TOttOVTCO

_^_^y*

WXJJVU*,

&*2^
^rXT^^
\**V/? bs"**'/**?

rvwv? tis*t'^iJii)&'jiiSfc&/i ^^/^R^&/LS&f*/fiiJk

1

-^^Sk3^
'/nvNjt^Njt^N^/^ _? Rs^tV/-? f_0*X_? fiS"<V/_? fV*V/_? ffev^/^ JfeA***/-? ffe^/-? fV*V/_? fisV>/_? Sswxp cs

xNJU^/nxNJtxW*

>^*2?X!^^
:*&3__**-'*
S??

TV*V/Ji?

(&.W/1 rN"*V/_7 B4.V/1 fV***/_? GShF/

^^^^^^?X^^^
^^/^^/^^^^/^^^
/

32Sk2S#KS&3fi

sa^/n*Nj7^nNJV/n\NJ l/^NJl//flu\Juoah NJ i^/n*\JV^N_{X_^NjV/nNJ l//mNJV/n*NJ L//ns N) U'/

^^^^L^^v^Jftv^/^rs^/^L^/
/nxNU/^

duNJV^\Jl//n\>JV^\ji/^

5^^^^^^x>
, ,

^^^x>
sji//n, vi } /n\\J 1/
ffe>

^w^s fi^ ^**/o f\v/ji fV*V,^7 rs^/^? fV*V 4fljiS w'xn Gt_ *V/'? p\
/

*V/^?

{V*V7

"*V/_7 fV*V//i} R^^**/

/

3K?$^^

/n\>Jt?'/g,

>^Tr^^V^^
S_EE*>^
k

^/-7 CS^tVV? fS^/t fN.

>W/^ST* 7
JPfV /_?rVV.

*V>?

ffex'"*V/_7

fVtV/jn fV*V/? ffe^uv?

ftv"* /i?

gs*- 7/-? ffe.

;3_3^__!^^
"22i5aS2K*2S2S^K
0^/**? nv*^/_? gv uV"' fv^/

,t3Ks>2

^S^

;&-2Sffi%_^^
^ t^/nNi _ /_i\N, Uvnoo L^mNJ t//n>\J ix^WN <

_*#^^^
iST

fix.^/^Ps' **'/-? fVV? fVtP/2? fVa?/

1

^C^V^ >2__^^ ^rs^K^^

.^fis^^^
'/n\>_c>

si t//m\ir^/nvNJiX/nj NJ

t^/nvNJ^^\j^^\iri!^^n^

^SK3tI;
ov^^nv^^o^-.^3hvy _ nS3os-__

^*y/_?GS *V/
>:

_i__.^_syj__^Zrk^^

'+

s%^^

g-

*Av> r\*^/

^ J^^^^A^

>

^:2>N

'Ap^yjp^y 4^S Vrjh^iyiprsi W/Jti^i U/j^\i U/nXJ lf/jt>>i f/nOO L^^

'/^\JL//ft>

-*;$33EK*2SK^^

^^^^X& -*
v^/i? ffc^/tf !^^k

T^^X
+&&&?+

22^
*25S2SS5^*2K2S!3SKsS!
/JpC^ilS/tyr

&&&+2&Z SSkSSSsSkKS; 2&^

^X^Jt^J^
s3

^ fVNTxt?

ffcv*'/S?_J!^*'/? Jfcs.^/^7

rs^*V7 Rfcv^*'/^? f&.^'/ *1 Ps '*y/

/
,

n&^v? r\ ^iiUife^/

^S^^r^STr
^W^W^W^W^
*.
/*7

wffiSi
^
>

v"***/*?

(N^/

4SKJKS^>

+*f&**f3?*J+,

^TcP^
^^JfV^.

*>2St2K^^ff^
^/
rV^/iJ?

'*>2SXJCJk2SKS^

^W/SJ^y/fl f&>H*r

^^S^

w^^^^^^

^^^^^^^^S^;^
guv

^^/^^/^^^/^^/^^/^^^^J^^^^x^x^ aL&T*.
V^^^/^^/^>/

xV
*^/n^ri//ftK\j"i^/ny^fL^^

SXSX323&
<*3!3#?X
4

^aj^^sftv^/

^SS^^w^^X^^X"
^^ fc^/2? j-v^^ fK^/fl f^>xS7 fcv^/O f^.

>^>?^?^t>^
^y^y^y^

>/
^/Of^^,

X&S2S5:

^^^^C^X^rXfrX?I^

SCRIPTORES

RERUM GERMANICARUM
IN

USUM SGHOLARUM
EX

MONUMENTIS GERMANIAE HISTORICIS

RECUSI.

ANNALES FULDENSES.

HANNOVERAE
IMPENSIS BIBLIOPOLH HAHNIANI
1891.

ANNALES FULDENSES
SIVE

ANNALBS
REGNI PRANCORUM ORIENTALIS
AB

EINHARDO, RUODOLFO, MEGLNHARDO FULDENSIBUS

SELIGENSTADI, FULDAE, MOGONTIACI CONSCRIPTI
CUM

CONTINUATIONIBUS RATISBONENSI ET ALTAHENSIBUS.

POST EDITIONEM
G.

H.

PERTZII

RECOGNOVIT

FRIDERICUS KURZE.

ACCEDUNT ANNALES FULDENSES ANTIQUISSIML

// -rrfT^

HANNOVERAE
IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI
1891.

PRAEFATIO.
posui
])e AnnaJihus FuJdensibtis , qui dicuntur, uberius ex'Neues Archiv' XVII, p. 83 158, cuius disputationis hic summam repetere satis habeo. Dividehantur adhuc in partes quinque, quarum una finitur in a. 838. nota codicum SchJettstadensis, Havniensis, Mona-

a.

censis marginihus adscripta 863. simiJi adnotatione

Huc usque Enhardus, altera post eorundem codicum Huc usque

eorundem, quarta in a. 887. quinta iam ab a. 882. a guarta discedens fine ceterorum codicum ad a. 901. Ego ex tertia et quarta, quas eiusdem auctoris esse A. Bethfeld 1 demonstravit, unam feci, quintam autem, quae apriorihus multum 2 et Baiovariae tantum rationem habet, continuationum differt Baiovaricarum nomine signavi.

Ruodolfus,

tertia in a. 882. fine

fine codicis Vindobonensis

nr. 615,

Primae partis

auctorem,

quem monachum Fuldensem

ignotum quendam alii existimaverunt, neminem nisi Einhardum i/Jum KaroJi et Ludowici I. imperatorum famiJiarissimum fuisse Nam ut omittam eum etiam a moequidem persuasum habeo. naeho Kirschgartensi in Chronico Wormatiensi (v. infra) Einhardum dici, Enhardum et Einhardum idem nomen esse nunc Quod autem tam muJta in hac quidem inter omnes constat.

AnnaJium parte inveniuntur ad FuJdam

nni.i niidin

spectantia, quae Jonge partem ex AnnaJihus FuJdensibus antiquissimis aliis-

que subsidiis FuJdensibus petita sunt, ea re nihiJ efficitur nisi hoc, auctorem monasterio iJJi propinquum fuisse: eo vero, quod
1) A. Bethfeld, 'Ueber den Ursprung des zweiten, dritten und vierten Theils der sogenannten Fuldischen Annalen', Halle 1886; cf. etiam a. 869. (p. 68> more Catilino, a. 875. (p. 8b) more Iugurthino, a. 882. (p. 98> more Achabico. 2) Cum enim priarum partium auctores non solum Einhardi, sed etiam Taciti (cf. a. 852.) et Sallustii (a. 869. et 875.,) scHptis studuisse et inde locutionem enmulatam et Latinam percepisse constet (cf. Bethfeld l. I. p. 11 sq. et 23), f/niufr/, quae dicebatur, stilo satis barbaro conscnpta est, cuius exempla nonnulla attuli 'Neues Archiv' XVII, p. 152 sq.

PRAEFA TIO.
De AnnaJdms
posui
l,ic

FuJdensibiis ,

'Neues Archiv'

XVII,

p. 83

qui 158,

dicuntur, uberius excnius disputationis

summam

repetere satis habeo..

tur

Dividebantur adhuc in partes quinque, quarum una finia. 838. nota codicum SchJettstadensis, Havniensis, Mona-

eensis marginibus adscripta simiJi adnotatione a. 863.

Huc usque Enhardus, altera post eorundem codicum Huc usque

Euodolfus, tertia in a. 882. fine eorundem, quarta in a. 887. fme rodicis Vindobonensis nr. 615, quinta iam ab a. 882. a quarta discedens fine ceterorum codicum ad a. 901. Ego ex 1 detertia et quarta, quas eiusdem auctoris esse A. Rethfeld monstramt, unam feci, quintam autem, quae a prioribus multum 2 differt' et Baiovariae tantum rationem habet, continuationum Baiovaricarum nomine signavi.

Primae partis

auctorem,

quem monachum Fiddensem

igtuMum quendam alii existimarerunt, neminem nisi Einhardum iUhui Karoli et Lndowici I. imperatorum familiarissimum fuisse Nam ut omittam eum etiam a moequidem persuasum habeo. nacho Kirschgartensi in Chronico Wormatiensi (v. infra) Einlinrdnm dici, Enhardum et EinJiardum idem nomen esse nunc quidem inter omnes constat. Quod autem tam midta in hac

Annalium parte inveniuntur ad Fuldam spectantia, quae Jonge um.i imam partem ex Anncdibus FuJdensibus antiquissimis aliisi/n,

dubsidm Fuldi nsibus

anrtorem monasterio
Uethfeld, 'Ueber den

hoc,
1

iJJi

petita snnt, ea re nihiJ efficitur nisi propinquum fuisse: eo vero, quod

Ursprung des zweiten, dritten und vUrten Theils Fiddischen Annalen', Halle 1886,- cf. etiam a. 869. (p. G8) more Catilino, a. 875. (p. 8b) more Iugurthino, a. 882. (p. 98,) more Achabico. 2) Cum enim priorum partium auctores non solum Einhardi, wd tttam Taciti (cf. a. 8b1.) et Sallustii (a. 869. et 875.,) scriptis studuisse et inde locutionem emendatam et Lt/ti,,,,,,, perctpitM constet (cf. Bethfeld I. I. />. 11 sq. et 23), quinta, qua* dieebatur, stilo satis barbaro couscrij,tu etf, cuius exempla nonnuUa attuli 'Neues Archiv' XVII, p. 152 sq.
.1.

,l,r

sof/,,,,/,, )i/,-

VI

PRAEFATIO.

a. 828. de translatis reliquiis S. Marce/Uni mentio fit et 836. imperatorem in itinere ab urbe Frankfurt ad Aquense jKi/d/ixm facto ad sanctos Marcellinum et Petrum venisse memoriae proditur, haec in monasterio Se/igenstadensi scripta esse probatur. Quae optime convenire apparet in Einhardum Fnlilcnsis coenobii a/umnum, Hrabani abbatis fami/iarem, ab-

ad

a.

batem Se/igenstadensem. Auctoribus usus est ab initio Anna/ibus Laurissensibus minoribus sive Chronico Laurissensi usque ad a. 804. et annalibus quibusdam originis Baiovaricae, qui non iam exstant, usque ad a. 796.; quos ex Fredegarii Continuationibus, Anna/ium

Mose/lanorum auctore communi (usque ad Annalibus Lanrissensibus (maioribus) usqne ad a. 788., Libro pontificali, Willibaldi Vita Bonifatii, Pau/i Gestis episcoporum Mettensium derivatos et Chronici Laurissensis, deperditi Annalium Mettensium fontis, Sithiensium, lu/dcnsium, Einhardi (qui falso dicnntur) Anna/inm, aliorum fundamentum fuisse probare studui. His deficientibus ab a. 797. Einhardus Annales Lanrissenses sequitur, e quibus iam ab a. 771. nonnuUa mutuatus est, eo videUcet exemplari amisso usus, ex quo codex Vindobonensis 612 (6 apud Fertzium) fluxit. Praeter hos tres ab a. 741. usque ad finem etiam Anna/ibus Sithiensibus usus videtur esse, sed non codice Sithiensi, a quo

Laureshamensium
785. aut

et

a.

786.^),

nomen
amisso,

acceperunt,

usque ad
scio

a.

823. pertinente,
ipso

sed archetypo

quod haud
et etiani

an B/andinii ab

Einhardo
fuerit.

con-

scriptum

idtra il/um

annum continnatum

Nam

non so/um usque ad a. 827. praeter Anna/es Laurissenses eodem, quo usque ad a. 823 v scripto minore uti, sed etiam ab
et Bertinianis congruun/, sed ex interpositis his brevioribus videtur hausisse. Accednnt subsidia minora Anna/es Fu/denses antiquissimi, EigiUs Vita Stnrmi, Hrabani Denotatio dedicationis ecclesiae (Poetae /at. LL, p. 205,), fmiasse Vita Stephani LI. papae, denique ipsius Einhardi Vita Karo/i et Trans/atio sanctorum Marce/lini et Petri.

a.

828. ea, quae

ipsis

cum Laurissensibus

non ex

i/lis,

dic/it,

tot auctorum excerptis peipauca adfortasse quod nihi/ agebat, nisi ut monasterio/o suo annales (jiKDuris breves daret, quibus quotannis, ut alibi fiebat, memorafu dignissima quaeque inscriberentur. Atque hoc quidcm ri

Lpse scriptor horum

non

contigit,

producti sunt
1)

siquidem anna/es ibi non u/tra pascha anni 839. sed id auctoritate nominis eim factum vidctut, ,
eius inspexisse videtur;
cf.

Monachus enim Kirschgartensis archetypum

infra.

PKAEFATIO.

VII

ut hi ipsi eUgerentur, quibus renm Ludou-ici regis scriptor annaJes suos orientalis regni maximos adnecteret. Secundae partis auctor Ruodolfus iJJe Fuldensis coenobii presbyter et monachus fuit a. 865. Mart. 8. morti<s. quem etiam Vitae S. Liobae (SS. XV), Jibri de miracuJis sanctorum in eccJesias Fuldenses transJatorum (SS. XV) TransJationisque S. AUxandri (SS. II) partis p)'ioris auctorem novimus. In hanc igitur partem nomen AnnaUum Fuldensium veJ 859. optime quadrat, quoniam scriptor, etsi eum annis 847 pJerumque Mogontiaci habitavisse probabiJe est, tamen et antea et postea atque etiam inter hos annos saepius Fuldae versatus Tamen haec pars ita esse et omnia fere ibi videtur scripsisse. non sui tantum monasterii res spectat, ut regii potius Franciae orientaJis annaJes dicendi sint. Nam scriptor cum regni regisque negotia vel maxime curat, tum ipso rege famiJiariter usus et ab iJJo eisque, qui circa iJJum erant, de omnibus, quae gereJmntur, certior factus partibus regis semper favet; atque etiam

liortutu

iJJius

ridetur

opus

suum

suscepisse

auspiciisque

eius

perfecisse.

Archetypum JRudolfi, cui FuJdae appendices quaedam ad annos 864. et 865. pertinentes adiunctae videntur esse, periit, neque exempJa eius exstant; sed a. 897. in AJtahense monasteriinn perJatum a Ubrario AJtaliensis codicis primo cum codice
Batisbonensi amisso coJJatum
est.

Tertiam

operis

partem

a Meginhardo eoclem,

qui

TransJationem S. AJexandri a JRudoJfo inceptam perfecit, FuJdensi monacho a. 888. mortuo, inde ab a. 869. Mogontiaci conscriptam esse JRethfeJd J. J. comprobavit. Hanc scriptor, etsi forsitan ipse appendices iJJas JRudoJfi Jibro adiecerit, tamen non eidem codici adiunxit, sed totum opus de integro scripsit, fortasse propterea quod a Liutberto archiepiscopo in metropoJim vocatus Jibrum monastexii iJJuc auferre non potuit. Quo in transcriJjendo cum in annis 856. et 863. pauca midavit, tum
epistidas in fine additas praetermisit
et appendices paene totas in novas formas redegit, sed rationem scribendi ita in omnibus servavit, ut secunda pars et tertia usque ad a. 882. paene unius qperis apeo&em praebeant. Quamquam enim Meginhardus non tam regis quam archiepiscopi auspiciis videtur scripsisse, tamen,
1) Has epistulas in archetypo secundae partis fuisse et verba Scripturam autem utriusque partis quisquis curiosus scire voluerit, in nonnullis Germaniae locis poterit invenire ab auctore tertiae pro eis posita esse, eius rei V. Cl. Bresslau hoc quoque argutnentum benigne mihi suppeditavit, quod in fine anni 876. simili modo dicitur : Cuius sacramenti textus theutonica
x

lingua conscriptus in nonnullis locis habetur.

VIII

PRAEFATIO.

Liutbertus archicapellanus in aula regis summam rerum utrumque pariter respicere potuit. Sed eadem re factum ut, simulatque ille munere suo privatus est, etiam annales statim regi favere desinerent. Fropterea ab a. 882. ratio operis ita immutatur, ut anni 882 887. alitis auctoris esse visi sint, praesertim cum etiam codices nonnidli hoc loco finiantur. Tamen

dum
i

gerebat,
-.*/.

hanc partem Meginhardo assignandam esse veri simillimum qui Ludowico minore mortuo, fortasse ut ojms suum novo domino Karolo imperatori mitteret, videtur alterum sibi exemplar
et

est ;

in re iterum nonnidla atque maxime in ea, Prioris recensionis, quae in a. 882. desinit, exemplum est codex Schlettstadensis, alterius, qiunn scriptor usque ad a. 887. continuavit, unum exemplar iam a. 882. translatum Ratisbonae videtur continuatum esse, aliud, quod unum etiam nunc exstat, est codex Vindobonensis
confecisse.

Qua

quam

ipse scripserat, parte mutavit.

nr.

615 signatus.

Continuati onum Baiovaricarum prima Ratisbonae, ut diximus, exemplari secundae recensionis inde ab a. 882. adiuncta est. Quae quousque perducta sit, quoniam et ipse codex A. 897. periit neque exempla eius servata sunt, nescimus. autem Altaliae, ut videtur, ex hoc et Rudolfi archetypo tunc
illuc allato tertia conglutinata est recensio, quae duabus continuafionibus brevissimis eiusdem generis aucta in ipso codice Altahensi ad nostra tempora durat.

Fulda

Trium
dent.

igitur recensionum

gulae singulis codicibus nituntur,

1)

exempla exstant, quarum sinex quibus ceteri omnes penbibliotheca

Sunt enim hi codices: codex Schlettstadensis nr. 11 ex

Iohannis

Fabri

vicarii et presbyteri (f 1470), saec.

X. ineunte Worma-

tiae exaratus; quem V. Cl. curatissime contulit K Exit

H. Bresslau Argentorati mihi acin anno 882. verbis extra civitatem

facta; ad a. 838. margini adscriptum est Huc usque Enhardus, similiter in fine a. 863. Huc usque Ruodolfus. Huius codicis inter a. 1464. et 1470. Wormatia ablati exemplum quoddam ibi remansit, cuius haec duo sunt apo-

grapha:
a.

la) codex Havniensis inter Arne- Magnaeanos nr. 830, 1496. in monasterio Kirschgarten ex Wormatiensi tran-

scriptus;
1) Cf. 'Neues Archiv' XVII, p. 85 87, ubi etiam exponitur, codicem non pro archetypo primae recensionis haberi posse; quibiis argumentis idem vir humanissimus hoc addendum mihi permisit, quod ad a. 875. post verba Interea Hludowicus Italiae imperator (p. 84>, ubi lacunam ab auctore re-

lictam esse patet, in codice 1 nihil spatii intermissum

est.

PRAEFATIO.
lb) codex

IX
nr. 1226,
a. 1540. a Wormatiae exaratus:

Monacensis

Jatinus

Dietrico Bet/sachero doetore IngoJstacJensi

ij)se in hibliotheca Sundiensi magna ex parte cont/di. codex Vindobonensis nr. 615 saec. XI., qui nsque <i<l (i. 887. pertinet, unum secundae recensionis exempJum; quod quondam b. m. Pertz contuJit, V. Cl. Herzberg-FrdnkeJ muJtis Jocis denuo examinavit. 3) cod. Lipsiensis, oJim Altahensis, Frehero beneficio N. V. Marci Velseri praebitus, a Ioh. Fr. Christio professore ordinario Halensi, postea Lipsiensi, a. 1728. emptus et 'ni Xoctibus academici/ 1729, nr. 15. 29. 30 descriptus, sed post mortem iJJius (f 1756) cJenuo obJivione obmtus, donec in bibJiotheca Li^jsiensi a Naumanno bibJiothecario inventus est;

utrumque
2)

'

in 'Seraper tomo I. Jectiones eius pubJici iuris fecit. Est fundamentum tertiae recensionis, quam AJtahensis quidam lihrtirius ex archetypo BudoJfi et IiatisJjonensi secundae recensionis codice db a. 882. usque ad a. 897. continuato videtur composuisse, adiunctis duorum auctorum additamentis , quae 1 Sed ex decem quaternionibus usque ad a. 901. pertinebant 33 foJia perierunt, sciJicet primum, quod vacuum manserat,

qni

860. septimus quaterniones integri (a. 850 (a. 894. 895J decimi quartum (a verbis ad socios in a. 900,), quintum, sextum, octavum maxima ex parte vacua; cJauditur igitur nunc in a. 900. mutiJus, sed uJtra a. 901. eum non pertinuisse codicibus ex eo derivedis demonstratur. Praeterea secundi quatemionis foJia intima duo mature exciderunt, pro quibus cdia (f. 11 et 12) iaiii 8<tec. XI. inserta sunt ex aJiquo secundae recensionis codice
quarfus,

869

88

sextus,

1),

noni folia interiora quattuor

translaia*.

Ex
snh
fiJis

AJtaliensi hi codices derivati sunt:

foJiorum saecidi X. Monacensis nr. 15121 (Bebdorfiani) in'< nfii. quae ad annos 820 ^h.pertinent; contidit b. m. G. Waitz; 3b) fragmenta Bernensia nr. 746 saec. XI., unius 772. et quaternioms foJia duo extrema, quae ad annos 771 776. spectaini; ipse Halae contidi; 3c) codex Vindobonensis nr. 451 saec. XI. (apud
3a) fragmenta
codicis Jatini

Monacensia duorum

Pertzimn B), qui totum opus continet; praesto mihi erat comparatio Perteii a. 1821. facta, quam V. CJ. Herzberg-FrdnkeJ
jilnrihns locis compJerit
1)
:

(fol. 25 et 43') imagines W. Arndt exhibet 2) Pertinent a verbis et patria pulsus in 808. (p. YJ) usque ad verba deinde simili in a. 814. (p. 19>,- intra hoc spatium codicem 3* signavi.

Dtmrum

codieis

paginarum

'Schrifttafeln' (ed. 2) p. 46.

a.

X
3d) codex
nr.

PRAEFATIO.

Vaticanus
ipse

inter

codices reginae
secl

Christinae

633 saec. XI., mansit in a. 883.,

srriptus; contuJerunt

qui desinit in verbis

pasca Radesbone
ex mutiJo codice de-

non mutiJus,

eum b. m. Heller et V. CJ. Holder-Egger. 7518 saec. XII. 3e) codex Bruxellensis nr. 7503

exeuntis, idem, qui etiam Thietmari chronicon, sed manu multo Finitnr eisdem verbis quibus Sc rcccntiore exaratum continet.

in a. 901; eas partes, qnae codici 3 desunt, V. Cl. E. Ouverleaux Bruxellis mihi contulit ; 3f) codex Aventini archetypus, qui inter Annales Altahenses etiam Fuldenses continet ex ipso Altahensi codice tranCf. de eo Annalium Altahensinm editionem aJteram scriptos. p. VI. VII. Codices
scripto,

3b e ex uno exemplo codicis 3 fluxerunt quam folia 11 et 12 Ulius renovata snnt. Hoc an codex 3a fuerit ; quodsi is mutilus iam fuit, cum 3d

antca
nescio ex eo

transferebatur, necesse est codicem 3e, qui post illnm exaratus est, ex alio quodam exemplari eius translatum esse ante 3d

Aventini temporibns etiam nonus et decimus codicis AJtahensis quaterniones mtdiJi erant ; quartus tamen, sextus septimusque etiam M. Frehero praesto fuerant, cuius editio hanc ob
scripto.

rem ad has Jacunas expJendas adhibenda

est.

Omnwm

igitur
et
x
,

codicum

etiammmc

exstant,

eorum,

scriptorum et eorum, qui qui perierunt, quot quicJem inest:

manu

vestigari possint

stemma hoc

E
Jl

T7T*
f*
*
1

M II
CB
'

2
'

W
|

'

LJLl

n)
_.

= MI = M II = CB = W= P= F=
R

E=

Einhardi archctiipum ( 838,). Bndolfi archetypum ( 863,) cum appendicibus ( 865J. Becensio I. auctore Meginhardo

( 882;. Becensio II.

hardo (

auctore

Meginarchet.

887,).

Continuationis Batisb.

897/

codex Wormatiensis amissus.

Pithoei editio.

Freheri

editio.

1)

Alios fortasse quotlibet his interpositos fuisse minime nego.

PRAEFATIO.

XI

Praeterea anni 857. partem incertum ex qno codiee transPertzius in primo folio codicis cuiusdam Lipsiensis saec. XII. (repos. I, nr. 4:7) invenit et inde ad editionem suam adhibuit; item ex 'codice sancti Trudonis' J. G. Eckhart in Commentarii de rebus Franciae orientalis tomo II, p. 451 partem anni 856. excerpsit, sed (cf. p. 46,) ita cum codice Vindobonensi 615 (2) congruentem, ut 'aut eundem codicem aut ah eo proximum fuisse' iampridem Pertz (SS. I, p. 342,) s-uspiFortasse ille hunc codicem cum altero Vindobocatu8 sit. nensi (3c) confudit, qui propter annum 738. sancti Trudonis

laiam

dici poterat.

3c cum Petri Bibliothecarii quae dicebatur, Francorum abbreviata 1 tnm AnnaUum Mettensium partes magnae inter annos 838. et 858. et una sententia anni
codice
,

Historia
867.
buit.

(Iste

qni propterea

Robertus aequiparari potuissent) fluxerunt ; non eam merentur curam, quam Pertz eis triKirschgartensis, qui in Chronico

At Monachus

Worma-

tiensi circa a. 1500. conscripto ea, quae nsque ad a. 882. omnia fere excerpsit,

ad Wormatiam spectant, non solum codice Wor-

matiensi amisso (W), sed etiam ipsius Einhardi archetupo (E) usus videtur esse, quoniam non modo se 'libellum eius penes se habere' asseverat, verum etiam in fine anni 838. ante verba Huc usque scripsit Einhardus unam sententiam, quae in

omnihus codicibus
Praeter hos
nostros
arrnules

deest,

exhibet (v. p. 28^.

et Sigebertus Gemblacensis adhibuerunt, eisdemque sed aliis auctorihus intercedentihus etiam Herimannus Augiensis 2, Annales Hers3 fetdenses, Marianus Scotus, Annalista Saxo, Gobelinus Persona

Adamus Bremensis

usi xunt.

antecesserunt : Petri Pithoei inter Annalium et historiae Francorum ab a. 708. ad a. 990. scriptbres coaetaneos XII Paris. a. 1588.
1)

Editiones meam hae

ex codice
2)

3d 4;

Marqu. Freheri in prima parte Scriptorum rerum Germanicarum FranJcofurti a. 1600. et denuo impressa a. 1624.
ex editione Pithoeana
guaierniones tnnc
et codice
3,

cui quartus, sextus, septimus

nondum

deerant,

qnamquam nonus

et

decimus

etiamtum muttti fuerunt;

418. 2) Herimannum ex annalibus maioribus Alanondum exstant, paene omnia hausisse constat; illi autem non minus quam ceteri omnes, quos mpra enumeravi, communi auctore
1)

SS.

I,

p.

416

mannicis,

qui

annalibus quibusdam Fuldensis monasterii videntur usi esse, qui usque in saeculum decimum continuati etiam Continuatori Reginonis usui fuerunt. 3) Cf. A. Hagemann, 'Ueber die Quellen des Gobelinus Persona', Diss. Hal. 1874. 4) Quod primus G. Waitz cognovit ('Neues Archiv' II, p. 330,).

Xn
3)

PRAEFATIO.

A. Chesnii in Historiae Francorum scriptorum tomo amhahus illis conflata; 4) B. G. Struvii in Frelieri Scriptorihus Argentorati a. 1717. denuo editis editio, annis 882887. secundae recensionis 1 et fine operis ah a. 900. 2 aucta et ex editioniJms proII. Paris. a. 1638. ex

pinquorum operum correcta;

Bouqueti in tomis II. V. VI. VII. VIII. Ilerum et GaJJicarum scriptorum Paris. a. 1757. sqq., qui uJtima Jacuna, quae in annis 894. 895. remanserat, a Genti3 lottio e codice Sc expJeta primus pJenum textum praehuit ; 415, qui primus 6) G. H. Pertzii in MG. SS. I, p. 337 in soJis Jihris manu scriptis optimis textum constituere studuit ; e quihus Vindohonenses ipse consuJuit , SchJettstadensi autem curis Ghr. M. EngeJhardti Argentoratensis parum accurate
5)

M.

Francicarum

coJJato et AJtahensi,

qui tunc Jatehat, e Christii adnotationihus

e stemmate supra constituto apparet adhihendos esse, nisi codici 3 aJiquantae

Ad
soJos

hanc editionem

codices 1. 2. 3

partes deessent annos 850860. 869881. 894895. 900 901. compJexae; quas ad suppJendas ctiam codices inde derivati FreJwrique editio conferenda sunt. Ipsorum autem Jihrorum 1. 2. 3, uhi inter se dissentiunt, In qua ratione aestimanda sit auctoritas, iam cxponamus.
'

prima

aJteraque partihus codici S, cum a ceteris discrepat, pJus trihuendum, quoniam iJJe, nisi mendum apertum est, e JRudoJfi archetypo (R) hausisse existimandus est, cum hi Jectionem ah

Uhi auctore primae recensionis mutatam exhihere videantur. autem 2 et 3 pari modo a codice 1 differunt, hunc, nisi Jihrarius paJam erravit, primae recensionis, iJJos secundae textum exhihere verisimiJe est, ita ut contra soJitum usum in ipso
maiore numero semper minor
soJus ceteris obstat,
insit auctoritas; 2 tamen, cum In tertia parte 1 nidlius auctoritatis est. arclietypum primae recensionis redit; sed

praevaJet,
alterius

quia ad quoque recensionis Jectiones, quae codicihus 2 et 3 exhihentur, siquidem ea eiusdem auctoris est, in textum recipiendae sunt. Quod ita feci, ut ea, quae auctor p>ostmodo addidit, secundum soJitum morem uncis quadratis incJuderem, ea autem, quae in aJtera recensione omissa sunt, rotundis. Finis secundae recensionis ah a. 882. nsque ad a. 887. in uno codice 2 exstat ;

1) Quos Lambecius e codice 2 in Comment. de biblioih. Caes. Vind. II, c. V, p. 345 sqq. publici iuris fecerat. 2) Leibnitius ea, quae Frehero deerant, in Script. rer. Brunsvic. I, p. 192 e Bruxellensi, tunc Antwerpensi codice (Se) ediderat. 3) In Muratorii Rer. Ital. script. tomo II. parte II. p. 119.

PRAEFATIO.
citins

XIII

ex usu scriptoris in prioribus annis observato Similiter in continuatione Ratisbonensi, ubi menda codicis 3 cognoscere mihi visus sum, ea correxi ; in AMahen8tbu8 auiem continuationibus eum ut archetypttm quam aeeuratissime reddidi, numeris quoque foliorum margini appositis. Per totum Jibrum numeros paginarum Pertzianae editionis in margine notavi, cuius etiam adnotationes pJurimas retinui.
lecHones
corrigere
studui.
viris humanissimis et doctissimis E. Diimmler, opus ipse mihi mandavit et assidue adiuvit, et H. BressJau, qui non Jectiones soJum codicis Schlettstadensis accuratissime coJJati mecum commimicavit, sed etiam pJaguJas

Denique
hoc

qn/

et

VV. CCJJ. Baier, Birlcet Smith, Hartwig, bibJiothecarum Sundiensis, Havniensis, HuJcnsis, Monacensis, Lipsiensis praefectis, quorum benevoJentia mihi concessum est, ut codices Lipsiensem HaJae, Havniensem
incJe correxit,

itemque

BiezJer,

Wustmann

<t

Monacensem Sundiae conferrem, necnon

S. Herzberg-Franlcel
aJi-

E. OuverJeaux, qui codices Vindobonenses et BruxeJJensem qua ex parte mihi contuJerunt, gratias ago maximas.
et

Scribebam Sundiae mense Augusto

a.

1891.

F.

KURZE.

CORRIGENDA.
P. 3 n. *)
p.
p.

36
ib.

lin.

pro voce Karoli lege Karli. 25 &#e vassallo* et

38
ib.
ib. ib.

n. x) adde vasallo 1. 2. lin. 1 te#e Grisalbertoc e

n. c) gisalberhto 3.

ib. ib.

13 %e Thachulfumk et 28 %<? Rec. II. n. k) thaculfum 1; cf. p. 49. n. 1) fe<?e Ostfr. Reich.
lin. lin.

p.
i>.

40 43

n. 3) lege in
lin.

quo.
e<

15
i)

ib. n.

Aquitaniorum * aquitanorum 3.
Visbeccense

%e

p.

44

n. 4) <wfcfo:

(Boehmer, Fontes IV, 498> vir doc-

tissimus videtur dicere; cf. etiam H. de Lerbeke, Chron. episc. Mind. Leibnitium, SS. rer. Brunsv. II, p. 159. p. 46 lin. 5) lege Rastizc et ib. n. c) rastizes 2; rastices Zc.d.e.
p.

apud

p.

48 Un. 23 lege oratorium. 98 n. c) lege liutuuardus.

p.343.

'ANNALIUM FULDENSIUM PARS PRIMA

(SELICtENSTADENSIS)

AUCTORE EINHARDO
A. 714838.

GESTA QUORUNDAM FRANCORUM REGUM.

Pippinus^"
ducis

annos XXVLT Moritur anno

partem Austriae c

Ansgisi*, dux Francorum, post mortem "Wolfaldi Chron. Laur. d regnum Francorum per regebat, obtinuitque cum regibus Hludowicoe, Hildiberhto f et DagaberhtoS. secundo Anastasii imperatoris, qui est ab incarnatione
1

filius

Domini annus DCCXILU.

DCCX V. Post 3 mortem Pippin i Plichthrud 1 relicta e i u s vidua 1 incomparabili odio contra Carlum" succensa custodia eum publica ob- (A.Mett.7U). servari iubet. Unde ille divino auxilio liberatus primo 4 certamine c o n t r a Chr. L. i, 1.
Radbotum regem Fresonum pugnans, dum
exercitus sui
fortiter dimicat,

Huius filius Carlush ex Alpheida*, quam 4Si). k duxit uxorem, subchr.L. posthabita priore coniuge Pliclithrude honore maiordomatustenuit regn um Francorum annis XXVII.

damnum

magnum
ib. 2.

maior domus et HilpricusQ rex cum exercitu r fines Coloniensiums et regiones Bbeno contiguas vastant 1 acceptisque a Plichthrude" muneribus revertuntur.
Raginfridus
1

DCCXVL

consequitur.

*)

filii

domni Arnolfi Mettensis

2. 3.

civitatis antistitis gloriosi

add.

Sc.

a)

c) austrie 3. d) optinuitb) DCCXIIII. Pippinus 3. c) hludawico 2; hlodawico 3. f) hiltiberto 1. 2. g) dagoberto 1. 2. que 1. 2. k) plidthrude codd. 1) plidthrud 1. 2; h) carolus 1. 2. i) albheida 3. plidthrurt 3. m) karolum 1. 2. n) ratbotum 1; radbodum 2. o) fresorum 3. p) regiufredus 1. 2. s) colonensium 2. 3. q) hilpericus 1. 2. u) blidthruda r) exertitu 3. t) vastans 1.

G. Q. F. R. des.

1.

2;

ab liudthruda

3.

ex Chronico Laurissensi (Ann. Laur. minoribus), 1) quod post Pertzium (SS. I, p, 112 123,) denuo ed. G. Waitz, 'Sitzungsberichte der Berliner Akademie' 1882, 399 uxorem 415. 2) quam ex Annalibus quibusdam (Baioaricis) nunc amissis, olim circiter ab a. 687. usque ad a. 796. pertinentibus ; de quibus cf. praefationem. 3) Post liberatus ex Annalibus eisdem amissis; e quibus alii derivati sunt, quos in

DCCXHII. Pippinus

monasterio S. Dionysii ortos esse Piickert ('Bei-ichte d. Verh. d. Gesellsch. d. Wiss. zu Leipzig', 1884, p. 106 190,) lyrobarit, magna ex parte in Mettensibus (SS. I et XIII) servati. consequitur ex Chron. 4) primo

Laur.

I,

(i.

e.

Karli anno

1).

2
Cbr.L.

ANN. FULD. PARS

DCCXVII.
Raginfridus

I.

(SELIGENST.)
rex in Vinciaco die domi-

i, 3.

cum Carloc pugnantes terga d vertunte; quos Carlusf His temporibus (A.Mett.7i8). fugientes? cedendo persequitur usque Parisios.
nica ante pascha

et Hilpricus b

Winfridusl, qui et postea, cum episcopus ordinaretur, Bonifacii nomen 1 Anglus primum Romam, deinde cum accepit, doctor catholicus natione
auctoritate Gregorii

papae k

in
<"

Franciam

ad praedicandum m verbum

Dei venit.
Chr. L.
i, 4.

ib.5.

ib. 6.

a r1 u s victor reg r e diens Coloniam v e n it receptisDCCXVLH. que a Plichthrude thesauris patris sui regem sibi constituit Hlotharium non nomine, potestate. Hilpricusb etP Raginfridus auxiUo Eudonis ducis Aquitaniorum instaurata rursus acie superati fugantur a Carloc. DCCXVTLH. Karlus ad Eudonem mittit et Hilpricum q u i a d

^^

**

<i

(A.Mett.7i8).

per legatos recipit . Quo tempore Hlotharius Bonifacius vir sanctissimus a praesule sedis rex mortuus est. * civitati, metropoli Germaniae *archi- P apostolicae Gregorio Mogonti a c ae et ordinatur Germanicus Romanae* aecclesiae in Franlegatus episcopus ciaml mittitur. Qui praedicatione sua multos populos, Thuringorum videlicet, Hessiorum et Austrasiorum, ad fidem rectam, a qua diu abmonasteria quoque monachorum et virginum primus convertit, erraverant,
;

eum confugerat,

344.

in partibus
ib.6.

DCCXX. Mortuo Hilprico w Carlus*" Theotricum

;

Germaniaew

instituitv.

in

sedem
civi-

regni constituit.
ib. 7.

tatem
ib.8.

DCCXXI. Karlus f Raginfridum y persequ e n 8 z Andegavis a postea Saxones vastando victor regreditur. capit

(mJ!
ib. 10.

DCCXXH. Karlus Alamannos et Baioarios armis subegit. DCCXXHI. Iterum x Alamanni et Norici * pacis iura
1}

teme-

rare nituntur.

ib.

n.

Eudonem fug a t vastata e t regione eius. Sarraceni ab Eudone in auxilium su u vocati cum rege suo Abdirama Gar o nnam Burdigalem q u e perveniunt cunct i s 1 o c i s 3 basilicam vastatis et aecclesiis quoque sancti Hilarii igne crematis; Pictavis incendunt.

DCCXXnn.

Karlus b transito Ligere

incensa

DCCXXV.

2)

DCCXXVI.
rens et
stravit

Karlusd Sarracenis cnm manu valida occurDei fretus regem eorum cum infinita multitudine prodevictisque hostibus cum triumpho regreditur.
auxilio
*)

In

cod. 3.

manus

s.

XI. inter lineas addidit baioarii

soluih sueuos appellari.
c)

et in

margine:

Nota alamannos hic

a) reginfredus
f)
1)

1. 2.

2; ab liudthrude 3. o) hlodharium 3. r) recepit 3. s) moguntiacae 2. q) hilpericum 1. 2. p) vero et 2. 3. v) constituit 1. 2. w) hilperico 1. 2. x) thiotricum 3. u) germanie 3. t) romane 3. b) karolus 1. 2. c) eccl. 3. a) cepit 2. z) presequens 2. y) reginfredum 1. 2. d) karolus 1. 2; Karalus 3.

karolus 1. 2. frantiam 3.

b) hilpericus g) fugentes 3.

1. 2.

karolo

1. 2. 1. 1.

d) contra
i)

2.
1.

e)

verterunt
k)

3.

m) predicandum

1.

h) uuynfridns n) plidthruda

2.

nacione

pape

3.

recipit Chr. Laur. 2) Per idem 1) Mortuo Chluthario rege Karlus nititur Chr. Laur.; quae verba in eo, quo noster usus est, tempus Eudo exemplari exstincta videntur fuisse, ita ut pro Eudo legeret eidem. Ceterum 3) cuncta omnia, quae ad a. 723 725. narrantur, uno anno 731. facta sunt. vastantes, ecclesias igne crematis Chr. Laur. secundum editiones; ubi vastatis

legendum

esse

equidem crodiderim.

AUCTORE EINHARDO.
DCCXXVH.
ciam*> absque
reliquas suae dicioni^ subegit.

A. 717-738.
et

3
civitates Chr. L.
(733).
i, 13.

Karlus Burgundiam peteng Lugdunum

DCCXXVHI. Eudo
DCCXXVHII.
interfectis

dux moritur et Carlus a Aquitaniae provin-

ib.u.
(735).

bello recepitd.

Karlus navali evectione regnum Fresonume in-ib. 15. que quamplurimis Popponem ducem e o r u m (734). greditur interemit subversisque lucis et fanis victor cum praeda magna revertitur.

DCCXXX. Sarraceni ' collecto exercitu capiunt et circumquaque regiones devastant.

DCCXXXI.
Karlus

Avinnionem urbem

ib. 16.

(737).

nem^ obsidione vallat cenorum stragem efficit. DCCXXXH. Karlus a

sidet, rege Sarracenorum
s

adsumptis& armis urbem Avinnio- ib.n. instructis q u e machinis capi e n s magnamSarraGothorum Athimai intus
fines

penetra n s

Narbonam

ob-

ib. 18.

incluso.

DCCXXXIH. Sarraceni de Hispania k audientes urbem obses-ib.19. armati superveniunt; contra quos Carlus a dimicans regem cum ib. 20.
2

populo usque

ad intern i t ionem

DCCXXXinx
DCCXXXV.
*p- 345.

Sarraceni 3 a Carlo m in bello superati;

delevit.

(A.Mett.737).
ib.20.

qui gladium effugere poterant, ascensis navibus dimersi sunt in mari.

Franci Carlo"13 duce Sarracenos proterunt,

ib. 21.

praedam" magnam ducentes et captivorum multitudinem. DCCXXXVT. Regionem Gothicam Carlus a cum Francis in-ib.22. grediens urbes famosissimas *Nemausum, Agatem et reliqua castella
capit, destructis

muris et

moeniisP- 4

earum

DCCXXXVH. DCCXXXVHI.

usque ad fundamenta.
ib.23.
ib. 24. 25.
*

rontum compulit*.
*)

Carlus a Saxones tributarios fecitQ. Carlu8 a regionem Provinciam 1 ingre s s u s Maududum Sarracenos per dolum invitaverat, fugere ducem, qui

Huius 5 Karoli dampnationis meminit Ingmarus

:

in prologo Vitae beati Remigii, quam nos de alia hystoria assumentes addidimus isti ; ut scriptura dicit Qui reddit mala pro bonis, non recedet Prov. malum de domo eius. Quod vero de 8 Rigoberto in episcopatu violentia crudeH deposito* et de aliis rebus aharum fecit ecclesiarum, iusto Dominus iudicio reddidit in caput Karli Martelli eius filioli, sicut antiquorum veridica constat scriptura" huius-

17, 13.

modi

Sanctus Eucharius Aurehanensium episcopus, relatione. qui in monasterio sancti Trudonis requiescit, in oratione positus ad alterum est seculum raptus et inter cetera, sibi quae Domino
a)
f)

Karolus
exertitu
provint.
2.

1. 2.

3.

netionem
r)

m) karolo
3.

b) sue ditioni 3. c) provintiam 3. d) recipit 2. e) fresornm 3. g) ass. 1.2. i) deest 1.2. k) ispania 3. h) avennionem 3. 1) inter1. 2. n) predam 1. o) deest 2. p) mgniis 2. q) facit 2. 3. s) di c. t) depto e. u) scriptum c.

et

730 736. dicuntur, omnia ad 737. spectant. quae de 2) usque Ea, delevit ex Annalibus Mett. 737. Sarr. superati amissis; Carlo 732 735. ad eandetn proterunt iterationes rei narratae;
1) a. a.
illis
cf.

3)

a.

puanam apud Birram

fluvium factam pertinent. 4) et reliquas capiunt destructis moeniis Chron. Laur.; sed muros et moenia destruens suburbana et castra illius regiones vastavit Cont. Fred. 20. Quamobrem hoc quoque loco nostrum Annalibus illis amissis usum esse veri simile est. 5) Ex concilio Carisiacensi a. 858. apud Bouq. T. III, p. 659. P.; cf. Dummler, 'Ostfr. Reich' I, p. 437 sq. 1*

4
Chr.L.1,25.
(A. Mett.) j Qca ib.26.

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)
totam
et

DCCXXXVHLT.
marjtima

(A

DCCXL. d Pax 2 et quies regno Francorum per Carlume MeM) redditur ad tempus, Gothis f superatis, Saxonibus et Fresonibus
subact i s
,

Carlusa.i Provinciam guae c dicioni subegit.

cuncta

eius

expuls i

A.Sith.
(Mett.)

DCCXLI.
ft U ^ ganc t um p sub obtentu

Sarracen i s , Provincial i b u s recept i s. Carlus anno regnis sui XXVII. 3 moritur Carisiaci et Dionisium sepelitur. Cuius filii Carlomannus h et Pippinus maiordomatus totius Franciae k regnum suscipiunt et inter
s
1

se dividunt.

Chr.L.n,i.

DCCXLII. Karlomannus et Pippinus Hunaldum m Aquitani a e 4 ducem imperio suo resistentem bello superatum ad Wascones ib. 2. fugere compellunt; simul et Alamannos duce Theotbaldo n rebellareo temptantes mira celeritate comprimunt.
DCCXLTTF. Karlomannus et Pippinusl Odilonem P ducem BaioariorumQ rebellare conantem proelio 1 superant. DCCXLIIIL Karlomannus h cum Odilone s duce Baioariorum pacem
D
i

A.Sith. 742.

A. Sith. V. Sturmi facit *.

12.13.

um u

His temporibus

fundari coeptum* estFuldense a sancto Bonifacio in solitudine Bochonia v 6

* .

coeno-

donante conspexit, vidit hunc Karlum in inferno inferiori torCui interroganti ab angelo eius ductore responsum est, queri. quia sanctorum iudicatione, qui in futuro iudicio cum Domino iudicabunt quorumque res abstulit et divisit, ante illud iudicium anima et corpore sempiternis poenis est deputatus et recepit cum suis peccatis poenas propter peccata omnium, qui res suas et facultates in honore et amore Domini ad Sanctorum loca luminaribus divini cultus et alimoniis servorum Christi ac pauperum pro animarum suarum redemptione tradiderant. Q.ui in se reversus sanctum Bonefacium et Fulradum, abbatem sancti Dionisii et summum capellanum regis Pippini, vocavit eisque talia dicens signum dedit, ut ad sepulchrum eius irent et, si corpus eius ibidem non repperissent, ea, quae dicebat, vera esse crederent. Ipsi autem pergentes ad sepulchrum, ubi corpus ipsius humatum fuerat, sepulchrumque eius aperientes, visus est subito exisse draco et totum illud sepulchrum inventum est denigratum, ac si fuisset exustum. Hoc ideo scriptum est, ut omnibus legentibus nota fieret eius iusta dampnatio, per quem facta
est
*)

rerum ecclesiasticarum

iniusta ablatio add. 3c.

In marg. cod. 3. manus saec. XIII. add.: Odilo dux; ab hoc Altach fundatur monasterium anno Domini DCCXLo primo.
1. 2.

b) provint. 3. d) DXL. 3. e) karolum 1. 2. c) sue ditioni 3. k) frantie 3. i) sub optentu 1 ; s. obtentu 3. g) ducatus 2. h) carhn. 3. n) thiotbaldo 1. 2. o) repellare 3. m) hunaltum 1. 2. p) 5dilonem 2. r) prglio 1 ; prelio 3. s) odelone 1. t) ceptum 3. q) baioariorum ducem 1. u) cenobium 1, 3. v) boconia 3.
a)
f)
1)

Karolus

gothonis 3. pipinus 3.

1) cunctam Prov. et mar. illa 1. s. d. s. Chron. Laur.; totaque Provincia 2) Carlus Gothos superatos usque ad litus maris peragrata Ann. Mett. Provinciales receptos regnum Francorum feliciter possidens Chron. Laur.; interiora regni sui cum pace disponens Ann. Mett. 3) rexitque 4) Ex populum Francorum annis XXVI, mensibus VI. Ann. Mett. Annalibus amissis; Hunaldo Karolus princeps Aquitaniorum ducatum Hunaldum tribuit, vastant, persequentes Aquitaniam germani fugientem Ann. Mett. 5) Ex Eigilis Vita Sturmi (SS. II), c. 12. et 13; cf. Ann.

Fuld. antiqu.

AUCTORE ELNHARDO.
*p.ue.

A. 739-751.

Karlomannus et Pippinus b simul Saxonum perfidiam a. Sith. eorum regione ulciscuntur et ' castrum Ohseburg capi u n t. Chr. L. n, 4. Karlomannus Alamannos iterum res novas molientes a. Sith. nonnullis eorum interfectis compescuit. Bonifacius - archiepiscopus cum auctoritate sedis apostolicae annuente Karlomannoc duas(Chr.L.ll,5). u n a m in castro Wirziburg, u b i Burghar- (ib. 6). sede s episcopale s constitu i t tum collegam suum ordinavit episcopume, alteram in loco, qui
vastata

*DCCXLV.

DCCXLVI.

(1

v o c a t u r Eihst at
vadit ibique

'
,

DCCXLVTI.

AVillibaldus episcopus Karlomannus a

c
i

ordinatus

est.

relicta,

quam

tenebat, potestate

Romam a. Sith.

mutato habitu rehgiose victurus in Casinum ad sanctum Benedictum secedit et 3 monachus efficitur. Chr.L.ll, 7. DCCXLVHI. Gripho frater Karlomanni et Pippini potestatem a. Sith. Chr L n quandam affectans ad Saxones se contulit. Pippin o v e r o per Thurin^ * giam e ingres s o Saxoniam super fiuvium Obacra * in loco, qui dicitur eo e Horoheim, Saxones occurrentes Griphonem cum pacificare cupient s. ib. 9. Gripho autem nec Saxonibus nec Francis se credens in~' Baioariam fugit. (A. Mett.749). DCCXLVIIH. Pippinus b in Baioariam pergens Tassilonem n e - Ch L J 1
-

>

Hiltrudei sorore sua ducem ibi constituit Griphone et Lantfrido inde eductis*. DCCL. Pippinus Griphoni in partibus Niustriae k duodecim comitatus 1 dedit, sed ille nec ibi se tutum esse ratus ad Weifarium m

potem 6 suum natum ex

J-

ib.

n.

ducem Aquitaniae" secessit. DCCLI. Pippinus mis s a Romam legati o n e Zachariam papam o inter7 rogat de regibus Francorum ex antiqua Meroingorum stirpe d e s c e n dentibusP; qui reges quidem dicebantur, sed potestas regni tota apud maiorem domus habebatur, excepto quod chartae et privilegia H regis nomine scribebantur et ad Martisi campum, qui rex dice;

ib. 12.

*)

In margine cod. 3. add. man. s. XIII. : Tassilo dux Chiemsinum et Porich fundavit et Phaffimuenster prope Genabum.
carlm. 3. c) carlom. 1 d) burchartum 1. 2. e) deest 2. b) Pipinus 3. g) thuringeam 3. i) hiltniila 1. 2. k) neustriae 1. 2. h) obarcra 2. u) cquitauiae 2. m) uueipharium 1. 2. o) pape 3. p) desceuq) et martis 3.
;

a)
f)
I)

Carlm.
eichstat

3. 2.

oonimitatus ilentium codd.

2.

est ex 1) et castrum Ohseburg capit Chron. Laur. 2) Bonifacius eodem videlicet fonte, unde res de illo a. 717. 719. 754. relatae petitae sunt. Quetrum ultima oriyo in Willibaldi Vita Bonifacii (ed. Pertz, SS. II, p. 331 47 1) invenitur; sed ea ipsa auctorem 353; Jaffe, Bibl. III, p. 422 nostrum usum non esse consentaneum est, propterea quod a. 717. et 719. cum Ann. Mett., a. 754. cum Chron. Laur. ad verbum convenit; ex quo consequitur haec omnia Annalibus illis amissis esse tribuenda. 3) et mon. eff. ex Chron. Laur. 4) Hobacar Chron. Laur.; Obacra Ann. Mett. 5) in Baioariam confugit Ann. Mett. 6) Hiltrudem sororem Pippini cum Tassilone filio parvulo Chron. Laur. II, p. 9. 7) Einh. Vita Kar. 1 Gens Meroingorum sed opes et potentia regni penes palatii praefectos, qui maiores domus dicebantur, tenebantur. lortasse haec omnia ex Annalilm illis amissis communi Chronici Laur. et Vitae fonte hausta sunt. 8) Ibidem: Quocumque eundum erat, carpento ibat, quod bubus iunctis et bubulco rustico more agente trahebatur. Sic ad palatium, sic ad publicum populi sui conventum, qui annuatim ob regni utilitatem celebrabatur, ire, sic domum redire solebat. At regni administrationem et omnia, quae vel domi vel foris agenda ac disponenda erant, praefectus aulae procurabat.

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

batur, plaustro bubus trahentibus vectus atque in loco emi"nenti sedens semel in anno a populis visus publica dona sollemniter sibi oblata accipiebat, stante coram maiore domus et, quae a deinceps eo anno agenda essent, populis adnuntiante; sicque rege domum redeunte cetera b regni negotia maior domus administra b a t c Orat ergo sibi decerni, quis eorum iuste rex debeat dici et esse, is, qui securus domi 8edeat d an ille, qui curam totius regnie et omnium negotiorum molestias sufferat. DCCLLT. Zacharias papa ex auctoritate sanctiPetri apostoli manChr.L.ii.12.
v^Kax
l
.

Meroingorum Francis imperavit depositus et in monasterium mis s u s e s t Pippinus v e r o i n civitate Suession u m a sanct o Bonifat i o K archih episcop o in regem unct u s regni honore sublimatus est. DCCLLlT. Pippinus iterum Saxonum perfidia provocatus regiones A.Sith. 2 In qua expeditione Hildigarius 1 Colonensisk episcopus a Chr.L.n,i3. eorum devastat. A. Sith. Saxonibus interimitur. Gripho frater P i p p i n i cum Italiam petere s valle Maurienna a comitibus fratris sui occisus est. Chr.L. ii,u. conaretur, in a istulfum 4 regem LangoRomanus auxilium contra a ^' vf Stephanus papa 'bardoruml petens ad Pippinum in Franciamm venit; a quo honori8 6 ehr^L !! ^; fice susceptus apud Parisios duos filios eius Carlomannum" et Carlum o unxit in reges. * A s th et DCCLTTTT. Bonifatius P 5 archiepiscopus Mogontiacensis a e c c 1 e - * s i a e r evangelizans s genti Fresonum verbum Dei martyrio t coronatur anno VI., die quarto mensis Iunii. Post quem episcopatus sui Carlomanv Steph! Lullus 6 in" cathedrav eius sedit annosw XXXII. nus ** frater Pippiniy cum consilio z Haistulfi regis Lango1 h bardorum in Franciam veni e n s ad persuadendum fratri, ne exercitumc in Italiam duceret, non post multos dies Lugduni d Chr.L.n,i8. vita decessit. Pippinus vero Italiam ingressus Haistulfum
, , ,

Ch 'HJ

S
'

l'

T T 1| ' '

t( l

dat populo Francorum, ut Pippinus, qui potestate regia utebatur, nominis u0 9 ue dignitate frueretur. Ita 1 Hildricusf rex, qui ultimus

'

'

9.

XXX

a)
f)

d) sedebat 1. 3. e) regni totius 3. que 3. b) caetera 2. 3. c) amministr. 2. hildericus 1. 2. h) untus 3. i) hiltigarius 2. g) bonifacio 1. 2. k) coloniensis 2 ; colonensis 1. 3. Chron. Laur. 1) longobardorum 1. 2. m) frantiam 1; fratiam 3. carlm. 3. o) karolum 1. 2. q) mogon . . ciensis n) carolom. 2 p) Bonifacius 1. 2. erasis duabus Utteris 1; magont. 3. r) gclesiae 3. s) ewangelizans 3. t) martirio 1.3. w) annis 1. 2. x) carlm. 3. z) conu) deest codd. v) cathedram 1. 3. y) pipini 1. solio 3. b) supersuad. 3. c) exertitum 3. d) lucduni 3. a) frantiam 3.
;

1) Ita et factum est per unctionem sancti Bonifacii archiepiscopi Suessionis civitate Hildricus in monasterium mittitur Chr. Laur. 2) In qua expeditione Hildigarius Ann. Einhardi, qui dicuntur, Hildigarius interimitur Chr. Laur.; quapropter utrumque ex Annalibus amissis fluxtese suspicor. 3) In v. M. ex Chr. Laur., cetera ex Ann. Sith. 4) contra Langobardos A. Sith.; adversus Heistulfum regem Chr. Laur.; ad Pippinum Chr. Laur., cetera ex Ann. Sith.; apud monasterium beati Dionisii Vita Stephani II. (L. Duchesne, Le liber pontificalis 1886,) c. 23; duos reges ex Chr. Laur. 5) Cf. supra a. 746; Bonifatius Mogontiacensis archiepiscopus in Frisia martyrio coronatur Ann. Sith. 6) Carlomannus Pipp. fr. Lugduni diem obiit Ann. Sith.; nefandissimus Aistulfus Carolomannum fratrem benignissimi Pippini Franciae provinciam ad obiciendum atque adveraandum causae redemptionis sanctae Dei ecclesiae et reipublicae
.

Romanorum

direxit

Vita Stephani (ed. Duchesne)

c.

30.

AUCTORE EINHARDO.
superatum et

A. 752763.

Papiae inclusum obsides dare et res sancti Petri l red d e r e sacramento constri n g i t *. Stephanus papa d u c e Hiero-

Chr. L. n, 19.

v.Steph. Pippini Romam revertitur. et DCCL V. Haistulfus sacramenta mentitus collecto exercitu y"^ep V Romam inpugnando circumdat, omnia extra urbem ferro et igne 2 missis itinere rei nuncium marino devastans. Cuius pontifex legatis Pippino insinuat, deprecans et obtestans, ne coeptum c opus, quod sancto Petro promiserat, inperfectum

nimo

fratre

'

'

1*

relinqueret.

DCCLVI. Iterum 3 Pippinus Italiam ingrediturd, Haistulfum Chr.L.n,20. Papiae e inclusum obs i d et, Ravennam cum Pentapoli redd e r e con p e 1 1 i t V. steph. et per Folratum missum suum sancto Petro apostolo et Stephano papae f vicario eius tradidit S Ag h DCCLVn. Haistulfus 4 in venatione quadam equo lapsus regnum ciir. L. ii, 21. Constantinus imperator Pippino h regi inter cetera A. Sith. cum vita perdidit. munera etiam organum mittit. DCCL VHI. Pippinus h Saxoni b u s superati s tributum i n p o s u i t Chr. L. II, 22. ut trecentos equos singulis annis sibi solverent. DCCLVnLT. Wai p h ari u s k 5 du x i n Aquitania tirannidem ib. 23.
.
.

exercens pressnras ecclesiarumi Dei movet

e
t
i

111
,

n iustitias

mu

depraedationes

fac

i t.

Pippinus Waiphariik ducis stultitia d u c t o in Aquitania exercituP iustitias q ecclesiarum l

DCCLX.
r

permotus ib.23. D e i facere

rennuentem

rerum

iniuste

ablatarum
6

mento

restitutionem promittere sacra-

coegit.

DCCLXI.

Waiphariusk-

iuramenta mentitus Pippino mo-ib.24.

.

8 lestus efficitur, ferro et igni cuncta vastando Cavillionem* usque v 7 sibi 11 cum suis occurrere conpulit pervenit Pippinumque DCCLXII. Pippinus cum Carlo^ fiho Burbonem, Cantelam, Clarmontem aliasque civitates et castella pugnando capit ah i s que quamplurimis eius dominatuix subiectis etiam Beturicam y expugnat.
;

"***
'

7^2.

DCCLXHI.
ducens

Tassilo nepos Pippini ad Baioarios secessit.

de exercitu P regis se sub-ib.25.

a) constingit 3. b) nuntium 2 nucium 3. d) ingressus 3. e) papie c) inceptum 8. k) waphar. 3. f) pape 3. g) tradit 3. 1) aeccl. 1. h) pipin. 3. i) imp. 1. m) movit 2. n) iniusticias 2. o) stulticia 1. 2. p) exertitu 3. q) iusticias 1. v) comp. r) renuentem 1. 2. s) igne 1. 2. t) cabillionem 2. u) deeat 1. w) karolo 1. 2. z) pipini 1. x) dominatiui 3. y) betruricam 1.
; ,

3. 2. 2.
1.

1) Stephanus papa Romam revertitur Ann. Sith., Chr. Laur.; dirigensrex fratrem suum Hieronimum Vita Stephani c. 39. que cum eo 2) pontifex per marinum iter suos ordinans et ad eum in Franciam dirimissos adiurans eum gens cuncta, quae beato Petro polhcitus obest, adimplendum Vita Stephani c. 42. 3) Iterum Haistulfus sessus est Ann. Sith.; Pipp. in It. proficiscit, Heistulfum P. i. obsedit et, ut res sancti Petri redderet, sacramento constringit. Rav. c. Pent. sancto Petro tradidit Chr. L. II, 20; Fulradus venerabilis abbas apostolo et eius vicario sanctissimo papae tradidit Vita Stephani c. 47. 4) Haist. equo ex Ann. Sith.; Heistulfus in ven. equo perdidit Chr. Laur. 5) Haec, 'tantum ne annorum series rumperetur', ex eo, qui sequitur, anno anticipata esse Pertz (SS. I, p. 338> recte vidit. 6) Weiferus sacram. ment. vast. et depopulando usque Cav. perv. Chr. Laur. 7) Pipp. ex verborum orta. conpulit duplicatione sequentium
.
.
.

8 ^
1

ANN. FULD. PARS

DCCLXTTTT.

I.

(SELIGENST.)
valida
et

5 ""'^ !'-! etA.s.th.

1

Hoc

anno contigit hiems

praeter

golitum prolixa

Chr.L.n,26.
A. Sith.

DCCLXV. Hruodgangus

Mettensis^ urbis archiepiscopus corpora

.

Chr.L.n,26.

8anctorura Gorgonii, Naboris et Nazarii a Paulo Romanae sedis apostolico de * Roma in Franciam c trans t u 1 i t <l DCCLXVI. Corpus sancti Gorgonii condi t u es t in monasterio, cui vocabulum est *Gorzia, sanct i v e r o Naboris in alio monasterio, quod

*p. 348.

dicitur Nova-cella, Nazariie

autem

in monasterio
locis miraculis

Laureshamf,

quod
t.

est in
A. Sith.

Germania

3
;

in

Ch

subacta rediens apud Parisios VIH. Kal. Octobr. diem obiit anno aetatis n LHH. filiiqu e ei us Carlus* et Carlomannus k infulas regni suscipiunt. DCCLXVHH. Carlus* cum fratre Carlomanno k Hunolduml in Chr.L.m,i. Aquitania rebellare et imperio SUO resistere conantem bello
;

etA "ith

'

DCCLX VLI. Lemovica Aquitaniae & Pippino expugnante capta e s DCCLX Vni. Pippinus interfect o * Wai p hari o e t omn Aquitani a
i

quibus

vivunt

et gloria.

A.Sith.

"

'

A.

regina filiam Desiderii, regis Langobardorum , suo coniugio sociandaml de Italia adduxit. k rex decessit II. Non. Decembr. in villa Karlomannus Hjr** Salmuntiacor, sepelitur Remis; uxor eius et filii in Italiam pergunt. s i i n hab i t a synod o Valentianas Corbanacum t venit ubi Lanr. Carlus omnes episcopos, abbates, comites et duces, qui fuerunt fratris" v sui, ad se venientes suscepit exceptis paucis, qui cum uxore

superatum capit m DCCLXX. Berhta

.

CarloP

filio

DCCLXXI.

'

'

Carlomanni w perrexerunt.

Carlusi Saxoniam bello adgressus x Eresburgum castrum idolum Saxonum, quod vocabatur Irminsul, destruit. Ubi cum 5 subito in quodam torrente media exercitus prae y siccitate siti deficeret z Saxones i'uxta VisurChr.L. m,4. die divinitus aquae effusae sunt largissimae. 7 6 fluvium ad venientes datis obsidibus cu i m e o pac i regem g b Adrianus Romae A.Sith. ficantur a pontificatum suscipit. 8 CbT l II Carlusc ab Adriano defensione rerum DCCLXXHL pontifice pro TJi e i
A. Sith.
J"

Chr
e

III,4ca pit J T aur '

DCCLXXH.
et

XH

'

'i '

'

'

sancti derius clusis

Petri

cum exercitu ad Italiam vadit. Cui Desinitens clusis Alpium obseratis occurrit; Franci inclusum obsipotiti Desiderium fugientem et Papiae
invitatus
obsistere
(l

a)
f) 1)

hiemps

2. 3. 3.
;

b) metensis 2.

laureshaim

g) aequitaniae 2.
3.

hnnoltum

hunaldum
r)

m) cepit
2.

q) soc. coni. 1. v) suscipit 2. a) pacificatur 3.

salmontiaco

w) Karlom. 2; b) rome 3.

1. 3. d) trantulit 3. e) sancti naz. h) aetatis suae 1. i) karolus 1. 2. k) carlm. 2. n) bertha 2. o) long. 1. 2. p) karolo 1. sinodo cobanacum 2. 3. 3. s) u) fratres t) carlm. 3. z) deficerent x) aggr. 1. y) pre 3. c) karolns 1. 2. d) papie 3.

c)

frantiam

2. 3.

2.
3. 3.

1) Facta est hiems valida anno DCCLXHH. Chr. Lanr.; hiems prolixa Ann. Sith. 2) Corpora s. G., N. et N. de Roma in Franciam translata sunt Ann. Sith. 3) Ex his verbis fortasse colligere liceret harw annalium nostrorum partem in Gallia conscriptam esse, nisi haec quoque ex Annalibus illis amissis sumpta esse viderentur; etenim in Pauli Gestis episcoporum

II, p. 268,), e quibus illi hauserunt, legitur : ultra fluvium in monasterio, quod vocatur Loreshaim. 4) "Waifarius dux a susciFrancis interfectus est; Pipp. rex apud Parisyus decessit, filii 5) fatigaretur Chr. Laur.; depiunt Ann. Sith.; cetera ex Chr. Laur.

Mettensium (SS.

Rhenum
ficeret

Ann. Laur. 6) super Wisoram Ann. Laur.; super Wisarhaha ex Ann. Laur. Chr. Laur. 7) 8) propter defensionem sanctae Dei Romanae ecclesiae Ann. Laur. 774; cetera ex Chr. Laur.

XH

AUCTORE EINHARDO.
1

A. 764778.

9
e'

Carlus orandi gratia Romam vadit et ab Adriano hono-*- Si ' h dent. rifice susceptus sanctum diem paschae cum laetitia^ celebratd. DCCLXXIIII. Langobardi e obsidione pertaesi ' pariter cum rege ib. Desiderio egrediuntur ad regem. 1 1 1 e vero al t e ra die cum hymnis S et laudibus u r b e m ingrediens thesauros regum repertos exercitui distribuit et cunctum Italiae regnum adeptus regreditur in Franciam, ducens secum

'

cum coniuge eius. Adalgisus filius eius Constantinopolim A. Sith. I n t e r e a Saxones in Hes s i s Francorum terminos vastant. A. Laur. Erat autem ibi in loco qui v o c a t u r Fri t e slar, basilica quam k olim dedicans numsanctus Bonifatius 1
Desiderium
fugit.
,
,

martyr

prophetico

n i s u ign em subponere praesidium" sumunt.

1

quam igne cremandam esse

praedixitl. Cui pagani toto conarentur, divin o pavore perterriti fug a e Duo iuvenes in vestibus albis

cum

spiritu

basilicam ab igne
11

defendebant, quos et christianis et barbaris quibusdam divinitus videre concessum est; unus tamen ex hostibasilicam flexis genibus adclinis ligni s et ign i incumbens, bus iuxta
8

namque

p e c i e flari t i s r e p e r t u s est mortuus. cata est basilica sancti Nazarii martyris lata sunt ossa eius in illaml.

His temporibus
in

dedi- Chr. L.

iii, 8.

