Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
TTULO II AS PESSOAS
CAPTULO I AS PESSOAS SINGULARES
4. A PERSONALIDADE JURDICA
I a personalidade !a " alidade# a " alidade de ser pessoa. $ !a " alidade " e o %irei&o se li!i&a a cons&a&ar e respei&ar e " e n'o pode ser i(norada o rec sada. $ ! dado e)&ra* r+dico " e se i!p,e ao %irei&o. A personalidade * r+dica cos& !a ser definida for!al!en&e co!o a s scep&i-ilidade de direi&os e o-ri(a.,es o de &i& laridade/ o de ser s *ei&o de direi&os e o-ri(a.,es o de si& a.,es * r+dicas. Pessoa * r+dica en&'o/ nes&a perspec&i0a/ &odo o cen&ro de i!p &a.'o de si& a.,es * r+dicas ac&i0as o passi0as/ de direi&os o de o-ri(a.,es. II se se par&ir da s scep&i-ilidade de direi&os e o-ri(a.,es para a " alifica.'o de cer&o en&e co!o pessoa/ c1e(ar2se23 4 concl s'o de " e a personalidade !a conse" 5ncia da &i& laridade de direi&os e o-ri(a.,es. Torna2se f3cil ad!i&ir " e a lei possa criar o &ras 6pessoas * r+dicas7 para al! das pessoas 1 !anas/ a&ra0s do e)pedien&e de l1es a&ri- i 6e) le(e7 direi&os e o-ri(a.,es. $ o " e s cede co! as pessoas colec&i0as. Assi! s cede co! a personali8a.'o de a(r pa!en&os de pessoas direccionados a fins espec+ficos associa.,es e sociedades o co! a ins&i& cionali8a.'o de cer&os fins do&ados das !assas pa&ri!oniais " e l1es s'o afec&adas e a& co! o pr9prio Es&ado/ en&es es&ad ais e se s ins&i& &os personali8ados. Te! &oda0ia o defei&o de colocar no !es!o plano a personalidade das pessoas 1 !anas e a as pessoas colec&i0as/ a-rindo ca!in1o para cons&r .,es * r+dicas " e n'o respei&e! a di(nidade 1 !ana ne! a cen&ralidade da pessoa e! &odo o %irei&o. III se se par&ir da personalidade para a a&ri- i.'o de direi&os e o-ri(a.,es/ concl ir2se23/ ao con&r3rio/ " e a &i& laridade de direi&os e o-ri(a.,es !a si!ples conse" 5ncia do fac&o de se ser pessoa/ e n'o a s a ca sa. A personalidade das pessoas n'o / en&'o/ al(o " e possa ser a&ri- +do o rec sado pelo %irei&o/ al(o " e fica fora do alcance do poder de confor!a.'o social do le(islador. %efende as pessoas con&ra os peri(os e con&ra o condiciona!en&o e !anip la.'o o !es!o de rec sa da personalidade a pessoas indi0id al!en&e consideradas o a (r pos de pessoas co! -ase e! cri&rios r3cicos o reli(iosos. Te! a des0an&a(e! de dific l&ar a &eori8a.'o &cnico2* r+dica da personalidade colec&i0a. IV 13 " e assen&ar 4 par&ida " e o %irei&o n'o pode dei)ar de recon1ecer 4s pessoas 1 !anas a personalidade/ assi! co!o n'o l1es pode rec sar a di(nidade 1 !ana/ o condicionar/ li!i&ar o e)cl ir a personalidade. Es&3 fora do se alcance por %irei&o Na& ral. %a" i decorre " e a s scep&i-ilidade de direi&os e o-ri(a.,es/ o da s a &i& laridade/ o de ser deles s *ei&o/ !a conse" 5ncia da personalidade e n'o a s a ca sa. $ necess3rio &ra&a!en&o * r+dico das pessoas co!o pessoas/ is&o / co!o s *ei&o e n'o co!o o-*ec&o de
direi&os e de0eres. A personalidade * r+dica das pessoas colec&i0as/ &a!-! c1a!adas 6pessoas * r+dicas7# se! cons&i& ir !a p ra fic.'o/ a personalidade colec&i0a n'o de0e/ con& do/ ser colocada no !es!o plano ne! ser conf ndida co! a personalidade das pessoas 1 !anas/ co! a " al n'o &e! !ais do " e !a analo(ia.
5. O DIREITO DE PERSONALIDADE
I a pri!eira conse" 5ncia da personalidade a &i& laridade de direi&os de personalidade/ consa(rados na CRP e no CC. : ar&.; </ <=/ >? e se(s/ <@/ >@@/ @A. Co! is&o foi (aran&ida a di(nidade cons&i& cional dos direi&os f nda!en&ais e/ den&ro deles/ ao nBcleo f nda!en&al dos direi&os de personalidade. O CC/ ar&.; CD/ C</ C>/ CE2CF/ CF/ @D/ @<.
os o &rosK a se( nda co!o o direi&o s -*ec&i0o a-sol &o " e cada ! &e! de defender a s a pr9pria di(nidade co!o Pessoa. Na & &ela s -*ec&i0a da personalidade/ n'o se &ra&a *3 de ! de0er (eral de respei&o/ !as an&es de ! direi&o/ de ! direi&o s -*ec&i0o de defender a di(nidade pr9pria/ a e)i(ir o se respei&o e a lan.ar !'o dos dos !eios * ridica!en&e l+ci&os " e se*a! necess3rios/ ade" ados e ra8o30eis para " e essa defesa &en1a 5)i&o. Es&es !eios &rad 8e!2se e! poderes * r+dicos " e e)is&e! na esfera de cada indi0+d o/ " e s'o ineren&es 4 s a " alidade 1 !ana e c *o e)erc+cio li0re e depende da a &ono!ia de cada !. O direi&o s -*ec&i0o de personalidade/ diferen&e!en&e/ dispon+0el e si& a2se no I!-i&o da a &ono!ia pri0ada. No " e apenas s -*ec&i0o/ *3 o &i& lar pode li0re!en&e &olerar as ofensas/ prescindir da s a defesa/ o !es!o dispor dele (ra& i&a o onerosa!en&e. O direi&o o-*ec&i0o e o direi&o s -*ec&i0o de personalidade difere! ainda na na& re8a da s a & &ela. O direi&o o-*ec&i0o de personalidade i!p,e a &odos ! de0er de respei&ar a di(nidade de cada indi0+d o/ incl indo a s a pr9pria. O direi&o s -*ec&i0o/ diferen&e!en&e/ &e! o se con&eBdo preenc1ido por poderes " e o se &i& lar pode e)ercer direc&a e li0re!en&e/ se assi! o dese*ar/ con&ra par&ic lares o con&ra o Es&ado/ se necess3rio !es!o e! ac.'o direc&a/ se! ficar 4 !erc5 da inicia&i0a e da disponi-ilidade dos 9r('os do Es&ado. O direi&o o-*ec&i0o de personalidade &e! a 0er co! o suum quique tribuereK no direi&o s -*ec&i0o de personalidade da defesa do meum " e se &ra&a. IV a Lei e a %o &rina refere!2se s al!en&e a ! direi&o s -*ec&i0o (eral de personalidade e a 03rios direi&os s -*ec&i0os especiais de personalidade. O direi&o (eral de personalidade :ar&.;CD CCA e os direi&os especiais de personalidade e! precei&os a0 lsos da lei. I!por&a esclarecer o relaciona!en&o en&re o c1a!ado direi&o (eral e os direi&os especiais de personalidade. I!por&a/ por!