Material Alumnos Cursos de Algas

Algas de Galicia. Identificación visual. Uso gastronómico, cosmético e terapéutico. Xacobo de Toro.
Ortigueira 2007
Organizado pola Fundación Ortegalia.
Loubado sexa deus por terme ensinado

A decir “rula” e “ bidueira” e “dorna” e “fonte” ...
Eu sabendo estas palabras era verdadeiramente dono
da rula e da bidueira e da dorna e da fonte.
Álvaro Cunqueiro
1. Estudio físico do litoral.

1. A. Costa de Galicia e a morfoloxía costeira.
A silueta litoral de Galicia desenvólvese entre os cursos dos ríos Eo no Cantábrico e
Miño no Atlántico, sobre uns 1500 Km de lonxitude, o cal equivale á terceira parte da
costa peninsular española. O seu trazado é moi entrecortado e caprichoso, pois os
sectores rectilíneos de costa alternan con outros dun gran festoneamento, do que son bo
exemplo as Rías Baixas. Ao mesmo tempo, costas acantiladas, rectilíneas ou sinuosas
sucédense con litorais baixos e praias areosas ou con formacións dunares, lagoas,
tómbolos, etc., amosando unha riqueza e variada mostra de formas xeomorfolóxicas e
belas paisaxes. Hai numerosas illas que orlan a costa , como Sisargas, Sálvora, Ons,
Cíes, Lubeiras… ou aquelas interiores de ría como Cortegada, A Toxa e Arousa (as tres
no interior da Ría de Arousa), Tambo (centrada na Ría de Pontevedra) e San Simón (no
fondo da cola da Ría de Vigo).
En Galicia dende sempre, dividiuse arbitrariamente a costa en Rías altas e e baixas,
principalmente dependendo do tipo de costa e rías que configuran cada un destes
sectores.
• As Rías altas.
É un espazo moi variado e extenso, formado polas Rías de Ribadeo, Foz , Viveiro,
O Barqueiro, Ortigueira, Cedeira, interrompido polas que algúns denominan Rías
Centrais (Ferrol, Ares, Betanzos e A Coruña), para seguir tamén coas de Corme e
Laxe, Camariñas, Lires e Corcubión. As Rías altas poden, a súa vez subdividirse en:
Formacións xeomorfolóxicas.
• Os cantís.
A beiramar galega está formada na meirande parte do seu percorrido por cantís que
varían desde uns poucos metros nas rías baixas a máis de 100 metros en zonas como
Cabo Prioriño, Punta Frouxeira, Malpica. Destacando entre todos Cabo Ortegal, xa
mencionado anteriormente e que acada as maiores alturas de toda a Península
Ibérica e cuxa orixe remóntase aos procesos tectónicos acontecidos en Galicia
durante os últimos millóns de anos.
Os cantís amosan unha morfoloxía moi variada e dinámica no tempo. Están suxeitos
a unha forte erosión mariña de carácter mecánico e químico polo impacto das ondas
e os materiais que estas poden transportar en suspensión.
O socavamento realizados na base dos cantís dar lugar, ás veces, a grandes
derrubamentos como os que aconteceron en San Andrés de Teixido ou Cabo
Cociñadoiro. Noutros casos a erosión é máis localizada e só se escavan furnas como
O Furado do Inferno en Ons ou conxuntos de cavidades como a Praia das Catedrais
en Foz de incomparable beleza.
Tamén distribúese pola costa galega cantís fósiles ou non activos, orixinados por
flutuación do nivel do mar nos últimos 6.000 anos. Os descensos no nivel da auga
deron lugar a praias e dunas por diante dos cantís que polo tanto deixaron de ser
activos. Exemplos disto témolos en Doniños, Rostro, Catasol, O Grove e Nerga.
• As rasas.
Algas de Galicia. Identificación visual. Uso gastronómico, cosmético e terapéutico. Xacobo de Toro. Ortigueira 2007
As rasas mariñas son plataformas de abrasión elevadas polos fenómenos tectónicos.

Na maior parte dos casos, foron sepultadas posteriormente por depósitos eólicos ou
por coluvios producidos polas abundantes precipitacións. Exemplos témolos nas
rasas entre Cabo Prior e Prioriño.
No rexión do litoral lucense temos outro bo exemplo, que comeza en Burela e
esténdese ate Asturias.
As praias antigas ou levantadas teñen escaso desenvolvemento debido á exposición
ao mar aberto, que só localmente permite acumulacións de areas. Nos cantís entre
Cabo Silleiro e A Guarda, localízanse depósitos litorais desde os 3 aos 7 metros
sobre o nivel medio do mar que parecen debidos ao efecto dos temporais fortes na
zona.
• Rampas de coídos.
As rampas de coídos ou coieiras son acumulacións de rochas arredondadas pola
acción do mar en antigas plataformas de abrasión. O tamaño dos coios e morfoloxía
depende das características da rocha orixinal. Son de gran tamaño deixando entre
eles cantidade de ocos baleiros.
Estas rampas de coídos son depósitos antigos, vinculados a un período anterior
interglacial de cando o mar tiña un nivel superior ao actual.
Hai moitos exemplos de praias de coídos de seixos ao longo do noso litoral. Algúns
podémolos atopar en Estaca de Bares, Baldaio, Arou, Cabo Tosco, Muxía, Merexo,
Quilmas, Portosín, Baroña, Corrubedo, Punta Lanzada, Baiona, Silleiro, A Guarda,
etc.
• Illas, illotes e cons.

Son de reducida extensión, pero amosan un alto valor ecolóxico debido a que
forman medios propicios para a diferenciación de endemismos en especies animais e
vexetais.
A orixe destas formas no noso litoral é diversa, pero podemos buscar dúas causas
principais, que son a erosión diferencial dos materiais xeolóxicos orixinais como
sucedeu nos Aguillóns de Cabo Ortegal, o Centolo de Fisterra, as illas Serralleiras e
Estelas enfronte de Cabo Silleiro ou as Sisargas diante do Cabo San Adrián; ou a
elevacións do nivel do mar ou tectónicas, que foi o acontecido nas illas Cíes, Ons,
Sálvora e Arousa.
• As praias
Son formacións costeiras que revisten gran importancia no noso litoral e constitúen
uns 600 km de costa, o cal significa o 35% do total. As praias son zonas litorais na
que os depósitos sedimentarios quedan retidos, debido ao equilibrio que se establece
entre os sedimentos, o mar e o vento.
A orixe xeolóxica que forman as praias poden vir dos ríos, da erosión da costa e dos
organismos que producen partes duras como cunchas ou caparazóns. Estes
elementos están mesturados, aínda que soe predominar un ou outro segundo a zona
e o tipo de praia na que nos atopemos.
Polo xeral confúndense as verdadeiras praias de outras acumulacións sedimentarias
de orixe mariña como son as barras, frechas litorais, etc.
A principal característica que presentan as praias é a de se atoparen arrimadas ao
continente segundo a súa dimensión maior, ademais de posuír forma de aluada coa
concavidade mirando ao mar.
Na costa galega aparecen amplamente representados todos os tipos morfolóxicos de

praias e segundo os diferentes criterios utilizados na súa clasificación podemos
distinguir:
o Atendendo a súa extensión lateral:

Praias de peto: acadan ata 250m e están flanqueadas por saíntes
rochosos que teñan proximidade entre si. Hai claros exemplos
entre Ribadeo e Foz, entre Fisterra e Touriñán, á marxe norte da
Ría de Muros (Ilustr.1) e entre Cabo Silleiro e A Guarda.
Praias normais: amosan morfoloxía típica de media lúa e
lonxitude variable. Neste caso pódense citar exemplos das nosas
mellores praias como Carnota (Ilustr.2), Baldaio, O Trece, Barra,
A Lanzada, Doniños, Corrubedo, etc.
Ilustración 2. Concello de Testal Ilustración 1. Carnota
o Atendendo o seu perfil:

Praias incompletas: fáltanlles algunha parte do seu perfil,
normalmente provocado por obras de enxeñería, como paseos
marítimos, construcións ou tamén por extraccións de area.
Exemplos claros témolos en Samil, Sanxenxo, Esteiro na Ría de

Muros, Lago, San Bartolomé de Barreiros, Riazor e Orzán.
Praias completas: amosan todas as partes ben definidas.
Exemplos son a praia de Esteiro na Ría de Viveiro, Vilarrube,
Valdoviño e Liméns.
o Atendendo á pendente do perfil:

Praias tendidas: Con pouca pendente, presentándose en zonas
que soen estar protexidas dos ventos dominantes. Exemplos
claros son a praia de Patos, Testal, Barraña ou Cabalar.
Praias con fortes pendentes: son de areas grosas por ser
hidrodinámicamente máis enerxéticas como lles ocorre a
Camposancos, Mar de Afora, Concheira, etc.
• Barras e lagoas litorais.

Son acumulacións areosas xunto a relevos de rochas, baías ou entrantes litorais.
Nalgúns casos chegan a pechar en maior ou menor grado a baía .
Un sistema de barreira identificase por presentar unha praia cunha zona inclinada
cara ao mar onde baten as ondas, un punto alto do perfil que marca o cambio da
pendente inclinándose cara ao outro lado, que só é acadada nas grandes preamares.
Inmediatamente despois instálanse as dunas, que forman varios cintos aliñados e
colonizados por plantas. A parte que queda ao abrigo do mar formará zonas
húmidas, integrada polas marismas e lagoas de maior ou menor entidade. Estas
lagoas adoitan coincidir coa desembocadura de cursos fluviais de escaso caudal,
polo tanto tenderá a predominar a deposición dos materiais que transporta o río
sobre a erosión, polo cal soe haber zoas de abundante limos e arxilas. Exemplos
representativos son en Xuño, Louro, Traba, Doniños e Valdoviño.
Podo suceder que a barra non peche completamente a lagoa, habendo unha
comunicación permanente entre mar e as augas da lagoa , como é nos casos de A
Ramallosa, Baldaio, Carnota ou Lires.
Algunhas barreiras medran lateralmente formando frechas areosas que en ocasións,
cando ven interrompido o seu avance pola presenza dunha illa ou illote, dan orixe a
tómbolos como os da Lanzada, Illa de Arousa ou Fisterra.
• Marismas e esteiros.
Son formacións abondosas na nosa costa. Desenvólvense tanto no interior como no
exterior das rías. Soen estar asociadas as zoas externas das rías a lagoas litorais,
Están compostas por unha mestura homoxénea a base de limos, arxilas e areas de
orixe fluvial, mariño e eólico Estes solos representan unhas 8.000 hectáreas en
Galicia, das cales unhas 5.600 se localizan na provincia da Coruña. Nestes
ambientes predomina a sedimentación, quedando detidas nestas zoas e tamén nas
rías, os materiais da erosión costeira, os restos de organismos vivos e os produtos
residuais da intervención humana nas costas, polo usual impactante dende o punto
de vista medio ambiental.
As marismas e esteiros teñen unha importancia ecolóxica moi grande, entre outras
cousas por ser zoas de descanso de aves migratorias Atlánticas. Exemplos de alto
valor son a enseada do Grove, puntos da ría de Corme-Laxe, Ponteceso, Noia, Illa
de Arousa e Ortigueira, pero hai máis zonas que as devanditas na nosa costa.
1. B. Parámetros climáticos e climatoloxía na rexión litoral.