Lauresham

et transSith.

DCCLXXV.
giones ferro et igni
*p. 349.
1
'

Carlus a

Saxonum
s
,

perfidiam ultus omnes eorum re- A.

reaedificat

*
;

3 fluminis defendere conantes et II. V in Lidberge ripas Visurgis bechi w maxima eorum multitudine interfecta. Hruodgau- A. Sith. x dus Langobardus y in Italia regnum aff ectat. DCCLXXVI. Carlus contra Hruodgaudumz in Italiam profectusib. In Saxonia Eresburgum castrum Saxonibus reddieundem interficit. tum, Sigiburgum ab eis obsessum, sed non expugnatum. DCCLXXVII. Saxones, post multas caedes b et varia bella adflictic, Chr.L.ui,io. tandem christiani effecti Francorum dicioni subduntur. Et conventus A. Sith. in Saxonia habitus in loco, qui v o c a tur Pad r abrunno <* ubi Ibinalarabie Sarracenus praefectus ' Caesaraugustae venit ad regem. I b i Saxon e s A, Laur.
;

duobus eos proeliis

depopulatur

Sigiburgum castrum capit, Eresburgum

u

A. Laur.

*superat, uno iuxta Brun e s

baptizatig ingenuitatem

et

morem gentis abdicantes deinceps christianitatem et

sent.
venit,

omnem proprietatem suam

1

secundum regi tradiderunt, si a die illa et regi ac filiis eius fidelitatem abnegas-

Carlus k
n

cum
urb
in

exercitu
e

augustam Pampilonam Abitauro praefectis Sarracenorum DCCLXXVHI. Nabarris subactis revertitur Francia m

1 in 111 Caesar- A. Sith. Hispania usque 4 Ibinalarabi et de a. Laur. destruit, de obsides accipit, Wasconibus et 1> I n t e r e a Saxones A Si * h et
-

WidukindoT 5
a) karolus
f)

tyrannidi

nitente Francorum terminos usque ad Rhenum

'

1. 2. d) celebrat 2. e) long. 1. 2. b) pasce 3. c) leticia 1 ; leticia 2. pertesi 1. 3. k) raartir 2. 3. g) himnis 3. h) frantiam 3. i) bonifacius 1. 1) predixit 1. m) presidium 1. n) iuxsta 3. o) raartiris 3. p) laurasham 1 laureshaiin 3. q) in villam 1; in iUam 2; des. 3. s) depopulabatur 1.2. r) igne 1.2. t) aeresb. reedif. 3. w) lidbecki 2. 3. u) prgliis 1 ; preliis 3. v) duobus codd. x) hruotgaudu.s i. a) aeresburgum :!. z) hruotgaudum 2; hrodgaudum 3. y) long. 2. cedas 3. b) cedes 1 Ibinalarabus 1. 3. c) afiiicti 1. 2. e) d) padraprunno f) pref. 1. h) ingenuitate 1. g) babtizati 3. i) addicantes 3. 1) exertitu 3. k) karoius 1. 2. m) usque ad 1. 2. n) parapilonem 3. o) pref. 1. p) frantiara 2. 3. <l) widu; ;

kindu

3.

r)

hrenum
.

2;

reuum

3.

1) Carlus

orandi gr. R.

v.

Ann.

Sith.
3)

2) hesit kl, qiiod

nunc unum
nititur

Ann. exemplar exhibet. Franciam ex Ann. Laur. 4) de Chr. Laur. III, 11; in loco Adarna
exstat,

Sith.

super fluvium Wisora Ann. Laur.

5)

Widuchindus tyrannidi

ex Ann. Laur.; cetera ex Ann. Sith.

10

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

v. stnrmi para

sed non inulti revertuntur; nam ab exercitu^ regis, quem contra eos miserat, in loco, qui dicitur Liesi, super fluvium Adarna maxima eorum interfecta est. Eo tempore monachi Fuldensis coenobii c propter timorem Saxonum adsumptis" secum sancti Bonifacii martyrise ossibus fugerunt de monasterio per milia passuum fere XIIII. A 8 DCCLXXVHH. Carlus t more suo Saxonum perfidiam in loco, qui A Laur* nr
1
'

A.8itb. et ferr0 et a igni devastant, nr '

'dicitur

A. Sith. loco, qui A. Fuid. ant. venit.

HohholzS, per se ulciscitur et omnesh acceptis firmat obsidibus in vocatur Medofulli. Hildibrandus dux SpoUtanus ad Carlum^ Sturmi abbas Fuldensis 1 coenobii moritur; cui SUC-

cessit
8i h '
'

A L

u r'
igit

DCCLXXX.
n
;

Baugolf" eiusdem monasterii monachus.

Carlus
3

habito conventu in Saxonia iterum

eam

sub-

causa
A.Sith.

Pippinus filius CarUo Romae P baptizatur ab Adriano a quo et ipse et frater eius Hludowicus r uncti sunt in reges. 8 apud Wormaciam * sacramento et obsidibus suae ni, 156. Tassilo dux Baioariae ib. 178. subiectionis fidem facit u honorifice 4 remissus ad sua. Eo tempore multa signa apparuerunt, inter quae v signum crucis in vestimentis hominum frequentissime visum est; sanguis etiam e terra ac de caelo w perhibetur fluxisse. DCCLXXXH. Carlus t 5 habuit conventum in 1 o c o , ubi Lippia o r i (A. Lauresh.) A.Laur. tur, cum omnibus primatibus Saxonum, excepto Widukindo* rebelle
.

Romam vadit. DCCLXXXI.

dispo 8

que

tam Saxon u m quam Sclavo rum rebus

orationis

pontifice,

regis

et eis, qui cum eo erant. Ubi ad Danoru Halpdani y videlicet

Cagani et Iugurri. Quibus auditis atque remissis rex quidem in Frantiam reversus est, Saxones vero suadente Widukindo* iterum rebelles effecti legatos regis Adalgisum et GrailoA.Sith.

m que Hunorum
nem in
Sclavos

eum

cum

sociis z

venerunt missi Sigifridi suis, missi q u o

cum

exercitu a missos

conserto cum

*eis proelio

"

in

loco, qui vocatur Sundtal, non sine grandi clade suorum occiderunt 8 quorum mors quattuor miliumc et quingentorum hominum
:

decollatione vindicata est.

ib.

DCCLXXXHI.
et

A. Laur. proeliis S

ib et

Berhtae

regis

vicit,

uno

Hildigarda" regina diem obiit H. Kal. Maii; decessit mater IIH. Id. Iul. Carlusf Saxones duobus magnis 7 in Thiotmellie, altero iuxta fluvium Hasa, inc)
1.

a) igne 1. 2. g) hocholz 3.

m) baugolfus
s)

1.

b) exertitu 3. h) omnibus n) subiit 3.

t)

i)

cenobii 3. d) ass. hiltibrandus 1. 2.

baioarie

3.

uuonnatiain

o) karoli 1. 2. p) rome 3. 3. u) fecit 2. v) que 3.

f)

z) sotiis 2. y) halbdani 1. 2. d) hiltigarta 2. e) berehta 1.

e) martiris 1. f) karolus 1. I) fultensis k) karolum 1. 2. r) hludawicus 2. q) babtiz. 3. celo 3. w) x) widuchindo b) prelio 1; plio 3. a) exertitu 3. c) milia karolus 1. 2. g) preliis 1 ; praeliis 2 ; proeliis maguis
1.

2.
1.

3.
3. 3. 3.

23 (SS. II, p. 376,). 1) 2) in loco, qui dicitur Bohomnes ad locum, qui dicitur Medofulh Ann. Laur.; cetera holz; ex Sith. 3) omniaque disponens tam Saxoniam quam et Sclavos Ann. Laur.; cetera ex Sith. 4) quem dimittit rex honorifice Chr. Laur. in Saxonia ad LippuiIII, 16. 5) Habuit Carlus rex conventum brunnen Ann. Lauresh.; nescio an hoc quoque loco auctor Annalibus illis amissis tisus sit. et Gailo a Saxonibus in 6) Legati regis Adalgisus est Ann. Sith.; in monte, qui dicitur Sundal proelio occiduntur; quorum suorum ex Laur., qui de victoria Francorum mentionem faciunt; non Annalibus amissis, ut videtur. 7) Nomina locorum Theotmalli et ad fluvium, cuius vocabulum est Hasa, ex Ann. Laur. sumpta esse fMWNN^ nisi haec quoque ex Annalibus illis amissis petita sunt.
c.
. . . .
. . .

Ex

Vita Sturmi

AUCTORE EIXHARDO.
mensa eorum multitudine
interfecta.

A. 779790.

11
1

Eodem anno

rex Fastradam*

duxit uxorem.
cum A. Laur. DCCLXXXirn. Carl us*> iunior a patre in Saxoni a exercitu e miss u s "Westfalaos d in proelio e superav i t et domuit. 2 DCCLXXXV. Widukindf Saxo Attiniac i ad fidem Carliff venit ^.Shh.et Coniuratio orientalium * Franet baptizatus h est, et Saxonia tota subacta. corum, quaek vocatur Hartrati, contra regem exorta et cito conpressa est. Carlus" per 3 Autulfum senescalcuml missoex-ib. ercitu Brittones 111 domuit et ipse perltaliam rebus ordinatis orationis

DCCLXXXVL
vadit.

causa

Romam

Bicholf SUCCessit".
morte partim caecitate

Lullo Mogontiacensi episcopo defunctoA.Fuld.ant Auctores conspirationis contra regem partim A.Laur.785.
'

et

exilio

damnantur.

Carlus^ solis facta est XV. Kal. Oct. exercitu c Beneventan o s P 5 ingressus Capuam venit Grrimaldum <1 s r a c cepit. in obsidatum Hruodfilium Aragisi ducis Beneventanorum thrudis * filia regis a Constantino imperatore desponsat u r. ad Carlum in p a 1 a t i o Tassilo 7 dux Baioari o r u v veniens multis periuriis et infidelitat i b u s convictus Ingilenheim Graecorum^ exercitusx a Francis et Langobardisy et deponitur. Beneventanis proelio e superatur similiter et Avares in marc h a z Baioariae a atque Italiae b a regis exercitibus victi atque fugati sunt. VEHI. Carlus e per Saxon esiterfaciens venit ad Albim (1 suo Francos, Saxones, Sorabos et Abofluvium, habens in exercitu drit o s , quorum princeps e r a t Witzan, Fr e sones q u o q u e per Habola
Eclipsis

DCCLXXXVn.

cum

^gj^
'

6'

A. Sith.

DCCLXXX Vm.

\ Lauresh.) (A
Ch'r.L.111,26.

^
Slth
-

DCCLXXX

A. Laur.

\^

fluvium navigio venientes. Constructis duobus pontibus, quorum alterum ex utraque parte castellis munivit, transito flumine, Sclavorum 8 , qui vocantur "Wilzif, terram ingressus magnis eosA.Sith. proeliis& domuit ac dicionih suae subiugavit.

DCCXC. Hic annus a bellorum motibus quietus apud "Wormaciam transegit.

i

fuit;

quem
una

rexib.

a)
i)

uastradam

3.
f)

e) prelio 1.

Vuidukind

b) karolus 1. 2. c) exertitu 3. d) uuestfal. os erasa corr. Vuidikind 1 ; witukind 3. g) karoli 1. 2.

littera 1.
3.

h) babt.

k) que 3. 1) senscalcum 3; deest 1.2. m) britones 1.2. origentalium 3. n) richolRiholf 3. 1. 2; o) cecitate 1. 3. p) beneventum 1. 2. q) grimaltum 1. 2. ruadthrudis 2. r) beneventorum 1. s) obsidiatum 1. t) hruadthrudis 1 ; u) karolum 1.2. v) ingelenheim 1; ingilenhein 2; ingilenhem 3. w) Grecorum 1.3. x) exertitus 3. z) marcha 3. a) baioriae 2. b) italie 3. c) karolus 1. 2. y) long. 2.
fus

d) exertitu

3."

e) abotritos 1.

f)

wilzzi

3.

maticam
1)

g) pr^liis

1.

h) ditioni 3.

i)

wor-

3.

fastradane

Annalium Laur.

codd. plerique;

Fastradam Laureshamenses.

2) Verba Attiniaci, tota, contra regem ex Ann. Laur., cetera ex Sith. mmpta sunt. 3) Audulfo sinescalco et causas Italicas disponendi Ann. Laur. 4) caecitate et in Laur. desunt; fortasse omnia Ann. amissis tribuenda.

Hartrat et ceteri exiliantur etiam in Ann. Fuld. ant. ad a. 785. refertur. 5) Roma Capuam Ann. Sith., partibus Beneventanis Laur.; Grimoldus filius A. d. B. in obs. regi datus Sith., filium Grimoaldum Laur.; et filio Aregiso inde in ospitatum accepit Fragmmtum Chesnianum (SS. I, p. 33^, quod item ex Annalibus illis amissis derivatum videtur esse. 6) Hruatrudis Ann. Sith.; solutionem desponsationis a. 781. factae his verbis dici I. Bertxatjs, 'Z. Kritik Karol. Ann.' p. 118. jn-obavit. 7) T. d. Baioariae depositus Ann. Sith.; venit T. ad Carolum in Ingulunhaim Lauresh.; ad iamdictam villam Ingilenhaim, ibique veniens T. Lauriss.; convictus iterum de infidelitate Chr. Laur. III, 20. 8) Carlus Sclavos, qui Vulzi voc, cum magno exercitu adgr. dom. ac d. s. subi. A. Sith.
.
. . . . .

12
A.SHh.
et

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

A.Lanr.j ugb
(A. Lauresh.)

Huni exercuerunt
exercitue

p r0pt er

DCCXCI. Palatium Wormacense incendio consumptum a est. Carx m u 1 1 a mala et praedationes c ac caedesd, quas

in populo Dei, provocatus congregato inBaioaria f iuxta Anisam fluvium cum omni populo suo ieiuniis et obsecrationibus triduo celebratis exercitum dividitK.
Ipse parte Daimbii

et Baioariis ex australil per Cummiberg*, Saxonibus etThuringis cum parte Francorum per litus septeutrionale pergentibus, Fresonibus k verol et, qui cum ipsis deputati sunt, navali evectione A. Sith. per alveum euntibus Pannoni a m ingressus Hun i s p e r terr i t i s e t fug ientibus omnes e orum regiones usque ad Raba fluvium ferro et
J

cum Francis, Alamannis

et

igni

devastat.
l

ALa,'
'

DCCXCH. Haeresis Felicianal ipso" auctore eam abnegante apud Reganesburgr primum damnatas est; qui etiam per Engilberhtumt abbatem in praesentiam" Adriani apostolici adductus denuo eam
damnavits.
detecta
3

A. Sith. confessione facta

A.Laur. in
a. sith.

Baioaria

cito

partim morte partim

navalis in

Coniuratio Pippini contra patrem facta v est, auctoribus factionis conpressa w exilio et caecitate damnatis 8 . Pons
et
et

*p. 351.

ib.

DCCXCHI.
fluvios.

Danubio * factus esty. Fossa a rege facta est inter Radantiam z Proelium factum est inter Sarracenos et Francos
superiores
extiterunt.

Alcmonam
defece-

in Gothia, in

r
ib.

quo Sarraceni u n t.
'

Saxones

more

solito

in Franconofurt, in qua haeresisc FeliA. Laur. ciana <l 4 c o r a episcopi s Gralliarum et Germani arum Italorum q u e praeCarloe missis sente et Adriani aijostolici Theo p h ilacto *' principe et Stephano episcopis** tertio e damnata est et ratastipulatione

DCCXCHH.

Synodusb habita

magno

damnatio roborata.
a p u d sanctu

Albanu m honorifice sepulta

Fastrada regina

moritur
est
i
.

et

Mogontiaci h

Pseudosynodus Grae-

*) Cumanum montem add. m. saec. XI. in margine cod. 3. **) asstipulantibus add. m. saec. XI. inter lineas cod. 3.
3. b) Karolus 1. 2. c) predationes 1. d) cedes 1. 3. e) exertitu 3. 3. 1) dee.it 1. g) divisit 1. h) australe 3. i) danuvii 3. k) frisionibus 3. infrressus corr. ingressi s 3. o) igne 1. 2. n) fugentibus 3. p) heresis 1. 3. r) reganespurg 3. s) dampn. 2. q) felitiana 3. t) engilbertum 1. 2. u) presentiam 1. 3. v) compr. 1. w) cecitate 1. x) danuuio 3. y) f. e. in dan. 1. z) radantiam corr. ardantiam 3. a) prelium 1. b) Sinodus 2. 3. c) heresis 1. 3. d) felitiana 3. e) carlo 3. f) theophilacio 1. h) mogontie 3. g) tercio 2.

a)
f)

consumtum

baioria

m)

i)

sepelitur

1. 2.

1) propter nimiam maliciam quam fecerunt Avari contra sanctam ecclesiam vel populum christianum Ann. Lanr. Ea, qtiae sequitur, narratio in rebus et aliqua ex parte etiam in verbis cum Ann. Laur. et Lauresh. ex meridiana parte Danovii Fre. (divisitque exercitum ipse sionum et Saxonorum cum Toringos) convenit, sed accuratior utrisque est, siquidem ab illis navalis Frisonum expeditio cum septentrionali exercitu
.

confunditur; quamquam scriptorem doctissimum annalium KaroJi, B. Simson, ea de re aliter sentire non ignoro. Hoc igitur loco Fuldenses proxime ad Annales amissos accedere mihi videntur; in fine tamen auctorem etiam Sithiensibus usum esse probabile est, ubi haec leguntur: Carlus Pannonias cum exercitu ingr. Hunorum reg. ferro et igni populatur. 2) Her. Fel. est ex Ann. Laur. ipso eam abn. dampnata Ann. Sith. 3) detecta Felic. ex Ann. Sith., quae sequuntur, ex Laur. 4) Sin.

AUCTORE EINHARDO.

A. 791-798.
falso
1'

13

episcopis damnatur. Saxones inSinitfelde congregatic a Carlod His tem- Chr.L,.m,2G. Bubacti sunt et tertiuse ex eis homo translatus. poribus Alahwinus diaconus cognomento Albinus sanctitate et doctrina
clarus habetur.

corum a pro adorandis imaginibus habita et

septima vocata ab

DCCXCV.
vastan d o
pervenit

Carlus*'

-1

cum

exercituf?
,

Saxoniam ingenti populatione

,

ith - et

ad 1 locum quem vocant Hliuni * u b i Witzan dux Abodritorum ad regem perge re volens a Saxonibus occisus In quo locoTudun, qui in genteHunorum magnae k potestatis est. erat, per legatos suos se et terram cum populo, cui praeerat*, Rex vero regi daturum et christianum futurum esse promisit. afflictis Saxonibus et obsidibus firmatis in Franciam m rediit. DCCXC VI. Adriano pontifice defuncto Leo papa successit. Cagan e t Iugurro principibus Hunorum civili bello et intestina clade a suis occisis campus e orum, quem vocant Hringum, primo per Eh e ricum ducem Foroiuliensem deinde per Pippinum filium regis a d i t u s et captus est; et omnes Hunorum opes ac thesauri sublati etl> Carlo d
usque
,

^- ^

A. Sith.
ot

j-

g*

in

lus f expeditione facta totam Saxoniam usque ad Hadaloha , quae c sita est in littore oceani, peragravit atque in deditionemd per obsides acceptam Aquisgrani revertitur; ubi Abdellam Sarracenum, filium Ibin - Maugae e regis qui a fratre regno pulsus in Mauritania exulabat, ipso se commendante suscepit. Illuc q u o q u e legatus Nicetae t nomine Theoctistus, venit cum epistola imperapraefecti SiciliaeS, toris; quem rex magnifice suscipiens post paucos dies absolvit et abire p e r m i s i t.
1
,

Tudun secundum pollicitationem baptizatus et honorifice remissus A.Sith. Saxonia iterum a rege vastatur. est. DCCXCVII. Barcinona Hispaniae * civitas, quae iam pridem a F r an - ^.la " r 3 v w x eius Carlo reddita cis" defecerat, per Zatum Sarracenum praefectum Constantinus imperator a Graecisy excaecatus z est. Car-A, Sith. est.
Aquisgrani palatio allatiq sunt. 8uam cum populo suo ad regem 8
r
'
'

et

A. Laur.

Saxonico.

cum DCCXCVIII. Carlus Hadofuns rex Gralleciae

i
1

exercitu k

hiemavit in

H a ristallio
'

A. Sith. A. Laur.

et Asturiae n

suum papilionem mirael pulchritudinis regi Saxones seditione'1 commota legatos regios,
tis
,

per Floram 0,4 legatum

1

transmisit. Transalbiani faciendas 8 qui ad iustitias

;

apud eos versabantur, conprehendunt *, qu i b usdam ex eis statim trucidaquibusdam ad redimendum reserva t i s ex quibus aliqui effugerunt, ceteri redempti sunt. Quo audito rex in desertores arma corria)
1)

e) tercius 2.

1. b) Synitfelde 1. c) congegati 3. d) karolo 1. 2. g) exertitu 3. h) a 8. i) liuni 3. k) magne 3. f. r. adn) foreiuliensem 1. o) regis filium addictus 1 dictus 3. sunt tnanu primitiva in maryine inferiore adiecta 3. p) et q) ablati 3. r) Tudum 3. g) a rege 1. 2. t) hispanie 3. u) frantis 3. v) zatun 3. w) prefectum 1. 3. carolo excecatus 1. 2. 1. 3. x) z) a) exy) grecis 1; gretis 3. pedicione 1. 2. b) adaloha 2. 3. c) que 3. e) ibimaugae 1 ; d) dedicionem 1. 2. f) nicete 3. ibinmauge 3. g) sicilie 3. h) teoctistus 3. i) Karolus 1. 2. k) exrtitu haristollio 2; harisstallio 3. (xic) 3. 1) m) galleciae corr. galliciae 1; galletie 3. ii) MtrariM 1; bMtarfe 8, o) florum 1.2. r) iu.stip) mire 3. q) sedicione 2. cias 1. 2. fatiendas 3. s) deent 1 t) compr. 1.

grecorum 3; pseudogrecormn synodus

f)

karolus

1.

2.

preerat

3.

m) frautiam

3.

cum exercitu, pervenit Hliuni, ex Laur. 2) Cagan occisis, Hringum, et Carlo allati, remissus est ex Ann. Laur.; Campus Hunorum primo regis subactus est, et sublati sunt ^4. Sith. 3) Sarracenum et Carlo ex Ann. Sith. 4) Flora prO Frola hoc loco in aUquibus Ann. Laurissen1)

Carlus

In

occisus est ex Ann. Sith.;

rediit

Tudun

siutn cfHlicibus legitur.

14

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

piens totam Saxoniam

inter Albim et Visurgim populando peragravit. legatum suum et Thrasuchonem* d in loco certaminis in ducem Abodritorum proelioc vicit, caesis ceterise milibus, quibus rex quatuor pacem postulantibus.

Transalbianos per Eburisum

acceptis obsidibus Aquisgrani reversus epistolam c uius fihus Constantinu8 anno p riore excae*catus f>

Herenaef
est,

imperatricis,
*p. 358.

a Constantinopoli

patricium Frigiae Theophilum presbyterum pro per i sisset, r e m i sit etiam cum eis pace missam suscepit; quos cum r e et Sisinnium fratrem Tarasii Constantinopolitani episcopi iam dudum in Hadofuns quoque 1 supradictus rex praeItalia proelio k captum. data Olisippona Hispaniae" civitate insignia victoriae suae, loricas, mulos captivosque Mauros, per Froiam et Basihscum legatos suos* misit.
et

Michahel

A.Sith.
A. Laur.

A. Sith. A. Laur.

DCCXCVHH. Leo papa a Romanis in letania maiore hnguaP detruncata excaecatusQ et per Wirundum abbatem ac Winigisum ducem Spolitanum ereptus adCarlumr in Saxonia ad Padrabrunno 8 deductus est. Ehericus dux Foroiuliensis * iuxta Tharsaticam Liburniae" civitatem in1 sidiis oppidanorum occisus est; et Geroldusv Baioariae w praefectus cum u n i s dimicans interfectus e s t. Baleares insulae * postulato e t accepto Carliy auxilio Mauris et Sarracenis, a quibus priore anno

Mauri piraticam exercere

incipiunt.

praedabantur, ereptae

sunt.

sublata regi sunt praesentata. Brittannia cismarina per Witonem d-ucem tota subacta et arma ducum, qui se dediderant, inscriptis sin-

Signa quoque Maurorum in pugna

gulorum nominibus regi praesentata c sunt; nam his se et terram et populum unusquisque tradidit. Patriarcha Hierosohmitanus rehquias de sepulchro Domini p e r monach u m qu e n dam regi t r a n s mis i t. E t Azan d praefectu8 civitatise, quae dicitur Osca, claves urbisf per legatum suum cum a liis muneribus misit.
ib.

quod p i ratis infestum erat dispos i t i s q u e praesidi i s & revertens Turonish ad sanctum Martinum orationis causa pervenit; ubi Hildi2 Inde * reversus propter gard i s coniu n x e i u s defuncta est et humata. et exercitum A. Lanr. Leonis papae causam Romam proficiscitur ibique hiemavit k cum Pippino filio suo in Beneventanorum terras praedatum 1 ire iussit 111 nullus Leo papa, postquam facta de eo quaestione probator criminum ei obiectorum esse voluit, in basihca sancti Petri ambonem ascendit posito SUper caput SUUm evangelio 4 et coram omni populo invocato sanctae Trinitatis nomine iureiurando ab obiectis se criminibus
,

DCCC. Rex absolutum Hierosolimitanum monachum reverti fecit, misso cum eo Zacharia presbytero de palatio suo, qui eius donaria per illa sancta loca deferret. Ipse peragratis oceani Galhci htoribus,

A. Sith.

purgavit.
*)
a)

Karolo 11 addit redactio I (codd.

1. 2).

trasuchonem 1. c) prelio 1. b) obodritorum 3. e) cet. p. post. des. 1. d) cesis 3. i) patrih) michahelem 1.2; michael 3. g) excecatus 1.3. f) harenae 2; harene 3. tium 3. n) victorie sue 3. 1) deest 1. m) bispanie 3. k) prjlio li plio 3. o) l^tania 1. q) excecatur 1; excaecatur 2; excecatus 3. r) karop) linguua 3. lum 1. 2. u) liburnie s) padrabrunnon 1. 2; padraprunno 3. t) foriiuliensis 1. civitate 3. %) erepte 3. x) insule 3. v) geroltus 1. w) baioarie 3. y) karoli 1. 2.
a) britannia 1. 2. civitatis 1. 2.
i)

pape

3.

b) wittonein 2. g) presidiis 1. k) benavent. 3.

c)
1)

presentata
1.
1.

1.

h) turones

2;

d) prefectus 1. rev. orat. c. tur. ad

e) urbis 1. 2.
s.

m. pery.
n)
.

1. 2.

predatum

m) questione

1. 3.

0) crim. se 1.

1) et Ger. Bai. pr. cum Avaris dim. interfectus Ann. Sith. gardae coniugis Ann. Laur.; error nostri. 3) Inde Ann. Sith. 4) ewangelium portans Ann. Laur.

2) Liut-

hiemavit ex

AUCTORE EINHARDO.
cum

A. 799-804.

15

DCCCI. In die natalis Domini ante confessionem beati Petri apostoli, A.Laur. rex ab oratione surgeret, Leo papa coronam capiti eius imposuit, et a cuncto Romanorum populo adclamatum est: 'Carlo 1' augusto a Deo coronato magno et pacifico imperatori Romanorum vita et victoria!' Et post laudes more antiquorum principum adoratus est atque ablato patricii
nomine imperator
et

augustus

est

appellatus.
c

Post paucos autem dies

;

iussit eos, qui pontificem anno de' 1 eis quaestionee secundum

superiore

deposuerunt, exhiberi

et habita

sententia damnatif

sunt.

imperatorem intercessit; nam et vita et membrorumf? integritas eis concessa est, ceterumh pro facinoris magnitudine exilio deportati sunt. Terrae > motus factus est II. Kal. Maii k per totam Italiam tam vehemens, ut in quibusdam locis urbes ruerent et montes et tectum basilicae 1 beati Pauli apostoli Romae m cum trabibus suis magna ex parte decideret;
circa

legem Romanam ut maiestatis rei capitis Pro quibus tamen papa pio affectu apud

Rhenum

quoque

et

in

Gallia

et

in

Germania quaedam o loca

tremuerunt. Barcinona civitas in Hispania et in Italia Teate P captae Q. sunt 1 ; praefecti8 r earum, Zatun videlicet Barcinonae 8 et Roselmo

Teate 1

p. 353.

inter Francos et Graecos w ; et imperator vicissim absoluto illo misit Iesse episcopum Ambianensem et * comitem Constantinopolim, *ut pacem cum ea statuerent. Helmgaudum

v conprehensisu regi pariter praesentatis et exilio damnatis DCCCII. Herena imperatrix de Constantinopoli misit legatum nomine
,
.

ib.

Leonem spatarium de pace confirmanda

aron z rex - Persarum A. Sith. , quae Transalbiani Saxones a Francis A. Lanr. vastantur. Ortona civitas in Italia in deditionem accepta et Luceria a similiter, positumque in ea praesidium Francorum. Et Winigisus A. sith. dux Spolitanus, qui praesidio praeerat, a Grimaldo D obse s s u s et captus est. Bougulfus abbas Fuldensis Coenobii relicta, A. Fuld. ant.
Isaac
et a 1
i

IudaeusJ' elefantum

muner a

miserat, Aquisgrani Carlo a

detulit.

Eoanno

quam

habuit, potestate Ratgarium c obiit. patriarcha For iuliensis

successorem accepit.

Paulinuschr.L.111,34.

(1 et missi imperatoris de A. Laur. Winigisus a Grimaldo redditus Constantinopoli reversi sunt. Et venerunt cum eis legati Nicifori imperanam post adventum legationis Franciae toris tunc rempublicam rege n t i s Herenam deposuerunt. Quos imperator ad se venientes in loco, qui dicitur f Salz, super fluvium Sala suscepit etauditos cum epistola pactum faciendae K pacis continente remisit ad propria. DCCCIin. Carlus 11 4 Saxones transalbianos cum mulieribus et natis A Sith et transtulit in Franciam et pagos transalbianos Abodritisk dedit. Leo A- ^*" papa ad imperatorem Carisiaci venit, ubi natale Domini cum eo celebravit; donatusque magnis muneribus per Baioariam reversus est
<* ;
* -

DCCCHI.

1- "

a) accl. 1. 2. b) Karolo 1. 2. f) capite d. sunt 1.2; dampnati 2.

e) questione 1. 3. c) superiori 2. 3. d) deis 3. h) caeterum 2. g) tnenbrorum 2. i) terremotus 1. basilice 3; beati pauli basilicae romae 1. n) renum 3. m) rome 3. 3. p) teate 1. q) capte 3. s) barcinonie 1 ; r) prefectis 1 ; pfectes 3. barcinone 3. t) theate 1. u) corapr. 1. w) grecos 1.3. v) dampn. 2. x) helinludeus aaro karoio 1. 3. 1. 2. gaudum 2. y) z) b) grimolto 1; grimoldo 2. a) vocatur 1. c) foriiulieso 3. d) redditur 1. 2. e) frantie 3. g) faciende 3. h) Karolns 1. 2. i) trastulit in fanciam 3. k) abotritis 1. 2; ohodritis 3.

k) 0)

mai 2. (|uedam

1)

1) captae sunt Ann. Sith.; capta et incensa est Laur. 2) Aron rex elefantum ad Carolum transmittit Ann. Sith. ; quae a rege P. missa sunt Laur. a Ann. Grimaldus d. Gr. 3) Wigisus Sith.; Sp. captus Winigisum comitem Spoletii, q. pr. pr., obsedit et in deditionem accepit Laur. 4) Verba Karolus Sax. trans. et Leo papa ad (illum Aquis) venit ex Ann. Sith., cetera ex Lamr.
.

16

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

Romam.

Causa adventus eius haec a erat: perlatum est ad imperatorem aestate praeterita Christi sanguinem in Mantua civitate fuisse repertum; misit ad papam petens, ut huius famae" veritatem inquirerete. hoc propter

in Langobardiam e quasi pro inquisitione f praedicta profectus est, inde arrepto itinere ad imperatorem usque absolutus Rihbodo s archiChr.L.m,36. pervenit; repedavit.

Quid accepta occasione exeundi primo

unde

Romam

'

Trevirensis" moritur. DCCCV. Carlus i#l iunior in Boemanos Sclavos cum exercitu k A^th' missus 'a patre depopulata provincial regem eorum nomine Lechonemm occidit. Capcanus princeps Hunorum Aquis ad imperatoremn
episcopus
, ,

venit e t u t postula v i t inter Sabariam et Carnontum habitand i locum accepit, eo quod Sclav i 8 infesta n t i b u s pristin a s sed es habitare non potuit; erat enim christianus nomine Theodorus. Quo ad suos reverso et non multo post morte praevento cagano per legat o s s u o s pet e n t i a b P imperator e concessus est honor antiqu u 8, quem caganus apud Hunos iuxta priscum eorum ritum habere solebat. A Sith. et DCCCVI. Partitio l regni Francorum ab imperatore facta in villa Theodonis inter filios suos, ut sciret unusquisque e orum, quam partem
f

'-'

'

1 tueri et regere debuisset, si pater superst item reliquisset ". De 8 hac partitione testamentum conscriptum et ab optimatibus Francorum confirmatum et Leon is apostolici subscrip tione Carlus i iunior cum exercitu k a p a t r e missus in Sorabos super e s t. Albim fluvium habitantes depopulata Sclavorum terra eorum Mihduoch interfecit. Missa est et manus de Baioaria et Ala-

eum

roboratum

ducem

mannia atque Burgundia minima portione absque

ib.

vastataque provinciae non ullo gravi incommodo regressa e s t. In Corsicam v quoque classis a Pippino contra Mauros missa est; cuius adventum Mauri non expectantes abscesser a nt. Hadumar tamen w civitatis Genuae x praefectus inprudenter 3y contra eos dimicans occisus est. aron rex Persarum papilionem et tentoria atrii * DCCCVn. vario colore facta.mirae a pulchritudinis imperatori misit; erant enim omnia bissina, tam tentoria quam funes eorum, diversis tincta coloribus; pallia quoque sirica 1 multa et pretiosac et odores atque unguenta et balsamum necnon et horologium^ ex auricalco arte mechanica mirifice conpositum, in quo duodecim horarum cursus ad clepsidram vertebatur, cum totidem aereise pilulis 1*, quae s ad completionemh horarum decidebant et casu suo subie*ctum sibi cimbalum tinnire faciebant, additis in eodem eiusdem numeri equitibus, qui per duodecim fenestras conpletisi horis exiebant et k totidem fenestras, inpulsu egressionis suae quae prius erant apertael, sui cum claudebant. Eodem anno rex Burchardum" comitem stabuli classe misit in Corsicam, ut eam a Mauris, qui superioribus annis illuc
in
*
,

Boemanos

*p.

a) hec 8. b) fame 3. c) inqnreret 3. e) long. 1. 2. f) inquisicione 2. d) Quia 3. k) exertitn 3. g) rihboto 2. 3. i) Karolns 1. 2. h) treviriensis 1. 2; treverentis 3. ra) lethonem 2. n) regem 3. o) sarabiam 2. I) provintia 2. 3. p) ad imperatore 2. sed t) vastatfqne 1; s) de ac particione 3. q) Particio 3. r) relinqueret 2. 8. v) glassis 3. w) tame 3. t?que in rasura. u) proviutiae 2 provintia 3. x) genne 3. tcntoria in margine eadem manu adiecta 3. z) atrii a) mire 3. y) impr. 1 ; deest 2. b) serica 2. 3. d) orologium 1.3. f) pillulis 2. g) qne 3. c) praeciosa 2. e) ereis 3.

h) n)

complecionem 2. burchartum 1. 2

i)
;

completis
3.

1.

k) sne

3.

1)

aperte

3.

m) imperator

1. 2.

burghardum
.

o) stabili 3.

1) Carlus iunior Sith.,

f.

cum

exercitu

missus, Aquis ad

venit ex

Ann.

cetera ex Laur. 8uos. Carolus iun. c.

3)

Aaron rex

2) Particio regni Fr. ab imp. in v. Th. propter ex. missus in Sor. Ann. Sith., cetera ex Laitr. misit ex Ann. Sith., cetera ex Laur.

AUCTORE EINHARDO.

A. 805810.

17

praedatum venire consueverant, defenderet; a quo, cum venirent et victi ac fugati sunt amissis d u o decim navibus et c u m e o decertar e n t plurimis suorum interfectis. DCCCVIII. Godafridus a rex Danorum, Abodritos bello adgressos 1 1 quamvis multis affice r e t c malis cum magno tamen copiarumd suarum detrimento re d i i t Reginold o fili o fratris sui e t optimi s f militum suorum et manu promptissimo r u m amis s i s. Carlus S vero filius imsi " Saxon u m terminos adgredi b peratoris, q u i a d resiste n d u m e i temptaret, directus fuerat, Albiam ponte iunxit et cum exercitui, m cui praeerat k in Linones et Smeldingos 1 qui et ipsi ad Godafridum defecerant, quanta potuit celeritate, transposuit populatisque circumquaque
, , , , ,
,

A. sith.

A. r,aur.

eorum agris e t niam se recepit.

ficiscitur.

incolomi n exercitu in SaxoEardulf rex Nordanumbrorum B regno et<l patria pulsus ad imperatorem venit et patefacto adventus sui negotio Romam protransito iterum fiumine

cum

toris obsessa", sed brormn l' in regnum

DCCCVTIII. Dertosa r civitas Hispaniae s a Hludowico * filio impera2 Eardulfus rex Nordanumnon expugnata v est.
suum"' reductus
est

A. Sith. et a. i,anr.

per legatos imperatoris et Leonis His temporibus concilium habitum est de processione A. Lmt. papae. x Iohannes quidam monachus y HieroSpiritus saneti, qoam <|uaestionem solimis 2 primo commovit; cuius definiendae causa Bernhariusa episcopus "Wangionum et Adalhardus 1 abbas Corbeiae"-' monasterii! Romam ad

Leonem papam
et superbia regis

missi sunt.

Danorum

cum ei multa de iactantia e 3 nuntiarentur*', iussit castrum Esesfelds- trans

Imperator autem,
,

Albiam

aedificare".

Interea

cum
qui
a

auxilio
s

Saxonum

defecerant,

Thrasco dux Abodritorum i postquam Wilzos k et Smeldingos perdomuit et omnes, in emporio 1 Reric ab hominibus reverti coegit,
est.
filia

Godafridi1 per dolum interfectus

DCCCX. Hruoddrud
'

imperatoris, quae natu maior erat, VIII.

ib.

Id. Iunii diem obiit. Imperator vero Aquisgrani adhuc agens et contra Grodafridum P regem expeditionem <1 meditans nuntium f accepit classem ducentarum navium de Nordmannia 1 Frisiam appulisse totasque s Frisiaco litori* adiacentes insulas esse vastatas iamque exercitum illum in continenti esse

b) aggr. 1. c) aficeret 3. d) copium 1. godofridus 3. e) regi1. 3. f) obtimis 3. i) exertitu 3. k) preerat 1. g) Karolus 1. 2. h) deest 3. 3. m) gotafridum 1. o) Eardulfus 1. 2. n) incolumi 1.2. nordaninibroruiii in codice 3 hinc cnm duodecimo 3rf. p) q) pro duobus incipil fol. 11, quod principn/is codicis foliis amissis n scriba saec. XI. ad supplendam lacunam additum est ; fn/. 12' finitur a. 814. Deinde simili: intra hoc spatium cod. 3* signo et lectiones variantes cod. 3e ii :;</ ih/fero, qiti intercedente cod. 3 ex cod. 3, non ex 3* pendent, r) desertosa 3*. a hlud 3* a hludawico 3c. s) Yspanie 3rf. t) ab ludowico 1 ; a lud. 2 u) obcessa 3rf. v) expugnanda 3rf. w) deest 3d; in r. s. des. 3c. x) questionem 1. 3*. y) monacns 3c. d. adalbardi 3c. z) iherosolimis 3c. d. a) bemharius 3rf. b) adalhartus 3* monasterie iatantia c) corbiae 3*. 3*. 3d. nunc. 'Ad. d) e) f) g) hesfeld 3*. h) edificare 1; aedificari 2. k) uulcos 3c. 1) emperio 1; i) obodritorum 3*. 3c.d. emborlo 3*. m) gotafr. 3*; godefr. 3c; godofr. 3d. n) hrontdrud 3*. o) deest 3d. p) godefr. 3c.d. t) littori 3<l. q) expedicionem 1. 2. 3c. r) normandia 3c. s) totas 1.
a) gotafridns 1
;

nolto

1)

semel dingos eraso priore e

1)

Ann,

Siih.:

aftirit

iniuriis;

Godofridus rex Danorum Abodritos bello adgressus multis in Ann. Fuhlensibus adgressos passivo sensu usurpatum

fortaase non pHmo attctoti, sed incuriae eorum, qui opus eius exceperunt, debetur. 2) sed non exp. est ex Ann. Laur. (consumptoque in obpugnatione illiua aliquanto tempore . se recepit); item et Leonis papae (Laur.: legati imperatoris atque pontificis). 3) Ann Sith.: Castrum Essesfleth trans Albiam a Francis aedificatur; Laitr.: statuit trans Albiam fluvium civitatem aedificare.
. .

18

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

cum Frisonibus commisisse Danosque victores tributum et vectigalis nomine centum libras argenti a Frisonibus c iam esse solutas, regem vero Godafridumd domi esse; et revera ita erat. Qui nuntiuse adeo imperatorem concitavit, ut missis in omnes circumquaque regiones ad congregandum exercitum nuntiis ipse sine niora palatio exiens primo quidem classi occurrere f deinde vero transmisso Rheno S flumine in loco, qui Lippeham h vocatur, copias, quae nondum conveneUbi dum aliquot k dies moraretur, elefans 1 ille, rant, statuit operiri quem ei Aaron rex Sarracenorum n miserat", subita morte periit. Contandem copiis, quanta potuit celeritate, ad Alarum fluvium gregatis contendit castrisque iuxta confluentem eius, quo Wisurae flumine coniungitur, positis minarum GrodafridiP regis praestolatur" eventum; nam
ternaque praelia victis imposuisse
1

'

rex

ille

vanissima spe victoriae inflatus acie se

:

cum imperatore

congredi

Sed dum' imperator memorato loco stativa haberet, diversarum rerum nuntia 8 ad eum deferuntur 1 nam et classem, quae Frisiam vastabat, domum regressam et (rod a fridum regem a quodam suo satelhte interfectum, castellum *vocabulo Hohbuochi v Albiae flumini in Saxonum* Odo et orientahum quo legatus imperatoris adpositumw, erat praesidiumy, a Wilzisz captum et Pippinum filium eius, regem Italiae a VIII. Id. Iulii de corpore migrasse duasque legationes de diversis terrarum partibus, unam de Constantinopoli, alteram de Corduba, pacis faciendae causa adventasse narratur. Quibus ille acceptis disposita pro c temporis conditione Saxonia domum revertitur. Tanta fuit in ea expeditione*1 boume pestilentia, ut pene nullus tanto exercitui superesset, quin omnes usque ad unum interirent; et non solum ibi, sed etiam per omnes f subiectas provincias S illius generis animalium mortalitas imimperatori manissime"- grassata 1 est. Imperator Aquisgrani k veniens mense Octobrio ! memoratas legationes audivit pacemque cum Niciforo m imperatore et cum Abulaz" rege Hispaniae fecit; nam Niciforo" Yenetiam l reddidit et Haimricum <1 comitem olim a Sarracenis captum Abulaz n remittente r Oodafridos Danorum recepit. rege mortuo Hemmingust filius fratris
velle iactabat.
1
,
"

*/>.

355.

eius in
A. Laur.

regnum

successit ac u

pacem cum imperatore

s

fecit.

mv

DCCCXI. Imperator

Bas i lens e m episcop u m

legat o

et

Langobardum x deAquileiay ad confirmandam cumNiciforo 2 pacem. Condita vero inter imperatorem et a Hemmingum 1 Danorum regem c

u o s Constantinopolim mi s i t Haidoet Aio Hug w comi t e m Turonic u

s

pax a duodecim primoribus utriusque gentis, Francorum d videlicet et Danorum, iuxta fluvium Egidoram vicissim secundum ritum ac morem
Miiim datis sacramentis confirmatur.

Tres

missi: unus in Linones c , qui eorum castellum % priore anno destructum " re p a ' l in Pannonias ad controversias Hunorum et Sclavorum ravit, alterum
partes regni t e r r a vasta t a

Francorum
Hohbuo c hi f

quoque

exercitus in totidem

a) friaionibns 2 freaonibus 3r.

g)

hreno 3c; rhero 3rf. 1) elephans <juod 3d.

fresonibus 3c ; frenosibns commissise Sd. b) inp. 3*. c) frisionibus 2 ; e) nnncius 3c; nunctius 3rf. f) oecurre 3d. d) godrafr. 2; godofr. 3d. h) lippeha 3c.d. i) opperiri 1. 3*. 3d. k) aliquos 3c; alideest 3c. d. m) persaruin 3*. 3c. n) o) Congregatisque 3d. r) cuni 3c.d. ]>) gotafr. 3*; godefr. 3c; godofr. 3d. s) nuncia 3d. q) prestol. 1. 3*. t)tlefertur 2.3*. u) catellum 3rf. x) Sax. v) hohbuchi 3c.d. w) appositum 1.2.3*.
;

c)

Pippinum
condicione

des. 3d.
2.
1.

y) presidium d) expedicione 2.
h)

1.

z) vulzis 3c.

e)

bonum
i)

Srf

pest.

a) Italie 1. boum 3*.

f)

b) dispositas 3d. imperii 1. 2. 3*.

g) provintias

1) octimk) aquasgrani Srf, brio 1. m) niziforo 1. 2. n) ambnlaz 3*. o) Hysp. 3d. p) ueneciam 1. 2. 3d. q) heinricmn 3*. t) heimmingus 3c; r) remitente 3d. s) godefr. 3c; godofr. 3rf. huc 1. x) long. 1. 2. u) et 3c. w) hyemmingiis 3d. v) haitonem 1. 2. 3* haydonem 3d. -c) regem z) nizif. 1. y) aquilaia 3*. a) et b) heimmingum 3c. primoribus des. 3d. Danorum des. 3c. d) frangorum 3d. f) hohbnoichi 2. g) catele) lilones 3d. lutn 3d. h) defructum 3d. i) alter 3c. d.

3*. 3rf,

inmau.

3*.

crassata 3*.

1) Cf.

Ann. Laur.: in

tres partes regni sui totidem exercitus misit,

unum

AUCTORE EINHARDO.
finiendas,

A. 811814.

19

ad eorum perfidiam puniendam qui reversi sunt incolomesc. Interea Karlusd filius imperatoris, qui maior natu erat, II. Nonas Decembris obiit. DCCCXII. Hemming o Danorum re g e defunct o Sigifridus nepos Godafridie regis et Anulo nepos Herioldi*' succedere volentes, cum inter eos de primatu convenire non possets, commisso proelio" ambo moriuntur. Pars tamen Anulonis adepta victoriam Herioldumk e t Reginin

tertium a

Brittones b

omnes rebus prospere

gestis

A. Laur.

fridum

fratres eius reges

sibi

constituit

consensit.
runtur.

Niciforas P

In eo proelio imperator

X milia DCCCCXL viri cecidisse refeGraecorumU post multas victorias et

Qui etiam,
in

quod

necessario

pars victa

res prospere gestas a Bulgarisi" occisus Michaelems successorem accepit. Qui legatos Karli* ad Niciforum"- missos Constantinocum quibus et suos legatos direxit e t pacem poli a u d i v t et absolvit
i
;

a v Niciforo P
pientes

incoeptamw

confirmavit.
a

ubi ad x impera-

torem Aquisgraniy venerunt, scriptum pacti ab eo

ecclesia 2 susci, imperatorem suo, id est graeca lingua, laudes ei Cum Grimoldoe duce Beneventanoeumc et basileum" appellantes. rum pax facta et tributi nomine milia solidorum auri a Beneventanis a c c e p ta. Classis a n orum Hiberniam ' aggressa a Scottis " proelio

more

dixerunt b

XXV

superatur. post meridiem solis eclipsisk fuit. DCCCXHI. Imperator Amalharium 1 Trevirensem" episcopum et Petrum abbatem monasterii Nonantulas propter pacem cum Michaele n filium P imperatore confirmandam Constantinopolim misit Hludowicum coronavit et sibi consortem imperii fecit Bernhardum 1 q u o que nepotem
; ;

Hoc anno

ib.

suum
iussit.

r
,

filium

Pippini

filii

sui,

Italiae

praefecit
,

et

regem

appellari

*j>.

356.

super statu ecclesiarum" corrigendo ab episcopis iussit, quorum unum Mogontiaci w alterum Remis, tertium x Turonis, quartum Cabillione, quintum Arelati congregatum est. Qu o r u * g e s t a qui nosse voluerit, in p r a edictis y quinque civitatibus z invenire Pons apud Mogontiacum a incendio conflagravit. poterit. DCCCXIIII. Karlus & imperator, dum Aquisgrani hiemaret, anno ib. aetatis suae circiter LXXL, regni autem XLVII. subactaeque Italiaec XLIH.d, ex quo vero imperator et augustus appellatuse est, anno XIHI. V. Kal. Febr. rebus humanis excessit. Cui 1 Hludowicusf filius eius suc-A.Sith. ce s s i t et ad suscepti regni administrationem cura conversa primo legationes A. Laur. gentium, quae ad patrem venerant, auditas absolvit deinde simili 8 modo ad patrem quidem missas, ad se vero venientes suscepit et absolutas
Concilia quoque celebrari v

remisit.
a)

Habitoque Aquisgrani generali conventu populi

2.

sui
c)
rf.

ad iustitias^
incolumes 1. 2. g) possent Se. d. m)deest3*;

tereium d) Karolus
h) prelio
ibi 3c. d.
r)

3*;

tercius Sc;

tertius*3rf.

b)

britones

1.

2. 3rf.

e) godefr. 3c; f) i) adepta victoria 1. k) herialdum 3c d. 1) ragiufridum 3c. n) concensit 3rf. o) prelio 1 p) Nizif. 1. 3*. q) grecorum 1. 3*. plio 3*. 1. 2. 3*. s) michahelem 1. 2; mihchaelem 3*. t) Karoli 1. 2. 3*. u) uizif. 1. ad M. v) w) inceptam 3d. x) ab 3d. a) greca z) aeccl. 1. 2. 3. y) aquis 3e. d. 1. 3*. 3rf. b) dixerunt ei laudem 3*. c) inip. aquis et 3*. d) basiliseuin 2. e) grimallo :!'; grimaldo 3<1. f) hibenniam 3*; h) scotis 3c. g) agressa 3c. hybern. 3c amalcharium treviriensem 3e. i) prelio 1; plio 3*. k) eclypsis 2.3*. 1) m) 1.2; treviricii-ciM 3*. hludauuicuin 3c.rf. n) michahele'l. 2 o) Hlodouuicuin 3* iinp. mich. 3rf. p) fil. suum 3rf. q) bernhartum 1. 2. 3*. s) pipini 3rf. t) prefecit 1. r) deest 3c. u) aeccl. 1. 2. 3*. v) celebrare 1. x) tercium 1. 2. 3*. 3c. w) mogonciaci 1. 3r/. z) in praed. qu. civ. rfe. 3*. y) pred. 1. a) mogonciacum 3c; magont. Sd. b) Karolus
1.
;

1. 2.

3*. 3rf.

godofr. 3d.

herialdi 3c.

uulgaribus

1.

2. 3rf.
;:<.

c)

subactaque

dawicus

italia ex cot-r. 2. e) appelatus 3*. d) XLIIII. 3c. g) hic finitur in codice 3. fol. 12' (3*). h) iusticias 2.

f)

hlu-

trans Albiam in Linones . . , alterum in Pannonias tertium in , Britones . . Mendum fmtur Annalium Fuld. non cuiquam Hbrario, sed pritno 8criptori ipsi tribuendum videtur. 1) Ann.Sith.: Cui Hloduwicus filius eius succedens erepta p. v. patr. cum magna liberalitate restituit.
. . . .
.

2*

20

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

faciendas et oppressiones a popularium relevandas legatos in omnes regni A. Kith. sui partes misit et erepta per vim patrimonia multis restituit. DCCCXV. Exercitus Francorum a Hlud o i c o h imperat o r e ad ib. auxilium Herioldo 6 Danorum regi ferendum contra filios Godafridi in NordA. Laur. manniam mi s s u s \ cum a d v e r s a r i i eis congredi non auderent, vastatis d reversus circumquaque vicinis pagis et acceptis popularium obsidibus A.Sith. est. Romae e quidam primores in necem Leonis papae f conspirantes

XL

interficiuntur.
A. Laur. A. Sith.
A. Sith.

DCCCXVI.
dientes e

ss

Wascones

gentiliciai

Saxones et orientales Franci in Sorabos dicto non obecontumacium h audaciam non magno labore compresserunt. 2 sed duabus expeditionibus levitate k usi defecerunt
,

tarda eis deditio"1 et pacis impetratio videretur. Kal. Iunii, et Stephanus diaconus pontifex factus paucis post ordinationem suam diebus ad imperatorem venit, a quo apud n civitatem honorifice susceptus est. Qui statim adventus sui A. Laur. Remorum caus a s p r i n c i p i insinuans celebratis P ex more missarum sollemniis eum diadematis inpositione 1 coronavit. Multis deinde inter eos muneribus et datis et acceptis et amicitia r vicissim firmi t e r robor a t a pontifex Romam,
A. Lanr.ita

sunt edomitil,
decessit

ut

Leo papa

VHI.

imperator Conpendium
A. sith.

palatium petiit

3 facta est Xonis Febr.; eadem nocte Eclipsis solis stella cometes gladio similis visa est. Stephanus papa VHII. Kal. Febr. diem v Hludowicus h 4 imperator cui Paschalis" successit. obiit, presbyter A. Laur. filium suum primogenitum Hlotharium w coronavit et* nominis atque imperii sui socium sibi constituit, ceteros reges appellatos unum Aquialterum Baioariae z praefecit a Sclaomir d u x Abodritoib. taniae y ,
.

DCCCXVH.

potestatem, quam post mortem Thrasconis solus c super Abodritos tenebat, cum Ceadrogo' 1 filio Thrasconise iratus partiri iubebatur, populo suo c sibi subiecto defecit; et missa trans mare legatione cum filiis Godafridif amicitiass iunxit. ASith.et Bernhardush* 5 rex Langobardorum i consilio pravorum hominum tyranniaur dem meditat u s c u se a suis deseri vid i s s e t rebus p r o p r i is diffi6 A. Laur. (?) densk apud Cavillionem armis depositis imperatori se tradidit. Legati

rum h propterea, quod regiam

cum

'

Constantinopoli pro pace ad imperatorem Hludowicum' missi venerunt, quos ille apud Ingilenheim susceptos audivit ac dimisit. Ratgarius abbas FulLeonis imperatoris de
a)
f)
1)

e) Rome 3. c) heriordo 1 ; herialdo 3. d) deest 1. 3. h) contumatium 2. 3. k) levitare 1. i) gentilitia 3. n) romorum 2. o) civitate 3. p) caelebratis 2. 3. r) amicic. 3. v) prt) 3. q) imp. 1. 8) comp. 1. t) petit 3. n) pascalis 2. 3. constituit manu prima in marq. super. adiecta 3. w) hlodharium 3. x) et y) aquitanie 3. z) baiarie (sic) 3. a) prefecit 1. b) obodr. 3. c) deest 1. d) cheadrogo 2. Beruhartus amitic. amicic. 1. 3. e) trhaschonis 2; trasconis 3. f) godofr. 3. h) g) 2; k) difldens 3. i) long. 1. 2. 1) hlod. 3.

obpressiones

3.'

b) hlod. 3.

pape 1. 3. edomati 3.

g)

oboedientes
editio
3.

1.

m)

rev. est e Laur. 2) Gens solita Ann. Sith.; Vascones levitate commoti defectione desciverunt Ann. Laur. 3) lunae Ann. Sith. et Laur. 4) Hlud. imp. ex Ann. Sith., cetera e Laur. 5) Bernh. r. Lang. ex Ann. Sith., cetera e Laur. 6) Haec quoque ex Annaliitm Sithimsium exemplari paulo uberiore quodam fluxisse videntur, quippe quae a Laurissensibits lonaius recedant; quod exemplar, ex quo codex Sithiensis descriptus videtur esse, suspicor an Annales quidam Blandinmni fuerint, qui ctd nostra tempora non venerunt, ab ipso Einhardo compositi et, qnam1)

Exerc.

Wasconum

missus ex Ann. Sith., cum gentilitia levitate usa deficit

.

diu

vixit,

continuati.

AUCTORE EINHARDO.
densis

A. 815820.
et

21

coenobii
l
.

accusatus
Bernhardus

a fratribus
Francoruru

convictus

de-

ponitur

DCCCXVm.

iudicio c

exc a ecatus d mori- A. sith.

tur; similiter et auctores coniurationis capitali sententia

damnatie

lumini- A.i.aur.

bus tantum orbantur.

Episcopi synodalif decreto depositi monasteriis mancipantur; ceteris, prout quisque nocentior vel innocentior appar u i t, missus est. vel exilio deportatus vel tonsus et in monasteri u Im-A. h cismarinam bello petens captis q u e rebelli o - A. perator v e r o Brittanniam i num munitioni b u s brevi totam in suam potestatem redegit. Nam 4 Mormanno, qui in ea tyrannidem exercuit, occiso nullus Britto k m inveniebatur, qui resisteret aut imperata facere renueret 1 Eclypsis solis contigit VIII. Id. Iul. Irmingardis regina V. Non. Oct. decessit.

Sith.

;1

Lxar.

Monasterio Fuldensi
*
'p.

357.

DCCCXVIin.

abbas electus et ordinatus est. A.Fuid.ant. Eigil Sclaomir d u x 3 Abodritorum n a primor i b u s populi A. Laur.
sibi rationabili t e r effellere

sui multis criminibus

accusatus, cum obiecta

non p o s set, exiho condemnatus est et regnum Ceadrogo filio Thrasconis P datum. Similiter et Lupus "Wasco de perfidia convictus exilio deportatus est. Conventus Aquisgrani habitus est, in quo multa de statuQ
ecclesiarum
capitula
r

et

monasteriorum tractata atqne ordinata sunt

legibus etiam

pernecessaria, quia deerant, addita sunt. Imperator inspectis plerisque nobilium filiabus Iudith filiam Huelpi comitis duxit Contra Liudewitum q u o q u e Sclavum in Pannonia rebellan- A. Sith. e t uxorem. tem t exercitus de Italia missus rebus parum prospere gestis infecto A. Laur. pene negotio u regressus est. Pippinus filius imperatoris Wascones vicit

quaedam

ac

in coenobio w Fuldense ab 7 Heistolfo* archiepiscopo dedicata est inHrab. honorem Domini Salvatoris et o m n i u m sanctorum e i u s translat a q u e sunt ossa sancti martyris y K a 1 e n d i s Novembr i b u s. DCCCXX. Tres 8 exercitus contra Liudewitum in Pannoniam mittun- A ^ aur et tur; quorum unus de Italia per Alpes Noricas, alter de Saxonia per Carantanorum provinciam z tertius a Franc o r u m per Baioariam et Pannoniam A. Laur.
, -

subegit.

Hoc anno

basilica

sancti

Bonifacii v

martyrisA. Fuid. ant.

'

superiorem ingressi,
et igni

cum

in

unum

venerunt, totam pene regionem ferro

reversi sunt.
Is

devastantes nullo gravi

damno c accepto

tamen,

qui per

locorum

Pannoniam superiorem iter fecerat, in transitu Dravi fluminis ex et aquarum insalubritate soluti ventris incommodo graviter affectusd est, et pars eius non modica hoc modoe consumpta. Bera
b)

cj iuditio 3. d) excecatus 1. 3. e) danipnati 2. 3. h) britanniam 1. 2. i) municion. 3. k) brito 1. 2; n) obodr. 3. o) deest 1. 2. eclipsis 1. 3. p) trasconis 3. 3. 3. q) s) quedam t) repellantem u) negocio 1. mart. v) bonefacii 3. w) x) hestolfo 3. y) martiris 1. 3; et omn. tnanu prima in margine adiecta 3. z) provintiam 2. 3. a) tercius 1. 2. b)' igne yastantes 1. c) dampno 2. e) morbo 1. d) afflictus 1.
a) cenobil 3.
1.

Bernhartus
3.

sinodali bretto 3.
f)

3.

g) c^teri 2.

1)

rennueret

m)

de

st.

des. 1.

r) jccl. 1. 2. cenobio 3.

1) Cf.

2) Bernh.

Simson, 'Jahrbiicher Ludwigs d. Frommen' I, Exc. II, p. 371 376. moritur ex Ann. Sith., cetera e Laur. 3) Imp. petens

Ann. Sith. (Mormannum eorum Abodr. rex Ann. Laur. 6) rebus Novembribus ex Hrabani 7) ab 'Denotatione dedicationis ecclesiae' etc, quae inter carmina eius traditur; Poetae lat. II, p. 205. 8) Ann. Sith. : Tres exercitus de Francia, Saxonia atque Italia in Pannoniam contra Liudiwitum missi Ann. Laur. : tres ex. c. Liudew. mitt., qu. u. de I. p. A. N., alter per Car. pr., tercius per
ex Ann. Sith., cetera e Laur. 4) tyrannum); regiam potestatem Laur. est ex Ann. Laur., cetera e Sith.

Ex
5)

Bai.

et cetera.

22

ANN. FULD. PARS

I.

(SEUGENST.)

comes Barcinonae infidelitatis a vicinis suis insimulatus cum accusatore suo equestri pugna confligere conatus vincitur; et ut reus maiestatis c par c e n t e ei imperator e exilio deportat u r. capitali sententia damnat ns
A. Sith.

A. Laur. lentia

d corrupt o hominum et boum pestiPropter nimietatem pluviarum aer e longe lateque ita grassata est, ut vix ulla pars regni Francorum ab hac peste inmunise posset inveniri. Fruges quoque vel colligi f non 2 putruerunt. Vinum etiam propter caloris inpoterant vel collecta
'

opiam acerbum
A. Sith.

et insuave fiebat.

DCCCXXI. Hludowicus imperator Noviomagi *

divisionem regni f e cit

inter filios suos ; deinde in villa Theodonis omnes, qui suo tempore in exilium missi fuerant h , revocavit et singulis in statum pristinum restitutis 3 A. Laur. possessiones q u o q u e iudicio i legis in fiscum k redactas magna liberaliHlotharius 1 4 filius eius uxorem duxit et apud A. Sith. tate restituit.

A. Laur.

Ceadrogo princeps Abodritorumn quia perfidiae et cuiusdam cum filiis God a fridi o factae societatis P notabatur, Sclaomir aemulus 1 eius in patriam remittitur. Qui, cum in Saxoniam
hiemavit.

"Wormaciam

aegritudine functus estt.

venisset,

decubuit;

percepto

baptismi

sacramento

de-

In regione Thuringorum quodam in loco iuxta fluvium ib. N. cespes" longitudine pedum quinquagenum, latitudine quattuordenum v altitudine sesquipedali w de terra sine manibus et praecisus* et sublatus est; et ab eo loco, in quo sumptus est, pedum spatio y distans inventus est. Item in parte orientalis Saxoniae z quae Soraborum finibus contigua est, in quodam deserto loco iuxta lacum, qui dicitur Arnseo, terra in modum aggeris intumuit et limitem unius leugae s p a t i o D porrectum sub una nocte absque humani operis molimine ad instar vaUi c subrexit. A. Sith. Hludowicus d imperator sacerdotum usus consilio de omnibus, quae f publice perperam gessit, publicam poenitentiam egite et pogt haec cuncta, in quae regno suo corrigenda invenire S potuit, corrigere atque emendare Hlothariush in Italiam, Pippinus frater eius et ipse uxore ducta curavit. 1 abbas Fuldensis COenobii k A. Fuld. ant. in Aquitaniam missus est. Eigil A.Laur.823?defunctus Hrabanuml successorem reliquitm. Ebo Re,

DCCCXXTI.

XXV
,

morum episcopus genti Nordmannorum evangelizavit verbum Dei 5 A. Sith. *DCCCXXin. Hlotharius n iuvenis rogante Paschale papa Romam *p. veniens ab eodem coronatur et a populo Romano imperator augustus 6 appelA. Laur. 822. latur. Liudewitus, qui superiore anno propter exercitum contra se
.

*)
a)

"Warmatie
3.

manu

saec.

XIII. superscriptum in cod.

3.

barcenone

g) theotonis 1. flscum des. 2. godofridi 3. ceptione 3. x) precisus 1. d) lud. eraso h hlodharius 3. harius 3.

b) accussatore 1. c) dampn. 2. d) aerg 2. e) imm. 1. f) colli 3. 2. h) fuerunt corr. fuerant 1; fuerunt 3. i) iuditio 1. 3. k) in 1) hludharius 3. m) Wormaticam 3. n) obodr. 3. o) godifridi 2; p) facte sotietatis 3. r) egritudine 1. 3. q) emulus 1. s) pert) moritur 1. 2. u) cespis 3. v) quatuord. 1. 2. w) sexquipedali 3. z) saxonie 3. a) deext 1. y) spacio 1. b) spacio 2. 3. c) vallis 2. 1 ; hlod. 3. e) gessit 3. f) hec 3. h) hlutharius 1 ; g) inveniri 3. i) egil 2. k) cenobii 3. 1) h erasttm 1. m) accepit 3. n) Hlod-

aer corruptus Ann. Sith. collecta Ann. 1) Propter 2) frumenta revocavit et unumquemque in suum statum restituit Laur. 3) Hlud. Ann. Sith.; ea, quae sequuntur ex Ann. Laur. 4) Hlotharius iuvenis Ann. Sith.; filium autem Hloth. A. Laur. 5) Dubito an haec ex pleniore Annalium Sith. exemplari sive Annalibus Blandinianis petita sint. 6) Ex Ann. Laur. (imperatoris et augusti nomen accepit).

AUCTORE ELXHARDO.
missum

A. 821825.

23

relicta Siscia civitate ad Sorabos, qui magnam Dalmatiae b iterum in Dalpartem obtinere dic u ntur, fugiendo se contulit, c u m matas ad Liudemuhslum avunculum Bornae c ducis pervenisset, dolo A. Laur. 823. Hoc anno prodigia quaedam d extitisse narranipsius interfectus e s t. e fuerunt in tur, m quibus praecipua Aquense palatio terrae*' motus et in territorio Tullense iuxta villam Commerciacum puella quaedam*1 annorum fere duodecim ab omni cibo per decem menses abstinens et in Saxonia in pago, qui vocatur Firihsazi, XXILT villae e igne caelestih concrematae 1 Et in territorio et fulgora k sereno atque interdiu de caelo* cadentia. sancti Cometensi Italiae civitatis in vico Grabadona n in ecclesia I< ihannis baptistae P imago sanctae i Mariae puerum Iesum gremio continentis 1 ac magorum munera offerentium in absida 8 eiusdem ecclesiae 1 depicta et ob nimiam vetustatem obscurata et pene abolita tanta claritate per duorum dierum spatia effulsit, ut omnem splendorem novae picturae
1 (
"

suae vetustatis pulchritudine" cernentibus penitus vincere videretur; magoruni tamen imagines praeter v munera, quae offerebant, minime w claritas Et in multis regionibus [frugesy] grandinis vastatione illa inrauiavit x deletae L atque in quibusdam locis simul cum ipsa grandine veri lapides a tactae atque ingentis ponderis decidere visi. Domus quoque de caelo hominesque ac cetera animalia passim fulminum ictu praeter c solitum crebro exanimata dicuntur. Secuta est ingens pestilentia atque hominum
.

mortalitas

magna. DCCCXXHH.' Rex

1

Bulgarorume Omortag pacis faeiendae f gratia

;

ib.

ad imperatorem legatos e t litter a s S misit quos r e x audi tos remisit et cum eis Machelmum h de Baioaria ad memoratum regem direxit. Paschalisi papa defunctus et Eugenius pro eo pontifex constitutus est. Imperator Hlotharium filium suum ad iustitias k faciendas Romam misit. Ipse cum exercitu Brittanniaml petit divisisque in tres partes copiis totam ferro et igni" devastat acceptisque a perfido Brittonum 11 populo, quos imperaverat, obsidibus reversus Hoc anno hiems 01 aspera et valde prolixa facta est, quae est.

non solum animalia, verum etiam homines quosdam immanitate frigoris extinxit. Ante solstitium P quoque paucis diebus
territorio August a dunense (l aere in tempestatem subita mutatione converso ingens fragmentum ex glacie r simul cum grandines decidisse perhibetur, cuius longitudo quindenum, latitudo septemt, crassitudo duorum pedum fuisse dicitur. DCCCXXV. Iterum rex Bulgarorumu alios legatos ad imperatoi s i t re de tenninis videlicet ac finibus inter Francos et Bulgaros v constituendis. Quibus rex auditis per eosdem, qui ad se missi fuerant,

in

ib.

m m

legatos
a)

regi
3.

eorum

missis

litteris

prout videbatur, respondit.