/ na cons&r .'o do(!3&ica/ dis&in( ir o " e direi&o s -*ec&i0o e o " e s'o os poderes " e o in&e(ra!/ !es!o " e a lei e a do &rina os desi(ne! incorrec&a!en&e/ e!-ora s al!en&e/ por direi&os. V os c1a!ados direi&os especiais de personalidade s'o poderes " e in&e(ra! o direi&o s -*ec&i0o de personalidade. O direi&o de personalidade/ co!o direi&o s -*ec&i0o " e &e! co!o fi! a defesa da di(nidade 1 !ana de cada !a das pessoas sin( lares/ in&e(ra no se con&eBdo ! nB!ero/ e! princ+pio/ n'o li!i&ado de poderes/ " e cons&i& e! a s a es&r & ra. Es&es poderes s'o a" eles " e fore! necess3rios/ o !es!o apenas con0enien&es/ o si!ples!en&e B&eis/ para " e o fi! do direi&o de personalidade se*a reali8ado co! 5)i&o. Todos es&es poderes se a(re(a! n ! con* n&o coeren&e/ nificado pelo fi! co! ! de defesa da di(nidade do se &i& lar. O direi&o 4 0ida/ o 4 1onra/ o 4 in&e(ridade f+sica/ o 4 pri0acidade/ o 4 i!a(e!/ por e)e!plo/ n'o cons&i& e! direi&os s -*ec&i0os a &9no!os/ !as an&es poderes * r+dicos " e in&e(ra! o direi&o de personalidade do se &i& lar/ poderes es&es s'o e)ercidos " ando a di(nidade do se &i& lar for pos&a e! ca sa a&ra0s de a!ea.as o ofensas 4" eles espec+ficos -ens de personalidade. A &ipifica.'o dos c1a!ados direi&os especiais de personalidade ! refle)o da &ipifica.'o de espec+ficos -ens de personalidade " e in&e(ra! a di(nidade 1 !ana e das les,es " e 1is&orica!en&e se fora! &ornando &+picas. A di(nidade 1 !ana pode ser a!ea.ada o ofendida e! di0ersos -ens " e a in&e(ra! para a defesa de cada ! dos " ais o direi&o de personalidade con&e! espec+ficos !eios o -ens/ " e -eneficia! de espec+ficos poderes * r+dicos.
cri!inal e na pr9pria lei in&ernacional. A & &ela cons&i& cional da personalidade insere2se na defesa dos direi&os li-erdades e (aran&ias e conf nde2se co! ela. I!p,e2se ao le(islador ordin3rio na fei& ra das leis e &e! aplica.'o direc&a so-re &odas as pessoas. Cons&i& i li!i&e !a&erial de re0is'o da pr9pria Cons&i& i.'o. Es&a for!a de & &ela poderos+ssi!a e desen0ol0e2se no I!-i&o do %irei&o Cons&i& cional. A & &ela da personalidade &a!-! fei&a ao n+0el do %irei&o Penal/ a&ra0s da &ipifica.'o co!o cri!es das !ais (ra0es a(ress,es 4 personalidade. A & &ela penal da personalidade re0ela a s a i!por&Incia/ n'o s9 es&ri&a!en&e pessoal/ !as &a!-! social e co! ni&3ria dos 0alores a defender e preser0ar. O " e cons&i& i !a conse" 5ncia na& ral da e)i(5ncia de i( al di(nidade de &odas as pessoas# re0ela ni0ersalidade e ! ndialidade.
II es&e precei&o parece alar(ar a & &ela da personalidade 4s pessoas *3 falecidas/ o " e &e! s sci&ado !a no&30el di0er(5ncia de opini,es na %o &rina. CAPELO %E SOUSA# 613 -ens da personalidade f+sica e !oral do def n&o " e con&in a! a infl ir no c rso social e " e/ por isso !es!o perd ra! no ! ndo das rela.,es * r+dicas e co!o &ais s'o a &ono!a!en&e pro&e(idos7. LEITE %E CAHPOS# s s&en&a " e os 61erdeiros do falecido n'o defende! pr9prio :QA !as si! ! in&eresse do def n&o7. ! in&eresse
OLIVEIRA ASCENRAO# a personalidade cesso co! a !or&e e o " e se pro&e(e a(ora/ a !e!9ria do falecido e/ no " e a es&e re(i!e * r+dico concerne/ n'o se pode *3 falar de direi&os de personalidade/ o 6" e &er3 necessaria!en&e por conse" 5ncia " e a & &ela dos direi&os de personalidade n'o ! (lo-o aplic30elK s9 &e!os es&as res&ri&as pro0id5ncias des&inadas a pro&e(er a !e!9ria dos def n&os7. HOTA PINTO :a perspec&i0a " e nos parece !ais ade" adaA# en&ende " e o re(i!e * r+dico do ar&.; C< &rad 8 6 !a pro&ec.'o de in&eresses e direi&os de pessoas 0i0as " e seria! afec&adas por ac&os ofensi0os da !e!9ria do falecido7. III ca-e &o!ar posi.'o. O " e se pro&e(e nes&e precei&o do C9di(o Ci0il o-*ec&i0a!en&e o respei&o pelos !or&os/ s -*ec&i0a!en&e a defesa da in0iola-ilidade !oral dos se s fa!iliares e 1erdeiros. N'o se &ra&a de recon1ecer o de & &elar a personalidade dos !or&os/ " e a n'o &5!/ !as si! de defender/ no I!-i&o do direi&o s -*ec&i0o de personalidade/ o direi&o " e os 0i0os &5! a " e os se s !or&os se*a! respei&ados. Ar&s. CD e @< do CC/ si!-iose do direi&o o-*ec&i0o e s -*ec&i0o de personalidade. O direi&o o-*ec&i0o de personalidade & &ela o respei&o pelos !or&os/ o direi&o s -*ec&i0o de personalidade " e es&3 na &i& laridade de pessoas 0i0as e &e! no se con&eBdo a & &ela do respei&o de0ido aos se s !or&os. A lei e" ipara a fa!iliares os 1erdeiros. Na concre&i8a.'o 1a0er3 " e dis&in( ir a& onde e e! " e casos concre&os ser3 * s&o e" iparar 1erdeiros a fa!iliares. A difa!a.'o o a in*Bria de ! fa!iliar *3 falecido/ a ofensa ao se no!e o 4 s a i!a(e!/ o 3 s a pri0acidade/ pode! afec&ar (ra0e!en&e a di(nidade dos se s paren&es o 1erdeiros " e l1e so-re0i0ere! e pode! ca sar2l1e sofri!en&o e afron&a (ra0e. Por isso/ fa8 par&e do con&eBdo do direi&o s -*ec&i0o de personalidade de cada ! o poder de rea(ir con&ra ofensas 4 di(nidade dos se s paren&es *3 falecidos. N'o de0e ser ne(ada aos fa!iliares e 1erdeiros a fac ldade de e)i(ir a inde!ni8a.'o dos danos !orais e !a&eriais ca sados.