o A influenza mariña na rexión costeira.
A presenza do Océano Atlántico no litoral Galego, supón unha acción reguladora do
réxime térmico e pluviométrico. Debido a lentitude no proceso de quecemento e
arrefriado, xa que a masa oceánica permanece durante o verán máis fresca que o
continente, mentres que durante o inverno é máis cálida, se produce unha sensible
atenuación dos máximos estivais (retrasando a súa aparición ao mes de agosto) e dos
mínimos invernais (atrasando a súa aparición ao mes de febreiro); ao mesmo tempo a
amplitude térmica anual faise maior a medida que nos aloxamos da costa. O
incremento da humidade do aire e do seu potencial de precipitación prodúcese;
particularmente no outono e inverno, cando as masas de aire marítimas se condensan
facilmente ao entrar en contacto coa superficie continental fría ocasionando
precipitacións abundantes.
Os efectos máis relevantes se poñen de manifesto na gradación que experimentan os
valores térmicos para o interior de Galicia. Reflíctense nos valores que acadan os
índices elaborados a partir
Mapa 1. Indice de continentalidade.
dos datos de amplitude
térmica, latitude, e
temperaturas medias de
outono e primavera dos
observatorios
termopluviométricos galegos.
O índice de continentalidade
(Gorczynski), que aumenta
co incremento do rigor
térmico marcado pola perda
de influencia marítima,
define a orla litoral con
umbrais propios dos climas
oceánicos (<10) .
A especial configuración do
relevo (disposición, altitude e
rugosidade) determina Fonte: INM, CMT de Galicia.Periodo 1962-90
igualmente en Galicia a
aparición de matices Mapa 2. Indice de oceanidade.
diferenciadores do clima. En
función desta variable pódense
establecer distintos sectores de
comportamento meteorolóxico,
entre os que se atopan as Rías,
que se comportan como
"trampas cazadoras de nubes"
xa que a orientación das Rías
Altas failles máis vulnerables
ás masas de aire frías e
húmidas do N e NO, mentres
que nas Rías Baixas son as
masas cálidas e húmidas do O
e SO as dominantes.
Dentro do contraste así Fonte: INM.CMT de Galicia. Periodo 1962-90
suxerido polas condicións topográficas xerais debe resaltarse a especial incidencia que a
altitude posúe sobre os elementos maiores do clima (temperaturas e precipitacións).
Neste senso, obsérvase unha alta correlación negativa dos valores térmicos co
incremento da altura (manifestándose un claro descenso das temperaturas co aumento
da altitude) que, nembargante, non aparece ben definida en senso positivo (aumento da
precipitación en razón directa da altitude), tal como cabria esperar, no grao de
asociación cos valores pluviométricos. De feito, estimouse a partir das observacións de
superficie, un gradente térmico vertical promedio para Galicia de -0,59°C/100 m,
oscilando o seu percorrido entre valores de -0,38° C/100 m e -0,78° C/100 m segundo
unha progresión espacial NNO-SSE.
Na escala microclimática, as condicións locais que presentan a vexetación e os chans
(intensamente sometidos á acción antrópica, en especial na rexión costeira) son tamén
importantes.
O coeficiente de variación de temperaturas e precipitacións resume de forma acertada
estas secuencias diferenciadoras do territorio. O rigor térmico é menor nas
inmediacións da costa e a medida que afastámonos dela acentúase salientándose máis
nos sectores montañosos.
o Temperatura.
Os valores da temperatura na superficie o pé da costa, réxime e distribución dos mesmo,
vense influídos por unha serie de variables atmosféricas e xeográficas que interaccionan
entre si. Un dos primeiros
datos a ter en conta será a Mapa 3. Insolación anual.
insolación.
Galicia atópase entre os
puntos da península con
menor fluxo solar incidente
con menos de 2000 horas.
Aínda que claro está,
existen diferenzas notorias
en función da localización
xeográfica galega, xa que
nas zonas más soleadas só
se rexistra un 25% menos
de radiación que outras
zonas de maior radiación
solar na península como
son Almería ou Oeste de
Huelva.
Nos valores medios diarios Fonte: INM, CMT de Galicia.Periodo 1962-90
anuais de radiación sola,
esta aumenta ao ir de norte a sur e canto máis nos aproximamos á costa dende o interior.
Vese que as costas gozan de maior radiación solar que as terras adxacentes do interior.
Isto ocorre incluso na costa setentrional da provincia da Coruña e na costa de Lugo, a
pesar de estar máis ao norte que as súas terras do interior próximas.
A conxunción destes dous efectos é especialmente relevante nas Rías Baixas (situación
sur e de costa) onde non só se atopan niveis de radiación solar similares aos da zona
máis soleada do sueste da provincia de Ourense, senón que ademais, fai que a súa área
insular máis occidental (nas Cíes, Ons e Sálvora, é dicir, a área do actual Parque
Nacional das illas Atlánticas) sexa a que recibe a maior densidade de radiación solar de
toda a Comunidade, sendo a área máis soleada de Galicia.
A influencia da costa na radiación solar é tanto menor canto máis preto do solsticio de
inverno (decembro, xaneiro), e maior canto máis preto do solsticio de verán (xuño,
xullo). Nos meses de inverno, o desprazamento das borrascas predominantes do
Atlántico en dirección sudoeste-nordeste fai que a radiación solar decreza claramente de
sueste a noroeste, non aparecendo, por exemplo, diferenciada a área en torno á Serra do
Xistral. Pola contra, os ventos do norte e noroeste doutras épocas do ano fan que a
nebulosidade sexa máxima nesa área.
Mapa 4. Radiación solar total.
En canto á variación da radiación solar coa xeografía, é mínima nos meses próximos ao
solsticio de inverno (de 1.100 Wh/m2.día no norte da Coruña e Lugo a 1.400 Wh/m2.día
no sueste de Ourense, ambos en decembro), e máxima preto do solsticio de verán (4.400
Wh/m2.día no contorno da serra do Xistral a 7.500 Wh/m2día no sueste de Ourense,
ambos en xullo). É dicir, nos meses de xuño- xullo gozamos na nosa Comunidade dun
nivel de radiación solar que vai dende
valores no sueste de Ourense preto dos Mapa 5. Isotermas anuais.
máis altos de España, ata valores que
roldan un 40% menos na zona do Xistral,
convertendo esta área na menos soleada de
España (e polo tanto, quizais a máis fresca
nesta época do ano).
No referente as temperaturas medias
durante o ano, a temperatura media de
xaneiro decrece rapidamente a partir da
orla litoral (9°C) para as serras interiores
(0°C), e exceptuando o caso dalgúns
observatorios costeiros, coincide co mes
máis frío do ano. A isoterma de 8°C marca
o umbral entre o sector caracterizado por
invernos suaves (por mor da influencia da masa oceánica) e o sector caracterizado por
invernos rigorosos, onde as montañas debúxanse corno "illas de frío".
A temperatura media de agosto presenta un
rango entre os 21°C e os 14°C, coincidindo Mapa 6. Amplitude térmica anual.
co mes máis cálido do ano nos observatorios
da costa. A isoterma dos 20°C limita o
sector máis cálido de Galicia, circunscrito
ao seu territorio meridional (Rías Baixas e
vales interiores).
As temperaturas medias das mínimas
debuxan unha sectorización territorial na
que aparece ben delimitada a orla litoral no
seu conxunto (>9°C) carente de rigor
respecto ao frío.
As temperaturas medias das máximas
contrapoñen o sector meridional máis cálido
por mor das diferenzas de insolación e das
particularidades das variables xeográficas
(19-20°C) ao sector setentrional e
suroriental máis frescos (18-16°C) pechados
polas áreas de montaña (14-12°C).
Os rexistros máximos correspóndense co sector das Rías Baixas e Val do Sil, sendo esta
diferenciación do período estival e do valor máximo térmico o seu distintivo máis
característico dende do punto de vista climático.
Outro parámetro de importancia é o número de días de xeada na orla litoral, suxeita ao
efecto amortiguador do atlántico, presentando o valor máis baixo de Galicia (<100 días)
así como a duración da estación
Mapa 7. Periodo libre de xeadas (nº días)
libre de xeadas mínimas
(temperatura media das mínimas
absolutas > 7°C).
A maior parte de Galicia queda
comprendida baixo o umbral de
10°C, presuposto este que se
toma como criterio característico
do réxime térmico subtropical
morno nas nosas latitudes.
Apréciase un sector do territorio
claramente diferenciado pola
isoterma de 14°C no sur (Rías
Baixas e vales do SE)
acompañado de dous enclaves
setentrionais con valores
semellantes (Golfo Ártabro e
Rías Altas), debido aos abrigos e
sombras meteorolóxicas, a partir dos cales os rexistros térmicos presentan valores
decrecentes ata acadar os mínimos nas áreas de vales
O parámetro da oscilación térmica media anual (diferenza entre os valores mensuais
máximos e mínimos) incrementa o seu valor a partir da costa para o interior de Galicia.
A suavidade do réxime térmico costeiro se pon de manifesto en rexistros de amplitude
do litoral N e NO (10°C) que se ven lixeiramente incrementados no sector meridional,
alí onde o verán é máis cálido (1l-12°C).
o Precipitacións
Unha das claves de
identificación máis Mapa 8. Número de días de precipitación.
popularmente empregadas para
o clima galego é a das súas
precipitacións elevadas (> 1.
000 mm anuais) e regulares ao
longo do ano dentro do
contexto da Península Ibérica.
O verán é en todos os casos a
estación “menos regada” e o
inverno, a máis chuviosa; os
valores relativos de ambas
oscilan en razón á intensidade
pluviométrica. Para o sur e
interior de Galicia as
precipitacións de inverno
supoñen máis do 40% do total
do ano, acentuándose a
escaseza do verán (10%),
mentres que no norte as precipitacións do inverno oscilan entre o 30-35% do total anual,
sendo o verán receptor de valores lixeiramente máis altos que no sur galego (9-12%).
En calquera caso, os meses de verán poden considerarse secos en toda Galicia
(precipitación inferior ao 15% do total do ano).
Como resultado final, a cartografía das precipitacións de inverno e verán amosa a
gradación dos diferentes dominios pluviométricos a partir da costa (húmidos a
hiperhúmidos en sentido NNE-
Mapa 9. Isoietas anuais.
SSO) ao interior (subhúmidos), o
acusado descenso dos rexistros
estivais (estación que incrementa
a sequidade para o ESE do
territorio), e os enclaves
particulares da costa (abrigos e
sombras pluviométricas) e a
montaña galega (dorsal meridiana
e serras interiores).
Valores máximos de precipitación
invernal se acadan nas estacións
costeiras meridionais (Rías
Baixas) e nos aliñamentos
montañosas do litoral e interior
(700-800 mm), decrecendo pola
dinámica aludida nos sectores do
Golfo Ártabro e litoral norte (500
mm).
A precipitación estival oscila entre os 100 e 160 mm, sendo as áreas que reciben maior e
menor cantidade de auga precipitada practicamente as mesmas que durante o inverno.
Os rexistros de precipitación anual ofrecen unha distribución complexa, pola
importancia que neste proceso xogan as interaccións das variables atmosféricas e

xeográficas.
O valor promedio para Galicia de pouco máis de 1.300 mm representa certamente un
carácter chuvioso, pero enmascara o amplo rango dos rexistros dependendo da rexión
que se trate. Definindo o territorio en catro grandes dominios, o litoral recibe
precipitacións inferiores a media no seu sector norte polo efecto de abrigo en golfos e
enseadas (A Coruña, 999 mm; Fisterra, 950 mm) mentres que o seu sector sur, aberto
aos fluxos húmidos do SO, é moito máis chuvioso (Rianxo, 1.900 mm; Vigo, 1.952
mm); nesta costa meridional, os rexistros das elevacións prelitorais poden superar
amplamente esta cifra (Barbanza, 3.000 mm).
A partir do litoral rexístrase un aumento dos valores para o interior: o conxunto
montañoso que forma a dorsal occidental que configura un dos dominios de maior
precipitación de Galicia.
Para o conxunto do litoral noroeste, o número total de días de precipitación representa
un valor superior a 150, que descende lixeiramente (140) no caso do litoral sur.
2. Propiedades da auga mariña no marco litoral galego.
A auga mariña se caracteriza por ter unhas propiedades organolépticas e fisicoquímicas

concretas, que están suxeitas a variacións dependendo do mar ou océano, estación do
ano...etc.
2. A. Propiedades organolépticas:
• A cor.
É variable, con frecuencia na escala do verde ao azul, influíndo neste a profundidade, o
estado do ceo, microorganismos presentes ou afloramentos de microalgas.
Cando a luz solar incide no mar unha parte penetra na masa de auga, e outra é reflectida
e dispersada polas moléculas, partículas sólidas e organismos que permanecen en
suspensión na columna vertical de auga. A importancia destes fenómenos radica na
inclinación das radiacións e da presenza e magnitude das ondas, de tal xeito que unha
menor inclinación en mares calmos asegura unha maior penetración da luz na auga.
Isto explica a cor do mar. O azul das augas nidias prodúcese onde as radiacións desa cor
son as menos absorbidas e poden chegar a maior profundidade. E o verdoso das zonas
costeiras débese a unha importante carga de partículas e microorganismos en
suspensión, que aumentan o atoldado da auga.
Cando a auga está revolta prodúcese un cambio na capacidade de absorción, sendo
afastadas as radiacións azuis antes que as verde- amarelas.
En xeral, nas rías a parte interna é pouco transparente e a luz afonda menos que nas
partes media ou externa. Sen embargo, na beira norte a luz penetra menos que na
meridional, debido a que as augas con aportes fluviais e outros desfeitos saen pola beira
norte segundo o sistema circulatorio xeral das rías, mentres que pola sur entra a auga
oceánica máis limpa e transparente.
• Sabor.
É moi característico, resultando salgado-amargo, que é máis ou menos forte en función
do tramo de costa, xa que é menos forte en zonas próximas a desembocaduras de ríos,
zonas internas de ría...etc. Depende tamén da salinidade que posúa, o cal explicarase no
punto das características físicas.
• Olor.
O auga de mar se pasase por un proceso completo de filtrado e depuración é inodoro. O
cheiro característico que percibimos na costa ao cal asociamos co mar é debido a
procesos de descomposición de algas e outros organismos mariños, restos de materia
orgánica aportados por leitos fluviais...etc
2. B. Parámetros físico-químicos:
• Temperatura.
As grandes masas de auga, como océanos e mares, presentan a maior estabilidade e
inercia térmica da terra debido a unha das características físicas da auga que é a elevada
calor específica da auga. Isto xunto coa súa enorme extensión fan que actúe como un
grande termorregulador, definindo as condicións climáticas xerais e afectando en
especial a franxa costeira. A distribución da temperatura da auga mariña non é
uniforme, xa que é influída pola radiación solar, os intercambios coa atmosfera e a
temperatura de augas ou correntes subxacentes. As variacións máis importantes ocorren