Wiho-

terre 3. b) et codd. e) precipua 1. c) Borne 3. d) quedam 3. h) celesti 3. g) ville 3. i) concremate 3. k) fulgura 1.2. 1) celo 3. m) italicg 2; italiof .1. n) gradabona cod<l, o) gccl. 1. 2. r) contip) baptiste 3. q) sce 3. eccte 3. t) ^ccl. 1. 2; v) preter 1. l) bsida 2. u) puk-hritudine. 1. w) minine 3. x) irr. 1. 2. a) celo 3. z) delecte 1; delete 3. y) deest in codd. b) tacte 3. c) preter 1. 3. d) DCCCXXIIl in marg. 1. e) uulgarum 1. 2. f) faciendi 3. litera1. g) h) maghelmum 3. i) pascalis 3. 1) britanniam 1. 2. k) iusticias 1. 2.

dalmacie

m) igne dunense

1.

2.

eorr.
2.

n) britonum 1. 2. augustvdunense 2.
v) uulgaros 1. 2.

o)
r)

hiemps

2. 3.
s)

p) solsticium 2. 3.
3.
t)

q)
3.

augustau) uul-

clatie 3.
literis 1.

gandine

septennm

garum

1.

w)

1) Haec et alia plurima eorum, quae ab hoc anno a Laurtssensibus aliqua ex parte discrepanlia inveniuntur, fortasse ex antiquiore illo Annalium Sithiensium exemplari petita sunt, de quo supra ad a. 817. mentionem feci.

24

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

marcus Brit t o a perfid us terminos Francorum incendiis et direptionibus infestare non cessavit, donec ab hominibus Lantbertib comitis in domo propria circumventus et occisus est. Imperator c u m fili i s God a fridi c pacem, quam ipsi petebant, cum eis in marca d eorum confirmare In territorio Tullense iuxta Commerciacum e villam puella iussit. duodenis 1 post sacram communionem, quam in pascha a sacerdote cibis et potibus i t a s u s ceperat, primo pane, deinde aliis c o m m u nibus abstinu i t ut nulla penitus corporis alimenta percipieus plenum triennium f autem ieiunare anno insine omni victus desiderio compleverit. Coepit
,

sicut in ipsius anni descriptione dominicae s DCCCXXLU. superius adnotatum est, et i n hoc anno, id est DCCCXXV. circa Novembris mensis initium escam sumere ac more ceterorum h mortalium manducando vivere coepit i .

carnationis

*p.
.

A.i.aur.823.

DCCCXXVL* Cum regi Bulgarorumk

tiassent
remisit,

iterum eum,
ut
si

rogans,

quem prim u m miserat, ad imperatorem cum litteris sine mora n i n d i s positione terminorum di f finitio

legati sui, quid

egerint, renun-

hoc non placeret, suos quisque terminos sine pacis foedere imperator susceptum et auditum sine litteris reMense autem Maio apud Ingilenheim habito conventu diversa rum gentium legationes audi t a s absolvit. Q u o tempore Herioldus P cum uxore et magna Danorum multitudine apud Mogontiac u m q Georgius r quidam presbyter 8 de Venetia cum Baldrico baptizatus est. comit e Foroiuliense veni e n s organum ydroulicum* Aqu i s grani fecit. Postea vero, cum imperator in Salz villa regia confieret vel,

tueretur.

Quem

meare

fecit.

ventum haberet, perlatum est ad eius notitiam", quomodo Aizo Gothus de palatio v fugiens w ad Sarracenos se contulisset et inde Graviter 3 accepit; tamen, ne auxiha contra nostros accepisset. x suorum i u d i c a v i t q u i d inconsulte a g e r e t adventum consiliariorum
,

opperiri. Dionisii sedis tunc

Dum haec y aguntur, Hildoinus z abbas monasterii saneti Romam mittens annuente precibus a eius h Eugenio apostolicae c
praesule
d

ossa

beati

martyrise Christi Sebastiani accepit

et

ea apud Suessonumf civitatem in basilica sancti Medardi collocavit. Ubi dum adhuc in loculo, s i c u t al lata S erant, inhumata iacerent, tanta signorum ac prodigiorum multitudo claruit, tanta virtutum vis in omni genere sanitatum per divinam gratiamh enituit, ut a nullo mortalium i eorundem k
ib.

miraculorum aut numerus comprehendi aut varietas valeat enarrari. DCCCXXVH. Exercitus a rege Sarracenorum Abdiraman ad auxi4 lium Aizoni ferendum duce Abumarvan regis propinquo Grerundam
*)

In
pus

margim

cod. 1

prima tnanu add.: Heistolfus

archiepisco-

xn.
b) lamberti 2. f) ce pit 2.
1)

a) brito 1. 2.

c)

godofridi
3.

3.

d)
h)

marca

corr.
1.

marcha
i)

2. 3.

e)

com3.

mertiacum

2. 3.

g)

dominice

garum

1. 2.

3. t) ydroul. eorr. p) herialdus 3. s) presbiter 3. u) noticiam 2. v) palacio 3. w) fugens 3. x) consiliarum 3. ydraul. 1. y) hec 3. z) hildiuuinus 3. c) apostolice 3. d) presule 1. b) deest 2. 3. a) pcibus 3. e) martiris 1. f) suessonam 1. 3. h) graciam 3. i) mortaluum 3. g) alata 3. k) earundem codd. 1) gerendam 1.

m) renunc. 3. quod 2. r) Georius q) mogontiam 3.

n)

morarum

cterorum

cepit
o)

k) uul-

1. 3.

ingalenheim

annorum circiter XII Ann. Laur. 2) omnibus Ann. Laur. quaedam verba exciderunt, ut Quod imperator quamquam. venisse nunciatur Ann. Laur. augustam
1)

tasse

3) For4) Caesar-

AUCTORE EIXHARDO.
ven i t.
s
i

A. 826829.

25

C u i Pippin u s filius imperator i s cum exercitu missus reni s i desidia ducum, quos c o p i i s praefecerat, tardius, quam eret rerum necessitas postulabat, is, quem ducebant, ad marcam a venisset exercitus. Quae tarditas in tantum noxia fuit, ut Abumarvan vastatis Barcinonensium ac Gerundensium agris villisque incensis cum incolomi c exexercitu Caesaraugustam d se prius reciperet, quam a Huius cladis praesagia credita sunt visae 6 ercitu potuisset vel videri. multoties f in caelo acies et ille terribilis nocturnae u coruscationis in
s t
,

Francorum

Dravum
Christi

aere discursus. Interea Bulgari i Sclavos in Pannonia sedentes misso per navali exercitu ferro et ignik vastaverunt et expulsis eorum ducibus Bulgaricos 1 super eos rectores constituerunt. Corpora beatorum

martyrum

Marcellini et Petri mense

Novenibrio
diaconus

in Franciam"

allata sunt.

Eugenio papa defuncto postn paucos dies mortuo pontificatum suscepit.

Valentinus

successit; quo

G-regorius presbyter tituli sancti Marci

DCCCXXVIII. Reliquiae sancti Marcellini martyris p r et per eas ibi post pascha ad Aquis palatium delatae multa signa facta sunt 2 3 Hlothari u s cum exercitu ad marcam Hispanicam t mi s s u s e 8 1, similiter et Hludowicus iuvenis contra Bulgaros v4 Foedusw cum Nordmannis factum per neglegentiam ruptum et castra
-

a. Laur.

11

nostrorum
p.36o.

a Nordmannis direpta sunt. *DCCCXXVHn. Ante pascha in sabbato

sancto

terraeyib.

motus noctu Aquisgrani factus. hab u i t. Augusto Wormaciae

a)
i)

Imperator generalem conventum mense

Bulgari
3.
;

navibus per

Dravum

marcham

2.

b)
e)

barcenonensium
f)
1. 2.

d) cesar aug. 3.

vise 3.

uulgari 1. 2. o) Reliquie 3.

k) igne

p) martiris 1.

niam

2.

u)

hludawicus
v.)

3.
1.

y) terre 3.

wormacie

3.

iueolumi 2. c) incolomi corr. incolnmi 1; multotiens 1 multociens 2. h) nocturue 3. g) celo 3. 1) uulgaricos 1. 2. m) frantiam 3. u) propter 3. r) et deest 2. q) delate 3. s) hlutharius 3. t) hispav) uulgares 1 vulgaros 2. w) fedus 3. x) sabato 3. a) Vulgari 1. 2.
;

1) Octobrio Ann. Laur.; secundum Translationem Marcellini et Petri ab Einhardo conscriptam (SS. XV, p. 238 264. ed. Waitz) I, 7 sq. reliquiae sanctorum sexto die, postquam Papia eductae erant, ad sanctum Maurkium inde adrenerunt; inde 'Solodurum Burgundionum oppidum' (Soloihurn) Argentoratum, inde Michilinstadum translatae sunt, unde XVI. Kal. Febr. Haec inter Annales Lauris(828) Mulinheimum (Seligenstadt) pervenerunt. senses et nostros discrepantia facile solvitur ea re, quod verba Hn Franciam

allata sunt' in varias sententias accipere licet: fortasse reliquiae mense Octobri Agaunum, Novembri Michilinstadum apportatae sunt. Cf. W. Giesebrecht, 'Jahrb. d. hist. Cl. d. Konigl. Akad. d. Wiss.', Milnchen 1865, Pars 229 Bibl. scilicet 498. sqq.; Jaffe", IV, p. p. 2) reliquiarum Marcellini, illo post

quam Hildoinus abbas iniuste sibi retinuerat, monente Einhardo ab pascha a. 828. Aquas delata et inde eodem avno deducta Mulinheimi cum ceteris coniuncta est; cf. Transl. II, 3 sqq. ; Giesebrecht l. I. 3) Etiam in hoc anno et eo, qui sequitur, compluria cum Ann. Laur. congruunt; tamen dubito an Fuldensium aucior hinc non ipsis Laurissensibus, sed brevioribus solum illis annalibus, quos Blandinii ortos esse supra (a. H\l) suspicati sumus, usus sit. 4) De hac expeditione cf. Dummler, 'Gesch. 2 d. Ostfrankischen Reiches' I, p. 37 sq. 5) paucis ante sanctum pascha diebus Ann. Laur.

26

ANN. FULD. PARS

I.

(SELIGENST.)

A. Bert.

fluvium veuientes quasdam villas nostrorum flumini vicinasincenderunt. Bernhardus comes Barcinone n s i s in palatio camerarius constitutus, et Hlotharius b in Italiam profectus est. 1

ribus

contra imperatorem a primoFrancorum inCompendio exorta propter Bernhardum, in palatio esse noluerunt. Quo inde depulso atque fugato in gratiam cum eo redierunt, sed ad breve temporis

DCCCXXX. Commotio

quem
ib.

DCCCXXXI. Conventu apud Noviomagum habito 2 imperator omnes, quisibi contrarii fuerunt, velut iuste exauctoravit; quosdam publicis, quosdam privatis rebus expolians, quosdam in exilium mittens multum COntra se et Iudith uxorem suam non solum populi, sed etiam filiorum suorum
animos concitavit.

spatiumc.

ib.

mense Maio contraHludowicumd Inde 3 exercitu venit. reversus Aquitaniam Pippinum filium regno privavit; sed 4 cum magna difficultate. inde, postquam uxorem abdicavit ad Aquense palatium regressus est. Sol defecit II. Non.

DCCCXXXn.
in

filium ad Augustam Vindelicame cum

,

Imperator

ib.

Mai. et luna XIII. Kal. Iunii*DCCCXXXIH. Imperator initio & -6 quadragesimaeh Wormaciam i 4 7 venit et ibi uxore revocata atque exercitu congregato contra filios suos ad se venire volentes in Alisatiam k profectus atque ibi a suis desertus ac proditus et in filiorum pote.

statem redactus

est.

Erat

ibi

cum

filiis

Romanus,
a) eorais 3.

Gregorius

papa

b) hludharius 3.

-cum eorr. -cam 3. i) wormaticam 3.

c) spacium 2. d) hludawicum 3. inicio 2. f) XIII. Non. Iun. 3. g) in initio 1 k) alsatiam 1; Alsaciam 2.

;

e)

vindelicum 1.2;

h) cjuadragesiuie 3.

355;
1)

De

his rebus cf. Simson,

Diimmler

l.

I.

p.

55

58.

Jahrbiicher Ludwigs des Frommen' Abhinc paene omnia, quae in

I,

p.

liac

352 Ann.

Fuhl. parte narrantur,

in verbis cmgruunt. nostros admodum breves haustos esse dicemus, si, quomodo amtor antea Annalibus Laurissensibus usus sit, reputaverimus, sed ex mttrpoatu qtUbttfr dam aliis brevioribus, eisdem videlicet, quos supra (a. 817^ Blandiuianos diximus. 2) Mense Octobri anni 830. P. ; coniuratarum danniatio a. 831.

cum Ann. Bertinianis in rebus atque saepius etiam Tamen non ex ipsis eis annalibus multo laryioribus

363; Cf. Simson l. c. p. 359 perfecta est. inde revertens Diimmler p. 59 62. 3) Cf. Thegani Vitam Hludow. 41 in inde revertens venit Simsom II, Aquis perrexit Aquitaniam imperator 30; Dummler p. 70 72. 4) Errat auctor; hoc enim iam a. 830. p. 23 factum est. Simson de rebus a. 833. et 834. gestte cogitat; cui equidem non assentior, propterea quod de HHs infra (a. 834,) mentio fit. 5) Ann. Bert.: Quo etiam tempore eclipsis lunae XTTT. Kalend. Mai post solis occasum facta est. 7) Cf. Theg. 6) ante initium quadr. Ann. Berth. V. Hlud. 42: audivit, ut iterum filii sui ad eum venire voluissent non Filii autem eius perrexerunt pacifice; qui congregavit exercitum. obviam ei cum Gregorio papa Romano. Simson p. 44 53; Diioiw/ir

demum mense Februario Aquis

p.

75-81.

AUCTORE EINHARDO.
i

A. 830837.
i

27

in Italiam ducta. Proximaque aestatee ipse relaxatus arma resumpsit, uxorem recepit, H lothari u m f ads Italiam cum his, est eodem Pugnatum qui eum sequi volebant, redire coegit. anno cum Mahtfridoh et Lantberto 3 in quo proelio* perierunt 4 et Theodo abbas sancti Martini U odok comes Aurelianensis Turonensis et alii multi. DCCCXXXV. Imperator cum filiis Pippino et Hludowico 5 a. conventum generale m hab u t n a p u d Lugdunum dispositisque i b i illarum partium causis ad Aquense palatium reversus est. 6
;

depo suit

DCCCXXXIHI. Post haec u d c o b episcoporum arma a. Bert. etadc agendam poenitentiamdinclusus est, uxor ,2
i
J

'

'

1,

Nordmanni Dorestadum o

vastaverunt.

DCCCXXXVI.

tum habuit, ad

graviter et usque ad desperationem aegrotavif. Quo peracto imperator Franconofurd s venit, inde ad sanctos Marcellinum et Petrum* et inde ad Ingilenheim et inde adt

Imperator in palatio ThiodenhoveP conven-ib. quem 7 lothari u s i venire non potuit, quia

Aquense palatium
incendunt,

rediit.

Nordmanni

Andwerpam

civitatem

Mosae"

similiter et Witlam* fluminis, et a Frisionibus

emporium iuxta ostium

tributum acceperunt.
in

Italia III. Kal. Ian. noctu.octies tremuisse perhibetur. Plures ex primoribusDec.30. Italiae w defuncti sunt, inter quos praecipui* fuerunt Lant- ib.

DCCCXXXVII.

Ticinum v

*)

hoc

est Saliginstat

add. m. saec. X. aut XI. in margine cod.

e) estate 3.
1.

3.

a) hec 3. g) deest 2.

b) iuditio 3.

c) deest codd.

d) penit. 3.
3.
i)

h) mahtfredo 1. 2; mahcfrido nens 2; aurilianens 3. m) hludawico 3.

prelio
1.

n) deest
3.

o)
3.

f) hludharium 3. k) uodo 1. 1) aureliadorestatum 1. 2. p) theo;

denhove 3. confurdum
x) precipui

3.
1.

q) hlutharius 3. u) t) deest 3.

r)

egrotavit

s)

in franconofurt 1
v)

ad

fr.

fran-

m. flum.

ost. 1;

mose

ticenum

3.

w)

italie 3.

conventu Compendknsi. P. Cf. Simson de imperatrice a. 833. Tortonam abducta P. Non aestate, sed Ral. Mart. Ludoicicus in conventu ad S. Dioni/sium habito 'cingulum militare', ut ipse ad Hilduinum scribit, 'resumpsit' ; cf. Simson p. 90, Diimmler Aestate Iudith reversa est; S. p. 99 p. 95. 102, D. p. 96. 3) Aurelianensi et Namnetensi comitibus, qui maxime omnium Lotharii partibus stiuiede Iunio bant; cf. facto Simson p. 102 proelio mense 105, Dummler p. 97 sq.
1)

Mense Octobri annf 833,

76; Diimmler p. p. 63 S. p. 53, D. p. 83. 2)

in

84 88
i".

e.

aestate huius a. 834.

Qui ab hnperatore in Mahtfridi loco positus erat. 5) Cf. Theg. c. 57 et Ann. Xant. ; in Ann. Bert., qui placitum in Stremiaco prope Lugdunum habitum esse narrant, filii non commemorantur. Simson p. 139 141, Dummler p. 111 sq. 6) Hodie Wyk-te-Duerstede ad Rhenum. P. 7) Hic duo conventus confunduntur, alter mense Maio Thiodonisvillae habitus et alter Septembri Wormatiae, ubi Hlotharius frustra exspectabatur ; cf. Simson p. 153 156, Dummler p. 118 sq. 8) Cum Mosa prope Briel emporium
4)

mare

influat, Witlam vel in ipso loco vel in eius regione sitam fuisse apparet; alii perperam Wilteburgum in provincia Ultraiectina esse putaverunt. P.; cf. Simson p. 159, Dummler p. 122.

28

ANN. FULD. PARS L (SELIGENST.).

Hugus.

A. 837. 838.

bertus et

*Stella cometes in signo Librae b apparuit*

Nordmanni triApr.n.III. Id. April. et per tres noctes visa est. A. Bert. b u t u m exactantes inWalchram insulam venerunt ibique Eggie hardum eiusdem loci comitem et Hemmingum Halp,l

Inn.i7.

dani e filium
h i e m a v i t.

cum

aliis

multis

XV.

Kal. Iulii

e t Dorestadum f vastaverunt; acceptoque a buto reversi sunt. Imperator omisso itinere Italico Aquisgrani
ian.i8.

occiderunt Frisionibus tri-

DCCCXXXVIII.
mannos aedificantur*
Carlo
i

XV. *
2

motus apud k sanctum Nazarium et in Wormacense ac m factus est. Naves contra NordSpirense et Lobadunense
1
.

Kal. Febr. vespere h terrae*

Optima
s

pars
e
t

uveni
.

data

est.

Hlothari u

Hludowic usl

8 regni Francorum

Tredentinar
gesim a
sept.22.

m4

colloquium s

habuerunt ante mediam

in valle quadra-

i9.A P r.6.nix

festo sanctorum Mauricii et sociorum eius magna ubique cecidit et duravit usque ad pascha in tota 5 regione per XXVIIII hebdomadas.]
[In

Huc usque Einhardus u

a) s
e)
i)

erusum

1.

b) libre 3.

c)

eggihartum

1.

d)

hemniggum

corr.

hemningum

1.

1. 2. f) dorestatum 1. 2. h) vesperi 3. g) V. Kalendarum Mon. Kirschgart. 1) et in 1. k) aput 3. m) lobadanense 1. 2. n) edificantur 3. s) conl. 3. 0) karolo 1. 2. r) tridentina 2. p) Hludharius 3. q) Hludawieus 3. hebdomadas desunt in codicibus. u) verba H. u. E. in margine cod. 1 posita t) In des. 2. 3; Enhardus 1; Huc usque scripsit Einhardus Mon. Kirschg;

halbdani

terre 3.

1) Hoc non convenire cum diplomatis Ludotvici Iun. 15. Gundulfi villae et Iun. 16. et 18. Theodonis villa-e datis Muhlbacher, 'Eegesten d. Kaiserrekhs unter d. Karol.' p. 355 cognovit; cf. Diimmler p. 123. 2) copiosus circa maritima apparatus distributus est Ann. Bert. 3) pars Niustriae ducatus videhcet Cenomanicus omnisque occidua Galliae ora intra Legerim et Sequanam constituta Ann. Bert. 4) inchoatisque quadragesimae ieiuniis imperatori sermo innotuit Hlodowicum fratris Hlotharii intra Ann. Bert. Alpium septa colloquium expetisse 5) Haec apud tmum
.
.

Monachum Kirschgartensem (v. Ludewig, Beliquiae manuscr. II, p. 28> leguntur, qui praeter codicem Wormatimsem amissum ipsius Einhardi libro autographo usus videtur
esse.

AXXALIUM FULDEXSIUM PARS SECUXDA

(FULDENSIS)

AUCTORE RUODOLFO
A. 838863.

838.

mense Iunio Noviomagi conventu generali habito consiliis quorundam ex primoribus Franb c filio corum adquiescens pacti conscriptione Hludowico suo regnum orientalium Francorum, quod prius cum favore d Ille autem intellegens ex invidia eius tenuit, interdixit.
Imperator
vero
III. Kal. Dec.
.

iun.

consiliantium talem prodisse sententiam edicto postliabito ad Franconofurt e cum suis venit 1 Contra nov. 29. quem imperator quasi sibi adversantem cum exercitu veniens Mogontiaci f natale^ Domini celebravit. Dec.25. 11 oy Pippinus quoque filius eius, rex Aquitaniorum, mense ,J* ; 3) Novembrio eiusdem anni defunctus est 2
1 .

839.
post peractam Imperator vero VII." Idibus festivitatem natalis Domini et theophaniae
l

DCCCXXXVIIII.
cum
3

Ianuariis
11

exercitu navigio

habens Saxones

partim minis

berhti comitis adductos. Quo esse sciens filium patri repugnare iudicans in Baioariam se recepit.
;o eodieta

obvios Adalcognito Hludowicus nefas

transiit
,

Rhenum

ian. 7.

partim

suasionibus

cedendumque tempori Imperator autem in

tmo tmor* pergunt

3.

et

inierminKO adnectunt.
f)
1)

b) acqu. 2. g)

ad vocem quadragesimam ea, quae sequuntur, nullo spatio d) intelligena 3. e) francofurt 1. 3. c) hludaw. 3.
3.

mogonciati theophanie

natalem

3.

m) septimis

3.

h) Pipinus 1. n) adalberti 1. 2.

i)

nobenibrio

3.

k)

deesl

1.

1) Ubi auctor eum eo fuisse videtur. 2) Pippimm Iilibus Dec. mortuum esse Prudentius memoriae prodit, cui Necrol. Wirziburg. (XII. Kal. Ian.}

m&urrtt;
</r

cf.

quo

rf.

Simson p. 191, n. 2; Dummler Diimmler I, p. 126, n. 2.

I,

p. 130, n. 1.

3) Mettensis,

30

ANN. FULD. PAKS

II.

(FULDENSIS)

Franconofurt veniens ibique manens ieiunium quadragesimale inchoavit. Inde pergens in Alamanniam iuxta lacum A P 6. Briganticum l pascha celebravit. Post pascha vero mense a veniens Hluthario" filio suo de Italia Mai. Maio Wormatiam in fidem eius venienti reconciliatur regnumque Francorum
r.

eum et Karlum c filium suum minimum dividit, Hluthario" quidem, qui maior natu erat, nominis sui dignitatem et sedem regni tribuens, Hludowico vero filio suo minori pro eo, quod eum offenderat, Baioariorum provincia' iui.tantum concessa. Post Kalendas autem Iulii Hluthario" ad Italiam redeunte imperator adsumpto e secum Karlo f ad
inter
1

disponendas Aquitaniorum res

g visa sunt. Nam et apparuit et prodigia alia in caelo caelum h *noctu serenum rubuit et per aliquot noctes igni- *P culi plurimi instar stellarum per aerem discurrere videbantur.

Eodem quoque anno

stella

occidentem proficiscitur. cometes in signo Arietis

840.

DCCCXL. Hludowicus k regni trans Rhenum quasi iure

1

Alamanniam

imperatoris partem sibi debitam affectans per facto itinere venit ad Franconofurt multox
,

filius

rum ad

se orientalium Francorum animis prudenti consilio 111 conversis. Quo conperto imperator de Aquitania infecto 111 n 3 negotio redire conpulsus Druogonem archicapellanum et

Adalbertum comitem cum aliis multis praemisit ad tuendum litus occidentale Eheni fluminis ipse vero secutus in
;

[art. 28.

Aquisgrani pascha celebravit. Hisdem temporibus per aliquot noctes rubor aeris nimius apparuit, ita ut unus trames ardens ab euro, alter a circio exorientes in conuin coirent et quasi coagulati sanguinis speciem in summitate caeli' monstrarent. Post pascha autem imperator collecto exercitu filium r 4 usque ad terminos barbarorum perper Thuringiam sequitur exclusumque a finibus regni per Sclavorum terram
1'

a)

nuormaciam

1.

e) ass. 1. 2.

f)
1)

k) reuum 3. p) coagolati 2.

karolo 1. 2. franconofurd
q) celi
1. 3.

c) karolum b) hlothar. 1. 2. g) celo 1. 3.

2.
r)

m) comp.

1.

carlum 3. 1. 2 d) provintia 2. 3. i) Hludawicus 3. h) celum 1. 3. n) archicappellanum 3. o) coum 1.

;

turingiam 2; thuringeam

3.

1)

In yalatio Bodman; Muhlbacher nr. 959962;

cf.

DUmmler

I,

p. 129.

2) Scilicet ut nepotes suos regno

perfecit.

sem. P.

Dilmmler 4) Apr.

I,

8.

patemo privaret; quod illa e^rpeditione non 135. p. 133 3) Fratrem suum, episcopum Metteneum ad Herolfesfeld monasterium venisse Ann. Hersf.

memoriae 2'odunt; Dummler

I,

p. 136.

AUCTORE RUODOLFO.
il

A. 839-841.

31

cum magno labore Baioariam redire conpellit. Ipse vero rebus in partibus illis ordinatis ad Salz villam regiam * reversus dies letaniarum b et ascensionis Domini sollemnia iuue. In ipsa autem vigilia ascensionis Domini, hoc celebravit. solis circa septimam ettbLis^ est in d IIII. Id. Mai. 2 eclipsis octavam horam diei facta est tam valida, ut etiam stellae s sint rebusque color in propter obscuritatem solis visae terris mutaretur. Imperator vero illis diebus morbo correptus aegrotare coepit et per Moenum fluvium navigio ad Franconofurt k inde post dies paucos in insulam quandam Bheni fluminis prope Ingilenheim delatus m niorbo invalescente XII. Kal. Iul. diem ultimum clausit; corpus- inn. 20. n in basilica sancti que eius Mettis civitatem perlatum Arnulfi confessoris honorifice sepultum est. Hlutharium vero de Italia sero venientem Franci
1
'

11

'

1'

Hunc loco patris eius super se regnaturum accipiunt' a enim ferunt imperatorem morientem designasse, ut post se regni gubernacula susciperet, missis ei insigniis regalibus, hoc est sceptro r imperii et corona. Quod fratres eius non consentientes contra eum insurgere parant. Ac primum ei in suburbanis Mogontiacis 8 cum exercitu venienti 4 frater suus'1 Hludowicus cum manu valida orientalium Francorum partem regni ab oriente Rheni defensurus occurrit; initoque pacto et dilato in aliud tempus placito Hlutharius contra Karlum 1 occidentem proficiscitur Hludowicus" vero orientales Francos, Alamannos, Saxones et Thuringios sibi fidelitatis iure confirmat.
1 .

11

(Aug.).

'

841.
circa contigua Eheni loca praesidia poneret et litus orientale contra occidentalium nuntiorum w inruptionem defendere pararet, Hlutharius rumore permotus omissa Karli x insecutione reversus inchoante mense Aprilio iuxta Wormatiam y cum exercitu 7 claniApr.

DCCCXLL

Interea,

dum v

1'

st)

f)

dain
v)
z)

in bai. 1. 2. b) lgt. 1. c) nolemnia 1; ollempnia 2. stelle 3. g) vise 3. h) egrotare cepit 3. i) navio 3. 3. in) delatas 3. n) delatum 1. o) amoln 1.
2.
3.

piunt

r)
3.

cum

2. 3.

sceptrum 3. w) uunciorum

s)
1
;

mogonciacis

3.
3.

t)

e) eclypsis 1. d) deext 1. 2. k) franconofunl 2. 1) qneu<i) tueip) Hlothar. 1. 2. Karolurr. 1. 2. u) hlodow. 3.

1. 2.

nuntiorii

more

x) Karoli

y)

uuonnaticam

3.

exertitu

1) Ad Salam fluvium in Francia orientali sitam; dtes unius hebdomadis spatio a vero discrepat. I). p. 142. 4) Rhenum transgresso et ad D. p. 144.

cf.

D. p. 163, n. 2. 2) Hic 3) In palatio IngeUieim; Franconofurt proficiscenti ;

32

ANN. FULD. PARS H. (FULDENSIS)

transiit

Rhenum

et

Hludowicuin a quibusdam

suis

proditum

ac pene circumventum Baioariam redire coegit. Positisque custodibus partium illarum, quos sibi fideles esse arbitratus a est, denuo ad resistendum Karlo qui iam tunc ultra Masam castra ponere moliebatur, studia convertit et vires. b agerentur, Hludowico per nuntios Igitur dum haec Karli c ad auxilium vocato et per Alamanniam iter facienti d tutores e partium suarum dimicomites, quos Hlutharius f * serat, in Retiense occurrunt cum exercitu ortoque proelio Adalbertus comes et incentor discordiarum occiditur et cum eo innumerabilis multitudo ? hominum prosternitur h Idus Mai. Itaque Hludo*wicus hac congressione victor Mai.13. III. Rhenum transiens Karlo a fratri suo auxilium laturus in Gallias pergit. Ubi cum convenissent tres fratres in regione Alcedronense ' - iuxta villam rontinatam k 3 et de partim d tione regni concordare non possent renuente Hluthario qui sibi monarchiam vindicabat, ferro decernendum et Dei n iudicio causam examinandam decreverunt. Factumque est iun.25.inter eos VII. Kal. Iulii proelium ingens et tanta caedes p ex utraque parte, ut numquam aetas q praesens r tantam
, ;
-

*p. 3

8 stragem in gente Francorum factam antea meminerit. Et Hlutharius'1 quidem ipsa die ad Aquense palatium* coepit v castris potiti collectis reverti, Hludowicus vero et Karlus ac sepultis eorum cadaveribus, qui ex sua parte ceciderant, ab invicem discedunt. Et Karlo w in occidentalibus remanente Hludowicus ad villam regiam, Ang. quasi mediante mense Augusto venit quae vocatur Salz. Hlutharius' vero iterum suis undique x veniens Saxones cum Hluthario d collectis Mogontiacum filio suo parvulo obviam sibi Nemeti 4 venire praecepit; ipse autem Rhenum transiens quasi Hludowicum fratrem suum usque ad exteras y nationes fugaturus infectoque nez Ibi* celebratis filiae suae nuptiis b gotio redit Wormatiam
11 1
.

a)

Karolo

1. 2.

prima tutores
autem
t)

3.

b) hec 3. f) plio
1)

c)
1.

Karoli
g)

1. 2.

hom. mnlt.
parcione

1. 2.

d) Hlothar. 1. 2. h) ITTT. 1.

e)

turones corr. manu i) alcethronense 2.

n)
3.

k) frontinatam 1.
1.

particione 1;
1.
;

3.

m) rennuente

3.

o)
3.

prglium

palacium
2.

u) cepit 2

carolo

x)

mogonciacum

p) cedes 1. 3. q) etas 3. deest 3 (revertitur 3c e). v) 3. z) y) ad dexteras 2. 3.

r) presens 1. Karolus 1. 2.

factum est s) ante 1.

1 ; a) ubi 2. 3.

w) Karolo

uuormaticam

3.

b) nupciis 3.

1)
v.

Pagus magnus Nordgoriae,

c.

Nordlingen,
e.

2) i.

4) I.

e.

cttius etiamnum pars das Ries audit, in quo Cf. Dummler p. 151, n. 1. Oettingen, Bopfingen. P. Autissiodorensi. P. 3) Fotttenoy en Puisaye; Dummler I, p. 154 sq. Spirae, post reditum nempe suum ex Baioaria, ut eorum auxilio-

contra

Karolum

ttteretmu

P.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 841 842.
.

33

b in Gallias pergit; ubi toto hiberni rursus a contra Karlum tempore inani labore consumpto Aquasgrani revertitur. Cometes stella VIII. Kalendas Ian. sub signo aquarii Dec 25.

apparuit.

842.

3 Hlutbarius b quam eatenus habuit, inter se dispertiunt vero collecto fido satis exercitu apud Madasconam 1114 Galliae urbem consedit; quem consecuti fratres sui, cum iam vidissent proniorem ad faciendam cum eis pacem, foedus inire maluerunt 5 quam contentionibus diutius deservire (iun. 15). ea tamen conditione, ut e partibus singulorum XL ex primoribus electi in unum convenientes regnum aequaliter describerent quo facilius postmodum inter eos pari sorte divideretur p Quibus gestis Hludowicus q inde reversus mense r 8 Augusto in villa quae dicitur Salz, babito generali con-Aug. ventu in Saxoniam pergens validissimam conspirationem libertorum legitimos dominos opprimere * conantium r auctoribus factionis capitali sententia damnatis" fortiter conpe.

Hludowicus vero videns Hlutharium c in pristina pertinacia' perdurantem nec adbuc velle desistere victum collecta orientalium non modica manu Rhenum transiit e civitates in occidentali f Ebeni litore positas, c g quae partibus Hlutbarii favebant, in deditionem accepit; occurritque ei Karlus apud urbem Argentoratum, quae <Febr. u). nunc Strazburgus vocatur. Unde pari intentione pergentes Hlutbarium b in villa Sentiaca 1 morantem et a suis desertum. in quibus non parum confidebat k fugere conpellunt Putantes autem eum, ut f ama Mart. 19. XIIII. - Kal. Aprilis. vulgabat. rebus desperatis Italiam petere, partem regni,
1
,

DCCCXLII.

11

11

'

a)
f)

rursu 1. b) karolum 1. 2. d) pertinatia 2. 3. c) Hlothar. 1. 2. e) transit 3. orientalis 1. g) que 3. h) dedicionem 2; dedicationem eraso ca 3. i) Karolus 1. k) fugere gozzomuizl (a. 844) prius oniissa in paginis duabus (fol. 20, lin. 3 fol. 20') antea vacuis relictis primitira manus opere confecto teriptti in codice 3; cf. 'Neues Archiv' m) Madaschonam 2. 1) XVII. 1. 3; XVIII. 2. XVII, p. 97. o) discrin) secuti 1.

berent 3. p) dividerentur u) dampn. t) obprimere 3.

3.
2.

q) hlodouu. 3.

r)

villam

2. 3.

s)

vocatur

2. 3.

1) Simig infra Confluentes. P. 2) Ita Muhlbacher, 'Sitzungsberichte d. Wiener Akad.' XCII, p. 463 optime, ut mihi videtu.; codicum Itctionem emendavit; Xitharduts enim III, 7 fratres XVI. Kal. Apr. demum Mogon-

tiaco profectos

Martio; Nith. IV,

Mdcon
6)

dicit. Cf. Dummler I, p. 174 sq. 3) Aquis mense 1 ; Dummler I, p. 177. 4) Mdcon. 5) Prope Araris Iun. 15; Nith. IV, 4; DUmmler I, p. 182. Qui se Stellinga nominaverant Nithardus IV, 2 et 4; DUmmler I,

esse

in

insula

p. 165. 184.

34

ANN. FULD. PARS H. (FULDENSIS)

b
c
;

(Oct.).

Karlo circa autumnum vero apud Wormatiam d in villa Theodonis e morante. occurrit, Hluthario Cum missi eorum in Confluente castello convenientes de partitione regni concordare non possent, dilato in aliud
scuit a
fratri

art.30.

tempus placito singuli adf sua revertuntur. Eodem anno eclipsis lunae facta est III. e Kal. quinta feria ante pascha, decima hora noctis.

April.,

DCCCXLIII.
Aug.

h partes diviso apud Viridunum Galliae civitatem tres reges mense Augusto convenientes regnum inter se dispertiunt:
1

Descripto regno a primoribus et in tres

1 et Hludowicus quidem orientalem partem accepit, Karlus vero occidentalem *tenuit, Hlutharius k qui maior natu erat, mediam inter eos sortitus est portionem. Factaque inter se pace et iuramento firmata singuli ad disponendas m Aquituendasque regni sui partes revertuntur. Karlus taniam quasi ad partem regni sui iure pertinentem affectans Pippino nepoti suo molestus efficitur eumque crebris incursionibus infestans, grande detrimentum proprii saepe
,

11

pertulit exercitus.
(844 ian.).
(842).

* l in cuius locum subrogatus est Gregorius papa obiit 0,2 Sergius **. Et Mauri Beneventum occupaverunt
,
.

844.

DCCCXLIIII. Karlus p Bernhartum q Barcenonensem r ducem incautum et nihil 8 ab eo mali suspicantem occidit.
iun. 7
(i4).

3 Pippini duces Karli* exercitum superant VII. Idus Iunii in quo proelio ceciderunt Hugo abbas 4 patruus Karli v
11
,

*) IHl.' add. m. saec. XIII. in cod. 3. **) L' add. m. saec. XIII. in cod. 3.

b) uuorniaciam 3. a) comp. 1. d) hlothario 1. 2; Hlodhario 3. c) Karolo 1. 2. 3. i) karog) in Kal. 1. 2. 3. h) reges inter se m. 2. e) thiotonis 3. f) eclypsis 1.3. lus 1. 2. k) hlothar. 1. 2; hlodhar. 3. m) Karolus 1. 2. 3. n) sepe 1. 3. 1) natus 2. 0) hoc loco sex lineae et dimidium vacua relicta 3. q) bernp) Karolus 1. 2; Carlus 3. hardum 2. 3. carli 3. r) barcin. 1. t) Karoli 1. 2; u) prelio 1. s) nichil 2.

v) Karoli

1. 2. 3.

1)

A. 844;
et

cf.

Ann. Prudentii, Dummler

a. 843.

I,

p. 249.

2) A.

842;

cf.

Nithard.
esse
.
.

sabbati; quibuscum Folcuinns (Gesta abb. S. Bert. c. 57) consentit. Diimmler I, p. 247. 4) S. Quintini et Sithiu (St. Otner) monasteriwum , fortasse etiam Laubiensis.

IIII, 6 dkit. in quo

Prudentium, qui

3) Rectius Ann. Laubacenses 846: Hugo et Ricbodo ceciderunt die

Mauros a Beneventanis expulsos XVlll. Kal. Iul. bellum

.,

AUCTORE RUODOLFO.
et

A. 842845.

35

Eihboto

abbas \

Hraban a quoque

signifer

cum

aliis

multis ex nobilibus. Hludowicus Obodritos c def ectioneni d molientes bello e perdomuit occiso rege eorum Goztomuizli terramque illorum et populum sibi divinitus subiugatum per duces ordinavit 2
.

Hrabanus f quoque, sophista s

et

nulli secundus, librum 3 quem de laude sanctae h crucis Christi, figuraruni varietate distinctum difficili et mirando 1 k et Hruodbertum 1 per Ascrichum poemate conposuit

sui temporis

poeta-

rum

monachos monasterii Fuldensis

offerendum transmisit.

111

Sergio papae sancto Petro

845.

DCCCXLV. Nordmanni
Sequanam usque

regnuni Karli

11

vastantes per (Mart. 28).

Parisios navigio venerunt et tam ab ipso quam incolis terrae accepta pecunia copiosa cum pace discesIn Frisia serunt. quoque tribus proeliis 1 conflixerunt: in primo quidem victi, in secundis vero duobus superiores
'

effecti inagnam hominum multitudinem prostraverunt. Castellum etiam in Saxonia, quod vocatur Hammaburg, populati nec inulti q reversi sunt 4 Karlus 1 cum Brittonibus 8 conflixit 5 et cum grandi(Nov.22).
.

damno

exercitus sui ipse

cum

paucis vix evasit.

Hludowicus* XIIII ex ducibus Boemanorum cum hominibus suis christianam religionem desiderantes suscepit et in octavis theophaniae baptizari" iussit; tempore veroian.13. autumni in Saxonia apud Padrabrunnon v generale placitum habuit, ubi fratrum suorum et Nordmannorum, Sclavorum quoque et Bulgarorum w legationes suscepit, audivit
et absolvit.

Hlutharius x Folcratum ducem Arelatensem et reliquos comites illarum partium v rebellare molientes in deditio-

nem z
a)
f)

accepit

et,

a prout voluit, Provinciam ordinavit.

rhaban 1. 2. 3. b) Hlodouu. 3. c) abodr. 1. 2. 3; cf. a. 858. et 862. d) defeccio3. e) goztomiuzli 1. 2; gozzomuizl 3; hie finitur in codice fol. 2C; cf. supra a. 842, n. k. rhabantu 1. 2. k) agchricum 1. 2; agcrihum 3. h) gce 3. g) gophysta 3. i) comp. 1. rttotbertum 1. 2. 1) m) fiundengig 3. n) Karoli 1. 2. 3. o) fregia 3. p) preliig 1. r) Karolug 1. 2; Carltig 3. t) hludovtcug 2. <|) multi 1. 2. 3. g) britonibug 1. 2. u) paptizare corr. paptizari 3. x) hlothar. 1. 2. w) vulgarur.: 1. 2. v) padraprunno 3.

nem

y)

parcium

3.

z)

dedicionem

2.

a)

provintiam

3.

1) Centulmsis (S. Riquier). 2) Cf. Dummler I, p. 264268. 3) Perpulckrttm eius apographum saeculo nono vel initio decimi exaratum in Monte Casino evolvi. P. Cf. Poet. lat. II, p. 156 sq. 4) Cf. Prudentii Ann. : victores efficiuntur; quibus Saxones occurrentes commisso proelio DSmmler I, p. 281 sq. 5) Prope Ballon; iJiimmler I, p. 289.
. . .

3*

36

ANN. FULD. PARS H. (FULDENSIS)

846.

k Inde reverauditis Hlutharius facilius placari potuisset. Apr.4. sus iuxta lacum Briganticum II. Non. April. pascha celePostea cum Hluthario 1 locutus, volens eum cum bravit. Karlo m pacificare, cum res non n haberet effectum, circa Aug.medium mensem Augustum cum exercitu ad Sclavos Margenses defectionem molientes profectus est. Ubi ordinatis et iuxta libitum suum conpositis 1 rebus ducem eis constituit
'

1 vassallus a Karli b filiam imperatoris rapuit et in Aquitaniam profectus Hludowicus occidentem e profectus in coniugem d accepit. Man.mense Martio cum Karlo f placitum habuit; in quo uterque eorum publice contestatus est suae g non fuisse voluntatis, h Gisalbertus filiae Hlutharii iungeretur, ut his quod

DCCCXLVI.

Gisalbertus

Hlutharii

Rastizen*1
(Aug.27).

nepotem Moimari; inde per Boemanos cum magna

et

difficultate

grandi

damno

His temporibus Mauri

cum non possent vastaverunt.

urbem

exercitus sui reVersus est. exercitu venientes, 8 inrumpere, ecclesiam sancti Petri

*i>.365.

Eomam cum

847.

DCCCXLVII. Hic annus

harius*
et
11

a bellis quievit,

quem

Hlut;

Hludowicus mutua familiaritate transegerunt nam uterque eorum ad domum alterius invitatus conviviis honoratus est. Hludowicus tamen et muneribus regiis Hlutharium et Karlum v ita ut voluit, pacificare non w iniuriam sibi a Gisalrenuente Hluthario
1
,

potuit,

berto vasallo
(846).

propter

Karli

in raptu filiae suae factam.

v
.

Apr.21.

incendentes vastaverunt 2 z Otgarius Mogontiacensis episcopus XI. Kal. Mai. a inn. 26. obiit, in cuius locum Hrabanus ordinatus est VI. Kal. Iul.; qui in eodem anno iubente Hludowico rege apud Mogonc oct.i.tiacum synodum habuit circa Kalendas Octobr. Per d idem tempus mulier quaedam de Alamanniae e
a) vassellus 3.

Nordmanni Dorestadum

b) Karoli
f)

1. 2.

dentalem

1.

Karolo
1)

1.

carlo
1. 2.

c) loth. 1 ; hloth. 2. 3. h) g) sue 3.

quo

k) plac. fac. 2. 3.

hlothar.

m) karolo

1. 2.

postmodo additum.
aeccl. 1. 2. x) vassello 3.
s)
t)

duabus d) Per

o) marahenses 1. 2. p) comp. 1. Karolnm 1. 2. hlothar. 1 ; hlutar. 2. u) regis 3. w) rennuente 3. ensis erasis litteris z) mogonti . y) dorestatum 1. 2. 3; cf. a. 860. et 857. mogonciacensis 3. a) rhabanus 1. 2. c) sinodum 3. b) mogonciacum 3.

e) occid) in coniuginm 1. 2. 2. 3. i) hloth. 1. 2 ; luth. 3. n) non in cod. 3 primitiva tnanu r) grande 3. q) rasticen 3.
.

ftnem inpoBuit

des. 2.

e)

alamaunie

3.

Comes Masuariorum (Maasgau) a Nithardo III, 2. 3. appellatur; Dummler I, p. 296. 2) Hoc iam a. 846. factum esse Ann. Xant. narrant, ultra vicum Dorestatum contra a. adiciunt: Nordmanni flumen Reni per miliaria novem remigaverunt cf. Dummler I, p. 296. 302.
1)

qui ad hunc'

AUCTORE RUODOLFO.

A. 846-848.

37

a Mogontiacuni partibus noinine Thiota pseudoprophetissa b * suis vaticiquae Salomonis episcopi parroechiam c turbaverat. Nam certum minime non niis consummationis

venit,

diem aliaque perplura Dei solius notitiae d cognita quasi divinitus sibi revelata scire se fatebatur et eodem anno ultimum diem mundo imminere praedicabat. Unde e ad eam niulti plebeium utriusque sexus timore perculsi f venientes munera illi offerebant seque orationibus illius 8 commendabant et, quod gravius est, sacri ordinis viri doctrinas ecclesiasticas postponentes illam quasi magistrain caelitus destinatam sequebantur. Haec in praesentiam
seculi
;

11

2 episcoporum apud sanctum Albanum deducta et diligenter k de suis assertionibus requisita presbyterum quendam et se talia questus causa narrasse sibi ea suggessisse
1

m Quapropter synodali iudicio publicis caesa professa est. quod inrationabiliter nagellis ministerium praedicationis vindicare arripuit et sibi contra morem ecclesiasticum praesumpsit, cum dedecore amisit suisque vaticiniis tandem
11
,

confusa finem inposuit.

848.

HluthariusP et Hludowicus mense Februario conloquium q habuerunt in Confluente castello p illud quidem, sicut fama vulgabat, ubi pars Hlutharii
;

DCCCXLVILL

Febr.

maxime moliebatur, ut Hludowicus posthabita Karli

cicia sibi germanitatis iure sociaretur s
.

'

ami11

Hludowicus vero

memor

pacti,

quod cum Karlo* dudum cum adtestatione

divini nominis inierat, suasoria machinamenta ingeniose declinans finito conloquio q ad suos reversus quasi mediante

mense Augusto Boemanos eruptionem molientes per Hlu- Aug. dowicum filiuin suum missa adversus eos expeditione v contrivit

legatosque pacis gratia mittere et obsides dare coegit. Circa Kalendas autem Octobris generale placitum w habuit apud Mogontiacum, in quo legatos fratrum suorum et Nordmannorum Sclavorumque x suscepit, audivit et abz y solvit, homines etiam Hrabani episcopi adversus dominum suum conspirantes publice convictos cum eo pacificavit, in Theodonis a legatos suos ad fratrem suum Hlutharium
1'

oct.i.

suis vat. 1. b) parrochiam c) d) noticie 1. e) perpseudoprofetUsa OMl 1. f) ferebant 3. g) iU. or. 1. h) celitus 3. i) pres. 1. k) dilienter 3. 1) suggessUe 3. m) cesa 3. n) pred. 1. o) eccleiasticum 1. p) hloth. 1. 2. r) Karoli 1. 2. q) Bolloqtl. 1. 2. s) sotiaretur 3. t) karolo 1. 2. u) attest. 1. 2. v) expedicione 2. w) platitum 3. x) slavorumque 3. z) deest 1. y) rabani 1. 2. a) teothonis 3.
a)
1. 3.

non m.

1) Con8tantienst8.

2) Mogontiaci.

38
villa
a

ANN. FULD. PARS n. (FULDENSIS)

placitum
b

habentem pro Gisalberhto c

,

qui

eodem d

anno ad fidem
*

eius venerat, reconciliationis gratia direxit.

Gotescalcus

qui dicebatur hereticus, Mogontiaci a

aliis

Hrabano 6 archiepiscopo multisque

biliter,

episcopis rationaest, licet ille post-

modum

ut plurimis visum fuit, convictus in sua perdurarit sententia.

*849.

DCCCXLVIIII.
tientes
g

Boemani f more

solito
h

fidem men-

contra Francos rebellare moliuntur.

,

Ad quorum

dux partium* comprimendos Ernustus perfidos motus illarum * et inter amicos regis primus, comitesque non pauci Barbari atque abbates cum exercitu copioso mittuntur. vero pro pace et securitate sua obsides se daturos et imk directos properata facturos per legatos ad Thaculfum mittunt 1 cui prae ceteris credebant quasi scienti leges et consuetudines Sclavicae gentis; erat quippe dux Sorabici limitis, sed in illa expeditione iam tunc graviter vulnera,

tus.

pridie, cum exercitus vallum hostium" vi magna inrumperet" et resistentibus adversariis ex utraque parte
1
,

Nam

multi sine discretione sauciarentur

ipse in sinistro genu sagitta percussus est; cum legatis vero, qui ad eum missi p fuerant, quo minus ab eis debilitas eius deprehenderetur equo sedens simulata sanitate locutus est. Cumque qui,

busdam ex primatibus per missos suos legatorum verba

nuntiasset, indignati sunt aliqui eorum adversus eum, quasi ceteris praeferri q cupiens summam rerum gerendarum r in se vellet inclinare; et citato impetu inconsultis ceteris bellum hostibus paci studentibus intulerunt statimque ex*)

Hanc

scalcus 8 quoque prave sentiens et

sententiam Red. II. (codd. 2. S) ita mutatam exhibet : Grotequidam presbyter, de praedestinatione * Dei

tam bonos ad vitam quam malos ad mortem perpetuam inevitabiliter a Deo praedestinatosu esse adfirmans in conventu episcoporum rationabiliter v ut plurimis visum est, convictus et ad proprium episcopum Ingmarumw Remis* transmi8sus est 2 prius tamen iuramento confirmans, ne in regnum Hludowici y ultra rediret.
, ;

a) in villa th. 1.
f)
1)

boemanni
permittunt

1.

3.

q) preferri 1. u) praedist. 3.

e) rhabano b) platitum 3. c) gisalberto 1. 2. d) in eodem 1. motos 8. h) hernustns 3. k) thachulfum 2. i) parcium 3. m) ostium 3. n) irr. 1. o) sautiarentur 3. p) depraehenderetur r) generandarum 2. s) gotescalhus 3. t) praedist corr. praedest. v) racion. 2. w) ingnmarum 3. x) rhemis 3. y) hludauuici 3.

1.

g)

3.
3.

3.

1)

Marchiae Bohemicae; de Ernusto

I,

cf.

p. 25, 'Ostfr. Beich'

p. 345.

2) Cf.

Dilmmler 'De Bohemiae condicione' Annales Prudentii a. 849.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 848850.

39

perti sunt, quid sine timore Dei propria discordium possit a Hostes enim superiores effecti caevirtus et audacia dendo b persecuti sunt eos usque in castra occisorumque c detrahentes tantis d eos spolia in conspectu eorum secure
.

terroribus affecerunt, ut evadendi spe penitus privarentur. Unde coacti obsides dabant eis, a quibus suscipere dee dignati sunt, ut inlaesi ab hostibus et via tantum publica pergentes in patriam reverti potuissent. Et ut maior confusio superbientibus et de sua virtute praesumentibus fieret, f in contigit eodem anno post non multi temporis spatium 1 g in est territorio villa Hohstedi Mogontiaco, spiriquae tum nequam per os h cuiusdam arreptitii 1 protestari k bello 1 se Boemanico praefuisse sociosque suos spiritum supern biae m atque discordiae fuisse, quorum dolosis machinationibus Franci Boemanis terga vertissent.
, ,

850.

DCCCL.
bus Hludowici

Roric

natione Nordmannus, qui temporip vicum imperatoris cum fratre Herialdo

,

Dorestadum q iure beneficii tenuit, post obitum imperatoris defuncto fratre apud Hlutharium r qui patri successit in 8 insimulatus regno, proditionis crimine falso, ut fama est
,

tentus et in custodiam missus est. Unde fuga lapsus in fidem Hludowici regis orientalium Francorum veniens, cum

per annos aliquot ibi moraretur et inter Saxones, qui confines Nordmannis sunt, mansitaret, collecta Danigenarum non modica manu coepit* piraticam exercere et loca regni Hlutharii r septentrionalis oceani litoribus contigua vastare. v Venitque per ostia" Rheni fluminis Dorestadum et occupavit eam atque possedit; et cum a Hluthario principe
1-

sine periculo suorum non posset expelli, cum consilio senatus legatis mediantibus in fidem receptus est ea condicione w ut tributis ceterisque negotiis ad regis aerarium pertinentibus fideliter inserviret et piraticis Danorum incursioni,

bus obviando

resisteret.

Nordmanni Godafrido
a)

duce

per

Sequanam

ascen-

(852. oct. 9).

pontmodo additum

audatia 2; audatia radendo corr. audacia 3. b) cedendo 1. .". c) securi manu prim. 3. d) tantisque 3. e) inlesi 1. 3. f) spacium 3. g) territurio 1. h) deext 1 ; hos 3. i) arepcii 3. k) deest 2. 1) prefuisse 1. m) superbie 3. n) discordie 3. o) Rorih 1.2; Roruc 3; cf. a. 864. et 857. p) herioldo 2; harialdo 3. q) dorestatum 2. r) hloth. 1. 2. s) deest 1. t) cepit 3. u) ostea 1. v) doresta-

tum

1.

2.

w) conditione

1.

1)

Hochst ad

Moenum

infra Francofurdum.

P.

40

ANN. FULD. PARS n. (FULDENSIS)

dentes l regnum Karli a praedantur. Ad quorum expulsioHlutharius b in auxilium vocatus cum sibi pugnanduni cum hoste putaret, Karlus clam mutato consilio (853). esse Godafridum cum suis in societatem regni suscepit et terram Hlutharius b vero adveneis ad inhabitandum delegavit. tum suum illo supervacuum videns ad propria reversus est.

nem

fames Germaniae populos nam unus habitantes modius de frumento Mogontiaci vendebatur decem siclis Morabatur autem eo tempore Hrabanus* archiargenti.
gravissima
oppressit
,

Eodem d anno
maxime

circa

Khenum
e

episcopus in
est

quadam
,

Winkela 11-2

et

villa parroechiae s suae, cui vocabulum pauperes de diversis locis venientes

*p. 367.

* susci*piens cotidie plus quam trecentos alimento sustentabat, exceptis his, qui in praesentia illius assidue vescebantur k Venit autem et mulier quaedam inedia pene con1 sumpta cum puerulo parvulo inter ceteros refocillari
.

quae, priusquam limen portae transcenderet, m nimia inbecillitate corruens spiritum exalavit; puer prae vero mamillam matris mortuae quasi viventis de sinu protrahens et sugere temptans multos intuentes gemere ac 3 flere coegit. Quidam etiam in illis diebus de Grabfeldon cum uxore sua et filio tenero in Thuringiam proficiscens, ut malum inopiae temperare potuisset, uxoreni in itinere in quadam silva positus affatus est: 'Nonne', inquit, 'meut puerum istum occidamus et manducemus lius est, Illa vero carnes eius, quam omnes inedia consumamur?' contradicente, ne tantum scelus committeret, tandem urgente fame filium per vim de brachiis rapuit maternis et voluntatem opere complesset, nisi Deus illum sua miseradesiderans,
tione praevenisset. Nam, sicut idem postea in Thuringia positus plurimis retulit, cum evaginasset gladium, ut maca) karoli 1. 2. erearunt des. 2.

b) hloth.
e)
i)

1.

2.

e)
1.

Karolug
f)

1.

2; Carlus
1;

3.

d)

Eodem anno
3.

se re3.

mogonciaci

rhabanus

rabanus

g)

parrochiae

cottidie 1. k) in hoc verbo finitur tertius codicis 3 quatemio, post quem quartus excidit, inde a bantur usque ail Hlotharium in a. 860. pertinens; per hoc spatium codd. 3c e ex illo derivatos et Freheri editionem (F) confero, ita tamen, ut praeter omnes nominum propriorum formas eas tantum lectiones eorum adnotem, in quibus duo librarii m) pre 1. congruunt. 1) refocilari 1. 3c. h) winzella 3.

A die Oct. 13. a. 850. asque ad Ian. 5. a. 851. eos in regionibus adiacentibus versatos esse Chronicon Fontanellense a. 851. memoriae prodit. Iterum 852. Oct. 9. Nordmanni Godofrido duce in Sequanam invecti sunt; contra quos Karolus cum Lothario profectus a. 853. mense Ian. aut Febr. pacetn 2) Winkel infra Elfeld turpissitnam fecit. Cf. Dummler I, p. 353355. in dextra Rheni ripa. P. 3) Pagus magnus, iu quo ipsum Fuldae monasterium situm erat. P.
1)

AUCTORE RUODOLFO.
taret filium,
et in ancipiti

A. 850852.

41

eminus duos lupos super una cerva a stantes et lacerantes carnes eius. statimque parcens filio ad cadaver cervae
lupos inde abigens tulit de carnibus praeguincolomi filio ad uxorem reversus est. Prius enim, quando filium tulerat de manibus matris, paululum ab ea declinaverat, ne illa morientem puerum b videret vel At illa veniente marito videns recentes carnes et audiret. cruore perfusas putabat c filium occisum et cecidit retrorsum pene exanimis. Ille autem accedens consolatus est eam et erigens illam ostendit ei puerum viventem. Tunc illa resumpto spiritu Deo gratias egit, quia filium sanuni recipere meruit; nec minus ille, quod eum Deus a liberi interfectione innocuum dignatus est conservare. Ambo tamen de carnibus lege prohibitis necessitate coacti se recrearunt.
cucurrit
et
statis et

positus

necem

distulisset, vidit

cum

851.

DCCCLI.
nibus

Sorabi Francorum
infestant.
e

fines

crebris

incursio-

atque

incendiis

Unde

rex

cum exercitu per Thuringiam iter faciens f ingressus gravi eos obsidione fatigavit; perditisque frugibus et omni spe victus adempta magis eos fame quam ferro

commotus terram eorum

perdomuit. h s Pippinus rex Aquitaniae comprehensus a suis Karlo (852). 1 1 clericus effectus monastico k regi cum regno traditur et indutus habitu Suessioni in monasterio" sancti Medardi retruditur. Similiter et Karlus frater eius iunior, cum de(849). 02 regno Hlutharii profectus fratrem invisere disposuisset, tentus est a comitibus Karli regis et illo iubente tonsus in Corbeiense monasterio missus est in custodiam.
1 1 11 1'

852.

DCCCLII.
bus annis
a
.

Herialdus q4 Nordmannus, qui superioriiram domini sui Horic s Danorum regis fugiens
3c.e.
2.
f)

b) filium 1. c) putavit 1. d) rex K. suprapoaito t lotarius 2. subsidione 2. g) pipinus M. F. h) Karolo 1. 2; carlo M. F. Zc.d.e. F. k) mon. ind. hab. dex. 2. 3c. d. e. F. 1) suessionis 2. m) monasterium 1.2. n) Karolus 1.2. 3c. d. e; Carlus F. o) hlotharii 1.2; lutharii Sd.e. p) karoli 1. 3e. d. e. q) Herioldus 2; Henaldus F; Tenaldu:. 'dc.d.e. r) deest 2. s) horih 1. 2; horuc 3c.d.e. F.
*)
i)

un.iiu

cervam

turingiam 3rf. e. effectUHque cler.

et

lum regem

Anno 852/ cf. Annal. Bertin., Chronkon (Ann.) Engolism. (SS. XVI) Aquitanicum (SS. II). P. Cf. Dummler I, p. 355 sq. 2) Quo Karopitaturus confugerat. 3) A. 849; cf. Ann. Prud. et Chron. Fontanell, Dummler I, p. 339. 4) De quo cf. Koppmann, 'Jahrb. f. Landesk. d. Herzogth. Schlesw.-Holst.' X, p. 19,- DUmmler I, p. 357 sq.
1)

42

ANN. FULD. .PARS

II.

(FULDENSIS)

b ab eo beuigne se contulit et c susceptus baptizatus ac fidei sacramentis imbutus est, cum per plures annos honorifice inter Francos haberetur, tandem principibus borealium partium et custodibus Danici d f e limitis quasi lubricae fidei et molimine proditionis coepit

ad regem Hludowicum a

(Oct.).

unde et ab eis occisus est. autem et synodus gl ex voluntate atque" praecepto eiusdem serenissimi principis in civitate Mogonvenerabili tia, metropoli Germaniae, praesidente Hrabano eiusdem urbis archiepiscopo cum omnibus episcopis atque
esse suspectus, Habita est
1

abbatibus orientalis Franciae, Baioariae et Saxoniae. Et illi quidem de absolvendis quaestionibus k eccle1 tractatum habebant, rex vero cum principibus et siasticis
praefectis provinciarum publicis causis litibusque componendis insistens, postquam m synodalia eorum decreta suo iudicio comprobavit et legationes Bulgarorum" Sclavorum* que audivit et absolvit, *Baioariam reversus est; ubi ordi- P natis et p dispositis, quae videbantur esse necessaria, sine mora rediens per alveum Rheni' fluminis navigio venit Coloniam. Ubi cum quibusdam ex Hlutharii r fratris sui principibus habita locutione profectus est in Saxoniam ob eorum vel maxime causas iudicandas, qui a pravis et subdolis iudicibus neglecti et multimodis, ut dicunt, legis suae dilationibus decepti graves atque diuturnas patieSuberant etiam et aliae causae ad se bantur 8 iniurias. ipsum specialiter aspicientes, possessiones videlicet ab avita
1

u sibi derelictae, vel* paterna proprietate iure hereditario v ab iusta iniquis quas oportuit pervasoribus repetitione 2 in domino restitui loco, qui appellatur legitimo Igitur 3 (Deo. Mimida super amnem, quem Cornelius Tacitus scriptor rerum a Romanis in ea gente gestarum Visurgim, moderni
.
,

vero Wisuraha w vocant, habito generali conventu tam causas populi ad se perlatas iusto absolvit examine quam ad se pertinentes possessiones iuridicorum gentis decreto
Hludawicum
prodicionis
2. 3d. e.

a)
e)

3tf.

3c. e.

rabano
s)

o) in bai. 1.

paciebantur 2. raha 2 uuisuracha

;

b) deest 3d. F. d) Danaci Ad. F; ludouuicum 3e. c) cumque 1. f) cjpit Se. h) et -'. i) rhabano 1 ; g) sidonus 3d ; sinodus 3e. n) uulgarum 1. 2. k) quest. 1. 1) gclesiasticis 1. m) postqu. vero 1. r) hlotharii 1. 2; lotharii 3rf. e. q) reni Se.d.e. p) atque 3d. e. 3e. e. u) hered. 1. v) repeticione 2. 3c. e. w) uuisat) et 1.
3<2.
/'.

365. 1) De qua cf. DUmmler I, p. 360 2) In eo Herfordiam monasterium largissime donavit; Muhlbacher
I,

itinere

die Dec. 8.

nr. 1362,

Dummler

p. 360, n. 1. et 367.

3)

Minden.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 852. 853.
2

43
3

Suabos Inde transiens per Angros \ Harudos recepit. a4 et et Hohsingos per mansiones singulas, prout se prae,

buit oportunitas, causas populi diiudicans Thuringiam ine 5 habito conventu decrevit greditur. Ubi apud Erpfesfurt inter alia, ut nullus praefectus 6 in sua praefectura aut e d d-7 infra quaesturam suam alicuius causam quaestionarius advocati nomine susciperet agendam, in alienis vero prae-

d fecturis vel quaesturis singuli pro sua voluntate aliorum Inde profectus diem causis agendis haberent facultatem. f natalis Domini in Reganesburg celebravit .

Dec.25.

853.

DCCCLIII. Nordmanni per Ligurem s fluvium* venientes Turonum Gralliae civitatem praedantur et inter
alias aedes ecclesiam quoque sancti Martini confessoris(Nov.8). nemine resistente succendunt 8 k Aquitanorum legati Hludowicum regem crebris
.

supplicationibus sollicitant, ut aut ipse super eos regnum 1 regis susciperet aut filium suum mitteret, qui eos a Karli
*) Cod.

2 Seginonem secutus ita pergit: inrumpentes in regnum Karoli loca plurima vastaverunt; et Turonis venientes etiam domum sancti Martini confessoris cremarunt incendio.
Holsingos
1. 1.

a)

holsingos Sc.d.e;

al.

furt 1. 2. Sc.d.e. F.
])

d) quest. h) eclam
1. 2.

e)
i)

suam

Holisingos F. quaest. 2.
1. 2.

b)
f)

iudicans
e lebr.
2.

2.

Zc.d.e.
'Ac;

c)
;

g) ligerim 2

erphesligerem
3d.e.

Aquitaniorum

k)

hludovicum

ludouuicum

Karoli

1) I. e. per Angrariam et pagos Ostfaliae Hardego, Suabengo et Hohsigo. Locus memoratu dignissimus, quod eo adhuc aevo pagi cuiusque incolas pro singulari gente habitos fuisse demonstrat. P,2) Pagi Hardgo a silva Hart, Hartz, nomen sortiti caput Halberstadum erat. P. 3) Terra ad meridiem Bodae saeculo sexto, cum Saxonum pars patria relicta una cum Langobardis Italiam peteret, a Sigiberto I. Francorum rege Suavis advenis ad habitandum duta est, qui postea cum viginti sex Saxonum redeuntium
c.

milibus conflictati sedes istas retinuerunt. Gregorii Turon. hist. eccl. V, 15. P. 4) Pagus Hohsi e meridie pagi Suevon in ipsis Thuringiae situs P. erat. confinibus Hohsegowe pagum a. 780. appellari, Hosgewe in traditione quadam saec. VIII. apud Dronke (Cod. dipl. Fuld. 100,), Hos-

a. 932, Hossegawe a. 947, Hosgowe a. 968, Hassingewi autem, Hassega similesque formas ab a. 961. demum apparere Grossler, 'Neue. Mittheil. d. thur.-sGchs. Vereins' XVII, p. 210 sq. demonstrat. Unde recte concludit idem nihil esse huic pago cum Hessis; de Osis vero cogitare etiam multo minus licuerit. Mihi quidem antiquissima nominis forma Hohsegowe aptissime videtur cohaerere cum urbe illa Hohseburg sive Hohseoburg ad a. 745. ab annalibus commemorata. 5) Erfurt. 6) i. e. comes. 7) /. e. centenarius aut vicarius; Dummler I, p. 367; Waitz, 'Verf.-Gesch.' IV, 410 n. 2. Ann. Prudentii. p. 8) Cf.

gawe

44

ANN. FULD. PARS

II.

(FULDENSIS)

tyrannide liberaret, ne forte ab extraneis et inimicis fidei cnm periculo christianitatis quaerere cogerentur auxilia, quae ab orthodoxis et legitimis dominis invenire neMart.27.

Halbarensis al episcopus VI. b Kal. Aprilis in cuius locum Hildigrim c episcopus est d 2 VI. Kal. Septembris An g 27. ordinatus. Reginheri corepiscopus de hoc mundo transiens Folchardum 03 successorem reliHadawart f quoque Mimidensis episcopus XVI. g Kal. sept. i6. quit. Octobris 4 diem clausit ultimum cathedramque suam Theot-

quirent.

Hemmo

defunctus

est;

rico h dimisit.
sept.i.

In Kalendis 1 autem Septembribus basilicam sancti Bonifacii k martyris noctu 1 fures ingressi partem de thesauro aecclesiae abstulerunt et ita hactenus m res latet, ut neque auctores facti investigari neque pecuniae aliquod
possit indicium reperiri
11
.