II :ar&s.; @</ >@DA os !ais i!por&an&es 0alores da personalidade s'o indispon+0eis. A 0ida n'o pode ser &rocada por din1eiro/ ne! l+ci&o s ic+dio. Has *3 l+ci&o " e a pessoa se s -!e&a 0ol n&aria!en&e a e)periencias !dicas o cien&+ficas das " ais possa res l&ar peri(o para a s a 0ida. S9 " ando n'o fore! con&r3rias 4 Lei in* n&i0a/ 4 Horal e 4 Orde! PB-lica/ s'o l+ci&as as li!i&a.,es 0ol n&3rias dos direi&os de personalidade. Cons&i& i ! -o! e)e!plo das li!i&a.,es 4 a &ono!ia pri0ada/ f ndadas na orde! pB-lica e na !oral/ as proi-i.,es de disposi.'o de &ecido o 9r('os de ori(e! 1 !ana. $ se!pre proi-ida a 0enda de 9r('os o de s -s&Incias 1 !anas/ e a s a disposi.'o &e! se!pre de ser ri(orosa!en&e (ra& i&a. Pelas !es!as ra8,es as doa.,es s9 pode!/ e! princ+pio/ &er por o-*ec&o s -s&Incias re(ener30eis. III o ar&i(o @< do CC per!i&e a cele-ra.'o de ne(9cios de personalidade. %e0e! ser assi! desi(nados os ne(9cios * r+dicos " e &en1a! por o-*ec&o direi&os de personalidade/ o -ens de personalidade/ o o se so e & &ela. %e espec+fico &5! o re(i!e de re0o(a-ilidade con&ido no n.;> do ar&i(o @<.; do c9di(o ci0il. O con&ra&o/ sendo li0re!en&e re0o(30el pelo &i& lar do direi&o de personalidade/ apenas nila&eral!en&e 0inc lan&e. s9 !a das par&es o pode re0o(ar li0re!en&e/ e n'o a o &ra. Encon&ra o se f nda!en&o na especial na& re8a dos -ens de personalidade. Se*a " al for a li!i&a.'o/ o &i& lar do direi&o de personalidade ne(ocial!en&e li!i&ado !an&! se!pre e a &odo o &e!po/ a possi-ilidade de o rec perar. S9 assi! se pode !an&er " e o &i& lar do direi&o de personalidade n nca fica dele ri(orosa!en&e pri0ado. A s a disponi-ilidade ne(ocial fica/ assi!/ ! i&o pr9)i!a da &olerIncia/ por" e s9 perd ra en" an&o o se &i& lar " iser. %a" i se pode concl ir " e os ne(9cios de personalidade &5! !a efic3cia !ais le(i&i!adora e re( ladora do " e 0inc la&i0a. A efic3cia 0inc la&i0a !an&!/ por!/ &oda a s a pleni& de na" ilo e! " e o ne(9cio de personalidade 0inc la a o &ra par&e. A na& re8a dos ne(9cios de personalidade pois acen& ada!en&e diferen&e da dos co! ns ne(9cios pa&ri!oniais. O ne(9cio pode &er sido cele-rado co! o se! &er!o. Se n'o &i0er sido es&ip lado ! &er!o e do se con&eBdo n'o res l&ar !a li!i&a.'o &e!poral para a s a 0i(5ncia/ " al" er das par&es pode/ de acordo co! as re(ras (erais/ den nci32lo !edian&e ! pr2a0iso ra8o30el. O ne(9cio pode ser re0o(ado pela par&e c *o direi&o de personalidade li!i&ado/ se! " e &en1a de in0ocar * s&a ca sa o pr2a0iso. IV " ando o &i& lar do direi&o de personalidade re0o( e nila&eral!en&e a s a 0inc la.'o/ fica o-ri(ado a inde!ni8ar os pre* +8os " e co! isso ca se 4 o &ra par&e. :n.; > do ar&.; @<A. A o &ra par&e n'o &e! !ais do " e !a e)pec&a&i0a * r+dica c *a fr s&ra.'o s scep&+0el de inde!ni8a.'o. N'o pode recorrer a * +8o para for.ar o c !pri!en&o. Has *3 na posi.'o in0ersa o !es!o n'o s cede e a posi.'o * r+dica do &i& lar do direi&o li!i&ado con&! ! poder/ confi( rado co!o direi&o s -*ec&i0o/ " e l1e per!i&e e)i(ir * dicial!en&e o c !pri!en&o e in0ocar a e)cep.'o de inc !pri!en&o para re&er o c !pri!en&o o para resol0er o con&ra&o. Na fi)a.'o da inde!ni8a.'o# o 0alor fi)ado n'o de0e ser de &al !odo a0 l&ado " e i!pe.a/ de fac&o/ o e)erc+cio do poder de re0o(a.'o. %e o &ro !odo ficaria fr s&rado o re(i!e de li0re re0o(a.'o. A s a e)pec&a&i0a se!pre necessaria!en&e prec3ria.
