bH$Uu Hw$Qw>~ mMo {Z`{_V `oU-o OmUo. bhmZnUm`m ghdmgmMo
loV $nmVa Pmbobo. {_aOo`m KamV EH$ doJir XodmMr Imobr hmoVr.
VoWo gd Hw$Qw>~r` {Z` CnmgZm H$arV. gd Zohr d Am_S>ir `mMm
bm^ KoV.
AmQ>mo~a 1954 bm am_H$UmZm, gmJbrbm P.W.D. V ZmoH$ar
{_imbr. df^a ZmoH$ar Pm`mZVa _` aodoMo ~mobmdUo Ambo. ZmoH$ar
MmJbr hmoVr. nU KamnmgyZ Xya Omdo bmJUma hmoVo. \o$~wdmar 1956
_`o am_H$U, _Wwam `oWo S>mQ>g_Z hUyZ OmBZ Pmbo. ZdrZ aodo
_mJ, Agbo`m _mJmMo ZyVZrH$aU `mMo gh}, ZXrdaMo nyb d BVa
H$m_mMo ZH$meo (S>mBJ) ho H$m_ `mMoH$S>o hmoVo. _yiMmM emV d^md
d H$m_ gMmoQ>rZo H$a`mMr dmr. m_wio ZdrZ ZdrZ gd H$maMo
H$m_ `mZr {eHy$Z KoVbo. `mV Va~oO Pmbo. gmh{OH$M d[a>mMr
_Ou `mZr gnmXZ Ho$br. Hw$R>bohr AdKS> H$m_ Agbo H$s, d[a>mZm
am_H$UmMr AmR>dU hmoB. am_H$U nU Cm_[aVrZo Vo AdKS> H$m_
nyU H$arV. d[a>mMm {dmg gmW R>a{dV.
Hw$Sw>dmS>r Vo bmVya aodo_mJ ZamoJoO. `mMo _rQ>aJoO _`o nmVa
H$a`mMo H$m_ {ZKmbo. lr. am_H$U b_Uamd Hw$bH$Uu hUOoM
lr. Ama. Eb. Hw$bH$Uu `mMr ~Xbr Zmoh|~a 1956 _`o Hw$Sw>dmS>rbm
Pmbr. Kam`m OdiM, hUyZ AmZXmZo Vo Hw$Sw>dmS>rbm Oy Pmbo.
AmR>dS>m-nYam {XdgmVyZ EH$Xm gwQ>r`m {Xder {_aOobm `oV. gd
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 19

Hw$Qw>~r`mMr ^oQ> KoV. a_m~mBZm Va Iyn AmZX hmoB. `m am_H$Um`m


AmdS>rMo nXmW Oodm`bm H$arV. {Xdg _OoV Mmbbo hmoVo. MmJ`m
Ka`m _wbr gmJyZ `oV. naVw am_H$UmZr b H$a`mMo ZmH$mabo.
a_m~mBZr nU \$magm AmJh Yabm Zmhr. n. ny. Zaqghoa _hmamOmMr
^{d`dmUr `mZm AmR>dV hmoVr. {dYr{b{IVm_mUo gdH$mhr KS>Vo.
ho `mZr `m`m Am`w`mV nyUnUo AZw^dbo hmoVo. gwI-Xw:Im`m
MH$m_mUo AmVm Xw:ImMo {Xdg OmD$Z gwImMo {Xdg Ambo hmoVo.
gJir _wbo-_wbr a_m~mBMm Iyn AmXa H$arV. `mMo hUUo CMbyZ
YarV. `mZm OmVrV OmV gwImV R>od`mMm `Z H$arV.
_w~BV ~Xbr d H$`mUbm dmV`

AmQ>mo~a 1957 _`o _hmamOmMr ~Xbr _w~B (V.T.) `oWrb


_` aodo`m _w` B{O{Z`aMo Am\$sgmV Pmbr. A{V dar> A`m
A{YH$m`mMo gmo~V _hdmMo H$m_ Vo H$$ bmJbo. H$moUVohr H$m_
{~ZMwH$ H$a`mMr hmVmoQ>r AmVmn`V am_H$UmZo AdJV Ho$br hmoVr.
`mM~amo~a {MH$mQ>rnU hmoVr. H$`mUbm H${UH$ amoS> `oWrb ddmS>rV
_hmamOmMr ~hrU gm. JmoXmdar, Amnbo nVr lr. _mYdamd H$mQ>H$a
`mMgo h ahmV hmoVr. Vo H$`mUbm R.M.S. _`o ZmoH$ar H$arV. JmoXmdarZo
am_H$Umbm Amn`m gmo~V ahm`mMm AmJh Ho$bm. _w~B_`o ZmoH$ar
d N>moH$ar bdH$a {_iob. nU Ka {_iUma Zmhr Aer n[apWVr V|hm
hmoVr d AmOhr Amho. am_H$U Amnbo ~{hUrgmo~V amh bmJbo.
H$`mU Vo _w~B (V.T.) AVa 52 {H$._r. gH$mir 8&& Mr bmoH$b
nH$Sy>Z OmV d 10 dmOVm Am{\$gbm nmohMV. g`mH$mir H$m_m_wio
Cera hmoB d H$`mUbm naV `o`mg amr 8 Var dmOV. H$m_mMr
XJXJ d bmoH$bMm dmg m_wio amr Kar naV Am`mda Vo X_yZ
20 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

OmV. _w~BV`m gdgm_m` MmH$a_m`m_mUo am_H$UmMo YmdnirMo


OrdZ Mmby Pmbo. m gd JS>~S>r`m Am`w`mV Zm__aU - CnmgZm
`mMr AmR>dU am{hbr Zmhr.
Amnbm M[aZm`H$ gm_m`M amhVmo H$s H$m`? nU Zmhr.
{e` {dgabm. Var Jw$ `mbm {dgabo ZmhrV. Jw$ g_m{YV
Pmbo hmoV.o nU Amnbr nanam - CnmgZm nWmMr g_VoZo dmT> H$aUmam
{e` hUyZ am_H$UmMr, `mMo bhmZnUrM {ZdS> Ho$br hmoVr. n.
ny. Zaqghoa _hmamOmZm dmQ>m`bm bmJbo. Amn`m {e`mbm AmR>dU
H$$Z Xo`mMr doi Ambr Amho. _hmamO g_mYrV AgVmZm nU
`mZm bmoH$H$`mUmMr {H$Vr H$miOr hmoVr? H$er O~aXV nU
AbJX Aer H$bmQ>Ur `mZr Amn`m M[aZm`H$mMo Am`w`mg {Xbr.
ho AmnUmg nwT>rb gJmd$Z `mZmV `oBbM.
Zmam`U bH$S>|Mr ^oQ> d Am`w`mbm H$bmQ>Ur

am_H$UmMm H$`mU Vo _w~B (V.T.) d naV H$`mU. Agm


bmoH$bMm dmg d Am{\$gMo H$m_, Ago Q>rZ Mmby hmoVo. Am{\$gmV
ZdrZ ZdrZ H$m_o {eH$Uo d Vr VnaVoZo H$aUo. emV d^md. hgam
Moham. gdmer {_iyZ {_giyZ dmJUo. BVamZm _XV H$aUo. m gd
JwUm_wio am_H$U {M\$ B{OZr`a Am{\$g_`o \o$_g Pmbo. Am\$sgMo
H$m_mer g~{YV d bmoH$bMm dmg, mV AZoH$ ZdrZ ZdrZ
_mUgmMr AmoiI hmoD$ bmJbr. EH$ A`V gmYo `{$_d. nm`O_m
d eQ>, Agm gmYm nohamd. ghgm Am{\$g_`o Z {XgUmam nmoemI.
Moh`md$Z `m _mUgmMm ^moionUm bnV ZhVm. bmoH$b_Yrb
S>`mV bdH$a `oD$Z OmJm {_i{dV. ~gyZ emVnUo OnmMr _mi
hmVmV YarV. EH$mJVZo o gnUy 1&& Vmg, H$`mU Vo _w~ B (V.T.) dmgmV
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 21

On H$arV. BVa bmoH$ H$m` hUVrb, mMr ndm Zmhr. gmhOrH$M


am_H$UmMo Hw$Vwhb OmJo Pmbo. Amn`m {_aOo`m KamV MmbUmar
CnmgZm AmR>dbr. `m `$sMo H$mVwH$ dmQ>bo. BVa dm`mH$S>o
MmH$er Ho$br. `m `$sMo Zmd Zmam`U bH$S>o. H$`mUbm ahmV.
H$moUmerM ~mobV ZgV. Amnbm gnyU doi Zm__aUmV KmbdrV. Vo
{M\$ B{OZr`a Am\$sg_`o doJ`m {d^mJmV H$m_mbm hmoVo. am_H$U
Zoh_r `mMoH$S>o ~KV. dV:hZ AmoiI H$$Z Ko`mMr qh_V Pmbr
Zmhr. \$$ XmoKo EH$_oH$mH$S>o ~KyZ hgV.
gmYmaU 1958 Mm gw_ma hmoVm. EH$Xm 8&& `m bmoH$b_`o
Zoh_r_mUo am_H$U H$`mUbm MT>bo. Zoh_r`m grQ>da lr. Zmam`U
bH$S>o ~gbo hmoV.o Vo am_H$UmMr dmQ>M nhmV hmoV.o Zoh_r_mUo qH${MV
hgbo. hUmbo, `m Hw$bH$Uu ~gm _mPo eoOmar. Amnbo Zmd _m{hV
Agbobo nmhZ M{H$V Pmbo. bH$S>mer AmoiI H$$Z Ko`mMr,
am_H$UmMr ~aoM {XdgmMr BN>m hmoVr. `mZm AmZX Pmbm. Vo eoOmar
~gbo. lr. Zmam`U bH$S>|Zr ~mobm`bm gwadmV Ho$br. hUmbo,
am_H$Um Vw_Mo H$moUr Jw$ AmhoV H$m`? _r AOyZn`V H$moUmH$Sy>Z
Jw_M KoVbm Zmhr. H$mim`m AmoKmV ~mbnUr AH$_mV {_imbobr
Zm_{Xjm am_H$U nyUnUo {dg$Z Jobo hmoVo. bH$S>o hUmbo, Zmhr
Ago hmoUma Zmhr. H$mb amr _mPo dZmV Vw_Mo gXJw$ Ambo
hmoVo. `mZr _bm gm{JVbo H$s, _mPm {e` am_H$U _bm
{dg$Z Jobm Amho. H$mhrM Zm__aU H$arV Zmhr. Vwhr `mbm
Zm__aU H$$Z gmYZm H$a`mg gmJm. `mMoH$S>o OmVrZo bj
R>odm. `mZr naV {dMmabo, Vw_`m Kar H$moUr gmYwnwf - _hm_m `oV
hmoVo H$m`? am_H$U hUmbo, _mPo AmB-dS>rb Iyn Ym{_H$ dmrMo.
`m_wio ~aoM _hmamO bmoH$ Am_MoH$S>o `oV. CnmgZm-gmh MmbV.
lr. bH$S>o `mMm Moham \w$rV Pmbm. dZ>mV ImoQ>m R>aUma Zmhr.
Aer `mMr Imr Pmbr. Vo hUmbo, `mMo \$moQ>mo _bm XmIdmb
22 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$m`? am_H$U hUmbo, Cm KoD$Z `oVmo.


Xwgao {Xder am_H$UmZr _wm_ noQ>rVyZ hS>Hy$Z H$mT>bobo, n. ny.
^mD$gmho~ _hmamO d n. ny. {J[a_oa _hmamO `mMo \$moQ>mo lr. bH$S>o
`mZm XmI{dbo. nU bH$S>o hUmbo, Zmhr ho XmoKohr _m`m dZmV
Ambo ZhVo. AOyZ H$moUr _hmamO `oV hmoVo H$m`? am_H$UmZm
AmR>dbo. AJXr bhmZnUr EoJir`m eoVmV n. ny. Zaqghoa _hmamO
ahmV hmoVo. Vgo `mZr bH$S>o `mZm gm{JVbo. hUmbo, _r bhmZ hmoVmo.
Zoh_r `mMo XeZmbm OmV hmoVmo. Vo Am_`m _wbm~amo~a Jnm _marV.
Xodm`m, nwamUmV`m H$Wm gmJV. N>mZ N>mZ gmX XoV. lr. bH$S>|Zm
AmZX Pmbm. dmQ>b,o hoM am_H$UmMo Jw$ Agbo nm{hOoV. `mMm \$moQ>mo
XmIdm. am_H$U {IVoZo hUmbo, `mMm \$moQ>mo _mPoH$S>o Zmhr. Vo 1947
gmbrM g_m{YW Pmbo. H$ZmQ>H$mVrb O_IS>r Vmbw`mV `>r `oWo
`mMr g_mYr Amho. bH$S>Z| m Iyn Am` dmQ>b.o g_m{YW _hm_m
Amnbo dZmV Ambm Agob H$m`? WmoS>o gmeH$M Pmbo. \$moQ>mo ~{KV`m
{edm` g_OUma Zmhr. `mMr CH$R>m dmT>br. hUmbo, `mMm \$moQ>mo
Vwhr bdH$a _bm XmIdm. `mMo{edm` _bm MZ nS>Uma Zmhr.
am_H$Umbm H$Yr EH$Xm `>rbm OmVmo Am{U \$moQ>mo AmUVmo,
Ago Pmbo. AmR>dS>m^amV {_aOobm Om`mMm `moJ Ambm. bJmobJ
{_aOhZ O_IS>r ~gZo `>rbm Jobo. AVa gmYmaU 70 {H$._r.
nU aVm Iam~. `m_wio 3&& Vmg bmJbo. _Z {R>H$mUmda ZhVo.
lr. bH$S>o `mMr ^oQ> Pm`mnmgyZ Vmo gJ `mMo S>mo`mg_mo$Z
hmbVM ZhVm. IaM Amnbo gXJw$ n. ny. Zaqghoa _hmamO
AgVrb H$m`? bhmZnUMm Zm_ {X`mMm gJ AmR>dbm. CH$R>m
{eJobm nmohMbr. nU \$moQ>mo XmIdyZ Imr Ho$`m{edm` MZ nS>Uma
ZhVo. `>rbm nmohM`mda ^mdnyU _ZmZo n. ny. Zaqghoa _hmamOmMo
XeZ KoVbo. lr. {OmnmMo XwH$mZmVyZ 2/3 bhmZ _moR>o \$moQ>mo KoD$Z
Ambo. Vmo gJ am_H$UmZr {_aOobm, \$$ Amn`m AmBbm hUOo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 23

a_m~mBZm gm{JVbm. {VZo EoJir`m n. ny. Zaqghoa _hmamOm`m


gJ`m Jmo>tZm COiUr {Xbr.
am_H$U H$`mUbm Ambo. Zoh_r`m bmoH$b_`o MT>bo. lr.
Zmam`U bH$S>o `mMo OmJoda ~gyZ, am_H$UmMr dmQ>M nhmV hmoVo.
{IemVyZ n. ny. Zaqghoa _hmamOmMm \$moQ>mo H$mT>bm. lr. bH$S>o `mZm
XmI{dbm. bH$S>o EH$Q>H$ \$moQ>mHo $S>o nhmVM ~gbo. `mMm A>gmpdH$
^md OmJV Pmbm. AJmda amo_mM C^o am{hbo. hUmbo, am_H$Um !
""hoM _hmamO _m`m dZmV Ambo hmoV.o Am{U Vy `mZm {dg$Z
Jobmg.'' AmVm am_H$UmMo S>moio nmP$ bmJbo. A`V dmBQ>
dmQ>bo. MwH$bmo _r. `mZr bH$S>|Mo nm` Yabo. Am`m_m~b
_bm H$mhrM g_OV Zmhr. AmVm VwhrM _mPo Jw$. _bm _mJXeZ
H$am. bH$S>|Zr am_H$Umbm g_Omdbo. n. ny. Zaqghoa _hmamO
g_m{YW AgyZgwm, gy_ XohmZo `mMo H$m` Mmby Amho. `mo` doir
`mZr _mPoV\}$ Vwbm gmdY Ho$bo Amho. Vy amoO H$_rV H$_r 3000 On
H$a. _hmamOmMo Vw`mH$S>o bj AmhoM. doimodoir A`jnUo Vo Vwbm
_mJXeZ H$aVrb. lr. bH$S>o JmS>rV, hmVmV _mi g_moa Y$Z On
H$arV. bmoH$ H$m` hUVrb? `mMr `mZm ndm ZhVr. `mMo EH$gmaIo
Zm__aU Mmby amhr. H$moUVohr H$m_ H$arV AgVmZm `mMm _mZ{gH$
On Mmby amhr. Q>m`boQ>_`o AgVmZm nU `mV IS> Zgo. Ago `mZr
gm{JVbo. am_H$Umda `m`m `$s_dmMm Iyn ^md nS>bm. bH$S>o
hUmbo, am_H$Um _r {Zbm Amho. VwPo Vgo Zmhr. bmoH$ H$m`
hUVrb, m {dMmamZo VwPo _Z Zm__aUmnmgyZ {dMbrV hmoBb.
hUyZ Vy JmS>rV EH$m H$mon`mV C^o amhZ On H$a. amrnU H$a.
jU^ahr Zm__aUmnmgyZ Xya OmD$ ZH$mog. Zaqghoa _hmamO VwPo
nmR>rer AmhoVM. nwT>o Vw`mH$Sy>Z _moR>o H$m` KS>m`Mo Amho. hUyZM
_hmamOmZr _bm dZ>mV {Xbm. lr. Zmam`U bH$S>o `mZm dmMm {gr hmoVr. ghOM H$mhr ~mobbo, Var Iao hmoV Ago.
24 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

n. ny. {Z`mZX dm_tMo XeZ

H$`mUnmgyZ 45 {H$._r. AVamda JUoenwar Amho. VoWo n. ny.


{Z`mZX dm_r ZmdmMo _hm_m dmV`mg AgVmV. Ago lr. Zmam`U
bH$S>o `mZm _m{hV hmoVo. am_H$UmZm `mMo XeZmg KoD$Z Omdo, Ago
`mZm dmQ>bo. EH$m a{ddmar am_H$UmZm KoD$Z Vo gH$mirM {ZKmbo.
10 dmOVm JUoenwarbm nmohMbo. H$mhrVar Cgd hmoVm. Iyn JXu
hmoVr. CnmgZoMm hmb nyU ^abobm hmoVm. OdiM {Z`mZX dm_tMo
{ZdmgWmZ. dm_tMo XeZ {_iUo _wpH$b hmoVo. {Z`mZX dm_r
C H$moQ>rMo _hm_m. XeZ KoV`m{edm` naV Om`Mo Zmhr. Agm
XmoKmZr {ZM` Ho$bm. {ZdmgWmZm`m _mJ`m ~mOybm EH$
H$Sw>qb~mMo PmS> hmoVo. H$>m ~mYbobm hmoVm. JXu ZhVr. WmoS>o {Zame
hmoD$Z VoWoM ~gbo. hmVmV _mi KoD$Z On H$$ bmJbo. gmYmaU
AYm Vmg Jobm. VodT>mV ~mOyZo n. ny. {Z`mZX ~m~m Q>m`boQ>bm
Jobo. ~amo~a EH$ {e` bmoQ>m KoD$Z OmV hmoVm. nmR>_moao XeZ Pmbo.
naV `oVmZm g_mo$Z XeZ hmoBb. hUyZ VgoM ~gyZ am{hbo. gmYmaU
A`m VmgmZo dm_r naV `oV hmoVo. bm~da {Xgbo. XeZ hmoUma hUyZ
A`mZX Pmbm. dm_r 15-20 \y$Q>mda Ambo. H$mir VwH$VwH$sV
H$mVr. 6&& \y$Q> CMr. ^aXma Xoh`>r, AOmZ~mh, H$_aobm \$$
bJmoQ>r. ~mH$s Xoh gJim CKS>m. JUoemgmaIo _moR>o nmoQ>. VoOn O
w
S>moio. S>mo`mVyZ AmB Hw$S>{bZr OUy AmJ AmoH$Vo`. Zmam`U
bH$S>o d am_H$U _hmamO XmoKoOU ~KVM am{hbo. Odi
Am`mda CRy>Z C^o am{hbo. hmV OmoSy>Z Z_H$ma Ho$bm. {Z`mZX
dm_tZr Amn`m ^oXH$ ZOaoZo `m`mH$S>o nm{hbo. ~amo~a`m {e`mbm
gm{JVbo, `mZm {ZdmgWmZr XeZmbm KoD$Z `o. dm_tZr bm~yZM
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 25

Zmam`U bH$S>|Mm AV

XmoKmZm On H$aVmZm nm{hbo hmoVo.


am_H$UmMo d bH$S>|Mo ^m`M CX`mbm Ambo. EdT>m JXuV
^JdVmZo dV: XeZmbm ~mobmdbo. AmZXmZo VoWoM ~gbo. WmoS>m
doimZo {e` VoWo Ambm. JXuVyZ dmQ> H$mT>V XmoKmZm KoD$Z dm_tOdi
Jobm. {Zdmg WmZr n. ny. {Z`mZX dm_r {IS>H$s`m JOmbm hmV
Y$Z C^o hmoVo. Imbr dmHy$Z nm`mbm ne H$$Z XeZ KoVbo. dm_r
hgV hmoVo. `mZr COdm hmV da H$$Z XmoKmZm AmerdmX {Xbm.
_hmamOmMr JUoenwarMr `mm g\$b Pmbr.

AmVm am_H$UmZo R>a{dbo H$s, H$moU`mhr n[apWVrV ZoQ>mZo


Zm__aU CnmgZm H$am`Mr. `m_mUo ^$s^mdmZo Vmo gd H$$
bmJbm. OrdZmbm EH$X_ H$bmQ>Ur {_imbr. am_H$Um`m gmYH$
OrdZmbm gwdmV Pmbr. lr. bH$S>o H$_r ~mobV. nU _YyZ_YyZ
Amn`m eH$m am_H$U `mZm {dMm$ bmJbm. gmYZ dmT>rg bmJbo.
XrS> dfmMm bH$S>|Mm ghdmg _hmamOmZm Iyn Cn`w$ R>abm. nU
{dYr{bIrV H$mhr doJioM hmoVo. bH$S>|Mo Zm__aU Ogo Vrd. VgmM
`mMm amJhr Vrd. Zm__aUmV Ambobo {dZ `mZm A{O~mV ghZ
hmoV Zgo. Vo amoO amr 2&& bm CR>V d Zm__aUmg ~gV. Vgm
KS>mimMm JOa bmdrV. EH$Xm `mMo d{S>bmZm H$moR>o bdH$a Om`Mo
hmoVo. `mZr Zmam`UZo bmdbobm KS>mimMm JOa ~XbyZ nhmQ>o MmaMm
bmdbm. KamV JOamMo EH$M KS>mi hmoVo. JOa Pm`mda Zmam`U
CR>bm. nhmVmo Va Mma dmObobo. amoOMm {Z`_ MwH$bm. Zm__aUmMm
1&& Vmg dm`m Jobm. Zmam`UmMm amJ AZmda Pmbm. d{S>bm~amo~a
H$S>m`mMo ^mS>U Pmbo. amJmV Ka gmoSy>Z {ZKmbo.
26 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`mM{Xder g`mH$mir gmZJS>mda Ambo. `m doiog n. ny.


lrYadm_r JS>mda _w` hmoVo. Cgd Mmby hmoVm. Iyn JXu hmoVr.
Ceram nmohM`mZo OmJm {_imbr Zmhr. amJ _VH$mV {eabm. _m`m
gma`m C gmYH$mMm An_mZ Pmbm. _ZmdaMm Vm~m gwQ>bm. am
Pmbr hmoVr. JS>m`m _mJMo ~mOybm Jobo. Imbr Imob Xar hmoVr.
H$`mU dm_tMr AmR>dU Pmbr. dV:Mr narjm nhm`mMr BN>m
AZmda Pmbr. S>moHo$ Ja_ hmoVoM. g_W am_Xmgdm_r, H$`mU
dm_tgmaIo Amn`mbm dmMdVrbM. ~g, AJmdarb gd H$nS>o
CVadbo. \$$ bJmoQ>r, VodT>r R>do br. gmYH$mbm amJ AmdaVm Ambm
nm{hOo. nU Zmhr. g_WmMo Zmd KoD$Z _mabr H$S>md$Z Imbr
CS>r. XarV XJS>mda S>moHo$ AmnQy>Z JVmU Pmbo. Xoh Imbr XarV
nS>bm. WmoS>m AmdmO Pmbm. nU am Ag`mZo H$moUmbm H$mhr H$ibo
Zmhr. gH$mir nhm`mdaMo nmobrg JS>mda Ambo. H$S>mdaMo H$nS>o
nm{hbo. Z$sM H$moUrVar CS>r _mabr Agbr nm{hOo. emoYmemoY Pmbr.
nU `odT>m Imob XarVbm Xoh {_iUma Var H$gm! eQ>`m {IemV
CgdmMr nmdVr {_imbr. `mda \$$ Zmam`U Zmd hmoV.o gmVm`m`m
nmobrg Q>oeZmV Ver Zm|X Ho$br Jobr.
Mma {XdgmZr am_H$UmZm hr hH$sH$V EH$m H$`mU`m _mUgmZo
gm{JVbr. Vr ghOM. `moJm`moJM Vmo. Vmo ZwH$VmM JS>mda OmD$Z
Ambm hmoVm. Am_h`m H$aUm`m _mUgmMo Zmd, Zmam`U EoHy$Z
am_H$UmZm eH$m Ambr. EH$m AmR>dS>mnmgyZ Zmam`U bH$S>o
Am\$sgbm `oV ZhVo. bH$S>|`m Kar Jobo. d{S>bmH$Sy>Z gd hH$sH$V
g_Obr. AmVm Va Imr Pmbr. d{S>bmZm KoD$Z Vo gmVmam nmobrg
Q>oeZbm Jobo. H$nS>md$Z AmoiI nQ>br. gd H$mhr gnbo hmoVo.
am_H$UmZm Iyn dmBQ> dmQ>bo. `m`m Am`w`mbm H$bmQ>Ur XoUmao
_mJXeH$ Am{U JwWmZr Agbobo lr. Zmam`Uamd bH$S>o. `mMo
Ago _aU nmhZ _hmamO gw Pmbo. 1&& dfmMm Vmo ghdmg AmR>dbm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 27

H$s, AmOhr _hmamOmZm Jhrd$Z `oVo. gmYH$mZr Amnbm H$moY


Vm`mV R>odbm nm{hOo. Ago Zoh_r am_H$U _hmamO Amn`m
{e`mZm gmJVmV.
ZmoH$ar~amo~a gmYZ d H$`mUMo dmV`

am_H$UmMo Am\$sg_`o EImm gmYygmaIo dmJUo, ~mobUo, emV


d^md. ~hMmar AgyZ {Z`_rV Zm__aU-CnmgZm H$aUo. ho gJio
~KyZ Am\$sg_Yrb gd bmoH$ `mZm "_hmamO' hUy bmJbo. nU
XmT>r ZhVr. gmYm nQ>-eQ> Agm gm_m` _mUgmgmaIm nmoemI.
bH$S>o d _hmamOmMr _r gdmZm _mhrV hmoVr. bH$S>| `m Am_h`o_i
w o
gdOU am_H$UmZm hUm`bo bmJbo. On-Omn g~ ~X H$amo& H$moB
\$m`Xm Zhr& Amn ^r bH$S>o Ogo _a OmdmoJo& ZmBbmOmZo am_H$UmZr
JmS>rVbm On WmoS>o {Xdg ~X Ho$bm. nU `mMr H$ga Vo amr d nhmQ>o
CRy>Z ^$Z H$mTy> bmJbo. Zm__aUmZo {Mm ew Pmbo hmoVo. doi H$mTy>Z
`mMm gXm` JW "Xmg~moY' d "kmZodarMo' A`mg `w$ dmMZ
Ho$bo. BVahr JW dmMbo. g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamOmMo doimodoir
>mV$nmZo _mJXeZ hmoV hmoVo. Am`m_ dmTy>Z gmYH$ pWVr CV
hmoV hmoVr. nyU kmZmMr Vi_i dmT>br hmoVr. dS>rb ~Yy lr. JmoqdXamd
n. ny. ~miH$U _hmamOmMo AZwJ{hV. am_H$U nU _YyZ_YyZ
ZXodabm OmV. ~miH$U _hmamOmMr godm H$arV. _mJXeZ KoV.
_w~B`m Am\$sg_`o {M\$ B{O{Z`a lr. Eg. Eb. Jwmgmho~
Iyn hema nU {eV{` hmoVo. _moR> _moR>o A{YH$mar `mZm dMHy$Z
AgV. H$m_m_`o jwH$ MwH$ nU `mZm InV Zgo. am_H$Um`m
H$m_mVrb MmoInUm d {MH$mQ>r `mMo bjmV Ambr hmoVr. EH$Xm amr
10 dmObo hmoVo. Jwmgmho~ H$mhr O$ar`m H$m_mgmR>r `m`m
28 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

a_m~mBZm H$memMo XeZ

H$~rZ_`o Ambo. ~mOy`m S>mBJ Am\$sg_`o {Xdm OiV hmoVm. Vo


Hw$VwhbmZo S>mBJ Am\$sg_`o Ambo. am_H$U EH$Q>oM AOQ> Agbobo
EQ>r_oQ> V`ma H$a`mV _ hmoVo. Jwmgmho~ Iwe Pmbo. `mZr
am_H$UmZm em~mgH$s {Xbr. Xwg`m {Xder Am\$sg_`o gJ`mg_moa
H$mVwH$ H$$Z noeb [admS> (~jrg) Omhra Ho$bo.
B. g. 1965 _`o am_H$Um`m ~{hUrMo `O_mZ lr. _mYdamd
H$mQ>H$a `mMr ~Xbr H$`mUhZ Ah_XZJabm Pmbr. d dmS>rVbo
`mMo Ka am_H$UmZr KoVbo. dV amh bmJbo. gmYZobm MmJbm
EH$mV {_imbm. Mhm-nmUr Kar H$arV nU OodUmMm S>~m ~mho$Z
AmUV. _moR>r ~hrU gm. H$mer~mBMm _wbJm lr. AaqdX. ZwH$VmM
B.Com. Pmbm hmoVm. ZmoH$ar emoY`mgmR>r H$`mUbm Ambm.
_hmamOmOdiM amh bmJbm. Mma _{h`mV `mbm H$`mU `oWrb
H$Zam ~Ho$V ZmoH$ar {_imbr. _m_mbm AaqdX Iyn _mZ XoB. WmoS>oM
{XdgmV lr. AaqdX Hw$bHw$Uu `mMo b Pmbo. am_H$UmMo _moR>o ^mD$
lr. JmoqdXamd `mMr EHw$bVr EH$ _wbJr gm. H$bmdVr `mZm {Xbr
hmoVr. WmoS>mM {XdgmV am_H$U _m_mMr ~Xbr nZdobbm Pmbr.
`mMr OmJm AaqdXmZo KoVbr. {_aOoMr _S>ir d lr. JmoqdXamd
_YyZ_YyZ H$`mUbm `oV. am_H$UmMr gmYZm nmhZ JmoqdXamdmZm
AmZX hmoB. Vo nU Am`mp_H$ dmrMo gmYH$ hmoVo.

_hmamOm`m _mVmolr a_m~mB EH$Xm H$`mUbm H$mhr {XdgmgmR>r


Am`m hmo`m. `m dV: d`nmH$ H$$Z am_H$UmZm Oody KmbrV.
EH$Xm am ~arM Pmbr hmoVr. am_H$U Pmonbo hmoVo. AmBbm Pmon `oV
ZhVr. ImobrVbm {Xdm ~X hmoVm. a_m~mB hmVmV _mi KoD$Z On
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 29

nZdobbm ^y am_MmMo XeZ

H$arV ~g`m. S>moio AYdQ> {_Q>bobo hmoVo. _YoM _mo>m AmdmOmV


hUm`m, EdT>m _moR>m {Xdm H$embm bmdbmg? ~X H$a. BVH$m COoS>
_bm ghZ hmoV Zmhr. am_H$U CR>bo. nhmVmV Va gd bmBQ> ~X.
ImobrV AYma. _hmamO C_Jbo. Zm__aU H$aV AgVmZm AmBbm
H$memMo XeZ Pmbo. ^mdm_wio ^$s \$img Ambr hmoVr.
26 OmZodmarbm am_H$UmZr AmBbm gd _w~ B XmI{dbr. g_wmMo
XeZ KoVbo. amr gd 26 OmZodmarMo bmBQ>tJ nmhZ Iwe Pm`m.
_w~BV`m CMM CM B_maVr. _moR>_moR>o aVo. ^am^a YmdUm`m bmoH$b
JmS>m. MmnmQ>rd$Z {XgUmam bm~M bm~ g_w. gJio H$mhr
a_m~mBgmR>r ZdrZ Am{U XoIUo hmoVo.

Owb 1966 _`o _hmamOmZm {g{Z`a S>mQ>g_Z hUyZ _moeZ


{_imbo. `mMr ~Xbr H$`mUhZ nZdobbm Pmbr. {Xdm-AmnQ>m
H$moH$U aodoMo H$m_ `mZm {_imbo. nZdobbm ~mimgmho~ XodYa `mMo
dmS>mV am_H$UmZm EH$ Imobr {_imbr. VoWo amh bmJbo. MhmnmUr \$$ Kar H$arV. nhmQ>o 4 bm CRy>Z VrZ Vmg {Z`_rV On-`mZ.
g`mH$mir 6 dmOVm Am\$sg_YyZ naV Am`mda XmoZ Vmg gmYZm.
Imobr AmR> ~m` XhmMr bhmZerM. EH$m H$mon`mV MhmMo gm_mZ d
bhmZ _moR>o 4-5 S>~o. Xwg`m H$mon`mV H$nS>m`m XmoZ ~Jm. EdT>oM
gm_mZ. _`o gVaOr AWabobr. amoOMr CnmgZm N>mZ Mmbbr hmoVr.
`oWohr am_H$U, _hmamO hUyZM AmoiIbo OmV. dmS>mV ~hVoH$
_`_ dJu`, Ym{_H$ dmrMr Hw$Qw>~o. _hmamOmMm emV d^md.
Am`mp_H$ dmr. Zdb dmQ>Umao gmYZ. m_wio AmOy~mOyMo bmoH$
AmH${f V Pmbo . _hmamOm M o Imo b rV H| $ hmhr `o V . Amn`m
30 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AS>MUt~b, Va H$Yr H$Yr Am`m_m~b ~mobV ~gV. _hmamO


`mMo g_mYmZ H$arV. nU bhmZ Imobr Am{U bmoH$mMo doir Adoir
OmUo-`oUo. _hmamOmMo gmYZmV ``` `oD$ bmJbm. Ka_mbH$
~mimgmho~mMo, Vo bjmV Ambo. `mZm nU Am`m_mMr AmdS> hmoVr.
dmS>mMo EH$m ~mOybm Agbobr AS>JirMr EH$ Imobr `mZr [aH$m_r
H$$Z KoVbr. `dpWV gm\$ Ho$br. amr 8 Vo 9 dmS>mVrb bmoH$
VoWo O_y bmJbo. amoO EH$ Vmg^a _hmamO, nmanm[aH$ ^OZ d AmaVr,
Aer CnmgZm KoD$ bmJbo. ZVa _hmamO N>mQo >m`m dMZmmao bmoH$mZm
CX~moYZ H$arV. ~m`H$m-nwfmMr CnpWVr dmTy> bmJbr. dmS>mVrb
dmVmdaU Am`mp_H$ Pmbo.
am_H$UmZr Mma {Xdg gw>r KoVbr. e{Zdma-a{ddma bmJyZ gmV
{Xdg {_imbo. _hmamOmZr H$S>H$ Cndmg H$$Z gmV {XdgmMo AZw>mZ
Ho$bo. Vo ImobrVM. gH$mir 6 dmOonmgyZ amr 8 dmOon`V Zm__aU
`mZ. amr 8 Vo 9 dmS>mVbr CnmgZm. `mVyZ Cndmg. XyY d WmoS>go M
o
ImUo. AJ hbHo$ Pmbo hmoVo. AJmV e$sMm gMma Pm`mgmaIm
dmQ>V hmoVm. AZw>mZmV amoO 11 hOma On H$arV. AZw>mZmMm ghmdm
{Xdg hmoVm. amr 11 Mr doi hmoVr. AmO am_H$UmMr `mZ-g_mYr
MmJbrM bmJbr hmoVr. Zoh_rMr Pmonm`Mr doi Q>iyZ Jobr. ImobrV
N>moQ>mgm bmBQ> Mmby hmoVm. `mZm_`o _hmamOmZm {Xgbo. ^w am_M,
grVm_mB d b_U Ago {VKoOU EH$m nmoR>mnmR> EH$ Ago Imobr`m
XmamVyZ AmV Ambo. am_H$U ^m~mdyZ Jobo. ~gm`bm H$mhr Q>mH$m`Mo
AmVM Vo H$mon`mVrb S>`mda ~gbo. _`o ^w am_M. EH$m ~mOybm
grVm_mB. Va Xwg`m ~mOybm b_U. ImobrV {X` Agm {ndiga
H$me nS>bm hmoVm. ^w am_M `mMo Zoh_rMoM doemV hmoVo. H$_aobm
bmbga aoe_r H$X. S>mo`mbm gmoZoar _wHw$Q>. J`mV gmoZoar Q>nmo`m
~moamMr _mi. hmVmV YZw`. hgao S>moio. am_H$U EH$ Q>H$ ^w
am_MmZm nhmV hmoVo. `mMo {X` $n S>mo`mV gmR>dyZ KoV hmoVo. ^w
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 31

am_MmZm H$mhrVar XyY dJao mdo Ago am_H$Um`m _ZmV Ambo.


nU {VKohr S>`mda ~gbo hmoVo. Am{U XyY S>`mMo AmV PmHy$Z R>odbo
hmoVo. am_H$UmMm ZmBbmO Pmbm. am_MmZr hgV hgV am_H$UmH$S>o
nmhZ AmerdmXna hmV Ho$bm Am{U CR>bo. {VKohr EH$m nmR>monmR> EH$
Ago ImobrVyZ ~mhoa nS>bo. _hmamO `m AZno{jV dJu` XeZmZo
^mamdyZ Jobo. _hmamO g_mYrVM hmoVo.
AOyZ ImobrVrb {Xdm Mmby Amho. Ago nmhZ dmS>mVrb lr.
haJmnwao `mZr Xmamda Q>H$Q>H$ Ho$br. am_H$U _hmamO hUyZ AmdmO
{Xbm. am_H$UmMr ^md g_mYr ^J nmdbr. lr. hbJmnwao AmV Ambo.
hUmbo, _hmamO Pmonm AmVm. amrMo 11 dmOyZ Jobo. _hmamO V{VM
hmoVo. hmo hUmbo. OmV gdmX dmT>{d`mMr _Z:pWVr ZhVr. ^w
am_Mm`m {dbmo^Zr` XeZmZo V Pmbo hmoV.o Amnbr gmYZoMr
JmS>r amO_mJmbm bmJbr Amho. Ago H$iyZ MwH$bo. Vr gnyU
am _hmamO EH$m Abm{H$H$ AmZXm`m V{V hmoVo.
am_H$Um`m Am_gmjmH$mamMo ^m{H$V

nZdobbm AgVmZm am_H$UmMo {_ lr. {Iao EH$ {Xdg Kar


Ambo. `oWo EH$ _hmamO Ambo AmhoV. XodrMo _moR>o ^$ AgyZ gmjmH$mar
AmhoV. Amn`m ZmMr Cmao XoVmV. AmnU `mZm ^oQy>Z `oD$.
am_H$UmMo Hw$Vwhb OmJo Pmbo. nZdob_`o EH$m ^$mMo Kar
_hmamOmMm _w$m_ hmoVm. am_H$U d lr. {Iao XmoKoOU g`mH$mir
`m _hmamOmH$S>o Jobo. nmT>ao YmoVa d nmT>am gXam. gmYmM nmoemI
hmoVm. H$nmimda _moR>o bmb Hw$Hw$. Moh`mda VoO hmoVo. `mZr Amnbr
Or^ e|S>mda WmoS>r H$mnyZ KoVbr hmoVr. `mMo {e` hUmbo, EH$M Z
{dMmam. am_H$UmZr Imbr dmHy$Z Z_H$ma Ho$bm. 5 n`o X{jUm R>do br.
32 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_`XoemV H$Q>Zrbm ~Xbr

g_moa AX~rZo ~gbo. `mdoir am_H$UmMo d` 32 dfmMo hmoV.o am_H$UmZr


{dMmabo, _hmamO _r {Z`{_VnUo ^$s^mdmZo gmYZm H$aVmo.
_bm gmjmH$ma hmoBb H$m`? _hmamOmZr jU^a am_H$UmH$S>o
nm{hbo. qH${MV S>moio {_Q>bo. hUmbo, Vwbm ~amo~a d`m`m
48 `m dfu gmjmH$ma hmoBb. VwPo Jw$ g_W AmhoV. nwT>o `mMo
^m{H$V Iao R>abo.

B. g. 1968 AmQ>mo~a_`o _hmamOmMr ~Xbr _` XoemVrb


H$Q>Zr `oWo Pmbr. {S>hrOZ Am\$sg O~bnyabm hmoVo. H$Q>Zr-O~bnya
AVa gmYmaU 90 {H$._r. H$Q>Zr Am\$sgbm _hmamOmZm H$Q>ZrqeJamobr mOoQ>Mo H$m_ {_imbo. VoWo lr. nT>arZmW X. ^S>J
hoS>S>mQ>g_Z hmoVo. Vo AmVm Zoh_r `>rbm `oUmao ^$ lr. O`V
^S>J `mMo dS>rb. `mMoM A{gQ>Q> hUyZ am_H$UmZr H$m_ Ho$bo.
lr. nT>arZmW ^S>J ho aodo $mQ>a_`o H$Q>Zrbm ahmV. `m`m nZr
gm. {Z_bmVmB ^S>J m O~bnyabm _wbmgh `mMo {ejUmgmR>r ahmV.
am_H$Um`m H$m_mVrb g\$mB_wio d gmYy-Vw` OrdZebrZo lr.
^S>J Hw$Qw>~r` `mMoH$S>o AmH${fV Pmbo. n[aM` dmT>bm. lr. ^S>J
`mMm ~aoM doim OodUmMm S>~m O~bnyahZ `oV Ago. Vo am_H$UmZm
nU `mV gh^mJr H$arV. S>`mV`m ^mOUr`m WmbrnrR>mMr Md
AOyZnU _hmamOmZm AmR>dVo. lr. O`V ^S>J ho `mdoigo O~bnyabm
ZhVo. {ejU gndyZ _w~Bg ZmoH$arbm Jobo hmoVo. n. ny. am_H$U
_hmamO {h_mb`mVyZ VnM`m H$$Z Am`mda B. g. 1987 gmbr
A~aZmWbm (_w~B) lr. nT>arZmW ^S>J `mMo Kar Jobo hmoVo. `mdoiog
lr. O`V ^S>J `mMm _hmamOmer n[aM` Pmbm. `WmdH$me gd
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 33

gVZm d {MHw$Q>Mo XeZ

^S>J Hw$Qw>~r`mZr (_wbo, gwZm, ZmVdS>mgh) n. ny. am_H$U


_hmamOmH$Sy>Z _-{Xjm KoVbr.
am_H$U ~`mM doiog Am\$sgMo H$m_mgmR>r O~bnyabm
{S>hrOZ Am\$sg_`o OmV. EH$Xm AH$_mV `mMo H$mboO_Yrb
{_ lr. har^mD$ Omoer ^oQ>bo. Vo O~bnya Am\$sgbmM hmoVo. XmoKm
{_mZm EH$_oH$mZm ~KyZ Iyn AmZX Pmbm. 16-17 dfmZVa naV
^oQ> Pmbr hmoVr. h[a^mD$ Omoer AmJhmZo am_H$UmZm Amn`m
O~bnya`m Kar KoD$Z Jobo. `m`m nZr gm. {d_bVmBMr AmoiI
Pmbr. `mdoigo h[a^mD$ nyUn Uo ggm[aH$ hmoV.o am_H$Um`m ~Mmar
Ag`mMo d gmYZmMo `mZm Iyn H$mVwH$ dmQ>bo. Amnbm {_ BVH$m
H$gm ~Xbbm? AmM` dmQ>bo. Jnm`m AmoKmV am_H$UmZr n. ny.
Zaqghoa _hmamOm~b d Amn`m n[adVZm~b gm{JVbo. h[a^mD$
{Z`{_V nyOm-AMm H$arV. H$b Am`mp_H$M hmoVm.

H$Q>Zrbm aodo dmQ>a_`o emVVm hmoVr. _hmamOmMr gmYZm


AmVmn`V pWa Pmbr hmoVr. _YyZ _YyZ H$meMo AZw^d `oV. n. ny.
Zaqghoa _hmamO XeZ XoV. `m_wio _hmamO {MH$mQ>rZo Am{U
Amp_`VoZo gmYZm H$$ bmJbo. Am\$sgMo H$m_ nU VodT>mM EH$mJVZo o
H$arV. `mZm_wio _Z pWa hmoVo. `mMmM hm n[aUm_. ghH$mar
am_H$UmZm b H$$Z Ko`mMm AmJh H$arV. nU _hmamO Vo Mo>odmar
ZoV. CbQ> b Z H$a`mMm `mMm {ZM` n$m Pmbm. ggmamV amhZ
gmYZoV JVr hmoUma Zmhr. ho `mZm H$iyZ MwH$bo.
H$Q>Zr`m nwT>Mo aodoQ>oeZ gVZm. VoWyZ 40 {H$._r. AVamda
_`aMr Xodr. _` XoemV _moR>r `mV. _hmamO EH$m gw>r`m
34 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{Xder Amn`m ghH$m`m~amo~a gV`mbm Jobo. VoWyZ ~gZo _`abm.


XodrMo XoD$i CM S>m|Jamda. nm``m MTy>Z da Jobo. gwXa _{Xa. n[aga
Va IynM N>mZ. _moamda ~gbobr XodrMr _yVu. hUyZM {Vbm _`aMr
Xodr hUyZ Zmd Amho. $n nhmVM ahmdo Ago. _hmamOmZr XeZ KoVbo.
EH$ {Xdg amhZ n{d n[agamV gmYZm Ho$br.
^y am_M dZdmgmV AgVmZm ~arM df} `mMo dmV` {MHw$Q>
n[agamV hmoVo. {MHw$Q> hm ndV. AdVr-^modVr Iyn XmQ> OJb.
H$Q>ZrnmgyZ 10-12 VmgmMm dmg. _hmamO AmR>dS>m^a gw>r H$mTy>Z
{MHw$Q>bm Jobo. ^y am_Mm`m dmV`mZo n{d Pmbobr ^y_r.
Ag` _{Xao. Ar _wZtMo nU dmV` {MHw$Q>bm hmoVo. AZwgy`m
_mVoMo _moR>o N>mZ _{Xa Amho. am_H$U _hmamOmZr gnUy n[aga ~{KVbm.
4-5 {Xdg _Zgmo$ qhS>bo. AmdS>bo`m {R>H$mUr gmYZm Ho$br. ^w
am_MmMr H$nm m H$$Z KoVbr.
~Jmbr OmXyJmam`m {di`mV

_hmamO H$Q>Zrbm AgVmZm {~hmar moOoQ>da H$m_ H$arV. VoWyZ


120 {H$._r. AVamda "A_aH$Q>H$.' Z_Xm ZXrMo CJ_WmZ. Z_Xm
n[aH$_Um~b _hmamOmZr EoH$bobo. doi H$mTy>Z EH$Xm A_aH$Q>H$bm
Jobo. EH$Q>oM hmoVo. da S>m|Jamda Z_XoMm CJ_. XmoZ YmamV {d^mJyZ
nm`mMm dmh S>m|Jamd$Z Imbr `oVmo. hUyZ `mbm "Xmo-Ymam'
hUVmV. Iyn XmQ> OJb. _hmamOm`m _ZmV ^abo. 3-4 {Xdg
amhZ gmYZm H$amdr. Ago dmQ>b.o A_aH$Q>H$bm dmbao `m A{h`m~mB
hmoiH$a `mZr ~mYbobr Y_emim Amho. VoWo Imobr KoVbr. ImobrV
gmYZm H$am`Mo. OJbmV ^Q>H$m`Mo. {ZOZ {R>H$mUr `mZ H$am`Mo.
XmoZ {Xdg _V Jobo. {Vg`m {Xder gH$mirM bm~da OJbmV Jobo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 35

AmO doJ`mM ~mOybm Jobo hmoVo.


4-5 ~Jmbr gmYy ^oQ>bo. `mZr AmnwbH$sZo am_H$UmMr MmH$er
Ho$br. gm_m` _mUgmMm nQ>-eQ> Agm nohamd. `mVyZ EH$Q>mM. nmhZ
AmZX Pmbm. hUmbo, Mbmo ~m~yOr, `hm ZO{XH$hr h_mam Aml_
h& Imdmo-{nAmo& Amam_ H$amo& ^yH$ bmJbrM hmoVr. _hmamO
`m`m~amo~a Job.o Aml_ N>mQo >mgmM hmoVm. Hw$R>`mVar ~Jmbr gmYyMm
_mo>m \$moQ>mo R>odbobm hmoVm. _`^mJr `kHw$S> hmoVo. ~mOybmM _mUgmMr
H$dQ>r-hmS>o R>odbobr hmoVr. _hmamOmZm {d{M dmQ>bo. hm H$mhrVar
OmXy-Q>mo`mMm H$ma Ag`mMo H$iyZ MwH$bo. gd gmYy Ood`mg
~gbo. _hmamOmZm Amn`m~amo~a ~gdbo. nwar-^mOr, ~Jmbr {_R>mB
Agm ~oV hmoVm. _hmamO Oam {~MH$VM Oodbo. VarnU gmYyZr AmJh
Ho$bm. ~m~yOr noQ> ^aHo$ Imdmo& ea_mZm Zhr& OodU Pm`mda _hmamO
naV {ZKmbo. nU Vo gmYyH$mhr `mZm naV OmD$ XoBZm. BVZr `m
OXr h& {dlm_ H$aHo$ Omd& _hmamO JS>~S>bo. nU ZmBbmO Pmbm.
_ZmV`m _ZmV n. ny. Zaqghoa _hmamOmMm Ymdm H$$ bmJbo. Vo
gmYy _hmamOmZm EH$Q>o gmoS>VM ZhVo.
`m gmYy`m ~mob`md$Z _hmamOmZm H$iyZ MwH$bo H$s, Vo gmYy
AmO amr _hmamOmMm Za~ir Xodrbm AnU H$aUma AmhoV. _hmamO
Km~abo. nU gmYyZm H$iy Z`o hUyZ `m`mer ~mobV am{hbo.
g`mH$mi Pmbr. gmYyZm {dMmabo, V>r OmZm h& bmoQ>m H$hm h?
gmYyZr bmoQ>m nm`mZo ^$Z {Xbm. Aml_m`m S>m`m ~mOyMr dmQ>
XmI{dbr. ~m~yOr OmXm Xya _V OmZm& OXr Amd& AYoam hmo Om`oJm&
_hmamO emVnUo bmoQ>m KoD$Z Job.o Aml_ {XgoZmgm Pm`mda Jmdm`m
{XeoZo niV gwQ>bo. AJXr Ordm`m AmH$mVmZo. A`m VmgmZo
A_aH$Q>H$`m Y_emioV Ambo. `m{Xder gXJw$ZrM _hmamOmZm
dmMdbo. Xwg`m {Xder gH$mirM A_aH$Q>H$hZ naV {ZKmbo.
36 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamO amMrV

gmdr a_m~mBMo {ZYZ

H$Q>ZrhZ amMr 200 {H$. _r. _hmamOmZr e{Zdma-a{ddmabm


bmJyZ 2 {Xdg gw>r KoVbr. amMrbm Jobo. VoWo am{hbo. gnyU amMr
eha ~{KVbo. Z_Xm ZXrH$mR> \$maM gwXa. gmYy bmoH$ Z_XoMr gnyU
X{jUm H$aVmV. Vr CJ_mnmgyZ EH$m ~mOyZo Vo g_wmn`V. VoWo ZXr
H$mg H$$Z naV Xwg`m ~mOyZo WoQ> CJ_mn`V. gd X{jUm nm`r
MmbV. AJXr ZXr`m H$mR>mH$mR>mZo. g_moa nmUr {Xgbo nm{hOo, EdT>m
AVamd$Z. Z_Xm X{jUoMo \$ma _hd gm{JVbo Amho. dmQ>oV ZmZm
AS>MUtZm Vm|S> `mdo bmJVo. Z_Xm XodVm$nmZo Vw_Mo ajU H$aVo.
Vwhmbm Cnmer amh XoV Zmhr. dmQ>Vo H$moUrVar Vwhmbm Oodm`bm XoVmoM.
EImX doiog H$moR>oM OodU {_imbo Zmhr, Va Z_XmXodr H$moR>`mVar
$nmZo `j `oD$Z Vwhmbm gmX XoVo. Aem KQ>Zm KS>bo`m AmhoV.
Z_XmH$mR>r g`mZX ~m~mMm Aml_ hmoVm. Vo _moR>o `moJr. {e`mZm Vo
hQ>`moJmMr gmYZm {eH${dV. _hmamOmZm `moJmMr AmdS> hmoVr. _hmamO
EH$ {Xdg VoWo am{hbo. `mMr d g`mZX ~m~mMr MmJbr AmoiI
Pmbr.

B. g. 1970 `m Owb_`o am_H$UmMr ~Xbr AmJm `oWo Pmbr.


Zmoh|~a 1970 _`o gmdr a_m~mBMo {ZYZ {_aO `oWo Pmbo. \$moZd$Z
am_H$UmZm H$i{d`mV Ambo. AmB`m {ZYZmMr ~mV_r EoH$VmM
_hmamO gw Pmbo. ggmambm Y$Z R>odUmam _m`oMm Xwdm {ZIiyZ
nS>bm. am_H$U Vm~S>Vmo~ aOm KoD$Z {_aOobm Ambo. AmBMo {Xdg^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 37

nmUr Pmbo. Hw$bHw$Uu Hw$Qw>~mMo _m`oMo N>M hanbo hmoVo. 5 _wbo, 5


_wbr d `mMm gnUy n[adma d BVa ZmVodmBH$, Agm Iyn _moR>m JmoVmdim
{_aOoV O_bm hmoVm. O_-_aU, gwI-Xw:I ho maYmZwgma ^moJmdo
bmJVo. Vo _hmamOmZm CnmgZoVyZ d Ym{_H$ JWmMo dmMZmVyZ nyUnUo
g_Obo hmoVo. `mZr gd Hw$Qw>~r`mMo gmdZ Ho$bo. WmoS>m Am`mp_H$
~moY {Xbm. am_H$U gdmV bhmZ Agbo Var gd Hw$Qw>{ ~` `m`m CnmgZm
d gmYH$ dmr_wio `m`mH$S>o AmXamZo nmhr. `mMm gm KoV.
Owb 1970 Vo OmZodmar 1972 n`V Vo AmJm `oWo hmoVo. VoWyZ
`mMr ~Xbr g|Q>b aodo`m Pmer `oWo Pmbr. VoWo g|Q>b aodoMo
{S>hrOZ Am\$sg Amho. AmJm `oWrb ZmoH$arMo H$mimV _hmamOmZr
A_Vga, ^maV-nm{H$VmZ gr_odarb dmKm ~mS>a, nR>mZH$moR>,
dmbmnya, Hw$$jo B. {R>H$mUo ~{KVbr. _hmamOmZm dmgmMr AmdS>
hmoVrM. nU `mM~amo~a Ym{_H$ WimZm ^oQ> XoD$Z OmJmoOmJr
Agbo`m gmYy-gVm`m ^oQ>r KoV. `mMo XeZ KoD$Z AmerdmX KoV.
ZmoH$arV AgVmZm AmBgmR>r {VW`mm

aodo`m ZmoH$arV AgVmZm _hmamOmZm dfmVyZ 2 \$s nmg {_iV.


\$Q> bmg_YyZ gnU
y ^maVmV aodoZo dmg H$$ eH$V. B. g. 1958
Vo 1962 `m H$mimV VrZ doim Vo AmB a_m~mB d Hw$. maH$m `mZm
KoD$Z VrW`mobm Jobo. am_oda, _XwamB, H$`mHw$_mar, {ddoH$mZX amH$,
H$bH$mm, OJZZmWnyar B. {R>H$mUo nm{hbr. AmBbm XmIdyZ AmUbr.
am_H$Um_wio VrWjomMo XeZ Pmbo. gmh{OH$M a_m~mBZm AmZX
Pmbm. Vmo `mZr gd ZmVodmBH$mV ~mobyZ XmI{dbm.
EH$Xm Wmoabo ~Yy lr{Zdmgamd `mZm ~amo~a KoVbo. gmo~V AmB
d YmH$Q>r ~hrU maH$m hmoVoM. qhXy g_mOm_`o H$mer `moMo IynM
38 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hd Amho. H$mer, `mJ, J`m, A`mo`m B. VrWjomZm OmD$Z XeZ


KoVbo. H$mer `mm KS>`m_wio a_m~mBZm OrdZmMo gmWH$ Pm`mgmaIo
dmQ>bo. J`obm lr{ZdmgamdmMo hVo dS>rb d. b_Uamd `mMo lm
Xwnmar 12&& dmOVm Ho$bo. `mM{Xder Xwnmar gmobmnyabm _moR>r ~hrU
H$mer Pmonbr AgVmZm, {V`m dZmV dS>rb b_Uamd Ambo.
hUmbo, H$mem$m am_H$UmZo J`obm _mPo lm Ho$bo. _r _w$ Pmbmo.
nwT>o hr Jmo> gmobmnyabm Jo`mda am_H$UmZm H$mer~mBH$Sy>Z H$imbr.
`mZm VrW`moMo \$i {_im`mZo g_mYmZ dmQ>bo. am_H$U hUOo
gmYmaU `$s ZgyZ H$mhrVar XoddmMm Ae `m`mV Amho. Ago
a_m~mBZm dmQ>bo. `mZr am_H$Umbm _ZmnmgyZ AmerdmX {Xbm.
am_H$Umbm O_ XoD$Z AmnU Y` Pmbmo. _mVo`m AmerdmXmZo
am_H$Um`m gmYZoVrb ~i dmT>b.o AmBMo W_nmgyZ H$S>H$ gmodio.
dmgmV H$moR>ho r ~mhoa OodV ZgV. gd {R>H$mUr Y_ emioV am_H$UmZr
`m`m d`nmH$mMr `dWm Ho$br. AmBMo dVmg Y$m bmJy {Xbm
Zmhr.
h[ama `oWrb n{d JJoMo XeZ

{h_mb` d VoWrb JJmXeZ `mMr _hmamOmZm Vi_i dmQy>


bmJbr. Vgo JJm XeZ H$mer, `mJ, H$bH$mm `oWo PmboM hmoVo.
eodQ>r `moJ OwiyZ Ambm. B. g. 1963 _`o _hmamOmZr Oam OmV
gwQ>r H$mT>br. AmBbm d ~hrU maH$m `mZm H$`mUbm ~mobmdyZ KoVbo.
`mMogh W_ _Wwam `oWo Jobo. _Wwam, dXmdZ, AmJm ~KyZ {Xrbm
Ambo. gnyU {XrVbr _{Xao d ojUr` Wio ~{KVbr. ^maVmMr
amOYmZr nmhZ a_m~mB Iye Pm`m. nwT>o h[amabm nmohmoMbo. h[amaMr
n{d d nVrVnmdZ Aer JJm. IiIi dhmUmam naVw _`mXerb
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 39

Agm dmh. EH$m ~mOybm bm~`m bm~ ngabobm, nm``mZr


~mYbobm KmQ>. bJoMM XmoZ \y$Q> CMrda _{Xao, Y_emim, bmoH$mMr
amh`mMr {ZdmgWmZo. JJo`m Xwg`m ~mOybm H$mhr ~mYbobo KmQ> d
_moH$`m OmJm. gJioM H$mhr {dbmo^Zr`. _hmamO ~KVM am{hbo.
nVrVnmdZ JJo`m XeZmZo A>gmpdH$ ^md OmJV Pmbo. WmoS>m doi
gdOU JJo`m H$mR>r ~gbo. am_H$UmZm bJoMM `mZ bmJbo. Vo
gwX a dmVmdaU `mZm AVaAm`mV KoD$Z Job.o AmV-~mhoa gJirH$S>o
AmZXM AmZX Ag`mMm `` Ambm. h[ama hUOo h[aMo ma.
nwT>o {h_mb`mV gd Xod^y_r. m Xod^y_rMo maM `odT>o g! Va nwT>o
H$m` Agob? H$nZmM H$adV Zmhr. a_m~mBnU ho gd nmhZ Y`
Pm`m. n. ny. ^mD$gmho~ _hmamO d n. ny. Zaqghoa _hmamOmMr
AmR>dU Pmbr. g dmVmdaUmV `m hadyZ Jo`m. h[amaMo AmYrM
JJo`m dmh {Z`{V Ho$bm Amho. Amd`H$ VodT>oM nmUr h[ama
JmdmVyZ hUOo KmQ>md$Z gmoS>bo Amho. hUyZ nya Ambm Va OmVrMo
nmUr JmdmMo ~mho$Z OmVo. nmUr H$_r Agbo Var JmdmVrb nmUr
H$_r hmoV Zmhr. gm`H$mir "JJmH$s nmS>r' `oWo JJm_mVo`m _{XamV
XeZ KoVbo. AYma Pm`mda ^` JJoMr ^` AmaVr. _Z AmZXmZo
^$Z OmVo. JJo`m nmmV, moUmV dmVr bmdyZ {Xdo gmoS>bo OmVmV.
{Xdo nm`m`m da-Imbr hmoUm`m dmhm~amo~a dhmV AgVmV. _moR>o
{dbmo^Zr` `. ZOa hQ>V Zmhr. {H$Vrhr nm{hbo Var g_mYmZ hmoV
Zmhr.
a_m~mB M o H$S> H $ gmo d io . Y_ e mio V {V`m gmo d `mMo
d`nmH$mMr d BVa `dWm am_H$UmZr MmoI R>odbr hmoVr. `moV
gdM {R>H$mUr W_ AmBMr `dWm ~KV. `mgmR>r bmJUm`m doiM
o r
d nemMr H$_VaVm H$arV ZgV. `mMoM a_m~mBZm Iyn Ayn dmQ>o.
Xwgao {Xder ZmZmgmR>r gdOU JJo `m KmQ>mda Ambo. H$nS>o d 3000
n`o Agbobr H$mnS>r {nedr AmBOdi R>odbr. W_ YmH$Q>r ~hrU
40 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

maHo$g KoD$Z am_H$U AKmoirbm Jobo. AmB`m H$miOrZo bdH$aM


naV Ambo. ~KVmV Va AmB aSy>Z aSy>Z H$mhrVar gmJV hmoVr.
AmOy~mOyMo WmoS>o\$ma bmoH$ O_m Pmbo hmoVo. ngo Agbobr {nedr
H$moUrVar AbJX, AmBMo bj ZgVmZm ni{dbr hmoVr. am_H$Um`m
S>mo`mg_moa Koar Ambr. gd ngo Jobo. AmVm na`m {R>H$mUr H$m`
H$am`Mo? _ZmV`m _ZmV gXJw$ Zaqghoa _hmamOmMm Ymdm Ho$bm.
AmBbm emV Ho$bo. H$nS>o KmbyZ AmOy~mOybm emoYm-emoY gw$ Ho$br.
WmoS>m doimZo gmYmaU 100 \y$Q> AVamda EH$m KmUr`m H$mon`mV
{nedr {Xgbr. bJ~JrZo nwT>o Jobo. {nedr hmVmV KoVbr. CKSy>Z
~{KVbr Va, gd ngo gwa{jV hmoVo. Hw$`mZo Im`mMo nXmW AgVrb
hUyZ {nedr nidyZ Zobr. CKS>Vm Ambr Zmhr hUyZ VerM KmUrV
Q>mH$br. _hmamOmZr Amn`m gXJw$Zm _Zmo_Z Um_ Ho$bm. g. g.
Zaqghoa _hmamO Zoh_r Amn`m~amo~a AgyZ Amnbr nmR>amIU
H$aVmV. Agm `` am_H$U _hmamOmZm Ambm.
F${fHo$e XeZ d ~{ZmW `mm

JJo`m AKmoirZVa _hmamO h[ama XeZ H$$Z F${fHo$ebm


Jobo. ~mU Hw$Qw>~ d hmVmar AmB ~KyZ F${fHo$e`m na_mW {ZHo$VZ
_`o OmJm {_imbr. EH$ {Xdg am{hbo. nwhm JJmZmZ d _{XamMr
XeZo. m Xod^y_rV {H$Vrhr doim JJmZmZ Ho$bo Var g_mYmZ hmoV
Zmhr. nmUr WS> AgyZ nU EH$Xm nm`mV {eabo H$s _mVoMr C~
OmUdVo. Xwg`m {Xder [aPd}eZ H$$Z gH$mir bmH$aM ~gZo,
~{ZmWbm Om`mg {ZKmbo. OgOgo F${fHo$e _mJo nS>V hmoVo. VgVgo
CM CM ndVmdarb Xod^y_rMo XeZ KS>V hmoV.o g _Z EH$m doJ`mM
AmZXmMr AZw^Vy r KoV hmoV.o Xod`mJ Ambo. `oWo ^mJraWr d AbH$ZXm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 41

`mMm n{d gJ_ hmoVmo. nwT>o Vr JJm_mB hmoD$Z dhmVo. n{VVmMr nmVHo$
YyV YyV, ^maV_mVoMr n{d VrWjoo A{YH$M n{d H$arV, eodQ>r
H$bH$`mMo nwT>o JJmgmJa `oWo ~Jmb`m CngmJamV {dbrZ hmoD$Z
OmVo. nwT>o `mJ, H$U`mJ, H$mbrKmQ>, {nnbH$moQ>r, Omoer_R>,
{dUw`mJ H$arV g`mH$mir CeramZo ~{ZmWbm nmohmoMbo.
`mJbm _Xm{H$Zr ZXr AbH$ZXobm {_iVo. H$U`mJbm
{nXmaJJm ZXr AbH$ZXobm {_iVo. Va _hmar (Mm`Zm~mS>a) `oWyZ
{ZKmbobr gadVr ZXr {dUw`mJbm AbH$ZXobm {_iVo. EH$m
~mOybm CMM CM {h_mb`mMo S>m|Ja. Va Xwg`m ~mOyZo gmaIr ~gMo
a`mMo AmOy~mOybm {\$aUmar JJm ZXr. Zmdo doJdoJir. nU VmoM
dN>, n{dVoMr gmj XoUmam, S>m|Ja X`mVyZ dmQ> H$mT>V, nwT>o nwT>o
OmUmam JJm_mVoMm dmh. a_m~mBZm {Xdg^a H$m` nmh Am{U H$m`
Zmhr, Ago Pmbo hmoVo. gV gm{h`mVyZ _ZmV ^abobr, ^JraWmZo
dJmVyZ AmUbobr JJm d {ZgJmMm ^`mdh Agm M_H$ma hUOo
{h_mb`m`m EH$mhZ EH$ CMM CM Agbo`m ndV amJm. A`m
H$YrM Z nm{hbo`m dJu` XeZmd$Z am_H$UmMo S>moio d _Z
~mOybmM hmoV ZhVo. H$go H$m` gmYy bmoH$ A`m IS>Va OmJr Vn`m
H$arV AgVrb? Agm Z am_H$UmMo _ZmV Am`mdmMyZ am{hbm
Zmhr. nwT>rb gmYZ H$a`mgmR>r hrM Xod^y_r, F$fr_wZtMr Vnmo^y_r
AmnUmg `mo` Amho. Aer _hmamOmMr Imr Pmbr. hUmbo, ~Ky
Amnbo gXJw$ Zaqghoa _hmamO H$m` AmXoe XoVmV! H$mbmVamZo
`mo` doir g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamOmZr Amn`m bmS>`m
{e`mg VerM Amkm Ho$br. H$Xm{MV m `mo`m {Z{_mrZo
am_H$UmZm, {h_mb`mVrb Vnmo^_y rMo XeZ KS>{d`mMm _mZg
Va gXJw$Mm Zgob?
am_H$UmMo Hw$Q>w~ H$ZmQ>H$mVrb dUd gXm`mMo. ~{ZmWbm
amKd| dm_tMm Iyn _moR>m _R> Amho. gmh{OH$M MmH$er H$arV _hmamO
42 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_R>mV nmohmoMbo. Cera Pmbm hmoVm. nU AmoiI gm{JVbr. a_m~mBH$S>o


~KyZ OmJm {_imbr. a_m~mB`m gmod`mMr _R>mV Cm_ `dWm
Pmbr. a_m~mB Iye Pm`m Am{U am_H$UmMr _moR>r H$miOr {_Q>br.
amr _w$m_ H$$Z gH$mir ~{ZmWmMo XeZ KoVbo. ^JdmZ {dUw`m
Mma Ym_mnH $s EH$ Ym_. bmH$S>r ~mYH$m_mMo _moR>o gwX a XoD$i. _{XamMo
AJXr ~mOybmM AbH$ZXoMm N>moQ>mgmM nU dN>, IiIiVm
dmh. AmQ>mo~aMm gw_ma. AOyZ ~\$ nS>`mg doi hmoVm. nU
WmoS>mM AVamda, ZOao`m Q>`mV _{XamMo S>mdo ~mOybm, ew^
{h_m`m amer {XgV hmo`m. _YyZM T>J. _YyZM ~\$mMo amerda
nS>bobo gy`{H$aU namd{VV hmoD$Z {h_mb`mMo H$S>o {ndiga,
MH$MH$sV aJmZo hmD$Z {ZKV hmoVo. \$maM {dbmo^Zr` `.
AbH$ZXo`m AJXr H$mR>mda, 10 \y$Q> AVamda Ja_ nm`mMo XmoZ
Hw$S>. EH$mV AJXr CH$iVo nmUr. Va Xwg`mV WmoS>o H$_r Ja_.
`moH$$ _moR>m ^$s^mdmZo ZmZ H$arV hmoVo. gJ`mZr VoWo AKmoir
Ho$`m. AbH$ZXm ZXrMo nmUr A`V Jma. ~\$mMoM nmUr Vo. hmV
KmVbm Va bJoM JmaRy>Z OmBb. Ho$dT>m _moR>m Xod^y_rVrb {ZgJmMm
M_H$ma! Ago {H$VrVar M_H$ma m Xod^y_rV AgVrb. ~{ZmWmMo
_Zgmo$ XeZ KoVbo.
am_H$UmZm naV H$Yr gmYZobm m Xod^y_rV `oVmo, Ago Pmbo.
a_m~mBZm nU VoWyZ {ZKdV ZhVo. hUyZ AOyZ EH$ {Xdg am{hbo.
{XdmirMo nmS>`mnmgyZ Vo Aj` VVr`on`V, ~{ZmW d AmOy~mOyMm
nyU n[aga ~\$mZo AmN>mXbm OmVmo. `m`m AmYrM ~{ZmWm`m
_yVu Imbr Omoer _R>bm AmU`m OmVmV. 5 _{hZo VoWoM `mMr
nyOm-AMm hmoVo. ~{ZmWMr CMr g_wgnmQ>rnmgyZ gmYmaU 9400
\y$Q> Amho. ~g AJXr JmdmV OmVo. Mmbmdo bmJV Zmhr. Ho$XmaZmWMo
XeZ Ko`mMr a_m~mBMr Iyn BN>m hmoVr. nU ~g JmarHw$S>mn`VM
OmVo. nwT>o 17 {H$._r. nm`r AWdm KmoS>mZo, S>m|Ja MTy>Z Ho$XmaZmWbm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 43

_hmamOmMo H$mp_a XeZ

Omdo bmJVo. a_m~mBZm O_Uma Zmhr. hUyZ am_H$U ~gZo, naV


h[amabm Ambo. VoWyZ aodoZo _w~Bbm d bmoH$bZo H$`mUbm Ambo.
`mm IynM N>mZ Pmbr. 20-22 {Xdg bmJbo. a_m~mBZm na_gVmof
dmQ> b m. AmVm d`mo _ mZmZw g ma hmV-nm` WH$V Mmbbo hmo V o .
am_H$Um_wio gd `mm Pm`m. AmVm XodmZo _bm H$Yrhr Zobo Var
haH$V Zmhr. Ago hUy bmJ`m. a_m~mB Iyf Ag`mZo am_H$UmZm,
AmBMo WmoS>o Var F$U \o$S>`mMo g_mYmZ {_imbo.

_hmamOmMo ^mMo lr. AaqdX Hw$bH$Uu H$Zam ~H$, H$`mU `oWo


ZmoH$ar H$arV hmoVo. ZwH$VoM `mMo b lr. JmoqdXamdmMr _wbJr gm.
H$bmdVr ~amo~a Pmbo hmoV.o XmoKho r qhMo{Jar gXm`mer bhmZnUmnmgyZ
n[a{MV. {_aOohZ _w~Bbm Ambobo ZmVodmBH$ d ^$_S>ir H$`mUbm
`m`mH$S>o CVaV. n. ny. am_H$U _hmamO nU `mdoigo H$`mUbmM
ahmV. lr. AaqdXmMr ~hrU gm. AYVr. {VMo `O_mZ lr. ZXHw$_ma
_wVmbrH$ ho {_{bQ>arV gphgbm hmoVo. `mMo nmoQ>tJ `mdoiog
H$mp_aMr amOYmZr lrZJa `oWo hmoVo. `mZr AaqdXamdmZm H$mp_a
~K`mg ~mobmdbo. AaqdXZr am_H$U _m_mZm Amnbo ~amo~a
Mmb`mMm AmJh Ho$bm. am_H$UmZr 15 {XdgmMr gw>r H$mT>br.
_hmamO, lr. AaqdX, gm. H$bmdVr d S>m Q>a Zmam`Uamd (am_H$UmMo
Wmoabo ~Yy) MmKo {_iyZ E{b 1966 _`o _w~B g|Q>b `oWyZ {ZKyZ
O_ybm Ambo. O_yMo aKwZmW _{Xa d BVa {R>H$mUo ~KyZ ~gZo H$Q>am
`oWo Jobo. AVa 42 {H$._r. da CM S>m|Jam`m _m{bHo$V {g
dUmoXodrMo _{Xa. H$Q>`mhZ nm`r MmbV da Jobo. gnyU aVm
nm``mMm. dUmoXodrMo XeZ KoVbo. VoWo XodrMr _yVu ZgyZ ` Amho.
44 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

OmD$Z-`oD$Z 15-16 Vmg bmJbo. Imbr H$Q>`mbm Am`mda Iyn


WHy$Z Jobo. EH$ {Xdg {dlmVr KoVbr.
Xwgao {Xder gH$mirM ~gZo H$Q>`mhZ lrZJabm Om`bm {ZKmbo.
AVa gmYmaU 300 {H$._r. IynM AdKS> EHo$ar dmQ>. EH$ {Xdg
lrZJabm OmUmam Q>\ $sH$. Va Xwgao {Xder lrZJahZ naV `oUmam Q>\ $sH$.
amoS>da d BVa gd {R>H$mUr nyU {_{bQ>arMm H$Q>mob. AdKS> diUo.
EHo$ar AX aVm. ~mOybm S>m|Ja-X`m. A{V_ g>r gmX`. nU
_ZmV YmH$YyH$ {H$, ~g H$moR>o Kgabr Va H$nmi_mojM. W_ doi
Ag`mZo gdmZm ^rVr dmQ>V hmoVr. `oH$ AdKS> diUmMo doir
XodmMo Zmd Vm|S>r `oV Ago. _Yo Odmha ~moJXm bmJbm. gmYmaU 1&&
Vo 2 {H$._r. bm~. CM S>m|JamMo _YyZ H$mT>bobm ~moJXm Ag`mZo
AmV mUdm`yMr H$_r. `m_wio gd JmS>m ~moJmMo ~mhoa Wm~dyZ
R>do rV. R>amdrH$M JmS>m ~moJmVyZ gmoS>rV. dmhZm`m YyamMo XyfUmda
{Z`U R>odrV. Varhr ~moJmMo AmV mg Ko`mg mg hmoV Ago.
mg H$m|Sy>Z _mUgo XJmd`mMo H$ma H$Yr H$Yr KS>VmV. ~gZo Odmha
~moJmV doe Ho$bm. gdOU _ZmV`m _ZmV n. ny. Zaqghoa
_hmamOmMm Ymdm H$$ bmJbo. ~g ~moJmMo ~mhoa Am`mda hm`go
dmQ>bo. S>m. Zmam`UamdmMm d^md IoiH$a. hgV-hgV, Jnm H$arV,
EH$_oH$mMr Mo>m-_H$ar H$arV doi nQ>H$Z {ZKyZ Jobm.
g`mH$mir 7 Mo gw_mamg lrZJa ~g Q>S>da Ambo. dmgmMm
erU MmJbmM AJmda Ambm hmoVm. Ho$hm EH$Xm Kar OmD$Z nmohmoMVmo.
Ago Pmbo. ^yH$nU bmJbr hmoVr. ~g Q>S>da lr. ZXHw$_ma H$moR>o
{XgV ZhVo. V|hm AmVmgmaIo _mo~mBb ZhVo. gdOU qMVmVya Pmbo.
am_H$UmZr AmOy~mOybm MmH$er Ho$br. [ajm H$$Z gdOU {_{bQ>ar
ao{gS>|er`b H$mbZrV nmohmoMbo. $mQ>aMr MmH$er H$arV Kar {ZKmbo.
Va g_moa lr. ZXHw$_ma C^o. gdmZm hm`go dmQ>bo. Vw_Mr EdT>m doi
dmQ> nmhZ AmVmM ~g-Q>S>hZ naV Ambmo. WmoS>m doimZo naV {ZKUma
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 45

hmoVmo. gm. AYVr _wVmbrH$mZm, gd nmh`mZm nmhZ Iyn AmZX


Pmbm. Vmo Moh`md$Z bnV ZhVm. lr. _wVmbrH$ H$m_mda Jo`mda
`m EH$Q>mM H$Q>miyZ OmV. W_M ^mD$, d{hZr BV`m bm~
^oQ>m`bm Ambo hmoVo. dmJVmMr O`V V`mar hmoVrM. ImD$Z {nD$Z
Jnm H$arV gdOU PmonyZ Jobo.
gH$mir CR>`mda KamMo g_moaM {XgUmam Anyd {ZgJ nmhmVmM
_Z g Pmbo. WS>r MmJbrM hmoVr. gdOU bdH$a V`ma hmoD$Z
lrZJa ~K`mg {ZKmbo. lr. _wVmbrH$mZr gdmgmR>r noeb Q>H$Mr
`dWm Ho$br hmoVr. WmoS>m S>m|Jamda Agbobm eH$amMm`mMm _R>.
\w$bmMo ZXZdZ Agbobr ~mJ, Xmb gamoda B. {R>H$mUo ~{KVbr.
{eH$m`mV ~gyZ Xmb gamodamMr ga Ho$br. hmD$g ~moQ>r ~{KV`m.
~m`H$mZm "H$mp_a {H$ H$br' m qhXr {gZo_mMr AmR>dU Pmbr.
{gZo_mVbr `o `j ~KV AgVmZm, _Z AmZXmZo ~h$Z Jobo.
S>m. Zmam`Uamd Jnm _ma`mV nQ>mBV. hgV-hgV, Mo>m H$arV, gdmMo
_ZmoaOZ H$arV hmoVo. am_H$UmZm ~mobUo H$_r. nU AZmo`m g>rMo
_Zmoha XeZmZo Vo nU Iwbbo hmoVo. H$mH$m-nwVUo, _m_m-^mMo, hr gd
ZmVr {dg$Z gdOU ndrVbmda`m dJmV {dhaV hmoVo.
nwT>rb 4 {Xdg H$mp_a_Yrb a_Ur` g>rgmX`mZo ~habobr
{R>H$mUo ~K`mV gd Hw$Qw>~r` _ hmoVr. gmo~V hmo`m, bhmZnUm`m
AmR>dUr. Hw$Qw>~m`m BVa OUmMr AmnwbH$sMr MmH$er. nhobJmdMm
PmS>m-\w$bmZr ~habobm a_Ur` {ZgJ. S>m|Jamda`m ZmJ_moS>r
a`md$Z Imbr {XgUmar {ndirOX gagmoMr (_moharMr) \w$bo. AJXr
JmbrMm AWa`mgmaIr. Jwb_Jbm amon do d$Z 2000 \y$Q> CM
S>m|Jamda Jo`mZVa, Agbobm ~\$M ~\$. `oWbm ~\$ H$YrM {dViV
Zmhr. eoH$S>mo \y$Q> OmS>rMo ~\$mMo Wa. J_~yQ>, bmoH$arMo H$moQ>, S>mo `mda
bmoH$ar`m _mH$S> Q>mo`m. Agm H$S>m`m`m WS>rMm n$m ~Xmo~V
Ho$bobm. _J ~\$mda Mmb`mMr, Ioi`mMr _Om H$mhr AmaM.
46 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AZVZmJbm AJVr _wZtMm Aml_ ~{KVbm. ^a MmH$mV`m _wpb_


dVrV Agbobo qhXy _{Xa ~KyZ AmZX Pmbm. nU AmM`hr dmQ>bo.
gmoZ_Jbm OmVmZm a`m`m Xmohr ~mOybm ~\$M ~\$. _YyZ dmQ>
H$mT>bobr. Ago {ZgJmMo ^`mdh $n nmhmVmZm AmZXm~amo~a WmoS>ogo
^rVrMo gmdQ>. H$S>m`mMr WS>r. _YyZM nmD$g nS>o. VoWyZM nwT>o
bS>mIbm OmUmam aVm. \$$ {_{bQ>arV`m OdmZmgmR>r.
lr. ZXHw$_ma _wVmbrH$m`m AmXam{V`mZo d H$mp_a`m {ZgJ
gmX`mZo gdOU ^mamdyZ Jobo hmoVo. VoWyZ naV {ZK`mMo OrdmdaM
Ambo. ~gZo naV O_ybm Ambo. O_yhZ aodoZo h[amabm. am_H$UmZm
h[ama-F${fHo$eMr gnyU _m{hVr hmoVrM. gdmZm `dpWV gJir
XeZr` Am{U ojUr` {R>H$mUo XmI{dbr. am_H$UmMo _Z H$mhr
_w~Bbm naV Om`bm V`ma ZhVo. {h_mb`mV amhZ gmYZ H$a`mMr
AmV[aH$ AmoT> C\$miyZ Ambr. gXJw$ Zaqghoa _hmamOmMo _aU
Ho$bo. `mZr >mVmV AZw_moXZ {Xbo. ~mH$s gdOU h[amahZ _w~Bbm
naV Jobo. am_H$UmZr Am\$sgbm {gH$ [anmoQ> nmR>dyZ, gwQ>r dmT>dyZ
KoVbr. naV ZmoH$arda Om`mMr BN>mM hmoV ZhVr. nwT>o gXJw$
H$m` Amkm XoVmV. Vo ~Ky!
F$frHo$e d CmaH$merV gmYZm

am_H$U F$frHo$ebm na_mW {ZHo$VZ_`o Job.o ImobrMr MmH$er


Ho$br. `moH$$Zm 3 {XdgmMo da-Imobr XoVm `oV Zmhr. Ago
`dWmnH$mZr gm{JVbo. am_H$UmZr Amnbm WmoS>m nydn[aM` {Xbm.
~Mmar AgyZ gmYZo`m AmdS>r~b d H$arV Agbo`m gmYZo~b
MMm Pmbr. H$m` Pmbo, H$moUmg R>mD$H$? `dWmnH$mMo _ZmV
am_H$Um~b AmXa^md {Z_mU Pmbm. `mo` Vo ^mS>o AmH$m$Z Imobr
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 47

Xo`mMo _m` Ho$bo. am_H$UmZm _Zmo_Z OmUdbo. `dWmnH$mMo


_Z n[adVZ H$a`mMo H$m_ Amn`m gXJw$MoM. n. ny.
Zaqghoa _hmamOmMoM. Am\$sg OdiMr 8 ? 10 Mr Imobr
{_imbr. am_H$U Iye Pmbo. ZmoH$arMo ngo hmVmer hmoVo. {ZdmhmMr
H$miOr ZhVr. Xod^y_rV AIS> Zm__aU-gmYZoMm AmZX
am_H$UmZr KoVbm. `mZm _Zmo_Z dmQ>bo H$s, mM Xod^y_rV gmYZ
Ho$bo nm{hOo. VaM Vo \$imbm `oBb. Odi Odi 1&& _{hZm _hmamO
F$frHo$ebm am{hbo. _Yo WmoS>o {Xdg 84 Hw$Q>ra `oWo OmD$Z n. ny.
_hoe`moJtZm ^oQ>b.o Vo ^mdmVrV `mZmMr gmYZm {eH${dV. _hmamOmZm
gmYZ hQ>bo H$s, A`mZX. ZdrZ ZdrZ H$maMr gmYZo {eH$`mMr
d Vr Am_gmV H$a`mMr _wimVbrM dmr. n. ny. _hoe`moJtMr
{Xjm KoVbr. {Xjm KoV`m{edm` Vo gmYZm {eH${dV ZhVo. ewMu^yV
hmoD$Z nyOm H$am`Mr. _J Am H$am`Mm. gmYH$mMo H$mZmV `moJrOr
eXmMm Cma H$aVmV. 2-3 {Xdg gmYZm Ho$br. nU _Z bmJbo
Zmhr. naV Ambo. 2 {Xdg F$frHo$eMo Odi "`mg Jw\$m' `oWo OmD$Z
Ambo.
F$frHo$ebm BVa gmYH$m~amo~a MMm H$aVmZm CmaH$mer ~b
_m{hVr {_imbr. {h_mb`mMo nhmS>mVrb \$ma a_Ur` WmZ.
gmYH$mgmR>r \$ma Cm_. lr. _\$Vbmb eoQ>OtZr {h_mb`mV {R>H${R>H$mUr gmYH$mgmR>r Y_emim ~mY`m AmhoV. CmaH$merbm gmo_ml_
Amho. VoWrb `dWm n. ny. gmYZmZX dm_r ~KVmV. d^mdmZo
Iyn o_i AgyZ, gmYH$mZm OmVrV-OmV _XV H$aVmV. am_H$UmZm
CmaH$mer ~K`mMr BN>m AZmda Pmbr. {gH$ [anmoQ> {Xbobm.
_o{S>H$b aOm \$magr {eH$ Zmhr. VarnU 2 {Xdg OmD$Z `oD$ hUyZ,
~gZo Za|ZJa H$arV Q>ohar _mJ} CmaH$m{ebm Jobo. F${fHo$e Vo
CmaH$mer AVa gmYmaU 140 {H$._r. gH$mir {ZKmbo. Var nmoMm`bm
XwnmaMo 2 dmOyZ Jobo. gnyU S>m|JamVbm H$R>rU MT>-CVmamMm AX
48 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

aVm. ~g 25 Vo 30 {H$._r. {V Vmg mM doJmZo MmbVo. H$Yr H$Yr


Va mnojmhr H$_r doJ. _hmamO CmaH$merbm gmo_ml_mV Jobo. n. ny.
gmYZmZXmMr ^oQ> KoVbr. Amnbm n[aM` {Xbm. 2 {Xdg amh`mMm
_ZmoX` `$ Ho$bm. gmYZmZXmZr AmZXmZo hmoH$ma {Xbm. Imobr {Xbr.
EH$ doi Ood`mMr `dWm Ho$br.
{h_mb`mV gmYH$mMr VnM`m _moR>r AmaM. H$S>m`mMr WS>r.
gmYH$-gmYyOdi EH$ H$m~io d bmoH$arMr H$mZQ>monr Amd`H$M.
CKS>mda gmYZ H$aUo Ae`M. S>m|JamVrb AmVrb ^mJmMm qH$dm
JwhoMm Aml`. Y_emioVrb Imobr qH$dm PmonS>r Aml`mbm {_imbr
Va Cm_M. ~gm`bm JmoUnmQ>mMo JdV ^abobo JmXrgmaIo AmgZ.
nhmQ>o 3-4 bmM CRy>Z gmYH$ Zm__aU-`mZmbm ~gV. Vo gbJ
gH$mir 8 dmOon`V. `oH$ gmYyMo gmYZ doJdoJ`m H$maMo. Jw$`m
_mJXeZm_mUo. gmYmaU Vmg^amZo, Zm__aU-`mZ {H$`m_wio
earamVbr CUVm dmT>o. ~moMar H$S>m`mMr WS>r H$moR>`m H$moR>o niyZ
OmB. gmYZobm doJ `oB. AKmoir AmQ>monyZ 11 dmOVm Oo {_iob Vo
OodU. Jhm`m \w$b`m d ~Q>mQ>m ^mOr m_w`mZo. CMmda S>mi^mV {eOUo \$ma H$R>rU. WmoS>r {dlmVr. naV Xwnmar gmYZ. g`mH$mir
WmoS>o {\$aUo. naV amr 8 n`V gmYZ. CmaH$merV _hmamOmZr Ago
H$S>H$S>rV gmYZ Ho$bo. Vo 4-5 {Xdg. gmYZoVrb JVrZo _Z AmZ{XV
Pmbo. naV`mMo _Z hmoBZm. nU AOyZ doi `m`Mr hmoVr. naV
F$frHo$ebm Ambo. VoWo na_mW {ZHo$VZ_`o 2 {Xdg amhZ naVrMo
[aPd}eZ Ho$bo. h[ama Vo H$`mU aodoZo naVbo. Kar ^mMm AaqdX d
BVa bmoH$ dmQ>M nhmV hmoVo. am_H$Um`m Moh`mda gmYZoMo VoO
{XgV hmoVo. AmOy~mOyMo bmoH$ am_H$UmZm "am_H$U _hmamO' Va
Am\$sg_Ybo bmoH$ "Hw$bH$Uu _hmamO' hUyZ AmoiIy bmJbo. XmT>r
ZhVr. eQ>-nQ>-~yQ> Agm Am\$sgbm gmOogmM nmoemI. nU n[a{MV
bmoH$mZr `mMo AVaJ OmUbo hmoVo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 49

n. ny. ~miH$U _hmamOmMm ghdmg

n. ny. ~miH$U _hmamO ho n. ny. {J[a_oa _hmamOmMo {e`.


CnmgZm-^$s dmT>{d`mgmR>r Vo Zoh_r {\$aVrda AgV. H$ZmQ>H$ d
_hmam> mVmV `mMo Iyn {e` AmhoV. am_H$UmMo gJ`mV Wmoabo
~Yy lr. JmoqdXamd. `mZr n. ny. ~miH$U _hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVbob.o
`mMr _hmamOmda {ZVmV lm. ~miH$U _hmamO {_aOobm Am`mda
JmoqdXamdmH$S>o `oV. JmoqdXamd nU Zoh_r ZXoabm ~miH$U
_hmamOmH$S>o CnmgZm d godogmR>r OmV.
B. g. 1957 gmbr am_H$U Hw$Sw>dmS>rbm aodoV gphgbm hmoVo.
`mdoiog JmoqdXamd Zoh_r am_H$UmMo _mJo bmJV. ZXoa ho
Hw$S>wdmS>rnmgyZ Odi Amho. Vy Ad` Om Am{U _hmamOmMo XeZ Ko.
ZXoda ho nT>anya Odi`m _JidoT>mnmgyZ 10 {H$._r. AVamda
Amho. EH$m a{ddmar am_H$U ZXoabm Jobo. nU _hmamO VoWo ZhVo.
naV Ambo. lr. JmoqdXamd {_aOhZ Hw$Sw>dmS>rbm H$mS>mdr MmirV lr.
OmYd `m`mH$S>o Zoh_r `oV. JmoqdXamdmZr OmYdmer AmoiI H$$Z
{Xbr. WmoS>mM {XdgmV OmYdmMm {Zamon Ambm. am_H$U g`mH$mir
H$mS>mdr MmirV ~miH$U _hmamOmZm ^oQ>m`bm Jobo. _hmamO g_moaM
~gbo hmoVo. YmoVa, eQ>, S>mo`mbm \o$Q>m AgVm doe. H$amar ZOa,
hmVmV {gaJoQ> hmoVr. am_H$UmZr Oam Km~aVM Z_H$ma Ho$bm. _hmamO
Oam _moR>m AmdmOmV hUmbo, H$moU ao Vy? {_aOo`m JmoqdXamdmMm
YmH$Q>m ^mD$. _bm JmoqdXamdmZr Amn`mH$S>o nmR>{dbo. 24 dfmMo
d`. W_M EImm _hmamOmZm H$i`m d`mV nhmV hmoV.o _ZmV
{dMma Ambm. H$gbo ho _hmamO! {gJaoQ> {nVmV. _hmamO hUmbo,
~mi MmJbo Ho$bo. Ambmg. `mZmbm ~g. am_H$U _mS>r KmbyZ,
50 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

ZwgVoM S>moio {_Qy>Z g_moa ~gbo. {_aOobm XodmMo ImobrV AmaVr


Pm`mda, gdmZm S>moio {_Qy>Z `mZmV ~gbobo nm{hbobo. `mZm~b
H$mhrM _mhrV Zmhr. Zm__aU H$Yr Ho$bobo Zmhr. _hmamO amJmdVrb
hUyZ H$go Var 10-15 {_{ZQ>o S>moio {_Qy>Z ~gbo. naV Z_H$ma
H$$Z {ZKmbo. g_moa 10 n`o X{jUm R>odbr. _hmamO hUmbo, ~mi
`oV Om. hmoH$mamWu _mZ hbdbr. ~mhoa Ambo. hm`go dmQ>bo.
A`m_m~b JmoS>r ZhVr. VU d`. ZwH$VoM ngo hmVmV {_im`bm
bmJbobo. Anm gmaIo gmaIo H$m` _hmamOmZm ^oQ>m`bm `oVmV? `mMo
Zdb dmQ>bo.
nwT>o AmQ>mo~a 1957 _`o _w~B (V.T.) bm ~Xbr Pm`mda,
am_H$UmMr ^oQ>, lr. Zmam`U bH$S>o `mMo ~amo~a Pm`mMm H$Wm^mJ
mnydu AmbmM Amho. _JM am_H$UmZm A`m_mMr JmoS>r bmJbr.
{Z`{_V Zm__aU H$am`bm bmJbo. H$`mUbm ahmV AgVmZm lr.
JmoqdXamd AYo_Yo H$`mUbm `oV. ~miH$U _hmamO H$Yr H$Yr
_w~Bbm `oVmV. `mdoiog Vy XeZmbm Om, Ago AmnmZr am_H$UmZm
gm{JVbo. AmVm am_H$UmZm Am`m_mMr JmoS>r bmJbr hmoVr. naV
~miH$U _hmamOmZm ^oQ>mdo. `m`mH$Sy>Z _mJXeZ {_idmdo. Ago
dmQy> bmJbo. bdH$aM `moJ Ambm. AmnmZr ~miH$U _hmamO _w~BV
Ambo AmhoV. hUyZ {Zamon {Xbm. bJoMM am_H$U bmoH$bZo Hw$bm
`oWo Jobo. VoWyZ hm~abmBZMr bmoH$b nH$Sy>Z ao amoS> Q>oeZbm CVabo.
OdiM ZmaiodmS>r Amho. nmm {dMmarV lr. _mOaoH$amH$S>o Jobo. n.
ny. ~miH$U _hmamO ~gbobo hmoVoM. AmVm am_H$UmMr >r
~Xbbr hmoVr. CnmgZoMo VoO ~miH$U _hmamOmMo Moh`mda
{dbgV hmoVo. `o ~mi. bdH$a naV Ambmg! _hmamO gm`nUo
hUmbo. am_H$UmZr _ZmnmgyZ gm>mJ Z_H$ma Ho$bm. _hmamO _X
hgbo. am_H$UmZm n{hbr ^oQ> AmR>dbr. `mdoiog Amnbo _ZmV
Ambobo {dMma _hmamOmZm H$ibo {H$ H$m`? XeZmbm \$mago H$moUr
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 51

ZhVoM. _hmamOmZr am_H$Umbm g_moa ~g{dbo. qhMo{Jar gXm`mMr


`mZmMr nV g_OmdyZ {Xbr. dmgm~amo~a H$go Zm__aU H$am`Mo.
Vo gm{JVbo. am_H$U EH$ Vmg^a _hmamOmg_moa ~gbo hmoVo. Zm_
nyduM n. ny. Zaqghoa _hmamOmH$Sy>Z KoVbo hmoV.o mgm~amo~a AmV`m
AmV Zm__aU H$aVm-H$aVm `mZ H$Yr bmJbo Vo H$iboM Zmhr.
g_mYmZ dmQ>bo. ~miH$U _hmamOm`m e$sMm `` Ambm.
ZmaiodmS>rV ~miH$U _hmamOmMo Iyn ^$ AmhoV. lr. IS>nH$a ~Yy
ho _wI hmoVo. AmVm `mZr ZmaiodmS>rV (_w~B) `oWo ~miH$U
_hmamOmMo gwX a _{Xa ~mYbo Amho. {Z`{_V CnmgZm MmbVo. ~miH$U
_hmamO _w~Bbm Am`mda am_H$U Zoh_r `mMo XeZmg OmV.
CnmgZm-`mZ, godm H$arV. gmYZmV N>mZ JVr hmoV hmoVr. am_H$UmZm
nydu`m H$m_mMm, EH$ aH$_r gh} AbmD$g {_imbm. {_imbobo
2000 n`o `mZr ~miH$U _hmamOmMo nm`mer R>odbo. _hmamOmZm
AmZX Pmbm. ~mi VwPo _Z _moR>o Amho. nwT>o Omerb. _mPm Vwbm
AmerdmX Amho. ~miH$U _hmamOmZm _R>mgmR>r nemMr Amd`H$Vm
hmoVrM.
B. g. 1961 `m lmdU _{h`mV, ZXoa`m _R>mV nyU
_{hZm^a gmYZ-gmh H$amdm. Ago n. ny. ~miH$U _hmamOmMo _ZmV
Ambo. `mZr am_H$U, lr. JmoqdXamd d BVa {e`mZm ZXodabm
~mobmdbo. `m doiog _w~B Am\$sgbm hoS> S>mQ>g_Z {XdmUgmho~
hmoVo. `mZm am_H$UmZr EH$ _{h`mMr gw>r _m{JVbr. am_H$UmMo
gmYZm ~b `mZm WmoS>r H$nZm hmoVrM. Vo bJoM hUmbo, XodmMo
H$m_mgmR>r OmV Amhog! ~obmeH$ Om. gw>r _Oya Pmbr. am_H$U
ZXodabm doioda nmohmoMbo. JmoqdXamd d BVa _moOH$sM ^$s _S>ir
Ambr hmoVr. `mdoionmgyZ ZXodabm lmdU-gmh gw$ Pmbm. n. ny.
^mD$gmho~ _hmamOmZr AmIyZ {Xbobm qhMo{Jar gXm`mMm, nhmQ>no mgyZ
amrn`VMm CnmgZm H$m`H$ _, ZXo dabm A_bmV AmUbm Jobm. nhmQ>o
52 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

5 bm H$mH$S>AmaVr. ZVa EH$ Vmg^a `mZ. nyOm, Xmg~moY dmMZ,


dMZ, XwnmaMo ^OZ-AmaVr. _J gmXmMo ^moOZ. WmoS>mdoi {dlmVr.
nwhm g`mH$miMo 5 dmOonmgyZ Xmg~moY dmMZ, dMZ, AmaVr`mZ. amr 9 Vo 10 ~mam A^J d eoOmaVr. Agm ^aJ H$m`H$_.
_`o doi Agob Vgo `oH$mMo d`{$H$ Zm__aU. qhMo{Jar gXm`mMo
gdM _R>mV darb_mUo lmdU gmh d amoOMr CnmgZm MmbVo.
`>r`m n. ny. Zaqghoda _hmamOmMo g_mYr _{XamV, AgmM ^aJ
H$m`H$_ hmoVmo.
am_H$UmZr _ZmnmgyZ gd CnmgZoV ^mJ KoVbm. am_H$U EH$Q>M
o
VU hmoVo. ~mH$s gd _S>ir d`mZo ~arM _moR>r hmoVr. nU `mZ
WmoS>M
o d`mda Adb~Zy AgVo? Vo Va _ZmMr EH$mJVm, CnmgZm
d nyUn Uo Jw$H$noda Adb~Zy AgVo. CnmgZo~amo~aM am_H$UmZr
`mZ-gmYZoda bj H|${V Ho$bo. `mVrb __ _hmamOmMo H$noZo `mZmV
Ambo hmoVo. AmkmMH$mVyZ H$mem`m AZw^dm~amo~a Xod-XodVmMr
XeZo hmoD$ bmJbr. _{hZm^am`m {Z`{_V gmYZoZo ho AZw^d gmV`mZo
`oD$ bmJbo. am_H$UmZr Amnbo AZw^d n. ny. ~miH$U _hmamOmZm
gm{JVbo. Vo hUmbo, Hw$S>brZr OmJV Pmbr Amho. Ago AZw^d
`oVmVM. `mH$S>o \$ma bj XoD$ ZH$mog. nwT>o A`mg H$a.
am_H$UmZm ZXoabm n. ny. ~miH$U _hmamOmMo ghdmgmV
Kmbdbobm, nyU lmdU _{hZm d gmYZ-gmh Iyn H$mhr XoD$Z Jobm.
gmYZmV JVr Pmbr.
EH$Xm nhmQ>o 4 dmOVm ~miH$U _hmamO, ZXoda`m _mVr
_{XamV `mZmbm ~gbo hmoVo. EH$Q>oM hmoVo. gmYmaU 4&& `m gw_mamg
XodimMm nwOmar XodimV {eabm. Jm^m`mV g_BMm _X H$me ngabm
hmoVm. _hmamO `mZ-g_mYrV _ hmoVo. `mMo S>mo`mda \$Um H$mTy>Z,
EH$ H$mim OX bm~bMH$ ZmJ, _mJMo ~mOyg ~gbm hmoVm. nwOmar
Km~$Z ~mhoa Ambo. H$mhr gyMV ZhVo. WmoS>m doimZo Vmo H$mim ZmJ
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 53

Xodim~mhoa {ZKyZ Jobm. _hmamO VgoM `mZmdWoV ~gbo hmoVo. `mZm


H$mhrM H$nZm ZhVr. gH$mir nyOm`mZo hr Jmo> gJ`mZm gm{JVbr.
gdmZm AmM` dmQ>bo. am_H$UmZm, ~miH$U _hmamOmMr `mo`Vm
H$iyZ MwH$br. `mZm _Zmo_Z AmZX Pmbm. _hmamOmVr Agbobm
AmXa^md AOyZM dmT>bm.
B. g. 1965 Mo gw_mamg am_H$U Amnbr Wmoabr ~hrU gm.
H$m{eVmB `m`mH$S>o gmobmnyabm Jobo. `mdoiog lr. ^y_H$a `m`mH$S>o
gmh hmoVm. n. ny. ~miH$U _hmamO hmoVM
o . _hmamOmZrM am_H$Umbm
gmhmbm ~mobm{dbo hmoVo. gmh gnbm. _hmamOmZr am_H$Um~amo~a
H$`mUbm `o`mMm _ZmoX` `$ Ho$bm. am_H$UmZm AmZX Pmbm.
am_H$UmMm P.T.O. hmoVm. AOyZ XmoZ goH$S> bmgMr {V{H$Q>o H$mT>br.
~amo~a _hmamOmMo {e` JmonrZmW hmoV.o Xwgao {Xder {VKoOU, gH$mirM
H$`mU`m Kar Ambo. _hmamOmZr gd KamH$S>o ZOa {\$a{dbr. XmoZM
Imo`m hmo`m. Q>mod d WmoS>rerM ^mS>r. _hmamOm`m bJoM bjmV
Ambo. hUmbo, am_H$Um OodVmog Hw$R>o? ImZmdirVyZ S>~m AmUVmo.
~miH$U _hmamO amJdbo. Aao am_H$Um, EdT>o gmYZ H$aVmog
Am{U Agbo Xy{fV A ImVmog. `m_wio gmYZoMo ~i H$_r
hmoVo. am_H$U eaq_Xo Pmbo. _hmamO hUmbo, `m nwT>o Kar d`nmH$
H$$Z ew A ImV Om. eoOmarM lr. OwdoH$a ahmV hmoVo. `mZr
gdmZm Kar Oodm`bm ~mobmdbo. ~miH$U _hmamO hUmbo,
Zm_YmaH$ CnmgH$ AgVrb, VaM `mMo H$S>Mo A _r godZ
H$aVmo. gd eoOmar Hw$Q>w~r` Am`mp_H$ dmrMo hmoVo. bJoMM lr.
OwdoH$a, lr. dK, lr. H$bJS>Jr, lr. ImbH$a d `mMo Hw$Qw>~r`mZr
_hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVbo. _hmamO H$`mUbm 3 {Xdg am{hbo.
`oH$mH$S>o Oodbo.
B. g. 1966 Owb Vo 1968 AmQ>mo~a n`V _hmamO nZdobbm
aodoV, {XdmnZdobCaU d nZdobAmnQ>m moOoQ>Mo H$m_ ~KV.
54 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

nZdobbm XodYa dmS>mV ahmV. `mMm Am`mp_H$ bmoH$ gJh MmJbm


hmoVm. n. ny. ~miH$U _hmamO `m H$mimV 23 doiog nZdobbm
Ambo. am_H$Um`m Imobrda am{hbo. am_H$Um`m gmJ`md$Z
_hmamOmZr nZdob`m H$mhr bmoH$mZm Zm_ {Xbo. n. ny. Zaqgha
_hmamOmZr Amn`m AmdS>`m {e`mbm, ~miH$U _hmamOmMr godm
H$a`mMr gYr {_idyZ {Xbr. `mMo _mJXeZ {_iyZ gmYZoV JV
Ho$bo. AmQ>m~o a 1968 _`o am_H$UmMr ~Xbr _` XoemVrb H$Q>Zr
`oWo Pmbr. `mZVa ~miH$U _hmamOmMm gnH$ am{hbm Zmhr. nwT>o
~miH$U _hmamOmZr B. g. 1970 _`o g_mYr KoVbr. lr.
JmoqdXamdmMo Vgo n H$Q>Zrbm Ambo hmoVo. am_H$U _hmamO 810
{Xdg gw>r H$mTy>Z ZXoabm OmD$Z Ambo. AmOhr n. ny. ~miH$U
_hmamOmMo Zmd {ZKmbo H$s _hmamO ZV_VH$ hmoVmV.
ZmoH$arMm Cd[aV H$mi _w~BV d gmYZ

\o$~wdmar 1972 _`o _hmamO naV _w~Bbm ~XbyZ Ambo.


S> m | { ~dbr Am \ $sgbm {XdmdgB ZdrZ ao do M o H$m_ hmo V o .
S>m|{~dbrbmM aodo $mQ>a_`o ahmV. $mQ>a N>moQ>ogoM nU emV. KarM
d`nmH$ H$arV. Am\$sg bmJyZM Ag`mZo Om`m`o`mMm doi
dmMbm. gmYZobm ^anya doi. nhmQ>o 4 Vo gH$mir 8 n`V gmYZ. 10
Vo g`mH$mir 6 n`V Am\$sg. naV amr 2 Vmg gmYZ. {Xdg AmZXmV
OmV hmoVo. B. g. 1973 _`o _hmamOmMo {_ lr. h[a^mD$ Omoer
O~bnyahZ _w~ B Am\$sgbm ~XbyZ Ambo. `mMr ^oQ> _w~ B Am\$sg_`o
Pmbr. h[a^mD$ S>m|{~dbr `oWo ahmV. Vo am_H$UmZm AmJhmZo Kar
KoD$Z Jobo. g~Y AmUIrZ T> Pmbo. gUmdmar AmJhmZo _hmamOmZm
Oodm`bm ~mob{dV. S>m|{~dbr Am\$sg_`o H$mhr OwZo bmoH$ _hmamOmZm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 55

_hmamOmMr `moJ gmYZm

AmoiIUmao hmoVo. ~hVoH$ gdOU aodo $mQ>a _`o ahmV. _hmamOmMo


`mZgmYZ, dmJUo, ~mobUo EImm gmYy nwfmgmaIoM hmoVo. VoWo hr
bmoH$ `mZm "Hw$bH$Uu _hmamO' hUyZM AmoiIrV. H$mhr Am`mp_H$
dmrMr _mUgo _hmamOmH$S>o {Z`{_V `oD$ bmJbr. _hmamO `mZm
Zm__aUmbm ~g{dV. `moJ`mZ {eH${dV. Hw$R>`mM VhoMr X{jUm
Vo KoV ZhVo. Xmg~moY, kmZoar ~amo~a nmVOb `moJmMm A`mg gw$
Ho$bm.