Cum ergo patri suo per legatos gentis promittebantur. venisset *et non esset susceptus nisi ab ea tantum sola *P 8 maxime offendit propter intercognatione, quam Karlus fectionem Grozberti 1 eorum propinqui, quem iussit occidi, 11 ceteris omnibus a susceptione eius dissimulantibus adventum suum illo supervacuum fuisse ratus cum suis se circa tempus autumni in Franciam/ recepit.
Nordmanni w qui continuis XX annis regni Francorum fines per loca navibus accessibilia caedibus* et in,

DCCCLIIII. Hludowicus filius Hludowici p regis ad r Aquitaniam* pergit, volens experiri, si vera essent ea quae
1
,

cendiis atque rapinis crudeliter vastabant, congregati de regionibus, per quas praedandi cupiditate dispersi fuerant, r y in patriam suam reversi sunt. regem Ibique inter Horic
b) V. 3e. rf. e. c) hiltifolchaldum 2 folcbaldum 1; h) thiotrico 1. 2; theodorico 3e. 1) nocte 1. k) bonefacii 2. 3rf. F. m) actenus 1. 3rf. i) calendis 2. n) repperiri 3c. rf. o) hludouicus 3c; Hloduw. 3rf; Ludow. 3e. p) ludawici 3c; Hludaw. 3rf; ludow. 3e. r) deest 1. t) goizs) Karolus 1. 2. q) aquitania 3c. "berti 3c. v) frantiam 3c; francia 3rf. e. u) susceptionem 8c; ad susceptionem F. horuc 3e. d. e. F. w) Nortmanni 3c. x) cedibus 1. y) horih 1
3rf;

a) albarensis 2; halberensis Sc.

F; haberensis
3rf
;

alberensis 8e.
3e.

grim 1. 2. folfchardum

d) rehinheri 3e
f)

reginberi
1. 2.

Reinheri

e)

3e.

Hadouuart

g) XIII. 3c.d.e. F.

1) /. e. Halberstadensis. 3) Qui iai in actis si/nodi 2) Mogontiacensis. Mogontiacensis a. 852. habitae (LL. I, p. 41 1) cum Diatmaro, Albericho, Reginherio chorepiscopus ocmrrit. 4) Necrologium Mindensis ecclesiae mspt. lectionem meliorum codkum auctoritate receptam confirmat. P.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 853-855.

45

Danoruin et Grudurm a filium fratris eius, qui eatenus ab eo regno pulsus piratico more vixit, orta contentione ita b se mutua caede mactaverunt, ut vulgus quidem promiscuum innumerabile caderet, de stirpe vero regia nisi unus x Domino sanctorum suorum innullus remaneret puer
,

iurias ulciscente et adversariis digna factis retribuente.

855.
terra vicies tremuisse perbibetur. Aeris insolita commotio turbinibus ac tempeFulstatibus plagisque grandinum multis damnum intulit.

DCCCLV.

Apud Mogontiacum

minum

ictibus aedes plurimae basilica sancti Kiliani e martyris

;

crematae sunt, inter quas Nonis Iuniis clero laudes iun. 5.

d repentino ictu percussa atque sucvespertinas celebrante censa est et mirum in modum sub laquearibus domus ignis e materia tamdiu oberrabat, donec ossa pendulus inlaesa sancti martyris et totus aecclesiae thesaurus efferretur inClericorum quoque nonnulli fulmine tacti inlaesis f laesus f vestibus per diversa membrorum loca graves combusturas babuisse reperti sunt. Fertur etiam quendam in illis re11 ut congionibus hominem ita caelesti^ igne combustum f vestis ab Seremaneret inlaesa sumpto corpore igne k vero mensis die instante octava, quentis sollempnitate natalis eiusdem sancti martyris 1 muros aecclesiae, quos m ignis, subito terribilis exprius caelestis^ non consumpsit orta tempestas f unditus evertit quam ruinam mors episcopi
.
,

iui.s.

Gozbaldi subsecuta est, qui tercio dehinc" mense, id est XII. Kal. Octobris, praesentem vitam finiens Arnum disci- sept. 20. 3 pulum suum sibi successorem reliquit Rex quoque Hludowicus in Sclavos Margenses' contra Rastizen ducem eorum sibi rebellantem 8 parum prospere ducto exercitu sine victoria rediit, malens adversarium firmissimo, ut fertur, vallo munitum ad tempus dimittere" v militum suorum damna w susti. 1'

quam

periculose

pugnando
1.

a) godurm 1; godrum 2; gudurni 3. b) d) cl$brante 2. e) inlesa 1 ; laesa erasum 2.

i)

cede

c) 2.
2.

f) ilL

combusto
e.

2.

k) solemnitate

1. 1.

1)

douu. 3d.
(0

dampna

o) 3c. d. e.

marahenses

2;

consumpserat mergenses 3e.

ciliani 2; chiliani Sd.e. F. h) consumptum 2. g) cel. 1. n) I,um) harnum 3e. d.

p) rasticen Zc.e;

raticen

'6d.

Horich II; cf. Dummler I, p. 377. 2) WUrzburgensis. omnia regi, simulatque ab expeditione reverms est, nuntiata Rudolfo quoque innotuisse veri simile est.
1)

3) Haec esse et ita

ff:

46

ANN. FTJLD. PARS

II.

(FULDENSIS)
a

nitionem b delevit, sed non impune quia post reditum regis Rastizes c cum suis insecutus plurima trans Danuvium d finitimorum loca praedando vastavit. Mense vero Octobrio XVI. Kal. Novembr. per totam oct.17. noctem igniculi instar spiculorum occidentem versus per
;

nere. Magnam tamen provinciae partem praedis et incendiis vastavit exercitus non parvamque multitudinem hostium castra regis invadere cupientium usque ad inter-

aerem densissime ferebantur.

Hlutharius* imperator renuntians omnibus, quae habuit, Prumiense f monasterium ingressus effectusque ibi* monah et ad sept.29. chus III. Kal. Octobr. mortalem hominem exuit k vitam perrexit aeternam Principes autem et optimates regni filium eius Hlutharium super se regnare cupientes ad Hludowicum"1 regem orientalium Francorum, patruum * eum adducentes cum consensu et eius, in Franconofurt
5

favore

illius sibi

regnare consentiunt
856.

11

-*.

Febr.4.

Mense Februario, IIII. die mensis eiusdem, defunctus est Hrabanus p archiepiscopus Mogontiacensis q aecclesiae
r

DCCCVI.

**; *cui***

successit Karlus

2
,

magis
0.

ex*p.370.

*)

In margine cod.
scopatu annos

1.

add.: Samuhel
8
,

Wangionum

episcopus
3

**) In redactione II. (codd. 2 et 3c. d. e)

adduntur : habens in
.

***) Haec

mensem unum* et dies quattuor ab auctore redactionis I. (codd. 1. 2) ita mutata est : Cui Karolus Pippini regis filius, qui de custodia Corbeiensis monasterii lapsusu ad Hludowicum regem patruum suum defeV Idus cerat, in episcopatu successit IHI. Martii, non solum ex voluntate regis, verum etiam ex consensu et electione cleri et 4 In margine ad(l. 1 Albrih abb. 0. populi.
sententia
:

VIHI

epi-

a) provintiae 2. e) hlotharius 1. 2

b)
;

internecionem

2.

Hlutarius Sd ; Lutharius

c) rastiz 3e. f)

1; rastices

3c.

d.e.

prumense

3e.

d) danabium 1. g) deest 1. 2. h) ex.

;

Lutharimn 3d. e. k) Princeps 2. 1) hlotharium 1. 2 n) hoc loeo in eod.l una linea et initium secundae erasa sunt; in rasa parte V. Cl. Bresslau verba Samuel et vuangionum cognoscere sibi visus est, cf. ann. *. rabanns 3e. 0) deest 3e. d. e. F. q) mogonp) Rab. arch. mog. eccl. defunctus est 2 ciacensis 3e; moguntiacensis 3e. r) gclesiae 1. s) VIII. 2. t) litterae e unu in cod. 2 eadem manu postmodum scriptae; et d. qu. desunt reliqua Jineae parte vacua relicta. v) VIII. 2. cod. S. Tr. u) elapsus cod. S. Trudonis.
hom. 1. 2. i) m) Ludow. Sd.e.
aet. perr. Se.
;

2) Pippini 1) Ubi etiam scriptor adfuisse et ea omnia comperisse videtur. regis filius; de quo cf. a. 851. 3) Haec cum vero rerum eventu minime ordinatum esse Hrabanum a. 26. 847. 7*. supra perconveniunt, quoniam Animadvertas de anno 850. usque ad Hrabani mortem mensem hibetur.

unum

et dies

quattuor praeterisse.

4)

Fortasse Worniatiensis, ceterum

ignotus.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 855-857.

47

voluntate regis et consiliariorum eius, quam ex consensu Decessit autem a et Hatto et electione cleri et populi. abbas Fuldensis coenobii II. b Idus Aprilis; in cuius locuin Apr. 12. per electionem fratrum et auctoritatem regiam ordinatus c unus ex ipsis monachis. est Thioto Mense d vero Augusto Hludowicus e rex collecto ex-Aug. ercitu per Sorabos l iter faciens ducibusque f eorum sibi conh iunctis Dalmatas g 2 proelio superat acceptisque obsidibus inde per Boemanos transiens nonnullos tributarios fecit 1 ex eorum ducibus in deditionem accepit. In qua expeditione perierunt comites Bardo et Erpf k cum aliis quam
, ;

pluribus

857.

DCCCLVII.

Eex Hludowicus m mense Februario

col- Febr.

loquium habuit in Connuente castello cum Hluthario" nepote suo; tempore vero quadragesimae placitum habuit apud Wangionum civitatem. Eoric Nordmannus p qui praeerat Dorestado -, cum consensu domini sui Hlutharii r regis classem duxit in fines Danorum et consentiente Horico 8 Danorum rege partem regni, quae est inter mare et Egidoram, cum sociis suis
,

possedit.
3 1 Otgarius episcopus et Hruodoltus comes palatii et Ernustus v filius Ernusti v ducis 4 cum hominibus suis in Boemanos missi civitatem Wiztrachi ducis 5 ab annis multis wG filio rebellem occupaverunt expulso ab ea Sclavitago x Wiztrachi, qui tyrannidem tunc in ea exercebat. Quo per fugam lapso et ad Eastizen y se conf erente frater eius, qui ab eo patria pulsus apud Zistiboron 2 Sorabum exulabat, ad regem fideliter veniens loco fratris dux constituitur.
11
,

f)

b) pridie 3d.e. c) tiotho 3c. d) Mense v. aug. des. 2. e) ludow. 3e. ducibus 3e. d. e. i) facit 1. h) prelio 1. k) erph 2. Sc. g) dalmatios 2. 1) plurimis 1. luthario Se. d. e. m) hludawicus 3c ; ludouu. 3e. n) lilothario 1. 2 o) rorih 1. 2; Roruc F; ruoruc Zc.d.e. q) dorestato 1.2. r) hloth. 1. 2; p) nortmannus 3c. lnth. 3d. e. F. s) orico 3c. t) ruodoltus 3e. u) palacii 3c. d. v) hern. 3c. d. e. F. 2. tirannidem al. F. 2. 8Claiutago 3c.e; scalaiugato 3d; Scalalugato Sclauitago x) w)
a) deest 1.
;

y) rasticen 3c. d.

e.

z)

zistiborum 2

cziztiborum

3c. d.

F; ziztiborum

3e.

1) Qui inter Salam et Muldam habitabant. 2) /. e. Dalaminzios. P. Dalamanci apud Wklukindum I, 17 apiyellantur ; habitabant inter Muldam et Albim e meridte Siuslorum. 3) Ekhstadensis. P. 4) Marchionis Baioarici a. 849. iam commemorati. 5) Quam Dobner (Krit. Abh. v. d. Grenzen Altm&hrens) et Palacky (Gesch. v. BShmen I, p. 115,), a ducis nomine ipsam quoque nomen accepisse temere rati, nunc Weitra esse conie-

cerunt.
pol.

Dummler

stawa

6) = gloria, p. uteha = solatium,

I,

417.

Nomen

aloriae solatium significat (slava,

tesiti

bohem.

= solari).

48

ANN. FULD. PARS H. (FULDENSIS)

oct.i.

Habita est autem et synodus a apud Mogontiacum b eirca Kalendas Octobris praesidente Karlo archiepiscopo ubi inter alia, quae ventilata sunt de iure ecclesiastico c , 1 1 epistola Guntharii Colonensis' episcopi, praesentata est ad Altfridum e episcopum 2 directa, in qua legebatur conti;

scpt. 15.

XVII. Kal. Octobr. terribilem valde tempestatem, populo cuncto prae nimio horrore in basilicam sancti Petri confugiente et signis aecclesiae concrepantibus unanimiter Dei misericordiam implorante, subito fulmen inorme* ignei draconis instar basilicam scidisse ac penetrasse atque ex omni illa multitudine tres homines diversis quidem locis, sed uno ictu in mortem deiecisse, presbyterum scilicet iuxta altare sancti Petri, diaconum vero ad laicum autem ad altare sanctae altare sancti Dionisii h Mariae; alios etiam numero sex eodem impetu ita prostraFeruntur et visse ut elati semivivi vix convalescerent. alia prodigia 8 his temporibus Treveri contigisse, quae ideo scribere distuli, quia de eis certum nuntium k non habui.
gisse Coloniae
1
,

'

858.
ian.

Ianuariis terrae motus magnus factus est per civitates et regiones diversas, maximus tamen ubi maceriae antiquae scissae sunt et apud Mogontiacum, aecclesia 1 sancti Albani martyris ita concussa est, ut murus de fastigio cadens oratiorum sancti Michaelis m ad occidentem basilicae bicameratum cum tecto et laquearibus *ruina *p.m. sua confringens terrae coaequaret". Mense autem Februario rex cum quibusdam consiliavebr. 0-4 riis suis in Forahheim colloquium habuit; inde condicto placito et designatis ad hoc specialiter comitibus in villa
i.

DCCCLVIII. Kalendis

Alamanniae, quae vocatur Ulma 5 Notingum episcopum et Eburhardum comitem 7 missos nepotis sui Hludowici q suscepit et audivit; post niediam vero quadragesimam venit Interea missi, Apr.s. in Franconofurt et ibi pascha celebravit.
6
,

1'

a) sinodus 3rf;

d) coloc) eccl. 1. 2; infonne 3c.d; in forma 3. m) Migclesia 1; eccl. 3c. d. chahelis 1. 2. n) coequaret 1. o) forahlieim 2; forhheim Sc.d.e; Forcheim F. p) eburhartum 1; eberh. 3e. q) hludouu. nep. s. 2; hludauu. n. s. Se; Ludawicum nepoti sui 3rf;
b)
1.

niensis 3e.

e)

sinodus 3e. altfredum

i)

Karolo
k)

2.

Sc.e;
g)
1.

Carolo Sd.
1)

2.

f)

colonie

1.

innorme

h) dyonisii 3c.

treviri 1. 2.

nuncium

ludouuici nepotis

s.

3e.

1)

Bertin.

Praesente videlicet Budolfo. 2) Hildesheimensem. P. ad hunc annum. P. 4) Forchheim ad Radantiam.

7)

3) Cf.

P.
1, p.

5)

Ann. Ulm.

6) Bresciensem.

Marchionem Foroiulianum ; Dummler

419.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 858.

49

quos ad Hlutharium* nepotem suum directos habuit, yeniunt eumque iuita condictum in Confluente castello regi occursurum esse nuntiant b Rege autem promissionibus 1 ad condictum diemxai. eius credente et ante dies letaniarum* d e et locum veniente Hlutharius promissa mentitus neque ipse renit neque de suis aliquem mittere Toluit; foedus enim cum Karlo f contra regem iniit. quod uterque eorum iuramento nrmaTit. Qui. cum se Tidisset inlusum* esse, reTersus in Franconofurt 2 cum multa de utilitate regni cum suis tractaret atque disponeret, tum h etiam decreTit
.
,

tres eiercitus in diTersos regni sui'

dos:

unum quidem
in SclaTos

per

Karlmannum k
l

rem
per

Margenses
11

contra Eastizen m

terntinos esse mittenfilium suum senio,

alterum Tero

in Obodritos et Linones 3 tercium autem p per Thachulfum q in Sorabos dicto oboedire r nolentes. ut sedatis eitrinsecus adTersariorum tumultibus facilius intrinsecus regni gubernacula dis-

Hludowicum
,

filium

suum minorem

poneret.

Mense autem
t

Iulio collectis et ordinatis

u

eiercitibus

subiit regem cura- im. is. repente die media rum maxima moles. Legati enim ab occidente Tenerunt v w Adalhartus abbas 4 et Oto comes 5 postulantes eum p ut populo periclitanti et in angustia posito praesentia sua subTeniret quod nisi celeriter fieret et ex parte eius spe liberationis priTarentur. a paganis cum periculo christianitatis quaerere deberent defensionem, quam a legitimis et orthodoiis dominis inTenire non possent. TTrannidem* enim

ireque*

profectis

ex

V Karlise diutius ferre non posse testati sunt. quia, quod eis pagani eitrinsecus nemine resistente aut scutum

Cario 34.

a) klotkarium 1. 2; lntkarinm 3. F; qno* alatarimn . rnm 1; lethinianiia 2. d) hloCh. 1. 2; tatk. 3d.t. F. k) tane 3e.4.. F. g) aiunnn rerenw 1. 2. Zc.4.*.

m) nwtieeB

') Lodaw. 34; tedom.

1. 2.

3.

o) abodr. 1. 2.

ehotfmn 3c.4.t. F. tt) d. m. 4emmt 1. 2.

dem

2.

7) Karoli

3c4.e; CaroK F.

1) I.

e.

die*

oratummm, feria tecvndam, tertiam, quartom ante aseeneiomem

Ludotcici Iun. 13. 3) Qui Obodritis Albis orientali in de ineolebant; finitimi fundatione epiparte dipiomate eeopatu Uaeelberoensis dato (DOI. 76, 946, Mai. 9) terra eorum Linagga (i. e. Linan-gaJ appeliatur. 4) S. Bertimi; eoneangumeus videtur fuime

2) Franeonofurti diploma Dommi, eo anmo Mai. 911. datum mt (Muktbocher nr. 1394; ; Dummler I, p. 426.

Irmintrudie reginae,

KaroU

uxoris;

ef.

Dummler
z.

I,

p.

427

et

443.

5)

De

quo

ef.

Weneh, 'D. Frank. Beiek naek dem Vertr.

Verdun' p. 279/ Dummler

I, p.

7.

50
a

ANN. FULD. PARS

II.

(FULDEXSIS)

praedando, captivando, occidendo atque venopponente dendo reliquissent, ille intrinsecus subdole saeviendo b disperderet; nec quemquam esse in omni populo, qui iam c promissionibus aut iuramentis eius fidem adhibere praesumeret, cunctis de bonitate illius in desperationem cadentibus. Quibus auditis rex graviter conturbatus est; duplici enim premebatur d angustia, quoniam, si populi votis adquiesceret, contra fratrem, quod impium esset, agere deberet; si autem fratri parceret, a periclitantis populi libe6 Ad esset, cessare deberet. ratione, quod aeque impium hoc accessit etiam non modicus angustiarum cumulus, vulgi videlicet aestimatio suspicantis totum, quod actum fuerit in huiusmodi negotio, non voto fieri populo f consulentis, sed sola intentione regnum dilatare cupientis quod longe aliter esse, quam se vulgi fert opinio, cuncti consiliorum regis conscii veraci sermone testantur. In tali igitur curarum molestia positus tandem consilio sapientium g adquisimul et conscientiae suae puritate praeditus, escens 11 maluit multorum utilitatibus consulere quam unius hominis ' consentire x precibusque legatorum f avens pertinaciae votis populi praesentiam eius desiderantis cum Dei adiuk torio se adfuturum fore promisit. Mediante autem mense Augusto Wangioni 1 collecto Aug. comitatu per Alisatiam 111 profectus venit in Galliam ad
;

villam regiam in.regno Karli", quae vocatur Ponticona 2 ubi occurrerunt ei fere omnes primates partium illarum, v secum in quos tunc Karlus praesidio haexceptis eis q flubuit, pugnans contra Nordmannos super Ligurem vium 3 Qui, ut audivit Hludowicum 8 esse infra terminos regni sui, dimissa obsidione cum exercitu occurrit ei in 14 (Xov. i2). loco, visaque multitudine orientaqui vocatur Briacus

(Sept.

i).

1-

a)
i)

obponente mebatur 1.

2. 3e. d) prgb) seviendo 1 ; videndo 3d. e. c) prom. eius aut iur. 2. h) deest 2. e) inp. 1. f) populi 1 in loco raso. g) sapientum 1. k) affutunun 1. 2. m) alsatiam 1. 2; alisa1) uangioni 3c. pertinatiae 1. 2. 3d. ciam 3c. o) panticona 3d. n) Karoli 1. 2. Sc.d.e; Caroli F. p) Karolus 1. 2. 3f. d. e; ( 'arolus F. r) ligerem 2. 3c. d. e. F. s) hluq) nortmannos 3c ; normannos 3rf. F. dauu. 3c; Ludaw. 3d; ludouu. 3e; Ludow. F. t) driacus 1.

Hac persuasione, ut animi regum avidi et 1) Longe aliter Regino a. 866 semper inexplebiles sunt, facile in spem introductus. 2) Ponthion; quo
:

Kal. Sept. Ludowicum pervenisse Prudentius exhibet. 3) Non illic, sed ad Sequanam, ubi Nordmannos in insula Oiselle incluserat; Dummlei- I, Dummlcr I, sur 431. Ann. Brienne-Ie-Chdteau Aube; Prud., p. cf. 4)
p.

432

sq.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 858.

51

lium simul et eorum, qui ex a suis contra tyrannidem b eius couiuraverant, cum se virtute cerneret imparem nec posse
sine
72.

c d periculo suorum cum fratris copiis in acie disposito tamen et quasi ad pugnanduni milite ordinato ipse quidem cum paucis latenter c abscessit, exercitus vero in loco certaminis derelictus cognito ducis

grandi

*congredi,

transivit. Ille vero sedato abscessu ad Hludowicum f impetu populi Karlum persequi cupientis ad disponenda

quasi libera utens potestate diligentiam Et primum quidem nimis incauta convertit. ductus securitate omne robur totius e exercitus, quem ab oriente secum adduxerat, remisit in patriam, frustra in desertores et proprii domini proditores spei suae fiduciam ponens. Quorum etiam consilio ibi decrevit hiemare, ignareg-ni

negotia

curamque

rus per omnia imminentis sibi periculi, quod ei parabatur cuius aniinum ad ultionem iniuriarum ex parte Karli h suarum erexerant filii Cuonrati comitis l Hludowicum 6 securum et paucos esse, qui cum eo ex suis remanserint k indicantes 1 quos ille quidem quasi sibi fideles ad explorandos sibique renuntiandos actus Karli m transmiserat illi vero fidem mentiti et Karlo" coniuncti, quomodo Hludowicus e ex inproviso cum multitudine exercitus obInterea nuntiatum rueretur, tota intentione moliebantur. est ei in oriente rempublicam Sorabici limitis esse turnomine sibi batam, eo quod Sorabi duce eius Zistiboro
,

fidelissimo

insidiose
ille

Ac

per hoc

perempto defectionem meditarentur. quidem ad conprimendam seditionem ex- (859 ian. i5).
1'

ortam in regnum suum, quanta potuit

est. Karlus q vero post discessum nullo adversante sine r difficultate recepit. Villa 8 quaedam* haud 11 procul ab urbe Pinguia 2 sita est, Caput-montium vocata, eo quod ibi montes per alveum Eheni v fluminis tendentes initium habeant w quam vulgus
,

celeritate, regressns eius sedem regni sui

d) acie 2. e) ludouu. M.e. F. Sc.d.e; e F. b) tirannidem 2. c) deest 1. f Karolum 1. 2; Carlura F. h) karoli 1. 2. 3c.d.e; Caroli F. g) deest 1. 2. i) chuonradi 2; chuonrati 3c; conrati 3d. 1) iudik) remanserant 2. 3c. e. F; remanxerant 6d. i-aiites 1. 3c. m) karoli 1. 2; Carli ". u) karolo 1. 2; Carlo F. o) zistoboro 2; iijoro Sc.d; ciztiboro 3e. q) Karolus 1. 2; Carlus F. p) sedicionera 2. 3c. e. consumeret in flne anni des. 2. s) Villa r) s. diff. des. 2. t) quedam 1. u) haut 1. 3e. v) Keni 3d. w) habent Sd. F.

l) a

1)

post
J,

Fratris Iudithae, matris Karoli regis. P. Filii eius fuerunt Conradus patrem comes Antissiodorensis et Hugo abbas Turonensis; DUmmler 2) llingen. i>. Wl. Cf. 'Forschungen zur Deutxhm Gesch.' XXI,

p. 636.

52

ANN. FULD. PARS

II.

(FULDENSIS)
;

1 ubi malignus spiritus corrupte Capmunti* nominare solet evidens nequitiae b suae ostendit indicium. Nam primum c quidem lapides iaciendo et parietes domorum quasi malleo pulsando hominibus loci illius infestus efficitur; deinde vero manifeste loqui et furtim sublata quibusdam prodere, post haec discordias inter habitatores eiusdem loci seminare; denique omnium animos contra unum hominem con-

quasi peccatis illius exigentibus ceteri talia pateet ut maius odium adversus eum excitaret, in quamcumque domum d idem homo eintravit, statim malignus Igitur ex necessitate coactus cum spiritus illam exussit nxore et filiis foris mansit in agris, omnibus propinquis Sed suis sub tectum suum illum suscipere timentibus. nec ibi tutus fuisse permissus est; nam cum universas fruges suas congregasset et in acervos collegisset, spiritus cunctas incendit. Ut autem nequam ex inproviso veniens animos vicinorum illum f interficere cupientium placare potuisset, idem ipse ferro fervente de omnibus, quae Missi ei obiciebantur, criminibus se ostendit immunem g
citavit,

rentur:

sunt itaque ab nrbe Mogontiaca h presbyteri atque diacones cum reliquiis et crucibus, qui malignum spiritum ab eo loco expellerent. Sed illis in quadam domo, ubi maxime
1

letanias agentibns et aquam benedictam spargentibus antiquus hostis nonnullos ex eadem villa illuc convenientes iactando lapides cruentavit; tamen modicum temporis a sua infestatione quievit. Postquam vero inde discesserunt, qui missi fuerant, idem hostis multis audienti-

saeviebat,

bus lugubres edidit sermones;

nam presbyterum quendam

nominatim exprimens se sub cappa illius stetisse professus est ea hora, quando aqua benedicta aspergebatnr in domo. Quibus se prae timore signantibus idem hostis de eodem presbytero: 'Meus', inquit, 'proprius est servus; a quo enim quis superatur, huius et servns est; quia nuper me sua1

dente

cum

filia

procuratoris istius villae concubuit'.

,

Quod

factum nullus mortalium antea sciebat exceptis his, qui hoc crimen perpetraverant. Patet ergo m quia inxta veritatis sententiam 2 nihil" opertum est, quod non reveletur.
a)

cammunti

3c.d.e.
f)

e) deest 1.

illornm

3e. d. e.
1.

spiteri 1.

k) laetanias

b) nequiciae 3d. e . c) laciendo 1. h) mogontia 1 g) inm. 3rf. e. m) etiam 1. 1) est proprins 1.

d) excnssit 3e. d.

e.

mogonciaca

3c. d.

i)

F. pre-

n) nichil 3c.d.e.

1)

Chamund, hodie Kempten, supra Bingam

in

sinistra

Bheni ripa. P.

2) Matth. 10, 26.

AUCTORE RUODOLFO.
His et huiusmodi
dicto
a

A. 858. 859.

53

malis apostata spiritus in loco supra per tria annorum curricula infestus non ante cessadonec universa pene aedificia ibidem succendendo b vit, consumeret.
*,.S73.

*859.
c rex quasi inchoante Wormatiam f venit. rediens tempore Cum frequentibus legatorum suorum discursibus fratris ac * sibi animos reconciliare s studeret eorumque nepotis sui 11 susciperet, responsa per internuntios reciproca relatione tandem condicto tempore singuli cum aequo numero principum suorum ex adversa parte nominatim expressoruin, iuxta Anternacum k castellum in quadam insula Rheni 1 fluminis navigio vecti convenerunt 2 reliquo singulorum (iun.). comitatu super litus ex utraque parte fluminis consistente. Ubi cum diu varia et anceps actarum simul et agendarum rerum agitata esset disputatio, condicto placito autumni 1 3 iuxta Basalam communiter habendo singuli cum tempore" Hludowicus c tamen eis, qui suis ad propria reversi sunt. superiore" anno a Karlo deficientes sui effecti sunt, honores, quos prius habuerant, impetrare non potuit; dilata enim res est in futuro placito finienda. Interea vero cum suis habita locutione Thiotonem p Fuldensis coenobii abbatem ad Hludowicum q imperatorem r

DCCCLVIIII.

Hludowicus
e

verni d

de

Galliis

ad Nicolaum 8 apostolicum apomisit, responsa eorum, si esset logetica A possibile, ad condictum regale placitum perlaturum. quibus honorifice susceptus, cum de gestis praeteriti" anni
Italiae,

nepotem suum,
intentione

et

Romam

regem per omnia

stolica fultus

rationabiliter
v

excusaret

infamiae,

apo-

rediens iuxta lacum Briganticum epistola ad regem venit de loco praedicti w placiti iam tunc reversum, quia ad condictum diem vel locum placiti neuter sibi regum occurrerat. Qui cum de legatione sua regi per
a)
e)

huiugcemodi

1.

b) suecendio Sd. F.
f)

c)

Ludov. 3d; Ludouu.

1.

3e.

d)
1.

verno
i)

2.

gaHU

Zc.d. F.

uuormaticam

3e.

g) reconciliari

2.

h) legatione

di-

versa 1. k) aternacum Zd. 1) reui 3c.<*. n) priore 2. 3c.d.e. F. m) temporis 2. Sd. 0) karolo 1. 2. 3c; Carlo F. q) Uludaw. p) theotonem 2; thiodonem 3c; tiothonem F. 3c. F; Ludaw. 3d; ludouu. 3e. s) nicholaum 3c. d. t) apor) regem 2. 3c. d. e. F. logitica 3rf. e. u) preteriti 1. v) eps M; episcopus 3e. w) predicti 1; praedicto
3e. d. e.

1)

Karoli

et

Lotharii.

2)

apud Saponarias
3) Oct. 25.

(Savonni&res

Post synodum ab episcopis Karoli Iun. 14. prope Toul) habitam; cf. Ann. Prud.

54

ANN. FULD. PAKS H. (FULDEXSIS)

,

omnia satisfecisset accepta licentia ad proprium rediit monasterium. Urbs a Mogontia b cum locis sibi contiguis per totum anni circulum inmani terrae motu vexatur. Probus presbyter religiosus, cuius casta conversatio et doctrinae sanctae d VII. Kal. illustravit aecclesiam studium Mogontinam e iun.25.Iulii diem obiit; sed quoniam per omnia longum est texere
,

d sine fastidio die noctuque qualiter in supradicta aecclesia fructuoso labore desudaverit vel quomodo omnibus omnia ut cunctos lucrif aceret f Christo \ saltem s f actus fuerit 1 h aliqua virtutum illius duobus versiculis non pigeat memok illi divinitus collata 1 riae commendare, ut ex his caetera
,

facilius valeant intellegi:

Quam

castusque fuisset, prudens, humilis, patiens Littera vel lingua nulla referre potest.
860.

DCCCLX.
prolixius

Hibernum tempus asperum nimis

et solito

frugibusque et arborum proventibus pernoxium; nix quoque sanguinulenta in plerisque locis ceciMare etiam Ionium 2 glaciali rigore ita disse reperta est. constrictum est, ut mercatores, qui numquam antea nisi vecti navigio, tunc in equis quoque et carpentis mercimonia ferentes Yenetiam frequentarent. rex et Karlus p frater eius neposque Hludowicus eorum Hlutharius*1 cum primatibus suis in Confluente (iun. 5). castello convenientes pacem inter se et fidelitatem mutuam singuli iuramento firmaverunt, cuius sacramenti series huiusmodi fuit 3 'A modo et quamdiu vixero, istum fratrem meum Karlum r et nepotes meos Hludowicum s et Hlutharium * atque u Karlum *
erat
11
:

ad Dei voluntatem et sanctae aecclesiae v statum et honorem atque^ defensionem et ad nostram communem salutem et honorem et ad populi christiani nobis commissi salvamentum et pacem et ad legis ac iusticiae atque rectae* rationis conservationem, quantum mihi Deus scire y et posse donaverit et ipsi me obaudierint et a me ipsi quaesierint z vero consilio
,

referre potest des. 2. c) mob) mogontina 1; magontia 3c; moguntia 3e. 1. 3c; mogontianam 3d; moguntinam 3. e) explicare 1, d) eccl. Sc.d.e. F. lucriflearet 1. k) cetera 3c. d. e. h) eius 1. g) saltim 3c. d. e. F. i) versibus 1. karolus veneciam 1. 3c. o) Lud. 3d.e. 1.2; p) 1) collecta 1. m) paciens 1. 3e. n) Carlus 3rf. F. s) hludaw. 3c; ludow. Bd. e. F. q) hloth. 1. 2; luth. Zd. e. r) Karolum 1. 2. v) eccl. 1. t) luth. 3c. d. e. F. u) ab hoc verbo quintus incipit codicis 3 quatemio. deest 3. 1. z) w) atque ad def. 1. x) recte 3. quesierint y)
a) Urbs gontiam
f)

1)

Cf. 1. Cor. 9, 22.

De Probo

v.

Poet. Carol.

II,

p. 394.

2)

/.

e.

Adriaticum. 3) Ex actis synodi 860. Iun. Francor. II, p. lte); cf. Dummler I, p. 456

5. habitae.
sq.

(Capitularia reg.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 859862.

55

et secundum quod mihi rationabiliter et salubriter possibile fuerit, sincero auxilio adiutor ero ad regnum illorum continendum et nec in vita nec in membris neque in regno illorum eos forconsiliabo b , in hoc, ut ipsi erga me similem promissionem faciant et conservent'.

861.

*p. 374.

Hludowicus rex conventum habuit in d Reganesburg tercia septimana post sanctum pascha, in(A P r.6). e summatem inter omnes optimates suos, Apr. quo Ernustum
,

DCCCLXI.

quasi infidelitatis

reum

nem quoque
tuni"-*

et

Berengarium

Utopublicis privavit honoribus. f fratrem eius atque Sigiharh

comites

Waldonemque

abbatem 1 cum

aliis

non-

nullis quasi conplices infidelitatis eius similiter exauctoraf cum Waldone fratre vit; e quibus Uto et Berengarius suo in Gallias ad Karlum k regem secesserunt, caeteris 1 infra patriam in proprietate sua remanentibus.
1

2 res Karlniannus quoque filiorum regis maximus novas molitus est; expulit enim duces, quibus custodia n commissa erat Pannonici limitis et Carantani atque per suos marcam ordinavit. Quod regis animum rebellionem suspicantis non parum commovit.
,

Karlmannus per sacramenta pacis et suae p Eeganesburgum venit et reddita ratione convicit adversarios patrique suo reconciliatur, iuramento firmans q ne contra eius iustam potestatem quicquam r 3 Et Karlmannus deinceps mente malitiosa machinaretur ad sua cum rex vero Mogontiam revertitur; quidem pace
securitatis
,

DCCCLXII.

8 profectus occurrentem sibi ad conloquium nepotem 11 suscepit Hlutharium* regem

.

suum

*) eius Sig.
a)

atque Geroltum

2.

adiuuauero

1. f)

b) fores consiliabo

nustnm 2. k) karolum
;

berngar.
1)

3.

g)

3. c) Hludauuicns 3. d) reganesburc 1. e) hersigihardum 3. i) waltone 2. h) waltonemque 2.

1. 2.

ceteris 2;

cetteris 3.

m) carlm.
3.

1.

2.

n) cariantani priore

i
;

eraso 1 cariantani mal. mente 1. 2.

2. s)

o) Carhn. 2. colloquium 1. 2.

p) sue
t)

hlotharium

q) conflrmans 2. 3. r) maliciosa 2. 3 1. 2. u) deest 2; regem Hloth. 1.

p. 481. P.

cf. Eckhartum de ribus Franciae orientalis T. II, Berengarius comites Waldoque abbas monasterii Schwarzach ad Rhenum superiorem siti Gebhardi comitis filii, Ernusti nepotes fuerunt ; cf. IHlmmler II, p. 21. 2) Emusti gener ; ef. Ann. Hincmari. 3) Cf. Hincm. Ann. : Carlomannus Hludowici regis Germaniae filius concessa sibi a patre regni portione, quam pridem invaserat, et dato sacramento, ne amphus inde sine patris voluntate invaderet, cum patre pacificatur. Uterque scriptor notitia quadam Ratisbonae constituta ttti videtur.

1)

De horum

cognatione
et

Udo

56

ANN. FULD. PARS

II.

(FULDENSIS)
exerdicto ob-

ducem eorum Tabomuizlem c rebellantem oedire d et filium suum cum aliis obsidibus dare
863.
tanis g

citu b

Eodem quoque anno

rex ducto in Obodritos a

coegit.

Karlmannus e filius regis, qui praelatus f erat Carantam multis criminibus et tam magnis apud patrem
,

buisset,

est, ut merito reus maiestatis haberi dequae in eum dicta sunt, ab accusatoribus Quod regis animum adeo commovit, probari potuissent.

absens accusatus
si

ea,

ut per se ipsum coram frequentia populi sui protestatus sit, filium suum ab eo tempore et deinceps, Karlmannum donec ipse viveret et regnaret, sua voluntate publicis honoh ribus numquam esse potiturum. Quo audito Karlmannus
11

ab itinere, quo ad palatium ire coeperat perterritus in Carinthiam se recepit, ibi tutari apud suos, quos sibi fideles arbitratus est, volens, donec patris ira quiesceret et ipse
'
,

per internuntios veraces sibi fallaciter obiecta purgaret. Interea rex collecto k exercitu specie quidem quasi Eastizen 1 Margensium m Sclavorum ducem cum auxilio Bulgaab oriente venientium, ut fama fuit, domaturus, rorum re autem vera ad Carantanos filium expugnaturus accessit. Qui revera se ad id temporis defenderet, nisi proditione Gundachari p comitis sui * deciperetur incautus qui totum pene robur exercitus secum habens quasi vada fluq2 minis Swarzahae hostibus prohibiturus cum omnibus
11
;

a) abodritos e) Carlm. 2.

1. 2.

b) exertitu 3.
f)
1)

c)

tabomiuzlera
carantinis
2.

k) collectu
0)

3.

prelatus rasticen

1.

g)

tabomuizilera 3. h) carlm. 1.1.

1.

d) obodire 2. 3.
i)

ceperat

3.

expugnaturiim

3.

rasticem 3. p) gundacari 1. 2.
1
;

m) marahensium
q) fiuminis N. 3.

2.

n)

uulgarum

1. 2.

Qui ab ipso Karlmanno a. 861. Pabonis loco marchio Karantaniae conDiimmler II, p. 23 et 51. 2) SwarzaJw, in anfractuosis Nivei Montis (der Schneeberg) lateribus orta, viam qua-e ex Styria per summum Cetium (der Sommering) Vindobonam ducit, inde ab oppido Schottwien usque ad exitum montium comitatur, ita ut primum sinistro sive
1)

stitutus erat; cf.

petitura.

occidentali vallis lateri adlabens, mox ubi colles in planitiem decrescunt, in orientem transeat, et vallis ostium praecludat, Littaham atque Danubium In eo igitur loco, dextra laevaque montibus, et in fronte Swarzaha munito, fluminis vadum et unicum idque difficillimum in Carinthiam iter

Situm locorum a. 1820. et 1821. regi G-undacar interdicturus consederat. Via ipsa, qua Carolus VI. Augustus mare Superum Marti Merinspexi. curiove aperuisse non incongrue legitur, per saxa ingentia ascendit, in ipso loco Schottwien ita angusta, ut porta iniect-a et castello dexuper imposito Porta et munitionis ruinae extant. penitus claudi et interdici potuerint. Locus praeterea theloneo a mercatoribus exigendo peropportunus, eoque iam saeculis XIII. et XIIII. notus. P.

AUCTORE RUODOLFO.
copiis trausivit

A. 862. 863.

57

*i>.

375.

ad regem et praelatus est Carantanis, sicut occulte promissuni est, si dominum suum fraude Et hic quidem praef ecturae di*gnitatem hoc decepisset. modo promeruit. Karlmannus a vero per iuramenta principum venit ad patrem, de obiectis sibi criminibus securus, quia innocens erat; et testimonio conscientiae fretus laeei prius

tum b

se per

omnia exhibebat atque iocundum 1

archiepiscopus Mogontiacen* e II. Non. Iunii defunctus est, et g sis aecclesiae periun.4. In regno quototum deinceps annum vacavit episcopatus 2 h que Hlutharii pro eo, quod dimissa uxore legitima alteram * in Mettis collecta est 3 omnium episcopoduxit, synodus
.

Ea c tempestate Karlus d f

rum

eius praeter

detinuit;

aderant

k Hungarium Traiectensem, quem aegritudo (iun.). et missi Nicolai pontificis Romani ob

1

rium Agrippinae Coloniae v et Theotgaudum w Treverensem x Galliae Belgicae y archiepiscopos Nicolao apostolicae sedis pontifici probandas transmiserunt. Qui convocato Romanae 2 urbis* episcoporum concilio et Mettensem ana-(Oct). thematizavit synodum et ad se missos episcopos deposuit et communione privavit 4 iuste quidem et canonice, ut
1
11
:

diligenter investigandam directi. In qua negotio ventilato rex factum suum, propter quod arguebatur, consilio et auctoritate episcoporum suorum se fecisse m n testatus est. Quod illi non inficiantes quasdam asserrationum p verisimilium, quibus gestae q rei qualitiones tatem munire nisi sunt, opposuerunt easque litteris con8 ut legati apostolici suggesserunt, per G-unthaprehensas
1,

eandem causam

scriptis suis ipse testatur;

*)

iniuste vero, sicut

illi

rescriptis

Pro
haec

verbis et

episcopatus auctor recensionis primae (cod. 1)

II. Kal.

cui Liutbertus in episcopatus honore successit Decembris. Quae in recensione secunda (codd. 2. 3) ita mutata sunt : et (deest S) Liutbertus eiusdem sedis honore subUmatus II. Kal. Dec.

posuit:

a) Carlm 1. 2. ensis d) Karolus 1. 2. e) mogonti c) Et a 2. b) letum 3. duabus lilteris erasia 1. f) ecclesiae 2. episcopatus in codice 3 manu g) verba et dec. priwi xrripta erant ; deinde his deletis eadem manus in margine adiecit: Liutbertus 1) dilienter 3. n) inh) bloth. 1. 2. i) sinod. 3. k) egritudo 3. m) deest 1. flcientes 1. 3. o) assercionibus 3. r) obposuerunt 3. q) geste 3. p) racionum 3. s) compreh. 1; conpraehensas 3. u) agripinae 1. 2; t) guntarium 2; gundharium 3. v) colonie 3. agrippine 3. x) trevirensem 1. 2. w) thiotgaudum 2. y) gallie belgice 3. z) romane 3. a) sedis 2. 3. b) sinod. 3.

1) Hinemarm eum in libera custodia a patre tentum esse narrat, e qua a. 864. fuga lapsus sit. 2) Haec verba ante finem anni scripta esse necesse est; cf. { Neues Archiv' XVII, p. 96. 3) De qua cf. II,

DUmmUr
sqq.

p.

6468.

4) Cf. Regin. Chron.

865; DUmmler

II, p.

68

58 et

ANN. FULD. PARS

assertionibus
a

II.

(EULDENSIS)
'

b firmare conantur*. Propterea partis utriusque scriptorum seriem his annalibus inserendam esse rei veritatem lectoris arbitrio deiudicavi, discernendam

relinquens. sinodalia x
:

Et baec quidem sunt apostolicae

sedis decreta

'Nicolaus servus servorum Dei reverentissimis et sanctissimis fratri-

bus

nostris, archiepiscopis in regno Hluduwici regis Germani constitutis. Scelus, quod Hlutharius rex, si tamen rex veraciter dici possit, qui nullo salubri regimine corporis appetitus refrenat, sed lubrica enervacione magis ipsius illicitis motibus cedit, in duabus feminis, Theutpergad scihcet et Waltdruda, commisit, omnibus manifestum est. Sed et dudum episcopos Theutgaudum et Gundharium in tali facto eum habuisse tutores atque fautorese pene totus nobis orbis undique ad limina seu sedem confluens apostolicam referebat, absentibus quoque id ipsum nostro scribentibus

Prov.

l, 17.

Quod nos tanto credere rennuimus, quanto de episcopis tale apostolatui. donec ipsi Romam tempore concilii quid audire nullatenus sperabamus venientes coram nobis et sancta sinodo tales inventi sunt, quales fuerant ut a multis sepissime praedicati; ita scriptura, quam suis stipulaverant manibus quamque volebant, ut nostro roboraremus cyrographo, caperentur et, dum muscipulam innocentibus opponere satagerent, insidiis suis illaqueati sunt*" ipsi. Sicque conpletum est Deo auctore, quod in Proverbiis Frustra iactaturS ante oculos rete pennatorutn. Siquidem ipsi legitur obligati sunt et ceciderunt; nos vero, qui in hoc flagicium falso cecidisse dicebamur, favente 11 Domino cum iusticiae propugnatoribus resurreximus et erecti sumus. Igitur decernente nobiscum sancta sinodo in praesentia depositi et ab offitio sacerdotali excommuni*cati atque a regimine episcopatus alienati indubitanter existunt. Unde vestra fraternitas canonum normam custodiens 1 et decretorum k sanctiones observans caveat, ne hos,
;
:

*p. 376.

posicionis

quos nos abiecimus, recipere in sacerdotum catalogo 1 praesumat. Deautem sententia m quam in praedictos Theutgaudum et Guntharium protulimus, cum ceteris capitulis, quae sancto concilio nobiscum sanciente promulgavimus, inferius annexa monstrabitur
,
:

DE SINODO LN METTENSIUM URBE A THEUTGAUDO ET GUNTHARIO ARCHIEPISCOPIS CONGREGATA PENITUS ABOLENDA.

CAP.
I.

Sinodum, quae n nuper, id est sub piissimo imperatore Hludowico undecimam mense Iunio, in Mettensium urbe ab epiper indictionem
*) Omissis eis,

codices 1 et 2 (recensio

quae sequuntur, usque ad fnem huius partis omnibus prima ab auctore partis tertiae instituta)

haec tantum exhibent:

quis curiosus scire poterit invenirel.

Scripturam autem utriusque partis quisin

volueritP,

nonnullis

Germaniae

locis

b) abhinc usque in finem anni omnia in uno codice 3 (et ejcemplaribus a) assercionibus 3. inde derivatis) contineutur. c) discernende 3. d) theuperga 3. e) auctores ati|ue factores Hincmarm. sint Hincm. h) faciente //. f) sicut 3; g) iacitur Hincm. i^ custodians 3. n) quo 3. m) sententiam 8. k) decretorem 8. 1) cathal. 3. hic in codice continuo indiccionem desiderat 8. 2. sequitur annus 864. 0) p) q) utroque

1)

Eandem

epistulam eodem tempore ad episcopos occidentalte regni missam

in

Hincmarus

Ann. Bertin.

exhibet.

AUCTORE RUODOLFO.

A. 863.

59

scopis, qui nostrum praevenerant iudicium, collecta est, quique apostolicae a sedis instituta temere violarunt, ex tunc et nunc et in aeternum iudicamus esse cassatam et cum Epheseno latrocinio reputatam apostolica auctoritate in perpetuum esse sancimus^ damnandam nec vocari sinodum, sed tamquam adulteris faventemc prostibulum apellari decernimus.

DEPOSITIO THEUTGAUDI ET GUNTHARII ARCHTEPISCOPOKOM. CAP. H.

Theutgaudum 4 Treverensem, primatem B^lgicaee provinciae, et Guntharium Agripinae Coloniaef episcopos nunc coram nobis et sancta sinodo sub gestorum insinuatione, quahter causam Hlotharii regis et duarum mulierum eius, Theutpergae scilicet et "Waltdrudae, recognoverint h et iudicaverint, scriptum super hoc propriis roboratum manibus ofterentes nihilque se plus vel minus aut aliter egisse ore proprio multis coram
positis

affirmantes et sententiam,

quam

a sede apostolica in Ingildrudem

uxorem Bosonis sanctissimus frater noster Mediolanensis archiepiscopus Tado et ceteri coepiscopi nostri petierant emittendam et nos divino succensi zelo sub anathematis obtestatione canonice protuleramus, publice viva voce se violasse confitentes, in quibus omnibus invenimus eos apostolicas atque canonicas sanctiones 1 in pluribus excessisse et aequitatisk normam nequiter temerasse, omni iudicamus sacerdocii officio permanere penitus alienos, Spiritus sancti iudicio et beati Petri per nos auctoritate omni episcopatus exutos regimine consistere diffinientes. Quod si iuxta
1 consuetudinem tamquam episcopi ausi fuerint aliquid de sacro ministerio contingere, nullo modo liceat eis nec in alia sinodo restitutionis spem aut locum habere satisfactionis sed et communicantes eis omnes abici de ecclesia, et maxime si, postea quam didicerint m adversus memoratos prolatamn fuisse sententiam, eisdemo communicare temptaverint P

praecedentem

DE CETERIS EPISCOPIS.

CAP. IH.
,

Ceteri autem episcopi, qui complices horum, Theutgaudi scilicet et Gundharii, vel sectatores esse feruntur, si cum his coniuncti seditionem Q coniurationes vel conspirationes fecerint, vel si a* capite, id est a sede beati Petri, illis haerendos dissenserint, pari cum eis damnatione teneantur astricti t Quod si cum sede apostolica, unde eos principium episcopatus sumpsisse manifestum est, sapere de cetero per semet ipsos vel missis ad nos legatis cum scriptis suis professi extiterint, noverint sibi a nobis veniam non negandam nec amissionem honorum suorum pro retroaetis praesumptionibus aut subscriptionibus, quas in profanis v fecerunt
.

gestis,

per nos ullo

modo formidandam.

DE ENGLLDRUDEw

CAP. IIH.

Ingildrudem filiam quondam Mactifredi comitis, quae Bosone proprio viro relicto ecce iam per septem circiter annos hac atque illac vagabunda discurrit x , nuper cum fautoribusy suis regulariter anathematizavi-

c) favente 3. e) belgice 3. d) Teutgaudnra 3. h) se rec. 3. i) sanciones 3. k) equitatis 3. n) prolata fuisset sententia 3. o) eidem 3. p) temptaverunt H. *u) se r) deest 3. t) obstricti H. q> seditiones H. s) herendo 3. deest 3. prof. //. v) tta //.; pro infanis 3. w) De Engildrudae 3. x) ita y) fautaribus 3; factoribus //.

a) apostolice 3.
f)

1)

colobiae 3. preced. 3.

b) sanc. e. H. g) theutpeiyi 3.

m) didicerant H.

H;

60

ANN. FULD. PARS

'

II.

(FULDENSIS)

mus, sed propter contumaces eam iterato anathematis duximus vinculis innodandam. Sit a igitur a Patre et Filio et Spi*ritu sancto, uno et vero Deo, et ab omnibus sanctis patribus et ab universa sancta Dei catholica et apostolica ecclesia et a nobis penitus anathema cum omnibus complicibus, communicatoribus atque auxiliatoribus suis ita ut, sicut iam decrevi*> si quimus, si quis ei communicare vel favere in aliquo praesumpserit
:

*p. 377.

officium clericatus b fuerint, amittat, monachi vero et laici, si inobedientes decreto praesenti similiter anathematizentur. Sane si eadem mulier ad virum suum reversa fuerit vel apostolicam beati Petri sedem properans accesserit , veniam ei post dignam satisfactionem procul dubio non negabimus e . Verumtamen*" sub priori vinculo anathematis, quo illam prius et nunc
clericus
fuerit,

dem

inc

eodem vinculo

constrictus

Romam

obligavimus, interim constricta permaneat. Si quis autem eidem Ingildrudae S apostolicam beati Petri sedem Romam spetialiter properanti vel occurrenti nescius communicaverit aut sciens opem in veniendo praesti11 terit, nullo pro hoc vinculo teneatur innexus
.

DE SENTENCnS ATQUE INTERDICTIS SEDIS APOSTOLICAE.

CAP. V.
Si quis dogmata, mandata, interdicta, sanctiones vel decreta pro catholicai fide, pro ecclesiastica disciplina, pro correctione fidelium, pro emendatione sceleratorum vel interdictione inminentium vel futurorum malorum a sedis apostolicae k praesule^ salubriter promulgata contemj>serit,

anathema

sit.

Episcopi vero supradicti, postquarn damnati sunt, haec 2 rescripserunt

:

pontifici Grundharius atque Theotgaudus. Patres episcopi et fratres coepiscopi nostri ad te nos direxerunt et nos sponte ivimusm, consulere videlicet expletai generali legatione tuum c quae pariter, prout nobis visum fuit magisterium super his specialiter et adicientibus P notum esse potuit, iudicavimus, auctoritates rationesque, secuti fuimus, scriptis ostendentes, ut tua sapientia perscrutatis omniquas bus, quid inde sentiresQ et quid velles, nobis paternoc demonstrares * affectu nosque fraterna caritate procurares et si melius illud tua sanctitas inveniret, ut nos instrueres et doceres, subpliciters obsecravimus,
I.

CAP.

Nicolao

d parati, quicquid rectius et probabiliter insinuares , libentert amplecti. CAP. II. Sed nos per tres epdomadas tuum expectantes responv nil certitudinis doctrinaeu nobis quonihilque expressisti ; tantum sum,

die in publico x dixisti nos excusabiles 7 apparere et innocentes iuxta nostri assertiones 2 libelli.

dam

e) denegabimus H. f) Vec) deest H. b) pres. 3. d) ita H.; deest 3. 3. h)- annexus H. i) catdolica 3. k) apostolice 3. g) Ingildrude 3. Nicalao 3. n) expl. g. leg. des. H. o) que 3. m) ibimus 3; venimus H. p) a. et demonstraret H. . r) aff. procur. des. H. approbantibus H. q) sentiret . . vellet s) doc. hoc, humiliter postulamus H. t) una cura confratribus nostris sanis adquiescere documentis H. v) expresisti 8. w) sed tantum H. u) doctrine 3. x) bublico 3. y) excausabiles 3. z) adsertionem H.

a) Fit 3.
1)

runtamen

1)

Nicolaum contumaciam
2)

scribi voluisse apparet; sed

codex 1 (Bertinianus) contumaces

stula ridetur fuisse.
recepit.

eam

ecchibeat,

hoc

cum etiam Hincmari mendum in ipsa epiauctam paucte

Eandem

fere epistulam praefatione

mutatis ad episcopos regni Lotharii

miserunt;

quam Hincmarus totam

AUCTORE RUODOLFO.

A. 863.

61

CAP. III. Ad ultiraum autem a nos evocati ad tuam praesentiam deducti sumus nihil adversitatis suspicantes; ibique obseratis ostiis facta latrocinali conspiratione' ex clericis et laicis turba collecta et permixta, nos violenter inter tantos obprimere c studuisti, longa d scihcet e a nostris et clericis et laicis separatos; atque sine sinodo intercapedine et canonico examine, nullo accusante, nullo testificante nullaque disputacionis discrecione dirimente vel auctoritatum probatione convincente, absque nostri oris confessione, absentibus aliis metropolitanis et diocesaneis coepiscopis et confratribus nostris, extra omnium omnino consensum tuo solius arbitrio et tyrannico furore nosmet damnare f voluisti, subito 8 quadam tibi cartula et inprovise porrecta, lectoris officium assumens, assistente lateri tuo Anastasio, olim presbytero ambitus damnato et deposito et anathematizato", cuius scelerato magisterio tuus praecipitatur furor. CAP. LHI. Ergo tuam pravam sententiami a zelo rectitudinis alienam k , iniustam et inrationabilem, canonicis legibus contrariaml nequaquam recipimus, immo m cum omni cetu fraterno quasi nefas atque n maledictum frustra prolatum contemnimus atque abicimus; tibique anathematizatorum et religionis sacrae P abiectorum et contemptorum fautori et communicatori revera communicare nolumusq, contenti totius ecclesiae *communione et fraterna societate, quam tu arroganter te superexaltans 1 despicis teque ab ea elationis tumore indignum faciens segregas ". CAP. V. Igitur ex tuaes levitatis temeritate propria tibimet sententia anathematis plagam 4 inflixisti exclamans 'Qui apostolica praecepta non servat, anathema sit'; quae tu multipliciter violare et violasse dinosceris divinas leges simul et sacros canones calcansu et, quantum in te est,
more
:

evacuans,
nolens.

praedecessorum tuorum pontificum

Romanorum

vestigia

sequi

CAP. VI. ergo, quiav fraudulentiam et calliditatem sumus, indignationem x quoque tumidumque potentatum agnoscimus, nihil tibi tuaeque superbiae y cedimus, qua nos ad vota z nostrorum, quibus faves, inimicorum obruere festinabas; sciesque nos non tuos esse, ut te iactas et extollis, clericos, quos ut fratres et coepiscopos regnoscere, si elatio a permitteret, debueras. Et haec tibi nostri ordinis non inscii, nimirum tua inprobitate conpulsi respondemus, non quasi ad illatam nobis contumeliam provocati c sed contra tuam iniquitatem ecclesiastico d zelo accensi, nec nostrae vilitatis e personam attendentes, sed omnem nostri ordinis universitatem, cui vim inferre conaris, prae oculis habentes' \
experti
1' ,

Nunc

tuamw

Huc usque Euodolfus f

a) deest h)

ratos des. H.

d) longa c) oppr. inter t. viol. H. sepafuror des. H. f) d. nosmet H. g) subito Sed tuam maledictam sent. //. k) a paterna benignitate al., a fraterna karitate extraneain H. 1) adversum nos iniuste et inrationabiliter contra leges canonicas prolatam //. m) ymmo 3. n) nef. a. des. H. o) anathematorum 3. p) sacre 3. q) Te ipsum quoque dampnatis et anathematizatis sacramque religionem abicientibus ac contempnentibus faventem et communicantem in nostram communioncm nostrumque consortium recipere nolumas H. t) pestem //. r) sequestras H. s) tue 3. u) calc. et des. H. v) ita //.; qui 3. x) ind. conpulsi rew) ita //.; deest 3. spondemus des. H. y) tueque superbie 3. z) nota 3. a) sine latio 3. b) nimium tuam 3. 3 deest verba utilitatis c) prov. sumus H. ecles. H. 3. H. u. R. d) f) e) in codice 1 ad finem a. 863. maryine adscripti des. 2. 3.

H.

b) consp. m. latr. f. et H. e) inter campedine 3.

3.
i)

anathemato

dignationem

In epistula ad episcopos directa archiepiscopi depositi omissis verbis inconpulsi respondemus septimum caput adkcerunt, in quo, 'quid suae specialis propositimis summa fuerit, in paucis replicant'.
1)

62

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)

AXNALIUM FULDENSIUM PAES TERTIA

(MOOONTIACENSIS)

(AUCTOEE MEGINHAEDO)
A. 864887.

864.
Au g
.

DCCCLXIIIL* Hludowicus rex mense Augusto ultra Danubium cum manu valida profectus Eastizen b in quadam
illius Dowina * x dicitnr, obregis exercitibus congredi non auderet atque loca sibi effugiendi denegata cerneret, obsides, quales et quantos rex praecepit d necessitate coactus dedit; insuper cum universis optimatibus suis fidem se cunctis diebus regi servaturum esse iuramento firmavit, licet illud minime servaverit. Hludowicus et Karolus e reges et fratres apud Dusia-

civitate, quae At ille, sedit.

lingua gentis

cum

<865.Febr.);

camf villam 2 mense Septembrio g convenientes foedus ineunt et, quicquid inter eos levitate humana vel suggestione militum perperam gestum fuerat, sibi mutuo dimittunt, cuncta retro oblivioni h tradenda censentes. Huius autem
foederis pactum inviolabiliter omni tempore conservandum testes et admonitores idonei ex utraque parte statuuntur.

Nam

Hludowicus ex parte Karoli Hincmarum Remensem k 3 Karolus vero ex episcopum et Engilraminuni comitem parte Hludowici Liutbertum arcliiepiscopum et Altfridum antitistem elegit, ut, si forte ab aliquo eiusdem pacti iura his admonentibus et gesta priora ad memolaederentur
1
,

'

*)

puella add. 3 supra lineam

manu prima,

hoc loco inseruntur in cod. 3 verba Gundharius consecutus est apud nos sub finem anni in sinistra parte posita. d) precepit 1. b) rasticen 1. c) copiis 2. 3. e) carolus 3. ense f) dusicam 3. i) reu g) octobrio 2 septembre 3. h) in oblivioni 1. erasa una littera 1. lederentur 1. 3. k) engilramnum 2. 1)
a)
;
.

1) Vicus Deben (hodie Theben) in canfinibus Austriae et Hungariae, cuius ab occidente rupes alta et praerupta Danubii et Marahae confluentem superAnno 1821. turriculas Danubio impositas fere inaccessibiles et in eminet. summo montis cacumine murorum et turrium ruinas lustrari et firmissimum ncrtura locum miratus sum. P. Dummler II, p. 86, n. 4. de loco dubitat. 2) Tusei/ in diocesi Tullensi mense Februario a. 865; Dilmmler II, p.lll. 3) Flandriae, camerarium Karoli; Dihnmler II, p. 112 et 392.

(AUCTORE MEGINHARDO).

A. 864. 865.

APPENDICES
PARTIS SECUNDAE.

riam revocantibus facilius in pristinum statum reformari

possent.
civitatis

DCCCLXIIIL
rius" Coloniae
b

Gundha-

civitatis epi-

G-untharius h

Coloniae '

ductus, scopus poenitentia quod contra domnuni apod rationis stolicum iniustae contentionem inchoaverat,
reconciliationis suaeetemendationis gratia f Romain profectus s in praesentiam apo1 viri Nicolai venit sed veniam minime consecutus est.

episcopus poenitentia ductus, quod ministerium sacerdotale ab apostolico sibi interdictum contingere praeprofectus vel satisfactionis locuin minime

sumpserat, sed est *

,

Romam

restitutionis

stolici

invenit.

Ernust k

obiit.

86;

DCCCLXV.
Fuldensis m

Ruodolfus

coenobii n

pres-

byter et monachus, qui apud

totius pene Germaniae partes doctor egregius p et inq signis floruit historiographus 79. et poeta atque om*nium ar-

Werinhacomes 4 unus ex primoribus Francorum, apud Hlurius

,

DCCCLXV."

tium *

nobilissimus auctor habebatur, VIII. Id. Mart.

regem accusatus, quasi Rastizen suis hortationibus adversus eum v incitasset, publicis privatus est honoribus. Arsenius episcopus 3 Nico,

dowicum

Mart.

8.

diem ultimum
sit.

feliciter clau-

lai

pontificis

Romani

lega-

Decessit autem eodem anno Ernustus comes 2 Et Arsenius episcopus 3

.
,

tus,

ob pacem et concordiam

inter

nepotes

Hludowicum regem et(xov.ii). eius Hludowicum

,

Nicolai papae Romanae urbis legatus, ob pacenl et concordiam inter Hludowis

*

videlicet Italiae imperatorem et Hlotharium w fratrem eius, x (renovandam) missus est in

cum

et

Karolum

fratrem

Franciam v

Qui mense Iunio

iun.

a) Gnndh. b) colonie 3.

consecutus est 3 ad initium anni exhibet; codicibus 1 et 2 haec desunt. d) iniuste 3. c) penitentia 3. f) gratiam 3. e) reconciliacionis sue 3. invenit etiam in codice 3 exstant, sed de/eta eodem h) Gundharius i) eoUale 3. revertitur Komam k) E. o. des. 2. 3. 1) Ruodolfus des. 1. 2; in codice 3 haec eis, qttae apud nos in dextra parte posita sunt, praemittimtur. m) flundensis 3. n) ceuobii 3. o) germanie 3. q) historiograuus 3. p) egreius 3. r) anium 3. s) pape 3. t) romane 3. u) DCCCLXVl. 3. v) eos 1. w) hludhar. 3. x) deest 2. 3. v) frantiam 2.
g) profectus est 3.

1) Ad synodum a papa in Kalendas Nov, convocatam; Diimmler II, p. 100 sq. 2) Marchio a. 861. depositus; Diimmler II, p. 21. 3) Ortensis. 4) Marchio Pannoniae; de qi> cf. Diimmkr II, p. 118, 'siidostl. Marken d. frdnk. !; 34. 39. p.

foW

AXN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)

eius necnon Hludharium nepotem eorum renovandam

atque constituendam missus

(iun.).

est in

Franciam a

veniens apud Franconofurt * a Hludowico rege honorifice susceptus est; a quo abso-

Qui apud

villam regiam Franconofurt * a Hludowico rege honorifice

susceptus et muneribus magnificis honoratus condicto-

Galliam perrexit 2 f reginam a Hlothario g dudum dimissam, sicut ei ab apostolico iniunctum fuerat, eidem regi h relutus
et

in

Theotpergam

que
(Aug.a).

inter

eos

placito

de

stituens

Waldratam' concuk
et,

supradicta conventione apud b Coloniam haAgrippinam

in

binam

illius

praecepit

in Italiam duci ut Hlotharius*

bendo c ad Karolum regem Illic Galliam d pergit 2 quoque mirifice a rege suscep.

Theotpergam quemadmodum
rex legitime sibi coniunctam deinceps tractaret reginam, duodecim ex optimatibus l (Hlotharii) [eiusdem regis] iuramento firmare coegit. Deinde in regnum Karoli 4 prof ectus multisque ibi, quo-

tus regalibusque donis sublimatus propter condictum plaut dixi(Oct). citum Agrippinam, mus, Coloniam venit ibique
ei duo fratres, Hludowicus videlicet atque Karoe nelus, absente Hludhario ad condictum eorum pote 3 mulplacitum convenerunt tisque ibidem causis bene
;

obviam

rum
bene

gratia

illuc

venerat,
re-

dispositis

Romam

versus est.

dispositis

tur

cum pace Eomam.

reverti-

DCCCLXVI. h Hludowicus
viter ferens,

Hludowici quod rex quaedam beneficia

suo reddidit,
patri

regis filius gra-

Carlmanno"

fratri

illi subtrahens molestus efficitur.

Nam
sis,

nuntiis per universam Thuringiam 11 et

potuit,

quoscumque

ad

se traxit et contra

Saxoniam misregem reet

bellare disposuit;
a)
f)
1)

Werinharium quoque, Utonem

Beren-

frantiam 3. theotpirgam
hlotharii 1;

2.

eiusdem regia

e) ludhario 3. b) agripinam 3. c) habituro 3. d) galiam 3. k) eius 3. g) hludhar. 3. i) vnldradam 2 ; uualdradam 3. h) deest 3. 2. 3. o) quosque 3. m) karlm. 3. n) thuringam 3.

Ubi rex paulo antea futuram regni mi inter filios divisionem testamento 2) Unde Theotcf. Diimmler II, p. 119 et infra a. 871. pergam reginam Attiniaci a Karolo acceptam in regnum Lotharii reduxit; Octobri Colvniae Diimmler II, p. 131 134. mense conventus 3) Regum factus est; num Arsenius quoque eo venerit, Dummler II, p. 135 dubitat* 4) Mense Augusto iterum Attiniacum venit; Ditmmler II, p. 134.
1)

constituerat ;

(AUCTORE MEGINHARDO).
garium comites a patre suo depositos
pristinam
eis

A. 865-867.

65

suis adhibens consiliis dignitatem se restituturum esse promisit. Sed a b * ad Eastizen deet Heimricum principem militiae suae stinavit. obnixe postulans, ut eiusdem conspirationis fautor

rex Carlmannum c ad concitus venit in Frande]relinquens ciam f et a suis undique confluentibus apud Franconof urt (A g honorifice susceptus est et conspirationem exortam facile Tanta etenini multitudo fidelium suorum cum restinxit g 2 eo tunc aderat, ut pars adversa, nisi timor filii [eius] h adk fuisset Interea Gruntbolpotuisset. ligari procul dubio dus quidam de satellitibus m Carlmanni contra dominum suum dimicare volens amisso exercitu vix vivus evasit. Hludowicus vero mediante Liutberto archiepiscopo aliisque
fore

non

recusaret.

tuitionem Baioariae d

Quo comperto e

.).

'

11

pacis amatoribus mense Novembrio apud suo reconciliatur.

Wormatiam

patrixov.

Ea tempestate apud Hogontiacuni quidam de hominibus Liutberti archiepiscopi orta seditione interfecti sunt; quorum mors graviter in auctores seditionis vindicata est. Quidam enim in ligno suspensi, alii manuum et pedum summitatibus amputatis etiam p lumine oculorum privantur;
nonnulli omnia sua relinquentes et
tes exules effecti sunt.

mortem evadere

cupien-

dicentes

3 q Vulgarum Eadesbonam ad regem venerunt, regem illorum cum populo non modico ad Christum esse conversum simulque petentes, ut rex idoneos praedicatores christianae religionis ad eos mittere non

Legati

differret.

*867.
JLno.

Eex r Hludowicus Vulgarum petitionibus s annuens Ermenriehum episcopum 4 cum presbyteris ac diaconibus ad propagandam fidem catholicam praefatae u
1

DCCCLXVII.

genti destinavit.
pontifice
a)

Eomano
1.