na superficie, onde a temperatura varía coa latitude, topografía costeira, correntes
mariñas e ventos principalmente
A temperatura é distinta segundo o mar que se considere, sendo a media do verán 14-
18° C no Mar Báltico e Mar do Norte, de 20-23° C no Atántico e de 22-27° C no
Mediterráneo. Pero a presenza de correntes inflúe tamén sobremaneira, así no inverno, a
temperatura das augas superficiais na costa americana, en latitudes semellantes á nosa, é
de 5°C, mentres que en Galicia é de 13°C. Isto é debido a influencia da corrente cálida
do Golfo e explica as suaves temperaturas das que goza durante todo o ano o litoral
galego. Paradoxicamente, se as comparamos con augas máis próximas, obsérvase que
son máis baixas, semellantes ás das augas situadas máis ao norte, fronte ás costas
bretonas francesas. Isto é debido a que diante das nosas costas afloran augas frías
provintes da corrente de saída do mar Mediterráneo, que flúen a gran profundidade.
Na plataforma costeira das Rías Baixas, a temperatura superficial en primavera é de
13°C ao norte, preto de Fisterra, e de 15°C, máis ao sur. A comezos do verán, no mar
aberto é de 15,5 - 16°C, e a carón da costa é de 13 - 14°C. En setembro, polos aportes
fluviais aumenta ate situarse entre os 14-16°C.
Por debaixo dos 50 m. as temperaturas mantéñense moi homoxéneas, entre 12 - 13°C,
pero en xuño, comeza a xurdir polo fondo unha masa de auga a 12°C que entra nas rías.
É o afloramento de augas oceánicas de orixe mediterránea. Na ría de Arousa é onde
máis penetra, chegando ata a súa cabeceira. Fronte a Ría de Muros a capa de fondo é
máis fría (11,8-12 ºC) que no sur, onde esa temperatura só aparece no talude continental
Nas rías, a auga de superficie presenta un rango de variación amplo, dependendo
principalmente de tres factores: as mareas, a situación espacial e as estacións anuais.
Coas mareas a temperatura varía ata. 1°C, de xeito que aumenta coa marea saínte e
diminúe coa entrante. Na costa norte os valores en verán son un pouco máis altos ca no
sur, debido á circulación xeral das rías, onde a auga tende a saír pola beira norte e a
entrar pola sur. As variacións estacionais son as máis acusadas, ocasionadas en grande
medida polas condicións meteorolóxicas. Así, en Ortigueira no inverno mídense 10°C e
no verán 21ºC; en A Coruña 10ºC no inverno e 20ºC no verán; en Vigo 11ºC no inverno
e 22ºC no verán.
No inverno, debido ao establecemento dunha inversión térmica pola cal a auga fría
sitúase enriba da quente, na Ría de Arousa mídense 12°C na superficie e 13-14°C no
fondo; e en Vigo 12-12,5 ºC na superficie e 13°C en profundidade. Pero de marzo a
abril toda a auga presenta temperaturas homoxéneas, de 12 a 15ºC segundo as rías.
Entre xuño e xullo a auga superficial acada os 18°C de mínima, pero no fondo sitúase (
nas Rías Baixas), entre 12 e 14°C debido á chegada da auga do afloramento, fenómeno
que volve repetirse en setembro.
No verán o descenso da temperatura coa profundidade é pouco acusado nos 7 primeiros
metros, dende aquí ata os 12 ou 16 metros decrece bruscamente, para continuar
reducíndose máis lentamente ata o fondo. Isto dá lugar a un forte gradinte térmico, a
"termoclina", entre os 8 e 12 metros de profundidade. Coa chegada do outono vólvense
homoxeneizar as augas, e as temperaturas son de 12 a 15°C.
• Densidade.
A densidade é bastante elevada debido a súa considerable mineralización. Presenta
variacións nos seus valores en función da profundidade a cal se tomen as medidas,
latitude, concentración, presenza de desembocadura de ríos, abundancia de choivas,
evaporación superficial etc... Debido a isto atopamos no Atlántico valores medios de
1,028 e no Mediterráneo 1,032.
A densidade media da auga mariña en Galicia é de 1,02652 g/l pero pode variar moi
lixeiramente dependendo da súa temperatura, salinidade e presión.
As modificacións máis importantes prodúcense nas capas superficiais, onde a
temperatura e a salinidade varían máis frecuentemente. Coa profundidade tamén se
acrecenta debido aoincremento da presión, aínda que as variacións producidas por esta
causa son menores. Na superficie, a densidade decrece co quentamento e tamén coa
diminución da salinidade debida a aportes fluviais ou choivas; os fenómenos contrarios,
o arrefriamento ou a evaporación, fan que aumente. Ás veces, as variacións superficiais
prodúcense pola presenza de correntes que aportan augas de diferente densidade; cando
sucede isto, as augas afúndense ou soben rapidamente buscando a profundidade que lles
corresponde, o que xera unha circulación vertical convectiva.
Seguindo as variacións da densidade aolongo do ano, tomando a Ría de Vigo como
exemplo, obsérvase no inverno unha grande homoxeneidade, sobre todo na parte
exterior da ría, con valores próximos a 26,5 (para poñer en evidencia as diferenzas
recórrese a multiplicar por mil o valor obtido na salinidade e suprimir o número enteiro
que sempre é 1. O arrefriamento da capa superficial, polo descenso da temperatura do
aire, aumenta a súa densidade, acadando valores similares ou lixeiramente superiores a
auga do fondo, o que provoca un afundimento de augas na beira sur da ría que
interrompe a circulación xeral aoimpedir a entrada de auga oceánica polo fondo, o que
se recupera en marzo.
Simultaneamente, a 10 metros de profundidade desenvólvese en toda a ría unha capa, de
26,7 de densidade. Mentres que, as choivas e os desaugues fluviais, orixinan na
superficie un descenso da densidade ata 24,5.
Coa chegada do verán entra auga fría oceánica polo fondo, establecéndose un forte
gradiente térmico, polo que aparece unha forte estratificación en toda a columna de
auga, con valores de 25 na superficie e 27 no fondo.
En setembro vólvese facer moi evidente a capa de 26,7, a menos de 10 m de
profundidade, e na superficie xorde unha forte estratificación (26,7 - 25) que cadra co
troco de temperatura. O ciclo remata no outono cunha densidade homoxénea de 26 a
26,5 en toda a auga.
• Ph.
O ph do auga é alcalino, variando entre 7,95 e 8,35. podendo variar en puntos locais
onde haxa existencia de verquidos e se orixínan reaccións que cambien a concentración
de H+.
• Constitución química e salinidade.

A constitución química do auga está formada principalmente por unha solución
clorurada sódica, pero que realmente alberga a máis de 60 elementos, incluíndo aqueles
considerados raros e elementos traza. A orixe destes elementos é moi variada,
fundamentalmente proceden das rochas basálticas e das augas xuvenís procedentes do
Táboa 3 . Residuo seco e principais ións en auga de mar. Fonte: Armijo, M. Curas balnearias y climáticas.
-
Residuo Cl Na+ SO42- Mg2+ Ca 2+ K+
seco mg/l mEq/l mg/I mEq/l mg/I mEq/l mg/I mEq/l mg/I mEq/l mg/I mEq/l
Atlántico N. 34.700 19.012 536,12 10.464 455,18 2.446 50,92 1.273 104,73 468 23,37 725 18,55.
Atlántico S. 35.700 19.460 548,77 11.081 482,02 956 78,67 456 22,84 760 19,45
Mediterráneo 37.700 20.527 578,86 11.706 509,21 2.943 61,27 1.310 107,76 441 22,01 264 6,76
Pacífico 34.700 18.950 534,39 10.262 446,39 2.786 58,00 1.315 108,15 471 23,55 603 15,44
Promedio 35.700 19.487 549,53 10.878 473,20 2.688 55,96 1.213 99,98 459 22,94 588 15,05
manto terrestre que emerxen polo rift das dorsais oceánicas, pero tamén nas liberadas
polos volcáns que bordean as marxes continentais e das rochas erosionadas da codia da
litosfera que carreadas polos cursos fluviais rematan no mar.
A cantidade de sales contidos nun litro de auga de mar, expresada en gramos, é a
salinidade. A mineralización media é do 35‰, pero amosa grandes variacións en
función do mar ou océano. Por exemplo, no Báltico que é case un mar pechado ao que
aflúen grandes ríos e a evaporación é pequena, a mineralización total é máis baixa,
mentres que no Mar Morto, de caracrterísticas opostas, é máis elevada (370‰). No
Mediterráneo pode acadar o 38 ‰ e no Atlántico que é o caso que ocúpanos, o 32 ‰
aproximadamente (táboa 3).
No mar hai moitos sales disoltos e as súas proporcións relativas son moi constantes
debido aoseu continuo movemento producido polas correntes. O sal común, o cloruro
sódico, é o máis abondoso nun 75%, dos iones Cl- e Na+ con valores medios de 25 ‰,
seguíndolles en importancia os aniones Ca2+,SO42- e CO3H- e os catións Mg2+ , Ca2+ e
K+. Nunha proporción moito menor atópanse carbonatos, bromuros, ioduros, etc.,
Táboa 4. Elementos da auga de mar. Fonte: Armijo, M. Curas balnearias y climáticas.
Elemento g/kg Elemento µ g/g Elemento µ g/kg
Oxíxeno O 857,000 Litio Li 170,000 Cadmio Cd 0,100
Hidróxeno H 180,000 Rubidio Rb 120,000 Xenón Xe 0,100
Cloro CI 18,980 Fósforo P 70,000 Wolframio W 0,100
Sodio Na 10,543 Iodo l 60,000 Xermanio Ge 0,070
Magnesio Mg 1,272 Bario Ba 30,000 Cromo Cr 0,050
Azougue S 0,885 Indio In 20,000 Torio To 0,050
........
Calcio Ca 0,400 Cinc Zn 10,000 Escandio Se 0,040
Potasio K 0,380 Ferro Fe 10,000 Chumbo Pb 0,030
Bromo Br 0,065 Aluminio Al 10,000 Mercurio Hg 0,030
Carbono C 0,028 Molibdeno Mo 10,000 Galio Ga 0,030
Estroncio Sr 0,008 Selenio Se 4,000 Bismuto Bi 0,020
Boro B 0,0065 Estaño Sn 3,000 Nibio Nb 0,010
Silicio Si 0,0030 Cobre Cu 3,000 Talio Tl 0,010
Flúor F 0,0013 Arsénico As 3,000 Helio He 0,005
Argón Ar 0,0006 Uranio U 3,000 Ouro Au 0,004
Nitróxeno N 0,0005 Níquel Ni 2,000 Neodimio Nd 0,0092
Vanadio V 2,000 Disprosio Dy 0,0029
Manganeso Mn 2,000 Praseodimio Pr 0,0026
Titanio Ti 1,000 Gadolinio Gd 0,0024
Antimonio Sb 0,500 lterbio Yb 0,0020
Cobalto Co 0,500 Samario Sm 0,0017
Cesio Cs 0,500 Holmio Ho 0,008
Cerio Ce 0,400 Beri1io Be 0,0006
Itrio Y 0,300 Tulio Tm 0,0005
Plata Ag 0,300 Eutopio Eu 0,0004
Lantano La 0,300 Lutecio Lu 0,0004
Criptón Kr 0,300 Radio Ra 1,0 X 10-7
Neón Ne 0,100 Radón Rn 0,6 X 10-12
estando presentes todos ou a maior parte dos elementos existentes na codia terrestre
(táboa 4).
A composición media cuantitativa do auga é bastante estable no relativo ós seus
compoñentes maioritarios e minoritarios, aínda que estes últimos teñen un rango de
variación maior. Isto é debido a que dependen de diversos factores físico-químicos e
biolóxicos, pois poden ser aportados ás augas mariñas por lixiviación da codia terrestre,
polas augas fluviais, estar suxeitos á acción de liberación ou captación por organismos
vivos...etc.
Aínda que a salinidade media oscila entre 33 e 36 ‰, no litoral e na superficie é moi
variable, debido á influencia dos factores meteorolóxicos e topográficos, dos aportes
fluviais, os afloramentos, ou incluso choivas abondosas. Na superficie mariña da
plataforma costeira galega mídense valores de 35,4 a 35,6 ‰, sen embargo nos 30
primeiros metros fronte ós desaugues das rías obsérvanse unhas amplas linguas de auga
de menor salinidade, que chegan a ter un 20 % de auga doce, e que discorren
perpendiculares á costa ata o talude continental.
Nas rías, a salinidade acrecéntase coa profundidade. O incremento máis acusado
prodúcese na capa superficial, de 0 a 7 m. e vaise facendo cunha taxa menor ao
achegarse ao fondo, onde se sitúa arredor do 35,7 ‰.
En termos xerais, nas Rías Baixas a beira sur presenta; uns valores un pouco máis
elevados que a norte, isto é polo desaugue das rías pola ribeira norte, trasladando entón
maior cantidade de auga doce.
A salinidade na boca das rías ten uns valores oceánicos estables do 35 ‰, mentres que
na cabeceira as variacións son moi importantes debido á mestura coas augas fluviais.
Por exemplo en Ortigueira oscila entre 11,5 e 36 ‰, en A Coruña de 2 a 33 ‰, en Vigo
de 18 a 35,5 ‰.
Os ventos tamén inflúen nestes valores, así na cabeceira da ría de Pontevedra con ventos
do nordés as augas doces do Lérez fan diminuír a salinidade a 14 ou 17 ‰, mentres que
cos ventos do sudoeste aumenta a influencia mariña e a salinidade ascende a 33,5 ‰.
Na primavera chéganse a producir fortes descensos en toda a capa superficial
coincidindo coas épocas de choivas e maiores aportes fluviais, deste modo na ría de
Arousa mídense variación entre 20 e 32 ‰, mentres que no verán e outono mantéñense
arredor do 35,5 ‰.
• Gases.
O auga de mar contén disoltos de 20 a 30 cm3 de gases por litro, atopándose todos os
gases que existen na atmosfera, pero en distintas concentracións. De todos eles, os máis
abundantes son o nitróxeno, osíxeno e o dióxido de carbono, dos cales o derradeiro
aparece principalmente como carbonato e bicarbonato porque reacciona quimicamente
coa auga mariña. Os gases osíxeno e dióxido de carbono teñen un papel fundamental
para o sostemento da vida mariña e a súa porcentaxe disolta na auga pódenos dar unha
idea da calidade da mesma.
Como cada gas ten a súa propia solubilidade, a proporción en que están disoltos no mar
non é igual á que presentan na atmosfera e atópase un promedio de de 64% para o
nitróxeno, 34% para o osíxeno e do 1.6 % para o dióxido e carbono. Os gases menos
comúns como: argón, kryptón, xenón, neón e helio tamén están presentes en pequenas
cantidades nunha proporción total de case o 1.7 %.
O osíxeno na superficie tende a estar en equilibrio co atmosférico; pero as súas
variacións son moi grandes, xa que ao aumentar a temperatura e a salinidade baixa a súa
solubilidade. Logo, segundo diminúe a profundidade, polo xeral a concentración de
osíxeno decrece coa profundidade. A actividade biolóxica dos seres fotosintéticos
provoca tamén variacións de carácter diúrno/ nocturno pois requiren do osíxeno para o
seu metabolismo. Por último, os procesos de mestura e os movementos da auga tamén
determinan a concentración de osíxeno disolto na auga. En superficie, este gas presenta
variacións que oscilan entre 3 ml/l e 8 ml/l. Nas rías as zonas máis osixenadas son as
beiras sur e as partes externas. Nas zonas internas, cando hai fortes correntes de marea e
pouca profundidade, como acontece no desaugue do Ulla, a concentración de osíxeno é
grande, pero cando os movementos mareais son pequenos e na zona hai verquidos, a
concentración de osíxeno baixa ata 0,4 ml/l, como sucede en Pontevedra,
En profundidade, as oscilacións son menores, de 1,3 ml/l a 5,6 ml/l, atopándose os
valores mínimos nas partes centrais e norte das rías.
O dióxido de carbono pode atoparse como gas disolto de procedencia atmosférica ou
producido pola respiración dos seres vivos, e tamén como carbonatos ou bicarhonatos.
Estas formas están ligadas por unha relación de equilibrio, e por iso a auga mariña
contén unhas 50 veces máis CO2, que as augas doces en contacto coa atmósfera.
2. C. Hidrodinamia. O mar en movemento.
O movemento do mar é producido por varios factores que atenden a razóns