_o 1966 _`o am_H$U H$mp_a nmhZ h[amabm Am`mMm CoI


`mMo `mm H$mbIS>mV Ambm Amho. F${fHo$ebm 1&& _{hZm am{hbo.
VoWo `moJ{ZHo$VZ _`o 15 {Xdg ({XdgmMo H$mhr Vmg) `moJmMo bmgog
hmoVo. am_H$UmZr Vo OmBZ Ho$bo. ~`mM {XdgmnmgyZ `moJmMo emmo$
{ejU Ko`mMo _ZmV hmoVoM. ObYmVr, ObZoVr, ZoVr, nyaH$ `m`m_,
doJdoJ`m H$maMr AmgZo. AVaHw$^H$, ~huHw$^H$, H$nmb^mVr,
bmo_{dbmo_, ^rH$m mUm`m_, doJdoJ`m H$maMo ~Y, _wm B. Mo
emmo$ {ejU KoVbo. doi H$mTy>Z `mMm {Z`{_V A`mg H$$ bmJbo.
{Z`{_V Amhma d CnmgZm hmoVrM. `m_wio earaH$Vr Cm_. nU
{Z`{_V `moJmgZo d mUm`m_m_wio earamVrb ZmS>mMo ewrH$aU Pmbo.
EH$mJVm dmT>br. `mZ MmJbo bmJy bmJbo.
nwT>o B. g. 1967 _`o nZdobbm ZmoH$arV AgVmZm, `mMo
EH$ {_ lr. eH$aamd gmohmoZr _hmamOmZm ^oQ>bo. Vo _w~B Am\$sgbm
hmoVo. R>m`mbm ahmV. `mZm nU `moJmMr AmdS> hmoVr. R>mUo `oWo n. ny
{ZH$_ JwOtZr A{~H$m Hw$Q>ra ZmdmMr `moJemim gw$ Ho$br. {ZH$_
Jw$Or nydu nmobrg Im`mV ZmoH$arg hmoV.o nydunmgyZ `mMm hQ>`moJmMm
56 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Cm_ A`mg hmoVm. godm{Zdmr ZVa `mZr nyU doi m H$m`mbm


dmhZ KoVbo. emmo$ `moJ{ejU OZgm_m`mZm XoD$Z, `m`m earamV
_wabo`m `mYr Xya H$aUo. ho `mMo `o`. `mgmR>r `mZr A{~H$m
Hw$Q>ra Mmby Ho$bo. H$moUVohr ewH$ Z KoVm, Vo dV: `moJ{ejU XoV.
`mMr eara `>r AJXr gS>nmVi. d`m`m nmg>rV Vo A`V H$R>rU
Aer, hQ>`moJmMr m`{jHo$ dV: H$$Z XmI{dV. Vr AmgZo, ${MVM
EImXm H$$ eHo$. `mZr Amnbo ~aoM {e` V`ma Ho$bo. _w~B, nwUo d
BVa emIm H$mT>`m. ~aoM bmoH$ S>mQ>amH$Sy>Z AmfYo KoD$Z
H$Q>mi`mZVa, `mMoH$S>o `oV. ~arM df} ~`m Z Pmbo`m Ow`m
`mKt~b gmJV. {ZH$_ JwOt`m _mJXeZm_mUo W_ ObYmVrZoVr d ZVa R>am{dH$ `moJmgZo H$$Z Vo `mYr_w$ hmoV. lr. eH$aamd
gmohZr ho, R>mUo `oWrb A{~H$m Hw$Q>ra _`o `moJ {ejH$mMo H$m_ H$arV.
`mZr Hw$bH$Uu _hmamOmZm A{~H$m Hw$Q>ra ~K`mg ~mob{dbo.
_hmamOmZm, `moJmMr AmdS> d A`mg hmoVmM. Vo AmZXmZo gmohZt~amo~a
R>m`mbm Jobo. lr. {ZH$_ JwOtMr ^oQ> KoVbr. WmoS>r MMm Pmbr.
Hw$S>brZr OmJVr g~{YV H$mhr AmgZo {eHy$Z KoVbr. VgoM `moJ_wm,
~Y `mMm gy_ A`mg Ho$bm. A{~H$m Hw$Q>ra _`o lr. {ZH$_ JwOtZr
H$$Z XmI{dbo`m, A`V H$R>rU `moJmgZmMo \$moQ>mo bmdbo hmoVo. Vo
~KyZ am_H$U _hmamO Iyn ^m{dV Pmbo.
AmOgwm am_H$U _hmamO `>rbm gmYH$mgmR>r AZw>mZ KoVmV.
`mV `moJmgZo, ~Y, _wm {eH${dVmV. Hw$S>brZr OmJVr`m gy_
{H$`m gmYH$mH$Sy>Z H$adyZ KoVmV. `mdoiog _hmamOm`m gy_ `moJ
A`mgmMr H$nZm `oVo.

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 57

n. ny. Zaqghoa _hmamOmMm >mV d


AmiXrV gmYZm

S>mo{~dbrbm ZmoH$ar d gmYZm Mmby hmoVr. _YyZ _YyZ Za{ghoa


_hmamOmMo >mV hmoV. gmYZmMo ~amo~arZo JWmMo dmMZ gw hmoVoM.
AmVm ZmoH$arda Om`bm ZH$mogo dmQ>m`Mo. gmaIo `mZ H$amdo, Ago
dmQ>o. _YyZ _YyZ Am\$sgbm XmS>r hmoD$Z bmJbr. OmZodmar 1977
Mm gw_mao hmoVm. amr n. ny. Zaqghoa _hmamO dZmV Ambo.
hUmbo, CR> am_H$Um, PmonyZ H$m` am{hbmg? Om. AmiXrbm
Om. AOmZ djmImbr kmZoar dmM. Vwbm kmZ nm{hOo Zm?
VoWo {_iob. _hmamO IS>~Sy>Z OmJo Pmbo. S>moio CKSy>Z XmamH$S>o
nm{hbo. n. ny. Zaqghoa _hmamOmMr nmR>_moar AmH$Vr XmamVyZ ~mhoa
nS>V hmoVr. dZ H$s `j _hmamO Ambo hmoVo! H$mhrM H$ioZm. nU
`mMo eX AmH$medmUrgmaIo H$mZmV Kw_V hmoVo. ZVa PmonM Ambr
Zmhr. am_H$U `mZ H$[aV ~gbo. gH$mir Am\$sgbm Jobo. _moR>m
_wH$sbrZo XmoZ {XdgmMr gw>r {_imbr. WmoS>ogo ngo, gm_mZ ~amo~a
KoVbo. nwUo _mJ} AmiXrbm nmohmoMbo.
AmiXrbm Y_emioV Imobr KoVbr. kmZoarMo A`mg `w$
dmMZ gw$ Ho$bo. ~amo~arbm H$mhr doi, mgm~amo~a Zm__aU d
`mZ hmoVoM. OodU EH$M doi Xwnmar. {Xdgm H$mhr doi AOmZ
djmImbr kmZoar dmMV. nU bmoH$mMr JS>~S>. ImobrVM emVVm
{_io. e{Zdma a{ddmabm bmJyZ H$mT>bobr 2 {Xdg gw>r gnbr.
Y_emio`m g_moa MBBS S>mQ>a ~wMH|$Mm XdmImZm hmoVm. Vo
Jobr 4 {Xdg am_H$UmZm AmiXrV dmMZ H$aVmZm ~KV hmoV.o am_H$U
`mZm ^oQ>bo. AmnU H$em H$[aVm AmiXrbm Ambmo, Vo gm{JVbo.
gwQ>r _Oya Pmbobr Zmhr. gd gmoSy>Z Omdo bmJob. S>mQ>a ~wMHo$ nU
58 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Am_kmZmMm `W Ah^md

Am`mp_H$ dmrMo. `mZm am_H$UmMr AS>MU g_Obr. `mZr


H$mdri Pmbr Amho. XrS> _{hZm {dlmVr `mdr bmJob, hUyZ _oS>rH$b
gQ>{\$Ho$Q> {Xbo. am_H$UmZr bJoM Vo Am\$sgbm nmR>dyZ {Xbo. AmVm
_Z emV Pmbo. gXJw`m AmXoem_mUo kmZoarMm A`mg H$aVm
`oBb hUyZ AmZX Pmbm. Zmhr Var AmOH$mb ZmoH$arMo ~YZ ZH$mogoM
dmQ>V hmoVo.

EH$Xm amr ~amM doi kmZoar`m 15 `m A`m`mMm A`mg


H$arV ~gbo hmoV.o A`m`mMr gwdmV, lr_V ^JdV JrVo`m n{h`mM
cmoH$mZo Pmbr.
D$d_yb_Y:emI_W mha``_&
N>Xm{g `` nUm{Z `V doX g doX{dV&&1&&
lr. ^JdmZ hUmbo, Agm EH$ emV dQ> dj Amho. `mMo _yi
da Amho Am{U emIm Imbr AmhoV Am{U `mMr nmZo d{XH$ _
AmhoV. Omo `m djmbm OmUVmo, Vmo doXmZm OmUVmo. lr_V kmZoa
_mD$btZr m ggmanr djmMo nH$ KoD$Z, `mMo _moR>o gwXa dUZ
Ho$bo Amho. gnU
y A`m`mV doJdoJir CXmhaUo KoD$Z, ggmanr djmMo
_yi, emIm-CnemIm nr ~hmS>mMo gwXa dUZ Ho$bo Amho. ggma
H$gm _m`m_` Amho? Vmo V$Z Om`mMr gmYZo H$m`? 15 `m
A`m`mMm Coe, hm ggma H$gm `W Amho, Vo ggmar _mUgmg nQ>dyZ
XoD$Z `mMr Ap_Vm Am_dnmV pWa H$aUo, Ago Amho. `m_wio
hm A`m` hUOo gnUy ^JdV JrVoMm Jm^mM hQ>bo nm{hOo. _mD$btMo
kmZ AJmY. gm_m` OZmbm CZ Zo`mMr Vi_i. gd dmMVmZm
am_H$U VrZ Pmbo. dmQ>bo, ho gd Va AmnU OmUVmoM. _Z g
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 59

Pmbo. dmQ>bo, AmnUmg gd kmZ m Pmbo. `m g_mYmZmVM amr


Ceram Pmonbo. Zoh_r_mUo am_H$U nhmQ>o 4 bmM CR>bo. _Z
AmZXmZo ZmMV hmoVo. kmZ mrMm Ah^md OmJV Pmbm hmoVm.
VgoM `mZmbm ~gbo. WmoS>mM Ad{YV _Z C_Z Pmbo. `mZ
bmJbo. `mZmV EH$X_ gJirH$S>o _X H$me {Xgy bmJbm. gy_
XohmZo am_H$U ~mhoa Ambo. `m _X {ndiga H$memVyZ {\$aVmZm,
{Mmdmr \w$rV Pm`m hmo`m. VgoM nwT>o Jo`mda KZXmQ> OJb
bmJbo. Oam H$mimoIM hmoVm. nmR>r_mJ`m ~mOyZo EH$ dmK,
_moR>_moR>mZo S>aH$m`m \$moS>rV g_moa Ambm. am_H$U Km~$Z WaWa
H$mnm`bm bmJbo. gamdam niy bmJbo. mUnUmZo Zaqghoa
_hmamOmMm Ymdm Ho$bm. ho gd `mZmV nU `j KS>`mgmaIo.
S>mo`mg_moa `. _Zm`m gdoXZm nU VrdnUo OmUdV hmo`m.
dmMH$mnH$s H$mhr gmYH$ _S>ir AgVrb. `mZm H$YrVar, `mZmV
Ago AqVr` AZw^d Ambo AgVrbM. `mZmM mMo __ H$iyZ
`oBb. AmVm am_H$Umbm AMmZH$ EH$ PmonS>r {Xgbr. Ord
dmM{d`mgmR>r Vmo nQ>H$Z PmonS>rV {eabm. Va g_moa n. ny.
Zaqghoa _hmamO d n. ny. kmZoa _hmamO ~gbo hmoVo. XmoKohr
am_H$UmMr \${OVr nmhZ hgV hmoVo. Zaqghoa _hmamO
hUmbo, Aao am_H$Um, Vwbm nyU kmZ Pmbo Zm? _J Vy dmKmbm
H$m Km~abmg? Aao VwPm Am_m Am{U dmKmMm Am_m EH$M
Zm! _J Vw`mV Am{U dmKmV \$aH$M H$m`! gJir H$S>o, gd
m{U_mmV VmoM {ZJwU-{ZamH$ma na_m_m EH$ nmZo Amho.
_m`o`m AmdaUmZo doJionU Amho. hoM Am_kmZ AZw^dnmZo
Vwbm Pmbo AgVo, Va Vy dmKmbm Km~abm ZgVmg. kmZr
_mUgmbm ^` ZgVo. VwPo ZwgVo eXkmZ Amho. AYdQ> kmZmMm
AhH$ma ~miJy ZH$mog. VwPr gmYZm nyU Zmhr. ZmoH$ar gmoSy>Z
{h_mb`mV Om. nm`r {\$a. gmYy dmrZo amhZ gmYZ H$a. {^jm
60 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

n. ny. am_H$U _hmamO

d. a_m~mB

(ZmoH$arV AgVmZm)

(_hmamOmMr AmB)

n. ny. am_H$U _hmamO, `>r


(dMZmmao CX~moYZ)

doN>m{Zdmr d gdmMm {Zamon

_mJyZ Xoh OJd. AmnmoAmn Vwbm Am_kmZmMm AZw^d `oBb.


_mPm Vwbm nyU AmerdmX Amho. Agm CnXoe H$$Z XmoKohr
AVYmZ nmdbo.
am_H$U `mZmVyZ ~mhoa Ambo. JhrdZ Ambo. S>mo`mVyZ Aly
nmP bmJbo. _ZmV`m _ZmV gXJw$Mo nm` Yabo. j_m _m{JVbr.
hUmbo, _mPr MyH$ Pmbr. _r dV:bm kmZr g_Obmo. doirM Vwhr
_bm gmdabo. a`mda AmUbo. AmVm Vw_Mo Amko_mUo {h_mb`mV
OmD$Z gmYZm H$[aZ. nU Vwhr _mPo ~amo~a gVV ahm. hUOo
^aH$Q>`mMr {^Vr ahmUma Zmhr. "Y` Vo gXJw Am{U Y` `mMm
AmdS>Vm {e` am_H$U.'
am_H$U AmiXrbm Odi Odi 45 {Xdg am{hbo. VoWyZ naV
S>m|{~dbr Am\$sgbm Ambo. lr. _mQ>ogmho~ hoS> S>mQ>g_Z hmoVo.
am_H$Um`m AMmZH$ {ZKyZ Om`mZo, gd H$m_mMm ~moOm `mModa
nS>bm. Iyn amJmdbo. hUmbo, Wm~ da`m gmho~mZm gmJyZ bJoMM
VwPr ~Xbr H$Z Q>mH$Vmo. S>Q>rda OmBZ H$Z `m`bm ZH$ma {Xbm.
am_H$UmMo gmYZm~b _mQ>ogmho~mZm _m{hVr hmoVr. naVw `mMm amJ
AZmda Pmbm hmoVm. H$mhrM EoHy$Z `m`bm V`ma ZhVo. am_H$U
da`m lr. eoUm` gmho~mH$S>o Jobo. `mZm gd n[apWVr gm{JVbr.
5/6 _{h`mVM _r amOrZm_m XoBZ nU _bm Q>mg\$a H$ ZH$m. eoUm`
gmho~mZm g_Omdbo. `mZr S>Q>rda OmBZ H$Z KoVbo.

nwT>o df^amMo AmVM doN>m{ZdmrMm AmXoe aodo ~moS>mZ o H$mT>bm.


IM dmT>bm hmoVm. H$mhr _mUgo H$_r H$amd`mMr hmoVr. am_H$U Vgohr
amOrZm_m Xo`m`m {dMmamV hmoV.o hr gwdU gYr MmbyZ Ambr. bJoMM
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 61

doN>m {ZdmrMm AO {Xbm. H$m`H$mar A{^`Vm lr. eoUm` gmho~mZr


am_H$UmZm `mMo H$~rZ_`o ~mobmdyZ KoVbo. g_OmdyZ gm{JVbo.
AmVm Vwbm _{h`mMm nJma {_iVmo. M[aWmVmMr gmo` hmoVo. Vy gd
gmoSy>Z {h_mb`mV Om``m Jmo>r H$aVmog. nU {~Zm nemZo H$mhrM
hmoV Zmhr. H$moUr H$moUmbm {dMmaV Zmhr. _r Vwbm 3 _{h`mMr aOm
XoVmo. AJXmoa OmD$Z gd nmhZ `o. O_bo Zmhr, Va naV `o. am_H$UmZr
Z_VoZo eoUm` gmho~mMo Am^ma _mZbo. hUmbo, gmho~ _mPm {dMma
n$m Amho. _J eoUm` gmho~mZr AO _Oya H$Z nwT>o nmR>{dbm. ngZb
{S>nmQ>_|Q> H$Sy>Z AO _Oya H$a`mV Ambm.
28 \o$~wdmar 1979, hm am_H$U _hmamOm`m, aodoVrb
ZmoH$arMm eodQ>Mm {Xdg R>abm. gnyU 23 df} (2 \o$~wdmar 1956 Vo
28 \o$~dw mar 1979) aodoV ZmoH$ar Pmbr. Am\$sg`m gd ghH$m`mZm
dmBQ> dmQ>b.o nU am_H$U AmZXmV hmoV.o EH$m ~YZmVyZ gwQ>yZ, _w$nUo
gmYZo`m gmJamV Sw>~Uma hmoVo. eodQ>`m {Xder Am\$sg_`o {Zamoon
g_ma^ Pmbm. am_H$UmMm emblr\$i XoD$Z gH$ma H$a`mV
Ambm. {ZamonmMr ^mfUo Pmbr. nwT>rb gmYZogmR>r gJ`mZr ew^oN>m
{X`m. am_H$UmZr ghH$m`m~b gdmMo Am^ma _mZbo. `mM {Xder
g`mH$mir am_H$UmZr, Amn`m Imobrda g`Zmam`UmMr nyOm Ho$br.
gdmZm Anmonhma d gmX {Xbm.
`mdoiog _{hZm 201 n`o noeZ {_imbr. \$S>mMo d JOwBQ>rMo
H$mhr ngo {_imbo. H$`mUbm _wa~mS> amoS>`m Q>oQ> ~Ho$V noeZ
AH$mD$Q> CKS>bo. `mgmR>r lr. AaqdX Hw$bH$Uu `mMr _XV Pmbr.
nwT>rb \$S>mMo ngo ~Ho$V O_m hmoUma hmoVo. gJir H$mJXno lr. AaqdX
Hw$bH$Uu `mMoH$S>o {Xbr. `oWyZ nwT>o gd `dhma VoM ~KUma hmoVo.
AmVm am_H$UmZm {h_mb`mV Om`mMr KmB Pmbr. gd AmdamAmdar
H$am`bm gwadmV Ho$br. gJ`m ZmVodmBH$mZm d {_mZm AmdOZy ^oQ>b.o
lr. h[a^mD$ Omoer EH$ {Xdg _hmamOmZm AmJhmZo Amn`m Kar KoD$Z
62 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Job.o {h_mb`mVyZ naV `m`Mm {dMma ZhVm. nwT>o H$m` hmoBb


? H$mhrM
_mhrV ZhVo. ^mD$~{hUr, nwVUo^mMo gdmZm H$mhr Zm H$mhr ^oQ>r
{X`m. Amnbo gd gm_mZ dmQy>Z Q>mH$bo. gdmZm dmBQ> dmQ>bo. AmVm
naV Ho$hm ^oQ> hmoBb, Vo _mhrV ZhVo. am_H$UmZm {h_mb`mV OmD$Z
gmYZm H$a`mnmgyZ H$moUrM namdm H$ eH$bo Zmhr.
am_H$U H$`mUhZ {_aOobm Ambo. gd Am_S>itZm ^oQ>bo.
{_aOohZ `>rbm Ambo. ^mdnyU _ZmZo g. g. Zaqghoa _hmamOmMo
g_mYrda S>moHo$ R>odbo. {h_mb`mVrb gmYZogmR>r AmerdmX _m{JVbo.
Amnbr nmR>amIU H$a`mMr naV EH$Xm {dZVr Ho$br. JmoqdXamdmMo
AmerdmX KoVbo. O_IS>rbm JwXod amZS>o `m`m _{XamV Jobo. XeZ
KoD$Z AmerdmX KoVbo. nwT>o {M_S>bm OmD$Z n. ny. aKwZmW {` gmYy
_hmamO `mMo g_mYrMo XeZ KoVbo. {dOmnyabm OmD$Z n. ny. Zaqghoa
_hmamOm`m _wbrbm ^oQy>Z AmerdmX KoVbm. gXm`mMo _w` WmZ
qhMo{Jar `oWo Jobo. n. ny. ^mD$gmho~ _hmamO d n. ny. JwqbJOJ_
_hmamO `m`m g_mYrMo XeZ KoVbo. `mdoiog H$yaMo JUnVamd
_hmamO VoWoM hmoVo. `mMo XeZ KoVbo. `mZr am_H$UmMr {dMmanyg
Ho$br. {h_mb`mV gmYZogmR>r OmUma, ho EoHy$Z `mZm AmZX Pmbm.
`mZr _ZmnmgyZ AmerdmX {Xbo. H$mohmnyabm H$hoar _R> `oWo n. ny.
H$mS>{goa _hmamOmMr g_mYr Amho. VoWo OmD$Z XeZ KoVbo. Ago
gJ`mMo AmerdmX KoD$Z H$`mUbm naV Ambo.
VnM`}gmR>r {h_mb`mV `mU

am_Zd_r 1979 Mo ew^{Xder n. ny. am_H$U _hmamOmZr


{h_mb`mV gmYZobm Om`mgmR>r S>m|{~dbrhZ `mU Ho$bo. aodoMm
nmg hmoVmM. _w~ B g|Q>b `oWZy amr S>ho amSy>Z Egog nH$S>br. ~arMer
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 63

am_H$UmMm gmYwdof

Am_S>ir d Zohr _hmamOmZm {Zamon m`bm _w~B g|Q>b Q>oeZbm


hOa hmoVo. gH$mir ~S>moXm aodo Q>oeZda _hmamOmMo JwOamWr {_
lr. Xmoer ^oQ>bo. `mMo dS>rb F${fHo$ebm na_mW {ZHo$VZ _`o ahmV
hmoVo. `mMo gmR>r n d S>~m {Xbm. Vo am_H$UmZm hUmbo, d{S>bmZm
^oQ>m. Vo Vwhmbm H$mhr _XV H$ eH$Vrb. {Vg`m {Xder {Xr H$aV
JmS>r Xwnmar 3 dmOVm h[amabm nmohmoMbr. nydu XmoZ doim am_H$U
h[amabm Ambobo. WmoS>r\$ma _m{hVr hmoVrM. Oar nwaVo H$nS>o, gm_mZ
d WmoS>Ho$M ngo ~amo~a KoVbo hmoVo. AmVm H$mhr nydu gmaIo {h_mb`mMo
`moH$ ZhVo. Va {h_mb`mV Vn`}gmR>r Ambobo EH$ gmYy hmoVo.
h[amabm EH$ {Xdg JmoaIZmW _{XamV am{hbo. nwT>o F${fHo$ebm na_mW
_{XamV Jobo. lr. Xmoer `mMo d{S>bmZm ^oQ>bo. {M>r d S>~m {Xbm.
`mMo AmoiIrZo Imobr {_imbr. n{h`mXm ^mS>mZo. ZVa ngo gnbo.
gmYZ H$a`mgmR>r Ambo AmhoV hUyZ ZVa Imobr^mS>o KoVbo Zmhr. 2
_{hZo ahm hUmbo.

AmVm am_H$UmZr gmYwdof YmaU Ho$bm. EH$ YmoVa, H$_ao^modVr


JwS>mibobo. `mM YmoVamMr XmoZ Q>moHo$ nmR>rdZ nwT>o KoD$Z J`mV
JmR> _mabobr. N>mVrMm ^mJ CKS>mM. H$S>m`mMr WS>r. EH$ H$m~io
WS>rV PmonVmZm AJmda, Va MmbVmZm AJm^modVr. hmVmV EH$ H$_S>bw
gmaIm XmS>rMm Q>rbMm S>~m. nm`mgmR>r. S>mo`mda bmoH$arMr Q>monr.
nm`mV gm`mM Mnbm. nmR>rda AS>H$dbobr _moO`mM gm_mZmMr
H$mnS>r nQQ>mMr {nedr. {nedrV WmoS>o H$nS>o. {^jogmR>r Q>rbMo
nmoVobo. Imbr AWam`bm bQ>rH$Mm nona d AmoiIno Agbobr
bQ>rH$Mr {nedr. EdT>oM gm_mZ. nm`r dmgmV ghO Zo`mgmaIo.
64 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

XmT>r hiyhiy dmT>m`bm bmJbobr. nyd n[a{MVmZr AmoiIboM ZgVo.


_ZmV Ambo AgVo, Va, noeZMo ngo dmnZ {h_mb`mV {Xdg H$mT>bo
AgVo. nU Zmhr. Zaqghoa _hmamOmMr Amkm hmoVr. gmYwdmrZo
amhZ gmYZ H$a. {^jo`m AmZo XohmMo nmofU H$a. am_H$UmZr
gXJwMr Amkm VVmoVV nmi`mMo R>a{dbo. Am_kmZmMr,
gmjmH$mamMr Vi_i bmJbr hmoVr. {Z`{_V gmYZmbm gwadmV
Pmbr hmoVr.
F$frHo$ebm mo\o$ga A_aZmWmMr ^oQ>

gmYmaU 2 _{hZo _hmamO F${fHo$ebm na_mW {ZHo$VZ_`o am{hbo.


JJmZmZ, {Xdg^a gmYZ. EH$ doi {^jm _mJyZ OodV. hiyhiy
gd Amg$s H$_r hmoV hmoVr. dam` dmT>V hmoVo. eara H$Vr
~marH$ Pmbr. gmYZoMo VoO, S>mo`mVyZ OmUH$mambm OmUdV
hmoVo. na_mW {ZHo$VZ _`o Odi`mM ImobrV, lr. A_aZmW hUyZ
{XrMo mo\o$ga Amn`m nZrgh WmoS>o {Xdg ahm`mg Ambo hmoVo.
_hmamOmMr {XZM`m Vo amoO nhmV hmoVo. `mZr dV:hZ am_H$U
_hmamOmMr AmoiI H$Z KoVbr. MmJbm n[aM` Pmbm. _hmamO
amoO g`mH$mir {\$am`bm OmV. `mMo ~amo~a A_aZmW nVrnZr
nU OmD$ bmJbo. a`mZo OmVmZm Am`m_mda MMm hmoB. mo\o$ga
A_aZmW hema hmoVo. am_H$U _hmamOmH$S>o Vo AmH${fV Pmbo. EH$
{Xdg mo\o$ga A_aZmW a`mZo WmoS>o _mJo am{hbo. gYr ~KyZ `m`m
nZrZo _hmamOmZm {dMmabo. _bm _yb hmoBb H$m? AmerdmX m. gm.
A_aZmWmMo d` 40 Mo Amgnmg hmoVo. H$Vr {ZH$mon hmoVr. _hmamO
ghOM ~mobZy Job.o Vwhr ^$s^mdmZo ^JdVmMo Zm__aU H$am. `mbm
eaU Om. Vwhmbm Z$sM An`mr hmoBb. VodT>mV mo\o$ga nwT>o
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 65

Ambo. `mZr _hmamOmMm d Amn`m nZrMm gdmX EoH$bm hmoVm. Vo


OmoaOmoamZo hgm`bm bmJbo. hUmbo, _hmamO H$mhrVarM AmerdmX
H$m` XoVm! Ahmo {_gog A_aZmWmMo J^me`mV Xmof Amho. gd VhoMo
Cnm` Pmbo. _moR>m S>m Q>amZr H$YrM _yb hmoUma Zmhr, hUyZ gm{JVbo
Amho. {_gog A_aZmWm`m S>mo`mV MQ>H$Z nmUr Ambo. _hmamOmZm
dmBQ> dmQ>bo. hUmbo, na_oa gd e$s_mZ Amho. `mMr H$nm
Pmbr, Va H$mhr hr hmoD$ eH$Vo. {df` VodT>mdaM gnbm.
{h_mb`mMo gmYZ H$mimV _hmamO, am_H$U ~Mmar hUyZ
AmoiIbo OmV. nwT>o 1981 gmbr {h_mb`mVyZ naV `oVmZm _hmamO
CmaH$merV gmo_ml_ `oWo ahmV hmoV.o gmo_ml_Mo _w` dm_r gmYZmZX
C{e{jV Am{U dmUrZo _Ywa. VoWo mo\o$ga A_aZmW, am_H$U
_hmamO {H$Ya h? hUyZ emo{YV Ambo. Aml_mVrb gmYH$mZr `mZm
am_H$U _hmamOmOdi AmUyZ gmoS>bo. _hmamOmMr dmT>bobr XmT>r d
gnU
y gmYwde
o ~KyZ A_aZmWmZr `mZm AmoiIboM Zmhr. am_H$UmZr
_m `mZm AmoiIbo. `mo mo\$o gagm~, `hm H$go? hUyZ hgyZ dmJV
Ho$bo. AmVm _m mo\o$gamZm AmoiI nQ>br. `mZr nQ>H$Z _hmamOmMo
nm` Yabo. S>mo`mVyZ H$VkVoMo Aly Z H$iV ~mhoa Ambo. hUmbo,
_hmamO Amn Y` hmo& AmnZo _oar nZr H$mo AmerdmX {X`m& Ama
`m OmXy hAm& na_m_mZo AmnH$s ~mV gwZ {b`r& Z hmoZr, hmoZr _o
~Xb J`r& AmO Xmo _{hZo hAo& _wPo ^JdmZZo bS>H$m {X`m& _oar
nZr, Vmo AmnH$s `mX AmVo hr amoo nS>Vr h& Amnhr gM_wM ^JdmZ
h& _ AmnHo$ {b`o Hw$N> H$aZm MmhVm h& _wPo godmH$m Adga Xmo&
_hmamO Va Am`mZo EH$X_ VY Pmbo. Za{ghoa _hmamOmMr
Ho$dT>r hr H$nm! Amn`m {e`mMo AmerdmX \$mob R> Z`o
hUyZ, Ho$dT>r hr AKQ>rV H$aUr. ~mBMo J^me`mV Xmof Amho.
Ago g_O`mda, `mdoiog _hmamO nU {I Pmbo hmoVo. dmQ>bo,
H$embm {Xbm hm AmerdmX? gmYZoMo gm_` _hmamOmMo dmUrbm
66 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

gmYH$ AdWoVbr {XZM`m

bm^bo hmoVo, AgoM hUmdo bmJob. _hmamO mo\o$ga A_aZmWmZm


KoD$Z dm_r gmYZmZXmH$S>o Jobo. _r ~amJr Amho. _bm H$mhr ZH$mo.
Aml_mgmR>r H$mhr H$am. `oWo gmYy bmoH$mMr godm Ho$br OmVo. nwT>o
nYam hOma n`o IM H$Z mo\o$gagmho~mZr gmo_ml_mV bmBQ>Mr
`dWm Ho$br.

_hmamOmZr ^OZmMo nwVH$ ~amo~a Zobo hmoVo. gH$mir 3&& bmM


CR>V. 5 dmOon`V On`mZ. nhmQ>o 5 bm H$mH$S>AmaVr hiy
AmdmOmV. Mhm {_imbm Va R>rH$. ZmhrVa Zmhr. {Xdg^a mgm~amo~a
On Am{U `mZ. _ZmMr C_Z AdWm dmT>m`bm bmJbr. `m_wio
VmgZ Vmg `mZ bmJo. AmkmMH$mVyZ doJdoJio H$memMo AZw^d.
_YyZ _YyZ gXJw Zaqghoa _hmamOmMo XeZ. gd AmZXmMm AZw^d.
Xwnmar {^jm _mJyZ EH$ doiMo OodU. W_ OS> Jobo. ZVa
A{^_mZ H$_r Pmbm. {O^oMo MmoMbo Zmhrgo Pmbo. OodUmZVa
WmoS>r {dlmVr, naV gmYZ. g`mH$mir nm` _moH$io H$a`mgmR>r {\$aUo.
nwhm amr XmoZ Vmg gmYZ. amr 10 Mo AmV PmonyZ OmV. gwadmVrbm
amr ^yH$ bmJm`Mr. OgOgo gmYZ dmT>bo, Vg Vgm `moJmr
dmT>bm. OR>amr H$_r Pmbm. F${fHo$ehZ 5 {H$. _r. AVamda
`mg Jw\$m. _`o EH$m gmYw~amo~a 4 {Xdg amhZ gmYZm H$Z Ambo.
S>m|JamV AmV`m ~mOybm _moR>m eV Jwhm. bmJyZM Aml_. gmYZm
H$aVmZm EH$ doi OodUmMr gmo` Pmbr. nU ~mhoaMo bmoH$mZm \$ma
{Xdg amh XoV ZgV.

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 67

Xod `mJbm `mU

naV F${fHo$ebm Ambo. na_mW {ZHo$VZ_Yrb XmoZ _{h`mMr


_wXV gnbr hmoVr. ~`mM gmYy`m AmoiIr Pm`m hmo`m. AmVm
nm`rM nwT>`m dmgmbm {ZKmbo. F$frHo$e Vo Xod`mJ, AVa gmYmaU
70 {H$. {_. Xod`mJ~b gmYy ghH$m`mH$Sy>Z _m{hVr {_imbr hmoVr.
g~Y MT>mdmMm ZmJ_moS>r aVm. _Yo _Yo N>moQ>r N>moQ>r Jmdo bmJV.
WmoS>oM ngo Odi hmoVo. Mhm`m Q>narda EImXm Mhm KoV. _YoM nm`r
dmg H$aUmam EImXm gmYy ^oQ>.o "har Amo_ dm_r' H$aV PmS>mImbr
~gyZ {dlmVr d `mbr-Iwembr`m Jnm hmoV. `mVyZ nwT>`m dmgr
Jmdm~b _m{hVr {_io. amr H$moR>o ahm`Mr `dWm Amho? H$moR>o
{^jm {_iVo? `m_mUo `m Jmdr amrMr dVr H$arV 4 {XdgmV
Xod`mJmbm nmohmoMbo. gmYmaU OyZ 1979 Mm n{hbm AmR>dS>m hmoVm.
AmVm nmdgmbm gwdmV hmoUma hmoVr.
{ZgJa` Xod`mJ d XeaW nhmS>mV
dmV`

Xod`mJ _moR>o N>mZ, {ZgJa` {R>H$mU Amho. S>m|Jam`m EH$m


~mOyZo ^mJraWr d Xwg`m ~mOyZo AbH$ZXm `oD$Z EH$_oH$mZm {_iVmV.
IiIi dmhUmao nmUr, EH$_oH$mV {_giVmZm XmoZ AdIi ~m{bH$m
\w$JS>r Ioi`mMm ^mg hmoVmo. nwT>o EH$ hmoD$Z, JJm `m ZmdmZo Vr
F${fHo$ebm OmVo. gmaIo `m a_Ur` `mH$S>o ~KV ahmdogo dmQ>Vo.
am_H$U _hmamO Xod `mJmMo ~g Q>S>Odi Ambo. XwnmaMr doi
hmoVr. EH$m hmQ>b
o _`o ahm`m`m `dWo~b MmH$er Ho$br. hmQ>b
o Mm
68 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

XeaW nhmS>mV H$R>moa gmYZm

_mbH$ `w. nr. gmBS>Mm gXJhW hmoVm. hUmbm, AmAmo _hmamO&


H$hmgo Am`o& ~~Bgo, hQ>`mda `mMo Hw$Vyhb OmJo Pmbo. ~mob`m~mob`mVM `mMo ZmoH$amZo nwar-^mOr g_moa AmUyZ R>odbr. noQ>^a
Imdmo _hmamO& Xwnma`m doibm gmYybm Oody KmV`mMo g_mYmZ d
nw` hmQ>ob _mbH$mbm bm^bo. ngo KoVbo Zmhr. hUmbm, `hr amVogo
WmoS>m AmJo Omd& XmhrVa\$ nhmS>rno OmZodmbm EH$ amVm {XImB XoJm&
dhm WmoS>ohr Cna XeaWnhmS> h& dhm AmnH$m BVOm_ hmo Om`oJm&
_hmamO "O` O` am_ Or H$s' H$$Z nwT>o {ZKmbo. XeaWnhmS>
n`V Ambo. {g CmoJnVr _\$VbmbZr {h_mb`mV ~aoM {R>H$mUr
gmYy bmoH$m`m dmV`mgmR>r Aml_ ~mYbobo AmhoV. XeaWnhmS>
`mnH$s EH$. VoWo _\$VbmbmMo Jw$ n. ny. MH$Ya Omoer _wI hmoVo.
_hmamO `mZm OmD$Z ^oQ>bo. ZmoH$ar gmoSy>Z _w~BhZ gmYZogmR>r Ambo
AmhoV. Ago H$i`mda Am` dmQ>bo. _emZdam` m hmoD$Z
H$mhrOU ggma gmoSy>Z {h_mb`mV `oVmV. nU {Q>H$V ZmhrV.
{h_mb`mVrb H$R>rU {ZgJmMr _mhrV MH$Ya OmoetZr gm{JVbr d
gmYZmV {Q>Hy$Z ahmUo, {H$Vr H$R>rU Amho Vo g_OmdyZ gm{JVbo.
_hmamOmZr Amn`m gXJw $ `m AmXoemMr H$nZm {Xbr. MH$Ya Omoer
g_Obo, hm H$mhr H$`m Jw$Mm Mobm Zmhr. S>m|JamdaM EH$ PmonS>r
{Xbr. OodUmMr gmo` hmoUma Zmhr, hUyZ gm{JVbo. JmdmV OmD$Z
{^jm _mJmdr bmJob. AmVm am_H$U gmYy OrdZmbm ibo hmoVo.
`mZr AmZXmZo hmoH$ma {Xbm.

_hmamOm`m gmYZoMm amoOMm {XZH$_ Mmby Pmbm. PmonS>rV amr


H$S>m`mMr WS>r dmOV hmoVr. nmdgmbm gwdmV hmoUma hmoVr. MH$Ya
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 69

OmoetZr PmonS>rda Q>mH$m`bm EH$ d O{_Zrda AW$`mgmR>r EH$,


Ago XmoZ OmS> bpQ>H$Mo nona {Xbo. nmKam`bm EH$ C~Xma H$m~io
{Xbo. nhmQ>o 3 bm CRy>Z Onmbm ~g`mda Iyn WS>r dmOo. nU gmYmaU
A`m VmgmZo, mgm~amo~a Vm|S> ~X R>odyZ AmV`m AmV Ho$bo`m
Zm__aUmZo earamVbr CUVm dmT>m`bm gw$dmV hmoB. WS>r
H$moR>`mH$moR>o niyZ OmB. {h_mb`mV`m dmVmdaUmer _hmamOmMo eara
OwidyZ `m`bm bmJbo. ~amo~a`m gmYyZr {h_mb`mVrb ~Xb`m
dmVmdaUmMr H$nZm {Xbr hmoVrM. gmYZm H$aVmZm nmdgm`mV
e`Vmo EH$m {R>H$mUr ahm. dmg H$$ ZH$m. H$mhr gmYy Zonmi_mJ}
_mZggamoda d H$bmg ndVmMr `mm H$a`mg {ZKmbo hmoVo. `mZr
Amn`m~amo~a Mb`mMm AmJh Ho$bm. nU gmYZm hmoUma Zmhr, hUyZ
_hmamOmZr ZH$ma {Xbm. nhmQ>o 3 Vo gH$mir 8 n`V, EH$mM ~R>H$sV
~gyZ mgmda On Am{U `mZ. gH$mir 8 Vo 10 mV{dYr. 10 bm
Imbr JmdmV `oV. Mma Kar {^jmXohr. {_iob Vr {^jm KoD$Z
PmonS>rV `oV. EH$ H$arV. {O^obm MdrMr AmoiI ZH$mo.
gXJw$Zm Zdo XmI{dV. Am{U gmX hUyZ JhU H$arV.
Xwg`m {XderMr qMVm Zmhr. hUyZ gJh Zmhr. WmoS>r {dlmVr.
naV Xwnmar 1 Vo 5 gmYZm. Vmg^a WmoS>m \o$a\$Q>H$m. naV 7 Vo amr 9
qMVZ-Zm__aU. amr 9 bm Pmonr OmV. \$mago H$moUmer ~mobUo
Zmhr. VZ Am{U _Z gmaIo gmYZoV `J. KaMo-ZmoH$arMo {dMma
nU _ZmV `oBZmgo Pmbo. nYam {Xdg Pmbo.
lr. MH$Ya Omoer am_H$UmMr amoOMr {Z`{_V Mmbbobr gmYZm
nhmV hmoVo. gd emVVoZo Mmbbo hmoVo. Hw$R>bohr _mJUo Zmhr.
Hw$R>brhr VH$ma Zmhr. {_iob Vr {^jm drH$m$Z Xoh ajU
H$arV hmoVo. H${b`wJmV A_` mU Amho. `m_wio EH$ doi Var
Xohmbm AmMr AmhVr mdr bmJVo. _J Vo Hw$R>`mhr H$maMo
Agmo. gmYZo_wio, Vn}`}_wio earamV `moJmr dmT>bm H$s,
70 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

mUdm`yMr dr hmoD$Z OR>amr H$_r hmoVmo.


`m_wio `moJr bmoH$mZm \$mago AmMr JaO ahmV Zmhr.
AmB Hw$S>brZrMr OmJVr hmoD$Z, {VMm gMma gd eara^a hmoVmo.
earamVrb gd ZmS>m ew hmoVmV. AmVrb ~marH$-gmarH$
earaXmof OiyZ OmVmV. AmB Hw$S>brZrMr e$s nob`mg,
gmYH$mMo eara {g hmoVo. Zm__aUmZo dmgZmMm Zme hmoD$Z
{Mm ew hmoVo. `mo`mMo earamda `mMo n[aUm_ {Xgy bmJVmV.
eara ~marH$ nU VoOnwO Am{U ~bdmZ hmoVo. _hmamOmMr hrM
pWVr hmoV hmoVr. MH$Ya Omoer _hmamOmH$S>o AmH${fV Pmbo.
AmnUhZ `mZm ~mobmdyZ KoVbo. _hmamOmMo gXJw$ Zaqghoa
_hmamOm~b OmUyZ KoVbo. {e`m`m gmYZ drg `m`m
gXJw$Mo AmerdmX H$maUr^yV AgVmV. gXJw$`m {XjoMo
~rOM {e`m`m VZ-_ZmV gmYZo`m mojUm_wio \w$bV AgVo.
Agm AmerdmX bm^bobo {e` Am{U `mMo g_W Am_kmZr
Jw$, XmoKohr Y`M.
lr. MH$Ya OmoetMm Xod`mJbm S>m|JamMo ImbMo ~mOyg EH$
Aml_ hmoVm. `mMo Zmd OmoJrdmS>m. VoWo EH$ Imobr [aH$m_r Pmbr.
Vr bJoMM _hmamOmZm {Xbr. VoWo am{h`m_wio WS>r-dm`mMm mg
H$_r Pmbm. am_H$UmZr gd ^ma Amnbo gXJw$ Zaqghoa
_hmamOmda Q>mH$bm hmoVm. CmMr H$miOr ZhVrM. nU {g
hmo`mMr, Am_kmZ mrMr nU H$miOr ZhVr. gdH$mhr
gXJw$M H$aUma hmoVo. g_W am_Xmg dm_tMo C$s_mUo
"CnmgZobm T> Mmbdmdo' hoM \$$ H$arV hmoVo.

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 71

Zaqghoa _hmamOmH$Sy>Z ^yVmMo {ZdmaU

_ZmMr C_Z AdWm

S>m|Jamda`m PmonS>rV ahmV AgVmZm, _hmamO EH$Xm amr


gS>mgbm ~mhoa Jobo. gJirH$S>o AYmamMo gm_m`. Jma dmam. naV
`oV AgVmZm g_moa 15-20 \y$Q>md a, EH$ 5 \y$Q> CMrMm, nMm Zogbobm
OmS>ga {J>m _Zw` {Xgbm. `odT>m amr H$moR>o Mmbbm! Agm {dMma
_ZmV `oVmo, Vmoda Vmo _Zw` EH$X_ AmnmoAmn 6&& \y$Q> CM Pmbm.
hmd^md ^ogya Pmbo. _hmamO Km~abo. EH$X_ Vm|S>mVyZ "Zaqghoa
_hmamO H$s O`' Agm CXJma {ZKmbm. Vo ^yV hmoVo. _hmamOmH$S>o
MmbV `oV hmoVo. Zaqghoa _hmamOmMo Zmd {ZKm`m~amo~a _mJo diyZ
WmoS>o nwT>o Jobo Am{U Zmhrgo Pmbo.

S>m|JamdaMo PmonS>rV `mZmbm ~gVmZm, nhmQ>o`m doiog amZQ>r


{H$S>mMm mg hm`Mm. nU bj Z XoVm, gmYZ ZoQ>mZo H$arV. AgoM
EH$Xm nhmQ>o`m doiog _hmamOmMo MmJbo `mZ bmJbo. _Z
C_Z hmoD$Z earamMm gnH$ VwQ>bm. AmkmMH$mVyZ g_moa dV:Mr
`mZ_ _yVu g_moa {Xgm`bm bmJbr. ^modVmbr H$mio, {ndio
gmn {\$aV hmoVo. gy_ Xoh gd AdbmoH$Z H$arV hmoVm. {^VrMm
bdboehr ZhVm. Ago ~amM doi Mmbbo. hiyhiy nydpWVrbm
Ambo. `mdoiog _Zmbm EH$ H$maMm Abm{H$H$ AmZX OmUdV hmoVm.
AZw^d gmJm`bm H$moUr ZhVo. nU gXJw$Mo nyU bj hmoVo. `mZm
gd g_OV hmoVo.
72 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

~H$ _ZoOa _hmamOmH$S>o AmH${fV

_hmamO g`mH$mir Xod`mJMo a`mda, WmoS>o bm~da {\$am`bm


OmV. XmoZ-VrZ doiog ZrQ> ZoQ>H$m nmoemI Ho$bobo, Jmo`m aJmMo, 6
\y$Q> CMrMo {YnmS> JhW {Xgbo. XmoKmZrhr EH$_oH$mH$S>o ~KyZ
p_Vhm` Ho$bo. XmoZ {XdgmZVa _m `m JhWmZr _mJyZ AmdmO
{Xbm. _hmamO H$mo& WmoS>o Odi Ambo. _ h_oem AmnH$mo XoIVm h&
H$hm ahVo hmo? H$hmgo Am`o? _hmamOmZr Amnbr AmoiI H$$Z {Xbr.
BJOr `oV Agbobo. _w~BhZ MmJbr ZmoH$ar gmoSy>Z Ambobo, gmYy
~KyZ `mZm Iyn Am` dmQ>bo. {^jmWu gmYy Iyn {XgV. `mZr nU
Amnbr AmoiI H$$Z {Xbr. JwmOr nOm~ qgY ~Ho$V, Xod`mJMo
emIoV _ZoOa hmoVo. `mZm ~Ho$Zr ahm`bm, MmJbo _moR>o Ka {Xbo hmoVo.
C {e{jV nU A`mp_H$ dmrMo o_i `$s_d. gmYy-gVm~b
`mZm Iyn Amp_`Vm dmQ>o. MmJbrM AmoiI Pmbr. amoO g`mH$mir
{\$am`bm OmVmZm JmR> nS>o.
Am`m_mda Jnm hmoV. _{XamVbo Xod-XeZ EdT>mdaM
Jwmgmho~mMo Am`m_ Wm~bo hmoVo. `mZr nwT>o OmUyZ Ko`mMr Vi_i
XmI{dbr. _hmamOmZr `mZm Zm__aU, Jw$CnXoe, `mZ m~b
g{dVa gm{JVbo. _hmamOm`m A{^_mZ a{hV emV d^mdmZo,
Jwmgmho~ AmH${fV Pmbo. hUmbo, _hmamO _oam Ka ~hV ~S>m h&
dhr ahmo& AmnHo$ ImZo H$m BVOm_ ^r H$aVm h& dhr Amam_go gmYZ
H$amo& h_o ^r godmH$m Adga {_boJm& _hmamOmZr JmoS> eXmV ZH$ma
{Xbm. H$moUmbm XwIdUo, _hmamOm`m a$mVM Zmhr. _hmamO
{^jobm amoO doJdoJ`m ^mJmV OmV. H$Yr H$Yr Jwmgmho~mMo KamH$S>o
OmV. "Amo_ {^jmXohr' Agm _hmamOmMm AmdmO EoHy$ Am`m~amo~a
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 73

gmYy _mH$S>

Jwmgmho~m`m Y_nZr ~mhoa `oV. _hmamOmZm Wm~dyZ R>do rV. H$mhrVar


{_R>mB, \$io, nwar-^mOr Aer ^anya {^jm KmbrV. _hmamOmZm VoWM
o
Ood`mMm AmJh H$arV. nU _hmamO Wm~V ZgV. _mUgmMo
_Z _moR>o dmBQ> Amho. AerM gd` bmJbr, Va OS> OmBb.
gmYH$mbm _moR>o n` nmimdo bmJVo.

OmoJrdmS>mV`m Imobrg_moa ~aoM doim EH$ _mH$S> `oV Ago.


~amM doi ZwgVoM ~gyZ amhr. Im`bm {Xbo, Va WmoS>o ImB. nU hmH$bbo
Var A{O~mV hbV Zgo. Imobr CKS>r {Xgbr H$s AmV OmD$Z {\$$Z
`oB. gm_mZmbm hmV bmdrV Zgo. W_ am_H$U Km~abo. BVa gmYyZr
gm{JVbo H$s, Vo "gmYy _mH$S>' Amho. 4-5 dfmnydu `oWo amhUmam EH$
gmYy dmabm. `mbm `m OmJoMr Iyn gd` hmoVr. AH$_mV Pmbo`m
{ZYZm_wio, `m`m nydO_r`m dmgZm `oWoM AS>H$`m. hm O_
_mH$S>mMm {_imbm. nU nyd O_r`m _Vt_wio Vo _mH$S> OmoJrdmS>m
^modVrM {\$aVo. H$moUmbm mg XoV Zmhr. gmYH$mbm hUm H$s
{gmbm, _aU H$go emVVoV Ambo nm{hOo. MmJ`m-dmBQ>
Hw$R>`mM dmgZm Xoh gmoS>VmZm _Zmbm ZH$mo. _Zmg_moa hdr,
\$$ gXJw$Mr _yVu. ZmhrVa gJir gmYZm \w$H$Q> Om`Mr.
Zaqghoa _hmamOmMr H$nm>r

Xod`mJbm _hmamOmMm nwH$i {Xdg _w$m_ hmoVm. H$`mUbm


lr. AaqdX Hw$bH$Uu `mMoH$S>o n`dhma hmoVm. _hmamOmMo gdmV
74 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Xod`mJ Vo JwH$mer

_moR>o ^mD$ lr. JmoqdXamd (Amnm) `>r `oWM


o amhZ _{XamMr XoI^mb
d {Z` CnmgZm H$arV hmoVo. H$`mUbm Q>oQ> ~H$, _wa~mS> amoS> emIoV,
_hmamOm`m Im`mV, aodo`m ZmoH$arVbo Cabbo \$S>mMo ngo O_m
Pmbo hmoVo. AmnmZm `>r`m _{XamMo {dH$mg H$m_mgmR>r AH$am
hOma $n`mMr JaO hmoVr. nU _hmamO dV: ~Ho$V Jo`m{edm` ngo
{_iUma ZhVo. {h_mb` gmoSy>Z OmVm `oV ZhVo. Q>oQ> ~Ho$Vrb {eI
_ZoOa Zwg`m AWmoarQ>r boQ>ada ngo Xo`mg V`ma ZhVo. _hmamOmZr
lr. AaqdX Hw$bH$Uu `mMo Zmdo AWmoarQ>r boQ>a nmR>dyZ {Xbo hmoVo.
_moR>r AS>MU hmoVr.
n. ny. Zaqghoa _hmamO YmdyZ Ambo. Q>oQ> ~Ho$Vrb erI _ZoOa
XrK _wXVr`m aOoda Jobo. `mMo OmJr lr. XoenmS>o ZmdmMo _hmam>r`Z
_ZoOa Ambo. lr. AaqdX Hw$bH$Uu eoOmarM Agbo`m H$Zam ~Ho$V
_ZO
o a hmoV.o `mMr d lr. XoenmS>o gmho~mMr MmJbr _r hmoVr. AaqdX
Hw$bH$UtZr gd n[apWVr XoenmS>o gmho~mZm gm{JVbr. `mZr Amnbo
A{YH$mamV, noeb nadmZJr XoD$Z AWmo[aQ>r boQ>ada 11 hOma n`o
AaqdX Hw$bH$Uu `mZm {Xbo. Vo `mZr AmnmZm nmR>{dbo. `>rbm
_{XamMo H$m_ gwairV Mmby Pmbo. nU `mVrb EH$hr ngm _hmamOmZr
Amn`mgmR> r Xo d `mJbm _mJ{dbm Zmhr. n. ny . Zaqgho a
_hmamOm`m H$nm->rZoM ho gd e` Pmbo.

_hmamOmZm Xod`mJbm `oD$Z 6 _{hZo CbQy>Z Jobo hmoVo. OmZodmar


1980 Mr gwdmV hmoVr. VrZ _{h`mZr ~\$ {dViyZ Ho$XmaZmWMm
n[aga XeZmgmR>r Iwbm hmoUma hmoVm. _hmamOmZr AmVm nwT>o Ho$XmaZmWbm
Om`mMo R>a{dbo. nm`r Om`Mo hmoVo. hUyZ {~ZO$ar gm_mZ
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 75

Xod`mJbm gmYy ^JVam_ `mMoH$S>o R>odbo. Vo H$m`_ Xod`mJbmM


ahmV. naV `oVmZm gm_mZ KoVm `oBb. Agm {dMma Ho$bm. gdmMm
{Zamon KoD$Z {ZKmbo. nm`r MmbV, a`mZo H$moR>o PmS>mImbr {dlmVr.
bhmZ Jmdr {^jm. Ago H$arV lrZJa _mJ} `mJbm Ambo. AVa
gmYmaU 60 {H$. _r. Mma {Xdg bmJbo. gJim n[aga {ZgJa`
hmoVm. EImXo PmS>mImbr, {ZgJmMo Hw$erV emV {R>H$mUr `mZ H$arV.
Hw$R>o Om`Mo? H$Yr nmoMm`Mo? Aer H$mhrM JS>~S> ZhVr. gmYZobm
`mo` OmJm {_imbr, H$s _w$m_ H$arV. `mJbm nmohmoM`mg am
Pmbr hmoVr. gJirH$S>o XwH$mZo ~X H$$Z bmoH$ Kar Jobo hmoVo. AYma
hmoVm. ~gQ>S>bm nmohmoMbo.
bmBQ> hmoVm. nU H$moUrM _mUgo {XgV ZhVr. WS>rMo gm_m`
Mmby Pmbo. H$m~io nmK$Z EH$ _mUyg ~mhoa Ambobm {Xgbm. Vmo
hUmbm, _hmamO A~ AmnH$mo H$moB OJh Zhr {_boJr& `hr gmo Omd&
_hmamO ZmBbmOmZo ~g Q>S>daM Pmonbo. Imbr OdiMo bpQ>H$
AWabo. AJmda H$m~io. WS>rMm O~aXV H$S>mH$m. Pmon Hw$R>br!
ZwgVoM nSy>Z am{hbo. nhmQ>oM CRy>Z `mZ Ho$bo. WmoS>o D$Z da Am`mda
Odi`m AbH$ZXm ZXrV ZmZ Ho$bo. JmdmV {^jmXohr H$$Z nmoQ>mbm
AmhVr {Xbr. nwT>o {ZKmbo. gmYwdoe hmoVmM. nU _ZmZo nyU gmYy
Pmbobo. a`mV H$moUr gmYy ^oQ>bo H$s "har Amo_ dm_rOr' hUV
nwT>o OmV. H$Yr H$Yr ^oQ>o`m gmYy~amo~a ~mVMrV. ~amo~a `mU.
nmS> Jmdmbm {d^yVrMm M_H$ma

WmoS>o nwT>o Jo`mda, EH$ N>moQ>ogo Jmd bmJbo. nmS>. D$Z MmJboM
Vmnbo hmoVo. hmQ>obg_moa Wm~bo. _mbH$mZo AmV ~mobmdbo. Mhm {Xbm.
hUmbm, _hmamO _ ~hV gH$Q>_o h& _oam bS>H$m ~hV {~_ma h& Hw$N>
76 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

JwH$merV gmYZ

ImVm Zhr& ~hV Xw~bm hmo J`m h& Amn dm_rOr hmo& Hw$N> {d^yVr
Xmo& _hmamOmZm H$m` H$amdo, Vo gyMoZm. Amn`m hmVmV H$mhr Zmhr.
H$go gmJmdo? nU X`m Ambr. g. g. Zaqghoa _hmamOmMo Zmd KoD$Z,
OdiMr WmoS>r {d^yVr `mbm {Xbr. WmoS>r H$nmimbm bmdyZ, ~mH$s
nm`mV {_giyZ _wbmbm Xo`mg gm{JVbo. emV d^md. gmYZo_wio
Vmo OmVM hidm Pmbm hmoVm. Ago Hw$UmMo XwI: EoH$bo H$s, _Z
H$UoZo ^$Z OmB. CJ gmYZoZo earamVrb CUVm dmTy>Z ~aoMgo
gmYy H$moYr hmoVmV. nU am_H$UmMo gJioM H$mhr doJio.
gXJwMm g_W nmqR>~m. Ho$XmaZmWhZ naV `oVmZm, `mZr_Zr
ZgVmZm Vmo hmQ>ob_mbH$ ^oQ>bm. `mZo _hmamOmZm AmoiIbo. `mMo
nm` Yabo. hUmbm, _hmamO AmnH$s {d^yVr ~S>r AX^yV Wr& VwaVhr
_oam bS>H$m AN>m hmo J`m& _hmamOmZr _Zmo_Z Amn`m gXJwZm
Um_ Ho$bm. hmQ>ob_mbH$mZo O~aXVrZo H$mhr ngo _hmamOmMo hmVmV
R>odbo. Agm nm`rM dmg H$arV AJVr_wZr Am{U Hw$S> H$arV
JwH$merbm `oD$Z nmohMbo.

JwH$mer ho N>mZ S>m|Jam`m nm``mdaMo {R>H$mU. {ZgJa`.


~mOyZoM _Xm{H$ZrMm nmT>amew^ AdIi dmh dhmV Agbobm. {VWo
H$mbrH$_brdmbm Y_emim Amho. VnM`}bm Ambo`m gmYwMr N>mZ
gmo`. {_{ZQ>a ~hJwUmMo _moR>o ^mD$ VoWrb `dWm ~KV. Xod`mJMo
lr. MH$Ya Omoer `mZr {M>r {XbrM hmoVr. _hmamO H$mbrH$_brdmbm
Y_emioV nmohmoMbo. {M>r XmI{dbr. Moh`md$Z _hmamOmMo gmYonU
{XgyZ `oB. bJoMM `mMr ahm`mMr `dWm Pmbr. _moR>m hmb hmoVm.
~aoMgo gmYy VoWo gmYZ H$arV. Aml_mVM EH$ eH$amMo _{Xa, S>mJ| am`m
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 77

~mOybm hmoVo. XeZ KoVbo. _hmamOmMo _Z EH$X_ g Pmbo.


dmVmdaUM Vgo hmoVo. Aml_mMr H$mhr H$m_o AgV. gmYy-g`mgr
bmoH$ Vr H$arV. EH$ doi gmYoM, nU MH$a OodU. am_H$UmMo _Z
VoWo a_bo. gmYZobm gVm AmUUmar OmJm.
amoOMm {XZH$_ N>mZ O_bm. `mZmV H$mem~amo~a doJdoJ`m
XodXodVmMo, gmYy-gVmMo XeZ hmoD$ bmJbo. n. ny. Zaqghoa _hmamO
d n. ny. ^mD$gmho~ _hmamO Zoh_rM `mZmV {XgV. S>moio {_Q>bo H$s,
EH$ MH$MH$sV {ndiga aJmMm VoOnwO Vmam ZOaog_moa C^m amhr.
hmbVM Zgo. gmaIo `mMoH$S>o nhmdogo dmQ>.o "AmZXr AmZXJS>o & {OH$S>o
{VH$S>o MmohrH$S>o&&' Ago dmQ>m`bm bmJbo. H$Yr _Z C_Z hmoD$Z
g_mYr bmJo, H$iVM Zgo. XZ{XZ CnmgZoV hQ>br OmUmar, kmZoda
_hmamOmZr aMbobr, H$mH$S> AmaVr AmR>dbr. \$ibo ^m` _mPo&
Y` Pmbmo ggmar& gXJw$ ^oQ>bo hmo, `mZr Y[a`obo H$ar& `m`m
nwT>`m Amodr
amD$im _mOr OmVm, amho Xoh AdWm&
_Z ho C_Z Pmbo, Zgo ~VoMr dmVm&
hoVw hm _mdibm, eXm Ambr {Z:eXVm&
VQ>W hmoD$Zr R>obo, {ZOn nhmVm&

gnyU AmaVrV dUZ Ho$bo`m gmYH$m`m AdWoMm,


am_H$U _hmamO dV:M AZw^d KoV hmoVo. Aer _V gmYZm
Mmbbr hmoVr. _Z \$imMr AmemM {dg$Z Jobo hmoVo.
am_H$Um~amo~a Y_emioV Xmoer ZmdmMo gmYH$ hmoVo. `mZr
g`mg Y_ pdH$mabm hmoVm. XmoKohr ~`mM doim nhmQ>o 3&& dmOVm,
OdiMo _hmXodmMo _{XamV `mZ-gmYZobm ~gV. Jm^m`mMo nwT>Mo
~mOwbm g^mJh hmoVo. Oam ~mOwbm ~gbo, hUOo gH$mir nyOobm
`oUm`m nyOm`mMr AS>MU hmoV Zgo. `mZ bmJbo hUOo doioMm
AS>ga Cn`moJmMm Zmhr. _{Xa Oam daMo ~mOwbm. ~mOwbmM S>m|Ja.
78 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{h_mb`mVbm a_Ur` {ZgJ. emV {R>H$mU. Xoh^mZ {dgam`bm


bmdUmao. AgoM EH$m nhmQ>o am_H$U _hmamO d `mMo ghH$mar gmYH$
lr. Xmoer, XmoKoOU `mZmV _ hmoVo. `mZmMo _VrV H|$hm gH$miMo
9 dmObo, Vo H$iboM Zmhr. ~R>H$ WmoS>r gb Ho$br. CR>`mMo V`marV
hmoVo. V|hm XmoZ AZmoiIr gmYy, `mMr MmH$er H$arV Odi Ambo.
H$mbrH$_brdmbm Y_emioVrb EH$ gmYH$ `mZm KoD$Z Ambm hmoVm.
_hm_m _h|nyatMo _hmamOmZm ~mobmdUo

gmYy hUmbo, h_mao Jw$ n. ny. _h|nwar _hmamO H$^r H$^r


AmH$me _mJ go ^_U H$aVo h& AmO gw~h Mma ~Oo, `hmgo ^_U
H$aVo g_`, ChmoZo Amn XmoZmoH$mo `mZ H$aVo g_` XoIm& `hmgo 5
{H$. _r. Xyarna, nhmS>_o EH$ ~S>r Jw\$m h& dhr, h_mao JwOrH$m
{ZdmgWmZ h& JwOrH$mo Amngo ~S>r gVm hB& ChmoZo AmnH$mo
XeZHo$ {b`o ~wbm`m h& h_ AmO amVH$mo 10 ~Oo `hm Am`|Jo& Amn
V`ma ahmo& h_ AmnH$mo JwOrHo$ nmg bo Om`|Jo& _hmamOmZm Oam
^rVr dmQ>br. AmoiI ZgVmZm H$moR>o EH$Q>o OmUo `mo` ZhVo. {h_mb`mV
byQ>mbwQ>rMo H$ma KS>V. `mZr Y_emioVrb Oo> gmYyH$S>o MmH$er
Ho$br. `mZr gm{JVbo, n. ny. _h|nwar gmYy ho \$ma C H$moQ>rVrb
_hm_m AmhoV. Am_kmZr AgyZ `mZm gd {gr AdJV AmhoV. Vo
~`mM doim nhmQ>o, AmH$me_mJmZo {h_mb`mV Jw nmZo {\$aVmV.
`m gmYH$mda `mMr H$nm hmoVo, `mZm Vo ~mobmdyZ KoVmV. _mJXeZ
H$aVmV. AmnHo$ Vmo ^m` hr Iwb J`o& Amn Oa CZHo$ XeZ H$amo&
CZH$s H$nmgo AmnH$s gmYZm_o Hw$N> ~mYm hmo Vmo, Z> hmo Om`oJr&
{h_mb`_o Omo H$moB CZHo$ XeZ nmVm h& ^m`dmZ g_Pm OmVm
h& _hmamOmMr ^rVr d gXho Zm{hgm Pmbm. Vo d `mMo ghH$mar gmYy,
XmoKho r V`ma hmoD$Z, {Zamon AmUUm`m gmYyM
r amr dmQ> nmh bmJbo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 79

_hm_m _h|nwatMo S>m|JamVrb JwhoV XeZ d


dJu` ^moOZ

gmYmaU amr 10 Mo gw_mamg, gH$mir {Zamon KoD$Z Ambobo


gmYy Y_emioV Ambo. `mMo _mJyZ _hmamO d `mMo ghH$mar Xmoer,
XmoKoOU Mmby bmJbo. KZXmQ> OJb. ^`mZH$ AYma. ZmJ_moS>r MT>CVmamMr nm`dmQ>. EHy$U gJioM H$R>rU. nU AmVm _hmamOmZm `m
_hm`mbm ^oQ>m`Mr AmoT> bmJbr hmoVr. gmYmaU 2 Vo 2&& VmgmZr Vo
gdOU KZXmQ> OJbmVrb EH$ Jwhog_moa nmohmoMbo. gJirH$S>o AYma
ngabobm. Jwho`m AmV`m ~mOwVyZ AYyH$ H$me ~mhoa `oV hmoVm.
`m XmoZ gmYwZr, Jwhog_moarb XJS> ghOM ~mOybm Ho$bm. Va AmV`m
~mOybm bm~M bm~ eV Jwhm. OUy XJS>r ~mYH$m_mVbo EImXo
KaM. Jwho`m XadmOmV EH$m ~mOwbm, EH$ ^bm _moR>m dmK emV
{MmmZo ~gbm hmoVm. _hmamO Km~abo. qH${MV _mJo gaH$bo.
nU gmYy hUmbo, dh Hw$N> Zhr H$aoJm& h_mam gmWr h& d`
mUr`mogo h_mar ajm H$aVm h& Mbmo h_mao gmW& _hmamO d
lr. Xmoer gmYy`m _mJyZ Oam AmV Jobo. Va g_moaM, ^`
eara`>rMo, gmYmaU 6 \y$Q> CMrMo nU ApWnOa Xoh Agbob,o
EH$ _hm_m nX_mgZmV `mZW ~gbobo. `m`m XohmVyZ EH$
H$maMm {ndiga, A{Ve` AmhmXXm`H$, _X Agm H$me
~mhoa nS>V hmoVm. VmoM Jwho`m AmV gJirH$S>o ngabm hmoVm.
gmYy hUmbo, `h _hm_mhr h_mao Jw h& ChmoZho r AmnH$mo ~wbm`m
h& XeZ H$amo& _hmamO d `m`m ghH$m`mZr, _hm`mZm gm>mJ
Z_H$ma KmVbm. {Mmdmr IynM \w${V Pm`m hmo`m. EH$ H$ma`m
{X`, dJu` AmZXmMm _hmamO AZw^d KoV hmoVo. _hm`mMo WmoanU
d gm_` jU^amVM OmUdbo. _hm`mZr S>moio CKS>bo. _X hgbo.
80 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

hUmbo, Amdmo ~oQ>o& h_mao ~wbmdono Amn Am`o& ~hV AN>m {H$`m&
Amn ~hV {Xbgo, gmYZ H$aVo hmo& h_ g hdo& B{g{bE h_Zo
AmnH$mo ~wbm`m h& Amn WH$ J`o hmo& ^moOZ H$aHo$ Amam_ H$amo& Amn
`m ImZm MmhVo hmo& `hm g~-Hw$N> {_b Om`oJm& _hmamO _hm`mMo
{dbmo^Zr` XeZmZo AmZ{XV Pmbo hmoVo. `mV ho AmJio doJio dmJV.
Vm|S>mVyZ eXM ~mhoa `oBZm. S>mo`mV \$$, ho AdUZr`, gwXa `
gmR>dyZ KoV hmoVo. {VV`mV EH$m gmYyZo AmV OmdyZ, XmoZ MH$MH$sV
MmXr`m Wm`m AmU`m. `mV doJdoJ`m H$maMr {_R>mB, nwar^mOr, g_mogo Ago AZoH$ nXmW hmoVo. _hm_m hUmbo, noQ>^a Imdmo&
Ama Hw$N> Mm{h`o Vmo ~mobmo& _hmamOmZr Ood`mg gwdmV Ho$br. AmMm
dmX H$mhr doJimM hmoVm. Ago dmXr> OodU, H$Yr MmIboM ZhVo.
OUy dJmV Ag`mgmaIm ^mg hmoV hmoVm. _Z Am{U {Ohm V hmoV
hmoVr. dJmVbo gJio ^moJ, ImUo-{nUo ho gd ^md{ZH$. gd
Xod-XodVm gy_ XohmZo dmdaVmV. `mZm `j ^moJ d H$_
Xmohrhr ZmhrV. Ago EoH$bobo. `oWo Va `j dJu` ^moOZ
EdT>m KZXmQ> OJbmV& hr Z$sM _hm`mMr {gr. _hmamO
d Xmoer XmoKohr ^mamdyZ Jobo. V Pmbo. {dlmVrgmR>r JdV ^abobr
JmXr d nmKam`bm C~Xma H$m~io V`maM hmoVo.
_hm_m _h|nwatMm {ZJwUmMm CnXoe d
`moJd{g>mMo dmMZ

_hmamO Zoh_r_mUo nhmQ>o 4 bmM CR>bo. n. ny. _h|nwat`m


VnM`}Mo db`, gnyU JwhoV OmUdV hmoVo. bJoMM `mZ bmJbo.
Jwho`m ~mhoa`m ~mOybm, WmoS>mM AVamda, dN> nmT>`m ew^
nm`mMm Pam. S>m|Jamd$Z ImbMo ~mOwbm dhmV hmoVm. gH$mir 9 Mo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 81

gw_mamg, ZmZ AmQ>monyZ XmoKohr _hm`m`m XeZmg V`ma Pmbo.


{VV`mV ~mobmdUo Ambo. XmoKohr AmV Jobo. AmVm n. ny. _h|nwar
_hmamO, gwImgZmV g _woZo ~gbo hmoVo. gm>mJ Z_H$ma KmbyZ
XeZ KoVbo. XmoKmZm ^a^$Z AmerdmX {Xbo. XmoKohr ~mdabo hmoVo.
AJ MmoZ ~gbo. _hm`mZr ~mobm`bm gwdmV Ho$br. `m gmYZ
H$aVo hmo? AmnHo$ Jw H$mZ h? H$hmHo$ ahZodmbo hmo? am_H$UmZr
WmoS>`mV, Amn`m ~b, n. ny. Zaqghoa _hmamOm~b d H$[aV
Agbo`m gmYZo ~b gm{JVbo. AmkmMH$mVyZ `oUm`m H$memMo
AZw^dm~b d gJwU XodVmMo XeZm~b gm{JVbo. n. ny. _h|nwar
OmoaOmoamZo hgbo. hUmbo, `h g~ PyQ> h& PyQ>Ho$ {nN>o bJH$a, AmnH$mo
`m {_bZodmbm h? {ZJwU na_m_mHo$ ~mao_o Hw$N> OmZVo hmo? `moJdm{g>
H$^r nT>m h? ^w am_M Ama CZHo$ Jw d{g>_wZr, BZH$m, ~Ho$
~mao_| dmVmbmn ~hV gwXa h& am_H$U JS>~Sy>Z Jobo. BVHo$ gd gm`
Ho$bo. AmVm gJwU g~ PyQ> h. Ago _hm_m H$m` hUmVmV? Jm|YiyZ
Jobo. hUmbo, _hm_mOr A^rVH$ _Zo `moJ dm{g> nT>m Zht& j_m
MmhVm h& _h|nwatZr bJoMM Amn`mOdirb `moJ-d{g> JW
H$mT>bm. MQ>H$Z gJ 192-193 Mr nmZo CKS>br. hUmbo, nT>mo
`hmgo& _hmamOmZr dmMm`bm gwdmV Ho$br.
lr. am_MOr ~mobo-_wZo& `hm g~ Hw$N> emV, Amb~Za{hV,
{dkmZdn, AZV, amJey`, H$nZma{hV Ed {dew A{Vr`
g{XmZXKZ na~ hr h& CgHo$ A{V[a$ Z `h ` h, Z >m h,
Z g>r h, Z OJV h Z OmJV& dZ Ed gwfwr AmXr hr h& `h Omo
Hw$N> {XIVm h, dh g~ AgV hr h& gM Vmo {ZaJwU-{ZamH$ma na_m_m
hr ~ngo Wm`r h& `h Omo ^mVrnVmH$m kmZ h, dh ^r ~nhr
h& ~go {^ Zhr h& `h AmdaUa{hV {Z` {dkmZmZXKZ ~ hr
g~ Ama `m h& {ZaVre` AmZXgo n[anyU na~_o `h nyU na~
hr {damO ahm h& O_a{hV, A_a, Bp`momam JhU H$aZoHo$ A`mo`,
82 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

lo> nwfmomam go{dV, {Z{dH$ma VWm g~ Amago {ZXm}f na_nXn


na_m_m hr g~ Ama n[anyU h& Am{X, _` Ama AVgo a{hV {Og
na_nXH$mo XodVm VWm F$fr^r Zhr OmZVo, dhr gd H$me_mZ h&
{dm-A{dm, gwI-Xw:I g~ Hw$N> {Z_b ~ hr h&
lram_MOr H$hVo h-_wZo& {OgH$mo `h ~moY m hmo J`m h, dh
`mZW _hm_m Ho$db AnZo {MVd^md_| pWV ahVm h& dh Z Hw$N>
JhU H$aVm h Z Hw$N> `mJ H$aVm h& g_mYr `m `mZgo CR>Zona ^r
dh gXm Ogo-H$m-Vgm AnZo dn_| pWV ahVm h& Cg `moJrH$mo
g_m{Ygo CR>Zona {dn Zm_H$ Ama g_mYr H$mb_o ~ Zm_H$
{M_mdn na_mW g`H$m hr gd XeZ hmoVm h& ^JdZ& g`H$
kmZ hmoZno a Xohgo g~Y aIZodmbo ^moJnXmWm} Ama CZHo$ mrHo$ Cnm`mogo
kmZrH$mo gdWm {da$s ahVr h& dam`go ~moYH$s Ama ~moYgo
dam`H$s dr hmoVr h& {Og nwf_o dam` Zhr h, CgH$s {dmm
^r _yIVm hr h& ~moY Ama dam`H$s CH$> gnmr hr _moj
H$hbmVr h& `hr ~moYgn dam`erb nwf gXm AnZo Am_m
_| hr a_m ahVm h& Cg kmZr nwfH$s pWVr AmH$meHo$ g_mZ
gH$na{hV Ed {Z_b hmo OmVr h& Cg nwfHo$ ^rVa dmgZmey`
^md H$Q> hmoV OmVm h Ama Cgo `h gwT> ~moY m hmo OmVm h
{H$ gmam ` ~ hr h, CgHo$ {gdm Hw$N> Zhr&
{ZJwU-{ZamH$ma na_m_ dnmMr
AmoiI d mrMr gmYZm

am_H$U _hmamO dmMV Jobo. C H$moQ>rMo _hm_m g_moa


hmoVo. `m`m H$no`m db`mZo, VZ-_Z gdH$mhr `mnyZ Jobo
hmoVo. ^mdmW eX \$moSy>Z ~mhoa {ZKV hmoVm. _ZmV R>gV hmoVm.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 83

^y am_MmMo ~mobHo$ eX. g_moa ~gbo`m _hm`mMr H$nm.


n. ny. Zaqghoa _hmamOmMo AmerdmX. eX H$mZmV {eaVmM,
`mMo ~moYm_V V`ma hmoV hmoVo. _hmamO `mMo meZ H$Z V
hmoV hmoV.o n. ny. _h|nwatZr _hmamOmMr VmdWm ^J Ho$br. hUmbo,
A^r ~g H$amo& g_` {_bZona `moJdm{g> JWH$m `mZnydH$ A`mg
H$amo& {ZaJwU Am_m-na_m_mH$m nyam kmZ AmnH$mo hmo Om`oJm& nwT>o
CmaH$merbm AgVmZm _hmamOmZr `moJd{g> JWmMm gImob A`mg
Ho$bm. n. ny. _h|nyatZr XmoKmZm {ZJwU
gmYZo~b ~moY Ho$bm. Amnbm
A V am_mM Iam Xo d Amho . Vmo Am_mM {ZJw U {ZamH$ma
na_m`mMm Ae Amho. VgoM Vmo ~dn na_m_m gd
MamMambm `mnyZ Amho. gd Xod-XodVm, F$fr-_wZr, _Zw`
`moZr, amjg `moZr d gd 84 bj `moZrVrb "MoVZm' hUOoM
"Am_m.' hm `m ~dn na_m`mMmM Ae Amho. hUyZ
`m ~dn na_m`mbmM OmUbo nm{hOo. gd OJ, ` hr
_ZmMr CnmYr Amho. ZwgVmM On H$Z H$m` Cn`moJ? Zwg`mM
gJwUmbm YZ Am_kmZnr _moj {_iUma Zmhr. `mZ H$am.
_Z C_Z H$am. AmB Hw$S>{bZrbm AmkmMH$mVyZ ~mhoa H$mTy>Z
~haYmH$S>o `m. AmkmMH$mVrb XodVmMo XeZmZo gmYH$
AmZ{XV hmoD$Z `mVM a_Vmo. VoM Iao dmQy> bmJVo. `mV Oa
{gr m Pm`m? Va gJioM gnbo. gmYH$mMr gmYZmM
gnw>mV `oVo. {gt`m H$am_Vrer gmYH$ IoiV ~gVmo. bmoH$
dV:`m dmWmgmR>r `mbm _hmamO ~ZdVmV. gdM gnVo.
_J H$gbr {ZJwUmMr gmYZm d H$gbo Am_kmZ? n. ny.
_h|nyatZr _hmamOmZm {ZJwUmMo mrgmR>r ~aYmMr gmYZm H$a`mg
gm{JVbo. `mgmR>r IoMar _woMm hQ>`moJmV Cn`moJ H$aVmV. nU IoMar
_wdo a AmYm[aV, Cn`w$ Aer mgmMr {H$`m gm{JVbr. nX_mgZmV,
AYnX_mgZmV AWdm gwImgZmV ~gyZ AYm OmbYa ~Y bmdyZ,
84 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

nS>{O^o`m Q>moH$mnmgyZ mg KoD$Z, da ZoV ~aYmV pWa H$amdm.


W_ Zm__aU H$arV d ZVa eXa{hV. nmR>rMm H$Um VmR> R>odmdm.
WmoS>o m`{jH$ nU H$$Z KoVbo.
Xwg`m {Xder lrIS>-nwar, ^mV, eod`mMr Am_Q>r Ago OodU
{Xbo. _hmamOmZm gd dZdVM dmQ>V hmoVo. EdT>o KZXmQ> OJb! Zm
d`nmH$mMo gm_mZ Zm Q>mod. H$moRy>Z ho gd `oV hmoVo? _hmamOmZm
{dMmam`Mr {h_V Pmbr Zmhr. XmoZ {Xdg `m dZZJarV am{hbo.
^anya gmYZ Ho$bo. gmYZoMm _Zgmo$ AmZX KoVbm. n. ny. Zaqghoa
_hmamOmZr Amn`m {e`mbm Wmoa _hm`mMo XeZ, ghdmg
d ~moY KS>dyZ AmUbm. `mbm gmYZoMo AOyZ daMo nm`arda Z
H$iV ZoD$Z R>odbo. ho gd dmMVmZm dmMH$m`m Z H$iV _ZmV
`oBb
H$s, Aem CH$moQ>r`m _hm`mMo XeZ, Amn`mbm m O_mV
EH$Xm Var Pmbo nm{hOo.
XmoZ {XdgmZVa n. ny. _h|nyatZr XmoKmZm ^a^Z AmerdmX
{Xbo. g`mH$mir Amnbo XmoKm {e`mZm ~amo~a XoD$Z, JwH$merbm
H$mbrH$_brdmbm Y_emioV ZoD$Z gmoS>b.o a`mZo OmVmZm _hmamOmZr
`m gmYyZm {dMmabo {H$, _h|nyar _hm_mH$s C_a `m hmoJr? dgo
H$hZm Vmo _wH$sb h& {h_mb`_o ~hV gmao gmYy bmoH$ Cho H$B gmbgo
OmZVo ho& EH$ ~wT>o gmYyZ,o CZH$s C_ 300 gmbVH$ ~VmB Wr& AmOhr
am_H$U _hmamOmZm n. ny. _h|nyatMr AmR>dU Pmbr {H$,
JhrdZ `oVo. `mMr S>m|JamVrb Jwhm, Abm{H$H$ XeZ,
{ZJwUmMr gmYZm, A_VVw` OodU, gdM H$mhr dJu`
AZw^dmMr, AmZXmMr AZw^yVr XoUmao.

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 85

Ho$XmaZmWbm `mU

AmVm JwH$merbm amhZ 2 _{h`mMo da H$mi bmoQ>bm hmoVm.


_mM 1980 gnbm hmoVm. JwH$merMo dmV` _hmamOmZm Iyn H$mhr
XoD$Z Jobo. EH$m gH$mirM gdmMm {Zamon KoD$Z, am_H$U _hmamO
Ho$XmaZmW`m dmgmbm nm`rM {ZKmbo. VmoM gmYydfo . VrM {^jmXho r.
dam` IynM dmT>bo hmoV.o {ZJwUmMr gmYZm gw$ Pmbr hmoVr. ZmJ_moS>r,
MT>-CVmamMo a`mZo MmbVmZm, AmOy~mOyMm {ZgJ, IynM gwX a {XgV
hmoVm. S>m|Jam`m Hw$erVbr bhmZ bhmZ Jmdo, doJdoJ`m AmH$mamMr
gwXa aJdbobr Kao. _Yo _Yo {XgUmao _{XamMo H$ig. {hadrJma eoVr.
{ndir OX _moharMr \w$bo. bhmZ _moR>o, S>m|Jam`m H$S>mdZ ImbMo
~mOyg dhmUmao Pao. _YoM hmoUmao AbH$ZXm ZXrMo XeZ. gmao H$mhr
AVr_. bm~da {XgUm`m S>m|JamVrb Hw$erV Agbo`m, JmdmV
OmUm`m AdKS> dmQ>m. VoWn`V bmoH$ H$go nmoMV AgVrb? Agm
{dMma _ZmV `oD$Z OmB. S>m|Jam`m CMM CM Agbo`m H$S>m d Iyn
Imobda`m X`m ~{KV`mda _m CamV YS>H$s ^ao. Hw$R>o nm` Kgabm,
Va oVnU {_iUma Zmhr. {ZgJmnwT>o _mZd {H$Vr jwH$ Amho?
{ZgJ {Z_mU H$aUm`m na_odam`m, AJmY e$s~b H$mVHw $
dmQ>bo.
Xa_Ob H$arV, _hmamO XmoZ {XdgmZr gmoZ`mJbm nmohmoMbo.
amr _w$m_ Ho$bm. gH$mirM CRy>Z Ho$XmaZmWbm {ZKmbo. dmQ>oV
{`moJrZmam`Ubm Wm~bo. XwnmaMr doi hmoVr. VoWo eH$amMo N>mZ _{Xa
Amho. _{XamMo ~mhoa ArHw$S> Amho. `mV gVV Ar VodV AgVmo.
hUyZ Jmdmbm {`moJrZmam`U Ago Zmd Amho. YwZrg_moa ~gyZ WmoS>mdoi
`mZ Ho$bo. OdiM _hm_m JmYtMm Aml_ Amho. VoWo Jobo. am_YyZ
86 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

JmarHw$S>bm _w$m_

Mmby hmoVr. H$mMo`m H$nmQ>mV _hm_m JmYtMo H$nS>o d MaIm R>odbobm


Amho. Aml_m`m `dWmnH$mZr _hmamOmZm Wm~dyZ KoVbo. MmH$er
Ho$br. OodU {Xbo. VoWo WmoS>r {dlmVr KoD$Z _hmamO nwT>o {ZKmbo.
g`mH$mir JmarHw$S>bm nmohmoMbo.

JmarHw$S> n`V ~gog `oVmV. nwT>o 14 {H$. _r. da S>m|Ja MTy>Z


Ho$XmaZmWbm nm`r AWdm KmoS>mZo Omdo bmJVo. JmarHw$S>bm _moR>o Ja_
nm`mMo Hw$ S> Amho. {ZgJmMm M_H$ma. `moH$ amr JmarHw$ S>bm _w$m_
H$Z nhmQ>o Ja_ nm`mZo AKmoir H$aVmV. _J Ho$XmaZmW`m H$R>rU
dmgmbm {ZKVmV. VoWo `moH$$Mm _moR>m Jn Ambm hmoVm. _moH$`m
OmJoda VmnwaVo dmgr V~y C^mabo hmoVo. _hmamO amr`m _w$m_mMr
gmo` ~KV hmoV.o Vo dmgr JwOamWr dmQ>V hmoV.o EH$mZo {dMmabo, _hmamO
H$hmgo Am`o hmo? ~~Bgo hQ>`mda `mZr AmV ~mobmdbo. MmH$er
Ho$br. Mhm-ZmVm {Xbm. Pmonm`Mr `dWm Ho$br. n.ny. Zaqghoa
_hmamO nmR>rer hmoVoM. `mMr Aer _YyZ _YyZ {MVr `oV hmoVr.
gJio dmgr nhmQ>o bdH$aM CR>bo. _hmamO Va AmYrM CRy>Z `mZ
H$arV hmoVo. dm`mMm Jb~bm EoHy$Z `mZmVyZ CR>bo. BV`m nhmQ>o
CRy>Z `mZ H$aUmam gmYy IamM Agbm nm{hOo. Aer JwOamWr
dm`mMr YmaUm Pmbr. gJ`mZr AmXamZo _hmamOm`m nm`mda
S>mHo $o R>do bo. `mZr _hmamOmZm Mhm {Xbm. gdmMo Am^ma _mZyZ _hmamO
V~wVyZ ~mhoa nS>bo. Ja_ nm`m`m Hw$S>mV AKmoi Ho$br. _J
Ho$XmaZmW`m AdKS> dmgmbm {ZKmbo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 87

JmarHw$S>hZ {ZKyZ J$S>M>rbm _wH$m_

Ho$XmaZmWMo a`mMo gwadmVrbmM KmoS>odm`mMr JXu hmoVr. Vo


dmgr hS>H$V hmoVo. gmYy`m dmQ>obm OmV ZgV. gmYwH$Sy>Z ngo
{_i`mMr e`Vm ZgVo. WS>r MmJbrM hmoVr. 1980 E{bMr
gwadmV. AmOy~mOybm ~\$ {XgV hmoVm. gnyU MT>mdmMm H$R>rU aVm.
X_ bmJV hmoVm. g_w gnmQ>rnmgyZ Xhm hOma \y$Q>mMo da Ambo hmoVo.
dmVmdaUmV mUdm`wMr H$_VaVm. `m_wio WmoS>o Mmbbo Var X_ bmJVmo.
am_dmS>m H$arV J$S>M>rbm Ambo. a`mMo ~mOybmM WmoS>m AVamda
gmYwMm Aml_ hmoVm. _hmamO VoWo Jobo. UdmZX dm_rOr VoWrb
_w` hmoV.o gdOU `mZm ~m~mOr hUV. _hmamO BVa nmoQ>mWu gmYwn j
o m
doJio {XgV. Moh`mda bmMmar ZhVr. hg`m Moh`mdaMo emV
^md, g_moa`m _mUgmbm AmH${fV H$arV. ~m~mOtZr _hmamOmZm Odi
~gdbo. MmH$er Ho$br. XwnmaMrM doi hmoVr. gmYo nU Ja_ Ja_ OodU
{Xbo. {h_mb`mV WS>r_wio Ja_ Mhm, Ja_ nmUr, Ja_ OodU `mMo
_hd \$ma. ~m~mOtZr AmR> {Xdg Aml_mV ahm`mMm AmJh Ho$bm.
_hmamOmZm gmYZogmR>r OmJm MmJbr dmQ>br. _hmamOmZr hmoH$ma {Xbm.
VoWyZ Ho$XmaZmW 2 {H$._r. AVamda Amho. Aml_ N>moQ>mgm hmoVm.
~mOwbmM S>m|Ja. `mV H$mhr N>moQ> N>moQ>m Jwhm. gmYy bmoH$ EH$mVmV
VoWo gmYZm H$arV. UdmZX dm_tMr MmJbrM AmoiI Pmbr. _hmamO
nhmQ>o 3&& bmM CR>V. JwhoV OmD$Z `mZ H$arV. Imbr ~gm`bm
^mVmMr n|S> nmo`mV KmbyZ OmS>ga AmgZ ~Zdbobo. XmoZ Vmg `mZ
H$$Z nhmQ>o 6 dmOVm Ho$XmaZmWbm nm`r MmbV OmV. _hmXodmMo _{XamV
OmD$Z XeZ KoV. naV nm`r MmbV JS>M>rbm `oV. _J {Xdg^a
gmYZm. OodUmMr `dWm hmoVrM. Ago AmR> {Xdg Ho$bo.
88 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Ho$XmaZmWbm O_Z bmoH$mer


`mZm~b MMm

Ho$XmaZmWbm nwOmar \$_rbr qbJm`V hmoVr. `mMo AmS>Zmd


_rH$mOwZ. H$mZS>rVwZ AmngmV ~mobV. ~\$ nS>VM hmoVo. `m_wio
amoO gH$mir nwOmar bmoH$, {ewimZo ~\$ \$moSy>Z _{XamMm n[aga gm\$
H$arV. _hmamOmZr `mZm H$mZS>rV {dMmabo, _r Vwhmbm _XV H$$
H$m`? Amn`m _wbImVrb gmYy nmhZ `mZm AmZX Pmbm. _hmamOmZr
`mZm ~\$ \$moS>`mg _XV Ho$br. _{XamV hUUmao ~mU {Vdmar
hUyZ hmoVo. `mMr nU AmoiI Pmbr. AmR> {XdgmZVa _hmamO
Ho$XmaZmWbmM ahm`mg Ambo. nwOm`m`m AmoiIr_wio VoWrb
H$mbrH$_brdm`m Y_emioV ahm`mMr MmJbr gmo` Pmbr. Xwnma`m
doiog {^jmXohr H$arV. nmoQ>mMr `dWm H$am`bmM nm{hOo. JmdmV
\$maM WmoS>r Kao. {H$Vr {^jm {_iob, mMr H$Yr H$miOr Ho$br Zmhr.
amoO nhmQ>onmgyZ amr n`V IS>Va gmYZm Mmby hmoVr. 45 {XdgmZVa
Ho$XmaZmW _{Xam`m ~mhoaMo ~mOyg H$mhr O_Z bmoH$ ^oQ>bo.
g`mH$miMo doiog _hmamO _{XamV EH$m ~mOyg `mZmg ~gV.
nmgZ Ago. `mZmbm ~g`mZVa WmoS>mM doimV AmnmoAmn
OmbYa~Y bmJyZ eara VmR> hmoB. nmR>rMm H$Um EH$X_ gai.
Aem `mZW AdWoV XrS> Vo XmoZ Vmg ghO OmV.
O_Z \$_rbrV VrZ nwf d XmoZ ~m`H$m. gmYmaU nmer`m
nwT>Mo. XmoZ {Xdg _hmamOmZm, Vo `mZ_J AdWoV ~KV hmoVo. `mZm
Iyn Hw$Vyhb dmQ>bo. `mZr `mZm~b dmMbo hmoVo. nU `j `mZ
AmmmM ~{KVbo. _hmamO _{XamVyZ ~mhoa Am`mda Vo BJOrV ~mobbo.
`mZm _hmamOmH$Sy>Z `mZm~b _m{hVr hdr hmoVr. `mZm dmQ>bo, m
gmYybm BJOr H$iUma Zmhr. AmnUmg g^mfUmgmR>r H$moUr Xw^m`m
~Kmdm bmJob. nU _hmamOmZr BJOrV Cma {Xbobo nmhZ M{H$V
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 89

_w~B`m q~~irH$amMr ^oQ>

Pmbo. ~amM doi `moJm~b, `mZm~b MMm Pmbr. Vr BJOrVyZ.


O_Z bmoH$ Iye Pmbo. ZdrZ Cn`wV _m{hVr {_imbr. _hmamO ZH$mo
hUV AgVmZm gwm, `mZr 200 n`o _hmamOm`m hmVmV R>odbo.
^maVr` nVr_mUo dmHy$Z Z_H$ma Ho$bm. _hmamOmZr VoM ngo
H$mbrH$_brdmbm Y_emioV {Xbo. EH$ doi OodUmMr gmo` Pmbr.
_hmamO Odi Odi XrS> _{hZm Ho$XmaZmWbm dmV`mg hmoVo.

am_H$U _hmamO EH$ {Xdg XwnmaMo doiog H$mbrH$_brdmbm


Y_emioV Amam_ H$arV ~gbo hmoV.o VodT>mV Ahmo Hw$bH$Uu _hmamO,
Xma CKS>m. Aer hmH$ EoHy$ Ambr. XadmOm nU IQ>IQ>bm. ~aoM
{XdgmZVa "Hw$bH$Uu _hmamO' Aer hmH$ H$mZmda nS>br. _hmamO
bJ~JrZo CR>bo. ZH$sM H$moUrVar _w~BMo AgUma. Xma CKS>bo Va
g_moa, _hmamOmMo {_ lr. q~~irH$a C^o. S>m|{~dbr Am\$sgmVbo
{gZr`a S>mQ>g_Z. nU q~~irH$a Oam {dMmamV {Xgbo. _hmamOmMr
dmT>bobr XmT>r, gmYwdof nmhZ AmoiIboM Zmhr. _hmamO hUmbo,
Ahmo q~~irH$a AmoiIbo Zmhr H$m? _rM am_H$U Hw$bH$Uu. AmVm
_m q~~irH$a AmV Ambo. MQ>H$Z _hmamOm`m nm`mda S>moHo$ R>odbo.
_hmamOmZr `mMo hmV Y$Z da Ho$bo d `mZm AmqbJZ {Xbo. Ahmo
q~~irH$a, AmnU {_. nm`m H$gbo nS>Vm? q~~irH$a IOrb
Pmbo. hUmbo, Amhr gm_m` _mUgo. Vwhr _bm {_ hQ>bo
mVM gdH$mhr Ambo. XmoKm`m _Z_moH$`m Jnm Pm`m.
_hmamO _w~BhZ {ZKm`mnmgyZ AmVmn`VMr gd hH$sH$V
EoH$br. `mMo S>moio nmUmdbo. hUmbo, Ho$dT>m hm `mJ! Ho$dT>r
XodmdaMr {Z>m! EdT>r H$R>rU VnM`m VwhrM H$$ eH$Vm.
90 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Ho$XmaZmWbm _hmXodmMo XeZ

Amhr \$V da da XodmMr nyOm H$aVmo. Vr ggma gwImMm hmdm


hUyZ.
_hmamO JmbmV`m JmbmV hgbo. Vwhr _mPr AmR>dU R>odyZ,
nmm H$mT>rV `oWn`V AmbmV. _bm Iyn AmZX Pmbm. Am\$sgmVrb
gd bmoH$mMr _hmamOmZr MmH$er Ho$br. q~~irH$a `mm H$nZr~amo~a
Ambo hmoVo. g`mH$mir Mhm nmUr H$$Z naV Jobo. EH$Xm ^oQ>bo`m
_mUgmbm am_H$U _hmamO ghgm {dgaV ZmhrV. Vo OJZ{_
AmhoV. ggmamV AgVmZm nU `mZm H$moUr ey ZhVo. AmVmVa
gd mUr_mmVrb Am_mam_ EH$M. na~ na_m`mMrM gd
$no. ^oX ZmhrM. Aer ^y{_H$m V`ma hmoV hmoVr. H$m`? PmbrM
hmoVr.

Ho$XmaZmWbm `mZ gmYZm N>mZ Mmbbr hmoVr. g`mH$miMo ZVa


_{XamV Odi Odi H$moUrM Zgo. ~hVoH$ gd `moH$$ JmarHw$S>md$Z
gH$mirM {ZKV. 1112 dmOon`V Ho$XmaZmWbm `oV. XeZ KoD$Z
Xwnmar 23 bm naV {ZKV. _wH$m_ H$aUmao `moH$$ g`mH$miMo
AmV _wH$m_mMo {R>H$mUr nmohmoMV. Ho$XmaZmWMo _{XamV, _hmXodmMo
gm{`mV, g`mH$mir EH$mVmV `mZ N>mZ O_o. EH$ {Xdg
g`mH$miZVa Ceramn`V _hmamO `mZmg ~gbo hmoVo.
`mZmVM EH$X_ gJirH$S>o {ndiga H$me {Xgy bmJbm.
H$memV nmgZmV ~gbobr ^JdmZ eH$amMr _yVu g_moa
{Xgbr. `mKm~amda ~gbo hmoVo. OQ>m da S>mo`mda ~mYbo`m
hmo`m. EH$m hmVmV {eyi C^m Yabm hmoVm. `mMo ImbMo Q>moH$
O{_Zrbm Q>Ho $bo hmoV.o Xwg`m hmVmV S>_$. J`mV m`m`m
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 91

_mim, H$nmimbm Xmohr hmVmMo XS>mda ^_mMo n>.o Oamgr H$R>mao


_w m. nU hg`m S> m o `m Z r _hmamOm H $S> o ~KV hmo V o .
AmkmMH$m`m {R>H$mUr, Xmohr ^wd`m`m _Ymo_Y, H$nmimda
M_H$Xma ~marH$gm bmb~wX {R>nH$m. VVr` ZomMm ^mg hmoV
hmoVm. am_H$U _hmamO `m AH$p_V XeZmZo {d_{`V Pmbo.
S>moio ^$Z Vo $n X`mV gmR>{dbo. Odi Odi Mma Vo nmM
{_ZrQ>o, Vo _hmXodmMo {dbmo^Zr` $n S>mo`mg_moa hmoVo. ZVa
_hmamOmZm AmerdmX XoD$Z AVYmZ nmdbo. ZVahr ~amM doi
_hmamO `mM VrV hmoVo. amr 9 dmOyZ Jobo. nwOmar XoD$i ~X
H$a`mg Ambm. `mZo _hmamOmZm AmdmO {Xbm. _J CR>bo. am_H$U
_hmamOmMr Ho$XmaZmWMr `mm g\$b Pmbr hmoVr. OUy _hmXodmZoM
`mZm {Zamon {Xbm. Xwg`m {Xder gdmMm {Zamon KoD$Z, Ho$XmaZmWhZ
naV {ZKmbo. 1980 Mm OyZ _{hZm gw$ Pmbm hmoVm.
Ho$XmaZmWhZ {ZKyZ Cadr_R>bm _wH$m_

nm`rM Xa_Ob H$arV am_dmS>m, JmarHw$S>, gmoZ`mJ, am_nya


H$arV JwH$merbm Ambo. XmoZ {Xdg {dlmVr KoVbr. JwH$mernmgyZ
Cadr_R> Amho, 5 {H$._r. AVamda. VoWo ghm {Xdg am{hbo. Cadr_R>mV
{XdmirMo nmS>`mZVa Ho$XmaZmWMr nmbIr `oVo. Vr Aj`VVr`on`V
VoWoM AgVo. Ho$XmaZmWbm Am{U AmOy~mOyMo n[agamV ~\$mMo Wa
gmR>VmV. Ho$XmaZmWMo _{Xa nyU ~\$mV ~wSy>Z OmVo. aVo ~X hmoVmV.
Cadr_R>bmM _hmXodmMr nyOm-AMm hmoVo. VoWrb H$S> nwOm`mZr
_hmamOmZm WS>rMo H$nS>o {Xbo. Ho$XmaZmWbm `mZmV {Xgbob,o _hmXodmMo
$n H$mhr _hmamOm`m S>mo`mg_mo$Z OmV ZhVo. `mM VrV ghm
92 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{Xdg gmYZm Iyn _V Pmbr. AmVm nMHo$XmaMo XeZ H$amd`mMo


hmoVo. `mMr _m{hVr H$S> nwOm`mH$Sy>Z {_idbr.
nMHo$XmagmR>r `mU dmQ>oV H$mbr_R>bm
H$mberbm XodrMo `mZmV XeZ

nMHo$Xma hUOo Ho$XmaZmW, _X_hoda, $ZmW, VwwJZmW d


H$noda. Cadr_R>hZ _hmamO naV JwH$merbm Ambo. VoWZy 6 {H$._r.
AVamda H$mbr_R> Jmd. Xwnmar 11&& Mo gw_mamg H$mbr_R>bm nmohmoMbo.
a`mdaM nmoQ> Am\$sg Amho. VoWo ghOM BJOr nona ~{KVbm.
MaUqgJ gaH$ma OmD$Z B{Xam JmYtMo gaH$ma H|$mV `oUma hmoVo. nU
AmVm Am`m_ gmoSy>Z H$emVM ag ZhVm. nmoQ>_mVamZr
_hmamOmZm ~{KVbo. XwnmaMr doi hmoVr. _hmamOmZm Oodm`bm ~mobmdbo.
nmoQ>_mVam~amo~a Jnm Pm`m. `mZr gm{JVbo H$s, ~mOy`m S>mJ| amda
2 {H$._r. AVamda H$mberbm XodrMo OmJV WmZ Amho. gmYwbmoH$
XodrMo XeZ KoD$Z, {VMo AmerdmX KoVmV. _JM nMHo$Xma`m IS>Va
`mogmR>r {ZKVmV.
_hmamO S>m|JamMo {XeoZo, nm`dmQ>oZo {ZKmbo. Iyn H$R>rU MT>.
D$Z Vmnbobo, X`mV Zm__aU Mmbbobo. nm`mMr ~mQ>br Odi
Agm`MrM. Xwnmar VrZbm _{XamV nmohmoMbo. ~mOybmM Y_emim hmoVr.
H$mbr_mVoMo {eim$nr WmZ. ~mOy`m ^` g^mJhmV _moR>m `k Mmby
hmoVm. ~aoMgo nyOmar, gmYy g`mgr `kmgmR>r ~gbobo. _hmamOmMm
gmYy doe, `mZm Odi ~mobmdbo. "Amo_ Z_mo dm_rOr' hUyZ
{dMmanyg Pmbr. `kmnmer ~gm`bm OmJm {Xbr. gmYmaU Vmg^amZo
`k gn`mZVa gmYy~amo~a OodU Pmbo. ahm`mgmR>r Y_emioV OmJm
{_imbr. g`mH$mir AmOw~mOybm \o$a\$Q>H$m _mabm. n[aga IynM
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 93

gwXa hmoVm. _{XamMo ~mOybmM nm`mMo EH$ Hw$S> hmoVo. `kHw$S>mV A{J
VodV hmoVm. `kHw$S>m^modVr nmirnmirZo AIS> Zm__aU, OmJaU
Mmby hmoVo. amr 12 Vo 3 _hmamO BVa XmoZ gmYw~amo~a, YyZr`m
~mOyg Zm__aUmg ~gbo. WS>r MmJbrM hmoVr. nU YwZr`m CUVoZo
OmUdV ZhVr. ^`mZH$ emVVm. ~mOybm {MQ>nmI$nU ZhVo. AmVm
_hmamO Aem dmVmdaUmbm gamdbo hmoVo. nydu _ZmV WmoS>r ^r{V
Agm`Mr. nU AmVm CJ gmYZo`m ~imZo, {^VrMm bdboehr Cabm
ZhVm.
nhmQ>o 3 ZVa _hmamO Pmonbo Zmhr. Zoh_r`m gd`rZo `mZmg
~gbo. bdH$aM `mZ bmJbo. W_ n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo XeZ
Pmbo. WmoS>m doimZo EH$m ~mBMr AmH$Vr `kHw$ S>mMo {XeoZo `oVmZm
{Xgbr. Odi Ambr. ZrQ> ~{KVbo, Va Vr H$m{b_mVmM hmoVr.
H$m`m aJmMo JwT>`mn`V nmVi. ^` H$nmi. CJ H$mim aJ.
H$mio^moa bm~ bMH$ Ho$g, nmR>rda _moH$io Q>mH$bobo. ^mJ
Hw$H$dmZo ^abobm. bmb^S>H$ CJ S>moio. `mVyZ OUy AmJrMo
bmoi ~mhoa nS>V AmhoV. J`mV _wS >`mMo H$dQ>rMr _mi. AJXr
~|~rMo Imbn`V. Or^ ~mhoa H$mT>bobr. Xmohr hmVmV amjgmMo
_wS>Ho$. hmVmZr Xm~`m_wio `mVyZ aV JiV hmoVo. _hmamOmZr
_Zmo_Z Vo H$mbr_mVoMo $n X`mV gmR>{dbo. Z_H$ma Ho$bm.
gdgmYmaU gmYH$ Va ^`mZo AY_obmM Pmbm AgVm.
H$mbr_mVm MmbV, hiwhiy `kHw$ S>mH$S>o Ambr. bJoMM AVYmZ
nmdbr. ZVa {XgbrM Zmhr. _hmamO `mZ g_mYrVyZ ~mhoa
Ambo. Xodm`m ajUmgmR>r CJ $n YmaU Ho$bobr _mVm. geVr
AmR>dbr. `mVbo dUZ VVmoVV OwiV hmoVo. geVrV dUZ
Ho$bobo $nM _hmamOmZm _mVoZo XmIdbo. ZdammV H$mberbm
Xodrbm neyM
o ~ir {Xbo OmVmV. H$m{b_mVoMo `j XeZ hUOo
gXJw$MrM H$nm.
94 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

S>m|Jamda AZwgw`m _mVoMo XeZ

A_VHw$S>Mr ^`mZH$ `mm

Xwgao {Xder gH$mirM _hmamO {ZKmbo. ~mOyMo S>mJ| amda AZgw`m


_mVoMo _{Xa Amho. nm``mnmgyZM _{XamMo XeZ hmoVo. gmYmaU XrS>
{H$._r. AVa. AYu nm` dmQ>. A`m nm``m. S>m|JamMm XJS> H$mnyZ
Ho$bo`m. N>moQ>ogoM _{Xa. XeZ KoVbo. _{Xam`m ~mhoaM PmS>mda N>moQ>o
N>moQ>o nmiUo ~mYbobo {Xgbo. EH$Q>mM nwOmar VoWo ahmV hmoVm. gmYy
Amho ~KyZ, `mZo _hmamOmZm Mma \w$b`m, ~Q>mQ>mMr ^mOr d MQ>Ur
Ago gmXmMo OodU {Xbo. nwOm`mer Oam Jnm Pm`m. `mZo gm{JVbo,
ho OmJV XodWmZ AgyZ _yb Z hmoUm`m ~m`H$m `oWo `oD$Z Xodrbm
Zdg H$aVmV. AZgw`m _mVm g hmoVo. _J _yb Pm`mda `m ~m`H$m
naV XodrMo XeZmbm `oVmV. _mVm Zdgmbm nmd`mMr AmR>dU hUyZ
Agm nmiUm ~mYVmV. _hmamO amr VoWoM am{hbo.
{Z`H $ _ hmo V mM. _hmamOm M o `mZ ~Ky Z nw O mar
AmM`M{H$V Pmbm. hUmbm, _hmamO Amn go gmYy hmo&
{~Zm {Mbr_Ho$hr g_mYr bJmVo hmo& _Zo ~hV gmao gmYy XoIo
h& AmVohr JmOm H$s _mJ H$aVo h& Ama hHo$_o S>mbHo$ _V hmo
OmVo h& {h_mb`H$s R>S>go ~MZo Ho$ {b`o Eogm Hw$N> H$aZm nS>Vm
h& _Ja AmnH$mo R>S>H$s Hw$N> nadmh hr Zhr&

Amn A_VHw$S> O$a Omdmo& amVm ~S>m IVaZmH$ h& WmoS>m ^r


na {\$gb Om`oJm, Vmo ^JdmZ ^r Zhr ~Mm gH$Vm& amVo_o ~hV
Oharbo gmn Kw_Vo h& CZgo ~MH$a, Omo gmYy A_VHw$S> nhMH$a A_V
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 95

meZ H$aoJm& dh A_a hmo OmVm h& Eogm g_Pm OmVm h& _wPo {ddmg
h H$s, Amn O$a dhm nhM
moJo & nwOm`mMo ~mobUo EoH$y Z, _hmamOmZr
A_VHw$S>bm Om`mMm {ZM` Ho$bm. _ZmV {dMma Ho$bm.
na_oda mrgmR>r gXJw$Mo AmkoZo {ZKmbmo AmhmoV. _J
H$miOr H$emMr? hm Zda Xoh am{hbm H$m`? qH$dm Jobm H$m`?
gXJw$Mr BN>m. Zaqghoda _hmamOmZrM nwOm`mMo _m\$V
A_VHw$S>bm Om`Mm AmXoe {Xbm, Ago g_OyZ `mMoH$Sy>Z Om``m
a`mMr _m{hVr H$$Z KoVbr. AZgw`m _{XamV gm_mZ R>odbo d Xwgao
{Xder gH$mirM {ZKmbo.
ghmeo Vo gmVeo \y$Q> CMrMm, gaigmoQ> S>m|Ja H$S>m. da MTy>Z
Om`Mo hmoV.o nmR>rda \$V N>mQo >rer {nedr. {J`mamohU H$aUm`m Q>r_Mr
AmR>dU Pmbr. `mMo Odi gJio gm{h` AgVo. `oWo Va XmoZ hmV
d XmoZ nm`. CM XarVbr nm`dmQ>. Xmohr hmVmZr XJS>mMm, EImm
PmS>mMm AmYma KoV, nm` da R>odm`Mm. hmV qH$dm nm` gaH$bm H$s
H$nmi_mojM. H$moR>o nmoQ>mda gaH$V Omdo bmJo. VmaUmao _maUmao
gdH$mhr gXJw$M hmoVo. XmoZ VmgmZr S>m|Jam`m H$S>mda nmohmoMbo.
nwT>o EH$ {H$._r. OJbmVbr nm`dmQ>. gnmMo dgVrWmZ Agbobo
OJb. nm`dmQ>oda aV {nUm`m Oidm. nm`dmQ>oH$S>o bj R>odyZ Mmby
bmJbo. {Xdg hmoVm, Var PmS>mPwS>nm_wio COoS> H$_rM. amr Va MmbUo
Ae`M. dmQ>oV Mma-nmM gmn, H$gbo ZmJM {Xgbo. Xhm ~mam \y$Q>
bm~. EH$Va drg ~mdrg \y$Q> bm~rMm AOJaM hmoVm. nm`dmQ>obm
H$mg H$$Z OmUmam. Vmo OmBn`V, Xhm nYam \y$Q> _mJoM Wm~bo. _J
nwT>o Jobo.
S>m|Jam`m H$S>obm Ar _wZtMm Aml_ Amho. _{XamV \$moQ>mo
R>odbobm. EH$ gmYy nyOm H$$Z `mZmg ~gbm hmoVm. _hmamO WH$bo
hmoV.o WmoS>m doi VoWM
o ~gbo. AmOw~mOybm H$moUrM _mUyg {XgV ZhVm.
nwOmargmYy `mZmVyZ CR>bm. nhmVmo Va, EH$ gmYy hUOo Amnbo
96 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

A_VHw$S>mVrb A_VmMo meZ

_hmamO ~gbob.o Am`M{H$V Pmbm. _hmamO hUmbo, "Amo_ dm_r'


gmYyZo nU "Amo_ dm_r' hQ>bo. hUmbm, Amn gwa{jV Vmo hmo Zm?
Amn AHoo$bo `hm H$go Am`o? `hmVH$ nhMZm ~hV H$R>rU h&
{OgHo$ ^m`_o A_VHw$S>H$m VrW {nZm {bIm h, dhr `hm AmVm
h& amVoo_o Oharbo gmn, ~hV gmao bmoJmoH$mo H$mQ>H$a, CZH$m
OrdZ g_m H$a XoVo h&

bm~da dVr Agbobo H$mhr OJbr bmoH$ AmR>dS>mVyZ EH$Xm


`oV d Vndr gmYwbm {eYm d BVa gm{h` XoD$Z OmV. _hmamOmZm
`m Vndr gmYwMo Am` dmQ>bo. Vmo H$moUrVar Xdr nwf Agbm
nm{hOo! `m{edm`, `m {ZOZ OmJr EH$Q>mZo ahmUo e` Zmhr.
gmYyZo _hmamOmZm Amn`m Odirb MnmVr d ^mOrMm ZmVm {Xbm.
_{XamMo ImbMo ~mOyg "A_VHw$S>' hmoVo. Vmo gmYy _hmamOmZm VoWo
KoD$Z Jobm. da CM S>m|JamVyZ ~mamhr _{hZo nmUr AgUmam, nmT>amew^
Pam e^a \y$Q> Imbr nS>V hmoVm. `mImbr _mo>o Hw$S> ~mYbobo hmoVo.
VoM "A_VHw$ S>.' _hmamOmZr ^Vr^mdmZo g>r`m {Z``mbm Z_H$ma
Ho$bm. Ho$dT>m hm {ZgJmMm M_H$ma! Ho$dT>r hr Xwb^ OmJm! gXJw$Mo
_aU Ho$bo Am{U nmoQ>^a A_V Hw$S>mMo VrW meZ Ho$bo. WS>r AgyZ,
JmoS>ga H$mo_Q> AgUmao nmUr. A_VM Vo. nmoQ>mV Jo`mZo V Pmbo.
S>m
o `mV gd ` gmR>dZy KoVbo. Vndr gmYy hUmbm, AmnU {Xdgm
COoS>rM Imbr Om. amr `oWo {OdV ahmUo H$R>rUM. _bm daXmZ Amho.
am_H$U _hmamOmZr `m Vndr gmYybm Z_H$ma Ho$bm Am{U
{ZKmbo. naV `oVmZm a`mV EH$hr gmn {Xgbm Zmhr. _hmamO
A_V `m`bo hmoVo. ~hVoH$ gmnmZr {dMma Ho$bm Agmdm, A_V
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 97

`m`bo`m _mUgmbm MmdyZ H$m` Cn`moJ? g`mH$miMo gw_mamg


AZgw`m _{XamV naV Ambo. EdT>m H$R>rU dmg H$$Z nU WH$dm
OmUdV ZhVm. nwOm`mMo ~mOybm VrZ-Mma gmYy ~gbobo hmoVo.
_hmamOmZm naV Ambobo nmhZ `mZm Am` dmQ>bo. _hmamOmZr gnyU
dmgmV KS>bo`m KQ>Zm gm{JV`m. VohmM `mZm _hmamO IamoIaM
A_VHw$S>bm OmdyZ Am`mMr Imr nQ>br. `m gdmZr _hmamOmMo
nm` Yabo. hUmbo, _hmamO Amn gM_wMhr ~S>o ^m`dmZ hmo&
A_VHw$S>H$m A_V nrZoH$m Adga {_bm& hOmam|_ogo EImX
gmYwH$mo hr Eogm ^m` m hmoVm h& amr _hmamOmZm VoWoM R>odyZ
KoVbo.
_X_hoabm _hmamOmMm lmdU gmh

_hmamOmZr Xwg`m {Xder gH$mirM AZgw`m _{XamVyZ Amnbo


gm_mZ KoVbo d Imbr a`mda H$mbr_R>bm Ambo. AmVm _X_hoabm
Om`Mo hmoVo. AVa gmYmaU 24 {H$._r. H$mM aVm nU Orn gmaIo
dmhZ OmB. _hmamO MmbVM {ZKmbo. _Yo Jm|S>ma ZmdmMo Jmd bmJbo.
VoWn`V g`mH$mi Pmbr. EH$m XodimV _wH$m_ Ho$bm. gH$mir naV
nwT>o {ZKmbo. a`mZo OmVmZm EImX XwgamM _mUyg {Xgo. nm`r MmbVmZm
AJXr EH$Q>oM hmoVo. aVm gnyU MT>mdmMm. `m_wio Xhm {H$._r. AVa
Om`mg Xwnma COmS>br. _X_hoa CMmda Amho. `m`m _mJ`m
~mOyZo {ZbH$R> ndVm`m, CMM CM amJm {XgV hmo`m. ndVmda
nmT>am ew^ ~\$M ~\$. _YyZ _YyZ `mda nS>Umao gy`H$saU. _moR>o N>mZ
` hmoVo. _X_hoaMo XoD$i JmdmnmgyZ WmoS>o bm~. CMmda. _hmamO
VoWo nmohmoMbo. nwOmar AmngmV H$mZS>rV ~mobV hmoV.o _hmamO `m`mer
H$mZS>rV ~mobbo. H$ZmQ>H$Mo gmYy Ambo hUyZ `mZm AmZX Pmbm.
98 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

nMHo$XmaMr H$Wm

_{Xambm bmJyZ bmH$S>r Imo`m hmo`m. VoWo nwOmar ahmV.


lmdU _{hZm XmoZ {XdgmZr gw$ hmoUma hmoVm. nwOmar Jw$qbJ
`mZr _hmamOmZm, lmdU _{hZm^a _X_hoabmM ahm`mMm AmJh
Ho$bm. `mZm ahm`bm Amn`m OdiMr Imobr {Xbr. H$ZmQ>H$mV
qhMo{Jar d BVa _R>m_Yo lmdU gmh Zoh_rM hmoV AgVmo. _hmamOmZm
Vr ndUrM dmQ>br. lmdUmV EH$mM {R>H$mUr, _hmXodmMo gm{`mV
CnmgZm H$aVm `oBb hUyZ AmZX Pmbm. VoWyZ nmoQ> Am\$sg Odi
Odi 5 {H$._r. AVamda hmoVo. VoWo OmD$Z _hmamOmZr AmnmZm n
nmR>{dbo d Jw$qbJ nwOmar `mMo Zmdmda 500 n`o _mJ{dbo. Odi
Odi drg {XdgmZr _ZrAmS>a Ambr. `mnH$s 300 n`o Jw$qbJ
nwOm`mZm {Xbo. `mZr _{hZm^a Ood`mMr, Mhm nm`mMr gmo` Ho$br
hmoVr. _{hZm^a _hmamOmZr AZw>mZ Ho$bo. Xwnmar XmoZ dmOVm EH$ doi
WmoS>o OodV. ~mH$s gnyU doi Cndmg d `mZ gmYZm.