". O DIREITO #
IDA
I o direi&o 4 0ida o !ais i!por&an&e dos direi&os de personalidade :ar&.; >? da CRPA. %o direi&o 4 0ida decorre a ilici& de do s ic+dio/ do a )+lio e da ins&i(a.'o ao s ic+dio e da e &an3sia. N'o disc &ido. Has pode! s sci&ar2se dific ldades e! 8onas perifricas des&e &ipo de & &ela da personalidade :e)# a-or&oA. Ta!-! s sci&a! pro-le!as de defini.'o le(al da !or&e/ o prolon(a!en&o da 0ida co! rec rso a !eios de s por&e 0i&al ar&ificiais e a in&err p.'o da 0ida !era!en&e 0e(e&a&i0a ar&ificial!en&e s por&ada. II l+ci&o o a-or&o 0ol n&3rio por decis'o da !'e/ e! de&er!inadas si& a.,es. Es&a per!iss'o da in&err p.'o da 0ida s9 pode ser e&ica!en&e * s&ificada por ra8,es ! i&o (ra0es e
ponderosas e con&in a a ser for&e!en&e con&ro0ersa na sociedade. Ar&.; <?> do C9di(o Penal considera es&as si& a.,es. A 0erifica.'o das circ ns&Incias das " ais depende a n'o p ni-ilidade do a-or&o e a (aran&ia do li0re consen&i!en&o da !'e s'o rodeadas/ pela lei/ de c idados e)i(en&es. A 0erifica.'o das circ ns&Incias de&er!inan&es da n'o p ni-ilidade do a-or&o cer&ificada por a&es&ado !dico escri&o e assinado por ! !dico " e n'o in&er0en1a no a-or&o. Nos pri!eiros " a&ro casos e! " e a lei ad!i&e o a-or&o 0ol n&3rio pode! ser recond 8idos 3 le(+&i!a defesa da !'e. Nos dois pri!eiros/ para pro&ec.'o da s a 0ida e in&e(ridade f+sicaK nos &erceiro e " ar&o/ para defesa da s a in&e(ridade !oral e ps+" ica peran&e o sofri!en&o " e l1e poder3 ! i&as 0e8es ca sar a !a&ernidade na" elas circ ns&Incias. Has o " in&o caso/ de a-or&o 6ad n & !7/ dificil!en&e encon&ra !a * s&ifica.'o acei&30el. $ de ! i&o d 0idosa cons&i& cionalidade/ " er a per!iss'o do a-or&o 6ad n & !7/ no " in&o caso/ " er da desconsidera.'o da oposi.'o do pai. III &a!-! con&ro0ersa a e &an3sia/ co!o in&err p.'o 0ol n&3ria da 0ida 1 !ana. A disc ss'o en0ol0e di0er(5ncias &icas e desen&endi!en&os concep& ais. %esde lo(o/ necess3rio n'o conf ndir as pr3&icas !dicas de al+0io do sofri!en&o na !or&e co! o enc r&a!en&o da 0ida de doen&es inc r30eis. Nesse es&ado/ pode! e de0e! os !dicos fa8er o poss+0el para ali0iar o sofri!en&o da !or&e. O a )+lio ao s ic+dio il+ci&o e cons&i& i ! cri!e p nido no ar&. <=E; do C9di(o Penal. Ta!-! o 1o!ic+dio a pedido da 0+&i!a cons&i& i cri!e. %iferen&e/ por!/ a si& a.'o e! " e o pacien&e/ lBcida e infor!ada!en&e/ op&a por n'o se s -!e&er a ! &ra&a!en&o o pela cessa.'o do !es!o depois de iniciado/ decidindo " e &e!po de en&re(ar a s a 0ida. ao pacien&e/ desde " e es&e*a lBcido/ n'o de0e ser rec sada a decis'o so-re o &ra&a!en&o. IV o s ic+dio ! ac&o il+ci&o/ e!-ora se! na& re8a penal. A ilici& de do s ic+dio decorre da indisponi-ilidade da 0ida/ &an&o pelo pr9prio co!o por o &re!. Por!/ a n'o cri!inali8a.'o n'o si(nifica lici& de. Has *3 cons&i& e! cri!e o inci&a!en&o e a a* da ao s icido :ar&.<=EA/ o 1o!ic+dio a pedido da 0+&i!a :ar&.<=?A/ e a pr9pria propa(anda do s ic+dio :ar&.<=F C9di(o PenalA.
a 1onra e a pri0acidade do a&in(ido. A ofensa 4 1onra con&in ar3 a ser il+ci&a/ ainda " e e)is&a in&eresse pB-lico/ " ando 1a*a e)cesso. O e)cesso far3 cessar a lici& de da ac.'o/ !es!o " e se !an&en1a o in&eresse pB-lico.
VI &al co!o s cede co! as ofensas 4 1onra/ n'o de0e ad!i&ir2se ! es&a& &o de(radado/ de !enor di(nidade/ para as c1a!adas 6fi( ras pB-licas7/ pessoas " e (o8a!/ o " e sofre!/ de !aior no&oriedade/ desi(nada!en&e na co! nica.'o social/ e! 0ir& de da &i& laridade de car(os pB-licos o pol+&icos de !aior rele0Incia. As c1a!adas 6fi( ras pB-licas7/ as pessoas co! !aior no&oriedade/ &5! o !es!o direi&o 4 pri0acidade " e &odas as pessoas. Ad!i&ir para elas ! es&a& &o pessoal de(radado seria incons&i& cional e colidiria co! o princ+pio da i( aldade. Co!o fico *3 e)pos&o acerca do direi&o 4 1onra/ a co!press'o da esfera da pri0acidade " e e0en& al!en&e possa! sofrer s9 pode f ndar2se na p -licidade e rele0Incia do in&eresse e! " es&'o e n nca pode res l&ar si!ples!en&e da no&oriedade da pessoa. VII Ar&.; @D CC # &odos de0e! ( ardar reser0a so-re a in&i!idade da 0ida pri0ada de o &re!. VIII ar&s.; C</ de CE.; a @D.;.
Nascituro: para a" eles " e *3 fora! conce-idos e &e! 0ida no seio da !'e/ !as ainda n'o nascera!K si& a.'o &ransi&9ria e li!i&ada no &e!po. N'o de0e! ser conf ndidos co! os Concepturos: " e s'o a" eles " e ainda n'o fora! se" er conce-idos. S'o si!ples esperan.as o e)pec&a&i0as. No en&an&o/ a lei per!i&e " e l1es se*a! des&inados cer&as a&ri- i.,es pa&ri!oniais/ para o caso de 0ire! a ser (erados. E)is&e clara separa.'o do se re(i!e * r+dico. A 0ida 1 !ana &e! in+cio na concep.,es por co! nica.'o da 0ida de a!-os os pais. %a+ e! dian&e/ o nasci& ro desen0ol0e2se de ! !odo pro(ressi0o e inin&err p&o/ se! pa&a!ares n+&idos. A s a na& re8a co!o ser 1 !ano n'o se al&era. O nasci!en&o i!por&a/ por!