astronómicas, atmosféricas e convectivas.
Nos factores astronómicos inflúe o movemento rotacional da terra sobre seu eixo, a
translación arredor do sol e a rotación da Lúa na nosa órbita planetaria, orixinando
mareas, as variacións estacionais e os variacións día- noite.
A auga salgada ocupa o 70% da superficie terrestre polo que a interacción entre
atmosfera e océano é constante. Calquera variación nos parámetros atmosféricos inflúe
de inmediato na superficie oceánica, deixándose sentir na creación de ondas e correntes,
tanto locais como globais, variacións de temperatura e densidade. Isto xera unhas pautas
nos procesos de mestura e circulación superficial e profunda, sendo un dos motores da
dinámica oceánica.
Debido as xa comentadas propiedades físco-químicas da auga, se existen masas de auga
con distinta composición pódense formar correntes locais debidas a variacións
estacionais ou aquelas que percorren grandes distancias sen case mesturarse coas augas
adxacentes poden ascender ou afondar nas cuncas mariñas.
• As ondas.
A onda é o expoñente máis xenuino e ostensible que apréciase do mar á vista. O factor
responsable da súa formación é o vento que provoca un empuxe sobre a superficie da
auga, a cal se deforma para absorber a enerxía que se lle comunica. Esta enerxía viaxa
pola superfice do mar en forma de onda, ate acadar a costa onde morre xeralmente en
forma de rompente, producida cando a onda toca o fondo de augas someiras,
reducíndose a velocidade e lonxitude pero gañando en altura.Cando a profundidade é
menor de 1/3 da altura da onda, ésta faise inestable rompéndose ben de xeito suave
sobre a area ou de modo violento sobre as rochas.
En función do xeoposicionamento do litoral aos ventos e a existencia ou non de abrigos
naturais, as ondas terán distinto grao de incidencia na costa. Por exemplo, a exposición
á oleaxe é moito maior na costa da morte que mira aoNO, en comparación a unha beira
N de ría, protexida do mar, e o abeiro dos ventos. Polo xerar, pódese dicir que as zoas
de ría son menos expostas que a costa aberta, e dentro da ría a costa é máis protexida
canto máis ao interior da ría, ate chegar os estuarios onde a incidencia é mínima.
• As mareas.
Na actividade da marea hai 2 tipos de oscilacións: baixamar ou marea baixa (nivel máis
baixo da marea) e a preamar ou marea alta (nivel máis alto acadado). Este ascenso e
descenso do nivel prodúcese nas nosas latitudes cada 12 horas e 24 minutos, sendo as
amplitudes variables en función da rexión. A diferenza en altura dos dous niveis pode
chegar a máis de 4 metros cando se producen mareas vivas nas fases de lúa chea ou
morta, sendo moito menor esta diferenza nas mareas mortas producidas nos cuartos ou
ciclos lunares crecentes ou minguantes.
• As correntes.
A de maior tamaño e transcendencia para Galicia é a corrente do Golfo. Nace no Golfo
de México, inicio do seu percorrido cara ao norte, bordeando a costa oriental dos EEUU
e despois de cruzar o Océano Atlántico diríxese cara ás costas do occidente europeo,
onde se escinde en dous. Un pequeno ramal vai en dirección ao norte bañando as costas
de Noruega, e o outro, máis importante, descende circulando diante das nosas costas
para continuar cara ao sur. A medida que se dirixe ás Illas Canarias vaise arrefriando e
dende alí diríxese ao oeste ata acadar novamente o seu lugar de nacemento para pechar
o ciclo. Esta corrente ademáis de influir nas características físico-químicas da auga
actúa sobremaneira non só no clima de Galicia, senón na climatoloxía dos países
europeos atlánticos.
Outra corrente importante para Galicia, nace no Mediterráneo oriental e recibe o nome
de Vea de Auga Mediterránea. Nese mar, polo efecto da forte evaporación, a auga gaña
en salinidade e tamén en densidade, polo que se afonda cara ás profundidades e comeza
a súa viaxe ao Atlántico. Durante a mesma, outras augas procedentes de diferentes áreas
mediterráneas vánse engadindo, polo que chega a ter unha importancia considerable.
Superado o limiar do estreito de Xibraltar, sae ao Atlántico. Unha parte importante xira,
dirixíndose ao norte e desprazándose ao longo da costa portuguesa, chegando a Galicia;
e incluso detéctase a influencia desta corrente nalgunhas localidades do Cantábrico.
ECOLOXÍA DAS ALGAS GALEGAS E O SEU ENTORNO
As especies doutros grupos biolóxicos ós que o home estivo máis ligado o longo
da historia responden a nomes populares, pero a poucas algas se lles pode citar por
outro nome que non sexa o seu nome científico. Isto dificulta un pouco o seu estudio,
pero sen amedrentarnos imos introducirnos no marabilloso mundo das algas.
CARACTERÍSTICAS DAS ALGAS
Os seres vivos sóense encadrar dentro de cinco reinos: o monera, protistas, fungos
vexetal e animal. Ó contrario do que moita xente pensa están situadas dentro do reino
protistas, ó que pertencen tamén por exemplo as amebas.
Toda-las algas presentan tres características que as definen como grupo.
A primeira é que son organismos fotosintéticos, de modo que constitúen a base

da pirámide alimenticia nos medios acuáticos permitindo a vida doutros animais
herbívoros como moitos moluscos, equinodermos (orizos de mar ...) ou peixes.
A segunda é que son organismos talófitos, isto é, non presentan raíz sen sistema
vascular polo que se fixan ó substrato por medio de rizomas, discos basais, tallos
subterráneos ... e absorben as sustancias que precisan por toda a súa superficie. Esta
característica é certamente primitiva e nos indica que a partir destes organismos
evolucionaron os vexetais terrestres.
E en terceiro e último lugar dicir que necesitan vivir nun medio acuoso, pola súa
condición de talófitos, para nutrirse e manterse erguidos, así como para levar a cabo a
reprodución sexual (os gametos únense na auga).
Todo isto nos leva a deducir o seu hábitat. Este será un medio con presenza de
luz e de auga, xa sexa salgada ou doce, puidendo vivir en medios terrestres cun certo
grao de humidade (fontes, muros, neve ...)
Das 600 especies de algas que hai nas costas galegas moitas son microscópicas,
centrarémonos só nas macroalgas mariñas, e sobre todo nas que teñan interese culinario.
AS MAREAS
Para empezar temos que coñecer ben o hábitat no que viven as algas, pois a
dinámica das augas costeiras vai ter unha influencia determinante na súa distribución.
En Galicia temos dúas mareas (oscilacións do nivel do mar) de amplitude similar

o longo do día. Estas prodúcense polas forzas gravitatorias que o sol e, sobre todo, a lúa
exercen sobre o noso planeta. Estas non afectan a masa continental, pero si van afectar a
masa líquida.
Ademais cada mes (29 días e 13h) temos dúas mareas vivas, que presentan unha
grande oscilación entre os niveis de marea alta e marea baixa, e dúas mareas mortas, nas
que a oscilación é menor.
As primeiras prodúcense cando a lúa está chea ou nova, pois nestas fases a súa
forza gravitatoria súmase á solar aumentando os efectos sobre mares e océanos. As
segundas, o contrario, prodúcense cando a lúa se atopa en cuarto crecente e en cuarto
minguante, momentos nos que a súa forza gravitatoria e a solar se restan producindo
unha menor atracción sobre a masa de auga.
Por último, dicir que as mareas vivas e mortas máis importantes do ano
prodúcense nos equinoccios (marzo e setembro), momentos nos que a terra está máis
próxima ó sol, e as menos acentuadas nos solsticios (agosto e decembro), cando a terra
está máis alonxada do sol.
ZONACIÓN VERTICAL DO LITORAL
As mareas van a determinar que na costa aparezan zonas con moi distintas
condicións ambientais de temperatura, período de inmersión-emersión, salinidade,
radiación solar ... Por iso divídese nunha serie de zonas ou litorais:
-Supralitoral: zona por encima da marea alta das mareas vivas, só recibe as
salpicaduras que produce a ondaxe. Nela habitan liques mariños.
-Intermareal: zona comprendida entre a preamar das mareas vivas e a baixamar das
mareas vivas. Comprende uns 4 metros de amplitude na vertical e nel aparecen unha
grande diversidade específica. Divídese en ,
-Litoral superior: zona comprendida entre a preamar das mareas vivas e a
preamar das mareas mortas.
-Litoral medio: zona comprendida entre a preamar das mareas mortas e a
baixamar das mareas mortas.
-Litoral inferior: zona comprendida entre a baixamar das mareas mortas e a
baixamar das mareas vivas.
-Infralitoral: nunca fica emerxido, polo que é un medio moi estable. Chega ata ónde o
hai luz.
TIPOS DE COSTA
Non tóda-las costas son iguais, existe unha clasificación que toma como criterios
diferenciadores o grao de exposición a ondaxe.
- Costas expostas
Nestas costas baten as ondas con moita forza, son zonas acantiladas con
supralitoral e o litoral superior moi amplos. Isto vai determinar a morfoloxía das poucas
algas que poden vivir nestas costas. Serán de pequeno porte e se fixarán con moita forza
o substrato, moitas son algas calcáraas ou “pétreas”.
- Costas semiexpostas:
Cunha ondaxe media son as que albergan unha maior diversidade
específica, aínda que as veces un substrato inapropiado para o establecemento das
algas (cantos rodados, grava...) pode facer que estas non aparezan.
Zona
exposta
Zona
semi-
exposta
- Costas protexidas:
Costas de augas calmas nas que tamén se observan moitas especies.
- Costas estuáricas:
Os estuarios son zonas salobres próximas a desembocadura dun río. Non
presentan supralitoral e en ocasións tampouco infralitoral.
O substrato é areoso ou fangoso polo que non proporciona suficiente
estabilidade para o asentamento das algas. As poucas especies que colonizan os
estuarios aproveitarán calquera rocha, animal ou mesmo outra alga para fixarse.
Son medios moi hostís polo variable das súas condicións ambientais, son augas
xeralmente pouco fondas nas que fluctúa moito a temperatura e a salinidade polo efecto
da radiación solar, das choivas, dos aportes fluviais ...
Zona
protexida
Zona
estuárica
-marisma
ESPECIES MÁIS REPRESENTATIVAS
En cada tipo de costa van a aparecer unhas determinadas especies algais que van a ser
dominantes fronte a outras. Estas constitúen o que chamamos cintos de vexetación.
A) RECOLECCIÓN DAS ALGAS
• As zonas máis interesantes para a recolección das algas son os afloramentos rochosos,
xa que ao carecer dun sistema radical, a maioría das especies só poden adherirse a un
substrato compacto. Polo tanto, sobre limos ou areas só viven algunhas especies ben
adaptadas, tales como a feofícea Padina pavonica ou a clorofícea Caulerpa prolifera, así
como outras especies de menor tamaño que viven epífitas sobre fanerógamas mariñas
que colonizan con frecuencia os fondos brandos.
• Cando disponse do equipo e o adestramento necesarios, o ideal é somerxerse para
recoller as algas no seu propio medio. Cando isto non é posible, teremos de
conformarnos con esperar a baixamar provistos de calzado antideslizante (sandalias,
escarpíns, botas de goma ou botas de pescar).
Como planificar a baixamar:

Debemos consultar no xornal o estado do tempo ou ben no servivio de información
metereolóxica da Xunta. Debemos de consultar o parte do tempo, o estado da mar e o
horario de mareas. Chegando sempre como mínimo sempre unha hora antes de
baixamar, para poder desfrutar con tempo da recollida de algas e propectar
axeitademente a zoa seleccionada.
• Para a recolección é necesario utilizar un coitelo ou espátula para desprender as algas

enteiras, gardándoas de seguido en botes ou pequenas garrafas de boca larga (de 1 a 5
litros de capacidade) que conteña certa cantidade de auga de mar cunha décima parte de
formaldehido comercial (40%), o que asegura unha concentración de formol
aproximada do 4% en volume, necesaria para unha conservación prolongada. Se as
algas non van a conservarse moito tempo pode reducirse a cantidade de formol ou
substituírse por alcohol (mínimo 30%). Cando a recolección se realiza en inmersión, é
necesario levar un bote tapado cunha membrana elástica raxada que permita introducir o
material e o reteña dentro, ou utilizar unha bolsa de rede especial. En calquera caso,
para separar as mostras entre si, é conveniente utilizar pequenas bolsas de plástico
perforadas que permitan a circulación do líquido conservante.
• Cando necesítase estudar en fresco material abundante ou voluminoso, pode gardarse
en bolsas de plástico opaco en lugar frío, tendo a precaución de escoar ben o auga para
evitar o mal cheiro que producen as bacterias tioreductoras. Se é necesario pódese
conxelar ata o momento do seu estudo.
B) Datos ecolóxicos e etiquetado.

• Cada mostra levará unha etiqueta escrita a lapis cos datos de recolección: lugar, data,
recolectores, así como os datos ecolóxicos. Entre os datos ecolóxicos é de gran
importancia destacar se o alga foi recollido sobre un determinado substrato (rocha,
pedra solta, area, ou vivindo epífita sobre outra alga) ou ben se atopou á deriva ou
guindada na praia pola ondada (argazos ou algas de arribazón).
• Para caracterizar o biótopo é necesario indicar o máis claramente posible o nivel
batimétrico (profundidade) con referencia ás mareas segundo o seguinte esquema.
• Rexión supralitoral: entre o límite superior da marea alta e a zona colonizada por
plantas cormófitas terrestres (zona afectada polas salpicaduras da ondada), onde
xa aparecen líquenes e algunhas herbas como Armeria ou Herba de namorar.
• Rexión mesolitoral: entre o límite superior da marea alta e o límite inferior da

marea baixa
o Horizonte superior da rexión mesolitoral: entre os límites inferior e

superior da marea alta (zona que queda cuberta polo menos durante as
mareas vivas).
o Horizonte medio da rexión mesolitoral: entre o límite inferior da marea

alta e o límite superior da marea baixa (zona cuberta e descuberta
diariamente).
o Horizonte inferior da rexión mesolitoral: entre os límites inferior e

superior da marea baixa (zona que queda descuberta polo menos durante
as mareas vivas).
• Rexión infralitoral: por debaixo do límite inferior da marea baixa ata o límite das
comunidades dominadas por vexetais (zona ben iluminada e sempre cuberta
polo auga).
• Rexión circalitoral: zona máis profunda e menos iluminada dominada por

formacións coralíxenas con predominio de animais sésiles e algas vermellas
calcificadas. Non existe un límite batimétrico fixo para esta rexión, da cal
existen poucos datos publicados referentes ás algas de Andalucía occidental.
• Dentro dun mesmo nivel batimétrico, a exposición á luz e á ondada son datos
ecolóxicos importantes, por iso hai que anotar se o alga vive en gretas, en
superficies pouco inclinadas, paredes verticais ou en extraplomo, en zonas
batidas polas olas, en zonas calmas ou en pozas que quedan illadas durante a
marea baixa e que sofren cambios de temperatura e Ph tanto maiores canto
menores sexan as súas dimensións.
• Modelo de etiqueta:
HERBARIO DE PRÁCTICAS - ALGAS
Gymnogongrus patens J. Agardh

Observación: epifitada por Dermatolithon pustulatum
CADIZ. Tarifa, Enseada de Valdevaqueros

UTM: 30S TE 5594
En gretas escuras batidas no límite mesolitoral-infralitoral.
8.IV.1989
Leg.: Díaz Borrego & al.
Det.: I. Janeiro
Núm.: AC.48.89
C) CONSERVACIÓNS DAS ALGAS

A curto ou medio prazo as algas poden conxelarse coma se fosen verduras para o seu
estudo posterior, pero para unha conservación prolongada é necesario mantelas en botes
protexidos da luz e hermeticamente pechados con tapa resistente aos vapores do formol.
O auga de mar formolada ao 3 ou 4 % é suficiente para conservar ben á maioría das
algas, e a perda dos pigmentos redúcese coa introdución dun anaco de xiz. As algas
coralinas incrustantes poden conservarse en seco sobre o seu propio substrato.
• Outro método de conservación a longo prazo é o prensado para a formación dun
herbario de algas.
Para iso utilízanse anacos rectangulares de cartolina non satinada, branca ou de tons
neutros, cun tamaño adecuado ao da mostra que se desexa prensar
A cartolina somérxese baixo o alga nunha cuba de auga clara e desprázase para arriba
con coidado. É necesario practicar moito para conseguir que ao escoar a cartolina quede
o alga coa mesma graza que
tiña somergullada. Pode ser
útil unha prancha de cortiza
baixo a cartolina ou unha
superficie inclinada apoiada
no bordo do retrete para non
enchoupar todo con auga
(coidado con esvarar!!)
Unha vez escoada a cartolina

deposítase entre follas de
papel secante e se prensa con pouca presión, tendo a precaución de cubrir o alga cun
anaco de tela de muselina ou similar, para evitar que se adhira ao papel (medias de
nailon lisas dan un bo resultado ou tela de visillo de cortiña)
Ao principio haberá que cambiar o papel secante diariamente, logo farase cada dous ou
tres días ata que a cartolina estea seca.
Desta forma o alga quedará adherida á cartolina e lista para ser etiquetada e gardada nun
prego de papel limpo que a protexa do po e da luz.
Tanto os botes de algas con auga formolada, como o material conservado en seco, deben
levar sempre o súa correspondente etiqueta cos datos de recolección e ecoloxía descritos
no apartado anterior, así como a identificación.
Páxinas recomendadas:
http://www.aloj.us.es/optico/carromzar/algas/Biologia_Marina.html
www.meteogalicia.es
www.windguru.com
www.algaebase.org
TIPOS MORFOLÓXICOS DE MACROALGAS:

AS ALGAS NA ALIMENTACIÓN
As algas como alimento, un pouquiño de Historia.
Historicamente usáronse as algas como alimento ou complemento para xantar dos

animais. É constatado un uso tradicional ancestral, principalmente en pobos do norte de
Europa, polo cal deixábase ao gando completar a súa dieta pastando en arribazóns que
chegaban á costa, ou ramonear directamente nas algas do intermareal.
Como alimento humano está sobre todo moi extendido en Oriente. O seu uso nas costas
dos países de China, Corea e Xapón, remóntase na historia a fai máis de 2000 anos
como é o caso de China. En Xapón as algas empregábanse xa como mercancía para
pagar os foros ós señores feudais, como rexistra a lei de Tahio no ano 701 d.c.
En Europa, fai 1000 anos, os habitantes de Islandia usábanas de xeito cotiá como
alimento, entre outros usos.
Mundialmente, segundo algunhas referencias bibliográficas se catalogan como mínimo
62 especies comestibles, das cales faise uso en todos os continentes habitados polo
home. Os xaponeses que xunto a poboación chinesa son os principais consumidores de
algas, empregan 29 xéneros diferentes que engloban ata 50 especies.
Actualmente, nalgunhas rexións e países europeos máis próximas á nosa comunidade,
aínda consérvase o seu uso como alimento e comézase a reinstaurar de novo o seu valor
nutricional. Salientando a zoa da Bretaña en Francia, toda a rexión costeira de Irlanda,
Islandia e no Reino Unido: Gales e Escocia. En España o seu uso gastronómico se vai
afianzando desde fai xa unha década nas rexións atlánticas, especialmente en Galicia.
Aínda que as algas como produto gastronómico estase popularizando aos poucos na
actualidade, o seu consumo como aditivo alimentario está xeneralizado desde fai moitos
anos polas súas propiedades viscóxenas. Estes son os alxinatos e súas sales,
carraxenatos e o agar que se enmascaran como aditivos baixos as denominacións
comprendidas entre o E-400 e o E-407 que se atopan nas etiquetas de ingredintes de
numerosos alimentos.
As algas en alimentación. Composición nutricional e propiedades.
A clasificación das algas como alimento dentro da pirámide dos alimentos se engloba
no grupo das verduras e hortalizas, grupo que aporta basicamente vitaminas, minerais e
fibras.
Unha razón para a súa inclusión na dieta é debido a que, ademais da súa versatilidade
culinaria no seu preparado, en contra do esperado, pódese axeitar ao apetito e gustos
europeos, xa que ten unhas características organolépticas que distíngueas doutros
vexetais. Mestres da cociña, referentes gastronómicas de proxección mundial, como
Ferrán Adriá ou Martín Berasategui, xa incorpóranas como produtos habituais dentro
das súas creacións; e en casos como Adriá esixe aos seus provedores que as algas sexan
de orixe galego.
Como grupo presentan unhas propiedades nutricionais, que se caracterizan por:

• Baixo contido calórico.
• Elevado porcentaxe de proteína nalgunhas especies.
• A cantidade de lípidos é reducida, pero os presentes son en gran porcentaxe ácidos
graxos poliinsaturados.
• Unha gran cantidade dos carbohidratos son polisacáridos non dixeribles polos enzimas
humanos, actuando como fibras.
• Os polisacáridos adoitan ser hidrosolubles formando mucílagos, o que adoita conducir
a unha redución da inxesta de alimento pola sensación de saciedade.

• Constitúen unha das mellores fontes de minerais.
• Aportan gran cantidade de vitaminas.
Composición principal das algas
Os glícidos ou hidratos de carbono presentas nas algas variarán bastante segundo a

especie que esteamos analizando, pero fundamentalmente conterán gran cantidade de
polisacáridos hidrosolubles, alxina, carraxén, agar…entre outros.
Estes serán máis ou menos dixeribles, estimando un promedio de dixestabilidade
lixeiramente inferior ao 50%, o que significa que moitos serán expulsados do organismo
integramente por vía intestinal actuando como fibras vexetais. As propiedades
preventivas terapéuticas e curativas das algas son manifestas. A fibra é necesaria para a
limpeza do sistema dixestivo, protexe a superficie da membrana do estómago e intestino
de potenciais carcinóxenos e absorbe varias substancias como sodio e colesterol para ser
eliminados.
Algas pardas como wakame (Undaria pinnatifida) ou konbu (Laminaria sp) teñen fibra
soluble, compostas principalmente por alxinato e fucoidina.Este mucílago protexe as
paredes do tracto dixestivo de inflamacións e carcinóxenos.
En algas vermellas comestibles como o nori (Porphya sp) tamén ten propiedades
similares ás anteriormente descritas.
Outros estudos realizados observaron que tamén baixan a glicosa en sangue (os
alimentos ricos en fibras, sexan mariños ou terrestres son efectivos en baixar o nivel de
glicosa en sangue) e controlan os niveis de insulina.
Elementos inorgánicos. As sales minerais e oligoelementos