_X_hoa ho nMHo$Xma nH$s EH$ {R>H$mU. ^JdmZ eH$amMo OmJV


WmZ. nMHo$Xmabm EoVrhm{gH$ _hd Amho. H$mad nmS>dmMo Y_`w
gnbo hmoVo. gd H$madmMm Zme Pmbm hmoVm. nmS>dmnH$s _moOHo$M bmoH$
dmMbo hmoVo. bmImo `moo _`w_wIr nS>bo. Iyn nmn Pmbo. `mVyZ _wV
hmo`mgmR>r, ^JdmZ lrH$UmMo gmJ`md$Z, Y_amOmZo "amOgy`'
`k Ho$bm. gd F$ft~amo~a Xwdmg F$qfZmnU Am_U {Xbo. _moR>o Vndr
Ambo ZmhrV. CbQ> {Zamon {Xbm. A`m {H$`oH$ `kmZr nU, Vw_Mo
nmn YwVbo OmUma Zmhr. Vwhr ^JdmZ eH$ambm eaU Om. VmoM Vw_`m
nmnmMo {ZdmaU H$arb. `m_mUo gd nmS>d, mnXrgh H$bmg ndVmda
^JdmZ eH$amMo XeZmg {ZKmbo. Ho$XmaZmWbm Ambo. VoWo _hmXod
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 99

_X_hoabm dZH$`mMo XeZ

hmoVo. `mZr nmS>dmZm nm{hbo. `mMm _ZmoX` AmoiIbm. Amn`m


S>mo`mda nmnmMo AmoPo ZH$mo hUyZ `mZr herMo $n KoVbo. ^r_mbm
H$ibo. `mZo herMr H$~a K> Y$Z R>odbr. ^r_m`m nH$S>rVyZ
{ZgQ>`mgmR>r ^JdmZ eH$amZr Omoa bmdbm. Va herMo nmM VwH$S>o
Pmbo. _wS>Ho$ H$mR>_mSy> (Zonmi) `oWo nS>bo. VoWo newn{VZmWmMo _{Xa
Pmbo. H$noabm _|XM
y m ^mJ nS>bm. herMm _Ybm ^mJ _X_hoabm.
Va J`mMm ^mJ VwJZmWbm. H$mhr ^mJ ZmWbm. H$_aoMm ^mJ,
_mJMo XmoZ nm` d eonQ>r ^r_mMo hmVmV Ho$XmaZmWbm am{hbr. AmOhr
Vmo ^mJ AmnUmg Ho$XmaZmW`m _{XamV {XgVmo. nyOoZVa amoO `mbm
bmoUr bmdbo OmVo. Ho$XmaZmW ZVa newn{VZmWmMo XeZ Ko`mMr Wm
Amho. gd gm_m` bmoH$ m XmoZ {R>H$mUr OmVmV. ~mH$s {R>H$mUr
hUOo _X_hoa, VwJZmW, ZmW d H$noabm OmUo \$ma H$R>rU.
VoWo \$V _moOHo$ gmYwbmoH$M OmD$Z XeZ H$$ eH$VmV.

_X_hoabm _hmamO nyU _{hZm dVW am{hbo. n{d Am{U


emV {R>H$mU. `mZ gmYZm _V Mmby hmoVr. EH$m lmdU gmo_dmar
nhmQ>o VrZ dmOVm, bKweHo$gmR>r ImobrMo ~mhoa Ambo. Oam
_{XamnmgyZ bm~ Jobo. naV `oVmZm nm{hbo, Va Mmaeo nmMeo
~m`H$mMm g_wh _{XamMo {XeoZo OmV hmoVm. gJ`m`m AJmda
nmT>`m ew^ gmS>m. Oam JwT>`mMo Imbn`V Zogbo`m. nm`mV
H$mhrM Zmhr. Jmo`mnmZ aJm`m, H$m`m^moa Ho$gmMm ~wMS>m
S>mo`mda ~mYbobm. H$nmimda bmb^S>H$ Hw$Hy$. J`mV
\w$bm`m ^aJ _mim. _ZJQ>m^modVr \w$bmMo JOao, do`m
~mYbo`m. hmVmV nwOo`m gm{h`mZo ^abobo V~H$. Va
100 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

XodbmoH$mVrb gmYwMo XeZ

A{^foH$mgmR>r XwYmZo ^abobm N>moQ>mgm MmXrMm Vm`m. `


_moR>o _Zmoha hmoVo. EH$ ~mB _hmamOmH$S>o ~KyZ hgbr. _hmamOmZr
{Vbm {dMmabo, Vwhr gdOUr H$moR>o OmV AmhmV? Vr ZmOyH$ hgbr.
hUmbr, Amhr gd dZH$`m AmhmoV. AmO lmdUr gmo_dma.
Amhr ^JdmZ eH$amMr nyOm H$a`mg OmV AmhmoV. Vwhr nU
Mbm. _hmamOmMo _Z EH$ H$ma`m {X` AmZXmZo ^$Z Ambo.
{ZK`m`m V`marVM hmoVo. VodT>mV Zaqghoa _hmamOmZr nmR>rda
Wmn _mabr. _hmamO _mJo dibo. Zaqghoa _hmamOmZr _mZoZoM OmD$
ZH$mog hUyZ gm{JVbo. _hmamO VgoM Wm~bo. dZH$`mH$S>o nhmV
am{hbo. `m gd dZH$`m Xodim`m Odi OmD$Z A` Pm`m.
`m{Xder gXJw $ ZrM _hmamOmZm dmM{dbo. IamoIaM _hmamO
`mMo~amo~a Jobo AgVo Va H$m` Pmbo AgVo? gmJVm `oV Zmhr.

Xwg`m lmdU gmo_dmar nU AX^Vw KQ>Zm KS>br. nhmQ>o 4 dmOVm


`mZmbm ~g`mMo AmYr, _hmamO Imobr`m ~mhoa Ambo hmoV.o _{XamV
`mZmbm ~g`mMm {dMma hmoVm. S>m|JamMo ~mOyZo Mma nmM ^Jdr
d n[aYmZ Ho$bobo, bm~ H$mir XmT>r Agbobo gmYy _{Xam`m
{XeoZo `oV hmoVo. S>mo`mbm ^Jdm $_mb ~mYbobm. AmH$fH$
Moham. gmdim aJ. hmVmV Vm`mMr bmoQ>r. XwYmZo ^abobr.
_hmamOmMo Hw$Vyhb OmJo Pmbo. hmVmZr IwUZo M
o {dMmabo, H$moR>o Mmbbm?
EH$mZo Xmohr hmVm`m Am|Oir EH$_oH$mZm bmdyZ nwOoMr IyU Ho$br.
_{XamMo {XeoZo WmoS>o nwT>o Jobo Am{U Jw Pmbo. ~hVoH$ Xod bmoH$mVrb
gmYy AgmdoV. m `j XeZmZo _hmamO ^mamdyZ Jobo.
_X_hoaMo XodimV nwOoMr ^anya CnH$aUo AmhoV. gd gmo`mMr.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 101

EdT>m {ZOZ OmJr MmoarMr A{O~mV ^r{V Zmhr. Mma nmM dfmnydu
Q>Q>r nH$s EH$mbm gmo`mMm _moh Pmbm. `mZo gmo`mMo V~H$, Vm`m,
nobm Aem H$mhr dVy bndyZ {nedrV KmV`m d Kar Om`mg {ZKmbm.
_{XamMo ~mhoa `oVmM `mbm H$mhr {XgoZmgo Pmbo. AMmZH$ `mMo
Xmohr S>moio Jobo. `mbm Iyn nmVmn Pmbm. gd gmo`mMr ^mS>r naV
Ho$br. _hmXodmMr j_m _m{JVbr. nU H$mhrM Cn`moJ Pmbm Zmhr.
VohmnmgyZ Xodm`m ^mS>mZm hmV bmd`mg H$moUr YOmdV Zmhr.
IynM Omd` WmZ Amho.
_X_hoabm ^JdmZ eH$amMo XeZ

EH$ {Xdg nhmQ>,o {Z`{Z`_m_mUo _hmamO Mma dmOVm _{Xam`m


g^mJhmV `mZmbm ~g`mMo V`marV hmoVo. EH$Q>oM hmoVo. VodT>mV
AmH$memVyZ XmoZ VoOnwO Jmoio Ambo. _{Xam`m Jm^m`mV OmD$Z
A` Pmbo. `m Jmo`m`m H$memV gd AmH$me bIbIyZ Jobo.
H$memVyZ ^JdmZ eH$amMr _yVu MmbV _{XamMo {XeoZo `oV
hmoVr. H$~aobm dmKmMo H$mVS>o JwS>mibobo. Ho$gm`m OQ>m
S>mo `md$Z _mJo OmD$Z _mZoImbr Ambo`m. gd AJmbm ^_
bmdbobo. S>m`m hmVmV H$_S>by Va CO`m hmVmV {eyi.
{eyi O{_Zrda Q>oH$V Q>oH$V ^am^a MmbV `oV hmoVo. J`mV
\$Um ~mhoa H$mT>bb
o m ZmJ. ^am^a MmbVmZm gmaIm hbV hmoVm.
hgao S>moio, g _wm, ^am^a MmbV _hmamOmMo OdiyZ
Jm^m`mV Jobo. qnS>rV OmD$Z A` Pmbo. _hmamOmMo
A>gmpdH$ ^md OmJV Pmbo. _hmamOmZr S>mi
o o {_Q>b.o bJoMM
`mZ bmJbo. Vo VrZ Vmg n`V. H$iboM Zmhr. _Z _m AmZXmZo
ZmMV hmoV.o
102 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_X_hoabm jonmbmMo XeZ

EH$m amr _hmamO `mZ gndyZ Amn`m bmH$S>r ImobrH$S>o


Om`mg {ZKmbo. Xhm dmOyZ Jobo hmoVo. gd gm_gy_ hmoVr. _hmamOmZm
_Zw`m`m Mmb`mMm AmdmO Ambm. g_moa nm{hbo. gnyU AJmbm
hiX bmdbobr. {ndim Y_H$ H$X Zogbobr VoOnwO XodVm
_{XamMo ^modVmbr {\$aV hmoVr. hmVmV {eyimgmaIo bm~gS>H$
e hmoVo. Xwgao {Xder nwOm`mbm `m~b {dMmabo. Vmo
hUmbm, Vmo jonmb. m WmZmMo ajU H$aVmo. _X_hoaMm
lmdU _{hZm gnbm. {H$VrVar AX^wV Jmo>r `m {R>H$mUr _hmamOmZm
nhm`mg {_im`m. `mnU mM Xohr. mM S>moim. AmnUmg EoHy$ZM
{H$Vr {dbjU dmQ>Vo. g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamO d n.ny.
^mD$gmho~ _hmamO gVV Amn`m~amo~a AmhoV mMr _hmamOmZm
Imr nQ>br.
OJbmVyZ _X_hoa Vo ZmW

AmJQ> 1980 Mr gwadmV hmoVr. _hmamOmZr AmVm nyT>o Om`mMm


{ZU` KoVbm. Jw$qbJ nwOm`mMo Am^ma _mZbo. AmVm nyT>o ZmWbm
Om`Mo hmoVo. a`mZo Jobo Va, naV H$mbr_R> H$$Z JwH$merbm `m`bm
nm{hOo. VoWyZ da CIr_R>. VwJZmW _mJ} ZmWbm OmVm `oVo. Odi
Odi 100 {H$._r. Mm \o$am nS>bm AgVm. Jw$qbJ nwOm`mZr
_X_hoahZ ZmWbm OmUmar OdiMr S>m|JamVrb dmQ> XmI{dbr.
\$maM H$R>rU MT> CVmamMr dmQ>. \$V nm`rM OmUo e`. OJbmVrb
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 103

bmoH$ d EImX Xwgam gmYwM `m nm`dmQ>oMm Cn`moJ H$ar. OJbr


mnXmMr ^r{V hmoVrM. AVa \$V AR>am Vo drg {H$._r. AJXr
gH$mir {ZKmbo Va, amr nmohmoMUo e`. gXJw$ ~amo~a AgVmZm
H$gbr ^r{V? _hmamOmZr jUmMmhr {dMma Z H$aVm `m dmQ>Zo o Om`mMm
{ZU` KoVbm.
Amnbo gm_mZ KoD$Z, nhmQ>oMr CnmgZm AmQ>monyZ gH$mirM
{ZKmbo. {ZgJmZo nU _hmamOmZm gmW Xo`mMo R>a{dbo. MmJbo dN>
CZ nS>bo hmoVo. nmD$g A{O~mV ZhVm. _Z g hmoVo. _X_hoa`m
AmR>dUr _ZmVyZ OmV Zh`m. WmoS>o nyT>o Jo`mda EH$ gmYy ^oQ>bm.
Vmo nU ZmWbmM OmUma hmoVm. EH$_oH$mZm N>mZ gmo~V Pmbr.
EH$_oH$mMr MmH$er H$arV, Am`mp_H$ AZw^dmMr XodmU KodmU
H$arV, dmQ>Mmb H$arV {ZKmbo. AmX`m {Xder nS>bobo ~\$,
AmOw~mOybm {XgV hmoVo. AmOw~mOybm KZXmQ> OJb hmoVo. gmYmaU
XwnmaMo ~mam dmObo AgVrb. OJbmV EH$ Qw>_Xma, MmJbo _moR>o Ka
{Xgbo. WmoS>r {dlmVr `mdr hUyZ \$mQ>H$mVyZ AmV Jobo. AmR> Xhm
H$m_Jma OJbmVyZ AmUbo`m dZnVr gm\$ H$arV ~gbo hmoVo. AmVyZ
XmoKo \$marZa ~mhoa Ambo. BJOrV ~moby bmJbo. _hmamO nU `mMoer
AI{bV BJOrV ~mobbo. `mZm Am` dmQ>bo. `mZr _hmamOmZm
AmV ~mob{dbo. Vo aer`Z bmoH$mZr Mmbdbobo, dZnVr AmfYmMo
[agM g|Q>a hmoVo. ^maV gaH$maMr `mbm _m`Vm hmoVr. EoZ XwnmaMr
doi. `m XmoKm aer`Z bmoH$mZr _hmamOmZm Oodm`bm ~gdbo. Hw$H$a_Yo
{eOdbobm ^mV d S>mirMo OodU {Xbo. _hmamO d ~amo~a`m gmYwZo
WmoS>r {dlmVr KoVbr. `mMo Am^ma _mZyZ nyT>o {ZKmbo.

104 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

^`mZH$ OJbmV _|T>nmim~amo~a


amrMm {Zdmg

dmQ> H$R>r>U hmoVr. Var \$magm mg OmUdbm Zmhr. gy`


_mdiVrbm Ambm hmoVm. {h_mb`mV {Xdg bdH$a COmS>Vmo d bdH$a
_mdiVmo. OJbmVrb nR>mamMm ^mJ bmJbm. nyT>o _|T>mMm _mo>m H$in
Mmbbm hmoVm. _hmamO d gmYy _mJyZ Mmbbo hmoVo. OmoaOmamV KQ>oMm
AmdmO Ambm. EH$X_ EH$ _mo>m gmS>oVrZ \y$Q> CMrMm, H$m`m Hw$>
aJmMm Hw$m g_moa {Xgbm. `m`m J`mV KQ>m ~mYbr hmoVr. Vmo
XmoKmMo AJmda Ambm. XmoKoOU Km~abo. BV`mV _mJyZ Omoa OmoamV
AmdmO XoV, _|T>nmimMm ~mam Voam dfmMm _wbJm YmdV Ambm. `mZo
`m`m ^mfoV Hw$`mbm AmdmO {Xbm. Hw$m emV Pmbm. `mZo {dMmabo,
_hmamO H$hm OmZm h? ZmW& ~g, A^r WmoS>ohr Xoa_o AYoam hmo
Om`oJm& `h OJb IVaZmH$ h& amVH$mo eoa Kw_Vo h& dgm ZmW
`hmgo nmM {H$._r. hr hmoJm& Amn h_mao gmW Mbmo& _hmamO WmoS>o nyT>o
Jobo. VrZ Mma d`H$a _|T>nmi hmoVo. `mZr amr nyT>o Z Om`mMm gm
{Xbm.
nmMeo-ghmeo _|T>mMm H$in hmoVm. _|T>nmimZr `mZm EH$
O_m Ho$bo. ~mOyZo OmirMo H$nmD$S> KmVbo. nmM ghm Hw$o ~mOyZo
ajUmbm hmoV.o ho gd dmKmnmgyZ _|T>mMo gajU H$a`mgmR>r. _|T>mMo
_mg dmKmbm \$ma AmdS>Vo. EImXm dmK AmbmM, Va Mma-nmM Hw$r
`mbm \$mSy>Z ImVmV. Ago _|T>nmimZr gm{JVbo. _|T>nmimZr W_
Hw$`mZm OodU {Xbo. ZVa AmnU Oodm`bm ~gbo. ~amo~a _hmamO d
gmYwbm ~gdbo. _|T>rMo XyY \$ma Ja_ d nm{>H$. _hm_m JmYr _|T>rMo
XyY d IOya amoO`m OodUmV KoV. _|T>nmimZr Amnbo ~amo~a AmUbob,o
_|T>rMo XyY KmbyZ Ho$bobo MnmVrMo bmSy> Im`mg {Xbo. `mbm _mXoar
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 105

hUVmV. \$ma M{d> hmoVo. \$V WmoS>m CJ dmg. nU EdT>m OJbmV


VoM Iyn hmoVo. _hmamO d gmYy amr Omir`m H$nmD$S>Mo AmV Pmonbo.
amr _YyZ _YyZ Hw$`mMm _moR> _moR>mZo ^yH$`mMm AmdmO `oV hmoVm.
Agmhr EH$ OJbmVrb {ZdmgmMm AZw^d.
ZmWbm _`amr jonmbmMo XeZ

Zoh_r_mUo nhmQ>oM OmJ Ambr. CKS>mda H$S>m`mMr WS>r.


VgoM H$m~io nmK$Z `mZmg ~gbo. ~mOyZo N>moQ>m Pam dhmV hmoVm.
mV{dYr AmQ>mno Zy XmoKO
o U gH$mirM V`ma Pmbo. _|T>nmimZr ZmWMm
aVm XmIdbm. `mMm {Zamon KoD$Z _hmamO d gmYy Mmby bmJbo.
ZmWbm nmohM`mg XwnmaMo ~mam dmObo. eH$amMo _{Xa JmdmnmgyZ
OdiM. _{XamV OmD$Z XeZ KoVbo. eH$am`m qnS>rda nMYmVyMm
_mo>m ZmJ \$Um H$mTy>Z ~gbobm. EdT>m OJbmV, {ZOZ OmJr N>mQo >go M
o
_{Xa. n[aga Iyn N>mZ. nm{d` OmUdV hmoVo. _{XamMo nwOmar
_hmamOmZm hUmbo, Amn bmoJ ~hV Xyago XeZHo$ {b`o Am`o hmo& Hw$N>
XmZ H$amo& _hmamO hUmbo, h_ gmYy bmoH,$ h_mao nmg Hw$N> Zhr&
IwX {^jm _mJHo$ ImVo h& nyOmar Myn Pmbo. Var _hmamOmZr
Amn`mOdi Agbobo eodQ>Mo nmM n`o H$mTy>Z nwOm`mbm {Xbo.
CmMr H$miOr ZhVrM.
nwOm`mZo XmoKmZm AYm {H$bmo JhmMm AmQ>m {Xbm. _hmamOmZr
`mMo _moR>o XmoZ amoQ> ~Zdbo. VrZ XJS>mMr Myb _mSy>Z `mda Vo ^mObo.
_moR>o Ag`mZo AmVyZ Vo H$oM am{hbo. `m~amo~a _rR> Am{U XmoZ
{_a`m. EdT>M
o OodU. ~mH$s H$mhr Zmhr. OodVmZm _hmamO hUmbo,
`h amoQ>r Vmo nH$s Zhr& noQ> XX H$aoJm& nwOmar hUmbm, `hm
Ama Hw$N> Zhr {_bVm& amoQ>r Imdmo Ama noQ>^a nmZr {nAmo& Bg
106 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

OJb_o g~Hw$N> hO_ hmo Om`oJm& ^yIm ahZogo Vmo AN>m h?


_hmamOmZr gXJw$Mo Zmd KoV OodU Ho$bo. g`mH$mir _{XamVM
`mZ Ho$bo. amr VoWoM _wH$m_ Ho$bm. IynM WS>r hmoVr. CKS>mda
Vr OmVM OmUdV hmoVr. eoH$moQ>r noQ>dbr. amr \$maer Pmon Ambr
Zmhr. _`amr ZVa Oamer OmJ Ambr. naV jonmbmMo XeZ
Pmbo. _X_hoabm {Xgbm, VgmM jonmbmMm nmoemI. gnyU
AJmbm hiX bmdbobr. _{Xam^modVr {\$aV hmoVm. ghgm
H$moUmbm {XgV Zmhr. nU _hmamOmZm XmoZXm XeZ Pmbo. ^JdmZ
eH$amMm AmerdmXM.
VwJZmWMo OJbmV Zaqghoa _hmamOmMm
>mV d ^`mMo {ZdmaU

gH$mir CRy>Z VwJZmWbm Om`mg {ZKmbo. ~amo~aMm gmYy


XwgarH$S>o {ZKyZ Jobm. _hmamO EH$Q>oM nm`r {ZKmbo. aVm gnyU
OJbmVbm. AJXr H$m. dmhZ ZmhrM. nm`rM dmg. AVa gmYmaU
~mdrg {H$._r. gH$mirM {ZKmbo. g`mH$mi n`V nmoMm`Mo hmoVo.
H$maU OJbmV _Yo dVr ZhVrM. EImX XwgamM dmgr ^oQ>.o OJbmV
XmQ> PmS>r hmoVr. {d{dY H$maMo CMM CM dj. `mVyZ T>Jmi
dmVmdaU. _YwZ _YyZ nmD$g nS>o. {XdgmM AYm$Z Ambo. Zm__aU
H$arV, _hmamO ^am^a Mmbbo hmoVo. Var _ZmV WmoS>r ^rVr hmoVrM.
VodT>mV OJbmVyZ _moR>_moR>mZo dmKm`m S>aH$m`mMm AmdmO
`m`bm bmJbm. _hmamO Km~$Z Imbr ~gbo. ^r{VZo S>moio
K> {_Q>bo Jobo. Zaqghoa _hmamO S>mo`mg_moa Ambo. nmT>ao
dN> YmoVa. nmT>am ew^ AJaIm. S>mo `mda ^Jdm \o$Q>m. VoOn O
w
Moham. hUmbo, Aao am_H$Um Km~$ ZH$mog. _r d ^mD$gmho~
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 107

_hmamO XmoKohr gVV Vw`m~amo~a AmhmoV. Vw`m X`mV ~gyZ


`mm H$arV AmhmoV. AmVmn`V Vy H$moR>o Jobmg, H$moU ^oQ>bo,
Vwbm H$m` >mV Pmbo. gd _bm _mhrV Amho. _rM `m gd
Jmo>tMm gmjr$n Amho. CR>. ^rVr gmoS>. dmK H$m` ! Va H$moUrM
Vw`m Ho$gmbm YH$m bmdy eH$Uma Zmhr. _hmamOmZr S>moio
CKS>bo. Va g_moa H$moUrM ZhVo. {^Vr _m Xya niyZ Jobr
hmoVr.
gX J w $ Xe Z mZo _Z g Pmbo hmo V o . gX J w $ `m
AmerdmXmZo _Z I~ra Pmbo hmoVo. H$moR>oVar gwI$nVoMr ^mdZm
OmUdV hmoVr. gXJw $ d gXJw $ Mo gXJw $ XmoKho r Amn`m ~amo~a
AmhoV. hr OmUrd _Zmbm C_Z AdWoV KoD$Z Jobr. `mZVa
_m am_H$U _hmamOm`m _Zmbm ^rVr H$Yr {edbr gwm
Zmhr. EH$Q>M
o , nU EImm eya dramgmaIo ^am^a Mmby bmJbo. WH$dm
nU OmUdbm Zmhr. _Yo Xwnmar EH$`m gw_mamg ~amo~a Agbobr
WmoS>r {~H$sQ>o Imr. nmUr `m`bo. VodT>oM OodU. Xhm {_ZrQ>oM
{dlmVr KoD$Z nyT>o {ZKmbo. g`mH$mir nmMMo gw_mamg VwJZmWbm
`oD$Z nmohmoMbo gwm. Zm__aUmV doi H$gm Jobm Vo g_OboM
Zmhr.
VwJZmWbm XeZ d amrMm _wH$m_

VwJZmW `oWo eH$amMo _{Xa. nMHo$Xma nH$s EH$. JmdmMo OdiM


_{Xa. _{XamV OmD$Z XeZ KoVbo. {Xdg^a {~H$sQ>m{edm` H$mhrM
Imo ZhVo. WHy$Z Jobo hmoVo. _{XamMo ~mhoa`m g^mJhmV ~gbo.
bJoM Sw>bH$s bmJbr. g`mH$mir nwOmar _{XamV Ambm. ~{KVbo.
EH$ gmYy IynM _byb Pmbobm. Pmon bmJbobr. nwOm`mZo _hmamOmZm
108 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

WmoS>o hbdyZ CR>dbo. {dMmanyg Ho$br. ZmWhZ EH$Q>oM Ambo. Ago


g_O`mda Am` dmQ>bo. hUmbm, _hmamO Amn AHo$bohr BVZo
KZo OJb_ogo Am`o? S>a Zhr bJm? Hw$N> Im`m H$s Zhr? _hmamOmZr
_mZoZM
o ZH$ma {Xbm. ~mobm`bm earamV mUM Cabo ZhVo. nwOm`mbm
X`m Ambr. bJoMM Kar OmD$Z `mZo EH$m WmirV OodU AmUbo.
_hmamOmZm {Xbo. Ood`mZVa _hmamOmZm VaVar Ambr. eH$amMr
amrMr nyOm d AmaVr Pm`mda nwOm`m~amo~a MmJ`m Jnm Pm`m.
_hmamO amV H$mo Amn BYahr gmo Omdmo& Ago gmJyZ nwOmar {ZKyZ Jobm.
nhmQ>o gmS>oVrZbmM CR>bo. `mZmbm ~gbo. gH$mir nwOm`mMm {Zamon
KoD$Z nyT>o {ZKmbo.
Jmonoa _{XamV _hmXodmMo XeZ

AmVm Jmonoabm Om`Mo hmoVo. ~gMm nH$m aVm. AVa gmYmaU


gmoim {H$._r. Xwnmar Jmonoabm Ambo. JmdmV WmoS>r {^jm {_imbr.
JmdmnmgyZ ~mOybm WmoS>o OJbmV eH$amMo _{Xa. XeZmbm Jobo. _{Xa
WmoS>o CMmda. {h_mb`mVrb {ZgJ XeZmZoM _Z g hmoVo. JmdmV
H$moR>o ahm`Mr gmo` hmoVo H$m, ~Kmdo hUyZ Imbr Ambo. EH$ gmZ
_mUyg ^oQ>bm. Vmo JmonoaMm a{hdmgr hmoVm. _hmamOmH$S>o ~KyZ `mbm
Hw$Vyhb dmQ>bo. `mZo _hmamOmZm Wm~dbo. {dMmanyg Ho$br. _mUyg
Ym{_H$ hmoVm. `mZo H$mhr Z _hmamOmZm {dMmabo. _hmamOm`m
CmamZo `mMo g_mYmZ Pmbo. _hmamOmZm KamMo hamS>mV ~gdyZ
`mZo \w$bHo$ d ^mOr {Xbr. daVyZ H$mhr ngo {Xbo. JmdmV XodrMr
Y_emim hmoVr. VoWo dV: _hmamOmZm KoD$Z Jobm. `mMo AmoiIrZo
OmJm {_imbr. amr VoWMo am{hbo. Xwgao {Xder Jmono aMm n[aga ~{KVbm.
AmVm ~\$ nS>m`Mo AmV ~rZmWbm nmoMm`Mo hmoV.o M_mobr {OmMo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 109

Jmd. VoWZy Xhm {H$._r. AVamda. VoWZy nwT>o ~rZmWMm aVm hmoVm.
Xwnmar Jmono ahZ {ZKmbo. M_mobrbm nmohmoM`mg g`mH$mi hmoD$Z Jobr.
Mmoa g_OyZ M_mobr`m nmobrgmMr
_hmamOmZm _mahmU

M_mobrbm Y_emioV ahm`mg OmJm {_imbr Zmhr. AmVm am


H$moR>o H$mT>m`Mr? _moR>r nMmBV hmoVr. a`mdaMr XwH$mZo amr 8 bmM
~X Pmbr. EH$m XwH$mZmMm H$>m ZOaog Ambm. WmoS>m _moR>m hmoVm. da
n`mMo eoS> hmoVo. VoWoM amr {dlmVr `mdr. _J nyT>o Omdo Ago R>adbo.
AmX`m amr JmdmV Mmoar Pmbr hmoVr. _mH}$Q>_Yo bmoH$mMo ~mobUo
EoH$bo hmoVo. `m_wio ZdrZ _mUgmg OmJm {_imbr Zgmdr. gXJw$Mr
BN>m. _hmamO gwI Xw:Im`m nbrH$S>o Jobo hmoVo. nwT>o H$m`
dmTy>Z R>odbo hmoVo `mMr `mZm H$nZm ZhVr. amr WmoS>o Zm__aU
H$$Z Pmonbo. ZwH$VrM Pmon bmJbr hmoVr. _moR>_moR>mZo AmoaS>`mMm
AmdmO Ambm. amrMo AH$am dmObo hmoVo. Mma-nmM nmobrg H$mR>m
hmVmV KoD$Z _hmamOmZm CR>dV hmoV.o XmoKmZr H$mR>rMr Q>mHo $o _hmamOm`m
nmoQ>mV Iwngbr. CR>mo, CR>mo& `hr Mmoa {XIVm h& hUyZ H$mR>mZr
~S>d`mg gwadmV Ho$br. _hmamO hmV OmoSy>Z hUy bmJbo. _ Mmoa
Zhr& gmYy h& `mmHo$ {b`o ~rZmW Om ahm h& nU nmobrg EoH$mbmM
V`ma ZhVo.
Mbmo, BgH$mo nmobrg Q>oeZ boHo$ Mbmo& dhr AnZo gm~ BZH$mo
XoI|Jo& hUyZ O~aXVrZo _hmamOmZm CR>dbo d Odi`m nmobrg
Q>oeZmV Zobo. _ZmV`m _ZmV Zaqghoa _hmamOmMm Ymdm gw$
hmoVm. _hmamO, _mPo hmVyZ H$m` Agm AnamY Pmbm? `mMr
{ejm _bm XoV AmhmV. _hmamO nmobrg Q>oeZbm Ambo. nmobrg
110 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

BnoQ>a Oam gmZ dmQ>bo. _hmamOmZr Z_VoZo `mZm AmnU gmYy


AgyZ, _w~BhZ {h_mb`mV Vn`m H$a`mgmRr> Ambmo Ag`mMo
gm{JVbo. nmobrg Q>oeZ_Yo COoS> hmoVm. COoS>mV _hmamOmMm Moham
~KyZM BZnoQ>abm Iao H$m` Vo g_OyZ Ambo. Amn gM ~mobVo hmo `m
PyQ>? h_ H$go {dmg H$ao& Amn {H$grH$mo OmZVo hmo? _hmamOmZr
Xod`mJ`m lr. MH$Ya OmoetMr AmoiI gm{JVbr. VoWo `mMo ~amo~a
OmoJrdmS>mV ghm _{hZo am{h`mMo gm{JVbo. BnoQ>a nydu
Xod`mJbm S>Q>rg hmoVm. MH$Ya OmoetZm MmJbmM AmoiIV hmoVm.
MH$Ya Omoer MmJbo `mo{Vfr hUyZ {g hmoVo. _hmamO Amn ^r
^{d` OmZVo hmoJo? _hmamOmZm WmoS>m hVaoIm nhm`mMm ZmX hmoVm.
Vo _mZoZoM hmo hUmbo. R>rH$ h& H$b gw~h XoI|Jo& hUyZ BnoQ>aZo
_hmamOmZm amr nmobrg Q>oeZ_`o Pmondbo d dV: Kar {ZKyZ Jobm.
nmobrgmZm ^{d` H$WZ d gwQ>H$m

gH$mir AmR> dmOVm BnoQ>a naV Ambm. _hmamOmZm ~mhoa


~mobmdbo. A~ WmoS>m _y-hmV Ymo bmo& hUyZ ~mW$_ XmI{dbo. Mhm
d Ja_ ZmVm _mJdbm. Mhm ZmVm Pm`mda Amnbm hmV nyT>o Ho$bm
d hUmbm, _hmamO A~ emVrgo XoImo& Hw$N> _moeZ {_bZodmbm h
`m Zhr? _moeZ boHo$ _ AnZo Jmd h[ama OmZm MmhVm h& _hmamO
amrMm gJ {dg$Z Job
o o hmoV.o gwI Am{U Xw:I ho _ZmMo {dH$ma
AmhoV. Amn`m gmaIm gm_m` _mUyg, Agbm An_mZ ghZ
H$$ eH$bm ZgVm. amJmZo `m BnoQ>abm {e`mMr bmImobr
dm{hbr AgVr. nU H$mhrVar nydH$_mMr {ejm {_imbr
Agmdr, Ago _mZyZ _hmamOmZr Pmbobm An_mZ {JiyZ Q>mH$bm.
hm gd gmYZoMmM n[aUm_. naV Zoh_r`m hg`m Moh`mZo nmobrg
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 111

M_mobrhZ Omoer_R>

BnoQ>aMm hmV nmh bmJbo. IamoIaM `mMm ~T>VrMm `moJ bdH$aM


hmoVm. BVahr ^{d` gmJyZ `mMo g_mYmZ Ho$bo. BVa nmobrgmZr nU
Amnbm hmV XmI{dbm. `mMo nU ^{d` gm{JVbo. eodQ>r BnoQ>aZo
_hmamOmMr j_m _m{JVbr. hUmbm, H$b amV h_mao bmoJm|H$s JbVr
hmo J`r& AmnH$mo Omo ^r VH$br\$ hAr, CgHo$ {b`o _m\$s _mJVm h&
Ago hUyZ Amnbo Xmohr hmV OmoS>bo. Amn ~rZmW Om aho hmo& _ ^r
Omoer_R> VH$ Om ahm h& ~R>mo _oao {hamo hm|S>mna& AmnH$mo N>moS> XoVm
h & _hmamOmZr Z_VZo o ZH$ma {Xbm. nmobrgmH$Sy>Z bdH$a gwQ>H$m hmoBb
,
Va ~ao.

Omoer_R>bm OmJogmR>r dUdU

gmYmaU gH$miMo Xhm dmObo hmoV.o a`mbm bmJbo. EH$ {H$._r.


nyT>o Jobo AgVrb. VmoM _mJyZ EH$ A~ogS >a JmS>r Odi `oD$Z Wm~br.
H$ma_Yo nyT>o S>m`ha. _mJo EH$ ^Jdr do n[aYmZ Ho$bobo gmYy ~gbo
hmoVo. bm~ nmT>ar ew^ XmT>r Agbobo. Hw$R>boVar _R>mYre dmQ>V hmoVo.
Amdmo _hmamO! H$hm Om aho hmo? ~R>mo AmJo& hUyZ `moVu_R> n`V
gmoS>b.o `moVu_R>mbmM Omoer_R> hUVmV. AVa Mmirg Vo nMM
o mirg
{H$._r. XmoZ VmgmV nmohmoMbo. dmQ>oV `m gmYwZr, _hmamOmMr MmH$er
Ho$br. Omoer_R>bm ahm`mMr gmo` hmoBb hUyZ gm{JVbo.

_hmamO Omoer_R> JmdmVrb ~g Q>S>bm CVabo. nyT>o ~rZmWH$S>o


OmUm`m JmS>mMr amJ bmJbr hmoVr. MoH$ nmoQ> hmoVo. `oH$ JmS>r
VnmgyZ, Zm|X H$$Z _JM nyT>o nmR>{dV. nwT>rb ~rZmW n`VMm aVm
112 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Iyn H$R>rU. MT>mdmMm d AX hmoVm. `m_wio {h_mMb Xoe gaH$ma


H$Sy>ZM hr H$miOr KoVbr OmV hmoVr. JmS>m`m JXuVyZ dmQ> H$mT>rV,
XwH$mZXmamH$S>o MmH$er H$arV, _hmamO `moVr_R>mV nmohmoMbo. hm OwZm
eH$amMm`mMm _R>. VoWo d`mod dm_r emVmZXmZm ^oQ>bo. nU `mZr
OmJm Zg`mMo gm{JVbo. Imb`m ~mOyg ZdrZ _R> Amho. VoWo Om.
OmJm {_iob. _hmamO {dMmanyg H$arV eH$amMm`m`m ZdrZ _R>mV
Ambo. XwnmMm EH$ dmObm hmoVm. VoWo dm_r d$nmZX hmoVo. `mZm
gm>mJ Z_H$ma Ho$bm. OmJo~b {dMmabo. `mZr dN> ZH$ma {Xbm.
ZwH$VrM XwnmaMr nyOm AmQ>monbr hmoVr. gmX hUyZ moUmV WmoS>r
~wXr {_imbr. {VM Imr d nmUr `m`bo. na_oamMr BN>m!
Odi H$mhrM ngo ZhVo. VoWyZ naV {ZKmbo.
~g Q>S>Mo Odi EH$ {gJaoQ>Mo XwH$mZ hmoVo. VoWyZM _mbH$mZo
AmdmO {Xbm. _hmamO BYa AmAmo& Mm` {nAmo& hUyZ Mhm _mJdbm.
`mMo Zmd {XjrV. _hmamO Amn ^{d` OmZVohr hmoJo& ~hV {XZgo
_oar bS>H$sHo$ emXrHo$ {b`o XoI ahm h& Amnhr ~VmB`o& emXr H$~
hmoJr? _hmamOmZm X`m Ambr. gXJwMo _aU Ho$bo. hUmbo,
^JdmZ ~hV X`mby h& Amn {Xbgo CgH$s mWZm H$amo& g_`
AmJ`m h& OX hr emXr hmo Om`oJr& hUyZ AmerdmX {Xbm.
{~Mmam ~amM H$>r dmQ>V hmoVm. VodT>mM ~mob`mZo `mMm Moham
Iwbbm. hUmbm, _hmamO {gJaoQ> {nAmo& _hmamOmZr _mZoZoM ZH$ma
{Xbm. nyT>o {ZKmbo.
{dUwKmQ>bm _hmamO MH$a `oD$Z nS>bo

XwnmaMo Mma dmObo hmoVo. nwT>o ghm {H$._r. AVamda {dUwKmQ>


hmoVm. nm`rM {ZKmbo. nmohM`mg g`mH$mi Pmbr. AbH$ZXm ZXrda
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 113

_moR>m nyb hmoVm. gajUmgmR>r nmM ghm nmobrgmMr S>Q >r hmoVr. a`mMo
~mOybmM nmobrg nmoQ> nU hmoVo. _hmamO WH$bo hmoVo. AmVm amr
`oWoM _wH$m_ H$amdm hUyZ nmobrgmZm {dMmabo. Zhr& `hm H$moB Zhr
ah gH$Vm& Cnago na_reZ Zhr h& Amn `hmgo AmJo OmAmo& hUyZ
Odi Odi hmH$bboM. gXJw$Mr BN>m! hUyZ nyT>o Mmbm`bm
bmJbo. AmVm _m earamV H$mhrM mU Cabo ZhVo. gmXm`m
~wXr{edm` nmoQ>mV H$mhrM Jobo ZhVo. Oo_Vo_ AYm {H$._r.
nyT>o Jobo. MH$a `oD$Z Imbr nS>boM. H$goVar ~mOy`m
PmS>mImbr AmS>do Pmbo. WmoS>m doi VgmM Jobm. _hmamO
bmZrVM hmoVo. AYma nS>bm.
Zaqghoa _hmamOm`m H$noZo OJbmV
^moOZ

EH$m A~ogS >a JmS>rMm COoS> _hmamOmMo Vm|S>mda nS>bm. _hmamO


AYdQ> ewrV hmoVo. Xhm ~mam nwf d ~m`H$mMm Jb~bmQ> EoHy$ Ambm.
qhXrV hUmbo, H$moB gmYy {XIVm h& {~_ma h `m? Oam XoImo Vmo&
hUyZ XmoKm {VKmZr _hmamOmZm CR>dbo. nmUr nmObo. AmVm _hmamOmZr
S>moio CKS>bo. _moR>r lr_V JwOamWr \$_rbr hmoVr. VrZ H$ma KoD$Z
~rZmWbm {ZKmbo hmoVo. EH$ H$ma nMa Pmbr. hUyZ VoWo Wm~bo.
H$maMo MmH$ ~Xbbo. gJ`mZr Amn`m OdiMo _moR> _moR>o S>~o H$mT>b.o
Jmob H$$Z ~gbo. _hmamOmZm nU ~mobmdbo. {dMmanyg Ho$br. _w~BMo
hQ>`mda OdirH$ dmQ>br. nwar ^mOr, ~wXrMo bmSy>, \$agmU, T>moH$io
Iyn nXmW hmoVo. Vgo JwOamWr bmoH$ Im`mMo emH$sZM. AmJh H$$Z
_hmamOmZm Oody KmVbo. d$Z ~wXrMo bmSy> d \$agmU ~mYyZ {Xbo. XmoZ
{Xdg nwaVrb BVHo$. gXJw$ narjm nhmVmV nU H$mhr H$_r nSy>
114 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

XoV ZmhrV, mMr _hmamOmZm nyU {MVr Ambr.


_hmamO bmZrV hmoVo. `mM {R>H$mUr H$ma nMa Pmbr.
hUyZ Vr JwOamWr \$_rbr VoWo Wm~br. _hmamOmZm nmoQ>^a OodU
{_imbo. hr gXJw$MrM H$nm. ZmhrVa AYmamV nSy>Z am{hbo
AgVo. am^amV {OdmMo H$mhr ~ao dmBQ> nU Pmbo AgVo. _hmamO
Amn amVH$mo BYa _V ahmo& h_ AmnH$mo JmoqdXKmQ> VH$ N>moS> XoVo h&
h_ ^r amVH$mo dhr ahZodmbo h& JmoqdXKmQ> VoWyZ Odi Odi nYam
{H$._r. _hmamO `mMo JmS>rVyZ VoWn`V Ambo. _ZmnmgyZ `m gdmMo
Am^ma _mZbo. amrMo Xhm dmObo hmoVo.
_hmamO JmoqdXKmQ>`m Jw$mamV

KmB ~Xg hUyZ, aodoV S>m|{~dbrbm AgVmZm EH$ erI


H$mQ>Q>a hmoVo. Iyn _moR>r nmQ>u. `mMr ~rbo _hmamO MoH$ H$arV AgV.
BVa bmoH$mgmaIo `m~b H$mhrM KoV ZhVo. hUyZ `m erI
H$mQ>Xmambm _hmamOm~b Iyn AmXa hmoVm. Vmo _hmamOmMo {Zamon
g_ma^mbm OmVrZo hOa hmoVm. `mZo JmoqdXKmQ> d ho_Hw$S> `oWrb
JwmamZm _moR>r XoUJr {Xbr hmoVr. _hmamO Amn {h_mb` Om aho hmo&
~rZmWHo$ ZO{XH$hr h_mao Xmo Jwma h& Amn dhm O$a OmZm& _ `h
IV XoVm h& Cgo {XImdmo& AmnH$m nyam BVOm_ hmo Om`oJm& {\$H$a
_V H$amo& Mmho {OVZo {XZ, Amn dhm ah gH$Vo hmo& _hmamOmZm {M>rMr
AmR>dU Pmbr. OnyZ R>odbobr S>m`arVrb {M>r H$mT>br. JwmamMm
nmm {dMmaV JmoqdXKmQ>`m JwmamV nmohmoMbo.
~mhoa nhmaoH$ar hmoVm. `mbm {M>r XmI{dbr. `mZo Vr {M>r
AmV_Yo `dWmnH$mH$S>o {Xbr. Vo Pmonm``m V`marV hmoVo. bJ~JrZo
~mhoa Ambo. Amdmo _hmamO& hUyZ _moR>m o_mZo AmV KoD$Z Jobo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 115

W_ _moR>m bmg^$Z Mhm {Xbm. WS>r MmJbrM OmUdV hmoVr. Ja_


Ja_ MhmZo _hmamOmZm ~ao dmQ>bo. OodUmMo VmQ> AmUmd`mg gm{JVbo.
a`mV JwOamWr \$_rbr ~amo~a ^anya OodU Pmbo hmoVo. _hmamOmZr
Z_VoZo ZH$ma {Xbm. R>rH$ h dm_rOr& ahm`bm _moR>r Imobr CKSy>Z
{Xbr. hUmbo, dm{_Or amV ~hV hmo MwH$s h& Amn {dlm_ H$amo&
H$b gw~h ~mV H$a|Jo& hUyZ Vmo erI `dWmnH$ Amn`m ImobrH$S>o
{ZKyZ Jobm.
JwmamMo ~mYH$m_ A{V_ hmoVo. ImobrnU N>mZ hmoVr. AmV
nbJmnmgyZ gd `dWm hmoVr. __Yo EAa H$S>reZa hmoVm. WS>rV
AmVrb hrQ>a_wi,o Vmn_mZ H$Q>mb
o Ho$bo OmV hmoV.o _hmamOmZm H$mQ>Xma
KmBMo Am` dmQ>bo. \$V `odT>m`m {M>rda, Hw$R>brhr MmH$er Z
H$aVm, _hmamOmMo OJr dmJV Pmbo. N>mZ gmo` Pmbr. nmM ghm
Vmgmnydu {dUwKmQ>Mo Odi _hmamOmMr H$m` AdWm hmoVr?
nmoQ>mV H$mhr Zg`mZo bmZr `oD$Z a`mV nS>bo hmoVo. Am{U
bJoMM hm amOoemhr WmQ>. na_oamMr brbm AJmY Amho.
_hmamOmZm _amR>rV`m EH$m hUrMr AmR>dU Pmbr. Agob
_mPm har, Va XoBb ImQ>`mdar. nU Vmo har ^VmMr nwaonya
narjm KoVmo. _JM gdH$mhr `mbm XoVmo. _hmamO `m har`m
AmR>dUrVM Pmonr Jobo.
Zaqghoa _hmamOmMo Q>maMo $nmZo _mJXeZ
Am{U am_H$U _hmamOmMm JwmamV gH$ma

Zoh_r _mUo _hmamO nhmQ>M


o CR>b.o `mZmbm ~gbo. S>m
o `mg_moa
M_H$Vm Vmam {Xgy bmJbm. S>mo`mg_moa dVwimH$ma {\$aV {\$aV
AmkmMH$mg_moa pWa Pmbm. A{O~mV hmboZm. _hmamOmZr S>moio
116 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

CKS>b.o Va S>m
o `mg_moa VmoM Q>ma. naV S>mi
o o {_Q>b,o Var S>m
o `mg_moa
VmoM Q>ma. Zaqghoa _hmamO g_moa Ambo. hUmbo, H$gmhr gJ
Ambm Var Km~$ ZH$mog. _r d ^mD$gmho~ _hmamO Vw`m gmo~V
AmhmoVM. hm Q>ma {OH$S>o OmBb {VH$S>o Vy Om. _hmamOmZm Zdb
dmQ>bo. AmVm Q>maMo $nmZo gXJw$ nwT>o OmUma AmhoV d _mJyZ
AmnU. Ho$dT>r J_V Amho. gmYH$ Og Ogm da`m AdWobm
OmBb Vg Vgo `mbm doJioM AZw^d `m`bm bmJVmV. na_mW
_mJmVrb J_V O_V H$mhr AmaM Amho. {Mmewr ZVaMm
Am`mMm dmg hUOo "AmZXr AmZXM.' gwImVhr gwI Am{U
Xw:ImVhr gwIM. _ZmMr AdWm EH$M. na_mZXr a_`mMr.
hoM Va {ZJwU Zgob ?
_hmamOmMr Vr bmJbr hmoVr. JwmamMo _{XamV
gVZm_, gVZm_, gVZm_Or&
dmho Jw$, dmho Jw$, dmho Jw$Or&&
N>mZ Vmbm gwamV ^OZ Mmbbo hmoVo. nhmQ>oMr doi. Xhm ~mam
erI r nwf noQ>r`m Vmbmda VrZ hmoD$Z ^OZ JmV hmoVo.
na_oamMo g` d$n hUOo `mMo Zm_. Jw$`m $nmZo Vo
AdVrU Pmbo. Jw$`m Zm_mMo {Z` _aU H$aUo. hUOoM
na_oamMo _aU H$aUo. H$m` hr gwXa mWZm! Ho$dT>o ho Jw$Mo
g` dUZ! ^VmMo _Z Jw$MaUr brZ H$aUmao ^OZ! _hmamO
CR>bo. Amn`m gXJw$`m AmR>dUrZo S>mo`mVyZ Aly dmh
bmJbo. AV:H$aUmVbm Amobmdm ~mhoa nSy> bmJbm. VgoM
OmD$Z _{XamV ~gbo. ^OZ hUUm`m erI r-nwfm`m
gyamV gya {_giyZ, _hmamO nU VrZ hmD$Z JmD$ bmJbo.
gVZm_, gVZm_, gVZm_Or&
dmho Jw$, dmho Jw$, dmho JwOr&&
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 117

Jw$ Am{U {e` EH$M Pmbo hmoVo. Vmg^a H$gm Jobm Vo


H$iboM Zmhr. Jw$`m Zm_mV _Z C_Z Pmbo hmoVo. ^OZ gnbo.
gd r nwf CRy>Z Jobo. ~amM doi _hmamO Amn`mM VrV ~gyZ
hmoVo. JwmamV _hmamOmZm AmJhmZo XmoZ {Xdg R>odyZ KoVbo. Jw$mamV
qhXr_Yo Jw$ ZmZH$ Am{U Jw$ JmoqdXqgJm~b H$mhr nwVHo$ hmoVr.
_hmamOmZr Vr dmMbr. gJ`mMo aVo doJio Agbo Var {eIa
EH$M. na_oamMo g` d$n. `dWmnH$m`m AmJhmZo
_hmamOmZr g`mH$mir, qhXr_Yo N>moQ>ogo dMZ Ho$bo. Jw$Zo {Xbobo
Zm_ Am{U `mMo AIS> _aU hUOo Zm__aU. m~b
{ddoMZ Ho$bo. gd erI ~mYdmZm _hmamOmMo dMZ Iyn AmdS>bo.
gd erI ~mYdmZr emb nmK$Z _hmamOmMm gH$ma Ho$bm.
_hmamO bmda hbrV (\y$bmo H$s KmQ>r)

AmVm nwT>o ~rZmWbm Om`Mo hmoVo. JmoqdXKmQ> nmgyZ ~rZmW,


gai a`mZo 28 {H$._r. gH$mirM {ZKmbo. naV S>mo`mg_moa Q>ma.
nU `mMr {Xem, ~rZmW`m a`mMo {XeoZo gai ZhVr. Va CO`m
~mOy`m a`mZo. _hmamOmZm Zaqghoa _hmamOmMo eX AmR>dbo.
Q>ma Vwbm {Xem XmIdob, {VH$S>o Om. CO`m ~mOyMm aVm \y$bmo
H$s KmQ>rbm OmD$Z ho_Hw$S> Jw$mabm OmV hmoVm. {h_mb`mVrb Iyn
CMmdaMo {R>H$mU ho_Hw$ S>. gmYmaU 14000 \y$Q> CMmda. JmoqdXKmQ>`m
JwmamVrb `dWmnH$mZr nU ho_Hw$S>`m JwmamV O$a Om, hUyZ
gm{JVbo hmoVo. {M>rnU {Xbr hmoVr. _hmamOmMo `o` EH$M.
gXJw $ `m Amko_mUo Mmbm`Mo. Q>ma`m {XeoMm aVm nH$S>bm
d Mmby bmJbo. bmda hbrMo AVa \$V Xhm {H$._r. nU aVm
MT>mdmMm. WmoS>oM AVa nwT>o Jobo AgVrb Vmo _mJyZ `oD$Z EH$ Orn
118 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`mMo ~mOybm C^r. JmoqdXKmQ>`m JwmamV CVabobr EH$ erI \$_rbr


bmda hbrbm Mmbbr hmoVr. EH$m erImZo _hmamOmZm AmoiIbo.
_hmamO Mbmo h_mao gmW& bmda hbr N>mSo > XoVo h& AmJhmZo _hmamOmZm
Orn_Yo ~gdyZ KoVbo. a`mV `mMo ~amo~aM ZmVm nmUr Pmbo.
gH$mir XhmMo gw_mamg bmda hbrV nmohmoMbo. a`mVbm
{ZgJ ~KV ahm`mgmaIm hmoVm. bmda hbrV Va {dMmam`bmM
ZH$mo. gJirH$S>o aJr ~oaJr, bhmZ _moR>m AmH$mamMr, doJ doJir
\w$boM \w$bo. Iyn _mo>m ~JrMm. erI \$_rbr ~amo~aM AmV Jobo.
Xmam~mhoa dmM_ZZo gd AJ PmH$Umam H$moQ> d J_~yQ> `oH$mbm {Xbo.
S>mo`mdaMr Q>monr _mZon`V hmoVr. S>mo`mMo g_moa ~K`mgmR>r Omir.
gd AJ PmH$bobo. ~Jr`mV Jo`mda ~{KVbo, Va _moR> _moR>o ^wJo
\w$bmda ~gyZ _Y MmIV hmoVo. ~KUm`mbm nU `mMm mg hmoV
hmoVm. H$moQ> d J_~yQ> Amd`H$M hmoVo. `odT>r AO~ aJr ~oaJr \w$bo
H$Yr ~{KVbrM ZhVr. {ZgJmMm M_H$ma ~KyZ _hmamO ^mamdyZ
Job.o ho gd {Z_mU H$aUm`m na_oamMr H$_mbM hUm`Mr. dZnVrV
nU Ord AgVmo. Mm`mer bj `moZrV `mMm g_mdoe Agob H$m`?
Agm Z _hmamOmMo _ZmV `oD$Z Jobm. ^`mU S>mJ| a-X`m`m da`m
~mOyg Agbob,o \w$bmMo ZXZdZ nmhZ S>m
o `mMo nmaUo {\$Q>b.o gXJw $ Zr
AmnUmg BH$S>o H$m AmUbo? `mMm CbJS>m Pmbm. {Xdg^a ZXZdZmV
qhSy>Z, amr VoWoM _wH$m_ Ho$bm.
ho_Hw$S> Jw$mamV erI ~mYdmg_moa
Hw$S>{bZr OmJVr ~b dMZ

Xw g `m {Xder gH$mir ho _ Hw $ S> b m Om`mg {ZKmbo .


S>mo`mg_moaMm Q>ma nU {VM {Xem XmIdrV hmoVm. Mma {H$._r.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 119

KmKar`mbm `oD$Z, CO`m ~mOyg nmM {H$._r. AVamda ho_H$w S> Jw$ma
Amho. VoWn`V nmoM`mg XwnmaMo ~mam dmObo. MmXm hOma \y$Q> CMmda
~mYbobo Jw$ma, eV Am{U gwXa Amho. gnyU ^maVmVrb erI
~mYdmMo Ym{_H$ WmZ. `m_wio `moH$$Mr dXi hmoVr. ~hVHo $ erIM
hmoV.o KmB ~Xg Am{U JmoqdX KmQ>`m Jw$mamMo `dWmnH$mMr {M>r.
JXu AgyZ nU _hmamOmZm bJoMM OmJm {_imbr. {deof A{VWr
hUyZ `mMr XoI^mb H$a`mV Ambr. Jw$mamV {XdgmMo Xmohr doi
gmXmMo OodU AgVo. `mbm bJa hUVmV. {dZm_y` AXmZ hmoV
AgVo. VrZ Mma {Xdg _hmamO VoWo am{hbo. nhmQ>onmgyZ amrn`VMr
{Z` gmYZm Am{U Jw$mamVrb R>amdrH$ doioVbr ^OZo. `mVyZ
g dmVmdaU. Mma {Xdg ^waH$Z {ZKyZ Jobo. _hmamO nhmQ>oMo
doiog Jw$mamV ~gyZ `mZ H$arV. _hmamOmMo `mZ ~KyZ
`dWmnH$ M{H$V Pmbo. VrZ Vmg EH$m OmJoda Z hmbVm,
nmgZmV ~gyZ S>moio {_Qy>Z _hmamO H$aVmV Var H$m`? H$mhr
`moH$$Zr Z_H$ma H$$Z _hmamOmZm X{jUm {Xbr. VrZ Mmaeo
n`o {_imbo. nwT>rb `mog H$m_mg Ambo. eodQ>`m {Xder
g`mH$mir, VoWrb _wI `dWmnH$mZr _hmamOmZm AmXamZo
`mgnrR>mda ~mobmdbo.
amoO g`mH$mir dMZ hmoV Ago. _hmamOmZm H$ioZm, AmnUmg
H$m ~mobm{dbo? _hmamO `mgnrR>mda Jobo. `dWmnH$mZr Amn`m
eoOmaMr IyMu {Xbr. g_moa erI ~mYd d BVa _moOHo$M `moH$$
dMZ EoH$`mg ~gbo hmoVo. `dWmnH$ hUmbo, _hmamO Amn ~S>o
`moJr nwf hmo& AmnHo$ Hw$N> AZw^dmoHo$ ~mao_o h_o ~Vmdmo& _hmamOmZr
gXJw$Mo _aU H$$Z dMZmg gwadmV Ho$br. dMZ qhXrV Ho$bo.
_hmamO ~amM H$mi ZmoH$ar {Z{_m _` XoemV dmV`mbm hmoVo.
`m_wio qhXrda ^wd. `oH$ _mUgm`m earamV gw AdWoV
Agbo`m Hw$S>{bZr eVr~b gmJyZ, fQ>MH$, BS>m qnJbm
120 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

d `m_YyZ OmUmar gwfwZm ZmS>r m~b emmoV {ddaU


Ho$bo. ^Vr_mJmZo-Zm__aUmZo Hw$S>{bZr eVr H$er OmJV
hmoVo, ho gm{JVbo. MH$^oXZmMm A`mg, Zm__aUmZo H$gm
H$aVm `oVmo Vo gm{JVbo. eodQ>r gV H$~ramMm Xmohm KoVbm.
""Jw$~rZ H$mZ ~Vm`o ~mV.'' Jw$H$nm Pmbr hUOo hm H$R>rU
A`mg H$gm ghO gm` hmoVmo. {ddaU IynM N>mZ Pmbo. dMZ
EH$ VmgmMo da Mmbbo. Odi Odi Mmirg Vo nmg bmoH$ __wY
hmoD$Z EoH$V hmoVo. Jw$ ZmZH$m`m M[amVrb H$mhr Jmo>r gm{JV`m.
gdOU Iyf Pmbo. `m`m Moh`mdarb AmZX {XgyZ `oV hmoVm.
eodQ>r Jw$ma _wImZr emb nmK$Z _hmamOmMm gH$ma Ho$bm.
Mma {Xdg _moR>o N>mZ Jobo. _Z g Pmbo. H$sVZ-dMZ ho
^JdVm`m Zd{dYm ^Vr nH$s EH$. hr EH$ H$mao ^JdVmMr
godmM.
_hmaramoS>bm _hmamOmMo hmVyZ eH$am`m
\$moQ>moMr WmnZm

_hmamOmZr nyT>o Om`Mr V`mar Ho$br. ~rZmWbm Om`bm, naV


ImbMo ~mOyg JmoqdXKmQ>bm `m`bm nm{hOo. nU S>mo`mg_moaMm Q>ma
WmoS>m ~mOyZo, da`m ~mOyg OmUmam aVm XmI{dV hmoVm. _hmamOmZr
MmH$er Ho$br. Vmo aVm _hmaramoS> H$S>o OmV hmoVm. `m`m nyT>o bJMoM
Mm`Zm ~mS>a Amho. _hmamO MmbV MmbV S>m|JamVrb a`mZo
_hmaramoS>bm Ambo. nyU {_brQ>arMm H$n. nyT>o Om`mg g{ZH$mZr
_ZmB Ho$br. EH$ gmYmaU _mUyg a`mV ^oQ>bm. `mZo AmJhmZo
_hmamOmZm Kar Zobo. `mMm H$nS>o {ed`mMm `dgm` hmoVm. KamV
Jo`mda Mhm {Xbm. _hmamOmZm g_OoZm, `mMo H$m` H$m_ Amho?
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 121

hUmbm, _hmamO _ eH$aOrH$m ^V h& Ka_o ~S>m \$moQ>mo Wm& \$moQm>o


Ho$ {ZMo {X`m aIm Wm& `m hAm _mby_ Zhr& eH$a ^JdmZHo$ \$moQ>moH$mo
AmJ bJ J`r Ama dh Ob J`m& _wPo ~hV XwI hAm& _ AmO gw~h
hr Z`m \$moQ>mo bm`m h& amVo_o _Zo AmnH$mo XoIm Ama {XbZo H$hm,
Amngohr Z`o \$moQ>moH$s WmnZm H$$, Bgrbr`o _ `hmVH$ AmnH$mo
boH$o Am`m h & H$amoJZo m \$moQ>mHo $s WmnZm? hUyZ _hmamOmMo nm` Yabo.
m H$[aVmM gXJw$Zr Q>ma XmIdyZ `oWo AmUbo Agbo nm{hOo.
_hmamOmZr W_ JUnVr AWd Vmo hQ>bo. _J eH$am`m \$moQ>moMr
nyOm H$$Z nydu`m OmJoda `mMr {VWmnZm Ho$br. qenr AmZXmZo
aS>m`bm bmJbm. hUmbm, \$moQ>mo ObZoHo$ ~mX _wPo ~hV S>a
bJVm Wm& {H$ _ ~a~mX hmo OmD$Jm& ^JdmZ _wPo _m\$ Zhr
H$a|Jo& boH$sZ Amn ^r Vmo ^JdmZ h& A~ _wPo H$moB S>a Zhr&
`mZo _hmamOmZm OodU d `Wmo{MV X{jUm {Xbr. _hmamOm`m
_ZmV Ambo. gXJw$ AOyZ H$moR>o H$moR>o ZoUma AmhoV Am{U H$m`
H$m` brbm XmIdUma AmhoV?
gJwU XeZ hUOo Am_gmjmH$ma Zho,
ZdammV _hmamOmMo R>m_nUo {VnmXZ

_hmar amoS>bmM {ddoH$mZX dm_tMm Aml_ Amho. Vmo qenr


_hmamOmZm VoWo KoD$Z Jobm. {ddoH$mZX dm_tZr _hmamOmMr {dMmanyg
Ho$br. ZmoH$ar gmoS>yZ Vn`}gmR>r {h_mb`mV Ambobo ~KyZ AmZX Pmbm.
ghgm ggmamVbm dmgZmZX gmoSy>Z Am_mZX emoYm`bm H$moUr
~mhoa nS>V Zmhr. EdT>m `mJ, EdT>o H$> gmogm`Mr H$moUmMr
V`mar ZgVo. _hmamOmgmaIm EImXm {daiM. Xwg`m {Xder
nmgyZ Zdam gw$ hmoUma hmoV.o {ddoH$mZX dm_tZr _hmamOmZm ZdammV
122 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

VoWoM ahm`mMr {dZVr Ho$br. gXJw$Mr BN>m, hUyZ _hmamOmZr


hmoH$ma {Xbm. Aml_ N>moQ>mgmM nU gd `dWm N>mZ. EH$ dV
Imobr _hmamOmZm ahm`bm {Xbr. Aml_mV XodrMo N>moQ>ogo XoD$i hmoVo.
ZdamrMm Cgd N>mZ gmOam Pmbm. VoWo ^y_mZX d MV`mZX dm_r
^oQ>bo.
{ddoH$mZX dm_r, {Z`{Z`_mZo g`mH$mir dMZ H$arV.
JmdmVrb bmoH$ nU `oV. EH$ {Xdg dMZmV Am_gmjmH$ma hm
{df` hmoVm. dm_rOtZr `mda emr` ^mfoV {ddaU Ho$bo. dMZ
gn`mZVa {ddoH$mZX dm_r, ^y_mZX dm_r, MV`mZX dm_r d
_hmamO `mMr Am_gmjmH$mam~b MMm aJbr. `oH$mZo dV:Mo
AZw^d gmJ`mMo R>abo. {VKmZrnU Amn`mbm Ambob,o gJwU XeZmMo
AZw^d gm{JVbo. Am_m hUOo gJwU XodM. qH$~hZm gJwU
XodM Am_$nmZo `oH$ _Zw`m`m earamV dmg H$aVmo.
H$memMo, Xod XodVmMo AmkmMH$mVrb XeZ Pmbo hUOo
Am_gmjmH$ma Pmbm. Ago `m VrZhr dm_tMo hUUo hmoVo.
AmVm AZw^d gmJ`mMr nmir _hmamOmMr hmoVr.
_hmamOmZr `mMo hUUo ImoSy>Z H$mT>bo. gJwUmMo XeZ
hUOo Am_gmjmH$ma Zho. Am_m hm na_m`mMm Ae Amho
Am{U na_m_m Va {ZJwU-{ZamH$ma Amho. lr_V ^JdVJrVoVrb
Xwgam A`m` hUOo gm``moJ. `mVrb 23 `m bmoH$mV Am`mMo
dUZ Amho.
ZZ {N>XpV em{U ZZ Xh{V nmdH$:&
Z MZ boX``mnmo Z emof`{V _mVm:&&23&&
_hmamOmZr bmoH$ hUyZ XmI{dbm. AW {dfX Ho$bm. `m
Am`mMo Hw$R>`mhr emmao VwH$S>o H$aVm `oV ZmhrV. AJrmao `mbm
OmiVm `oV Zmhr. nm`mmao `mbm {^O{dVm `oV Zmhr. VgoM dm`mZo
`mbm gwH${dVm `oV Zmhr. Agm {ZJwU Am_m hUOo ` dVw
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 123

Zho. gJwU XeZ hUOo ` dVy. Hw$S>{bZr eVrMm _ybmYma


MH$ Vo AmkmMH$mn`VMm dmg. VoWo B>XodVoMo gJwU XeZ d
H$memMo AZw ^ d m~b _hmamOm Z r dV:Mo AZw ^ d
gm{JVbo. AmkmMH$ Vo ~aKm n`VMm Hw$S>{bZrMm dmg,
hrM Iar {ZJwU-{ZamH$ma na_m`mMr CnmgZm. _Yo bmJUmao
gbmoH$. gd {ddoMZ Ho$bo.
{ddoH$mZX dm_r EH$mJVoZo EoH$V hmoVo. _hmamOm`m
Ammm-n`V`m `mZ gmYZoMo Vo gma. _ZmMr C_Z AdWm.
gdM H$mhr {dbjU. Am_gmjmH$ma Pmbobm gmYH$
_ZmZoM Am`mer EH$$n hmoD$Z OmVmo. Zoh_r {ZOmZXmV
VrZ hmoD$Z ahmVmo. `m~b `mbm eX$nmZo gmJVm `oV
Zmhr. gmIa JmoS> Amho. Ago gmJyZ gmIaoMr JmoS>r H$iV Zmhr.
Va gmIa ImD$ZM Jmo S > hUOo H$m` Vo H$iVo . Vgo M
gXJw$`m _mJXeZmImbr, nyU Jw$H$noZoM gmYZ Ho$`mda
{e`mbm {ZJwU {ZamH$ma na_m`mMo AmH$bZ hmoVo. V|hm
Vmo `m na_Vdmer EH$$nM hmoD$Z OmVmo. Xoh \$V {eH$
ahmVmo. Vmo bmoH$H$`mUmgmR>rM. {ddoH$mZX d BVa XmoKoOU
^mamdyZ Jobo. {ddoH$mZX dm_tZr C\y$VnUo Odirb 100 n`o
H$mTy>Z _hmamOmMo nyT>o R>odbo. Z_H$ma Ho$bm. Ago ZdamrMo ZD$
{Xdg gmYZo`m Am_mZXmV H$go Jobo, Vo H$iboM Zmhr. Xgam
Pmbm. XodrMm AmerdmX d dm_tMm {Zamon KoD$Z _hmamO nwT>o
~rZmWbm Om`bm {ZKmbo. {h_mb`mVyZ {ZKyZ gadVr ZXr, _hmar
amoS>`m ~mOyZo OmVo d nwT>o {dUw`mJbm AbH$ZXm ZXrbm {_iVo.
a`mMo ~mOyZo OmUmam, gadVr ZXrMm AdIi dmh _moR>m N>mZ
{XgV hmoVm.
124 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmar amoS> Vo ~rZmW Am{U _hmamOmMm


AOnmOn

gadVr ZXr Am{U AmOy~mOy`m {ZgJmMo AdbmoH$Z H$arV,


_hmamO ~rZmWMo {XeoZo {ZKmbo. S>mo`mg_moaMm Q>manU {VM {Xem
XmI{dV hmoVm. `m_wio _hmamO {~ZYmV hmoVo. JmoqdXKmQ>Mo AVa
Odi Odi 20 {H$._r. nU aVm CVmamMm hmoVm. _Yo `yS>mabm
Wm~yZ OodU Ho$bo. g`mH$min`V JmoqdXKmQ>bm Ambo. Jw$mamV
MmJbrM AmoiI hmoVr. amr VoWoM _wH$m_ Ho$bm. ho_Hw$S>`m
Jw$mamVrb hH$sH$V VoWrb _wImZm gm{JVbr. `mZr _hmamOmZm
24 {Xdg ahm`mMm AmJh Ho$bm. nU Xgam CbQy>Z Jobm hmoVm.
{XdmirMo nmS>`mZVa ~rZmWbm ~\$ nS>m`bm gwadmV hmoVo. _{Xa
~X hmoVo. VoWrb Cgd _yVu Imbr Omoer_R>bm AmUyZ, Mma _{hZo
VoWoM nyOm AMm Ho$br OmVo. ho _hmamOmZm _m{hV hmoVo. `m_wio
~rZmWbm Om`mMr KmB H$aUo Amd`H$ hmoVo. Xwg`m {Xder
gH$mirM, _hmamO ~rZmW`m a`mZo Mmbm`bm bmJbo. JmoqdXKmQ>
Vo ~rZmW AVa 28 {H$._r. nU aVm S>m|JamVbm d nyU MT>mdmMm.
\$ma ^a^a MmbVm `oV ZhVo. {dUw`mJ H$arV amr nmSw>Ho$abm
nmohmoMbo. EH$m XodrMo XodimV amr _wH$m_ Ho$bm. nhmQ>o Amnbr
Zoh_rMr gmYZm AmQ>monyZ, gH$mir AmKmoi H$$Z nyT>o {ZKmbo.
~mOybm AbH$ZXm ZXr hmoVrM. nmUr WS>Jma hmoV.o nU _hmamOmZm
AmVm gd` Pmbr hmoVr. _Yo _Yo nm`r dmg H$aUmao gmYy ^oQ>V.
"har Amo_ dm_r' hUyZ EH$_oH$mMr {dMmanyg hmoB. Zm__aU
AmVm _hmamOmMo AV:H$aUmV {^Zbo hmoVo. PmonoV, OmJonUr,
MmbV AgVmZm X`mV Zm__aU Mmby amhr. Oam H$moR>o _ZmZo
X`mV S>moH$mdbo Va gy_ Zm__aUmMm dZr, H$mZmZm EoHy$
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 125

`oB. `m AZmhV ZmXmZo _Z AmZXmZo S>mobm`bm bmJo. hmM Vmo


emmV gm{JVbobm "AOnmOn.' gXJw$Zr {e`mbm {Xbo`m
~rO_mMm Ho$dT>m hm _{h_m. gXJw$da nyU {dmg R>odyZ Ho$bo`m
Zm__aUmMm hm ` n[aUm_. \$V {e` VodT>m VmH$XrMm nm{hOo
Am{U gXJw$ nU VodT>oM g_W Am{U Am_kmZr. ZmhrVa gJir
~mobmMrM H$T>r Am{U ~mobmMmM ^mV. AZw^dmZo _m ey`. nU
_hmamOmZm Zaqghoa _hmamOmgmaIo g_W Am_kmZr gXJw$ bm^bo
hmoVo. Xmg~moYmV nmM`m XeH$mV, Xwg`m g_mgmV gm{JVbobr
gXJw$Mr bjUo nyUnUo n.ny. Zaqghoa _hmamOmer OwiV hmoVr.
EH$hr bjU H$_r ZhVo. `mMo _ ~rO H$go \w$H$Q> OmBb?
am_H$Umgma`m AmXe {e`mZo, Vo _ ~rO Amn`m X`mV
YmaU H$$Z `mMo dQ>djmV $nmVa Ho$bo. AmO `m dQ>djmMo
N>m`oV {H$VrVar gmYH$ d ^VJU erVb N>m`oMm AmZX KoV
AmhoV. _hmamOmZm gXJw$Mr d `mMo H$noMr AmR>dU Pmbr H$s
S>moio nmP$ bmJV. gmYH$mbm gXJw$Mo F$U H$YrM \o$S>Uo e`
Zmhr. Aer hr AgmYmaU Jw$ {e`mMr OmoS>r. {e`mZo Jw$ Mr {ZdS>
H$aVmZm gV H$~ramMr dmUr bjmV R>odbr nm{hOo. "nmZr {nZm
N>mZHo &$ Jw$ H$aZm nhMmZHo &&$' Zm__aUm`m VmbmgwamV a_V
J_V _hmamO Xwnmar MmaMo gw_mamg ~rZmWbm `oD$Z nmohmoMbo.
~rZmWbm _{hZm^a {Zdmg d gmYZm

~rZmWbm "nOm~ qgY jo' ZmdmMm `mr{Zdmg Amho.


_hmaamoS>`m {ddoH$mZX dm_tMr VoWo MmJbrM AmoiI hmoVr. `mZr
{Xbobr {M>r, gmYZmZX dm_tZm XmI{dbr. Vo VoWrb _wI hmoVo.
gmYZmZX dm_tZr _hmamOmMo dmJV Hoo$bo. `mr{Zdmg nOm~mVrb
126 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

EH$m Q>Q>Mo _mbH$sMm Amho. `mMoH$Sy>Z ngm nwa{dbm OmVmo. nOm~r


`moH$$~amo~a gmYwbmoH$mMr nU gmo` Ho$br OmVo. dm{_OtZr
_hmamOmZm EH$ Imobr {Xbr. hUmbo, _hmamO Amn gmYZmHo$ {b`o
Am`o hmo& Mmho {OVZo {XZ ah gH$Vo hmo& EH$ S>~m ^$Z ~wXrMo bmSy>
{Xbo. Vo Zm`mgmR>r Am{U Xwnma`m Ood`mMr nU gmo` Ho$br.
{Xdmirbm AOyZ nYam {Xdg AdH$me hmoVm. ZVaM ~\$ nS>m`bm
gwadmV hmoVo. ~rZmW ho Mma Ym_ nH$s EH$. ^JdmZ lrH$UmMo WmZ.
AbH$ZXo`m nwbmd$Z WmoS>o nyT>o Jobo H$s, bJoMM ~rZmWmMo ^`
_{Xa. ZmoH$arV AgVmZm _hmamO AmBbm KoD$Z ~rZmWbm `mogmR>r
Ambo hmoVo. VoWrb gd _m{hVr hmoVrM. Zmoh|~a 1980 _Yo bmoH$g^oMr
{ZdS>UyH$ hmoVr. XmoZ-VrZ {XdgmZr lr_Vr B{Xam JmYr ~rZmWbm
`oUma hmo`m. `m_wio _{XamMr d gnyU JmdmMr gm\$g\$mB Pmbr
hmoVr. ZdrZ ZdrZ aVo d amoS>bmBQ>g gJioM MH$mMH$ hmoV.o `moH$$Mo
gnyU MoH$sJ hmoV hmoVo. _hmamOmZm nU `mVyZ Omdo bmJbo.
gnUy _{hZm^a _hmamOmZr ~rZmWMo n{d n[agamV amhZ gmYZm
Ho$br. _hmamO nhmQ>o MmabmM CR>V. Vmg^a `mZ H$$Z _{XamMo
~mOybmM Agbo`m, Ja_ nm`m`m Hw$S>mV ZmZ H$arV. Xhm \y$Q>
AVamd$Z dhmUmam, AbH$ZXoMm nmT>amew^ IiIiVm dmh. nU
nmUr \$maM WS>Jma. S>m|Jamd$Z `oUm`m ~\$mMoM nmUr. AbH$ZXm
hUOo n{d JJo`m nmM dmhmnH$s EH$. JJmorhZ CJ_ nmdbobr
^mJraWr. Ho$XmaZmW OdiyZ `oUmar _Xm{H$Zr d {_bZJJm. ~rZmWMo
S>m|JamVyZ D$J_ nmdbobr AbH$ZXm d $nHw$S> Odi`m S>m|JamVyZ
{ZKUmar {nXmaJJm. ho nmMhr JJoMo _wI dmh {h_mb`mV CJ_
nmdyZ, EH$_oH$mV {_giV Imbr Xod`mJbm EH$ hmoVmV. VoWyZ nyT>o
nmnZm{eZr JJoMm dmh ^maV_mVobm gwObm_ gw\$bm_ H$arV d
`mdarb Zamom_mZm n{d H$arV, H$bH$`mMo nwT>o JJmgmJabm gmJamV
{dbrZ hmoVmo. ~rZmWMo _{Xa nhmQ>o nmMbmM XeZmgmR>r Iwbo hmoV
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 127

Ago. _hmamO ZmZ H$$Z JJm_mVobm Um_ H$arV ~rZmWMo _{XamV


nhmQ>o gmS>o nmM`m gw_mamg OmV. ~r^JdmZmMo XeZ KoD$Z nOm~
qgY jomVrb Amn`m ImobrV naVV. VoWo gmYmaU gH$mir ghm Vo
Xwnmar ~mam dmOon`V Zm__aU d `mZ gmYZoV _J AgV. n.ny.
^mD$gmho~ _hmamO d `mMo EH$ na_{e` Jw$Xod amZS>o ho nU
EH$mM OmJr, EH$mM ~R>H$sV H$_rV H$_r Mma Vo nmM Vmg
gmYZog ~gV. `mbm Vo " Zo_mbm ~gV' Ago hUV. am_H$U
_hmamOmZrnU VgoM Zo_mbm ~g`mMo R>a{dbo. Vo ~rZmWbm nmM Vo
ghm Vmg EH$mM OmJr, EH$mM AmgZmV ~gyZ gmYZ H$$ bmJbo.
nmVObr `moJmV VrZ Vmg Mmirg {_ZrQ>mMr AmgZ {gr
gm{JVbr Amho. AmgZ {g Pm`mZo earamMr hmbMmb Zmhrer
hmoD$Z Vo VY hmoVo. _Z EH$mJ hmoD$Z ~m {dMma Zmhrgo hmoVmV.
gmYH$mMm ~m OJmer g~Y VwQ>`mgmaIm hmoD$Z, `mMo _Z AVaJmV
a__mU hmoVo. AmB Hw$S>{bZr eVrMm na_ n{d Agm dmh, gd
AJmV, amo_amo_mV {\$am`bm bmJVmo. EH$Xm H$m `m eVrMm dmh
gwfwZm ZmS>rV {eabm, H$s Vmo gmYH$mMo ~R>H$sV ~gbobo eara
VmS>H$Z VmR> H$$Z Q>mH$Vmo. _yb~Y, CS>r`mZ~Y d OmbYa~Y
AmnmoAmn bmJVmV. dmg _X hmoVmo. AOnmOn VodT>m OmUdVmo.
g_mo$Z ~KUm`m _mUgmbm Z hmbUmao, mg _X Pmbobo eara nmhZ
Am` dmQ>Vo. hm {OdV Amho H$s Zmhr, BVnV eH$m `oVo. hrM g_mYr
AdWm. mMm _hmamOmZm amoO AZw^d `m`bm bmJbm. nmM
Vmgm`m Zo_mMo _hd d `mMm M_H$ma _hmamOmZm H$iyZ Ambm.
gmYZoMr JmoS>r dmT>br. amoO Am_agmMo AmH$R>nmZ KSy> bmJbo.
`mr{ZdmgmVbo amoOMo OodU gH$mir gmS>o XhmbmM hmoB. dV:
OmD$Z Vo AmUmdo bmJo. VrZ {Xdg Pmbo. Zo_ AmQ>mon`mg ~mam gmS>o
~mam hmoV. OodU gnZy OmB. gmYZmZXmZr {Xbobo bmSy> ImD$ZM _hmamO
Amnbm OR>amJr V H$arV hmoVo. gmYZmZX Ambo. `mZr _hmamOmZm
128 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`mZmV ~rZmWmMo XeZ


d _hmamOmZm {Zamon

{dMmabo. `mo dm_rOr VrZ {XZ Amn ImZm ImZoH$mo Zhr Am`o?
{~_ma Vmo Zhr hmo? _hmamOmZr Amn`m amoO gH$mir ghm Vo ~mam
dmOon`V MmbUm`m gmYZo~b gm{JVbo. _Yo CRy>Z gmS>o Xhmbm
Amnbo OodU Ko`mg `o`m~b Ag_WVm `V Ho$br. gmYZmZX
g_Obo. gmYZonyT>o OodU nU VwN> _mZUmam gmYy nmhZ `mZm
AmZX Pmbm. Xwgao {Xder nmgyZ gH$mir gmS>o Xhmbm, Vo _hmamOmMr
Wmir doJir H$mTy>Z R>odrV. Zo_ gn`mda _hmamO Vr KoD$Z OmV.
_hmamOmZr Amn`m gXJw$Zm _Zmo_Z Z_H$ma Ho$bm. `oH$ {R>H$mUr
Vo Amn`m {e`mMr H$miOr KoV hmoVo. amrnU AerM gmYZm Mmbo.
~rZmWbm g`mH$mir ghmbmM AYma nS>o.

_hmamO Xwnmar Mma dmOVm AmOy~mOyMm n[aga nmhZ `oV.


S>m|Jam`m Amgnmg Agbo`m _{XamMr XeZo KoV. Ogo nMHo$Xma,
VgoM nM~r. (1) ~rZmWmMo _w` _{Xa (2) ~yT>m ~r (3) ^mdZm
~r (4) ^{d` ~r (5) ~rYm ~r. ^{d` ~r d ~rYm ~r
Omoer_R>Mo Odi. ~yT>m ~r d ^mdZm ~r S>m|JamMo AmOw~mOybm.
_hmamOmZr Xmohr _{XamV OmD$Z XeZ KoVbo. BVahr {R>H$mUo nm{hbr.
amKd| dm_t`m _R>mV OmD$Z, H$mZS>r nwOm`mMr ^oQ> KoVbr. AmBbm
KoD$Z `mobm Ambo AgVmZm, _hmamOmMm {Zdmg amKd| dm_r _R>mV
hmoVm. _hmamOmZm ~rZmWbm `oD$Z _{hZm hmoV hmoVm. {Xdmir gnbr
hmoVr. ZwH$VrM ~\$ nS>m`bm gwadmV Pmbr hmoVr. ~rZmWmMr Cgd
_yVu XmoZM {XdgmV Omoer_R>bm ZoUma hmoVo. gmYZmZXmZr nU
_hmamOmZm gm{JVbo H$s, XmoZ VrZ {XdgmV `mm{Zdmg ~X H$amdm bmJob.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 129

_hmamOm`m ghO Am{edmXmZo


{XjrVm`m _wbrMo bJ

_hmamOmZr ~rZmWhZ naV Om`mMr V`mar Ho$br. Zo_-gmYZm


BVH$s N>mZ Mmbbr hmoVr H$s, naV Om`bm _Z V`ma hmoV ZhVo. amr
_hmamO `mZmbm ~gbo hmoVo. `mZmV ~rZmWmMr bIbIrV
_yVu S>mo`mg_moa Ambr. nU Zoh_rMo VoO ZhVo. _hmamOmZr
Z_H$ma Ho$bm d ~rZmWmMm {Zamon KoVbm. bjnydH$ _yVuH$S>o
nm{hbo. ~rZmWmMo Xmohr S>mo`mVyZ Aly {Q>nH$V hmoVo.
_hmamOmZm Jhrd$Z Ambo. Xod-^VmMr VmQ>mVyQ> XmoKmZmhr
_mZdbr Zmhr. `mZ gnbo. gH$mir naV {ZKVmZm _hmamO ~rZmWmMo
_{XamV Job.o ^md`wV _ZmZo XeZ KoVbo. XodmMr H$Um_` _yVu ~KyZ
aSy>M H$mogibo. Vmg^a XodmMo g_moa ~gyZ _yVuH$S>o nhmV, _ZmV`m
_ZmV nmoQ>^a aS>b.o AmOhr Vmo gJ Amhmbm gmJVmZm, _hmamOm`m
S>m
o `mV Aly hmoV.o `mMo A>gmpdH$ ^md OmJV Pmbo hmoV.o Agm
Amho Xod-^VmMm o__` g~Y .

Zmoh|~a 1980 Mm eodQ>Mm AmR>dS>m. _hmamO ~rZmWhZ


Omoer_R> H$S>o nm`rM {ZKmbo. JmoqdXKmQ> H$arV, Mma {XdgmZr
Omoer_R>bm Ambo. XwnmaMo Mma dmObo hmoVo. ~gQ>S>Odi Wm~yZ
Mhm KoV hmoVo. VmoM _hmamO, _hmamO H$arV, {XjrV XwH$mZXma g_moa
Ambm. bJoMM `mZo _hmamOmMo nm` Yabo. hUmbm, _hmamO Amn
gM_wMhr ^JdmZ hmo& AmnHo$ AmerdmXgo _oao ~oQ>rH$s emXr hmo
J`r& ~g nXah {XZ hAo& AmVm _hmamOmZm AmR>dbo H$s, ~rZmWbm
OmVmZm, {XjrVMr ^oQ> Pmbr hmoVr. `mMr H$Um `oD$Z ghOM ~mobyZ
Jobo hmoVo. nU gXJw$Zr {e`mMm eX Iam Ho$bm hmoVm. {XjrV
130 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AmXamZo _hmamOmZm Kar KoD$Z Jobm. OodU {Xbo. Iye hmoD$Z XmoZeo
n`o X{jUm {Xbr. _hmamOmZm g_OoZm, ho H$m` hmoVo? H$Yr
H$\$H$ Cnmer Va H$Yr amO`moJ. gJir gXJw$Mr H$aUr.
{e`mbm V`ma H$a`mgmR>r. amr {XjrVMo Kam`m AmogarVM
_wH$m_ Ho$bm.
{h_mb`mVrb nMHo$Xma d nM~rMo XeZ

nMHo$XmanH$s EH$ H$noa. Omoer_R>nmgyZ XmoZ {H$._r. amoS>`m


~mOybm. S>mJ| amda. H$noa _hmXodmMo XeZ `m`Mo ~mH$s hmoV.o gH$mir
ZD$Mo gw_mamg {ZKmbo. nmoMm`bm AH$am dmObo. _{Xa MmJbo CMmda.
AmOy~mOybm gd S>m|Ja. OJbm_Yo ~arM \w$bPmS>o hmoVr. `m_wio
_Y_m`m {XgV hmo`m. gm^miyZ Omdo bmJV hmoVo. _{XamV OmD$Z
XeZ KoVbo. _hmXodmMr qnS> _moR>r N>mZ hmoVr. AmV OmVmM g
dmQ>bo. _{XamV A{O~mV dXi ZhVr. S>m|JamV {ZOZ OmJr Agbobo
{R>H$mU. _{XamMm nwOmar nwT>o Ambm. gmD$WMm {XgV hmoVm. nmT>ar
bwJr, nmT>am eQ> d S>mo`mbm nmT>amM nMm. `mZo _hmamOmMr MmH$er
Ho$br. bm~yZ Ambo hQ>`mda Wm~dyZ KoVbo. _{Xam`m ~mOybm
_mVr`m ~mYbo`m XmoZ Imo`m hmo`m. `m`m q^Vr nmoH$i AgyZ
`mbm ^moHo$ hmoVr. _Y_m`m `m ^moH$mV OmD$Z _Y Q>mH$sV. q^Vt`m
Imb`m ~mOyg R>odbo`m S>_m_Yo Vmo gmR>{dbm OmB. JmiyZ KoD$Z
VmOm _Y dmnarV. amoO gH$mir Vm`m _YmZo _hmXodmbm A{^foH$
Ho$bm OmV Ago. nwOm`mZo gmX hUyZ _hmamOmZm JhmMo \w$bHo$,
VmOm _Y d nwXr`mMr MQ>Ur {Xbr. _hmXodmMm Vmo gmX \$maM MH$a
hmoVm.
amr VoWM
o _wH$m_ H$$Z Xwg`m {Xder gH$mirM ^{d` ~rbm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 131

CmaH$merbm `mU

Jobo. Omoer_R> nmgyZ gmYmaU AR>am {H$._r. AVamda. ho nM~rnH$s


EH$ {R>H$mU. OJbmVbo _{Xa. ~mOybm Ag`mZo `moH$$Mr `o Om
H$_rM. _{Xa N>moQ>ogoM nU aoIrd. _yVuMo VoO bnV ZhVo. amrMr
AmaVr H$$Z VoWoM _wH$m_ Ho$bm. Xwg`m {Xder gH$mirM {ZKyZ
_hmamO Omoer_R>Mo OdiM Agbo`m ~rYm ~rbm Ambo. _{Xa
Jmdm`m OdiM hmoVo. XeZ KoVbo. AmVm _hmamOmMo nMHo$Xma d
nM~r `mMo XeZ KoD$Z Pmbo hmoVo. gdgm_m`mZm ho gmYV Zmhr.
\$ma WmoS>m gmYy `moH$$`m ho Zer~mV AgVo. _hmamOmMo _Z
g_mYmZmZo ^$Z Jobo. S>mo`mg_moa Q>ma hmoVmM. `m_wio gd
H$mhr n.ny. Zaqghoa _hmamO d n.ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMo
BN>Zo M
o Mmbbo hmoV.o {VKmMr `mm N>mZ Mmbbr hmoVr. am_H$U
_hmamO IaoM ^m`dmZ.

WS>r H$S>m`mMr nS>m`bm bmJbr hmoVr. Xwgao {Xder gH$mir


{ZKyZ a`mbm bmJbo. AmVm CmaH$merbm Om`Mo hmoVo. aVm MmJbm
_moR>m hmoVm. WmoS>o AVa `mJMo {XeoZo Mmbbo. _mJyZ AmdmO Ambm.
_hmamO H$hm OmZm h? EH$ A~ogS>a H$ma C^r hmoVr. _mJrb XadmOm
CKSy>Z EH$ _`_dJu` JhW {dMmaV hmoVo. d` gmYmaU nmg
nMmd Agmdo. H$ma_Yo EH$Q>oM hmoVo. `mJ hQ>`mda `mZr
AmJhmZo H$ma_Yo ~gdyZ KoVbo. _hmamOm`m Moh`mdaMo emV,
gmpdH$ ^md nmhZ naH$m _mUyg bJoMM AmH${fV hm`Mm.
nydunU Iyn doim Ago KS>bo Amho. AmOhr `mV H$mhr ~Xb
Zmhr. JhW nOm~r hmoVo. H$ma_Yo _hmamOm~amo~a ~aoM ~mobUo Pmbo.
_hmamO C{ejrV AgyZ, aodoMr ZmoH$ar gmoSy>Z {h_mb`mV Vn`m
132 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$aVmV. ho g_O`mda `m nOm~r JhWmZm Iyn Am` dmQ>bo.


dmQ>oV `mMo ~amo~a Mhm ZmVm Pmbm. _hmamO AH$amMo gw_mamg
`mJbm `oD$Z nmohmoMbo.
`mJbm _hmamOmMo gm_mZmMr Mmoar d
nmobrgmH$Sy>Z emoY

`mJbm AbH$ZXm d _Xm{H$Zr m XmoZ ZmMm gJ_ Amho.


amoS>`m ~mOybm nwbmMm H$>m hmoVm. `mda gmYy doemVbm EH$ _mUyg
~gbm hmoVm. `mJMmM ahmUmam. _hmamO `mMoer ~mobbo.
_hmamOmZm ~huXeobm Om`Mo hmoVo. `m _mUgmOdi OdiMr {nedr
R>odbr d ~mOybm XaS> CV$Z Jobo. da `oD$Z nhmVmV Va Vmo _mUyghr
Zmhr Am{U {nedr nU Zmhr. {nedrV H$nS>o d Amd`H$ gm_mZ
hmoVo. ngo WmoS>ogoM. nU Vo Odi hmoVo. AmVm H$m` H$amdo Agm {dMma
H$$ bmJbo. na_oamMr BN>m. g_moaM EH$ nmobrgmMo MoH$ nmoQ>
{Xgbo. `mZm gmJyZ nhmdo, Ago dmQ>bo. MoH$ nmoQ>`m nmobrgmgmo~V
JmdmVrb XmoZ nmobrg ~gbo hmoVo. S>Q>rdaM hmoVo. `mZm _hmamOmZr
gd hH$sH$V gm{JVbr. `m AZmoiIr _mUgmMo dUZ Ho$bo. ~hVoH$
gmYy doemVbm Vmo _mUyg b\$Jm Agmdm. nmobrg `mbm AmoiIV
hmoVo. _hmamO Amn `hr H$mo& h_ Cgo XoIVo h& hUyZ XmoKoOU _moQ>a
gm`H$bda dma hmoD$Z {d {Xeog Jobo. A`m VmgmMo AmV nmobrg
_hmamOmMr {nedr KoD$Z naV Ambo. _hmamO XoImo, `hr AmnH$s
Wbr h Zm? MoH$ H$abmo& g~ gm_mZ h `m Zhr& Amn g_PVo dgo,
{h_mb`_o g~ bmoJ, AN>o Zhr h& Oam `mZgo ahmo& _hmamO
AmoemidmUo Pmbo. {nedr Vnmgbr. gd gm_mZ d H$nS>o VgoM hmoVo.
Mmoambm Cn`moJr Ago {nedrV H$mhrM ZhVo. AmoiIn _hdmMo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 133

_hmamOmMr {^jmXohr
ZVa Xod`mJbm AmJ_Z

hmoVo. Vo _m gwa{jV hmoVo. nmobrgmZm Y`dmX XoD$Z _hmamO `mJ


JmdmH$S>o {ZKmbo.

Xwnma Pmbr hmoVr. nmoQ>mVbr ^yH$ OmJr Pmbr. {^jmXohr H$amdr


hUyZ _hmamO `mJ JmdmV Jobo. _ZmMm A{^_mZ Zmhrgm
hmo`mgmR>r, {^jmXho r \$maM Cn`moJr Amho. gXJw $ Mm AmXoeM
Vgm hmoVm. {^jm _mJVmZm _hmamO, ^JdVJrVoVrb EImXm bmoH$
hUrV. Odi Odi gnUy ^JdVJrVm _hmamOmZm nmR> hmoVr. _Q>rH$bm
gH$V_Yo MmJbo _mH$g {_imbo hmoVo. bhmZnUr nmR>mVa. ZVa
^JdVJrVoMm A`mg. EH$m Kamg_moa C^o am{hbo. JrVoVrb nYamdm
A`m` nwfmom_ `moJ. `mVrb nmMdm bmoH$ hUm`bm gwadmV Ho$br.
AmdmO dN> Am{U J^ra.
{Z_mZ_mohm {OVgJXmofm
A`m_{Z`m {d{ZdmH$m_m:&
{d_wVm: gwIXw:Igk
JN>`_yT>m: nX_`` VV&&5&&
Oo ImoQ>r {V>m, _moh Am{U AgV gJmnmgyZ _wV AmhoV. Oo
{Z`d OmUVmV. ^m{VH$ dmgZoVyZ Oo _wV Pmbo AmhoV Am{U Oo
_moha{hV hmoD$Z na_nwfmbm eaU H$go Omdo ho OmUVmV, `mZm `m
emdV Y_mMr mr hmoVo.
Ka ~mU JhWmMo hmoVo. bmoH$ EoHy$Z Zdam ~m`H$mo XmoKoOU
~mhoa Ambo. gmYyZ m ~KyZ M{H$V Pmbo. EdT>m IUIUrV AmdmOmVbm
gH$V bmoH$. H$moUrVar doX gn ~mU Agbo nm{hOoV. Ago dmQ>bo
134 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

hmoVo. `mZr _hmamOmZm KamV ~mobmdbo. nU _hmamOmZr Z_nUo ZH$ma


{Xbm. ^anya {^jm KamVyZ AmUbr d _hmamOm`m PmoirV Q>mH$br.
Imbr dmHy$Z Z_H$ma Ho$bm. nmoQ>mnwaVr {^jm {_imbr H$s, _hmamO
nwT>o OmV ZgV. gmYyZo gJh H$$ Z`o. CmMr qMVm na_oambm.
AmnU H$m` hUyZ qMVoMo AmoPo ~miJm`Mo Agm d^md.
gmYZobm nyUnUo AZwHy$b. _hmamO naV {\$abo. Odi`m XodimV
OmD$Z ~gbo. gd {^jm EH$ Ho$br. gXJw$Zm Zdo XmI{dbm. ZVa
{^jm-gmX JhU Ho$bm. eara OJ{d`mgmR>r Vo Amd`H$M hmoVo.
WmoS>r {dlmVr KoD$Z, Xod`mJH$S>o nm`rM {ZKmbo. {S>g~| a 1980
Mm n{hbm AmR>dS>m. lrZJa, {H$VuZJa H$arV, VrZ {XdgmZr
Xod`mJbm Ambo. am^a VoWoM _wH$m_ Ho$bm. nhmQ>oMr gmYZm
AmQ>monbr. VoWo OmoJrdmS>mV H$mhr gm_mZ R>odbo hmoVo. `mMr MmH$er
Ho$br. dm_r ^JVam_Or hmoVo. Vo hUmbo, _hmamO ~hV {XZ hmo J`o&
Amn Am`o Zhr& h_ bmoH$ g_Po, Amn ^JdmZH$mo `mao hmo J`o&
{h_mb`_o H$B gmYy bmnVm hmo OmVo h& `hmH$s nhmS>r KmQ>r`m ~hV
Iam~ h& _hamOmMo gm_mZ H$moUrVar Zobo hmoVo. na_oamMr BN>m.
_hmamO H$mhrM Z ~mobVm VoWyZ naV {\$abo.
_hmamOmMo Q>ohar`m H$U_{XamV
JrVoda dMZ

_hmamO Xod`mJ`m ~gQ>S>da Ambo. EH$ m`hoQ> ~g C^rM


hmoVr. Q>oharn`V OmUmar. {VH$sQ> nmM n`o. _hmamO ~g_Yo ~gbo.
A`m VmgmZo ~g dm`mZr ^abr. _JM {ZKmbr. AVa gmYmaU
70 {H$._r. hiyhiy Wm~V Wm~V, dm`mMr MT> CVma H$arV, gmS>Vo rZ
Mma VmgmZVa ~g Q>oharbm nmohmoMbr. Q>ohar ho nydu`m amOmMo gWmZ.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 135

Mmar ~mOybm S>m|Ja. _Yo Jmd. amOdmS>mMo Adeof {XgV hmoVo.