/ !a i!por&an&e !odifica.'o no " e respei&a ao con&ac&o e relaciona!en&o da pessoa. An&es de nascer o nasci& ro pra&ica!en&e apenas &e! con&ac&o co! a !'e. N'o &e! con&ac&o in&erpessoal co! !ais nin( !. Ap9s o nasci!en&o/ o rec!2 nascido recon1ece a !'e/ e! c *o seio 0i0e a& en&'o &oda a s a 0ida. $ no ca!po do relaciona!en&o social " e o nasci!en&o &e! !aior rele0Incia. Co! o nasci!en&o/ passa a relacionar2se co! as o &ras pessoas. O nasci!en&o si(nifica o in(resso da pessoa na polis. Por isso/ o nasci!en&o &e! !a ! i&o (rande rele0Incia * r+dica. A s a na& re8a 1 !ana a !es!a/ a s a si& a.'o -iol9(ica con&in a a e0ol ir/ a si& a.'o * r+dica !odifica2se de acordo co! a na& re8a das coisas. II o nasci& ro ! ser 1 !ano 0i0o co! &oda a di(nidade " e pr9pria 4 pessoa 1 !ana. O nasci& ro n'o / pois/ o-*ec&o do direi&o. Co!o pessoa 1 !ana 0i0a/ o nasci& ro pessoa * r+dica. A s a " alidade pessoal i!p,e2se ao %irei&o/ " e n'o &e! o poder de ne(ar a 0erdade da pessoalidade/ da 1o!inidade/ da 1 !anidade do nasci& ro. N'o pode/ pois/ dei)ar de ser recon1ecida/ pelo %irei&o/ ao nasci& ra a " alidade de pessoa 1 !ana 0i0a/ o !es!o di8er/ a personalidade jurdica. III ar&s. do CC# FE>.;/ >D==.;/ <@C@.;/ >>?D.;. Todos es&es precei&os e re(i!es le(ais re0ela! " e o nasci& ro *3 conce-ido n'o &ido co!o coisa/ !as an&es co!o pessoa. IV co!o se disse a&r3s/ a personalidade * r+dica das pessoas 1 !anas n'o depende da lei e es&3 fora do alcance do poder le(isla&i0o do Es&ado re&irar o n'o recon1ecer a " alidade de pessoa 1 !ana a " e! a &e!. Por isso/ o ar&.; JJ do CC de0e ser en&endido co!o referido 4 capacidade de (o8o e n'o propria!en&e 4 personalidade * r+dica. A personalidade * r+dica das pessoas 1 !anas &e! in+cio conco!i&an&e!en&e co! o in+cio da s a 0ida e e)is&5ncia en" an&o pessoas. Es&e !o!en&o do in+cio da 0ida s9 conse( e ser de&er!inado apro)i!ada!en&e/ n ! cer&o in&er0alo &e!poral/ !as n'o e)ac&a!en&e :ar&.; <CF@ CCA. Se pessoa/ para o %irei&o/ so-re& do pessoa2e!2rela.'o/ a pessoa nasci& ra &e! !a rele0Incia * r+dica ade" ada 4 s a si& a.'o. E " al essa si& a.'oS V na fase pr2na&al/ a si& a.'o da pessoa &e! d as carac&er+s&icas especial!en&e !arcan&es# o relaciona!en&o pessoal e)cl si0o co! a !'e e a precariedade. O relaciona!en&o pessoal e)cl si0o co! a !'e/ co! a conco!i&an&e a s5ncia de relaciona!en&o social/ dispensa ! i&o da co!ple)idade e ri" e8a do es&a& &o * r+dico das pessoas *3 nascidasK a precariedade da pessoa pr2nascida s sci&a a necessidade de re( lar os casos e! " e n'o c1e(a a 1a0er nasci!en&o co! 0ida. a li!i&a.'o do relaciona!en&o co! a !'e i!pede a capacidade de e)erc+cio e dispensa a pr9pria capacidade de (o8o. A pessoa pr2nascida &e! a &i& laridade dos !ais i!por&an&es direi&os de personalidade/ co!o o direi&o a 0i0er/ 4 iden&idade pessoal e (en&ica/ 4 in&e(ridade (en&ica e f+sica. :ar&s.; >? e >E da CRPA. A precariedade i!p,e " e se encon&re sol .'o * r+dica para os casos e! " e/ ap9s a (es&a.'o/ o e!-ri'o n'o lo(ra 5)i&o e !orre an&es de nascer :ar&.;JJ n.;> do CCA. O nasci& ro &rad 8 apenas o in+cio da capacidade (enrica de (o8o. Se n'o c1e(ar a nascer co! 0ida/ o nasci& ro &ido pela lei :ar&.; TT/ n.;> CCA co!o n'o &endo c1e(ado a e)is&ir. A !or&e pr2na&al n'o desencadeia a s cess'o. Os
direi&os de personalidade e)&in( e!2se co! a e)&in.'o da personalidade. Os direi&os pa&ri!oniais e o &ros " e seria! s scep&+0eis de s cess'o s'o e)&in&os re&roac&i0a!en&e. T do se passa co!o se n'o &i0esse c1e(ado a e)is&ir. $ !a fic.'o le(al i!pos&a pra(!a&ica!en&e pela necessidade de si!plificar a co!ple)idade da 0ida e da !or&e. VI &e! sido disc &ido se o fac&o do nasci!en&o f nciona co!o !a condi.'o s spensi0a o co!o !a condi.'o resol &i0a da personalidade * r+dica. Na pri!eira al&erna&i0a/ o pr2nascido n'o &e! personalidade * r+dica an&es do nasci!en&o. Se/ an&es de nascer/ l1e fore! a&ri- +dos -ens por doa.'o o s cess'o e ele 0ier a nascer co! 0ida/ 2l1e recon1ecida re&roac&i0a!en&e a personalidade desde a da&a de a" isi.'oK se a a" isi.'o for an&erior 4 concep.'o/ a personalidade &e!2se por ad" irida ao &e!po da concep.'o/ e o &e!po da a" isi.'o dos -ens de&er!inado pelos ar&i(os <CF@.; e <@DD.; do CC. Na se( nda al&erna&i0a/ en&ende2se " e o pr2nascido &e! personalidade * r+dica desde a concep.'o e a s a personalidade e)&in( e2se co! a !or&eK caso 0en1a a !orrer an&es do nasci!en&o/ re&roac&i0a!en&e desconsiderada a s a personalidade/ &endo2se co!o n nca &endo e)is&ido/ por fic.'o le(al. N !a perspec&i0a personalis&a/ co!o a nossa/ e! " e a personalidade * r+dica cona& ral 4 0ida 1 !ana/ n'o pode ser acei&e a cons&r .'o da condi.'o s spensi0a. Na 0erdade/ se o nasci& ro &e! a s scep&i-ilidade da &i& laridade de direi&os s -*ec&i0os an&es do nasci!en&o/ dependen&e apenas de circ ns&ancial!en&e &er sido con&e!plado e! doa.'o o s cess'o/ &al si(nifica " e &in1a *3 personalidade * r+dica. Hes!o en&endendo a personalidade * r+dica co!o si!ples s scep&i-ilidade a-s&rac&a e " ali&a&i0a de &i& laridade de direi&os e o-ri(a.,es/ co!o &radicional na do &rina por& ( esa/ a s scep&i-ilidade de a" isi.'o de direi&os an&es do nasci!en&o por doa.'o e s cess'o e a s scep&i-ilidade de ser represen&ado no respec&i0o e)erc+cio :ar&s.; FE>/ >D==/ <@C</ >>?D do CCA/ &orna! ine(30el a personalidade * r+dica do nasci& ro *3 conce-ido. VII co!o se 0i / o recon1eci!en&o da personalidade de seres 1 !anos es&3 fora do alcance e da co!pe&5ncia da lei/ se*a ela ordin3ria o cons&i& cional. $ 1o*e indisc &+0el " e o nasci& ro &e! 0ida e a s a 0 da in0iol30el. O ar&.; J do CC para ser co!pa&+0el co! a CRO/ co! as coordenadas a)iol9(icas do sis&e!a e co! a na& re8a das coisas/ &e! de ser in&erpre&ado co!o referido/ n'o 4 personalidade * r+dica/ c *a e)is&5ncia/ in+cio e &er!o s'o e)&ra e s pra le(ais/ !as an&es 4 capacidade * r+dica/ co!o fa8ia o se an&ecessor ar&i(o J.; do CC de <@JC :c9di(o de Sea-raA e o U< do LGL. VIII par&e i!por&an&e da do &rina por& ( esa/ *3 e! 0i(5ncia no CC ac& al/ &e! se !os&rado i!pressionada pela le&ra do ar&i(o JJ.;. PIRES %E LIHA e ANTUNES VARELA considera! " e/ an&es do nasci!en&o/ o nasci& ro n'o &e! 0erdadeira!en&e personalidadeK HOTA PINTO rec sa ad!i&ir a personalidade pr2na&al/ considera direi&os se! s *ei&oK CASTRO HEN%ES/ adop&a &a!