Relacins Igrexa-Estado.

Os seguintes documentos permiten a realizacin dunha redaccin que tea por tema central as relacins entre a Igrexa e o Estado dende a implantacin do liberalismo na dcada de 1830 ata o franquismo. Dende a inicial confrontacin que a liquidacin do Antigo Rxime supn, e que exemplifica a desamortizacin ( Doc.1.), as relacins Igrexa-Estado sern cambiantes, en funcin do carcter conservador ou progresista dos distintos gobernos e rexmenes polticos; en lias xerais, nos perodos de predominio conservador o poder poltico favoreceu a Igrexa, facndolle importantes concesins e buscando o seu apoio ( D.2), ocorrendo o fenmeno contrario en momentos como a Segunda Repblica (D.3). A Igrexa, que non agachou as sas simpatas polo bando sublevado durante a guerra civil, constituira un dos piares do rxime franquista (D.4). Lembra que debes contextualizar os documentos e referirte aos seus contidos ao longo da ta exposicin, pois non se trata de elaborar o tema de referencia marxe das fontes propostas.

Doc.1.- Desamortizacin (1836): Art.1. Quedan declarados en estado de venda dende agora todos os bens races de calquera clase que pertencesen s comunidades e corporacins relixiosas extinguidas (). Doc.2.- Concordato entre o Estado espaol e a Santa S (1851): Art.1. A relixin catlica, apostlica, romana, que con exclusin de calquera outro culto contina sendo a nica da nacin espaola, conservarse sempre nos dominios de S. M. Catlica con todos os dereitos e prerrogativas de que debe gozar segundo a lei de Deus e o disposto polos sagrados canons. Art. 2. Na sa consecuencia e instruccin nas Universidades, Colexios, Seminarios e Escolas pblicas ou privadas de calquera clase, ser en todo conforme doctrina da mesma relixin catlica; e a este fin non se poer impedimento ningn aos bispos e demais prelados diocesanos encargados polo seu ministerio de velar pola pureza da doctrina da fe e dos costumes, e pola educacin relixiosa da xuventude no exercicio deste cargo, mesmo nas escolas pblicas. Doc.3.- Constitucin de 1931: Art.3. O Estado espaol non ten relixin oficial (). Art 26 () O Estado, as rexins, as provincias e os municipios non mantern, favorecern, nin auxiliarn econmicamente s Igrexas, Asociacins, e Institucins relixiosas. Unha lei especial regular a total extincin, nun prazo mximo de dous anos, do orzamento do clero. Doc.4.- Normas para la Escuela Primaria. 1939. Ao de la Victoria: O oprobio dunha escola laica rematou. Para formar espaois profundos, crentes e patriotas austeros Espaa rexorde, gloriosa, polo esforzo decidido e xigante dos seus fillos, dos que morreron alegremente por ela, dos que por ela se sacrificaron e quixeron renderlle o mellor e mis esplndido da sa vida. A escola ten que recoller o ambiente heroico das juventudes guiadas polo Caudillo Vitoria 1 A reposicin do Santo Crucifixo marca a apertura do curso () 2 Ademais do retrato do Caudillo, haber no saln de clase unha imaxe da Virxe, con preferencia da Inmaculada, e en sitio preferente () 4 entrada na escola os nenos saudarn co tradicional Ave Mara Pursima, sendo contestados polo mestre: Sin pecado concebida ().