^mJraWr Am{U {_bJZm ZXrMm _moR>m gwXa gJ_. _Xm{H$Zrbm `oWo
{_bJZm hUyZ g~moYbo OmVo. gJ_mMo ~mOybmM dm_r am_VrWmMo
g_mYr _{Xa Amho. _hmamO VoWo Jobo. XeZ KoVbo. XwnmaMo OodU
{_imbo. dm_r am_VrW amoO gJ_mMo nm`mV C^o amhZ Vn`m H$arV.
nU EH$Xm ^mod`mV AS>H$bo Am{U JJobm XohmMr AmhVr {_imbr.
g`mH$mir OdiM Agbo`m H$U_{XamV Jobo. lrH$UmMr
~mb_yVu \$maM gwXa hmoVr. _hmamO EH$Q>H$ nhmVM ~gbo. _{XamMo
~mOybm nOm~r bmoH$mMr Xhm ~mam KamMr dVr. ~m`H$m XeZmbm
Am`m hmo`m. _hmamO C\y$VnUo JrVoMm nYamdm A`m` IS>m
AmdmOmV hUy bmJbo.
D$d_yb_K:emI_W mha``_&
gnyU A`m` EH$m VmbmV, IS>m AmdmOmV hQ>bm. AmVyZM
oaUm Pmbr hmoVr. nOm~r ~m`H$m nyOogmR>r Ambo`m. EH$_oH$sZm
hUy bmJ`m. H$moB _hmnS>rV {XIVm h& ~R>mo ~R>mo, gwZmo& XeZ
H$a|Jo & hUyZ _hmamOm`m AmOy~mOybm ~g`m. JrVmnmR> gn`mZVa,
`mZr _hmamOmMo nm`mda S>mHo $o R>do Zy XeZ KoVbo. H$mhr ~m`H$m bJmobJ
Kar OmD$Z XmoZ bmg XyY, {MHy$, Ho$ir B. \$io KoD$Z Am`m. AmJhmZo
_hmamOmZm XyY d \$bmhma `m`bm bmdbm. X{jUm {Xbr. AYma
Pmbm hmoVm. _hmamOmMr ahm`mMr `dWm H$amd`mMr hmoVr. gJio
\$_rbr _|~a hmoVo. `mMoH$S>o ahmUo e` ZhVo. EH$ hmVmao nOm~r
JhW EH$Q>oM ahmV hmoVo. Vo hUmbo, _hmamO AmO amV Amn _oao gmW
ahmo& bmoH$m`m AmJhmd$Z _hmamOmZr JrVoda N>moQ>ogo dMZ Ho$bo.
H$U^VrMo __ g_OmdyZ gm{JVbo. gdmZm Iyn g_mYmZ dmQ>bo.
nwOmar nU ^m{dV Pmbo. am^a _hmamO nOm~r H$mbZrV am{hbo.
gH$mir CRy>Z nwT>`m dmgmg {ZKmbo.
136 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamOmMr CmaH$merV dm_r


gmYZmZXmMr ^oQ> d ahm`mMr `dWm

Q>ohar Vo CmaH$mer, AVa 60 {H$._r. _hmamOmZr {h_mMb Xoe


Q>mnmoQ> H$manmoaoeZMr ~g nH$S>br. {h_mb`mVrb gd aVo EHo$ar d
MT> CVma Am{U diUm diUmMo. `m_wio gd dmhZo hiy hiy,
EH$_oH$mZm dmQ> XoV, gW JVrZo MmbV. 60 {H$._r. AVamgmR>r gmS>o
VrZ Vmg bmJbo. CmaH$merbm Am`mda S>mo`mg_moaMm Q>ma pWa
Pm`mgmaIm dmQ>bm. _hmamO g_Obo H$s, AmVm gXJw$Mr BN>m
`oWoM amhZ gmYZ H$a`mMr Amho. ~Ky `m H$m` hmoVo Vo ! ahm`mMr
`dWm Zaqghoa _hmamOM H$aVrb. Mma nmM gmYy _hmamOmH$S>o
Ambo. hUmbo, Mbmo dm_rOr, OXr Mbmo& ^S>mam h& _hmamO
gmYy`m _mJmo_mJ Jobo. gn>r ^S>mam ~amM _moR>m hmoVm. gmYy bmoH$
Amn`m Odirb WmirV, ^mS>mV A KoV hmoV.o _hmamOmZr Amn`m
Odirb nmVo`mV gd gmX EH$M KoVbm. VoWoM EH$m ~mOybm
~gbo. gXJw$Zm Zdo XmIdyZ ^moOZ Ho$bo. Oam WH$`mgmaIo dmQ>V
hmoVo. VoWoM PmS>mImbr AmS>do Pmbo. Vmg^a {dlmVr KoVbr.
ZmoH$arV AgVmZm _hmamO CmaH$merbm `oD$Z Jobo hmoVo. Mma
{Xdg gmo_ml_mV _wH$m_ hmVm. dm_r gmYZmZXmMr AmoiI hmoVr.
MmH$er H$arV gmo_ml_mV nmohmoMbo. CmaH$merV ~arM gwYmaUm Pmbr
hmoVr. gdM ~Xbbo hmoV.o `m_wio {dMmanyg H$amdr bmJbr. gmo_ml_mV
dm_r gmYZmZX ZhVo. Vo da`m ~mOyg Agbo`m H$moQ>oa _hmXodmMo
_{XamV Jobo hmoVo. _hmamO VoWo Jobo. dm_r gmYZmZXmZm Amnbr
AmoiI gm{JVbr. ZmoH$arV AgVmZmMm mn{MH$ dof. AmVm nyU
gmYwd. XmT>r ^anya dmT>bobr, gmYZo`m VoOm_wio Moham Iwbbobm.
_w~BMr AmR>dU {X`mda `mZr AmoiIbo. Amn am_H$U Hw$bH$Uu!
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 137

A^r `mX Am`m& EH$ ZmoH$ar H$aUmam VU IamoIaM gmYy Pmbm ho


nmhZ AmM` Va dmQ>boM. nU AmZXhr Pmbm. BVHo$ dfm`m
AZw^dmZo, `mZm Iam gmYy d nmoQ>mWu gmYy bJoM AmoiIy `oB.
_hmamOmZm gd VhoMr _XV H$a`mMr BN>m `mMo AV:H$aUmV Cn
Pmbr. g`mH$mi Pmbr hmoVr. gmYZmZX hUmbo, dm_rMr AmO
amV Amn `hr ahmo& H$b gw~h {ZMo gmo_ml__o AmOmB`o& Ago hUyZ
Vo Imbr {ZKyZ Jobo.
H$moQ>oa _hmXodmMo _{Xam`m ~mOybm nmM Imo`m hmo`m. Mma
gmYy VoWo ahmV hmoVo. _{Xam`m n[aga d ImobrVnU Iyn H$Mam hmoVm.
_hmamOmZr PmSy> _mJyZ KoVbm. W_ _{XamMm n[aga dN> Ho$bm.
ZVa Imobr. hmV nm` Vm|S> YwdyZM ImobrV doe Ho$bm. nwOmar d gmYy
`mZm Zdb dmQ>bo. gmYy hmo Ho$ ^r IwX g\$mB H$aVm h& amr `mZ
H$$Z Amn`m Odirb WmoS>m {MdS>m Imm Am{U Pmonr Jobo.
H$S>m`mMr WS>r. emV dmVmdaU. nhmQ>oMo gmYZ N>mZ Pmbo. gd
AmQ>mno Zy Imbr gmo_ml_mV Job.o dm_r gmYZmZXmZr _hmamOmMo dmJV
Ho$bo. EH$ Imobr ahm`bm {Xbr. Aml_mV\}$ EH$ doi OodUmMr gmo`
Ho$br. hUmbo, _hmamO Amn `hm Amam_go ahH$a gmYZ H$amo& `hm
Ym{_H$ {H$Vm~moH$s ~S>r bm`~ar h& Amn CgH$m BV_mb H$a gH$Vo
hmo&
CmaH$merV dmV` Am{U n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMm kmZgmYZogmR>r >mV

XmoZ {XdgmZr _hm_S>bo a Aml_mV lr. Am{X` {~bm d `m`m


_mVmolr Am`m hmo`m. gmYy bmoH$mZm XmZY_ H$arV hmoVo. `mMm _ZoOa
gmYyM
o AmoiIn nmhZ a{OQ>a_Yo Zm|X H$$Z KoV hmoVm. gmYZmZXmZr
138 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamOmZm AmoiI {Xbr. "am_H$U ~Mmar' hUyZ a{OQ>a_Yo


Zm|X Ho$br. _hmamO `mMo~amo~a Bbre_Yo ~mobbo. {~bmOtZr
_hmamOmMr {dMmanyg Ho$br. `mZm VmQ>, dmQ>r, bmoQ>r, doQ>a, bHo$Q>,
MhmMo ^mS>o, Mhm-gmIa dJao {Xbo. gXJw$Mr BN>m Agob Vmon`V
CmaH$merbm ahmdo Agm {dMma Ho$bm. H$`mUbm lr. AaqdX
Hw$bH$Uu `mMoH$S>o n`dhma H$$Z ngo _mJ{dbo. _hmamOm`m
noeZMo ngo, H$`mU`m _wa~mS> amoS> `oWrb Q>oQ> ~Ho$`m emIoV
O_m hmoV hmoVo. AmVm Aml_mV ahm`Mo hUOo Ood`m Im`mgmR>r
nemMr JaO hmoVrM. gmYmaU 2022 {XdgmZr ngo Am`mda, Vo
gmYZmZXmH$S>o {Xbo. AmVm {^jmXho r H$a`mMr JaO ZhVr. CmaH$mer
nhmS>mVbo {ZgJa` WmZ. \$ma CMrda Zg`mZo WS>rMm H$S>mH$m
H$_r. gmYZog `mo` dmVmdaU. B.g. 1981 _Ybm OmZodmar _{hZm
gw$ Pmbm hmoVm. EH$m amr n.ny. Zaqghoa _hmamO dZmV Ambo.
~amo~a n.ny. ^mD$gmho~ _hmamO hmoVM
o . hUmbo, am_H$Um AmVm
`mZm~amo ~ a kmZgmYZm nU gw $ H$a. em g_Omdy Z
KoV`m{edm` Am_~moY hmoUma Zmhr. `oWo bm`~ar AmhoM. Vy
dmMV Om. _m`m H$noZo Vwbm bJoMM AW~moY hmoBb
. dZXeZ
nU `jmgmaIo n> hmoVo. _hmamOmZr XmoKmZm Z_H$ma Ho$bm.
`mZr AmerdmX {Xbm. Vo dZXeZ gnyM Z`o Ago dmQ>V hmoVo.
gXJw$Mr H$nm>r ~KyZ am_H$UmZm Jhrd$Z Ambo. bJoMM OmJ
Ambr. S>mo`mVyZ Aly nmPaV hmoVo. gd AVaJ EH$ H$ma`m {X`
AmZXmZo ^abo hmoVo. `mVM nhmQ> Pmbr. WmoS>o \o$e hmoD$Z _hmamO
`mZmbm ~gbo. bJoMM `mZ bmJbo. gXJw$ H$noMo H$dM
bm^`mda gmYH$mbm H$emMr H$_VaVm?

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 139

CmaH$merV _hmamOmMr kmZgmYZm

AmVm _hmamOmZr gmYZmMr {XZM`m WmoS>r ~Xbbr. nhmQ>o VrZ


Vo gH$mir AmR> dmOon`V Zm__aU, `mZgmYZm. _J Mhm nmUr,
AmKmoi. WmoS>r gmYZmZX dm_ter MMm. `mMo JW dmMZ d kmZgmYZm
Iyn _moR>r hmoVr. MM}VyZ ~amM`m Z C_Jbo`m Jmo>r H$iyZ `oV.
gH$mir AH$am gmS>oAH$ambm OodU. Vmg^a {dlmVr. Xwnmar EH$
dmOonmgyZ nmM dmOon`V, Ym{_H$ nwVH$mMo A`mgnyU dmMZ. JrVm
ogMr Iyngmar nwVHo$. ~hVoH$ qhXrV, H$mhr _amR>r nwVHo$nU hmoVr.
_hmamOmMo ZmoH$arMo H$mbmdYrV, _` Xoe d Cma Xoe _Yo ~arM
df} dmV` hmoVo. `m_wio qhXr ^mfoMm MmJbm n[aM` Pmbobm. JW
dmMyZ g_O`mg H$mhrM AS>MU nS>br Zmhr. naV gXJw$Mr
H$nm>r hmoVrM. Vgo `mZr dV: AmmgZ {Xbobo. g`mH$mir WmoS>m
AmOy~mOy`m n[agamMm \o$a\$Q>H$m. amr OodU ZhVoM. XmoZ Vmg
`mZ H$$Z amr gmS>o ZD$ dmOon`V Pmonr OmV. {h_mb`mV bdH$a
COmS>V Ag`mZo gd bmoH$ amr ZD$ gmS>o ZD$ n`V Pmonr OmV.
CmaH$merV nwH$i Aml_ AmhoV. am_VrW Aml_, eH$a_R>,
~m~m_R>, dJml_ B. nU AmoiIr{edm` OmJm {_iUo _wH$sb.
gXJw$ZrM OmJoMr `dWm Ho$br. kmZgmYZoMr Amkm {Xbr.
{e`mbm AOyZ H$m` nm{hOo? Jw$Amkm _mU hUyZ Mmbm`Mo.
gXJw $ da nyU {dmg R>Do $Z gmYZm H$am`Mr hoM {e`mMo H$m_.
doi Ambr H$s gd H$mhr hmoVo. Ym{_H$ JWmMo A`mgnydH$ dmMZ
Mmby hmoVo. d$n gXm`mMm Am_m hUOo Xmg~moY. gwadmVrnmgyZ
`mMo {Z` dmMZ hmoVoM. nU AmVm `mVrb J{^VmW _ZmV R>gV
hmoVm. AmZX dmT>V hmoVm. ^JdVJrVm gH$V_Ybr Odi Odi nmR>
140 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamO JJmorV

hmoVr. `mdarb Q>rH$m kmZoar. `oH$ bmoH$mMo _amR>rV {ddaU.


\$maM gwX a. gwX a gwX a {Z` `dhmamVrb CXmhaUo XoD$Z, {df` nQ>dZy
Xo`mMr kmZoa _mD$btMr H$bm. nYam gmoim df} d`mVrb _mD$btMo
AJmY kmZ ~KyZ _hmamO WH$ Pmbo. kmZoa hUOo kmZr`mMm
Bda. Ho$dT>o gmW Zmd! Cn{ZfXo hUOo doXmVrb Am_kmZmMm
^mJ. _hmamOmZr Cn{ZfXmMm A`mg H$a`mg gwadmV Ho$br.
H$R>mo C n{ZfX, _m S y > H$ Cn{ZfX, _m S y > H$ Cn{ZfXmdaMr
Jm S > n mXmMm`m M r H$m{Q> H $m _hmamOm Z m dmMm`bm {_imbr.
Zmon{ZfX, ~hXma`H$ Cn{ZfX, Ho$Zmon{ZfX, V{mar`mon{ZfX B.
gd Cn{ZfXmMr nwVHo$ bm`~arV hmoVr. hiyhiy gdmMm A`mg
H$am`bm gwadmV Ho$br. XmoZ _{hZo Pmbo. S>mo`mg_moaMm Q>ma
AmVmn`V pWa hmoVm. Vmo AmVm hbm`bm bmJbm. JJmorH$S>Mr
{Xem XmIdrV hmoVm. _hmamOmZm H$iyZ MwH$bo. AmVm gXJw$Mr
BN>m JJmor O_Zmor `mm H$a`mMr Amho.

E{b 1981 Mm gw_ma. WmoS>o\$ma O$arnyV} gm_mZ KoVbo. dm_r


gmYZmZXmMr AZw_Vr KoVbr. _hmamO JJmor `mogmR>r {ZKmbo.
gH$mir XhmMo gw_mamg EH$ m`hoQ> ~g {_imbr. hiyhiy S>m|JaX`m
nma H$arV ^Q>dmS>r, ^mbm, ha{gb, bH$m H$arV ^adKmQ>rbm nmoMm`bm
g`mH$mir nmM dmObo. ^adKmQ>rbm Zmdm_mUoM {Vhr ~mOybm
S>m|Ja. EH$ {H$._r. ~mOyZo JJmorhZ {ZKUmar ^mJraWr dmhVo. _hmamO
^adKmQ>rbmM CVabo. XmoZ {Xdg A`m gwXa {ZgJmMo gm{`mV
amhZ gmYZm H$amdr d _J nwT>o Omdo Ago dmQ>bo. _ZmV `oUmao
{dMmanU gXJw$MoM. `mMrM BN>m _mU _mZyZ ^adKmQ>rbm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 141

_wH$m_ H$Ho$bm. _hmamOmMo _Z nyUnUo gXJw$_` Pmbo hmoVo. OdiM


EH$ ~`mnH$s _moR>o _hmXodmMo _{Xa hmoVo. Jo`m~amo~a nwOm`mZo
_hmamOmMm _ZmoX` bjmV `oD$Z, ahm`mMr `dWm Ho$br. XmoZ {Xdg
VoWo amhZ `mZ gmYZm Ho$br. EH$mVmV gmYH$mMo _Z Iyn bdH$a
EH$mJ hmoV.o gmYZoMm-`mZmMm AmZX H$mhr AmaM AgVmo. {h_mb`mV
_hmamOmZm nXmonXr `mMm AZw^d `oV hmoVm.
{Vgao {Xder gH$mirM ^adKmQ>rhZ nm`rM JJmorbm {ZKmbo.
AVa 10 {H$._r. BV`m gH$mir ~gnU ZhVr. Zm__aU H$arV,
{ZgJ gmX`mMo AdbmoH$Z H$arV, _hmamO Xwnmar ~mamMo gw_mamg
JJmorbm nmohmoMbo. Jmd N>mQo >go M
o . JJM
o o N>mZ _{Xa. Am eH$amMm`mZr
WmnZ Ho$bob.o _{XamV JJM
o r gJ_adar _yVu AgyZ, nm`mer gadVr,
`_wZm, lrJUoe d eH$amMm`m`m _yVu AmhoV. _{Xa g_w gnmQ>rnmgyZ
gw_mao Xhm hOma \y$Q> CMmda Amho. amOm ^JraWmZo Vn`m H$$Z
JJm_mVobm dJmVZy Imbr AmUbo. {VMm A_`mX Agm dmh, ^JdmZ
eH$amZr W_ Amn`m OQ>Vo YmaU Ho$bm. _JM `mbm ndrda gmoS>b.o
^JraWmZo Vn`m Ho$bobr {eim, _{XamMo ~mOybmM Amho. JJoMo nmUr
WS>Jma d nmT>ao ew^. _hmamOmZr `mV AmKmoi Ho$br. VoWyZ ^mJraWr
ZmdmZo JJm Imbr harmaH$S>o OmVo.
nU JJoMm Iam CJ_ Jmo_wImnmgyZ. JJmorn`V ~gMm aVm.
nU Jmo_wI nwT>o 19 {H$._r. AVamda. OJbmVbr IS>Va nm`dmQ>.
_moOHo$M `moH$$ d gmYybmoH$ nm`rM Jmo_wImn`V OmV. _hmamOmZm
JJmor_Yo XS>r_R>mV OmJm {_imbr. XS>r_R> hm Zonmir bmoH$mMm.
`moH$$ gmYy h>UyZ _hmamOmZm OmJm {_imbr. \$V ^mV Am_Q>rMo
OodU. JJmorbm XmoZ {Xdg am{hbo. AmOy~mOyMm n[aga ~KVmZm,
EH$m Aml_mVyZ _amR>r ^OZmMm AmdmO EoHy$ Ambm. _hmamO AmV
Jobo. VrZ Mma gmYy _amR>r ^OZo VmbmgwamV hUV hmoVo. _hmamO
`mMo Odi ~gbo. gV VwH$mam_mMm A^J Mmby hmoVm.
142 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

ho{M XmZ XoJm Xodm, VwPm {dga Z hmdm&


JwU JmBZ AmdS>r, ho{M _mPr gd OmoS>r&&
ZbJo _wVr YZ gnXm, gV gJ XoB gXm&
VwH$m hUo J^dmgr, gwIo Kmbmdo Amhmgr&&
_hmamO VrZ hmoD$Z gwamV gya {_giyZ hUy bmJbo. Odi
Odi AYm Vmg. ^OZmZr H$mZ V Pmbo. _ZmVrb ^md OmJV Pmbm.
ZVa {dMmanyg Pmbr. _hmam>r`Z gmYy ^oQ>`mZo `mZm AmZX Pmbm.
JJmornmgyZ Jmo_wIn`VMm H$R>rU dmg

Xwgao {Xder gH$mirM, _hmamO OJbmV`m MT>mdmMo nm`dmQ>oZo


Jmo_wImH$S>o {ZKmbo. mUdm`w dmVmdaUmV H$_r Ag`mZo X_ bmJV
hmoVm. a`mV H$mhr gmYwbmoH$ ^oQ>bo. `m`m gmo~VrZo {ZKmbo.
Jmo_I
w mbm nmohmoM`mg XmoZ {Xdg bmJbo. _Yo _wH$m_ H$amdm bmJbm.
Jmo_wIbm ~\$mMrM ZXr Amho. `mVyZM ^mJraWr ZXr CJ_ nmdVo.
{h_mb`mVbo ~mam hOma \w$Q>mdaMo _moR>o H$R>rU {R>H$mU. H$bH$`mMo
bmb~m~m dm_tMm N>mQo >mgm Aml_ hmoVm. VoWo `oUm`m ^VmZm, gmYyZ m
Vo ^mV Am_Q>rMo OodU gmX hUyZ XoV. CMmda S>mi ^mV {eOUo
_hmH$R>rU. `m_wio ^mV WmoS>m H$mM hmoVm. Am_Q>r nmUrXma nU
M{d>. H$bH$`mMo eoQ> bmoH$ hobrH$mQ>aZo Ym`mMm d BVa gm_mZmMm
nwadR>m H$arV. H$bmg ndV AOyZhr CMmda. VoW`m WS>rMr H$nZm
H$aUoM H$R>rU. Jmo_I
w `m WS>rVM hS>hS >r ^aV hmoVr. H$bmg ndVmda
nm`r OmUo, _mZdm`m Amdm`m~mhoaMo. Jmo_wIbm amh XoV ZgV.
XeZ d gmX KoD$Z _hmamO JJmorbm naV {ZKmbo. naVrbm nU XmoZ
{Xdg bmJbo. Mma {Xdg JJmorbm XS>r_R>mV amhZ `mZ gmYZ Ho$bo.
ZVa CmaH$merbm ~gZo naV Ambo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 143

_hmamOmMr `_wZmor `mobm gwadmV

_hmamO WmoS>o {Xdg CmaH$merV am{hbo. H$`mUbm n`dhma


hmoVmM. VoWyZ nmR>{dbobr _ZrAmS>a {_imbr. lr. AnmMo nU
`>rhZ n Ambo hmVo. n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m g_mYr _{XamMo
dmT>rd ~mYH$m_ nyU hmoV Ambo hmoVo. B.g. 1981 Mm _o _{hZm gw$
Pmbm hmoVm. AmVm `_wZmorbm OmD$Z, XeZ KoD$Z `o`mMo _hmamOmZr
R>a{dbo. _moOHo$M gm_mZ ~amo~a KoVbo. ~mH$s gmo_ml_mV R>odbo.
S>mo`mg_moaMm Q>ma `_wZmorMrM {Xem XmI{dV hmoVm.
_hmamO CmaH$merhZ ~gZo Yamgybm Ambo. 28 {H$._r. AVamg
~gZo XrS> Vmg KoVbm. YamgyhZ EH$ _mJ Q>oharH$S>o Imbr OmVmo d
Xwgam _mJ ~aH$moQ>m _mJ} da `_wZmorbm OmVmo. gH$miMo gmS>o AH$am
dmObo hmoVo. Yamgybm OodU Ho$bo. VoWyZ ~gZo ~aH$moQ>mbm OmD$Z,
Xwg`m ~gZo hZw_mZM>rbm nmohmoMbo. Yamgy Vo hZw_mZM>r AVa 95
{H$._r. nmohM`mg amr AmR> dmObo. `_wZmorbm OmVmZm hZw_mZM>r
hm ~gMm eodQ>Mm Q>mn. nwT>o nm`rM Omdo bmJVo. hZw_mZM>rbm amr
EH$m Y_emioV _wH$m_ Ho$bm. gH$mir bdH$aM, `_wZmorbm
Om`mgmR>r nm`rM {ZKmbo. H$mhr `moH$$ KmoS>mda d S>mobrVyZ OmV
hmoVo. hZw_mZM>r Vo `_wZmor AVa 13 {H$._r. nU dmQ> \$ma AdKS>.
Xwnmar EH$ dmOon`V nmohmoMbo, Va naV `oVm `oVo. ahm`mMr gmo`
Zmhr. hUyZ gd dmgr da Om`mMr KmB H$aVmV. dmQ>oV \y$bM>r d
OmZH$s~mBM>r Amho.

144 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{ZgJa` `_wZmorMo XeZ


d naV CmaH$merV

OmZH$s~mBM>r Vo `_wZmor AVa \$V 6 {H$._r. nU hmM aVm


Iyn AdKS> Amho. S>m|Jam`m H$S>o H$S>oZo da Omdo bmJVo. ~mOybm
{h_mb` ndVm`m amJm. ~\$mZo AmN>mXbo`m. gy`{ H$aU `mda nS>bo
H$s, gd ndVamer gmoZoar H$memZo bIbIyZ OmVmV. {ZgJmMm hm
AZwn_ gmohim, _mUgmMo S>moio Va {XndyZ Q>mH$VmoM. nU _Zhr g
H$aVmo. `m_wio dmgmMm erU Xohmbm OmUdbm Var _Zmbm A{O~mV
OmUdV Zmhr. _hmamOmMo S>moio, na_oamZo {Z_mU Ho$bo`m {ZgJmMo
AdbmoH$Z H$arV hmoVo. Va _Z `m`m brboZo ^mamdyZ OmD$Z
`mMoM Zm__aU H$arV hmoVo. ^VragmMo AmH$R>nmZ H$arV
AgVmZm, _hmamOmMm Am_m `m {ZJwU {ZamH$ma, na_m`mMo
gJw U $nmer OdirH$ gmYrV hmo V m. A`m _ J b_`
dmVmdaUmV Xohm_~wrMr AmR>dU gmYH$mbm ahmV Zmhr. Vmo
na_m_$nmer EH$$n hmoD$Z OmVmo. _hmamOmMr AmV[aH$ pWVr
mnojm doJir ZhVr. WmoS>ogo Zm__aU Pmbo. gXJw$Mr AmR>dU
Pmbr H$s, `mMo _Z ^md$n hmoD$Z Vo Am_mZXmV VrZ hmoD$Z
OmV. AmOy~mOy`m n[apWVrMo ^mZ ahmV Zgo. MmbV AgVmZmM
^mdg_mYrV {H$VrVar doi {ZKyZ OmB.
_hmamO Xwnmar ~mamMo gw_mamg `_wZmorbm `oD$Z nmohmoMbo. gmS>o
Xhm hOma \y$Q> CMrdaMo {R>H$mU. `_wZmorbm Ja_ nm`mMo Hw$S> Amho.
`mV ZmZ Ho$bo H$s, dmgmMm erU Zmhrgm hmoVmo. ~mOybmM `_wZm
XodrMo _{Xa Amho. Xodr `_wZm, lrH$U d `_ `m`m _yVu AmhoV.
_hmamOmZr Ja_ nm`mMo Hw$S>mV AmKmoi H$$Z, `_wZm XodrMo XeZ
KoVbo. VoWo gmX hUyZ S>mi VmXi
y {_imbo. Vo EH$m \$S>`mV ~mYbo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 145

{Od ~ Eo`mMm
emmoV JWmmao A`mg

~mOy`m V Hw$S>mV Vo \$S>Ho$ Xhm {_ZrQ>o ~wS>{dbo. bJoMM {IMS>r


V`ma. {VM gmX hUyZ `moH$$ JhU H$aVmV. `_wZmXodr _{Xam`m
~mOyZoM, `_wZm ZXrMm dmh {h_mb`mVyZ dhmV `oVmo. `_wZoMm Iam
CJ_ Vo a m hOma \y $ Q> C M rda`m H$mqbXr nd V mV Amho . nU
`_wZmor`m nyT>o OmVm `oV Zmhr. hUyZM `_wZm XodrMo _{Xa VoWoM
~mYbo Amho.
XmoZ VmgmZr _hmamO `_wZmorhZ naV {ZKmbo. amr OmZH$s~mBM>rbm _wH$m_ H$$Z, Xwgao {Xder hZw_mZM>rbm Ambo. Mma {Xdg
hZw_mZM>rbm amhZ gmYZ Ho$bo. ZVa ~gZo CmaH$merbm naV Ambo.
AmVm {h_mb`mV`m `mm nyU Pm`m hmo`m. CmaH$merbm amhZ
kmZgmYZm H$am`Mr, Aer n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr Amkm hmoVr.
S>mo`mg_moaMm Q>ma nU pWa hmoVm.

_o 1981 gnV Ambm hmoVm. gH$mi d am `mZ gmYZm. gnyU


Xwnma Mma Vo nmM Vmg JWdmMZ d kmZgmYZm. _hmamOmMr {XZM`m
{Z`_rVnUo Mmby hmoVr. Hw$R>oM Amig ZhVm. Cn{ZfXmMm A`mg
Pmbm. {ddoH$MwS>m_UrMm A`mg Ho$bm. kmZoa _hmamOm`m
A_VmZw^d JWmMm A`mg Pmbm. qhXr_Y`m doXmVgma d nMXer
m JWmMm nU gImob A`mg Pmbm. gH$bXw:I{Zdmr d
na_mZXmr$n Omo _moj Amho, Vmo m hmo`mgmR>r Am_kmZ
ho EH$M gmYZ Amho. `m Am_kmZmMo {VnmXZ H$aUmar hr gd
doXmVmdaMr, emr` ^mfoV CXmhaUmgh {ddaU Ho$bobr JWgnXm
146 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

A`mgyZ, _hmamOmZm hiy hiy Am_kmZ hUOo H$m`? Vo C_Oy


bmJbo. Ord ~mMr EH$Vm _wimV AmhoM. _m`o`m AmdaUmZo
{Odmbm `mMm {dga nS>bm Amho. VrM Ord ~mMr EH$Vm
_mUmZo d `wVrZo XmZ H$aUo. hm `m gd doXmV JWmMm
{df` Amho. H$mhr VdmXr emH$ma {Od d ~ `m`mV ^oX
_mZyZ, {Odmbm ~ CnmgZoZo _o`mZVa _moj {_iob Ago gmJVmV.
Vo `mo` Zmhr. Am eH$amMm`mZr `m V _VmMo emmoV ^mfoV
IS>U H$$Z AV Aem {Od~ Eo`mMo {VnmXZ Ho$bo Amho.
`mo` gmYZoZo (AZ` ^Vr, \$ba{hV H$_ d `moJ) d doXmV
JWmMm gImob A`mg H$$Z, A{YH$mar _w_wjwbm `mM
O_mV Am`mMo kmZ m hmoVo. `mMr Xoh~wr Z> hmoD$Z
{Od ~ Eo`VoMm AZw^d `oVmo.
`m JWm_Yo A{YH$mar _w_wjwMo hUOoM gmYH$mMo dUZ Ho$bo
Amho. `mZo AZoH$ O_m_Yo BamnU~wrZo dY_mMaU d CnmgZm
Ho$`m_wio, `mMo {MmmVrb _b, {djon Xmof OmD$Z {Mmewr Pmbobr
Amho d `mMo {R>H$mUr {ddoH$ dam`m{XH$ {Z_mU Pmbobo AmhoV.
`mZo ldU _ZZmmao, AV kmZ hUOoM {Od-~ Eo`VoMo kmZ
H$$Z `mdo. n.ny. Zaqghoa _hmamOmZr am_H$UmZm W_nmgyZ
Zm__aU, `mZ, `moJ, ^pV m _mJmZ,o _mJXeZ H$$Z doXmV
JW
mMo kmZ H$$Z Ko`mg A{YH$mar ~Z{dbo d AmVm Am_kmZ
H$$Z Ko`mMr Amkm {Xbr. ~, _w_wjw, gmYH$, {g hm gd
dmg EH$mM O_mV em_m` [aVrZo Amn`m {e`mH$Sy>Z
H$adyZ KoVbm. Ho$dT>m _moR>m hm gXJw $ Mm A{YH$ma d {e`mdaMo
o_! _hmamO gd dmMV hmoVo. `mMo _ZZ H$arV hmoVo d gXJw$ H$noZo
bJoMM `mMo AmH$bZ hmoV hmoVo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 147

gXJw$H$Sy>Z Ord ~` kmZmMm ~moY d


`m_wio {_iUmar _wVr

Ord-~ Eo` kmZ ho _mojmMo gmYZ Amho. _mojmMo d$n


Zmhr. Ord ~` kmZmMo d$n doXmV JWm_wio H$iVo. Vo
eXkmZ nU gXJw$Zr `mMm ~moY Ho$bm hUOo, `mMm `j
AZw^d `oD$Z {e`mbm _moj {_iVmo. hUOoM `m`m O_
_aUmMm \o$am mM O_r Wm~Vmo. nwhm `mbm H$_ ~YZm_wio O_
`mdm bmJV Zmhr. `mMo g{MV H$_ OiyZ OmVo. maY H$_
^moJ`mgmR>r `mMm Xoh {eH$ AgVmo. Vmo {g nwf OrdZ_wV
pWVrV bmoH$ H$`mUmMo H$m` na_oam`m BN>oZo H$aVmo. OrdZ_wV
pWVrV `mMo {H$`_mU H$_ {Z_mU hmoV Zmhr. maY gnbo H$s
gXJw$`m BN>oZoM, Vmo m XohmMm `mJ H$$Z {dXoh_wV hmoVmo. `oWo
gd maY, gMrV d {H$`_mU H$_mMm b` Pm`mZo `mbm
O_ _aUmMo `moOZM CaV Zmhr. "hrM _wVr'. nU H$Yr H$Yr
ho _wV Am_o na_oam`m BN>oZo, `mMoM H$m`mgmR>r nwZO_
KoVmV d bmoH$ H$`mUmMo H$m` H$aVmV.
kmZoa _mD$br, gmB~m~m, JOmZZ _hmamO, AH$bH$moQ>Mo
dm_r g_W d BVa AZoH$ Adbr`m gVm`m M[amMo AdbmoH$Z
Ho$bo, hUOo Amn`mbm hr Jmo> H$iyZ `oBb. Hw$R>brhr {deof Aer
CnmgZm AWdm gmYZm Z H$aVm, O_VmM, ~mbnUr `mZm Xdr eVr
d AJmY kmZmMr mr Pmbr hmoVr. ho gd Am_kmZr, {dXoh_wV
Am_o na_oam`m BN>oZoM bmoH$H$`mUmgmR>r, ^VrgmamgmR>r
nwZO_ KoD$Z Ambo hmoVo. `mZmM AdVmar nwwf Ago hQ>bo OmVo.
H$Yr H$Yr `m`m H$nmH$Q>mjmZoM EImm gmYH$mMr qH$dm
^VmMr Hw$S>{bZr eVr OmJV hmoD$Z Vmo nyUmdWobm Jo`mMr
148 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

CXmhaUo AmhoV. S>moignUmZo hr gd A`m_mVrb J_V O_V


~{KVbr hUOo BamMr brbm AJmY Amho AgoM hUmdo
bmJVo.
_hmamOm`m Hw$S>{bZr eVrMm
dmg d g_mYr AdWm

am_H$U _hmamOmMm gd Am`mp_H$ dmg gXJw$Mo H$noZo,


`mMo _mJXeZmImbr AJXr emmoV nVrZo Mmbbm hmoVm.
Am_kmZm`m AJXr Odi nmo h Mbm hmo V m. `mZmdWo V
S>m
o `mg_moa, Ordm`mMo `moVr_` earamMo Mma aJ {XgV hmoV.o
Wyb XohmMm gd AJ `mnyZ AgUmam aV dU. AmkmMH$mMo g_moa
gy_ XohmMm dVwimH$ma {XgUmam oV dU. `mMo AmVbo ~mOyg H$maU
XohmMm dVwimH$ma H$U dU d `m`m _`^mJr Vm`m_mUo
M_H$Umam, _hmH$maU XohmMm ZrbdU. Wyb XohmMo WmZ Zo Amho.
gy_ XohmMo WmZ H$R>. H$maUXohmMo WmZ X`. Va _hmH$maU XohmMo
WmZ ghma hUOo S>mo`m`mdaMo ^mJmVrb e|S>rMo {R>H$mU.
ghmam`m _`^mJr ~aK Amho. Ordm`m earamV gw AdWoV
_ybmYma MH$mV Agbobr Hw$S>brZr eVr, gmYH$m`m gmYZoZo OmJV
hmoD$Z gwfwZm ZmS>rV doe H$aVo. nyT>o gmYZo`m ~imda H$nmim`m
_`^mJr Agbo`m AmkmMH$mV `oD$Z pWamdVo. VoWo gmYH$mbm
gJwUmMo XeZ hmoVo. hUOoM H$memMo XeZ, B>XdV, gXJw$,
XodXodVm d gmYygV `mMr XeZo hmoVmV. nU Oohm Jw$H$noZo Hw$S>{bZr
eVr AmkmMH$mMo ^oXZ H$$Z da`m ~mOyg Agbo`m gbmoH$mVyZ
ghmamV Agbo`m ~aYm V nmoMZy pWa hmoV.o Vohm emmV `mbm
Ord-{edmMo _rbZ AWdm Eo` Ago g~moYbo Amho. {VM
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 149

g_mYr AdWm Amho. `mM AdWoV gXJw$ {e`mbm Ord~ Eo`mMm ~moY H$aVmV Am{U Am_kmZ {_idyZ XoVmV.
_hmamOmZm _hmH$maU XohmMm ZrbdU gVV Q>maMo $nmZo S>mo`mg_moa
{XgV hmoVm. ~aYm`m gmYZoZo Hw$S>{bZr eVr ghmamV nmohMbr
hmoVr. g_mYrMm AZw^d Zoh_rM `oV hmoVm. `moJemmdarb JWm`m
A`mgmZo, _hmamOmZm dV:Mr AdWm H$m` Amho `mMr OmUrd
Pmbr. gXJw$`m AmkoZo AV JWmMm A`mg gw$ hmoVmM. AmVm
`mMr JmoS>r dmT>br. {Okmgm {eJobm nmohmoMbr. nydu AmiXrbm
Pmbobm gXJw$Mm >mV AmR>dbm. Am_kmZmMr gy_ OmUrd
hmoV hmoVr. nU AhH$mambm {MmmV A{O~mV OmJm m`Mr Zmhr
Ago _hmamOmZr R>adbo.
_hmamOmMm nMrH$aUmMm A`mg

AmVm _hmamOmZr nMrH$aUmMm A`mg gw$ Ho$bm.


gXJw$`m BN>oZoM gd Mmbbo hmoVo. gXJw$ CnXoe H$arV hmoVo
hU`mnojm ~moY H$arV hmoVo. am_H$U _hmamO EH$mJVoZo Vmo
~moY Amn`m {MmmV YmaU H$arV hmoVo. OUyH$mhr Jw$ {e`
EH$_oH$mg_moa ~gbo AmhoV. n.ny. Zaqghoa _hmamO ~moY H$arV
AmhoV Am{U am_H$U `mMo nm`mer ~gyZ EH$mJVoZo Vmo JhU
H$arV Amho.
XohmnmgyZ Am_m H$gm {^ Amho, `mMr doJ doJir emr`
CXmhaUo. nM_hm^yVmMm Xoh hm Amnbm Amho, Ago gmYH$ g_OVmo Vo
Ho$di AkmZmZoM. _Zw` O_mMo _hd H$m`? ZaXoh hm H$_YmZ
Amho. `mbm kmZ Amho. `m_wio _Zw` O_mV CnmgZm gmYZm
H$$Z Am_kmZ m H$$Z KoVm `oVo. Xod JYdmMo Xoh ^moJYmZ
150 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AmhoV. _Zw` O_mV Ho$bo`m nw`mMo \$i ^moJ`mgmR>r Xod JYdmMm


O_ {_iVmo. nU Am_kmZ {_iV Zmhr. newnjm{XH$m`m XohmV gd
AkmZM AgVo. `m_wio `mMo Xoh YmaU H$$Z Am_kmZ {_iUo
Ag^dM. nMrH$aUm`m A`mgmVyZ gd ~moY hmoV hmoVm.
nM_hm^yVo AmH$me, dm`w, VoO, Amn (nmUr) d ndr. _Zw`mMm
Wyb Xoh nM_hm^yVmnmgyZ V`ma Pmbm. Wyb XohmMr AmH$memMr
nmM Vdo - H$m_, H$moY, emoH$, _moh Am{U ^`. hr nmM Vdo ~YZmam
Xw:I XoUmar AmhoV. `mMm _ZmZo `mJ H$a. dm`wMr nmM Vdo
MbZ, dbZ, YmdZ, gaU d AmHw$MZ. {e`m hr Vd dm`wMr
AmhoV. VwPr ZmhrV. Vy \$V `mMm gmjr Amhog. VoOmMr nmM VdojwYm, Vfm, Amig, {Zm d H$mVr. hr Vdo Xoh ajUmg H$maUr^yV
AmhoV. AmnmMr nmM Vdo ewH$ (dr`), emo{UV (aV), bmi, _y
d doX (Km_). ndrMr Wyb XohmMr nmM Vdo ApW, _mg,
dMm, ZmS>r d amo_ (Ho$g). da gm{JVbobr Wyb XohmMr nMdrg
Vdo nM_hm^yVmMr AmhoV. ~m {e`m VwPr ZmhrV. Vy Am_m
AgyZ WybXohmMm \$V gmjr Amhog.
_Zw` OmJV AdWoV AgVmZm, WybXohmMr nMkmZ|r`o lmoV,
dMm, Mjw, {Ohm d KmU. nMH$_]{`o-dmH$, nmUr, nmX, {eZ d
JwX. Mma AV:H$aUo _Z, ~wr, {Mm d AhH$ma. hr gd H$m`aV
AgyZ `oH$mMo {df` d XodVm `mMo {ddaU Ho$bo. A`m VhoZo
WybXohmhZ {^ Agbo`m Am`mMm, gXJw $ Zr {e`mbm ~moY Ho$bm.
gy_ Xoh hm nU Am_m Agy eH$Vmo, Aer eH$m {e`mbm Ambr.
hUy Z gX J w $ Zr gy _Xo h mMr A V :H$aUn M H$, mUn M H$,
kmZ|{`nMH$, H$_]{`nMH$ d {df`nMH$ A`m nMdrg VdmMo
{ddaU Ho$bo. `m gdmMr Cnmr nM_hm^yVmnmgyZ H$er Pmbr, ho
n>$nmZo g_OmdyZ gm{JVbo. `m gdmMo H$m` d XodVm `mMo n>rH$aU
Ho$bo d gy_Xoh hm nU Am`mnmgyZ {^ Amho, `mMm ~moY Ho$bm.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 151

_hmamOm`m X`mV AIS> Am_`moV

WybXoh A_`H$moe$n Amho. Va gy_XohmMo mU_`,


_Zmo_` d {dkmZ_` Ago VrZ H$moe AmhoV. ~m {e`m, m
VrZhr H$moemhZ Vy doJim Amhog. hUOoM Am_m Amhog. gnyU
{ddaU gXJw$Zr Ho$bo. `m_wio {e`mbm `mMm ~moY Pmbm. gXJw$Zr
dZmdWoMo dUZ Ho$bo. OmJVrV _Zw` Oo nmhVmo, EoH$Vmo, BpN>Vmo
`mMo nS>gmX AV:H$aUmg {MH$Qy>Z ahmVmV. JmT> Pmono_Yo Vo ~mhoa
`oVmV. dZmdWoMo WmZ H$R> Amho. H$R>mV "{hZm' ZmdmMr ZmS>r
Amho. {V`mV dZmdWm hmoVo. dZmdWoV`m A ^jUmZo
eara nw>nU hmoV Zmhr d OI_ Pm`mZo aVnU `oV Zmhr.
nU Ho$di gwIXw:ImMm ^mg _m hmoVmo. ~m {e`m, `m
AdWoMm nU Vy gmjr Amhog. >m Zmhr. hUyZM Am_m
Amhog. Wyb, gy_ Am{U H$maU XohmMm Vy >m Amhog d `m`m
AdWm OmJV, dZ d gwfwr `mMm \$V gmjr Amhog. MmWm Omo
_hmH$maU Xoh Amho, `mMo $n kmZ Amho. ~{Z> Jw$`m _wImVyZ,
doXmVemmMo ldU Ho$`mZo AmnU Xoh ZgyZ `mMo \$V gmjr AmhmoV,
Ago {deofkmZ _Zm`m dmrV Cn hmoVo d _ZmMm doe _hmH$maU
XohmV hmoVmo. ~m {e`m, `m _hmH$maU XohmMm H$meH$ hUOoM
Vy ewd$n Am_m Amhog.
_hmamO dmMV hmoVo. _ZZ H$arV hmoVo. n> ~moY AV:H$aUmV
R>gV hmoVm. AmVm `mZm_Yo _hmamOmZm Am_`moV X`mV
{Xgm`bm bmJbr. gXJw$ H$no`m A_V_` dfmdmZo Vo Y` Pmbo.
Ord ~`mMr gmJVm H$aUmar Mmahr doXmVrb gyo (1) `Owd}X
Ah~mp_ (2) gm_doX Vd_{g (3) F$doX kmZ ~ (4)
152 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AWddoX A`_m_m~. m gJ`mMm AW H$iyZ Ambm. gXJw$


H$noZo `mMm AV:H$aUmV nyUnUo ~moY Pmbm. gnyU {MmdmrM ~XbyZ
Jo`m. _Z gnyU gXJw$_` Pmbo. eara YmaUogmR>r`m Im`m
{n`mMr qMVmM H$m`, nU AmZXhr Zmhrgm Pmbm. X`mVbr
Am_`moV AmUIrZM d{bV Pmbr d AIS>nUo {Xgm`bm
bmJbr. gmaIo `mZmbm ~gy bmJbo. H$mi doioMo ^mZ am{hbo
Zmhr. `mZmVyZ CRy>Z AmKmoi, OodU B. XohH$_} H$a`mMr nU
BN>m hmoBZm. Mma _{hZo {ZKyZ Jobo.

CmaH$merV {ZgJmMm H$mon Am{U


Zaqghoa _hmamOmZr Amn`m {e`mMm
Ord dmM{dbm

nmdgm`mMo {Xdg hmoVo. ~mOy`m S>m|Jamda {_brQ>rMo H$m_ gw$


hmoVo. \$moQ> H$$Z S>m|Ja \$moS>`mMo H$m_. _YoM S>m|JamMm H$mhr ^mJ
H$mogiyZ, ^mJraWr ZXrda nS>bm. ZXrMm dmh nyT>o Om`Mm Wm~bm.
nmUr VoWoM Wm~bo. `mVyZ OmoamV nmD$g nSy> bmJbm. gd S>m|JamdaMo
nmUr Imbr `oD$Z ^mJraWrV {_giy bmJbo. nmUr dmhV Zg`mZo
_moR>o YaU V`ma Pmbo. amr am_H$U _hmamOm`m dZmV Zaqghoa
_hmamO Ambo. hUmbo, gH$mir CR>`m~amo~a S>m|Jamda`m H$moQ>oa
_hmXodmMo _{XamV Om. Imbr CmaH$merV amh ZH$mog. ZH$sM H$mhrVar
AK{Q>V hmoUma hmoVo. `m{edm` _hmamOmZr Ago gm{JVbo Zmhr.
gH$mir bdH$aM Amnbo gm_mZ KoD$Z am_H$U _hmamO da`m
H$moQ>oa _hmXodmMo _{XamV Jobo. XmoZM VmgmZr A{Vd>r_wio
Zg{JH$[a`m V`ma Pmbobm, ^mJraWr ZXrdaMm _mVrMm ~Ymam \w$Q>bm.
CmaH$merV gd nmUr nmUr Pmbo. AZno{jV nya Am`mZo bmoH$mMr
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 153

Jwao T>moao dmhZ Jobr. WmoS>r Or{dVhmZrgwm Pmbr. gmo_ml_mbm nU


nwamMm VS>mIm ~gbm. _hmamO AmYrM da Jobo hmoVo. {ZgJmMo
VmS>dZ` d$Z ~KV hmoVo. XmoZ {Xdg VoWoM hmoVo. ^maVr` g{ZH$mZr,
gH$Q>H$mir AIS> _XVH$m` H$$Z, n[apWVr AmQ>mo`mV AmUbr.
n.ny. Zaqghoa _hmamOmZr dZ >mV XoD$Z Amn`m {e`mMm
Ord dmM{dbm hmo V m. Ho $ dT> r hr H $ nm! nw T > o am_H $ U
_hmamOmH$Sy>Z ^VrgmamMo H$m_ hm`Mo hmoVo hoM Iao. {ZgJ
emV Pm`mZVa XmoZ {XdgmZr _hmamO gmo_ml_mV naV Ambo. gmYZ
ZoQ>mZo gw$ Pmbo.
H$X_ _mVamMo n d _hmamOmMr
O_mogdmbm `>rbm Om`mMr Vi_i

AmQ>mo~a 1981 Mm gw_ma hmoVm. _Z ~oMZ hmoVo. gmaIo `>rbm


OmD$Z, Zaqghoa _hmamOm`m nm`mda S>moHo$ Q>oH$dyZ brZ hmdo d
g_mYrW Agbo`m gXJw$`m gm{`mV amhmdo Ago dmQy> bmJbo.
nU gXJw$Mr Amkm Pm`m{edm`, {h_mb` gmoS>Vm `oV ZhVm.
gmo_ml_mV amhZ Xhm _{hZo hmoV Ambo. VoWo amhUmao ~Jmbr gmYy mg
m`bm bmJbo hmoVo. _hmamOmMo ImobrV EH$m ~Jmbr gmYwbm OmJm
Xo`mMo `mMo _ZmV hmoVo. _hmamOmMo _Z nyUnUo {daV Pmbo hmoVo.
`mZr \$mago _Zmda KoVbo Zmhr. EH$ {Xdg gmYZmZXmZr _hmamOmZm
~mobmdyZ KoVbo. bdH$aM XwgarH$S>o OmJm ~K`mg gyM{dbo.
_hmamOmZr hmoH$ma {Xbm. gXJw $ da gd gmondyZ dW ~gbo. Xwg`mM
{Xder ~oiJmd`m H$X_ _mVamMo n Ambo. H$X_ _mVa Zaqghoa
_hmamOmMo {Zgr_ ^V. _hmamOmMo \$moQ>mo, nwVHo$ ^VmZm H$_r
qH$_VrV {dHy$Z ^{$gma H$arV. `mZr nmV {b{hbo hmoVo H$s, H$m{VH$
154 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

ew nm{U_obm n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm e^amdm O_mogd Amho.


Vmo `>rbm _moR>m _mUmda gmOam H$aUma AmhmoV. `m {Z{_m VrZ
{XdgmMm gmh Amho. Var Vwhr `mgmR>r Ad` `>rbm `mdo. {X.
22 Zmoh|~a 1981 bm Zaqghoa _hmamOmMm O_mogd hmoVm.
am_H$U _hmamOmZm O_mogdmgmR>r `>rbm Om`mMr CH$Q>
BN>m Pmbr. nU gXJw$`m Amko{edm` H$mhrM H$aVm `oV
ZhVo.
Zaqghoa _hmamOmMm >mV d `>rbm
naV`mMr Amkm. nU Am_kmZmMo H$m`?

am_H$U _hmamOmZr n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr mWZm Ho$br


Am{U gH$mirM `mZmbm ~gbo. WmoS>mM doimV `mZ bmJbo.
>rg_moa n.ny. Zaqghoa _hmamO {Xgy bmJbo. Zoh_r`mM
nohamdmV. nmT>aoew^ YmoVa. da bmbga aJmMm bm~bMH$
A J aIm. S> m o `mda nm T > a mew ^ \o $ Q> m . H$nmimda _mo > o
R> i H$nUmZo {XgUmao J Y . hgar, g _w m. hUmbo ,
am_H $ Um AmVm Vw P o {h_mb`mVbo gmYZ g n bo . H$X_
_mVamZm n {b{h`mg _rM ~wr {Xbr. Vy `oWyZ {ZK`mMr
V`mar H$a. O_mogdmbm `>rbm `o. VoWoM amhZ ^Vrgma
H$a. am_H$U _hmamOmMo _Z AmZ{XV Pmbo. nU _ZmV eH$m Ambr.
gXJw$Zr AmnUmg Am_kmZ m H$$Z Ko`mgmR>r {h_mb`mV
nmR>{dbo hmoVo. _hmamO hUVmV, naV `>rg `o. nU AmnUmg
IamoIa Am_kmZ Pmbo H$m`? Zaqghoa _hmamOmZm {dMm$
H$s ZH$mo ! jU^a {dMmamV nS>bo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 155

lmor` Am_kmZr gXJw$H$Sy>Z


_hmamOmZm Am_kmZmMr dmhr

n.ny. Zaqghoa _hmamO qH${MV hgbo. hUmbo, am_H$Um


H$gbm {dMma H$aVmog? Amn`mbm Am_kmZ Pmbo hUyZ
{e`mbm H$go H$iob? Vmo Va Am_$nmer Vyn hmoD$Z OmVmo.
`m`m {Mmdmr ~XbVmV. gXJw$Zm Vo bJoMM H$iVo. Vwbm
Am_kmZ Pmbo Amho. `mMo gmjrXma _r d ^mD$gmho~ _hmamO
AmhmoV. AmVm Vwbm `mMm A{^_mZ Pmbm Zmhr. Aao Vwbm
Xoh^mdM Zmhr Va A{^_mZ H$gbm? bdH$aM Vwbm `mMo
`Va `oBb.
Am_kmZr nwfmMr hrM Iar J_V Amho. Am_kmZr nwfmMo
{e`, O|hm Jw$Mo _mJXeZm_mUo gmYZ H$aVmV, `mM doiog `mZm
gmYZ AZw^dmmao Jw$`m kmZmMr H$nZm `oVo. {gr m Pm`m.
`mMo \$bd$n mn{MH$ AZw^d ^VmZm Ambo, hUOo gmYy
Am_kmZr Pmbm Ago Zho. {gr m hmoUo hm Am_kmZm`m
_mJmVrb EH$ Q>nm Amho. gmYH$ {grV AS>H$bm hUOo H$R>rUM.
Vmo {gr`m AX^wV brbm_Yo a_m`bm bmJVmo. `mbmM Am_kmZ
g_OVmo. nU Am_kmZr gXJw$ Amn`m {e`mbm VoWo a_`m`m
AmVM ~mhoa H$mT>VmV d nwT>`m JVr nWmda ZoVmV. nU gXJw$M
Oa Am_kmZr ZgVrb, Va Vo `mbm {gt`m a` Xw{Z`oVyZ
H$go ~mhoa H$mT>Uma? Xmg~moYmV lmor` Am_kmZr Jw$ Mo _hd
gm{JVbo Amho. gXJw$ hUOo gd emmMo kmZ AgUmam,
Am_kmZr nwf. VmoM Amn`m {e`mbm Am_kmZmV ZoD$
eH$Vmo. hUyZM Xodmnojm `mMo _hd OmV Amho. Xod XodVm
g Pm`m, Va `m Vwhmbm mn{MH$ ^moJ XoVrb. ZaO_
156 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

gwImMm H$aVrb. nU ZaO_mMo gmWH$ H$$ eH$Uma ZmhrV.


n.ny. am_H$U _hmamOmZm n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo $nmZo
lmor` Am_kmZr gXJw$ bm^bo hmoVo.
am_H$U _hmamOmMo `mZ gnbo. nU g_moa hgV_wI gXJw$M
gmaIo {XgV hmoVo. `mMr A_VdmUr AmR>dV hmoVr. gmYZ g\$i
Pmbo. Vo gXJw$ _wImVyZ EoHy$Z, _hmamOmMr H$U]{`o V Pmbr.
A>gmpdH$ ^md OmJV Pmbo hmoVo. S>mo`mVyZ AmZXmly nmPaV hmoVo.
_ZmMm AmZX JJZmV _mdV ZhVm. nU A{^_mZ! Vmo Va X`mVyZ
hnma Pmbm hmoVm. gV VwH$mam_ _hmamOmMm A^J AmR>dbm. OoWo
OmVmo VoWo Vy _mPm gmJmVr& Mmb{dgr hmVr YamoZr`m&& VerM
pWVr _hmamOmMr Pmbr hmoVr.
Am_kmZmMr {MVr d am_H$U
_hmamOmMm dJmV gH$ma

{Xdg^a _hmamO EH$m doJ`m VrVM hmoVo. _ZmVbm AmZX


gnVM ZhVm. H$moUmerM ~mobbo ZmhrV. ZmZ, OodU gdH$mhr Pmbo.
~mH$s doi Amn`m ImobrV ~gyZM hmoV.o gmaIr gXJw $ Mr _yVu g_moa.
`mMr A_VdmUr AZmhV ZmXmgmaIr X`mV Kw_V hmoVr. ""Vwbm
Am_kmZ Pmbo Amho. bdH$aM Vwbm `mMr {MVr `oBb.''
_hmamOmZm AmVm ahmdoZm. Hw$R>br {MVr? earamVrb nMmU EH$
Pmbo hmoVo. {MVrMr dmQ> nhmV hmoVo. AhH$ma H$moR>o {XgVM ZhVm.
nU _Z Am{U ~wr _m {MVrMmM {dMma H$arV hmoV.o A`m AdWoV
{H$VrVar doi Jobm. _`amr _hmamOmZm JmT> Pmon bmJbr. _ZmMm
AmZX _m VgmM hmoVm.
JmT> PmonoV _hmamOmZm dZ nS>bo. H$moUrVar r _hmamOmZm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 157

PmonoVyZ OmJo H$arV hmoVr. Aao am_H$Um CR>. bdH$a CR> Am{U Mb
_mPo~amo~a dJmV. Am_kmZ Pmbo`m nwfmMm AmO dJmV
gH$ma Amho. {dUwXdo mZr _bm ~mobmdyZ KoVbo Am{U Vm~S>Vmo~
Vwbm KoD$Z `o hUyZ Amkm Ho$br. _hmamO dZmVM OmJo Pmbo.
g_moa nm{hbo Va EH$ JmoarnmZ gwXa r. gmYmaU nM{derMr.
AJm^modVr nmT>aoew^ aoe_r d. _mZonmgyZ JwT>`mn`V. AmH$fH$
Moham. p_V _wm. bm~bMH$ H$mio^moa Ho$g. S>mo`mMo da nU _Ymo_Y
A~mS>mgmaIo ~mYbobo. J`mV Q>nmo`m _mo`mMr bm~bMH$ _mi.
Xmohr hmVm`m _ZJQ>mda AmH$fH$ aJm`m \w$bmMo hma ~mYbobo.
am_H$U _hmamO doS>mgmaIo ~KVM am{hbo. Vr hUmbr, am_H$Um
Ago H$m` ~KVmog? _bm AmoiIbo Zmhrg? Aao _r VwPr AmB.
ndrbmoH$mVrb dmV` gn`mZVa AmVm {dUwbmoH$mV AgVo.
Vwbm Am_kmZ Pmbo. AmO VwPm dJmV gH$ma hmoUma hUyZ
_bm Iyn AmZX Pmbm Amho. Mb bdH$a. Cera H$$ ZH$mog.
am_H$U _hmamO gy_ XohmZo gd AdbmoH$Z H$arV hmoVo. hUmbo,
AmB Vy BVH$s VU H$er? _aVmZm Ho$dT>r hmVmar hmoVrg. AmVm
{X` XohYmar a_m~mB, hUOo _hmamOmMr AmB hgy bmJbr.
hUmbr, Aao am_H$Um, dJmV Am`mZVa gdmZmM Ago {X`
Xoh {_iVmV.
ho gy_ Xoh {MaVU AgVmV. H$mimMm n[aUm_ `mModa hmoV
Zmhr. _bm AmVm AgaoMm Xoh {_imbm Amho. {dUwbmoH$mVbr ~arMer
gwXa gwXa H$m_o, _bm Zo_yZ {Xbr AmhoV. n.ny. ^mD$gmho~ _hmamO
d n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m ^{$MoM ho \$i Amho. AmVm
_m am_H$U _hmamOmMr Imr nQ>br. Zoh_r`mM gmYy dofmZo Vo
AmB`m hUOo, `m AgaoMo ~amo~a nwnH$ {d_mZmV ~gbo.
AmH$me_mJM Vmo. dJmV nmohM`mg {H$Vrgm doi bmJUma? Vo
XmoKO
o U dJm`m Xmamer nmohmoMbo. a_m~mB hUm`m, AmVm Vy EH$Q>mM
158 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AmV Om. gd Xod XodVm VwPr dmQ> nhmV AmhoV. `oWyZ nwT>o _bm `oVm
`oUma Zmhr. _bm _mPr H$m_o Ho$br nm{hOoV. {VZo hgyZ _hmamOmZm
{Zamon {Xbm.
_hmamOmZr g_moa ~{KVbo. dJmMo ^bo _moR>o Xma. ZjrXma gwdU
n`mZr AmN>mXbobo. Xmohr ~mOybm, XmoZ {X` nwf C^o. gmd`m
aJmMo. {niXma Xoh`>rMo. Xhm \w$Q>mMo da CMr. hmVmV MH$MH$sV
YmaXma, naeygmaIo {XgUmao ^bo _moR>o e. nhmUm`mbm YS>H$sM
^ao. ~mOwbm gnyU AYma. nU MH$MH$sV gwdUmam`m H$memV,
g_moarb `Vr MQ>H$Z {Xgo. _hmamO ZoQ>mZo nwT>o Jobo. gwdUmamg_moa
C^o am{hbo. Xmam`m ~mOybm C^o Agbo`m {X` nwfmZr _hmamOmH$S>o
~{KVbo. AmoiIrMo p_V H$$Z, qH${MV _mZ dmH$dyZ _hmamOmZm
dXZ Ho$bo. am_H$U _hmamOmZm gH$mamgmR>r dJmV ~mobmdbo
Ag`mMr gyMZm, `mZm {_imbr hmoVr. `mZr hmVmZo IyU H$aVmM
XmoZ Xmao, Xmohr ~mOybm gaH$br. _hmamOmZr `m XmoZ {X` nwfmZm,
Xmohr hmV OmoSy>Z dXZ Ho$bo d \w${V _woZo AmV Jobo. XadmOmMo
AmVbo ~mOyg, XmoZ ^bo _moR>o ZmJ \$Um da H$$Z ~gbo hmoVo. aJ
{ndiga H$mim hmoVm. Or^ ~mhoa H$mTy>Z {dfmar \y$H$ma gmoS>V hmoVo.
AmVm _hmamO `mZm Km~abo ZmhrV. Am_kmZ Pmbo hmoV.o emV {MmmZo
nwT>o Jobo Am{U H$m` Am`? _hmamO nwT>o `oVmM Vo Xmohr ZmJ a`mVyZ
~mOybm Pmbo Am{U _hmamOmZm dmQ> H$$Z {Xbr. WmoS>o _mJo diyZ
~{KVbo Va dJmMm XadmOm AmnmoAmn ~X Pmbm hmoVm.
dJm`m AmV`m ~mOyg, gJirH$S>o {X` Agm _X H$me.
g_moa Iyn _moR>m $X Agm, MH$MH$sV aVm. ~mOybm doJ doJ`m
\$im-\w$bmMo aJr ~oaJr ~JrMo. gwdU{_{lV nm`mMo AZoH$ H$maOo.
_moR>o AmhmXXm`H$ `. _hmamO AmYrM AmZXmV. `m dJu`
AmhmXXm`H$ dmVmdaUmV {Mmdmr AOyZM \w${V Pm`m.
VodT>mV EH$ XodVm g_moa Ambr. _r dUXod. dJmV Vw_Mo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 159

dmJV H$aVmo. am_H$U _hmamO, Vw_Mr gmYZm g\$i hmoD$Z Vwhmbm


Am_kmZ Pmbo Amho. `mgmR>r dJmV Vw_Mm gH$ma Amho. gd V`mar
Pmbr Amho. {dUwXodmZr Vwhmbm KoD$Z `o`mMo, JmoS> H$m_ _bm {Xbo
Amho. _mPm Vwhmbm nyU AmerdmX Amho. Mbm _m`m~amo~a. Ago
hUyZ dUXod, _hmamOmMm hmV Y$Z Xa~mam`m {XeoZo Mmby bmJbo.
am_H$U _hmamOm`m nwT>rb ^{$gmamMo Am`w`mV, ~aoM
{R>H$mUr AZw>mZmZo nmD$g nS>bm. `mMo ah` m dUXodmMo
AmerdmXmVM Agbo nm{hOo.
amO_mJmZo WmoS>o nwT>o Jo`mda, _mo>o {dVV g^mJh bmJbo. gnyU
g^mJh {X` H$memZo MH$MH$V hmoVo. H$me H$moRy>Z `oV hmoVm?
g_OVM ZhVo. g^mJhm`m XmamerM, g _woZo EH$m ~mOybm
_mVram` d Xwg`m ~mOybm `_amO C^o hmoVo. `mZr hgyZ
am_H$U _hmamOmMo dmJV Ho$bo. g_moa`m ~mOwbm, ^` A`m
CM _Mmda ~Xod, {dUwXod d _hmXod ~gbo hmoVo. _Mm`m g_moarb
~mOyg XmohrH$S>rb amJmV, {X` AmgZo R>odbobr hmoVr. `mda BXod
d _wI XodXodVm {damO_mZ Pm`m hmo`m. _mJ`m ~mOwbm g^mJhmMo
VrZ ^mJ Pmbobo {XgV hmoV.o ~Xodm`m _mJ`m ~mOybm, ~bmoH$mV
dVr H$$Z Agbobo gmYy gV, Va {dUwXodm`m _mJ`m ~mOybm,
Am_kmZ m Pmbobo dHw$R>dmgr ~gbo hmoVo. C^o JY bmdbobo.
^mJdV Y_m`m ew AmMaUmZo, CH$Q> ^VrMm H$ig JmR>bobo
gmYy gV. am_H$U _hmamOmZr _moR>m o_mZo `m ~mOybm
~{KVbo. kmZoa _hmamO, gV VwH$mam_, Zm_Xod _hmamO,
am_Xmg dm_r d AZoH$ gmYy gV ~gbo hmoVo. n.ny. ^mD$gmho~
_hmamO d n.ny. Zaqghoa _hmamO Va AJXr OdiM hmoVo.
nWmVrb BVahr AZoH$ gVnwf hmoVo. XmoKmZrhr am_H$U
_hmamOmH$S>o ~KyZ p_V hm` Ho$bo d hmV WmoS>m da H$$Z AmerdmX
{Xbm. `m`m p_V hm`mZo am_H$UmZm "{MVrMm' CbJS>m
160 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Pmbm. gXJw$ o_mZo _Z ^$Z Jobo. _hmXodm`m _mJ`m ~mOybm


^_mbH$ma YmaU H$aUmao {g nwf d JU ~gbo hmoVo. ~`mM`m
gwXa gwXa Agam g^o_Yo {\$$Z, CnpWVmZm {X` no`mMm bm^ H$$Z
XoV hmo`m. Va H$mhr Agam JYdmg{hV Z` Jm`Z H$$Z g_ma^m`m
AmZXmV ^a KmbrV hmo`m.
dUXod am_H$U _hmamOmZm KoD$Z _w` _MmOdi Jobo.
_hmamOmZr ~m, {dUw, _hoe `mZm gm>mJ Z_H$ma KmbyZ dXZ
Ho$bo. VgoM gd Xod-XodVm d CnpWV gmYy-gVmZm dXZ Ho$bo. gdmMm
AmerdmX _m{JVbm. gdmZr _ZmnmgyZ am_H$UmZm AmerdmX {Xbm.
g^mJhm`m _`^mJr EH$ ^br _moR>r gwdUKQ >m Q>mJ bobr hmoVr.
{dUwXodmMo {ZXeZm_mUo, AJrXodmZr `m KQ>oMm OmoamV nU
H$U_Ywa Agm ZmX Ho$bm. Vmo {X` ZmX AmOhr am_H$UmMo
H$mZmV {ZZmXV AgVmo. {dUwXodmMo nmR>r_mJMo ~mOybm, Zaqghoa
_hmamO d ^mD$gmho~ _hmamO `mMo _` ^mJr, EH$ AmgZ [aH$m_o
R>odbo hmoVo. dUXod _hmamOmMm hmV Y$Z `m AmgZmn`V KoD$Z
Jobo. `mZm Am_kmZr nwfm`m ~amo~a _moR>m AmXamZo ~g{dbo. Vmo
n`V AJrXodmMm KQ>mZmX gw$M hmoVm. gnyU g^m AmZ{XV
Pmbr hmoVr. H$maU Agm gJ d{MVM `oVmo. gmYZm H$aUmao
gmYH$ nwH$i. `mV gXJw$`m H$noZo gd {gtda _mV H$$Z
AmB Hw$S>{bZrbm _ybmYmamVyZ _wV H$$Z ~aKmV pWa
H$aUmam, Am_kmZ m H$$Z KoUmam {gnwf {daimM.
AmgZmda ~g`mZVa dJmVrb [aVr [admOm_mUo, am_H$U
_hmamOmMm hma Vwao, emb lr\$i XoD$Z `Wmo{MV gH$ma H$a`mV
Ambm. _hmamOmZm OrdZ_wV pWVr m Pmbr. Cabo`m
maYm_mUo, ^Vm`m CVrgmR>r, dUXod _hmamOmZm
dJmVyZ naV ^ybmoH$mV KoD$Z Ambo. Vo gy_ XohmZoM. nhmQ>o`m
{Z`doiog _hmamO JmT> PmonoVyZ OmJo Pmbo. gy_ XohmZo AdbmoH$Z
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 161

Ho$bobm dJu` gmohim, _hmamOmZm S>mo`mg_moa n> {XgV hmoVm.


gXJw$Mo CnH$ma H$YrM {\$Q>V ZmhrV. CbQ> Vo VgoM ahmdo,
Ago {e`mbm dmQ>V AgVo. `m CnH$mamMo _aU R>odyZ, gXJw$
_{h_m dmT>dUo hoM I`m {e`mMo H$V`. _hmamO XmoZ {Xdg
VrVM hmoV.o ZVa `mVyZ ~mhoa Ambo. AmVm n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo
Amko_mUo, O_mogdmgmR>r `>rbm Om`bmM nm{hOo. Am_kmZmMm
hm Anyd AZw^d, _hmamOmZr Amn`mOdiM Jw R>odbm hmoVm. nU
M[amMo {Z_rmmZo Vmo ~mhoa Ambm. ^VmZm d dmMH$mZm Vmo ZH$sM
AmZXXm`H$ hmoBb.
_hmamOmMr {h_mb`mVyZ naV`mMr V`mar

XmoZ {XdgmZVa _hmamOmZr _w~B (C.P.O.) Am\$sgbm AO


nmR>dyZ, aodoMm S>ohamSy>Z Vo _w~B d _w~B Vo H$mohmnya Agm \$Q>
bmgMm nmg _mJ{dbm. H$`mUbm lr. AaqdX Hw$bH$Uu, `>rbm
lr. JmoqdXamd d ~oiJmdbm lr. H$X_ _mVa `mZm n nmR>dyZ AmnU
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo O_eVmXr CgdmgmR>r `>rbm `oV
Ag`mMo H$i{dbo. lr. JmoqdXamdmZr {_aOobm S>m. Zmam`Uamd d
BVa ~mYdmZm hr ~mV_r H$i{dbr. gdOU AmZ{XV Pmbo.o `m gdmMr
CmaH$merbm _hmamOmZm no Ambr. Vwhr bdH$a naV `m. Amhr
gdOU Vw_Mr dmQ> nhmV AmhmoV.
lr. AaqdX Hw$bH$Uu `mZr _hmamOmMo noeZ_YyZ XmoZeo n`o
nmR>{dbo. AmVm \$V aodoMm nmg `m`Mm hmoVm. _hmamO gmYZmZX
dm_tZm ^oQ>bo. `>rbm naV`m~b gdH$mhr gm{JVbo. aodoMm
nmg Ambm H$s, bJoMM {ZKUma. gmYZmZX dm_r dm^mdmZo MmJboM
hmoVo. CmaH$mer`m _wH$m_mV gd VhoMr _XV `mZr _hmamOmZm
162 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Ho$br hmoVr. nU gmo_ml_m`m _ZoO_|Q>da ~Jmbr bmoH$mMm ^md


hmoVm. `m_wio `mMm ZmBbmO Pmbm. _hmamOmZr `mMo _ZmnmgyZ
Am^ma _mZbo. {X. 10 Zmoh|~a 1981 bm _hmamOmZm aodoMm nmg
nmo Q> m Zo {_imbm. bJo M M 11 Zmo h| ~ abm gH$mir, _hmamO
CmaH$merhZ naV {ZKmbo. {ZKVmZm `mZm dmBQ> dmQ>bo. AmnUmg
Am_kmZ m H$$Z XoUm`m n[agambm, _Zmo_Z Um_ Ho$bm. ~gZo
{ZKyZ Yamgy, {Q>har, M~m, YVmobr, _gyar _mJ} XohamXyZbm Ambo.
AVa gw_mao 190 {H$._r. XohamXyZ aodo Q>oeZn`V nmohmoM`mg
g`mH$miMo nmM dmObo. nU _w~Bbm OmUm`m amr`m JmS>rMo
[aPd}eZ {eH$ ZhVo.

_hmamOmMm XohamXyZbm _wH$m_ d


amOmnya`m dm_r am_VrW Aml_mV
H$_`moJmda dMZ

{X. 13 Zmoh|~aMo XohamXyZ Vo _w~B g|Q>b JmS>rMo amrMo [aPd}eZ


{_imbo. 20 Zmoh|~abm Var `>rbm nmoMm`bm nm{hOo. XmoZ {XdgmMm
Z hmoVm. AmVm ahm`Mo H$moR>o hUyZ {dMma H$arV aodo Q>oeZ`m
~mH$mda ~gbo hmoVo. g`mH$miMo ghm dmOyZ Jobo hmoVo. EH$ _mUyg
OdiyZ OmV hmoVm. ghO hUyZ `mbm {dMmabo, ^mBgm~ `hm Amg
nmg H$moB _{Xa h? amVH$mo Amgam hmo Om`oJm & `mZo _hmamOmH$S>o
~{KVbo. gmYwdoe ~KyZ `mbm Am_r`Vm dmQ>br. hUmbm, _hmamO
`hmgo 20 {H$._r. Xyarna amOmnya h& dhm dm_r am_VrW Aml__o
AmnH$m ahZoH$m BVOm_ hmo Om`oJm& AmnH$mo aodo Q>oeZHo$ ~mhagohr
~g {_b Om`oJr& _hmamO CR>bo. `Z H$amdm hUyZ ~gZo amOmnyabm
Jobo. {dMmanyg H$aV dm_r am_VrW Aml_mV nmohmoMbo. am Pmbr
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 163

hmoVr. EH$ {Xdg ahm`mMr nadmZJr {_imbr. Imobr MmJbr gwgm


hmoVr. am^a am{hbo.
nhmQ>oMr CnmgZm Pmbr. Aml_mV lrH$UmMo _{Xa hmoVo. N>mZ
nyOm AMm Pmbr. Xwnmar ^moOZmMm gmX {_imbm. g`mH$miMo doigo
gdOU ^OZmg O_bo hmoVo. _hmamO nU hOa hmoVo. Q>Q>`m _wImZm
AOyZ EH$ {Xdg ahm`mMr nadmZJr _m{JVbr d {X. 13 VmaIobm
amr`m JmS>rZo _w~Bbm Om`Mo Amho hUyZ gm{JVbo. Q>Q>Mo _wI
dm_r hUmbo, _hmamO AmnZo ^JdVJrVm nT>r hmoJr& _hmamOmZr
hmoH$mamWu _mZ hb{dbr. Vmo Amn H$_`moJna dMZ H$s{OE&
gXJw$`m Amko_mUo AmVm ^{$gma H$amd`mMm hmoVm. _hmamOmZr
^JdVJrVo`m Xwg`m A`m`mVrb 47 `m bmoH$mnmgyZ gwadmV
Ho$br. dMZ qhXrV Ho$bo.
H$_`odm{YH$maVo _m \$bofw H$XmMZ&
_m H$_\$bhoVw^y_m Vo gJmodH$_{U&&47&&
^JdmZ lrH$U AOwZ mbm gmJV AmhoV. VwPo {Z`V H$_ H$a`mMm
Vwbm A{YH$ma Amho. nU H$_\$bmda _m VwPm A{YH$ma Zmhr. Vw`m
H$_\$bmg Vy H$maUr^yV Amhog, Ago H$Yrhr g_Oy ZH$mog. VgoM
VwPo H$V` Z H$a`m_Yo, Vy AmgV hmoD$ ZH$mog. H$_mMo VrZ H$ma
{dfX H$$Z gm{JVbo. H$_, {dH$_ Am{U AH$_. H$_ hUOo _Zw`mZo
mH${VH$ JwUm`m ^mdmImbr Ho$bobo H$_. {dH$_ hUOo emm{d
Ho$bobo H$_ Am{U AH$_ hUOo dV:Mo H$_ Z H$aUo. ^JdVmZr
AOwZmbm _mohmZo ^m{dV Pm`m_wio, dV:Mo Oo H$_ hUOo `w
H$a`mMm gm {Xbm. ZmhrVa Vo AH$_M hmoBb hUyZ gm{JVbo.
\$V Vo `wH$_ \$bmMr Amem Z R>odVm, H$V`^mdZm hUyZ H$a,
Agm CnXoe Ho$bm. Am{U hmM H$_`moJmV gm{JVbobm _wVrMm _mJ
hmo`.
nwT>o JrVoVrb {Vg`m d Mm`m A`m`mMo, emmoV {ddaU
164 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Ho$bo. Aml_mVrb gdOU Iyn ^m{dV Pmbo. _wI dm_r hUmbo,


_hmamO Amn Vmo ~S>o kmZr gmYy hmo& Amn h_mao Aml__ohr ahmo&
~g gw~h em_ H$U^JdmZH$s nyOm Ama ^JdV^Vm|H$mo dMZ
mam _mJXeZ& h_ AmnHo$ ahZo ImZonrZoH$m BVOm_ H$a|Jo Ama _{hZm
N>o gm n`m VZIm^r X|Jo& h_o AmnH$s ~S>r O$aV h& _hmamOmZr
Z_VoZo ZH$ma {Xbm. XmoZ {Xdg _hmamOmMm _moR>m AmXagH$ma Ho$bm
Jobm. W_ Zwg`m ahm`mMr nMmBV. Va AmVm H$m`_
amh`mMm AmJh. gXJw$ H$noMo _moR>o Zdb dmQ>bo. _hmamOmZm
nXmonXr `mMm AZw^d `oV hmoVm. VoWo EH$ H$`mUbm ahmUmao
gmYy hmoVo. `mMo~amo~a WmoS>r ~mVMrV Pmbr. `mZr gm{JVbo H$s,
H$`mUbm H$m`m VbmdmMo H$mR>mda, EH$ am__{Xa Amho. VoWo
`moH$$ gmYwMr WmoS>o {Xdg _wH$m_mMr `dWm hmoVo. VgoM _w~Bbm
hmOrAbr X`mMo ~mOybm nU Ver `dWm Amho. `mMo Zmd
gmYw~obm.
_hmamO {h_mb`mVyZ _w~BV d H$`mU`m
am__{XamV dmV`

_hmamO {X. 13 Zmoh|~abm amr, S>ohamSy>Z EgogZo {ZKyZ {X.


16 bm Xwnmar _w~B g|Q>bbm Ambo. _w~BMr nyU _m{hVr hmoVrM.
H$`mUbm lr. AaqdX Hw$bH$Uu (^mMo), S>m|{~dbrbm lr. amKd|
IQ>mdH$a (YmH$Q>m ~{hUrMo `O_mZ) d BVa ~arM Am Am{U
Zohr _S>ir hmoVr. naVw _hmamOmMo dam` IynM Vrd hmoVo. JhWmMo
Kar amhd`mMo Zmhr hUyZ bmoH$bZo Vo gai H$`mUbm Ambo.
H$mimVbmd `oWrb am__{XamV Jobo. XmoZ {Xdg ahm`mMr `dWm
Pmbr. g`mH$mi Pmbr hmoVr. _hmamOmMo ddmS>rVrb {_
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 165

lr. H$moamo, H$m`m Vbmdmda {\$a`mg Ambo hmoVo. am_H$U BVa


gmYw~amo~a ~mobV hmoVo. AmdmOmd$Z lr. H$moamo `mZr _hmamOmZm
AmoiIbo d Z_H$ma Ho$bm. dmT>bobr XmT>r. AJmdaMm gmYy dof.
Moh`mdaMo VoO. gdM H$mhr {dbjU hmoVo. H$moamo Am`M{H$V
Pmbo. `mZr _hmamOmZm Kar Mb`mMm AmJh Ho$bm. nU _hmamOmZr
ZH$ma {Xbm. H$moamo `mZr lr. AaqdX Hw$bH$Uu d lr. IQ>mdH$a
`mZm {Zamon {Xbm.
Xwgao {Xder gH$mirM lr. AaqdX Hw$bH$Uu, nwVUr gm.
H$bmdVr, ~hrU gm. maH$m d {VMo `O_mZ lr. amKd| IQ>mdH$a d
BVa Zohr _hmamOmZm ^oQ>m`bm am__{XamV Ambo. _hmamOmZm ~KyZ
gdmZm AmZX Pmbm. Amnbo H$mH$m d _m_m Agbobo am_H$U ZmoH$ar
gmoSy>Z {h_mb`mV OmVmV H$m`? Am{U nyU n[adVZ Pmbobo gmYy
~ZyZ naV `oVmV H$m`? gdM EImm Jmo>rgmaIo. nU nmoemIm`m
n[adVmZm~amo~a, gmo~V Agbobo Moh`mdaMo Am`mp_H$ db` d
S>mo`mVrb VoO bnV ZhVo. nU gd ZmVodmBH$mgmR>r Vo AOyZhr
H$mH$m _m_mM hmoVo. gdmZr `mZm Kar Mb`mMm AmJh Ho$bm. nU
am_H$UH$mH$m AmVm gmYy Pmbo hmoVo. AmdH$s` Am{U ^VJU
`m Z m gmaIo M hmo V o . nw T > o ^{$gmamV _hmamOm Z r H$Yrhr
AmdH$s`mZm PwH$Vo _mn {Xbo Zmhr. lr. AaqdX Hw$bH$Uu d lr.
IQ>mdH$a `mZr K$Z _hmamOmgmR>r OodUmMm S>~m AmUbm hmoVm.
XmoZ {Xdg _hmamO H$`mUMo am__{XamV am{hbo. ~aoMgo Zohr d
AmOZ ^oQy>Z Jobo. `mZr {h_mb`mV`m dmV`m~b {dMmanyg
Ho$br. nU _hmamO `m~b OmV ~mobbo ZmhrV. EH$mVmVyZ ZwH$VoM
bmoH$mVmV Ambo hmoVo. gmYZm d dam` Vrd hmoVo. nydunojm ~mobUo
H$_rM Pmbo hmoVo.
166 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamO {_aOo`m KamV

_hmamO {X. 18 Zmoh|~a 1981 `m amr, _hmb_r EgogZo


{_aOobm Jobo. S>m. Zmam`Uamd d lr. lr{Zdmgamd `m C^` ~YwMo Ka
{_aOobm ~mUJrV hmoVo. {X. 19 bm gH$mirM Xmamg_moa OmD$Z
C^o am{hbo. S>m. Zmam`Uamdm`m nZr gm. {dO`md{hZr Xmamg_moa
gS>m Q>mHy$Z amJmoir H$mT>V hmo`m. `mZm Mmhb bmJbr. da ~{KVbo
Va, Xmamg_moa EH$ gmYy C^m. nmT>ar bwJr, da nmT>am P~m, H$mir
nmT>ar XmT>r. nyU dmT>bobr. S>mo`mda ~Xm_r aJmMr bmoH$arMr Q>monr.
nmR>rda PmoirgmaIr EH$ {nedr. S>m`m hmVmV H$S>rMm Q>rbMm S>~m.
S> m o `mVbo d Mo h `mdaMo Vo O bnV ZhVo . _hmamO gm .
{dO`md{hZtH$S>o ~KyZ qH${MV hgbo. AmVm _m {dO`m d{hZt`m
nQ>H$Z bjmV Ambo. _ZmVbm AmZX Moh`mda C_Q>bm. hUm`m,
`m am_H$U^mdOr. XmamVyZ ~mOybm hmoV dmQ> H$$Z {Xbr. _hmamO
KamV Ambo. gH$mir gH$mir H$moU nmhUo Kar Ambo, hUyZ ~Km`bm
S>m. Zmam`Uamd, lr. lr{Zdmgamd d `m`m nZr gm. {doUrd{hZr
d BVa OU ~mhoa Ambo. H$moUrVar naH$m gmYy KamV `oVmo hUOo H$m`?
gm. {dO`md{hZr hUm`m, Ahmo ho am_H$U^mdOr. AmoiIbo Zmhr?
`mZm AmV Va `oD$ m. gdOU Am`M{H$V Pmbo. ZmoH$arV
AgVmZmMm am_H$UmMm, An Qy> S>oQ> nmoemI n[a{MV hmoVm. AmVm
EH$X_ gmYy doe.
Amn`m bmS>`m am_H$UmZo, ho H$m` H$$Z KoVbo? Ago
S>mQ>am`m _ZmV Am`mdmMyZ am{hbo Zmhr. {_aOo`m KamV, n{h`m
_O`mda XodmMr Imobr Amho. VoWoM _hmamOmZr ahmUo ngV Ho$bo.
am_H$Um`m AJmV ~marH$gm Vmn hmoVm. S>m. Zmam`UamdmZr `mZm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 167

AmfY {Xbo. XwnmaMo ~mam dmOVmMo ^OZ AmQ>monyZ gdmZr OodU Ho$bo.
KamV AmO AmZXmMm {Xdg hmoVm. XmoKr d{hZtZr am_H$U^mdOt`m
dmJVmgmR>r {deof Agm ~oV Ho$bm hmoVm. OodUm ZVa _hmamOmZr
XmoZ Vmg {dlmVr KoVbr. gdOU _hmamO CR>m`Mr dmQ> nhmV hmoVo.
`mZm CgwH$Vm hmoVr, Vr _hmamOmZr EdT>o {Xdg {h_mb`mV H$m`
Ho$bo `mMr. Vo `m`m Vm|S>yZ EoH$m`Mo hmoV.o XodKamV gdOU _hmamOmMo
~mOybm ~gbo. WmoS>`mV _hmamOmZr VrZ df} {h_mb`mV`m
dmV`m`m d dmgm`m Jmo>r gm{JV`m. {X. 20, 21 d 22
Zmoh|~abm n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm O_mogd, `>rbm gmOam
hmoUma hmoVm. Iyngmao ^VbmoH$ bm~bm~yZ `>rbm `oUma hmoVo. S>m.
Zmam`UamdmMm `>rMo g_mYr _{Xam`m {dH$mgmV d BVa gd
^VrgmamMo H$m_mV gH$s` dmQ>m hmoVm. Vo amr 9 `m O_IS>r
~gZo `>rbm OmUma hmoVo. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo Amko_mUo
am_H$U, O_ eVmXr g_ma^mgmR>r {h_mb`mVyZ Ambo hUyZ gdmZm
AmZX Pmbm. XwYeH$am `moJ OwiyZ Ambm hmoVm. S>m. Zmam`Uamd d
am_H$U _hmamO amr`m ~gZo {_aOohZ {ZKmbo. `>rbm nmohM`mg
amr gmS>o ~mam dmObo.
`>rV Jw$ {e`mMr Abm{H$H$ ^oQ>

`>r`m ~g Q>mn da CV$Z, _oZ amoS>Zo ~Zh>r`m ~mOyZo WmoS>o


_mJo Ambo. S>m`m ~mOybm Q>Ho $S>rda Om`Mm H$m aVm hmoVm. Q>Ho $S>rdaM
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo g_mYr _{Xa Amho. nm`dmQ>b
o m bmJbo.
am_H$U _hmamOmZm aSy> AmdaoZmgo Pmbo. gXJw $ `m nm`mer Am`mMm,
Vmo AmZX hmoVm. VoWM
o Imbr ~gbo. _{XamMo {XeoZo gm>mJ Z_H$ma
KmbyZ ""amOm{YamO gXJw $ZmW lr. Zaqghoa _hmamO H$s O`''
168 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`Q>r g_mYr _{XamVbr Abm{H$H$ AmaVr

g. g. Zaqghoa _hmamO ny`{VWr CgdmVrb


nmbIr gmohim - lrjo `>r

hUyZ gmX KmVbr. S>mQ>amZm H$ioZm, EH$mEH$s am_H$Umbm H$m`


Pmbo? Agm ^Vr Am{U ^mdmMm Ioi H$Yr nm{hbmM ZhVm.
WmoS>m doimZo _hmamO WmoS>o emV Pmbo. AYmamVyZ dmQ> H$mT>V _{XamV
Ambo.
_{XamMo g^mJhmV Xhm ~mam ^VJU " Z_: {edm`'Mm
gm_wXm{`H$ On H$arV, _hmamOmMr dmQ> nhmV hmoVo. lr. JmoqdXamd,
lr. {Onm Zo_Uda d BVa ^VJU hmoVo. gdmZr {_iyZ _hmamOmMm
gH$ma Ho$bm. ~oiJmdMo H$X_ _mVa VoWoM hmoVo. `mZm Iyn AmZX
Pmbm. noQ>rda WmoS>r H$mZS>r ^OZo hQ>br d gdOU Pmonm`bm Kar
Jobo. _hmamO EH$Q>oM Jm^m`mg_moa ~gbo. Jm^mam ~X hmoVm. bmoIS>r
JOmMm XadmOm ~X hmoVm. VoWyZ g_mYr _{XamVbo ` R>iH$nUo {XgV
hmoVo. AmV EH$ N>moQ>rgr g_B, emVnUo VodV hmoVr. {VMm {ndiga
_X H$me, n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo H$m`m MH$MH$sV nmfmUmMo
_yVuda nS>bm hmoVm. S>moio bIbIV hmoVo. Vr _yVu ZhVrM. `j
Zaqgho a _hmamOM {gmgZmV ~gbo hmo V o . bmS> H $m {e`
{h_mb`mVrb IS>Va Vn`m gndyZ naV Jw$Jhr Ambm hmoVm. H$R>rU
narjoV VmdyZ gwbmIyZ nyUdmbm nmohmoMbm hmoVm. `mMm AmZX,
Zaqghoa _hmamOmMo _wImda {dbgV hmoVm. am_H$UmZr _moR>m
^Vr^mdmZo gXJw$Zm gm>mJ Z_H$ma KmVbm. CRy>Z _yVuMo g_moa
~gbo. gXJw$Mr _yVu S>moio ^$Z nmh bmJbo. Zaqghoa _hmamO nU
S>moio ^$Z, Amn`m bmS>`m {e`mH$S>o nhmV hmoVo. Jw$ {e`mMo
^oQ>rMm AZwn_ gmohim, _`amrMo gw_mamg {H$VrVar doi Mmbbm
hmoVm. Zaqghoa _hmamOm`m H$nm AmerdmXmMo {H$aU, `m`m
S>mo`mVyZ ~mhoa nSy>Z Amn`m gdmJmda nS>V AmhoV. Agm
am_H$U _hmamOmZm ^mg Pmbm. CO`m ~mOybm XrS>EH$eo \w$Q>md a,
AnmMr hUOo lr. JmoqdXamdmMr Imobr hmoVr. Vo _hmamOmMo Wmoabo
^mD$. nmoQ>mVyZ [aQ>m`S> Pm`mda `>rbmM amhZ ^Vr CnmgZm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 169

H$arV. `m doiog `>rbm Q>oH$S>rda bmBQ> ZhVo. gd H$mhr {X`mMo


COoS>mV Mmbo. ZVa _hmamO AmnmMo ImobrV Jobo. ~mob`mV Cabobr
am H$er Jobr Vo H$iboM Zmhr.
`>rMr Abm{H$H$ H$mH$S> AmaVr

nhmQ>o nmMbmM XodimVbr KQ>m dmObr. gdOU H$mH$S> AmaVrbm


_{XamMo g^mJhmV O_bo. YraJ^ra nU n> AmdmOmV H$mH$S>
AmaVrMr gwadmV Pmbr.
`oiw Zmam`Um, `oiw b_ra_Um, `oiw lr {Jardmg lr
`H$Q>e
o m. {H$VrVar {XdgmZr H$mZS>r ^mfoVbr, dmVmdaU g
H$aUmar d ^Vm`m dmr \w${V H$aUmar gm_wXm{`H$ mWZm
H$mZmda nS>V hmoVr. _hmamO EH$X_ VrZ hmoD$Z Jobo. ZVa
gXJw$Zm OmJo H$aUmar mWZm gw$ Pmbr.
Eiw ZaqghoaZo Eiw Jw$ZaqghoaZo Eoiw&
na_oe na_ X`miw&&Y&&
AmVmVa _hmamOmMo Xoh^mZ han`mgmaIo Pmbo. {_Q>bo`m
S>mo`mg_moa Zaqghoa _hmamOmMr VoOnwO, ^VmH$S>o o_inUo
nhmUmar _yVu C^r am{hbr. _hmamOmMo A>gmpdH$ ^md OmJV Pmbo.
S>m
o `mVyZ AmZXmly nmP$ bmJbo. `>rbm nhmQ>o `m H$mH$S> AmaVrMm
gmohimM _moR>m AZwn_ Amho. gXJw$Zm OmJo H$aVm H$aVmM,
^VmMo VZ _ZmV ^{$^md OmJV hmoD$Z, Vmo AmZXmZo S>moby
bmJVmo. `mMo gwI `j hOa ahmUm`mbmM H$iVo. AmO
am_H$U _hmamOmMm ^VJU gmJam_mUo AWmJ Pmbm Amho.
nm{U_o`m Cgdmbm O_bobo Ag` ^VJU EH$m gwamV, YraJ^ra
IS>m AmdmOmV, T>mb
o VwVmar KQ>o `m gmjrZo Oohm H$mH$S> AmaVr`m
170 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

mWZm d `j H$mH$S> AmaVr hUVmV. `mdoigo _{Xam`m AmV`m


d ~mhoa`m gnyU n[agamVbo dmVmdaU ~XbyZ OmVo. AmdmO EoHy$Z
AmOy~mOy`m `>r JmdmVbo ^VJU YmdV YmdV _{XamV `oVmV.
`m AmZX gmoh`mV dV:bm PmoH$y Z XoVmV. Amhr H$mZS>r Z g_OUmao
^VJU nU, AmOhr `m AmZX gmoh`mV Sw>~wZ OmVmo. ^VmMr
{XdgmMr gwadmVM Aer N>mZ hmoVo. `m_wio nwT>o {Xdg^a d amr`m
~mam A^JmMo ^OZmn`V, ^VmMr dV:Mr CnmgZm d gm_wXm{`H$
CnmgZm H$er hmoVo Vo gmJm`bmM ZH$mo.
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm eVH$_hmogdr
O_mogd `>rV CgmhmZo gmOam

n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm e^amdm O_mogd {X. 22 Zmoh|~a


1981 bm (H$m{VH$ ew nm{U_m) `>r `oWo Iyn _moR>m CgmhmV
gmOam Pmbm. VrZ {Xdg AmYrnmgyZ {Z` CnmgZm. Xmg~moY dmMZ.
Xwnmar d amr dMZo. Xmohr doiog gmXmMo OodU. Agm ^aJ
H$m`H$_ CnpWV ^VOZmgmR>r AmZX gmohimM hmoVm. Odi Odi
250 ^VJU H$ZmQ>H$ d _hmam>mVyZ Amnbo gXJw n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMo Vr Amnbr gX^mdZm d AmXa^md `V H$a`mgmR>r
Ambo hmoVo. _hmamOmMo `j _mJXeZ d ghdmg bm^bo`m ^VmZm
`mMr VrdVZo o AmR>dU hmoV hmoVr. AmVm Zaqghoa _hmamOmMo n>{e`
lr. {Onm Zo_Udma, Amnbo IdQ>H$monMo eoV {dHy$Z `>rbmM
Wm{`H$ Pmbo hmoV.o `mZr {H$amUm_mbmMo XwH$mZ `>rV Q>mHy$Z Amnbm
nM Mmb{dbm hmoVm. {Z` Jw$MaUr amhZ godm H$amdr. A`m CXmm
hoVyZo `mZr ^anya ngm XoUmam, Amnbm IdQ>H$monMm H$ma^ma ~X
Ho$bm. Vo dV:, H$X_ _mVa, lr. _mnm _hmamO, lr. am_Mamd
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 171

_moao _hmamO, lr. JmoqdXamd Hw$bH$Uu(Anm), S>m. Zmam`Uamd


Hw$bH$Uu B. AZoH$ OwZo OmUVo ^VJU, O_eVmXr gmoh`mgmR>r
hOa hmoVo. am_H$U _hmamOmZm gdmWmZo AmoiIUmao _moOHo$M bmoH$
hmoVo. nU VoOnwO Moh`mMo ZdrZ gmYy nmhZ bmoH$mMr ZOa `mModa
pWa hmoB. AmOy~mOybm {dMmanyg H$arV. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo
{e`. {h_mb`mV OmD$Z Vn`m H$$Z Ambo AmhoV. Ago g_O`mda
`mZm AmXamZo Z_H$ma H$arV.
`mdoiog `>r`m g_mYr _{XamMm Jm^mam, AmO Amho VodT>mM
hmoVm. da b~ hmoVr. nU Vr JiV hmoVr. da _{Xamda H$ig ZhVm.
g_moa ^OZmMm hamS>m hmoVm. `mda n`mMr eoS> hmoVr. ^VmMr
g`m dmT>br hUOo, Vo g_moa`m nQ>mJUmV ~gV. CgdmgmR>r `m
nQ>mJUmV _mS>d Q>mHy$Z ^VmMr gmo` Ho$br hmoVr. _{Xam`m S>m`m
~mOybm lr. Anm d lr. _mnm _hmamOmMr Imobr hmoVr. Jm^m`mV
nmT>`m gJ_adar dXmdZmda, n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr
H$m`m MH$MH$sV nmfmUmMr, {gmgZmVbr, Vo O n w O
S>mo`mMr _mohH$ _yVu ^VmZm A^` XoV, `mZ gmYZogmR>r
dm H$arV hmoVr.
VrZ {XdgmMm Cgd _moR>m AmZXmV gmOam Pmbm. gd ^VJU
^{$agmV _ZgmoV Sw>~bo. Ow`m AmR>dUr OmJV Pm`m. n.ny.
Zaqghoa _hmamO AOyZhr Amn`mV AmhoV, hr ^mdZm Amn`m
gmo~V KoD$ZM gd ^VOU eodQ>`m {Xder _hmgmXmZVa
AmnAmn`m Kar Jobo. am_H$U _hmamO `m gnyU CgdmV VYM
hmoVo. _yVuH$S>o nm{h`m~amo~a ^{$^md OmJV hmoD$Z J{hd$Z `oV
Ago. bJoMM `mZ bmJo. {H$VrVar doi `mVyZ ~mhoa nS>V ZgV.
`mZmV naV EH$Xm Zaqghoa _hmamOmMm >mV Pmbm.
`>rbmM amhZ ^Vrgma H$a. Aer Amkm Pmbr. am_H$U
_hmamOmMo dam` `mdoiog _moR>o Vrd hmoVo. EH$mVmMr gd` hmoVr.
172 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

gXJwMo gXJw

n. ny. Zaqghoa _hmamO, `>r


O_ : H$m{VH$ ew. 14, eHo$ 1803 (5-11-1881)
dHw$R>dmg : A{YH$ lmdU ew. 15, eHo$ 1869 (1-8-1947)

bmoH$mV ZH$mogm dmQ>m`Mm. nU gXJw$Mr Amkm. {VMm drH$ma


H$am`bmM hdm. VVmoVV Vr nmim`bmM hdr.
gwjo `>r A`m_ Aml_mMr Jw$nanam

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)

lr. g. g. aodUZmW (M_g Zmam`UmMm AdVma)


lr. g. g. _$i{g
lr. g. g. H$mS>{gZmW, {g{Jar (eH$amMm AdVma)
lr. g. g. Jw$qbJOJ_, qZ~Ju (gV VwH$mam_mMm AdVma)
lr. g. g. aKwZmW{` gmYy, {M_S> jo
lr. g. g. ^mD$gmho~ _hmamO C_XrH$a, qhMo{Jar
lr. g. g. Zaqghoa _hmamO ~mJodmS>rH$a, gwjo `>r
lr. g. g. ^V `moJr am_H$U _hmamO, gwjo `>r

g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamOm`m


Am`w`mVrb {ZdS>H$ KQ>Zm d `>r
Aml_mMm nm`m

g.g. Zaqghoa _hmamOmMo M[a Abm{H$H$ KQ>ZmZr ^abobo


Amho. `mMr {dbjU gmYZm. Vrd dam`, ^{$gmamV doMbobo
gnUy Am`w`. gdM H$mhr dmImU`mgmaIo. n.ny. am_H$U _hmamOmZm
g_m{YW Pm`mZVa A`jnUo _mJXeZ H$aUmao g_W gXJw$
Zaqghoa _hmamO, {H$Vr C H$moQ>rVrb _hm_m hmoVo, ho dmMH$m`m
bjmV `o`mgmR>r hm gmam nM.
H$ZmQ>H$mVrb {dOmnya Odi`m, ~gdU ~mJodmS>r `oWo n.ny.
Zaqghoa _hmamOmMm O_ H$m{VH$ ew. 14 dH$w R>MVwXe
r, eHo$ 1803,
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 173

e{Zdma {X. 5 Zmoh|~a 1881 gmbr Pmbm. dS>rb lr. JmoqdXamd


Hw$bH$Uu. JmdMo dVZXma. AmB gm. p_Ur. `mZm XmoZ ^mD$ d Mma
~{hUr. _hmamOmMo mn{MH$ Zmd Zaqghamd. earamZo gwT> d ~iH$Q>,
CMr 5 \y$Q> 9 BM. H$amar Moham. CRy>Z {XgUmao `{$_d. `mMo
Hw$VrVbo mdr` dmImU`mgmaIo hmoVo.
bhmZnUmnmgyZ Am`m_mMr AmdS>. {Z`{_V On Omn H$arV.
n.ny. ^mD$gmho~ _hmamO, C_XrH$a `mMo EH$ na_ {e` lr. d|H$Q>amd
_hmamO. {dOmnyabm dmV`. `mMm d lr. Zaqghamd Hw$bH$Uu `mMm
gnH$ Ambm. d|H$Q>amd _hmamOmZr ZaqghamdmMm Am`m_rH$ A{YH$ma
AmoiIbm hmoVm. Vo ZaqghamdmZm KoD$Z ^mD$gmho~ _hmamOmH$S>o Jobo.
^mD$gmho~ _hmamOmZr `mZm AmZXmZo Zm_-~moY Ho$bm. `mZVa
ZaqghamdmMm OrdZH$_M ~XbyZ Jobm. AIS> Zm__aU, `mZ d
Jw$godm, mVM {XdgmMm gnyU doi OmD$ bmJbm. `mVM nZrMo
AH$_mV {ZYZ Pmbo. _J H$m`? ggmamVyZ bjM CS>mbo. gXJw$
n.ny. ^mD$gmho~ _hmamOmZr, 29 OmZodmar 1914 amoOr Amn`m
AdVmamMr g_mr Ho $ br hmo V r. ^mD$gmho ~ _hmamOm M o
dZ>mVm_mUo, Zaqghoa _hmamO B.g. 1932 gmbr AWUr
Vmbw`mVrb EoJir JmdmV Ambo. VoWo am_H$U _hmamOmMo dS>rb
lr. b_Uamd Hw$bH$Uu d H$mH$m lr. JwS>monV Hw$bH$Uu `mMo eoVmV
amhZ, {Z` gmYZm CnmgZm H$$Z ^{$gmamMo nU H$m_ H$arV.
`mMm CoI nyduM Ambm Amho.
n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m AIS> gmYZo_wio Am{U Vrd
dam`m_wio, `mMr Cmamoma JVr hmoD$Z `mZm Am_kmZ m Pmbo.
AZoH$ H$ma`m {gr `mZm AdJV hmo`m. nU Amn`m ^{$gmamV
`mZr, `mMm H$Yrhr Cn`moJ Ho$bm Zmhr. Zm__aUmda `mMr {ZVmV
lm. ^VmH$Sy>Z {Z`{_V Zm__aU d `mZ H$$Z KoV. H$mH$S>AmaVr
nmgyZ amr`m ~mam A^Jmn`V, dV: {Z`{_V CnmgZm H$arV Am{U
174 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

^VmH$Sy>Z nU H$adyZ KoV. H$ZmQ>H$mV `mMm Iyn {e` gXm` V`ma


Pmbm. dMZmVyZ Vo ^VmZm ~moY H$arV. `mMr dMZo hUOo Mmahr
doX Am{U Cn{ZfXmMo gmaM. dMZ EoH$VmZm ^VOZ VrZ hmoD$Z
OmV Am{U bJoMM CnmgZobm bmJo. Ad`m gXwg> dfm`m
Am`w`mVrb, nMoMmirg df} `mZr gnyU ^{$gmamV `VrV Ho$br.
JmdmoJmdr gMma H$$Z Vo ^Vr_mJmMm gma H$arV. qhMo{Jar`m
_wI WmZr bmoH$mZm, ^mD$gmho~ _hmamOmMo XeZmg nmR>[dV. gXJw $
^mD$gmho~ _hmamOmMm Zmdbm{H$H$ dmT>{d`mMoM H$m_ Am`w`^a
Ho$bo. nXmonXr ^mD$gmho~ _hmamOmMo Zmd `mMo Vm|S>r Ago. `mM{o edm`
nmZhr hmbV Zgo. Ago gnyU gXJw$_` Pmbobo _hm_m. g_mYr
H$mbmZ V a nU Amn`m AmdS> `m {e`mbm hUOo M
am_H$Umbm, hmV Y$Z na_mWmMr dmQ>Mmb H$arV "ZamMm
Zmam`U' ~Z{dbo.
B.g. 1946 gmbmnmgyZ Zaqghoa _hmamOmMr H$Vr {~KS>br.
JmdmoJmd gMma H$aUo AdKS> Pmbo. O_IS>rV ^VmMo Kar amh bmJbo.
^VJU dmT>bm hmoVm. OmJm nwaV ZhVr. `>rVbr Q>oH$S>rdaMr
OmJm, _hmamOmMo _ZmV ^abr hmoVr. VoWoM Aml_ WmnZ H$$Z,
EH$mM {R>H$mUr ahmdo d ^Vrgma H$amdm Ago \$ma _ZmV hmoVo. Vr
OmJm O_IS>r`m nQ>dYZ gaH$maMo _mbH$sMr hmoVr. O_IS>rVbr
dH$sb _S>ir d nwT>mar lr. ~r. S>r. Omr ho _hmamOmMo ^VJU.
`mZr [aVga AO Ho$bm. Amnbo dOZ IM Ho$bo. Iyn `Z Ho$bo.
eodQ>r E{b 1947 _`o `m doiMo amOo lr_V eH$aamd Anmgmho~
nQ>dYZ `mZr, Vr OmJm `>r Aml_mg Xo`mg _Owar {Xbr. _OwarMr
[aVga H$mJXno V`ma hmoD$Z `m`Mr hmoVr. ^VmZr hr Jmo> Zaqghoa
_hmamOmMo H$mZmda KmVbr. `mZm Iyn AmZX Pmbm. ""hr gd
^mD$gmho~ _hmamOmMr BN>m.'' hUyZ bJoMM AmaVr Ho$br. nwT>o
lr. ~r.S>r. Omr ho dV ^maV am`mMo _mZZr` Cnam>nVr Pmbo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 175

n>{e` {OmnmZr {e`mMm A{YH$ma


Jw$Zm gwZmdbm

nU {d{Y{bIrV H$mhr doJioM hmoVo. OyZ 1947. _hmamOm`m


nm`mMo XwIUo {dH$monmg Jobo. naV _Yw_ohmMo XwIUo hmoVoM. `mVM
nm`mbm Pmbobr OI_ {MKibr. MmJ`m _moR>m XdmIm`mV ZoD$Z
CnMmamMr JaO hmoVr. nU nmmMm Z hmoVm. IdQ>H$monMo lr.
{Omnm Zo_Udma. _hmamOmMo {Zgr_ ^V. `mZm H$ibo. bJoMM
Amnbo EH$ eoV {dHy$Z, ngo KoD$Z amVmoamV O_IS>rbm Ambo. eoV
Amn`mgmR>r {dH$bo hUyZ Zaqghoa _hmamOmZm Iyn amJ Ambm. Vo
{OmnmZm Iyn ~mobbo. _m`mgmR>r ggmamMr amI amJmoir H$$ ZH$mog.
_r Vw`m nmmZr CnMma H$aUma Zmhr. Vy ngo KoD$Z naV Om Am{U eoV
gmoS>dyZ Ko. Jw$ hUyZ _mPr Vwbm Amkm Amho.
emV {MmmZo {OmnmZr _hmamOmMo ~mobUo EoHy$Z KoVbo.
hUmbo, _hmamO Vwhr _bm {e` _mZboV. mV gdH$mhr
Ambo. Jw$ hUyZ Vwhr Oo gm{JVbo, Vo _r EoH$bo. AmVm {e`
hUyZ _r H$m` gmJVmo, Vo Vwhr EoH$m. ~mOybm ~gbobr ^V
_S>ir H$mZ XoD$Z EoHy$ bmJbr. Zaqghoa _hmamOmZr H$mZ
Q>dH$mabo. _hmamO Jw$ hm {e`mbm d{S>bmnojm OmV Amho.
Jw$Mr VZ _Z YZmZo godm H$a`mMm A{YH$ma {e`mbm Amho.
Vw_`m gmaIm lmor` Am_kmZr Jw$ bm^bm. ho _mPo
na_^m`. Vwhr m Za XohmMo H$`mU Ho$bo. _mPm Ord Oar
Vw_`md$Z AmodmiyZ Q>mH$bm, Var Vw_Mo F$U {\$Q>Uma ZmhrV.
_J m eoVmMo H$m`? _bm _mPm {e` Y_ nmiy m. Vmo
nmi`mMo AmS> `o`mMm A{YH$ma H$moUmbmM Zmhr. _m`m
Jw$Zm nU Vmo Zmhr. Mbm _m`m~amo~a. {_aOo`m {_eZ
176 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

hmnrQ>b_Yo OmD$Z, bmJVrb Vo CnMma H$$. `mgmR>r bmJob


Va _m`m gddmMr hmoir H$arZ. Ago hUyZ {Onm aSy> bmJbo.
_hmamOmMo nm`mda S>moHo$ R>do Zy , nwhm nwhm {_aOobm Mb`mMr
{dZVr H$$ bmJbo. {e`mMr na_mo ^mdZm ~KyZ Zaqghoa
_hmamOmZm J{hd$Z Ambo. _hmamOmZr {_aOobm Om`mg
_m`Vm {Xbr. _hmamOmMo _moR>no U {e`m`m V`marV {Vq~{~V
Pmbo hmoVo.
Zaqghoa _hmamO CnMmamgmR>r {_aOoV

_hmamOmMo {e` JmoqdXamd ho {_aOoV hmoV.o Vo am_H$U _hmamOmMo


Wmoabo ^mD$. noeb JmS>r Ho$br. {Omnm d XmoKo ^VJU Zaqghoa
_hmamOmZm KoD$Z, {_aOobm JmoqdXamdmMo Kar Jobo. _hmamOmMr
n[apWVr nmhZ JmoqdXamdmZm dmBQ> dmQ>bo. S>m. Zmam`Uamd KarM
hmoVo. gdOU _hmamOmZm KoD$Z {_eZ hmnrQ>b_Yo Jobo. noeb $_
KoVbr. S>m. eerb `mMo CnMma Mmby Pmbo. Hw$R>`mhr IMmgmR>r
{Omnm _mJo nwT>o nhmV ZhVo. nU hUmdm Vgm JwU `oV ZhVm. lr.
{Omnm, lr. ~idVamd hmomS>, lr. JmoqdXamd d S>m. Zmam`UamdmMr
AIS> godm Mmby hmoVr. _hmamOmZm ^oQ>m`bm bm~ bm~yZ ^VJU
`oV hmoVo. noeb $_ hmoVrM. EdT>m AmOmanUmV nU, Zaqghoa
_hmamOmMr {Z` CnmgZm ImobrVM Mmbo. ho gd nmhZ S>m.
eerb hUmbo, ho hmnrQ>b Amho H$s _{Xa? _bm H$mhrM
g_OV Zmhr. EImm noeQ>bm ^oQ>m`bm `oUmam, EdT>m _moR>m
OZg_wXm` _r H$YrM nm{hbm Zmhr.
{_aOo`m {_eZ hmnrQ>b_Yo CnMma KoD$Z, Odi Odi _{hZm
hmoV Ambm. nm`mMr OI_ ^$Z `oV ZhVr. JJarZ hmo`mMr e`Vm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 177

hmoVr. S>m. eerb hUmbo, AYm nm` H$mnmdm bmJob. VaM nyU ~ao
hmb. n.ny. Zaqghoa _hmamO `mgmR>r A{O~mV V`ma ZhVo.
na_oamZo {Xbobm Za Xoh. H$YrVar OmUmaM. `m`m _mohmV
nSy>Z nm` H$mnyZ `m`bm `mMm {damoY hmoVm. S>m. eerb hUmbo,
Ago Agob Va _bm H$mhrM CnMma H$aVm `oUma ZmhrV. Vwhr `mZm
Kar KoD$Z Om. mnwT>o XdmIm`mV amhZ H$mhrM Cn`moJ Zmhr. _hmamO
hUmbo, ^mD$gmho~ _hmamOmMr BN>m. `m_mUoM hmoBb
. Ago hUyZ
_hmamO Kar Om`mg V`ma Pmbo. {X. 2 Owb 1947 bm hmnrQ>b
_YyZ {S>gMmO {_imbm. n.ny. Zaqghoa _hmamOmZm AdVma
g_mrMr Mmhb bmJbr hmoVr.
{_aOo`m VdkmZ _{XamV Zaqghoa
_hmamOmMo {ZdmUmAmYrMo dMZ

Zaqghoa _hmamOmZm hmnrQ>b_YyZ {_aOo`m VdkmZ _{XamV


AmU`mV Ambo. {XdgmJ{UH$ H$Vr T>mgiVM hmoVr. H$ZmQ>H$ d
_hmam>m`m {d{dY ^mJmVyZ emoH$mHy$b ^VJU {_aOoV `oD$ bmJbm.
g`m dmT>VM hmoVr. _hmamOmMr H$Vr ~KyZ `mZm aSy> AmdaV ZhVo.
V`m n[apW{VV _hmamO XeZmbm Ambo`m ^VJUmMr {dMmanyg
H$$Z `mZm nma_m{WH$ _mJXeZ H$arV hmoVo. WmoS>m ~mob`mZohr
WH$dm OmUdV hmoVm.
EH$ {Xdg VdkmZ _{XamV Iyn _moR>m ^VJU O_bm hmoVm.
^Vm`m H$`mUmMr AmV[aH$ Vi_i _hmamOmZm dW ~gy XoBZm.
lr. JmoqdXamd d lr. {OmnmMo _XVrZo Vo ~mhoa Ambo. ^Vm`m
g_moa IwMuV ~gbo. ^VJUmH$S>o nhmVmM _hmamOmZm h$n Ambm.
WH$dm Zmhrgm Pmbm. OZH$`mUmMo AmV[aH$ o_ CM~iyZ Ambo.
178 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

n.ny. Zaqghoa _hmamOmZr dMZmg gwadmV Ho$br. AdVma g_mr`m


AmYrMo dMZ. _hmamO dMZmg Zoh_r doJ doJio {df` KoV. {df`
gmonm H$$Z gmJV. emew Ago AJXr gmo`m ^mfoV {ddaU. {df`
nQ>H$Z g_Oo. Zaqghoa _hmamOmZm, ^mD$gmho~ _hmamOmH$Sy>Z
{_imbobr Vr EH$ XoUJrM.
AmOMm {df` hmoVm XodmMo d$n. _hmamOmZr gwadmV Ho$br.
Iam Xod EH$M. nU Vmo AmnUmg Mma d$nmV {XgVmo. ^VmZm
AmH$bZ hmo`mgmR>r Am{U `mMo mrgmR>r.
1) YmVy nmfmUmMr _yVu AkmZ ~mbH$ AmOmo~mMr H$mR>r
KoVmo. {VMm KmoS>m H$aVmo. H$mR>r`m KmoS>mda dma hmoVmo. I`m
KmoS>mda dma Pm`mMo g_OyZ AmZ{XV hmoVmo. ^Vr`m mW{_H$
AdWoV, ^V _yVubmM gJwU Xod _mZyZ `mMr nyOm AMm H$aVmo
Am{U VgmM AmZ{XV hmoVmo. `m_wio `mMm AmV[aH$ ^md OmJV
hmoVmo. `m ^mdmZoM `mbm gJwUXodmMr {MVr `oVo.
2) AdVmar gV_hm_o nwT>`m nm`arda Jo`mda ^V
AdVmar gmYy gVmMr M[ao dmMVmo. `mMr nyOm H$aVmo. `mMo VdkmZ
g_OmdyZ KoVmo. `mMr {eH$dU AmMaUmV AmUVmo. `m_wio `mMo
{Mm ew hmoVo. Vmo gmYH$ AdWogmR>r nm hmoVmo.
3) AVam_m nwT>rb AdWoV gmYH$mbm, gXJw$Mm bm^
hmoVmo. Amnbm AVam_mM Iam Xod Amho, ho `mbm H$iyZ `oVo. gd
MamMambm `mnyZ am{hbobm, gd MbZ dbZmMr MoVZm AgUmam,
AVam_m hmM na_m`mMm Ae Amho. _J gmYH$ Am_$nr XodmMr
CnmgZm H$aVmo. `mZ H$aVmo. hiyhiy AVam`mMo gHo$V `mbm H$iy
bmJVmV. gXJw$ H$noMo db` `m`m nmR>r_mJo AgVoM.
4) {ZJwU {ZamH$ma na~ XodmMo _yi d$n {ZJwU {ZamH$ma
na~M Amho. `m`m nmgyZ _m`m {Z_mU Pmbr. _J nM_hm^yVm_H$
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 179

g>r {Z_mU Pmbr. ZVa 84 bj `moZrVbr Ordg>r {Z_mU Pmbr.