-! a cons&r .'o dos direi&os se! s *ei&o/ no " e concerne aos a&ri- +dos aos nasci& ro por 1eran.a o doa.'o. %IAS HARMUES ne(a/ e! princ+pio/ " e o nasci& ro &en1a personalidade * r+dica. GALVVO TELLES defende " e o nasci& ro 6ap9s a concep.'o passa a e)is&ir co!o ser 0i0o/ " e &oda0ia n'o &ra&ado/ desde lo(o/ co!o s *ei&o de direi&o7. CARVALGO NERNAN%ES ne(a a personalidade ao nasci& ro e considera se! s *ei&o os direi&os " e l1e ad0en1a! an&es do nasci!en&o por 1eran.a o doa.'oK se n'o nascer co! 0ida/ n'o c1e(a a ser deles &i& lar. GWRSTER n'o ad!i&e a personalidade do nasci& ro/ ne! se" er li!i&ada/ re&roac&i0a o condicionada pelo nasci!en&o. Hais recen&e!en&e &e!2se 0erificado ! poderoso !o0i!en&o do &rin3rio no sen&ido da ad!iss'o da personalidade do nasci& ro *3 conce-ido. OLIVEIRA ASCENSVO/ ad!i&e " e o nasci& ro *3 conce-ido &e! personalidade * r+dica desde o !o!en&o da concep.'o. HENEXES COR%EIRO recon1ece es&ar 6e! a-er&o a necessidade de !a re0is'o do &rin3ria do ar&.; JJ/
n.;<. CAPELO %E SOUSA defende a personalidade * r+dica parcial do nasci& ro *3 conce-ido. PAULO OTERO/ ad!i&e poder disc &ir2se 6se a & &ela conferida pelo %irei&o ao ser 1 !ano an&es do nasci!en&o/ desi(nada!en&e a&ra0s do recon1eci!en&o ao e!-ri'o da &i& laridade de direi&os f nda!en&ais/ n'o * s&ificar3 a i!pera&i0idade de o %irei&o n'o fa8er depender do nasci!en&o a a" isi.'o da personalidade * r+dica &ransferindo2a para ! !o!en&o an&erior ao nasci!en&o/ por conse( in&e/ o in+cio da personalidade * r+dica co! o ins&an&e do in+cio cien&+fico da 0ida7. LEITE %E CAHPOS s s&en&a " e o 6ser 1 !ano conce-ido n'o !enos pessoa " e *3 o nascido7. IY ca-e &o!ar posi.'o. $ incon&es&30el " e o nasci& ro & ! 0ida e s -s&Incia 1 !ana desde a concep.'o. %a+ decorre " e &e! a " alidade de pessoa 1 !ana. A personalidade a " alidade de ser pessoa " e o %irei&o se li!i&a a cons&a&ar/ se! &er de recon1ecer e se! poder ne(ar. O !odo de ser da personalidade no %irei&o a personalidade * r+dica. $ ine(30el/ pois/ a personalidade * r+dica do nasci& ro desde a s a concep.'o. O nasci!en&o &e! rela&i0a!en&e po ca rele0Incia -iol9(ica no nasci& ro. $ no aspec&o relacional " e esse fac&o &e! ! i!pac&o i!por&an&e# o relaciona!en&o pessoal da crian.a/ " e a& ao nasci!en&o se red 8ia 4 !'e/ alar(a2se en&'o a o &ras pessoas. Co! o nasci!en&o/ o rec! nascido/ " e *3 &in1a 0ida 1 !ana e personalidade * r+dica/ sai do seio da !'e e in(ressa na polis. Has/ a personalidade * r+dica das pessoa 1 !anas e a das pessoas colec&i0as " ali&a&i0a!en&e diferen&e/ co!o se dei)o *3 -e! e)presso. A" ela es&3 fora do do!+nio da leiK es&a de&er!inada pela lei. Por is&o/ o !&odo de &en&ar encon&rar na lei re(i!es de &i& laridade de direi&os s -*ec&i0os pr9prio apenas para a 0erifica.'o da personalidade colec&i0a/ !as *3 o n'o para a personalidade 1 !ana/ por" e n'o a lei " e a concede o " e a rec sa. Ad!i&ido " e o nasci& ro ! ser 1 !ano co! 0ida/ ine)or30el a s a " alifica.'o co!o pessoa * r+dica. O &ra " es&'o a aferi.'o da capacidade de direi&o/ da capacidade de (o8o do nasci& ro. Es&a si! pode ser li!i&ada o condicional/ co!o defende rele0an&e do &rina :LARENXZ[OLNA. A capacidade de direi&o do nasci& ro li!i&ada pela na& re8a das coisas. Li!i&a2se aos direi&os de personalidade/ " e s'o ineren&es 4 1o!inidade/ e 4" eles " e a lei l1e a&ri- i. A capacidade (enrica de (o8o/ se( ndo o ar&i(o JJ.; do CC/ s9 se ad" ire co! o nasci!en&o co!ple&o co! 0ida. a capacidade * r+dica pr2na&al condicionada pelo nasci!en&o/ !as es&a condi.'o n'o s spensi0a. %esde a concep.'o/ o nasci& ro *3 &i& lar de direi&os de personalidade. Se o nasci& ro 0ier a nascer co! 0ida/ a s a capacidade de (o8o alar(a2se co! o nasci!en&o/ e!-ora a s a capacidade de e)erc+cio se !an&en1a n la co!o pr9prio do es&a& &o * r+dico da !enoridade. Se !orrer an&es de nascer/ a s a !or&e e)&in( e a personalidade. Os se s direi&os de personalidade/ e)&in( e!2se/ co!o s cede co! " al" er pessoa. A diferen.a concen&ra2se na s a esfera * r+dica pa&ri!onial. N'o a-er&a s cess'o por s a !or&e e os se s direi&os pa&ri!oniais e)&in( e!2se. A lei &e! co!o n'o conce-idos a" eles " e n'o c1e(ara! a nascer co! 0ida. !a fic.'o " e f nciona re&roac&i0a!en&e. Y assi! se dis&in( e -e! o es&a& &o dos nasci& ros do re(i!e * r+dico dos concep& ros. Os concep& ros n'o es&'o conce-idos/ n'o &5! 0ida 1 !ana/ e n'o &5! se" er e)is&5ncia. N'o s'o en&es. O &er!o e)pri!e apenas !a po&5ncia/ a possi-ilidade a-s&rac&a de al( ! 0ir a ser conce-ido. E! rela.'o ao concep& ro n'o se coloca se" er a possi-ilidade de recon1eci!en&o da personalidade o de capacidade. N'o de0e ser conf ndido o se re(i!e * r+dico co! o dos nasci& ros. M ando !a doa.'o fei&a a ! nasci& ro/ o -e! o direi&o doado en&ra na s a &i& laridade desde o &e!po da doa.'o/ se *3 for conce-ido. Se for ainda concep& ro/ o -e! o direi&o doado n'o pode en&rar na &i& laridade de " e! n'o e)is&e e !an&!2se na esfera * r+dica do doador a& " e/ por0en& ra/ 0en1a a ser conce-ido o desi(nado. A doa.'o de0e ser en&endida co!o fei&a so- condi.'o s spensi0a da concep.'o. No&e2se a diferen.a# o nasci& ro en&ra na s cess'o le(+&i!a e le(i&i!aria/ o " e n'o s cede co! o concep& ro " e pode ser desi(nado apenas na s cess'o &es&a!en&3ria o con&ra& al. Tal co!o na doa.'o/ a &i& laridade de si& a.,es e posi.,es * r+dicas e!er(en&es da s cess'o s9 se inscre0e na esfera * r+dica da
nasci& ro. A ad!inis&ra.'o dos -ens " e ao nasci& ro se*a! doados ca-e aos se s pais/ de acordo co! o ar&. <C@C.; do CC. A lei dis&in( e o re(i!e da ad!inis&ra.'o da 1eran.a o do le(ado/ consoan&e se &ra&e de nasci& ro o de concep& ro :ar&.; >>?D/ n.;> e n.;<A.