Das especies atómicas coñecidas recoñécense vinteseis como elementos indispensables
para a vida do home, todas elas presentes nas especies de algas en maior ou menor
medida:
Os macronutrintes indispensables: carbono, hidróxeno, osíxeno, nitróxeno e xofre;
electrólitos: potasio, cloro, sodio; minerais maioritarios: calcio, magnesio e fósforo; e os
micronutrintes ou elementos traza principais a destacar, pola seu especial presenza en
cantidade son: ferro, arsénico, sílice, estaño, zinc, cobalto, cobre, cromo, fluor,
manganeso, molibdeno, níquel, selenio, vanadio e, especialmente iodo
As algas como alimento rico en substancias minerais serán de gran importancia para a
dieta, debido a que se atopan en cantidades importantes e en maiores proporciones ás
doutros alimentos terrestres, xa que máis do 30% do peso seco dun alga está composto
por minerais. Estes serán os disoltos na auga mariña, que corresponden a máis de 60
elementos.
Dos elementos analizados en algas, algúns atoparonse anlgunhas especies en niveis
tóxicos para o home: arsénico, bromo, estroncio e iodo. Os casos documentados de
contaminación por estes elementos debido á alimentación con algas mariñas son escasos
e referidos a sucesos puntuais ocasionados por contaminación mariña.
A única especie que entraña un certo risco para o consumo humano, é o hiziki (Hijikia
fusiformis) debido aos altos niveis de arsénico atopados en forma inorgánica e orgánica.
Os lípidos,
Os lípidos representan unha pequena fracción do total nutricional das algas, implicando
unha achega calórica baixa. Os lípidos que presentan están representados
fundamentalmente por ácidos graxos insaturados de fácil degradación. Mención especial

á presenza de Omega- 3 e os ácidos graxos esenciais ou Omega-6.
As proteínas e aminoácidos.
Serán parecidas ás das verduras terrestres.
Non todo o contido en proteína é dixerible polo estómago humano, sendo neste senso
algunhas especies máis fáciles de asimilar que outras, salientando as especies de
Porphyra coas que se fabrican as láminas ou copos de nori que teñen unha proporción
de proteína superior ao 40% cunha dixestabilidade do 75%. O resto das algas adoita ter
unha porcentaxe do 10-15% e cunha menor dixestabilidade.
Son máis ricas en aminoácidos esenciais que as plantas terrestres e adoitan estar moi
ben compensados, e estando tamén presentes os chamados 9 aminoácidos esenciais que
o organismo humano ten que incorporar por medio da dieta.
As vitaminas
As vitaminas nas algas son especialmente abundantes e son capaces de sintetizar todas
as vitaminas que os seus parentes terrestres producen. Por suposto, algunhas algas máis
que outras.
A diferenza coas plantas terrestres é que as algas son capaces de producir Vitamina
B12, sobre todo as especies de Porphyra, que é unha “gran despensa” do complexo B.
A vitamina C ten tamén unha gran presenza, e en menor medida D, K e PP.
A vitamina E tamén a atopamos en cantidades abundantes en algas mariñas.
Compostos fotosintéticos e pigmentos

Os compostos fotosintéticos serán as clorofilas, carotenos, xantofilas e ficobilinas.
Observouse que algúns pigmentos coma a fucoxantina teñen acción antioxidante e
antitumoral.
Outros compostos derivados da degradación dixestiva do a clorofila presentan tamén
actividade antilipémica, coma a feofitina e feoforbido.
Principais especies do mercado galego empregadas en talasoterapia, nutrición e

fitoterapia.
6.1.Algas marróns ou pardas
Kombu.
Son algunhas algas do xénero Laminaria.

En Galicia e cornixa cantábrica: Laminaria ochroleuca, Laminaria hyperborea e
Laminaria saccharina (kombu de azucre).
Norte Europeo: anteriores e Laminaria digitata.
Xapón: Laminaria japonica (Makombu)
As especies presentes no litoral galego son recollida por empresas para a industria da
alimentación e comética-farmacéutica.
Características:
• Gran cantidade de mucílagos (alxinatos), máis que o wakame.
• Moi rico de contido en sales minerais, especialmente K, Ca, Mg e Na. Mención aparte
é o seu elevado nivel de iodo.
• Ten unha dixestabilidade in vitro dos polisacáridos en torno ao 60-76% (ao cabo de
24h).
• De todas elas, as que máis interese teñen por súas calidades organolépticas e
nutricionais son Laminaria saccharina e a importada Laminaria japonica.
Indicacións:
• Podemos destacar o seu uso fitoterapéutico para a regulación da glándula tiroide,
especialmente en casos de hipotiroidismo.
• Dietas de adelgazamento, pois os mucílagos sacian a sensación de apetito e tamén se
favorecerá a queima de graxas por acción tiroidea. Axudará tamén a controlar o
colesterol en sangue.
• Axuda a regular a presión arterial e evita situacións de hipertensión.
• O seu contido en ácido alxínico e manitol fai que actúe como un limpador natural e
eliminador de toxinas para os intestinos, moi útil contra a colite.
• En aplicacións corporais externas beneficia a pel e é moi efectiva para doenzas
musculares como tendinite, contusións e artrite .
• Efecto hipolipemiante debido a polisacáridos que actúan como fibras.
• Presenta fucosterol.
• Dos lípidos un 25% corresponden a EPA, polo que se ten que ter en conta como
achega nutricional.
Wakame (Undaria pinnatifida)
É unha especie orixinaria do oriente asiático (rexión de Corea). Foi introducida

accidentalmente cunha remesa de ostra xaponesa destinada a cultivos mariños e
detectada por primeira vez en Galicia, na Ría de Arousa no 1988. A partir da última
década é recollida en Galicia para a súa explotación como alimento.
É unha das especies máis importantes empregadas na alimentación humana, sendo a
segunda no ránking despois do “Kombu” (Laminaria japonica.).
Características:
•
• Gran valor comercial por súas calidades organolépticas e nutricionais: elevado contido
en proteínas e a súa calidade en relación con outras algas pardas.
• Alto contido en vitaminas, minerais e oligoelementos, sobre todo salientando os seus
niveis de vitaminas do grupo B (concretamente a B1, B2 e B12) e de magnesio, sodio,
potasio, calcio e fósforo.
• Ten tamén unha alta taxa de dixestabilidade, próxima ao 75%.
• Gran contido en fucosterol (máis que en konbu ou hiziki).
• Presenta todos os aminoácidos esenciais e un baixo contido en lípidos (principalmente
ácido palmítico e oleico) e glícidos asimilables.
• Axuda a baixar o colesterol.
Indicacións:
• Dieta diaria.
• Realizáronse estudos médicos nos que se observaron efectos beneficiosos na
prevención de cáncer e outras enfermidades.
• A súa inxesta favorece a absorción de calcio e a estimulación da formación ósea..
• O consumo regular de wakame observouse beneficioso para evitar sucesos e
reaparicións Herpes simplex tipo I e II, así como a atenuación na súa manifestación.
• Hai que ter en conta o nivel alto de Sodio, para aquelas persoas que teñan que ter unha
dieta baixa neste elemento mineral
Espaguete de mar (Himanthalia elongata)
Recóllese para o consumo humano desde fai uns anos nas rexións atlánticas tanto en
Francia como en Galicia.
Aínda que é unha das últimas especies incorporadas á alimentación humana, trátase
dunha das algas con máis personalidade na cociña. Ten gran éxito entre as variedades de
algas atlánticas xa que é a que máis concorda coa gastronomía occidental por ter unha
textura consistente que lembra aos feixóns francesas unha vez cociñadas
Características:
• Ten un altísimo contido en ferro (8 veces máis que as lentellas e 20 veces máis que as
espinacas), potasio, sodio, fósforo e cantidades importantes de vitamina C.
• A súa taxa de dixestión nos ensaios in vitro, con valores do 60-76%, convértena nunha
alga bastante asimilable polo sistema dixestivo humano.
• Observouse en experimentación animal que ten un efecto depresivo e analxésico no
sistema nervioso central, polo que puidesen ter un lixeiro efecto sedativo ou relaxante.
• Os extractos de Himanthalia elongata son moi eficaces como antioxidantes e incluso
exercen un efecto sinerxístico coa vitamina E, xa que a vitamina C, os fenois, as aminas
e os fosfolípidos potencian sinerxísticamente a actividade antioxidante da vitamina E.
Indicacións :
• Uso na dieta habitual.
• Para xente con problemas de anemia ou con falta de minerais.
• Posible uso como relaxante e analxésico en humanos.
• Uso externo e interno polas súas características antioxidantes.
.
Hijiki (Hizikia fusiformis)
O hiziki é un alga que se comercializa internacionalmente e que provén de Asia. O

hiziki cru presenta unha gran cantidade de substancias taninas e arsénico en forma
orgánica e inorgánica, polo que é tóxica para a alimentación animal e humana e debe ser
precociñado antes da súa presentación comercial para o consumidor final. Aínda así,
presenta bastantes niveis de arsénico, polo que nutricionistas occidentais estana
criticando desde fai algúns anos. Nembargantes, os xaponeses son grandes
consumidores desta especie e non constatouse ningunha consecuencia grave.
Características
• Altos niveis de arsénico
• Forte actividade antioxidante
• Presenta fucosterol, pero en menor porcentaxe que outras algas.
Indicacións
• Úsase tanto internamente como externamente polas súas propiedades antioxidantes .
• Débese reconsiderar o seu uso como alimento debido ao exceso de arsénico inorgánico
presente e ser obxecto de regulación por parte das administracións implicadas no seu
comercio.
Fucus
Este xénero é recollido en numerosas rexións da Unión Europea, entre elas na nosa
comunidade. Sen distinción algunha se recollen e mesturan as especies de Fucus
serratus, F.spiralis e F. vesiculosus, pois a composición soe ser similar.
É unha das algas más coñecidas no mercado Europeo, pois é empregada dende hai
tempo e é bastante popular. Atópase con facilidade en farmacias e herboristerías. Non se
emprega como alimento. Úsase frecuentemente pola vía interna en tisanas, pilulas,
tinturas, infusións e pola vía externa en envolturas, mesturada ocasionalmente con
Laminaria ou con Ascophyllum nodosum, outra representante das fucaceas, coa cal
recóllese con frecuencia indistintamente.
Características:
• Abundancia de mucílagos tipo alxinato
• Forte actividade antioxidante
• Remineralizante pola importante contía de elementos minerais que posúen, destacando
o iodo.
Indicacións
• Envolturas de algas e cataplasmas para alivio de inflamacións e dores musculares.
• Infusións e tisanas polo seu efecto saciante.
• Dietas de obesidade e adelgazamento.
• Tratamentos de beleza e benestar por remineralización, hidratación e efecto
antienvellecemento sobre o pel.
• Anticelulítico en aplicación externa.
6.2. Algas verdes

Ulva spp. ou leituga de mar.
Recóllese actualmente en Galicia para o seu consumo humano.

Responde ás especies de Ulva, normalmente son as especies Ulva rigida e Ulva lactuca.
Características: especialmente rica en manganeso, ferro, calcio e vitaminas B3 e B12.
Enteromorpha spp.
En Galicia non teñen ningunha aplicación industrial na industria alimentaria e tampouco

explótase a súa recolección para consumo humano. En Xapón e outros países de oriente
consúmese como "aonori" ou "nori verde" conxuntamente con Ulva. O seu consumo
adoita ser en ensaladas ou sopas en pasíses asiáticos.
Características:
Debido á natureza de súas carbohidratos (contén amidón), é bastante dixerible, e en
teoría debería aportar maior Kcal que outras algas. A súa cantidade en vitaminas B2 e
B12 deberíanse ter en conta como achega nutricional.
Monostroma sp
O seu uso en Europa está moi restrinxido e é moi raro vela nas tendas de alimentación
especializadas. En Galicia nin recóllese nin comercialízase. A súa forma de
presentación é á igual que a Ulva e Enteromorpha en láminas ou en po para usala como
condimento.
Característica: Esta alga contén distintas betaínas, das cales as ß-homobetaína mostran
actividade farmacolóxica rebaixando os niveis de colesterol en plasma sanguíneo. O
mesmo efecto ten a ulvalina, presente tamén nesta alga.
6.3.Algas vermellas
Musgo de Irlanda ou Carrexen.
Baixo estos nome comercialis aparecen dúas especies moi próximas entre si e de gran
semellanza: Chondrus crispus e Gigartina stellata.
Ambos son recollidos nos intermareais da costa galega, para o seu procesado na
industria farmacéutico-cosmética e tamén como alimento.
Características:
• Posúe gran cantidade de mucílagos: carraxén que é unha substancia viscosa e
xelificante, con propiedades terapéuticas. Moi empregado en uso farmacéutico.
• Caracterízase pola presenza de sales minerais, proteínas e ácidos graxos, salientando
por ter en abundancia as vitaminas B1 e B2.
Indicacións:
• Condimento de pratos pola súa abundancia de vitaminas, minerais e aminoácidos
esenciais.
• En dietas de adelgazamento recoméndase a súa infusión previa ás inxestas de comida
polo seu efecto saciante do apetito.
• Por vía interna en infusión para combater catarros e afeccións bronquiais, xa que as
súas propiedades antibacterianas e o seu efecto suavizante en epitelios e mucosas fana

moi indicada (xa que logo serve tamén para trastornos estomacais).
• A sía indusión é efectivo contra o estreñimento e en grandes doses é laxante.
• Pódese empregar tamén na elaboración de marmeladas, xelatinas ou para espesar
calquera prato de sopa, cocido ou salsa.
Nori.
En Galicia e resto de Europa as especies deste tipo presentes son Porphyra linearis,
Porphyra umbilicais, Porphyra atropurpurea e Porphyra leucostica; as orixinarias do
mercado xaponés son Porphyra yenzoensis e Porphyra tenerea.
Desde fai xa moitos anos é cultivado en Xapón e China, onde é considerado unha
delicatessen. O seu principal destino é a confección de follas ou láminas de Nori que se
emprega para a elaboración do tradicional sushi xaponés.
No mercado Europeo chéganos estas láminas confeccionadas provenientes do mercado
internacional, pero tamén atopamos empresas situadas en países do atlántico europeo,
entre elas empresas galegas, que venden nori en flocos de pequeno tamano,
principalmente provinte da recolleita de P. linearis.
Características
• Ten un sabor moi rico, que lembra lixeiramente ao do marisco
• Considérase o macroalga mariña máis completa nutricionalmente
• Moi rica en Taurina (200mg% de peso seco) que é un aminoácido sulfatado moi
efectivo para a acción do fígado e previndo o nivel de colesterol.
• Unha lámina de nori contén 30-45mg % de EPA, eficaz para a prevención de
arterioscleroses.
• Contén porfosina que presenta actividade para combater as úlceras estomacais
(experimentos feitos con animais)
• Especialmente rica en vitaminas do grupo B, entre as que salienta a B12.
Indicacións:
• Consumo na dieta diaria e en e dietas de adelgazamento.
• Xente con problemas de colesterol.
• Para axudar a combater a acidez estomacal ou procesos ulcerosos.
• Como antioxidante natural.
• Para vexetarianos estritos polo seu alto contido en B-12, da cales adoitan ser
deficientes (existen numerosos estudos realizados con animais e humanos).
Dulse (Palmaria palmata)
Alga do Atlántico norte Europeo e que ten unha longa tradición como alimento. Fai xa
un milenio os vikingos consumíana entre outros alimentos, nas súas longas travesías
marítimas, o cal puidéralles permitir non caer doentes por escorbuto debido ós grandes
niveis de vitamina C presentes nesta alga.
Recóllese en Galicia, principalmente na costa de Lugo.
Características
• Un sabor moi agradable.
• Altos niveis de vitamina C e provitamina A.
• Ten niveis alto de proteína, aínda que estudos recentes revelan que a dixestión.
final desta non é moi elevada.