Durante os reinados absolutistas previos revolucin liberal, as relacins entre a Igrexa e o poder eran moi estreitas, haba unha xustificacin divina do poder absoluto dos monarcas, o Clero era un estamento privilexiado xunto coa Nobreza, contaba con institucins xurdicas propias como o Tribunal da Inquisicin, eran propietarios de terras concedidas polos reis ou por particulares (mans mortas), por estas cobraban rendas e servicios aos capesios e non pagaban impostos de ningn tipo. A sociedade, incluidas autoridades e elites dirixentes, era profundamente relixiosa. A doctrina catlica e as sas ceremonias eran aceptadas e practicadas con fervor; estas prcticas, especialmente entre as masas populares, aparecan mesturadas con variadas e numerosas crenzas superticiosas. A asuncin polos monarcas espaoles e os seus gobernos da defensa do dogma catlico fronte herexa e s desviacins, levara a situacins de intransixencia e intolerancia relixiosa ( Inquisicin) Coa chegada do liberalismo a situacin foi cambiando pouco a pouco. Os liberais tentaron limitar o poder eclesistico de diversas maneiras; se dominaban os progresistas, estes poan en marcha as desamortizacins, se dominaban os moderados, intentbanse de novo as boas relacins coa Igrexa. De tdolos xeitos as reformas sobre a propiedade, e as xurdicas ( desaparicin dos dereitos xurisdicionais, do vasalaxe , das cargas campesias etc) dictadas polo liberalismo ( tanto moderado como progresista) ,e a economa liberal que pouco a pouco se ir impoendo acabarn minando o poder do que gozaba a Igrexa no Antigo Rxime. Esta perda de privilexios afectar sa economa pero tamn sa influencia na moral social As primeiras medidas reformistas aparecern en 1810/12, na obra lexislativa realizada en Cadiz: supresin da Inquisicin, eliminacin dos privilexios de orixe feudal, dos seorios xurisdicionais, unha desamortizacin. De tdolos xeitos a Constitucin de 1812 declara a relixin catlica como oficial e nica autorizada. Estas primeiras medidas tiveron escasa vixencia pola restauracin do absolutismo por parte de Fernando VII, volvndose a poer en prctica durante o Trienio Liberal (1820-23), e volvendo outra vez a ser paralizadas por posteriores gobernos absolutistas. Foi no reinado de Isabel II, xa definitivamente instalados os liberias no poder, cando se realizou a transformacin do rxime de propiedade ( 1835-1855), destacando a actuacin dos progresistas Mendizbal, Espartero e Madoz. No contexto da revolucin liberal deses anos, o progresista Mendizbal acometeu a desamortizacin eclesitica que fai referencia o Doc.1. Houbo dous decretos que afectaron, bsicamente, ao clero regular. Polo decreto de 1835 quedaban suprimidos os mosteiros das ordes monacais, con excepcin daqueles que prestasen servicios de auxilio social ( enfermos, pobres). Outro decreto de 1836 , que o texto aqu presente, declaraba en venda todos os bens races das institucins suprimidas. A finalidade era solucionar os problemas facendsticos, ampliar os apoios rxime liberal fronte carlismo e desmantelar o poder econmico da Igrexa, considerada como un baluarte do antigo rxime e , en boa parte, simpatizante do carlismo. Durante a rexencia de Espartero ( 1841) completouse esta desamortizacin A partir de 1844 os gobernos moderados paralizaron o proceso e acadaron un acordo co Vaticano: Concordato de 1851, que temos refereido no Doc.2. pola que a Igrexa aceptaba as vendas xa realizadas e levantaba a condena que pesaba sobre gobernantes e compradores dos bens desamortizados, a cambio de que o goberno espaol sostivese econmicamente ao clero, se considerase ao catolicismo como a relixin do Estado, se prohibise a paractica de calquera outro culto, do predominio