Sed cum illuc pervenissent, episcopi a missi 5 totam illam terram praedicando
c)

heinricnm
relinqneus
3.
3.
1)

b) milieiae 2.
f)

)
I)

calmannum 2;
2.
1.

1.

frantiam

2.

g) restrinxit

dubio ttiam

gundboldus

q) Legati
3.

ennenricum

differret de. 2. u) praefate 3.

3.

m) uflHtibiu

karlni. 3. d) baiarie. 1; baioarie 3. h) deest 1. i) affuisset 2. k) proo) sedicione 2. n) karlm. 3. p) et in sua des, 2. r) Rex s) peticionibus 3.

1) Comitem Franeiae, qui a. 886. Xonnawtis occisus est. 2) Circa mensem Augustum ; DQmmlor II, p. 152 sq. 3) Bex illic mensibus Itinio et

Auyusto conversatus est ante expeditionem contra filium susceptam; Miihlbacher nr. 1418 sq. De conversione Bulgarorum cf. Dummler II, p. 187 192. 4) Pataviensem. 5) Formosus Portuensis et Paulus Populonimsis.

66

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)
;

et baptizando iam tunc repleverunt quapropter isti accepta a rege licentia redierunt in sua. Hlotharius a rex promissionem suam, quam super

Theotperga regina legato pollicitus est apostolico, irritam ducens atque iuramentum optimatum suorum flocci pendens b ab Italia revocatae se clanculo socia(8G5). iterum Waldratae
l Unde Nicolaus apostolicus divino zelo commotus per . c d Itadiversas christianae religionis (partes) [provincias] f liae e videlicet Germaniae, Neustriae atque Galliae, regibus et episcopis destinavit epistolas, in quibus eam cum universis complicibus et communicatoribus e fautoribusque 11 j suis a consortio sanctae aecclesiae usque ad poenitentiae Misit praeterea epistolam filiis satisfactionem sequestravit 2 Hludowici regis de honore parentum servando. Ruotbertus k Karoli regis comes 3 apud Ligurim l flu(866).
(86C).

vit

vium contra Nordmannos

11

fortiter

dimicans occiditur, alter

quodammodo nostris temporibus Machabeus; cuius proelia, quae cum Brittonibus et Nordmannis gessit, si per omnia
scripta fuissent,
oct.9.

Machabei

gestis aequiperari

potuissent.

Terrae motus per plurima loca factus est VII. Id.

Octobris.

868.
(867.oct.30).

DCCCLXVIII."

Nicolaus pontifex
,

Eomanus

episcopis

Germaniae duas destinavit epistolas, unam quidem de facalteram vero de Theotgaudi r et tionibus Grecorum * 4 Guntharii s episcoporum depositione 5 in qua ref ert eos septem capitalia crimina commisisse, et ob hoc pristinae
,

a) hludhar. 3.
e) italie 3.
f)

b)

uualdradae
3.

2. 3.

c)

christiane
3.
1)

3.

d)

partes 1;
3.
i)

prov.
;

2. 3.

k) Ruotb. m) praelia

fidelicet VU. Id. Octobris

g) des. 2 ;

comnicatoribus Ruothbertus 3.

h) eccl.

jjgnitentig 1.
1

ligurim corr. ligirim

ligerim 3.

qui

869. 870.

1. o) aequiparari 3. p) in codice 2 numerns DCCCLXVIII, n) britonibus 1. scriptus erat, ab ipso scriptore in DCCCLXVII. correctus; ita anni sequentes 868. signati: Lambecius vero aut modernorum alius, singulis et inde ab a. 874. binis numeros et lineolis adiectis, 868. 869. etc. 8"76. 877. etc. restituere conatus est. P. q) grae-

primo

etc.

corum
1)

2.

r)

thiotgaudi

3.

s)

gundharii

3.

Quae iam sub finem a. 865. ad Lotharium reversa est; Diimmler II, 2) Excommunicatio Romae a. 866. Febr. 2. facta statim in omnip. 138. bus terris lyromulgata est; alteram de eadem re epistulam eodem anno Iun. 13. arcliiepiscopis et episcopis per Italiam, Grermaniam, Neustriam et Gallias constitutis misit (Mansi, 'Conciliorum collectio' XV, col. 380 382,), quam Regino a. 866. magna ex parte recepit. 3) Andegavensis ; de quo

cf. v.

Kalckstein, 'Robert d. Tapfere' ;

Dummler

I,

p. 450.

Occisus est

cum

Ramnulfo duce Aquitanme a Normannorum turba, quae devastato urbe le Mans ad Ligerim redibat, ad locum, qui dicitur Brieserta (Brissarihe) ;
cf.

Hincmar. 866, Regin. 867, Dummler II, datam (v. Pflugk-Harttung, acta ined. II,

p. 150.
p.

4) 867. Oct. 30.

cf.

34; Jaffi nr. 2883,);

Dummler

II, p.

203.

den Ottonen',

dipl. p.

Datam eodem die (Floss, 'Dfc Papstwahl unter 3758; Jaffe nr. 2886; cf. Diimmler II, p. 170.
5)

(AUCTORE MEGINHARDO).

A. 867869.

67
re-

a mense Maio habita estM&t. Synodus apud Wormatiam praesente Hludowico rege, ubi episcopi nonnulla capitula b de utilitate aecclesiastica conscribentes Grecorum c ineptiis congrua ediderunt responsa,K rex Romam prof ectus summo studio (869). Hlotharius nisus est Waldratam e cum consensu et favore Nicolai pontificis matrimonio sibi coniungere; sed eum iam defunctum reperiens f in Beneventum ad fratrem suum Hludowicum 3 perrexit et huius copulae fautorem illum fore g in pontificatu postulavit apud Adrianum*, qui Nicolao h effectum minime consecutus est. successit; sed petitionis 1 Eodem anno stella cometes per aliquot noctes apparuit 4 f ontes quoque et flumina propter nimiam imbrium inundationem crescendo intumuerunt et per diversa loca
(1
;

dignitatis restitutionem nequaquam eos in cipere posse commemorat.

sempiternum

in

Hanc plagam fames etiam magna cum ingenti pernicie k humani generis per totam Germaniam et Gralliam secuta est.
869.

frugibus

et

aedificiis

damnum

fecere

non modicum.

DCCCLXVIIII.
minos Baioariorum

Sclavi, qui vocantur Behemi, tercrebris incursionibus infestant et quas111

villas incendio tradentes mulieres inde duxere captivas. Contra quos Hludowicus rex tutores partium illarum interim misit, donec ipse oportuno tempore suorum vindica-

dam

turus iniurias in desertores arma corriperet. Carlmannus 11 bis numero congressus victor extitit, exercitibus Rastizi praedam p inde capiens non modicam, sicut ipse litteris ad 5 patrem suum destinatis retulit. Sorabi et Siusli iunctis Behemis q et ceteris circumcirca vicinis antiquos ter*p. 38i. "sibi minos Thuringiorum transgredientes plurima loca devastant et quosdam sibi incaute congredientes interficiunt. Gun*) II.
a)

supra lineam add. man.

1
;

s.

XII. in cod.
2.

3.
3.

de*. 2.

secuta eat i) Eodem g) nicalao 3. h) peticionis 2. addita tamen una k) pernicie 1; pernitie 3. 1) DCCCLXVIII. sine rasura 2; li,*-fi a recentiore n) Carlquodam numerus correctus est (cf. a. 868/ m) parcium 3. manus 3. rastici beheimis 3. 3. o) p) predam 3. q)
1)

Vuormaciam 3. b) aecl. radam 3. f) repperiens 3.

eccl. 3.

c)

grecorum

d) hlutharius

e)

uuald-

p. 204 sqq.

Edidit Neugart, 'Episcopatus Constantmisis' I, p. 520; cf. Dummler II, 2) A. 869. demum mense Iunio Lotharius profectus est, Nicolao iam a. 867. Nov. 13. mortuo; cf. Dummler II, p. 237. 3) Qui in finibus Beneventanorum cum Sarracenis pugnabat. 4) Mensibus lan. et Fel/r.; cf, Dtimmler II, p. 231. Inter Muldam Albim et 5) inferiorem kabikmtet; ef, BOttger, 'Dtdotaan* n. Gaugrenzen' IV.

5*

68
a

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)

dacar vassallus Carlmanni, qui multis periuriis et dolosis machinationibus Hludowico regi eiusque filiis 1 saepenumero b c extitit infidelis et proprium dominum [de]relinquens ad Rae dimicare stizen d defecerat, contra patriam [more Catilino] volens occisus est. Hic Carlmanni ducibus ad locum certaminis propinquantibus dixisse fertur ad eos, quibus a Rastizo f erat praelatus 'Pugnate fortiter vestram patriam tuentes; ego enim in hoc certamine vobis proficuus non ero, quoniam sanctus Emmerammus ceterique sancti, in quorum reliquiis Hludowico* regi filiisque illius fidem me serva:

turum

mea

iuravi, [meum clipeum et hastam tenentesl [esse] brachia iusum 2 (premunt) [deprimunt] m et me undique constrictum quasi loris ligatum retinent, ita ut nec manum quidem ad os mittere praevaleam'. Dum haec inDomino felix loqueretur, nostris supervenientibus occubuit illi infidelitatis suae condignam mercedem retribuente. Quod
1
*
11
,

cum

regi relatum fuisset,

omnes

in

commune Deum

lau-

dare signis etiam cunctarum in Eeganesburg p aecclesiarum q concrepantibus pro interitu hostis extincti praecepit. Hlotharius r rex infecto negotio, propter quod Romam 8 venerat, in regnum suum redire volens apud Plasentiam 3 Iulio obiit de urbem mense diem Italiae optiplurimique 1g ;
,

consumpti sunt. Mense vero Augusto rex Hludowicus 1 collectis copiis Ag. in tres partes divisit exercitum: nam u aequivocum suum cum Thuringiis v et Saxonibus ad comprimendam Sorabum audaciam w destinavit, Baioarios vero Carlmanno* in adiutorium fore praecepit contra Zuentibaldum y nepotem Raz stizi dimicare volenti a ipse autem Francos et Alamannos secum retinuit adversum b Rastizen c pugnaturus. Cumque
itinere
,

matibus

illius in

eodem

tate

iam proficiscendum esset, aegrotare coepit; unde necessiconpulsus Karolum filiorum suorum ultimum eidem
b) sepenumero 1. d) rasticen 3. a) Cundacar 3. c) relinquens 1. e) more Cat. des. 1. f) hic clauditur quintus codicis 3 quaternio, post quem sextus et septimus exciderunt g) ludovvico 3. h) deest 1. usque ad verba Mogontiacum fugerunt in a. 881. pertinentes.
i)

num

k) meum clypeum 3c. e. F. m) premunt 1 deprimunt 2. 3c. d.

;

teneutes des. 1. 1) deest 1; uisum 2. 3e; et visum F. e. F. u) incubuit 1. o) laud. Denm 3c. d. e ; 1. Domis) blaq) jcl. 1. r) Hlntharius 3c.d. F; Luth. 3. sentiam 2 ludouuicus 3e. u) deest 3d. F. t) liludovicus 3d placentiam 3c. d. e. F. v) thuringis 3c. F. x) Karlmanno 3c. d. F; karlomanno 3e. w) audatiam 2. 3d. b) adz) Rastici 3c. y) zuendibaldum 1; znentiboldum 3d. a) volentem codd.
F.
p) reganesburc
1.
; ;

versus

2.

F.

c)

rasticen

3c.

Hinc sequi videtur eum non solum Karlmanno a. 863, sed etiam Lwlowico a. 866. contra patrem seditionem paranti fidem fefellisse; Dttm mhr II, p. 153. 2) iusum est Italorum giuso, Gallorum ius, i. e. deorsum. P. 3) Cum Hadriano papa Kal. Iul. in monte Cassino reconciliatus domtim rediens Placentiae Aug. 8. mortuus est; cf. Dummler II, p. 238 246.
1)

(AUCTORE MEGINHARDO).

A. 869.

69

exercitui praefecit Doniino exitum rei commendans. Qui cum a exercitu sibi commisso in illam ineffabileni Eastizi b

munitionem et omnibus antiquissimis dissimilem * venisset, Dei auxilio fretus omnia moenia regionis illius cremavit incendio et abscondita quaeque c in silvis vel defossa in d cum suis diripuit omnesque sibi congreagris reperiens e vel interfecit. Nec f minus Carldientes fugere compulit
manniis
et
h igne et regnum Zuentibaldi nepotis Eastizi omni regione Karolus vastataque gladio depopula(ba)tur k

Carlmannus
!

tus

fratres convenerunt, de victoria sibi caelidata gratulantes. Interea Hludowicus m frater illorum

cum

Sorabis

nianum conserens primo quidem quibusdam

;

deinde vero non modica occisis liostes terga vertere coegit ex eis multitudine prostrata et Beheniis", qui a Sorabis

mercede conducti fuerant, partim occisis partim turpiter ad sua redeuntibus ceteros in deditionem accepit. Dum haec in diversis locis gerebantur, Hludowicus m Baioariae civitatem gravi detinerex apud Eadesbonam
1 '

batur infirmitate, ita ut medici illum sanitatem q recuperare posse desperarent. Quapropter omne aurum et argentum, r quod in thesauris illius inveniri potuit, per diversa monasteriorum loca distribuit et pauperibus erogavit; unde et a caelesti medico, cui se suaque omnia commendavit, curari promeruit. Karolus vero rex comperta Hludowici" s invasit et secunfratris sui infirmitate regnum Hlotharii dum libitum suum disposuit atque ad se l de eodem regno venire nolentes publicis privatisque rebus privavit; qui etiam pravorum usus consilio in urbe Mettensi u diadema
1

a)

Qui

dum cum
3rf.

3c. d. e.
f)
e.
e.

F.
2.

e) conp. 2.

Nec

populatur 2. 3c. d. 0) dedicionem 3c.

a) hluth. 3c.rf.

F.

k) Karlm. 3c. d.
t)

F;

p) luth. 3e.

d) repperiens 3c. d. e. b) rastici 3c. d. F. c) quequg 1. deh) Rastici 3c. i) depopulabatur 1; g) karlm. 3c. e. m) ludow. 3e. n) beheimis 3c. 1) celitus 1. radasbonam 3c. d. e. F. r) invenire 1. 3e. q) sanitate 1.

sedem

3c.e.

u)

metensi

3e.

1) V.
rtatis

Cl.

Fr. Xav. Richter bibliothecarius Olomucensis in

hubet,
et

litteris

ad me

munitiomm hanc pro Dowina

cui propterea assentiri nequeo,

muris lapideis munita non ineffabilis et omnibus antiquissimis dissimilis dici potuit nec moenia eius incendio cremari. Locum igitur peramplum, arbor.m congerie t>el dumetis munitum fuisse crequod Doioina in rupe constructa
diderim. P. Tamen ego Richtero assentiendum esse censeo, siquidem auctor de urbe Rastizi, quam hic et infra ad a. 871. dicit, hunc in modutn loqui vix potuit, nisi nomen eius iam antea commemoravisset. Cur Dowina urbs, etiamsi Theben fuerit, omnibus antiquissimis dissimilis dici non possit, mihi non liquet; moenia autem eius tunc incendio cremata esse auctor minime contendit; cf. DUmmler II, j). 278. Accedit, quod de situ urbis non constat. 2) Mense Augusto exeunte profectus Karolus Adventio episcopo invitante Sept. 5. ad urbem Mettensem venit; DUmmler II, p. 282 sq.

70
capiti suo et

ANN. FULD. PARS

ab
illius civitatis

m.

(MOGONT.)
a

torem

b augustum quasi duo regna possessurus appel-

episcopo imponi

et se impera-

lare c praecepit.

Omnes autem Hludowici'1 *regis filii in diversis locis*p.38*. rebus prospere gestis sine damno e militum suomm cum f triumpho regressi sunt. Behemi dextras sibi a Carlmanno
dari petunt et accipiunt.

870.

rex de infirmitate sua Februario in purificatione sanctae Mariae ad Franconofurt villam regni sui pervenit ibique k plurimos de optimatibus Hlotharii diu illum opperientes in suum suscepit dominium et beneficium illis a Karolo sublatum restituit. Nonnulli etiam, qui prius cum Karolo h venerunt. Liutfuerant, eum deserentes ad Hludowicum bertus Mogontinae sedis archiepiscopus cum quibusdam n aan. 7). suff raganeis suis Coloniam profectus Willibertum presFebr.2.

DCCCLXX.*

Hludowicus

11

convalescens

mense

111

iussu Hludowici h regis et totius p cleri et populi electione etiam Karolo q nolente in locum G-untharii ordinavit episcopum 1 Zuentibald r nepos Eastizi s propriis utilitatibus consulens se Carlmanno* una cum regno, quod tenebat, tradidit. Unde Bastiz vehementer iratus nepoti occulte ponit insidias et eum in convivio nihil 11 mali suspicantem iugulare disponit; sed gratia Dei a periculo mortis liberatus est. antequam illi, qui eum necaturi erant, domum intrarent, surrexit de loco convivii annuente sibi quodam eiusdem fraudis conscio et quasi cum falconibus v lud[um w Eastiz autem exerc]ens praeparatas* devitavit insidias. videns denudatum consilium suum nepotem cum militibus quasi comprehensurus insequitur; sed iusto iudicio Dei captus est laqueo, quem tetendit: nam ab eodem nepote

byterum

Nam

suo comprehenditur, ligatur et Karlmanno y praesentatur z a quo sub militibus illum, ne laberetur, observantibus in Baioariam missus usque ad praesentiam regis servandus in
;

ergastulum retruditur.
a) inp. 2.
f)

Karlmannus a vero regnum

illius

b) possurus 2. d) ludow. 3e. e) dampno 2. 3d.e. c) appellari 2. DCCCLXVIIII. 2. h) Ludow. 1. 3e. g) deest 1 i) hluth. corr. hloth. 1 ; luth. 3e. n) deest 1. k) operientes 2. 3c. e. 1) moguntine 3e. m) sedis 1. tocius karlo zuentibalt 3. Sc.d.e. Sc.d.e. 0) episcopum s) rastici Se. r) p) q) t) karhn. Zc.d. u) nichil 2. 3c.d. e. x) preparatas 1. v) flaconibus 2. 3rf. w) Iudens 1. y) carlm. 2. F. a) carlm. 2. F. z) pres. 1.

karlm.

3c.

hluth.

3c. d.

F;

1.

1) Cf.

Ann. Xant. 871.

et

Regin. chron. 869; Diimmler II, p.

290293.

(AUCTORE MEGIXHARDO).

A. 869. 870.

71

nullo resistente ingressus cunctas civitates et castella in deditioneni a accepit; et ordinato regno atque per suos disposito ditatusque gaza regia revertitur. Rex autem Hludowicus b dies letaniarum c et pente- mhi. i i celebravit e mhi.h. costes in villa Bisestat x prope Worniatiani Inde a Karolo f ad colloquium invitatus mense Iunio 6 2 ad iun. occidentem profectus est; sed in h itinere 3 in quodam solario positus ruente aedificio et ipse pariter corruit gravem pak collisionem. Tamen simulata sanitate tiens 1 membrorum cum Karolo colloquium habuit 4 et diviso inter se Hlot- (Aug. 8). harii regno, Aquisgrani reversus est; ibique per plures dies iacuit aegrotus. 111 Apud Mogontiacum per aliquot noctes aer totus rubore quasi sanguine perfusus enituit alia etiam prodigia nubes (hisdem diebus)" visa sunt in caelo varii coloris per tres contiquaedam ab aquilone quanuas noctes ab aquilone ascendam nocte ascendit, altera ab oriente et meridie e contra debant, aliae ab oriente et meridie econtra veniebant, venit v spicula ignea invicem sine intermissione mittentes tandem1 que in summitate caeli' coeuntes et se quasi exercitus in confundentes non modicum timorem simul et adproelio
11
.
-

Nam

'

mirationem cernentibus ingerebant; omnes tamen rogabant * in bonum monstra converti. Ipsa quoque civitas terrae motu bis numero h concussa est; nonnulli etiam in pago Wormacense s messem colligentes, propter solis calorem solito graviorem extincti referuntur plurimi quoque in Eheno flumiue suffocati perierunt. Sed et mulier quaedam u in f estivitate Aug. io. sancti Laurentii ceteris ad aecclesiam v properantibus panes coxit venales quae a vicinis suis admonita, ut tantae diei w
l
; ;

honorem tribueret
*)

[et

aecclesiam v peteret] x

noluit omittere,

Moguntina
2.

alio atramento add. Se.

a)
i)

dedicionem
paciens

3c.

b)

ludowicus

3e.

c)
f)
1)

laetaniarum
karlo
3e.
3c. d.

1.

wormacense

2. 3rf. e.

Sc.d.e. F. k)
;

ciacum 3r; Mongout. veniebant P) varii s) uuormaciense 1.

menbrorum 3rf. e. 3<7; mogunt 8e 1 quaedam venit

t)

e) cglebravit 2.

hlutharii

F;

3d. d) g) iunii 2. luth. 3e.

wormaciam
h) deext
.

1;
2.

m) mogon-

hreno
1.

.. n) h. d. des. 2. Sc.d.e. F. o) coelo 2. :; 2. 3c. d. e. F. q) coeli 2. 3c. d. e. r) prelio 1. 2; reno 3d.e. u) quedam 1. v) eccl. 3c. F. w) deJ 2.

x) et aeccl. peteret den.

profectus autem Iulio

Laureshaim. 2) Invitatus fortasse Iunio, Muhlbacher I, p. 571. 3) In villa Flamersheim prope Euskirchen. 4) Prope Marsanam (Meersen) ad Mosam diei cuius acta cum Aug. 8; opud Hkiemorum tum separatim servata exstant LL. I, p. 517. Diimmler II, p. 297300.
1)
et

Burstadt inter Wormatiam

demum

est; cf.

72

ANN. FULD. PARS

a
1*

III.

(MOGONT.)

quin opus coeptum

quaestus

causa expleret.

Sed cum

reverentiae sanctorum praeposuisset lucrum terrenum et ex eadem massa farinae, de qua prius nitidos fecerat panes, postea formatos misisset in fornacem, subito eosdem atramento repperit nigriores. Igitur confusa foras cucurrit et peccatum, quod commisit in transgressione tantae sole et damnum lemnitatis quod de interitu panum per"pessa*/>.383.
(1
,
,

est,

palam omnibus, qui aderant,

in nonnullis

indicavit.
locis

sando multis inrecuperabile f intulit damnum g Habita est autem et synodus h in civitate Colonia iussu k Octobrium, praesisept^G.Hludowici regis VI. die Kalendarum dentibus metropolitanis episcopis provinciarum Liutberto m Bertulfo" Trevirorum Williberto Mogontiensium Agripp pinensium cum ceteris Saxoniae episcopis. Ubi cum plurima ad (aecclesiasticam) utilitatem [ecclesiasticainj 4 pertinentia r ventilassent, etiam domum sancti Petri eatenus minime consecratam dedicaverunt. Feruntur s etiam in
.

pestilentia

Franciae

Boum quoque inmanissime gras-

loquentium et valde dolentium, se ab obsessis diutissime sedibus expelli debere. Morante autem Hludowico* rege in Aquense" palatio venerunt ad eum legati Hludowici* imperatoris de Italia simulque Adriani papae, quos ille suscipiens absolvit. Et l in (Oct.). post paululum inde transiens circa Kalendas Novembris
se

eadem nocte, quando basilica mane malignorum spirituum audiri inter

erat consecranda, voces

Baioariam profectus est ibique 2 cum suis colloquium habens Rastizen v gravi catena ligatum sibi praesentari iussit necnon Sclavoeumque Francorum iudicio et Baioariorum w rum, qui de diversis provinciis regi munera deferentes x luminibus tantum oculorum aderant, morte damnatum
;

privari praecepit

y.

871.

DCCCLXXL*
regis
a)
e)

filii

Hludowicus et Karolus Hludowici* dure accipientes, quod quandam partem regni

1

ceptum

1; deest 3c.d.e.
2.

dampnum

3c. d. e.

k) Calend. 3d; Cal. Octob. F.

Mogontiaccensum 3d uerorum Zc.d.e. F.

r)
t)

d) sollempnitatis 2. 3c. d. . b) questus 1.3. c) cucurit 1. deest 2. h) sinodus 1. i) ludow. 3. g) dampnum 3rf. e. 1) pres. 1. m) mogonciensium 1; mogontiaceusium Sc. F; o) tren) berhtulfo 3c. e berthulfo 3d. F. moguntiacensium 3e. q) aeccl. util. 1 ; util. eccl. 2. 3c. d. . F. p) agripin. 2; agryppin. 3r.
f)
;

pertinencia

1. 3e.

ludow.

3e.
1.

u)

y) precepit

Feruntur debere des. 2, sed atite vocem Morante nota <t apposita est. w) provintiis 2. 3e. v) rasticen 3c. x) dampnatum 3c. d. . aquensi 2. a) Hludouuic' 3d; ludowici 3e. z) deest 1; DCCCLXX. 2 (cf. a. 868,).
s)

1) /. e.
cf.

sub finem Octobris;

cf.

MUhlbacher
II, p. 301.

I,

p. 573.

2) Batisbonae;

Hincmar. p. 114, Diimmler

(AUCTORE MEGINHARDO).
,

A. 870. 871.

73

Francoruin quam rex illis sub testamento l post obitum suum habendum delegaverat. ab eis auferri et Karlmanno a
fratri

illorum tradi fama volitante audierunt, congregata multitudine non modica Spirensem pagum occupant contra regem rebellare disponentes. Quod cum rex comperisset, de Baioaria profectus venit ad Franconofurt b in Kalendis Februarii missisque nuntiis animos filiorum suorum sibiFebr. Sed cum reciproci nuntii c diu laboreconciliari nititur. rantes rem ad effectum perducere non potuissent, tandem condicto placito (et ad mensem Maium usque dilato) d atque pace ex utraque parte iuramento firmata rex quidem in Baioariam se recepit, filii vero illius in loca sibi delegata
profecti sunt.
tatis

Zuentibald nepos Eastizi e apud Karlmannum a crimine insimulatus in custodiam missus est.

infideli-

Sclavi

autem Marahenses ducem suum perisse putantes quendam f presbyteruni eius(dem) ducis propinquum nomine Sclagama-

rum g
ni
h

ei minantes interitum, Qui eisdem necessitate coactus assensum praebens contra Engilscalcum k et Willihelmum duces Karlmanni proelia movere et eos ex obsessis civitatibus expellere nititur. Illi vero adversus hostem

sibi in

principem constituunt,
eos susciperet.
l

ducatum super

pari intentione

dimicantes et nonnullos

de exercitu eius
Mai.

fugere compulerunt. Rex Hludowicus ,n mense Maio iuxta condictum placitum venit ad villam Tribure 2 ibique filiorum suorum
prosternentes
11
-

eum

animos propter (excaecationem) [obcaecationem] cuiusdam Saxonis ad iracundiam provocavit, ita ut ad eius collonollent venire erat enim is, qui excaecatus p fuerat, q comitis vassallus r Rex autem filios inde transeuntes in villa Grerinesheim 8 3 prosecutus vix ad suum invitavit colloquium et blandis sermonibus et beneficiorum

quium

Heimrichi

pollicitationibus aliquo

modo
4
,

ad occidentem profectus loca ad

Interea Zuentibald
iecta fuerant,
*) earlm. 2. F.
e) ra.stici 3c.
i)

mitigavit, deinde mense Iunio se pertinentia peragravit. cum nullus crimina, quae ei ob-

iun.

probare potuisset, a Karlmanno"

et dilato
;

dimissus

des. 2. 3c. d. e. F. c) nnncii 1. 3d. d) f) eius 2. 3c. d. e. F. h) nisi 3e. d. e. F. g) sclag. corr. slag. 1 slag. 2. k) eingilscacum 3e. m) ludow. 3e. n) tribuere 3d. 1) carlm. 1. 2. F. beinrichi 3c. obcaec. 2. 3c. d. e. F. excec. 1. 1. r) vasallus 2. p) q) s) (lerichesheim F; genchesheim 3c.d.e. t) Zuendibalt 1; Zuentibalt 3e. u) carlm. 2; Karlom. 3d; Carolom. F.

b) franconofort 3c.

prebens

1.

0) excec. 1;

1)

8M

htii

A. 865. in conventu Franconofurti post pascha habito; v. supra. Trebur ad dextram Rheni ripam paulo supra Moguntiam. P. (i<l dextram Rheni supra Triburem. P.

2)

Tribur

3)

Gems-

74 et

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)

muneribus regiis honoratus in regnum suum rediit, ducens secum Karlmanni a exercitum quasi Sclagamarum b
expugnaturus sic enim per dolum Karlmanno promiserat, si ei ad patriam reditus concederetur. Sed sicut solet incautos et de se praesumentes d sequi igiiominia, sic illi 6 ceteris castrametanticontigit exercitui; nam Zuentibald bus urbem antiquam Eastizi f x ingressus est statimque g Sclavisco more fideni mentitus et iuramenti sui "oblitusv. non ad expugnandum Sclagamarum b sed ad ulciscendam contumeliam a Karlmanno h sibi illatam vires studiumque convertit. Denique Baioarios nihil mali suspicantes et
;

minus

se observantes cum magno exercitu in castris k aggressus est et multos ex eis vivos comprehendit ceteris pene omnibus occisis exceptis his, qui se prius prudenter de castris subtraxerant omnisque Noricorum laetitia"1 de multis retro victoriis conversa" est in luctum et lamentaa tionem de exercitus sui Quibus auditis Karlmannus interitu nimium consternatus est et necessitate compulsus omnes obsides, qui in suo regno erant, iussit colligi et
1
, ;

1'

Zuentibaldo q reddi; vixque unum virum nomine Eatbodoinde seminecem recepit. Mense Augusto Hludowicus s rex cum Karolo fratre Ang. suo colloquium habuit prope Masam* fluvium 2 sed nec ibi filios suos secum pacificare potuit; noluerunt enim ad eius colloquium venire propter dilationem beneficiorum,

nem r

quae eis promissa fuerant. Cum autem falsus rumor exisset Hludowicuni s Italiae imperatorem ab Adalgiso duce Beneventano insidiose peremptum fuisse et rex tristis de Aquense
11

oct.

v in orientales partes regni sui rediret, ilico filii palatio eius obviam ei venientes et quibusdam beneficiis ab eo w reconciliantur 3 acceptis sine ulla difficultate (ei) [regi] Eex vero mense Octobrio x cum suis colloquium habuit in Franconofurt inde in Baioariam profectus contra Behemos y inruptionem z in regnum suum molientes tutores
.
;

b) slagam. 1. 2; sclamarum 3e. c) carlm. 2; Carlom. F. d) presum. 1. 1; zventibalt 3e. f) rastici 3c. h) carlm. g) sclavisco eorr. slavico 2. nichil 2. 3d. e. k) in c. des. 2. 1) et omnes, quos vivos non compr., occidit in ore gladii 2. m) laeticia 2.3c.d; leticia 3e. n) sa est incipit folium prius fragmentorum Bemensium (%b). o) lamentacionem 3c. d. p) conp. 2. q) zuendibaldo 1. massa 3e. r) ratbotonem 2; rathodonem 3c. s) ludow. 'Ae. t) pr. masa 3b.c.d. F; u) aquense corr. -si 2; aquensi 3c. e. v) palacio 3c. e. w) ei 1; regi 2. F; regni Zb.d.e; reni 3c. x) octobre 3b.d.e (oct 3c; Octob. F). z) irrupt. y) beheimos 3b. c. d. e. Sb.c.d.e. F.
a) carlm. 2. F.
e)

Zuendibald
F.
i)

1. 2.

1)

p. 69,

Eandem hoc loco Dummler II,

dici apparet, de

qua ad

a. 869.

mentio fuit;

cf.

mpra
Rhae-

p. 319.

tiam (Churwalchen) Karolo tunc datam traditur; cf. Ditmmler II, p. 334 sq.

2) Traiecti; DOmmler II, p. 330. esse in Ann. Alamann.

3)

871 (SS. I)

(AUCTORE MEGXNHARDO).

A. 871. 872.

75

l partimn suarum misit, Arnuni videlicet episcopum et Euodoltum a comitem 2 aliosque cum eis. Adversarii autem b quendam locum vallo (fortissimo) [firmissimo] circumdederunt, iter angustum in ipso aditu facientes, ad insidias scilicet illorum, qui terminos observabant, ut, si forte ali-

quis ex illis illuc veniret, in ipso angusto itinere nusquam Interea Sclavi Marahenses 3 declinare valens occideretur. nuptias faciunt, ducentes cuiusdam ducis filiam de Behec et [alii] d mis; quod cum supradicti viri, id est Arn qui cum eo erant, comperissent, ilico armati adversarios sequebantur. Illi autem fugientes ad vallum memoratum ignari
,

venerunt
et
arinis

ibique propter (angustiam) loci [angustiaml equis derelictis vix nudi evaserunt. Nostrates vero

supervenientes

DCXLIIII

equos

cum

frenis

et sellis atque

eiusdem numeri scuta, quae fugientes dimiserant, invenerunt; et haec nullo resisterite tollentes ad castra laeti reversi sunt.

872.

DCCCLXXII. S
Basilii
1

Mense Ianuario
1

circa

atque magnitudinis auro gemmisque praeciosis" ornatum, cum parte non modica salutiferae crucis obtulerunt qui honorifice suscepti et congrua responsione accepta redierunt in sua. Rex vero mediante quadragesima apud villam Forahheim generali conventu habito filios suos de regni parti;

Grecorum h inperatoris legati cum muneribus et k venerunt regem E,adesbonam epistolis ad Hludowicum m cristallum mirae ei inter caetera xenia

epiphaniam

ian. 6.

Mart.

tione

1'

inter
1

se

dissidentes pacificavit

et,

quam

quisque

partem post obitum suum tueri deberet, liquido designavit. r et Karolus filii 8 eius in conIbi(que)' [etiain] Hludowicus
1 spectu totius exercitus fidem se
11
,

illi

servaturos esse [omni

iuramento firmaverunt. Inde rex tempore vitae illorum] in Baioariam reversus pascha celebravit. iani Mense autem Maio misit Thuringios v et Saxones contra ibi. Sclavos Marahenses, qui, quoniam regem secum non haberuodolfum 3c; ruodoldum 3d. F. b) fortissimo 1; flrmissimo 2; flrmissimum 36. c. d. e. F. c) arnl Ab.c.d. F. d) deent 1. f) fraenis e) ang. loci 1; loci ang. 2. Zh.c.d.e. F. F. 2 (cf. a. 868>. i) Ludow. 3d.e. F. f) h) graec. 2. Sc.e. F. k) nida-ibonam 3b.d. e. F; radisb. 3c. m) exenia 1. n) prec. 36. d. 1) cetera 2. 3b. litteris erasin circiter 3b.d. tione .... v) optulerunt p) parti quattuor 1; partione 2.
a)
:;<.</.<?.

IXCCLXXI.

2. Sc. e.

q) Ibique 1; Ibi etiam 2. 3b.c.d.e. F. r) ludow. 3e. u) o. t. v. i. des. 1. v) thnringos i inter g ringios 3b.c.e; thurigios corr. thurigos 3d.

s) fllius 2.
et

Sb.c.d.e.

t)

o eraso

thuringos

2.

toetu F; thu-

1) Wirzburgensem. 2) Limitis Bohemici; Diimmler II, p. 336. 3) Ipsius Zuentibolchi nuptias fuisse Palacky, 'Gesch. v. BUhmen' I, p. 132, n. 5. haud inconvenienter suspicatus est.

76

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)

bant et inter se concordes esse nolebant, idcirco (terga a et plurimis suorum verterunt) hostibus [terga verterunt] amissis turpiter redierunt; ita ut quidam comites in illa expeditione" fugientes a mulierculis illius regionis verberati et de equis in terram fustibus deiecti referantur. Iterum * quidam de Francia c mittuntur Karlmanno d in
auxilium contra Sclavos supradictos
;

alii

destinantur contra

e duces quinque (his Qui [Dei adiutorio freti] f Zuentislan, Witinominibus) [quorum ista sunt nomina] h k 1- 2 cum slan, Heriman (Goriwei,) Spoitimar Moyslan

Behemos.

multitudine sibi "rebellare nitentes (Dei auxilio freti) in fugam verterunt et alios quidem occiderunt, alios vero (vulneraverunt. Quidam etiam) p in fluvio Fuldaha q 3 submerserunt qui autem evadere potuerunt, in

(magna) [maxima]

111

11

defecerunt. Deinde s parte non modica illius provinciae depopulata incolumes x reversi sunt. In hac expeditione Liutbertus archiepiscopus primatum
(civitatibus)
[civitates]
11

tenuit. id est

Hi vero, qui Karlmanno v missi sunt in auxilium, Arn w episcopus et Sigihartus x abbas Fuldensis

b c d nullusque inde nisi Embricho Radesbonae civitatis episcopus cum paucis evasit. Omne tempus aestivum grandinibus variisque tempestatibus pernoxium extitit; nam grando plurima loca frue etiam tonitrua et gibus devastavit; (horrida) [horrenda] fulmina pene cotidie f mortalibus interitum minabantur,

monasterii, quamvis fortiter hostes premendo pugnassent, plurimis tamen suorum amissis cum magna difficultate reSed dum v Karlmannus caedes z et incendia gressi sunt. in Marahensibus exercuisset, Zuentibald misso clam exercitu copioso Baioarios, qui ad tuendas naves in litore a Histri fluminis relicti fuerant, occupavit et alios occidit, alios necavit in flumine, alios vero (captivos) duxit [capti;

vos]

t. vert. host. 1 ; host. t. vert. 2. 36. c. d. e. F. c) frantia 2. Sd. b) expedicione 2. 36. c. e. d) carlni. 2. F; Kalm. Sd. e) D. a. fr. des. 1. f) his nom. 1 ; qu. i. s. n. 2. 36. c. d. e. F. g) Zuentisla 1 ; zuuentislan 2. 3e. d. e. F. spoimar 3. h) hcrman 3e. i) spoitamar 1 ; mislan deest 3e. 2. Sb.c.d.e. F. k) myslan 36. d; nyslan 3c; 1) m) magna 1; maxima 2. 36. c. d. e. F. o) D. a. fr. des. 2. Sc. d. e. F. p) vuln. Qu. et n) hoc verbo finitur 36. dex. 2. Sc.d.e. F. r) in q) vvaldaha 2; fludaha Sd; Fludaha in marg. al Fuldaha F.

a)

civitatibus 1; in civitates 2. Sc.d.e. F. t) incolomes 1. Sc. n) expedis) et deinde 2. cione 2. 3e. v) carlm. 2. F. x) sigehardus 1; sigihardus Sc.e; w) aran Sc.d.e. F. sigahardus 3<f. F. b) capt. d. 1; z) cedes 1. a) littore 2. 3c. e. F. y) cum Sc.d.e. F. d. capt. 2. 3c. d. e. F. c) Embrico Sd. F. e) hord) radisbonae 2. Sc radasb. Srf. e. F.
;

rida 1; horrenda

2.

Sc.d.e. F.

f)

cottidie

1.

Hoc item mense Maio factum esse Diimmler II, p. 338 demonstrat. Sextum nomen in recensione II. omissum principis totius terrae ducis (Boriwoi) fuisse Palacky I, p. 133, n. 96 arbitratur. 3) Moldava, notissimus Bohemiae amnis, qui vel saeculo decimotertio Waldaha audivit. P.
1)

2)

(AUCTOKE MEGINHARDO).

A. 872. 873.

77

quorum
locis

a homines et iumenta in diversis ictibus praevalidis exanimata et in cinerem redacta narrantur. Domus
*

quoque sancti Petri apud Wormatiam igne caelesti consumpta est et muri penitus eversi. Sed et terrae motus III. Non. Decembris hora prima Mogontiam c concussit'
1

Dec.3.

civitatem.

Rex autem
conofurt e
celebravit f
.

disposita Baioariorum regione ad Franmense Decembri venit ibique natalem DominiDec.24.

873.

DCCCLXXIII.s Mense
1

vero Ianuario

cum

suis undi-ian.

h que convenientibus de statu regni sui et utilitate in loco supradicto placitum habere disposuit; ibique Domino faeius bonitas magnifice demonstrata est et quorunciente

illi insidiantium denudata. Nam cum VII. Kal. Februar. curiam 1 introisset, in praesentia" illius etian.26.

dam

malitia k

optimatum suorum, episcoporum malignus spiritus Karolum filium

2
,

graviter vexavit Qui enim regem a Deo potuisset; et quidem satis iuste. electum et ordinatum decipere voluit, deceptus est, qui patri suo insidiose laqueos tendere consiliatus est, ipse in ex ipsa vexatione dialaqueos incidit diaboli", quatenus bolica disceret non esse consilium contra Deum 1'. Rex autem et omnes, qui cum illo erant, vehementer contristati

videlicet atque comitum, eius minimum invasit et ita ut a sex viris fortissimis vix teneri

Cumque duceretur ad aecclesiam, ut Domino supplicarent, nunc exili nunc grandi voce clamitans morsum se tenentibus aperto Conversus itaque rex ad aequivocum suum ore minabatur'
lacrimas fuderunt.
episcopi pro eius sanitate
1

'Videsne, o fili, cuius dominio vos mancipatis, tu et 1 me aliquid sinistrum machifrater tuus, quando contra s nari cogitatis? Modo intellegere poteris, si antea noluisti u nihil* est iuxta sententiam veritatis quodMattiuo,26. opertum quod non reveletur. Confitere ergo peccata tua et age poeniut tibi tentiam et Deum humiliter postula, relaxentur.
ait:
*

c) mogonciam 1; Mogontinam 2; magontiam Sc.d; b) uuormaciam 1. Sd. Magontinam F; moguntiam 3e. e) franconofort 3c. d) consumpsit 3c. d. e. F. f) clebr. 2. ;:i DO ri.wii. | ,,/. . Hti8>. k) malih) venieutibus Sc.d.e. F. i) favente Sc.d.e. F. cia 2. Sc.d.e. 1) cunam Sd.e. m) pres. 1. u) diab. inc. Sc.d.e. F. o) quatiims 2. Sc.d.e. s) nolusti 1. r) adversum Sc.d.e. F. p) dominuni Sc.e. q) minatur 2.

a) preval. 1.

t;

uu-hil

2.

Sc.d.e.

u) deest 1.

Quam a Samuele detmtm epwcopo (}- 856) restauratam fuisse Ann. Xant. memoriae produnt. 2) De his rebus etiam Hincm. et Ann. Xant. pariter refertmt; ef, Diimmler II, p. 352 354.
1)

78

ANN. FULD. PARS

m.

(MOGONT.)
tribuo'.

Ego etiam, quantum in me est, tibi indulgentiam Idem vero Karolus post sedatam inf estationem a
inisset.

diaboli

viva voce multis audientibus retulit se totiens b adversae potestati traditum, quotiens contra regem conspirationem

Karolus Galliae tyrannus c

posita

Karlmannum
11

filium

suum
e
.

paterna miseratione dein diaconatus officio posi-

excaecare praecepit Exactis autem diebus quadragesimae et ebdomada f 2 finita rex de Franco*nofurt transiens in villa Apr. paschali Bisestat e prope Wormatiam h placitum habuit filiosque suos,

tum

'

Hludowicum videlicet et Karolum, ad audiendum singulorum causas constituit; et quicquid illi per se terminare non possent, patris iudicio reservarent. Unde accidit, ut undique venientium querimoniis legitime terminatis unusm quisque cum gaudio rediret in sua. Venerunt quoque illuc
1

11 in regis legati pacis faciendae gratia inter illos et Saxones positis et ut negotiatores utriusque regni invicem transeuntes et mercimonia deferentes emerent et venderent pacifice; quae omnia rex ex sua p parte rata fore promisit -. Quidam etiam (Alamannus)

Sigifridi

Danorum

terminis

nomine Berelitrammus 8 qui superiore* [de Alamannia] anno in Marahensibus Sclavis fuerat comprehensus, a Zuentibaldo dimissus venit ad regem et legationem sibi ab eodem duce iniunctam retulit, sicut prius iuramento constrictus se facturum esse pollicitus est. Mai.i. Inde rex circa Kalendas Maii v Mogontiacum w veniens x fluminis navigio vectus Aquense palaper alveum Rheni
1
,

'

11

(iuno.tium petiit 3 ibique cum suis secretum habuit colloquium et Eorichum y per obsides ad se venientem in suum suscepit
;

Aug.

dominium. Deinde mense Augusto cum apud urbem Mediomatricorum generalem conventum habuisset, Halbdeni z frater Sigifridi regis etiam suos ad eum nuntios misit eadem
b) tociens 2. 3c.d. a) infestacionem 3c. d. c) tirannus 2. d) excecare 2. Sc.d.e. h) uuormaciam 1. 3e. e) prec. 1. f) franconofort 3c. g) biestat 3c. i) ludow. 3e. n) gracia 1. k) ac 2. 1) conven. 3c. d. e. F. m) illuc corr. illic 1. o) in term. des. Zc.d.e. F. r) alamannus 1; de Alaq) permisit Hc.d.e. F. p) sua ex parte 2. berhtramus mannia 2. 3e. d. e. F. berchtrammus berthr. bertr. berhtr. corr. 2; 3e; Sd; 3e; a) Berthrammus F. u) zuendib. 1. v) mai 2. 3<f. e. w) mogont) superiori 3c. d. e. F. ciacum 1. 3c; mogunt. Se. z) halpdeni 2. x) reni 2d.e. y) roricum 3c.

1)

Qui invitus clerieus

II,

DUmmhr
cecidit.

3)

fctctus a. 870. in patrem seditionem concitaverat; cf, 2) Pascha in diem Apr. 19. p. 320323 et 356359. Ubi compluria diplomata mense Iunio data sioit; Miihlbacher
cf.

nr.

14521456;

Ih"tnmiler II, p. 367.

(AUCTORE MEGTNHARDO).

A. 873.

79

videlicet ut rex postulans, quae frater suus postulaverat a legatos suos ad fluvium nomine (Agadoram) fEgidoram] qui illos et Saxones dirimit, mitteret et illi eisdem occurrentes pacem ex utraque parte omni tempore stabilem conb firmarent. Optulerunt quoque idem nuntii gladium regi
;

pro munere aureum habentem capulum, obnixe flagitantes, ut rex dominos suos, supradictos scilicet reges, in loco filiorum habere dignaretur, et illi eum quasi patrem venerari vellent cunctis diebus vitae suae. Iurabant etiam iuxta ritum gentis suae per arma sua, quod nullus deinceps de regno dominorum suorum regnum regis inquietare aut alicui in illo laesionem c inferre deberet; quae omnia rex gratanter accepit et postulata se facturum esse d spoe Quibus in patriam reversis rex per Alsatiam pondit. transiens Argentoratum venit ibique Rheno ^ flumine trans;

ito in

Baioariam profectus est. Eodem anno facta est fames valida per universam Italiam s atque Germaniam, et multi inedia consumpti sunt. Tempore vero novarum frugum novi generis plaga et prima in gente Francorum visa Germanicum populum [peccatis exigentibus] non mediocriter afflixit. Nam vermes * quasi locustae quatuor pennis volantes et sex pedes habentes ab oriente venerunt et universam superficiem terrae instar nivis operuerunt cuncta, quae k in agris et in pratis erant viridia, devastantes. Erant autem ore lato et extenso intestino duosque habebant dentes lapide duriores, "' arborum cortices corrodere" valebant. quibus tenacissimas Longitudo et (crassitudo) [grossitudo] illarum quasi pollex viri; tantaeque erant multitudinis, ut una hora diei centum consumerent. iugera frugum prope urbem Mogontiam Quando autem volabant, ita totum aerem per unius miliarii q spatium velabant, ut splendor solis in terra positis vix appareret quarum nonnullae in diversis locis occisae spicas
11
'

1*

integras

cum

granis et aristis in se habuisse repertae sunt.

Quibusdam vero ad occidentem profectis supervenerunt r suo aliae, et per duorum mensium curricula pene cotidie
a) agadoram 1; egidoram 2. 3c.d.e. F. b) obtulernnt 3c.e. F. c) le.sionem 1. 3d. d) deest f ) Kono iW $c. d. e. F. reno corr. rheno 3e. e) alsaciam te, g) Taliain id. h) inodia 1. 6d. i) pecc. ex. de. 1. k) cuuctaque i. a. e. i. p. vir. devastabant 'Ar.d.e. /'. duos 2. tenaticissimati 1 2. conrodere 2. I) m) quae n) o) crass. gross. 2. 3r. d. e. F. ; p) mogonciam 1; mogonciacum 3c; moguntiara 3e. r) cottidie 1. 3c. q) spacium 1. 3c. e.
j

1) De quibu8 omnes fere eorum temporum annahs referunt, uberrime Regino, Ann. Xant., Hincm.; cf. Diimmler II, p. 369 sq.

80

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)

volatu horribile cernentibus praebuere a spectaculuui. In Italia in pago Brixiensi x tribus diebus et tribus noctibus b sanguis de caelo pluisse narratur. Mense Iunio 6 Hruodolfus' quidam Nordmannus e de iun. regio genere, qui regnum Karoli praedis et incendiis saepenumero f vastaverat, classem duxit in regnum Hludowici g h videlicet Albdagi -^2 missisque nunregis, in comitatum k 1 tiis praecepit habitatores loci illius tributa sibi pendere. Qui cum respondissent se non debere tributa solvere nisi
1

Hludowico s regi eiusque filiis et se nequaquam in hoc nem ei assensum esse a ille vehementer iratus gotio praebituros
,

iuravit prae 11 superbia se cunctis maribus occisis mulieres et parvulos cum omni substantia (eorum) [illorum] in captivitatem esse ducturum, ignarus vindictae, quae eum de caelo erat secutura. Statimque terram illorum ingresIlli autem Dominum *sus bellum adversus eos instauravit. invocantes, qui eos saepius 1 (liberaverat) ab hostibus [libeq hosti infestissimo armati occurrerunt, consertoque raverat] 1 8 cecidit primus et cum eo octinipse Ruodolfus proelio genti viri; ceteri vero, cum ad naves effugere non potuisu sent, in quodam aedificio* se tutati sunt. Quod Frisiones obsidentes conferebant ad invicem, quid de eis facere debuissent; cumque diversi diversa dixissent, unus Nordmannus v qui christianus effectus longo tempore cum eisdem Frisionibus 11 conversatus est et eiusdem certaminis dux w 'O boni commilitones x erat, ceteros hoc modo affatus est
'
, '

*p.

nobis y huc usque pugnasse, quia, quod modo nos z hostes, non nostris pauci contra plurimos praevaluimus deputandum est viribus, sed Dei gratiae. Scitis etiam,
sufficit
lassi sumus et plurimi nostrum graviter vula autem, qui hic intus latitant, in desperatione b Si contra eos non eos sunt. pugnare coeperimus positi sine cruenta obtinebimus victoria; si autem illi fortiores varius enim eventus est proelii, fbrsitan extiterint, nobis expugnatis securi discedent d iterum nocituri. Cone ut obsides ab eis accipiamus et sultius ergo mihi videtur

quod oppido
isti

nerati;

c) iunii 2. d) ruodolfus 3c. e; hruodulfus 3rf. F. e) nortm. 8c b) celo 1. h) commitatum 2. abbdagi r. 3rf; f) sepen. 1. i) a. regis 3c.d.e. F; g) ludow. 3e. o) n) pre 1. 1; 1) prec. 1. m) negocio 1. Abdagi r. F. k) nunciis 3c. rf. e. illorum 2. 3c.d. e. F. q) lib. ab host. 1; ab host. liberaverat 2; ab p) sepius 1. 3d. h. liberavit 3c.d.e. F. s) ruo in rasura 1; hrudolfus 2; hruor) insertoque prelio 1. deest conm. nortmannus 1. F. 2. dulfus 3d. 1. 1. frison. 3c. x) v) n) w) t) gdifitio b) ceperimus 1. c) optiz) prev. 1. a) desperationem 3c.d.e. y) vobis 3c.d.e. nebimus 2. 3d. d) discedunt 3c.d.e. e) vid. mihi 3c.d.e.

a) preb. 1.

eomm

1) Brescia.

2)

In pago

Frmae

Ostergo situm; Diimmler II, p. 366.

(AUCTORE MEGINHARDO).
quosdam ex

A. 873. 874.

81

illis inlaesos* abire patiamur b ad naves et obsides interim retineamus, donec mittant universam pecuniam, quam in navibus retinent, prius tamen praestito c d ne ultra in regnum Hludowici e (iuramento) [sacramento] redeant'. Huius consilio ceteri f consenserunt itaque regis et obsidibus acceptis quosdam ad naves ire permiserunt. Illi autem miserunt pecuniam multam valde et obsides, c quos dederant, receperunt, prius tamen, ut dixi, praestito e sacramento, ne ultra in regnum Hludowici regis redirent. Ac deinde cum magna confusione ac sui detrimento, etiam sine duce a finibus illis discesserunt.
,

Mense Novembrio g Agathon archiepiscopus Basiliixov. Grecorum h imperatoris legatus, ad renovandam pristinam amicitiam cum epistolis et muneribus ad Hludowicum e regem Radesbonam* venit; quem rex honorifice suscepit
,

et absolvit.

Thachulfus k comes et dux Sorabici 1 m Augusto (moritur) [defunctus est]

.

limitis

mense
Au g
.

874.

DCCCLXXIIII. n
lixior;

Hiems aspera nimis

et solito pro-

nix quoque inmensa a Kalendis Novembris usque in aequinoctium vernale sine intermissione cadens p magnum

impedimentum silvas petere lignaque colliut non solum animalia, verum etiam homines plurimi frigore perirent. Sed et Rhenus q et Moenus glaciali r rigore constricti longo tempore se sub
gere.

hominibus

fecit

Unde

accidit,

v Sorabi 1 et Siusli de-ian. eorumque vicini Thachulfo functo defecerunt; quorum audaciam w Liutbertus* archiv episcopus et Ratolfus Thachulfi successor ultra Salam fluvium mense Ianuario y profecti praedis z et incendiis sine
11

vestigiis

incedentium calcabiles praebuerunt 8 .

bello compresserunt et eos sub pristinum redegerunt* ser-

vitium

Eodem mense Hludowicus c iunior apud sanctos Mar-ian. cellinum et Petrum 2 cum quibusdam patris sui consiliariis
a) inlesos 1 ; illaesos 2. b) e) ludow. 3. c^teri 2.

paciamur
g)

3a.e.

novembre

d) iuram. 1 c) prest. 1. 2. h) grcorum 2. 3c. e.

sacram.
F.
i)

2. Zc.d.e.

F.

radasbonam

Ze.d.e. F. 1) sarabici

k) Taculfus 1;
;

o) eqnin. 1. 2. n) DCCCLXXIII. 2 (cf. a. 8C8>. m) raor. 1 t) soraphi 3rf. s) preb. 1. r) glatiali 2. 3d. p) decidena 2. q) renus 3c. x) lntbertus 3c; w) audatiam 2. $d. u) siusili 1. v) Uchulf. 1. 3e. e; thaculf. Sd. F. red. Sc. d. e. F. serr. 1. b) z) predis 1. a) redigerunt lutpertus 3d. e. y) ianuarii 2.
c)

tachulfus 3c; def. e. 2. 3c.d.e. F.

Pachulfus 3d; Zachulfus 3e; Trachulfus F.

ludow.

3e.

1)

Kal. Sept. Ann. necrol. Fuld.,

nisi

numerus

excidit.

2) Seligemtadt.

82

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGOXT.)

Febr.in

secretum habuit colloquiuru, quod regem de Baioaria traxit Franciam. Venit enim circa Kalendas Februar. 1 ad Franconofurt a ibique de concordia et statu regni b cum fidelibus suis consiliatus est. Diebus autem quadrageshnae, cum negotiis secularium rerum depositis c orationi vacaret, vidit quadam d nocte in somnis genitorem suum Hludowicum e imperatorem in angustiis constitutum, qui eum hoc modo latino affatus est eloquio f 'Adiuro te per dominum nostrum Iesum Christum et per trinam maiestatem, ut me eripias ab his tormentis, in quibus detineor, ut tandem aliquando vitam possim habere aeternam'. Hac ergo visione perterritus epistolas per cuncta regni sui monasteria destinavit, obnixe postulans, ut animae in tormentis positae suis apud Dominum precibus intervenirent. Unde datur g quod, quamvis memoratus imperator multa lauintellegi dabilia et Deo placita f ecis*set, plurima tamen legi Dei contraria in regno suo fieri permisit. Si enim, ut cetera h omittam, haeresi* Nicolaitarum viriliter restitisset et monita Gabrielis k archangeli, quae Einhartus 1 [abbas] m duodecim capitulis comprehensa ei obtulit n legenda et facienda 2
: ,
,

observare curasset, forsitan talia non pateretur. Sed quia Deus, ut scriptum est, nullum peccatum impunitum di,i,32.mittet et iuxta apostolum non solum, qui ea faciunt, sed qui consentiunt facientibus, digni sunt niorte, merito poenas luere iussus p est, qui, dum potuit, sibi commissorum errata
A P r.
vel admonitus corrigere noluit. Kex autem Hludowicus e in

ebdomada paschali 3

Ful-

dense monasterium (causa orationis) petiit [causa oratioq et inde reversus nis] generalem habuit conventum in villa Tribure r Inde in Italiam per Alpes Noricas transiens cum Hludowico e nepote suo et Iohanne Eomano s pontifice haud procul ab urbe Yerona colloquium habuit.
.

in villa

pacem petentes
a) franconofort
f)

1 e Indeque rediens cum Karlmanno et Hludowico filiis suis Forahheim locutus est ibique legatos Zuentibaldi v w et fidelitatem
11

promittentes
d.
e.

suscepit.
ludow.

c) dispositis sermone 3c. d. e. h) cetera 2. helis 1. 3c. e. 1) einhardus 3c. d. F. m) deest 1. rasura; dimittit 3c.d.e. F. p) uisus 3c.d.e. F.
r)

3c.

b) regni sui 2. F. g) intelligi 2.

3c

d)
i)

quada
heresi

1. 1. 3rf.

e)

3e.

3rf. c.

k) gabri-

tribuere

3rf.

s)
1.

haut

2. 3e.

t)

carlm.

2.

o) demittet 1 in q) c. o. p. 1; p. c. or. 2. Zc.d.e. F. v) petentes u) foraheim 3c. d. e. F.

n) optulit 2.

corr. peteuti.s

w) promittentes

corr. -tis 1.

1)

Exstant singula diplomata Febr.

2.

Augsburgii

et

furti data (Miihlbacher nr. 1457 et 1458>;

cf.

Dummler

II, p.

Febr. 26. Francojio272. 2) A. 828;

3)

Translat. Marc. et Petri III, c. 13 (SS. XV, p. 252;. 4) Qui 872. Dec. 14. Hadriano successerat.

Apr. 1118.

(AUCTORE MEGINHARDO).

A. 874. 875.

83

tiis

Cuius legationis princeps erat Iohannes presbyter de Venea qui etiani, ut ei rex onini ambiguitate remota crederet, quicquid verbis dicebat, sacramento firmabat, videlicet ut Zuentibald regi fidelis permaneret cunctis diebus vitae suae et censum a rege constitutum per annos singu,

solveret, si ei tantummodo quiete agere et pacifice Behemorum quoque nuntia rex vivere b concederetur. audivit et absolvit et post haec in Baioariam se recepit. c Mense autem Iulio de Baioaria'1 venit ad JTranconofurt c et inde post paululum transiens apud villam Biburg l conscensis navibus ad Aquisgrani f palatium perrexit; exlos

im.

actoque

ibi

tempore non modico tandem mense Decenibre g

Dec.

fratre suo Karolo habita collocutione apud sanctum Lantbertum 2 rediit in Franciam venitque Mogontiacum XIII. Kal. Ianuar. et inde ad Franconofurt h ibique nata-Dcc.20. lem 1 Doinini celebravit k Hoc anno fame et pestilentia per universam Galliam et Germaniam grassantibus pene tercia pars humani generis
.

cum

consumpta
repta

est.

Hemma

quoque regina morbo

paralisi cor-

usum loquendi

amisit.

875.
in Franconofurt et post pascha perrexit n in Baioariam invisere re- A P r. 3 ginam. Inde rediens circa Kalendas Iunii venit ad Tri- (.\iai.). bure ibique generale placitum habuit. Tunc inter Francos et Saxones seditio p non modica exorta est, et nisi Hludowicus " iunior citius q cum suis intervenisset, iam districtis r truncassent. gladiis mutua se caede Stella cometes VIII. Id. Iunii in aquilonali parteiun.e.
1

DCCCLXXV.

Rex Hludowicus m hiemavit

prima hora noctis apparuit plus solito scintillans comasque spargens, rem stupendam, immo lugendam, quae cito secuta est, sua apparitione 8 praemonstrans * quamvis adhuc 4 peccatis nostris exigentibus graviora significare timeatur
,

a) ueneciis 1. $c;

d) se

Baioaria
:!'.'/.

Venetus 3d.
dea.
3rf.

cembri 3>l. e. f. adii. a Lambecio.

dicio 2.

h) franconofort 3c.

m)

b) qu. et pac. a rege viv. 3c.d.e. F. c) iunio Se. f) Aquasgrani 3</. F. franconofrrt, unde post 3c. g) dei) natalo 1. 3<l. k) celebr. 2. 3e. 1) dt*t i, ludow. ie. n) perexit 1. o) trubure 1; tribuere 3ef. p) see)
r)

q) cicius 2.

cede

1.

s)

apparicione

2.

t)

prem.

1.

2) Leodii; at Hincmarus id secus Heristallium factum esse dicit. 3) Mense Maio Hincm. 4) Haec igitur ante compertam Luifoiriri impmxrttfit morttm MMtoHfta esae apparet.
1)

Biberkh infra Maguntiam. P.

Mosam apud

6*

84

ANN. FULD. PARS IU. (MOGONT.)

-

a 2 1 quaedam in pago Nitense nomine Asgabrunno a fluminibus et torrentibus longe remota subitanea imbrium inundatione pene deleta est, et octuaginta octo homines utriusque sexus in ea deleti. Dum enim homines eiusdem b mali suspicantes, iui.3.1oci V. Non. Iul. dormitum issent nihil tanta pluvia uno momento caelitus lapsa est, ut omnes arbores et vineas, quas tangebat in eadem villa, radicitus exstirparet, aedificia funditus everteret, iumenta et animalia cum omnibus, quae in domibus erant, perditioni c traderet. Aecclesia quoque eiusdem villae cum suo altari ita deleta est, ut modo cernentibus nullum suae constructionis praebeat d indicium. Erat autem ibi videre misera; nam cum feminae liberis et viri coniugibus manum porrigentes subvenire niterentur, impetu aquarum rapti una cum eis, quibus auxilio esse volebant, extincti *sunt. Sed et cadavera*/. e longo tempore tumulata vi aquarum de sepulchris soluta cum vasculis, quibus inerant, in terminis alterius villae re-

Nam villa

perta sunt.
Ang.

Mense Augusto f rex Hludowicus g cum

bus suis

filiis

et fideli-

(Aug

Interea colloquium habuit in villa Tribure*. h Italiae imperator 3 i2). Hludowicus ***, cuius corpus translatum Mediolani in basilica sancti Ambrosii sepultum k est. Quod cum Karolus Galliae tyrannus comperisset,
ilico

(Sept.).

regnum

Italiae

invasit et

venire potuit,
(Nov.).rex

unca manu
;

collegit

omnes thesauros, quos in4 Unde Hludowicus^

.

iratus Karlmannum l 5 cum exercitu per Baioariam destinavit in Italiam ipse vero iuncto sibi aequivoco m suo

cum manu
HIC

valida

regnum Karoli

Italia exire compelleret.

*)

ingressus est, ut eum de Exercitus autem, qui regem seaddit codex 3c, in quo ea, quae sequi;

MULTUM DEEST

tur, linea vacua mansit. **) locus et dies querendi addunt Sc. d. e additur in cod. 2.

moritur

manu

recentiore

b) nichil 2. 3d.e. c) perdicioni 2. 3c. a) ascabrunno 2. e) sepuld) prebeat 1. cris 1. 3d. f) augusti 3e. g) ludow. 3e. h) hludov. 3d; ludow. 3e. i) imp. cuius I. 2; imp. L et d. qu. cuius 3c.d.e. k) tirannus 2. m) equivoco 1. 1) Carlm. 2.

Nidda, nomen sortitus, in quo e. g. Francofurtum. P. prope Rodelheim, haud longe a Francofurto. Ita chronicon quod hac in re libenter sequor. P. 3) Hic auctor, cum uberiorem nuntium exspectaret, aliquid spatii vacuum videtur reliquisse, quod postea non explevit. Ludowicus mortuus est Aug. 12; cf. Dummler II, p. 386 sqq. 4) Quem ut arceret, Karolus Ludotcici fllius missus est,
1)

fluvio Nied,

2) Eschborn Gottwicense,

sed nihil profecit. 5) Quem Ludoivicus imperator Engelbergae successorem elegisse traditur.

cum

consensu coniugis

(AUCTORE MEGIXHARDO).
a

A. 875. 876.

85

quebatur, versus ad praedam cuncta, quae invenit, dirib adpuit atque vastavit. Karolus vero audito Karlmanni ventu in Italiam primo clusis c Alpium se defendere nititur, f e d Karlmannus enim loca accessu diffised nihil proficit Ille autem, duin negotium h cilia cum suis praeoccupavit g
;

est enim lepore timidior, ferro decernendum timuisset, ad calliditatem solitam convertitur; nam aurum et argentum gemmasque preciosas 1 infinitae multitudinis Karlmanno f obtulit k ut eum sibi placare et a paterna fidelitate segregare potuisset, iuravitque se de Italia cito exiturum et Hludowici * fratris sui iudicio m illud regnum
,

disponendum reservaturum
deret.

Quo inde
ille,

11 f si Karlmannus inde discediscedente et promissionibus eius cre,

dente

potuit velocitate, Romam prof ectus est omnemque senatum 1 populi Romani pecunia more Iugurthino corrupit sibique sociavit; ita ut etiam Iohannes papa votis eius annuens (Dec. 25).
;

quaecumque

pollicitus est,

mentitur
'

et,

quanta

corona capiti eius inposita

.

eum imperatorem

et

augustum

q Qualiter autem regnum illud appellare praecepisset r postea cum suis disposuerit qualiterve cum thesauris, quos 8 et tulerat, in regnum suum redierit quantasque caedes incendia in itinere exercuerit, quia certum (latorem) non habui [latorem] * scribere nolui. Melius est enim tacere
,

quam

falsa loqui.

876.

Hludowicus v rex misericordia motus multorumque precibus exoratus, ne Galliae regionem propter
Karoli sulticiam perderet, (mense Ianuario) in regnum suum ian. w rediit. x [mense Ianuario] Venitque Mogontiacum post v et inde ad Franconofurt ibique cum suis epiphaniam Febr. mense similiter mediante sequenti colloquium habuit;

DCCCLXXVL U

quadragesima

fecit.

0.I8.MM,

Hemma
1

tem

obiit

2 Baioariae civita-(iau.3i). regina apud Eadesbonam b a sepultaque est in aecclesia sancti Emmerammi

martyris.
a) predam 1. e) profecit 1. k) <-ptulit 1. 2.

b) carlm. 3d.e. carhn. Sd.e. F.

1)

c)

g) preocc. 1.

ludow.

3.

m)

s) cedes 1. t) lat non hab. p) iugurtinb 2. 3c. q) prec. 1. hab. lat. 2. 8c.d.e. F. w) u) UCCCLXXIIU. 2 (cf. a. 868/ v) Ludow. 3. in r. s. 1; in r. s. m. ian. 2. 'dc.d.e. F. z) mogonciacum 1. 3c; Magontiacum z) radisbonam 3c; radasb. Sd. e. F. mogunt. 3e. a) y) epyphanlam 1. b) emmeramni 3e".

iuditio 1. r) deent 1.

clausis 3c.e. F. d) nihi 1; nichil 2. Sd.e. i) praec. 2. 3c. h) negocium 3c. d. o) illius 2. n) servaturum Zc.d.e. F.
1
;

non

m. ian.
3d.

F;
1.

gcla

1) Ian.

81;

DUmmUr

II, V%

425.

86

ANN. FULD. PARS

Frisiones
a
,

III.