Xmg~moYmV `mMo gnyU {ddaU Ho$bobo Amho. ew d$n {ZJwU Xodm`m
mrgmR>r gXJw$ H$noMrM Amd`H$Vm Amho. lmor` Am_kmZr
gXJw$ {e`mbm AmnUm gmaImM ~ZdVmo.
Zaqghoa _hmamOmMo dMZ IynM N>mZ Pmbo. lmoVo g_mYmZmZo
S>mobV hmoVo. _hmamO naV ImobrV Ambo. bJoM `mZm Ymn bmJbr.
nm`m`m doXZmZr {dhim`bm bmJbo. JmoqdXamd hUmbo, dMZmV
Vwhmbm EH$Xmhr Ymn bmJbr Zmhr. _J AmmmM H$m` Pmbo? _hmamO
hgbo. dMZmMo doiog _r _mPr emar[aH$ `mYr ~mOybm H$mTy>Z R>odbr
hmoVr. AmVm Vr naV _m`mOdi Ambr. {X. 1771947 bm
^VJU AmnAmn`m Jmdr naV Jobo. naV Om`bm `mMm nm` {ZKV
ZhVm. AmOmanUmV _hmamOmOdi amhZ `mMr godm H$amdr Ago
dmQ>V hmoVo. _hmamOmZrM `mZm naV nmR>{dbo. _moOHo$M {e`
`m`mOdi Wm~bo hmoVo.
Zaqghoa _hmamOmMm AdVma g_mrMm
gHo$V d ^VmZm AmdmhZ

Zaqghoa _hmamO {OmnmZm hUmbo, AmVm m XohmMo


H$m` gnbo. m `mYrJV XohmZo ^mD$gmho~ _hmamOmZr {Xbob,o
^VrgmamMo H$m_ hmoUma Zmhr. AmVm O_IS>rV OmD$Z _r
Xoh R>odVmo. {Omnm _ZmVyZ hmXabo. _hmamOm`m BN>o_mUo {X.
2371947 amoOr `mZm, {_aOoVyZ O_IS>rbm AmU`mV Ambo.
a`mV `oVmZm `>r`m {Z`moOrV Aml_mMr OmJm ~Km`Mr hmoVr.
nU AJmV mUM ZhVo. a`mda JmS>r Wm~dbr. hmVmZrM {ZX}e
H$$Z, a`m`m CO`m ~mOyMr, Q>Ho $S>rdaMr OmJm `mZm XmI{d`mV
180 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Ambr. ""^mD$gmho~ _hmamO H$s O`.'' hUyZ OmJoH$S>o bm~Zy M


~KyZ, `mZr Xmohr hmV OmoS>bo. `mM OmJoda Aml_ hm`Mm
hmoVm. nU Vmo Zaqghoa _hmamOmMo h`mVrV ZgyZ, `mMo h`mVr
ZVa. gXJw$Mr BN>mM Ver hmoVr Am{U Aml_ hm`Mm hmoVm,
Vmo g_mYr _{XamMo $nmV. Vo H$moUmbmM _mhrV ZhVo. _mhrV
hmoVo Vo \$V, ^mD$gmho~ _hmamO d Zaqghoa _hmamOmZmM.
g`mH$mir _hmamO O_IS>rbm nmohmoMbo. `mMo {e` lr. ~idVamd
hmomS> `mZr JUnVr JrVrb EH$m dV KamV, `mMr ahm`mMr
gmo` Ho$br hmoVr.
Mma {Xdg _hmamOmZr nyU _mZ nmibo. ~gdV ZhVo nU nbJmda
nS>`m nS>`mM ^mD$gmho~ _hmamOmMm, g Moh`mMm \$moQ>mo g_moa
{XgV hmoVm. Mma {Xdg AmV[aH$ CnmgZm Mmby hmoVr. nm` IynM
XwIV hmoVm. OI_ R>gR>gV hmoVr. AmfY d WmoS>o\$ma ImUo. Vohr Z
~mobVmM. {X. 2871947 bm _hmamOmZr _mZ gmoS>b.o gd ^VmZm
g`mH$mir ~mobmdyZ KoVbo. O_IS>r d AmOy~mOy`m n[agamVrb
Ag` ^VJU Jmoim Pmbm. _hmamOmZr H$`mbm ~mobmdbo Agob?
`oH$m`m _ZmV CgwH$Vm hmoVr. _hmamOmMr H$Vr OmVM Imbmdbr
hmoVr. g`mH$mi Pmbr. gdOU _hmamOmMr dmQ> nhmV ~gbo. _hmamO
XmoKm ^VmMm AmYma KoV ~mhoa Ambo. IwMuda ~gbo.
_hmamOmZr ~mob`mg gwadmV Ho$br. AmdmO IUIUrV hmoVm.
^VOZhmo, _r _m`m gnyU Am`w`mV, ^Vr dmT>d`mMoM H$m_
Ho$bo. ^mD$gmho~ _hmamOm`m AmkoMo nyUV`m nmbZ Ho$bo. `mgmR>r
_m`m dV:Mm, _m`m KamXmamMm, H$YrM {dMma Ho$bm Zmhr. VZ_Z-YZmZo gXJw$ H$m`mbm dmhZ KoVbo. `mbm n.ny. ^mD$gmho~
_hmamO d Vwhr gdOU gmjr AmhmV. VarnU H$YrVar Z H$iV
_m`m hmVyZ H$mhr MyH$ Pmbr Agob! n`mMm Ja`dhma Pmbm
Agob! r~b JadVZ KS>bo Agob! Va Vwhr Z Km~aVm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 181

{Z:gH$moMnUo gJ`mg_moa gmJm. _r Vw_Mr _m\$s _mJm`bm


V`ma Amho. Mma {XdgmZr, _r hm Xoh gmoSy>Z OmUma Amho. gd
^VJU AM{~V hmoD$Z _hmamOmH$S>o nmh bmJbo. gdmMo S>moio ^$Z
Ambo. gd VYVm ngabr. _hmamOmZr nwhm gd g^obm AmdmhZ
Ho$bo. bmoH$hmo AmVmM H$m` Vo ~mobm. _ZmV R>oD$ ZH$m. hr doi nwhm
`oUma Zmhr. _r Jo`mZVa ~mobyZ H$m` Cn`moJ! AmVm _m gd ^VmZm
g_OyZ MwH$bo. Mma {XdgmZVa _hmamO IamoIa Xoh R>odUma. gd
^VJU aSy> bmJbo. Amn`m gnyU Am`w`mV Zaqghoa _hmamO
{ZH$bH$ hmoVo. `mMm ewnU `mMr ZmbVr H$a`mgmR>r,
ImoQ>onUmZo H$mhr gmJy eH$Uma Zmhr. Aer n[apWVr.
nU Zaqghoa _hmamOmMm Ho$dT>m hm _moR>onUm! Ho$dT>o ho
Y`! ^ag^oV A`m VhoZo AmdmhZ H$$Z, Amn`m M[amMr
dmhr XoUmam "_hm_m' EImXmM. gJ`m _R>m{YnVr d
Am`mp_H$ Jw$Zm AmXe R>amdm Ago Abm{H$H$ `{$_d.
AdVma g_m H$aVmZm, Odi Hw$R>brhr nwOr Zmhr. Hw$R>brhr
BQ> o Q > Zmhr. hmo V o \$V ^VOZm `m X`mV Agbo b o
AT>iWmZ. gd ^VJU C\y$VnUo hUy bmJbo. ""^mD$gmho~
_hmamO H$r O`.'' ""Zaqghoa _hmamO H$s O`.'' {H$VrVar
doi hm O`O`H$ma Mmby hmoVm. Zaqghoa _hmamOmZr C^o amhZ, gd
g^obm Xmohr hmV OmoSy>Z A{^dmXZ Ho$bo. OUy Vo gmJV hmoVo.
""Amhr Mmbbmo Am_w`m Jmdm& Am_wMm am_am_ `mdm&&
Zaqghoa _hmamOmMo dHw$R>J_Z

Mma {Xdgm Z r Xo h gmo S > `mMm g H o $ V, _hmamOm Z r {X.


2871947 `m ^ag^oVM {Xbm hmoVm. eodQ>Mo Mma {Xdg,
182 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamOmMr H$Vr IynM ZmOyH$ hmoVr. nbJmda nSy>ZM hmoVo. _ZmV,


{Xdg am ^mD$gmho~ _hmamOmMm `mgM hmoVm. gH$mi g`mH$mi`m
AmaVrbm CRy>Z ~gV. nU earambm VodT>ohr H$> ghZ hmoV ZhVo.
{ZdS>H$ ^VJU VodT>o godoH$arVm Odi hmoVo. AmfY d WmoS>ogo OodU.
Vo nU ^Vm`m g_mYmZm H$arVm. eodQ>Mm {Xdg {X. 181947,
ewH$ dma COmS>bm. {VWr hmoVr lmdU nmUu_m. Zaqghoa _hmamO
gH$minmgyZM WmoS>o \w${V {XgV hmoVo. H$mH$S> AmaVr Pmbr.
XwnmaMo ^OZ gnbo. XwnmaMo XmoZ dmObo hmoVo. _hmamO Oodm`bm
CRy>Z ~gbo. hOa Agbo`m gd ^VmH$Sy>Z EH$ EH$ Kmg KoVbm
d hgV hgVM `mZW ~gbo. mg ~aKmV pWa Ho$bm.
mU XohmnmgyZ AbJX doJim Ho$bm Am{U dHw$R>J_Z Ho$bo.
Odi Agbo`m ^VJUmZm H$mhrM g_Obo Zmhr. H$mhr jUmVM
gd KS>bo. CnpWV ^VmZm Xw:ImMm AmdoJ AZmda Pmbm. gdOU
_moR> _moR>mZo aSy> bmJbo. {OmnmZr gdmZm emV Ho$bo. nmhVm nmhVm
~mV_r Xyada ngabr. ^VmMm _hmgmJa O_IS>rbm bmoQ>bm.
_hmamOmMm Xoh eJma`mV Ambm. {gmgZmV nbJmda ~gdbo.
AIS> ^OZ, CnmgZm gw$ Ho$br. emoH$mHy$b ^VOZ XeZ H$$Z
~mhoa Wm~y bmJbo. ~arMer ~mU _S>ir A`XeZmbm Ambr hmoVr.
qbJm`Vm_mUo Xoh ~gdbobm nmhZ `mZm Am` dmQ>bo. Odi`m
^VmZr `mMo g_mYmZ Ho$bo. Xwgao {Xder gH$mir Xhm dmOVm,
dmm`m JOamV _hmamOmMr AV`mm {ZKmbr. qhXy Y_m_mUo
{VaS>rda Xoh R>odbm hmoVm. ^aJ A`m AZV hmam_wio {VaS>r ^$Z
Jobr hmoVr. _hmamOmMm hgV_wI Moham VodT>m CKS>m hmoVm. mU
Jo`mZVa gd gm_m` _mUgmMm Xoh VmR>aVmo. nU m
_hmnwfmMm Xoh _m AJXr _wbm`_ hmoVm. hmV nm` nm{hOo
Vgo diV hmoV.o oV dmQ>VM ZhVo. MoVZm XohmVM Ag`mgmaIr
dmQ>V hmoVr. Ho$dT>o ho Am`? n.ny. Zaqghoa _hmamO, {H$Vr
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 183

CH$moQ>rMo _hm_m hmoVo! mMmM hm nwamdm. lr. ~r.S>r. Omr


gmho~mZr A``mogmR>r noeb gwQ>r Omhra Ho$br hmoVr. g~Y O_IS>r
JmdmV {\$$Z, XmoZ VmgmZr A``mm O~Jr JmdMo H$UmVramda
nmohMbr. MXZm`m bmH$S>mMr {MVm aMbr hmoVr. _hmamOmMm Xoh
`mda R>od`mV Ambm. emmoV nVrZo _mJr Xo`mV Ambm. ew
VwnmMr AmhVr {MVmJrbm Xo`mV Ambr.
H$Um ZXr`m Vramda, _hmamOm`m Xohmbm _mJr Xo`mV Ambm.
{MVo`m gajUmgmR>r VrZ {Xdg, lr. {Omnm d BVa H$mhr ^VmZr
VoWM
o ahm`mMo R>a{dbo. VodT>mV AH$_mV MhH$Sy>Z nmD$g ^$Z
Ambm. {dOo`m H$S>m`mV OmoaXma nmdgmMr d>r Pmbr.
dUamOmZo nU _hmamOmZm eodQ>Mo A{^dmXZ Ho$bo. gd ajm
dmhZ Jobr. AJrZo COibo`m, Ja_ Ja_ AWr, d$U amOmZo
erVb Ho$`m. AmVm {MVo`m gajUmMr Amd`H$VmM ZhVr.
bJmobJ gd AWr Jmoim H$$Z O_IS>rbm AmU`mV Am`m.
g`mH$miMo gmV dmObo hmoV.o _hmamOmMm ApWH$be nbJmda R>Do $Z
lmdU gmh nyU H$a`mV Ambm.
`>rV g.g. Zaqghoa _hmamOm`m
Aml_mMr WmnZm

amOo nQ>dYZ gaH$ma H$Sy>Z `>r`m {Z`mo{OV Aml_mgmR>r`m


OmJoMo _Owarn, _hmamOmZr Xoh R>odbm `mM {Xder Ambo. {H$Vr
`moJm`moJ hm! Xwgao {Xder _hmamOmMo _wI ^VJU O_IS>rV EH$
O_bo. gXJw$ Zaqghoa _hmamOmZr `mgmR>r Amnbo Am`w` doMbo.
Vmo d$n gXm`mMm ^{$_mJ. bmoH$m`m H$`mUmgmR>r nwT>o
Mmbdm`bmM hdm. _hmamOmMr g_mYr H$moR>o ~mYm`Mr? Aml_ H$moR>o
184 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

WmnZ H$am`Mm? Vmo H$moUr Mmbdm`Mm? CnmgZm gmh H$moR>o H$am`Mo?


Ago ~aoMgo Z g_moa hmoVo. eodQ>r gdmZw_Vo R>abo {H$, B. g. 1939
gmbr gw$ Pmbobm O_IS>rMm Aml_, AmVm `>r`m ZdrZ OmJoV
`mdm. OmJoMr [aVga _Owar AmbobrM hmoVr. g.g. Zaqghoa
_hmamOm`m ApWMm H$be VoWo R>oD$Z g_mYr _{Xa ~mYmdo. XZ{XZ
CnmgZm d dm{fH$ Cgd {Z`_rV nUo g_mYr _{XamVM H$amdo. gd
^VJU ~mhoa JmdMo. hr H$m`_ d$nr O~m~Xmar H$moUr `mdr?
eodQ>r IdQ>H$monMo Zaqghoa _hmamOmMo {Zgr_ ^V, lr. {Onm
~nm Zo_Udma V`ma Pmbo. W_ nmgyZM _hmamOmda `mMo
_ZmnmgyZ o_. {ZdmW ^Vr. _hmamOmMo H$m` H$a`mMo ^m`
bm^`m_wio, `mZm _ZmnmgyZ AmZX Pmbm.
gH$pnV Aml_m`m _moH$`m OmJoV, W_ EH$ PmonS>r ~mYbr.
Q>o~bmda n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm _moR>m \$moQ>mo R>odbm. bJoMM
`>r`m H$mhr ^Vm`m _XVrZo, lr. {OnmZr VoWo XZ{ XZ CnmgZobm
gwadmV Ho$br.

^Vlo> {OnmMm gddmMm `mJ d


`>rV g.g. Zaqghoa _hmamOm`m
g_mYr _{XamMr WmnZm

B.g. 1948, lmdU nmUu_obm Zaqghoa _hmamOmMr W_


nw`{VWr. IdQ>H$monMm `mnma d `>r`m Aml_mVrb {Z`
CnmgZm. Xmohr lr. {Onm Zo_Udma `mZm O_oZmgo Pmbo. eodQ>r
nm{U_o`m AmYrM, `mZr IdQ>H$monMo XwH$mZ ~X Ho$bo. `>rV
H$m`_Mo ahm`bm Ambo. _oZ amoS>da N>moQ>ogo {H$amUm_mbmMo XwH$mZ
M[aVmWmgmR>r Mmby Ho$bo. _hmamOm`m W_ nw`{VWr`m {Xder,
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 185

N>moQ>m`m g_mYr _{Xam`m ~mYH$m_mMm _whyV Ho$bm Jobm. `mdoiog


~aoMeo ^VJU O_bo hmoV.o gdmMr J[a~r hmoVr. _{XamMo ~mYH$m_mbm
~amM IM hmoVm. gdOU H$miOrV hmoVo. lr. {Onm hUmbo, H$mhr
H$miOr H$$ ZH$m. _r IdQ>H$monMr H$mhr eoVr {dHy$Z `>rbm
ahm`mg Ambmo, Vo _hmamOm`m godogmR>rM. eoVrVyZ Ambobm gd
ngm, _r _{XamgmR>r IM H$arZ. n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m oaUoZoM
ho gd hmoV Amho.
B.g. 1950 gmbr N>moQ>ogo _{Xa V`ma Pmbo. AmO Agbobm
Jm^mam. `mda b~. g_moa n`mMr eoS> Agbobo g^mJh. Amogar
gmaIo. ^VmZm ~gm`bm. CnmgZm `mZ H$am`bm. nm{U_o`m {Xder
O_IS>rhZ _hmamOm`m ApWMm H$be AmUbm. Vmo Jm^m`mV R>do Zy
~mOyZo dXmdZ ~mYbo. `mda Zaqghoa _hmamOmMm gwXa, ~mobH$m
Moham Agbobm \$moQ>mo. dXmdZmg_moa _hmamOm`m nmXwH$m. gd IM
{OnmZr Ho$bm. OdiMr nwOr gnw>mV Ambr. nwT>o J[a~rV {Xdg
H$mT>mdo bmJbo. nU `mMr `mZm ndm ZhVr. gd H$miOr H$aUmao d
ggmamMm JmS>m Mmb{dUmao g.g. Zaqghoa _hmamOM hmoVo. B.g.
1950 Mo lmdU nm{U_b
o m, [aVga {dYr`wV g_mYr _{XamMr WmnZm
Pmbr. O_IS>rVrb doXgn ~mUdJ CnpWV hmoVm. ^Vlo>
{OnmZm _ZmnmgyZ AmZX Pmbm. J{hd$Z Ambo. Amnbo gXJw$
`>rV Ambo. AmVm AmnUmg `mMr, {Z`{_V godm H$am`bm {_iob.
`>r`m AmO`m ^` Am{U gd gn A`m g_mYr _{XamMo
OZH$, lr. {Onm Zo_Udma hoM AmhoV. AmOhr _{XamVbr
{Z` nyOm `m`m _wbmH$S>ZM Ho$br OmVo.
dV ^maV am`mV, lr. ~r.S>r. Omr ho H$ZmQ>H$ am`mMo
_w`_r hmoVo. Vo Zoh_r `>rbm Zaqghoa _hmamOmMo XeZmbm `oV.
`mZr g.g. Zaqghoa _hmamOm`m _yVuMo H$m_ _Zmda KoVbo. H$m`m
nmfmUmMr h~ohy~, gwXa Aer _yVu `mZr hgwaMo H$mam{JamH$Sy>Z V`ma
186 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$adyZ KoVbr. `mMm gd IM `mZr Ho$bm. B.g. 1965 lmdU ew


nm{U_og hUOo Zaqghoa _hmamOmMo nw`{VWrMo {Xder n.ny.
_mYdmZX ^y`m ew^hVo, _{XamMo Jm^m`mVrb dXmdZmda _yVuMr
mU{V>m H$a`mV Ambr.
am_H$U _hmamOmMo `>rV dmV` d
JmoqdXamdmMr CnmgZm

CgdmZVa _hmamO WmoS>o {Xdg `>rbmM am{hbo. AnmMr Imobr


bhmZ nS>m`Mr. _hmamOmMo {Xdg^amMo `mZ-gmYZ n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMo g_mYr g_moa`m hamS>mV Mmbo. nU XeZmbm `oUmao
bmoH$ KQ>m dmOdrV. `m_wio gmYZmV ``` `oB. AnmMo ImobrV
nm{hOo Vgm EH$mV {_iV Zgo. Zaqghoa _hmamOm`m g_mYr _{Xam`m
_mJ`m ~mOyg, H$mS>{goamMo N>moQ>ogo _{Xa hmoVo. nyOm Pm`mda VoWo
ghgm H$moUr `oV Zgo. EH$mV hmoVm. _J am_H$U _hmamO VoWoM ~gyZ
gmYZ H$arV. H$Yr H$Yr Pmonm`bm nU VoWoM OmV. Xmohr _{Xao
Q>oH$S>rdaM AmhoV. AmVm IynM gwYmaUm Pm`m AmhoV. `mdoiog
VoWo OJbM hmoVo. Q>oH$S>r`m Imb`m ~mOyZo N>moQ>rgr ZXr dhmVo.
{VMo Zmd nmnZm{eZr. `m_wio Zoh_rM dhmUmam Jma dmam. {h_mb`mV
AgVmZm`m dmVmdaUmMr AmR>dU hmoV hmoVr.
Am K mo i rgmR> r Q> o H $S> r CV$Z ZXrda Omdo bmJo . `o V m Z m
dmna`mgmR>r nm`mMr KmJa ^$Z AmUmdr bmJo. da Q>oH$S>rda nmUr
ZhVoM. lr. JmoqdXamdmMr CnmgZm _moR>r H$S>H$. nhmQ>o gmS>o MmabmM
CR>V. nhmQ>o nmM dmOVm H$mH$S> AmaVr, XwnmaMo ^OZ, g`mH$miMo
^OZ, amrMo ~mam A^J gd H$mhr {Z`_m_mUo {Z`{_V H$arV. H$Yr
H$Yr EH$Q>M
o AgV. nU H$Q>mim Ho$bm Zmhr. Amig Va `mZm Km~$Z
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 187

Ago. XmoZ \$bmJ AVamda, ~Zh>r`m a`mda, ~mOy`m eoVmV


EH$ _moR>r {dhra Amho. H$mH$S> AmaVr ZVa Q>oH$S>r CV$Z {d{harda
OmV. AmKmoi H$$Z `oVmZm, {n`mMo nm`mMr KmJa ^$Z AmUrV.
dV: d`nmH$ H$$Z Xwnmar Zaqghoa _hmamOmZm Zdo XmIdrV.
_JM OodrV. am_H$U _hmamOmZm Amn`m Wmoa`m ^mdmMo H$mVwH$
dmQ>bo. AnmMo d` hiy hiy dmT>V hmoVo. mg hmoV hmoVm. nU godoV,
CnmgZoV H$Yr H$gya Ho$br Zmhr. _hmamO nU AnmZm _XV H$arV.
Ago XmoZ _{hZo {ZKyZ Jobo.
Zaqghoa _hmamOmZr am_H$Um`m
{Z`mo{OV ImobrMr OmJm XmI{dbr

`>rbm ahm`Mo, Va ImobrMr H$mhrVar `dWm H$am`bm nm{hOo.


`>rMm Anmamd JdS>r, Zaqghoa _hmamOmMm ^V hmoVm. AnmMo
Imobr`m eoOmarM EH$ Imobr ~mYmdr, Ago gdmZw_Vo R>abo. nU
Zaqghoa _hmamOmMo _ZmV H$mhrVar doJioM hmoV.o Xwnmar MmaMo gw_mamg
am_H$U _hmamO EH$Q>M
o g_mYrg_moa `mZmbm ~gbo hmoV.o Iyn emVVm
hmoVr. AMmZH$ `mZmV n.ny. Zaqghoa _hmamO g_moa {Xgbo.
Jm^m`mV g_B`m _X H$memV _hmamO nmoWr dmMV hmoVo.
S>mo`mda M_m hmoVm. `mZr M_m WmoS>m Imbr ZmH$mda Ho$bm.
M`mMo d$Z am_H$U _hmamOmH$S>o ~{KVbo. hUmbo, ZdrZ
Imobr AnmMo Imobr eoOmar ~mYy ZH$mog. _mJ`m ~mOybm
H$mS>{goa _{XamH$S>o AJwbr {ZX}e Ho$bm. hUmbo, _{Xam`m
S>m`m ~mOybm, e^a \y$Q>md a ZdrZ Imobr ~mY. VoWo amhZ _mPr
godm H$a. ^Vrgma H$a. am_H$U _hmamO `mZmVyZ ~mhoa Ambo.
Zaqghoa _hmamOm`m _yVubm gm>mJ Z_H$ma KmVbm. Va _hmamO
188 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`mMHo $S>o ~KyZ JmbmV`m JmbmV hgV hmoV.o am_H$Um`m S>m


o `mVyZ
o_agmMo Aly nmP$ bmJbo. `mZm Iyn Am` dmQ>b.o H$mhr
MwH$sMm {dMma Ho$bm, Va _hmamO bJoMM XwV H$aVmV.
_hmamOm`m {Z`mo{OV ImobrMo ^y{_nyOZ

Xwg`m {Xder gH$mir JmoqdXamd d Anmamd JdS>r `mZm ~amo~a


KoD$Z, Zaqghoa _hmamOmZr `mZmV XmI{dbobr OmJm ~{KVbr.
gd ~mOybm OJb hmoVo. VoWn`V Om`bm dmQ> ZhVr. H$mhr
^V_S>itZr {_iyZ Vr OmJm gm\$ Ho$br. _{XamnmgyZ VoWn`V
Om`mgmR>r nm`dmQ> V`ma H$$Z KoVbr. O_IS>rMo lr. ZmZm Omoer
ho doXem gn nwamo{hV. Vo n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo {e`.
_hmamOm`m eodQ>`m H$mimV `mZm `j XeZ Pmbobo. lr. ZmZm
Omoer O_eVmXr Cgdmbm hOa hmoVo. `mdoir am_H$U _hmamOmer
n[aM` Pmbobm. _hmamOm`m `{$_dmZo Vo ^mamdyZ Jobo hmoVo. AmVm
{Z`{_VnUo am_H$U _hmamOm`m XeZmbm `>rbm `oV. _hmamOmZr
`mZmVrb >mV `mZm gm{JVbm d {Z`mo{OV ImobrMr OmJm
XmI{dbr.
aWg_r 1982 bm lr. ZmZm OmoetZr [aVga _`wV OmJoMo
^y{_nyOZ Ho$bo. OmJoda _mVr`m _S>`mV XyY VmndyZ, Vo CVy OmD$
{Xbo. Anmamd JdS>r `mZr {Z`mo{OV ImobrMm AmamIS>m V`ma Ho$bm.
gmYmaU gmS>o VrZ hOma n`o bmJUma hmoVo. _hmamOmZm n`mMr
`dWm H$am`Mr hmoVr. AmO n.ny. Zaqghoa _hmamOmZr XmI{dbo`m
OmJodaM, am_H$U _hmamOmMo {ZdmgWmZ d ^` {X` Agm lr.
g.g. Zaqghoa _hmamO Am`m_ Aml_mMr dmVy V`ma Pmbr Amho.
Vr am_H$U _hmamOmZr VZ-_Z-YZmZo Ho$bo`m Jw$god_o i
w M
o . hiy hiy
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 189

dmVw M m {dVma hmo V Jo b m. AmO gd ^VJU dJm V


am{h`m_mUo, A`m_ Aml_mV amhZ, am_H$U _hmamOmMm
ghdmg d `mMo `j _mJXeZ mMm bm^ KoV AmhoV.
na_mWmV CVr gmYV AmhoV. Vr Amnmn`m CnmgZoZwgma d
gmYZoZwgma.
_hmamO `>rVyZ O_IS>rV Am{U O_IS>r
gmoSy>Z Om`mgmR>r H$mS>{goamMm >mV

_hmamOm`m ImobrMo ^y{_nyOZ Pmbo nU ~mYH$m_mMm `moJ


`mdoiog ZhVm. _mM 1981 Mm gw_ma. am_H$U _hmamO ZwH$VoM
{h_mb`mVyZ naV Ambobo. Vrd dam`. bmoH$mVmV ahm`mMr gd`
Zmhr. `>r`m H$mhr bmoH$mZm, am_H$U _hmamOmMr {h_mb`mVrb
gmYZm, n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo `mZm Zoh_r hmoUmao >mV. H$Yr
dZmV Va H$Yr `mZmV. ho gd Iao dmQ>V Zgo. `m~b Vo AmngmV
~mobV. _hmamOmZm dmBQ> dmQ>bo. `>rV `mMo _Z a_oZmgo Pmbo. YS>
gmYZmnU hmoBZm. `mZm dV:nwaVo aodoMo noeZ hmoVo. dV:gmR>r
H$mhrM ZH$mo hmoVo. n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m Amko_mUo, nWmMm
{dVma H$$Z ^{$gma H$amd`mMm hmoVm. nU `mgmR>r dmVmdaU
`mo` ZhVo. am_H$U _hmamOmZr Amn`m _ZmVbo e`, Amnbo
Wmoabo ~Yy JmoqdXamdmZm gm{JVbo. gXJw$Mr BN>m g_OyZ, `mZr
H$mhr {Xdg `>r`m ~mhoa ahm`mMm {dMma Ho$bm.
`>rhZ _hmamO O_IS>rg Ambo. VoWo Jw$Xod amZS>mMo na_mW
_{Xa Amho. Jw$Xod amZS>o, ho n.ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMo EH$
CH$moQ>rVbo {e`. VdkmZmMo mo\$o ga. nw`m`m \$`wg Z H$mbO
o _Yo
VdkmZ {df` {eH$drV. nwT>o H$mhr df}, ~Zmag`m (H$mer) qhXy
190 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{d {dmb`mV VdkmZ {df`mMo _wI hmoVo. BJOr ^mfoda ^wd.


VdkmZmda BJOr ^mfoV {dnwb JWboIZ. `m_wio OJ^amV {gr.
gd Y_mVrb na_oa EH$M Amho. Zmdo \$V doJdoJir. CnmgZm
nVr doJdoJ`m. Zm__aUmZo Xod ^oQ>Vmo. ho VdkmZmZo `mZr
nm`m` {dmZmZm nQ>dyZ {Xbo. am_H$U _hmamOmZm Jw$Xod amZS>o
m`m~b Iyn AmXa d ^pV^md. _hmamO XmoZ {Xdg na_mW
_{XamV am{hbo. O_IS>rbm Zaqghoa _hmamOmMo H$mhr {e` hmoVo.
`mZr Amnbo Kar ahm`mMm AmJh Ho$bm. nU _hmamOmZr ZH$ma {Xbm.
_hmamOm`m OodUmMr `dWm, O_IS>r`m lr. aKwZmWamd AmnQ>o
`mZr Ho$br.
H$mhr {Xdg O_IS>rbmM ahmdo, Agm _hmamO {dMma H$arV
hmoVo. nU {Vg`m {Xder nhmQ>o `mZmbm ~gbo AgVmZm, dV:
H$mS>{goa, d$n gXm`mMo Am Jw$ >rg_moa Ambo. VoOnwO
Moham. _hmamOmZr \$moQ>mo nm{hbobm. AmoiIyZ Z_H$ma Ho$bm. Vo
hUmbo, am_H$Um AmVm `oWo amh ZH$mog. EH$mV {R>H$mUr gmYZogmR>r
Om. `mVM VwPo ^bo Amho.
_hmamO H$hir`m `H$Q>oe _{XamV

_hmamOmZr >mVmMr Jmo>, O_IS>r`m lr. ZmZm OmoetZm


gm{JVbr. O_IS>r nmgyZ Xhm ~mam {H$._r. AVamda, _XaqIS>r`m
nwT>o d H$hir`m AmYr, Q>oH$S>rda EH$ OwZo _mo>o `H$Q>oemMo hUOo
~mbmOrMo XodWmZ Amho. XodWmZMo MoAa_Z lr. ~mimgmho~
AmZrqIS>r, O_IS>rbmM ahmV. lr. ZmZm Omoer `mMoH$S>o nyOm AMm
H$arV. `mZr _hmamOmZm `H$Q>e
o XodWmZmV ahm`mgmR>r, MoAa_ZMr
nadmZJr H$mT>br. XodWmZmV ^VmZm ahm`mgmR>r Imo`m AmhoV.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 191

`mVrb EH$ Imobr _hmamOmZm {_imbr. am_H$U _hmamOmZm KoD$Z,


lr. ZmZm Omoer `H$Q>oe _{XamV Jobo. ZmZm Omoer Zoh_r VoWo OmV.
VoWrb {deof H$m`H$_mMo nmamo{h` H$arV. `mZm gdOU AmoiIV
hmoVo. `mZr _wI nwOmar lr. Zmam`U XwS>mnm nwOma `mMr ^oQ> KoVbr.
am_H$U _hmamOmMr AmoiI H$$Z {Xbr. nadmZJrMo n `m`m
hdmbr Ho$bo. lr. Zmam`U nwOma `mZm AmZX Pmbm. EH$m gmYwnwfmMm
ghdmg Amn`mbm {_iob. am_H$U _hmamO H$mZS>r d _amR>r
AI{bV ~mobVmV. Ver hQ>br Va _mV^mfm H$mZS>rM. `mMo gd
~mbnU H$ZmQ>H$mV Jobobo. m`_ar {ejU H$mZS>rV Va hm`Hy$bMo
{ejU _amR>rV. `m_wio H$mZS>r _wbImV `mZm A{O~mV OS> Jobo
Zmhr. {h_mb`mV nU doimodoir ^oQ>bo`m H$mZS>r nwOm`mZr `mZm
AmnwbH$sZo _XV Ho$br hmoVr.
`H$Q>oe _{Xam`m S>m`m ~mOybm, damh XodmMo _{Xa Amho.
damhXod hUOo ^JdmZ {dUw`m Xhm AdVmamnH$s EH$. W_ `mMo
XeZ KoD$Z, _JM `H$Q>oemMo XeZ Ko`mMr Wm Amho. _hmamOmZr
damh XodmMo XeZ KoD$Z lr. `H$Q>oemMo XodimV doe Ho$bm. XoD$i
600 df} OwZo Amho. lr. ZmJ`m nwOma `mZr `mMr WmnZm Ho$br.
ZVa O_IS>r`m nQ>dYZ gaH$mamZr, `mMm Iyn _moR>m {dVma Ho$bm.
Iyn _moR>o g^mJh. Jm^m`mV Vobm`m g_`m`m _X H$memV lr
`H$Q>oemMr g _yVu. Z_H$ma H$aVmM ^Vm`m _ZmVrb ^md
H$Q> hmoVmV. _Zmbm AmZX dmQ>Vmo. _hmamOmZr gVoZo XeZ KoVbo.
~mhoa Ambo. g^mJhmnojm XhmnQ> _moR>o Amdma. CO`m ~mOybm Vrg
\y$Q> CMrMm, ^` bmH$S>r aW R>odbobm. aWmda gd ~mOyZr Am{U
H$igmda gwXa ZjrH$m_ Ho$bobo. `mV ^abo`m aJm_wio Vo IynM
gwXa {XgV hmoVo. ZdamrV Xhm {Xdg Iyn _moR>m Cgd hmoVmo. Iyn JXu
AgVo. bm~ bm~yZ ^VJU _wH$m_mbm `oVmV. ZdamrV amoO aW
~mhoa H$mT>bm OmVmo. lr. `H$Q>oemMr Cgd_yVu MmXrMr Amho. {VMr
192 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

aWmV ~gdyZ {_adUyH$ H$mT>br OmVo. aW AmoT>`mg _mo>m Xmoa bmdbobm


Amho. H$_rV H$_r e^a _mUgo, aW AmoT>`mg bmJVmV. ~mOyMm
N>moQ>m aW, Xa ewH$dmar ~mhoa H$mT>bm OmVmo. XodWmZMo d^d ~KyZ
_hmamOmMo S>moio {XnyZ Jobo.
_{Xam`m g_moa`m ~mOybm gmYmaU XmoZeo \w$Q>mda, Mma nmM
Imo`m AmhoV. ~mOybmM {dhra. `mnH$s EH$ Imobr Zmam`U nwOma
`mZr _hmamOmZm {Xbr. Xwgao nwOmar b_U nwOma ho d`H$a hmoVo. Vo
d `mMm nwV`m am_H$U nwOma, ho _{Xam`m S>m`m ~mOy`m
VbmdmOdi ahmV. `mZr _hmamOmMr EH$ doi Ood`mMr `dWm
Ho$br. lr. `H$Q>oemMm gmX VoM H$arV. lr. Zmam`U nwOma ho
Odi`m H$hir JmdmV ahmV. H$hir`m AmOy~mOybm nwOma
_S>itMr _moR>r eoVr AmOhr Amho. _hmamOmZm _{Xa d _{XamMm emV
n[aga Iyn AmdS>bm. VgoM Q>oH$S>rda H$mhr _moR>r PmS>o hmoVr. VoWo nU
EH$mVmV ~gyZ `mZ H$aVm `oUma hmoVo.

`H$Q>oe _{XamV gmYZm. `mZ_J AdWoV


am_H$U _hmamOm`m S>mo`mda \$Um H$mTy>Z
~gbobm ZmJ

am_H$U _hmamO `H$Q>oe _{XamV amh bmJbo. lr. ZmZm Omoer


_hmamOmMr gd `dWm H$$Z O_IS>rbm naV Jobo. am_H$U
_hmamOmZm `>rbm amhZ Jw$Mr godm H$am`Mr hmoVr. nU AOyZ doi
Ambobr ZhVr. ^VJU O_bobm ZhVm. gd H$mhr n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMo BN>oZoM KS>Uma hmoVo. H$m` KS>Uma hmoVo? Vo AmnU ~KyM.
_hmamOmMr gmYZm, naV {h_mb`mV AgVmZm _mUo doioZwgma Mmby
Pmbr. _Z AmH$memgmaIo dN> d {demb hmoVo. EdT>o gJio
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 193

am_m`U KSy>Z nU H$moUm~bM amJ ZhVm. nhmQ>o VrZbmM CR>V.


ImobrVM H$mH$S >AmaVr H$$Z, `mZmbm am__{XamV ~gV. Vo gH$mir
11 dmOon`V. `mZmZVa ~mOy`m {d{harMo nmUr H$mTy>Z AmKmoi.
gmS>Vo rZ VmgmMr AmgZ{gr Am{U ghm VmgmMm Zo_. {gmMr
kmZmoma gmYZm. gd H$mhr {dbjUM.
EH$Xm nhmQ>o nmM dmOVm am__{XamV {Xdm {Xgbm. lr. b_U
nwOma ~mOyZo `H$Q>oe _{XamV Mmbbo hmoVo. ghO hUyZ Vo am__{XamV
S>mHo $mdbo. Va am_H$U _hmamO nmgZmV `mZ_J. _mJMo ~mOyZo
EH$ H$mimema ZmJ, da \$Ur H$mTy>Z _hmamOmMo S>mo`mda
AmZXmZo S>mobV hmoVm. b_U nwOma Am`mZo M{H$V Pmbo.
_hmamOmZm bm~yZM Z_H$ma Ho$bm d hiyM VoWyZ ~mhoa nS>bo.
am_H$U _hmamO hr gmYrgwYr `Vr Zmhr, ho `mZm H$iyZ
MwH$bo. _hmamOm~b AmXa^md dmT>bm. hm M_H$ma `mZr
g`mH$mir _hmamOmZm gm{JVbm. _hmamO \$V qH${MV hgbo.
H$mhrM ~mobbo Zmhr. gmYZoMm Jd, A{^_mZ A{O~mV ZhVm.
hr h{H$H$V hiyhiy gd n[agamV g_Obr. bmoH$ _hmamOm`m
XeZmbm `oD$ bmJbo. gH$mir gmS>o AH$ambm AmKmoi Pm`mda,
_hmamO `H$Q>oemMo XeZ KoV. am__{XamV lram_, b_U d grVm_mB
`m`m XJS>r _yVu. _moR>m gwXa d VoOnwO. VoWrb Am`m_rH$ bhar
_hmamOmZm OmUdV d `mZ _moR>o N>mZ bmJo. gVV AZw^d `oV. _w`
_{Xam`m _mJ`m ~mOybm ~Xod, `H$Q>a_Um d ~S>raJ`m
(hZw_mZ) `mMr _{Xao. _hmamO `m gd XodVmMr XeZo KoD$Z ImobrV
OmV. gmYmaU Xwnmar gmS>o ~mam dmOoMo gw_mamg, lr. b_U nwOma d
am_H$U nwOma ho `H$Q>oemMm Zdo XmIdyZ, _hmamOmMo VmQ> KoD$Z
`oV. _hmamOmMo OodU hmoBn`V, `mMo g_moa AmXa ^mdmZo ~gV.
_hmamOm~amo~a Jmo>r H$aV. Am`m_m~b Amn`m eH$m {dMmarV.
Xwnmar WmoS>r {dlmVr KoD$Z _hmamO naV XmoZ Vmg `mZmbm ~gV.
194 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`H$Q>oe _{XamMo ^modVmbMm n[aga d


_hmamOmMm \o$a\$Q>H$m

CZ CVa`mda _hmamO {\$am`bm {ZKV. Q>oH$S>r`m ImbMo


~mOybm JmoqdXamOmMo _{Xa Amho. ^JdmZ {dUwMr _mo>r eofmda
e`Z Ho$bobr _yVu. H$m`m nmfmUmMr, _moR>r N>mZ Amho. H$mhr {e`
_S>ir _hmamOm~amo~a {\$am`bm `oV. _{XamMo ~mOyMo AmdmamV,
N>moQ>r N>moQ>r XJS>o aMbobr {Xgbr. _hmamOmZr {dMmabo ho H$m`
Amho? bmoH$mZr gm{JVbo, `oWo XJS> aMyZ Ka ~mYbo H$s, ^VmMo
dV:Mo Ka ~mY`mMr BN>m bdH$aM nyU hmoVo. \$V dV:Mo Ka
~mYyZ Pmbo H$s, ^VmZo naV JmoqdXamOmMo XeZmbm `oD$Z H$VkVm
`V H$am`Mr. ^maVmV Ag` XodVmMr _{Xao d `m`m
Am`m{`H$m. Xod XeZmbm `oUm`m ^Vm`m _ZmV nU
Ag` BN>m AgVmV. H$mhr ^Vm`m _ZmoH$m_Zm nyU
hmoVmV, `m H$_^moJ gn`mZo d dV:`m Vrd ^mdZm OmJV
Pm`mZo. ZmhrVa Vmo XJS>mMm Xod H$m` H$aUma? ""^md VoWo
Xod'' Ago gVmZr hQ>boM Amho.
nwT>o H$hir Jmdm`m AmYr, XmoZ {H$._r. AVamda N>moQ>ogo
nmdVrMo XoD$i Amho. _hmamO VoWn`V nm`r OmD$Z XeZ H$$Z
`oV. _J amr WmoS>r gmYZm Am{U Pmon. AmOy~mOyMo bmoH$ _hmamOmH$S>o
AmH${fV Pmbo. H$hirMr ~arMer nwOma _S>ir `mV hmoVr. ZmJnm
nwOma, {V_Um nwOma, _wHw$XAnm nwOma, {ednm {VaH$S>r B.
O_IS>rMm VU _wbJm amKd| Hw$bH$Uu. `H$Q>e
o _{Xam`m VbmdmMo
~mOyZo, O_IS>rbm Om`bm OJbmVyZ EH$ nm`dmQ>rMm aVm hmoVm.
AVa \$V 3 Vo 4 {H$._r. H$Yr H$Yr O_IS>rMo nQ>dYZ gaH$ma `m
dmQ>oZo `H$Q>oemMo XeZmbm `oV.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 195

am_H$U _hmamOmMr _XaqIS>r`m


dm{XamObm Xrjm

~mOy`m _XaqIS>r JmdmVbm EH$ VU _wbJm _hmamOmH$S>o `oD$


bmJbm. `mMo Zmd dm{XamO Hw$bH$Uu. \$ma ^moim hmoVm. `m`m
Moh`mdaMo ^{$^md bnV ZhVo. _hmamOmZr Vo AmoiIbo. Vmo Agb
hramM hmoVm. gmYZoMo nby nmS>`mMr Amd`H$Vm hmoVr. \$ma AS>IiV
~mobV hmoVm. `m_wio g_moa`mbm `mMo ~mobUo H$iV Zgo. _hmamOmZr
`mbm amoO \$V e|JXmUo d Jyi ImD$Z, Ja_ nmUr {n`mg gm{JVbo.
XmoZ _{h`mV AJmVbr CUVm dmT>br. Jim gm\$ Pmbm. dmMm
gwYmabr. _hmamOmZr dm{XamO d O_IS>rMm amKd| Hw$bH$Uu `mZm
`moJm`mg {eH$d`mg gwadmV Ho$br. BVahr H$mhr ^VJU `mV
gm_rb Pmbo. dm{XamObm AmVm, BVa H$mhrM Imdogo dmQ>oZm. Vmo
\$V e|JXmUo d JyiM ImV hmoVm. earamVbr CUVm dmT>bobr. `mV
`moJmMm A`mg.
_ybmYmamVbr Hw$ S>{bZr eVr bJoMM OmJV Pmbr. {VMo CWmnZ
~KyZ dm{XamOMr AmB d AmOr ^`^`rV Pm`m. dm{XamOMo ~mobUo
WmoS>o doS>gaM dmQ>.o AmB Hw$ S>{bZrMr OmJV AdWoVrb W_ AdWm.
Ago hmoUmaM. _hmamOmZm H$iV hmoVo. nU BVamMo H$m`? hiy hiy
am_H$U _hmamOmZr `m Hw$S>{bZr eVrbm, Amn`m hV
nemZo, BS>m Am{U qnJbm m ZmS>m`m _Ymo_Y AgUm`m
gwfwZm ZmS>rV doe H$adyZ {Xbm. _J H$m`? AmZXr AmZXM.
dm{XamOMm doS>ganUm {ZKyZ Jobm. Mma Mma Vmg nmgZmV
~gyZ, `mZ bmJm`bm bmJbo.
196 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

dm{XamOMo _hmamO hUyZ n[adVZ

g_W gXJw$ am_H$U _hmamOm`m H$noZo, dm{XamObm gy_


XohmMo kmZ m Pmbo. {X` >r m Pmbr. `mZmV ~g`mda, Vo
g_moa ~gbo`m ^Vm`m gy_ XohmV doe H$arV Am{U ^Vm`m
nrS>m AmoiIV. nyd O_rMr mg XoUmar ^yVo, `mZm `mZmV g_moa
{XgV. Amnbo Zmd XoIrb gmJV. `mZr Ho$bo`m ^yVmMo dUZ d Zmd
VVmoVV Iao R>ao. OwZr OmUVr _mUgo, dUZmd$Z Amn`m nydOmZm
AmoiIV. am_H$U _hmamOm`m H$noZo, ^yVmZm gXJVr {_iyZ
^Vm`m `mYr Xya hmoV. AS>bobr mn{MH$ H$m_o _mJu bmJV. VrZ
Mma dfmZVa bmoH$ `mZm "dm{XamO _hmamO' hUy bmJbo. Jw$ hUyZ
gmh{OH$M am_H$U _hmamOmMm bm{H$H$hr dmT>bm.
n.ny. am_H$U _hmamOm`m ^{$gmambm dm{XamOMm Iyn
hmV^ma bmJbm. dm{XamO `>rbm g_mYr _{XamV ~gyZ, n.ny.
Zaqghoa _hmamOmMr nU AmamYZm H$ar. Zaqghoa _hmamOmMr
`mModa nyU H$nm Pmbr. doimodi
o r Zaqghoa _hmamO Amn`m ^mo`m
^Vmbm, dm{XamObm `mZmV, dZmV XeZ XoV d gmhm` H$arV.
n.ny. Zaqghoa _hmamOmZr, Amn`m BpN>V H$m`mbm gwadmV Ho$br
hmoVr. am_H$U _hmamOm`m ^{$gmambm gwadmV Pmbr hmoVr.
^VJU O_m hmoD$ bmJbm hmoVm. {eV~ `moJm`mg, ^{$`wV
Zm__aU, am_H$U _hmamOmMr H$nm >r, m gdmMm n[aUm_
^VmZm OmUdy bmJbm. _Z emV hmoD$Z Zm__aUmV {Mm bmJy
bmJbo. nwT>o {MmmV Zm__aU pWa hmoD$Z AZw^d `m`bm
bmJbo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 197

CS>nr gmYyMm H$hir`m Jm_WmZm


emn d Xhm df} nmD$g Zmhr

B.g. 1982 Mm lmdU _{hZm gw$ hmoUma hmoVm. nmD$g A{O~mV


ZhVm. AJmMr bmhr bmhr hmoV hmoVr. lr. Zmam`U nwOma, lr. b_U
nwOma d BVa H$hir d _XaqIS>r JmdMo ^VJU, g`mH$mir
am_H$U _hmamOm~amo~a na_mWm`m Jmo>r H$aV ~gbo hmoVo. nmD$g
Zg`mZo gd JmdH$ar _S>ir ~oMZ hmoVr. lr. am_M dmgnm nwOma
`mZr _hmamOmZm OwZr h{H$H$V gm{JVbr. B.g. 1970 nmgyZ EH$
CS>nr gmYy, `H$Q>oe _{XamMo Amgnmg Agbo`m S>m|Jamda, EH$m
JwhoV amhZ Vn`m H$am`Mm. d{MVM H$moUmbm {Xgm`Mm. OZgnH$
ZhVmM. Amn`mM gmYZo`m _VrV Agm`Mm. H$moUr ~mobm`Mm
`Z Ho$bm, Va `mbm Q>mim`Mm. JmdH$ar `mbm dMHy$Z hmoVo.
B.g. 1972 `m lmdU _{h`mV, `mZo H$mhr AZw>mZ Ho$bo.
AZw>mZ `mZo EH$Q>mZoM nyU Ho$bo. `mMr gmJVm H$amd`mMr hmoVr.
`m_wio Vmo H$hir JmdmV Ambm. gd Jmd^a {\$abm. JmdH$`mZm
_moS>`m VmoS>`m H$mZS>r ^mfoV Amn`m AZw>mZm~b gm{JVbo.
gmJVm H$a`mgmR>r Ym`mMr d H$mhr nemMr _mJUr Ho$br. naVw H$moUrM
`mbm _XV Ho$br Zmhr. JmdH$ar `m`m A{bnUmda ZmamO hmoVo.
XmoZ {Xdg Pmbo. `mbm ^`H$a amJ Ambm. g`mH$mir MmdS>rda
`oD$Z, {d{M hmVdmao H$arV, `mZo gnyU Jmdmbm emn {Xbm.
mnwT>o Vw_Mo Jmd d n[agamV A{O~mV nmD$g nS>Uma Zmhr. _r
`m `m {R> H $mUr _XV _m{JVbr, Vmo g n y U n[aga
nO`d>rnmgyZ d{MV am{hb. bJoMM Vmo gmYy Vn`}Mr Jwhm
gmoSy>Z {ZKyZ Jobm.
JmdH$`mZr Vmo gJ \$magm _Zmda KoVbm Zmhr. CbQ> `mMr
198 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

qQ>JbM Ho$br. nwT>o XmoZ df} gbJ, AmOy~mOybm nmD$g Pmbm. nU


H$hir Jmd Am{U n[agamV EH$ W|~nU nmD$g nS>bm Zmhr. `mdoir
JmdH$`mZm Vmo CS>nr gmYy AmR>dbm. `mZo {Xbobr emndmUr
AmR>dbr. JmdH$`mZr `mbm O_IS>r Vo ~Zh>r n[agamVrb S>mJ| amda
emoY`mMm `Z Ho$bm. `mMo nm` Y$Z emndmUr naV Ko`mMr
{dZVr H$amdr. nU gmYy H$mhr gmnS>bm Zmhr. AmO Xhm df} Pmbr.
nmdgmMm W|~ Zmhr. gd XodmZm Zdg Pmbo. JmdH$`mZr ~`mM`m
gmYy gVm`m ^oQ>r KoV`m. emn_wVrgmR>r `mMo gmJ`m_mUo Cnm`
Ho$bo. nU H$mhrM Cn`moJ Pmbm Zmhr.
am_H$U _hmamOmMr gXJw$Zm {dZVr
d `mMm >mV

lr. am_M nwOma hUmbo, _hmamO AmnU {g nwf AmhmV.


AmnUM H$mhr H$$ eH$mb? Am_Mr gd eoVo gwHy$Z Jobr AmhoV.
Am_`m OdiMr gd nwO
r gnZy Jobr Amho. _wbm ~mimMo hmb nhmdV
ZmhrV. Jwao T>moao Va H$YrM gmoSy>Z {Xbr. gdOU J`md`m H$$Z aSy>
bmJbo. am_H$U _hmamOm`m S>mo`mV nmUr Ambo. _yiMoM o_i,
^VmMo Xw:I `mZm nhmdoZm. Vo hUmbo, emV hm. _r _m`m Jw$Zm
eaU OmD$Z {dZVr H$aVmo. H$mhr Cnm` {ZKVmo H$m? Vo ~KVmo. AmnU
gdOU Cm g`mH$mir `m. n.ny. Zaqghoa _hmamO H$mhrVar
H$aVrbM. gdOU am_H$U _hmamOmZm Z_H$ma H$$Z naV Jobo.
_hmamOmZm am^a Pmon Ambr Zmhr. gmaIo Zaqghoa _hmamOmZm
Ami{dV hmoVo. _hmamO, m Jar~ ^VmgmR>r H$mhrVar H$am. H$mhr
Cnm` gmJm, H$s `m_wio emn_wVr hmoD$Z nmD$g nS>ob. am_H$U
_hmamO Zoh_r_mUo nhmQ>o `mZmg ~gbo. nU _ZmV gd JmdH$`mMM
o
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 199

{dMma. naV _hmamOmMr AmidUr. hiy hiy {dMma Zmhrgo hmoD$Z


`mZ bmJbo. S>mo`mg_moa `>rMo g_mYr _{Xa. g_B`m
{ndiga _X H$memV Zaqghoa _hmamOmMr `mZW _yVu hgV
hmoVr. VmoM Zaqghoa _hmamO _y{VVyZ ~mhoa Ambo. WmoS>o MmbV,
H$hir`m {Xeobm `oD$Z, _hmamOmMo g_moa C^o am{hbo. Amnbm
COdm hmV am_H$U _hmamOmMo S>mo`mda R>oD$Z AmerdmX
{Xbm. hUmbo, gH$n H$$Z, ZD$ {XdgmV {dYr`wV 21
bmI ""lram_ O` am_, O` O` am_'' m {g _mMm
gm_wXm{`H$ On H$a. gd Jmd emn_wV hmoD$Z nmD$g nS>ob.
Ago hUyZH$ Zaqghoa _hmamO AVYmZ nmdbo. am_H$U
_hmamOmZm AmZX Pmbm. gXJw$`m XeZmZo d AmmgZmZo
_Z AmZXmZo ^$Z Jobo. {Z` gmYZm nyU Ho$br. Xwnmar O_IS>rhZ
lr. ZmZm Omoer _hmamOmMo ^oQ>rg Ambo hmoVo. `mZm _hmamOmZr
Wm~dyZ KoVbo.
Zaqghoa _hmamOmZr gm{JVbmgm_wXm{`H$ Zm__aUm`m AZw>mZmMm Cnm`

g`mH$mir lr. Zmam`U nwOma, am_M nwOma, JmoqdXAnm nwOma


d BVa AZoH$ _S>ir H$hirhZ _hmamOmZm AmdOyZ ^oQ>`mg Ambr
hmoVr. `mMo _ZmV Amem hmoVr H$s, am_H$U _hmamO H$mhrVar Cnm`
gmJVrb d AmnUmg emnmVyZ _wV H$aVrb. gd _S>ir _hmamOmZm
Z_H$ma H$$Z g_moa ~gbr. am_M nwOma hUmbo, _hmamO Amhr
_moR>r Amem KoD$Z AmnUmH$S>o Ambmo AmhmoV. am_H$U _hmamO qH${MV
hgbo. hUmbo, Vw_Mo gH$Q> \$ma _moR>o Amho. gXJw $ Zaqghoa _hmamO
_moR>o H$Zdmiy AmhoV. _r `mZm Amn`mdarb gH$Q>mMr H$nZm {Xbr.
200 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`mZr _bm >mV XoD$Z Cnm` gm{JVbm Amho. AmnU _moR>m ^{$^mdmZo
ZD$ {XdgmV, EH$drg bmI ""lram_ O` am_, O` O` am_'' m
{g _mMm gm_wXm{`H$ On Ho$bm nm{hOo. AmnU gdOU V`ma AmhmV
H$m`? gd bmoH$mZr EH$X_ hmoH$ma {Xbm. lmdU _{hZm gw$ hmoD$Z
Mma {Xdg Pmbo hmoVo. XmoZ {XdgmZVa AZw>mZmg gwadmV H$a`mMo
R>abo.
nmdgmgmR>r am_H$U _hmamOmMo ZD$
{XdgmMo gm_wXm{`H$ AZw>mZ

am_H$U _hmamOmMm Amn`m gXJw$da nyU ^adgm hmoVm. nU


AZw>mZ {d{Y`wV Pmbo nm{hOo. AmXbo {Xder amrM, O_IS>rhZ
lr. ZmZm Omoer d lr. `H$Q>amd Hw$bH$Uu Ambo. _moOH$s JmdH$ar
_S>ir nhmQ>o MmabmM hOa Pmbr. `H$Q>oe _{XamMo g^mJh dN>
H$$Z, AmYrM gd V`mar H$$Z R>odbr hmoVr. nhmQ>o gmS>o Mmabm gd
_S>ir AmKmoir H$$Z _{XamV Ambr. `H$Q>oemMo XeZ KoD$Z mWZm
Ho$br. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo _aU Ho$bo. lr. ZmZm OmoetZr
{d{Y`wV {Xem~X H$$Z gH$n Ho$bm. g^mJhm`m EH$m ~mOybm
""lram_ O` am_, O` O` am_'' `m gm_wXm{`H$ Onmbm gwadmV
Pmbr. n.ny. am_H$U _hmamO, lr. ZmZm Omoer, lr. `H$Q>amd
Hw$bH$Uu, lr. _waJmoS> AUm d nwOma _S>ir AZw>mZmbm ~gbr.
amoO ZmZ H$$Z nhmQ>o Mma Vo amr AH$am n`V, AZw>mZmbm ~gV.
O_ob `m_mUo JmdH$ar _S>ir nU `oV. MmKmZr ZD$ {Xdg Cndmg
Ho$bm. \$V ha^ao {^OdyZ Jwim~amo~a ImV. VrZ doim Mhm KoV. lr.
dm{XamO {XdgmMo nmM ghm Vmg `oD$Z ~go. AmR> {Xdg AZw>mZ
`dpWV Mmbbo. 9 dm {Xdg COmS>bm. gH$mirM O_IS>rMo EH$
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 201

eoQ>Or Ambo. Vo `m`mH$S>rb AOQ> H$m_mgmR>r, lr. ZmZm Omoer d


lr. `H$Q>amd Hw$bH$Uu `mZm KoD$Z Jobo. JmdH$`mMm Cgmh nU
H$_r Pmbm hmoVm. n.ny. am_H$U _hmamO EH$Q>oM Cabo. am{hbobm 21
hOma On _hmamOmZr EH$Q>mZrM nyU Ho$bm. amrMo gmS>o AH$am dmOyZ
Joobo hmoVo. {d{Y`wV AZw>mZ nyU Pmbo. am_H$U _hmamO d b_U
nwOma XmoKoM _{XamV hmoVo. _hmamO `mZmbm ~gbo. gXJw$Mr AmVVoZo
mWZm H$$ bmJbo.
AZw>mZ gnVmM H$hir n[agamV Mma
Vmg OmoaXma nO`d>r

AYm Vmg Pmbm. _` am hmoVr. gd dmVmdaU EH$X_ ~Xbbo.


AmH$memV T>JmMm H$S>H$S>mQ> Am{U {dOoMm bIbImQ> gw$ Pmbm.
OmoaXma nO`d>r Mmby Pmbr. nhmQ>o Mma dmOon`V dUXod Amn`m
H$noMm dfmd `m V ^y_rda H$aV hmoVo. emn {d_moMZ Pmbo hmoVo.
Jo`m Xhm dfmMr H$ga, `m Mma VmgmV nO`amOmZo ^$Z H$mT>br.
eoVo aVo nm`mZo VwSw>~ ^$Z dmh bmJbo. Kam KamV nmUr {eabo.
amr Kam KamVyZ ~mhoa nSy>Z bmoH$ AmZXmZo ZmMy bmJbo. `H$Q>oe
_{Xam`m ~mOyMr nwH$aUr {dhra d Vbmd nyU ^$Z Jobm. BVH$m
MS> nmD$g, Jo`m e^a dfmV nS>bm ZhVm. Ago d`mod bmoH$mZr
gm{JVbo. ~mhoaMm n[aga dUamOm`m H$nmdfmdmZo VwS>w~ ^abm
hmoVm. Va am_H$UmMo S>moio d _Z gXJw$`m H$noZo ^abo hmoVo.
Am_kmZr nwfmMo eX, na_oa Iao H$aVmo. `oWo Va am_H$U
_hmamOmgmaIm Am_kmZr nwf Am{U `mV Am_kmZr
gXJw$Mm nmqR>~m.
202 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$hir Jm_WmH$Sy>Z am_H$U _hmamOmMm


gH$ma d AZwJhmr

lr. b_U nwOma d lr. _nm ~gnm _wJwbImoS> nhmQ>oM


H$hir JmdmV Jobo. hr nO`d>r n.ny. am_H$U _hmamOmMo
AZw>mZm_wioM Pmbr. Ago gdmZm gm{JVbo. gH$mir ZD$ dmOoMo
gw_mamg 2530 JmdH$ar _S>ir, Amn`m ~m`H$m _wbmZm ~amo~a
KoD$Z, Q>oH$S>rda`m `H$Q>oe _{XamV Ambr. gdmZr am_H$U
_hmamOmMm gH$ma H$$Z `mMo Vr Amnbm AmXa^md `V
Ho$bm. _ZmnmgyZ `mZm dXZ Ho$bo. AmVm gJ`m`m ZOaoV
am_H$U _hmamO hUOo `j XodM hmoV.o AmOy ~mOy`m n[agamV
""AZw>mZ d `m_wio nS>bb
o m AJ{UV nmD$g'' hr ~mV_r dm`mgmaIr
ngabr. ~Zh>r, `>r, O_IS>r d n[agamVyZ OZg_wXm` am_H$U
_hmamOmMo XeZmbm `oD$ bmJbm. g.g. Zaqghoa _hmamOmZr
Amn`m {e`mMr `mo`Vm OZ gm_m`m`m ZOaog AmUyZ,
^{$gmambm gwadmV Ho$br hmoVr. am_H$U _hmamOmda bmoH$mMm
{dmg ~gbm. Vo Amn`m eoVmVrb Ym`, Jyi _hmamOmZm AmUyZ
m`bm bmJbo. Vo _hmamOmZr `>rbm AXmZmgmR>r nmR>dyZ {Xbo.
Odi Odi gnyU H$hir JmdmZoM, am_H$U _hmamOmMo
{e`d nH$abo. _hmamOmZr {Z`_mZo Zm__aU d `mZmMr gmYZm
`oH$mbm gm{JVbr. Vr ^Vm`m Hw$dVrZwgma. nMmVbo gwI d
XodmMr ^Vr. XmoKmMr mr H$$Z Xo`mH$S>o _hmamOmMm H$b hmoVm.
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr _hVr Vo ^VmZm gmJV d `mZm `>rbm
nmR>drV. lr. Zmam`U XwS>mnm nwOma d `mMr _wbo lr ZmJnm, `H$nm
d AmZX. lr. ZmJnm nwOma, {V_Um nwOma, _wH$w XAnm nwOma, {ednm
{VaH$S>r, lr. am_M dmgnm nwOma, lr. JmoqdXAnm nwOma d `mMm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 203

H$hir`m AemoH$ nwOmada


_hmamOmMr H$nm>r

_wbJm AemoH$ nwOma d BVa AZoH$ OUmZr _hmamOmH$Sy>Z AZwJh KoVbm.


hr gd OwZr ^V_S>ir AmOhr {Z`_rVnUo `>rbm `oVmV d
`oH$ CgdmV nwT>mH$ma KoD$Z VZ-_Z-YZmZo godm H$aVmV.

H$mbmVamZo lr. JmoqdX nwOma `mMm _wbJm, lr. AemoH$ nwOma,


`mZo H$ZmQ>H$ Q>oQ> Q>mgnmoQ> `oWo S>m`ha hUyZ 9 _{hZo Q>|naar ZmoH$ar
Ho$br. `mMo ~amo~a AOyZ 2022 bmoH$ hmoVo. `m gd ~Mbm EH$
dfmZVa H$m`_ H$aUma hmoVo. nU _YoM gdmZm ~oH$ {Xbm. df hmoD$Z
Jobo, Var H$moUmbmM naV ~mobmdbo Zmhr. gJ`mZr H$moQ>mV Ho$g
Ho$br. AemoH$bm ZmoH$arMr \$ma JaO hmoVr. gd Hw$Qw>~mMo nmbZ nmofU
H$amd`mMo hmoVo. eoVrMo Cn nwaogo ZhVo. AemoH$Zo _hmamOmZm
H$idiyZ {dZVr Ho$br. _hmamOmZr `mbm n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo
A{Y>mZ R>Do $Z, amoO AH$am hOma On EH$mM AmgZmda ~gyZ H$a`mg
gm{JVbo. AemoH$Zo _moR>m ^Vr^mdmZo Onmbm gwadmV Ho$br. On
nyU hmoBn`V, Vmo Cndmg H$arV Ago. ghm _{hZo Pmbo. Onm_wio
AemoH$Mo eara d _Z ew Pmbo.
AOyZ ZmoH$arMr H$mhrM hmbMmb ZhVr. nU {Z>m AT>i hmoVr.
_Z gmYZoV a_y bmJbo. ^Vr ^mdZm dmT>br. AemoH$ `>rg Ambm.
am_H$U _hmamOmMo XeZ KoVbo. ZmoH$arMr hmbMmb Zg`mMo H$mZmda
KmVbo. _hmamOmZr AemoH$Mm ^{$^md AmoiIbm. On VgmM Mmby
R>oD$Z, WmoS>m Yra Ya`mg gm{JVbo. nwT>`m AmR> {XdgmV `mbm
H$hir`m n`mda EH$ a{OQ>a n Ambo. H$ZmQ>H$ Q>Qo > Q>mgnmoQ> `m
~Jbmoa _Yrb hoS> Am\$sg_YyZ Ambob,o AemoH$`m H$m`_ ZmoH$ar`m
204 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Zo_UwH$sMo Vo n hmoVo. Vm~S>Vmo~ O_IS>r S>onmobm OmBZ hmo`mMr


AmS>a hmoVr. 2022 bmoH$mnH$s \$V AemoH$bm EH$Q>mbmM
ZmoH$arMr AmS>a {_imbr hmoVr. `mZo Vm~S>Vmo~ `>rbm `oD$Z
_hmamOmMo nm` Yabo. _hmamOmMo AmerdmX KoD$Z, AemoH$ O_IS>r
S>onmoV OmBZ Pmbm. ~mH$s bmoH$mZr H$moQ>mV Ho$g Q>mH$br. nU H$mhr
Cn`moJ Pmbm Zmhr. am_H$U _hmamOmZr ^VmH$Sy>ZM Zm__aU
H$$Z KoVbo. `mMo OS> maY H$_r Ho$bo. ^Vm`m mn{MH$
AgmoV dm Am`mp_H$ AS>MUr AgmoV. `m Xya H$a`mgmR>r,
gXJw$Mo AmerdmX Va Amd`H$ AmhoVM. nU `mM~amo~a
^VmMr {Z>m Am{U gXJw$Zr gm{JVbobo On-Vn, nyU
H$aUohr _hdmMo Amho.
_hmamOmZm lr _wHw$X dS>oa `mMo A{b~mJbm
gmYZogmR>r Am_U

lmdU gnyZ ^mnX _{hZm nU gnm`bm Ambm hmoVm. `H$Q>oe


_{XamV Zdam CgdmMr V`mar gw$ Pmbr. {nV nYadmS>mZVa
bJoMM Zdam. bm~ bm~yZ bmoH$ `m`bm gwadmV Pmbr. JXu dmTy>
bmJbr. _hmamOmZm EH$mV {_ioZm. AmVm `oWyZ XwgarH$S>o Omdo, Ago
_ZmVyZ dmQ>m`bm bmJbo. Vgo {dMma _hmamOmZr lr. b_U nwOma
`mMoH$S>o ~mobyZ XmI{dbo. H$hir JmdmVrb bmoH$mZr, `mMo JmdmV
ahm`mMm _hmamOmZm AmJh Ho$bm. nU bmoH$mV ZH$mo hmoVm. lr. _wHw$X
dS>oa, ho am_H$U _hmamOmMo ^mMo. _moR>r ~hrU emVm~mB {hMm _wbJm.
Vo A{b~mJ`m Odi R.C.F. H$nZrV {ghrb BOrZr`a hmoVo.
A{b~mJ Odi {H$hr_bm, H$nZrZo `mZm ahm`mgmR>r ^bo _moR>o dmQ>a
{Xbo hmoVo. Vo {_aOobm Ambo. VoWyZ `>rbm XeZ KoD$Z, am_H$U
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 205

_hmamOmMo ^oQ>rg `H$Q>oe _{XamV Ambo. _m_mZm nmhZ `mZm Iyn


Am` dmQ>bo. {h_mb`mVyZ naV Am`mZVa _m_mZm ^mMm W_M
^oQ>V hmoVm. _hmamOm`m Moh`mdaMo VoO d gnU
y ~Xbbobo `{$_d
nmhZ Vmo ^m{dV Pmbm. `mZo am_H$U _hmamOmZm Z_H$ma Ho$bm.
nU _ZmVyZ Vo am_H$U _m_mM hmoVo. lr. _wHw$X dS>oa hUmbo, _m_m
A{b~mJ Odi`m {H$hr_bm _mPo _mo>o dmQ>a Amho. VoWo Iyn emVVm
Amho. AmOy~mOyMm {ZgJ nU gwXa Amho. AmnUmg VooWo AmdS>ob.
Amnbr gmYZm MmJbr hmoBb. AmnU VoWo `m _J R>adm, {H$Vr ahm`Mo
Vo. _hmamOmZr {dMma Ho$bm. `oWyZ Va Om`Mo AmhoM. ~Ky VoWo OmD$Z.
nwT>o gXJw$M ~wr XoVrb.
_hmamO H$hirhZ {ZKyZ A{b~mJbm

B.g. 1982 `m AmQ>mo~a _{h`mMr gwadmV. H$hir`m


^VJUmMm {Zamon KoD$Z, _hmamO `>rg Ambo. dm{XamO d BVa
H$mhr gmYH$mZm, `moJgmYZm d `mZgmYZm {Z`{_V H$a`mMm CnXoe
Ho$bm. _hmamO naV `>rg Ambo hUyZ lr. AnmZm AmZX Pmbm.
nU bJoMM _hmamO A{b~mJbm OmV AmhoV, hUyZ dmBQ> dmQ>bo.
AnmZr _hmamOm~amo~a A{b~mJbm `o`mMm _ZmoX` `V Ho$bm.
am_H$U _hmamO d lr. JmoqdXamd (Anm) XmoKoOU {_aOo`m Kar
Ambo . _hmamOm Z r ~ H o $ Vy Z no eZMo H$mhr n g o H$mT> b o . S> m .
Zmam`UamdmZm _hmamOmZr H$mhr {Xdg {_aOobm ahmdo, Ago dmQ>V
hmoVo. Vgo `mZr ~mobyZhr XmI{dbo. nU _hmamOmZr ZH$ma {Xbm.
Xwgao {Xder _hmamO d lr. Anm {_aOohZ {ZKyZ ~gZo, nwUo _mJ}
A{b~mJbm Ambo.
lr. _wHw$X dS>oa `mMo {H$hr_ `oWrb dmQ>a N>mZ hdoera d _moR>o
206 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

hmoVo. _wHw$XmZo am_H$U_m_m d JmoqdX_m_m `mMo gmR>r EH$m doJ`m


ImobrMr `dWm Ho$br. lr. _wHw$X dS>oa `m`m gm^m`dVtZr
Im`m{n`mMr d BVa gd `dWm MmoI R>odbr. amr gdOU EH$
~gyZ {h_mb`mVrb AZw^d EoH$V. gdmZm Vo AZw^d ZdrZM hmoVo.
EH$ gmYy lr. dS>oa `mMoH$S>o Ambo AmhoV. Ago H$mbZrV`m bmoH$mZm
H$ibo. ^m{dH$ _S>ir XeZmg `oD$ bmJbr. `mMm Zmhr hQ>bm Var
WmoS>m\$ma mg dS>oa Hw$Qw>~mbm Pmbm. nmM ghm {Xdg Pmbo. `oWo nm{hOo
Ver emVVm {_iUma Zmhr. ho _hmamOmZm H$iyZ MwH$bo. VgoM dS>oa
Hw$Qw>~mbmhr mg Pmbm AgVm. _hmamOmZr VoWyZ XwgarH$S>o Om`mMm
{ZU` KoVbm. {H$hr_ nmgyZ 78 {H$._r. AVamda H$UHo$a`m
S>mJ| amda eH$amMo _{Xa Amho. N>mQo >go o XodWmZ. XodWmZmV ahm`mgmR>r
Imo`mnU AmhoV. lr _wHw$X dS>oa hUmbo, VoWrb `dWmnH$ _m`m
AmoiIrMo AmhoV. _r Amnbr ahm`mMr gmo` H$aVmo. VoWo Amnbr
gmYZm MmJbr hmoBb. _hmamOmZr hmoH$ma {Xbm. lr. dS>oa `mZr
`dWmnH$mer ~mobUo Ho$bo. nadmZJr {_idbr.
_hmamOmMr H$UHo$abm gmYZm
d ^VmZm _mJXeZ

XmoZ {XdgmZVa lr. _wHw$X dS>oa _hmamOmZm d AnmZm KoD$Z


H$UHo$abm Jobo. 100 nm``m MTy>Z da Omdo bmJVo. Q>oH$S>rda gnmQ>
OmJm Amho. ^JdmZ eH$amMo N>mZ, _moR>o _{Xa Amho. _{Xam`m _mJ`m
~mOybm Q>Q>Zo ~mYbo`m 56 Imo`m AmhoV. nwOmar VoWo ahmVmV.
_YyZ _YyZ Q>Q>r nU `oVmV. `m`m ahm`mgmR>r Imo`m ~mYbo`m
AmhoV. `mVrb EH$ Imobr _hmamOmZm {Xbr. ~mOybm {dhra. nmUr
JmoS>. OUy H$mhr _hmXodmMo VrWM. lr. dS>oa `mZr Amn`m~amo~a
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 207

Q>mod d WmoS>r d`nmH$mMr ^mS>r AmUbr hmoVr. lr. Anm


_hmamOm~amo~a Mma {Xdg am{hbo d _J naV {_aOobm Job.o da Q>Ho $S>rda
N>mZ dmam hmoVm. amr MmJbrM WS>r dmOm`Mr. `>rMr AmR>dU
Pmbr. _hmamOmMr nhmQ>o nmgyZ amr n`VMr gmYZm gw$ Pmbr.
{gmMr kmZmoma gmYZm hUOo AmZXr AmZXM. gV {eamo_Ur
VwH$mam_ _hmamOmZr dUZ Ho$`m_mUo ""AmZXmMo S>mho r& AmZX
VaJ&&'' Aer _hmamOmMr AdWm Pmbr. ^md g_mYr`m
AmZXmVyZ CR>mdogo dmQ>oZm. Odi Odi XrS> Vo XmoZ _{hZo, _hmamO
H$UHo$abm am{hbo. _hmamO KarM d`nmH$ H$arV. ~mhoaMo bmoH$
nU VoWo `oD$Z ahmV. `mMogmR>r d amoO`m XeZmbm `oUm`m
bmoH$mgmR>r, lr. XmVma `mMr ImZmdi hmoVr. Mhm-nmUr, ZmVm,
OodU gdH$mhr AmS>a_mUo ~ZdyZ XoV. `mZr dV:hZ _hmamOmMr
AmoiI H$$Z KoVbr. Vo _hmamOmMo `{$_dmZo AmH${fV Pmbo hmoVo.
`mMoH$S>o `oUm`m bmoH$mZm _hmamOm~b _m{hVr gmJyZ XeZmg
nmR>{dV.
_hmamO OoWo OmVrb, VoWo bmoH$ O_y bmJbo. EH$Xm JwOamWr
bmoH$mMm Xhm ~mam OUmMm Jn, AmR>dS>m^a ahm`mgmR>r Ambm hmoVm.
gd nwfM hmoVo. VU Am{U _`_ d`mMo. dV:Mr CnmgZm H$am`Mo.
lr. XmVmamZr _hmamOmMr AmoiI H$$Z {Xbr. `mZ gmYZo~b
Amhmbm H$mhrM _m{hVr Zmhr. Amhmbm _mJXeZ H$am, hUyZ `mZr
_hmamOmZm {dZVr Ho$br. am_H$U _hmamOmZr nmM {XdgmMo EH$ g
KoVbo. ObYmVr, ObZoVr d R>am{dH$ `moJmgZo, `mMoH$Sy>Z H$adyZ
KoVbr. H$mhr AmgnmgMo bmoH$nU Ambo hmoVo. Vo ~hVoH$ VUM hmoVo.
_Zw` earamV gw AdWoV Agbo`m, Hw$ S>{bZr eVr~b gm{JVbo.
Hw$S>brZr OmJVr`m H$mhr {H$`m `mMoH$Sy>Z H$adyZ KoV`m. nmM
{XdgmVM gdmZm MmJbm AZw^d Ambm. na_mWmgmR>r eara d _Z
Xmohrhr gwT> Ag`mMr Amd`H$Vm _hmamOmZr g_OmdyZ
208 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

^JdmZ eH$amMo XeZ

gm{JVbr. AmVm AmOy~mOyMr ^V_S>ir {Z`{_V `moJm`mgmgmR>r


`oD$ bmJbr. ""_mJob `mbm _mJXeZ.'' hm _hmamOmMm
d^mdY_. Hw$Umbm XwImdUo, _hmamOm`m d^mdmVM ZhVo.
mn{MH$ _mJ`mH$S>o _hmamO Xwbj H$arV. _hmamOm`m
^{$gmamg Z H$iV gwadmV Pmbr hmoVr. n.ny. Zaqghoa
_hmamOm`m BN>oZo gd KS>V hmoVo. _hmamOmMo aodoVrb ghH$mar
lr. dmUr, gh}`m H$m_mgmR>r `mM ^mJmV hmoVo. Vo H$UHo$abm
XeZmbm Ambo AgVmZm, _hmamOmMr d `mMr AMmZH$ ^oQ> Pmbr.
Vo Zoh_rM H$UHo$abm `oD$Z _hmamOmZm ^oQy> bmJbo. `mMo ~amo~a
aodoVrb BVa ghH$mar nU `oV. _hmamOm~amo~a {Za{Zam`m {df`mda
MMm H$arV. EH$Xm Xodm`m ApVdm{df`r MMm Iyn aJbr. Xod
`oH$m`m X`mV Amho d Zm__aUm_wio `mbm Amnbogo H$aVm
`oVo, ho _hmamOmZr dmZw^dmd$Z nQ>dyZ {Xbo.

H$UHo$abm Odi`m S>m|Jam_Yo H$mhr Zg{JH$ Jwhm AmhoV.


VoWo n.ny. lrYa dm_r Vn`m H$arV. am_H$U _hmamO gH$minmgyZ
AYma hmoBn`V, EH$ {Xdg JwhoV am{hbo. gnyU {Xdg Cndmg Ho$bm.
H$mhrM Imo Zmhr. OdiMo nmUr VodT>o `m`bo. W_ nmgZmV
Zm__aU d ZVa `mM pWVrV `mZ. lrYa dm_t`m Vn`}Mo
db` AOyZhr JwhoV OmUdV hmoVo. JwhoV IynM emVVm. ~KVm ~KVm
_hmamO g_mYrW Pmbo. doioMo ^mZ am{hbo Zmhr. JwhoVbm AYyH$gm
H$me. _Z {dMbrV H$aUmam AmdmO Zmhr. Odi Odi AmR> Vmg
_hmamO `mZW AdWoV hmoV.o `mZmV ^JdmZ eH$am`m `mZW
AdWoMo XeZ Pmbo. _hmXod _hmamOm`m g_moaM `mZW
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 209

AdWoV hmoVo. H$_aobm `mKm~a. OQ>m S>mo`mda ~mYbo`m.


nmgZ. Xmohr hmV Xmohr JwT>`mda AmZX_woV. H$nmimbm,
Xmohr hmVm`m XS>mda, ^_mMo AmS>do n>o. OmbXa _woV _mZ
WmoS>r Imbr Am{U hZwdQ>r qH${MV nwT>`m ~mOyg _mZobm
Q>Ho $bobr. g _wm. ^JdmZ eH$am`m AmkmMH$mVyZ H$memMo
{H$aU ~mhoa nSy>Z am_H$U _hmamOm`m `mZW _yVuda nS>V
hmoVo. _hmamOmMo _Z _hmXodm`m {X` $nmer EH$$n Pmbo
hmoVo. g`mH$mi Pmbr. Jwho`m Xmamer EH$m Jwam`mMm, Jwao
hmH$VmZmMm AmdmO Ambm. _hmamO `mZmdWoVyZ ~mhoa Ambo. VoWyZ
EH$m doJ`m VrVM, H$UHo$a _{XamOdi`m Amn`m ImobrV
Ambo. _hmamOmMo _Z ^$Z Jobo hmoV.o earam`m ^wH$o Mr OmUrd Zmhrer
Pmbr hmoVr. `mM VrV Pmon H$Yr bmJbr Vo H$iboM Zmhr.
gmn Mmdbo`m _mUgmbm dmMdbo

EH$ {Xdg H$UHo$a`m ~mOy`m OJbmVyZ, EH$m VU _mUgmbm


KoD$Z Mma nmM ~m`H$m d nwf Ambo. `m VUmbm PmS>mImbyZ OmV
AgVmZm, PmS>mda`m gmnmZo CS>r _m$Z S>mo`mda S>I Ho$bm hmoVm.
`m _mUgmbm Immda KmbyZM AmUbo hmoVo. Odi Odi ~oewM
hmoVm. EH$ {g gmYwnwf H$UHo$a XodimMo ~mOybm ahmVmV hUyZ
`mZm AmOy~mOy`m bmoH$mZr gm{JVbo hmoV.o am_H$U _hmamO XodimMo
AmdmamV `mZ H$arV ~gbo hmoVo. doi g`mH$mir gmVMr hmoVr. gy`
_mdibm hmoVm. `m VU _mUgmbm _hmamOmMo g_moa R>oD$Z, ~amo~aMo
bmoH$ _hmamOmMr J`md`m H$$ bmJbo. _hmamO H$gohr H$$Z mbm
dmMdm. _moR>m AmeoZo Amhr AmnUmH$S>o Ambmo AmhmoV. OJbmV
ahmUmar Jar~ _mUgo. H$moR>o OmUma? Xodm`m nm`mer Ambo. _hmamOmZr
210 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

S>moio CKSy>Z gd n[apWVr nm{hbr. _moR>r H$R>rU hmoVr.


_hmamOmMo _Z H$UoZo ^$Z Job.o H$mhrVar Ho$bo nm{hOo. `mZW
~gyZ `mZr Amnbo gXJw$ n.ny. Zaqghoa _hmamOmZm AmdmhZ Ho$bo.
Amnbr gH$neVr OmJV Ho$br. `m _mUgm`m S>mo`mda
hmV R>oD$Z _ZmV`m _ZmV gXJw$Mo Zm__aU Ho$bo. Xhm nYam
{_ZrQ>o emVVoV Jobr. Vmo _mUyg hmbMmb H$$ bmJbm. nmM
{_ZrQ>mZr Vmo _mUyg CRy>Z ~gbm. gdmZm Am` dmQ>bo.
am_H$U _hmamOmZm nU Am` dmQ>bo. gXJw$Zr Amnbr
{dZVr EoH$br, hUyZ `mMo S>moio AlyZr ^$Z Ambo. _hmXodmMo
_{XamV {Xdm bmJbm hmoVm. _hmamOmZr gdmZm _{XamV ~gdyZ ""
Z_: {edm`'' _mMm gm_wXm{`H$ On Ho$bm. dmVmdaU g Pmbo.
gd O_bo`m bmoH$mZr C\y$VnUo ""am_H$U _hmamO H$s O`'' hUyZ
_hmamOmMm O`O`H$ma Ho$bm. Xwg`m {XdgmnmgyZ, H$UHo$amMo
XodimV _hmamOm`m XeZmbm bmoH$mMr amJ bmJbr. _hmamOmZm Amnbr
mn{MH$ JmhmUr gmJyZ bmoH$mZr hamU Ho$bo. _hmamO dVmJyZ Jobo.
`mM {Xder amr Vo {H$hr_bm lr. _wHw$X dS>oa `mMo Kar naV Ambo.
_hmamOmMo {edWaKirV dmV`

B.g. 1982 Mm {S>g|~a _{hZm hmoVm. XmoZ {XdgmZVa _hmamO


_hmS>bm Jobo. VoWo MdXma V`mOdi namOno _S>_ ahmV hmo`m.
{edWa Kir`m _wI Q>Q>r. `mMo H$Sy>Z XmoZ _{hZo {edWaKibm
ahm`mMr nadmZJr KoVbr. Vgo n KoVbo. _hmS>nmgyZ ^moa`m a`mda
2025 {H$._r. AVamda {edWaKi Amho. KZXmQ> OJbmVrb
S>m|JamVbo {R>H$mU. CM S>m|Jamd$Z, VrZ Hw$S>mVyZ Imbr Y~Y`mMo
nmUr nS>Vo. `m`m _mJ`m ~mOybm _moR>m Jwhm. VoWo g_W am_Xmg
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 211

XyYdm`mbm _ {Xjm

dm_tZr, Amnbo {e` H$`mUdm_r `mZm g_moa ~gdyZ Xmg~moY


gm{JVbm. `mZr Vmo {bhZ KoVbm. Aer hr {edWaKi. Eo{Vhm{gH$
d Am`mp_H$ {R>H$mU. H$mim`m AmoKmV bw Pmbo hmoVo. ZmJnyaMo
lr. Xod `mZr, g_W M[amMm A`mg H$$Z ho {R>H$mU emoYZy H$mT>b.o
gmZJS>`m "g_W am_Xmg dm_r' Q>Q>Zo `mMm {dH$mg Ho$bm. lr.
Xod ho B{Vhmg gemoYZH$ma hmoV.o nwT>.o n.ny. am_Xmg dm_tMo ^V Pmbo.
am_H$U _hmamO g`mH$miMo gw_mamg {edWaKirV Ambo.
lr. JmJb Amn`m nZrgh, VoWo amhZ gd `dWmnZ ~KV.
`dgm`mZo Vo dmVw aMZmH$ma. nU CVmad`mV godm hUyZ Q>Q>Mo
H$m_ ~KV. namOno _S>_Mo n ~KyZ, `mZr EH$ Imobr am_H$U
_hmamOmZm ahm`mg {Xbr. Jwho`m ~mOybm Mma nmM Imo`m hmo`m.
Y~Y`mMo AmVbo ~mOyg _moR>m JwhoV, g_W am_Xmg dm_tMr,
Xmg~moY Amn`m _wImZo gmJV AgVmZmMr _yVu. g_moa H$`mUdm_tMr _yVu. hmVmV boIUr KoVbobr. g_moa ~gyZ Xmg~moY {bhrV
AmhoV. _moR>o N>mZ {R>H$mU. VY emVVm. nmdgm`mnmgyZ OmZodmar
n`V, \$V Y~Y`m`m nm`mMm AmdmO. KZXmQ> PmS>r. `m_wio
{XdgmnU gy`{H$aUo Kirn`V nmoMV ZmhrV. `m_wio {XdgmnU _X
Agm H$me. amr Va gd H$mhr, amHo$b`m {X`mdaM Mmbo.
AmOy~mOy`m S>mJ| amda `mZmgmR>r Iyn {R>H$mUo. _hmamOmZm {edWaKi
IynM AmdS>br. _moOHo$M bmoH$ XeZmbm `oV. emVVoV `mZ H$aVm
`oBb hUyZ, _hmamO Iye Pmbo.