relixioso en materia educativa etc. As clases acomodadas garantan as definitivamente as posesins adquiridas e van na Igrexa unha aliada para o control da sociedade. O proceso desamortizador rematar en 1855 con Madoz. O balance desamortizador ser negativo para a Igrexa pois ver decrecer as sas posesins e sufrir cuantiosas perdas no patrimonio artstico e cultural, debido exclaustracin e abandono de conventos ; aparte da perda de poder econmico e poltico.Os efectivos do clero quedaron reducidos terceira parte. De todos modos, tendo en conta que a maiora da sociedade espaola do XIX conserva unha fonda relixiosidade de corte tradicional, a sa influencia seguiu sendo importante O liberalismo democrtico continuar o empeo de restar influencia ao sector eclesistico e a Constitucin democrtica de 1869 falar de liberdade de cultos, eliminando a confesionalidade do Estado, eso s, a nacin obrgase a manter o culto e aos ministros da relixin catlica. Durante esta etapa, o chamado Sexenio Democrtico, o primeiro intento de separacin da Igrexa e o Estado a ser dado pola 1 Repblica pero todo se quedou nun proxecto de Constitucin que non deu tempo a aprobar.. Coa Restauracin da monarqua borbnica, vltase ao conservadurismo e volve haber catolicismo de Estado, eso s, recocese a liberdade de conciencia e de culto. En sntese , o rxime poltico da Restauracin foi un rxime oligrquico, clerical en moitos aspectos, sen demcocracia, cunha clase poltica formada por camarillas de notables unidas para poder ocupar os cargos pblicos. Un rxime que manifestaba o profundo egoismo social dos grupos dominantes incluida a Igrexa, que pretenderon simplemente asegurar o seu monopolio do poder e protexer a sa hexemonia social e econmica. Cada vez hai unha maior fractura social en Espaa. Relacionado con esto que acabamos de describir estara a aparicin dunha corrente anticlerical, minoritaria polo de agora, que comezar a manifestarse en certos actos de protesta: manifestacins, mitns, queima de conventos. Chegamos as sculo XX e a 2 Repblica. A sociedade espaola esta dividida e enfrontada, o bloque de poder tradicional ( terratenentes, burguesia financiera e industrial) non admiten reformas, como consecuencia as masas traballadoras ven empeorar a sa situacin e se radicalizan. A Igrexa esta lado dos primeiros. A Constitucin de 1931, da que fala o Doc 3. modifica as relacins IgrexaEstado: o Estado laico. No momento de proclamarse a Repblica a maiora da xerarqua eclesistica era moi conservadora, e non estaba disposta a perder o dominio ideolxico, cultural e social que tia desde haba sculos. Pero, ao mesmo tempo, fora medrando esa corriente anticlerical da que falamos antes, e tia forte presencia nos partidos republicanos e nas organizacins sindicais de esquerdas. Os ataques violentos a conventos e igrexas tamn van en aumento. O enfrontamento entre a Igrexa e o estado acentase tras a aprobacin da Constitucin. A poltica de secularizacin levada a cabo polo goberno (Espaa deixou de ser catlica, afirmou Azaa referndose a que a relixiosidade deba quedar limitada s prcticas individuais) inclua medidas como a separacin Igrexa-Estado, a extincin do orzamento do clero, a liberalizacin de cultos, a secularizacin dos cemiterios, o matrimonio, o divorcio, e a imposicin de certas limitacins Igrexa ( necesidade de autorizacin para as manifestacins pblicas de culto, a prohibicin s ordes relixiosas de ensinar e de realizar calquer tipo de actividade econmica, a disolucin dos xesuitas). A falla de flexibilidade por parte de todos fixo que a cuestin religiosa

fose un dos motivos claves da guerra civil. A Igrexa, nunca aceptou esa perda de privilexios e sempre se posicionou en contra das forzas de esquerda, sempre apoiou s monrquicos, s carlistas e s falanxistas. A Igrexa catlica bendeciu a sublevacin militar como unha Cruzada fronte materialismo, e a Franco como o home escollido pola Divina Providencia para salvar a Espaa do comunismo ateo. Apoiou a dictadura de Franco, lexitimndolo ideoloxicamente ante as masas ( Caudillo de Espaa pola gracia de Deus). Triunfaba unha visin integrista do catolicismo: o nacionalcatolicismo. A Igrexa obtina enormes privilexios. A relixin catlica era a oficial e o matrimonio civil ,o divorcio e o aborto quedaron prohibidos. Subvencionbase clero. A participacin nos actos litrxicos ( misas, bodas, procesins etc) era obligatoria prcticamente para os espaois. A Igrexa controlaba prensa e ensino, a este respecto temos o Doc 4. as normas para aplicar na escola primaria dictadas xa durante a guerra para entar en funcionamento na Espaa nacional. A relixin catlica era obligatoria nas escolas, os libros de texto eran censurados e as ordes relixiosas tian grandes facilidades para montar colexios. Franco tia dereito a presentar Bispos ante o Vaticano e obtina honores simblicos ( entrar baixo palio nas igrexas). As relacins entre o Goberno e a Santa Sede regulronse no Concordato de 1953. Dende os anos 50 intelectuais catlicos, en contacto con correntes europeas, tentaron un catolicismo liberal e nos arrabaldos das grandes cidades os curas-obreiros facan sas as reivindicacins obreiras creando das organizacins: a HOAC ( Irmandades obreiras de Accin catlica) e a JOC ( Xuventude obreira Catlica) Nos anos 60, O Concilio Vaticano II ( 1962-65) , convocado por Juan XXIII, abriu a Igrexa ao dilogo coas novas correntes de pensamento. Moitos curas e xoves catlicos participaron en movementos antifranquistas, especialmente en Catalua e Pais Vasco. O Papa Pablo VI, oposto a unha alianza co franquismo, conseguiu nomear novos Bispos crticos, entre os que destacou o Cardenal Tarancon. En 1973 os Bispos pediron a revisin do Concordato e o respecto pluralidade poltica e ideolxica