(MOGONT.)

nis b

b quos Nordmanni plurima loca spoliando congregaverant T abstulerunt atque inter se diviserunt. Karolus rex de Italia in Galliam rediens novos et

qui vocantur occidentales, cum Nordmandimicantes victores extiterunt omnesque thesauros,

insolitos

habitus assumpsisse perhibetur;

nam

talari

dal-

matica indutus et baltheo desuper accinctus pendente usque ad pedes necnon capite involuto serico velamine ac diademate desuper inposito dominicis festisque c diebus ad aecOmnem enim consuetudhiem clesiam procedere solebat. d Grecas e glorias optimas regum Francorum contemnens arbitrabatur et, ut maiorem suae mentis elationem ostenablato regis nomine se imperatorem et augustum f cis mare consistentium appellare praecepit Plurima etiam incredibilia se contra Hludowicum g regem h inter et regnum illius facturum esse minatus est; denique cetera iactantiae suae verba dixisse fertur se tantam multitudinem de diversis locis congregaturum, ut Eheno ' flumine ab equis illorum exhausto ipse per aridum alveum eiusdem fluminis esset transiturus totumque Hludowici k regnum vastaturus. Cuius minae f acillime sedatae sunt nam Hluderet,

omnium regum

dowico g exercitum suum congregante

legatos misit

pacemque
11

petiit.

timore perterritus Cumque nuntii ex utraille

que parte saepius directi eos pacificare studuissent, Hludowicus g aegrotare coepit et crescente cotidie p infirmitate Ang.28. V. Kal. Septembr. in palatio Franconofurt diem ultimum
clausit cuius q corpus transtulit aequivocus illius et in monasterio sancti Nazarii, quod dicitur Lauresham, hono;

rifice sepelivit. *
(Sept).

illius

Karolus vero Hludowici s morte comperta r l regnum *p. 390 cupiditate ductus invasit et suae ditioni subiugare studuit, existimans se, ut f ama vulgabat, non solum partem
,

8 regni Hlotharii

utendam

u verum dereliquit, per tyrannidem* posse obtinere etiam cunctas civitates regni Hludowici g in occidentali v litore Eheni fluminis positas suo regno addere, id est
,

quam Hludowicus g

tenuit et

filiis

suis

d) conb) nortm. 3e. a) frisiones cor>: frisones 1 ; frisones 3c. c) et festis 3;. d. e. F. tempnens 3c. e. e) grecas 2. Zc.e. F. h) vel den. 2. f) prec. 1. g) ludow. 3e. k) ludow. 3c.e. n) sepius 1. 3d. i) reno 3e. 1) pacem petiit Zc.d. m) nuncii 1. e cottidie 3e cuius des. 3c. d. e. F. 0) egrotare cepit 1. 1. p) quotidie sepelivit ; q) r) reperta 3c. d. e. u) optinere 3d. e. g) hlutharii 3c. d. F; luth. 3e. t) tirann. 2. 3d. e.
.

v) hreni

1.

1) Carisiaci,

DUmmkr

unde etiam Sept.

4.

diploma datum

est

(Bohmer

nr. 1802>;

II, p. 411.

(AUCTORE MEGIXHARDO).

A. 876.
b

87
fratris

Mogontiam

a
,

Wormatiam

et

Nemetum*,

filiosque

per potentiam opprimere, ita ut nullus ei resistere vel Primum igitur Aquense palatium contradicere auderet. petiit et inde cum omni exercitu suo profectus in Colonia c 1 missis etiam prius legatis ad optiAgripinensi consedit' mates Hludowici e ut proprium dominum desererent et ad se venirent, venientibus quidem plurima beneficia ac dona f promittens, aliter vero f acientibus rerum secularium privationem vel exterminium minitans. Cui Hludowicus e qui patri in illis locis haeres suc, , ,

fluminis

occurrit et in aquilonali ripaRheni 11 castra sua posuit 1 suorum operiens k adventum. 1 Misitque interea nuntios ad Karolum dicens: 'Cur ascendisti ad bellandum contra me? quandoquidem nec exteris D 2 ' m inf erre prae- ?o-2i gentibus bellum est [antiquo populo penitus]
cessit
,

gl cum paucis
2

ceptum",

nisi

pacem oblatam

respuerint. Revertere, quaeso

pacifice in regnum tuum et esto contentus gloriae tuae et noli regnum nobis a genitore nostro iure haereditario p de-

relictum more tyrannico invadere et iura propinquitatis, quae inter nos naturaliter existunt, huiuscemodi factioni-

Memento etiam sacramentorum [tuorum] bus violare. r simulque quae patri meo non semel neque bis praestitisti considera periculum christianae plebis 8 si in hac pertinafl
, ; ,

cia

inrevocabiliter persistere volueris. Esto, forsitan confidis in multitudine exercitus tui, quem de diversis locis u bella movere delectat. Quare ergo conduxisti, et ideo te
cogitas, quia apud Deum impossihile non est liberare mi.Macc.s.i muJtis et in pancis? Refrena igitur animum tuum ab huiuscemodi appetitu, quoniam ea, quae te peragere arbi-

non

traris,

qualem exitum habeant, penitus ignoras'. Sed cum ille his et aliis similibus rationabiliter con-

ventus (assensum stimulante avaritia) nullo modo [assensuni praebere v [stimulante avaritia] w voluisset, Hludowicus e
*)
.

i .

Spiram supra lineam add.

moguntiam
3e.

3e.

c) agryppinensi 3c; agripien-i M, b) filiosqug 2. li) hreni 1 ; f) gfc. 1. e) lndow. 3e. g) successerat 3c <l. e. F. NBl .ir.rl.e. i) ab hoc eerbo Uerum fragmentontm Bernentium (Zb) folitim inripir. ki opjterienii 2. M. e. o) queso 1. 3/*. 1) MUit Sb.c.d.e. n) prec. 1. m) a. p. p. des. 1. p) hered. 2. 'ib.c.d.e. q) deest 1. r) prest. 1. Sb. g) pont hoc vocabulitm n tliti'ti'i iti ftnv j,'tt/iti'tr r.e relictae sunt 1. u) te bella t) pertinatia 2. Sb.c.d.e. des. 36; bella te mov. Sc. d. e; b. mov. te F. w) ass. st. av. n. m. pr. 1 ; v) preb. 1. 36. n. m. ass. pr. st. av. 2; n. m. ass. pr. voluisset stim. av. 36. c. d. e. F; avaricia 36. c. d. e.

a) Magontiam Zd; d) concedit Zd. F.

1) Carlomannum tum Italiae fines intracisse, Carolum vero fratrem eitts in Alamannia moratum esse Jieaino a. 876. tradit. 2) E regione Coloniae

Regino.

88

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)

a quadam nocte se subtraxit de castris et Rheno fluniine transito in castello Anternaco l cum suis consedit. Dispersusque est per diversa loca omnis pene exercitus illius ad

colligenda

equorum pabula;

ille

vero iterum nuntios b ad

Karolum
(Oct.7).

Karolus
se paci

At destinavit pro pace inter eos componenda. pacem simulans et fraudem in corde meditans

consensurum pro c communi utilitate et legatos ad Hludowicum d missurum subdola falsitate promisit. In eadem enim nocte 2 cum omni exercitu suo properavit, ut Hludowicum e ceteris extinctis comprehenderet ac sedes luminum illius evacuaret, postea regnum eius f quasi nullo resistente possessurus. Willibertus g autem Coloniae Agripcivitatis episcopus Karoli fraudulenta consilia inpinae 1 trepidantibus eum constanter adiit, obtellegens ceteris nixe postulans, ne ita ferociter ac barbare faceret erga nepotem ea, quae pacis sunt, sectantem; sed cum eum a
b

oct.8.

prava voluntate revocare non potuisset, quendam presbyterum suum nomine Hartwigum per compendiorem viam destinavit et Hludowico e praeparatas insidias et ipsius Karoli (adventum) insinuavit [adventum] k Quj statim lorica indutus et totam fiduciam suam in
.

Domino ponens cum paucis, qui secum erant, dispersos enim congregare non poterat, Karolo viriliter occurrit omnes sua candidis uti ex vestibus iussitque parte pro

Saxones autem, qui in signo cognoscendae societatis. prima fronte contra hostes positi erant, primum iniere certamen, sed multitudine adversariorum territi parumper terga verterunt. Franci autem orientales ex utraque parte
fortiter [rejpugnantes
l

ac signiferis Karoli occisis

e

ceteros 111

fugere compulerunt. Quos Hludowicus persecutus strages non paucas dabat; plurimos etiam ex optimatibus Karoli vivos conprehendit, quos propter suam humanitatem (seriussit incolumes Karolus vero turpiter vare) [servari] p thesauris, quos secum habebat, cum fugiens relictisque 6 paucis pene nudus evasit. Hi autem, qui cum Hludowico
11
.

a) d)

reno Sb.c.d.e.

b)
i)

mmcios
3.

3b.d.

Ludow.

3tf;
1.

lowicum
F.

e)
1

ludow.
;

h) agripinae 2.

ceteris 2. 3e. F.

m) caeteros
36. c.d.e. F.

n) servare

missurum pro c. util. 3b.c.d.e. F. c) et leg. 3e. g) Uuilibertus 3e. f) illius 3b.c.d.e. F. 1) pugn. 1. k) adv. ins. 1 ins. adv. 2. 36. c. d. e. F. servari 2. 3b. c. d. e. F. o) incolomes 1. p) relictis
;

1) Andernach. 2) Nonas Octobris Hincmarus. 3) Regino: Reginarius comes, qui regium vexillum ferebat, primo impetu extinguitur; Hincmar.: fuerunt autem in ipsa congressione occisi Raganarius et Hieronymus oomites; cf. Dummler III, p. 36.

(AUCTORE MEGINHARDO).
erant,

A. 876. 877.

89

jk

reversi ad caesorum spolia detrahenda, quantas ibideni praedas in auro et argento et vestibus et armis et et equis variaque suppelle*ctile tulissent 39i. loricis nullus In hoc certamine contra Karolum procul valet edicere. b dimicatum est; nam sicut captivi c inde dubio caelitus abducti narrare solebant, apparente Hludowico d et his, qui cum eo erant, tantus timor omnem Karoli exercitum invasit, ut prius se victos putarent, quam ad pugnam venie rent; et, quod maioris est admirationis equorum latera, quibus insidebant, calcaribus tundebant et cruentabant, sed illi quasi ad stipitem ligati immobiles permanebant. Armis quoque suis pugnabant, sed paucos vulnerabant; acies enim armorum, quasi retunsae essent, neminem (laef g Haec in VIII. Id. Octobr. oct. 8. debant) penitus [laedebant] contra novellum Sennacerib h gesta sunt, ut, qui prius2.Reg.
,

propter mentis elationem Deum cognoscere noluit, modo victus et confusus intellegat, quia non in multitudine exercitus victoria belli, sed de caelo 1 fortitudo est, et aliquando avariciae et superbiae suae modum inponat. Hludowicus d post fugam Karoli k ad palatium 1 Aquis-

ad se grani perrexit et dispositis, prout voluit, his, quae n pertinere videbantur, cum triumpho rediit ad Franconofurt. Sequenti autem mense Karlmannus et Hludowicus' d 1 atque Karolus Hludowici regis filii in pago EetiensePconvenientes paternum inter q se regnum diviserunt et sibi invicem fidelitatem servaturos esse sacramento firmaverunt. Cuius sacramenti textus theutonica r 2 lingua conscriptus 8 in nonnullis locis habetur.
1

Hvw.

877.

DCCCLXXVII.
,

Hludowicus u rex mense Ianuario v

Ian .

generali conventu (apud Franconofurt) habito [apud Franw conofurt] quos de regno Karoli tenuit captivos, remisit in Galliam.
Sclavi, qui vocantur Linones, et Siusli eorumque vicini defectionem molientes solitum dare censum rennuunt. Quos
s) supellectile eorr.
Sc. d. e.
-11

1.

ledebant

1.

g)

k) Karori M. 1) palacium 1. p) reciensi 3c.d.e. q) in 2. (cf. a. 868;. u) Ludow. 3e.

e) ammir. b) celitus I. 3c. c) hic desinit Zb. d) ludow. 3e. 1. p. 1 ; p. 1. 2. 3c. d. e. F. i) celo 1. h) seunacherib 3c. d. e. F. 3<*. o) carlin. I, m) qui 2. n) ad fr. red. Sc.d.e. F.
r)

theuthonica

2.

s)

v) ianuarii 3e.

w)

a. fr.

consriptus 1. hab. 1; h.

t)

DCCCLXXV.

a. fr. 2. Sc.d.e.

F;

franconofort
1) Riess;

3c.

cf.

Dttmmhr

III, p.

60

sq.

2) Si

iuramentum Argentoratense

excipias,

extitisse ridetur.

hoc diploma P.

omnium lingua nostra conscriptorum antiquissimum

90
3,

ANN. FULD. PARS

III.

(MOGONT.)

Hludowicus rex missis quibusdam fidelibus suis circa mediam quadragesimam sine bello compressit acceptisque obsidibus nonnullis et muneribus non paucis eos sub pristinum redegit servitium. Karolus Galliae tyrannus aestivo tempore * cum ex(Ang). Italiam petiit b et Ticini c residens magnopere nisus (.sept.). ercitu d adventanti aditum in illam est, qualiter Carlmanno illuc e f Carlmannus vero cum manu denegaret provinciam valida Noricorum diversorumque Sclavorum Italiam ingreditur contra Karolum dimicare volens. Quod cum Karolus comperisset, ilico iuxta consuetudinem suam fugam iniit; omnibus enim diebus vitae suae, ubicumque necesse erat adversariis resistere, aut palam terga vertere aut clam militiMan.
;

(Oet. ).

morbo correptus cum magna

bus suis effugere solebat; et in eodem itinere dissinteriae g Cuius corpus periit tristitia
.

cum sui satellites ad sepulturam, quam ipse sibi apud sanctum Dionisium h paraverat, transferre voluissent, propter
foetorem 1 nimium putridi cadaveris, quo gravabatur exerin Burgundia in quodam monasterio 2 sepelierunt. citus k (Nov.). Carlmannus optimates Italiae ad se venientes suscepit et 3 reversus est in Baioariam. disposita, prout voluit, regione Hludowicus rex partem regni Hlotharii cum fratriHludobus Carlmanno et Karolo aequa lance dividit 4 wicus 1 Karoli regis filius timore perterritus propter inp iurias a patre suo regi illatas legatos ad eum dirigit, pacem postulat et se de omnibus, quae genitor suus contra eum gesserat, excusare nititur; cuius (rex audivit) legatos q et absolvit. Post haec Aquense palatium [rex audivit]
,

11

Dec.

25.

petiit ibique natale

Domini
febris

In hoc anno

celebravit. Italica dolorque

r

oculorum Gers

manicum populum

graviter vexavit, maxime circa Ehenum habitantes; pestilentia quoque ingens secuta est exercitum

Carlmanni f de Italia redeuntem, ita ut plurimi tussiendo spiritum exalarent.

a)
f)

lndow. Karlm.

3c.e.
3c.

3c.e; kalm. 3d.

b) peciit 3c.e. g) tristicia 2. 3c. d. 1) lndow. 3e.

c)
e.

Cinici

ML
3c.
J-\;

d) illud 2.
i)

e)

provintiam

2.

h)

dyonisium
3c.d.
1.

m) bluth.
q)

lutb. 3e.
r. a.

karlom.
s)

3e.
1.

o) car. 2. 3e.

p) inlatas 1.

r. a.

1.

2. 3c. k) karlm. n) karlm. 3c.rf. F. ; 2. 3c. d. e. F. r) maxime 2.

fetorem

rennm

1) De ea expeditione et Karoli morte Diimmler III, p. 47. 5154. 2) Xantua in diocesi Lugdunensi. medio meme Septembri usqtie in medium 3) Octobrem Papiae moratus est; Xovembri morbo illo, de quo infra mentio est, 4) Absent ipse quoque correptus rediit; Dummler III, p. 66 sq. Carlmanno Ludouicus tamen idcirco hanc terram dirimsse videtur, ut ipse etiam Italiae ab illo occupatae partem acciperet; Dummler III, p. 67.

(AUCTOBE MEGINHARDO).
878.

A. 877. 878.

91

Mense Ianuario rex de Aquis b ian. transieus venit ad Franconofurt et ibi sequenti mense cuni Febr. Carlmannus partem regni Hlotsuis colloquium habuit.
*p.s<.>2.

DCCCLXXVIII. a
quam

e anno a fratribus sibi retinendam acpriore Hludowico f reddidit gl Hludowicus' rex a *diebus quadragesimae usque ad menseni Maium moratus est in villa regia, quae vocatur Salz et inde transiens apudiiai. Franconofurt generalem habuit conventum; missisque nunk tiis ad fratrem suum Karolum partem regni Hlotharii quam a Carlmanno" acceperat, cum eo dividit.

harii' 1

ceperat,

Adalbertus" 3 Bonifacii valida ingressi sunt et Iohanne oiai-u. Romano pontifice sub custodia retento optimates Romanorum fidelitatem Carlmanno p [sacramento] firmare (iuramento) q coegerunt. Quibus inde discedentibus idem pontifex domum sancti Petri ingressus omnes thesauros, quoS(A P r.). r transtulit et altare sancti Petri ibi repperit, ad Lateranis cilicio cooperuit et cuncta hostia 8 eiusdem aecclesiae clausit nullumque ibi officium ad Dei cultum pertinens per plures dies caelebratum* est; et, quod dictu nefas est, omnibus (undique)" illuc causa orationis venientibus negabatur introitus erantque ibi omnia confusa. Memoratus autem ponti- oiai.). fex conscensis navibus per mare Tyrrenum v regnum Karoli

Lantbertus

Witonis

filius et

filius

Romam cum manu

introivit

comite, qui propria uxore veneno extincta filiam Hludowici f imperatoris 5 de Italia per vim (rapuit) [rapuerat] y cum magna ambitione in Ita-(Xov.>. liam rediit et cum eo machinari studuit, quomodo regnum
,

Tandem assumpto Buosone x

ibique

per totum

pene

w moratus

est

annum 4

DCCCLXXVI. 2 (cf. a. 868>. d) hluth. b) aquisgrani 3c. c) karlm. 3c. d. e. F. 1. 3c. d. W.\ luth. 3e. e) priori Zc.d.e. F. f) hludouui 1; ludow. 3e. g) tradidit 3c. d.e. h) ludow. 3e. i) sale 3c. k) nunciis 1. 3c. e. m) karlm. 8c. e; 1) hlutharii 3c. d. e. F. albertus 3(7. Ka!m. Sd. M. karlm. Sc. karlom. 3e. Bonif. corr. Bonef. n) o) p) d; latranis 3e. q) firm. iuram. 1 ; sacram. fimi. 2. 8e. d. e. F. r) lataranis 1 ; lateranas 2 s) ostia Sc.d.e. F. t) celebr. 3c. F. u) deest 1. v) tirreuum 2. w) pene 1. x) bosone Sc.d.e. F. y) rapuit 1; rapuerat 2. 'dc.d.e. F.
a)
;

871 et 1) Ximirum nt Italiam sohis retineret. 2) Dux Spoleti c. 858 875 879/ Dummier III, p. 19. 73 75. 3) Marchio Tusciae, abavus comitum Estensium ; Dummler III, p. 16. aut Roma tnense Februario Martic 4) a Lantberto et Adalberto occupata Iohannes, quem illi per triginta dies obsederant, mense Maio in regnum occidentale profectus est; ubi cum ad si/nodum Trecensem mensibus Augusto et Septembri habitam reges et episcopos regnorum orientalium arressere frustra contendisset, assentiente Ludotcico Balbo cttm Bosone comite Viennensi coniunctus Novembri in Italiam recenit, cttius dominatum a Carhnanno ad Bosonem deferre nequiquam studnit. DSmmlet III, p. 73 91. 5) Ermingardam.

92

ANN. FULD. PARS

DJ. (MOGONT.)
a

Italicum de potestate Carlnianni committere potuisset.

oct.

auferret et ei

tnendum

ad Aquas in mense Octobre perd f e suo, Karoli aequivoco regis filio, haud 1 (Nov. i). procul inde colloquium habuit oct.15. Eclipsis lunae facta est in Idibus eiusdem mensis, oct. 29. ultima hora noctis sol quoque in IIII. Kal. Novembris post horam nonam ita obscuratus est per dimidiam horam, ut stellae in caelo g apparerent et omnes h sibi noctem imminere putarent. Boum pestilentia in 1 Germania immanissime k grassata est, maxime circa Rhenum; quam cladem non mediocris hominum mortalitas secuta est. Villa quaedam in Wormacense haud f procul a palatio Ingalenheim sita est, nomine Walahesheim m 2 ubi res miranda contigit nam dum animalia mortua cotidie de domibus traherentur in agros, canes, qui in eadem villa erant, iuxta morem suum eadem cadavera laniando comedebant; quadam vero die pene universi in unum locum congregati inde discesserunt, ita ut nullus eorum postea neque vivens neque mortuus inveniri potuisset.
rexit
et

Rex Hludowicus

cum

11

879.

DCCCLXXVIIII.p
est

tate;

Apr.12.

A P r. ii (io).

qui gravi detinebatur infirmicorreptus usum loquendi amisit. Ibique optimates eiusdem regionis ad se venientes suscepit, u nullum ea< videlicet ratione, ut post obitum Carlmanni alium super se regem susciperent vel regnare consentirent inde transiens pascha caelebravit w in Franconofurt*. Hludowicus y Karoli z regis filius III. Idus Aprilis
, ;
.

caelebravit invisere

Carlmannum u nam paralisi v morbo

Hludowicusi rex natale Domini in Forahheim 8 inde in* Baioariam profectus

;

apud Compendium

cum

palatium ibique sepultus est. Quod rex comperisset, cum magno exercitu in Galliam perobiit
b) ludow. 3. g) celo 1.
(eic)

a) Karlra. 3c. tf; carlmani 3e. e) Karolo 2. f) haut 2. 3e.

c)

h) et

Aquas corr. Aquis pene omnes 2.

n) cottidie

3d.
i)

d)
;

equivoco

1.

k) inman. 1.
0)
s)

1)

laniendo 2. foraheheim
1

p)
3c.
;

quedam 1. DCCCLVII.
t)

m) walaheim

3e.

1.

imm. in germ. 3c e quotidie

2.

deest 1.
3c.

x) francofurt

Franconefurt

2 (cf. a. 868,). r) celebr. 1. 3c. d. q) Ludow. 3. w) celebr. 1. 3c. F. u) karlm. 3c. d. v) paralysi 3c. F. z) caroli 3e. F. y) Ludow. 3d. e. F.

F.

2)

Furonis (Fouron) inter Aquas et Leodium Nov. 1; Dummler III, p. 93. Hunc locum usque in saec. XIII. Walsheim dici, nunc autem aut interaut vicum Heidenfahrt prope Heidesheim inter urbes Mainz et Bingen situm esse FaJk, 'Neues Archiv' VI, p. 198 exponit. 3) TTTT. Idus Aprilis
1)
iisse

Hincmar.

(AUCTORE MEGINHARDO).
rexit

A. 878. 879.

93

Exercitus auteni, qui venitque usque Viridunum. a sequebatur, quoniam a civibus illis sibi (regem) [eum] victui necessaria iusto precio emere non potuisset, versus

ad praedam et pene universam depopulatus est civiEex vero missis quibusdam fidelibus suis ultra Masam b fluvium ad optimates regionis illius * reversus est et inde ad Franconoin Franciam venitque Mogontiacum e furt d ibique Erambertum comitem 2 de Baioaria f aliosque nonnullos ad se venientes suscepit, quos Arnolt s propter h quandam dissensionem inter Carlmannum patrem suum et eos factam publicis privavit honoribus et de regno exHorum causa rex in Baioariam profectus dissidentes pulit. aliquo modo ad concordiam revocavit et eis pristinam re P 393. stituit dignitatem *quod quorundam offendit animos, quasi
est

tatem.

rex iuramenti sui 3 praevaricator existeret. Quod aliter inqui eiusdem iuramenti sunt conscii nam Carltellegunt mannus h qui prior k natu erat, primus inter fratres se iuramento constrinxit et omnia, quae in illo continentur sacramento, se servaturum esse promisit; deinde Hludowicus m eodem tenore iuravit, ea tamen ratione, ut, si Carl'
,
:

mannus h

ea,

ex sua parte rata custodiret. Sed quoniam Carlmannus h in divisione regni Longobardorum " iuramentum suum irritum duxit, Hludowicum m procul dubio a suo iuramento et idcirco crimine periurii non tenetur reddidit immunem obnoxius. Carlmannus h autem tandem Hludowicum ,M ad
;

quae promisit, inviolata servaret, ipse eadem

se accersivit et, quoniam loqui non poterat, ei se uxorem et filium universumque regnum scripto

ipsum

et

commen-

davit; cui rex episcopatus et abbatias et comitatus ad servitium p delegavit et disposita, prout voluit, regione rediit
in

Franciam

11

Interea Hugo Hlotharii r ex Waldrata 8 filius tyrannidem* in Gallia u exercebat, contra quem rex quosdam fideles suos destinavit, ut eum inde expellerent. Qui venientes nonnullos ex hominibus illius in quodam castello iuxta Viridunum obsederunt et castello potiti alios quidem occiregem 1 ; eum 2. 3c. d. e. F. b) mosam 3c. d. e. F. e) erembertum 2. f) de baioariam d) francofurt 2. k) maior 2. i) intelligunt Se. F. 1) fr. suos 2. 0) inm. 2. p) gerricium 3d.e. q) frantiam 2. iutharil 3e. ) uualdrada 2. 3c.e. F. t) tirann. 1.
a)
c)
2.

mogunciacura 3c
g) arnolf 2.
3.
2. 3c.

moguut.

3.

m) ludow.
r)

h) Karhn. te, >. n) langob. 3c. e.

hlutbarii

F; hluUrii 3d;

u) in Galliam 3r.

1) Fortasse ut regni Lotharii partem, qiuxe ad regnum occulentale tum Ludowico concessam acciperent; Dilmmler III, p, 118 sq. Isangau. 3) A. 876. in pago Retiensi praestiti.

spectabat,
2)

Pagi

94

ANN. FULD. PARS IU. (MOGONT.)

a derunt, alios vero in exiliuni misemnt, alios etiam capillis et cute detracta cum magna confusione inde expulerunt et castellum destruxerunt.

880.

DCCCLXXX. b
nam Ehenus d
et

Hiems c aspera et Moenus fluvii glaciali

solito

rigore

prolixior; constricti

(Febr.).

longo tempore se calcabiles praebuerunt. Eex Hludowicus natale Domini caelebravit f in Fran1 filios Hludowici e conofurt; postea in Galliam profectus ad se venientes suscepit totumque regnum Hlotharii g suae

Inde ad expugnandos Nordmannos subiugavit. 1 2 convertit qui in Scalta fluvio longo tempore residebant exercitum initoque certamine plus quam quinque milia ex m eis prostravit; in quo proelio Hugo filius regis occubuit.
ditioni
11

(Febr.2).

In Saxonia cum Nordmannis

est
3
;

11

infeliciter
-

dimicatum
,

nam Nordmanni"

pos, quorum et duodecim comites his nominibus appellatos Brun ducem et fratrem reginae 6 Wigniannum r Bardonem, alterum
:

duos episcosuperiores existentes ista sunt nomina: Thiotrih p 4 et Marcwart q5

, ,

Bardonem

et

tertium s
v
,

Liutolfum Liutharium v cum omnibus, qui eos sequebantur, occide,

,

chum

G-erriBardonem, Thiotherium Folcwartum w Avan, Thiotricum*,

,

runt.

Praeterea 2

XVIII
,

satellites regios

cum

suis homini-

bus prostraverunt quorum a ista sunt nomina: Aderam, b c Wal d Aida, Dudo, Bodo Alfwini, Addasta, Aida, alter Haulf e Hildiwart f Euodtag, Hitti, item Wal, Eatheri, Adalwini, Werinharib, Thiotrih s Ailwart, exceptis innume,

Apr.s.

rabilibus, quos in captivitatem duxerunt. Eex h vero de Gallia rediens in Franciam 1 pascha caelebravit k in Franconofurt. Sclavi, qui vocantur Dalmatii,
c) hiemps 3c. e. b) DCCCLXXIIII. 1 ; DCCCLXXVIII. 2 (cf. a. 868>. d) renus 3c. e) ludow. 3e. f) celebr. 1 (in rasura). Zc.d. F. g) hluth. 2. 3<\rf. F\ luth. 3e. 1) rek) nortni. 3c ; norm. Zd. h) dicioni Sd. e. i) deest 1 spatio relicto. .sideruut 3c. e ; resederunt 3d. F. o) ex sist. 1 ta duabii). u) nortm. Sc. m) plio 1. lineis. s) iterum r) wicmannum 2. q) marquart 3e. p) thiotrith 2; thiothri 3c. 3c.d.e. u) gerricum Bc.d.e. F. t) thiothericum 1; theotherium 3c; thothericum 3e. v) luuitolfum 3c; liuutolfum 3rf; luttolfum 3e. w) folcwardum 3c. e. x) thiothericum 1; ailwart des. thiothricum 3c; theothr. 3e. a) quorum z) pret. 1. 3e. y) deest 3e. 2 Wal item Alcer boto Walh des. F. 3c. d. e. 2. F. e) Aulf 2. c) d) b) ; frauconofurt des. 3c. d. e. thiotrich F. f) Hiltiwart 2. h) Rex g) thietrih 1 i) frantiam 2. k) celebr. 1. F.

a) aliosque 2.

Dilmmler III, p. 130134. 2) Schelde; de pugna prope Thimiun (Thimion) facta cf. Regin. chron. 879. 3) Cuius proelii locus non constat; diem Thietmarus II, 23 (15) ex Necrologio Mersehunjexsi, ut ridetur, memoriae prodit; cf. Dummler III, p. 135 137. 5) Hil4) Mindensis.
1) Cf.

desheimensis.

6) Liutgardis.

(AUCTORE MEGINHARDO).
et

A. 879. 880.

95

Behemi atque Sorabi caeterique a circumcirca vicini audientes stragem Saxonum a Nordmannis b factam pariter c conglobati Thuringios invadere nituntur et in Sclavis circa Salam fluvium Thuringiis fidelibus praedas et incendia excomes et c dux Sorabici limitis 1 ercent. Quibus Boppo
(l

et Dei auxilio fretus ita g eos h nullus de tanta multitudine remaneret. prostravit, ut Carlmannus 1 frater Hludowici k et Karoli XI. Kal.

(cum Thuringiis)
2
.

occurrit

April. obiit
p.394.

Mart.22.
1

mediante mense Augusto 3 apud Wor-Aug. matiam cum suis colloquium habuit et quosdam ex fidelibus suis obviam legatis nepotum suorum ad villam Gunm dolfi 4 transmisit, quosdam etiam contra Hugonem in Gallia Heimricus tjrannidem exercentem destinavit. vero et Adalhartus p 5 et caeteri*1 qui cum eis erant, cum Thiotbaldo r c principe militiae s Hugonis, qui robur exer-

"Hludowicus

11

in Galliam pugnaturi perrexerunt et Madascox expugnantes Bernhardum qui in ea princiv Buoso vero patum tenebat, in deditionem accipiunt. 2 fugiens ultra Ehodanum fluvium in urbe Vienna se tutatus est.

Buosonem w

tenuit, iniere certamen, et ceciderunt multi ex In quo conflictu Heimricus 1 parte vulnerati. cruentam obtinuit" victoriam. Cumque illi, qui de villa v reversi fuerant, in unum Gundolfi, et illi, qui de proelio k contra convenissent, pari intentione cum filiis Hludowici

citus

secum

utraque

nam urbem

a) ceterique

3'
.

1.

UmitU
reman.
;

des. 3c.d.e.

des. 3c. d.

exerc. 2

tyr.

e. F; henr. thiothaldo 8. nuit 2. Ac.d.e. x) Bernardum

c) congloberati 1. d) popo 3c; poppo 3d.e. F. e) et f) cum thur. des. 2. Zc.d.e. F. g) deest Zc.d.e. F. h) ut karlm. 1. 3c. d. k) ludow. 3e. 1) Ludow. 3e. m) tyr. in G. ex. In G. 3c. d. e. F. heinr. n) in Gtalliam F. o) heimr. corr. heinr. 1 corr. heimr. 8d. r) thietbaldo 1 p) adalbertus 3e. F. q) ceteri 1. 3e. heinr. 3c. e. F. s) miliciae 2. 3d. e. t) heimr. corr. heinr. 1 ; u) optiv) plio 1. w) b . osonem 3d erasa una littera; Bosonein F; busenem 3e. 3d. F. z) ruodanum 3c; rodanum M.e. F. y) dedicionem 2. 8c. e.

b) nortm. 3c.

F.

e.

i)

1) Swxessor Ratolfi a. 874. commemorati, frater Heinrici comitis. 2) Ita etiam Ann. necrol. Prum. et Necrologia S. Emmerammi, similiter Regino Nonas tamen eis credendum (VLT. fontibus esse, qui Apr. corrupte); magis Carlmannum Sept. 22. mortuum esse tradunt, Dummler III, p. 138 pro/u/t, qui falsum mortis nuntium iam ante mortem ortum et pervulgatioit mm

3) Aliter Hincmarus : Filii autem Hludowici quondam regis suspicatur. mediante Iunio apud Gundulfi villam obviam suis . . (occidentalis regni) sobrinis venerunt. Ad quod placitum Hludowicus infirmitate detentus venire non potuit, sed pro se missos suos direxit ; Karolus autem a Langobardia rediens, illuc venit. lttmB ie, obboa 4) Gondreville. 5) Comea (ii lhi<ih<rii obbotia Epternocensis 876 890; DUmmhr III, p. 144, n. 2. a. 864. occisi filio, <pti llng<mi .sororem Hvrtham in mtrim<ii<> /</></>/.
.

96

ANN. FULD. PAKS

III.

(MOGONT.)
b

Nordmanni

in Gallia praedas
,

et incendia exercent

et inter plurima loca et monasteria,

quae depopulati sunt, ubi pars maxima Frisionum d habitae incendio concremarunt et inde revertentes Novioma[ba]t gum vallo firmissimo et muris circumdantes hiemandi sibi locum in palatio regis paraverunt. Quibus rex Hludowietiam Biorzuna cl
,
;
,

cus f

cum manu
et loci
est.

tatem
versus

valida occurrit et propter hiemis asperifirmitatem rebus parum prospere gestis re-

Hoc anno
mis
locis

rerum
afflixit.

in Wormacense et in Nitense et in plurif sterilitas frugum et omnium regni Hludowici penuria Germanicum populum non mediocriter

881.

DCCCLXXXI. S
tempore

Hibernum tempus valde prolixum h

pernoxium.

et animalibus diversi generis

Nam

tellus verno

glaciali rigore constricta animalibus solita negavit pascua, et illa fame et frigore maxima ex parte perierunt, etiam propter sterilitatem anni prioris.

Apr.23.

Eex post pascha in Galliam profectus Hugonem Hlotharii 1 ex Waldrata k filium ad se venientem in suum 1 in suscepit dominium et [ei] abbatias et comitatus (ei) beneficiuni dedit, ut ei fidem servaret. Sed ille pravorum usus consilio fidem mentitus regi molestus efficitur; quapropter regis exercitus illum persecutus in Burgundiam
111

fugere compulit. Eex cum suo nepote Hludowico apud villam Gundolfi congruum habuit colloquium; inde transiens omne tempus aestivum" in Baioaria moratus est. Nepos vero a 2 dimicans nobiliter triumphavit; (Aug.3).illius cum Nordmannis nam novem milia equitum ex eis occidisse perhibetur. At illi instaurato exercitu et amplificato numero equitum p plurima loca in regione regis nostri vastaverunt, hoc est Cameracum 3 Traiectum et pagum Haspanicum q 4 totam-

i)

b) predas 1. e) baiorzuna Sd. F. d) frisonum Sc; fresonum 3. habitat 1. h) proL fuit 3rf. F. g) DCCCLXXVIIII. 2 (cf. a. 868;. f) ludow. 3e. ei abb. et com. hluth. 2. 3c. d. F; Iuth. 3. k) uualdrada 2. te. e. 1) abb. et com. ei 1 2. Zc.d.e. F. m) Hludwico 3rf; ludow. 3e. n) est. 1. o) baioariam 3c. p) regno 2. q) hasbanicum Zd.e. F.
a) nortiti. 3c.
e)
;

1) Birten. 2) Prope Saucourt Aug. S; cf. DUmmler III, p. 153156. 3) Cameracus (Kammerich, Cambray) iam a. 880. vastata est; Dummler III, p. 149. 157. 4) Pagus maior Hasbanicus, Haspen- seu Hespengau, ad sinistram Mosae circa Leodium. P.

(AUCTORE MEGIXHARDO).
a

A. 880-882.

97

que Ripuariam, praecipua etiani monasteria, id est Prumiam 1 Indam -\ Stabulaus 3 Malmundarium 4 et Aquense palatium' ubi in capella regis equis suis stabulum fecerunt. Praeterea e Agrippinani Coloniam et Bunnam civitates cum aecclesiis" et (caeteris) aedificiis incenderunt. Qui autem inde evadere potuerunt, sive canonici sive sanctimoniales,
-

11

Mogontiacum

k fugerunt, thesauros aecclesiarum et sancto-

rum

corpora

secum portantes.

Rex apud Franconofurt

1

non potuit, exgravi infirmitate laborabat et, quia ipse ercitum suum contra Nordmannos destinavit. Tertio Kal. Ianuar. ante galli cantum Mogontiaci doc terrae motus factus est niagnus, ita ut aedificiis " conquas1

30.

satis

vicem

vasa fictilia, sicut compositores luti fatebantur, se conlidentes frangerentur.

*882.

in-

tione" praemonstrans. Nam ffludowicus invalescente morbo XIII. Kal. Febr.' diem ultimum clausit 5 cuius corpus translatum et r in monasterio sancti Nazarii, quod dicitur s Lauresham, iuxta patris sui tumulum sepultum est. Quod audiens exercitus, qui contra Nordmannos 1 fuerat missus, ab expugnatione hostium desistens infecto negotio rediit.
1
;

cometes XV. Kal. Febr. prima hora noctis apparuit comas suas supra modum spargens et rem infaustam, quae cito secuta est, sua appariStella

DCCCLXXXII."

i.u,. is.

un.20.

inde transeuntium vestigia secuti caequae prius dimiserant, incendio cremaverunt usque ad Confluentem castellum, ubi Mosella Ehenum ingreditur. Murus Mogontiae civitatis restaurari v coeptus w et fossa murum ambiens extra civitatem facta x
tera,
11
.

Quorum Nordmanni

(FINIS

PRIMAE RECENSIONIS).

Nordmanni de sua munitione y egressi, Trevirensem urbem invaserunt et habitatoribus civitatis partim expulsis
partim occisis totam in Nonis April. incenderunt.
a) precip. 1. e) pret. 1.
:!'.'/;

Quibus A P r.5.

agripiuam
3c.
< <

mofoat,

b) et. in els uion. Sc.d.e. F. 2. 3rf. g) eclis 1. k) UtelpU oetvu$

c)

niarauldarium
2.

1.
e.

d) palariuni 3'/..

Mm

h) deest

3c.

<l.

F.

i)

raagonciactim

m) tdif. 3. n) 1>< mensis 2; decet) 3.

I.W.V

-1

r) deent
1.

restauriri 3.

w) cgptus

l) ipse ire n. p. 2. gmtUmntc eodteU 8. frf. . mSj. q) uttudmi o) que 3. p) apparicione 5J. 1. t) nordraannus 3. u) nrliis 2. s) sepultus 3. munkione hic finitur 3. 1. cod. x) y)

1)

1'rfhn.

i)

WOmdy.

2) 8t. Corneli n.--- MBtwter /<>/ Aqma$fixm4. mmlm- IIJ, p, Hiisq. 5) Cf.

P.

3)

St<tl>lo.

DO

98

ANN. FULD. PARS HI. (MOGONT.)

Mettensis a episcopus incaute

(Apr.io).

Walah

cum

occisus est b .

1 paucis occurrens

Karolus imperator audito

2

fratris

sui obitu de Italia

perrexit in Baioariam et optimates, qui fuerant fratris sui, (Maij. ad se venientes in suum suscepit dominium. Deinde Wormatiam veniens cum suis undique venientibus consiliatus Staest, quomodo Nordmannos de suo regno expelleret. tuto itaque et condicto inter eos tempore convenerunt de diversis provintiis viri innumerabiles et omnibus hostibus formidandi, si ducem habuissent idoneum sibique consen-

tientem, hoc est Franci, Norici, Alamanni, Thuringii atque Saxones; parique intentione profecti sunt contra Nordmannos pugnare cupientes. Quo cum *pervenissent, muni- *P m. tionem illorum, quae vocatur Ascloha 3 obsederunt.
.

(iui.).

Cumque iam expugnanda esset munitio et hi, qui intus erant, timore perculsi mortem se evadere posse desperassent, quidam ex consiliariis augusti nomine Liutwartus c pseudoepiscopus 4 caeteris consiliariis qui patri imperatoris assistere solebant, ignorantibus iuncto sibi Wigberto d comite fraudulentissimo imperatorem adiit et ab
,

i.Reg.20,

i.

e deduxit, atque expugnatione hostium pecunia corruptus Gotafridum ducem illorum imperatori praesentavit quem imperator more Achabico quasi amicum suscepit et cum eo pacem fecit, datis ex utraque parte obsidibus. Quod Nordmanni acceperunt pro omine; et ut pax ex illorum
;

non dubitaretur, clipeum iuxta morem suum in sublime suspenderunt et portas munitionis aperuerunt f Nostrates autem calliditatis illorum expertes eandem munitionem ingressi sunt, alii quidem causa negotiandi, alii At Nordmanni ad vero pro loci firmitate consideranda.
parte rata
.

consuetam calliditatem conversi clipeum pacis deponunt,

a)
(v.
f)

dum

metensis 2. b) eodex 3 abhine pergit: Nordmanni ereptis, quas poterant, rebus c) liutuuarinfra p. 107,); ea, quae sequuntur, usque ad a. 887. in uno codice 2 exstant. e) correptus cod. cod.; cf.p. 103 et 106. d) uuicberto cod.; cf.p.94, n. r.

apparuerunt cod.

1) Cum Bertulfo archiepiscopo Treverensi et Adalhardo comite Mettensi Apr. 10. prope Remich ad Mosellam contra Nordmannos infelkiter pugnavit; Diimmler III, p. 162. 2) Hue usque codex secundae recensionis autographus videtur pertinuisse, cum auctor continuationis Eatisbonensis eam descripsit; v. infra. Aschloha, 3) quatuordecim a Bheno millibus

distans, ad Mosam in vicinia Leodii et Traiecti sita erat; inde Strurins Uasselt, chronicon Gottwicense Elsloo intelligit; forsan locus ad confluentes

Aschae

et

Mosae infra Leodium quaerendus, loh enim siham

significut.

P.

4) Episcopus Vercellensis

(AUCTORE MEGINHARDO).

A. 882.

99

portas clauduut et ouines ex nostris intus inventos aut occiderunt aut catenis ferreis ligatos ad redimenduni servaverunt.

tam

Sed imperator tantam contumeliam exercitui suo illapendens praedictum Gotafridum de fonte baptismatis levavit et, quem maximum inimicum et desertorem
flocci

regni sui habuerat, consortem regni constituit. tatus et beneficia, quae Korich Nordmannus

Nam

comi-

Francorum

regibus

fidelis in Kinnin 1 tenuerat, eidem hosti suisque hominibus ad inhabitandum delegavit; et quod maioris est criminis, a quo obsides accipere et tributa exigere debuit, huic pravorum usus consilio contra consuetudinem parentum suorum, regum videlicet Franco*rum, tributa solvere

thesauros aecclesiarum qui propter absconditi fuerant, abstulit et auri purissimi atque argenti ad confusiqnem sui totiusque exercitus, qui illum sequebatur, libras II CCCC XII eisdem dedit inimicis. Praeterea, quisquis de suo exercitu in defensione sanctae aecclesiae zelo Dei commotus aliquem de Nordmannis, qui castra invadere temptabant, occidit, aut eum Unde exercitus iugulare aut ei oculos eruere praecepit. valde contristatus dolebat super se talem- venisse principem, qui hostibus favit et eis victoriam de hostibus subNordmanni traxit; nimiumque confusi redierunt in sua. vero de thesauris et numero captivorum CC naves onustas miserunt in patriam; ipsi in loco tuto se continent a
erubuit.
,

non

Nam

metum hostium

iterum tempus oportunum praedandi opperientes. Imperator inde transiens Mogontiacum venit et inde ad villam Tribure ibique per plures moratus est dies. Qui etiam Wangioni placitum habuit et parum utilitatis decrevit. Nordmanni portum, qui Frisiaca b lingua Taventeri 2 nominatur, ubi sanctus Liobomus 3 requiescit, plurimis (Xov.>. interfectis succenderunt. Iohannes 4 pontif ex Romanus decessit in cuius locum Marinus antea episcopus 5 contra statuta canonum subrogatus est. Quidam Gregorius nomine, quem Romani super- (Dec m. istam vocitabant, dives valde, in paradiso sancti Petri a suo collega occisus est, et pavimentum aecclesiae, per quam
;

trahebatur, totum sanguine

a) continentes eod.

illius

infectum.

b) frisiacam cod.

1)

Kennemerland.

4) VIII.

2) Derenier 5) Caeremis.

ad RJienum.

3) I.

e.

S. Liaftrinus.

100

ANN. FULD. PARS.

*

III.

(MOGONT.)
*p. 398.

883.

(Apr.).

DCCCLXXXIII. a Imperator Italiam urbem Veronam cum suis fidelibus de statu

petens apud regni sui conl siliatus est. Boppo et Egino comites et duces Thuringiorum b inter se confligentes non paucas hominum strages dabant; in quo conflictu Boppo superatus vix cum paucis
viris effugit caeteris

Gotafrid
baptizatus,

omnibus occisis. Nordmannus, qui superiore

Hlotharii c
sui
filio

anno

fuerat

cum Hugone
regnum

foedus
dicioni

iniit eius-

2 que sororem duxit in coniugium.

Unde idem Hugo audasuae

cior (l effectus studuit.

patris

subiugare

Imperator omne tempus aestivum mansit in Italia animosque optimatum regionis illius contra se concitavit.
(iuu.).

Nam Witonem
ficia,

aliosque nonnullos exauctoravit et bene-

quae

multo
pari

et patres et avi et atavi illorum tenuerant, vilioribus dedit personis. Quod illi graviter ferentes
illi

contra eum rebellare disponunt, multo ante habuerant, sibi vindicantes. Mons quidam in Italiae partibus de loco suo motus in Athesin fluvium cecidit eiusque meatum interclusit. Hi autem, qui apud Veronam et in contiguis locis eiusdem fluminis habitabant, tamdiu utilitate illius carebant, donec idem fluvius per eundem montem quasi cavernulas faciens
intentione

etiam plura,

quam

ad suum alveum

rediret.

fluminis ascendentes plurima loca nuper restaurata succenderunt, praedam inde Quibus Liutbertus Mogontiensis capientes non modicam. archiepiscopus cum paucis occurrit; sed non paucos ex eis prostravit et praedam excussit. Agripina Colonia absque aecclesiis et monasteriis reaedificata et muri eius cum portis
et vectibus et seris instaurati.
*

Nordmanni per alveum Rheni

884.

*p. 399.

Nordmanni Saxones invadere temptaverunt, quibus Heimrih comes et Arn episcopus cum

DCCCLXXXIIII.

manu
a)

valida orientalium Francoruni occurrerunt. Consertoque proelio plurimi ex utraque parte ceciderunt; sed
DCCCLXXXI.
cod.;
e)

vide supra

ad

d) audatior cod.

DCCCLXXXII.

a. 868. b) cod. ; cf. a. 868.

thuringorum

cod.

c)

hluth. cod.

1)

2)

Comes pagi Badanachgau ad Moenum siti; cf. Dummler III, p. 213. Gislam; cf. Regino 882, Dummler III, p. 206. 3) Ducem SpoJeti,

Lantberti fratrem;

DUmmler

III, p, 217.

(AUCTORE MEGIXHARDO).

A. 883. 884.

101

tamen adiuvante Doniino

In quo certamine tales
runtur,
fuissent,

viri

quales numquam in pulchritudine

optinuere rictoriam. de Nordinannis cecidisse refeantea in gente Francorum visi

videlicet

christiani

ac

proceritate

cor-

porum. Imperator circa purificationem sanctae Mariae cuniFebr.a. a in loco, qui vocatur suis colloquium habuit in Alsatia 1 et inde episcopos, abbates atque comites deColoburg stinavit contra Nordinannos ad tuendas regni sui partes. Nordnianni non semel neque bis cum Heimricho dimicantes superantur et, ubicumque praedatum ire volebant, fugabantur, interficiebantur, Domino illis reddente, quod merue,
,

nem

Tandem christianis in unum congregatis et munitioillorum 2 expugnare cupientibus, illi timore j>erculsi noctu fuga lapsi sunt; quos Heimrich Eheno transito secutus et in quodam repertos loco centum duos ex eis absque detrimento suorum occidit.
runt.
-

Imperator mense Maio mediante placitum habuitMai. Wormatiae b et inde tutores partium suarum contra Nordmannos destinavit. Venit etiam illuc filia Hlotharii c 3 a
,

*paoo.

Gotafrido, cui tradita fuerat in matrimonium, ad imperatorem transmissa quam imperator secum aliquanto retinuit tempore et ad maritum redire non permisit. 4 Imperator in terminis Noricoruni et Sclavorum cum Zuentibaldo d colloquium ha*buit; inde in Italiam profectus
;

cum Witone
Norditi
tur.
5

et caeteris, derat. pacificatur.

quorum animos anno

priore offenian.

Nordmanni cum Frisionibus

,

in loco, qui vocatur (8. dimicantes superantur et plurimi ex eis occidune Super quo proelio extat epistola Einberti episcopi
loci
6

o.

eiusdem

ad Liutbertum Mogontiensem archiepiscopum

destinata hunc

modum

continens

7
:

Karolus iuvenis rex G-alliae in quadam venatione (dcc. 12). ictibus cuiusdam apri fertur occisus; re autem vera a suo >;itellite in eadem venatione non sponte vulneratus occubuit
8
.

Unde Nordmanni,
b)

qui

regnum

illius

praedis et ine) plio cod.

a) alisatia cod.

wormaciae

cod.

c) hlutli. cod.

d) zuuent. cod.

1)

Kolmar; DUmmler

III, y. 221.

2) Duisburg, ubi

ttkm h iem atm

wt
t

M&hlbocher nr. 1633rf. 3) CHsla. 4) Autumno anni ; cf. Contin. Ratisb. a. 884 (prope Tullinam Monte Comiano), Diimmhr III, p. 225. 5) Norden in Frisia orientali; pagum iaoic ad Bretnensem diooMJm /><rtinuisse docet Chron. Moiss. a. 787 (SS. I, p. 298>. r istolam 6) BrmmmtU. f) Eic insertam fuisse patet, a scriptore codicis nostri omissam. P. 8) Cf. Ditmmler III, p. 2:12. Regin. chron. a. 884,
<

102

ANN. FUID. PARS

III.

(MOGONT.)

cendiis longo tempore fatigaverunt, audaciores a effecti duodecim milia librarum auri et argenti ab illa regione tributi

nomine exegerunt

et tamen fidem pollicitam nequaquam servarunt. Nam et obsides occiderunt et a praedationibus minime cessaverunt.
*

885.

>. 4oi.

DCCCLXXXV.
cum
et
c

Idem Nordmanni pagum Haspani-

invadentes caeteros in circuitu vicinos occupaverunt atque fruges diversi generis congregantes sibi ad hiemandum

inhabitandum quasi nullo resistente disposuerunt, viris ac mulieribus, quos invenire potuerunt, ad suum servitium reservatis. Quibus Liutbertus archiepiscopus et Heimrih comes aliique nonnulli insperate supervenerunt et plurimis prostratis caeteros in quandam munitiunculam fugere compulerunt, frugibus, quas congregaverant, sublatis. Cumque diu obsessi et fame fatigati manum conserere non auderent,
nocte
Gotafrid d *Nordmannus, qui christianus effectus fidein*P.4os. imperatori et christiano populo se servaturum esse sacramento firmavit, fidem mentitus exercitum non modicum de sua gente congregavit et per alveum Eheni fluminis ascendere et plurima loca suae dicioni subiugare disposuit quod Mai. dum mense Maio f acere instituisset, Deo renuente perficere
;

quadam fuga

lapsi sunt.

non
toris

potuit.

Nam

ab Heimricho aliisque fidelibus impera-

* invitatus et infidelitatis correptus, cum eos convitiis variisque ludibriis exacerbaret, occisus est et omnes, qui cum illo erant, Domino illi condignam infidelitatis suae mercedem retribuente. Nordmanni autem ab eo invitati nescientes, quod

ad colloquium

factum

erat, in Saxoniam praedatum ire pergebant; quibus pauci Saxones occurrissent et tantae multitudini rebellare timuissent, terga verterunt. At illi longo spatio a suis navibus remoti, fugientes persecuti sunt, quasi eos essent comprehensuri. Interea Frisiones, qui vocantur Destarbenzon 2 quasi a Domino destinati parvissimis e ut eis est consuetudo, naviculis vecti supervenerunt et eos a tergo

cum

inpugnare coeperunt.
a) audatiores cod.

Quod cum

vidissent,

Saxones, qui

prius fugerant, reversi sunt et graviter eis repugnando inb)

DCCCLXXXIII.

cod. (cf. a. 868;.

c)

haspannicum

cod.

d)

Goda-

frid cod.

e)

pravissimis cod.

X) In insula Batavorum; cf. Regin. chr. 885. (Seeland) ad Bhenum et Fievum lacum siti. P.

2) Incolae

pagi Testerbant

(AUCTORE MEGIXHARDO).
sistebant,
a

A. 884. 885.

103

est proelium ex utraque parte integratumque contra Nordmannos. Tanta denique in eos christiani caede bachati sunt, ut pauci de tanta multitudine relinquerentur. Quibus gestis idem Frisiones eorum naves invaserunt tantumque thesaurum in auro et argento variaque suppellectile repererunt, ut omnes a minimo usque ad maximum divites

efficerentur.
b Hugo Hlotharii regis filius, cuius sororem praedictus Gotafrid duxit uxorem, insimulatus est apud imperatorem, quod eiusdem conspirationis Gotafridi contra regnum imQuamobrem ad imperatorem * peratoris f autor existeret. vocatus et noxa convictus lumine oculorum una cum avinculo c suo privatus est et in monasterium sancti Bonifatii ' apud Fuldain retrusus finem suae habuit tyrannidis. Caeteri vero, qui cum eo erant, equis et armis ac vestibus spoliati vix nudi evaserunt.

Imperator cum suis apud Franconofurt colloquium habuit missisque Romam nuntiis Hadrianum pontificem invitavit in Franciam. Voluit enim, ut fama vulgabat, quos-

dam
filium

episcopos inrationabiliter deponere et Bernhartum suum ex concubina haeredem regni post se consti-

tuere; et hoc, quia per se posse fieri dubitavit, per pontificem Eomanum quasi apostolica auctoritate perficere disposuit. Cuius fraudulenta consilia Dei nutu dissipata sunt; nam pontifex Eomanus ab urbe digressus et Heridano flumine transito 3 vitam praesentem finivit sepultusque est

eo quod in tali negotio voti compos effici non potuit. Post paucos vero dies Mogontiacum venit et inde Wormatiam; ibique cum episcopis et comitibus Galliarum habita collocutione in Baioariam profectus est ibique natalem Domini caelebravit. Dec.25. Eomani pontificis sui morte comperta Stephanum in locum eius constituerunt. Unde imperator iratus, quod eo inconsulto ullum ordinare praesumpserunt, misit Liutwarrisset,
(l

in monasterio Nonantulas 4 contristatus est valde,

.

Quod cum imperator compe-

a)

ingratumque

cod.

b) hluth. cod.

c)

aiunculo cod.

d) ita cotlex ;

Uytndumnt illmn?

l'.

X) Ad Gundulfi villam Begino. 2) Reghio eum in monasterio sancti Galli i um, inde postea in patriam revocatum, novissime temporibus Zuendibolchi regis in Prumia monasterio manu sua tonsum esse memoriae prodit; rf. DUmmltt 11/, ji. 241. 3) Biadrknwtf pHmtquam Padum attingeret, teste Vita Stephani super fluvium Scultinna (Panaro) in villa, quae Viulzachara nuncupatur <s. Ce$aHo)f mortmu tttf DQ mhr III, j>. 246. 4) lhual longe a Mutina. P.

mm

104

AXN. FULD. PARS

et

III.

(MOGONT.)

tum

quosdain Ronianae sedis episcopos, qui

eum

nerent; quod perficere minime potuerunt: pontifex imperatori per legatos suos plus

nam quam

depopraedictus

XXX

epi-

et omnium presbyterorum et diaconorum cardinalium atque inferioris gradus personarum, necnon et

scoporum nomina

laicorum principum regionis scripta destinavit, qui omnes unanimiter eum elegerunt et eius ordinationi subscripserunt.

*886.
Febr.

Mense Februario exercitus orientalium Francorum missus est contra Nordmannos in Galliam iuxta Parisios consistentes
x
;

DCCCLXXXVL a

qui

in

itinere

propter

munitionibus suis habentes manum cum eis conserere nec voluerunt nec ausi sunt. Igitur diebus quadragesimae et 2 usque ad tempus rogationis inani labore consumptis, excepto quod Heimrih quosdam extra munitionem inveniens occidit, equis et bubus plurimis inde sublatis redierunt in sua. Interea Hugo et Gozilin, abbates et duces praecipui in quibus omnis spes Gallorum contra (Apr. 16). Galliae regionis 3 Unde Nordmanni (Mai. i2). Nordmannos posita erat, defuncti sunt b audaciores effecti et de sua munitione egressi omnique regione potiti venationes et varios ludos nullo prohibente
,

imbrium inundationem et frigus imminens non modicum equorum suorum perpessi sunt damnum. Cum autem illuc pervenissent, Nordmanni rerum omnium habundantiam in

exercebant.

Optima pars Mogontiae civitatis, ubi Frisiones habitabant, post mediam quadragesimam mense Martio conflagravit incendio. Mense vero Maio, Iunio atque Iulio tanta vis imbrium diu noctuque sine intermissione caelitus lapsa est, ut nullus aevi praesentis tantam aquarum habundantiam se vidisse fateatur. Unde flumina in diversis locis
intumescentia frugibus variis extitere pernoxia. Nam Rhenus alveum suum egressus cuncta loca sibi contigua ab ortu suo usque ad introitum maris omnibus frugibus et
a)

DCCCLXXXIIII.

cod.; ef. a. 868.

b) audatiores cod.

1)

p. 259. tionibus

Qui a Novembri anni praeteriti urbem oppugnabant; cf. Dummler III, 2) Dies rogationum eo anno Kal. Mai. coeperunt, sed ex relaAbbonis et Annalium Vedust. Heinricum nonnullis diebus ante

Gozlini martem reversum esse necesse est ; Dummler III, j>. 266. 3) GozliS. Germani et episcopus Parisiorum, qui eatenus summa fortitudine et prudentia urbem defenderat, Apr. 16. de rita decessit, Hugo Turonensis abbas non multo 2>ost iUum Mai. 12/ Dummhr p. 267.

nus abbas

(AUCTORE MEGINHARDO).
lino
et

A. 885-887.

105

foeno evacuavit.

Padus quoque

in

Italia

similia

fecisse perhibetur. Mense Iulio imperator

cum suis colloquium habuit in iui. urbe Mettensi et inde x contra Nordmannos prof ectus est. Ubi 2 dum aliquanto tempore moraretur, Heimrih comes a Interea (Ag. 28). suis desertus et ab hostibus circumdatus occiditur. Sigifrid cum magna multitudine Nordmannorum caeteris, qui ibi residebant, auxilium laturus venit ac christianis
intulit metum. Unde imperator perterritus quibusdam per Burgundiam vagandi licentiam dedit, quibus- (Nov.). dam plurimam promisit pecuniam, si a regno eius statuto

magnum
inter

eos tempore discederent 3 Ipse vero inde concito gradu in Alsatiam se recepit ibique per plures dies iacuit
.

aegrotus
*p. 404.

4
.

887.
et solito prolixior;

DCCCLXXXVII. a
boum quoque
est in et

ovium pestilentia supra modum grassata Francia, ita ut pene nulla eiusdem generis animalia

Hiems aspera

relinquerentur.

Imperator
5
;

cum

suis

colloquium habuit in Weibilin- (Apr.).

qui priscis temporibus, id est ex quo rex in Alagon mannia constitutus est, quendam de suis ex infimo genere natum nomine Liutwartum b supra omnes, qui erant in regno suo, exaltavit, ita ut Aman, cuius mentio facta est in libro Hester, et nomine et dignitate praecelleret. Ille enim post regem Assuerum erat secundus, iste vero prior imperatori et plus quam imperator ab omnibus honorabatur et timebatur. Nam nobilissimorum filias in Alamannia et Italia

nullo contradicente rapuit suisque propinquis nuptum dedit. immo vesaQui etiam ad tantam devolutus est stultitiam niam, ut monasterium puellarum in Brixia civitate situm invaderet et per quosdam amicos suos filiam Unruochi
,

comitis'
in
a)

propinquam imperatoris vi raperet suoque nepoti coniugium daret. Sanctimoniales vero eiusdem loci ad
cod.;
cf. a.

DCCCLXXXV.

8G8.

b)

liutuuardum cod.;

cf.

p. 103

et

106.

c) stulti-

clam cod.

comite Parisiorum rocatus, qui clatn ex urbe obsessa excvssrrat, ab imperatore auxilium jyeteret. 2) Carisiaci, unde Heinricutn praemisit; ipse Octobri detnum Parisios advenit. 3) Utrumque eisdetn concessum esse Ann. Vedast. et Abbo referunt. 4) Scletistat palacio <iitatfi><,r sutit Milhlhacher a. Ian. data 16931696. 5) Waib15. 887. ; diplomatu 6) Fratri Hrrenlingen; cf. Stalin, 'Wirtemb. Gesch.' I, p. 261, n. 6. (lrii (lnris; cf. infra Contin. Baioiv. 883. et 886, Ditmmler III, p. 276.
1)
ttt

Ab Odone

106

ANN. FULD. PARS

III.

A. 887.

preces conversae orabant Dominum, nt contnmeliam loco sancto illatam vindicaret; qnarum preces ilico exauditae snnt. Nam is, qui puellam coniugii* more sibi sociare disposuit, eadem nocte Dei iudicio interiit, et puella mansit intacta. e supraQuod cuidam sanctimoniali nomine dicto monasterio revelatum est, et illa caeteris indicavit. Cum autem memoratus Liutwart talia in regno im. . .

actitaret, tandem cenodoxia caecatus fidem catholicam pervernostro detrahere laborabat, dicens tere et redemptori eum unum esse unitate substantiae, non personae, cum sancta aecclesia credat et confiteatur eum in duabus sub-

peratoris
inflatus

per plures
b

annos

et

philargiria

Luc.

habere personam. Quod quicumque negablas*phemat eum, qui venit quaerere et sal-*p vare, quod perierat: nisi enim esset verus Deus, non afferret remedium nisi esset homo verus, non praeberet exemplum. Sed idem rex regum hoc anno concitavit animos imperatoris in blasphemum; qui habita cum suis conlocutione in l eum deposuit, ne esset archi(iun.). loco, qui vocatur Kirihheim beneficiis ab eo sublatis ut heretimultisque cappellanus, cum c et omnibus odiosum cum dedecore d de palatio exstantiis
19, 10.

unam

verit, profecto

pulit.

At

ille

in Baioariam ad

Arnolfum e

se contulit et

cum

(Nov.).

quod et factum est. Nam cum idem imperator in villa Tribure consedisset, suorum undique opperiens adventum, Arnolfus cum manu valida Noricorum et Sclavoruui supervenit et ei molestus efficitur. Nam omnes optimates Francorum, qui contra imperatorem conspiraverant, ad se venientes in suum suscepit dominium; venire nolentes beneprivavit nichilque. imperatori nisi vilissimas ad serCui imperator lignum sanctae reliquit personas. crucis, in quo prius ei fidem se servaturum iuraverat, per Liutbertum archiepiscopum destinavit, ut sacramentorum suorum non immemor tam ferociter et barbare contra eum non faceret. Quo viso lacrimas fudisse perhibetur; tamen disposito, prout voluit, regno in Baioariam se recepit; imperator vero cum paucis, qui secum erant, in Alamanniam
ficiis

eo machinari studuit, qualiter imperatorem regno privaret;

viendum

repedavit.
a)

coniugi cod.
cod.

fum
1)
cf.

b) redemptiori cod.

c)

hereticicum cod.

d) decore cod.

e)

arnul-

Kirchen in dextra ripa Rheni infra Basileam; de depositione liuticardi Diimmler III, p. 280284.

AXX. FULD. CONT. RATISB.

A. 882.

107

Nordmanni audita Francorum dissensione et imperaeorum abiectione plurima loca, quae prius minime Ad Eemensem quoque urbem vetetigerant, vastaverunt. nisse referuntur, sed Deus per merita sancti Eemigii et
toris

monasterium extra civitatem positum et ipsam civitatein nebula densissima per trium dieruin spatia a circumdedit, ita ut neutrum invenire nec saltem videre potuissent. Unde

mente consternati pariterque confusi discesserunt b

AXNALIUM FULDENSIUM
CONTINUATIO EATISBONENSIS.
A. 882897.

V.395.

*882.

Nordmanni

quam pessime
ecclesiis

ereptis, quas poterant, et visui horribilior erat,

rebus omnibus quibusdam locis

ac,

et

quibusdam concrematis, reversi sunt in suam munitionem, quae circumsepta constabat secus litus Mosae fluminis loco, qui dicitur Ascloha, de Hreno miliaria
dimissis,

XIIII.

*j>.

quippe, cum audisset obitum fratris sui maioris, per Baiowariam iter suum in Franciam direxit placitum generale ad Wormaciam tenuit, receptis primoribus ex c regno fratris sui mense Maiarum. Post haec praepae. ratis copiis ex omni suo regno, Longobardis, 'Alamannis Francisque secum assumptis ille ex occidentali parte contra Nordmannos, Baiowarii ex orientali Hreni fluminis usque ad Antrinacham d tandem se transmiserant. Ibi diviso exercitu Baiowarii cum principe eorum Arnolfo, Franci cum Heimrico missi manu cum valida ante regem et exercitum, ut quasi incautos et inaestimatos quandam partem inimiKarolus
de Italia*
1
,

pm m.
>iai.

*)

Manus

saec.

XII. in cod. 3 addit: iam imperator factus.

a) spacia cod. b) in hac roce rlvtinit codex, pagina solito condensatis, ita ut nihil deesse appareat. P. c)

&

quidem absoluta, sed ultimis

3.

lineis

plus
3.

d) antriuacha 3.

e)

quedam

1) Cf.

supra partem tertiam.

108

ANXALIUM FULDEXSIUM

corum insidiis extra munitionem invenirent et caperent, secundum illum nobilissimum poetae versum volentes:
Quid moror, utrum armis contingat palma dolisve?
et ita
refert,

factum

foret, ni nostri

muneribus

corrupti, ut

fama

de parte Francorum proditores essent et inpedirent. Sed tamen paucis occisis reversi sunt ad regem. Redeuntibus illis ilico rex arrepto itinere cum omni exercitu fines

et munitionem Nordmannorum, ipsis cum eorum regibus, id est Sigifrido et Gotafrido, principibus Vurm, Hals intus inclusis occupavit; castra exercitus in circuitu prope civi-

tatem

fieri

praecepit sicque

per dies

XII obsessam

con-

strinxit.

iui. 21.

res et stupenda obsidentibus et obsessis in XII. Kal. Aug. luce postdie occurrit. media tenebrosa subito caligo tota castra operuit, fulgure et tonitruo concrepente instans talis grando, ut nullus antea mortalium se tale quid videre profiteretur; non, ut solitum est lapides descendere, plana et equali a superficie b sed cornuta et inequali et aspera f acie omnibus cernentibus

Mira itaque

quadam

Nam

magnum spectaculum praebuit. Mirabile et eorum dictu, ut vel vix vel non grossitudo et ita equi stupepotuit pollice et medio circumdari. facti, ut efractis sudibus et habenis partim extra castra, partim in castris *errore et stupore versabantur. Civitatis d quoque, quam obsederant propter impetum aeris magna
incredibile

insolitum et

Nam

pars corruit, ita ut

tando

ingredi, nisi

una cohors coacervatim posset equivallo, quod circumierat, suspensa con-

staret.

Igitur per tot dies obsidens tam magnus exercitus, aestivo in tempore propter putredinem cadentium hominum f aegritudine correptus ac pertesus est. Nec minus inclusi

molestia premebantur. Consultum est ex utraque ut datis ex nostra parte obsidibus Sigifridus 1 rex, qui manu validior erat, venit extra munitionem supra sex Primum iuramento contestatus est ex miliaria ad regem.
simili

parte,

Karolus imperator viveret, praedatione iturus; dehinc christianitatem professus ipsum imperatorem patreni in baptismate adquisivit. Duos ibi dies laeti insimul versabant; tum remissis nostris obsidibus de munitione ipse e contrario cum maximis nmneribus remissus ad sua. Munera
illa

hora et ultra usque,

in

dum

numquam

suum regnum

hostili

a)
f)

equale

3.

b) superficif 3.
3.

c)

crossitudo

3.

d) obsiderant 3.

e)

aequitando

3.

pertesum

1)

Immo

Gotafridus;

cf. p.

100

sq.

CONTIN. RATISBON.

A. 882. 883.

109

autem

talia erant:

LXXX
mus

vel paulo plus;

in auro et argento quam libraui

duo mille

XX

libras et solidos coinputa-

expletam.

Ita compositis rebus regrediens etiam rex

in Confluente castello cuncto exercitui amabilem licentiam redeundi a concessit. Civile bellum inter Saxonibus et Thuringis exoritur, machinantibus Poppone fratre Heimrici et Eginone bl comitibus; magna post clade Poppo cum Thuringis inferior
extitit.