_hmamOmZr lr. JmJb `mZm ngo {Xbo. `mZr EH$ doi Ood`mMr
gmo` Ho$br. Am~o {edWa JmdmVyZ XyYdmbm KirV XyY KoD$Z `oV
212 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Ago. _hmamO {Z`{_V `mMoH$Sy>Z AYmeoa XyY KoV. _hmamOmMr


{Z` gmYZm. Moh`mdarb VoO, hgV_wI Moham, Zoh_r JmoS>
~mobUo, gd H$mhr `mbm ^mdbo. Vmo hUmbm, _hmamO Amhr
H$>H$ar bmoH$. {Xdg^a H$m~mS> H$>mV OmVmo, V|hm Hw$R>o nmoQ>mbm,
nmoQ>^a A {_iVo. nU Vw_`mH$S>o nm{hbo H$s, XodmMr AmR>dU
hmoVo. Am_Mm O_ AgmM dm`m OmUma. _bm H$mhrVar _mJ
XmIdm. {edWa KirV hmoUm`m ^OZ dMZm`m H$m`H$_mZm Vmo
JmdmVrb bmoH$m~amo~a hOa Agm`Mm. `mbm Am`m_mMr JmoS>r
hmoVr. na_mWm~b {dMmaUmam EH$Var _mUyg ^oQ>bm, hUyZ
_hmamO AmZ{XV Pmbo. _hmamOmZr `mbm ~rO _mMm CnXoe
H$$Z, {Z`{_V Zm__aU H$am`bm gm{JVbo. _hmamO gmYmaU XmoZ
_{hZo {edWa KirV _wH$m_mbm hmoVo. Vmo n`V `m XyYdm`mMr
MmJbr JVr Pmbr hmoVr.
{edWaKibm _hmamOmZr,
VUmbm Am_h`onmgyZ dmMdbo

{edWaKiMm H$mi Iyn N>mZ hmoVm. _hmamOmMr nhmQ>onmgyZ amr


n`VMr gmYZm Cm_ Pmbr. Vr EH$mVm_wio. _hmamO g`mH$mi`m
doiog, Kir`m ~mOy`m S>m|JamV {\$am`bm OmV. nm` _moH$io hmoV.
VgoM {ZgJm`m gm{`mV _Z g hmoB. EH$Xm {\$am`bm Jobo
AgVmZm, g_moa S>mJ| am`m H$S>mda EH$ VU C^m hmoVm. Vm|S> H$S>mMo
~mOybm. nmT>am nm`Om_m d nmT>am eQ>. S>mo`mda nmT>ar ImXrMr Q>monr.
EH$Q>mM hmoVm. _hmamOmZm `mMr hmbMmb ge`mnX dmQ>br. ~hVoH$
H$S>md$Z CS>r _m$Z, Ord Xo`mMm {dMma hmoVm. _hmamO YmdVM
nwT>o Job.o nmR>r_mJyZ `m`m eQ>mM
r H$mba Yabr. IMH$Z _mJo AmoT>b.o
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 213

_hmamO doirM nmohmoMbo. ZmhrVa `mZo H$S>md$Z ZH$sM Imbr


CS>r _mabr AgVr. Vmo VU _hmamOmZm nmhZ aSy> bmJbm. _hmamO
H$m _bm dmMdbo? _r Ordmbm H$Q>mibmo.
_hmamOmZr ~mOy`m XJS>mda `mbm ~gdbo. nmR>rd$Z hmV
{\$adrbm. emV Ho$bo. _hmamO hUmbo, ~m~mao ZaXoh {_iUo EdT>o
gmono Zmhr. `mMo H$`mU H$am`Mo gmoSy>Z, Vy Am_h`m H$aVmog.
Am_h`oMo nmVH$ Iyn _moR>o Amho. `m_wio Vy Kmoa ZaH$mV Omerb.
AZV `mVZm ^moJerb. Vmo _mUyg {eH$bobm hmoVm. WmoS>r \$ma g_O
hmoVr. _hmamO hUmbo, Vwbm H$m` EdT>o Xw:I Amho? gmJVar _bm.
`m VUmMr h{H$H$V WmoS>r {d{MM hmoVr. Vmo ^moa`m \$Q>arV
ZmoH$arbm hmoVm. {edWa Kir`m ~mOybmM `mMo Jmd. VoWoM amhZ
^moa`m \$Q>arV ZmoH$arg OmV hmoVm. bJ hmoD$Z Oo_Vo_ df Pmbo
hmoVo. ZwH$VrM AmB dmabr. Kar ~m`H$mo EH$Q>rM Ago. `mMo dS>rb
{V`mH$S>o dmBQ> ZOaoZo ~KV. hr Jmo> H$moR>o ~mobVm nU `oV ZhVr.
_ZmV dmBQ> {dMmamMo H$mha _mObo. _ZmVrb {dMmamMm ^ma Ag
hmoD$Z Vmo Ord Xo`mg {ZKmbm hmoVm. _hmamO hUmbo, EdT>r N>moQ>r
Jmo> Am{U Vy Ord m`bm {ZKmbmg. \$ma gmono Amho. Vy ~m`H$mobm
_mhoar nmR>d. Oam bm~ ZmoH$ar ~K. ZmoH$ar {_imbr H$s, ZdrZ Ka
H$a Am{U ~m`H$mobm KoD$Z Om. gdM Z {_Q>b
o . `mZo _hmamOmMo nm`
Yabo. hUmbm, EdT>r gmonr Jmo>. _m`m H$er bjmV Ambr Zmhr?
_hmamOmZr `mbm OnmMr _mi {Xbr. amoO EH$ _mi "" Z_:
{edm`'' m {g _mMm On H$amd`mg gm{JVbm. gd H$mhr MmJbo
hmoBb, Agm AmerdmX {Xbm. VUmMo g_mYmZ Pmbo. _hmamOmZr
Ord dmM{dbm, hUyZ `mMo Am^ma _mZbo d {ZKyZ Jobm. nwT>o
_{h`mZVa Vmo VU, _hmamOmZm emoYV {edWa KirV Ambm.
_hmamOmZm Z_H$ma H$$Z WmoS>o noT>o d e^a n`o _hmamOm`m
nm`mg_mo a R> o d bo . Mo h am \w $ {V {XgV hmo V m. _hmamOm `m
214 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

gmJ`m_mUo, `mbm A{b~mJbm ZmoH$ar {_imbr hmoVr. ZwH$VoM


^mS>mZo Ka KoVbo. AmVm `oWyZ ~m`H$moMo _mhoar OmD$Z, {Vbm KoD$Z
A{b~mJbm OmUma hmoVm. _hmamOmZm AmZX Pmbm. {Z`{_V Zm__aU
H$arV Om. hUyZ `mbm CnXoe Ho$bm. XmoZ VrZ {XdgmVM _hmamO
{edWa KirVyZ naV {ZKmbo. lr. JmJb d `m`m nZrMo Am^ma
_mZbo. Cm_ gmYH$mMo OrdZ `mZr OdiyZ ~{KVbo hmoVo.
_hmamO nw`mV
S>m. hZw_Vamd Hw$bH$Uu `mMoH$S>o

B.g. 1983. OmZodmar _{hZm gnbm hmoVm. am_H$U _hmamO


~gZo ^moa _mJ} nw`mbm Ambo. {_aOo`m S>m. Zmam`UamdmMm _moR>m
_wbJm, S>m. hZw_V Hw$bH$Uu. _hmamOmMm nwV`mM. Vmo nw`mV
qghJS> amoS>bm, JUoe _im Ear`mV, B{XamZJabm ahmV hmoVm. Imbr
XdmImZm d da Mma Imo`mMo Ka. _hmamO S>m. hZw_Vamd Hw$bH$Uu
`mMo XadmIm`mg_moa, g`mH$miMo gw_mamg OmD$Z C^o am{hbo.
ny U gmYy do e mV. `mZo Amo i Ibo M Zmhr. am_H $ U H$mH$m
{h_mb`mVyZ naV Ambo AmhoV. ho `mbm _mhrV hmoVo. _hmamO
hUmbo, H$m` hZw_Vm? AmoiIbo Zmhrg. AmdmOmd$Z S>mQ>amZr
am_H$U H$mH$mZm bJoMM AmoiIbo. AZmoiIrnUmMr ^mdZm
OmD$Z, Moh`mda AmnbonUmMm AmZX PiH$bm. `mZo dmHy$Z
Z_H$ma Ho$bm. _hmamOmMo gm_mZ hmVmV KoVbo. `mZm AmXamZo
da`m KamV Zobo. am_H$U H$mH$mZm ~KyZ S>mQ>am`m nZr gm.
Cdbmbm AmZX Pmbm. _hmamOmZm EH$ ~mOyMr $_ {Xbr.
am_H$U _hmamO amr OodV ZgV. WmoS>m Anmonhma d XyY KoD$Z
gdm`m Jnm gw$ Pm`m. `mZm _hmamOmH$Sy>Z {h_mb`mVrb
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 215

h{H$H$Vr EoH$m``m hmo`m. ZmoH$arV AgVmZm am_H$UH$mH$m, `m`m


_Z{_imdy d^mdm_wio gdmMo bmS>Ho$ hmoVo. _hmamO VrZ {Xdg
JwnUo S>m. hZw_VamdmH$S>o am{hbo.
_hmamOmMr Mm\$i`m am__{Xambm ^oQ> d
Hw$~S>r VrWmMo XeZ

_hmamO nw`mhZ ~gZo {ZKyZ Mm\$ibm Ambo. VoWo g_WmZr


WmnZ Ho$bobo am__{Xa Amho. ZVa Ow`m _{XamMm OrUm}ma {g
CmoJnVr d XmZeya lr. _\$VbmbeoQ> `mZr Ho$bm. _hmamOmZr ^y
am_MmMo XeZ KoVbo. _Yo ^y am_M, S>m`m ~mOybm grVm_mB d
CO`m ~mOybm {` ~Yw b_U `m`m C`m _yVu. Iyn gwXa AmhoV.
VoWrb nwOmar _amR>o `mZm ^oQ>bo. XmoZ {Xdg ahm`mMm _ZmoX` `V
Ho$bm. _hmamOm`m Moh`mdaMo gmpdH$ ^md hUm qH$dm `mMr
AVaeVr hUm. ghgm _hmamOmZm H$moUr Zmhr hUV Zgo. lr.
_amR>o `mZr _hmamOmZm _{XamMo nmR>r_mJMr EH$ Imobr {Xbr.
AmKmoirMr dJao gd `dWm hmoVr. nU OodUmMo Vw_Mo Vwhmbm ~Kmdo
bmJob, hUyZ gm{JVbo. _hmamOmMm gd ^adgm Amn`m
gXJw$da hmoVm. ~mhoa EH$ MhmMo XwH$mZ hmoVo. amr XyY {_imbo
Zmhr. \$V Mhm VodT>m {_imbm. _hmamO `mVhr g_mYmZr
hmoVo.
nhmQ>og lram_mMr H$mH$S> AmaVr Pmbr. _hmamO AmYrM CR>bo
hmoVo. H$mH$S> AmaVr ZVa Xodim`m g^mJhmV `mZmbm ~gbo. g
dmVmdaU. Omd` WmZ. ^w am_MmMo ApVd OmUdV hmoVo.
bJoMM `mZ bmJbo. gH$mir _amR>o `mZr, Mm\$iMo _{XamMo AmVrb
~mOyg Agbobr Jwhm XmI{dbr. nydu VoWyZ ^w`mar _mJmZo WoQ> da
216 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

gmZJS>mda OmVm `oV hmoVo, Ago hUVmV. Mm\$inmgyZ da XrS>


{H$._r. AVamda "Hw$~S>r VrW' Amho. _wgb_mZmMo am` AgVmZm,
g_W am_Xmgdm_r d {edmOr _hmamO VoWyZ OmV hmoVo. {edmOr
_hmamOmZm VhmZ bmJbr. AmOy~mOybm H$moR>o nmUr _mJ`mV YmoH$m
hmoVm. g_W am_Xmg dm_tZr, Amnbr Hw$~S>r EH$m XJS>mda AmnQ>br.
XJS> ^Jbm. AmVyZ {Z_i nm`mMm Pam ~mhoa Ambm. VoM ho Hw$~S>r
VrW. ZVa ~mOybmM g_WmZr _mVr`m _{XamMr WmnZm Ho$br.
am_H$U _hmamO g_W am_Xmg dm_tMr AmR>dU H$mT>V, Hw$~S>r
VrWmMo nmUr `m`bo. nmUr JmoS> hmoVo. ZVa _mVram`mMo XeZ KoVbo.
EH$mVmVbo a` WmZ. WmoS>m doi `mZmbm ~gbo. CZ WmoS>o H$_r
Pm`mda Imbr Mm\$ibm naV Ambo. amoO g`mH$mir Mm\$iMo
_{XamV am_H$Wm Mmbo. `mMm AmZX KoVbm. _hmamOmMo Mm\$i_Ybo
XmoZ {Xdg N>mZ Jobo. nU VoWo OodU {_imbo Zmhr. ImZmdi
ZhVrM. WmoS>o XyY, Mhm d Mwa_wao `mMmM Zd
o Xohmbm XmI{dVm
Ambm. {h_mb`mVbr gd` hmoVrM. {edm` gXJw$Mr BN>m.
H$moUmbmM Xmof Z XoVm _hmamO Mm\$ihZ gmVm`mbm Ambo. Vo
Zoh_r`mM AmZXmV.
_hmamO Mm\$ihZ g_W am_Xmg
dm_t`m gmZJS>bm

_hmamO gmVm`m`m ~g Q>S>bm CVabo. XwnmaMo Mma dmObo


hmoVo. gmZJS>bm Om`mgmR>r MmH$er Ho$br. AmVm amrMo doiog
JS>mda OmUo e` hmoUma Zmhr. gmVmam ehamV amOdmS>mMo ~g
Q>mn Odi, gmZJS> gWmZMr Y_emim Amho. amr VoWo amhZ gH$mir
JS>mda OmVm `oBb, Ago g_Obo. `m_mUo _hmamO {gQ>r ~gZo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 217

Y_emioV Ambo. amr _wH$m_ Ho$bm. gH$mir bdH$a CRy>Z nair


JmdmV Ambo. nair Jmd gmZJS>`m nm``mer. VoWyZ 700-800
nm``m MTy>Z JS>mda Omdo bmJo. AmVm ~g WoQ> JS>mda OmVo. \$$
100 nm``mM MT>m`m bmJVmV. nair JmdmVM H$mS>{goa
dm_tMm _R> Amho. am_H$U _hmamOmZr Amn`m nWm`m _yi nwfmMo
XeZ KoVbo. _J JS> MT>m`bm gwadmV Ho$br. A{Z`{_V, H$_r OmV
CMr`m XJS>r nm``m. MT>m`bm H$R>rU. H$>m{edm` Xod {_iV Zmhr,
hoM Iao. _hmamOmMo eara {h_mb`mV amhZ H$mQ>H$ Pmbo hmoV.o Vo nQ>mnQ>
da MTy>Z Jobo. ~amo~arMo bmoH$ _mJoM am{hbo.
gmZJS>mdaMr {eV~ CnmgZm

XwnmaMo gmS>o AH$am dmObo hmoVo. _hmamO gmZJS> gWmZ`m


Am\$sgmV Joobo. VoWo `dWmnH$ lr. gwZrb qMMmiH$a, Am\$sg ~X
H$$Z, _{XamV Xwnma`m CnmgZogmR>r {ZKmbo hmoVo. `mZr _hmamOmMr
MmH$er Ho$br. n.ny. ^mD$gmho~ _hmamO d Jw$Xod amZS>o `mMo~b
`mZm _m{hVr hmoVr. `m`m nWmVrb gmYy hUyZ Am_r`Vm dmQ>br.
Vo hUmbo, gm_mZ `oWM
o R>do m. hmVnm` YwdZy _mPo~amo~a _{XamV Mbm.
Xwnma`m CnmgZoMr KQ>m Pmbr Amho. Am`mZVa Vwhmbm Imobr XoVmo.
_hmamO d lr. qMMmiH$a ~mobV ~mobV _{XamV Jobo. CnmgZm gw$
Pmbr hmoVr. g_W am_Xmg dm_tMr ^` g_mYr. da gwXa _yVu.
JS>mdarb gd godH$ _S>ir d ~mhoa JmdmhyZ Ambobr ^V_S>ir
emVVoV ~gbr hmoVr.
WmoS>o Xmg~moYmMo dmMZ Pmbo. JS>mdarb H$m`_ ahmUmar godH$
_S>irM, R>amdrH$ godoMo H$m_ H$arV. nyOm, ^OZ, gm\$g\$mB, ^moOZ
dmT>Uo B. H$m_o gdmZm dmQy>Z {Xbr hmoVr. gd H$mhr {eV~. Xmg~moY
218 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

dmMZm ZVa AmaVr Pmbr. amr`m ^OZmMm H$m`H$_, XrS> Vo XmoZ


Vmg Mmbo. g_WmZr {b{hbobo _ZmMo bmoH$, H$$Um>Ho$, eoOmaVr B.
EH$m MmbrV gdOU hUV. Iyn N>mZ dmQ>o. W_ EoH$Um`mMo _Z
g hmoD$Z OmB. Xmg~moY hm Va _hmamOm`m d$n gXm`mMm,
_wI gX^ JW. `mMo _yi {R>H$mUr Am`mZo, _hmamOmZm AmZX
Pmbm. AmaVr ZVa gd ^VJU ^moOZJhmH$S>o Job.o gmYoM nU $MH$a
gmXmMo AmZo, _hmamOmMm AVam_m V Pmbm. ZVa lr.
qMMmiH$amZr _hmamOmZm Oam bm~Mr Imobr {Xbr. _hmamOmMo
gmYZmV ``` `oUma Zmhr, hm `mMm hoV.y g`mH$mir _hmamO JS>mda
{\$$Z Ambo. `mZm dHw$R>dmgr Zmam`U bH$S>|Mr Vrd AmR>dU Pmbr.
_hmamOmMo OrdZ nMmH$Sy>Z na_mWmH$S>o di{d`mV, VoM H$maUr^yV
hmoVo. AOyZ `mMm ghdmg bm^m`bm nm{hOo hmoVm. _hmamO JS>m`m
nmR>r_mJ`m ~mOyg Jobo. OoWyZ Zmam`U bH$S>|Zr CS>r _mabr, `m
XarOdi _hmamO {dfU _ZpWVrV C^o am{hbo. _Zmo_Z `m emnrV
Am`mbm lmObr AnU Ho$br.
gmZJS>mda _hmamOmZm g_W am_Xmg
dm_tMo XeZ

JS>mda 78 {XdgmZr XmgZd_rMm Cgd hmoVm. V`mar Mmby


hmoVr. lr. gwZrb qMMmiH$a AmVm _hmamOmMo MmJbo {_ Pmbo hmoVo.
AZoH$ Am`m_rH$ {df`mda `m`m MMm hmoV. lr. qMMmiH$a ho
g_W dmL>_`mMo JmTo> A`mgH$. `mMo ~aoM A`mgnydH$ boIZ
Amho. _hmamOmMr CnmgZm AZw^dmVyZ gmH$ma Pmbobr. g_W am_Xmg
dm_tZr Xmg~moYmV H$WZ Ho$bo`m ""amoH$S>m gmjmH$mamMm''
`mZr AZw^d KoVbobm. _hmamOm~amo~a`m MM}Zo qMMmiH$amZm Vo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 219

OmUdbo. lr. H$a_H$a d lr. gmR>o ho XmKo godH$ gmJbrMo. `mMr


nU _hmamOm~amo~a MmJbr _r Pmbr. Vo AmOdmZo _hmamOm`m Mhm
nm`mMr d Ood`mMr H$miOr KoV. Odi Odi _{hZm^a _hmamO
gmZJS>bm hmoVo. JS>mdarb CnmgZoMm AmZX KoV, dV:Mr
gmYZm nU Ho$br. EH$m amr `mZm_Yo, g_W am_Xmg dm_tZr
_hmamOmZm XeZ {Xbo. g_W dMZ H$arV AmhoV d g_moa ~gyZ
H$`mUdm_r, gmdr AH$m~mB d BVa {e`JU EH$mJVoZo
ldU H$arV AmhoV. OUy H$mhr ldU ^VrMo __M g_W
g_OmdyZ gmJV AmhoV. _moR>o _Zmoha ` hmoVo. _hmamO VrZ
hmoD$Z Jobo.
AmO lrjo `>rMr nU {VM pWVr Amho. {Z>mdmZ gmYH$
`>r`m n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m g_mYr _{XamVrb,
CnmgZoMm AmZX KoV KoV Amnbr dV:Mr nU gmYZm H$aVmV.
n{d Am{U g dmVmdaU. g_W gXJw $ am_H$U _hmamOmMo
ApVd. `mMo _mJUm`mbm {_iUmao _mJXeZ. n.ny.
Zaqghoa _hmamOmMm gy_ XohmZo dmda. gdH$mhr {dbjU.
hUyZ ~aoM ^VJU `>rbm Amnbo _mhoaM g_OVmV. ~`mM
doigo _hmamO JS>mdarb lrYadm_t`m Hw$Q>rV OmD$Z `mZmbm ~gV.
lrYaHw$Q>rMo AmVbo ~mOyg, EH$ dQ>dj
Amho. VoWo ~gyZ lrYadm_tZr
~amM H$mi Vn`m Ho$br. OmUH$mambm AmOhr, VoWrb A` eVrMo
db` OmUdVo. XmgZd_rMm Cgd gw$ hmoUma hmoVm. nm{hOo Vgm
EH$mV {_iUma ZhVm. am_H$U _hmamOmZr gd n[a{MVmMm {Zamon
KoVbm. g_W am_Xmg dm_tZm dXZ Ho$bo. g _ZmZo JS>md$Z
{ZKyZ, nair _mJ} gmVm`mbm Ambo.
220 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

am_H$U _hmamOmMo Jm|Xd`mV dmV`

gmVm`mhZ 65 {H$._r. AVamda Jm|Xdbo. lr. gXJw $ ~MV`


_hmamO `mMo Jmd d H$_^_y r. `mZm gd Jm|XdboH$a _hmamO hUyZM
AmoiIbo OmVo. Vo am_Zm_mMo CnmgH$. Am_kmZr dMZH$ma. AIS>
am_Zm_mMm On H$arV d Zm__aUmMr _hVr Amn`m dMZmVyZ
bmoH$mZm nQ>dyZ XoV. Jm|Xd`mbm `mMo Ka. YmH$Q>o am__{Xa. Wmoabo
am__{Xa d `mMo eV Ago g_mYr _{Xa Amho. AIS> CnmgZm
MmbVo. VgoM {dZm_mo~Xbm Xmohr doi AXmZ. _moR>o n{d Am{U
Omd` {R>H$mU. am_H$U _hmamO g`mH$miMo gw_mamg Jm|Xd`mbm
nmohmoMbo. ~MV` _hmamOmMo g_mYr _{XamV Jobo. amr hmb_YoM
_wH$m_ Ho$bm. ^VmgmR>r d gmYH$mgmR>r ahm`mMr, AmKmoirMr,
OodUmMr Cm_ `dWm. nhmQ>o H$mH$S> AmaVr. H$mH$S> AmaVr ZVa
amoO bmoUr d gmIaoMm gmX. hmb_Yo ~gyZ ^VOZ ""lram_ O`
am_, O` O` am_'' _mMm, _mi hmVmV Y$Z AIS> On H$aVmV.
_moR>o g dmVmdU. am_H$U _hmamO gH$mir, VoWrb `dWmnH$mZm
^oQ>bo. Amnbr AmoiI gm{JVbr. {_aOoMo Hw$bH$Uu `mMo VoWrb Q>Q>r
{_ hmoVo. _hmamOmZr `mMr AmoiI {Xbr. `dWmnH$mZr EH$
_{h`mgmR>r _hmamOmZm Imobr {Xbr. _hmamOmMr VoWo amhZ gmYZm
H$a`mMr Iyn BN>m hmoVr. gXJw$Zr Ver `dWm H$$Z {Xbr.
_hmamO gH$mi, Xwnma d amr`m CnmgZobm _{XamV hOa ahmV. ~mH$s
doi Amn`m ImobrV ~gyZ `mZ, On H$arV.
MmJbm EH$mV {_imbm hmoVm. \$mago H$moUr AmoiIV ZhVo.
kmZmoma gmYZm, AmZXr AmZXM. qnS>r Vo ~mS>r Ago Wmoa
gVmZr hQ>boM Amho. `mZmV AVaJmMm CbJS>m hmoV hmoVm.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 221

`mM ~amo~a ~mS>mMr AmoiI hmoV hmoVr. {ZJwU {ZamH$ma


na_oam`m brboMo H$mVHw $ H$amdo VodT>o WmoS>M
o . ho gd Am_kmZr
gmYwgVM OmUVmV. Xwnmar ~amo~a 12 dmOVm AXmZmbm gwadmV
hmoVo. Iyn _mo>o ^moOZ Jh. AmV`m ~mOybm gmOoeo d`nmH$Ka. EH$m
doiog Mmaeo bmoH$ nJVrbm ~gVrb, EdT>m _moR>m hmb. gd nwfmZm
eQ> H$mTy>ZM Oodm`bm ~gmdo bmJVo. Zoh_rMo godoH$ar d ^V_S>ir
dmT>`mMo H$m_ H$aVmV. Vmo n`V gdOU ""lram_ O` am_, O` O`
am_'' _mMm gm_wXm{`H$ On H$aVmV. daU-^mV, ^mOr, nmoir d
EImXm JmoS> nXmW. nmoQ> ^a OodU. amoO {H$Vrhr bmoH$ AgmoV H$moUr
Cnmer ahmV Zmhr. ~ao OodUmgmR>r Hw$R>boM ewH$ Zmhr. Hw$nZ Zmhr.
na_mWmV AXmZmbm Iyn _hd. EdT>m _moR>m IM. nU H$mhrM
H$_r nS>V Zmhr. ~MV` _hmamOm`m H$noZo bm~ bm~Mo
^VJU _R>mgmR>r AYm`, Vobm VwnmMo S>~o, amoI ngo XmZ
H$aVmV. Jm|Xd`mbm `ooUmam `oH$ ^VJU VoWo CnmgZm
H$$Z, gmXm`m AmMo godZ H$$Z V hmoVmo. naV OmVmZm
Amn`m~amo~a, am_Zm_mMo VrW KoD$Z OmVmo. A`m n{d
dmVmdaUmV _hmamO EH$ _{hZm am{hbo. B.g. 1983 Mm E{b
_{hZm gnbm hmoVm.
_hmamOmMo {_aOo`m JUoe _{XamV
dmV` d ^{$gma

Jm|Xd`mhZ {dQ>m _mJ}, _hmamO {_aOobm Ambo. {_aOobm ~mU


nwarV VwigrXmg _R> Amho. Kar Z OmVm, _hmamO VwigrXmg _R>mV
Jobo. EH$ {Xdg am{hbo. eoOmarM gmJbr`m nQ>dYZ amOm`m
_mbH$sMo JUoe _{Xa Amho. eJ ao r _R>mMo eH$amMm`, `m doigo {_aOoV
222 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Ambo hmoV.o `mMm _wH$m_ JUoe _{XamVrb EH$m ImobrV hmoVm. `m`m
XeZmgmR>r ~aoM bmoH$ Ambo hmoVo. `>r`m Zaqghoa _hmamOm`m
g_mYr _{XamMm EH$ Q>Q> Amho. `mMo MoAa_Z JmoJQ>o gmho~. Vo
eH$amMm`m`m XeZmbm Ambo hmoVo. `mMr d am_H$U _hmamOmMr
^oQ> Pmbr. Xwg`m {Xder eH$amMm` naV Jobo. Vo ahmV Agbobr
Imobr, lr. JmoJQ>o gmho~mMo AmoiIrZo _hmamOmZm {_imbr. Vr VrZ
_{h`mgmR>r. _hmamO VoWo amhZ gmYZm H$$ bmJbo.
~mUnwarVbo S>m. Zmam`Uamd d lr. lr{Zdmgamd `mMo Ka
OdiM hmoV.o Vo XmoKO
o U _hmamOmMo Wmoabo ~Y.y lr. JmoqdXamd (Anm)
~`mM doim VoWM
o ahmV. amoO OodUmMm S>~m K$Z `oV Ago. Vo gdOU
amo O _hmamOm Z m ^o Q > m `bm `o V . Ka`m Jnm H$_rM. nU
Am`m_m~bM ~mobUo. _hmamOmH$Sy>Z doJ doJ`m {df`mdaMo em
ew ~mobUo EoHy$Z, {VKmZmnU AmZX hmoB. Vo Amn`m CnmgZo~b`m
eH$m {dMmarV. _hmamO `mo` Vmo Iwbmgm H$arV. AmVm AmOy~mOyMo
~aoMgo bmoH$, AmoiIrZo _hmamOm`m XeZmbm `oV. _hmamOmMo ~mobUo
hUOo dMZ. EoHy$Z bmoH$mMo g_mYmZ hmoB. Vo Amn`m mn{MH$
AS>MUtMo JmhmUo, _hmamOm`m H$mZmda KmbrV. {ZdmaU H$a`mMm
Cnm` {dMmarV. _hmamO `o H $mbm R> a mdrH$ Zm__aU
^Vr^mdmZo H$a`mg gmJV. Zm__aUmZo AV:H$aU ew
hmoD$Z maY H$_ H$_r hmoVo. ^JdVm`m H$noZo AS>MUtMo
{ZdmaU hmoVo. ^JdVnU gVnwfm`m eXmbm ~mYbobm
AgVmo. `mV`m `mV, Am_kmZr nwfmMr dmUr Vmo Iar H$aVmo.
AS>MUtMo {ZdmaU Pm`mda bmoH$ _hmamOmZm Z_H$ma H$$Z X{jUm
XoV. nU _hmamO Vr drH$maV ZhVo. dam` Vrd hmoV.o Xa _{h`m`m
nm{U_obm _hmamO `>rbm OmV. gXJw$ Zaqghoa _hmamOmMo XeZ
KoD$Z naV `oV. VoWrb {Xdm~mr d BVa IMmgmR>r, Amn`m noeZ_YyZ
AnmH$S>o ngo XoV. JUoe _{XamVbo VrZ _{h`mMo dmV` gnbo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 223

_hmamO AmXw~a`m Vnmo^w_rV


gmV df} dmV`

gmJbr nmgyZ 20 {H$._r. AVamda, lrjo AmXw~a Amho. H$Um


ZXr`m H$mR>mda, XmAdVma lr. ZqghgadVr dm_tMo _{Xa.
{Z`{_V XmmMr CnmgZm MmbVo. bm~ bm~yZ bmoH$ `oV AgVmV. Iyn
nwamVZ _{Xa. S>m`m ~mOybm H$UmH$mR>mdaM, ~mZX dm_tMm Aml_
Amho. nydunmgyZMm. ~mZX dm_tMr g_mYr. ~mOybm eH$amMo _{Xa.
_mo>o Amdma. `moH$$Zm d godH$mZm ahm`mgmR>r ~`mM`m Imo`m.
lr. JmoJQ>o gmho~mMr VoWo MmJbr AmoiI hmoVr. `mZr _hmamOmZm
{M>r {Xbr. _hmamO Amnbo gd gm_mZ KoD$Z AmX~w abm Ambo. VoWrb
gnyU `dWm nyUmZX _hmamO ~KV. VoM nyOm AMm H$arV. XodmMm
Zdo hmoV Ago. d`nmH$mMr gd `dWm hmoVr. am_H$U _hmamO
nyUmZX dm_tZm ^oQ>bo. JmoJQ>o gmho~mMr {M>r XmI{dbr.
nyUmZX dm_tZr _hmamOmMr nyU {dMmanyg Ho$br. aodoVbr ZmH$ar
gmoSy>Z {h_mb`mV OmD$Z Ho$bobr Vn`m. `mMo VoO Moh`mda n>
{XgV hmoVo. `mZr Aml_m`m doemamOdiM Agbobr Xhm ~m`
~mamMr Imobr _hmamOmZm {Xbr. _hmamOmZm ~mZX Aml_mMm n[aga
Iyn AmdS>bm. Imobr`m ~mhoa nS>`m~amo~a H$Um ZXrMm gW
dmhUmam dmh {XgV hmoVm. gmYZogmR>r Cm_ WmZ. _hmamOmZr AmYr
gd Imobr dN> H$$Z KoVbr. gm_mZ bmdbo. XwnmaMo EH$M doi
OodU. `mgmR>r nyUmZX dm_tZm ngo XoV. Zdo Pmbm H$s nyUmZX
dm_r _hmamOmZm AmdmO XoV. _hmamO Amnbo VmQ> KoD$Z ImobrV
`oV. amr \$V XyY KoV. _R>mV `oUmam XyYdmbm amoO XyY XoD$Z OmB.
Q>mod d H$mhr ^mS>r hmoVr. XyY VmndyZ KoV. dV: Mhm H$arV. XyY
EH$X_ K>. XyY `m``mZo nmoQ> Va ^aV Ago. {Ohm nU V hmoB.
224 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamOmMr {XZM`m

AmOy~mOybm CgmMr eoVr d OdiM H$Um ZXr. `m_wio {Xdg^a


dmVmdaUmV Jmadm. amr WS>r H$S>m`mMr. Ja_ C~Xma nmK$Z KoD$Z
Pmonmdo bmJo. _hmamO {h_mb`mnmgyZ bmoH$arMr Q>monr dmnarV. {Xdgm
S>mo`mda Va amr _mH$S>Q>monrgmaIr. A`m a` dmVmdaUmV
_hmamOmMr gmYZm gw$ Pmbr. AmJQ> 1983 Vo {S>g|~a 1990
n`V, _hmamOmMm _wH$m_ AmXw~abm hmoVm. Xa _{h`mMo nm{U_obm
_m Z MwH$Vm `>rbm OmV.

_hmamO nhmQ>o gmS>oVrZ MmabmM CR>V. `mZmbm ~gV. nhmQ>o`m


n{d dmVmdaUmV, `mZmMr _Om H$mhr AmaM. gmS>onmMbm ImobrVM
H$mH$S> AmaVr H$aV. n.ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMm d n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMm \$moQ>mo R>do bobm. VobmMr g_B d CX~mr gH$mi g`mH$mi.
OdiM n.ny. ~miH$U _hmamOmMm nU \$moQ>m.o {ZamOZ d H$mnya bmD$Z
AmaVr H$aV. bmBQ> ZhVoM. ImobrV amHo$bMm H$Xrb. ZVa Mhm
KoD$Z AmKmoi. naV gH$mir 8 Vo 11&& Zm__aU d `mZ. OmoS>rbm
`moJmgZo d mUm`m_. Xwnmar 12&& bm OodU. gmS>oVrZ n`V {dlmVr.
_J doJ doJ`m Am`m_rH$ JWmMo dmMZ d A`mg. nmMbm Mhm
KoD$Z ~mhoa nS>V. Vo nm` _moH$io H$a`mgmR>r. W_ ZqghgadVr
dm_tMo _{XamV OmD$Z XeZ. _J ~mhoa`m ~mOybm ~g Q>mn Odi
`oD$Z gai a`mZo {^bdS>r n`V MmbV OmV. AVa XmoZ Vo AS>rM
{H$._r. VgoM nm`r MmbV naV `oV. Mmb`mMm `m`m_ Am{U Vmohr
_moH$`m hdoV. amoO`m {Z`{_V Mmb`mZo earaH$Vr gwT>. _Yo
H$UmZXrdaMm _moR>m nyb. WmoS>mdoi nwbmda ~gyZ, H$UmVramdaMo
{ZgJa` dmVmdaUmH$S>o ~KV ~gV. _Z g hmoD$Z OmB.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 225

{^bdS>rbm nw`m`m {MVi|Mr _moR>r XwYmMr S>A


o ar. {MVio _yiMo
{^bdS>rMo. _hmamOmZm amoO ~KyZ, ~`mM {V{>V bmoH$mZr `mMr
AmoiI H$$Z KoVbr. _hmamOmMo `{$_dM AmH$fH$ Am{U
d^md Va {dMmam`bmM ZH$mo. ~mobm`bm bmJbo, Va _wImVyZ
gmIaoMmM dfmd. A{^_mZ _ZmVM Zmhr Va ~mhoa {XgUma
Var H$gm? Jar~ Agmo, lr_V Agmo, C{e{jV Agmo,
A{e{jV Agmo, gdmerM ~mobUo AmXa^mdmZo. `mV gmYy.
mn { MH$ AS> M UtMo {ZdmaU H$a`mgmR> r ^m{dH$, Va
na_m{WH$ _mJXeZmgmR>r _w_wjw Jmoim hmoUmaM. Odi Odi
gd AmXw~a Jmd _hmamOmZm AmoiIy bmJbm. {^bdS>rMo lr. {MVio
`mMr AmoiI Pmbr. Xmm` ^y`m Ama`m d JmUr {b{hUmao,
gw{g H$dr gwYmey Omoer, ho AmXw~a`m ~g Q>mn g_moaM ahmV.
`m Jm`mZm d Ama`mZm Mmbr bmdyZ, `mMo Jm`Z gw{g Jm`H$
Ama. EZ. namS>H$a `mZr Ho$bo Amho. _hmam>mV Vo Iyn {g AmhoV.
_hmamO ~mhoa {\$am`bm {ZKmbo H$s, H${d gwYmey `mZm ~mobmdyZ KoV.
Am`m_mda MMm hmoB. `m`m eH$m Vo _hmamOmZm {dMmarV.
_hmamOmZr Ho$bo`m Iwbm`mZo `mMo nyU g_mYmZ hmoB.
AmXw~a`m `H$Q>a_U emtH$Sy>Z
~gymMm A`mg

~mZX Aml_ d ZqghgadVr _{XamMo _`^mJr Am{U


H$Uo`m H$mR>mdaM Zmam`UmZXVrW _R> Amho. VoWo lr. `H$Q>a_U
emr ahmV. `mZr doXmMm d Cn{ZfXmMm gImob A`mg Ho$bm hmoVm.
`>r _R>mMo MoAa_Z lr. JmoJQ>o gmho~mZr, am_H$U _hmamOmMr lr.
`H$Q>a_U emter AmoiI H$$Z {Xbr. _hmamOmZr nU Cn{ZfXmMm
226 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AmXw~aMm {e`JU

A`mg Ho$bm hmoVm. _hmamO d lr. JmoJQ>o gmho~ {Z`{_VnUo H$mhr


{Xdg, lr_V eH$amMm`mMo ~gy {ddaU g_OmdyZ Ko`mg,
`H$Q>a_U emtH$S>o OmV. kmZ_mJm~amo~a ^{$`wV `moJ, H$gm
Amd`H$ Amho? m~b am_H$U _hmamOmMo {dMma, `H$Q>a_U
emtZm nQ>bo. _hmamO Va ^Vr`moJmMo OmUH$ma. WoAar VgoM
Q>rH$b. Xmohrhr Am_gmV Ho$bob.o emt`m AmB d nZr XmoKrOUr
Zm__aU H$arV. AmXw~aMo lr. Hw$^ma d _{Xam`m nwOm`mMr VU
_wb,o _hmamOmH$S>o `moJgmYZm {eH$`mg `oV. JmdmVrb mn{MH$ bmoH$
AS>MUr KoD$Z `oV. _hmamO `mZm Zm__aU H$a`mg gmJV.
gdgm_m` bmoH$mZm Zm__aUmMm H$Q>mim. Xodmg_moa qH$dm
_hmamOmg_moa XmoZ ngo R>odbo H$s, Amnbo H$m_ Pmbo. hr dmr.
gmh{OH$M AmXw~abm Oo ^VJU O_m Pmbo, Vo gmYZmMr
AmdS> AgUmao _w_wjw. _hmamOm`m `mo` _mJXeZmZo `mMo
H$`mUM Pmbo. Vo AmnAmn`m maYmZwgma d gmYZo`m
{MH$mQ>r_mUo.

Bbm_nyahZ lr. Hw$bH$Uu ~Yy ho AmXw~abm _hmamOmMo XeZmg


d `moJ gmYZm {eH$`mg {Z`_rV `oV. gmJbrMo lr. ho_V Hw$bH$Uu,
lr. H$me Hw$bH$Uu, XrnH$ OwdHo $a, {XZoe Hw$bH$Uu d {Xbrn ^mogbo
ho VU. `mMo~amo~a d`mZo _moR>o AgUmao `mdgm{`H$ lr. `nm
_mir ho nU `oV. _w~BhZ am_H$U _hmamOmMo aodoVrb ghH$mar d
{_, lr. har^mD$ Omoer ho dfmVyZ EH$Xm, Xhm ~mam {Xdg AmXw~abm
_hmamOm~amo~a gmYZm H$a`mg `oV. Vo 1984 gmbmnmgyZ. `mZr
_hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVbo. `mMm CoI mnyduM Ambm Amho. VwV
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 227

M[am`m boIZmMo ^m` bm^bobo lr. O`V ^S>J ho A~aZmW (_w~ B)


`oWo ahmVmV. B.g. 1987 gmbmnmgyZ Vo lr. h[a^mD$ Omoer `mMo
~amo~a, AmXw~abm {Z`{_VnUo `m`bm bmJbo. XmoKoOU Xhm ~mam
{Xdg AmXw~abm, _hmamOmMo ghdmgmV Mmodrg Vmg ahmV. lr.
O`V ^S>J `mZr n{h`mM _wH$m_mV AmXw~abm, n.ny. am_H$U
_hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVbo. XmoKoOU _hmamOmH$Sy>Z `moJmgZo, mUm`m_
{eH$V. _hmamOmMo _mJXeZmImbr Zm__aU H$arV. `mZmMm
A`mg H$arV. _hmamO `mMo ~amo~a {_dmZo dmJV. {VKoOU
Am`m_m~b _Z_moH$ir MMm H$arV. _hmamOmMm gImob
A`mg d ^{$`wV `moJmMo m`{jH$, `mZo lr. h[a^mD$
Omoer d lr. O`V ^S>J XmoKohr ^m{dV Pmbo. gXJw$`m
Mmodrg Vmg ghdmgm_wio, am_H$U _hmamOm`m Am`m_rH$
eVrMo `mZm `Va Ambo. Amn`m gXJw$Mo AmVyZ d
~mho$Z, dVZ {H$Vr dN> Amho, ho `mZm H$iyZ MwH$bo. `mMm
AmXa^md AOyZM dmT>bm. VZ-_Z-YZmZo `mZr Jw$godobm
dmhZ KoVbo. nM gm^miyZ gmYZ Mmby R>odbo. AmOhr 25
dfmnmgyZ XmoKoOU {Z`Zo_mZo `>rg `oVmV d am_H$U _hmamOm`m
H$nm AmerdmXmMm bm^ KoVmV.
da CoI Ho$bobr gmJbrMr VU _S>ir, _{h`mVZm XmoZ VrZ
doigo AmX~w abm `oV. am_H$U _hmamOmMo _mJXeZmImbr `moJgmYZm
d `mZmMm A`mg H$arV. `m doiog lr. ho_V Hw$bH$Uu d lr.
XrnH$ OwdoH$a `mMr `mZmVbr JVr Cm_ hmoVr. ho dV: lr. O`V
^S>J `mZr nm{hbobo Amho. naVw nwT>o H$mhr H$maUmZo `mMo, am_H$U
_hmamOmH$S>o `oUo ~X Pmbo. Jw$H$nm d Jw$ghdmg AZV H$mi
bm^Uo ho nU maYmV Agmdo bmJVo hoM Iao.
228 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AmXw~abm ^JdmZ eH$amMo `j XeZ

B.g. 1985 Mm gw_ma hmoVm. lmdU _{hZm. _hmamO lmdU


_{h`mV AZw > m Z H$arV. lmdU _{h`mMm Mm W m gmo _ dma.
g`mH$miMr doi. XwnmaMo dmMZ H$$Z, _hmamO Amn`m ImobrV
XmamerM ~gbo hmoVo. XrS>eo \y$Q>mda Imb`m ~mOyg, H$Um ZXrMm
gW dmh dhmVmZm {XgV hmoVm. AmO _hmamOmZr ~amM doi ""
Z_: {edm`'' _mMm On Ho$bm hmoVm. _ZmV ^JdmZ eH$amMoM {dMma
hmoV.o g_moa ZXrH$Sy>Z Aml_mH$S>,o H$moUrVar `moJr nwf `oV hmoV.o CKS>m
S>mo`mZr _hmamO {VH$S>o nhmV hmoVo. `moJramO Oam nwT>o Ambo.
_hmamOm`m Imobr`m {XeoZoM Vo `oV hmoVo. Odi Ambo.
_hmamOmZr ~{KVbo Va `j ^JdmZ eH$a. `mKm~a WmoS>o
JwT>`m`m Imbr. OQ>m S>mo `mda ~mYbo`m. H$nmimda d Xmohr
hmVm`m XS>mda ^_mMo n>o. EH$m hmVmV {ewi Va Xwg`m
hmVmV H$_S>bw. CJ nU g Moham. ^am^a MmbV nwT>o Ambo.
_hmamO ^m~mdbo. ^JdmZ eH$a BH$S>o Hw$R>o? jUmV gmdabo.
Xmohr hmV OmoSy>Z _VH$ dmH$dyZ, Z_H$ma Ho$bm. naV da nm{hbo,
Va g_moa H$moUrM Zmhr. Am{XZmW eH$a A` Pmbo hmoV.o Vo _hmamOmZm
XeZ XoD$Z. _hmamO nQ>H$Z Imbr ~gbo. {\$am`bm nU Jobo Zmhr.
{H$VrVar doi S>moio {_Qy>Z VgoM ~gbo hmoVo. S>mo`mg_moa ^JdmZ
eH$amMo {X` $n. Ho$dT>o ho ^m`? Wyb XohmVrb ZomZm, `j
^JdmZ eH$amMo XeZ! gXJw $ _{h_m {H$Vr AJmY Amho! `mMoM
`Va.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 229

^{$gmamgmR>r _hmamO EH$mVmVyZ


bmoH$mVmV

B.g. 1990 Mo gwadmVrg, lr. `nm _mir `mZr `dgm`mgmR>r


Q>|nmo {dH$V KoVbm. `mMo drQ> _mQ>Mo XwH$mZ gmJbrbm {dlm_~mJoV
Amho. ZdrZ Q>|nmoMr nyOm n.ny. am_H$U _hmamOmMo hVo hmdr, hUyZ
Q>|nmo KoD$Z Vo gnpZH$ AmXw~abm Ambo. _hmamOm`m hmVyZ Q>|nmoMr
nyOm H$$Z AmerdmX KoVbo. _hmamOmMr nmX nyOm H$$Z, nmM
n`m`m e^a ZmoQ>mMr _mi `mMo J`mV KmVbr. Vohm lr. ho_V
Hw$bH$Uu d lr. H$me Hw$bH$Uu VoWoM hmoVo. `>r Aml_m`m
{dVmamH$[aVm, _hmamOmZr `m n`mMm drH$ma Ho$bm. Vo XmoKmZm
AmdS>bo Zmhr. VohmnmgyZ `m XmoKmZr _hmamOmH$S>o `oUo ~X Ho$bo.
lr. `nm _mir ho Q>|nmoV ~gdyZ, _hmamOmZm `>rbm KoD$Z
Jobo. VoWo nU n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo XeZ KoD$Z `dgm`mgmR>r
AmerdmX KoVbo. _hmamO Xa nm{U_obm `>rbm `oV. `mdoiog XmoZ
Mma {Xdg amhZ, hiy hiy WmoS>o WmoS>o ~mYH$m_ H$adyZ KoV.
^{$gmamgmR>r ZdrZ Aml_mMr Amd`H$Vm hmoVr. Amnbo dV:Mo
noeZ_Yrb ngo gmR>dyZ, W_ `mZr dV: ahm`mgmR>r XmoZ Imo`m
~mY`m. `m n.ny. Zaqghoa _hmamOmZr XmI{dbo`m {Z`mo{OV
OmJodaM. gXJw$`m Amko_mUo `>rV amhZ ^{$gma H$amd`mMm
hmoVm. `mgmR>r ^VmZm ahm`mg OmJm hdr. `m`m OodUmMr `dWm
H$amd`mg hdr. ho gd H$mhr _hmamOm`m noeZ_Yo hmoUma ZhVo.
`mgmR>r ngo hdoV. ^VmZm ahm`mgmR>r, \$V AnmMr Imobr
hmoVr. Vr H$er nwaUma? hiyhiy ZdrZ Aml_ ~mYmd`mg hdm.
Vgm gHo$V Zaqghoa _hmamOmZr {Xbm hmoVmM. B.g. 1990 Mm
AmQ>mo~a _{hZm hmoVm. _hmamOmZm ahm`mgmR>r, XmoZ Imo`m ~mYyZ
230 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

V`ma Pm`m hmo`m. ^y{_nwOZ aWg_r 1981 bmM Pmbo hmoVo.


`mMm CoI nydu AmbmM Amho. am_H$U _hmamO AmVm bmoH$mVmV
Ambo hmoVo. ^VmZr AnU Ho$bobo YZ, ^{$gmamgmR>r dmna`mMo
R>adbo.
am_H$U _hmamOmMo Abm{H$H$ ~M`

am_H$U _hmamOmZm dV:gmR>r H$mhr ZH$moM hmoVo. ~Mmar hmoVo.


ggmamMm, _wbm~mimMm nme ZhVm. YZ gM`mMr Amd`H$VmM
ZhVr. dV:gmR>r aodoMo noeZ hmoVo. am_H$U _hmamO nyUnUo
~Mmar hmoVo. _mZd Xoh YmaU Ho$`mZVa, r Am{U nwf XmoKmZmhr
~M` nmiUo \$ma H$R>rU Amho. Xoh VU Pm`mZVa, dmgZm \$ma
Vrd hmoVmV. {ZgJ {Z`_M Vmo. dmgZmda {dO` {_i{dUo \$maM
H$R>rU. nMmV _wbmMr bJo doioda Pmbr ZmhrV, Va Vr ^aH$Q>VmV.
dmBQ> _mJmbm bmJVmV. gmYH$mMr AdWm Va \$maM {~H$Q> hmoVo.
Vm` gwb^ ^mdZm, `mbm H$mhrM gwMy XoV ZmhrV. Onmbm
~gbo, `mZmbm ~gbo Var bj bmJV Zmhr. nwf gmYH$mbm
AmOy~mOybm ~{KVbobr, EImXr $ndmZ rM g_moa {Xgy
bmJVo. {Xdg am {VMoM {dMma. {VMoM _ZZ. B>XodVoMr,
Amn`m gXJw$Mr _yVu S>mo`mg_mo$Z nma bmon nmdVo. gmYH$
nma doS>m hmoVmo. Am_kmZr, {ZH$bH$ gXJw$ Agbo, Va VoM
`mbm m AdWoVZy ~mhoa H$mTy> eH$VmV. Amn`m Am`mp_H$
eVrMo ~imda. {e`mMo _Z dmgZoVyZ ~mhoa H$mTy>Z, naV
gXdVwda pWa H$aVmV. Ho$dT>r MS> eVr A`m gXJw$_Yo
Agbr nm{hOo? `oH$ VU d`mVrb gmYH$mbm m AdWoVyZ
Omdo bmJVo. EH$ Va Vmo bJ H$$Z nMmg bmJVmo Am{U gmYZog am_
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 231

^mD$gmho~ _hmamOmMr
nw`{VWr AmXw~abm gmOar

am_ R>moH$Vmo. ZmhrVa nM H$arV H$arV na_mW H$aVmo. `oH$mMo maY


H$_ `mbm H$maUr^yV AgVo. nyUnUo ~M` nmiyZ gmYH$mMm
{g hmoUmam ""_hm_mM'' hQ>bm nm{hOo. am_H$U _hmamO nU
m AdWoVyZ Jobo hmoVo. ZmoH$arMo H$mimV H$mhr _mohmMo gJ Ambo.
nU A`m doir, Vo Amnbo gXJw $ Zaqghoa _hmamOmMr mWZm H$arV.
`mZrM Amn`m bmS>`m {e`mbm Vm$Z Zobo. AmO d`m`m 79
`m dfunU am_H$U _hmamO {ZH$bH$ AmhoV. ~aoMgo ~Mmar
_hmamO, d`m`m gmR> dfmZVa bJ H$$Z mn{MH$ hmoVmV. Aer
CXmhaUo KS> b o b r Amho V . `o W o {e` Am{U Jw $ Xmo K o h r
Abm{H$H$M.

B.g. 1988 Mm gw_ma. n.ny. ^mD$gmho~ _hmamO, am_H$U


_hmamOm`m dZmV Ambo. hUmbo, _mPr nw`{VWr Vy AmXw~abm
gmOar H$a. Vw`m {e`mZm ~mobmdyZ {Xdg^a Zm__aU H$a. gmXmMo
OodU H$a. _r dV: `m doiog hOa amhrZ. _mK ew. VVr`obm
^mD$gmho~ _hmamOmMr nw`{VWr. AmXw~aMo lr. Hw$bH$Uu d lr.
{Jare Omoer bdH$aM Ambo. WmoS>m doimZo lr. h[a^mD$ Hw$^ma nU
Ambo. n.ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMm \$moQ>mo, _hmamOmMo ImobrV hmoVmM.
`mMr nyOm Ho$br. Zm__aUmg gwadmV Ho$br. gH$mir Xhm`m gw_mamg
n.ny. ~miH$U _hmamOmMo {e` lr. ZXm\$ Ambo. AH$am dmOon`V
gm_wXm{`H$ Zm__aUmMm H$m`H$ _ Pmbm. WmoS>r {dlmVr KoD$Z, Vmg^a
n.ny. ^mD$gmho~ _hmamOm`m M[amMo dmMZ Pmbo. gmXmMo OodU
232 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

~Z{d`mg, nyUmZX dm_tZm gm{JVbo hmoVo. WmoS>m doi `mZ Ho$bo.


Xwnmar EH$Mo gw_mamg AmaVrbm gwadmV Pmbr. VodT>mV ImobrMm
XadmOm IQ>IQ>bm. _hmamOmZr Xma CKS>bo. ~Ho$arMo ~miH$U
_hmamO g_moa C^o hmoVo. _hmamOmZr `mZm AmV ~mobmdbo. Vo ImobrV
Ambo. Mmby Agbo`m AmaVrV gh^mJr Pmbo. `mZr ^mD$gmho~
_hmamOm`m \$moQ>mobm Z_H$ma Ho$bm. hUmbo, AmO ^mD$gmho~
_hmamOmMr nw`VrWr. Vwhr `oWo gmOar H$aVmV nmhZ AmZX
Pmbm. Wmo a _hm`m M o nw `_aU Ho $ bo hUOo `m M o
AmerdmX Amn`mbm {_iVmV.
gmXm`m OodUmV lrIS> nwar hmoVr. ~o$arMo ~miH$U _hmamO
gmo~V hmoVoM. `m_wio am_H$U _hmamO Iyn AmZXmV hmoVo. OodU
Pm`mda WmoS>m doimZo, gdmZm AmerdmX XoD$Z ~miH$U _hmamO
{ZKyZ Jobo. _hmamOmZr Amn`mbm ^mD$gmho~ _hmamOmZr {Xbo`m
dZ>mVm~b gdmZm gm{JVbo. `j ^mD$gmho~ _hmamOM,
~o$ar`m ~miH$U _hmamOmMo $nmZo nw`{VWr Cgdmbm hOa am{hbo,
hUyZ gdmZm AmZX Pmbm. naV Xwnmar WmoS>o Zm__aU H$$Z CgdmMr
gmJVm H$a`mV Ambr. nwT>o 3 df} lr. XrnH$ OwdoH$aZo, gmJbrbm
Amn`m Kar nw`{VWrMm Cgd gmOam Ho$bm. nwT>o ~aoM bmoH$ Cgdmbm
`m`bm bmJbo. Vo gd H$aUo `mbm O_oZm. _J lr. `nm _mitZr
gmJbrbm, Amnbo Kar ^mD$gmho~ _hmamOmMm nw`{VWr Cgd gmOam
H$a`mg gwadmV Ho$br. am_H$U _hmamO, O_ob `m doiog Cgdmbm
OmV. g`m gmJbr`m _R>mV Xa dfu ^mD$gmho~ _hmamOmMr nw`{VWr
gmOar Ho$br OmVo.
am_H$U _hmamO AmXw~abm Odi Odi gmV df} am{hbo. nydu
{e`, Jw$`m Aml_mV amhZ gmYZm H$arV. VmoM AZw^d AmXw~abm,
_hmamOm`m ghdmgmV ahmUm`m {e`mZm Ambm.

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 233

AmXw~a`m S>m. ZmS>H$Uv~amo~a


_hmamOmMr `mm

AmXw~a`m _wH$m_mV S>m. ZmS>H$Uver, _hmamOmMm MmJbm


n[aM` Pmbm. W_ AmOmanUmV AmfY Ko`mMo {Z{_mmZo. ZVa
Am`mp_H$ MMo}`m {Z{_mmZo. _hmamOm`m gw{e{jV nU gmYwVw`
AmMma {dMmam`m `{$_dmH$S>o, S>m. ZmS>H$Uu AmH${fV Pmbo ZgVo
Va ZdbM. hiyhiy _hmamOmMo Zm__aU Am{U amoH$S>m gmjmH$ma
m ~bMo {dMma S>m. ZmS>H$UvZm nQy> bmJbo. `dgm`mVbr gMmoQ>r,
Jmoa J[a~mZm \w$H$Q> AmfY XoUo m ~amo~aM Vo _hmamOm`m
_mJXeZm_mUo Zm__aU H$$ bmJbo. `mMHo $S>o H$ma hmoVr. Vo 810
{Xdg VrW`mobm OmUma hmoVo. `mZr am_H$U _hmamOmZm, Amn`m
~amo~a Mb`mMm AmJh Ho$bm. _Yo nm{U_mnU ZhVr. _hmamOmMr
`>rMr dmar MwH$Uma ZhVr. _hmamO `mMo ~amo~a {ZKmbo.
W_ Jm|Xdbo `oWo OmD$Z ~MV` dm_tMo XeZ KoVbo. VoWyZ
{ZKyZ H$mo`Zm `oWo Job.o {g H$mo`Zm S>_ ~{KVbm. {MniyUbm OmD$Z
Q>|~odm_r _R> ~{KVbm. VoWyZ aZm{Jar _mJ} nmdgbm Jobo. n.ny.
d$nmZX dm_t`m g_mYrMo XeZ KoVbo. VoWo EH$ {Xdg am{hbo.
VoWZy JUnVrnwio `oWo Job.o g_wZmZ H$$Z H$mR>mda`m, {g JUoe
_{XamV OmD$Z XeZ KoVbo. H$moH$UmV`m _mb}a S>m|JamV {ZgJa`
WmZr ^JdmZ eH$amMo _{Xa. VoWo OmD$Z XeZ KoVbo. dmQ>oV
{Mbo_hmamOmMm Aml_ bmJbm. Aml_mV OmD$Z XeZ KoVbo. VoWo
gmXmMo OodU {_imbo. H$mohmnyabm OmD$Z _hmb_r XodrMo XeZ
KoVbo. S>m. ZmS>H$Uv~amo~a Xodrbm A{^foH$ Ho$bm. hmVH$UJbo `oWo
OmD$Z eH$amMo XeZ KoVbo. _{XamV OmVmZm S>m|JamVrb JwhoVyZ Omdo
bmJVo. _Yo JwS>Km^a nmUr. nm`mVyZ OmVmZm mg H$m|S>`mgmaIm
234 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

hmoVmo. ~oiJmdbm h[aH$mH$m`m _R>mV Jobo. XeZ KoVbo. _moR>o g


dmVmdaU. S>m. ZmS>H$UvMm _Z_moH$im Am{U o_i d^md. `mm
N>mZ Pmbr. _hmamO naV AmXw~abm Ambo.
am_H$U _hmamO AmXw~ahZ `>rbm

B.g. 1991 OmZodmarMm gw_ma. `>rV am_H$U _hmamOmZm


ahm`mgmR>r, XmoZ Imo`m V`ma Pm`m hmo`m. Xa nm{U_obm _hmamO
`>rbm `oV. `mdoiog VoWoM ahmV. `>rV `oUmam ^VJU dmT>bm
hmoVm. nm{U_oZVa 45 {XdgmZr _hmamO `>rg naV OmV. nU
AmVm 1012 {Xdg `>rVM ahmdo bmJo. `>rVbo dmVmdaU nU
MmJbo hmoVo. ~aoMgo Wm{ZH$ bmoH$ _hmamOmZm _mZ XoV. H$ZmQ>H$mVbo
^VJU AmXw~abm `oD$ eH$V ZhVo Am{U AmXw~abm VodT>r `dWm
nU ZhVr. `moJ_{XamMo ~mYH$m_ H$aUo Amd`H$ hmoVo. gd ^Vm`m
{dZVr_wio, _hmamOmZr `m nwT>o, `>rbmM H$m`_ ahm`mMo R>a{dbo.
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr nU {VM BN>m hmoVr. `>r`m d
H$hir`m ^VJUmZm Iyn AmZX Pmbm. XmoKoOU _hmamOm~amo~a
AmX~w abm Job.o Imobr [aH$m_r H$$Z, nyUmZX dm_t`m hdmbr Ho$br.
gm_mZ \$mago ZhVoM. _hmamOmZr nyUmZX dm_tMm {Zamon KoVbm.
`mMo Am^ma _mZbo. _hmamOmMo AmXw~aMo gmV dfmMo dmV`. Iyn
N>mZ hmoVo. _moOH$sM {e` _S>ir. na_mWmV H$`mU gmY`mgmR>r
`oUmar. `mZm `mo` _mJXeZ d Amnbr dV:Mr gmYZm. _Z_moH$im
EH$m V . gd gmo S y > Z OmVmZm _hmamOm Z m dmB Q > dmQ> b o .
^{$gmamMm nm`m aMbm Jobm hmoVm. AmVm B_maV ~mYm`Mr.
Vr `>rV amhZ g.g. Zaqghoa _hmamOm`m BN>o_mUo.
_hmamO `>rbm naVbo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 235

O`V ^S>J d h[a^mD$ Omoer `mZm


n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr oaUm

am_H$U _hmamO `>rV H$m`_Mo dmV`mg Ambo hUyZ,


AnmZm Iyn AmZX Pmbm. AmVm `mMo d` nU Pmbo hmoVo. Var
Zaqghoa _hmamOmMo _{XamVbr {Z` CnmgZm Mmby hmoVr. am_H$U
_hmamO `>rV am{h`mZo, `mMm ^ma hbH$m Pmbm hmoVm. _hmamOmMo
{Z`{_V `>rVrb dmV`mZo, ^VmMm `>rbm `o`mMm AmoK
dmT>bm. `moJ _{XamMo H$m_ Mmby hmoVo. ^Vm`m XoUJrMm _hmamO
_wV hVo dmna H$arV hmoVo. `moJ _{Xa _hmamOmMo {ZdmgWmZm g_moa
Am{U Zaqghoa _hmamO g_mYr _{Xam`m _mJMo ~mOyg Amho.
^Vm`m XoUJrVyZ ^VmMrM gmo` hmoV hmoVr. Ambo`m
^VmMr nm`mMr, ahm`mMr d OodUmMr gmo` _hdmMr.
Amnbo noeZ nU _hmamO `mgmR>r dmnarV.
B.g. 1992 Mo gw_mamg lr. O`V ^S>J d lr. h[a^mD$ Omoer
{Z`Zo_m_mUo, `>rg gmYZogmR>r Ambo hmoVo. `moJ_{XamMo ~mYH$m_
AYdQ> AdWoV hmoVo. H$m_ Odi Odi ~XM hmoVo. am_H$U
_hmamOm~amo~a ~mobVmZm, g`m ngo Zg`mZo H$m_ ~X Ag`mMo
H$ibo. XmoKmZmhr AmV[aH$ BN>m H$er Cn Pmbr, Vo H$iboM
Zmhr. ~hVHo $ Zaqghoa _hmamOmMr oaUm Agmdr. Vo XmoKO
o U am_H$U
_hmamOmZm hUmbo, Amhr XmoKo nmM nmM hOma n`o ~mYH$m_mgmR>r
XoVmo. `moJ_{XamMo ~mYH$m_ gw$ H$am. Am_Mm nU ImarMm dmQ>m, m
bmoH$H$`mUmMo H$m_mgmR>r bmJy m. _hmamOmZm AmZX Pmbm nU
Vo hUmbo, Vwhr ggmar _mUgo. nMmV AS>MU gmogyZ EdT>o
ngo Xody ZH$m. lr. O`V ^S>J d lr. h[a^mD$ Omoer hUmbo,
Am_`m _ZmV H$mhrM ZhVo. nU n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr
236 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

oaUm. `m`m H$noZo Amhmbm H$mhrM H$_r nS>Uma Zmhr. `mZr


nemMr `dWm Ho$br. `moJ_{XamMo H$m_ nwT>o gw$ Pmbo.
nwT>o lr. h[a^mD$ Omoer `mZr, Xhm hOma n`o _hmamOmZm H$Omdy
{Xbo. Vo `>rV`m {dVma H$m_mgmR>r. `mVbo XrS> hOma n`o
_hmamOmZr naV Ho$bo. H$mhr mn{MH$ gJmZr h[a^mD$Zm {daVr
{Z_mU Pmbr. `mZr Cabobo ngo _hmamOmH$Sy>Z KoVbo ZmhrV. A`mM
^VJUm`m gmhm`mZo, Z H$iV MS> {dVma Pmbm. Vmo `>r`m
Aml_mMm. AmO ^` {X` Agm, g.g. Zaqghoa _hmamO
Am`m_ Aml_ Am{U MS> ZoXrnH$ Ago, Zaqghoa
_hmamOmMo g_mYr _{Xa, `>rV {X_mImZo C^o Amho. hOmamo
^VJU VoWo amhZ, ^Vr, CnmgZm Am{U gmYZm H$arV
na_mWmV Amnbr CVr gmYyZ KoV AmhoV.
JmoqdXamdmMr nMmhmamdr `>rV

B.g. 1993 gmbr lr. JmoqdXamd (Anm) `mZr d`mMr 75


df} nyU Ho$br. gnyU Am`w` H$>mV d nwT>o CnmgZoV. `moJ_{XamMo
H$m_ nyU Pmbo hmoVo. AmXe CnmgH$ hUyZ Anm `>rV {g
hmoVo. `mMr nMmhmamdr _moR>m WmQ>mV, `>rbm gmOar H$a`mMo
_hmamOmZr R>a{dbo. gd ZmVodmBH$mZm d ^VJUmZm Am_U {Xbo.
nm{U_o`m {_adUyH$sgmR>r ZdrZ nmbIr d Zaqghoa _hmamOm`m
MmXr`m nmXwH$m _hmamOmZr V`ma H$adyZ KoV`m. gd ZmVodmBH$ d
~aoMgo ^VJU `>rV O_bo. g.g. Zaqghoa _hmamOm`m
nmXwH$mda, AnmMo hVo m{^foH$ Pmbm. _J AnmMm gH$ma Ho$bm
Jobm. Vwbm^mamgmR>r, Vwbm N>mZ N>mZ \w$bmZr gOdbr hmoVr. EH$m
~mOybm Anm ~gbo. Xwg`m ~mOybm VodT>mM dOZmMr gmIa. JmoS>
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 237

OodUmMo AXmZ Pmbo. g_ma^ IynM N>mZ Pmbm. AnmZr ZdrZ


H$nS>o KmVbo hmoVo Am{U S>mo `mbm \o$Q>m ~mYbm hmoVm. d`mod
^VmMm
gH$ma ~KyZ gdmZm AmZX Pmbm. am_H$UmZr `>rV gw$ Ho$bobm
^{$_mJ ~KyZ gd ZmVodmBH$mZm Iyn Am` dmQ>bo. ~aoM ZmVodmBH$
W_M `>rbm Ambo hmoVo.
gXJw$`m AmXoemZo am`~mJ`m
hdmbXmamZm `>rV nm{U_obm Zm_

am`~mJMo lr. MH$mV hdmbXma, ho bhmZnUmnmgyZ g.g.


Zaqghoa _hmamOmMo ^V. H$ZmQ>H$ gaH$ma`m H${f Im`mV ZmoH$ar.
Vo Zoh_r `>rbm `oV. d^mdmZo EH$X_ ^moi,o nU H$m_gy. Aml_mVrb
gd H$m_o AmdS>rZo H$aVmV. ZmoH$arVyZ {Zdm Pm`mZVa, Vo Amnbm
OmVrV OmV doi Aml_mgmR>r XoVmV. g`m Am\$sgMo H$m_ ~KVmV.
^V_S>itZm Imo`m XoU,o AWU nmK$Z XoU.o nwVHo$, \$moQ>m,o _mimMr
{dH$s B. H$m_o gMmoQ>rZo, AJXr Z H$Q>miVm H$aVmV. B.g. 1988
gmbr, nm{U_o`m CgdmgmR>r Vo 56 {Xdg `>rV hmoVo. n.ny.
am_H$U _hmamO nU AmXw~ahZ `>rbm Ambo hmoVo. hdmbXmam`m
_ZmV, am_H$U _hmamOmH$Sy>Z Zm_ `mdo Ago Ambo. n.ny. Zaqghoa
_hmamOM, am_H$U _hmamOm`m $nmZo AdVrU Pmbo AmhoV Agm
nH$m {dmg MH$mV hdmbXma `mZm hmoVm. gmh{OH$M Amnbr Zm_
Ko`mMr BN>m `mZr H$Q> Ho$br. nU am_H$U _hmamO H$mhr ~mobbo
ZmhrV. XmoZ {XdgmZr nm{U_m hmoVr. gYr ~KyZ, Vo XmoZ VrZ doiog
am_H$U _hmamOmZm ~mobbo. nU _hmamO VYM hmoVo. hdmbXmamZm
Iyn dmBQ> dmQ>bo. XodimV OmD$Z Vo Zaqghoa _hmamOm`m g_moa
{IVoZo ~gbo. Xwg`m {XderM nm{U_m hmoVr. Vmo n`V am_H$U
238 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamO gagH$Q> gJ`mZm Zm_ XoV ZgV. ^VmMr nmaI H$$ZM Vo


Zm_ XoV. ZwgVoM Zm_ KoVbo Am{U nwT>o Zm__aU Ho$bo Zmhr, Va Vo
Zaqghoa _hmamOmZm AmdS>Uma Zmhr Aer ^mdZm.
nm{U_b
o m nhmQ>M
o , Zoh_r _mUo am_H$U _hmamO `mZmbm ~gbo
hmoVo. AMmZH$ Zaqghoa _hmamO g_moa Ambo. Moham WmoS>m
amJmd`mgmaIm dmQ>V hmoVm. hUmbo, am_H$Um Vmo hdmbXma
gm ^V Amho. H$YrMm Vw`m _mJo bmJbm Amho. Zm_ m
hUyZ. Vw`m _ZmV Zm_YmaH$m~b Agbobr ^rVr `mo`M
Amho. nU `m nwT>o nm{U_obm `>rbm `oD$Z, Oo Oo ^V Zm_
_mJVrb, `mZm Hw$R>bmhr {dMma Z H$aVm Zm_ Xo. `mMr gd
O~m~Xmar _mPr. Vy `mMr nwT>Mr qMVm _m`mda gmond. _r
Vwbm Zm_ Xo`mMm A{YH$ma XoV Amho. am_H$U _hmamOmZm Am`
dmQ>bo. gXJw$ Zaqghoa _hmamOmMo, gy_ XohmZo `>rV dmV`
Amho. m~b Imr nQ>br.
H$mH$S> AmaVrMr KQ>m Pmbr. _hmamO bJ~JrZo XodimV Jobo.
hdmbXma gVa`m Q>mH$`mMo H$m_ H$arVM hmoVo. _hmamOmZr `mZm
Odi ~mobmdbo. hUmbo, AmaVr Pm`mda Xhm {_ZrQ>mZ r, Vy _{Xam`m
Jm^m`mV `o. _r Vwbm Zm_ XoUma Amho. hdmbXmamMm AmZX JJZmV
_mdoZmgm Pmbm. Zaqghoa _hmamOmZr Amnbr mWZm EoH$br. H$mH$S>
AmaVrbm gwadmV Pmbr. hdmbXma VrZ Pmbo. H$mH$S> AmaVr
gn`mZVa, hdmbXma _{Xam`m Jm^m`mV Jobo. n.ny. am_H$U
_hmamO VoWoM hmoVo. `mZr hdmbXmamZm, g_mYr`m nmR>r_mJ`m
~mOyg ~gdyZ [aVga Zm_ {Xbo. AmOhr Vmo gJ AmR>dbm H$s,
hdmbXmamZm Jhrd$Z `oV.o VohmnmgyZ am_H$U _hmamOmZr, nm{U_b
o m
`>rV, Omo _mJob `mbm Zm_ Xo`mg gwdmV Ho$br. gXJw $ Mr AmkmM
Ver hmoVr. `m_wiM
o ^Vrgma hmoD$Z, lrjo `>rMr H$sVu H$ZmQ>H$
d _hmam> am`mV Xyada nmoMbr.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 239

am_H$U _hmamOmMm `>rV amhZ


^Vrgma

B.g. 1991 nmgyZ am_H$U _hmamO H$m`_ `>rV amh bmJbo.


Xa nm{U_obm hmoUmam Cgd, AmVm _moR>m _mUmV gmOam hmoD$
bmJbm. ~aoM H$ZmQ>H$ Am{U _hmam>mVrb ^VJU, {Z`_mZo
nm{U_ogmR>r `>rV `oD$ bmJbo. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo H$nm
AmerdmX Am{U am_H$U _hmamOmMm `j ghdmg Am{U _mJXeZ.
Xmohr Jmo>tMm bm^ ^VJUm`m AZm`mgo nXamV nSy> bmJbm. ~`mM
^VJUmZm `>r ho Amnbo _mhoaKaM dmQy> bmJbo. ghn[adma Vo
`>rV 45 {Xdg amhZ _mhoa`m _m`oMr D$~ gmR>dyZ KoVmV.
na_m{WH$ AmZXmV Sw>~VmV d naV nMmbm Y`mZo Vm|S> Xo`mg {g
hmoVmV.
mn{MH$ AS>MUr KoD$Z `oUm`m ^VmMo _mU Iyn OmV.
am_H$U _hmamOmZm gy_ XohmMo Abm{H$H$ kmZ. ^VmMr g_`m
EoH$y Z, Vo _Z EH$mJ H$$Z `mZmg ~gVmV. g.g. Zaqghoa _hmamOmMo
H$noZo `mMm gy_mV doe hmoD$Z, g_moa`m _mUgm`m g_`oMo _yi
OmUyZ KoVmV. ~`mM doim nydOmMr ^yVo H$mhr H$maUmZo, `mZm mg
XoV AgVmV. `mMo {ZdmaU H$a`mgmR>r, n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m
nmXwH$mZm {d{Y`wV A{^foH$ d nyOm Ho$br OmVo. Zaqghoa _hmamOm`m
H$noZo ^Vm`m g_`oMo {ZdmaU hmoV.o Vmo ^Vr_mJmbm bmJyZ am_H$U
_hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVmo. Zm__aUmZo `m`m Am`w`mMo H$`mU hmoV.o
_hmamO ~`mM doim, ^yV`moZrV Jobo `m nydO
mMo Zmd AMyH$ gmJVmV.
VgoM `mMo dUZ H$aVmV. Vo ^yV _hmamOmZm `j g_moa {XgVo.
Amnbo Zmd Va gmJVoM nU H$`m_wio AmnU `m _mUgmbm mg
XoVmo, Vo nU gmJVmV. gd H$mhr gXJw$Mr H$nm. H$Yr H$Yr `m
240 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

^yV`moZrVrb AV Am`mbm Zaqghoa _hmamOm`m H$noZo _wVrnU


{_iVo. n.ny. Zaqghoa _hmamO gy_ XohmZo H$m` H$arV AmhoV hoM
Iao.
ggm[aH$ _mUyg ghOm ghOr Am`m_mbm bmJV Zmhr.
nMmV Xw:Ir Pm`mdaM, Vmo gmYw gVm`m Aml`mbm OmVmo.
Xw:I {ZdmaU Pm`mda, `mMm Xodmda, Jw$da {dmg ~gVmo.
~mMm _w_wjw hmoVmo. Zm__aUmZo _w_wjwMm gmYH$. _J
gXJw$`m H$nm AmerdmXmZo, `mMo _mJXeZm_mUo gmYZ
Ho$`mda {g hmoVmo. nU Vmo EImXmM. gXJw$Mr nanam nwT>o
MmbdyZ ^{$_mJ dmT>dVmo. OJV H$`mUmgmR>r hrM BamMr
`moOZm Amho. _mJ Hw$R>bmhr Agmo. aVo doJdoJio AgVmV. nU
gm` _m EH$M AgVo. gJio Am_kmZr gXJw $, EH$mM {ZJwU

{ZamH$ma na_m_ Vdmer EH$$n Pmbobo AgVmV. Vo H$Yrhr


EH$_oH$mMm of H$arV ZmhrV. gJio dmaH$ar nWmMo bmoH$ _J Vo
Hw$R>`mhr nmVirda AgmoV. W_ ^oQ>rV EH$_oH$m`m nm`mbm
hmV bmdyZ dXZ H$aVmV. gdm^yVr na_oa, {hM ^mdZm `mV
AgVo. gVmMr {eH$dU Iyn CH$moQ>rMr AgVo. nU Vr
g_OmdyZ KoD$Z AmMaUmV AmU`mg AmnUM H$_r nS>Vmo.
AgoM gy_ XohmMo kmZ gXJw$ H$noZo, lr. dm{XamO _hmamOmZm
hmoVo d AmVm H$mhr _mUmV lr. qZJamO _hmamO `mZm Amho. `m
XmoKmMohr am_H$U _hmamOmZm, ^{$gmamV Iyn _moR>o gmhm` Pmbo
Amho. Amhr H$mhr {ZdS>H$ gmYH$ am_H$U _hmamOmZm
hUmbmo, Vwhr ^Vm`m ggmamVrb AS>MUr {ZdmaU
H$a`mgmR>r, EdT>m mg H$m KoVm? `oWo \$V na_m{WH$
_mJXeZM H$am. n.ny. am_H$U _hmamO hUmbo, Ago Pmbo
Va, Vw_`m~amo~a \$V 1012 gmYH$M `>rV {XgVrb.
`mZm Am`m_mMo __ H$ibo Amho Ago. nU BVa Ag`
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 241

AkmZr OZm M o H$m`? `m Z m hiy h iy ^{$_mJm H $S> o


di{d`mgmR>r ho Amd`H$ Amho. Ver _bm Zaqghoa
_hmamOmMr AmkmM Amho. bmImo mn{MH$ ~ bmoH$mVyZ,
hOmaM _w_wjw {ZKVmV. na_mW H$m` Amho? ho OmU`mMr BN>m
`mMo _ZmV {Z_mU hmoVo. mn{MH$ AS>MUtMo {ZdmaU
H$a`mgmR>r, Vo gmYwgVmMm Aml` KoVmV. `mVrb 900 bmoH$
Amnbo H$m_ Pmbo hUOo gVmZm nyU {dg$Z OmVmV. nU
{ZXmZ 100 bmoH$ Var gVmH$S>o AmH${fV hmoD$Z, naV naV `mMo
XeZmbm `oVmV. gXJw$H$Sy>Z Zm_ KoD$Z Zm__aU H$aVmV.
na_mWm`m dmQ>oZo Mmbm`bm bmJVmV. `mVbo XhmM bmoH$,
gXJw $ `m _mJXeZm_mUo nwT>rb gmYZ ZoQ>mZo H$aVmV. `mVbm
EImXmM {g hmoVmo. Jw$nanam MmbdVmo. ho nM na_mWmMo
ahmQ>JmS>Jo Mmby ahmdo hUyZ, Am_kmZr gmYwgV Z H$Q>miVm
^{$_mJmMm aW AmoT>V ahmVmV.
n.ny. am_H$U _hmamOmMo VgoM Amho. _mJob `mbm, nm{U_obm
`>rV Zm_. V`ma Pmbo`m _w_wjwZm Zm__aUmMm, `mZmMm o_i
AmJh. dMZmmao Am`m_mMo __ g_OmdyZ gmJUo. `mVyZ V`ma
Pmbo`m gmYH$mZm, AZw>mZm mao ew Am`m`mMo Am{U `moJ
{H$`mmao Hw$S>{bZr OmJVrMo gnyU _mJXeZ. gmYH$mbm EH$Xm H$m
ew na_mWmMr MQ>H$ bmJbr, H$s Vmo _wJ`m gmaIm {MH$Q>Vmo.
_hmamOm`m _mJXeZm_mUo nwT>o nwT>o OmV, AVa_ZmV`m AVt{`
{dmV `mMm doe hmoVmo. _J nwT>Mo gmYZ hUOo, {dZmH$> AmZXr
AmZXM. gnyU `>r n[agamV, n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m na_
n{d A`m, H$nmAmerdmXmMo db`. emew _mJmZo `>rV
gmYZ Ho$`mda, ^VmZm C XOmMo AZw^d `oVmV. \$V
gmYH$mZo Amnbm A_y` doi dm`m Z KmbdVm, `>rV gmYZ
Ho$bo nm{hOo.
242 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

g. g. Zaqghoa _hmamOmMr `>r `oWrb


g_mYr _{XamVrb VoO:nwO _yVu

`>r `oWrb g_mYr _{XamV


g. g. am_H$U _hmamOmMo Xmg~moYmda {ZnU

^VmMo _mhoa lrjo `>r

H$ZmQ>H$ mVmV {dOmnya {Ohm. {dOmnya {OmV O_IS>r


VmbwH$m. O_IS>r Vmbw`mVbo N>moQ>ogo Jmd `>r. Oo_Vo_ nmM hOma
bmoH$dVrMo {R>H$mU. nU AmO Vr nT>anya hUyZ lrjo `>rMo
Zmd M{bV Amho. Vo g.g. Zaqghoa _hmamOmMo g_mYr _{Xam_wio.
_moR>o Omd` {R>H$mU. H$ZmQ>H$ d _hmam>mVrb ^VmMo
_mhoaKa. Va na_m{WH$ CVr gmYyZ KoUm`m gmYH$mMo Vn`}Mo
WmZ. Amn`m gXJw$`m AmkoZo, ^Vr gmamgmR>r `>rV
R>mU _mS>yZ ~gbobo n.ny. am_H$U _hmamO. Am_kmZr gXJw $.
F${fVw` `{$_d. gm_m` _mUgm`m ^VragmMr VUm
^mJ{dUmao. gmYH$mZm ^{$`moJmZo na_mWmV CVr gmYyZ XoUmao.
AmnUm gJ`mMo g_mYmZ H$a`mg, `>rV Amnbr dmQ>
nhmV AmhoV.
O_IS>r ~g`m _mJmZo, g~Y H$ZmQ>H$ am`mg OmoS>bobo Amho.
_hmam>mVrb H$mohmnya, gmobmnya, {_aO, gmJbr m ehamVyZ, WoQ>
a`mZo `>rg `oVm `oVo. gmJbr {_aOhZ 75 {H$._r. AVamda
~Zh>r`m nwT>o `>r. Va `>rhZ `mM _mJmda 15 {H$._r. nwT>o
O_IS>r. gmJbr-{_aO Vo O_IS>r Xa A`m VmgmZo ~g godm. `>r
~g Q>mn nmgyZ XmoZ \$bmJ AVamda`m Q>oH$S>rda, n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMo g_mYr _{Xa d bmJyZM Am`m_ Aml_. VoWoM n.ny.
am_H$U _hmamOmMo {ZdmgWmZ.
_oZ amoS> nmgyZ ~Zh>r`m {XeoZo MmbV Jo`mda, S>m`m ~mOyZo
Q>oH$S>rda OmUmam S>m~ar aVm. Q>oH$S>r MTy>Z OmVmM _moR>o doema.
g_moaM g.g. Zaqghoa _hmamOmMo ^` g_mYr _{Xa. gnyU XJS>r
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 243

~mYH$m_. _{Xamg_moa nQ>mJU. CO`m ~mOybm nmM hOma _mUgo


~gVrb, Agm AmonZ hmb. da Ag~ogQ>mg n`mMo N>V. ^` Ago
`mgnrR>. dMZmgmR>r. `m`m _mJ`m ~mOyg eV d`nmH$Ka.
CgdmV Xhm hOma _mUgm`m d`nmH$mMr `dWm. hmb_Yo dMZ.
ZVa _hmgmXmMo OodU. gd H$mhr ^` Am{U {X`. nm`m`m
_moR>_moR>m Q>m`m. `mbm nmUr {n`mgmR>r bmdbobo Ag` Zi.
gmS>nmUr dmhZ Om`mMr `dWm.
_moRR>m ZjrXma bmH$S>r doemamVyZ Mma nm``m da MTy>Z,
_w` g_mYr _{XamV doe H$amdm bmJVmo. XJS>r Im~mMo da n`mMr
eoS> Agbobo ^` g^mJh. nmMeo ^VJU ~gy eH$Vrb EdT>o _moR>o.
naV Mma nm``m da MTy>Z, N>moQ>ogo g^mJh. _Ymo_Y Mma \y$Q> CMrMo
bmH$S>r Xma. Q>rbMo JO Agbobo. AmV Jm^mam. `mV Agbobo
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo, na_ n{d Ago g_mYr _Xra. VrZ
\y$Q> CMrMo, nmT>`m gJ_adar XJS>mMo dX mdZ. AmV _hmamOmMm
ApWH$be R>do bobm. dX mdZmMo da nmgZmV ~gbobr, ^oXH$
ZOaoMr, nU hg`m Moh`mMr, g.g. Zaqghoa _hmamOmMr
gwXa _yVu. H$m`m MH$MH$sV nmfmUmMr. ^VmZm A^`
XoUmar. gmYH$mZm C_Z AdWoV ZoUmar. dXmdZm`m g_moa
_hmamOm`m nmXwH$m. nmXwH$mMo AmVbo ~mOyg, dXmdZmbm Q>oHy$Z g.g.
Zaqghoa _hmamOmMm N>mZ \$moQ>mo. ~mOybm XmoZ Vobm`m _moR>m g_`m.
_X H$mem`m. _yVug_moa `mZ H$aVmZm, gmYH$ d ^VJU VrZ
hmoD$Z OmVmV. dJmV Am`mgmaIm ^mg hmoVmo. ^` CMM CM Agm
_{XamdaMm H$ig. `mda Mmahr ~mOyZo ~gdbo`m, gmYwgV Am{U
Xod XodVm`m _yVu. ^VJUmMo bj doYyZ KoVmV. _{XamV d H$igmda
Ho$bobr, {dOo`m {X`mMr amofUmB. gJioM H$mhr _Z bmo^dUmao.
_{Xam`m CO`m ~mOybm, lr. _nm _hmamOmMo {ZdmgWmZ>.
~meu`m ^VJUmgmR>r ahm`m`m Imo`m. `m`m ~mOwbmM d.
244 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AnmMr Imobr. ~mOybmM d`nmH$Ka. _{Xam`m WmoS>o _mJ`m ~mOyg


Jo`mda, ^` Agm ""g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamO Am`m_
Aml_.'' Q>oH$S>r`m AJXr _mJ`m ~mOyn`V. VoWyZ ImbMo ~mOyZo
dhmUmar nmnZm{eZr ZXr {XgVo. nwT>o N>moQ>ogo YaU Ag`mZo, df^a
nm`mZo ^abobr. Am`m_ Aml_mMm gd n[aga Zmai, Am~m, {MHy$,
{gVm\$i, am_\$i B. PmS>mZr d doJdoJ`m aJrV \w$bPmS>mZr ^aJ
^abobm. doemamV {ea`mda, S>m`m ~mOybm `moJ_{XamMr dmVy.
AmV d`nmH$Ka, ^moOZJh, ^bo _moR>o XmoZ hmb. n.ny. ^mD$gmho~
_hmamO, n.ny. Zaqghoa _hmamO d d$n gXm`mV`m BVa gVmMr
^br _moR>r N>m`m{Mo. hmb_Yo nyOm d am_H$U _hmamOmMo dMZ
hmoVo. Xwg`m hmbMo Imb`m ~mOyg, ViKamV, gwXa Ago `mZ_{Xa.
n{d Am{U emV dmVmdaU. gmYH$OZ `mMm bm^ KoVmV. `>r`m
Aml_mV, _{XamV, Hw$R>ohr ~gbo Var `mZ bmJVo.
Am`m_ Aml_m`m CO`m ~mOybm Am\$sg d ^br_moR>r
nm`mMr Q>mH$s. Q>oH$S>rdaM ~moAatJ Ho$bobo. Zaqghoa _hmamOm`m
H$noZo, A_mn Am{U _Ywa nmUr. hOmamo ^VmZm {n`mgmR>r d
dmna`mgmR>r. ^a Chm`mV nU nm`mMr H$_VaVm ^mgV Zmhr.
{XdgmVyZ Xhm Vmg bmoS> eoS>tJ. nU am_H$U _hmamOmZr, ^VmgmR>r
OZaoQ>aMr gmo` Ho$bobr Amho. doe mamMo g_moaM, ^br _moR>r _moH$ir
OmJm. `m`m _mJMo ~mOyg ^Vm`m {ZdmgWmZmMr B_maV. Imbr
XmoZ _moR>o hmb d da Xhm Imo`m. hmb_Yo bmH$aMr `dWm Ho$bobr
Amho. `mbm bmJyZM CO`m ~mOybm, n.ny. am_H$U _hmamOmMo VrZ
Imo`mMo {ZdmgWmZ. AmV`m ~mOygM _hmamOmgmR>r ~mW$_ d
Q>m`boQ>Mr `dWm. _moR>m Imobr`m _`^mJr, n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMm ^bm _moR>m gwXa \$moQ>mo. _hmamO `mM ImobrV PmonVmV.
_hmamOmMr nhmQ>oMr gmYZm VoWoM MmbVo. VgoM ZdrZ ^VmZm `mM
ImobrV, Zaqghoa _hmamOm`m gmjrZo Zm_ XoVmV. _hmamOm`m
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 245

{ZdmgWmZmMo da`m ~mOybm, Zoh_r ahmUm`m gmYH$mgmR>r Imo`m.


{ZdmgWmZm`m doemamerM, ^bm _moR>m {g_|Q> H$mH$sQ>Mm H$>m
~mYbobm. g_moa AJU. ^VJU AJUmV ~gyZ AgVmV. _hmamOmZr
~mobmd`mda Vo AmV OmVmV. H$Yr H$Yr g`mH$miMo doiog, _hmamO
H$QQ>mda ~gyZ ^VmZm _mJXeZ H$aVmV. `>rbm Q>oH$S>rda
dhmUmam, WS>Jma Agm dmam. g`mH$miMr doi. ^Vm`m am_H$U
_hmamOm~amo~a Mmbbo`m Am`m_rH$ Jnm-Jmo>r. nydu`m
H$mi`m F${f _wZt`m Aml_mMr AmR>dU hmoV.o Amhr `>rbm
Jo`mda, W_ `m WS>Jma doJmZo dhmUm`m dm`wMo meZ
H$aVmo. `m_wio dmgmMm erU Va {ZKyZ OmVmoM. nU nMmVbr
gwIXw:Iohr {dg$Z OmVmo.
am_H$U _hmamOmMo {ZdmgWmZmMo _mJMo ~mOyg, Xw_Obr
AZw>mZ _{Xa Amho. Imbr H$moR>rKa d n{h`m _O`mda MS> _mo>m
hmb. EH$m doiog XmoZeo _mUgo ghO ~gVrb EdT>m. _hmamO VoWoM
AZw>mZmMo dJ KoVmV. `m`m _mJ`m ~mOyg, gmYH$mZm EH$mVmV
gmYZm H$a`mgmR>r, AJXr bhmZ bhmZ Imo`m. \$V AmR> ~m`
nmM`m. EH$mM _mUgmbm ~gVm-CR>Vm `oBb EdT>m. bhmZgm
XadmOm. Imobr`m AmV Jo`mda, EImm S>m|JamVrb JwhoMr AmR>dU
hmooBb. AJXr EH$m ~mOybm Ag`mZo, A{O~mV AmdmO Zmhr. nyU
EH$mV. H$mhr gmYH$ `m Imo`mMm gmYZogmR>r Cn`moJ H$aVmV.
Aml_m`m AJXr eodQ>r Q>m`boQ>g. nwf d {`mMr doJir `dWm.
doemam`m CO`m ~mOyg Agbo`m, Q>mH$s`m ~mOyZo ~mW$_g.
~m`ba bmdyZ Ja_ nm`mMr `dWm. Mhm, ZmVm, OodUmMr gmo`.
gd H$mhr {Z:ewH$. ^VJU AmnAmn`m narZo Aml_mbm XoUJr
XoVmV. `mVyZM ho gd H$mhr C^o am{hbo Amho. \$V ^VmZr CnmgZm
d gmYH$mZr gmYZm Ho$br nm{hOo. ho gd dmMyZ Vwhmbm, ^Vm`m
_mhoa KamMr H$nZm `oBbM.
246 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

g. g. Zaqghoa _hmamO Am`m_ Aml_/


`moJ_{XamMm XeZr ^mJ, lrjo `>r

^$m`m _oim`mV n. ny. am_H$U _hmamO, H$bKQ>Jr

`>rVbo _w` Cgd

1) n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm O_, H$m{VH$ ew. 14, eHo$


1803. dma e{Zdma, {X. 5 Zmoh|~a 1881 gmbr Pmbm. Xadfu
H$m{VH$ ew. MVwXer d nm{U_obm n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm
O_mogd, Iyn _moR>m _mUmV gmOam hmoVmo. `m {Xder dHw$R>
MVwXeu. XmoZ {Xdg ^aJ H$m`H$_ AgVmV. H$mH$S> AmaVr, ^OZ,
nyOZ, Xmg~moY dmMZ, dMZo, eoOmaVr B. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr
nmbIrVyZ {_adUyH$ H$mT>br OmVo. nm{U_obm Xwnmar _hmgmX. Mma
nmM hOmam`m da ^VJU `>rV O_m hmoVmo.
2) Xa dfu lmdUmV _{hZm^a, gmYZ gmh `>rV gmOam
Ho$bm OmVmo. _{XamVbr {Z` CnmgZm. `mM~amo~a Xmg~moY JW amOmMo
gnyU nmam`U. `mda gV _S>itMr amoOMr dMZo. Agm gmYZgmh
^VmZm, gmYH$mZm ~aoM H$mhr XoD$Z OmVmo. ~aoMgo ^VJU _{hZm^a
`>rV amhZ gmYZ gmhmMm bm^ KoVmV d `mM~amo~a Amnbr
d`{$H$ CnmgZm d gmYZm nU H$aVmV. _{XamMo ^{$_` dmVmdaUmV
d n.ny. am_H$U _hmamOm`m gm{`mV, _{hZm H$gm {ZKyZ OmVmo Vo
H$iVM Zmhr. lmdU _{h`mV EH$Xm gmYH$mgmR>r, gmV {XdgmMm
AZw>mZ dJ am_H$U _hmamO KoVmV. `mMr gnyU _m{hVr nwT>o `oBbM.
H$mhr ^VJU nMmVyZ, ZmoH$ar YmVyZ doi H$mTy>Z, lmdUmV H$mhr
{Xdg Var Amnbr hOoar bmdVmV.
3) n.ny. Zaqghoa _hmamO dHw$R>dmgr Pmbo. Vmo {Xdg lmdU
ew nm{U_m, eHo$ 1869, dma ewH$dma, 1 AmJQ> 1947. n.ny.
Zaqghoa _hmamOmMm nw`{VWr Cgd hm `>rMm _wI Cgd.
lmdUmV gmYZ gmh. `mVM hm Cgd. ^VJUm`m AmZXmbm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 247

~ha `oVmo. nm{U_o`m AmX`m {XdgmnmgyZ Cgdmbm gwadmV hmoVo.


XmoZ {Xdg AmYrnmgyZM, ~mhoa JmdMo ^VJU _wH$m_mbm `oVmV.
`mV gmYZ gmhmgmR>r _{hZm^a am{hbobo ^VJU. Ag`
^VJUm`m CnpWVr_wio _{XamV`m {Z` CnmgZobm H$mhr
doJirM _Om `oV.o Odi Odi Xhm Vo ~mam hOma bmoH$ O_VmV.
H$mH$S> AmaVr nmgyZ amr`m ~mam A^Jmn`V, Ag`
^VJUm`m _moRR>m nU {eV~ b`rV hQ>bo`m,
^OZm`m d AmaVr`m AmdmOmZo Amg_V Xw_Xw_yZ OmVmo.
^{$_` dmVmdaUmV AmpVH$mMo H$m`! nU ZmpVH$mMo hr _Z
g hmoD$Z OmVo. AmX`m {Xder gH$minmgyZ Vo Xwg`m {Xder
g_mr n`V, drUmdmXZ Mmby AgVo. drUoH$ar ~XbVmV, nU drUm
Imbr R>odbr OmV Zmhr. AmX`m {Xder amr n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMr nmbIr, JmdmVrb {_adUwH$sgmR>r _{XamMo ~mhoa nS>Vo.
hOmamo bmoH$ nmbIr`m _mJo-nwT>o AgVmV. {X`mMr amoeUmB Ho$bobr
AgVo. {_adUwH$s`m nwT>`m ~mOyg ~S> d \$Q>m`mMr AIS>
AmVf~mOr. doJdoJ`m H$maMo, doJdoJ`m aJmM,o AmH$memV CS>Umao
\$Q>mHo$ ~KyZ _Z hadyZ OmVo. EdT>m`m IoS>oJmdmV EdT>o gmao \$Q>mHo$
Ambo Hw$Ry>Z? hm Z _ZmV Am`mdmMyZ ahmV Zmhr. ehamV nU,
\$Q>m`mMr EdT>r AmVrf~mOr nhm`mg {_iV Zmhr.
hmdoar _R>, Hw$Sw> _R>, ~meu_R>, ZmdaUr _R>, IdQ>H$mon _R>,
OJXmi _R> B. {R>H$mU`m, Zaqghoa _hmamOm`m nmb`m _w`
{_adUyH$sV gm_rb hmoVmV. nmbIrMo nmR>r_mJyZ n.ny. am_H$U
_hmamO, ~mhoa JmdmhZ Ambobr gV_Si>r, gmYH$ _S>ir, Zaqghoa
_hmamOmMm O`O`H$ma H$arV AgVmV. Cgd Am{U ^VrMo, _moR>o
Z`Za` ` nhmVmZm, ^VJUm`m {Mmdmr \w${V hmoVmV. JmdmV
OmJmoOmJr nmbIrMo dmJV Ho$bo OmVo, Vo KmJa^a nmUr nmbIrMo
g_moa gS>mgmaIo Q>mHy$Z. ZVa {ZamOZmZo, H$mnwamZo AmodmiyZ AmaVr.
248 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_JM nmbIr nwT>o OmVo. gnyU JmdmVyZ {_adyZ, nmbIr naV _{XamV
`oVo. am^a OmJaU, ^OZ, ^{$JrVmMm H$m`H$_ hmoVmo.
Xwg`m {Xder nhmQ>oM H$mH$S> AmaVr, nyOm AMm. AH$am dmOVm
XwnmaMo ^OZ hmoD$Z g_mYrda \w$bo nS>VmV. ~mhoa`m hmb_Yo {d{dY
gV_S>itMr dMZo hmoVmV. am_H$U _hmamO dMZmmao ~moYZ
H$aVmV. _J _hmgmX hmoD$Z nw`{VWr CgdmMr gmJVm hmoVo. Xmohr
{Xdg Ambo`m gd ^VmZm Mhm, ZmVm, ^moOZ gd H$mhr {Z:ewH$
{Xbo OmVo. _moR>m _mUmV AXmZ hmoVo.
4) Xa _{h`mMo nm{U_og gnyU {Xdg CnmgZm, Xmg~moY dmMZ,
dMZo. _J _hmgmX. Agm ^aJ H$m`H$_ AgVmo. ~aoMeo
^VJU, nT>ar`m dmar gmaIo Xa nm{U_obm `>rbm `oVmV. am_H$U
_hmamOmMo ^{$gmamgmR>r gnUy H$ZmQ>H$mV d _hmam>m`m H$mhr ^mJmV
Xmao hmoVmV. nU Hw$R>ho r Agbo Var Z MwH$Vm, nm{U_b
o m `>rbm `oVmV.
AmO am_H$U _hmamOmMo d` 79 df} Amho. nU EImm VUmbm
bmOdob Agm Cgmh. gXJw$`m Amko_mUo ^Vr gmamMo H$m_
A{daV Mmby Amho. gdOU EH$mM emioV {eHy$ eH$V ZmhrV.
Am`m_mMohr VgoM Amho. lrjo `>r hr EH$ Am`m_mMr
C H$mo Q > r Mr emim H$m`? H$m b o O M Amho . Amnmn`m
^m`m_mUo _w_j
w w `mo` emioV OmD$Z nmohmoMVmo. A`mg H$aVmo
Am{U Amnbr CVr gmYyZ KoVmo.
am_H$U _hmamOmMo ^{$gmamVbo
AZw^d

1) H$hirV nmdgmgmR>r AZw>mZ - n.ny. am_H$U


_hmamOmda d$UXod g AmhoV. ho ~`mM gJmd$Z {XgyZ `oVo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 249

B.g. 1982 `m lmdU _{h`mV, H$hir`m `H$Q>oe _{XamV,


am_H$U _hmamOmZr nmdgmgmR>r Ho$bobo AZw>mZ Am{U `m_wio nS>bb
o m
^anya nmD$g. m gJmMo gnyU dUZ mnyduM Ambobo Amho.
2) ~Xm_rV ~Ze H $ar Xo d rMm > m V d _hmamOm Z m
~mobmdUo- B.g. 1991 gmbMm gJ. am_H$U _hmamOmMo EH$
{e` lr. qZJamO hZw_Vam` IZwa. ~r.H$m_. hmoD$Z 1984 gmbr,
H$ZmQ>H$ gaH$ma`m eoVH$s Im`mV ZmoH$arg bmJbobo. `mMr ~Xbr
~Xm_r `oWo Pmbr hmoVr. `mZr AmJhmZo am_H$U _hmamOmZm ~Xm_rbm
~mobmdbo. `m_mUo am_H$U _hmamO EH$ {Xdg g`mH$mir ~Xm_rbm
Jobo. VoWo _wH$m_mbm lr. qZJamO `mMoH$S>o hmoVo. ~amo~a lr. dm{XamO,
O_IS>rMo lr. ZmZm Omoer d H$hirMo lr. _hmXod Om_Uda hmoVo.
lr.qZJamO `m Jmdr ~XbyZ OmV, VoWo _hmamOmMm ^{$gma H$arV.
VrZ {Xdg, ~Xm_rVrb ^VmH$S>o nyOm-CnmgZoV Jobo. Mm`m {Xder
~Xm_r`m lr. amKd| XoenmS>o `mMoH$S>o _wH$m_ hmoVm. ~Xm_r
JmdmnmgyZ 5 {H$._r. AVamda, ~ZeH$ar XodrMo XoD$i Amho. Iyn
OmJV WmZ. H$ZmQ>H$mV ~`mM bmoH$mMr Hw$bdm_rZr. am_H$U
_hmamO `mZmbm ~gbo hmoVo. `mZm_Yo XodrMo XeZ Pmbo.
_hmamOmZr AmoiIbo Zmhr. Xodr hUmbr, _r ~ZeH$ar Xodr.
AmO Mma {Xdg Pmbo. Vy ~Xm_rbm Ambmg. _bm {dg$Z
Jobmg. Vy _m`m XeZmbm `oVmog, {H$, _r `oD$. _hmamO JS>~Sy>Z
Jobo. `mZr Xodrbm Xmohr hmV OmoSy>Z Z_H$ma Ho$bm. hUmbo,
AmB _bm j_m H$a. _r {dg$Z Jobmo. bJoMM Vw`m XeZmbm
`oVmo. `mZmVbm gJ `mZr qZJamO d BVamZm gm{JVbm. gdmZm
Iyn Am` dmQ>bo. lr. qZJamO IOrb Pmbo. hUmbo, _hmamO _r
W_M Vwhmbm, Xodr`m XeZmbm `m`bm nm{hOo hmoVo.
gdmZr AmKmoir AmQ>mon`m. EH$m ^VmH$S>o nyOm hmoVr. nyOm
H$$Z _J XodrMo XeZmbm OmD$, Ago R>abo. nU ~ZeH$ar Xodrbm Vo
250 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_m` ZhVo. VodT>mV EH$OU {Zamon KoD$Z Ambm. H$mhr AS>MUr_wio


AmOMr nyOm H$gb Pmbr hmoVr. _hmamOmZm Am` dmQ>bo. Xodr`m
_ZmV Amho Var H$m`? AmVm_m bJoMM XeZmbm Om`bm nm{hOo.
am_H$U _hmamO d BVa nmMOU Q>mJm H$$Z ~ZeH$ar XodrMo _{XamV
Jobo. nyOoMo gm{h` ~mOy`m XwH$mZmVyZ {dH$V KoVbo. WmoS>r amJ hmoVr.
Ow`m XJS>r ~mYH$m_mMo gwXa _{Xa. ^bo _moR>o Amdma. ~mOybm Am\$sg
d nwOm`mgmR>r ~mYbo`m Imo`m. amJoV C^o amhZ _hmamO
Xodim`m Jm^m`mV nmohmoMbo. XodrMr ^mdnyU, gwXa _yVu.
_hmamOmZr S>moHo$ Q>oH$dyZ XeZ KoVbo. da nm{hbo Va Xodr
_hmamOmH$S>o ~KyZ hgV hmoVr. `mZmV {Xgbo, VgoM XodrMo
$n hmoVo. nyOoMo gm{h` Xodrbm AnU Ho$bo. X{jUm R>odbr. ^mdnyU
_ZmZo naV EH$Xm XeZ KoVbo. _hmamO BVa nmMOUmgh Xodim`m
~mhoa Ambo.
XodimMm nwOmar ~mU hmoVm. Xodim`m ~mhoa _hmamOmMr dmQ>
nhmV C^m hmoVm. _hmamOmZm nhmVmM nwT>o Ambm. hUmbm, AmnUM
am_H$U _hmamO Zm? hmo`. H$mbM _XaqIS>r`m _mbVr Hw$bH$Uu
Am`m hmo`m. `mZr nyOoMo 450 n`o ^abo AmhoV. hr ~Km nmdVr.
`mZr Amn`mbm gmX Ko`mg gm{JVbo Amho. nmdVrda _mbVr
Hw$bH$Uu, _XaqIS>r, Ago Zmd hmoVo. _mbVr Hw$bH$Uu hUOo
dm{XamO`m _mVmolr. dm{XamObm Am` dmQ>bo. Amnbr AmB H$Yr
~Xm_rbm Ambr? Amn`mbm H$go _mhrV Zmhr! nwOmar nwT>o hUmbm,
_r nhmQ>oM nyOm d A{^foH$ Ho$bm Amho. nyOo_Yo nmMOUmZm ^moOZmMm
gmX {_iVmo. AmnU ghmOU AmhmV. EH$mMo ngo Am\$sg_Yo ^am d
~amo~a 12 dmOVm ^moOZJhmV gmXmbm `m. AmVm gH$miMo 11
dmObo hmoVo. lr. qZJamO `mZr EH$mMo ngo ^abo d nmdVr KoVbr.
_{Xam`m AmdmamV \o$a\$Q>H$m _mabm.
~amo~a 12 dmOVm g^mJhmV Jobo. ~mOybmM ^moOZJh hmoVo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 251

nwOmar VoWoM hmoVo. `mMoH$S>o EH$mMr nmdVr {Xbr. _hmamO d ~mH$s


nmMOU gmXmbm ~gbo. gdmZm nmoQ>^a OodU dmT>bo. nwaUmMo H$S>~y,
Am_Q>r, ^mV, ^mOr, dS>o, Ago dmXr> OodU hmoVo. gdOU V
Pmbo. Xwg`m {Xder _hmamO, dm{XamO, ZmZm Omoer d _hmXod naV
`>rbm Ambo. dm{XamOMr AmB Zo_H$s, `>rbm XeZmbm Ambr
hmoVr. _hmamOmZr ~Xm_r `oWrb, ~ZeH$ar XodrMm dmmV `mZm
gm{JVbm d hUmbo, Vwhr EdT>o ngo ^abo. _J gmXmgmR>r H$m Wm~`m
ZmhrV? _mbVr Hw$bH$Uu Am`mZo _hmamOm`m Moh`mH$S>o nmh
bmJ`m. _hmamO Vwhr H$mhrVar H$m` gmJVm! _r ~Xm_rbm JoboM
ZhVo. _mJMm gnyU AmR>dS>m _r emioVM hmoVo. `m mW{_H$ emioV
{e{jH$m hmo`m. AmVm Am`MH$sV hmo`mMr nmir _hmamOmMr hmoVr.
dm{XamO nU AmBMo Moh`mH$S>o ~KVM ~gbm. _hmamOm~amo~a
~ZeH$ar Xodr`m XeZmbm Jobobo lr. ZmZm Omoer, lr. _hmXod d
dm{XamO hUmbo, _hmamO gmJVmV, `mnH$s EH$ Ajahr ImoQ>o Zmhr.
~ZeH$ar XodrMo Abm{H$H$ XeZ d da ~mobmdyZ {Xbobo gmXmMo
OodU. gdM AKQ>rV. VoWo hOa Agbo`m gd ^V_S>itZm
Iy n Am` dmQ> b o . Vgo M n.ny . am_H $ U _hmamOm M r
Am`m_mVrb `mo`Vm nU H$iyZ Ambr.
3) am_H$U _hmamOmMo AZw>mZ d gmJbrV nmD$g B.g.
2004 ^mnX _{hZm, am_H$U _hmamO am`~mJbm hmoVo. gmJbrMo
lr. `nm _mir d H$mhr ^VOU, _hmamOm`m XeZmbm am`~mJbm
Ambo. lmdU gnyZ ^mnX _{h`mg gwadmV Pmbr hmoVr. AOyZ n`V
gmJbr n[agamV, nmdgmMm W|~nU nS>bm ZhVm. XwH$mimMr
n[apWVr. H$mhr ^VmMr gmJbr n[agamV eoVr hmoVr. JwamZm H$m`,
_mUgmZmM `m`bm nmUr {_iV ZhVo. gmJbr`m ^VJUmZr
_hmamOmZm {dZVr Ho$br. _hmamO, Vwhr H$mhrVar H$am. hUOo nmD$g
nS>ob. _hmamOm`m AZw>mZmZo, H$hirV nS>bo`m nmdgmMr H$Wm
252 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

`mZm _mhrV hmoVr.


_hmamOmZr WmoS>m {dMma Ho$bm. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr mWZm
Ho$br. _J R>a{dbo. 11 {Xdg AIS> Mmodrg Vmg "" Z_:
{edm`'' _mMm gm_wXm{`H$ On d _hmXodm`m qnS>rda
nm`mMr gVV Yma. _hmamOmZr {hemo~ Ho$bm. Xa Vmgmbm _mUgo
~Xbmdr bmJVrb. EH$ Vmgmbm Mma _mUgo _ OnmgmR>r d EH$
_mUyg qnS>rda A{^foH$ H$a`mgmR>r. H$mhr _mUgo nmUr AmU`mgmR>r.
A`m EHy$U 128 _mUgm`m JQ>mMr Amd`H$Vm hmoVr. `nm
_mitZr gd gmo` H$a`mMr h_r {Xbr.
nwT>o Mma-nmM {XdgmZr, `mo` {Xdg ~KyZ AZw>mZmbm gwadmV
Pmbr. n.ny. am_H$U _hmamO OmVrZo hOa hmoVo. gmJbrnmgyZ 3
{H$._r. AVamda h[anya Jmd. Jmdmbm bmJyZM H$Um ZXr. ZXr`m
H$mR>mdaM eH$amMo _{Xa. _`_ AmH$mamMr _hmXodmMr qnS>. H$Um
ZXrbm nmUr ~oVmMoM hmoVo. _{XamVM gH$mir AZw>mZmbm gwadmV
Pmbr. ^VJU JQ>mJQ>mZo gmJbrhZ h[anyabm `oV. `oH$mbm doi d
H$m_ dmQy>Z {Xbo hmoV.o _hmamO {Xdg^a Wm~V. amr \$V {dlmVrgmR>r
gmJbrbm `oV. {Vg`m {XderM gmJbr n[agamV OmoaXma nO`d>r
Pmbr. eoVmV gd nmUr ^abo. bmoH$ AmZ{XV Pmbo. VarnU am_H$U
_hmamOmZr gH$nm_mUo, AH$am {XdgmMo AZw>mZ nyU Ho$bo. eodQ>`m
{Xder gmXmMo OodU Ho$bo. gmJbrMo lr. AUm Ho$iH$a _hmamO,
AZw>mZ Mmby AgVmZm h[anyabm `oD$Z Jobo. gmJbr`m _wI
dmnmV, am_H$U _hmamOm`m AZw>mZmZo, nmD$g nS>`mMr ~mV_r
N>mnyZ Ambr hmoVr. am_H$U _hmamO gmJbr n[agamV {g Pmbo.
~aoM ZdrZ ^VJU `>rbm `oD$ bmJbo.
4) am_H$U _hmamOmMo nmdgmgmR>r _mbJmdmV AZw>mZ
B.g.2005. am_H$U _hmamOmMo ^V lr. `nm _mir. `mMo Jmd
_mbJmd. gmJbrnmgyZ 12 {H$._r. AVamda. VoWoM `mMr eoVr.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 253

XmoZ dfmnmgyZ _mbJmdmV nmD$g ZhVm. lmdU _{hZm AYm gnyZ


Jobm hmoVm. `nm _mitZr _mbJmdbm AZw>mZ H$a`mMm, _hmamOmZm
{dZVrdOm AmJh Ho$bm. _hmamOmMm d^md _yiMmM o_i. AmVm
^Vm~b o_. _hmamO V`ma Pmbo. nU _mbJmdbm 128 _mUgmMm
gM {_iUo H$R>rU H$m` Ae`M hmoVo. am_H$U _hmamOmZr `mda
VmoS>Jm H$mT>bm. Mmodrg VmgmMm {Xdg. `mV Mma g{YH$mb.
emmV g{YH$mbmbm \$ma _hd. `oH$ g{YH$mbmV EH$ Vmg
Z_: {edm` _mMm gm_wXm{`H$ On d _hmXodm`m qnS>rda
gVV YmaoMm A{^foH$ H$a`mMo R>a{dbo. `mgmR>r _moOH$sM _mUgo
bmJUma hmoVr. _mbJmdmV VodT>m _mUgmMr gmo` Pmbr. gmV {Xdg
AZw>mZ H$a`mMo R>abo.
lmdUmV`m eodQ>`m AmR>dS>mV, AZw>mZmg gwadmV Pmbr.
am_H$U _hmamOmMm _wH$m_ _mbJmdmVM `nm _mitH$S>o hmoVm.
_hmXodmMo _{Xa KamMo OdiM hmoV.o `nm _mitZr gd `dWm Ho$br.
1) {XdgmMm n{hbm g{YH$mb gH$mir 5&& Vo 6&&. `mMdoiog
hZw_mZmMm O_ Pmbm.
2) Xwgam gYrH$mb Xwnmar 11&& Vo 12&&. `mdoiog am_O_.
3) {Vgam gYrH$mb g`mH$mir 5&& Vo 6&&. XmO_mMr doi.
4) MmWm g{YH$mb amr 11&& Vo 12&&. lrH$UO_mMr doi.
A`m `oH$ g{YH$mimV Vmg^a AZw>mZ hUOo gm_wXm{`H$
On d _hmXodmbm A{^foH$. Ago gmV {Xdg AZw>mZ Ho$bo. H$hirMo
lr. _hmXod d BVa H$mhr ^V_S>itZr AZw>mZmV ^mJ KoVbm hmoVm.
Md`m {XderM nmdgmbm gwadmV Pmbr. gVV VrZ {Xdg
OmoaXma nmD$g nS>V hmoVm. AZw>mZ MmbyM hmoV.o eoVm_Yo JwT>`mMo
da nmUr gmMbo hmo V o . _mbJm d `m bmo H $m Z r am_H $ U
_hmamOmMm O`O`H$ma H$$Z gH$ma Ho$bm. Jo`m {H$`oH$
dfmV Agm nmD$g nS>bm ZhVm. AZw>mZ gnbo Var nmD$g
254 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

MmbyM hmoVm. bmoH$ J_VrZo hUy bmJbo. AmVm nmD$g


Wm~`mgmR>r AZw>mZ H$am.
na_mWmVmV g{YH$mbmbm \$ma _hd Amho. gmYH$mZo
g{YH$mbmV Ho$bobm On, `mZ, AZw>mZ \$ma bdH$a \$imbm
`oVo. g{YH$mbmV dmVmdaUhr g AgVo. `mdoiog gmYH$mMo
_Z nU bdH$a EH$mJ hmoVo. Aer Amho _hmamOmda Agbobr
dUXodmMr H$nm.
dm{XamO _hmamOm`m Am`w`mVrb
{ZdS>H$ g`KQ>Zm

lr. dm{XamO Zmam`Uamd Hw$bH$Uu. ahmUma _XaqIS>r.