• Posúe mucílagos pola presenza de carraxenatos.
Indicacións:
• Na dieta habitual e en dietas de adelgazamento.
• Para combater arrefriados e estados carenciais de vitaminas.
• A presenza de mucílagos faina ideal para saciar o apetito, combinándoa con outros
alimentos.
6.4.Microalgas
Spirulina e Chlorella
Ambas microalgas son moi empregadas en dietas de adelgazamento como achega
nutricional vitamínicos e minerais. Teñen un porcentaxe moi elevado de proteína.
Durante moito tempo, na época dos 70 foron chamadas a ser a salvación da fame
humana en países do terceiro mundo como recurso nutricional, e foron chamadas SCP
(single cell protein). A forma de presentación adoita ser en cápsulas ou po micronizado.
Están aconselladas en estados carenciais, esgotamento e desnutrición.
De ambas microalgas, a máis aconsellada por ser máis completa é a Spirulina, na súa
forma S.maxima ou S.pratensis
Spirulina pertence o grupo das algas azuis ou cianófitas, aínda que as veces encádrase o
seu grupo como cianobacterias.
Tamén é aconsellada a deportistas pois se viu que o seu consumo acelera a recuperación
de lesións deportivas e atrasa a sensación de esgotamento físico.
É moi aconsellado en dietas de adelgazamento.
Características
• Elevado porcentaxe de proteína.
• Gran cantidade e diversidade de vitaminas.
• Gran variedade de minerais e elementos traza, e en elevadas cantidades.
• Presenta propiedades antioxidante.
Indicacións
• Estados carenciais de vitaminas, minerais, esgotamento…
• Deportistas en fases sobreexercitación.
• Aconsellado en casos de desnutrición e carencia proteica.
• En dietas de adelgazamento.
• Como antioxidante.
• Tamén úsase moito aplicado a máscaras faciais con obxectivo cosmético.
Propiedades terapéuticas das algas.

Hoy en día, no nos extraña asociar la búsqueda de nuevas especies de origen marino
con la investigación de nuevas moléculas activas en la lucha contra el cáncer y otras
grandes dolencias de la humanidad. El medio marino de hecho, está resultando una
excelente farmacia donde buscar nuevos principios activos o mejorar otros ya
existentes, para tratar diversos tipos de enfermedad que por desgracia, acompañan al
hombre desde hace ya demasiado tiempo.
Entre los numerosos grupos y taxones marinos que existen, se encuentran lo que
convencionalmente conocemos como las algas, un grupo que engloba organismos
principalmente del reino protista y que son un valioso recurso del que disponer por sus
diversas propiedades terapéuticas. Los beneficios que podemos obtener de ellas son
fruto de su consumo regular como alimento o de su uso medicinal, cada vez mejor
conocido por el constante esfuerzo que investigadores de diversas nacionalidades están
realizando actualmente, para buscar principios activos que surtan efecto en la relación
del hombre con sus dolencias.
El grupo de las algas es muy grande y diverso, agregando a muchos taxones que en
algunos casos no tienen una relación muy estrecha evolutivamente hablando y por lo
tanto su fisiología y morfología difieren a veces enormemente. En este artículo nos
centramos principalmente en aquellas divisiones conocidas como clorófitos o algas
verdes, rodófitas o algas rojas, feófitas o algas pardas y cianófitas o algas azules, pues
son en representantes de estas divisiones, donde encontramos la mayor parte de sus
aplicaciones terapéuticas.
El empleo de las algas con fines medicinales es muy antiguo en la historia de la
humanidad. Su uso para tratar enfermedades forma parte de la tradición de los pueblos
costeros del sudoeste asiático desde hace cientos de años y la primera referencia a este
hecho, aparece en un tratado de medicina china que data del año 2700 a.c.
El uso tradicional de algas como remedio a enfermedades en países del Atlántico
norte europeo también es antiguo, destacando el uso de especies como el alga roja
carragén o musgo de Irlanda (Chondus crispus) y distintas especies de alga marrón
Fucus. Normalmente eran preparadas en infusión, con el fin de combatir procesos
catarrales, problemas de estómago, o como bebida revitalizante en enfermedades.
Hoy en día se le conocen a las algas numerosas virtudes y propiedades, pero además
de sus propiedades estrictamente medicinales y farmacéuticas, existe gran cantidad de
productos a base de algas, que son aplicados como agentes cosméticos en balnearios,
spas, centros de talasoterapia, o de belleza, enfocados al área de la salud, belleza y
bienestar, pues también tienen numerosas aplicaciones en este campo .
Productos derivados de ellas, que son de naturaleza mucilaginosa y gelificante, son
habituales en productos cosméticos de uso diario como champús, cremas de dientes o
productos farmacéuticos. Las algas como alimento, de lo cual se hablará más adelante
en otro capítulo de esta serie temática, son también una fuente de salud y su consumo,
que en Europa cada vez tiene más adeptos, ofrece beneficios de distinta índole como
veremos a continuación.
• Las algas, un recurso rico en fibra de efecto muy beneficioso.
Cuando se ingieren como alimento, bien en píldoras, infusiónes, o cocinadas,
aportan gran cantidad de fibras de origen polisacárido, muchas de ellas solubles, que se
consideran mucílagos. La fibra es importante y necesaria en la dieta, pues es
responsable de la limpieza de sistema digestivo, protegiendo la superficie de la
membrana del estómago e intestino de potenciales carcinógenos. Esta fibra formará un
entramado con otros alimentos, absorbiendo diversas sustancias como el sodio o el
colesterol, que serán eliminados con los desechos fecales; a la vez que éstos tiende a
aumentar debido al aporte de fibra. En algunas algas comestibles, estas fibras pueden
llegar a suponer asta un 35% de su peso seco (para hacernos un idea con plantas
terrestres, la pectina de una manzana, que sería una fibra terrestre análoga, aparece
sólamente en un 12 %). Otros efectos en nuestro organismo de la fibra serán el retraso
en el vaciado gástrico, ralentizando la digestión y aumento del peristaltismo.
Entre los efectos sistémicos que la fibra ejerce en el hombre, cabe destacar el papel
hipolipemienate pues se ha observado que el consumo de fibra de origen algal ayuda a
disminuir los niveles de colesterol plasmático, correlacionado con la mayor excreción,
antes citada, de esteroles en heces. También cabe comentar que los alimentos ricos en
fibras, sean marinos o terrestres, son efectivos en bajar el nivel de glucosa en sangre.
• Mucílagos, un amable protector para al estómago.
Algunas fibras solubles de algas pardas, como son los alginatos, pueden actuar
como antiácidos cuando éstos son ingeridos oralmente. Actúan como una “balsa”
flotando entre el contenido del estomago. Esto previene el reflujo de los ácidos gástricos
hacia el esófago. Es por ello, que el ácido algínico y sus sales de sodio y magnesio son
ingredientes corrientes en numerosas preparaciones comerciales de antiácidos.
Otras algas rojas, como el musgo de irlanda (Chondrus) y Euchema, tienen
característicos polisacáridos sulfatados, que forman los carragenatos y pueden ser
usados como agentes reparadores de colitis ulcerosas y úlceras estomacales .
• Lípidos omega-3 y omega-6 con propiedades preventivas muy
interesantes.
La ingesta de algas supone ingerir una pequeña fracción de lípidos (de hecho el
aporte calórico de las algas es reducido). Pero los lípidos que presentan son de gran
interés, pues muchas de las especies comestibles contienen representantes de los grupos
llamados omega-6 y omega-3, que ayudan a reducir la hiperlipidemia y prevenir
arterioesclerosis en adultos. Si bien el contenido porcentual en algas es menor que si lo
comparamos con el pescado azul, su aporte a la dieta es a tener en cuenta, ya que por
ejemplo en el nori, el 3% de su peso seco son lípidos, del los cuales el 50% son omega-
3.
Otra actividad descubierta en lípidos de algas comestibles, de naturaleza
glicolipídica en el wakame (Undaria pinnatifida) y fosfolípidídica en el nori (Porphyra
sp) y konbu (Laminaria sp), es que tienen actividad antitumoral. Esta actividad
antitumoral se ve reforzada sinergísticamente por la gran cantidad de pigmentos,
carotenos y provitamina A que muestran también gran actividad anticancerígena y
antioxidante.
• Gel de algas, un agradable y beneficioso masage.
Muchas algas, como se ha comentado antes, tienen gran cantidad de mucílagos que
la industria farmacéutica y cosmética utilizan para la fabricación de geles como el agar,
los alginatos o los carragenatos. El Agar es extraído de las Gelidiales y Gracilariales, y
es empleado en sticks desodorantes y cremas solares o dermatológicas que contengan
algún principio activo. Los Alginatos son extraídos de Laminariales y Fucales, son
empleados por sus cualidades gelatinizantes y creadores de un film protector sobre la
piel, o como emulsionadores y estabilizadores en cremas y lociones. Actuará como
excipiente absorbible por la epidermis, en preparaciones como geles, cremas, pomadas y
ungüentos,estabilizadores de espumas...etc. Los alginatos resultan sencillos de extender
sobre la piel y tienen efecto hidratante y refrescante en contacto con ésta, además de ser
fáciles de eliminar por lavado con agua después de su empleo. Actualmente son de uso
diario, pudiéndolos encontrar en productos cotidianos como base en champús, lociones
solares, jabones, espumas de afeitar...
• Principios activos, un arsenal de beneficios al alcance de todos.

Algunas algas están siendo investigadas por sus principios activos que son útiles en
distintos campos de la medicina y la famacéutica. Existen numerosas publicaciones
acerca de sus propiedades, aportadas por grupos de investigación formados por
médicos, bioquímicos, famacéuticos, biologos..., de las cuales se destacan :
o Actividad antibacteriana y antifúngica.