In illis diebus redeuntibus Baiowariis domum magna inmanis pestilentia in tota Baiowaria excrevit, ita ut sepe duo cadavera in unum tumulum sepelirentur. Eex autem morabatur in Germania et ante natalem Doinini placitum habuit ad Wormaciam; ibi multiformis nuntiis Maravorum aliarumque gentium receptis et auditis compositisque rebus remeavit Alamanniam. Heimricus quippe missus est obviam Nordmannos c ibi prospere, prout potuit,
et
;

xov.).

dispositis rebus, reversus est.

*883.

Cesar in Alamannia natale Christi Inde paulatim iter suum ad Baiowariam diricelebravit. gens pascha Domini honorifice Eadaspona civitate mansit; ibique habito conventu diversis rebus ab Italia auditis illuc
tl

DCCCLXXXIII.

Mart.3i.

reversus

est.

Igitur

Eomae

praesul apostolice sedis nomine

Iohannes prius de propinquo suo veneno potatus, deinde, (882Dec.i5>. cum ab illo simulque aliis suae iniquitatis consortibus longius victurus putatus
c

est,

quam eorum

satisfactio

esset

quia tam thesaurum suum quam culmen episcopatus rapere anhelabant, malleolo, dum usque in cerebro f Sed et etiam ipse conconstabat, percussus expiravit. structor male factionis concrepente turba stupefactus a nullo lesus nec vulneratus mortuus non mora apparuit. In cuius vice omni populo Eomano unanimiter confortante Marinus, qui in id tempus Eomana in urbe archidiaconus tenebatur, ordinari compactum est. ' Imperator obviam pape pergit et illum loco nuncuNonantula merito honorifice suscepit. Ibi inter (iun.). pante prout
cupiditati,
15

a)

redeunti

3.

b) egino 3.

c)

e) Cupiditati

qui

3.

f)

percussug eit

nordmannis eon; nordmanuos 3. g) pape 3.

3.

d) In die 3.

1)

ea sunt, qttae imperatori

fuisse
alii

Comite \xigi Badenachgau ; DUmmlei- III, p. 213. 2) Haec nimirum tum nuntiabantur. 3) Episcopum Caerensem tum
tradunt;
cf.

supra Part. III.

a. 882. et

Dilmmler

III, p. 124.

110
alia

ANNALIUM FULDEXSIUM
Wito comes Tuscianorum x reus maiestatis accusatur, ille profugus evasit. Sed tamen illa fuga totam Ita-

quod

licam terram timore concussit, quia statim manu cum valida gentilium de gente Mauritanorum federa firmiter pepigit. 2 mittitur ad Perangarius vero consanguineus imperatoris expoliandum regnum Witonis; quod ille quadam parte peregit, ex quadam peregisset, ni per corruptionem morbi ac infirmitatem exercitus sui reverteret. Etiam per totam Italiam humanum genus ita invalescente morbo affligebatur, ut in curtem et inter militiam vel ipsum regem hec miseria
perveniret.

Iterum inter Popponem et Eginonem discordia cum crudeli bello concrepat; quorum Poppo, prout antea solebat, inferior extitit. Heim*ricus, frater Popponis scilicet, cum Nordmannorum manum validam Prumiam venire cognoscit, usque eos,
ut dicunt, nullo evadente cum suis a ad internitionem delevit; et ille vero vulneratus evasit.
884.

DCCCLXXXIIII.
(Febr.).

habitum est in rale conventum.

contra

villa,

ad Alamanniam rege b 0,3 quae dicitur Cholonpuruh geneInde edictum est Baiowarios ad Italiam
Eeverso
,

Witonem

belligera

manu

proficiscere.
;

Quippe Pannonia magnum detrimentum patitur cuius rei unde exordium narratur assumpsisse, stilo enucleamus. Igitur cum duo fratres, Willihalmus et Engilscalchus, terminum regni Baiowariorum in oriente a rege, id est seniore Hludowico, concessum contra Maravanos d tenuerunt multaque pro patria tuenda conflictando sudasse feruntur, (87i).tandem diem ultimum huius aeris in eadem voluntate finivere permanentes 4 non vero esset honor illorum filiis rede comitatum domno rege b concedente sucditus, Arbo in cessit. Quod praedictorum virorum pueruli illorumque
,

5 propinqui in contrarium accipientes vel vertentes dixerunt alterutrum fieri, vel Arbonem comitem, si non recederet

a) inter suis et

Diimmler.

d)

ad unum roeabuium erasum marauonos 3. e) deest 3.

3.

b) regi 3.

c)

cholonpurun 3; rorr.

Dux Spoleti. 2) Berengarius marchio Fwoiulimsis, qui ex matre Gisela nepos Ludowfci Pii imperatoris erat. 3) Kolmar; Diimmler III, 221. p. 5) Verba vel vertentes roci accjpientes 4) Cf. supra a. 871. ab auctore superposita, et a scribis demum textui illata esse ridentur, ita et in sequentibus vel genitalia roci verenda etc. P.
1)

CONTIN. RATISBOX.

A. 883. 884.

111

de coinitatu pareutum a suoruni, vel se ipsos ante faciem Hoc experimento Arbo concussus amigladii morituros. ciciam iniit cum Zuentibaldo duce Maravorum gentis firinter illos foedera filium suum 1 obsidem fieri mataque non tardavit. Nec minus ipsi praedicti pueri consulunt
1'

quosdam primores Baiowarici gentis collatisque propinquis ac undique copiis fortior manus in id tempus illis adstabitur; comitem a rege constitutum inhonorifice expellebant
comitatumque illis in usum usurpaverunt. Hoc ergo factum post obitum regis Hluduwici natorumque eius Carlmanni et Hluduwici, quorum successor frater iilorum mim-(8U). *i.4oo. mus *in regno extitit. Qui mox, prout antea tenuit, Arboni praedictum comitatum reddidit; sed tamen ex hac re contexta, ut praediximus, detrimentum Pannoniam sentire IIII versiculis prose intertextis ad suavitatem legentis, quonam modo hoc fieret, pandemus: Omne dicit Iesus fieri non stabile regnum luc.i In se dividuum et nil dissociabile firmum; Hinc dolus, anxietas tibi, formosissima tellus, Hinc labor exoritur, quondam Pannonia felix. Igitur eodem anno, quo illi pueri praedictum comitem, id est Arbonem, a rege commendatorum exortem fieri honorum impetraverunt, Zwentibaldus dux Maravorum, plenum doli et astutiae cerebrum, non inmemor utriusque, quanta ab antecessoribus istorum puerorum cum gente sua, usque dum ad illos terminum Baiowariorum praetenderunt, passus sit mala, insuper etiam amicitie ac iuramenti, quae cum Arbone iniit pepigitque, ad hoc vindicare proficiscitur
est

Nam de septentrionali parte Histri fluminis perfecit. apprehenso Werinhario de pueris Engilscalchi qui tres habuit, mediocri, Vezzilloni quoque comiti, qui illorum promonstrum pinquus erat, dexteram manum cum lingwa et simile verenda vel genitalia, ut nec signaculo desistente 2 sine dextra absciderunt; homines vero illorum quosdam levaque reversi sunt. Exercitus scilicet iussu ducis igne
et
,

devastat omnia

insuper ultra

Danubium

missis speculatorifit

bus c

ubicumque proprietao vel substantia praedictorum puerorum, igni tradita sine mora est.
,

a)

pareutoram

3.

b) firmaqne 3.

c) spicnlatoribus 3.

2) Accusatirus 2>ro nominativo; ef, a. 886: ut . . . alias sedes concederentur et ut flexuras . . nullo modo prospk-i a. 890: . poterint, quem appellatur, c. 891: ut . . . alveum amnis
1)

Iaanricum;

cf. a.

898.

iccum appareret.

112

ANXALIUM FULDENSIUM
Hoc

(883).anni

scandahiin antefacti puerilis consilii spatio unius hinc equidem non confidentibus a rege pueris aliquid boni propter delictum, quod in Arbone* commisere, recesserunt statueruntque fieri liomines Arnolfi,
sentitur;

Carlmanni regis filii, qui tunc Pannoniam tenuit. Quo audito Zwentibaldus dux misit nuntios ad eum, ait illi: 'Inimicos meos sustentas; si eos non dimiseris, nec me Alteram etiam occasionem tecum pacificatum habebis'. adversus eum protulit: Tui homines in vitam meam nec minus in regnum meum dolose cum Vulgaris conciliaverunt', qui priore anno suum regnum vastavere, 'hoc volo mihi cum iuramento verum non esse contestari' quorum neutrum umquam se facturum Arnolfus renuntiavit. Itaque dux non diu collectis ex omni parte Sclavorum copiis magno cum exercitu invadit Pannoniam, inmaniter ac cruenter more lupi mactat, igne et ferro maximam partem devastat, deterit et consumit, ita ut non inmerito istam ad miseriam hic versus conponi: Hic patrie planctus simul et miserabile funus. Quo acto dolore per antefactum puerile consilium spatio unius anni dux cum exercitu suo non lesus remeavit
;

in sua.
884.

Ceterum vero in*stanti anno, quo ista conputamus, *p.4o iterum dux coagulata multitudine hostiliter in Pannoniam hostilem exercitum infert, ut, si quid antea remaneret, nunc quasi ore lupi per totum devorasset. Tanta enim multitudine in isto itinere pollebat, ut in uno loco ab ortu usque ad vesperum lucis exercitus eius preterire cernitur. Cum tanta enim multitudine in regno Arnolfi per XII dies
exspoliando versus est,
versabatur, demum, prout voluit, prospere ree exercitus sui postea quoque missa quadam parte supra Danubium. Quod audientes filii Willihelmi et Engilscalchi, qui maiores natu erant, Megingoz et Papo, quibusdam Pannoniorum secum assumptis contra illos incaute venerunt; sed tamen pugnam certaminis iniere non
utile,
b

nam ad illos victoria concessit. Isti fuge presidium querentes Megingoz et Papo in flumine, qui dicitur Hrapa, vitam finivere frater vero Berhtoldi comitis l cum aliis d quamplurimis a Sclavanis tentus est. Attendant, iudicent atque contendant detractores veri et quibus huius suasoribus rei vel consilii primordia placuerint, placeant etiam subsequentia mala. Vituperavere autem pacem, qua con; ;

a)

arbore

3.

b) expolitando

3.

c)

quedam

3.

d) indicant 3.

1)

Comitis palatii, de quo

cf.

DttnunUr

III, p. 183. 294. 486.

CONTIN. RATISBON.

A. 884. 885.

113

servata Pannonia conservata est, qua vero viciata per spatium tantum isto continuatim tertio anno dimidio l instanti Pannonia de Hraba flumine ad orientem tota deleta est. Servi et ancillae cum parvulis suis consumpti sunt, primoribus quibusdam tentis, quibusdam occisis et, quod turtruncatis manu, lingwa, genitalibus remissis a Haec enim omnia procul dubio geruntur sive per miseripior erat,
.

fieri

cordiam sive per iram Dei sed iram Dei iustam vindictam appellamus, quae indubitanter non, nisi iusta sit, um;

quam

evenire creditur.

Imperator per Baiowariam ad Orientem proficiscitur 2 3 veniensque prope flumen Tullinam Monte Comiano colloquium habuit. Ibi inter alia veniens Zwentibaldus dux cum principibus suis, homo, sicut mos est, per manus imperatoris efficitur, contestatus illi fidelitatem iuramento et, usque dum Karolus vixisset, numquam in regnum suum hostili exercitu esset venturus. Postea veniente Brazlavoni duce, qui in id tempus regnum inter Dravo et Savo flumine

tam 4

tenuit suique miliciae subditus adiungitur, rex per Carenin Italia perrexit; prospere Papia natalem Christi
celebravit.

885.

Proxima die sanctae epiphaniae ha- iau. bito generali conventu Wito dux Spolitanorum, qui antea
fuga ab imperatore lapsus
se
est,

DCCCLXXXV.
esse

7.

non
est.

reum

maiestatis,

cum iuramento excusavit ad fidelitatem regiam suscepregis,

tus

Post obitum Karolomanni

rexerat
5
,

qui

tunc

Galliam
pri(Mai.).

cesar

regnum ipsum adgreditur receptisque

moribus et dispositis ibi rebus, prout voluit, remeavit in Franciam ad edictum placitum Wormacense obviam apostolico 6 Sed dum ipse papa* iam medio itineris spatio
.

foret, correptus celeri infirmitate expiravit.

*)
a) remis.si

(c.Aug.).

In margine codicis 3 m.
3.

saec.

XII. add.: Marinus papa

0.

sunt

1) Ab anno igitur a. 882. 2) Tuln. 3) Kaumberg mons in fine septentrionali saltus Vindobonensis ; cf. supra a. 891, Mtlhlbacher, 'Regesten' I, p. 118 sq. Karolum per montem, qui dici4) Carinthia vel hodie Cdrenten audit. P. tur Semmering, Italiam petiisse Muhlbacher nuper demonstravit ; cf. 'Mit-

theilungen des Instituts fur Oesterreich. Geschichtsforsch.' X, p. 479, n. 1. 5) Karlmannus a. 884. Dec. 12. mortuus erat; imperatorem etiam Apr. 16. Cf. DUmmler Papiae moratum esse charta (Muhlbacher 1651,) testatur.
III, p.

234

sq.

6)

Hadriano

III.; cf.

partem

III.

114

ANNALIUM FULDENSIUM
Gotafridus rex accusatus, ut in

regnum Francorum

(Mai.).

cum Nordmannis consuleret, ab ipsis *etiam accusatoribus occisus est. Hugo filius Hlotharii incaute in regno imperatoris

agens oculorum luce orbatus est. in Oriente inter Arnolfo et Zwentibaldo, praesentibus scilicet Baiowariorum principibus, iusiurando con-

Pax

stare firmatur.

*886.

DCCCLXXXVI. Natalem Domini

imperator Eadas-

bona celebravit. Inde invitatus ab apostolico Italiam petiit, Liutwardum episcopum Romam misit. Ibi multimodis rebus,
prout conplacuit, dispositis inter alia summus praesul a x rege interrogatus decrevit, ut episcopis, quorum parrochias de incendiis gentilium vastate penitus apparent, alias sedes x a concederentur. Die sancto palmarum Mart.20. eis non occupatae

urbe Papia inter satellites regis et civibus infeliciter ex una parte multis occisis ex alia civium urbis multi vulnerati propter affinitatem imperatoris, qui tunc 2 Mart.27. ad curtem Olonnam pascha mansit, timore in fugam lapsi in via vitam finivere. Post pascha habito generali Papia conventu imperator per Burgundiam obviam Nordmannos in Galliam, qui tunc 3 Occiso ibi Heimrico mar(Au g 28). Parisios erant, usque pervenit chensi Francorum, qui in id tempus Niustriam tenuit, rex parum prospere actis rebus revertitur in sua. Discordia inter Perangarium cognatum regis, qui Foro
seditio
orta.

Nam

Iuliense fruitur, et Liutwardum episcopum 4 oritur. Propterea Perangarius mittens Vercellinam urbem expoliare b ibique veniens multis rebus episcopi abreptis, prout voluit, reversus est.

Tempore autumni plus solitum inundationes aquarum

excreverunt inestimate.
litus fluctibus villae

ita

ut

cum

Nam in Oriente erumpentibus per inopinate circumdate subito feruntur, inhabitantibus viris, feminis, infantulis usque
3.

a) occupatis corr.

occupatae

b) expolitare 3.

Accusativus pro nominativo positus; cf. a. 884.* homines . quosdam Nunc reversi sunt et infra. . 2) Vicus ad occidentem Mediolani. P. Corte Olona; cf. Dummler III, p. 249. 3) Imperator per Burgundiam in Alamanniam reversus mense Iunio in diocesi Strassburgensi, lulio in urbe Mettensi, Augusto Attiniaci et Silviaci (Servais), Septembri Carisiaci
1)
.

moratus
Cf.

est;

supra partem III.

Octobri tandem Pari-sios pervenit, quo Heinricum praemisit. 4) Cuius nepos neptem Berengarii rapuerat.

CONTIN. RATISBON.

A. 885887.

115

abyssum deletae cernuntur. Inter Alpes vero talis rapax aquarum et collisio lapidum fuit, ut flexuras et vestigia viarum per divexa montis latera nullo modo prospici
citas

poterint.
*
*p. 404.

887.

Imperator Elisacia magna infirmitate adgravatur. Postea parum convalescens ad Alaman- (ivbr.). niam proficiscitur, vergens curtem Podomam 2 pro dolore Transacto die sancto paschae A P i6. capitis incisionem accepit. habitum est placitum Weibilinga; ibi inter alia Berngarius ad fidelitatem caesaris pervenit magnisque muneribus contumeliam, quam in Liutwardo priori anno commiserat,
r.

DCCCLXXXVII.

componendo absolvit. Mortuo itaque Buosone 3 parvulus erat ei filius de filia Hludowici Italici regis; obviam quem imperator ad a HreChirihheim 4 veniens honorifice ad hominem sibi (Mau. adoptivum filium eum iniunxit. Alamanni contra Liutwardum episcopum dolose conspiravere, qui tunc maxi-(iun.).
villa

num

quasi

mus

consiliator regis palatii

fuit,

et

eum

a presentia im-

peratoris

vero caesar gravissima infirmitate detentus est. ergo die male inito consilio Franci et more solito Saxones et .Duringi quibusdam Baiowariorum primoribus et Alamannorum ammixtis cogitaverunt deficere a fidelitate Igitur veniente Karolo (Nov.). imperatoris nec minus perficere. imperatore Franconofurt isti invitaverunt Arnolfum filium

Mox

omni honore privatum abire conpellunt.

Ab

iilo

Karlmanni

regis

ipsumque ad seniorem eligerunt, sine mora

statuerunt ad regem extolli. Karolus nitens bellum contra Arnolfum regem instaurare, sed non proficit; concussis timore Alamannis, quibus maxime negotium sui regni habebat commissum, omnes penitus ab eo defecerunt, ut etiam ministri ab eo defecti sub celeri festinatione ad Arnolfum regem se iunxerunt. Karolus, dum se undique a suis desertum sentiret, nescius, quid sui causae consilium possit fieri, tandem munera ad regem direxit, exposcens sua gratia vel pauca loca Alamannia sibi ad *usum usque in finem vitae suae *p.405. in Sed tamen ne hoc largiri; quod rex ita fieri concessit.

1)

Accus. pro noni.

2)

Bodmen

seu
est.

Bodman prope Comtantiam, a qua

11;
4)
filius eius ex Enningarda Kirchen infra Basileam.

Bodamicus nomen accepit. P. Ludowicus a. 890. imperator factus

lacus

3) Ian.

8*

116

ANNALIUM FULDENSIUM

diu aput se retinuit; nam paucos dies locis a rege sibi concessis religiose morabatur, post Christi nativitate die
.ian.13.

Idus Ian. ultimum diem

modum, usque dum

Et mirum in feliciter clausit. honorifice Augensi ecclesia sepelitur,

celum apertum multis cernentibus visum est, ut aperte monstraretur, qui spretus terrenae dignitatis ab hominibus exuitur, Deo dignus caelestis patriae vernula mereretur
feliciter haberi.

888.

DCCCLXXXVIII.
Duringos, Alamannos,

Rex Arnolfus urbe Radasbona

re-

ceptis primoribus Baiowariorum, orientales Francos, Saxones,

magna

parte Sclavanorum, natalem

pascham ibidem honorifice celebravit. Illo diu Mart. 7. morante multi reguli in Europa vel regno Karoli sui paet

Domini

truelis excrevere.
lia se

Nam

Perngarius

filius

Ebarhardi in
;

Ita-

regem facit; Ruodolfus vero filius Chuonradi superiorem Burgundiam apud se statuit regaliter retenere inde et Wito 1 filius Lantberti itaque Hludowicus filius Buosoni Galliam Belgicam necnon Provinciam prout reges habere
8,

proposuerunt

Odo

filius

Rodberti usque ad Ligerim fluvium

vel Aquitanicam provinciam sibi in usum usurpavit; dein2 ceps Ramnolfus se regem haberi statuit. His auditis rex Franciam peciit habitoque ad Fran(iun.).

conofurt generali conventu disposuit adventare Wormaciam. Quod vero Odo comperiens salubri utens consilio contestans se malle suum regnum gratia cum regis pacifice habere quam ulla iactantia contra eius fidelitatem superbire; ve3 et grataDter ibi recipitur. niensque humiliter ad regem

Rebus ab utraque

parte, prout placuit, prospere dispositis unusquisque reversus est in sua. Rex contra Rodulfum Elisaciam progreditur; inde ad
(Oct.).

eum *misso Alamannico exercitu ipse per Franciam Baio- *p. i06. wariam reversus est. Rodolfus enim inito consilio cum primoribus Alamannorum sponte sua ad regem urbem Radasbonam 4 usque pervenit multaque inter illos convenienter adunata ipse a rege cum pace permissus, sicuti venit, ad
sua remeavit.
a) ita 3; cf.

infra

a. 890.

Spoleti, filius Widonis I. et frater Lantberti I.; qui ex gente nobilissima Austrasiorum ortus tum regnum Galliae capessivit, sed, cum de Odonis electione audivisset, in Italiam rediit. Cf. Dummler III, p. 217, n. 2 et p. 313 sqq. 3) Iulio aut Augusto; 2) Dux Aquitaniae. DUmmler III, p. 321. 4) Vbi chartae Oct. 9. et Xov. 8. datae sunt (MUhU
1)
II.

Wido

dux

bacher 1755

et

1757>.

CONTIN. RATISBON.

A. 887889.

117

Italiam equidem cum exercitu aggredi regi conplacuit, (Nov.j. sed Perangarius, qui parumper antea cum Witone dimiJ cans cruenter tyranno, hoc praecavens, ne Italicum regnum cum tam valida manu ingressum a perperam pateretur, missis ante se principibus suis, ipse vero oppido Tarentino 2 regi Ob id ergo et a rege est clementer susse praesentavit.
ceptus, nilque ei antequisiti regni abstrahitur; excipiuntur curtes Navum et Sagum 3 Exercitui itaque non mora licitum erat domum redeundi. Rex autem paucis secum 4 assumptis Forum Iuliense penetrans curtem Corontanam natale Domini celebravit. Tanta namque in isto itinere Dec. 26. consternatio equinorum cadaverum fit, ut vix umquam talis
.

fieri

memoria mortalibus traditum

889.

sit.

Liutbertus Magontinae urbis nobilis archiepiscopus ab hac vita migravit. Cuius vivendi ordo quali probitate maneret, per omnia longum est explicare. Tamen licet pauca, in quibusdam versiculis 5 breviter
expediatur
:

DCCCLXXXVIIII.

(Febr. n).

Largus erat multum, paciens humilisque, benignus, Omnibus exemplum in bonitate manens; Hister qua fluitat currit Hrenusque bicornis 6
,

Litterulis doctis doctior ille fuit.

Grave igitur tempus hoc anno incanduit. Italica febris tussiendo perplurimos vexabat, inundationes aquarum plus solito excrevere, civilia bella circumquaque regiones conquassantur, pestilentia sparsim ac fames inopinata ultra modum incubuit. Grrandine vero contritis frugibus mortales
a)

Nam

igressum

8.

circa tnensem Octobrem commissa; cf. Diimmler p. 324 sq. 2) /. e. Tridentino; nam Arnulfus tum in Baioaria Locus morabatur. P. 3) explicatu difficilis, cui nec editores nec lexicographi lucem affuderunt. Navum nonnunquam pro stragulo diebus festivis equo imposito usurpatur, Berengario igitur regnum ea conditione relictum esse existimem, ut Arnulfi se vassallum profiteretur. Vassallus enim fundos (curtes) a domino accipit eique se festivitatibus et placitis (navo) aeque ac militiae (sago) paratum exhibere debet. Eandem conditionem Odonem Galliae regem subiisse supra vidimus et anno 895. videbimus. P. Ego eis assentiendum esse existimo, qui Navum et Sagum nomina locorum fuisse censent; cf. DUmmler III, p. 325. 4) Duo Arnulfi diplomata extant data in Carentano die 26. Decembris huius anni (Miihlbacher 1759. 176Q>. V. Cl. Fr. Xav. Richtero in litteris ad me datis referente hodieque haud longe a
1)

Pugna prope Brixiam

III,

Klagenfurto viculus Karnburg extat, proxime campum Zol- sive Saalfeld (Mariasaal). P. Cf. Dummler III, p. 329. 5) Quos edidit etiam Jafff (Biblioth. rer. Germ. III, p. 717;. 6) Cf. Aen. VIII, 727.

118

ANNALIUM FULDENSIUM
alia
est.

inopiam frugum cum miseria patiuntur. Sed inter visum execrabile prodigium in regione Thuringorum
3,

solet pluvia stillatim descendere, sed coacervatim quasi fluens torrens irruit, per tres villas uno momenti ictu evulsis aedificiis, ter centum cada-

Namque

e celo aqua,

non ut

vera mortuorum inpulsione aquarum campo deiecta colligebantur. Exeunte mense Madio rex apud villam, quae dicitur Ma>. Forahheim, generale conventum habuit; ibique disputans de statu regni sui consultum est, ut eodem tenore primores Francorum prout Baioarii iuramento confirmarent, ne se detraherent a principatu vel dominatu filiorum eius, Zwentibulchi quidem et Eatoldi, qui ei de concubinis erant nati. (iun.). Quod quidam Francorum ad tempus rennuentes, tandem regie satisfacientes voluntati dextram dare non recusabant, eo tamen modo, ut si de legali sua uxore heres ei non produceretur. Advenientibus etiam ibidem undique nationum legatis, Nordmannorum scilicet ab aquilone, Sclavanorum, pacifica optantes; quos rex audivit et sine mora absolvit. Inde itaque edictum est in exercitum ire ad sed antea placitum curte regia Franconofurt * (iui.). Obodritos haberi cum Francis regi conplacuit. *Perventum igitur est, antea dispositum erat, ad Obodritos cum maximo (Sept.). sicuti exercitu. Sed tamen ibi parumper rebus prospere gestis rex data exercitui licentia ad Franconofurt celeri festinatione reversus est; inde per Alamanniam paulatim transb2 honorifice natale grediens Baiowariam urbe Regino
;

*p.

Dec 25.

Domini

celebravit.

890.
Mart.

Mediante vero quadragesima rex Pannoniam proficiscens generale conventum cum Zwentibaldo 3 duce loco, quem vulgo appellatur Omuntesperch 4 habuit. Ibi inter alia pref atus dux ab apostolico * 5 rogatus regem enixe interpellabat, ut urbe Roma domum sancti Petri visi,

DCCCXC.

taret et Italicum

regnum

a malis christianis et inminenti-

*)

Manu

saec.

XII. in cod. 3 additum est: Formoso.

b) regione 3.

a)

thuringiorum 3;

cf.

p. 109. 115. 116. 122.

1) lbi diplomata Iul. 1. 6. 9. data sunt (Muhlb. 1771 1774); cf. Dummler IIIt p. 335. 4) Locus 2) Regensburg. 3) Accus. pro nom. ; cf. a. 884. ignotus est; cf. Dilmmler III, p 338. 5) Stephano VI.

CONTIN. RATISBON.

A. 889891.

119

bus paganis ereptum ad suum opus restringendo dignaretur Sed rex multimodis causis in suo regno excrescentibus praepeditus quamvis non libens postulata denegavit. Post pascha mense Madio villa, quae dicitur Forahheim, m*l cum suis conloquium habuit. Ibi ad eum filia Hludwici Italici regis 1 vidua Bosoni tyranni magnis cum muneribus veniens honorifice suscepta ac ad propria remissa est 2 Rex ibi rebus dispositis, prout placuit, causa orationis in Alamannia Augeam Constantiamque pervenit; inde regrediens urbe Radasbona a natale Christi celebravit. Dec.25. Salomon Constantiae episcopus, vir vitae probabilis, (889. Dec.23).
tenere.
.

cui equivocus eius, Salomon iunior, tercius siquidem obiit tunc eiusdem nominis vocabulo in sedem episcopus suc;

cessit.

891.

legatos suos pro renovanda pace ad Maravos transmisit. Embricho Regino urbe episcopus, Vir paciens, humilis, sobrius fidusque manebat, 4 gravis etate feliciter diem ultimum clausit Ipsa veroam.it). civitas divina ultione mirum in modum subito incensa cum omnibus machinamentis, etiam ecclesiis IIII. Id. Aug. con-Aug.10. cremata est, exceptis domus sancti Emmerammi martiris et ecclesia sancti Cassiani media urbe constituta ab igne divinitus defense sunt.
.

DCCCXCI.

Eex

Nordmanni

b exercitus a Francia dirivadentes, quod ad defendendum gitur; ibi Sundaroldus Magonciacensis archiepiscopus incaute illis occurrens 5 interfectus est, in cuius locum Haddo

igitur fines occidentalium

Francorum

in-

(iun. 25).

Augensis cenobii, homo subtilis ingenii, antistes constituitur. Arnolfus ergo rex ob hoc ulciscendum in c
abbas

Nordmannos cum Francis Alamannico exercitu inutile secum assumpto iter arripuit. Sed Alamanni quasi egrotantes
a rege

domum

relapsi sunt;
est.

ipse

cum

Francis ad occiden-

(Se P g.

tem prospere profectus

,

Nordmanni devastata ex maxima

parte Hlotharici regni regione prope fluvio Dyla loco, qui dicitur Lovonnium sepibus more eorum municione cepta
a)

radas P ona corr. radasbona

3.

b)

defendum

3.

c) ita 3.

1) Ermingarda. 2) Hoc anno priore, quo item mense Maio conventus habitus est, factum esse DUmmler III, p. 332 Muratorium secutus existimat. A. Dec. 889. 23; Dummler III, p. 344. 3) 4) Iul. 14; Dilmmler III, 5) Ad torrentem Guliam (Geule) Iun. 25; cf. Regin. 891, DUmmler p. 482. III, p. 348. 6) Loewen.

120

ANNALIUM FULDENSIUM
consederunt.

(Nov.).

Ex inproviso enim rex et exercitus Transito igitur celeriter ad eundem locum. eodem fluvio nec mora meditatum est proelium applicari. Cunctanti namque regi, ne tam valida manus periclitaretur, quia interiacente palude ex parte una, ex altera circumfluente ripa non donatur facultas equitibus aggredi, oculis, cogitatione, consilio huc illuc pervagabatur, quid consilii opus sit, quia Francis pedetemptim certare inusitatum est, anxie meditans, tandem heros primores Francorum advocans sic- alloquitur patienter: 'Viri, Deum recolentes et semper sub Dei gratia patriam tuendo fuistis invincibiles inspirate animis, si ab inimicis quandoquidem more paganissimo* furentibus pium sanguinem parentum *vestrorum effusum*i>. vindicari recolitis et sacra sub honore sanctorum creatoris
securi

pervenere

vestri

templa eversa iam in patria vestra cernitis, ministros eciam Dei summo gradu consistentes prostratos videtis.
milites,
agite,

Nunc,

ipsos

sceleris

factores ante oculos

,

habentes, me primum equo descendentem signa manu praeferentem sequimini; non nostram, sed eius, qui omnia potest, contumeliam vindicantes inimicos nostros in Dei

His incitati dictis, omnibus, senis et iuvenibus, par voluntas et audatia pedestre bellum aggredere datur; prius regem flagitantes, ut equitando eos procuraret, ne quid eis pugnantibus a tergo insidiis inimicorum timendum sit. Clamor a christianis in celum attollib tur, nec minus pagani more suo clamantes signa horribilia c Evaginatis gladiis ex utraque per castra movebantur parte, ut lapis ferro, in invicem ad invicem occursum est. Erat autem ibi gens fortissima inter Nordmannos Danorum, quae numquam antea in aliqua munitione vel capta vel Dure certatum est; sed non in diu 1 superata auditur. subveniente gratia Dei victoria ad christianos concessit. Nordmanni fuge praesidium querentes, flumen, quod antea eis a tergo pro muro habebatur, pro morte occurrebat. Nam instantibus ex altera parte cede christianis coacti sunt in flumen praecipitari coacervatim se per manus et colla cruribusque complectentes in profundum per centena vel milia numero mergebantur, ita ut cadaveribus interceptum alveum 2 amnis siccum appareret. In eo proelio cesi sunt duo reges eorum, Sigifridus scilicet et Gotafridus; regia
! ,

nomine aggredimur

'

a)

paganismo
e.

3.

b)

suo succlamantes

8.

c)

movebuntur

3.

1) I.

mox. P.

2) Aceusativus

pro nominativo;

cf. a.

884.

CONTIN. RATISBON.
signa

A. 891. 892.

121

XVI ablata et in Baioaria in testimonium transmissa x Eodem in loco die Kal. a sunt. letanias rex celebrare praecipit; ipse cum omni exercitu laudes Deo canendo processit, qui talem victoriam suis tribuit, ut uno hoinine b tantum occiso de parte christianorum compertum est, tanta milia hominum ex altera parte perierunt.
. . . . . .

892.

DCCCXCII.

Eex de Francia cum

victoria in

Ala-

mannia, curte regia Ulma, honorifice natalem Domini celebravit. Inde Orientem proficiscitur, sperans sibi Zwentibaldum ducem obvium habere; sed ille more solito ad regem venire rennuit, fidem et omnia ante promissa mentitus est. Inde rex irato animo in Hengistfeldon - cumcuart.). Brazlavone duce 3 colloquium habuit, ibi inter alia quaerens tempus et locum, quomodo possit terram Maravorum intrare; consultum est enim, ut tribus exercitibus armatis

Eex 4 equidem assumptis secum Alamannis mense Iulio Maraviam venitjiui. ibi per IIII epdomadas cum tanta multitudine, Ungaris eciam ibidem ad se cum expeditione venientibus, omnem illam regionem incendio devastandam versabatur. Missos etiam suos inde ad Bulgaros d et regem eorum Laodomir ad renovandam pristinam pacem cum muneribus mense Septembrio transmisit et, ne coemptio salis indesept. Maravanis daretur, exposcit. Missi autem propter insidias Zwentibaldi ducis terrestre iter non valentes habere de 6 5 regno Brazlavonis per fluvium Odagra usque ad Grulpam
regnum
illud

invaderet.

Francis, Baioariis,

a) ante et posl kt

spatium compluribus

litteris

racuum relictum

3.

uam
1)

b)

homini

3.

c)

mara-

3.

d) bulgarios 3.

1814,);

Kal. Octobribus rex Iraiecti (ad Mosam) morabatur. P. (Miihlbacher item Oct. 9. iuxta Mosam fluvium (Miihlb. 1815,), ubi regetn ante

pugnam

castra statuisse Regino tradit. Ex reliqua parte anni unum diploma Mense Novembrio Nordexstat Oct. 30. loco ignoto datum (Milhlb. 181 6). mannos ab ora ad hiemandum Lovoniam petiisse Ann. Vedast. referunt;

quibus iniuste, ut videtur, diffisus Diimmler (III, p. 349^, qui etiam ante vocabulum Kal. lacunam esse ignorabat, pugnam in Kalendis Novembr. Ego eam paulo post Idus eiusdem mensis faetam esse crediderim. posuit. 2) Hoc non urbis aut vici, sed campi cuiusdam prope saltum Hengstberg in media provincia Steiermark siti (fortasse 'das Grazer Feld' in aquilonali parte montis) nomen fuisse A. Chroust, 'Neues Archiv' XV, p. 590 sq. 4) Quem Febr. 15. Ottingae, comprobavit. 3) De quo cf. supra a. 884. Apr. 3. Iuvavi, Apr. 25. Ratisbonae, Mai. 10. Forchheimii, ubi conventus habitus videtur esse, Iun. 30. iterum Ottingae. versatum esse chartis (Miihlb. 6) Knipa. 18181822; ostenditur; cf. Dummler III, p. 353 sq. 5) Odra.

122

ANNALIUM FULDENSIUM

dein per fluenta Savi a fluminis navigio in Bulgaria perducti. Ibi a rege honorifice suscepti eadem via, qua venerant,
;93.

Ma.\

cum muneribus mense Maio

reversi sunt.
est.

1 Poppo dux Thuringorum honoribus privatus

893.

Ante quadragesiinam rex per totam occidentalium Francorum provintiam monasteria, episcopatus causa orationis obibat.
vir,
2 Engilscalchus iuvenili audatia qui post rapta de concubina regis filia ad tempus se Maravos exul contulit, post hec ad *gratiam regis non longum veniens marchensis in Oriente efectus est. Ibi audaciter b contra primores Baioarie in rebus sibi summissis agens iuditio eorum, Eadaspona urbe incaute palatium regis prolapsus nec regi presentatus, obcecatus est. Hinc etiam et Willihelmus filius patruelis eius 3 missos suos ad Zwentibaldum ducem dirigens reus maiestatis habebatur, capite detruncatus est. Frater quoque eius 4 cum Maravanis exul delatiscens insidioso consilio ducis cum aliis quam plurimis interfectus est. 5 Arrepto itaque rex itinere iterum regnum Zwentibaldi ducis ingreditur cum exercitu, maxima parte illius

DCCCXCIII.

(iui.).

regionis expoliata propter insidias positas magna cum dificultate itineris in Baioaria ad reginam 6 curtem Otingam 7 reversus est. De qua ei non multum post filius nascebatur,

quem Haddo Magonciacensis archiepiscopus et Adalpero e Augustae Vindelicae episcopus sacro fonte baptismatis chrismantes nomine avi sui Hludawicum appellaverunt. Missi autem Formosi apostolici cum epistolis et primoribus Italici regni ad regem in Baioaria advenerunt, enixe deprecantes, ut Italicum regnum et res sancti Petri ad suas manus a malis christianis eruendum adventaret; quod tunc maxime a Widone tyranno affectatum est. Quos rex apud 8 honorifice recipiens et cum muneribus postu(Sept.). urbem Regino lata annuens abire permisit.
a)

saue

3.

b) audatiter 3.

c) diriens 3.

d) moconcianensis 3.

e) videlicet S;

eorr. Freher.

1) Quo auctore Arn Wirzburgensis episcopus eodem anno expeditionem contra Bohemos susceperat, in qua occisus est. 2) Filius Engilscalchi marchionis saepius commemorati ; cf. Dummler III, p. 362. 3) Willihelmi fratris Engilscalchi maioris. 4) Ruodpertus in Ann. Alamann. dicitur; Dummler ultima data est trium chartarum n. 1. Iun. Ratisbonae 23. III, p. 361, 5) (Milhlb. 1838,); post quam nulla exstat ante Aug. 21. data. 6) Otam. 7) Ouing. 8) Ubi Sept. 2. diploma datum est (MUhlb. 1840>.

CONTIN. RATISBON.

A. 892894.

123

Hiemps aspera et plus solitum prolixa extenditur, ita nt mense Mart. nix in quibusdam locis per V dies mensura in profundo unum a pedem habere viseretur b -*.
894.

DCCCXCIIII.
Febr.

Sonitus tonitrui magni increpuit V. Kal.

positus

Ipse mox in itinere 01 mansit; regia Eibilinga

natalem Domini curte

inde cum Alamannico exercitu Italiam intravit. Pergamum civitatem 2 primum cum comite (ian.). Widonis Ambrosio sibi rebellem sentit. Ob hoc rex mente

commotus
supra
serti

montem usque ad murum

iussit castra exercitus ipse adequitans in ambitus civitatis promoveri. Con-

sunt enim ita vesperascente iam die pugnantes, ut cetera pars noctis par obsidentibus et obsessis vigilandum Aurora insurgente rex missarum solemnitate comerat. pleta urbem ad expugnandum exercitum per circuitum distribuit d ipse super verticem montis ad auxiliandum Mirabilis aggredientibus murum cum signis constabat.
;

vigor animi utrisque datur et expugnandis et expugnatorie bus; utrique in acie ut murus inter eos constanter appliIn primo enim impetu pugnae talis sonitus cati sunt. ferientium per scuta lapidum datur sentiri, ut hominibus castra regis servantibus, quae ultra unum miliarium posita f erant, tonitruum simulabatur audire; maximis cum laboribus

usque perventum est. Scuta super se in modum tecti conducta sustollunt, murum antiquitus fundatum perfodere temptant, ut desuper miseri urbani lapidibus dolia plena incassum submittentes, lanceis periactatis ad ultimum

palatinis militibus

coram rege certantibus tandem

ad

murum

propugnacula murorum conantes super eos proicere; omni nisu impulsu pectorum instantes Dei nutu murum usque ad fundamentum prolabi fecerunt. Fit a populo clarnor f orinsecus, perturbatio cum fuga intrinsecus ex omni parte
;

*)

Hic scriba Altahensis (man. prim.) in margine codicis 3 Inde per Baiowariam maxima penuria vini facta, oves
perditae.

adiecit:
et apes

uno 3. d) post b) visetur 3. c) regi a eibilinga corr. m. saec. XII. regia weibil. 3. hoc vocabulum in codice 3 quattuor folia exciderunt noni quaternionis interiora; ea, quae ibi e) uterque 3e. f) positg 3e. desunt, e codicibus Sc.e suppleta sunt.
a)

Aibling. 3) /. e. satelliti2) Bergamo; cf. DUmmler III, p. 374 sq. bus regis; de quibus cf. Waitz, 'Verfg.' III, p. 546 sq., IV, p. 610.
1)

124

ANNALIUM FULDENSIUM

praesumptuose se inbeneficari ultra modum iactantes omnes capti sunt et in manus *principum dimissi ad custodiendum. *p. Sed non diu rex hoc sustinuit; nam misericordia motus iuramento ei fidelitatem propermisit eis absolutionem mittere eis disposuit. Quorum duo, Adalbertus s et Bonifacius, fidem mentientes fuga a rege defecerunt. Rex propter nimiam longitudinem itineris languescente Mart. 3i. exercitu usque Placentiam veniens reversus est pascha prope castello Eboregia 3 Quod tunc et firmissimas clausas* obcomes Widonis seratas desuper posito lapideo castello nomine Ansger 4 cum satellitibus Rodulfi regis de Burgundia ad hoc transmissis, ne via ibi redeunti regi daretur, obsessum defendebat. Rex namque per occupatam viam
, .

urbem invadendo ut turbo dispoliat. Ambrosius a comes, auctor contentionis contra regem, quandam turrim b fugae praesidium quaerens ascendit, sed non utile. Nam 1 prae furore iudicio exercitus captus et mox patibulo susc pensus est; uxor vero eius et filii cum magno tbesauro Episcopus etiam eiusdem civitatis regi praesentati sunt. nomine Adalbertus ibi comprehensus est et Haddoni* epie conceditur. Hinc tantus terror totam scopo servandus Italiam invasit, ut maximae urbes, Mediolanium scilicet et f Papia, sponte ad regem venientes se subdiderunt Primores itaque marcbenses, qui fuerunt Italici regni, Adalbertus g videlicet 2 fraterque eius Bonifacius, Hildibrandus quoque et Gerhardus h regi se praesentavere. Sed
exercitus
.
,

sine periculo suorum non posse expugnari sentiens, per viatores cum duro labore exercitus Alpes ascendens, propter k magnitudinem exercitus per praerupta saxi devians; cum mirum in modum cum 1 equis per suorum magno periculo

praecipitium rupis quasi per murum a summo deorsum transilientes passim per scopulos m datis quibusdam gradibus quasi locus respirandi, in Augustam B vallem 5 tercio demum die prolapsi convenerunt. Rex ante se directo
,

exercitu

riorem

Eodulfum regem fugere compulit; ipse per supeBurgundiam in Alamannia curtem Chirihheim
,

regina sibi occurrente, se recepit.

a)
f)

quendam

3e.
3c.

subdidissent

k)

prerumpta

3e.

e) sevandus 8e. d) hatdoni 3e. c) maximo 3. b) fuga 3c. e. clusas Se. i) clausa 3c; h) gehardus 3e. g) adelbertus 3e. o) chiricheim 3e. m) scopula 3e. n) angustam 3c. e. 1) deest 3c.

4)

Iussu regis; Dttmmler III, p. 375. 3) Ivrea. 2) Marchio Tusciae. De quo cf. Diimmler III, p. 379, n. 2. 5) Val oVAosta, cuius introitum Eporedia regi praeoluserat. P.
1)

CONTIN. RATISBON.

A. 894. 895.
!

125

inter

est generale conventum ibi(iuu.). b puer indole iuventutis, Hludowici Karoli de occidentali Francia regis filii filius, nepos regis, ad eum veniens, quem rex cum dilectione suscepit et ab;

Wormacia a habitum
alia

Karolus

solvit.

Alamanni cum manu valida super Bodulfum regem cum Zwentibaldo c filio regis de concubina transmittuntur.
Ille

se

defendens obiectione Alpium, Alamanni devastata

magna illius regionis parte revertuntur in sua. Wido Italici regni tjrannus morbo correptus obiit, cuius filius d Lantbertus eodem modo regnum invadendo
affectatus est.

Zwentibaldus c
fidiae,

dux Maravorum

et

c vagina totius per-

cum omnes
2

regiones sibi affines dolo et astucia per-

turbando humanum sanguinem siciens circumiret, ultimum hortando suos, ne pacis amatores, sed pocius inimici domesticis
persisterent,

diem ultimum

clausit infeliciter.

qui dicuntur Ungari, in his temporibus ultra Danubium f peragrantes multa miserabilia perpetravere. Nam homines et vetulas matronas penitus occidendo, iuvenculas tantum ut iumenta pro libidine exercenda secum trahentes totam Pannoniam usque ad internetionem g deleverunt. Pax tempore autumni inter Baioarios et Maravos
Avari,

Missus Leonis imperatoris Grecorum h ad regem urbe Radasbona 3 Anastasius cum muneribus venit quem rex
'
;

compacta

est.

audivit et

eodem

die absolvit.

895.
valida per universam Baioariorum provinciam excrevit, ita ut per plurima loca inedia morte

DCCCXC V.
Engildio
k

Fames

consumerentur.

marchensis Baioariorum 4 honoribus privatus

1

est;
est.

in

locum Liutpoldus nepos regis subrogatus m filia Hludowici b Francorum Hildigardis regis contra
cuius
accusata,

fidelitatem regis agere

a)
f)

inde publicis honoribus

e)
i)

Vormacia danuuium

3c. e.

3e.

g)
1)

ludowici 3e. internicionem 3c.

b)

k) engildieo 3c.

liutboldus 3c.

m)

c) zuentib. 3c. d) fllia 3c. h) graec. 3c; grec. imp. 3e. Hiltigardis 3e.

tocius 3c.
3c.

radisbona

1) Ubi diplomata Iun. 5. 6. 13. data stmt (MUhlb. 18471849;. 2) i. e. vkinis. 3) Ubi chartis testibus (Milhlb. 18511853; Aug. 26. et 895. De Dummler Ian. 1. moratus est, 2. III, p. 393, n. 4) quo cf.

126

ANNALIUM FULDENSIUM
in

deposita
(Mai.).

Baioaria
est.

quadam

insula

palude

Chiemicse

nominata inclusa

Convenientibus itaque 2 de toto Hlotharico a regno, et VI b Saxonia, Baioaria et Alamannia in Francia episcopis, curte Triburia magnus synodus habebatur, praed sidentibus scilicet metropolitanis, Haddone Magontinae urbis archiepiscopo, Herimanno e Coloniae Agrippinae f urbis Eatbodo Treverensi archiepiscopo multa archiepiscopo

XX

quidem pro utilitate christianae religionis tractantes eademque statuta g memoria retinendum successoribus suis propriis capitulis scripta commendaverunt. h habitum est 3 (Mai.). Eegale equidem placitum Wormacia Ibi Odo rex Galliae ad fidelitatem regis cum muneribus
.

veniens ab eo honorifice susceptus et post paucos dies in 1 sua, prout venerat, placabili licentia reversus est. Zwentibaldus k ergo filius regis infulam regni a patre suscipiens in Burgundia et omni Hlotharico 1 regno receptis eiusdem regni primoribus rex creatus est. *Per idem tempus magni terrae motus in plurimis m *p. ] locis occidentalium Francorum visi sunt. 4 (iun). Legatos Obodritorum curte regia Salz munera secum
deferentes,
rex, ut audivit, misit.

ad regem pacifica optantes pervenerunt; quos sine mora postulata annuens et abire peripsis prae.

Avari terminos Bulgarorum invadentes ab

venti sunt, et

eorum exercitus interf ecta est 5 Mediante mense Iulio habitum est urbe Eadasbona iui. generale conventum; ibi de Sclavania omnes duces Boemanorum quos Zwentibaldus k dux a consortio p et potestate Baioaricae q gentis per vim dudum divellendo detraxerat, r ad regem quorum primores erant Spitignewo, Witizla

magna

pars

11

venientes et honorifice ab eo recepti 8 per manus, prout mos est, regiae* potestati reconciliatos se subdiderunt. Iterum rex a Formoso apostolico per epistolas et missos enixe Eomam venire invitatus est. Eex vero, cum
d) moguutine a) hluth. 3e; luth. 3e. b) viginti et septcm 3c. c) addone 3r ; hatdone 3e. i) licencia e) hermanno 3e. f) agriping 3e. g) statura 3e. h) vormacia 3e. m) in pl. in 1. 3e. k) zuentib. 3e. 1) hluth. 3e ; loth. 3e. n) radisbona 3e ; radaspona boemaniomm consorcio baioarie 3c. e. 3e. 3e. 0) r) spiti gneuuo ui utizla p) q) s) receptis 3c. e. t) hoe verbo lacuna flnitur in codiee 3.
3e.

3.
3.
3e.

1)

III, p. 395406. 4) Accus. pro nomin.

Monasterio FrauenwSrt in lacu Chiemsee. 2) Mense Maio; cf. Dummler 3) Item mense Maio; Dummler III, p. 406409.

; cf. a. 884. 5) His verbis eadem de qua infra ad a. 896. uberius narratur.

pugna

dici videtur,

COXTIN. RATISBON.

A. 895. 896.

127

* eonsilio episcoporuin suoruni peticionibus suis satisfacere decreverit, mense Octobrio de Francia et Alamannia inoet Italia promovit exercitum. Venientes * quippe ultra Padum (Deo. ibi diviso exercitu Alamannos per Bolonniam ad Florenti-

nam urbem
bravit.

ire permisit; ipse cum Francis per superiores 3 2 sic usque curtem, quae dicitur Turris partes Alpium Ibi natale Domini celecivitatem Lunam 4 progreditur.
,

ixh.

25.

Igitur propter nimiam tempestatem immoderatam effusionem imbrium et ultra modum inundationibus aquarum omnis exercitus per divexa moncium cacumina impediti sunt, passim errando laboriose a Unde etiam maxima pestilencia equorum et pervagatus
aeris et
.

DCCCXCVI.

plus solitum propter difficultatem itineris aggravando excrevit, ita vero, ut totus pene exercitus supellectile suum inconsueto more per sellatos more equitum boves trabebant. Ad hec interim malus rumor regem necnon exercitum commovit, Perngarium scilicet nepotem eius a fidelitate sua defecisse et in Italiam iam pro boc reversum fuisse, Adalpertum, videlicet marchensem Tusciae, mutuis collo-

ne aliquo modo ad regis quiis Perngarii <adductum> fidelitatem intenderet. His et talibus auditis rex gravi molestia totusque exercitus maxima anxietate et penuria preoccupatus tan-

b 5

dem urbem Romam

advenerunt. Super hec omnia novum (itbr). Nam adventantibus genus anxietatis exercitui occurrit. illis Ageldrudis vidua Widonis portas in circuitu murorum omnes serrando preoccupavit, ut omnibus pariter ad domum
sancti Petri introitus denegaretur. Quod rex moleste accipiens in commune consilium cum omni exercitu ad ecclesiam beati Pancracii 6 convenit. Post solemnitate missarum celebrata rex exercitum unanimiter interrogavit, quid facto opus sit. Conveniunt omnes, cum lacrimis fidem promittentes, confessionem coram sacerdotibus puplice agentes; indicto unius diei ieiunio bello urbem expugnare in com-

mune acclamatum
) .puagauatus 3.

est.
a nobis auppletum.

b) deeat in codicibus,

3) Torre prope 1) Per Papiam et Placentiam. 2) Apennini montis. Berceio. 5) Eius4) Luni prope Carraram ; cf. Diimmler III, p. 416. modi verbum supplendum esse iam Rehdantz in versione thiudisca cognovit. 6) Ante portam S. Pancratii trans Tiberim sita est. P.

128

ANNALIUM FULDENSIUM

(Febr.).

Cunctantibus ergo cunctis redire in castra, rex murum a prospiciendo circumibat; Dei nutu subito inter obsessis et obsidentibus insperate contentio exoritur, concursus ex omni parte plebis, omnes vociferantes urbem bello expugnare, omnibus in pugna par voluntas. Nec mora, advenerunt murum, lapidibus defensores murorum depellunt, multitudo virorum portis se constipat; alii securibus et spadis portam et vectes ferratos incidunt, alii murum perfodiunt, alii per scalam muros ascendunt. Sicque Dei providentia firmissima et nobilissima urbs, nullo ex parte regis de tanto exercitu succumbente, iam vesperascente
die nobiliter cum triumpho expugnata urbe de inimicis liberato.
est,

apostolico

et

Omnis namque senatus Eomanorum necnon Grecorum

scola cum vexillis et crucibus ad pontem Malvium 1 venientes regem honorifice cum ymnis et laudibus suscipien* tes ad urbem perduxerunt 2 Iam apostolicus paterno amore ante diligendo regem paradisum loco, qui dicitur Gradibus sancti Petri, suscipiens et honeste ad basilicam beatorum principum apostolorum laetificando introduxit et secundum
.

morem antecessorum suorum imperialem consecrationem

inponens cesarem augustum appellavit. Romanorum populus ad sanctum Paulum cum iuramento imperatori fidem promittentes. Iuramentum vero illud, ne quem lateat, hic inserere proposuimus: 'Iuro per hec omnia Dei mysteria, quod salvo honore et lege mea atque fidelitate domni Formosi papae fidelis sum et ero omnibus diebus vitae meae Arnolfo imperatori et numquam me ad illius infidelitatem
capiti sibi

coronam

Dispositis ibi multimodis rebus omnis

cum aliquo homine sociabo; et Lantperto vel ipsi matri suae ad secularem honorem

filio

Agildrudae
adiu-

torium prebebo et hanc civitatem Eomam ipsi Lantperto vel matri eius Agildrudae vel eorum hominibus per aliquod ingenium aut argumentum non tradam'. Post haec autem Constantinus et Stephanus, qui maiores inter senatum erant, rei maiestatis b esse accusati
sunt, quia cum Agildrude prius urbem capiendam conspiravere; quos rex sine mora comprehendi et secum in Baioaria transferri precepit. Urbem vero ad suas manus custodiendam Faroldo cuidam vassallo concessit; ipse XV.
c
a) nuto 3. b) magestati
3.

numquam

c)

agildrudg

3.

1)

Ponte Molle.
I,

Muhlbacher

2) Altero post expugnationem die, fortasse Febr. 22; p. 698, DUmmler III, p. 420.

cf.

>

CONTIN. RATISBON.

A. 896.

129

tandem
perta

postquam venerat, ab urbe digressus est, com-(Mart.). Agildruda in civitate Spoletana morare; quam ad expugnandum mox iter arripuit. Sed antequam
die,

denique

ad locuin destinatum pervenisset, gravi infirmitate capitis detentus inperfectum reliquit et cum omni festinatione, parvulo filio suo nomine Ratolt, qui ei de concubina erat, ad fidem Italice gentis Mediolanium dimisso, per vallem Tridentinam mense Madio in Baioariam reversus est. Sed non multo post etiam filius eius, quem in Italia dereliquit, al ad eum reversus est. Post mortem per lacum Cumensem etenim Waltfredi Foroiulii marchensis, qui multum fideliter ad imperatorem Veronam contendendo retinuit, ilico Perngarius regnum Italicum invasit et usque ad flumen Adduam

Mai.

nem

quasi hereditario iure contra Lantbertum in participatioMaginfredus comes Mediolanensis a Lantrecepit. perto filio Widonis capitali sententia interfectus est; filius eius atque gener oculorum lumine orbati sunt.

At Eoma Formosus papa defunctus est die sanctoA P r.4. pasche; in cuius locum consecratur Bonifacius, qui podab grico morbo correptus vix [XV dies] supervixisse reperiIn cuius sedem successit apostolicus n[omine c Ste2 antecessorem suum, phanus, vir fama infamandus, qui Formosum videlicet, inaudito more de sepulchro eiectum et per advocatum suae responsionis depositum foras extra solitum sepulturae apostolicis locum sepeliri precepit.] Pacem ergo Greci eodem anno 3 cum Avaris, qui dicuntur Ungari, facientes; quod eorum concives Bulgari d in
tur.

bot. iau.).

pravum vertentes
et

hostili expeditione

contra eos insurgunt

regionem illorum usque portam Constantinopolitanam devastando insecuntur. Quod ad ulciscendum Greci astucia sua naves illorum contra Avaros mittunt ac eos in regnum Bulgarorum ultra Danuvium transponunt. Illi
transpositi

omnem

manu cum valida gentem Bulgarorum ingressi maximam partem cedendo neci e tradiderunt. Hoc audientes positi in expedicione Bulgari cum omni festinatione patriam
deliberare ab infesto hosti recurrunt consertoque ilico proelio
a)
c)

cumense omine

3.

b) XV dies in apatio antea relicto eadem manu pontmodum ncripta nunt precepit in una linea vacua et dextro margine innim jiriiiiiiirn atNHta xitut
e) neti 3.

8.
:t.

d) pulgari 3.

1)

Lago di Como.

2)

In synodo

initio a.

897. habita;

cf.

D&mmUr

III,

3) Ea, quae hic de pugnis inter Ungaros et BulfmrM r<>mp. 420 sq. missis narrantur, minime eodem auno, sed inter annos 893. et 896. facta sunt; nuntius tantitm uberior a. 896. demutn per Lazarum epixcopum in Baiovariam videtur allatus esse. Cf. Diimmler III, p. 443 445. 451.

130

ANN. FULD. CONT. RATISB. A.

896. 897.

victi sunt; iterum pari tenore recuperare nitentes secundo caruere victoria. Tandem miseri, inscii, quam consolationis

causam vel remedii potuissent invenire, currunt omnes ad vestigia vetuli illorum regis Michaelis \ qui eos primum ad christianae religionis veritatem convertit, inquirentes, quid eis ab imminenti periculo evadendum consuleret. Qui indicto triduano ieiunio penitenciam de inlata christianis iniuria agere, dein auxilium a Deo querendum esse premonuit. a (895).*Quo peracto durum iniere certamen; pugnantibus vero

ambabus acerrime partibus ad ultimum misericordia Dei

victoria

4
,

10)

Quis enim gentilium Avarorum strages tantis congressionibus b enumerando possit exponere? cum Bulgarorum, ad quos milia equitum cesa inveniunvictoria concessit, numero

quamvis *cruenta christianis concessa

est.

*p. 41

XX

Stipantibus denique isdem in partibus inter se con3 896. flictibus imperator Pannoniam cum urbe Paludarum tuendam Brazlavoni duci suo in id tempus commendavit. Leo vero imperator Grecorum Lazarum quendam vocatum epitur
.

(Nov.).

scopum ad cesarem augustum cum muneribus transmisit; 4 quem ille apud urbem Radasbonam gratanter accipiens secum tandem honoribus ditaeum dies retinuit, paucos

tum

remisit in sua. 897.

Cesar vero curte regia Otinga natalem Domini celebravit, advenientibus ibidem ad eum Maravorum missis, qui pro pace constituenda, ne exules eorum profugi reciperentur, ab imperatore flagitant; quos rex, ut audivit, absolvit et sine mora abire permisit. Ipse vero 5 (ian.). habito propter gravitudigenerali conventu urbe Regino nem corporis in Baioaria secretis locis hiemare disposuit. Fames valida per universam regionem Baiowariorum incubuit, ita ut multi inedia consumerentur.
Mai.

DCCCXCVII.

Exeunte autem mense Madio habitum est placitum urbe Wormacia. Ibi inter alia Zuentibaldus filius imperatoris ad eum veniens quem ille benigne suscipiens quibusdam primoribus suis, qui priori anno ab eo honoribus pri;

a) hinc

decimus codicis 3 incipit quaternio; cuius, ut libri autographi continuationum Altab) congessionibus 3. hensium, folia in margine notamus, capitida stellulis signantes.

2) Haec eadem pugna videtur fuisse, de gua supra ad Bogwis. ex incertiore nuntio relatum est. 3) 7. e. Mosaburg (= Moozburg). 5) Cf. diplonmta 4) Unde diplomu Nov. 20. (Muhlb. 1874,) datum est. Ian. 28. et 30. inde data (Muhlb. 18751877;.
1) Sive a. 895.

ANN. FULD. CONT. ALT.

vati

A. 897. 898.

131

cum eo pacificatis ceterisque negotiis, prout ibidem inter se dispositis placabilem licentiam in sua redeundi donavit.
sunt
1
,

potuit,

ANNALIUM FULDENSIUM
CONTINUATIONES ALTAHENSES.
A. 897-901.

897.

Curte a 2 vero Tripuria habito generali conventu 3 (iui.). Fuldense cenobium causa orationis petiit. Quo peracto ad b curtem, quae dicitur Salz, pervenit, advenientibus ibi ad eum cum muneribus Soraborum missis, quos, ut audivit,

ut gentis Behemitarum duces ad imperatorem Arnulfum, qui tunc temporis civitate Radaspona moratus est, devenerunt, offerentes ei munera regia et sua suorumque fidelium suffragia contra eorum inimicos, Marahabitas [scilicet] c postulantes, a quibus saepe, ut ipsi testificati sunt, durissime conprimebantur. d 44'. *Quos ergo duces rex imperator gratuito suscipiens, verbaque consolationis eorum pectoribus habundantius inseruit et laetabundos donoque honoratos patriam in suam abire permisit; totumque illius anni tempus autumnale finitimis
,

absolvit et abire permisit. *His ita expletis contigit,

4 locis aquilonalibus Danubii Ymbrisque fluminis sese sustentavit, hac etiam in ratione, ut, si supradictae genti necessitas auxilii sui immineret, paratus cum suis fidelibus

in

existeret.

898.

*Postea vero anno incarnationis Domini DCCCXCVTII. inter duos fratres gentis Marahensium, Moymirum videlicet
a) hinc manun secunda incipit 8. lineas manu prima additum 3.

b) abhinc
d)

atramento atriore scriptum

3.

c)

inter

pagina

verttus

28 ine lineis scriptos perhibet.

1)

auctoritate

Quorum nomina Regino fruitur; quam

et,

a. 897. irraebet.

ob

rem

et

2) Abhinc codex 3 archef//j>i foliorum eiua numeros in margine

stellis

notavi
lulio;

ubi auctor a linea nova incipiat,

indicavi.

3)

Mense

cf.

chartam inde

Iul. 14.

datam

(Milhlb. 1882,), Diimmler III, p. 457.

4) Regen.

9*

132

ANNALIUM FULDENSIUM

ac Zentobolchum, eorumque populum disseusio atque discordia gravissinia exorta est; ita etiam, ut, si uterque alterum suis viribus insequi atque conprehendere valeret, capitalem subiret sententiam. *Tunc vero rex imperator

marchiones suos, Liutbaldum scilicet et Arbonem comitem, una cum ceteris fidelibus suis parti, quae ad se spem ac confugium habuit, auxilium ad eorum liberationem protectionemque Bawarios suos primates transmisit. Atilli in ore gladii igneque, prout poterant, inimicos suos humi*Istius ergo dissenliaverunt et devastando necaveruat.
ista sciens

supranominatos fratres Arbo suo instigante instructor delatorque atque proditor esse convincitur et ob hanc causam praefectura sua caruit ad tempus; quam non multo post
sionis et disruptae pacis inter

comes Isanrico

filio

accepit.

**Dein*ceps autem quidam, qui erat quondam princeps*^' ^*; ceteris primoribus gentis Bawariorum, nomine Erim1 qui postea rebellis regi suisque extitit, a Prizpertus nolawo quodam Sclavo duce, qui et ipse imperatori fidus probatur, conprehensus dinoscitur et a Liutbaldo strenuo comite catena aliisque vinculis illigatus regi ad EantesDec.25.dorf 2 est presentatus, Christi domini natale anni instantis

cum

finiente.

899.

*Iterum autem expeditione ordinata tempore hiemali Bawariorum principes cum suis fines Marahabitarum fortiter atque hostiliter invaserunt et manu valida loca illorum desertantes predamque colligentes domumque revertentes,

habentes

ea.

vero multis temporibus inauditum scelus et, b quod non oportuit, facinus de regina Uota divulgatum
est,
iun.

Tum

id est ut corpus

coniugio.

primorum presentium iudicium LXXII iurantibus

suum inlecebroso ac iniquo manciparet Quod ipsum Radaspona urbe mense Iunio iuxta
difini1

tum comprobatur.
*Ipso quoque tempore eiusdem magni et communis' e Regia placiti rex paralisy solutus infirmatus est; *secundum autem ut 3 regi nocuum quoddam a viris ac feminis daretur, ut inde paraliticus efficeretur. *Quorum
civitate
hac paffina 26 versus sunt in lineis atramento atriore scripti 3. hinc atramentum lucidius. d) littera s humore exstincta 3. e) ita
a) in

b) ota 3.
3.

c)

ab-

1) Cf. a. 879.

2)

Ranshofen ad Oenum.

3)

Loco factum

est

autem

eo quod.

P.

COXTIN. ALTAH.

A. 898900.

133

unus vocabatur Graman, qui reus maiestatis convictus et est, alter vero fuga lapsus in Italia *et a alia quoque femina nomine Euodpurc b *f.45'. latuit; quae eiusdem sceleris auctrix deprehensa certa examinatione inideo Otinga decollatus
,

veniebatur, Eipilinga in patibulo suspensa interiit Denique non post multum temporis Bawarii terminos Maraborum confidenter iterato intrantes et, quaecumque
.

poterant, diripiendo populati sunt et Zentobolchum puerum, filium antiqui ducis Zuentobolchi suumque populum de ergastulo civitatis, in quo inclusi morabantur, eripuerunt ipsamque civitatem igni succenderunt atque in fines patriae suae pro misericordia secum abduxerunt. Interim autem Isanricus tyrannidem suam sine cessatione contra regem exercens. Quod vehementer rex accipiens decrevit navigio, quia iam tunc infirmus corpore f atigaretur, civitatem Mutarensem 2 in qua ipse Isanricus intus erat, aggredi; quod et factum est. Illo vero resi,

stente, rege quoque et suis fortiter viriliterque superantibus atque civitatem obpugnantibus, demum ipse Isanricus vi conpulsus cum uxore et his, quae ad se pertinebant,

exivit et imperatori sese presentavit.

Tunc rex custodibus

custodiendum commendavit, quatinus Eadasponam produceretur. At ille timens, ne puniretur, fugam iniit et d *f.4G. ad Marehenses **Quorum e3 itaque adusque confugit iutorio suffultus, ut prius, partem regni subripuit, eandem totum secum retinendo obtinuit. Engilmarus Pataviensis episcopus obiit, in cuius locum (iun. 12).
illum
.

Wihingus quidam Alamannus contra

instituta patrum, prius Marahavensis ab apostolico destinatus episcopus, rege concedente successit. Sed non multo post a Deotmaro archi4 ceterisque suffraganeis suis contra voluntatem episcopo regis canonicali iudicio abiectus ac Eihharius ad eandem

sedem episcopus

in id

ipsum tempus ordinatus

900.

est.

DCCCC.

Imperator urbe Eadaspona diem ultimum (899. Dec. 8).

clausit et honorifice in

domo

sancti
b)

Emmerammi
3.

martyris

a) 26 lineae, quarum uUimae duae vacuae 3. litterae exstinctae gunt. d) post hoc verbum tertia manus atramento atriore 3.

poxt interiit nonnullae duae lineae vacuae manserunt 3. e) abhinc

rSdpurc

c)

1) Aibling.

2)

prope Gottwicum. P. annales continuavit.

Mutaren Nibelungorum, hodie Mautem ad Danubium 3) Hinc alius scriptor Cf. Dummler III, p. 464.
4) Salzburgensi.

134

ANNALIUM FULDENSIUM

Luduwicus filius eius, qui unicus Christi* a suis sepelitur. tunc parvulus de legali uxore natus illi erat, in regnum successit. *Cuius frater de concubina Zuentipoldus nomine *p. m. Gallicanum a regnum secum retinens, res ecclesiarum crudelitate sua inmoderate affectans, maxime crimen eo, quod Eatpodo Treverensi archiepiscopo contra sacerdotalem honorem baculo suo in capite percutiens intulit, a suis tam Ipse episcopis quam comitibus omnibus desertatus est. yero recuperare nitens cum paucis contra eos incaute dib vitam cum regno finivit 1 (Aug.i3). micans Baiowarii per Boemanniam ipsis secum assumptis regnum Marahavorum cuncta incendio per tres ebdomadas
(Febr.4).
.

devastantes

inruperunt;

tandem cum omni

prosperitate

domum
9.se P t.24).

reversi sunt.

900.

*Interim vero Avari, qui dicuntur Ungari, tota devastata Italia, ita ut occisis episcopis quamplurimis Italici contra eos depellare 2 molientes in uno prelio una die cecimilia. * Ipsi namque eadem via, qua intravederunt

XX

runt, sunt.