I o cad30er o corpo 1 !ano se! 0ida. O cad30er *3 n'o pessoa :ar&.; >D> do CCA. $ al(o de sa(rado. O es&a& &o * r+dico do cad30er ! i&o pec liar e n'o pode ser -e! en&endido a n'o ser a par&ir do se es&a& &o !oral e social. Ocorrida a !or&e/ res&a o corpo. Na nor!alidade dos casos/ 13 corpo e sa-e2se de " e! o cad30er. O cad30er &e! ! 0alor sa(rado. Na Reli(i'o/ na Horal/ na C l& ra/ no %irei&o/ o cad30er &ra&ado co! respei&o ! i&o especial e a s a profana.'o cons&i& i ! cri!e. $ o prolon(a!en&o da di(nidade da pessoa depois de !or&a e a s a sep l& ra cons&i& i ! i&as 0e8es o s por&e da !e!9ria do def n&o. O cad30er des&ina2se a desaparecer. Has/ an&es de desaparecer/ &e! de ser !anip lado. O %ecre&o2Lei n.;?<<<ZF@/ de =D de %e8e!-ro/ con&! o re(i!e * r+dico da re!o.'o/ &ranspor&e/ in !a.'o/ e) !a.'o/ &raslada.'o e cre!a.'o de cad30eres. II a lei n.; <>ZF= de >> de A-ril/ per!i&e a col1ei&a e o apro0ei&a!en&o de 9r('os e &ecidos do cad30er. A lici& de &ica e * r+dica da col1ei&a e apro0ei&a!en&o de 9r('os e &ecidos do cad30er pro-le!3&ica. Se( ndo GOHES %A SILVA/ s9 de0e ser fei&a para fins in&r+nsecos &erap5 &icos o de in0es&i(a.'o cien&+fica. N'o pode! ser o-*ec&o de do!+nio/ ne! de ac&i0idades l cra&i0as/ fB&eis o i!orais. O cad30er des&ina2se a desaparecer e/ por isso/ a col1ei&a dos se s 9r('os o &ecidos n'o o pre* dica na s a di(nidade e sacralidade/ desde " e &ili8ados para a c ra o al+0io do sofri!en&o de o &ras pessoas/ o para o a0an.o do con1eci!en&o 1 !ano " e se 0en1a a &rad 8ir na !el1oria da possi-ilidade de c ra o al+0io do sofri!en&o. $ es&e o f nda!en&o &ico da lici& de da col1ei&a e apro0ei&a!en&o de 9r('os de cad30eres. III a col1ei&a de 9r('os e &ecidos de cad30eres/ &e! de ser fei&a lo(o ap9s a !or&e e e)i(e c idados especiais !inis&rados ainda e! 0ida. isso s sci&a a e)i(5ncia de ca &elas ! i&o par&ic lares " an&o 4 0erifica.'o da !or&e. Ta!-! o a0an.o das &cnicas de s por&e ar&ificial de f n.,es 0i&ais per!i&e pr3&icas e&ica!en&e pro-le!3&icas consis&en&es e! !an&er corpos 1 !anos e! condi.,es de 0ida 0e(e&a&i0a ar&ificial!en&e s por&ada/ is&o / a p9s a !or&e/ para possi-ili&ar a col1ei&a de 9r('os o &ecidos co! o fi! de in0es&i(a.'o o &ransplan&e/ criando assi! -ancos de 9r('os e &ecidos e c l& ras ar&ificiais de 6!or&os20i0os7. IV o &ro dos pro-le!as con&ro0ersos i!plicados pela col1ei&a e apro0ei&a!en&o de 9r('os de cad30eres reside no re(i!e do consen&i!en&o. O pri!eiro pro-le!a o de e)i(ir o n'o o consen&i!en&o. N !a perspec&i0a p ra!en&e solidaris&a/ n'o seria necess3rio o-&er o consen&i!en&o para a col1ei&a e apro0ei&a!en&o de 9r('os de cad30eres. Esses 9r('os e &ecidos n'o fa8e! fal&a ao falecido ne! 4 s a fa!+lia e pode! ser B&eis/ a& dra!a&ica!en&e necess3rios/ para a c ra o para o al+0io do sofri!en&o de seres 1 !anos. O &ra sol .'o consis&e e! e)i(ir o consen&i!en&o. Es&a sol .'o co!por&a d as !odalidades# a pri!eira/ !ais e)i(en&e/ consis&iria e! e)i(ir " e/ e! 0ida e e)pressa!en&e/ &en1a a pessoa pres&ado consen&i!en&o a " e os se s 9r('os o &ecidos 0iesse! a ser col1idos e apro0ei&ados/ ap9s a s a !or&eK a se( nda/ !ais solidaris&a/ dispensa o consen&i!en&o e)presso/ !as per!i&e " e a pessoa/ e! 0ida/ e)pressa!en&e/ rec se a col1ei&a e o apro0ei&a!en&o. A lei por& ( esa op&o por es&a Bl&i!a sol .'o. Se( ndo o ar&i(o <D.;/ da Lei n.;<FZF=/ de >> de A-ril. 6s'o considerados co!o po&enciais dadores post mortem &odos os cidad'os nacionais e os ap3&ridas e es&ran(eiros residen&es e! Por& (al " e n'o &en1a! !anifes&ado * n&o do Hinis&rio da SaBde a s a " alidade de n'o dadores7. A indisponi-ilidade para a doa.'o de 9r('os pode ser &o&al o li!i&ada a cer&os 9r('os o &ecidos. A indisponi-ilidade !anifes&ada pelos pr9prios " ando !aiores o ainda " ando !enores :"nd co! capacidade para o perce-ere!/ o por represen&an&es le(aisA. A sol .'o ra8o30el. Seria 0iolen&o/ con&r3rio aos -ons cos& !es e 4 sensi-ilidade co! !/ ! re(i!e p ra!en&e solidaris&a " e i!pedisse &o&al!en&e a rec sa/ dei)ando o cad30er/ &o&al!en&e 4 !erc5 das necessidades al1eias. Has &a!-! a e)i(5ncia do consen&i!en&o pr0io 0iria li!i&ar
de!asiada!en&e/ na pr3&ica/ a disponi-ilidade de 9r('os e de &ecidos para &ransplan&es/ co! pre* +8o (ra0e para os doen&es e para a in0es&i(a.'o cien&+fica. A sol .'o encon&rada &rad 8 ! !eio &er!o en&re o in&eresse e a li-erdade indi0id al/ por ! lado/ e o -e! co! !/ pelo o &ro.