Presentan numerosas sustancias antibióticas, pero hasta ahora no se han mostrado lo
suficientemente activos como para competir con los antibióticos de origen microbiano.
En general, los extractos crudos de las algas son más activos contra bacterias Gram (+).
Sin embargo, cuando éstos son fraccionados en los distintos componentes de fenoles,
ácidos garsos y componentes lipídicos, y es observada su actividad, ésta se presenta
efectiva tanto frente Gram (+) como Gram (-).
El consumo de algas aún así, puede prevenir enfermedades por sus acciones
antibióticas. Así, se ha visto que la fucoidina, polisacárido presente en el algas
marrones, es efectivo para paliar casos de gastritis por la bacteria Helicobacter pylori,
ya que las infecciones en los estudios realizados, eran marcadamente menores si en el
agua para beber se administraba esta fibra soluble.
o Vermífugas.
Muchos vermífugos proceden de algas marinas. Dentro del grupo de las algas
verdes, el género Ulva se ha utilizado en el tratamiento de trastornos intestinales
causados por gusanos. Con iguales propósitos se ha empleado en Grecia y Turquía el
alga Hypnea. Algas coralináceas como Corallina sp. y Jania rubens también han sido
empleadas, pero a mitades del siglo XVIII fueron reemplazadas por el llamado “Musgo
de Córcega” que era una mezcla de distintas algas rojas que incluían otras especies,
como Gelidium, Grateloupia y Alsidium helminthochorton, del cual se piensa que
proviniera el principal efecto antivermífugo al poseer ácido domoico. Este ácido tiene
un amplio espectro de actuación y puede eliminar las infestaciones de Ascaris, Oxyuris,
Trichuris y Taenia.
o Antitumorales y activadores del sistema inmune.
El estudio por parte de los científicos para descubrir posibles actividades
antitumorales en algas comenzaron ya en los años 60. Algunos de estos estudios
desvelaron que el consumo de algas previene la aparición de cáncer intestinal,
apuntando como causa a las características antioxidantes que presentan algunos de sus
polisacáridos.
Hoy en día parece haber consenso en que ciertos complejos polisacáridos tienen
habilidad para reprimir el crecimiento de células tumorales transplantadas en animales
de laboratorio, debido probablemente a la potenciación del sistema inmune,
constatándose en estudios un incremento en la actividad de los macrófagos.
Otros estudios han desvelado que otros componentes de algas también tienen efecto
inhibidor en el crecimiento tumoral, como algunos lípidos de algas comestibles o la
fucoxantina, principal pigmento accesorio de la fotosíntesis, que presenta un efecto
inductivo de la apoptosis en casos de líneas celulares de la leucemia humana.
Sin embargo, su potencia es baja en comparación con otras substancias empleadas
en la lucha contra el cáncer, ya que salvo algún caso excepcional, el nivel de inhibición
(aunque en muchas de ellas se pase del 50%) no llega al umbral efectivo para una
sustancia antitumoral que es considerad el 60% de inhibición. Aún así y por todo lo
expuesto, se sugiere que incluir algas en la dieta diaria puede prevenir la formación de
enfermedades tumorales, ya que estudios epidemiológicos realizados en países asiáticos

con grande consumo de algas también así lo sugieren.
o Antioxidantes.
Se piensa que las sustancias antioxidantes que se incorporan a la dieta a través de la
alimentación, ayudan a prevenir el envejecimiento y otras enfermedades debido a su
actividad cazadora de radicales libres. Éstos son perjudiciales porque pueden reaccionar
con celulas y metabolitos de nuestro cuerpo que desencadenan enfermedades y
envejecimiento celular. Por ejemplo, algunos estudios han demostrado que algas como
Gelidium amansii, Gloiosiphonia capillaris, Polysiphonia uceolata, Sargassum
kjellmanianum, Desmarestia viridis o Rhodomela teres son buenas neutralizando los
grupos radicales hidroxylo.
Estudios realizados con algas comestibles como wakame (U. pinnatifida), Hijiki
(Hizikia fusiformis) y Sargassum fulvellum apuntan a que uno de los compuestos con
mayor actividad antiradical es la fucoxantina. El Hijiki, por ejemplo, es activo en la
inhibición de especies reactivas del oxígeno y de la peroxidación lipídica.
Otras especies comestibles en las que han sido probadas sus actividades
antioxidantes son el Konbu (Laminaria sp) y el espaguetti de mar (Himanthalia
elongata) en las cuales se ha visto que se ejerce un efecto sinergístico con la vitamina E,
al igual que lo hacen la vitamina C, los fenoles, las aminas o los fofolípidos. Tomando
todo esto en cuenta, los extractos crudos de estas algas podrían tener aplicaciones tanto
en cosmética como en la industria alimentaria.
o Control del metabolismo de los lípidos (prevención hiperlipidemia) y
reducción de peso.
El uso de algas como Fucus en tisana o píldoras, tiene una larga tradición y ha sido
muy empleado para reducir la obesidad y en dietas de adelgazamiento. El Fucus al
contener gran cantidad de mucílagos, favorece la aparición prematura de sensación de
saciedad durante la ingesta de comida, reduciéndose la cantidad de alimentos ingeridos.
Por otro lado, al contener gran cantidad de yodo, se produce una estimulación de la
glándula tiroidea y un aumento en el metabolismo basal del individuo.
El consumo regular de algas también ayuda a controlar el colesterol, pues además
del citado “secuestro” del colesterol en el intestino por la masa fecal rica en mucílagos;
todas las algas marinas tienen en mayor o menor medida fucosterol, que pertenece al
grupo esterol, al igual que el colesterol y el sitosterol, pero tiene un efecto
antilipidémico e hipotensor. Es decir, su presencia ayuda a reducir grasas en el torrente
sanguíneo y a bajar la presión arterial. También se ha comprobado que ayuda a la
prevención de formación de trombos y mejorar el flujo del torrente sanguíneo, como se
verá en el siguiente apartado.
En algas del grupo de las pardas, además de las sales inorgánicas de ioduro potásico
y sódico, encontramos formas orgánicas del yodo, por ejemplo tiroxina y compuestos
semejantes o derivados, los cuales se han observado eficientes en reducir hasta un 25%
los niveles de colesterol.
o Función heparinoide o anticoagulante.
La fucoidina, un polisacárido presente en algas pardas como el wakame o el konbu,
presenta también acción anticoagulante y se está investigando su uso por ser más eficaz
que la heparina. Actividad semejante se puede encontrar en otros grupos de algas; en
clorófitos como la lechuga de mar (Ulva sp), Monostroma, Enteromorpha, o Codium o
en algas rojas como el nori, compuesto principalmente por porfirán en una proporción
del 30%.
o Control de la hipertensión.
Existe una cultura común en Japón, país con un gran consumo de algas, de que la
dieta en la que se incluyen vegetales marinos, es decir algas, tienen el efecto de bajar la
presión arterial. La fibra de algas, como ya se mencionó antes, previenen situaciones de
tensión alta, pero además se ha comprobado en humanos que cadenas de aminoácidos
como la laminina, de las algas pardas, o polipéptidos de algas rojas como el nori tienen
un efecto transitorio en la disminución de la presión del torrente sanguíneo.
o Anti-HIV específicos y retrovirus.
Desde hace tiempo las algas vienen siendo objetivo de las búsquedas de las
empresas farmacéuticas para descubrir nuevos principios activos con acción antiviral.
De los estudios realizados tanto in vivo como in vitro, una de las mayores efectividades
que parecen tener las algas, es en el tratamiento del virus Herpes simplex tipo 1 y 2 y
contra el HIV.
A partir de estudios epidemiológicos, se ha registrado que en Japón existe una tasa
menor de reactivación en pacientes del Herpes simplex tipo I y una menor incidencia
para el Herpes tipo II, si lo comparamos con los datos de otros países. La explicaión
podría estar en que son grande consumidores de algas. El wakame que es una de las
algas más consumidas en Japón, contiene entre otros componentes, sustancias
antivirales. En ensayos realizados con pacientes infectados con HSV I y II a los que se
les administró oralmente un preparado a base de wakame se observó que las tasas de
curación se incrementaban y la reinfección desaparecía mientras tomaron el preparado.
Posteriormente se comprobó que el preparado estimulaba las defensas del sistema
inmunitario a distintos niveles.
Efectos parecidos se han encontrado con el λ-garragen en el HSV-2 que posee
Gigartina con una eficacia del 90%. Otros polisacáridos sulfatados encontrados en
Gimnogongrus griffithsiae y Cryptonemia crenulata, también han mostrado igual
activididad antiherpes.
Respecto al virus del HIV, una hipótesis reciente que ha surgido también al amparo
de las estadísticas epidemiológicas, sugiere la posibilidad de que el consumo regular de
algas sea el responsable, de la anomalía encontrada en las bajas tasas de infección que
muestran algunas zonas del mundo por el virus VIH/SIDA. En el este asiático (Japón y
Korea) aproximadamente 1 de cada 10.000 adultos está infectado por el virus, mientras
que en África la media es de 1 cada 10. Las razones de esta diferencia se justifican por
lo general, en un mayor consumo de drogas y los patrones de la conducta sexual en
África, pero sin embargo, desde el punto de vista estadístico, se ha visto que no se
puede justificar un factor de 1000 de diferencia, sin albergar la duda de que intervengan
más factores . Por supuesto, en África la tasa varía entre distintas regiones, pero
curiosamente es en el país de Chad donde se registran un de las tasas más bajas de
contagio (2-4 personas por cada 1000) y en este país, la principal tribu en población,
llamada los kanemba, incorpora el microalga Spirulina en su dieta. Todo esto sugiere
que el consumo regular de algas puede prevenir la infección por el VIH o reducir la
carga viral entre los infectados. Esta hipótesis se ve reforzada por estudios en algas que
han demostrado que algunos polisacáridos como los del alga roja Asparagopsis armata
son capaces de inhibir una enzima del virus llamada retrotranscriptasa inversa, que tiene
como función sintetizar ADN utilizando como plantilla el ARN viral en la célula
huesped. Otros estudios con algas azules como Spirulina, con las cuales se han
demostrado también que se inactiva irreversiblemente el virus VIH y también aborta la
fusión célula-célula así como su transmisión.
o Actividad antiinflamatoria.
Las algas del género Laminaria, Fucus y la especie Ascophyllum nodosum, se
suelen usar en la medicina popular y en talasoterapia, por sus propiedades
antiinflamatorias y reparadoras en casos de tendinitis, contusiones o inflamaciones

musculares, además de resultar remineralizantes.
El mecanismo antiinflamatorio en parte, se debe a la inhibición del reclutamiento de
células inmunes hacia el estímulo inflamatorio, aunque probablemente también existe
una inhibición de la liberación de histaminas liberadas por los mastocitos, que son
causantes de la aparición de dolor.
La recuperación de zonas dañadas o lesionadas, se piensa también que es acelerada
debido a polisacáridos de fucoidina de bajo peso molecular que mejoran la angiogénesis
(el proceso de proliferación de capilares), ayudando a la revascularización y una mejora
del flujo del torrente sanguíneo en los tejidos dañados.

Material Alumnos Cursos de Algas

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Material Alumnos Cursos de Algas

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Algas de Galicia. Identificación visual. Uso gastronómico, cosmético e terapéutico. Xacobo de Toro.

Loubado sexa deus por terme ensinado

1. Estudio físico do litoral.

As rasas mariñas son plataformas de abrasión elevadas polos fenómenos tectónicos.

• Illas, illotes e cons.

Na costa galega aparecen amplamente representados todos os tipos morfolóxicos de

o Atendendo a súa extensión lateral:

Ilustración 2. Concello de Testal Ilustración 1. Carnota

o Atendendo o seu perfil:

Exemplos claros témolos en Samil, Sanxenxo, Esteiro na Ría de

o Atendendo á pendente do perfil:

• Barras e lagoas litorais.

1. B. Parámetros climáticos e climatoloxía na rexión litoral.

alí onde o verán é máis cálido (1l-12°C).

importancia que neste proceso xogan as interaccións das variables atmosféricas e

2. Propiedades da auga mariña no marco litoral galego.

A auga mariña se caracteriza por ter unhas propiedades organolépticas e fisicoquímicas

temperatura de augas ou correntes subxacentes. As variacións máis importantes ocorren

• Constitución química e salinidade.

2. C. Hidrodinamia. O mar en movemento.

O movemento do mar é producido por varios factores que atenden a razóns

ECOLOXÍA DAS ALGAS GALEGAS E O SEU ENTORNO

CARACTERÍSTICAS DAS ALGAS

A primeira é que son organismos fotosintéticos, de modo que constitúen a base

En Galicia temos dúas mareas (oscilacións do nivel do mar) de amplitude similar

ZONACIÓN VERTICAL DO LITORAL

ESPECIES MÁIS REPRESENTATIVAS

A) RECOLECCIÓN DAS ALGAS

Como planificar a baixamar:

• Para a recolección é necesario utilizar un coitelo ou espátula para desprender as algas

B) Datos ecolóxicos e etiquetado.

batimétrico (profundidade) con referencia ás mareas segundo o seguinte esquema.

• Rexión mesolitoral: entre o límite superior da marea alta e o límite inferior da

o Horizonte superior da rexión mesolitoral: entre os límites inferior e

o Horizonte medio da rexión mesolitoral: entre o límite inferior da marea

o Horizonte inferior da rexión mesolitoral: entre os límites inferior e

• Rexión circalitoral: zona máis profunda e menos iluminada dominada por

HERBARIO DE PRÁCTICAS - ALGAS

Gymnogongrus patens J. Agardh

CADIZ. Tarifa, Enseada de Valdevaqueros

C) CONSERVACIÓNS DAS ALGAS

Unha vez escoada a cartolina

TIPOS MORFOLÓXICOS DE MACROALGAS:

Historicamente usáronse as algas como alimento ou complemento para xantar dos

As algas en alimentación. Composición nutricional e propiedades.

Como grupo presentan unhas propiedades nutricionais, que se caracterizan por:

a unha redución da inxesta de alimento pola sensación de saciedade.

Composición principal das algas

Os glícidos ou hidratos de carbono presentas nas algas variarán bastante segundo a

Elementos inorgánicos. As sales minerais e oligoelementos

fundamentalmente por ácidos graxos insaturados de fácil degradación. Mención especial

Compostos fotosintéticos e pigmentos

Principais especies do mercado galego empregadas en talasoterapia, nutrición e

6.1.Algas marróns ou pardas

Son algunhas algas do xénero Laminaria.

Wakame (Undaria pinnatifida)

É unha especie orixinaria do oriente asiático (rexión de Corea). Foi introducida

Espaguete de mar (Himanthalia elongata)

Hijiki (Hizikia fusiformis)

O hiziki é un alga que se comercializa internacionalmente e que provén de Asia. O

6.2. Algas verdes

Ulva spp. ou leituga de mar.

Recóllese actualmente en Galicia para o seu consumo humano.