H$hir`m eoOmaMo Jmd. `mMm O_ 1 OyZ 1963 _Yo O_IS>r
`oWo Pmbm. _m`{_H$ {ejU Pm`mZVa, d`mMo 16 `m dfu `mMr
^oQ> n.ny. am_H$U _hmamOm~amo~a Pmbr. Vr H$hir`m `H$Q>oe
_{XamV. Vo d^mdmZo IynM ^moio nU m_m{UH$. `mZm am_H$U
_hmamOmZr {Xbobo Zm_. `mZVa `mMr na_mWmVrb CVr. hm gd
H$Wm^mJ mM nwVH$mV, am_H$U _hmamOm`m H$hir`m `H$Q>oe
_{XamVrb dmV` H$mimV Ambobm Amho. `mMr nwZamdmr H$a`mMr
Amd`H$Vm Zmhr. am_H$U _hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoV`mZVa, \$ma
bdH$a `mZm AZw^d Ambo. Vo dV:`m IS>Va gmYZoZo Am{U
_hmamOm`m H$nmAmerdmXmZo. gy_mV doe H$a`mMo kmZ
`mZm m Pmbo. Vo `>r`m g_mYr _{XamV ~gyZ, n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMo VmgZ Vmg `mZ H$arV. Amn`m ^mo`m ^Vmda, n.ny.
Zaqghoa _hmamOmMr nyU H$nm hmoVr. `mMm `` Imbrb
g`KQ>Zmd$Z H$iyZ `oBb.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 255

1) B.g. 1982 gmbr, am_H$U _hmamO H$hir`m `H$Q>oe


_{XamV _wH$m_mbm hmoVo. `mdoiog dm{XamO Zoh_r _hmamOm`m
XeZmbm `oV. EH$Xm _XaqIS>rbm Kar Om`mg Cera Pmbm. amr
EH$Q>oM dm{XamO, `H$Q>oe _{XamVyZ _XaqIS>rbm Om`mg {ZKmbo.
_XaqIS>r OdiM hmoV.o a`mV AMmZH$ T>JmMm JS>JS>mQ> gw$ Pmbm.
OmoaXma {dOm M_Hy$ bmJ`m. dmVmdaU EH$X_ ^r{VXm`H$ Pmbo.
{dOm`m COoS>mV, EH$m _moRR>m H$mnbo`m PmS>mMr gmdbr
dm{XamO`m {XeoZo gaH$br. ^yV hUyZ dm{XamO Iyn Km~abm.
S>mi
o o K> {_Qy>Z KoVbo. OmoamZo AmoaS>bm, ""_hmamO _bm dmMdm,
_bm dmMdm.'' ^r{VZo WaWa H$mnV hmoVm. S>moio CKS>`mMr
{h_V hmoV ZhVr. a`mda {MQ>nmI$nU ZhVo.
VodT>mV nmR>r_mJyZ dm{XamO, dm{XamO hUV am_H$U _hmamO
Ambo. hmVmV bmH$S>r XmS>mMr _moR>r N>r hmoVr. _wgiYma nmdgmbm
gwadmV Pmbr. AmVm dm{XamOZo S>mi
o o CKS>b.o eoOmar am_H$U _hmamO
C^o. dm{XamO`m S>mo`mda N>r Yabobr. dm{XamO hUmbm,
_hmamO EdT>m bdH$a Vwhr H$go AmbmV? _hmamO JmbmV`m
JmbmV hgbo. Mb _m`m~amo~a. Vwbm Kamn`V gmoS>Vmo. nmD$g
OmoaXma hmoVm. dm{XamObm Kam`m hamSmn`V gmoSy>Z am_H$U
_hmamO {ZKyZ Job.o dm{XamOZo Xmamda Q>H$Q>H$ Ho$bo. AmBZo Xma CKS>b.o
AmOrnU dmQ>M nhmV hmoVr. ~mhoa`odT>m _wgiYma nmD$g Am{U
dm{XamOMo H$nS>o H$moaS>oM. AmOr hUmbr, Aao dm{XamO, Vy EdT>m
nmdgmVyZ Ambmg Am{U VwPo H$nS>o Amobo H$go Pmbo ZmhrV? AJ
AmOr, am_H$U _hmamO N>r KoD$Z Ambo hmoVo. `mZr _bm Kamn`V
gmoS>bo. _J doS>m, `mZm KamV ~mobdm`Mo Zmhr H$m? Ja_ Ja_ Mhm
{Xbm AgVm.
Xwg`m {Xder dm{XamO ~amo~a, `mMr AmB _hmamOmH$S>o Ambr.
_hmamO Amhr Jar~ bmoH$. Vwhr H$embm Am_MoH$S>o `mb? _hmamOmZm
256 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$mhrM H$ioZm. Ahmo VmB, Vwhr Ago H$m ~mobVm? _XaqIS>rbm


Am`mda, _r Vw_`mH$S>o `oUma Zmhr. Ago H$Yr hmoBb H$m? _J
dm{XamOZo H$mb amr KS>bobm gd gJ, am_H$U _hmamOmZm
gm{JVbm. _hmamO Am`mZo WH$ Pmbo. hUmbo Aao dm{XamO
_r H$mb _XaqIS>rbm AmbmoM Zmhr. Vy H$m` gmJVmog. _bm
H$mhr H$iV Zmhr. _J am_H$U _hmamOmZm CbJS>m Pmbm.
^mo`m ^VmMr H$miOr KoUmao, Amnbo gXJw$ Zaqghoa
_hmamOM. `mMrM hr AK{Q>V H$aUr.
2) B.g. 1995 Mm gw_ma. n.ny. am_H$U _hmamOmMm _w$m_
(Adition) A~aZmWbm, lr. O`V ^S>J `mMoH$S>o hmoVm.lr. dm{XamO
_hmamOm~amo~a hmoV.o Xwg`m {Xder gH$mir 9&& dmOVm n.ny. Zaqghoa
_hmamOm`m nmXwH$m nyOZmbm gwadmV Pmbr. ~mUmH$Sy>Z JUoe nyOZ,
nmXwH$m nwOZ, gH$n B. {dYr emmoV nVrZo Pmbo hmoVo.
m{^foH$m`m 11 AmdVZmZm gwadmV Pmbr hmoVr. am_H$U _hmamO
d dm{XamO `mZmbm ~gbo. lr. O`V ^S>J nyOm H$arV hmoVo. _YoM
11 `m gw_mamg dm{XamO CR>bo. EH$Q>oM ~mhoa nS>bo. lr. ^S>J `mMo
KamnmgyZ, A~aZmWMo aodo Q>oeZ MmbV 15 {_ZrQ>o AVamda Amho.
aodo bmBZ`m H$S>oZo gai aVm. dm{XamO MmbV MmbV aodo Q>oeZ
Odi nmohmoMbo. AmOy~mOybm gd _mH}$Q>. ~amo~a H$moUrM ZhVo. aodo
Q>oeZOdi EH$ Zmaidmbm {Xgbm. dm{XamOMo _ZmV, Zmai nmUr
`mdo Ago Ambo. H$_aobm nmT>ar bwJr d AJmV nmT>am P~m. ~moQ>^a
H$mir XmT>r. d` \$mago ZhVoM. Oo_ Vo_ 3032 dfmMo. CMr nmM
\w$Q>mMo Amgnmg. H$mZS>r MmJbo ~mobV. nU _amR>r qhXr _moS>Ho$
VmoS>Ho$M. naV ~mobVmZm AS>IiV. Moh`mdaMm ^moionUm bnV
ZhVm.
dm{XamO Zmaidm`m`m g_moa C^o am{hbo. Zmaidmbm Ho$airM
hmoVm. dm{XamO hUmbm, EH$ nmZrdmbm Zm[a`b Xmo& Zmaidm`mZo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 257

dm{XamOH$S>o nm{hbo. EH$ Zmai gmobyZ nmUr {n`mg {Xbm. dm{XamO


_OoV nmUr `m`bm. {H$VZm ngm hAm? Xg n`m& dm{XamOZo {IemV
hmV KmVbm. \$V nmM n`mMr ZmoQ> {ZKmbr. Xwgam {IgmnU
MmMnS>bm. nU [aH$m_mM. AmVm _m dm{XamO Iyn Km~abm. `mMr
Mb{~Mb Zmaidm`m`m bjmV Ambr. Vmo hUmbm, OXr ngo
{ZH$mbmo& dm{XamOZo _ZmV`m _ZmV Zaqghoa _hmamOmMm Ymdm Ho$bm.
Zmaidm`m`m ~mOybm XmoZ Mma bmoH$ O_m Pmbo hmoVo. AmVm ho
bmoH$ Amn`mbm _maVrb, hUyZ H$mdam-~mdam Pmbm.
VodT>mV g_moa`m ~mOyZo h~irMm EH$ ^V a{d Hw$MaH$a
`oVmZm {Xgbm. dm{XamOMr Am{U `mMr MmJbrM AmoiI
hmoVr. `mZo dm{XamObm nm{hbo. Zmaidm`mH$S>o Ambm. a{d
Hw$MaH$a. MmJbo OmS>OwS> `{$_d. `dpWV nmoemI. \y$b nQ>,
\y$b eQ. Aao dm{XamO, Vy `oWo H$m` H$aVmog? H$mZS>rV {dMmabo.
dm{XamO hUmbm, am_H$U _hmamO A~aZmbm O`V ^S>J `mMoH$S>o
Ambo AmhoV. nyOm Mmby Amho. H$Q>mim Ambm hUyZ Oam {\$am`bm
Ambmo. `oWo ZmainmUr `m`bmo.
lr. a{d Hw$MaH$aZo Zmaidm`mbm AOyZ EH$m Zmainm`mMr
AmS>a {Xbr. dm{XamObm {dMmabo. dm{XamO ZH$mo hUmbm. a{d
Hw$MaH$aH$S>o nmhZ Zmaidmbm WmoS>m X~bm hmoVm. Z ~mobVm ZmainmUr
{Xbo. a{dZo ZmainmUr {nD$Z XmoKmMohr ngo {Xbo. dm{XamOMr ^rVr
Zmhrer Pmbr. a{d, Vy AmVm _mPo~amo~a ^S>JmH$S>o Mb. am_H$U
_hmamOmMo XeZ Ko. Vy BH$S>o H$moR>o Ambm hmoVmg? _r _w~ Bbm H$m_mgmR>r
Ambmo Amho. A~aZmWbm EH$m {_mbm ^oQy>Z _J nwT>o Om`Mo Amho. Vy
Ago H$a. nwT>o Om. _r {_mbm ^oQy>Z ^S>JmH$S>o `oVmo. dm{XamOZo gmYmaU
nmm a{d Hw$MaH$abm gm{JVbm. a{d Hw$MaH$a `mMo H$m_mgmR>r {ZKyZ
Jobm. dm{XamO gai a`mZo MmbV naV lr. ^S>J `mMoH$S>o Ambo.
XwnmaMo ~mam dmOyZ Jobo hmoVo. nyOm gnbr hmoVr. AmaVrgmR>r
258 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

gdOU dm{XamOMr dmQ> nhmV hmoVo. am_H$U _hmamO Oam amJmdbo.


dm{XamO Z gmJVm Vy H$moR>o {ZKyZ Jobmg? Vwbm A~aZmWMr nyU _m{hVr
Zmhr. _r {H$Vr H$miOrV hmoVmo. dm{XamOZo ZmainmUr `m``m nmgyZ
Vo a{d Hw$MaH$a ^oQ>`mn`VMr, gd hH$sH$V gm{JVbr. am_H$U
_hmamO hUmbo, _J `mbm ~amo~a AmUm`Mo Zmhr H$m? ho gd
~mobUo ^S>J \$_rbr d O_bobo ^VJU `mMo g_moaM Pmbo.
_J AmaVr Pmbr. gmXmMr nmZo _mS>br. a{d Hw$MaH$a `oBb hUyZ,
gJ`mZr 1520 {_ZrQ>o dmQ> nm{hbr. nU a{d H$mhr Ambm Zmhr.
_J am_H$U _hmamO hUmbo, `mbm H$mhrVar H$m_ {ZKmbo Agob.
AmnU Oodm`bm ~gy. gdmMr OodUo Pmbr. g`mH$mi Pmbr. nU
a{d Hw$MaH$a H$mhr Ambm Zmhr. `mdoiog m gm`m KQ>ZoMo
H$moUmbm H$mhr dmQ>bo Zmhr. gdOU {dg$Z Jobo.
XmoZ _{h`mZVa a{d Hw$MaH$a `>rbm Ambo. g_moaM dm{XamO
^oQ>b.o dm{XamOZo {dMmabo, Aao a{d XmoZ _{h`mndy u Vy A~aZmWbm
Zmaidm`mH$S>o ^oQ>bm. ZVa ^S>JmH$S>o `oVmo hUyZ gm{JVbog
Am{U Ambm Zmhrg. a{dbm g_OoZm, H$s dm{XamO, ho H$m`
~mobVmo. dm{XamO _r A~aZmWbm AmbmoM ZhVmo. _r AOyZ
_w~Bbm JobmoM Zmhr. Va A~aZmWbm `oUma H$gm? AmVm_m
dm{XamO Jm|Yibm. bJoM `mbm am_H$U _hmamOmH$S>o KoD$Z
Jobm. a{dbm g_moa nhmVmM, _hmamOmZr VmoM Z `mbm
{dMmabm. a{dZo VoM Cma {Xbo. AmVm _m WH$ hmo`mMr nmir,
_hmamOmMr hmoVr. dm{XamOZo A~aZmWMr g{dVa h{H$H$V
a{dbm gm{JVbr. VoWo hOa Agbobo ^VJU Am`M{H$V
Pmbo. naV EH$Xm n.ny. Zaqghoa _hmamO, Amn`m ^mo`m
^Vm`m _XVrbm YmdyZ Ambo hmoVo. `m {Xder dMZmV hr
Jmo> am_H$U _hmamOmZr gJ`mZm gm{JVbr. nwT>o H$mhr
H$mbmdYrZVa lr. a{d Hw$MaH$a, ho O`V ^S>J `mZm ^oQ>bo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 259

ZaXohmMr mr d H$V`

`m doiog m AmR>dUtMr naV EH$Xm COiUr Pmbr. g.g.


Zaqghoa _hmamOmZr _m`_ ~Z{dbo`m, lr. a{d Hw$MaH$a
`mZm O`V ^S>J `mZr dmHy$Z Z_H$ma Ho$bm. AmVm VwhrM
gmJm. n.ny. Zaqghoa _hmamO g_m{YW PmboV, H$s Amn`mV
AmhoV?

{ZJwU {ZamH$ma ~dn na_oamZo, _m`o`m AmYmamZo


nM_hm^yVm_H$ g>r {Z_mU Ho$br. Ordg>r`m {Z{_VrgmR>r ~Xod,
nmbZnmofUmgmR>r {dUwXod d ghmamgmR>r _hmXod `mMr {Z{_Vr Ho$br.
Ordg>r`m MbZ dbZmgmR>r `oH$ mUr_mmV, MoVZoMr {V>mnZm
Ho$br. ~d$n na_oamMm Ae hUOoM MoVZm. Xod, JYd, amjg
B. `moZr {Z_mU Ho$`m. Mm`mer bj `moZrVrb ney, njr, H$sS>o,
_w`m B`mqXMr {Z{_Vr Pmbr. EH$m {d{e> CoemZo, na_oamZo
_Zw`mMr {Z{_Vr Ho$br. MoVZo~amo~aM ~wrMrhr {V>mnZm
ZaXohmV Ho$br. ~wr_wioM {dMmaeVr OmJV hmoD$Z, ZamMm
Zmam`U hmo`mMr {H$_`m, _Zw`mbm ~hmb Ho$br.
{H$`obm {V{H$`m, hm g>rMm {Z`_M. Bbre_Yo AeZ BO
Bdb Qy> [a`meZ. hm ^m{VH$ emmMm {Z`_. gVH$_ hUOo nw`.
XwH$_ hUOo nmn. nw`mMo \$i AmZXXm`H$ Va nmnmMo \$i
Xw:IXm`H$. Mm`mer bj `moZrVbm dmg H$$ZM _Zw` O_ {_iVmo.
nmn-nw`mMo MH$, na_oamZo g>r MH$mbm bmJy Ho$bo. nmn Am{U
nw` g_g_mZ Pmbo H$s, _Zw` O_ {_iVmo, Ago gmYwgV gmJVmV.
ZaXohmMo W_ H$V` hUOo ZamMm Zmam`U hmoUo. AmYr
ZaXo h {_iUo M H$R> r U. {_imbo `m ZaXo h mMo H$`mU
260 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$a`mgmR>r, gXJw $ Zm eaU Jobo nm{hOo. Amn`m _yi d$nmMr


AmoiI nQ>dyZ `m na_m_-d$nmV {dbrZ Pmbo nm{hOo. hUOoM
_moj {_i{dbm nm{hOo. nU _m`o`m ^mdm_wio, _Zw` d d$nmbm
{dgaVmo. XohmMo MmoMbo nwa{dV ahmVmo. nmn-nw`mMr ndm H$arV Zmhr.
eodQ>r nmnmMo nmaS>o OS> hmoD$Z, Mm`mer bj `moZr`m MH$mV, naV
naV AS>H$Vmo.
gJioM _mZd Ago ZgVmV. H$mhr bmoH$ Amn`m maYmZwgma
m g>r MH$mMm {dMma H$$Z, `m`m {Z_m`mbm OmU`mMm `Z
H$aVmV. `mgmR>r ^{$_mJmbm bmJVmV. Va ~aoMgo bmoH$ ggmamVrb
Xw:ImMo {ZdmaU H$a`mgmR>r, gmYwgVmMm Aml` KoVmV. ZVa nwT>o
^{$_mJmbm bmJVmV. ^{$_mJmbm bmJbobo bmoH$ gmYwgV mMr dMZo,
dMZo, EoHy$Z _w_wjw hmoVmV. `mZm na_oam~b AmWm {Z_mU hmoVo.
_w_wjwZm `mo` gXJw$Mm bm^ hmoD$Z Vo gmYH$ ~ZVmV. H$mhr gmYH$
T> gmYZoZo {g hmoVmV. _moj {_idVmV. WmoS>`mV Agm Amho
ZaXohmMm ~ Vo {g Agm dmg.
gmYH$mbm W_ Amd`H$Vm Amho Vr {MmewrMr. ZVaM `mMr
Hw$S>{bZr eVr OmJV hmoD$Z, `mMm na_mWmMm dmg I`m AWmZo
Mmby hmoVmo. {MmewrgmR>r emmV, Mma amO_mJ gm{JVbo AmhoV. Vo
nwT>rb _mUo.
1) ^{$_mJ - gdmV gmonm _mJ. nM H$aVm H$aVmM na_mW
gmYyZ XoUmam. XodmMr nyOm-AMm, Zm__aU, Am`mp_H$ nwVH$mMo
dmMZ d _ZZ. gmYwgVm`m {H$VZ, dMZmMo ldU. ZVa `mM_mUo
AmMaU, VrWmQ>Zo B. m gd _mJmZr dmg Ho$`mda hiy hiy H$m_,
H$moY, bmo^, _X, _moh, _ga, m fS>[anyMm hmg hmoD$Z _Zw`mMo
{Mm ew hmoVo. nwT>o Zm__aUmV ^VragmMm Amobmdm {Z_mU hmoVmo.
`mo` gXJw$Mm bm^ hmoD$Z, gmYH$mMr Hw$S>{bZr eVr OmJV hmoVo.
nwT>Mm dmg IynM AdKS>. ho gd hmoBn`V \$ma doi {ZKyZ OmVmo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 261

earamMr dmdWm gw$ hmoV.o \$ma H$_r gmYH$ nyUmdWobm nmohMVmV.


nU `mMr ^Vr, gmYZm dm`m OmV Zmhr. lr_V ^JdVJrVoV ^JdmZ
lrH$UmZo gm{JV`m _mUo, `mbm nwT>rb O_ _Zw`mMm {_iVmo.
`m O_mV `mo` Hw$i, `mo` n[apWVr m hmoD$Z, `mMr nwT>rb
gmYZm Mmby hmoVo. `mbm naV mW{_H$ AdWonmgyZ gwadmV H$amdr
bmJV Zmhr. hr Jmo> Mmahr amO_mJmZm bmJy Amho. md$Z na_oa
{H$Vr X`miy Amho `mMr AmnUmg H$nZm `oVo.
2) H$__mJ - hm _mJ gd gm_m`mZm O_V Zmhr. `mgmR>r
_Zw`mMr dmr H$amar Am{U _Z H$R>moa Agmdo bmJVo. Amnbo {dhrV
H$_ ZoQ>mZo H$$Z, \$i ^JdVmbm AnU H$aUo hmM H$__mJ.
Hw$R>`mhr \$imMr Anojm Z R>odVm, H$_ H$aUo \$ma H$R>rU. gd H$Vm
H$a{dVm na_oaM Amho. \$V H$_ H$aUo Amnbo H$m_. `e An`e
$nr \$i Xo`mMo H$m_, na_oamMo. `mV ^{$_mJ AmbmM. na_oamda
T> lm Ag`m{edm` hm ^md {Z_mU hmoUmaM Zmhr. ^JdmZ
lrH$UmgmaIm _mJXeH$ gIm bm^yZ nU AOwZ _mohmV nS>bm.
j{`mMo {dhrV H$_ hUOo Y_`w. EdT>m _moR>m H$_`moJr AgyZ nU
doido a H$M Imr. Va Amn`mgma`m gm_m` _mUgmMr H$m` H$Wm?
m _mJmZo nyUdmbm nmohmoMUo \$ma H$R>rU.
3) `moJ_mJ - `moJ hUOo A>mJ `moJ. mbmM hQ>`moJ, Agohr
hUVmV. VU d`mV gmYH$mbm, `moJ_mJmMo Iyn AmH$fU
AgVo. `mo` Jw$ {_imbm VaM mMo dmQ>mbm Omdo. A`Wm
gmYo gwYo `m`m_ d earambm gmogVrb Aer `moJmgZo H$$Z,
eara gnXm m H$$Z `mdr.
A>mJ `moJ hUOo `_, {Z`_, AmgZ, mUm`m_, `mhma,
YmaUm, `mZ d g_mYr. A>mJ `moJmMo gnyU {ddaU H$aUo `oWo C{MV
Zmhr. `mgmR>r nmVOb `moJemmMm A`mg H$amdm. {Z`{_V `moJ
gmYZoZo, gmYH$mMo eara ~marH$ nU bdMrH$ hmoVo. VgoM ~iH$Q>hr
262 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

hmoVo. `mo` gXJw$Mo _mJXeZmZo `mZ gn hmoD$Z gmYH$ g_mYr


AdWobm m H$$Z H$$Z KoVmo. `mMr Hw$S>{bZr eVr OmJV
hmoVo. fQ>MH$mMm dmg H$$Z Vr gmYH$m`m ghmamV hUOoM
~aKmV pWa hmoVo. VoWo ""Ah ~mp_'' Agm AZw^d gmYH$mg
`oVmo. {Odm-{edmMo _rbZ hmoD$Z _mojnX hUOoM Am_kmZ m
hmoVo.
hm _mJ Iyn {MH$mQ>rMm AgyZ gnyU ~M`mMo nmbZ H$aUo
Amd`H$ Amho. \$ma H$_r gmYH$ m _mJmZo nyUdmbm nmohMVmV.
4) kmZ_mJ - kmZ_mJ hUOoM {ZJwUmMr gmYZm.
^{$_mJmV gJwUmMo AmYmao {ZJwU nmdmdo, Ago gmYy gVmZr
gm{JVbo Amho. nU kmZ_mJ hUOo gJwUmMr nm`ar AmobmSy>Z
EH$X_ {ZJwUmMr gmYZm. gm_m` _mUgmbm nobV Zmhr.
`mgmR>r gw{e{jV d VdqMVH$, Am`mp_H$ nwVH$m`m dmMZmMr
AmdS> AgUmam _Zw` hdm. doX Cn{ZfXmda AmYmarV, Am`mp_H$
nwVH$m`m dmMZmZo hiy hiy {ZJwU H$im`bm bmJVo. dmr Ver
V`ma hmoVo. dmMZ, _ZZ H$$Z _r Xoh ZgyZ Am_m Amho, mMo
AmH$bZ hmoVo. `mo` gXJw$Mm bm^ hmoD$Z A`mg AOyZ JV
hmoVmo. {Mmewr hmoVo. Hw$S>{bZr eVr OmJV hmoD$Z, gmYH$ Oar
`dhmamVrb {Z` H$_}H$arV Agbm, Var _ZmZo A{b AgVmo.
`mo ` do i r gX J w $ `mbm Am_~mo Y H$aVmV. ""Ah
~mp_'', ""Vd_{g'' B. ~moY dm`o, gXJw$`m _wImVyZ
EoHy$Z `mbm Am_~moY hmoVmo. Am_kmZ$nr _mojmMm Vmo
A{YH$mar hmoVmo.
m _mJmV _moR>r AS>MU hUOo eXkmZmMr. eXkmZmZo AhH$ma
\$mo\$mdVmo. Am_kmZmMm AZw^d _hdmMm. ZwgVo eXkmZ H$m`
H$m_mMo? am_H$U _hmamOmZm AmiXrV Pmbo`m >mVmMr, dmMH$mZm
AmR>dU AgobM.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 263

am_H$U _hmamOmMr ^{$`moJmMr {eH$dU

gmYH$m`m erK CVrgmR>r n.ny. am_H$U _hmamOmZr


Mmahr amO_mJmMm A`mg H$$Z, gmonm Agm ""^{$`moJ''
emoYyZ H$mT>bm. `mMrM {eH$dU Vo _w_wjwZm XoVmV. hOmamo _w_wj
`>rV am_H$U _hmamOm`m _mJXeZmgmR>r `oVmV. ^{$`moJmMo
AmMaU H$$Z Amnbr CVr gmYyZ KoVmV. Vmo ^Vr`moJ H$gm Amho
ho AmnU WmoS>`mV ~Ky.
1) W_ nm`ar g.g. Zaqghoa _hmamOm`m Amko_mUo,
am_H$U _hmamOmMm ^{$gma Mmby Amho. `>rV Ambo`m _w_wjwZm
W_ Zm_ XoVmV. lmor` Am_kmZr gXJw$Zr {Xbobm ~rO_ hUOo
Am`m_mVrb gOrdZrM. Ambo`m _w_wjwbm Amn`m ImobrV
~mobmdVmV. `mdoiog AmOy~mOybm H$moUrM ZgVo. AYnmgZmV
AWdm gwImgZmV, Amn`m g_moa ~gdVmV. _J _hmamO gmJVmV.
S>moio {_Q>m. _ZmZoM Zm{gHo$da >r R>odm. _ZmV H$mhrM {dMma AmUy
ZH$m. gH$n, {dH$n ZH$mo. mgmH$S>o bj R>odm. nmR>rMm H$Um VmR>
R>odm. _mZ qH${MV Imbr. AY OmbYa~Ym gmaIr. mg KoVmZm
ZmH$m`m e|S>mnmgyZ `m. mgmMr {H$`m hUOo mg KoUo Am{U
mg gmoS>Uo. Zg{JH$ [a`m hmoD$ m. nmMM {_ZrQ>mV _w_wjw`m
_ZmMr EH$mJVm hmoV.o _J _hmamOmZm \w$abobm {g _. `mMo
CmaU _w_wjw`m H$mZmV H$$Z, `mbm Zm_ XoVmV. Amn`m
OdiMr On_mi XoVmV. mgm~amo~a Zm_mMm Cma H$gm H$am`Mm,
ho g_OmdyZ gmJVmV. amoO H$_rV H$_r VrZ _mim On H$a`mg
gmJVmV.
2) {Vr` nm`ar ~rO_mZo AZwJhrV Pmbobm _w_wjw,
264 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{Z`{_VnUo ~rO _mMm VrZ _mim On H$$ bmJVmo. H$mhr {XdgmVM


`m`m dmrV \$aH$ nS>Vmo. ~aoMgo AZwJh rV, nMm`m ahmQ>JmS>`mV
Zm__aU {dg$Z OmVmV. nU `mMo maY ~iH$Q> Amho, Ago
_w_wjw naV naV _hmamOmMo XeZmbm `oVmV. {Z`{_VnUo Zm__aU
Mmby R>odVmV. na_mW _mJmMr dmQ>Mmb Mmby bmJUo, H$mhr gmono
Zmhr. nydO_rMo gwH$V Ag`m{edm` Vgo KS>V Zmhr. _J
gmYH$ Hw$R>`mhr Am`m_mMo emioV Omdmo. \$V I`m
ImoQ>mMr narjm H$$Z `mdr bmJVo, EdT>oM.
Ago {Z`{_V Zm__aU H$aUmao gmYH$ _hmamOmH$S>o Ambo hUOo,
_hmamO `mZm Zm_, On {H$`m {eH$dVmV. AYnmgZmV, nmgZmV,
{gmgZmV AWdm gwImgZmV (Ogo O_ob Vgo) ~gdVmV. g_moa
EH$drV Mma ~moQ>o AVamda, Amn`m B>XodVoMm AWdm gXJw$Mm
\$moQ>mo R>do `mg gmJVmV. nmR>rMm H$Um VmR> R>do Zy , Xmohr hmVmV N>mVr`m
bohbbm _mi Y$Z, ZOa g_moa`m \$moQ>mdo a pWa H$a`mg gmJVmV.
bj \$moQ>moVrb XodVo`m S>mo`mda. _mi Yabobo hmV VmR>. _mZ WmoS>r
dmH$dyZ, hZwdQ>r N>mVrbm Q>oH$bobr. nmR>rMm H$Um EH$X_ VmR>.
hQ>`moJmV mbm OmbYa ~Y Ago hUVmV. m pWVrV, 11
_mim ~rO _mMm On. Vm|S> ~X R>do Zy , Zm_mMm _ZmV`m _ZmV Cma.
\$V {O^oZo. {O^oMr \$V hmbMmb. AmoR> ~XM. ZVa nS>{O^oZo.
{O^oMr hmbMmb Z H$aVm eara pWa R>odyZ, 11 _mim On {Z`{_VnUo
Ho$`mZo gmYH$m`m _ZmMr EH$mJVm hmoV.o S>m
o `mMr ~w~i
w o pWa hmoVmV.
Vm|S> ~X Ag`mZo, Zm__aUmZo earamV {Z_mU Pmbobr CUVm AmVM
ahmVo. {VMo AmKmV _ybmYma MH$mda hmoD$Z, gw AdWoV Agbo`m
Hw$S>{bZr e{$Mo H$nZ hmoVo. _hmamO nwT>o hr Ong`m nmM hOmamn`V
dmT>{d`mg gmJVmV. `m_wio AmB Hw$S>{bZr hiy hiy OmJV hmoD$Z,
{VMm Cd_mJu dmg Mmby hmoVmo. OnmZVa _mi hmVmVyZ Imbr R>odyZ,
Amho `mM AmgZmV AmZX_woV ~g`mg gmJVmV. S>moio {_Qy>Z bj
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 265

AmkmMH$mda H|$rV. Aem {Z`_rV A`mgmZo gmYH$mbm `mZ bmJy


bmJVo. mW{_H$ AdWoV Hw$S>{bZr eVr OmJV hmoD$Z, {VMm
doe _ybmYma MH$mMo da`m ~mOyg AgUm`m, gwfwZm ZmS>rV
Z Pm`mg eVr _ybmYma MH$mVM {\$$ bmJVo. gmYH$mMm
mgmomg A{Z`{_V Agm Omoa OmoamZo hmoD$ bmJVmo. earamV
{d{M Aer H$nZo OmUdy bmJVmV. am_H$U _hmamO g_moa
AgVrb, Va Vo gmYH$m`m AmkmMH$mda {Q>MH$s _m$Z,
Amn`m gH$n eVrZo Hw$ S>{bZrMm doe gwfw Zm ZmS>rV H$adyZ
XoVmV. nwT>Mm AmB Hw$S>{bZrMm _mJ gwH$a hmoVmo. nwT>Mo H$m` Vr
dV:M H$aVo. Amd`H$Vm Amho Vr gmYH$mbm `mZmbm
~g`mMr d gXJw$ H$noMr. ""am_ H$ao H$m_, h_ H$ao Amam_''
m gV H$~ram`m dMZmMm J{^VmW hmM Agbm nm{hOo.
ZdammV Xodr`m ^{$V VrZ hmoD$Z ~m`H$m KmJar \w$H$VmV.
Omoa OmoamZo ""\y$'' Mm Cma H$aVmV. `m_wio nU H$mhr ~m`H$mMr
Hw$S>{bZr eVr VmnwaVr OmJr hmoVo. `m AJmV Am`mgma`m
Kw_m`bm bmJVmV. nU AmB Hw$S>{bZrMm, gwfwZm ZmS>rV doe hmoD$
eH$V Zmhr. AV:H$aUmV`m ^{$Mm AmoK WS>mdbm H$s gd
emV hmoVo. `mZm mVbo H$mhrM H$iV ZgVo. `mV I`m ImoQ>mMo
nU _mU AgVo. `m_wio gm_m` _mUyg ^m~mdyZ OmVmo. n.ny. am_H$U
_hmamOmer MMm H$aVmZm hr Jmo> H$iyZ Ambr.
emmoV nVrZo _hmamO `moJmgZo {eH${dVmV. `mgmR>r gmV
{XdgmMo ""AZw>mZ dJ'' `>rV KoVmV. `mMr _m{hVr nwT>o {Xbobr
Amho. nyaH$ `m`m_ d {Z`{_V `moJmgZm_wio _Zw`mMo eara ew hmoVo.
Zm__aU, `mZmbm EH$m ~R>H$sV ~g`mgmR>r earamMr {gVm hmoVo.
ZmhrVa gm_m` _mUgmbm, Xhm {_ZrQ>mMo da gmYr _mS>r KmbyZ ~gUo
H$R>rU. gJim amO`moJ. earambm _mZdob Vgm. hiyhiy gmYZ
dmT>{dV ZoUmam. nmVObr `moJmV VrZ Vmg Mmirg {_ZrQ>mMr
266 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

ghma
AmkmMH$

{dewMH$
AZmhVMH$
X`MH$
_{UnyaMH$
dm{Y>mZ
MH$

_yybmYma
MH$

_mZdr earamVrb fQ>-MH$

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 267

AmB Hw$S>{bZr Am{U fQ>MH$mMr


WmoS>`mV _m{hVr

AmgZ {gr gm{JVbr Amho. AmgZ {g Pm`mZVa `mZmMm


AmZX H$mhr AmaM. gmYH$mbm Hw$R>bho r n[al_ Z H$aVm _yb~Y,
CS>r`mZ~Y d OmbYa~Y EH$X_ bmJVmV. Vo AmnmoAmn. AmB
Hw$S>{bZr Amn`m Cd_wI dmgmbm {ZKVmZm, gmYH$mbm
H$mS>H$Z VmR> ~gdyZ Q>mH$Vo. earambm VrZhr ~YmMr pWVr
m H$$Z XoVo Am{U Amnbm Cd_I
w _mJ AmnUM gwH$a H$$Z
KoVo. {hM Amho ew Am`m_mVrb _Om. hr gJir {H$`m,
hQ>`moJmZo gm` H$a`mg Iyn H$R>rU d Iyn bm~Mr. nU n.ny.
am_H$U _hmamOmZr gm{JVbo`m, {d{e> H$ma`m Zm_-On
{H$`o_wio Am{U amO`moJm_wio, gmonr d H$_r doimV gm`
hmoUmar. ""`mbmM ^{$`moJ hQ>bo Amho.'' am_H$U _hmamO
Amhm {e`mZm gmJVmV. `>rbm `m. {Z>oZo _r gm{JV`m
_mUo gmYZ H$am. Am_kmZ H$mhr Xya Zmhr. Am`m_ Iyn
gmono Amho. \$V g_OmdyZ KoVbo nm{hOo Am{U {Z>oZo Ho$bo
nm{hOo. Hw$R>o H$_r nS>bo Va _r AmhoM. o_i gXJw$Mr o_i
dmUr. nU AmhrM H$aQ>o. Am_`mH$S>o Hw$R>o Amho EdT>m doi?
Am`m_ g_OyZ `m`bm Am{U {Z>oZo H$am`bm?

AZw>mZm`m AmYr n.ny. am_H$U _hmamO, gmYH$mZm Amn`m


earamV Agbo`m fQ>MH$mMr _m{hVr H$$Z XoVmV. JV `mZ
AdWoV gmYH$mbm Oo AmV[aH$ AZw^d `oVmV, `mgmR>r
fQ>MH$mMr emmoV _m{hVr AgUo A`V Amd`H$ Amho.
r Agmo dm nwf. `oH$ _Zw` XohmV Hw$S>{bZr e{$ d fQ>MHo$
268 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AgVmV. bhmZ _yb Oohm O_mbm `oVo, VohmM hr Hw$S>{bZr eVr,


Q>miy`m mao _Zw`m`m earamV doe H$aVo. bhmZ _wbmMm Q>miy
^a`mMr Wm, \$ma nydunmgyZ Amho. `mMo __ hoM Agbo nm{hOo. hr
Hw$S>{bZr eVr, _mUgm`m _ybmYma MH$mV OmD$Z Pmonr OmVo.
PmonVmZm gnm_mUo JmobmH$ma, gmS>oVrZ doQ>mo`mV pWa hmoVo. {Vbm
mUeVr Agohr hUVmV. gwYm, XwJm, _hmeVr B. ZmdmZr {Vbm
g~moY`mV `oVo. hr eVr Oar `oH$mMo earamV Agbr, Var Vr
gwmdWoV AgVo. {Vbm Oa OmJo Ho$bo Zmhr Va, Vr _Zw`m`m _`wn`V
VerM gwmdWoV amhZ, _J mUm~amo~a {ZKyZ OmVo. ZamMm Zmam`U
hmo`mgmR>r {Vbm OmJV H$aUo Amd`H$ Amho.
AmB Hw$S>{bZrbm XmoZ _mJmZr OmJV Ho$bo OmVo. (1) gmYH$mZo
dV: gmYZm H$$Z hQ>`moJmZo. (2) gXJw$ H$noZo e{$nmV H$$Z.
n.ny. am_H$U _hmamOm`m ^{$`moJmV Xmohr _mJmMo {_lU Amho.
Hw$S>{bZr eVr XmI{dVm `oV Zmhr. OmJV Pm`mZVa {VMm n[aUm_
gmYH$mMo earamda Am{U AVaJmV OmUdy bmJVmo. `m_mUo drO
XmI{dVm `oV Zmhr nU ~Q>Z Xm~`mda {Xdm bmJVmo. {V`m
n[aUm_md$Z {V`m ApVdmMr OmUrd hmoVo.
Amn`m earamV EH$Xa 72 hOma ZmS>m H$m`aV AmhoV. _|Xny mgyZ
Vo nm`m`m nmdbmn`V. H$mhr mgmMo MbZ dbZ H$aUm`m. Va
H$mhr aVm{^gaU H$aUm`m. _mZdr earamV Agbo`m A`
MoVZm eVrMo H$m`, m gd 72 hOma ZmS>mmao MmbVo.
`mVrb _w` ZmS>m BS>m, qnJbm Am{U gwfw Zm. S>m`m ~mOyMr
BS>m. earamV erVbVm amIUmar. CO`m ~mOyM qnJbm. earamV
CUVoMo {Z`U H$aUmar. Xmohr ZmS>m _ybmYmamVyZ {ZKyZ
AmkmMH$mn`V OmUm`m. nmR>r`m H$`mbm neyZ. {XdgmMo Mmodrg
Vmg, AmR> ha, `oH$ hambm dmg ~XbVmo. EH$Xm BS>oVyZ, EH$Xm
qnJboVyZ. `m_wio _Zw`mMo eara g_{eVmoU ahmVo. BS>m ZmS>r`m
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 269

MH$mV {~KmS> Pm`mg, WS>rMo AmOma. Va qnJbm ZmS>r`m MH$mV


{~KmS> Pm`mg, CUVoMo AmOma. mUm`m_mZo _Zw` mgmda {Z`U
m H$aVmo. gmh{OH$M `m`m gd `mYr Zmhrmm hmoD$Z, eara {ZamoJr
hmoVo. `mZ gmYZog, AmgZ{grg V`ma hmoVo.
BS>m Am{U qnJbm m XmoZ ZmS>m`m _YyZ OmUmar gwfw Zm
ZmS>r. _ybmYmamVyZ {ZKyZ ~aKmn`V OmUmar. earamVrb
fQ>MH$mZm ne H$$Z OmUmar. hr gwfwZm ZmS>r hUOoM AmB
Hw$S>{bZrMm, _ybmYmamnmgyZ ~aKmn`V OmUmam amO_mJ.
gwfwZm ZmS>rbm ~ZmS>r Agohr hUVmV. BVa doiog hr ZmS>r
H$m`aV ZgVo. AmB Hw$S>brZr OmJV Pm`mda, {VMo _ybmYma
MH$mV Agbobo ma CKS>bo OmVo. Am{U _JM Vr H$m`aV hmoVo.
AmB Hw$S>brZr O|hm Cd_mJmZo da OmD$ bmJVo, V|hm _mJmV
{Vbm ghm Q>no bmJVmV. `mZmM "fQ>MH$' Ago hUVmV. (1)
_ybmYma MH$ (2) dm{Y>mZ MH$ (3) _{Unya MH$ (4) AZmhV
MH$ (5) {dewr MH$ (6) AmkmMH$. Hw$S>{bZr eVr OmJV
hmoD$Z, gwfwZm ZmS>rVyZ m fQ>MH$mZm ^oXyZ, nwT>o ~aYmV pWa
hmoVo. `mM doiog Ordm {edmMo {_bZ hmoD$Z, _Zw`mbm
Am_kmZ $nr _moj m hmoVmo. Vmo OrdZ_wV hmoVmo. `mMr
H$_ ~YZo Zm{her hmoVmV. Mm`mer bj `moZt`m O_
_aUm`m MH$mVyZ Vmo _wV hmoVmo. `mbm nwhm dmgZo_wio O_
`mdm bmJV Zmhr.
1) _ybmYma MH$ - ho n{hbo MH$. _mH$S> hmS>m`m eodQ>`m
Q>mHo $mer. JwXma Am{U OZZ|r` m _Yrb {edUr`m {R>H$mUr. mMr
XodVm lrJUoe. `oWo Hw$ S>{bZr e{$ gnmH$ma, gmS>o VrZ doQ>mi
o o KmbyZ
gwmdWoV AgVo. m MH$mbm Mma nmH$`m AmhoV. gnyU earambm
m MH$mMm AmYma AgVmo. hUyZ mbm _ybmYma MH$ Ago
hUVmV. m MH$mMm bmoH$, ^ybmoH$ AgyZ AnmZ dm`w H$m`aV AgVmo.
270 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

mMo MH$, {Hw$Q> AgyZ JwU aOmoJwU Amho. Hw$S>{bZr eVr OmJV
Pm`mda gmYH$mV _hdmMm ~Xb hmoVmo. `mbm Am`m_mMr
JmoS>r dmQy> bmJVo. _moj _mJmMm AmoT>m dmQy> bmJVmo. mgmomg
OmoamZo gw$ hmoD$Z, earamg H$n gwQ>Vmo. {d{dY ZmX EoHy$ `oD$
bmJVmV. Hw$S>{bZr eVr _ybmYmamV OmJV Pmbr H$s, gmYH$m`m
JwX, ~Vr, A>r Am{U J^me` m, earamMo Mma AJmMr ewr hmoVo.
`mda Vm~m `oVmo. gwfw Zm ZmS>rMo _ybmYma MH$mVbo Xma CKS>bo OmD$Z,
OmJV Pmbobr Hw$S{bZr eVr, `mmao da gaHy$Z dm{Y>mZ MH$mV
OmVo.
2) dm{Y>mZ MH$ - ho Xwgao MH$. mbm ghm nmH$`m
AgVmV. ho MH$ _ybmYma MH$m`m da`m ~mOyg Am{U Zm^r`m
WmoS>o Imbr AgVo. m MH$m`m {R>H$mUr ~m m XodVo M
o o A{Y>mZ
AgVo. m MH$mMm bmoH$, ^ydabmoH$ AgyZ AnmZ dm`w H$m`aV AgVmo.
mMo MH$, lrhmQ> AgyZ JwU aOmoJwUM Amho. AmB Hw$S>{bZrMm
dm{Y>mZ MH$mV doe Pmbm H$s gmYH$m`m H$m_mXr dmgZmMm
j` hmoVmo. AhH$ma nU H$_r hmoVmo. m MH$mMr OmJVr Pmbr H$s,
dr`m}nmXZ, _moR>o AmVS>o, H$Q>rMm S>mdm ^mJ, JwXma, _moR>m
AmVS>mVrb {Yam{^gaU d AmoQ>rnmoQ> m earam`m ghm AJmMr
ewr hmoVo. `mda Vm~m m hmoVmo. OmJV Pmbobr Hw$S>{bZr eVr
dm{Y>mZ MH$mVyZ, da`m ~mOyg Agbo`m _{Unya MH$mH$S>o OmVo.
{VMm _mJ gwfwZm ZmS>r hmM AgVmo.
3) _{Unya MH$ - mbm Zm^rMH$ Agohr hUVmV. ~|~r d
nmR>rMm H$Um `mMo _Ymo_Y, _{Unya MH$mMo WmZ Amho. m MH$mbm
Xhm nmH$`m AgVmV. mMr XodVm {dUw Amho. m MH$mMm
bmoH$ dabmoH$ AgyZ g_mZ dm`w H$m`aV Amho. mMo MH$ JmomQ>
AgyZ JwU gdJwU Amho. nam dmUrMr Cnmr _{Unya MH$mV
hmoD$Z, da AZmhV MH$mV n`Vr, ZVa {dewr MH$mV
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 271

hUOoM H$R>mV _`_o`m $nmZo {VMm CX` hmoVmo. _J nwT>o


dIar`m $nmZo, {O^od$Z {VMm Cma hmoVmo. Zm_mMr Cnmr
_{Unya MH$mV hmoVo. Hw$S>{bZr eVr m MH$mV nmohmoMbr
H$s, gmYH$mbm Am_gmjmH$ma H$$Z `mdmgm dmQ>Vmo.
`mMr {V^m OmJV hmoVo. `mbm H$m` \w$aVo. gmYH$mbm
gadVr g hmoVo. m MH$m`m Xhm nmH$`m hUOo earamMr
Xhm AJo. dH$, `H$V, brhm, Am_me`mMm daMm ^mJ, _mZ,
_yqnS>, AS>H$moe, Am-daU, OR>a, bhmZ AmVS>o d _moR>o AmVS>o
`mMm gYr^mJ. gmYH$m`m m gd AJmMr ewr hmoVo d `mda
Vm~m m hmoVmo. Am_gmjmH$mamMr dmQ>Mmb `oWyZM Mmby hmoVo.
_{Unya MH$mVyZ OmJV Pmbobr Hw$S>{bZr eVr, _J AZmhV
MH$mH$S>o OmD$ bmJVo.
4) AZmhV MH$ - _{Unya MH$mVyZ {ZKmbobr Hw$S>{bZr eVr
AZmhV MH$mV `oVo. mMo WmZ X`mMo {R>H$mUr AgyZ `mbm ~mam
nmH$`m AgVmV. AZmhV MH$mV {ZJwU $nmZo ^JdVmMr dVr
AgVo. m MH$mMr XodVm _hoe Amho. m MH$mMm bmoH$ _habmoH$
AgyZ mUdm`y H$m`aV AgVmo. mMo MH$ AmQ>nrR> AgyZ JwU V_moJwU
Amho. Hw$ S>brZr m MH$mV `oD$Z nmohmoMbr H$s, gmYH$mbm H$mhr
{gr m hmoVmV. m MH$mV AmKmV Z hmoVm ZmX {Z_mU hmoVmV.
gmYH$mbm AZmhV ZmXmMm AZw^d `oVmo. `m`m Amem,
BN>mMm Zme hmoVmo. m MH$m`m ~mam nmH$`m hUOo earamMr
~mam AJo. COdo \w$\w$g, X`, S>mdo \w$\w$g, `yam, \w$\w$gmdarb
AmdaU, X`mMo ~m AmdaU, H$aZmoar aVdm{h`m, X`mVrb H$no,
S>mdr aVdm{hZr, X`mVb nmVi AmdaU, `j X` d X`H$_b
`mMr ewr hmoVo d gmYH$mbm `mMm Vm~m {_iVmo. Hw$S>{bZr eVr
`oWyZ nwT>o {dewr MH$mH$S>o dmg H$aVo.
5) {dewr MH$ - {dewr MH$mMo WmZ, AZmhV MH$mMo Oam
272 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

da hUOo H$R>m`m Ii`mV AgVo. m MH$mMr XodVm Ordm_m


Amho. ho gd {gtMo {R>H$mU Amho. ^JdmZ eH$amZo meZ Ho$bobo
{df, Amn`m H$R>mVM amoIbo. {dewr MH$m`m Imbr OmD$ {Xbo
Zmhr. `m_wio ^JdmZ eH$amMm H$R> {Zim hmoD$Z `mZm "ZrbH$R>'
Ago Zmd nS>bo. {df ImbMo AJmV Z Jo`mZo `mMr ~mYm Pmbr
Zmhr. m MH$mMm bmoH$ OZabmoH$ AgyZ CXmZ dm`w H$m`aV Amho.
mMo MH$, ^_aJw\$m AgyZ JwU V_moJwU Amho. Hw$S>{bZr eVr m
MH$mV nmohmoMbr, H$s Vo OmJV hmoVo. {dewr MH$ OmJo Pmbo H$s,
gmYH$mbm na_mZX hmoVmo. `mMo _Z d eara {ZamoJr ~ZVo.
^JdVmZo {Z_mU Ho$bo`m _m`oMm Zme hmoD$Z, gmYH$ gJwU
na_m`mMo XeZmg {g hmoVmo. m MH$m`m gmoim nmH$`m hUOo
earamMr gmoim AJo. H$dQ>r, S>moio, ZmH$, {Ohm, XmV, Xmohr H$mZ,
_|Xy, gnW, mgZ{bH$m, Vm|S>, Wm`amBS>, _mZoVrb amo{hUr,
_U`mH$S>o OmUmar h{Q>~b amo{hUr, X`mH$S>o OmUmar Z{bH$m,
mgZ{bHo$bm OmoS>Umar Z{bH$m. m gd AJmMr ewr hmoVo. gmYH$mMo
`mda {Z`U `oV.o `oWZy Hw$ S>{bZr eVr nwT>o da`m ~mOyg Agbo`m
AmkmMH$mV OmVo.
6) AmkmMH$ - AmkmMH$mMo WmZ H$nmimda, XmoZ ^wd`m`m
_`^mJr Amho. `m {R>H$mUr qhXwY_mV ~m`H$m Hw$Hy$ bmdVmV Vo
{R>H$mU. m MH$mMr XodVm Am_m Amho. m MH$mMm bmoH$ VnmobmoH$
AgyZ mUdm`w H$m`aV Amho. mMo MH$ ~aK AgyZ, JwU ewJwU
Amho. AmB Hw$S>{bZr eVrMo AmJ_Z AmkmMH$mV Pmbo hUOo
gmYH$mbm, AmkmMH$mVyZ H$memMo AZw^d `oD$ bmJVmV.
B>Xdo VoM,o gXJw $ Mo XeZ hmoV.o hUOoM gJwU gmjmH$ma hmoVmo.
EH$ H$maMr {X` >r m hmoVo. {Za{Zam`m XodVmMr, {g
nwfmMr XeZo hmoVmV. H$memMo AZw^d `oVmV. gmYH$mbm
Am`mMo kmZ hmoVo. Am_m hm XohmnmgyZ H$gm doJim Amho, ho
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 273

ghma/~aY

H$iyZ `oVo. m MH$mbm XmoZM nmH$`m AmhoV. `m_wio _|Xy`m


_hdmMo ^mJmda, gmYH$mMo {Z`U `oVo d Am`mMo d$n H$iyZ
`oVo. ho fQ>MH$mVrb eodQ>Mo MH$. gJwU XeZmMm A{^_mZ d {gtMr
mr, `m_wio gmYH$ `oWoM AS>H$Vmo. mM pWVrV a__mU hmoVmo.
gmh{OH$M Hw$S>{bZr eVr, AmkmMH$mVM AS>H$Vo. {VMm nwT>Mm _mJ
IwQ>Vmo. m {R>H$mUr g_W lmor` Am_kmZr gXJw$Mr gmYH$mbm
Amd`H$Vm ^mgVo. Ago gXJw$ Amn`m {e`mbm `mVyZ ~mhoa
H$mT>VmV. `mMoH$Sy>Z {ZJwU
mMr gmYZm H$adyZ KoD$Z, AmB Hw$ S>{bZrMm
~aKmH$S>o OmUmam _mJ _moH$im H$aVmV.

ghma {H$dm ~aY ho H$mhr MH$ Zmhr. ho AmB Hw$S>{bZrMo


gdm} WmZ. S>mo`m`m IiJrOdi, e|S>r`m {R>H$mUr. AmkmMH$
Vo ~aY, hm _mJ gbmoH$mVyZ OmVmo. gbmoH$ hUOo ZmJbmoH$,
MbmoH$, ZaH$bmoH$, dJbmoH$, {nVbmoH$, {gbmoH$, ZmXbmoH$ AWdm
g`bmoH$. m MH$mMm bmoH$ g`bmoH$ AgyZ `mZ dm`w H$m`aV Amho.
ghmYmamMm JwU {ZJwU Amho. ghma hUOo ghXb H$_i. Vo
~aYm`m WmoS>m Imb`m ~mOyg AgVo. `mV hOma nmH$`m
AmhoV. Hw$S>{bZr eVr ghmamV nmohMbr H$s, {V`m hOma
nmH$`mV \w$aU hmoVo. `m_wio gmYH$mbm gd earamda Vm~m
{_iVmo. AmB Hw$S>{bZr ghmamV AgVmZm, gmYH$mbm AZoH$
H$maMo {X` ZmX EoH$m`bm `oVmV. gJ`mV eodQ>r _oKZmX
EoH$m`bm `oVmo. `m ZVaM ghXb H$_im`m _` ^mJmVyZ
AmB Hw$S>{bZr ~aYmV doe H$aVo. ~aYmMr XodVm
"na_m_m' Amho. m na_m`m`m {R>H$mUr gmYH$mbm
274 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Am_gmjmH$ma hmoVmo. Am_kmZmMr mr hmoVo. mbmM


_ {VH$mam Z r "{Odm {edmMr ^o Q > ' Ago hQ> b o Amho .
^mdZm`wV ^Vr d gXJw$Mr H$nm, m_wioM gmYH$mMr
~aY gmYZm g\$i hmoD$Z Vmo gmYH$mMm {g hmoVmo. AmB
Hw$S>{bZr ghXbmV Jo`mda, gmYH$mMm mg AJXr _X
hmoVmo. Ord^md H$_r hmoVmo. Am{U AmB Hw$S>{bZr ~aYmV
nmohM`mda Ord^md Z> hmoVmo.
gmYH$mgmR>r am_H$U _hmamOmMo
AZw>mZ dJ

{Xdg|{Xdg `>rV `oUmam ^VJU dmTy> bmJbm. `mV VU


Am{U _`_ d`mMo r nwf gmYH$. AmVm `oH$mbm doJ doJio
_mJXeZ H$aUo, _hmamOmZm H$R>rU hmoD$ bmJbo. `mgmR>r gm_wXm{`H$
AZw>mZ dJ `mdo, Ago R>abo. `>rV am_H$U _hmamOm`m
{ZdmgWmZmMo _mJMo ~mOyg, Xw_Obr AZw>mZ _{Xa Amho. XmoZeo
_mUgo EH$m doiog ~gy eH$Vrb, EdT>m _moR>m hmb. Jo`m gmV AmR>
dfmnmgyZ, VoWo {Z`{_V gmV {XdgmM,o AZw>mZ dJ Ko`mg _hmamOmZr
gwadmV Ho$br. gnyU emmoV nVrZo ^{$`moJmMo _mJXeZ, dV:
am_H$U _hmamO H$aVmV. {XdmirMr gwQ>r, Chm`mMr gwQ>r, lmdU
gmh d BVa doiog, dfmVyZ 56 doim AZw>mZ dJmMo Am`moOZ Ho$bo
OmVo. dmMH$mZm `mMr H$nZm `mdr hUyZ, WmoS>`mV _m{hVr XoV
Amho. Imbrb {H$`ogmR>r `j _mJXeZmMr Amd`H$Vm Amho.
ZwgVo dmMyZ `mMm `moJ H$moUr H$$ Z`o. gm` Va H$mhrM hmoUma
Zmhr nU ZgVo earaXmof {Z_mU hmo`mMr e`Vm ZmH$maVm `oUma
Zmhr.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 275

A) W_ {Xdg
gmYmaUnUo 20 Vo 25 gmYH$ r nwf, AZw>mZmbm hOa
AgVmV. nhmQ>oMr H$mH$S> AmaVr Pm`mZVa gH$mir 8 dmOVm gd
gmYH$ AZw>mZ _{XamV O_VmV. gm_wXm{`H$ mWZm hmoV.o n{hbm {Xdg
eara ewrgmR>r amIyZ R>odbobm Amho. `moJmVrb ewrH$aU {H$`m
gmYH$mH$Sy>Z H$adyZ KoV`m OmVmV.
1) eIjmbU {H$`m CH$ibo`m nm`mV _rR> Q>mHy$Z Vo
nmUr H$mo_Q> Pm`mda, gmYH$mZm {n`mg {Xbo OmVo. `oH$ gmYH$
8 Vo 10 bmg nmUr hiy hiy {nVmo. _Yo VrZ Mma H$maMo `m`m_
gm{JVbo OmVmV. `m_wio nmUr earam`m N>mVrImb`m ^mJmV nmoQ>,
AmoQ>rnmoQ> B. gd {R>H$mUr ngaVo. gd AmVS>mMr dN>Vm hmoVo.
ZVa A`m VmgmZo Q>m`boQ>bm OmD$Z, gd nmUr JwXmamVyZ ~mhoa
nS>Vo.
2) ObYmVr AOyZ Mma nmM bmg {_R>mMo H$mo_Q> nmUr,
gmYH$ hiy hiy {nVmV. gd nmoQ> ^$Z nmUr J`mn`V Ambo hUOo,
CbQ>r H$$Z Vo nmUr ~mhoa H$mTy>Z Q>mH$mdo. CbQ>r H$aVmZm CO`m
hmVmMr XmoZ ~moQ>o nS>Or^oda Xm~br hUOo, nmoQ>mVbo nmUr \$mogZo
~mhoa `oVo. `m nm`mdmQ>o earamVbo Amb, {nm, gdH$mhr ~mhoa
nSy>Z nMZ {H$`oMm _mJ dN> hmoVmo.
3) ObZoVr ObZoVrgmR>r bQ>rH$Mo bm~ Vm|S>m`m, Zir
gmaIo ^mS>o dmnamdo. Xmohr nm`mda C^o amhZ _mZ WmoS>r da H$$Z
^mS>mVbo nmUr S>m`m ZmH$nyS>rV gmoSy>Z, COdrVyZ ~mhoa H$mT>mdo.
VerM CbQ> {H$`m H$amdr. CO`m ZmH$nyS>rV nmUr gmoSy>Z, S>mdrVyZ
~mhoa H$mT>mdo. 3 Vo 4 doim, m {H$`m CbQ> gwbQ> H$aVmV. `m_wio
ZmH$mnmgyZ Vo S>mo`mn`V, mg Z{bH$mMm _mJ _moH$im hmoVmo.
4) gyZoVr gyZoVrgmR>r H$WoQ>a hUOo EH$ H$maMr a~ar
Zir dmnaVmV. Vr Zir S>m`m ZmH$nyS>rVyZ Q>mHy$Z Vm|S>mVyZ ~mhoa H$mT>br
276 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

OmVo. _J ZirMr Xmohr Q>moHo$, Xmohr hmVmZr Y$Z, Zir nwT>o _mJo
Ho$br OmVo. _J CO`m ZmH$nyS>rVyZ Zir AmV Q>mHy$Z Vm|S>mVyZ ~mhoa
H$mT>VmV. nwhm Zir nwT>o _mJo Ho$br OmVo. a~ar Zir`m KfUmZo nT>Or^
d J`mMm ^mJ dN> hmoVmo. hr {H$`m CbQ> gwbQ> VrZ Vo Mma doim
H$amdr.
ho gd hmoBn`V gH$miMo 11 dmOVmV. gmYH$ ZmZ H$$Z WmoS>r
{dlmVr KoVmV. eara ewr`m {H$`m_wio WmoS>m WH$dm OmUdVmo. gmV
{Xdg Im`m {n`mda {Z`U R>odbo OmVo. AJXrM _moOHo$ ImUo.
Xwnmar 12&& dmOVm gmYH$ ^moOZmg O_VmV. ^moOZmgmR>r VmXwimMm
_rR> Z KmVbobm _D$ ^mV V`ma AgVmo. `oH$mbm WmoS>m WmoS>m ^mV
dmTy>Z `mda AYu dmQ>r gmOyH$ Vyn KmVbo OmVo. ^anya Vwnm_wio ^mV
K`mVyZ bdH$a AmV OmV Zmhr. hiy hiy Imdm bmJVmo. earamVrb
AmVS>m`m dJUmgmR>r ^anya VwnmMr Amd`H$Vm Amho.
AZw>mZmV gmV {XdgmMm Cndmg

W_ {Xder amr \$V EH$ bmg XyY {Xbo OmVo. nwT>Mo ghm
{Xdg Xwnmar 12 dmOVm, EH$ _wJmMm bmSy> d EH$ bmg^a XyY. amr
9 dmOVm nwhm EH$ _wJmMm bmSy> d EH$ bmg^a XyY. EdT>mM Amhma.
_Yo H$mhrM Im`Mo ZgVo. bmJob Vohm nmUr {nVm `oVo. gH$mi Xwnma
EHo$H$ H$n Mhm. A`m Cndmgm_wio earamMr ewr hmoVo. eara hbHo$
hmoVo. `moJ {H$`m_wio `moJmJr Xr hmoD$Z OR>amJr H$_r hmoVmo. ZdrZ
gmYH$mZm W_ XmoZ {Xdg mg hmoVmo. nU ZVa H$mhrM dmQ>V Zmhr.
AZw>mZmMo {XdgmV [aH$m`m doioV, gmYH$ _mi KoD$Z On H$aVmV.
`mZ H$aVmV. n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m g_mYr _{XamVrb CnmgZog
hOa ahmVmV.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 277

~) {Vr` {Xdg
nhmQ>o MmabmM CRy>Z gd gmYH$ AZw>mZ _{XamV O_VmV. Q>O
o da
^bm _moR>m n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm \$moQ>mo R>odbobm Amho. W_
\$moQ>mobm dXZ H$$Z, nwf gmYH$ S>m`m ~mOybm amJoV, Va r gmYH$
CO`m ~mOybm amJoV C^o ahmVmV. gdOU {_iyZ gm_wXm{`H$ On
H$aVmV. (1) lram_ O` am_, O` O` am_ (2) Z_: {edm` (3)
{XJ~am {XJ~am lrnmX d^ {XJ~am B. {g _mMm EH$m gwamV
EH$m VmbmV On Ho$bm OmVmo. nhmQ>o nmM dmOVm gd gmYH$, g_mYr
_{XamV H$mH$S> AmaVr gmR>r OmVmV.
W_ g
A) nyaH$ `m`m_ gH$mir 8 dmOVm W_ g Mmby hmoVo.
n.ny. am_H$U _hmamO dV:, _mJXeZmgmR>r hOa AgVmV. nyaH$
`m`m_ hUOo dm_vJ An Mo `m`m_. `moJmgZo H$a`mMo AmYr
earambm \y$Vu Xo`mMo H$m_ H$aVmV. gd H$mamMo gnyU dUZ H$aUo,
hm hoVy `oWo Zmhr. `mgmR>r `j hOa ahmUo Amd`H$ Amho. \$V
H$_mZwgma nyaH$ `m`m_mMm CoI H$arV Amho. (1) AJR>mda MmbUo
(2) Q>mMmda MmbUo (3) nwT>o ~KyZ _mJ`m ~mOyg MmbUo. (4) H$mg
MmbUo (H$mr Mmb) (5) bJS>r (EH$Xm CO`m nm`mZo, EH$Xm S>m`m
nm`mZo) (6) H$mJm$ Mmb (7) ~oSy>H$ Mmb (8) _mH$S> Mmb (9)
H$mdim Mmb (10) JwT>`mda MmbUo. (11) S>mdm nm` da KoD$Z
IwMu AmgZ (12) COdm nm` da KoD$Z IwMu AmgZ. (13) H$~aoMo
`m`m_. (14) CS>r _m$Z Xmohr nm`m`m Q>mMm grQ>da ~S>dyZ KoUo
(Hw$S>{bZr OmJVrgmR>r Amd`H$) (15) CS>r _m$Z Xmohr Q>mMmda
^ma XoUo. (16) ~mgtJMm `m`m_ B.
~) `moJmgZo - Imbrb H$maMr `moJmgZo _hmamO H$$Z KoVmV.
(1) erfmgZ (2) gdmJmgZ (3) VmS>mgZ (4) ^wOJmgZ
278 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

(5) n{_mommZmgZ (6) nmgZ (7) dH$mgZ (8) ZmH$mgZ (nmR>rda


d nmoQ>mda PmonyZ) (9) ndZ_wVmgZ (10) hbmgZ (11) MH$mgZ
(12) gnmgZ (13) ^wOJmgZ (14) YZwamgZ (15) dOmgZ (16)
eb^mgZ (17) `moJ_wm (18) edmgZ B.
H$) mUm`m_ A`mg
n.ny. am_H$U _hmamO hQ>`moJmVrb, H$R>rU Aem mUm`_mMm
`moJ H$arV Zmhr. gmYH$m`m ZmS>r ewrgmR>r Am{U _Zm`m
EH$mJVgo mR>r bmJUmao mUm`m_ Am{U _wmMm A`mg KoVmV. Vo nwT>rb
_mUo. (1) H$nmb^mVr (2) bmo_-{dbmo_ (3) ^{H$m (4) mg
~mhoa H$mTy>Z nmoQ>mMr hmbMmb (5) Cd, AYmo, _` mUm`m_
(6) {eVbr mUm`m_ (7) ^m_ar mUm`m_, H$mamMo ZmXmV
(8) Am{Zr _wm (9) em^dr _wm (10) mZ _wm (11) qgh _wm
(12) dOmgZmV Z_Z _wm (13) AmZX _wm (14) IoMar _wm
(15) _yb ~Y (16) C{S>`mZ ~Y (17) OmbYa ~Y B.
{Vr` g
nyaH$ `m`m_, `moJmgZo Am{U mUm`m_m`m A`mgmZo gmYH$mMo
eara hbHo$ Pmbobo AgVo. AJmV Cgmh gMmabobm AgVmo. `mVyZ
Cndmg. gmYH$mMo mgmda {Z`U Ambobo AgVo. g_moa n.ny.
Zaqghoa _hmamOmMm, AmerdmX XoUmam _mo>m \$moQ>mo. bm~yZhr ghO
{XgUmam. g_moa g_W gXJw$ am_H$U _hmamO ~gbobo. A`m n{d
dmVmdaUmV {Vr` g Mmby hmoVo. ZdrZ gmYH$mMr CgwH$Vm {eJobm
nmoMbobr AgVo. gmYH$mMo eara hbHo$, Va _Z AmZ{XV Pmbobo
AgVo. _hmamO H$m` gmJVmV? Vo AmMaUmV AmU`mg gmYH$ V`ma
AgVmo.
eXmd`o g_mYr, AWmV {H$`m`moJ n.ny. am_H$U _hmamO
EH$ EH$ {H$`m`moJ g_OmdyZ gmJVmV. {H$`m`moJmMr gmYZm gJir
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 279

AmV[aH$. mgmda {Z`U R>odyZ H$a`mMr. _hmamO gmJVmV Am{U


gmYH$ {H$`m`moJmMo m`{jH$ H$aVmV. _hmamOmMo gJ`m gmYH$mH$S>o
~marH$ bj AgVo. H$moU Hw$R>o MwH$V Agbm, AmgZ pWVr ~amo~a
Zgob, Va _hmamO `m gmYH$m Odi OmD$Z hiyM `mV gwYmaUm
H$aVmV. gnyU dUZ H$aUo Ae`M. nU `m {H$`m WmoS>`mV Imbr
XoV Amho.
1) nmgZmV AWdm gwImgZmV ~gyZ, EH$drV Mma ~moQ>o AVamda,
g_moa EH$ ~marH$ dVy R>odbr OmVo. AmZX _woV, AY OmbYa
~Y (nmR>rMm H$Um VmR> nU _mZ qH${MV Imbr) bmdyZ,
g_moa`m dVyH$S>o EH$ Q>H$ nhmV 100 doim "\y$' Mm Cma
H$aUo. Vmo ~|~rVyZ nmoQ> nwT>o _mJo H$aV. m_wio _ybmYma MH$mda
AmKmV hmoD$Z, Hw$S>{bZr eVr`m OmJVrg MmbZm {_iVo.
2) ZVa S>moio ~X H$$Z `mM AmgZmV, mgmda "\y$'Mm Cma.
100 doim. bj _ZmZo Zm^rda.
3) N>mVrda W_ S>m`m hmVmMm nOm R>odUo. `mda CO`m hmVmMm
nOm R>odyZ N>mVr_Yo "{h_'Mm Cma 100 doim H$aUo.
4) `mM AmgZmV nU AmZX_woV ~gyZ H$R>mVyZ "R>_' Mm Cma
100 doim H$aUo.
5) AmZX_woV ~gyZ nT>{O^onmer "I_'Mm Cma 100 doim
H$aUo. hQ>`moJmVrb IoMar _woZo Omo bm^ hmoVmo VmoM bm^ "I_'
`m CmamZo hmoVmo.
6) Vm|S> ~X R>odyZ AmZX_woV ~gUo. AmkmMH$mda bj R>odyZ
"h_'Mm Cma 100 doim H$aUo.
7) Vm|S> ~X R>odyZ AmZX_woV ~gUo. ~aYmV "'Mm Cma
100 doim H$aUo.
`oH$ {H$`m`moJm_Yo nmM {_ZrQ>o AmZX_woV S>moio {_Qy>Z emV
~gUo. VodT>r {dlmVr Amd`H$ Amho.
280 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

8) ^m_ar _woZo H$nmimVrb Zgm _moH$`m hmoD$Z AmkmMH$mMr


ewr hmoVo. AmgZmV ~gyZ nmR>rMm H$Um d _mZ VmR> R>odUo.
Xmohr H$mZ Xmohr hmVm`m AJR>mZr ~X H$amdoV. Xmohr S>moio
Xmohr hmVm`m _Y`m ~moQ>mZr K> {_Q>mdoV. _J ^_amgmaIm
JJ... Agm XrKm}ma H$amdm. `m~amo~a O~S>mMr hmbMmb
H$amdr. Ago 3 doim H$amdo. bJoM ~X S>mo`mg_moa H$me
{Xgm`bm bmJVmo. H$memMo {Za{Zamio aJ {XgVmV. nU ho
gJwU XeZmVbo H$memMo AZw^d ZhoV. hr EH$ AmkmMH$m`m
ewrH$aUmMr {H$`m Amho. gmYH$mZr `m_wio haiyZ OmD$
Z`o. XrK `mZmZVa AmkmMH$m`m g_moa AgmM H$me
{XgVmo. Vmo Hw$S>{bZr eVr AmkmMH$mV nmohM`m ZVa.
9) f_wI_wm AmgZmV VmR> ~gyZ _mZ VmR> R>odmdr. Xmohr
hmVm`m AJR>mZr Xmohr H$mZ Xm~yZ YamdoV. hmVm`m Xmohr
n{h`m ~moQ>mZr, S>mo`m`m nmn`m ~X H$am`mV. Vm|S> ~X
R>odyZ ZmH$mZo XrK mg `mdm. bJoMM _Y`m Xmohr ~moQ>mZr
Xmohr ZmH$nyS>m ~X H$am`mV. Amn`m Hw$dVrZwgma AVaHw$ ^H$
H$amdm. _J ZmH$nwS>mdaMr ~moQ>o H$mTy>Z mg gmoSy>Z `mdm.
Ago VrZ doim H$amdo. bJoMM H$me d `mMo {Za{Zamio aJ
{XgVmV. hr nU ZmS>r ewrH$aUmMr EH$ {H$`m Amho.
VVr` g
VVr` gmV _hmamO MH$^oXZmMm A`mg gmJVmV.
1) nmgZmV AWdm gwImgZmV ~gmdo. AmZX_wm R>odmdr. hUOo
hmVmMm AJR>m d n{hbo ~moQ> EH$_oH$mda R>odyZ Xmohr hmV gai
_mS>rda R>odmdo. OmbYa ~Y bmdmdm. hUOo nmR>rMm H$Um
VmR> R>odyZ, _mZ nwT>o dmH$dyZ, hZwdQ>r N>mVrbm Q>oH$dmdr. W_
_ZmZo, _{Unya MH$mda hUOo Zm^rMH$mda bj R>odyZ, 108
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 281

2)
3)
4)
5)

doim ~rO _mMo Zm__aU H$amdo. Vo gmdH$me d Vm|S> ~X


R>odyZ.
ZVa S>moio {_Qy>Z AmZX_woV nmM {_ZrQ>o emV ~gmdo. _JM
nwT>Mr {H$`m gw$ H$amdr.
ZVa darb nVrZo AZmhV MH$mda bj R>odyZ 108 doim ~rO
_mMo Zm__aU H$amdo. Zm__aU hUOo Amn`m ~rO _mMo
Zm__aU. `oH$ gmYH$mMo doJio Agy eHo$b.
VmmM nVrZo H$_m H$_mZo {dewr MH$, AmkmMH$ d ~aK
`mda _ZmZo bj R>odyZ, 108 doim Zm__aU H$amdo.
ho gd Pm`mZVa S>mi
o o {_Qy>Z dW ~gmdo. bj mgmda H|$rV
H$amdo. mg _ybmYma MH$mVyZ {ZKyZ AmkmMH$m n`V, n{_
mamZo Ambobm OmUdob. naV nyd mamVyZ _ybmYma MH$mV
OmBb. Aem VhoZo _Z hiyhiy EH$mJ hmoBb. mg _X hmoD$Z
`mZ bmJob. AZw>mZmVbo Cndmg, ^{$^md d {H$`m`moJm`m
{H$`o_wio, ZmS>r emoYZ hmoD$Z bdH$aM `mZ bmJVo. {Z`{_V
gmYZ H$aUm`m gmYH$mZm, AZw>mZmV \$ma MmJbo AZw^d
`oVmV.

H$) VVr` {Xdg Vo ghmdm {Xdg


{Vr` {Xdgm_mUoM VrZ, Mma, nmM Am{U ghm`m {Xder,
VrZ gmV AZw>mZ KoVbo OmVo. Md`m {XdgmnmgyZ Cndmg Am{U
gmYZm, m_wio gmYH$mZm MmJbo AZw^d `oVmV. H$mhr gmYH$mMr
Hw$S>{bZr OmJV hmoD$Z, `m`m earambm H$n gwQ>Vmo. OmoaOmoamZo mg
bmJVmo. Zoh_r gmYZ H$aUm`mZm MmJbo `mZ bmJVo. `>rV gmV
{XdgmMo AZw>mZ Ho$`mZVa, gmYH$mMr ZH$sM JVr hmoV.o nwT>o gmYZ
T> hmoVo. gH$mir 8 Vo 12 W_ d {Vr` g. g`mH$mir 4 Vo 7
VVr` g KoVbo OmVo.
282 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

S>) gmVdm {Xdg


gmVdo {Xder gH$miMoM g hmoVo. Vo Odi Odi VrZ Vmg
MmbVo. n.ny. am_H$U _hmamO edmgZmV gJ`mZm AmS>do hmo`mg
gmJVmV. gnyU edmgZm`m pWVrMo _mJXeZ H$aVmV. _J
mUmH$eUmMr {H$`m gmJVmV. hiyhiy gmYH$mMr mUeVr, nm`mMo
~moQ>mnmgyZ da ZoV ZoV ~aYmn`V ZoVmV. _ZmZoM Amnbm mU,
Amnbr MoVZm earam`m `oH$ ^mJmVyZ ~mhoa H$mT>br OmVo. gmYH$mMo
Wyb eara, IamoIaM edm _mUo {ZmU hmoD$Z OmVo. JV `mZ
AdWogmR>r `mMm Iyn Cn`moJ hmoVmo. gmYH$mZm doioMo ^mZ
ahmV Zmhr. EH$ H$maMm C_mX {Z_mU hmoVmo. Am{U ""~mZXr
bmJbr Q>mir'' Aer AdWm hmoV.o ho gd eXmV _mS>`mgmaIo
Zmhr. `j AZw^dmMr JmoS>r doJirM Amho. gmIaoMr JmoS>r,
gmIa Im`mZVaM H$iVo. H$mhr doimZo mUmH$fUm`m CbQ>
{H$`m gmJyZ, _hmamO gmYH$mMr mUeVr naV `mMo earamV
Wm{nV H$aVmV.
Xwnmar 12 dmOVm gXJw$ nyOZ hmoD$Z, _hmgmXmZo gmV
{Xdgm`m AZw>mZmMr g_mr hmoV.o gd gmYH$ EH$m doJ`mM AmZXmV
AgVmV. naV nwT>Mo AZw>mZ H$Yr Amho? `mMr MmH$er gw$ hmoVo.
AZw>mZmV Xa {Xder eodQ>`m gmV, n.ny. am_H$U _hmamO
dMZ H$aVmV. nMrH$aUmMo kmZ d Am_kmZ mr ho {df`, gmo`m
^mfoV gmYH$mZm g_OmdyZ gmJVmV. gmYH$m`m H$mhr eH$m Ag`mg
`mMo {ZdmaU Ho$bo OmVo. gmYH$ Amnbo `mZmVrb AZw^d _hmamOmZm,
d`{$H$ ^oQ>rV gmJVmV. _hmamO `m `mZmVrb AZw^dmMm `mo`
AW gmYH$mZm gmJVmV. gmYH$mMo AZw^d ho `m`m _ZmMo
pWVrda Adb~yZ AmhoV Am{U _ZmMr C pWVr, Jw$H$nm
Am{U T> gmYZ mda Adb~yZ Amho.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 283

n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo H$nmAmerdmXmZo M[amMo boIZ

VwV M[amMo boIZ H$arV AgVmZm, lr. O`V ^S>J `mZm n.


ny. Zaqghoa _hmamO Amnbo nmR>rer AmhoV, `mMm gVV `` `oV
hmoVm. n. ny. am_H$U _hmamOmMo dMZmVyZ d ghO ~mob`mVyZ
gH$brV Ho$bob,o `m`m OrdZmVrb AZw^d. EdT>rM gm_wJr hmVmer.
nU {bhmd`mg ~g`mda gd KQ>Zm `j S>mo`mg_moa C`m ahmV
d gwMH$ eX ^am^a boIZrVyZ H$mJXmda CVaV. OUy H$mhr n.ny.
Zaqghoa _hmamO gmJV AmhoV Am{U O`V ^S>J \$$ {bhrV AmhoV.
`mMdoir AV:H$aUmVyZ \w$aU Pmbo H$s, Amnbr Jw_mD$br
n.ny. am_H$U _hmamO d Amn`m ghdmgm~b {bhmdo. WmoS>o
{df`mVa hmoBb, nU dmMH$ ^$mZm Vo \y$VuXm`H$ R>aob. VrM Jw$
Amkm g_OyZ Am{U dmMH$mMr j_m _mJyZ, _hmamOm`m AbmH$sH$
ghdmgm~b {b{hV Amho. gd _moR>no Um gXJw M
mM Amho. _mPo H$mhrM
Zmhr. \$$ ^m`.
n.ny. am_H$U _hmamO d lr. O`V ^S>J

1) n[aM` _r O`V nT>arZmW ^S>J. O_ 1231949.


AmO d` 63 df}. _`_ dJu` nU gw{d Hw$Qw>~mV O_. dS>rb lr.
nT>arZmW ^S>J. B.g. 1947 Vo 1981, _` aodoV {ghrb
BOrZr`atJ {S>nmQ>_|Q>_Yo ZmoH$ar. ~amMgm H$mi ^wgmdibm ZmoH$ar.
ZVa H$Q>Zr, O~bnya d _w~B `oWo. H$Q>Zrbm dS>rb d n.ny. am_H$U
_hmamO ~amo~a ZmoH$arg hmoVo. `mMm CoI nydu AmbmM Amho. AmB
284 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

gm. {Z_bm ^S>J. _mPo mW{_H$ d _m`{_H$ {ejU, _amR>r


_m`_mVyZ ^wgmdibm Pmbo. ~mbnUmVbo gd gH$ma AmBH$Sy>Z.
^wgmdibm AgVmZm n.ny. amOm~m~m, m Ad{b`m _hm`mMo
XeZ d ghdmg bm^bm. AmB-d{S>bmMr `mMdo a Iyn lm. `mMo
_mJXeZm _mUo lrjo S>hm `oWrb ZmW gXm`mVbo `moJr, n.ny.
ZJo_hmamO `mMo g_mYrMo XeZ. n.ny. ZJo_hmamOmMo na_{e` d
n.ny. amOm~m~mMo Oo> Jw$~Yy, n.ny. {dZmW _hmamO S>hm `oWoM
ahmV. `mZm d`mMo 20 do dfu, n.ny. ZJ_o hmamOmH$Sy>Z e{$nmV
{Xjm {_imbr. Jwam`mMo {g nwfmV $nmVa. `mMo XeZ d
ghdmg AZoH$ doim bm^bm. AmB d{S>bm~amo~a d`mMo 10 `m
dfmnmgyZ, lrjo S>hm `oWo OmUo `oUo. AmB dS>rb d YmH$Q>r ^mdS>o
Hw$. _Jb, {M. lram_ d Hw$. H$nZm `mMogh gd Hw$Qw>~r` dfmVyZ
23 doiog, S>hm `oWo OmD$Z ahmV Agy. n.ny. amOm~m~m ~aoM doiog
^wgmdibm Kar `oV. _wH$m_ H$arV. lrjo S>hm ho _hmam>mVrb
{dX^mV. dm{e_ {OmVrb _mboJmd Vmbw`mV. n.ny. {dZmW
_hmamO ho gXJw$ H$no_wio, ZmW nWr`m`m em~ar ^mfoMo
OmUH$ma hmoVo. `mZr _moR>o {d_{Xa S>hm `oWo C^mabo Amho. {deof
hUOo ~XodmMo _{Xa VoWo Amho. ~mbnU Ag`m_wio Am`m_ Z
H$i`mMo d`. \$V AmB d{S>bm~amo~a S>hm `oWo OmUo. XeZ KoUo,
IoiUo ~mJS>Uo EdT>oM. gV ghdmg Am`w`mV Iyn _moR>m AgVmo.
Vmo AmB d{S>bmMo nw`mB_wio _bm ~mbnUrM bm^bm. `mMoM
\$bd$n hUOo n.ny. am_H$U _hmamOmgma`m g_W
gXJw$Mm bm^. Vo gmJ`mgmR>rM WmoS>o {df`mVa H$amdo bmJbo.
`m~b j_d. n.ny. am_H$U _hmamOmZr B.g. 1991 `m gw_mamg,
lrjo S>hm m WmZmg ^oQ> {Xbr hmoVr.
n.ny. amOm~m~mZr B.g. 1962 gmbrM g_mYr KoVbr. `mdoigo
_r _amR>r B. 8 drVM hmoVmo. ~mbnUr ^wgmdibm AgVmZm amOm~m~m
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 285

Kar `oV. `mdoigo _m`mer Iyn {_dmZo dmJV. emioV`m d BVahr


Jmo>r {dMmarV. _r nU _Z_moH$ionUmZo `mMoer Jnm _mar. H$Yr
H$Yr Vo _bm, `m`m VmQ>mV Oodm`bm ~gdrV. EH$Xm _r emioVyZ
g`mH$mir Kar Ambmo. ghOM _m`m _ZmV, n.ny. amOm~m~mMm
{dMma Ambm. Z H$iV _r AmBbm hUmbmo, AmO amr amOm~m~m
Amnbo Kar `oUma AmhoV. AmB hUmbr, H$mhrVar gmJVmog! Jo`m
Mma _{h`mV amOm~m~m ^wgmdibm Ambo ZmhrV. `mMm H$mhrM nmm
Zmhr. Vo Zoh_r ^Vm`m H$`mUmgmR>r ^_U H$arV. _r g`mH$mir
bJoMM Ioim`bm {ZKyZ Jobmo. amOm~m~m~bMo ~mobUo nU {dg$Z
Jobmo. gmYmaU XrS> VmgmZo Kar Ambmo. Va H$m` Am`? amOm~m~m
`m`m Zoh_r`mM nmoemImV, nmT>ao dN> YmoVa d nmT>am eQ> m
dofmV IwMuda ~gbobo. _r `mZm dmHy$Z Z_H$ma Ho$bm. {dMmabo,
~m~m Ago AMmZH$ H$go AmbmV? `mZr _mPo nmR>rda OmoaXma Wmn
_mabr. Aao O`Vm, VwM _bm ~mobmdbog Am{U naV _bm {dMmaVmog?
_bm Ioim`bm Om`mnyduMm, AmB ~amo~a Pmbobm gdmX AmR>dbm.
hgV hgV hUmbmo, ~m~m _r Vo {dgabmoM. ~mbdmrM Vr. \$mago
H$mhr dmQ>bo Zmhr. nU AmB`m S>mo`mV _m nmUr Ambo. AmO _m
Vmo gJ AmR>dbm, Va J{hd$Z `oVo. n.ny. amOm~m~mZr Q>obr\$moZ
gmaIm gXoe _m`m _Zmmao AmBbm {Xbm hmoVm.
`mM doiog `mZr AmBbm gm{JVbo hmoVo, Vwhmbm 2526
dfmZVa EH$ gVnwf ^oQ>Vrb. Vo Vw_`m Hw$Qw>~mbm _mJXeZ Va
H$aVrbM. nU nMm~amo~a na_mWhr gwImMm H$aVrb. ~amo~a B.g.
1987 gmbr, A~aZmWbm n.ny. am_H$U _hmamO Ambo. Vo Am_`m
ahm`m Kar. gmYwdofmV. d{S>bmZm ^oQ>m`bm. V|hmnmgyZ Vo Am_`m
Hw$Qw>~mMo gXJw$ AmhoV. Vo AmOn`V. n.ny. amOm~m~mZr Vo nyduM,
Amn`m {X` >rZo AmoiIbo hmoVo.
~mbnU Ago gVghdmgmV, A`mgmV, Ioi`m ~mJS>`mV
286 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{ZKyZ Jobo. O~bnyabm BboQ>rH$b BOr{Z`atJMm {S>bmo_m H$$Z,


_hmam>mV H$`mUbm ZmH$arg bmJbmo. BboQ>rgrQ>r ~moS>mV (MSEB)
1968 gmbr. ZVa H$`mU`m EZ.Ama.gr. H$nZrV. B.g. 1975
gmbr bJ hmoD$Z gm. gwb^m gmaIr _Z{_imdy Am`mp_H$ dmrMr
nZr {_imbr. nwT>o {M. _`waoe d {M. nwH$a m nwaZmMm bm^
Pmbm. AmB dS>rb d gd Hw$Qw>~
r`mgh nM Va gwImMm Mmbbm
hmoVm. nU na_mWmMo H$m`? n.ny. {dZmW _hmOmZr B.g. 1979
gmbrM g_mYr KoVbr hmoVr. nyOm-AMm, Ym{_H$ nwVH$mMo dmMZ
Mmby hmoVo. Am`m_mMr AmdS> dmT>rg bmJbr hmoVr. nyduMm n.ny.
amOm~m~m d n.ny. {dZmW _hmamO `mMm ghdmg AmR>dbm H$s,
J{hd$Z `m`Mo. ~mbnUmV H$mhr H$iV ZhVo. AmVm Amn`mbm
Ago gXJw $ ^oQ>bo nm{hOoV. hr Vi_i {Xdg|{Xdg Vrd hm`bm
bmJbr. gX J w $ Mo `j _mJ X e Z {_im`m{edm`,
Am`m_mbm gwadmV hmoUma ZhVr. ~mhoarb Xm{^H$ Jw$`m
H$hm`m EoH$m`bm `oV hmo`m. `m_wio _Z {dfU hmoD$Z Om`Mo.
XodmdaMr lm S>i_irV hmoVo H$s H$m`? Aer {^Vr dmQ>m`bm
bmJbr.
2) gXJw$ ^oQ> - gmYmaU B.g. 1987 Mm gw_ma hmoVm. EHo$
{Xder gm`H$mir A~aZmWMo Kar, d{S>bmZm ^oQ>m`bm lr. h[a^mD$
Omoer S>m|{~dbrhZ Ambo hmoVo. g`m _wH$m_ gmobmnya. `mMo ~amo~a
EH$ gmYwnwf hmoVo. _r ~mhoa ~R>H$s`m ImobrV Ambmo. `m gmYw
nwfm`m nm`mbm hmV bmdyZ Z_H$ma Ho$bm. ZVa S>moio da H$$Z
`mMoH$S>o nm{hbo. nmT>ar bwJr, `mda nmT>amew^ P~m. gmYmaU
eara`>r. 5&& \y$Q> CMr. JmadU. VoOnwO Moham. H$mir nmT>ar XmT>r.
S>mo`mda bmoH$arMr Ho$ear Q>monr. AmH$fH$ nU o_i, Am`mp_H$
db` Agbob, gmYmaU 5052 d`mM `{$_d _m`mH$S>o ~KyZ
hgV hmoV. _r ~KVM am{hbmo. `m AmmgZm_H$ hg`mV,
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 287

_mPo _Z hadyZ Jobo. EH$X_ _Zmbm gnU OmUdbo.


AVam`mVyZ Z H$iV OmUdbo H$s, hoM _mPo gXJw$. _mPr
nydnw`mB d Vi_i \$imbm Ambr. ^Vmbm ^oQ>m`bm
nmSw>aJM Kar Ambm. lr. har^mD$ Omoer `mZr AmoiI H$$Z {Xbr.
ho ""am_H$U _hmamO'' AUm~amo~a (_mPo dS>rb) aodoV H$Q>Zrbm
hmoVo. aodoV 23 df} gphg H$$Z doN>m{Zdmr KoVbr. 3 df}
{h_mb`mV gmYZm H$$Z naV Ambo AmhoV. hr gXJw$Mr AH$_mV
^oQ>. ""^m` \$imbm Ambo.'' m CVrMm g_nH$ AW `mM
{Xder _bm H$ibm.
3) gXJw$Mr _{Xjm - n.ny. am_H$U _hmamO A~aZmWMo
W_ ^oQ>rV ~mobVmZm hUmbo, _r g`m AmXw~abm ~mZX Aml_mV
AgVmo. {S>g|~a_Yo h[a^mD$ Omoer, AmR>dS>m^a ahm`bm `oVmV.
`mMo~amo~a Vwhr nU `m. gmYmaU XmoZ _{h`mZr h[a^mD$ Omoer
^oQ>bo d hUmbo, _r {S>g|~a 1987 _Yo AmXw~abm OmUma Amho.
Vwbm gwQ>r {_iV Ag`mg Mb. _r nU dfmMr am{hbobr gwQ>r {S>g|~a
_Yo KoVbr d Amhr XmoKoOU gmr EgogZo H$`mUhZ {ZKyZ,
{^bdS>r `oWo gH$mir ghmbm nmohmoMbmo. VoWZy ~gZo AmX~w abm Ambmo.
_mPr W_ doi hmoVr. Amhr ~mZX Aml_mV _hmamOmMo ImobrV
doe Ho$bm. Xhm ~m` ~mamMr Ow`m XJS>r ~mYH$m_mMr dN> Imobr.
gVaOr AWabobr. EH$m H$mon`mV Q>mod d WmoS>r d`nmH$mMr ^mS>r.
Xwg`m H$mon`mV n.ny. Zaqghoa _hmamO d n.ny. ^mD$gmho~ _hmamO
`mMo _mo>o \$moQ>mo. ~mOybm n.ny. ~miH$U _hmamOmMm bhmZ \$moQ>mo.
\$moQ>moImbr _amR>rV Zmdo {b{hbobr. g_moaM VobmMr g_B. _X H$me
XoV hmoVr. CX~mrMm gwJY Imobr^a XadiV hmoVm. dmVmdaU _moR>o
g hmoVo.
\$moQ>mo g_moaM n.ny. am_H$U _hmamOmMr, VoOnwO _yVu `mZmbm
~gbr hmoVr. Amhr Z_H$ma Ho$bm. S>moio CKSy>Z Zoh_r`m g
288 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Moh`mZo d o_inUo `mZr Am_Mo dmJV Ho$bo. dmgmMm erU


H$moR>`m H$moR>o {ZKyZ Jobm. `mo` {R>H$mUr Am`mMr _ZmMr Imr
nQ>br. Mhm, AmKmoir Pm`m. gXJw $ Zr dV: Ho$bo`m MhmMr
Md AOyZhr AmR>dVo. A_V `m``mgmaIo dmQ>bo. VgoM
bmOhr dmQ>br. `mZm gm{JVbo, Vwhr _mJXeZ H$am. Amhr
d`nmH$mMo ~Ky. Vo o_inUo hgbo. H$S>H$S>rV dam`mVb
hgU, \$maM _mohH$ hmoVo.
AmKmoir ZVa _hmamOmMr Onmbm d `mZmbm ~gm`Mr V`mar
hmoVr. lr. h[a^mD$Zm VoWrb nydmZw^d hmoVm. _mPr W_M doi.
_hmamO _bm hUmbo, Vwhr H$moUVm On H$aVm? _r hUmbmo, _hmamO
Iao Va AmVmn`V, _mi hmVmV KoD$Z H$moUVmM On Ho$bm Zmhr.
Am`mp_H$ dmMZ Ho$bo Amho. Xodm~b {ZVmV lm Amho. _hmamO
hUmbo, `oWo AmbmM AmhmV Va Zm__aU H$am. H$`mU hmoBb
.
_bm Iyn AmZX Pmbm. `j na_oaM hmV Y$Z aVm
XmIdrV Amho. _hmamOmMo H$moUmerhr ~mobUo, AmXamMo d
o_i. `mZo _r Iyn ^mamdyZ Jobmo. AmOhr 25 dfmZVa,
_hmamOmMm ^Vg_wXm` gmJam_mUo AWmJ Pmbm Amho. Varhr
m _hmnwfmMo ~mobUo MmbUo VgoM Amho. A{^_mZ Zmhr. Jd
Zmhr, Ah H $ma Zmhr. gJ`m mn { MH$ ^Vm n mgy Z Vo
gmYH$mn`V, _mJXeZmgmR>r {VM o_i ^mfm. gmYZ H$aVmZm
MwH$V Ag`mg, amJ A{O~mV Zmhr. VgoM o_inUo g_OmdyZ
gmJUo. Ago ho AgmYmaU `{$_d KS>dVmZm, na_oamZo
Amnbo gdd nUmbm bmdbo Agbo nm{hOo.
_r AmZXmZo hmoH$ma {Xbm. _bm g_moa ~gdyZ _mS>r Kmbm`bm
gm{JVbr. `m doiog _mPo eara ~moOS> hmoVo. ZrQ> _mS>rnU KmbVm
`oBZ m. _hmamOmZr gwImgZmV ~gm`bm gm{JVbo. dV:Mr _mi {Xbr
d _m`m H$mZmV ~rO _mMm Cma Ho$bm. amoO H$_rV H$_r
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 289

EH$ _mi On H$amd`mg gm{JVbo. OnmZVa mgmda bj


R>od`mg gm{JVbo. nwT>o `WmeVr Ong`m dmT>dmdr, hUOo
AZw^d `oV OmVrb. AZw^dmZo JmoS>r dmTy>Z, gmYZ dmT>rg
bmJob. Vwhr gmYZ H$am. _mPo bj Vw_`mH$S>o AmhoM. H$_r
OmV bmJob, `mgmR>r _r AmhoM. Ago gXJw$Zr AmmgZ
nU {Xbo.
W_ ~R>H$sV _r AYm Vmg ~gbmo. _Z EH$X_ emV Pmbo.
gmYZm`m AmZXmMr PbH$ {_imbr. _J {Z`{_V Zm__aU d `mZ
gw$ Pmbo. _hmamO hUmbo, _r n{h`mM ^oQ>rV H$moUmbm Zm_ XoV
Zmhr. Vw_`m ~b H$m` Pmbo, Vo g_OboM Zmhr. AmVyZM oaUm
Pmbr. nydO_mMr nw`mB d m O_rMm gVghdmg, ~mbnUmV
bm^bobm. m_wiM
o Ago g_W gXJw $ bm^bo. `m`m H$noZo mn{MH$
AS>MUtZm Vm|S> XoV XoV gmYZ H$_r OmV _mUmV Mmby Amho.
4) gXJw$ ghdmg - _r, lr. h[a^mD$ Omoer `mMo~amo~a
gVV 4 df} AmXw~abm, n.ny. am_H$U _hmamOmMo Imobrda dfmVyZ
810 {Xdg gmYZogmR>r Om`Mmo. 24 Vmg gXJw$~amo~a amhZ
gmYZm H$a`mMo ^m` Amhmbm bm^bo. Vo {Xdg Amhmbm
dJmV am{h`mgmaIm AmZX XoV. nhmQ>o H$mH$S> AmaVr, Vmg^a
`mZ, _J Mhm. _hmamOmH$Sy>Z `m`m_, `moJmgZo d mUm`m_ {eH$Uo.
On, `mZ, `mZmgmR>r doJdoJ`m {H$`m {eH$Uo. gd {_iyZ
d`nmH$, ^moOZ. _Z_moH$ir Am`mp_H$ MMm. g`mH$miMo bm~
{\$am`bm OmUo. amr naV On, `mZ. gnyU {Xdg H$Yr gnV Ago,
Vo H$im`MoM Zmhr. _hmamOmMo _mJXeZ, o_i ghdmg gmoSy>Z naV
Om`Mo Ordmda `m`Mo. eodQ>Mm Om`Mm {Xdg Ambm H$s, _Z \$ma
{I hm`Mo. eodQ>`m {Xder ImobrV ~mgwXr Ho$br Om`Mr.
{MVio`m K> XyYmMr, Am`mp_H$ db`mV AmQ>dbobr ~mgwX r, IynM
dmXr> hm`Mr. {VMm gmX ^jU H$aVmZm, _ZmMr {IVm WmoS>r
290 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$_r hm`Mr. nwT>o H$Yr naV `m`Mo, `mMo ~oV AmIbo OmV. _hmamO
dV: nmohMdm`bm ~g Q>S>da `oV. `mdoiog EImm _wbmbm
{ejUmgmR>r Ka gmoSy>Z OmVmZm, d{S>bmZm {Zamon XoVmZm, Oo Xw:I
hmoBb `mMm AZw^d `m`Mm. AmXw~abm AgVmZm, am_H$U
_hmamOm`m doJdoJ`m nbyMo XeZ Pmbo. `mMm CoI Ho$`mdmMyZ
ahmdV Zmhr.
1) _hmamO Zm__aU, `mZ {H$`m W_ {eH${dVmZm Amn`m
B> XodVoMm \$moQ>mo, Amn`m _mS>r`m EH$ drV d Mma ~moQ>o AVamda
R>od`mg gmJV. VmR> ~gyZ nmR>rMm H$Um VmR> R>oD$Z, qH${MV _mZ
Imbr dmH$dyZ, g_moa`m \$moQ>moH$S>o EH$mJ {MmmZo nhmV, Xmohr hmVmV
_mi VmR> Y$Z On H$a`mg gmJV. W_ dIarZo ZVa Vm|S> ~X
R>do Zy _ZmV`m _ZmV, nU mgmda bj R>do Zy . m pWVrV On Ho$`mZo
_ybmYma MH$mda AmKmV hmoVmV. Vm|S> ~X Ag`mZo, Zm__aUmZo
{Z_mU hmoUmar CUVm earamMo AmV dmT>Vo. gmYH$mMr Hw$S>{bZr eVr
OmJV hmoD$Z {VMo CWmnZ hmoVo. `mbm AmZX hmoD$Z gmYZ dmT>rg
bmJVo. hmM _hmamOmMm ^{$`moJ. hUOoM ^{$`wV `moJ.
bmImo OnmZo Oo gmYV Zmhr Vo `mo` {H$`omam Ho$bo`m OnmZo,
\$maM bdH$a gmYVo. `moJmZo eara ew hmoVo. mUm`m_mZo ZmS>r
emoYZ hmoVo. Va Zm_OnmZo Hw$S>{bZr `moJ gmYVmo. {Mm ew
hmoVo d Hw$S>{bZr eVrMo YmaU H$a`mg gmYH$mMo eara {g
hmoVo.
_hmamOmMr ^oQ> hmo`mnydu Am_`m Kam`mMo XdV n.ny. ZJo dm_r
d n.ny. {dZmW _hmamO, lrjo S>hm, ho hmoVo. _bm _hmamOmZr
darb ^{$`wV `moJmMr {H$`m gm{JVbr. _r gwadmV Ho$br. g_moa
n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm \$moQ>mo R>odbm. nU H$mhr doimZo, _bm
g_moa {dZmW _hmamO {Xgy bmJbo. _Zmbm {dnarV dmQy> bmJyZ
`mZmVyZ bj CS>mbo. AmXw~abm n.ny. am_H$U _hmamO, _r d lr.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 291

h[a^mD$ Omoer `m`m _Z_moH$`m MMm hm``m. gXJw$ ~m~V


Am_Mm g`^mdM hmoVm. Vmo _hmamOm`m H$nmiynUm_wioM.
_hmamO hUmbo, {dZmW _hmamO H$m`? qH$dm Zaqghoa _hmamO
H$m`? XmoKohr EH$M. CnmVirda nmoMbobo _hm_o EH$_oH$mMm
H$YrM of H$arV ZmhrV. Vwhr {dZmW _hmamOmMm \$moQ>mo g_moa R>do Zy
On H$am. _r Ver gwadmV Ho$br. XmoZ {Xdg `dpWV Jobo. ZVa _bm
`mZmV, g_moa o_i gXJw$ n.ny. am_H$U _hmamOM {Xgy bmJbo.
~Km H$er J_V Amho! _hmamOmZm Vgo gm{JVbo. Vo qH${MV hgbo.
hUmbo, Vwhr bhmZ AgVmZm mW{_H$ emioV OmVmV. n{h`m
dJmVbo Jw$Or, Vwhmbm Iyn {` AgVmV. `mZrM Vw_`m {ejUmMr
gwadmV Ho$bobr AgVo. hm`Hy$b_Yo nwT>rb A`mgH$_mbm doJio
{ejH$ AgVmV. Vo nU Vwhmbm {` hmoVmV. naVw, n{h`m dJmVrb
Jw $OtZm Vw hr H$YrM {dg$ eH$V Zmhr. B amZo nU
^{$_mJmV`m gmYH$mgmR>r VerM `dWm H$$Z R>do br Amho.
Og Oer Vw_Mr gmYH$ AdWm nwT>`m nm`arda OmBb, Vg
Vgo Vwhmbm nwT>rb _mJXeZmgmR>r `mo` Jw$ ^oQ>Vrb. Vwhr
`mMm drH$ma Ho$bm nm{hOo. \$V emioV`m A`mgH$_mV
Y`Vm _mZyZ, nwT>rb nmoQ> J`wEeZMm A`mg Z H$aUo
_yInUmMo R>aob.
gmYH$ ~YyZmo, Ago ho, Amn`m H$`mUmgmR>r AdVabobo n.ny.
am_H$U _hmamO. `mZr _m`m _ZmMo nyU g_mYmZ Ho$bo d nwT>Mm
JVrMm _mJ gwJ_ Pmbm. ~YyZmo _bm AmnUmg gmJmdogo dmQ>Vo
H$s, Vwhr {H$Vrhr JVr H$am. nwT>rb _mJXeZ _hmamO
H$aVrbM d Vw_Mr `mo`Vm Agob Va `m`mgmaIo Am_kmZr
nU H$aVrb. `m`m gmaIo g_W gXJw$ AgVmZm, AmnUmg
BVa nhm`mMr JaOM Zmhr.
2) AmXw~abm Jw$ d `mMo XmoZ {_dmZo Agbobo {e`.
292 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Am`mp_H$ MMm Iyn aJV. lr. har^mD$, ho Va _hmamOmMo


H$mboOnmgyZMo {_. _r `m _mZmZo XmoKmnojm 1516 dfmZo bhmZ.
ZwH$VmM m _mJmMr gwadmV Ho$bobm. WmoS>o\$ma dmMZ. nU AZw^dmZo
ey`. Varhr _r _moH$ionUmZo MM}V ^mJ KoV Ago. EH$Xm e{$nmVm~b
MMm aJbr. Jw$ nanaoV e{$nmV {Xjobm \$ma _hd. Am{XZmW
eH$amnmgyZ Jw$nanam Mmby Pmbr. lr. kmZoa _hmamO. Ho$dT>o bhmZ
d`! Oo> ~Yy lr. {ZdmrZmW _hmamOmH$Sy>Z e{$nmVmZo, gd kmZmgh
Am_kmZ mr. _r _bm _mhrV Agbobo CXmhaU {Xbo. lrjo S>hm
`oWrb n.ny. {dZmW _hmamO. B.g. 1959 Vo 1979 _mPm d{S>bm_i
w o
ghdmg d XeZ. Jwam`mMm _wbJm. m O_r Z dmMZ Z gmYZ. naVw
nydO_r`m H$_m_wio, `moJramO n.ny. ZJodm_r (d` gmYmaU 300
df}) `mMo H$Sy>Z, d`mMo 20 `m dfu e{$nmVmZo {Xjm m hmoD$Z
nyUdmbm Jobobo _hm_o. ZmW nWr` em~ar ^mfm AdJV. Iyn _moR>o
Am`mp_H$ H$m`.
_r d lr. h[a^mD,$ _hmamOmZm hUmbmo, _hmamO Amhr Vw_`m
BV`m OdiMo. Vw_Mo {e`. Vwhr Am_`m AmkmMH$mbm ne H$$Z
e{$nmV H$am. hUOo bJoMM Am_Mr Hw$S>{bZr eVr OmJV hmoD$Z,
Am_Mo gmYZ CpWVrbm nmohMob. n.ny. am_H$U _hmamO
Zoh_r_mUo qH${MV hgbo. hUmbo, _bm ho e` Zmhr. Ago
Zmhr. naVw A`m VhoZo H$mhrM gmYZ ZgVmZm, OmJV Pmbo`m
Hw$S>{bZr eVrMm AmdoJ, Vwhr ghZ H$$ eH$Uma Zmhr. eara
Am{U {Mm ew Zg`mZo, eVr ZwgVrM OmJV hmoD$Z eara^a
gMma H$aob Am{U {ZKyZ OmBb. Vw_`m gmYZobm `mMm H$mhrM
Cn`moJ hmoUma Zmhr. naVw earaXmof _m {Z_mU hmoVrb d O_mMo
nJwd `o`mMr e`Vm ZmH$maVm `oUma Zmhr. Aer ~arMer
CXmhaUo KS>bobr AmhoV. `mdoiog _hmamOmMo H$S>H$S>rV dam`
\$maM Vrd hmoVo. _ZmV Ambo AgVo, Va e{$nmV Pmbmhr
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 293

AgVm. naVw Ho$di {e`m`m H$`mUmH$arVm Vgo KS>bo Zmhr.


n.ny. am_H$U _hmamO nwT>o hUmbo, Vwhr ggmar _mUgo.
~M`mMo nmbZ Zmhr. Vw_Mo eara d _Z AmB Hw$S>{bZrg nob`mg
Ag_W Amho. Var hiy hiy _r gm{JVbo`m _mJmZo gmYZ H$am.
Zm__aU H$am. ^{$`w V `mo J mMm _mJ _w H$m_mbm
nmohM`mgmR>r Iyn OdiMm Amho. ggm Am{U H$mgdm`m
e`VrMr Jmo>, Vwhmbm _mhrV AmhoM. H$mgdmMm gW Am{U `mo`
_mJ Yam. _mPo Vw _ `mda bj Amho M . g_W gX J w $ Mo
AmmgZm_H$ eX EoHy$Z, S>mo`mV nmUr Ambo. gmYm nU
Ho$dT>m g_W CnXoe! Ho$dT>m a_Ur` hmoVm, Vmo gXJw$Mm 24
VmgmMm ghdmg! AmOhr AmR>dU Pmbr H$s _Z ^$Z `oVo.
5) Zm__aU d gmYZm - AmXw~abm 810 {Xdg, 24 Vmg
_hmamOm~amo~a ahm`bm {_im`Mo. Zm__aU d `mZ MmJbo hm`Mo.
Kar Am`mda naV mn{MH$ dmVmdaUmV, `mV {eWrbnUm `m`Mm.
BboQ>rH$b BOr{Z`aMr ZmoH$ar Ag`mZo H$m_o \$ma. Kar `m`bm nU
Cera hm`Mm. H$Yr H$Yr _moR>o ~oH$S>mD$Z Pmbo Va, amrnU H$nZrV
Om`bm bmJm`Mo. Zm__aU hm`Mo Zmhr. _ZmgmaIo gmYZ Pmbo
Zmhr H$s, _Z {dfU hm`Mo. dV:MmM amJ `m`Mm. gd gmoSy>Z
mdogo dmQ>o. nU _wbmMr {ejUo hmoVr. gd O~m~Xmar ~mH$s hmoVr.
_hmamOmOdi _Z _moH$io H$arV Ago. Vo hUV, Ogm na_mW hm
^JdVmMm Amho. VgmM nM nU ^JdVmMrM XoZ Amho. `m`m
BN>o{edm` PmS>mMo nmZ nU hbV Zmhr. `mbm Z {dgaVm,
nMm~amo~a na_mW H$am. _wbm~mimMr, nZrMr, AmB
d{S>bmMr O~m~Xmar gmoSy>Z niyZ OmUo, na_oambm A{O~mV
AmdS>Uma Zmhr. Vwhr Amho {VM ZmoH$ar H$am. doi H$mTy>Z
Zm__aU H$am. AS>MU Ambr H$s _mPoH$S>o `m. ahm. H$_r
Pmbobr na_mWmMr {eXmoar naV ^$Z `m. nMmVrb
294 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

AS>MUtZm Vm|S> Xo`mg {g hm.


n.ny. am_H$U _hmamOm`m H$noZo _Z Ago V`ma Pmbo hmoVo H$s,
nMmgmR>r H$mhrM _mJmdogo dmQ>V Zgo. _hmamOmH$S>o Jo`mda, _hmamO
{dMmarV VodT>oM nMm~b ~mobUo hmoB. _hmamO o_inUo KamVrb
gdmMr MmH$er H$arV. ~mH$s ~mobUo na_mWm~b, gmYZo ~b.
_hmamO, `mMo g_moa `mZmbm ~gmd`mg gmJV. doJdoJ`m {H$`m
gmJV. `m_wio _Z EH$mJ hmoB. `mZ MmJbo bmJo. AmZX hmoB.
dmMZmMr JmoS>r hmoVrM. dmMZ Mmby hmoVo. gVmMo EH$ dm` AmR>dbo.
""nM H$amdm bmJV Zmhr, Va Vmo maYmZwgma hmoVmo. nU
na_mW _m ZoQ>mZo H$amdm bmJVmo.'' AmnU _m CbQ>oM H$aVmo.
_hmamOmH$S>o OmD$Z VoM {eH$m`Mo.
B.g. 1991 nmgyZ _hmamO nyU doi `>rg ahm`bm bmJbo.
_J `mZr _bm d har^mD$ Omoer `mZm Xadfu `>rg `m, hUyZ
gm{JVbo. _r _w~Bbm, h[a^mD$ gmobmnyabm. nU ~`mM doim, Amhr
XmoKoOU R>adyZ EH$mM doir `>rg OmV Agy. H$Yr H$Yr EH$Q>o. doi
{_iob Vgm. `>rbm Jobo H$s 1012 {Xdg Var ahm`Mo. AOyZ
n`V Vmo H$_ Mmby Amho. h[a^mD$ ZmoH$arVyZ {Zdm Pm`mZVa, Xadfu
nyU lmdU _{hZm `>rbm `oVmV. gmYZ H$aVmV. gmYZ gmhmMm
AmZX KoVmV.
B.g. 1992 Mm gw_ma hmoVm. _r EH$Q>mM gwQ>r H$mTy>Z {S>g|~a_`o
`>rg Jobmo. _hmamOm`m XmoZ Imo`m hmo`m. `moJ _{XamMm nm`m
KmbyZ Pmbobm hmoVm. nwT>o \$V N>moQ>o d`nmH$Ka VodT>o ~mYbo hmoVo.
Anm Xodim Odi`m ImobrV ahmV. WmoS>o ^VJU `oD$Z OmD$Z
AgV. _r _hmamOmZm gm{JVbo. _{hZm^a gwQ>r H$mTy>Z Ambmo
Amho. Vwhr hUmb, Vgo ImBZ. Vwhr hUmb, Vgo dmJoZ.
Vw hr gm J mb, Ver gmYZm H$arZ. nU Xmg~mo Y mV
gm{JV`m_mUo amoH$S>m AZw^d Ambm nm{hOo. Vwhr Zoh_r
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 295

hUVmV. Zm__aU H$am. _r Vw_`m nmR>rer Amho. _r


B{OZr`atJMm _mUyg. ImoQ>m H$nZm H$aUo _bm O_V Zmhr.
Q>rH$bda {dmg. _{hZm^a gd ggma {dg$Z Ambmo Amho.
AmVmn`V Vwhr gm{JV`m _mUo Zm__aU Ho$bo. `mZ Ho$bo
nU AZw^d H$mhr Ambm Zmhr. \$V _Zmbm AmZX hmoVmo. AmVm
VwhrM _m`mda H$nm H$am. _hmamO Oamgo hgbo. hUmbo,
Vw_`m _ZmMr V`mar Pmbobr {XgVo. ZH$sM n.ny. Zaqghoa
_hmamO Vw_`mda H$nm H$aVrb. _hmamOmMo AmerdmXm_H$
eX EoHy$Z, _ZmMr Mb{~Mb H$_r Pmbr.
_hmamOmZr _bm amoO 11 hOma On H$amd`mg gm{JVbm. Vmo
EH$m {R>H$mUr ~gyZ gwImgZmV. _hmamOmZr ^{$`moJmV gm{JVbo`m
{H$`o _mUo. {XdgmVyZ VrZ Vo Mma ~R>H$sV, _r Vmo nyU H$am`Mmo.
EH$m ~R>H$sZVa bJoM `mZmbm ~gm`Mo. On H$am`Mm Vmo nU S>moio
{_Qy>Z _ZmV`m _ZmV. _hmamO AmV`m ImobrV Pmonm`Mo. _r
~mhoa`m ImobrV. On Zaqghoa _hmamOmMo g_mYr _{XamV qH$dm
_hmamOmMo ImobrV. Ogm ^VmMm dmda Agob Vgm. hiy hiy
_hmamOmMm ^{$gma dmT>V hmoVm. _moOHo$M bmoH$ {_aO, gmJbr,
O_IS>r d H$ZmQ>H$mVrb BVa ^mJmVyZ `oV. nhmQ>o CRy>Z _{XamV H$mH$S>
AmaVr d `mZ. amrMr AmaVr d ~mam A^J. m H$m`H$_mZm _r
hOa ahmV Ago. ~mH$s doimV On nyU H$am`Mmo. d`nmH$ KamV Jg
hmoVm. _r Aml_mgmR>r `oVmZm oea Hw$H$a KoD$Z Ambmo hmoVmo. _moOHo$M
gm_mZ hmoVo. ahm`bm {`mnH$s H$moUrM ZhVo. gwaoe _hmamO, lr.
{haUm (g`mMo o_mZX _hmamO), lr. dm{XamO, lr. Anm, am_H$U
_hmamO dV: d _r ahm`bm Agy. `oUmao OmUmao 24 ^VJU. lr.
ZmZm Omoer nU O_IS>rhZ {Z`{_V _hmamOm`m XeZmbm `oV.
Amhr gd {_iyZ _hmamOmMo _mJXeZm_mUo gmYZm H$arV Agy.
_hmamOm~amo~a Am`mp_H$ MMm Mmbo. _r ~Mba AgVmZm 45
296 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

df} hmVmZo d`nmH$ Ho$bm hmoVm. `m_wio _r d gwaoe _hmamO {_iyZ


d`nmH$ H$arV Agy. gH$miMm Mhm H$$Z, Amhr {VKo-MmKo
_hmamOm~amo~a AmKmoirbm OmV Agy. Vo ~Zh>r amoS>da Agbo`m
eoVmV`m {d{harV. AmKmoirbm OmVmZm `oH$ OU EH$ EH$ [aH$m_m
hS>m ~amo~a KoD$Z OmB. `oVmZm `oH$ OU Vmo hS>m ^$Z AmUr. da
Q>oH$S>rda MTy>Z Immda hS>m AmUm`Mm, hUOo X_ bmJo. _r N>moQ>r
H$ier `m`Mmo. nU gdmV _moR>m hS>m Agm`Mm, Vmo _hmamOmMo
Immda. _Zm~amo~a _hmamOmMr earaH$Vr nU gwT> hmoVr.
VoM nmUr Aml_mV {n`mgmR>r d d`nmH$mgmR>r dmnabo OmB. _r
nmo`m MmJ`m H$ar, Va gwaoe _hmamO ^mH$ar. Xwnmar 12&& dmOVm
d`nmH$ Pm`mda, Anm Zaqghoa _hmamOmMm Zdo Imbr XodimV
ZoV. Zdo XmIdyZ Anm da Ambo H$s gdOU ^moOZmbm ~gV. _r
`>rbm Jo`mda AnmZm Iyn AmZX hmoB. _mPo hmVMm gmYm nU
$MH$a d`nmH$ `mZm Iyn AmdS>o. H$Yr eod`mMr Ira Va H$Yr
{eam, Agm {deof ~oV, nmXwH$mMr nyOm Agob V|hm hmoB. g`mH$miMo
^OZ. amrMo ~mam A^J. EdT>m ^aJ H$m`H$_. nU `mV doi
H$mTy>Z _r 11 hOma On nyU H$am`Mmo. amrMo OodU _r KoV Zgo.
MmXm, nYam {Xdg Pmbo. _r ZoQ>mZo gmYZm H$arV hmoVmo.
_Z g hmoVo. nU AZw^d? `mMm _m bdboehr {XgoZm.
OnmMm, `>rbm ahm`mMm H$Q>mim `m`bm bmJbm. dmQ>bo,
gd gmoSy>Z {ZKyZ Omdo. ""ew Am`m_' hr H$mhr, Amn`mbm
O_Umar Jmo> Zmhr. _mPr Mb{~Mb _hmamOm`m bjmV Ambr.
amr Pmonm``m AmYr Amhr XmoKoM OU hmoVmo. _hmamO hUmbo,
EdT>mV H$Q>mibmV? _bm ZmoH$arVbo 15 df}. ZVa {h_mb`mV 3
df}, ZoQ>mZo gmYZm H$amd`mg bmJbr. AZV AS>MUtZm Vm|S> mdo
bmJbo. AOyZ Vw_Mr _{h`mMr _wXV nyU Pmbr Zmhr. Vw_Mr gmYZm,
^Vr, d`nmH$ H$aUo, ^mS>r KmgUo hr gd godm Zaqghoa _hmamOmZm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 297

{XgVo. Vo ZH$sM Vw_`mda H$nm H$aVrb. am{hbobm On H$$Z _r


g_mYmZmV PmonyZ Jobmo. `mdoiog _mo~mBb ZhVo. KaMm H$mhrM gnH$
ZhVm. AmB dS>rb Kar hmoVo. gdmMr H$miOr Ko`mg Vo g_W hmoVo.
KaMr AmR>dU nU `oBZm. _Z nyUnUo gXJw$ MaUr brZ hmoVo.
VZ, Vo Va `>rVM hmoVo. `>r`m n{d ^y{_V EH$ H$ma`m
VnmV _J hmoVo.
6) AVt{` AZw^d- Xwg`m {Xder amr 11 dmObo hmoVo.
_hmamO AmV`m ImobrV Pmonm`bm Jobo. _r ~mhoa`m ImobrV gVaOr
Q>mH$br. WS>r MmJbrM hmoVr. nmKam`bm hmoVo. nU AmO _mPm 1
hOma On am{hbm hmoVm. dmQ>bo, Cm H$amdm. AmVm PmonyZ Omdo. hUyZ
gVaOrda nS>bmo. nU Pmon H$mhr `oBZ m. _Zmbm g_Omdbo. _hmamOmZr
gm{JV`m _mUo dmJbmo Zmhr Va, AmVmn`VMo gdH$mhr \w$H$Q> OmBb.
VmS>H$Z CR>bmo. Zoh_r _mUo gwImgZmV ~gbmo. Zaqghoa _hmamOm`m
XodimH$S>o Vm|S> Ho$bo. _mi hmVmV KoVbr. _Zmo_Z n.ny. Zaqghoa
_hmamO d n.ny. am_H$U _hmamOmMr mWZm Ho$br. Onmbm gwadmV
Ho$br. 24 {XdgmnmgyZ, nmR>r`m H$`mMo EH$X_ Imb`m ~mOyg
hmbMmb OmUdm`Mr. Zm__aUmV WmoS>r gwVr Ambr, Oam nmR>rVyZ
Imbr dmH$bmo H$s, EH$ A` eVr H$mS>H$Z gai ~gdm`Mr. naV
nmR>rMm H$Um VmR>. hZwdQ>r _mZo`m Imb`m ~mOyg Q>oH$bobr. nyU
OmbYa ~Y. {eV~ Zm__aU naV gw$.
_Zmbm Am{U earambm Ambobr _aJi `m amr EH$m
A` e{$Zo EH$m jUmV PQ>H$y Z Q>mH$br. _J H$m` {dMmaVm?
1 hOma On nyU hmoD$Z, _mi hmVmVyZ H$Yr JiyZ nS>br, Vo
g_OboM Zmhr. eara VgoM VmR>. {~bHy$b hmbMmb Zmhr.
_Z C_Z Pmbo. Vo ZVa H$ibo. `mdoig
o H$mhrM g_Obo Zmhr.
AmkmMH$m`m g_moa H$memMo db` {Xgy bmJbo. bmb, nmT>am,
H$mim. `mZVa {Zim aJ {Xgy bmJbm. ~amM doi {Z`m aJmMm,
298 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

gmYmaU EH$ go._r. `mgmMm q~Xy, AmkmMH$mg_moa pWa hmoVm.