Pannoniam ex maxima parte devastantes

regressi

Missos illorum *sub dolo ad Baworios pacem obtando*f.'. regionem illam ad explorandum transmiserunt. Quod, pro
dolor!

primum malum

et

cunctis retro transactis

diebus

invisum
proviso

damnum Baiowarici regni contulit. Igitur ex incum manu valida et maximo exercitu ultra Ane-

sum 3 fluvium regnum Baiowaricum ostiliter invaserunt, ita ut per quinquaginta miliaria in longum et in transversum igne et gladio cuncta caedendo et devastando in una die Quod ut comperentes ulteriores Baiowarii, prostraverint. dolore compulsi econtra f estinare disponunt * sed hoc Un;

gari precognoscentes cum his, quae depredaverunt, redierunt, unde venerant, ad sua in Pannoniam. Interim vero quaedam pars de exercitu illorum de aquilonali parte Danuvii fluminis partem illam devastando

Quod ut Liutpoldo comiti compertum foret, prorupere. moleste hoc patiendum ferens, contractis secum quibusdam c primoribus Baiowariorum, uno tantum Pataviensis sedis
*)

atque pontificis add.

b) dimicas 3.
c)

3c.

a) call. 3.

pattav. 3.

1)

De

interitu eius cf.

cf.

hoc proelio

Dummler III, DUmmler III, p. 507.

p.

501 sq. 3) Enns.

2) /.

e.

debellare;

de

CONTIN. ALTAH.
episcopo

A. 900. 901.

135

comitante
est,

ultra

transposuit.

Consertoque

Danuvium ilico cum

eos
illis

insequendum
prelio

dimicatum

sed nobilius triumphatum.

Nam

se nobiliter in prima

congressione belli tanta Dei gratia christianis occurrit, ut mille CC gentilium inter occisos et, qui se in Danuvio (Nov. 20 l Vix tantum unum de merserant, perempti invenirentur a christianis occisum in apparatu belli inveniunt. eo[In dem loco post victoriam illis celitus datam congressi clamore magno] in celo inde Deo gratias clamantes ferebant, qui non in multitudine hominum, sed misericordiarum
.

suarum pietate liberat sperantes in se. Tandem laeti post tantam victoriam b ad socios, unde venerant, regressi sunt et citissime in id ipsum tempus pro tuitione c illorum regni
validissimam urbem
posuerunt.
-

in

littore

Anesi fluminis muro obredierunt in sua.

Quo peracto unusquisque

901.

DCCCCL
habitum
et
est.

Generale

placitum Eadaspona
,

civitate

<ian.).

Ibi inter alia missi

est.

Marahavorum e pacem
complacuit

f optantes pervenerunt; quod mox, ut petierunt

Inde ob hoc ipsum Eicharius comes 3 Marahava h missi sunt, qui eodem tenore, ut in Baiowaria firmatum fuit, ipsum ducem
s episcopus et Udalricus
'

iuramento firmatum

omnes primates eius eandem pacem se servaturos iuramento constrinxerunt. Interdum vero 0ngari k australem partem regni illorum Caruntanum devastando invaserunt 4 Eex vero per Alamanniam, causas ibi disponendo, Apr.12. pascha Domini celebrandum Franciam" petiit.
et
1
.

eadetn manu in margine inferiore addita sunt 3. b) hoc verbo fol. 46' duo, quae sequebantur, foUa fasciculi decimi intima exciderunt 3; quae illi desunt, e) maravorum 3c. e. c) tuicione 3c. d) radisbona 3c. f) pecierunt 3c. i) baioaria 3c. e. g) waldaricus 3e. h) marahaha 3c; marahaa 3e. m) frantiam 3e. k) ungarii 3e. 1) coruntanum 3e.
a)

In

magno

r/ai'difi<r

in codd. 3c.e inreninntur.

Kalendar. Frising.: XII. Kal. Dec. Ungarii a Baioariis perempti sunt 2) Ennscf. Boehmeri fontes IV, 587, Dmnmler III, p. 515. burg. 3) Pagorum Linz- et Argengau, de quo cf. Dilmmler III, p. 341 sqq. 4) Unde clade Apr. 11, ut videtur, accepta redierunt.
1)

die Iovis;

ANNALES FULDENSES

ANTIQUISSIMI.

Annales Fuldenses antiquos marginibus tabidarum paschalium adscriptos olim G. H. Pertz in codice Vindobonensi nr. 460 (tunc hist. prof. 612) invenit et, quantum eorum in membranis humore valde afflictis legere potuit, in MG. SS. I, p. 95 primum edidit. Deinde, cum eidem annales et ex codice Casselano olim Fuldensi saec. IX. in SS. II, p. 237 typis mandati et in Monacensi, olim Ratisbonensi S. Emmerammi nr. 14641 item
saec.

IX.

SS. III, p. 116

loco Casselani,

inventi essent, idem vir doctissimus novam editionem in e tribus illis codicibus ita instituit, ttt primo

bonensis,
viginti

quem antiquissimum esse censebat, secundo Vindoad quem perquirendum etiam exempti ante centum

Nam cum cydorum decennovennalixm, in dubio relinquatur. 854. complectuntur'1, tres tantum priores manu qui annos 741 prima, quartus et quintiis altera, sextus tertia quadam exarati sunt, tum annales ipsos usque ad a. 780. aut 790. eadem manus prima scripsit, quam exinde aliae complures excipkmt. Apparet igitur tabulas trium cyclorum intra annos primi cycli institutas et annales a p>~imo librario usque in tertium cyclum productos esse, ita ut hi omnibus ceteris in Germania scriptis vetustate antecellant. Fraeterea tabidarum ratio nequaquam omnino eadem est, siquidem prima et secunda paginae octo versus cycJorum cum inscriptionibus rubris exhibent, tertia quintum verstm, i. e. cyclum lunarum omittit, quarta et quinta titutis rubris et lineis carent et, quo latior margo adnotationibus historicis vacet, cyclorum versibus artiorem locum concedunt, sexta nihil nisi annorum incarnationis numeros et dies paschales continet.

annos a Gentilottio scripti lectionibus usus est, tertio Monacensis plenum textum poneret. Sed post illum Th. Sickel 1 Vindobonensem archetiipum esse argumentis tam dilucidis demonstravit, ut nemini iam res

2) Totus codex 'Forschungen z. Deutschen Gesch.' IV. p. 454 461. quattuor foliotmm, quorum fol. V annos 741 759, f. 2 a. 760 778, f. 4 a. 836854. f. 2' a. 779797, f. 3 a. 798816, f. 3' a. 817835, continet, prima et ultima wginae (f. 1 et 4t') vacuae sunt.
1) est

ANNALES FULDENSES ANTIQUISSIMI.

Accedit,

137

ubi unius Jineae spatium adnotationi non suffiverba non in ea, quae sequitur, sed in ea, quae antecedit, linea scriptu sunt, rtimirum ne rebus posteriore anno adnotandis locus praeriperetur. Itaque quin codex archetypus sit, dubitari non potest ; et, si integer servatus esset, alium profecto non desideraremus. Sed

quod,

ciebat, reliqua

quoniam sttnmo studio maximaque diligentia adhibitis ipse Sickcl nigrurum quidem litterarum vix vicesimam partem vere 86 ridisse fatetur, Gentilottii quoque exemplar meliore tempore transcriptum ceteriquc codices in auxilium vocanda sunt. Illud, quod item Vindobonae servatur, V. CJ. TangJ benigne mihi dequi etiam codicem denuo examinavit; Ratisbonensis ecripffit,
coJJationem V. III. S. Biezter debeo. Maximam ca ridcutur habere, quae Sichet (S) et Tangt (T) ipsi legerunt, minorem ea, quae Pertz (P), cum cetera subsidia 1 ignorabat, perspicere sibi visus est ; sequitur Gentilottii (G) auctoritm, qui plurima eorum, quae nunc paene funditus exstincta sunt, integra vidit, sed non ea diligentia, quae nunc postulatur, minima quaeque curavit; ultimum accedit codicum Casselani (C) et Monacensis (M) testimonium.
codicis

novam

igitur fuJrm

DCCXLIL f a
DCCXLIIIL

Karolus dux b Francorum.

. .

742(7).
744. 754.

initium monasterii Fuldae d DCCLIIII. passio e beati Bonifacii martiris f DCCLXIIII. hic^ hiemps dura. DCCLXVIII. f h Pippinus rex obit.
1

764. 768.

DCCLXXII. f

Karlmannus m
depositio

772(771).

DCCLXXIIII."
dorum.

Desiderii
.

regis

Langobar-

774.

DCCLXXVI.

DCCLXXVIIII.

conversio Saxonum obit" Sturmi abbas*.

776.

779.

DCCLXXXV.
ceteri exiliantur
1
.

Lul episcopusi
M.

obit

r
.

Hartrat

et.ss.

*) et presbyter add.
a) deest C.

M;

t Karolus
j

d x legerunt
. .

Fulde G. e) passio beati des. bonif S, passio bea ti bonif cii 7.

d)

M (abscisa);b)bonif
f)

S. 1.

rex

C.
.
.

M. G.
.

c) initi
. .
.

pas

legit

legerunt S. 2. P, passio b . a|. .

. . .

bonifatii inar G.
legit T. C. M. G;
i)

d
r.

r leg. S,
o.
cle*.

desideriu legit P ad a. 774; depositio desiderii langobardorum supra illa scripta fuisse S (p. 469) p) obitus o) saxorum M; saxonu letjerttitt I'. 7 sturmi abbatis C; obit abscisum M; sturm legit P, obit stur|.i aBb T. q) deest M; Lul[ ] s otj h ob. G. T. r) obiit C. M. G; obit legit S, s) hic hartrat M; Harnat G. tthsrisis exili ad exil exiliati sunt eri 9$ttrt M. S. a. 784. ... t) eritil T; C; leyit P,
n)
rc;

dur T. h) deest C. M; f pip M; rex obit leg. S. 2. 1) deest DCCLXXV. C. M. G; langobardorum

inter lineas

deeM M; h. h. d. k) obiit Pipinus C. M.

g)
legit S.

des.

G;

f ka

C. G. P; m) Karlomannus M.

annorum

774. et 775,

gis

dicit,

desiderii r

liardoru lnjit 2.

1)

Ea, quae Pertz,

Sickel,

Tangl

legerunt, in

apparatu cuncta adnotavi.

138

ANNALES FULDENSES ANTIQUISSIMI.

790(788).
791.

DCCXC. depositio a Desiloni b ducis. DCCXCI. initium ecclesiae' sancti e

Engilhramnus
h
1

793(792).
794.
795.

1 Bonifacii f obit s k 2 \ quando Karolus fuit in Avarorum gente DCCXCIII. ! malum 3 Pippini"1 et sociorum eius n DCCXCIIII. IIII. Idus Augusti obit Fastrata regina.
;
-

DCCXCV. quando
augustus.

1'

Karolus q rexsedebat r adEresburg 8

799. 8oi.

DCCXCVIIII. Leo papa* fuit in Francia. DCCCI. Karolus u rex a Eomanis est
v
.

appellatus

802. 804.

8H.
8i6. 8i8. 8i9. 82i.

DCCCII. Eatger* electus est abbas DCCCIIII. iterum w Leo papa fuit x in Francia. DCCCXIIII. Karolus y imperator bonus z obit a

DCCCXVI.

Baugolfus abbas DCCCXVIII. Egil u abbas e

.

obit c

DCCCXVIIII.

DCCCXXI.
Odtonwald.

dedicatio f ecclesiae g sancti h Bonifacii. in dedicatio ecclesiae k Michilinstat

l

822.

DCCCXXII.
*)

Egil
. .
.

obit.

Hraban abbas**.

**) In codice

mira concordia fratrum add. C. adduntur: adu DCCCXXXn. Hlu uui

ad f
fuit in

Gregorius papa Hludowicus imperator. Item in codice C:

est

DCCCXXXIHI.

Francia, et depositus

DCCCXXXVHI.
P

Pipinus

rex Aequitaniae,

filius

Hludowici

imperatoris, obiit.
a) d. d. d. manu prima ad a. 788., posteriore etiam ad a. 790. adscripta M; dep . . . o . . ducis legit T, lo . . . ducis ad a. 789. 790 ; Defiloni G. . . lo . . c) DCCXCII. b) dessiloni In. eccl. s. bon. qu. k. f. in av. g. obitus engilramni episcopi C; DCCXCI. . . . engilhramni. In. ecct fu DCCXCII. K. f. in av. ge . . . M; DCCXCII. Qu. K. f. Eng. In. eccl. s. B. G; ad a. 791. in avaros legit P, . n avaror . . T; ad a. 792. in sinodo .... Engilb . . . legit P, ini... eccl(??) et infra ea engi.ha legit T. e) fu . . . ceteris abscisis d) ecclesie G. deest G. f) bonifatii C. g) obitus C, abscisum h) engilramni episcopi C; engilhramni ; engilhanam ; engi ha T. i) Karlus M. G. k) nte abscisum M; in Av. g. des. G. o) obitus Fastrade reginae C; 1) tottts annus deest G. n) rum eius abscisa M. m) pipini C. exitus Fastrate regine G; ob Fastrat ceteris abscisis M. p) deest C. M. q) Karlus M; qu. red. ad E. r. K. G. t) deest G; s) aeresb. C; apud e ceteris absc. M. r) sedit C; redibat G. adivit in Fr. P. u) Karlus aug. app. est M. v) R. m. conc. est fr. el. ad abbatem C; R. abbas electus G. z) deest C. M; x) p. f. des. M. w) item C. y) Karlus M. Karolus imperator bonus obiit legit P, bonus obit T. a) obiit C. M. G. P; hic desinit C.

M;

abba M; . . g . m abbas obiit P. c) obiit M. G. P. d) Eigil M. P; Egil ab legit T. e) abscisum M. f) dedi....b ceteris omnibus abscisis M. g) ecclesie G. _ h) dedicatio sci bonif legit P, sci bonif T. i) totns annus deest G. k) abscisum M. 1) dedic .... michi ceteris abscisis M; dedicatio eccl Michi .... Odton .... legit P, qui cetera supplevit. . m) Eigil a . . hraba . ceteris abscisis M; Egil ob G ; Eigil obiit abbas legit P, Egil ob h T.
b)
. . .
.

Episcopus Mettensis; quem in ipsa expeditione contra Avaros facta moresse Annales Laureshamenses (SS. I) memoriae produnt. 2) Pritna forsitan verba initium eccl. s. Bon. scripta fuerint, deinde cetera, ubicumque ut in re adiecta; videtur, exemplis aliquantulum spatii vacabat, factum qua ordo verborum plane confunderetur. 3) /. e. coniuratio; haec nescio an ad
1)

tuum

a. 793.

propterea relata fuerint, quod in supe>'iore nihil spatii relictum erat.

INDEX NOMINUM
Abodriti
v.

Obodriti.
98.
civi-

Aida duo
Aihvart

Achabico more

Adalbertus episcopus Pergami

tatis (894) 124.

Alamanni

satellites regii (f 880) 94. satelles regius (f 880) 94 2. 31. 68. 78. 98. 107. 115.

,116. 119. 121. 125. 127.

133; Ala-

Adalbertus comes Mettensis (f 841)

29. 30. 32.

mannicus exercitus 116. 119. 123. Alamannia 30. 32. 36. 48. 78. 105.
106. 108. 110. 115. 118. 119. 121. 124. 126. 127. 135.

Adalbertus

I.

Bonifacii

filius

marchio

Tusciae (878) 91; filii: Adalbertus II., Bonifacius II.

Adalbertus, Adalpertus II. marchensis Tusciae (894) 124. 127; frater: Bonifacius II.

Albanus sanctus Mogontiacensis 37; Albani sancti martyris aecclesia 48. Albdagi comitatus (873) in pago
Ostergo 80. [Albrih abbas (f 856) 46]. Alcedronensis (Auxerre) regio 32. Alfwini satelles regius (f 880) 94. Ahsatia (Elsass) 50; Alsatia 79. 101.

Adalgisus dux Beneventanus (871) 74. Adalhartus abbas Sancti Bertini

(858) 49.

Adalhartus comes Mettensis (880) 95. Adalpero Augustae Vindelicae episcopus (887910) 122. Adalwini satelles regius (f 880) 94.

105; Elisacia 115. 116. Alpes 85. 115. 124. 125. 127; Alpes Noricae 82.
Altfridus

Addasta

satelles regius

Addua (Adda) flumen Aderam satelles regius

(884-885) Agadora (Eider)
dora.

(f 880) 129.

94.

episcopus Hildesheimensis
62.

Adrianus //. papa Hadrianus III. pontifex

103. (113).

(f 880) 94. (867872) 67. 72.

Aman

(847874) 48.
105.

Romanus
;

Ambrosius comes Widonis menus (f 894) 123. 124.

Perga-

Anastasius missus Leonis imperatoris

cf.

fluvius 79

Egi-

Grecorum (894) 125. Andwerpa (Antwerpen)

civitas 27.

Agathon corum imperatoris legatus (873)81. Ageldrudis vidua Widonis //. (896)
127;

archiepiscopus, Basilii

Gre-

Anesus (Enns) fluvius 134. 135. Angri (Engern) 43. Ansger comes Widonis Eporediensis
(894) 124.

Agildrudis

128;

Agildruda

128. 129; filius: Lantbertus II. Agrippina Colonia (Koln) 57. 64. 88. 97. 100. 126; Agripinensis Colonia 87; Agrippinenses 72; cf. Colonia.

Anternacum (Andemach) castellum

53. 88; Antrinacha 107. Aquis palatium (Aachen) 25; de Aquis 91: ad Aquas 92; Aquas-

1) Et in hoc indice et in glossario ea, quae scriptores ab auctoribus ad verbum transtulerunt, plane neglexi, ea autem, quae in ttdtUta

mmttis

suis

librariorum inveniuntur,
editionis significantur.

uncis quadratis

inclusi; numeris paginae huius

140

INDEX NOMINUM.
provincia 3; gens Baiowarica 111, Baioarica 126; Baiowaricum re-

grani 33; Aquisgrani 30. 71. 83. 89; Aquense palatium 26. 27. 32.
72. 74. 87. 90. 97.

Aquitania 30. 34. 36. 41. 44; Aquitanica

provincia
/.,

116;
II.

reges:

Pippinus

Pippinus

Aquitanii 29. 30. 43.

gnum 134; cf. Xorici. Barcenonensis dux (Bernhartus) 34. Bardo comes (f 856) 47. Bardo tres comites (f 880) 94. Basala (Basel) 53.
Basilius

Arbo comes

c.

orientalis marchiae (871 909) 110112. 132, marchio

132; filius: Isanricus. Arelatensis dux (Folcratus) 35. Argentoratum urbs, quae nunc Strazburgus dicitur, 33. 79; cf. Strazburgus. episcopus Wilrzburgensis (855 892) 45. 75. 76. 100. Arnulfi sancti confessoris basilica

Grecorum imperator (867 886) 75. 81; filius: Leo. Baugolf Fuldensis monasterii monachus 10; Baugolfus, Bougulfus abbas Fuldensis coenobh (779

802) 15. 138.

Arn

Behemi
Belgica

v.

Boemani.

G-allia 57. 116.

Arnolt 93; Arnolfus 106. 107, Carlmanni regis filius 112, rex (887

Beneventum 34. 67; Beneventanus dux (Adalgisus) 74. Berehtrammus Alamannus (873) 78. Berhtoldus comes (884) 112.
Bertulfus Trevirorum metropolitanus

899) 114128, imperator (896 899) 128130, Arnulfus imperator 131133; coniux: Uota, filii:

(870883)
Berengarius
Perangarius

72. 55.

comes (861) fratres: Uto, "Waldo.

64;

Zwentibaldus Ratoldus Hludowicus IV. Arsenius episcopus Ortensis (865)

, ,

63. 64.

Ascrichus monachus monasterii Fuldensis (844) 35. Ascloha (Elsloo) 98. 107. 108. Asgabrunno (Eschborn) villa 84. Assuerus rex 105. Athesis (Etsch) fluvius 100.

Foro marchio, qui Iuliense fruitur, rex Italiae (888 924) 110. 114. 117, Berngarius 115, Perngarius 116. 127. Bernhardus comes Barcenonensis

(f 844) 34.

Bernhardus comes Madasconae urbis

(880) 95.

Bernhartus

filius

(Karoh

III.)

im-

Augea (Reichenau) 119; Augensis

ecclesia

116;

Augense cenobium
26.

119.

Augusta Vindelica (Augsburg)

122.

Augusta (Aosta) valhs 124. Aurelianensis (Orleans) comes 27;

[Aurehanenses
3].

peratoris ex concubina (885) 103. Bert- v. Bereht-. Biburg (Biberich) villa 83. Biorzuna (Birten) 96. Bisestat (Burstadt) villa 71. 78. Bodo satehes regius (f 880) 94. Boemani (Bohmen) 3539. 47. 126;

Ava comes
Avari 138.

(f 880) 94.

bellum Boemanicum 39; Behemi 67. 69. 70. 7476. 83. 95; Behemitae 131. Bolonnia (Bologna) 127.
Bonifacius

Avari, qui dicuntur Ungari 125. 126. 129. 130. 134.

Baioaria (Baiern) 29. 31. 32. 42. 65.

69. 7275. 79. 82-85. 90. 92. 93. 96. 98. 103. 106. 121. 122. 126. 128130, Baiowaria 108. 113. 118. [123.] 135. Baioarii 67. 68. 74. 76. 77. 118. 121. 125, Baiowarii 107. 108. 110. 111. 114. 115. 130. 134, Bawarii 132.

beatus martir (-} 754) 137; [Bonefacius sanctus 4;] Bonifacii sancti martyris basilica Fuldensis 44, ecclesia 138, Bonifath

sancti monasterium 103. Bonifacius VI. papa (896) 129. Bonifacii /. comitis Tusciae

filius

(Adalbertus I.) 91. Bonifacius II. marchensis Italici regni (894) 124; frater: Adalbertus i7.

Boppo

v.

133,

Baworh 134; Baioariorum

Brazlavo

Poppo. dux, qui

regnum

inter

INDEX NOMINUM.
et Savo flumine tenuit (884. 892. 896) 113. 121. 130.

141

Dravo

scopi: Salomon Salomon III.

/.,

Salomon

II.,

Briacus (Brienne le Chdteau) 50. 30. (Bodensee) Briganticus lacus

36. 53.

Constantinopolitana porta 129. Constantinus Romamta iptidam nobilis

(896) 128.

Brittones 35. 66. Brixia (Brescia) civitas 105

sis

Brixien-

pagus 80.

Corbeiense monasterium 41. [46]. Cornelius Tacitus scriptor rerum 42. Corontana urbs (Karnburg) 117.

Brun dux Saxoniae

(f 880) 94. Bulgari 25. 35. 42. 56. 121. 126. 129. 130, Vulgares 65, Vulgari 112;

reges: Michael, Laodomir. Bulgaria 122.

Cumanus v. Comianus. Cumensis lacus (Lago di Como) 129. Cuonratus comes frater Iudithae imperatricis 51 f i 1 i i Chuonradus,
;
:

Hugo

abbas Turonensis.

Bunna (Botm)

civitas 97.

Buoso comes, rex Burgundiae (879 887) 91. 95. 115. 116, Boso
tyrannus 119; garda), filius:
imperator.

Chuonradus 116; frater: fi 1 i u s Ruodolfus rex.

:

Hugo,

vidua: (ErminHludowicus
114.
III.

Dalmatae (Dalaminzii)
94.

47, Dalmatii

Dani
105. 116. 124.

Burgundia
126;

96.

reges: Buoso, Hludowi-

39. tissima

41. 45. 47. 78, gens forinter Nordmannos Dano:

cus III., Ruodolfus.

rum

120, Danigenae 39; Danicus limes 45 r e g e s Horic /., Horic II.,

;

Cameracus (Kammerich, Cambray)

96.

Caput-montium villa (Kempten), quam vulgus corrupte Capmunti nominare solet 51. 52. Carantani 55 57. Carinthia (Kdrnten) 56; Carenta 113;

Sigifridus. Danuvius 46. 129. 134. 135, Danubius 62. 111. 112. 125. 131; cf.

Hister.

Deotmarus archiepiscopus Salzburgensis (873907) 133. Desiderius rex Langobardorum (757

Caruntanum 135. Carlmannus v. Karlmannus.

Carlus v. Karlus. Cassiani sancti ecclesia Ratisbonensis 119.
Catilino

774)
Desilo
v.

137.
Tassilo.

Destarbenzon Frisiones 102.

Dionisius sanctus (St. Denis) [4]. 90; abbates: [Fulradus], Gozilin. Dorestadum (Duurstede) vicus 36.
39. 47.

more

Chiemicse
Chirihheim

68. insula
5].
v.

(Chiemsee)

126;

[Chiemsinum

Dowina (Iheben)

civitas 62, (Rastizi

Chuonradus v. Coloburg (Kolmar) puruh villa 110.

Kirihheim. Cuonratus.
101;

munitio 69, urbs 74). Dravus (Drave) fluvius 25. 113.

Cholon-

Druogo

archicapellanus

episcopus

Colonia (Koln) 42. 48. 63. 70. 72,

Mettensis (823855) 30; fratres: Hludowicus I. imperator, Hugo

Agrippina 57. 64. 88. 97. 100. 126,

Agripinensis 87, civitas 63. 72. 88. 97, urbs 126; Colonensis episcopus 6. 48; archiepiscopi: Guntharius, "Willibertus
,

abbas.

Dudo

satelles regius
v.

(}

880) 94.

Duringi Dusiaca

Thuringi.

villa (Touseij) 62.

Herimannus.
113;
pala34.

Dyla (Dyle) fluvius 119. 120.

Comianus mons (Kaumberg) [Cumanus mons 12].

Compendium (Comptigne)
tium 92.
Confluens
Constantia
(Koblenz)
37. 47. 49. 54. 97. 109.

26,

Eburhardus comes (858) Foroiuliaims 48,Ebarhardusll6; filius:Perngarius.

castellum

Eboregia (Ivrea) castellum 124. Eggihardus comes Walchrae insulae

.-;-

(Konstanz)

119;

epi-

887) 28.

142

INDEX NOMINUM.
Folchardus
corepiscopus

Egidora (Eider) fluvius 47. 79; cf. Agadora. Egil abbas Fuldensis (818822) 138. Egino comes pagi Badanachgau
(882. 883) 100. 109. 110. Eibilinga (Aibling) curtis regia 123, Eipilinga 133. Einhardus auctor printae annalium

Mogontia-

censis (853) 44.

partis (f 840) 28; Einhartus abbas 82. Elisacia v. Alisatia.

Folcratus dux Arelatensis (845) 35. [Fulradus abbas sancti Dionisii 4]. Folcwart comes (f 880) 94. Fontinata villa (Fontenog) 32. Forahheim (Forchheim) 48, villa 75. 82. 92. 118. 119. Formosu8 apostolicus (891 896)

Forum

Embricho Radesbonae civitatis scopus (864891) 76. 119.

epi-

126. 128. 129. Iuliense (Friaul) 114. 117, Foroiulium Foroiuliensis 129 ;
[118.] 122.

comes 24;
Franci

marchiones:

Peran-

Emmerammus Emmerammi
sis 85,

sanctus
133.

68;

sancti

aecclesia Ratisbonen-

domus

Engildio

marchensis

Baioariorum
Mettensis
(864)

(895) 125.

Engilhramnus
(f 791) 138.

episcopus

garius, Waltfredus. a) universi 31. 107. 137, gens Francorum 32. 101, reges Francorum 86; b) orientalis regni 38. 39. 41. 42. 44. 63. 68. 72. 73. 83. 98. 99. 104. 106108. 114. 118 121. 125. 127, orientales 2931. 39. 46. 88. 100. 126, occidentales (die ivestdeutschen Franken) 119. 123. 126 ; r e g e s Hludowicus 77.,
:

Engilrammus comes Flandriae

62.

Engilmarus Pataviensis episcopus (874899) 133. Engilscalcus 7. dux Karlmanni (871), comes orientalis marchiae 73, Engilscalchus 110112; frater Willihelmus; filii: Papo, Werinharius,
:

Hludowicus 777., Karolus, Arnolfus, Hludowicus IV. Francia (Franken) 44. 6365. 72.
79. 82. 83. 93. 94. 103. 105. 113.

116. 119. 121. 126. 127. 135. 138,

orientalis

Engilscalchus. Engilscalchus 77. Oriente (893)

42;

marchensis

in

icestfrcinkische

122; Papo, Werinharius.

fratres:
Isangau

Franconofurt

occidentahs (das Reich Gallia) 125. 31. (Frankfurt) 29

Erambertus

comes

pagi

46. 48. 49. 64. 65. 73. 74. 77. 82. 83. 85. 89. 9194. 97. 103. 115.

(879) 93, Erimpertus (898) 132. Eresburg 138. Ermenrichus episcopus Pataviensis
(867) 65.

116, villa regia 64, regni 70, palatium 86, curtis regia 118. Frisia 35; Frisiones 27. 80. 101, qui vocantur occidentales 86, qui

(Ermingarda)
Ernustus

filia

Hludowici

II.

im-

peratoris 91. 115. 119.

vocantur Destarbenzon 102, Biorzunae habitantes 96, Mogontiae

104; Frisiaca lingua 99.

dux marchiae Bohemicae

Ernustus
;

(849. 857. 861) 38. 47. 55,

Fulda 103. 137. 138, Fuldense coeno-

comes, Ernust (f 865) 63

Ernustus.

fi

1 i

us

bium

monasterium
Ernusti ducis (857) 47.

10. 15. 21. 22. 47. 53. 63. 131, 21. 35. 76; abbates:

Ernustus

filius

Erpf comes (f 856) 47. Erpfesfurt (Erfurt) 43. [Eucharius Aurelianensium

pus
3].

Hrabanus,
hartus. episco-

Sturmi, Baugolf, Ratgarius, Egil, Hatto, Thioto, Sigifluvius 76.

Fuldaha (Moldau)
Fulradus
v.

Folcratus.

Europa 116.
Gabriel archangelus 82.

Faroldus quidam vassallus Arnolfi

(896) 128.

Fastrata regina (f 794) 138;

mari-

tus: Karolus

I.

rex.

Florentina urbs (Florenz) 127.

Gallia 33. 34. 43. 50. 64. 66. 67. 78. 8386. 89. 90. 9296. 101. 104. 113. 114. 126, Gallia regio 104, Gallia Belgica 57. 116, Galhae 32. 33. 53. 55. 103; Galli 104,

INDEX NOMINUM.
Gallicanum regnum 134; cf. Francia occidentalis reges: Karlus II. Calvus, Hludowicu8 II. Balbus, Hludowicus III., Karolus iuvenis, Karlus III. puer.
;

143

Guntboldus quidam de satellitibus Carlmanni (866) 65. Guntharius Colonensis episcopus (850

863)

48. 57. 63. 66. 70.

[Genabum

5].

Hadawart
Italici

Mimidensis

episcopus

Gerhardus marchensis
(894) 124.

regni

(t 853) 44.

Haddo
villa 73.

Gerinesheim (Gernsheim)

Augensis coenobii, archiepiscopus Magonciacensis (891

abbas

Germania

8. 40. 42. [58.] 63. 66. 67.

;

913)

119. 122. 124. 126.

47.

79. 83. 92. 109

Germanicus popu-

Hatto abbas Fuldensis coenobii (842

lus 79. 90. 96.

856)

[Geroltus comes (861) 55].

Gerrih (Gerrichum) comes (f 880) 94. Gerunda (Garonne) 24. Gisalbertus vassallus Karoli (846.
848) 36. 38. (Gisla) filia Hlotharii II. regis (884) 101, soror Hugonis (883. 885) 100. 103; maritus: Gotafrid.

Hadrianus v. Adrianus. Halpdani filius Hemmingus (837) 28. Halbdeni frater Sigifridi regis Dano-

rum

(873) 78.
44.

Halbarensis (Halberstadt) episcopus

(Hemmo)

Hals princeps Danorum (882) 108.

Goriwei dux

(872) 76. Gotafrid Nordmanuus (f 885) 100. dux Gotafridus 98. 99. 101, 102, rex 108. 114; uxor: (Gisla) filia Hlotharii.

Behemorum

Hammaburg (Hamburg)
Saxonia 35. Hartrat (785) 137.

castellum in

Gotafridus rex Nordmannorum (-{- 891)

120.

Hartwig presbyter (876) 88. Harudi (Harzgau) 43. Haspanicus pagus (Haspengau)
102.

96.

Gotescalcus
(848) 38.

[presbyter]

hereticus

Gothus 24. Gozbaldus episcopus Wilrzbnrgensis (842855) 45.

Gozbertus cornes Cenomanensis (\ 853)
44. Gozilin abbas sancti

Hatto v. Haddo. Haulf satelles regius (t 880) 94. Heimrih comes (t 886) 100. 102. 104. 105, Heimrich 101, Heimricus 95. 107. 109. 110, princeps militiae 65, marchensis Francorum 114, Heimrichus 73. 101. 102;

frater: Poppo.

Germani

et

sancti

Dionysii, episcopus (f 886) 104.

Parisiorum

Hemma
40.

[Heistolfus archiepiscopus Mogontiacensis (813825) 24].

Goztomuizl (Gostimysl) rex Obodri-

regina, coniux Hludotvici II. regis (t 876) 83. 85; filii: Karl-

torum (f 844) 35. Grabfeld pagus (de Grabfeldon)

Gradibus sancti Petri 128.

mannus, Hludowicus

III.,

Karolus.

Graman

reus maiestatis (t 899) 133. Greci 66. 67. 75. 81. 125. 129. 130;

(t 837) 28. Halbarensis episcopus (840 44. 853) Hengistfeld (in Hengistfeldon) 121.
filius

Hemmingus Halpdani

Hemmo

Grecorum

scola

Romana

128,

Herialdus
39. 41;

Grecae gloriae 86; imperatores: Basilius, Leo. Gregorius [HII.] papa (827-844) 34. Gregorius quidam, quem Romani
superistam vocitabant (t 882) 99.

Nordmannus (850. 852) frater: Roric.

(Po)

Heridanus Padus.
Heriniannus
urbis 126.

flumen

103;

cf.

Heriman dux Behemorum

Coloniae
archiepiscopus

()S72) 76.

Agrippinae
(890

Gudurm filius Danorum (t

fratris

Horic

/.

regis

924)

854) 45.
fluvius 121.

Gulpa (Kulpa) Gundachar comes (863) 56, Gundacar vassallus Carlmanni (t 869) 67. 68.
Gundolfi
villa

Hester (Esther) liber 105. Hildibrandus marchensis Italici regni

(894) 124.
Hililigardis
fllia

(Gonilreville)

95. 96.

Hludowici

///.

Fran-

144

INDEX NOMINUM.
regis (895) 125;
II.

corum Hugo.
Hildigrim
densis

frater:
Halbersta-

Pippinus
hariu8
49.

I.,

Hludowicus

17.,

Karo-

episcopus
44.

(853886)

Hludowicus II., Hlut//., Karlus. Hlutharius II. rex (855869) 46. 47.
lusLT.; filii:
54.

Hildiwart satelles regius (f 880) 94. Hincmarus Remensis episcopus (845 882) 62; [Ingmarus 3. 38]. Hister (Donau) flumen 76. 111. 117; cf. Danuvius. Hitti satelles regius (f 880) 94. Hlotharius v. Hlutharius.

55.

57,

Hludharius

64,

Hlotharius 63. 64. 67. 68. 93. 96. 100. 103. 114; uxor: Theotperga, concubina: Waldrata, 1 i b e r i Hugo, (Oisla); regnum Hlutharii (Lothringen) 57, Hlotharii 69. 71.
:

Hludowicus

I.

imperator (813

840)

86. 90. 91. 94, Hlotharicum 119. 126, Hlotharii optimates 70.

2631. 39. 82; fratres: Druogo, Hugo, coniux: Iudith, filii:

Hlutharius /., Pippinus wicus II., Karlus II,
2.,

HludoItaliae

Hludowicus (855875)
74. 82.

II.

imperator

48. 53. 54. 63. 67. 72. 84. 91, Italicus rex 115.

Hludowicus
928),

119; fratres: Hlutharius 77., Karlus, filia: (Ermingarda). III. imperator (890

Hohsingi (Hohsi pagus, Hassegau) 43. Hohstedi (Hochst) villa 39. Horic /. Danorum rex (-}- 854) 41. 44. 45; fratris filius: Grudurm, nepos^?): Horic II. Horic II. Danorum rex (857) 45. 47. Hraban signifer Karli regis (f 844) 35. Hraban, Hrabanus abbas Fuldensis

(822842) 35. 138, Mogontiacensis episcopus (847856) 36. 37, archiepiscopus 38. 40. 42. 46. 57.

rex Burgundiae,

filius

Ruo-

soni 115. 116.

Hludowicus II. rex orientalium Francorum (833876) 25. 27. 2939.

4151. 5357. 6275. 7786. 89. 110, Hluduwicus 111; regnum

Hludowici 80. 81. 86, optimates
87; fratres: Hlutharius I., Pippi-

monasterii Fuldensis (844) 35. Ruodbertus Karoli regis comes (-f 866) 66, Rodbertus 116; filius: Odo. (Ruodpertus) frater Willihelmi II.
(i 891) 122.

Hrenus v. Rhenus. Hruodbertus monachus

Karlus II., coniux: 1 i i Karlmannus, Hludowicus III., Karolus III. Hludowicus III. iunior, fihus Hludowici II. regis, rex Franeorum orientaMum (876882) 44. 49. 64.
nus
/.,

Ruodolfus auctor secundae annalium

partis 61, Fuldensis coenobii presbyter et monachus (f 865) 63.

Hemma,

fi

Hruodolfus, Ruodolfus quidam Nord-

mannus

(873) 80.

80-83. 8698. 110; fratres: Karlman68. 70. 72. 73. 75. 77. 78.

Ruodolfus, Rodolfus, Rodulfus fihus Chuonradi, rex de Burgundia (888

911)

116. 124. 125.

nus, Karolus III., liberi: Hildigardis, Hugo ; regnum Hludowici 96.

Hruodoltus comes Ruodoltus comes

Hludowicus IV. filius Arnolfi regis 122, Luduwicus 134, rex Franco-

rum

Hludowicus

orientalium (900 911) 135. II. (Balbus) Karoli regis filius, rex Francorum occidentalium

(877-879) 90. 92. 94. 95. 125; frater: Karlmannus, filii:Hludowicus III.) Karolomannus, Karlus III.

palatii (857) 47. limitis Beh>ii<i (871) 75. Ruodpurc (f 899) 133. Ruodtag satelles regius (f 880) 94. Hugo Hlotharii ex Waldrata filius (o. 885. oculorum lumine privatus 93. 95. 96. 100. 103. 114; soror:
i

(Oisla).

Hugo

filius

regis

Hludowici

III.

(f 880) 94.
III.

Hludowicus
:

dentalium 96; f r a t r e s Karolomannus (Karolus Karlus III. iuvenis), Hlutharius I. imperator (817855)

rex Francorum 94 (879 882)

occi-

Hugo abbas sancti Quintini (f 844) 54; fratres: Hludowicus /., Druogo. Hugo abbas Turonensis (f 886) 104; frater: Chuonradus. Hungarius Traiectensis episcopus
(863) 57.

3037.

39-42.

46;

fratres:

IXDEX NOMINIJM.
Inda (Cornelius-Miinster) monasterium 97.
Ingilenheim (Ingelheim) 27. 31, galenheim palatium 92.
In-

145
et Francorum (876887) 8991.

rex Alamannorum
occidentalium
95,

imperator (881887, f 888) 98109. 113 fratres: 115;

Ingmarus

v.

Hincmarus.

Iohannes VIII.

Romanus

pontifex

(872882) 82.
83.

85. 91. 99. 109.

Iohannes presbyter de Venetiis (874)

Ionicum mare

54.

Karlmannus, Hludowicus ///. Karlus III. puer, Hludowici Karoli de occidentali Francia filii filius, rex Francorum occidentalium (893 923) 125; fratres: Hludowicus III, Karolomannus (Karlus
iuvenis).

Isanricus filius Arbonis comitis (898. 899) 111. 132. 133.

Italia 27. 30. 33. 53. 63. 64. 66. 72. 74. 79. 80. 82. 84. 85. 90. 91. 98.

Karlus

100. 101. 105. 109. 110. 113. 114. 116. 117. 123. 124. 127. 129. 133. 134; Italicum regnum 92. 117. 118. 122. 124. 125. 129, Italicus rex 115. 119, Italica terra 110, gens 129, febris 90. 117; Italici 134.

[Karolus Pippini /. regis 46] 41, archiepiscopus Mogontiacensis aecclesiae (856 863) 46. 48. 57; frater: Pippinus //. Kiliani sancti martyris basilica Wurzburgensis 45.
filius

Kinnin (Kennemerland) 99. Kirihheim (Kirchen) 106, Chirihheim

villa 115, curtis 124.

ludith uxor Hludowici

I.

imperatoris

26; frater: Cuonratus, filius:

langobardi

137,

Longobardi 107;

Karlus II. Iugurthino more 85.

Longobardorum regnum 63; rex:

Desiderius. Lantbertus sanctus Leodiensis 83.

Itarlmannus

filius Hludowici II. 49. 55. 56. 57. 70. 73. 74. 76. 80. 82. 84. 85. 89. 115, Carlmannus 64. 65. 6770. 90-93. 95. 111, rex Baioariae et Italiae (876 880)

Lantbertus

/.,

Witonis

/.

filius,

dux

Spoleti (c. 858871. et 875879) 91. 116; frater (filius): Wito //.

Lantbertus

//.,

filius

Widonis

//.,

dux

Spoleti,

112;

fratres: Hludowicus
\

/77.,

Karlus III.

filius: Arnolfus.

Karlmannus filius Karoli II. (879) 78; frater: Hludowicus II. Karolomannus rex Francorum occidentalium (879884) 113, Karolus
iuvenis rex Galliae 101.

125. 129, imperator Lantpertus 128. 129. Laodomir rex Bulgarorum (892) 121. 122.

899) (892

rex Italiae (889 899),

Carlus

dux
;

[Karlus
:

Martellus]

3,

Karolus dux Francorum (f 741) coniuges 136 Plichthrudis, Alpheida. Karolus 2. rex (768 814), imperator (800814) 138; filii: Pippinus, Hludowicus /., Druogo, Hugo,

Lateranis 91. Laurentii sancti festivitas (Aug. 10)71. Lauresham (Lorsch) monasterium 86. 97; cf. Nazarius. Lazarus episcopus, legatus Leonis imperatoris (896) 130.

Leo ///. papa (795816) 138. Leo IV. imperator Grecorum (886
911) 125. 130. Ligur (Loire) fluvius
43.
50.

66,

Pippinus.

Karlus

II.

rex occidentalium Fra.i-

corum (840 877, imperator (875 877) 30-37. 40. 41. 44. 4951. 5355, Karolus 6264. 66. 69
71. 74. 83.

Liger 116. Linones 49, Sclavi 89.

Liobomus sanctus

99.

85=90.

92. 125, Galliae

;

Liutbaldus v. Liutpoldus. Liutbertus Mogontiensis archiepiscopus (863889) [57.] 62. 65. 72. 76.
81. 100102. 106. 117. (Liutgardis) regina (880) 94; frater:

tyrannus 78. 84. 90 regnum Karoli 80. 84. 86. 91; filii: Hludowicus
2/.,

Karolus

III.

Karlmannus. filiorum Hludowici

Brun,
II.

maritus: Hludowicus
10

///.,

ultimus 68

70.

73.

75.

77.

78

filia: Hildigardis. Liuthari comes (f 880) 94.

146

INDEX NOMTNUM.
lanium
124.

Liutolf comes (f 880) 94. Liutpoldus nepos regis, marchensis Baioariorum (895 907) 125, comes 134, Liutbaldus marchio, comes 132. Liutwartus pseudoepiscopus Vercel-

129;

Mediolanensis
cf.

comes (Maginfredus) 129. Mediomatricorum urbs (Metz) 78;

Mettis.

Megingoz
Mettis

filius

Willihelmi

I.

maior

lensis (c.

880900)

98. 103. 105,

Liutwart 106, Liutwardus 114.115. Lobadunensis pagus (Lobdengau) 28.

natu (f 884) 112. (Metz) civitas 31. 57; Mettensis urbs 69. 105, synodus 57,
episcopus 98;

Longobardi

v.

Langobardi.

episcopi:

Engil-

Lovonnium (Loewen) 119. Luduwicus v. Hludowicus IV. Lul episcopus Mogontiacensis (754
785).

hramnus, Druogo, Walah. Michael (Bogoris) rex Bulgarorum

(896) 130. Michaelis sancti
tiacense 48. Michilinstat in

Luna

oratorium Mogon-

(Luni) civitas 127.

alter (Ruotbertus) 66.

Odtonwald 138.
;

]Hachabeus

Mimida (Minden) 42 Mimidensis

epi-

Madascona
33. 95.

(Mdcon)

Galliae

urbs

scopus (Hadawart), Theotricus 44.

Maginfredus
(f 896) 129.

comes

Mediolanensis

Moenus (Main) fluvius Mogontiacum (Mainz)

31. 81. 94. 29. 32.

36

Malmundarium

(Malmedy)

mona-

sterium 97. Malvius pons (Ponte Molle) 128.

Marahenses Sclavi 73. 75. 76. 78, Margenses Sclavi 36. 45. 49. 56, Maravi 109. 111. 119. 121. 122. 125. 130, Maravani 110. 121. 122, Marahabitae 131. 132, Marahenses 131, Marehenses 133, Marabi 133, Marahavi 134. 135; Marahavensis

40. 45. 48. 65. 71. 78. 83. 85. 93. 97. 99. 103, Mogontia metropolis G-ermaniae 42, urbs 64. 55. 79, civitas 77. 87. 97. 104; Mogontiacensis episcopus 11. 36, aecclesia 46. 57, Magonciacensis archiepiscopus 119. 122; Mogontiaca sub-

Moimarus

episcopus (Wihingus) 133; duces: Rastiz Zuentibald, Moymirus, Zentobolchus.

, ,

urbana 31, urbs 52, Mogontiacum territorium 39; Mogontienses 72, Mogontiensis archiepiscopus 100. 101 ; Mogontina aecclesia 54, sedes 70, Magontina urbs 117. 126;

archiepiscopi:
Sundaroldus, Haddo.

(Bonifacius,)

Maravia 121, Marahava 135. Marcellinus sanctus martyr 25.

Marcellinus et Petrus sancti (Seligenstadt) 27.81; abbas: Einhartus;
cf.

Lul, Richolf, Heistolfus, Otgarius, Hrabanus, Karlus, Liutbertus,

Moimarus
36;

I.

dux Maravorum
Rastiz.

846)

nepos:
II.

SaUginstat.

Marcwart episcopus Hildesheimensis (876880) 94.

Mariae sanctae
altare Coloniense 48, purificatio (Febr. 2) 70. 101.

dux Maravorum (894 Moymirus c. 906) 131; frater: Zento-

bolchus.

Mosa

v. Masa. Mosella (Mosel) 97.

Marinus episcopus Caerensis, papa (882-884) 99. 109. [113].

Martini sancti confessoris Turonensis 43.
ecclesia

Moysla dux Behemorum (872)

76.

Mutarensis civitas (Mautem) 133.

Navum
74.

Masa (Maas) 32, Mosa flumen 27.

Mauri
34.

fluvius

93,
cf.

(Nave) curtis 117. Nazarius sanctus (Lorsch) 28 Nazarii

;

107.

sancti

monasterium, quod dicitur

86. 97.

36,

Mauritani

110;

Lauresham

Sarraceni. Mauricii et sociorum festum (Sept. 22)

28.

Nemetum(6ren.Nemeti) civitas (Speier)

32. 87; cf. Spirensis pagus. Neustria 66, Niustria 114. Nicolaitarum haeresis 82. Nicolaus apostolicus (858867) 53, pontifex Romanus 57. 63. 66. 67.

Medardi

sancti

monasterium Suessio84,

nense 41.

Mediolanum (Mailand)

Medio-

INDEX NOMINUM.
Nitensis pagus 84. 96. Nonantulas monasterium 103, Nonantula (Nonantola) 109. Norditi (Norden) 101.

147

Nordmanni

27. 3537. 39. 41. 43. 44. 47. 50. 66. 80. 81. 86. 104. 107 109. 114. 118-120;

94

sedes 134; episcopi: Engilmarus, Wihingus, Rihharius. Paulus sanctus (Romae) 128. Perangarius v. Berengarius. Pergamus (Bergamo) civitas 123. Petrus sanctus (ecclesia Romana) 35.

reges:
fridus.

Gotafrid, Gotafridus, Sigi-

122; Petri sancti ecclesia Romana 36, domus 91. 118. 127, paradisus 99, Gradibus 128, basilica Coloniensis 48,

Noricae Alpes 82.

Norici

domus
77.

72,

domus apud

(Baiem)

2. 74. 90. 98. 101.

Wormatiam
Petrus
cf.

106; cf. Baioarii. Notingus episcopus Brixiensis (858)

48.

Marcellinus.

Noviomagus (Nymwegen)

29. 96.

[Phaffimuenster 5]. Pinguia (Bingen) urbs 51. Pippinus rex (751 768)

Obodriti 35. 49. 56. 118. 126; rex: Goztomuizl, dux: Tabomuizl. Odagra (Odra) fluvius 121. [Odflo dux Baioariae 4]; filius:
Tassilo.

5. 137; Karlmannus. Karoli I. (792) 138. /. rex Aquitaniorum ({- 838) 27. 29. [46]; filii: Pippinus //., Karlus archiepiscopus. Pippinus //. rex Aquitaniae (838

filii: Karolus
filius

/.,

Pippinus Pippinus

Odo Odo

cf.

Uodo, Uto.
Rodberti 116, rex Galliae

filius

(888898) 126. Odtonwald (Odenwald) 138. Olonna curtis (Corte Olona) 114. Omuntesperch 118.
Oriens (orientalis marchia) 113. 114. 121. 122; marchiones: Engilscalcus /., Willihelinus, Arbo, Engilscalchus
//.

851) 34. 41. Plasentia (Piaeenza) Italiae urbs 68, Placentia 124. Plichthrudis 1; maritus: Karolus dux.

Podoma (Bodman)
Boppo comes
et

curtis 115.
villa regia 50.

Ponticona (Ponthion)

dux Sorabici limitis (c. 880892) 95. 100, Poppo 109. 110, dux Thuringorum 122; frater: Heimricus.
Sclavus

Ota

v.

Uota.

Otgarius

Mogontiacensis
36.

episcopus

(826847)
47.

[Porich 5]. Priznolawus

(898) 132.

quidam

dux

Otgarius episcopus Eichstadensis (857)

Probus presbyter (f 859) 54.

Provincia (Provence) 35. 116. Prumia (Prilm) monasterium 97. 110; Prumiense monasterium 46.

Otinga (Otting) curtis 122, regia 130.

133.

Oto comes (858) Oto cf. Uto.

49.

Radesbona (Regemburg)
I*adrabrunnon (Paderborn) 35. Padus (Po) 105. 127 cf. Heridanus. Paludarum urbs (^-= Mosaburg) 130. Pancracii beati ecclesia Rotnana 127. Pannonia 110113. 118. 125. 130. 134; Pannonii 112; Pannonicus
;

Baioariae
81.

civitas

65.

69.

75.

76.

85,

Radasbona
119. 125. 109. 122. s c o p us :

civitas,

urbs 114. 116.

Radaspona 131133. 135; epiEmbricho cf. Reganes130,

;

126.

burg.

limes 55.

Ramnolfus dux Aquitaniae (888) 116.

Rantesdorf (Ranshofen) 132. Rastiz ( Acc. Rastizen) nepos Moimari, dux Sclavorum Margensium (846

Papia (Pavia) 113, urbs 114. 124; cf. Ticinum. Papo filius Engilscalchi /. maior natu (884)112; fratres: Werinharius, Engilscalcbus II. Parisii (Paris) 35. 104. 114.

870) 36. 4547. 56. 62. 63. 65. 6770. 72. 73; Rastiri munitio
(Dowina)
(!!>,

DXOfl

antiqua 74.

Pataviensis (Passau)

episcopus 133,

Ratbodo (871)

74.

10*

148

INDEX NOMINUM.
[Saliginstat

Ratbodus Treverensis archiepiscopus (883915) 126, Ratpodus 134.

Ratgarius abbas Fuldensis coenobii

(Seligenstadt)

27];

cf.

Marcellinus et Petrus.

(802817)

15. 20,

Ratger 138.

Ratheri satelles regius (f 880) 94. Ratoldus filius Arnolfi regis 118, Ratolt 129; fratres: Zwentibaldus, Hludawicus IV. Ratolfus Thachulfi successor, dux Sorabici limitis (873 c. 880) 81.

Salomon I. episcopus Constantiensis (839871) 37. Salomon H. Constantiae episcopus (875-889) 119. Salomon HI. episcopus Constantiae (890919) 119.
Salz villa regia 126. 131.
31. 33,
curtis regia

Reganesburg (Regensburg) 43. 68, Reganesburgum 55; Regino urbs 118. 119. 122. 130, Regia civitas
132.

[Samuhel

Wangionum

episcopus

(f 855) 46]. Sarraceni 3; cf. Mauri.

Saxones
corepiscopus

29. 31. 32. 39. 68. 72. 75.

Reginheri

Mogontia-

78. 79.

censis (f 853) 44.

83. 88. 95. 97. 100. 102. 109. 115. 137.

[Remis (Reims) 38;]

107.

Remensis urbs

Remigius [beatus 3,] sanctus 107. Retiensis pagus (das Riess) 32. 89. Rhabanus v. Hrabanus. Rhenus (Rhein) flumen 2933. 39.
42. 51. 53. 71. 78. 79. 81. 8688. 90. 92. 94. 97. 100-102. 104, Hrenus 107. 115. 117. Rhodanus (Rh&ne) fluvius 95.

Saxonia 33. 35. 42. 64. 72. 94. 102. 126; dux: Brun. Savus (Save) flumen 113. 122.
Scalta (Schelde) fluvius 94. Sclagamarus Zuentibaldi ducis pro-

pinquus (871) 73. 74.

Scl&vit&gus (Slaiv itah) filius "Wiztrachi (857) 47. Sclavi 30. 35. 37. 42. 72. 90. 95. 101. 106. 112. 132, Margenses 36.
45. 49. 56, Marahenses 73. 75. 76. 78, qui vocantur Behemi 67, q. v. Linones 89, q. v. Dalmatii 94; Sclavica gens 38, Sclavicus mos 74; Sclavani 112. 118; Sclavania 126. Sennacerib novellus (Karolus 77.) 89. Sentiaca (Sinzig) villa 33. Sequana (Seine) 35. 39. Sergius 77. papa (844847) 34. 35. Sigifridus Danorum rex (873) 78. (882) 108, Sigifrid (886) 105.
Sigifridus rex 120.

Rihboto
35.

[Rigobertus episcopus 3]. abbas Centulensis

(f 844)

Rihharius episcopus Pataviensis 133. 134, Richarius 135. Richolf Mogontiacensis episcopus

(786813)

11.

Rinbertus episcopus Bremensis (865

888)

101.

Ripuaria 97.

Roma

urbs, civitas 36. 53. 63. 64. 67. 68. 85. 103. 109. 114. 118. 126129; Romana urbs 57. 63.

Nordmannorum

(-{-

891)

pontifex 57. 63. 65. 66. 82. 91. 99. 103, Romani 85. 42. 91. 99. 109, populus

109, sedes 104,

Romanus

Sigihartus comes (861) 55. Sigihartus abbas Fuldensis monasterii

103.128.138; pontifices: Gregorius IV., Sergius

77.,

(869-891)

76.

Nicolaus

7.,

Siusli 67. 81. 89.

Adrianus 77., IohannesF777., Marinus, Hadrianu8 777., Stephanus VI.,

Formosus, Bonifacius VI., Stephanus VII. cf. Petrus. Roric Nordmannus (850) 39. (857) 47, Rorich (873) 78. 99; frater:
;

Sorabi 41. 47. 49. 51. 6769. 81. 95. 131; Sorabicus limes 38. 51. 81. 95 d u c e s Thachulfus, Ratol; :

fus,

Poppo.
cf.

Spirensis (Speier) pagus 28. 73;

Nemetum.
Spitignewo dux Boemanorum
126.
(895)

Herialdus.

Ruod-

v.

Hruod-.

Sagum

curtis 117.

S&1& (Saale) fluvius 81. 95.

Spoitimar dux Behemorum (872) 76. Spolitanorum dux (Wito 77.) 113; Spoletana civitas 129.

INDEX NOMINUM.
Stabulaus (Stablo, 8terium 97.
103. 114.
Stavelot)

149

mona-

Stephanus VI. apostolicus (885891)

StephanusF/7. apostoUcus (896897)
129.

Tribure (Tribur) viUa 73. 8284. 99. 106, Triburia curtis 126. Tredentina (Trient) vallis 28, Tridentina 129 ; Tarentinum oppidum
117.
sancti monasterium (St. Trond) 3]. Tullina (Tuln) flumen 113. Turones (Tours) Galliae civitas 43; Turonensis Martinus 27.

[Trudonis
nobilis (896) 128.
;

Stephanus Romanus

Strazburgus urbs 33 cf. Argentoratum. Sturmi abbas Fuhlensis (744779).

10. 137.

Suabi

(Schwabengau) (Alamanni) 2].

43;

[Suevi

Tuscia
archi56.

Suessionis (Soissons) 41.

Turris (Torre) curtis 127. Tuscianoruin 127; (Wito II.) 110.

comes

Sundaroldus

Magonciacensis

Tyrrenum mare

91.

episcopus (889891) 119. Swarzaha (Schwarza) flumen

Udalricus comes (901) 135.

Ubna (Ulm)
Tabomuizl (Dabomysl) dux Obodritorum (862) 56.
Tacitus
vallis.
v.

villa

Alamanniae

48,
cf.

curtis regia 121.

Ungari 121. 125. 129. 134. 135;

Avari.

Cornelius.
v.

Tarentinum oppidum
[Tassilo

Tredentina

dux Baioariae 5]. Taventeri (Deventer) portus 99. dux Sorabici limitis Thachulfus
(f 873) 38. 49. 81. Thiota pseudoprophetissa (847) 37. Thiotbaldus princeps militiae Hugonis (880) 95.

Unruoch comes (887) 105. Uodo comes Aurelianensis (}- 834) 27. Uota regina (122). 132. (134); maritus: Arnolfus, filius: Hludawicus IV.

Uto comes

(861) 55. 64; fratres: Berengarius, Waldo.

Theotgaudus Treverensis archiepiscopus (847863) 57. 66. Thiotheri comes (f 880) 94.
Thioto
Fuldensis
coenobii

Venetia (Venedig) 54; Venetiae 83. Vercellina urbs (Vercelli) 114; epi-

scopus:
Vezzillo

Liutwartus.

abbas

(856869)

47. 53.

Verona urbs 82. 100. 129. comes (882) 111. Vienna (Vienne) urbs 95.
Vindelica
34. 93.
v.

Theutonica lingua 89. Theodonis villa (Diedenhofen) 34. 37. Theotperga regina a Hlothario II.
dimissa (865) 64. 66. Theotricus Mimidensis episcopus (853880) 44, Thiotrih 94.

Augusta.
Galliae civitas

Viridunum (Verdun)

Vurm

Thiotrih(Thiotricum)come8(f 880)94.
Thiotrih satelles regius (f 880) 94.

Visurgis (Weser) 42; cf. Wisuraha. Vulgares v. Bulgari. princeps Nordmannorum (882) 108.

Thuringia (Thuringen) 30. 40. 41. 43. 64; Thuringii 31. 68. 95. 97. 100, Thuringi 109. 118. 122, Duringi 115. 116; dux: Poppo. Ticinum (Pavia) 27. 90; cf. Papia.
Traiectensis (Utrecht) episcopus: garius 57.

Wal

duo

satellites regii (f

Walah Mettensis
882) 98.

episcopus

880) 94. (876

Walahesheim (Walsheim) Waldaha (76) v. Fuldaha.

:

villa 92.

Hun-

Traiectum (Maastrieht) 96.

Treveri (Trier) 48, Treviri 72; TreverenBis archiepiscopus 57. 126. 134, Trevirensis urbs 97; archiepiscopi: Theotgaudus, Bertulfus, Ratbodus.

Waldo abbas Schwarzahensis (861) 55 ; f r a t r e 8 Berengarius, Uto. Waltfredus Foroiulii marchensis (895
-896)
Waldrata
129.

concubina
(Gisla).

Hlotharii

II.

regis 64. 66. 67. 93. 96;

liberi:

Hugo,

Wangionum

(Gen. Wangioni) civitas

150

INDEX NOMINUM.
Wormatia.
in

(Wortns) 47. 50. 99, [Wangiones

46]
;

cf.

Italici

Weibilinga (Waiblingen) 115, Weibilingon 105. Werinharius comes Pannoniae (865)

63. 64.

dux Spohtanorum 113. 116. 117, regni tyrannus (889894) 122125. 127. 129; f rater: Lant-

bertus /., filius: Lantbertus 7/. Wiztrachi ducis (Boemanorum) civi-

Werinharius

mediocris

de

pueris
:

Wormatia (Worms)
103,
107.

tas (857) 47, filius Sclavitagus 47. civitas 30 34.

Engilscalchi (882) 1 1 1 ; f r a t r e s Papo, Engilscalchus. Werinhart satelles regius (f 880) 94.

53. 65. 71. 77. 78. 87. 95. 97. lul.

[Warmatia
109. 116.

22,]

Wormacia
126. 113.

125.

130;

Wido

v.

Wito.

Wormacensis pagus

28. 71. 92. 96,

Wigbertus comes (882) 98. Wigmannus comes (f 880) 94. Wihingus Marahavensis episcopus,
Wilhbertus
88.

Wormacense placitum

Ymber
51.

(Regen) flumen 131.

cancellarius (899) 133. presbyter,

episcopus

Zistibor Sorabus (857) 47,

dux

(858)

Agrippinensium (870889) 70. 72.

Willihelmus I. dux Karlmanni (871), marchio orientalis 73. 112, Willihalmus 110; frater: Engilscalcus /., filii: Megingoz, Willihelmus, (Ruodpertus). Willihelmus II. fihus Willihelmi I. (f 893) 122. Winkela (Winkel) villa 40. Wisuraha (Weser) amnis 42; cf.
Visurgis.

Zuentibald nepos Bastizi 6870. 73. 74. 78. 82. 83. 101, Zwentibaldus

dux Maravorum (870894) 111

114.
118. 121.

122.

125.

126,

Zuentobolchus 133; filii: Moymirus, Zentobolchus.

Zwentibaldus concubina,

Witisla dux Behemorum Witizla (895) 126.

(872)

76,

Witlam emporium 27. Wito I. dux Spoleti

regis Arnolfi de regni Hlotnarii Zwentibul126, (895900) chus 118, Zuentibaldus 130, Zuentipoldus 134; fratres: Ratoldus, Hludawicus IV. Zentobolchus puer, fiiius antiqui ducis Zuentobolchi (898) 132. 133;
filius

rex

125.

(c.

91; filii: Lantbertus

/.,

840858) Wito II.

frater: Moymirus.
Zuentisla dux

Behemorum

(872) 76.

Wito

II.

comes Tuscianorum 110,

GLOSSARIUM.
abyssus 115. anathematizare 57.
apparatus
belli

diadema

69. 86.
e.

dissinteria, 8u0evtq(x 90.

135.

dowina

i.

puella 62.

arreptitius 39.

foaptisma 122; baptismus 108. baptizare 35. 42. 66. 100.

ebdomada 78. 82. 134, epdomada 121, hebdomada 28.

epiphania 75. 85. ergastulum 70. 133.

beneficium 64. 74. bicameratum oratorium 48.

exterminium 87.
falconibus ludere 70.
gentiles, heiden 110. 114. 130. 135.

blasphemus 106.
boreales partes 42.

Canonici 97, canonice 57, canonicale iudicium 133.

cappa presbyteri 52. Caput montium villa, quam vulgus corrupte Capmunti nominare solet
51. cardinales presbyteri et diaconi 104. catholica fides 65.

historiographus 63.
inbeneficari 124. incentor discordiarum 32. infra, intra 50. infula regni 126.

census 89. cenodoxia xsroSo^ia 106. chrismare 122.

cilicium 91. circius 30.

inorme fulmen 48. ab invicem 32, ad invicem 80. iusum, deorsum 68.
letaniae 31. 49. 51. 52. 71.
libra,

circumquaque 117.
clausae 124, clusae 85. comes palatii 47. compendior via 88.

quam
mark

XX solidos

computamus

expletam 109.
limes, 38. 51. 55. 59. 81. 95.

locustae 79.

complices 55. 66.

concives, vicini 129. conventus generalis 29. 33. 42. 43. 55. 78. 82. 89. 91. 113. 114. 116. 130. 131, conventum generale 110. 113. 114. 116. 118. 125. corepiscopus 44. curtis, villa regia 114118. 122. 123. 124. 126. 127. 130.

Madio mense 118. 119. mense Maiarum 107.

30.

129.

130,

manducare, manger mansio, maison 43. marca 55, marchensis 114. 122. 124. 125. 129, marchio 132. mediante mense 32. 95. 126, quadragesima 75. 118, mediantibus legatis
39.

dalmatica 86.
diaconibus 52. 65.

metropolitani episcopi 72. 126.

monarchia 32.

152

GLOSSARIUM.
G5. 81.

Novembrio
Octobrio

quasi, fast 32. 37. 53. quippe 38. 107. 110. 127.

74.

127.

octuaginta 84.

sanctimoniales 97. 105. 106.

satelles 65. 90. 94. 101. 114.

oratorium 48. orthodoxi 44. 49.

scandalum 112.
scola Grecorum 128. seculares res 82. 87. sellati boves 127.
senatus, primores 39. 85. senior, dominus 115. Septembrio 62. 121. siclus argenti 40.

pagani 49; paganissimo more 120. palatium regis 56. 115, palatii comes
47, palatini milites 123. paradisus, vorhalle 99. paralisi morbo 83. 92, paralisy 132, paraliticus 132. parroechia 27. 40, parrochia 114. parvissimis (pravissimis ?) naviculis

102.
pater, taufpate 108.
philargiria, (fiXaQyvQia 106. placitum 3538. 47. 48. 53. 64. 73.
77. 113. 118. 126. 130. 135.

signa aecclesiae, glocken 48. solarium, soller 71. solidus 109.

sophista, philosophus 35. spada 128. suffraganei 70.
supellectile 127. superista 99.
talaris dalmatica 86.

podagricus morbus 129.

polhcita fides 102.
praefectus, comes 42. 43, praefectura 43. 57. 132. primates 50. 54. 132. 135, primores 34. 132. princeps mihtiae 65. 95.

texere, narrare 54. theophania 29. 35. theutonica lingua 89.

tonitruum 108. 123.

vassaUus 36. 68. 73. 128.
ventilare 57. 72. vermes quasi locustae 79.
zelus,
66. 99.

procurator villae 52. provincia, comitatus 42, dioecesis 72.

pseudoepiscopus 98. pseudoprophetissa 37.

quaestionarius quaestura 43.

centenarius 43.

Z,r\koc,

3K&x3^^
/nr^^sZl !fcvx"'/iJ7 tfcv>*Jr//n fN^/iJ? ffc.***'/^
fN. "'/?
,

J&^/O rs^'/^i?Jfes '/4? ft

>
^
yi rv ^/O fS.^ /^ fN.

SyKS2S2B

>,

^/

^^m^S^^S^^^&m^
^^^A^^^C^
/

^33K3v*2S
*2
^/Sls^/o f^v^/* rs^

32$2s <*CxXi^^
^\i>v^\j^/^\ijv^\ir^
i/^n, u^v

o f^^/&j^^/^j^^/4f?^^/i<?j^^

^^^M^^V^VS^^rV ,^ ^/lf\^/4^y ^\JV^\JV^\JV^\JV^>Jy^ Vir^ ^

^Kfrs^
W/,

oWfc>

^W^N

^MV^vfU/^NJV^^JV^^

^^V^ ^M^x>xV ^/^^/^^/1^^^^^^^^^

^^^iwg^\n^vN
0^/? ffcv^/i? f&v"'^/

>C^^>2
^^JVv^JV^^f^^^fV^

+,2SZE3^
^\Ax/m\jy^NiVv^\jy

^nJV>

^fc^

V^
^^/^k^/OT^/Tk^/
/^iry^s^/^xjy^N^
vj/

;!&i#^
^v\Ji//^

^Vi/>^\jy^\Jy/^^

^^^^5^^^^^w^
S2*2S
4J?

^/2? fl^^/i? fN^

<XS^^*>
6) f&^/iT? IN.^/i?

X^T^ fV

^/

jN, "'/ir?

j&^/

fN^/i? f^O&v? fN^/i? fN^/4? fi>

;^EX2SE 332^^
^
^\>y^
x

ap\iCrafc

>

N
,<

&v7fto0/

^//OfN,A'/'

>

.^

;38Sfr^^
/^\JV^\JV^\J1^^

^:&V
^V? r\*fo/i fN^

^
^/flfiS.^

<^ >i <^>3 P"^ '/^xa <^> &/T1\'4'/Bt*<+Aa B^^^ te^ffl fe^^ffl Bs,

^Nae^

^ ^.

N*e^

^
,/U^

^^^^3SS2kw^^v
jr^KiK^

s^w^,

^r^r^^:^

'

"