_ZmMr AdWm? IynM \w${V. VodT>mV Vmo {Zim {R>nH$m,
_moR>m _moR>m hmoV Jobm. AmV Iyn Vrd MH$MH$sV {ndim H$me.
bm~`m bm~, AmJJmS>r`m ~moJmgmaIr Jwhm {Xgy bmJbr.
Jwho`m eodQ>n`V Vmo Vrd {ndim H$me {XgV hmoVm. EH$X_
~mOyZo ^JdmZ {dUwMr Zaqgh AdVmamVrb 78 \y$Q> CMrMr
_yVu g_moa Ambr. _yVuMo $n IynM CJ hmoVo. Vm|S> qghmMo.
~mH$s Xoh _Zw`mMm. Xmohr hmVmMr _moR> _moR>r ZIo. dmKm`m
ZImgmaIr. bm~M bm~. aVmZo _mIbobr. aV Imbr JiV
hmoVo. OUy AmmmM Xmohr hmVmZr, EImm amjgmMm nmoQ> \$mSy>Z
dY Ho$bobm. Vr _yVu, _mPoH$S>o CJ Moh`mZo ~KyZ Z` H$am`bm
bmJbr. Z`mMr VrdVm dmT>m`bm bmJbr. VmS>d Z`M Vo.
`mZmV nU _bm Vo ghZ Pmbo Zmhr. _r IynM Km~abmo. OmoamV
AmoaS>bmo, ""_hmamO.'' Vo `mZmV H$s `j? _bm H$mhr
H$iboM Zmhr. nU AmV`m ImobrV Pmonbobo _hmamO _m
CR>b.o ~mhoa Ambo. _mPr Km~abobr AdWm `mZm {XgV hmoVr.
gwImgZ VgoM hmoVo. `mZr Amnbm hmV _m`m _VH$mda
R>odbm. WmoS>mM doimV _r emV Pmbmo. S>moio CKS>bo. _hmamO
g_moaM hmoVo. `mZr {dMmabo, H$m` Pmbo? _r `mZmVbm gd
gJ gm{JVbm. _hmamOmZm AmZX Pmbm. O`Vm, AmVm Pmbo
Zm Vw`m _ZmgmaIo? bm~M bm~ Jwhm hUOo AmkmMH$m`m
nbrH$S>o OmUmar dmQ>. Zaqghoa _hmamOmZr, Zaqgh $nmZo Vwbm
XeZ {Xbo. ^JdmZ {dUwM
o Zaqgh $nM ^`mZH$. {ha`H$eny
gma`m amjgmbm _ma`mgmR>rM Vmo AdVma. AmVm ZoQ>mZo
gmYZm H$a. ~arM am Pmbr. Om Pmon AmVm Am{U _hmamO
AmV`m ImobrV {ZKyZ Job.o `m`m nm`mda S>mHo $o R>do Zy Z_H$ma
H$a`mMo ^mZM am{hbo Zmhr. `mZmVrb `mMm AW, gXJw$
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 299

_wImVyZ EoHy$Z Iyn AmZX Pmbm. {Mmdmr ~h$Z Jo`m. `m


VrVM Pmonr Jobmo.
Cabobo Xhm {Xdg `>rVbr gmYZm Iyn N>mZ Pmbr.
~g`m ~amo~a `mZ bmJm`Mo. MmJbo MmJbo AZw^d. _r
am_H$U _hmamOmMo nm` Yabo. Vw_`m H$noZo _mPr `mo`Vm
ZgVmZm, Am`m_m`m AVt{` g>rV _r doe H$$ eH$bmo.
am_H$U _hmamO hUmbo, gVmZr Oo AZw^dbo VoM OJm`m
H$`mUmH$arVm gm{JVbo. gJwU ^mgUmam, {ZJwU {ZamH$ma
na_m_m Iam Amho. gmYwbm AmoiIm`bm gmYwM hmdo bmJVo.
VgoM na_m`mer OdirH$ gmY`mg, VerM Vrd gmYZm
H$amdr bmJVo. Vr nU gXJw$`m _mJXeZm _mUo. gXJw$Mo
AmerdmX Ag`m{edm` gmYZ g\$i hmoV Zmhr. {dkmZmMo
`moJ Ho$`mZVa, `mMo ` n[aUm_ gdmZmM {XgVmV. Vo
Wyb XohmZo. nU Am`m_mMo Vgo Zmhr. Zm__aUmZo {Mm ew
Pm`mZVa `mZ H$amdo bmJVo. Vo na_oamda nyU {dmg R>odyZ.
^{$^mdmZo. VaM _Z C_Z hmoD$Z, _Zw`mMm gy_ Xoh,
WybmnmgyZ AbJ hmoVmo. _JM `m gy_ Xohmmao, _Zw`mMm
AVt{` g>rV doe hmoVmo Am{U ^JdVmMo AmH$bZ hmoV.o _mPo
S>mi
o o nmUmdbo. _hmamO, Vwhr hUVm Vo Iao Amho. ^JdV emV
AmhoM. nU Amhr gmYH$M `mbm OmUyZ Ko`mg H$_r nS>Vmo.
n.ny. kmZoa _hmamOmZr, kmZoar`m ghm`m A`m`mV dUZ
Ho$bob
o o gd H$mhr Iao Amho. ho AmVm _bm nQ>b.o nwT>Mo Am`w` Vw_`mda
gmondbo Amho. gwQ>r gnbr. `>rhZ naV Om`Mo {Odmda Ambo hmoVo.
\$moZ H$$Z, Mma {Xdg gwQ>r dmT>dZy KoVbr. _hmamOmZr nyduM gm{JVbo
hmoVo. ggmamMr O~m~Xmar PQ>Hy$Z gmYZm hmoUma Zmhr. Vwhr naV
A~aZmWbm Om. nMmMr O~m~Xmar nyU H$arV, _wbm~mimMo
H$`mU H$am. Xodmbm {dg$ ZH$m. doi H$mTy>Z {Z`{_V gmYZ
300 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$am. dam` hUOo gd H$mhr gmoS>Uo Zho. _Z nMmV JwVy XoD$


ZH$m. ggmamVrb gwI Xw:ImMm _Zmda n[aUm_ hmoD$ XoD$ ZH$m.
AbrnUo ggmamH$S>o nhm. _Z na_mWmV pWa R>odm. gmYZo`m
AmZXmV _V ahm. am_H$U _hmamOmMm hm CnXoe, X`m`m
AmV OmD$Z nH$m ~gbm. Vmo AmOn`V. ggmamgmR>r XodmH$S>o
H$mhr _mJmdogo dmQ>V Zmhr. mWZm H$am`Mr Vr nma_m{WH$ CVrgmR>r.
naV A~aZmWbm Ambmo. ggmambm bmJbmo. nU Vo `>rVbo {Xdg
AmR>dV. doi H$mTy>Z gmYZm H$am`Mmo. \y$Vu {_im`Mr. dfmVZy 810
{Xdg gwQ>r H$mTy>Z naV `>rbm OmD$Z gmYZm H$am`Mmo.
`>r gma`m n{d, F${fVw` ^y{_V amhZ gmYZm H$aUo H$mhr
AmaM. Kar Zm__aU hm`Mo. nU `mZ bmJm`Mo, Vo `>rVM. nwT>o
34 dfmZr, AgmM `>rV _wH$m_ hmoVm. _hmamOm`m XmoZ Imo`mMo
da EH$ _moR>r Imobr ~mYbr hmoVr. VoWoM _hmamOmZr _bm d lr.
h[a^mD$ Omoer `mZm ahm`mg OmJm {Xbr. AmVm _hmamOmH$S>o `oUm`m
^VmMm AmoK dmT>bm hmoVm. `m_wio da`m ImobrV emVVoV, gmYZm
MmJbr hmoB. _hmamO H$moUr Zgbo H$s Amhmbm ~mobmdyZ KoV. Amhm
XmoKmZmhr ggmamMo H$mhrM _mJm`Mo ZhVo. mn{MH$ bmoH$m`m
AS>MUr EoHy$Z Am{U `mMo {ZdmaU H$$Z, _hmamO WHy$Z OmV. _J
Am_`m ~amo~aMo ~mobUo, `mZm {daJwim XoD$Z OmB. na_mW JWmVrb
dMZo, CXmhaUo, lr. h[a^mD$ gmJV. `mMo dmMZ Iyn XmS>Jo Am{U
A`mgnyU. _hmamO nU Iwf hm`Mo. N>mZ MMm hm`Mr. `mVyZ
_bm nU ~moY {_im`Mm. _r Pmonm``m AmYr Vmg^a `mZmbm
~gm`Mmo. {Xdg^amMr CnmgZm, am_H$U _hmamOmMm ghdmg. _Z
AmZXmZo ^$Z Om`Mo. amr `mZ MmJbo bmJm`Mo.
EH$Xm amr AgmM `mZmbm ~gbmo hmo V mo . g `mH$mir
_hmamOm~amo~a`m MM}V {df` hmoVm. gmYH$m`m gmYZo~bMm.
EH$mM O_mV gmYH$ H$mhr, nyUdmbm OmD$ eH$V Zmhr. gV VwH$mam_
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 301

_hmamOmZm gXoh dH$w R>mV Om`mgmR>r 28 O_ bmJbo. eodQ>`m O_r


Vrd Xm[a ghZ H$$Z, `mZr Amnbo maY H$_ gn{dbo. Va Am_`m
gma`mMo H$m` hmoUma? _hmamOmZr ^JdV JrVoVrb, lrH$UmZr
gm{JVbobo dMZ g_OmdyZ gm{JVbo. _m`m ^VmMr gmYZm, ^Vr
_r H$YrM \w$H$Q> OmD$ XoV Zmhr. hm O_ gn`mZVa _`yMo doiog,
gd gmYZm gH$ma KoD$ZM `mMm Am_m nwT>rb O_mV doe H$aVmo.
`m`m gH$mam_mUo _r `mbm _Zw` O_ XoVmo. Vmo ^{$`wV Hw$imV.
`mMo `moJo nydO_mVrb gmYZo`m nwT>Mr JVr, CVr, Vmo gmYy
eH$Vmo.
Amnbo nydO_mVrb gH$ma H$go AgVrb? _Z `mM {dMmamV
hmoVo. amr H$Yr `mZ bmJbo, Vo H$iboM Zmhr. _ZmMr C_Z AdWm
hmoD$Z, gy_mV H$Yr doe Pmbm Vo g_OboM Zmhr. _r EH$m {X`
A`m ZJarV nmohmoMbmo hmoVmo. dmVmdaUmV gJirH$S>o _X Agm
{ndiga H$me. g`mH$mir S>m|Jamda Jo`mda, gy` _mdiVmZm
^mgVmo Vgm. `m H$memMr CUVm A{O~mV OmUdV ZhVr. CbQ>
`mMm AmhmX, VZ-_Zmbm g H$arV hmoVm. MH$MH$sV bm~bMH$,
$X Agm _hm_mJ. `mbm H$mQ>H$moZmV Xmohr ~mOybm Agbobo, gwXa
aVo. AmOy~mOybm gwXa gwXa ~JrMo. aJr ~oaJr \w$bmMr PmS>o. aJrV
H$maOo. _r AmZXmZo gd a`mda {\$aV hmoVmo. dmVmdaUmV _X Agm
gwJY XadiV hmoVm. _ZmMr gVm H$mhr AmaM hmoVr. _hm_mJmMo
eodQ>r ^` gJ_adar XJS>mMm _hmb {XgV hmoVm. dmVmdaUmVbm
{ndiga H$me `mModa nSy>Z, Vmo AOyZM MH$mH$V hmoVm. H$mhr
{R>H$mUr \$imMo ~JrMo hmoVo. H$Yr Z ~{KVbo`m dJu` \$imZr PmS>o
dmH$br hmoVr. Xmohr ~mOybm ~JrMm`m _mJo gwXa gwXa, N>moQ>r N>moQ>r
~JbodOm Kao {XgV hmoVr. `m KamVyZ ~mhoa nSy>Z ~arMer _mUgo
bJ~JrZo amOdmS>mH$S>o {ZKmbobr {XgV hmoVr. _r Oam nwT>o Jobmo.
{ZaIyZ ~{KVbo. Va H$m` Am`? Xod XodVm, Agam Am{U JYd
302 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

bJ~JrZo amOdmS>mH$S>o OmV hmoVo.


AmngmV ~mobV hmoVo. nU `mMr dJu` ^mfm H$mhr g_OV
ZhVr. gdm`m g _wm. `mMoH$S>o ~KyZM _bm Iyn AmZX Pmbm.
`m`m gdoXZm _Zmbm OmUdV hmo`m. doJdoJ`m aJmMo aoe_r H$X
Zogbobo. Jmo`mnmZ aJmMo. gmoZoar _wHw$Q> KmVbobo, AmH$fH$ Moh`mMo
Xod. `m`m ~amo~arZo MmbUm`m XodVm. gwX a nU gmodi Moh`m`m.
nR>UrgmaIo AmH$fH$ aJmMo nmVi Zogbo`m. bm~gS>H$ H$mio^moa
Ho$g. `m`m OmS>OyS> do`m. nmR>rd$Z _mJo H$~ao`m Imbn`V.
H$nmimda ^bo_moR>o bmb^S>H$ Hw$Hy$. OmoS>r OmoS>rZo Mmbbo hmoVo. _moR>o
gwXa `. JYdmMm nmofmI XodmgmaImM. nU S>mo`mda _wHw$Q> ZhVm.
H$mio^moa Ho$g, S>mo `mda JmR> _m$Z ~mYbob.o hmVmV drUogmaIo dm.
`m`m ZmOyH$ Vmamda, `mMr bm~gS>H$ ~moQ>o {\$aV hmoVr. _Oyi,
dJu` Agm ZmX. dmVmdaUmVbr gVm dmT>{dV hmoVm. AZmhV
ZmXmgmaIm ZmX EoH$y Z, H$mZ V hmoV hmoV.o ~`mM`m Agam, \w${V
Moh`mZo Mmb`m hmo`m. H$moUm`m hmVmV MmXr`m V~H$mV nyOoMo
gm{h`. Va H$moUm`m hmVmV {Za{Zam`m aJm`m AmH$fH$ \w$bmZr
^abo`m, MmXr`m naS>m. H$moUr gwXa gwXa \$imZr ^abobr V~Ho$
KoD$Z Mmbbo`m. nyOo`m gm{h`mVrb Amam`m Am{U \w$bm`m
_X gwdmgmZo, dmVmdaU ~h$Z Jobo hmoVo. _r _OoV gJirH$S>o {\$aV
hmoVmo. _m`mH$S>o H$moUmMoM bj ZhVo. H$Xm{MV _r H$moUmbm {XgV
ZhVmo. Agam`m AJmda, _mZonmgyZ JwT>`mn`V nmT>ar ew^ gmS>r
JwS>mibobr. AmH$fH$ Jmoam aJ. H$miga aJmMo Ho$g. S>mo`mda
~wMS>mgmaIo ~mYbobo. Vm`mZo _wg_wgbo`m. hgV IoiV
EH$_oH$ser dmVmbmn H$arV Mmb`m hmo`m. Xod, XodVmMo AJmda
gwdUmMo AbH$ma. Va AgamMo J`mV Q>nmo`m _mo`mMr _mi. Xmohr
hmVmMo _ZJQ>mda, \w$bm`m _mim ~mYbo`m. gJio ` _moR>o
{dbmo^Zr`. nhmV ahmdogo dmQ>Umao. _ZmV Ambo, Amn`mbm `oWo
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 303

ahm`bm {_imbo Va {H$Vr ~ao hmoBb.


ghOM Oam ~mOy`m a`mbm Jobmo. EH$ _moR>m, MmXrMo ZjrH$m_
Ho$bobm XadmOm {Xgbm. Hw$Vwhb OmJo Pmbo. hbHo$M T>H$bbm. EdT>m
_moR>m XadmOm nU MQ>H$Z CKS>bm. AmV Jo`mda AmnmoAmn ~X Pmbm.
nwT>o Om`m{edm` J`Va ZhVo. AYwH$ COoS>mV MmbV Jobmo. W_
KmU dmg `m`bm bmJbm. ZVa _moR> _moR>m CMM CM Imo`m bmJ`m.
KmU dmg AOyZ CJ Pmbm. d$Z _Zw`m`m, m`m`m {d>ogmaIr
KmU AJmda nS>m`bm bmJbr. ZH$mogo dmQ>m`bm bmJbo. Vr KmU
MwH${d`mgmR>r BH$Sy>Z {VH$S>o gamdam nim`bm bmJbmo. nU H$mhr
Cn`moJ Pmbm Zmhr. gnyU dmVmdaUmV, nmdgm gmaIr Vr {d>m EH$
gmaIr nS>V hmoVr. AJXr Ag Pmbo. nU ~mhoa nS>Vm `oBZm. H$moR>o
Vo dJu` dmVmdaU? Am{U AmVm H$moR>o `oD$Z nS>bmo? H$mhrM g_OoZm.
OrdmMr AdWm _moR>r {~H$Q> Pmbr. VgmM nwT>o Jobmo.
H$mhr doimZo EH$ _moR>m hmb bmJbm. KmUrVyZ dmM`mgmR>r _r
AmV Jobmo. AmVm AJmda KmU nS>V ZhVr. nU dmVmdaU H$mhr
g ZhVo. 78 \y$Q> CMrMr, Hy$a Moh`mMr, H$mirH${^ _mUgo
AmV ~gbr hmoVr. `mMr CXmgrZVm {XgyZ `oV hmoVr. ~hVoH$ `mZm
hmb_Yo H$m|Sy>Z R>odbo Agmdo. `mMo _m`mH$S>o bj ZhVo. _r {\$$Z
{\$$Z WH$bmo. nU ~mhoa nS>m`Mr dmQ> H$mhr gmnS>br Zmhr. AmVm
`oWM
o ahmdo bmJVo H$s H$m`? EH$m H$mon`mV {dMma H$arV C^m am{hbmo.
EH$X_ _mo>m XS>m, O{_Zrda AmnQ>`mMm AmdmO Ambm. _ZmV
^rVr XmQy>Z Ambr. Km~aV da ~{KVbo. EH$ ^bo_moR>o Z{jXma
Qy>bmgmaIo AmgZ. `mda EH$ {YnmS>, ~bXS>, H$mir^moa
`Vr ~gbobr. _m`mnojm MmnQ> CMrMr. {ndimY_H$ aoe_r
H$X Zogbobr. S>mo `mda _wH$w Q>. J`mV gwdUm`m _mim. H$mZmV
_moR>m AmH$mam`m, R>iH$ A`m gmo`m`m {^H$~m`m. ^`
H$nmi. AmS>do Imbr Am{U da C^o JY bmdbobo. VoOdr
304 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

S>moio. H$mio^moa, ~oVmMoM bm~ Ho$g. S>mo`md$Z _mJo KoD$Z


~mYbobo. H$mir^moa nU MH$MH$sV H$mVr. S>m`m hmVmV
bmH$S>mMm OmS>OSy > XS>m. `_XS>m gmaIm. MQ>H$Z _m`m bjmV
Ambo. ho Va "`_amO' _`yXodVm. _wm CJ hmoVr. H$m` _mhrV
H$er? nU _mPr ^rVr Zmhrer Pmbr. _r `mZm dmHy$Z Z_H$ma
Ho$bm. `_amO _m`mH$S>o ~KyZ g hgbo. _bm MS> AmZX
Pmbm. CO`m hmVmMm nOm, qH${MV Imbr dmH$dyZ `mZr
Amerdm X {Xbm. ~mo b bo H$mhrM Zmhr. `_Xo d Vo M o Vo
A{d_aUr` $n S>mo`mV gmR>dyZ KoVbo. {H$VrVar doi _r
`_amOmH$S>o ~KVM hmoVmo. AmOhr Vo ^` $n S>mo`mg_moa
Ambo H$s, _ZmMr gVm dmT>Vo. {Mmdmr \w${V hmoVmV.
_mPr _`wMr ^rVr nma Zmhrer Pmbr. Z{MHo$V Am{U `_amOmMm
Am_kmZmgmR>r Mmbbobm, H$R>mon{ZfXmVbm gdmX dmMbm hmoVm.
`mMr AmR>dU Pmbr. _`wZV a nmnH$_ Ho$bo`m Ordm`mbm, `_XyV
`mVZm XoV XoV {MJwmH$S>o KoD$Z OmVmV. Va nw`H$_ Ho$bo`m,
^Jd V mMr ^Vr, gmYZm, Ho $ bo `m Ordm`mbm, g_mZmZo
{MJwmH$S>o KoD$Z OmVmV. Am_kmZr nwfm`m dmJVmgmR>r
dV: `_amO `oVmV.
`_amOmZr OmoamV XS>m AmnQ>bm. _r `m`m XeZm`m VrVyZ
~mhoa Ambmo. CO`m hmVm`m ~moQ>mZo, `mZr EH$m Xadm`mH$S>o {ZX}e
Ho$bm. _bm ~mhoa nS>`mMr gyMZmM hmoVr. _r naV _ZmnmgyZ hmV
OmoSy>Z `mZm dXZ Ho$bo d XadmOm T>H$byZ ~mhoa Ambmo. EdT>m _moR>m
XadmOm ghOM CKS>bm. naV VoM dJu` dmVmdaU. Xod XodVm,
JYd, Agam, gd H$mhr VgoM. H$mhr jUmVM `mZ gnbo. gy_
Xoh WybmV {damO_mZ Pmbm. eara VgoM `mZ _woV pWa
hmoVo. _Z m gJ`m A{d_aUr` `mVyZ ~mhoa nS>m`bmM
V`ma ZhVo. hiy hiy eara nydpWVrbm Ambo. nU _ZmMm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 305

AmZX VgmM hmoVm. H$Yr Pmon bmJbr Vo H$iboM Zmhr.


Xwg`m {Xder gH$mir H$mH$S> AmaVr Pm`mda, am_H$U
_hmamO `m`m ImobrV Ambo. _r Imobr`m ~mhoa `mMr dmQ>M
nhmV hmoVmo. nQ>H$Z AmV {eabmo. _m`m \w${V Moh`md$Z `mZm
AXmO Ambm. hUmbo, `mZmV H$mhrVar AZw^d Ambobm {XgVmo`.
W_ nmgyZ eodQ> n`V, `mZmVbm AZw^d _hmamOmZm H$WZ Ho$bm.
_mPo _Z _moH$io Pmbo. _hmamO S>moio {_Qy>Z EH$mJVoZo gd H$mhr
EoH$V hmoVo. `mZm AmZX Pmbm. {e`m`m JVrZo Jw$Zm
gmpdH$ AmZX hmoVmo. ^Vm`m XoUJrZo gVmZm AmZX hmoV Zmhr.
Iam AmZX Va `m`m Am`mp_H$ CVrZoM hmoVmo. _hmamO
hUmbo, Zaqghoa _hmamOmMr Vw_`mda H$nm Pmbr Amho.
`mZr Vwhmbm EH$mM doir, dJ Am{U ZaH$ `mMm AZw^d
{Xbm. AgoM gmYZ H$arV ahm. Vw_Mo H$`mU hmoBb. _mPo _Z
^$Z Ambo. _hmamOmZm gm>mJ Z_H$ma KmVbm. n.ny.
Zaqghoa _hmamO Am{U n.ny. am_H$U _hmamO, `m`mV
\$aH$M H$m`? XmoKohr EH$M. EH$ gy_ XohmZo H$m` H$aUmao. Va
Xwgao WybXohmZo H$m` H$aUmao.
Jw$H$noMm _r nwaonya AmZX KoVbm. `m AmZXmZo hmD$Z {ZKmbmo.
nwT>o H$m` hmoBb, `mMr _bm qMVm Zmhr. _mUgmbm gdmV _moR>o ^`
AgVo Vo _`wM.o nU `m ^`mnmgyZ _mPr gwQ>H$m Pmbr. Vr _hmamOm`m
H$noZM
o . Jw$ Amko_mUo ho gd {b{hbo. _ZmVrb ^mdZm `V hmoVmZm,
H$aU WmoS>o {dVV Pmbo. `m~b dmMH$mZr _bm j_m H$amdr.
am_H$U _hmamOm`m AmkoMo nmbZ d dmMH$mZm \y$Vu {_imdr hmM
_mPm hoVy. _r AOyZhr gm_m` gmYH$M Amho. n.ny. am_H$U
_hmamOm`m H$nm-AmerdmXmZo ^dgmJa V$Z Om`mMr _Zrfm
Amho. _hmamOmZr M[a boIZmgmR>r _mPr {ZdS> Ho$br. hoM
_mPo ^m`.
306 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

n.ny. am_H$U _hmamO d lr. h[a^mD$ Omoer

lr. h[a^mD$ Omoer, ho am_H$U _hmamOmMo H$mboO_Yrb


ghH$mar. O~bnya nmgyZ XmoKohr aodo`m ZmoH$arV EH$ hmoVo. \$$
goeZ doJio. nU {_d AJXr JmT>. `mMm CoI nydu AmbmM
Amho. AmO h[a^mD$ Omoer `mMo d` 80 df}. _hmamOm`m gmYmaU
~amo~arMoM. AOyZhr Vo {Z`{_V `>rbm `oVmV. gmobmnyaMo Omoer
hUyZ Vo `>r`m ^VmZm n[a{MV AmhoV. lr. O`V ^S>J `mMo
\$_rbr ~amo~a, `mMm n[aM` 1956 nmgyZMm. n.ny. am_H$U
_hmamOm`m AmkoZoMo `mMo AZw^d WmoS>`mV XoV Amho. h[a^mD$ ho
^wgmdi, O~bnya d _w~BVrb aodo`m ZmoH$arV, lr. O`V ^S>J
`mMo dS>rb d. nT>arZmW ^S>J `mMo ghH$mar hmoVo. h[aH$^mD$`m
nZr d. {d_bVmB d _wbJr gm. gJrVm m gdmMm d ^S>J Hw$Qw>~ r`mMm
Jo`m 5758 dfmnmgyZMm Iyn Kamo~m. lr. h[a^mD$_wioM O`V
^S>J `mZm, n.ny. am_H$U _hmamOmMo W_ XeZ Pmbo. B.g. 1991
gmbr har^mD$ aodo`m ZmoH$arVyZ {Zdm Pmbo. _J `mZr Amnbm
S>m|{~dbrMm _wH$m_ gmobmnyabm hbdbm. godm{Zdmr ZVaMo Am`w`
^JdVmMr CnmgZm, nyOm, AMm, Ym{_H$ nwVH$mMo A`mgnyU dmMZ,
`mZ, Zm__aU, mV AmZXmZo `VrV H$arV AmhoV.
am_H$U _hmamO B.g. 1981 Mo eodQ>r {h_mb`mVyZ naV Ambo.
`mZVa B.g. 1983 gmbr h[a^mD$Mr d _hmamOmMr ^oQ> Pmbr.
B.g. 1984 nmgyZ Vo AmXw~abm, _hmamOm`m ^oQ>rg `oD$ bmJbo. Vo
Iao hUOo _hmamOmMo ghH$mar Am{U {_. nU AmXw~abm _hmamOmMo
~amo~a ahm`bm bmJ`mZVa, `mZm _hmamOmMo gmYwd H$imbo.
AmXw~abm Mma {Xdg am{h`mZVa, `mZr _hmamOmH$Sy>Z Zm_
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 307

KoVbo. Vo B.g. 1984 gmbr. _hmamOm`m W_ {e`mMm _mZ


`mZm {_imbm. AmO nU `>rV Oo> gmYH$ hUyZ gdOU
`mZm _mZ XoVmV. _hmamOm`m _mJXeZmImbr, h[a^mD$Mr
Zm__aU, `mZ gmYZm gw$ Pmbr. godm{Zdmr ZVa `m`m gmYZoZo
Omoa Yabm. B.g. 1992 nmgyZ Vo `>rbm, Xa lmdU _{h`mV
`oVmV. gnyU lmdU _{hZm amhZ gmYZ gmhmV CgmhmZo ^mJ KoVmV.
m d`mVrb `mMo gmYZmVrb {Z`{_VnUm d Am`m_mVrb kmZ
~KyZ VUmZm nU \y$Vu {_iVo. ~aoMgo VU gmYH$ AmnUhZ `mMe
o r
MMm H$aVmV. `mZm mn{MH$ d Am`mp_H$, XmoKmMohr _mJXeZ
h[a^mD$H$Sy>Z {_iVo.
`>rbm AgVmZm, 9 Z~aMo ImobrV h[a^mD$Mm _wH$m_ AgVmo.
O`V ^S>J nU `>rbm Am`mZVa, h[a^mD$Mo ImobrVM ahmVmV.
nwfgwV, rgwV, , `m`m gWm h[a^mD$Zr O_IS>rMo ^V
ZmZm Omoer `mMoH$Sy>Z KoV`m. `mgmR>r {Z`{_V H$mhr {Xdg, Vo
`>rhZ O_IS>rbm OmV. am_ajm d JUnVr AWderf Vo bhmZnUm
nmgyZM amoO hUV. `>rbm AgVmZm Vo {Z`{_VnUo m gd VmomMo
nR>U H$aVmV. EH$Xm MVwWuMm {Xdg hmoVm. gH$mirM Imobrda JUnVr
AWderfMr AmdVZo Pmbr hmoVr. {Xdg^a _ZmV {dMma `oV hmoVo.
_r Va bhmZnUm nmgyZ JUnVrMr ^Vr H$aVmo. CnmgZm H$aVmo.
MVwWuMo Cndmg H$Yr MwH$V ZmhrV. `>rbm `oD$Z _r, n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMr ^Vr H$aVmo. hr _m`m Amam`XodVoMr, JUnVrMr VmaUm
Va Zmhr? JUnVrbm IMrVM amJ `oBb. _hmamOmnwT>o {df` H$mT>mdm
hUyZ _ZmV Ambo. nU O_bo Zmhr. amr _{XamV AmaVr Pmbr. ~mam
A^JmZm AOyZ doi hmoVm. VoWM
o g_mYr _{Xam`m Jm^m`mV `mZmbm
~gbo. _hmamO nU g_moaM `mZmbm ~gbo hmoVo. bmBQ> ZhVoM.
g_BMm AYHy $ H$me. Odi Odi AYmaM hmoVm. h[a^mD$Zm EH$X_
`mZ bmJbo. AmkmMH$mVyZ gm` H$me {Xgy bmJbm. g_moa,
308 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

hgV_wI Moh`mZo n.ny. am_H$U _hmamO qghmgZmda ~gbo


hmoVo. Vm|S> JUnVrMo, gm|S> Oam da H$$Z, h[a^mD$H$S>o ~KyZ
hgV hmoVo. S>mo`mda bmoH$arMr {ndir Q>monr. nmoQ> nU
JUnVrgmaIo _moR>o. Moham am_H$U _hmamOmMm. h[a^mD$Zm
Amo i I nQ> b r. ho Va Amnbo am_H $ U _hmamO. `m Z r
JUnVr$nr am_H $ U _hmamOm Z m Z_H$ma Ho $ bm. ~mam
A^JmgmR>r XodimVbr KQ>m dmObr. `mZ ^J nmdbo. h[a^mD$
^mZmda Ambo. ~mam A^J Pmbo nU h[a^mD$, _Zm`m `m
AmZXd$n bharV VrZ Pmbo hmoVo. Am`m_mVbo __ H$iyZ
Ambo. JUnVr Am{U am_H$U _hmamO H$moUr doJio ZmhrV.
Am_kmZr nwfmMo hoM Iao bjU.
`>rbm _hmamOmMo XeZmbm Iyn bmoH$ `oVmV. Vo _hmamOmZm
Amn`m mn{MH$ AS>MUr Va gmJVmV, nU earam`m `mYt~bhr
gmJVmV. _hmamO BVHo$ S>mQ>ar Cnm` Hoo$bo, nU JwU Zmhr. Vwhr
H$mhrVar H$am. am_H$U _hmamO nU `mZm, H$mhr Am`wd}XrH$ d H$mhr
AbmonWrMr AmfYo gmJVmV. H$Yr H$Yr {bhZhr XoVmV. H$mhr OU
naV `oD$Z, Vw_`m AmfYmMm MmJbm JwU Ambm hUyZ _hmamOmZm
gmJVmV. ~`mM doim h[a^mD$ _hmamOm~amo~a AgV. `mZm gmaIo
dmQ>o H$s, hr gJir AmfYo _hmamOmZm H$er _mhrV? ^VmH$S>o ~KVmM
`mo` AmfYo gmJVmV. _mJ`m O_r _hmamO, S>mQ>a Va ZhVo?
`>rbm Xwnmar MmaMr doi hmoVr. OodUmZVa ImobrV WmoS>r {dlmVr
Pmbr. h[a^mD$ Onmbm ~gbo hmoV.o OnmZVa _mi hmVmVyZ Imbr
JiyZ nS>br. `mZ bmJbo. `mZm_Yo _hmamOm`m ImobrMm,
g_moaMm H$>m {Xgy bmJbm. 78 ^V bmoH$ ~gbo hmoV.o _hmamO
g_moaM IwMuda ~gbo hmoVo. Zoh_rMmM bwJr Am{U P~m hm
nmofmI. S>mo`mda bmoH$arMr Q>monr. J`mV mjmMr _mi.
nU H$mZmda Q>oWmoH$mon. EH$ EH$ ^V g_moa `oV hmoVm.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 309

S>m Q>a$nr am_H$U _hmamO `m`m N>mVrda, nmoQ>mda, nmR>rda,


Q>oWmoH$monMr V~H$S>r R>odyZ VnmgV hmoVo. Zoh_rMr hgar _wm
ZhVr. Va S>m Q>amgmaIr J^ra _wm. h[a^mD$Zm Am` dmQ>b.o
`mZ gn`mZVa h[a^mD$ Imbr Jobo. IaM am_H$U _hmamO
Imobrg_moa IwMu Q>mHy$Z ~gbo hmoVo. g_moa H$mhr ^VJU hmoVo. nU
_hmamOm`m H$mZmda Q>oWmoH$mon ZhVm. h[a^mD$Zr `mZm~b
_hmamOmZm gm{JVbo. _hmamOmZr emVnUo gd H$mhr EoHy$Z KoVbo.
hUmbo, hr gd Zaqghoa _hmamOmMr H$nm.
EH$Xm `>rg nhmQ>oMr H$mH$S> AmaVr Pmbr hmoVr. AmaVr ZVa
h[a^mD$, _{Xamg_moa`m g^mJhmV `mZmbm ~gbo hmoVo. g_moa`m
~mOyg am_H$U _hmamO `mZmg ~gbo hmoVo. BVa Mma nmM ^VJUhr
hmoV.o g_mYr _{Xam`m Xadm`m g_moarb, Mma \y$Q> XrMr dmQ> Zoh_rM
[aH$m_r R>odbr OmVo. nhmQ> Am{U gH$mi `m`m_Ybr emV, g
doi. Zaqghoa _hmamOm`m g_mYrMo Xmohr ~mOybm XmoZ g_`m _X
H$me XoV hmo`m. dmVmdaUmVbr n{dVm _Z g H$arV hmoVr.
har^mD$Mo S>mi
o o {_Q>bb
o .o _ZmMr C_Z AdWm. VodT>mV n.ny.
Zaqghoa _hmamO, g_mo$Z Xodim`m nm``m MTy>Z da Ambo.
nmT>ao YmoVa. {ndiga, bm~bMH$ JwT>`mn`V P~m. S>mo `mda
nmT>am \o$Q>m. AXmOo ghm \y$Q> CMr. H$nmimbm JYmMm {Q>im.
VoOn O
w Moham. am_H$U _hmamO d XmohrH$S>o `mZmbm ~gbo`m
^VmH$S>o ~{KVbo. WoQ> h[a^mD$H$S>o Ambo. Amn`m CO`m
hmVm`m AJR>mZo, h[a^mD$`m H$nmimbm Hw$H$dmMm {Q>im
bmdbm. ZVa hgV hgV g_mYrV OmD$Z {dbrZ Pmbo.
h[a^mD$Mo A>gmpdH$ ^md OmJV Pmbo. _ZmMm AmZX Va
{dMm$M ZH$m. Y` Pmbo. gXJw$`m gXJw$Zr, {e`m`m
gmYZobm, CnmgZobm _m`Vm {Xbr. AOyZ H$m` nm{hOo?
h[a^mD$Zr hm `mZmVbm >mV am_H$U _hmamOmMo H$mZmda
310 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

am_H$U _hmamOmMo {e`


lr. qZJamO _hmamO

KmVbm. gmh{OH$M _hmamOmZm AmZX Pmbm. h[a^mD$ AOyZ V_`VoZo


gmYZ H$$ bmJbo. d`mo_mZm_mUo eara WH$bo. nU _ZmMm Cgmh
EImm VUmbm bmOdob Agm Amho. gXJw$ H$nm hUOo H$m`
AgVo? Vo gXJw$_` hmoD$Z, gmYZ H$aUm`m {e`mbmM
H$iob.

lr. qZJamO _hmamOmMm O_, 1 OyZ 1961 amoOr eaU gmo_Zmi


m IoS>oJmdr Pmbm. {dOmnya {OmVrb N>moQ>ogo Jmd. `mMo nyU Zmd
qZJamO hZw_Vam` IZwa. `mZr B.Com n`V {ejU KoVbo. B.g.
1985 gmbr Vo, H$ZmQ>H$ gaH$ma`m H${f Im`mV ZmoH$arg bmJbo.
bhmZnUmnmgyZ `mMm H$b Am`m_mH$S>o hmoVm. O_IS>rMo lr. _hoe
Omoer `mMo _m\$V, `mMr ^oQ> n.ny. am_H$U _hmamOm~amo~a Pmbr.
B.g. 1986 _Yo am_H$U _hmamOmZr `mZm Zm_ {Xbo.
Zmo H $ar gm ^ miy Z AI S > 5 df} , `m Z r _hmamOm `m
_mJXeZm_mUo {Z`{_V gmYZm Ho$br. W_ S>moio, Vm|S> ~X R>odyZ.
EH$m ~R>H$sV VrZ hOma Zm__aU. gwadmVrbm Xmohr hmVmZr H$mZ
~X H$$Z Ko`mg am_H$U _hmamOmZr gm{JVbo. `m_wio ~m AmdmO
`oUma ZmhrV d _ZmMr EH$mJVm bdH$a gmYob. mgmda bj R>odyZ,
_ybmYma MH$ Vo AmkmMH$mn`V Zm__aU Ho$bo. AmnmoAmn mgmMr
b`, n{_ mamVyZ _ybmYma MH$ Vo AmkmMH$, Aer mg KoVmZm d
mg gmoS>VmZm, nyd mamZo AmkmMH$ Vo _ybmYma MH$ Aer Wra
Pmbr. Hw$ S>{bZr eVr OmJV hmoD$Z, C VrMo AZw^d `m`bm
bmJbo. am_H$U _hmamOmZr _J ~aKmMr gmYZm {eH$dbr.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 311

`m_wio _ZmMr C_Z AdWm Iyn H$mi {Q>Hy$Z, `mZ bmJy


bmJbo. ~mhoaMo AmdmO `oUo ~X Pmbo. `m_wio H$mZ ~X
H$a`mMr Amd`H$Vm am{hbr Zmhr.
Zoh_r n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo $n `mZmV `oD$ bmJbo.
`mMoH$Sy>Z qZJamO _hmamOmZm gm_` m Pmbo. {X` MjyMr XoUJr
{_imbr. dVy XeZ hmoD$Z Am`mer EH$$n hmo`mMr {dm m
Pmbr. ^V g_moa ~g`mda `mMo Ka, nydO_, nydOmH$Sy>Z hmoUmam
mg, ho gd qZJamO _hmamO {X` MjyZo nmh eH$VmV. n.ny. am_H$U
_hmamOm`m H$noZo `mMo {ZdmaUhr hmoVo. Vo ^Vm`m lo_mUo.
mn{MH$ _mUyg AS>MUtMo {ZdmaU Pm`mZVa, ^{$_mJmbm bmJmdm
hm `mMm Coe. am_H$U _hmamOm`m ^{$gmamV `mMm Iyn
_mobmMm dmQ>m Amho.
EH$Xm ZdammV, qZJamO _hmamO geVrVrb XodrMm nmR>
H$aV hmoVo. `mV VrZ hmoD$Z Jobo. g_mo$Z n.ny. Zaqghoa
_hmamO Ambo. Zoh_rMmM nmofmI. nU Moham Oam H$ dmQ>V
hmoVm. hUmbo, qZJamO H$m` H$aVmog? Zdam Mmby Amho. XodrMm
nmR> H$amdm Ago dmQ>bo. nmR> H$arV hmoVmo. Aao _r gm{JVbobr,
~aKmMr gmYZm H$a. Am_kmZmMr mr H$$Z Ko. Am_kmZ
Pm`mda AmnmoAmn gd Xod-XodVm g hmoVrb. Ago gmJyZ
Zaqghoa _hmamO A` Pmbo.
B.g. 2010 Mm gw_ma. am`~mJbm gmh gw$ hmoVm. qZJamO
_hmamO gmhmbm Jobo hmoVo. amrMm _wH$m_ am`~mJbm EH$m ^$mMo
Kar hmoVm. qZJamO _hmamOmMr ~hrU gm. eaU_m. `mX{Jabm ahmV
hmoVr. amr {Vbm dZ nS>bo. qZJamO `m`m JmS>rbm AnKmV Pmbm
Am{U `mV qZJamO `mMm OmJodaM _`y Pmbm. am^a {Vbm Pmon
Ambr Zmhr. qZJamO _hmamO, O_IS>r`m ^Vm~amo~a ZdrZ H$y er`a
JmS>r KoD$Z Ambo hmoVo. nhmQ>o H$mH$S>r AmaVr ZVa qZJamO `mZmbm
312 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

~gbo hmoVo. Vo MmJbo XmoZ Vmg. gH$mir ghmbmM eaU_mMm \$moZ


Ambm. qZJamO `mZmV hmoVo. EH$m ^VmZo \$moZ KoVbm. eaU_mZo
Amn`mbm nS>bobo dZ gm{JVbo. nU AnKmV dJao H$mhr Pmbm
Zmhr Am{U qZJamO gwI$n AmhoV, Ago H$i`mZo eaU_mbm AmZX
Pmbm.
BH$S>o qZJamO _hmamOm`m `mZmV, n.ny. Zaqghoa _hmamO
Ambo. hUmbo, g`mH$mir O_IS>rbm OmVmZm gm^miyZ Om. am`~mJ
aodo Q>oeZ`m Odi, Vw_`m JmS>r`m nwT>o, EH$ bmH$S>mZr ^abobr
~bJmS>r {Xgob. {Vbm AmohaQ>oH$ H$$Z nwT>o OmD$ ZH$mog. ZmhrVa
g_mo$Z `oUm`m Q>H$~amo~a Q>H$a hmoD$Z _moR>m AnKmV hmoBb. _moR>r
mUhmZr hmoBb. Zaqghoa _hmamOmZr ^Vmbm gmdY Ho$bo hmoVo.
{VH$S>o ~{hUrbm nS>bobo dZ. qZJamO _hmamOmZr gJ`mZm
`mZmVrb h{H$H$V gm{JVbr d gmdY ahm`mg ~Omdbo.
gmhmZVa qZJamO _hmamO, BVa ^Vmgh Hy$er`a JmS>rZo
O_IS>rg {ZKmbo. gdOU gH$miMr Jmo> {dg$Z Jobo hmoVo. qZJamO
_hmamO JmS>rV g_moa`m grQ>da ~gbo hmoVo. IamoIaM JmS>r am`~mJ
aodo Q>oeZOdi Am`mda, g_moa bmH$S>mZr ^abobr ~bJmS>r
qZJamOmZm {Xgbr. EH$X_ gH$mir `mZmV, Zaqghoa _hmamOmZr
{Xbobm Bemam AmR>dbm. `mZr S>m`habm gmJyZ JmS>r Vm~S>Vmo~
Wm~dbr. Xwg`mM jUr g_mo$Z EH$ S>n a doJmZo {ZKyZ Jobm. AmohaQ>Ho $
Ho$bm AgVm Va, `mM S>na ~amo~a AnKmV ZH$sM Pmbm AgVm.
n.ny. Zaqghoa _hmamOmZr Vgm n> gH$o V qZJamO _hmamOmZm `mZmV
{Xbm hmoVm. `m`mM H$noZo AnKmV Q>ibm hmoVm. gd ^VmZr
Zaqghoa _hmamOmMm O`O`H$ma Ho$bm. _JM JmS>r nwT>o
H$mT>br. gwI$n O_IS>rbm `oD$Z nmohmoMbo. qZJamOmZr gd
h{H$H$V am_H$U _hmamOmZm gm{JVbr. _hmamOmZr _Zmo_Z
Amn`m gXJw$Zm Z_H$ma Ho$bm. gy_ XohmZo n.ny. Zaqghoa
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 313

_hmamOmMo H$m` MmbyM Amho. mMr {MVr Zoh_rM `oV AgVo.


lr. qZJamO _hmamO g`m O_qIS>r `oWo ZmoH$ar H$aVmV. Amnbr
ZmoH$ar g^miyZ Vo am_H$U _hmamOm`m ^{$gmamV gH$s` hmV^ma
bmdrV AmhoV.
am_H$U _hmamOm`m ^{$gmamVbo
ghH$mar

lr. _oeAnm {_aOH$a, ho H$ZmQ>H$mVrb {haoHo$$a `oWrb


ahmUmao. H$ZmQ>H$ Q>oQ> Q>mgnmoQ>_Yo AH$mD$Q>Q> hmoVo. `mZr n.ny.
~miH$U _hmamOmH$Sy>Z Zm_ KoVbo hmoVo. `m_wio ZXoanmgyZMr lr.
JmoqdXamd d lr. _oeAnmMr _r. Jw$~YM
y Vo. lr. JmoqdXamdmH$Sy>Z
`mZm am_H$U _hmamOm~b H$imbo. `mMr {h_mb`mVbr gmYZm.
`>rVbm ^{$gma. Vo `>rbm `oD$Z am_H$U _hmamOmZm ^oQ>bo.
`mMo gmYwVw` `{$_dm_wio Vo ^m{dV Pmbo. `mZr Amnbo gd
Hw$Qw>~r` d Am {_mZm `>rbm AmUbo. `mV MV`Mo dS>rb lr.
H$moQ>anm OmoJma ho nU hmoVo. ZmoH$arVyZ [aQ>m`S> Pm`mZVa Vo am_H$U
_hmamOmZm KoD$Z gnyU H$ZmQ>H$mV {\$abo. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr
{H$Vu dmT>{dbr Am{U ^VrgmamV _mobmMm dmQ>m CMbbm.
lr. _mnm _YwaH$a ho _yiMo {haoHo$$aMo. gYZ `mnmar. g`m
h~irbm AgVmV. Amn`m gd Hw$Qw>~r`mgh Zoh_r `>rbm `oVmV.
Aml_mbm ^aKmog _XV H$aVmV. am_H$U _hmamOmda `mMr Iyn
^Vr. `mMmnU am_H$U _hamOm`m ^{$gmamV Iyn _moR>m gh^mJ
Amho.
Jwim^modVr _wJio Ogo AmnmoAmn O_m hmoVmV, Vgo Ag`
^VJU H$ZmQ>H$ d _hmam>mVyZ `>rbm Jmoim Pmbo. Am`m_mVbm
314 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

g. g. Zaqghoa _hmamOmMr
gmJbr _R>mVrb _Z_mohH$, VoO:nwO _yVu

gmJbr _R>mVrb n. ny. Zaqghoa _hmamOm`m


_yVu {V>mnUoMm gmohim

JmoS>dm, `>rV Ag`mZo Vgo hmoUmaM. A`m_mVrb JVr gmYyZ


Ko`mMo BN>oZo, AZoH$ gw{e{jV Hw$Qw>~o am_H$U _hmamOmH$S>o AmH${fV
Pmbr. Vo {Z`{_V `>rbm `oVmV. _hmamOm`m gmJ`m_mUo gmYZ
H$aVmV. `m gdmMr Zmdo, `oWo XoUo Ae` Amho. n.ny. Zaqghoa
_hmamOmZr noabo`m, ^{$_mJm`m ~rOmMo, AmO _moRR>m
djmV $nmVa Pmbo Amho. `mbm `mo` Vo IV nmUr {Z`{_VnUo
Kmb`mMo H$m_, `m`m AmdS>`m {e`mZo MmoInUo ~Omdbo
Amho.
AmO _hmam>mV _w~B, S>m|{~dbr, H$`mU, A~aZmW, nZdob,
nwUo, gmVmam, gmobmnya, Bbm_nya, nT>anya, ~meu, Hw$Sw>dmS>r, bmVya,
gmJbr, {_aO, H$mohmnya B. AZoH$ {R>H$mUr am_H$U _hmamOmMo
^VJU AmhoV.
H$ZmQ>H$mV `>r, O_qIS>r, _XaqIS>r, `H$Q>a_U H$hmoir,
H$bKQ>Jr, Hw$ir, {hnaJr, ~Zh>r, a~H$dr, _hmqbJnya, VoaXmi,
hm$Jrar, am`~mJ, hgwa, OJXmi, ZmdbJr, AWUr, EoJir, _wKmoi,
{dOmnya, ~oiJmd, h~ir, YmadmS>, ho~ar, hmdoar, amUo~owa,
{haoH$o $a, _mgya, AmZXnya, {eH$manya, Vw_rZH$>r, harha, XmdU{Jar,
{MXwJ, H$Sy>a, ~Jbmoa, hgnoQ>r, ~mJbH$moQ>, Jwb~Jm, gmdiJr,
{MH$moS>r, JmoH$mH$, am_XyJ, gmXmr, {eah>r, JwS>Jao r B. AZoH$ {R>H$mUMo
^VJU, {Z`{_VnUo `>rbm `oVmV. gdmZr n.ny. am_H$U
_hmamOmH$Sy>Z AZwJh KoVbm Amho.
am_H$U _hmamOmMo ""_mJUm`mbm _mJXeZ'' ho Vd
Amho. EH$Xm XmoZXm `>rbm `oUmam ^VJU, _w_wjw hmoD$Z
_mJ X e Z mMr A{^bmfm _hmamOm H $S> o `V H$aVmo M .
AmnAmn`m maYm _mUo Am{U gmYZo _mUo, gJ`mMr
mn{MH$ Am{U nma_m{WH$ CVr hmoV Amho.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 315

am_H$U _hmamOmZr ^{$ngmamgmR>r


WmnZ Ho$bobo n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo
Aml_/_R>

1) `>rMm _w` Aml_ d g_mYr _{Xa - 1 AmJQ>


1947 (lmdU ew nm{U_m) amoOr n.ny. Zaqghoa _hmamOmZr nyd
gyMZm XoD$Z, O_IS>rV Amnbm Xoh na~VdmV {dbrZ Ho$bm.
`mZVa df^amZo `>r Aml_mMr gwadmV Pmbr. `mMr gnUy h{H$H$V
mny d uM M[amV Ambo b r Amho . n.ny . am_H $ U _hmamOm Z r
^{$gmamMo hoVyZo, ~`mM {R>H$mUr n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m
_R>mMr WmnZm Ho$br. `mgmR>r Amnbo VZ, _Z, YZ, gddmZo
gXJw$Zm AnU Ho$bo.
2) OJXmi _R> - `>rnmgyZ 3 {H$._r. AVamda OJXmi ho
N>moQ>ogo Jmd. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo n>{e` lr. {Omnm OZ.
`mMm CoI mnydu ~`mM doim Ambm Amho. `>r Aml_m`m
WmnZoMo gd lo` {OmnmH$S>o OmVo. IdQ>H$mon gmoSy>Z Vo `>rV
Ambo. ZVa g.g. Zaqghoa _hmamOmMm ^{$gma H$arV. `m doiog
Vo `mnmamgmR>r OJXmibm OmV. `mnmam~amo~a ^{$gma nU H$arV.
bmoH$mZm Zm__aU H$a`mg gmJV. ~`mM bmoH$mZm `mMo MmJbo
AZw^d Ambo. gnyU OJXmi Jmd `mZm "{Ooa _hmamO' hUyZ
AmoiIy bmJbm. B.g. 1995 gmbr n.ny. {Ooa _hmamOm`m
nwT>mH$mamZo, OJXmibm n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m _R>mMr WmnZm
Pmbr. lr. Jmo~mUr eoQ> d BVa ^VJUmZr, _R>mbm gH$s` _XV
Ho$br. g`m _YyZ _YyZ Hw$Sw> _R>mVyZ `oD$Z lr. gwaoe _hmamO VoWrb
`dWm ~KVmV. `>r, Aml_m_mUoM {Z` CnmgZm MmbVo.
Zaqghoa _hmamOm`m _yVug_moaM, ~mhoa`m ~mOybm n.ny. {Ooa
316 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamOmMr g_mYr d _yVu Amho. dm{fH$ Cgdhr hmoVmV.


3) hmdoar _R> - W_ hmdoar`m Odi {haoHo$$a `oWrb {d>b
_{XamV, n.ny. Zaqghoa _hmamOmMr CnmgZm Mmbo. n.ny. am_H$U
_hmamO, ^Vm`m ~mobmd`md$Z VoWo OmV. VoWrb ^VmZm am_H$U
_hmamOmMo MmJbo AZw^d Ambo. ~`mM ^VmZr Zm_ KoVbo. hmdoar
VmbwH$m nMm`V H${_Q>r`m A`j ~mB Iyn AmOmar hmo`m. EH$m
^VmZo `mZm am_H$U _hmamOmH$S>o AmUbo. _hmamOm`m H$noZo `m
AmOmanUmVyZ nyU ~`m Pm`m. hmdoar `oWrb lr. ~Xm_rZmBH$mMr
9 JwR> o OmJm, ZJanm{bHo$Zo KoVbr hmoVr. n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m
_R>mMm Q>Q> WmnZ H$a`mV Ambm. A`j ~mB`m IQ>mQ>monr_wio
Vr 9 JwR> o OmJm, ZJanm{bHo$V R>amd H$$Z Q>Q>`m ZmdmZo H$a`mV
Ambr. `mM OmJoda B.g. 2000 gmbr ^` _R> ~mY`mV Ambm.
hmdoar _R>mMr OmJm hZJb amoS>da, H$U_{XamMo eoOmarM Amho. ~mhoa
Jmd`m ^VmgmR>r, ahm`mMr `dWm H$a`mV Ambr Amho. XZ{XZ
{Z` CnmgZm MmbVo. Xa dfu H$moOm{Jar nm{U_obm d Xa _o _{h`mV
XmoZ {XdgmMm dm{fH$ Cgd gmOam Ho$bm OmVmo. n.ny. am_H$U _hmamO
AmdOyZ dm{fH$ Cgdmbm hOa AgVmV.
4) EoJir _R> - EoJirMm Aml_ Iyn OwZm. B.g. 1932
gmbr n.ny. Zaqghoa _hmamO, am_H$U _hmamOmMo dS>rb lr.
b_Uamd Hw$bH$Uu d H$mH$m lr. JwS>monV Hw$bH$Uu `mMo eoVmV ahmV
AgVmZm WmnZ Ho$bobm. W_ Aml_ AJXrM bhmZ hmoVm. B.g.
2008 gmbr n.ny. am_H$U _hmamOmZr EoJir`m Aml_mMm OrUm}ma
Ho$bm. _R>mMr 6 JwS>o OmJm am_H$U _hmamOmMo Zmdmda Amho.
_hmamOmZr dIMmZo _moR>o _{Xa ~mYyZ, Amn`m gXJw$`m _yVuMr
{V>mnZm Ho$br. {Z` CnmgZm MmbVo. EoJir`m lr. Zaqgh Hw$bH$Uu
`mZr ~aoM dfmnmgyZ XmgZd_r hUOo am_Xmg dm_t`m nw`{VWrMm
gmh Mmby Ho$bm. Vmo AmOhr Xadfu gmOam Ho$bm OmVmo. n.ny. am_H$U
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 317

_hmamO AmdOyZ CnpWV AgVmV.


5) gmJbr _R> - {_aO gmJbr amoS>da, MV` JmS>Z ~g
Q>mn Odi, Eg.Q>r. _hm_S>imMo dH$emn Amho. `m`m ~mOybm
MXZdmS>rV, JOmZZ hmD$gtJ gmogm`Q>r Amho. VoWrb 3 JwR>o OmJm,
n.ny. am_H$U _hmamOm`m AZwJhrV gm. AbH$mVmB gw^mf gmaS>m
`mMo _mbH$sMr hmoVr. Vr `mZr _R>mgmR>r, am_H$U _hmamOmMo Zmdmda
Ho$br. bJoMM B.g. 2007 gmbr, `m {R>H$mUr n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMm _R> ~mY`mV Ambm. _hmamOmMr gwXa _yVu O`nyahZ
AmU`mV Ambr. am_H$U _hmamOm`m hVo {V>mnZm H$a`mV
`oD$Z, AmO ^` Agm _R> `m {R>H$mUr {XgVmo. {Z` CnmgZm MmbVo.
^aJ Ago dm{fH$ Cgd gmOao Ho$bo OmVmV. `mV n.ny. ^mD$gmho~
_hmamOmMr nw`{VWr, am_Zd_r (n.ny. ^mD$gmho~ _hmamOmMm
O_{Xdg) ho _wI AmhoV. lr. dm{XamO _hmamOm`m nw`{VWr`m
{Xder Jw$nm{U_m gmOar Ho$br OmVo. am_H$U _hmamOm{edm`
gmJbr`m ^VmMo nmZhr hbV Zmhr. gmh{OH$M `oH$ dm{fH$
Cgdmbm am_H$U _hmamOmMr CnpWVr AgVoM. Xa _{h`m`m
nm{U_obm gmJbr d {_aO `oWrb ^$JU _R>m_Yo EH$ O_VmV.
CnmgZm, Xmg~moY dmMZ, AmaVr, lr. Anm Ho$iH$a _hmamOmMo dMZ
hmoD$Z _hmgmX hmoVmo. 60 Vo 70 ^$JU hOa AgVmV.
6) O_IS>r _R> - O_IS>rV bHo$ar VbmdmMo g_moa am_H$U
_hmamOmMo ^V, lr. {dO`Hw$_ma Hw$bH$Uu `mMo Ka Amho. B.g.
2004 gmbr, `mZr Amnbo ahmVo Ka, n.ny. am_H$U _hmamOmMo
Zmdmda H$$Z {Xbo. VoWoM g.g. Zaqghoa _hmamOmMm _mo>m \$moQ>mo
R>odyZ, CnmgZm _{XamMr WmnZm H$a`mV Ambr. ""g.g. Zaqghoa
_hmamO CnmgZm _{Xa'' Ago Zmd Xo`mV Ambo. {Z` CnmgZm Am{U
_R> WmnZo`m {Xder dm{fH$ Cgd gmOam Ho$bm OmVmo.
7) Hw$Sw> _R> - lr. gwaoe H$m`H$V}, Hw$Sw>Mo ahmUmao. Hw$Sw> ho
318 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmam>mVrb Hw$Sw>dmS>r aodo Q>oeZnmgyZ 3 {H$._r. AVamdaMo Jmd.


lr. gwaoe H$m`H$V} ho B. 1985 nmgyZMo n.ny. am_H$U _hmamOmMo
{e`. {Zgr_ ^V. `mMm AmdmO IUIUrV nU Iyn _Ywa. `>rV
MmbUm`m CnmgZo`m Ama`m, ^OZo, A^J Am{U BVahr ^{$YmZ
JrVo, gwXa gwXa Mmbr bmdyZ Amn`m _Ywa nU IS>m AmdmOmV
hUVmV. bmD$S>nrH$a Zgbm Var MmbVmo. am_H$U _hmamOmH$Sy>Z
Zm_ KoV`mda `mZm ^{$_mJmMr JmoS>r bmJbr. nMmV Z nS>Vm
`mZr Amn`mbm ^{$gmamMo H$m`mbm dmhZ KoVbo. bmoH$ `mZm
gwaoe _hmamO hUyZ AmoiIy bmJbo. B.g. 1995 gmbr `mZr n.ny.
am_H$U _hmamOm`m oaUoZo, Amn`m ahm`m KarM n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMm _R> WmnZ Ho$bm. g~Y Hw$Sw> Jmd Am{U Amgnmg`m
n[agamV, gwaoe _hmamOmZm _mZUmam Iyn _moR>m ^VJU Amho. `mZr
B.g. 1992 nmgyZ ~arM df} `>rV amhZ n.ny. am_H$U _hmamOmMo
_mJXeZmImbr, ^{$`moJmMr gmYZm Ho$br. gwaoe _hmamO Amn`m
^VmZm CnmgZoMo YS>o XoVmV. `mZm Zm_~moY Ko`mgmR>r Amnbo gXJw $
am_H$U _hmamOmH$S>o `>rbm nmR>dVmV. ^{$gmamMo Iyn _moR>o
H$m_ lr. gwae
o _hmamOmH$Sy>Z KS>V Amho. Hw$Sw> `m _R>mV {Z` CnmgZm
MmbVoM. nU dfmVZy EH$Xm gmYmaU OmZodmar _{h`mV gmV {XdgmMm
gmYZ gmh gmOam Ho$bm OmVmo. gmVhr {Xdg doJ doJ`m {g
dMZH$ma d H$sVZH$mamZm ~mobm{dbo OmVo. nhmQ>o 5 dmOonmgyZ amr
12 dmOon`V ^aJ H$m`H$_ AgVmV. bm~ bm~Mo n.ny. Zaqghoa
_hmamOmMo ^VJU, H$m`H$_mgmR>r Amnbr hmOar bmdVmV. n.ny.
am_H$U _hmamO, CgdmVrb XmoZ {Xdg AmdOyZ Hw$Sw>bm OmVmV.
Amn`m {e`mZo dmT>{dbobm ^{$gma ~KyZ `mZm AmZX hmoVmo.
B.g. 1997 gmbmnmgyZ Xa dfu AmfmT>r EH$mXerbm Hw$Sw> _R>mVyZ
n. ny. Zaqghoa _hmamOmMr nmbIr, nm`r nm`r nT>anyabm Zobr OmVo.
VrZ {Xdg nT>anya_Yo Zm_gmh hmoVmo. _Y`m {Xder nT>anya ZJarV,
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 319

lr. gwae
o _hmamOmMo ZoV dmImbr d^dnyU ZJaX{jUm hmoV.o gmYmaU
200 Vo 250 ^$JU nmbIr gmoh`mMm bm^ KoVmV.
8) hiya _R> - hiya ho EH$ H$ZmQ>H$mVrb N>moQ>ogo Jmd.
_hmqbJnya Vo JmoH$mH$ a`mda Jwbmnya H$mg Odi CVamdo bmJVo.
VoWZy 1 {H$._r. AVamda hiya. IdQ>H$monMo lr. Anmam` {~dmYa
ho n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo {e`. `m`m nwT>mH$mamZo EH$m ^Vm`m
eoVmV, n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm _R> hiyabm WmnZ H$a`mV
Ambm. `mgmR>r gd AWghm` am_H$U _hmamOmZr Ho$bo. {Z`
CnmgZm MmbVo. lmdUmZVa dm{fH$ Cgd gmOam Ho$bm OmVmo. `mgmR>r
n.ny. am_H$U _hmamO dV: OmVrZo hOa AgVmV.
9) ~meu _R> - n.ny. Zaqghoa _hmamOmMo EH$ OdiMo {e`.
lr. _nm Mnm _JmoOr. ~mbnUmnmgyZ Am`m_mMr AmdS>. g.g.
Zaqghoa _hmamOmH$Sy>Z AZwJh m Pm`mZVa Vo Am`m_mV C
pWVrbm nmohMbo. ZVa ""_nm _hmamO'' hUyZ {grg Ambo.
~arM df} `>rV amhZ bmoH$mZm _mJXeZ Ho$bo. `mMm ~amMgm
^VJU, gmobmnya Odi`m ~meu n[agamVrb. _nm _hmamOmZr
nwT>mH$ma KoD$Z ~meu `oWo n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm _R> WmnZ Ho$bm.
{Z` CnmgZm MmbVo. ~meu n[agamVrb ~aoMeo ^VJU `>r`m
dm{fH$ CgdmZm AmdOyZ `oVmV. CgdmVrb gd H$m_mZm `mMm
gH$s` hmV^ma AgVmo.
10) am`~mJ _R> - am`~mJ ho {dOmnya {OmVbo, Vmbw`mMo
{R>H$mU. am`~mJ AH$mobr amoS>da ~g Q>S>nmgyZ, AYm {H$._r.
AVamda, H|$n>r ~YyMr OmJm Amho. `mZr Amn`m OmJoMo bmQ>
H$$Z {dH$bo. am_H$U _hmamOmMo EH${Z>> {e` lr. MH$mV
hdmbXma, `mZr XrS> JwR>mMm EH$ bmQ> {dH$V KoVbm. am`~mJMr
~arM ^V_S>ir, `>rbm {Z`{_V `oUmar. n.ny. am_H$U
_hmamOmH$Sy>Z AZwJh KoVbobr. 14 dfmnmgyZ am`~mJMr ^V_S>ir,
320 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

{d>b_{XamV n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm gmh gmOam H$arV hmoVr.


am`~mJbm Amn`m hH$mMm _R> Agmdm, Ago `mZm dmQy> bmJbo.
`mgmR>r lr. MH$mV hdmbXma `mZr, Amnbo _mbH$sMm XrS> JwR >mMm
bmQ> am_H$U _hmamOm`m ZmdmZo H$$Z {Xbm. `mMo eoOmaMmM
XrS> JwR>mMm bmQ> am_H$U _hmamOmZr {dH$V KoVbm. _R>mgmR>r
gnyU 50 + 100 \y$Q>mMr OmJm CnbY Pmbr. gd ^VJU AmZ{XV
Pmbo. B.g. 2007 gmbr _R>mMo ~mYH$m_ gw$ Pmbo. ghm _{h`mV
O$arnyV} ~mYH$m_ H$a`mV Ambo. n.ny. Zaqghoa _hmamOmMm _moR>m
\$moQ>mo R>do Zy _R>mMr WmnZm H$a`mV Ambr. AmVm ^` Amm g^mJhmMo
H$m_ nyU Pmbo Amho. _{Xam`m Xmohr ~mOybm XmoZ Imo`m AmhoV.
am_H$U _hmamO am`~mJbm Am`mZVa, VoWM
o ahmVmV. {Z` CnmgZm
MmbVo. n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m _yVuMr {dYr`wV {V>mnZm
ZwH$VrM {X. 28 E{b 2012 bm n. ny. am_H$U _hmamOm`m hVo
H$a`mV Ambr. XmoZ {XdgmMm ZoXrnH$ gmohim, am`~mJ`m ^$mZr
KS>dZy AmUbm. Xa _{h`mbm gH$>r MVwWuMo Xwg`m {Xder, am_H$U
_hmamO am`~mJbm `oVmV. {Xdg^a CnmgZm d am_H$U _hmamOmMo
dMZ hmoVo. ~amM ^VJU O_Vmo. Xwnmar gd ^VmgmR>r _hmgmX
hmoVmo. am`~mJ _Yrb ^VJU nmir nmirZo AXmZmMm IM H$aVmV.
Xa dfu \o$~wdmarMo gw_mamg dm{fH$ Cgd gmOam Ho$bm OmVmo.
11) H$bKQ>Jr _R> - H$ZmQ>H$mVrb YmadmS> {Ohm. `mVrb
Vmbw`mMo Jmd H$bKQ>Jr. VoWo Q>oQ> ~H$ Am\$ BS>r`mV _ZoOa hUyZ
ZmoH$ar H$aUmao, gw{e{jV, ^{$_mJmMr AmdS> AgUmao lr. KZnmb
gmBH$. B.g. 1997 _Yo {edamr`m Xwg`m {Xder `mMr ^oQ,>
lr. _oeAnm {_aOH$a `mMo {haoHo$$a `oWrb Kar, n.ny. am_H$U
_hmamOm~amo~a Pmbr. W_ ^oQ>rVM _hmamOm`m `{$_dmZo Vo
^m{dV Pmbo. nwT>`m ^oQ>rVM _o 1997 _Yo lr. YZnmb gmBH$mZr
am_H$U _hmamOmH$Sy>Z AZwJh KoVbm. Vo d `mMo gnUy Hw$Qw>~ _hmamOmMr
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 321

_Zmo^mdo ^Vr H$$ bmJbo. ^Vr `moJmMr gmYZm H$$ bmJbo.


lr. YZnmb gmBH$ `mZm \$moQ>moJm\$sMr Iyn AmdS>. `>rV
Xa Cgdmbm Vo {Z`{_VnUo `oD$ bmJbo. `oVmZm `mMo~amo~a MmJ`m
VrMm H$_oam AgVmoM. _hmamOmMo, Aml_mMo, CgdmMo N>mZ N>mZ
\$moQ>mo `m`m gJhr AmhoV. Amn`m _Z{_imdy o_i d^mdmZo, Vo
`>rV`m ^VJUmV {_giyZ Jobo. B.g. 1999 _Yo am_H$U
_hmamOm`m g_VrZo H$bKQ>JrV bmQ> KoVbm. B.g. 2002 _Yo Ka
nyU Pmbo. dmVyMo CXKmQ>Z n.ny. am_H$U _hmamOmMo hVo Pmbo.
n.ny. am_H$U _hmamO B.g. 1999 nmgyZ, Zoh_r H$bKQ>Jrbm YZnmb
gmBH$mH$S>o OmVmV.
H$bKQ>Jr`m _Joe VbmdmOdi gmBH$mMr eoVr Amho. {dH$V
Ko`m AmYr Vo am_H$U _hmamOmZm KoD$Z, eoVrMr O_rZ ~K`mg
Jobo hmoVo. Vo Owb 2000 _Yo. am_H$U _hmamO hUmbo, YZnmb hr
eoVrMr O_rZ Vwhmbm d`{$H$ [a`m Va AZwHw$b AmhoM, nU
Zaqghoa _hmamOm`m _R>mgmR>r nU `mo` Amho. H$gohr H$$Z Vwhr
hr O_rZ {dH$V `mM. gXJw $ Mr Amkm. YZnmbmZr Vr eoVr Vm~S>Vmo~
{dH$V KoVbr. B.g. 2001 _Yo eoVmV N>moQ>ogo _{Xa ~mYyZ,
~gdO`Vrbm Zaqghoa _hmamOmMm \$moQ>mo R>oD$Z, nyOm AMm Mmby
Ho$br. ZVa MmJbo ~mYH$m_ H$$Z N>moQ>mgm _R> WmnZ Ho$bm. B.g.
2004 AmQ>mo~a_Yo am_H$U _hmamO H$bKQ>Jrbm _R>mV Ambo.
ZdamrMo ZD$ {Xdg _hmamOmZr AZw>mZ Ho$bo. nyU _mZmV hmoVo. ~amo~a
MV` hmoVm. {Z` CnmgZm Am{U `mZ. lr. YZnmb gmBH$mZr _R>
Agbo`m eoVmVrb KamV, _hmamOmMr MmoI `dWm R>odbr hmoVr.
H$bKQ>JrV bm^bo`m EH$mVm_wio am_H$U _hmamO Iye hmoVo.
B.g. 2006 _Yo _R>mV n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m nmXwH$mMr
WmnZm H$a`mMo R>abo. lr. YZnmb gmBH$mZr _{h`mnyduM nmXwH$mMo
Ho$M H$mTy>Z R>odbo hmoVo. `mZm H$go gyMbo? Vo _mhrV Zmhr. am_H$U
322 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

_hmamOmZr nmXwH$m`m Ho$Mbm _m`Vm {Xbr. Vm~S>Vmo~ nmXwH$m ~ZdyZ


Ko`mV Am`m. Jm^m`mMo ImobrV H$m`m nmfmUmMo dX mdZ ~mY`mV
Ambo. {X. 13102006 amoOr `mda n.ny. Zaqghoa _hmamOm`m
nmXwH$mMr {V>mnZm, am_H$U _hmamOm`m hVo H$a`mV Ambr.
{Z` CnmgZm MmbVo. dm{fH$ Cgd gmOam Ho$bm OmVmo. `mdoiog
n.ny. am_H$U _hmamO hOa AgVmV. lr. YZnmb gmBH$ VZ-_ZYZmZo _R>mMr `dWm ~KVmV.
^$s gmamgmR>r am_H$U _hmamOmZm,
dmT>rd Am`w`mMr, gXJwH$Sy>Z XoUJr

Zmoh|~a 1981 Mr gwdmV hmoVr. n. ny. am_H$U _hmamOmMm


_w $m_, {h_mb`mVrb CmaH$merV hmo V m. n. ny . Zaqgho a
_hmamOmH$Sy>Z Am_kmZmMr dmhr, dZ>mV mV {_imbr hmoVr. VgoM
`>rbm naV OmD$Z, ^{$gma H$a`mMr AmkmnU {_imbr hmoVr.
_hmamO {h_mb`mVyZ naV {ZKUma hmoVo. _w~B`m Am{\$gmVyZ naVrMm
aodo nmg `oUma hmoVm. `mMrM _hmamO dmQ> ~KV hmoVo. _hmamOmMo
_Z AmZ{XV Pmbo hmoVo. gmYZ g\$i Pm`mMm AmZX Va
hmoVmM. nU `>rbm OmD$Z, Zaqghoa _hmamOm`m g_mYrMo
XeZ KoVm `oUma hmoVo. Am_kmZ Pmbo hUyZ, gmYZ gmoS>bo
ZhVo. {Z` Zo_ Mmby hmoVmM. nhmQ>o`m doiog `mZmbm ~gbo
hmoVo. `mZmV n. ny. Zaqghoa _hmamO g_moa Ambo. gXJwMm
_yS> AmO H$mhr doJimM dmQ>V hmoVm. IynM AmZ{XV hmoVo.
hUmbo, am_H$Um _bm ^oQ>`mMr VwPr Vi_i, _bm g_OVo.
Vmo {Xdg AmVm H$mhr \$ma Xya Zmhr. Vw`mH$Sy>Z _m`m \$ma
_moR>m Anojm AmhoV. ^mD$gmho~ _hmamOmZr _bm {Xbobm
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 323

^{$gmamMm dgm, nwT>o Vwbm Mmbdm`Mm Amho. m O_r


maYm_mUo VwPo Am`w` 76 dfmMo Amho. Vy _ZmnmgyZ
^$sgmamMo H$m_ H$a. _r Vwbm, VwPo Am`w` dmT>dyZ XoBZ.
hgV_wI _wZo o n. ny. Zaqghoa _hmamO, am_H$UmZm AmerdmX
XoD$Z AVYmZ nmdbo. am_H$U _hmamO `mZmVyZ ~mhoa Ambo. _ZmMm
AmZX AOZyM dmT>bm hmoVm. am_H$U _hmamO VZ Am{U _ZmZo
gXJw$MaUr brZ Pmbo hmoVo.
{X. 11 Zmoh|~a 1981 amoOr, am_H$U _hmamO CmaH$merVyZ
naV {ZKmbo. `>rbm `oD$Z n. ny. Zaqghoa _hmamOmZr {Xbobm
^{$gmamMm dgm, {H$Vr V_`VoZo nwT>o Mmb{dbm? ho AmnU
AmVmn`V`m H$WmZH$mVyZ nm{hbo. {X. 27 Zmoh|~a 2008 amoOr,
am_H$U _hmamOmZm 75 df} nyU hmoD$Z ehmmamdo df gw$ Pmbo hmoVo.
d`mo_mZm_mUo eara WH$V Mmbbo hmoVo. _Yw_ohmMm mg dmT>bm hmoVm.
Var ^{$gmamMo H$m_ MmbyM hmoVo.
AmJQ> 2009 _`o lmdU nm{U_m Pmbr. AMmZH$ nmR>rMm
_UH$m d _mH$S>hmS> `oWo ^`mZH$ doXZmMm mg gw$ Pmbm. YS> CRy>Z
~gVm `oV ZhVo. CR>bo H$s, H$im Ag hmoV. `>rV `oUm`m
Odi`m ^$mZm, _hmamOmZm hmoUmam mg ~KdV ZhVm. EdT>r
Cgmh_yVu, nU AMmZH$ H$m` Pmbo? H$mhrM H$ioZm. bJmobJ
_hmamOmZm JmS>rVyZ gmJbrbm Zo`mV Ambo. `yamobmOr noem{bQ>
S>m. Ho$XmaZmW Hw$bH$Uu, `mMo CnMmamg gw$dmV Pmbr. noeb M.R.I
H$mT>`mV Ambm. nmS>bogrg Ag`mMo {ZXmZ Pmbo. nmR>rMm H$Um
d _mH$S>hmS> `m_`o Iyn _moR>r Jn Pmbr hmoVr. S>m. Hw$bH$Uu hUmbo,
1 _{hZm gnyU ~oS>-aoQ> `m. _r AmfYo XoVmo. Vr {Z`{_V `m. H$mhr
\$aH$ nS>bm Zmhr, Va AmnaoeZ H$amdo bmJob. lr. Za| {MH$moS>r,
_hmamOmMo ~`mM dfmnmgyZMo {Zgr_ ^$. gmJbrV amhVmV. Vo
AmJhmZo am_H$U _hmamOmZm Amn`m Kar KoD$Z Jobo. VoWo _hmamOmZr
324 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

EH$ _{hZm^a nyU {dlmVr KoVbr. {Z`{_V AmfYo Xo`mMo Am{U godm
H$a`mMo H$m_, lr. Za| {MH$moS>r d `m`m gm^m`dVtZr MmoI
~Omdbo. nU _hmamOm`m doXZm H$mhr H$_r Pm`m ZmhrV. _hmamOmZm
AmYmam{edm` YS> C^o nU amhVm `oV ZhVo. nU _hmamOmMo _Z _m
H$UIa hmoV.o VZ-_Z-YZ gd H$mhr gXJw $ MoM Amho. hr ^mdZm.
_J H$miOr H$embm H$am`Mr? AmnaoeZ H$$Z `m`bm
_hmamOm M r V`mar ZhVr. {h_mb`mV AgVm Z mMm, 76 df}
d`m~bMm gXJw$Zr {Xbobm dZ>mV, _hmamOmZm AmR>dbm.
AmVm Va eara `mYr ~bMr gd H$miOr {_Q>br. gXJw$`m
BN>oZoM gd H$mhr hmoUma hmoVo. nU _hmamOmZr hr Jmo>
H$moUmbmM gm{JVbr Zmhr. gmJbrV {Z`{_VnUo ^$JU `mZm
^oQ>m`bm `oB. _hmamO Odi Odi PmonZy M hmoV.o nU `mhr n[apWVrV
Vo Ambo`m ^$mZm ^oQ>V. _mJXeZ H$arV. ^$mZm mMo Am`
dmQ>o. Vo _hmamOmZm doJ-doJio Cnm` gyM{dV. H$hirMo lr. AemoH$
nwOma. _hmamOmMo {Zgr_ ^$. Vo _hmamOmZm ^oQ>m`bm {Z`{_VnUo
gmJbrV `oV. `mZr Y_Wi `oWrb {ZgJm}nMma H|$mMr _m{hVr
H$mT>br hmoVr. `mZr _hmamOmZm {dZVr Ho$br. Xod ^$m`m AYrZ
AgVmo, Ago hUVmV. _hmamOmZm AemoH$Mo EoH$`m{edm` J`Va
ZhVo. AemoH$Zo gwQ>r H$mT>br. _hmamOmZm KoD$Z Vo Y_Wibm Jobo.
VoWrb {ZgJm}nMma H|$mV 2 AmR>dS>o CnMma KoVbo. VoWoM ahm`mMr
gmo` hmoVr. nU hUmdm Vgm Cn`moJ Pmbm Zmhr. VmnwaVo ~ao dmQ>bo.
VoWyZ _hmamO gai H$bKQ>Jr `oWo, lr. YZnmb gmBH$ `mMoH$S>o
{dlmVrgmR>r Jobo.
am_H$U _hmamOmZm dmQ>m`bm bmJbo H$s, AmVm Amnbo
H$m` gnbo. CRy>Z ~gyZ `mZ H$aVm `oV ZhVo. AW$Umda
nS>`m nS>`m, g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamOmZm AmR>dV
hmoVo. EH$ {Xdg dZm_`o n. ny. Zaqghoa _hmamO Ambo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 325

~`mM {XdgmZVa Zaqghoa _hmamOmMo XeZ Pmbo hmoVo.


am_H$U _hmamOmZm AmZX Pmbm. Zaqghoa _hmamO hUmbo,
am_H$Um, _r gmJVmo `m dmH$Sy>Z Am`wd{} XH$ AmfY Ko. hUOo
Vwbm ~ao dmQ>ob. Ago gmJyZ Amn`m CO`m hmVm`m ~moQ>mZo,
EH$m OmJo H $S> o {ZX} e Ho $ bm. EH$ Pmo n S> r dOm Ka hmo V o .
AmOy~mOybm ~arM _moH$ir OmJm hmoVr. Kam`m g_moa`m
~mOybm g_w {XgV hmoVm. bJoMM Zaqghoa _hmamO {ZKyZ
Jobo. _hmamO PmonoVyZ OmJo Pmbo. {dMma H$$ bmJbo. hr OmJm
emoYm`Mr H$er? `mo` doi Ambr H$s, gd H$mhr hmoBb.
gXJw$M _mJ H$mT>Vrb. hUyZ dW ~gbo.
am_H$U _hmamOmMo EH$ ^$. lr. ~gdamO nmeu, nydu
_hmamOmMr JmS>r Mmb{dV. {X. 20 gQ>|~a 2009 Mo gw_mamg
_hmamOmZm ^oQ>m`bm H$bKQ>Jrbm Ambo. Vo hUmbo, AH$mobm Vmbw`mV
({O. H$madma) ~mi~ma ZmdmMo Jmd Amho. VoWo lr. hZw_Vamd d
Iyn bmoH${` AmhoV. Am`wd}{XH$ AmfYo XoVmV. `m`m hmVmbm
h_Img JwU Amho. Vwhr _mPo~amo~a Mbm. `mZm Vw_Mr V`oV XmIdy.
Z$sM \$m`Xm hmoBb. _hmamO hUmbo, ~mi~mabm g_w Amho H$m`?
~gdamObm H$ioZm, _hmamO Ago H$m` {dMmaVmV? Vmo hUmbm,
_hmamO, _bm H$mhr _mhrV Zmhr. _r H$Yr VoWo Jobmo Zmhr. _J _hmamO
H$mhr ~mobbo ZmhrV. `mZo nwhm nwhm _hmamOmZm AmJh Ho$bm. _J
_hmamO V`ma Pmbo. OmD$Z Va nmh. H$m` hmoVo Vo!
Xwg`mM {Xder gH$mir lr. ~gdamO d lr. YZnmb gmBH$
_hmamOmZm KoD$Z, JmS>rZo ~mi~abm Jobo. lr. hZw_Vamd d `mMm
nmm emoYrV, `mMo Kar Jobo. Kam`m g_moaM g_w hmoVm. AJXr
n. ny. Zaqghoa _hmamOmZr dZmV XmI{dbr, {VM OmJm.
am_H$U _hmamO MH$sV Pmbo. Ho$dT>r hr gXJw$Mr H$nm>r!
AmVm _hmamO {ZYmV Pmbo. _hmamOmMr V~oV hZw_Vamd dmZr
326 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

H$miOr nydH$ Vnmgbr. ~aoM {dMmabo. Iyn n`nmUr gm{JVbo.


EH$mVmV amhZ AmfY `m. hUOo ~ao dmQ>ob. `mZr 3 _{h`mMo
AmfY V`ma H$$Z {Xbo. `>rbm EH$mV {_iUma ZhVm. lr. YZnmb
gmBH$ ho _hmamOmMo {Zgr_ ^$. H$moR>bmhr {dMma Z H$aVm, Vo
_hmamOmZm naV Amn`m Jmdr H$bKQ>Jrbm KoD$Z Ambo. H$bKQ>Jrbm
`mMo eoVmV n. ny. Zaqghoa _hmamOmMm _R> Amho. VoWoM eoVmVrb
KamV, _hmamOmMr ahm`mMr gmo` Ho$br. {X. 22 gQ>|~a 2009 Vo
{X. 23 Zmoh|~a 2009 n`V am_H$U _hmamO H$bKQ>Jrbm hmoVo.
VoWoM amhZ _hmamOmZr, hZw_Vamd dmMo AmfY KoVbo. gnyU {dlmVr
KoVbr. n`nmUr nmibo. gmBH$m`m K$Z _hmamOmZm S>~m `oV
hmoVm. lr. YZnmb gmBH$mZr _ZmnmgyZ am_H$U _hmamOmZr godm
Ho$br. 15 Zmoh|~a 2009 nmgyZ AmfYmMm JwU {Xgy bmJbm. doXZm
H$_r Pm`m. Xwg`m`m AmYmamZo WmoS>m doi CRy>Z ~gVm `oD$ bmJbo.
gmBH$mZm AmZX Pmbm. Jwgodm \$imbm Ambr.
{X. 23 Zmoh|~a 2009 bm gmJbr`m _R>mV Cgd hmoVm. VoWrb
^$mMo ~mobmdUo AmboM hmoVo. 23 Zmoh|~abm gH$mirM am_H$U
_hmamO, H$bKQ>JrhZ {ZKyZ gmJbrbm Ambo. ~amo~a gmBH$ hmoVoM.
Cgdmbm _hmamO Ambo hUyZ, ^$_S>itZm AmZX Pmbm. nU
_hmamO PmonyZM hmoVo. WmoS>m`m dmgmZo nU XJXJ Pmbr hmoVr.
EH$ {Xdg gmJbrbm amhZ, _hmamO naV `>rg Ambo.
{X. 27 Zmoh|~a 2009 Mm {Xdg COmS>bm. _hmamO `>rV
hmoVo. AmO _hmamOmZm 76 df} nyU Pmbr hmoVr. nhmQ>o
CR>`mnmgyZM _hmamOmZm EH$X_ ~ao dmQy> bmJbo. CRy>Z C^o
am{hbo. WmoS>o Mmbbo. nmR>r`m H$`m`m doXZm EH$X_ Wm~`m
hmo`m. M_H$ma Pmbm. 76 df} Am`w` nyU Pm`mdaM AmfY
bmJy nS>bo. gH$mir {edmOrZo ewJa MoH$ Ho$br. AJXr
Zm_b
`m Odi hmoVr. _hmamO C_Jbo. hr gd gXJw $ Zaqghoa
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 327

_hmamOmMrM {H$_`m. ~mH$s ^$JUmZm mMr H$mhrM H$nZm


ZhVr. _hmamO IS>IS>rV ~ao Pm`m`m AmZXmV Vo _ hmoVo.
`mM amr ~aoM {XdgmZr _mS>r KmbyZ, am_H$U _hmamO
`mZmbm ~gbo. _Z {Z{dH$ma hmoVo. Amn`m OrdZaWmMr Xmoar
n. ny. Zaqghoa _hmamOm`m hmVmV Amho, ho Vo OmUyZ hmoVo.
AmgZmV ~gyZ `mZ H$a`mMm AmZX H$mhr AmaM. WmoS>mM
doimV _Z C_Z hmoD$Z `mZ bmJbo. `mZmV hgV_wI Moh`mZo
Zaqghoa _hmamO g_moa Ambo. hUmbo, am_H$Um 76 `m dfu
Vwbm _`w`moJ hmoVm. m O_rMo EdT>M
o VwPo Am`w`. Vy _ZmnmgyZ
^$s gma H$arV Amhog. `m_wio _r g_mYmZr Amho. hm
^$sgmamMm dj AOyZ dmT>mdm. `m`m emIm-CnemIm
{Z_mU hm`mV. hUyZ VwPo Am`w` _r dmT>dyZ {Xbo Amho. Vy
AgoM _ZmnmgyZ H$m` H$a. _mPm Vwbm _ZmnmgyZ AmerdmX
Amho.
am_H$U _hmamOmZm H$iyZ MwH$bo. Amnbo nwT>rb Am`w`,
ho Amnbo ZmhrM. ^{$gmamgmR>r gXJw$Zr {Xbobr XoUJrM
Amho. {VMm Amn`mbm gXwn`moJ Ho$bm nm{hOo. am_H$U
_hmamOmMr earamMr Am{U _ZmMr _aJi H$moR>`m H$moR>o {ZKyZ
Jobr. earamVbr e$s naV Ambr. EImm V$Um gmaIo Vo
Cgm{hV Pmbo. ^$sgmamMo H$m_ Z`m Omo_mZo gw$ Pmbo.
n. ny. am_H$U _hmamO d`m`m 79 `m dfunU, EdT>o Cgmhr
H$go? `mMo ah` m gd gJmV XS>bobo Amho.
&& g_m &&
g_W gXJw$ Zaqghoa _hmamO H$s O`

328 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

n. ny. am_H$U _hmamO {da{MV H$m`


n. ny. am_H$U _hmamO {h_mb`mV gmYZm H$arV AgVmZm,
`mMr kme$s OmJV Pmbr. `mZm H$m` \w$abo. Vo `mZr {bhZ
O_IS>rMo ^$ lr. ZmZm Omoer `mMHo $S>o nmR>{dbo. Vo `mZr 10 Zmoh|~a
1981 amoOr, O_IS>rhZ nwpVH$mnmZo {g Ho$bo. H$m` H$mZS>r d
_amR>r Xmohr ^mfm_`o Amho. `mVrb {ZdS>H$ H$m` `oWo XoV Amho. Vo
^$m`m _m{hVrgmR>r
lr. g. g. Zaqghoda _hmamOmMr AmaVr
AmaVr Zaqghoem& Vwhr XodmYr {ZO Xodm&
Amodm{iVmo gXJw amOm&
X`r o_ mdo hUw{Z `m&&Y&&
Vwhr AZmXr A{dZmer, Am_mam_m&
AdVabmgr, `>r Jm_m&&1&&
Cam`m AkmZ OS> Ordm&
XmD${Z`m ^{$ kmZ o_m&&2&&
AmaVr gXJw amOm, AmVm VwO {dga Z hmdm&
Vm{Z`m Amhm gH$bm, H$nm {> nmho o_m&&3&&
gmX XoD$Zr o_ ^ao, X`r Yar&
hUo hmo ~mim, kmZdV ~Mmar&&4&&
AmR>{dVm n, Amnwbo X`r&
VZ _Z S>mobo hmo, AmZX gmJar&&5&&
am_H$U hUo _O AmdS>o, A{YH$ VwPo gJwU n&
hUyZr mWuVmo, Xmdr gda Amnwbo dn&&6&&
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 329

A^J
H$moUm gJo H$moU S>mobo& EoH$m hmo EoH$m &&$Y&&
nm`mgJo nOU S>mobo& H$mZm gJo Sy>b S>mobo&
ZmH$m gJo _moVr S>mobo& hmVm gJo H$H$U S>mobo&&1&&
o_mgJo AmZX S>mobo& ew ^mdZo gJo ^{$ S>mobo&
^$mgJo ^JdV S>mobo& {edmOr gJo e$s S>mobo&&2&&
ZmXm gJo ZmJ S>mobo& _oKmgJo _moa S>mobo&
ObmgJo _rZ S>mobo& {X`mgJo nVJ S>mobo&&3&&
_mVogJo ~mbH$ S>mobo& kmZmgJo dam` S>mobo&
gVmgJo gmZ S>mobo& gXJw gJo ~ S>mobo&&4&&
YZmgJo bmo^r S>mobo& g_mYr gJo `moJr S>mobo&
{df`mgJo {df`r S>mobo& dmgZo gJo _Z S>mobo&&5&&
bbmgJo _OZy S>mobo& amYmgJo H$U S>mobo&
am_H$U gJo Jw_mD$br S>mobo&&6&&
A^J
`>r ho gwJm_& A`m_ Aml_mMo WmZ&
`oWo ZmXVmo Zaqgh& X`mYZ&&1&&
`mZ V`mMo d{UVm& hmo` {Mmewr&
V`m hmo` kmZ& JwH$no&&2&&
kmZmoma ^$s& C_Oo V`mbm&
A{V bm^o emVr& g_mYmZ&&3&&
am_H$U hUo& `oWo ZH$m H$ Amig&
H$ar AmJ_Z& Amnwbr`m gwIm&&4&&
+

330 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

lr. g. g. am_H$U _hmamOmMr


O_n{H$m
O_Zmd - am_H$U b_Uamd Hw$bH$Uu
O_VmarI - 27-11-1933. gmo_dma, gH$mir 6 dmOVm
(_mJerf, ewb EH$mXer, eHo$ 1855)
O_Wi - EoJir, Vm. AWUr, {O. {dOmnya (H$ZmQ>H$ am`)
amg - _rZ, Zj - Cmam ^mnXm, MaU - 4 H$aU d{UO, `moJ - {gr (JO Ho$ear)
O_bHw$S>br
e{Z
10

ewH$, _Ji
9
amh
11

M
12

1
hfb

a{d

~wY
7

6
Jw

Ho$Vw
5
Zon`wZ
3

4
bwQ>mo

n. ny. am_H$U _hmamOmMo ^$ lr. AZVamd AmR>`o, S>m{| ~dbr


`mZr _hmamOm`m O_Hw$S>brMo Ho$bobo {dbofU nwT>rb_mUo 1) dpMH$ b AgyZ Xe_H|$mMm A{YnVr a{d d Zd_ H$moZmMm
A{YnVr M, hUOoM Y_ d H$_m`m A{YnVtMm ZdnM_ hm
ew^`moJ ""amO`moJ'' Xe{dVmo.
^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 331

2) Mm`m ^m`mV a{d Ag`m_wio OrdZe$s gwT> d ^mdr


H$a`mH$[aVm Amd`H$ `moJ_mJmMm gImob A`mg Am{U
m{d` Xe{dVo. VgoM `mMr H$m`{gVm `mo`_mJmV amO`moJ
XmI{dVo.
3) MmMm ^m`oe _Ji, Mm`m Xe_mV Ag`m_wio Am`mp_H$
jo `moJm{Y>rV d gn Xe{dVo.
4) nM_mV`m Mmda (_ZmMm H$maH$) bm^WmZmVrb JwMr gnyU
>r Ag`m_wio Am`mp_H$ Hw$bH$Uu Hw$imV O_, Am`w`mMr
Xmoar ~iH$Q> amhUo d Am`w`mVrb `oH$ _hdm`m Q>`mda
Jw`m _mJXeZmMm bm^.
5) Zd_WmZmVrb bwQ>m,o Am`mp_H$ jomV gemoYZm_H$ dmQ>Mmb
VgoM "dn gXm`' dqJV hmo`mg AZwHy$bVm Xe{dVmo.
`mM_mUo Xe_WmZmV Zon`yZ d Ho$Vy Ag`m_wio, VnM`m
d Am_gmjmH$mam`m >rZo gwH$a dmQ>Mmb.
^JdXJrVoVrb Xhmdm A`m` hUOo {d^y{V`moJ. `mVrb
~mrgm`m bmoH$mV && A`m_{dm {dmZm&& Ago ^JdVmZr hUOo
lrH$UmZr hQ>bo Amho. gd {dm_`o lo> Aer Am`m_{dm _rM
Amho. Amn`m M[a Zm`H$m`m O_Hw$S>brVrb Jhm`m pWVrdZ
^JdV dn Am`m_{doMm Wm`r^md n>nUo {XgyZ `oVmo.
IamoIaM g. g. am_H$U _hmamOm`m OrdZmV Am`m_mbm IynM
_hd Amho. `mZr dH$>mZo gXJw`m _mJXeZm_mUo gmYZ H$Z,
Am`m_{doVrb gdlo> Ago ""Am_kmZ'' m H$Z KoVbo.
+

332 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

n. ny. am_H$U _hmamOm`m hVmjamVrb


nmmao boIH$ lr. O`V ^S>J `mZm CnXoe

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 333

334 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm & 335

336 & ^$ - `mo`mMr AmZXgmYZm

Você também pode gostar