II n !a perspec&i0a posi&i0is&a o for!alis&a/ a capacidade de (o8o dif+cil de dis&in( ir da personalidade e c1e(a !es!o a ser co! ela iden&ificada. O defei&o es&3 principal!en&e no concei&o for!al/ (eral2a-s&rac&o/ de personalidade " e/ nes&a perspec&i0a/ aca-a por ser coinciden&e co! a capacidade. A i!por&Incia da dis&in.'o en&re capacidade de (o8o e capacidade de e)erc+cio reside &a!-! e! &ornar claro " e a &i& laridade n'o fica pre* dicada pela ins scep&i-ilidade de e)erc+cio pessoal e li0re. Os in&erdi&os e os ina-ili&ados n'o dei)a! de ser &i& lares dos se s direi&os/ o-ri(a.,es e si& a.,es * r+dicas/ n'o o-s&an&e os n'o podere! e)ercer pessoal e li0re!en&e. M e! es&i0er pri0ado da capacidade de discerni!en&o e de li0re 0on&ade/ o por !enoridade/ o por" e sofre de defici5ncia " e os di!in a o afas&e/ n'o perde a &i& laridade dos se s direi&os/ o-ri(a.,es e si& a.,es * r+dicas/ e!-ora sofra res&ri.,es " an&o ao e)erc+cio corresponden&e.
l1e es&aria li(ado/ sen'o per!anen&e!en&e/ pelo !enos es&30el e d rado ra!en&e/ co!o o es&ado ci0ilK seria o-*ec&i0o/ a" ele corresponden&e 4 s a per&en.a da pessoa a cer&a co! nidade/ (r po/ associa.'o/ profiss'o o posi.'o na sociedade/ co!o o es&a& &o profissional o f ncional/ o s&a& s de s9cio de cer&a associa.'o o sociedade/ o de cer&a posi.'o na co! nidade. CASTANGEIRA %AS NEVES refere o es&a& &o social co!o 6o co!ple)o de prerro(a&i0as e de0eres/ de fac ldades e responsa-ilidades " e &i& la!os co!o !e!-ros/ par&icipan&es e respons30eis/ de !a de&er!inada sociedade/ da co! nidade nacional desde lo(o e a&/ e! Bl&i!o &er!os/ da co! nidade in&ernacional7. Nala2se de es&a& &o profissional dos f ncion3rios pB-licos/ do es&a& &o da carreira docen&e ni0ersi&3ria o ainda dos Es&a& &os da Orde! dos Ad0o(ados/ " e 0inc la &odos os se s !e!-ros. E! %irei&o Ci0il/ par&ic lar!en&e i!por&an&e o 6es&ado ci0il7/ " e e)pri!e a condi.'o * r+dica da pessoa en" an&o !aior o !enor/ capa8 o incapa8. Ao alcan.ar a !aioridade/ a pessoa in0es&ida n !a posi.'o * r+dica diferen&e da" ele " e era a s a d ran&e a !enoridadeK e assi! s cede &a!-! ao ser in&erdi&a o ina-ili&ada/
+,. O PATRI)2NIO
I 3 4 esfera * r+dica pa&ri!onial corresponde o pa&ri!9nio. O pa&ri!9nio de !a pessoa corresponde 4 s a esfera * r+dica pa&ri!onial e co!preende &odas as si& a.,es * r+dicas ac&i0as e passi0as de car3c&er pa&ri!onial " e e! cada !o!en&o se encon&ra! na &i& laridade dessa pessoa. Si& a.,es * r+dicas ac&i0as corresponde! a direi&os pa&ri!oniaisK si& a.,es * r+dicas passi0as/ s'o as o-ri(a.,es de car3c&er pa&ri!onial. O pa&ri!9nio de !a pessoa de con&eBdo e!inen&e!en&e 0ari30el. % ran&e a 0ida da pessoa/ o se pa&ri!9nio 0ai 0ariando a s a co!posi.'o 4 !edida " e essa pessoa 0ai ad" irindo o alienando -ens pa&ri!oniais e 0ai cons&i& indo e sol0endo d+0idas e o-ri(a.,es. O pa&ri!9nio al&era2se e !odifica2se se!pre
e e! cada !o!en&o e! " e a pessoa pra&ica ! " al" er ac&o co! rele0Incia pa&ri!onial o se!pre " e/ !es!o na s a passi0idade al( ! de o &re! e)erce ! poder po&es&a&i0o " e &en1a a efic3cia de fa8er inscre0er o !odificar !a si& a.'o pa&ri!onial ac&i0a o passi0a na s a esfera * r+dica. Assi!/ " ando al( ! co!pra !a coisa e pa(a por ela ! pre.o/ o se pa&ri!9nio !odifica2se e passa a con&er o direi&o de propriedade da coisa co!prada dei)ando de con&er o din1eiro " e pa(o co!o pre.o. %o pa&ri!9nio do 0endedor sai o direi&o de propriedade da coisa 0endida e en&ra o 0alor do pre.o rece-ido. O pa&ri!9nio pode !odificar2 se se! " e essa !odifica.'o se*a a conse" 5ncia direc&a e i!edia&a de !a ac.'o por par&e do se &i& lar. A !odifica.'o pode ocorrer por ac&o de o &re! o por si!ples fac&o * r+dico. A des&r i.'o o pereci!en&o de !a coisa e! 0ir& de de for.as da na& re8a pro0oca o se desapareci!en&o o / e! &er!os !ais correc&os/ a e)&in.'o do corresponden&e direi&o de propriedade no pa&ri!9nio do se &i& lar. Ta!-! o e)erc+cio por o &re! de ! direi&o o de ! si!ples poder po&es&a&i0o/ por e)e!plo/ a in&erpela.'o para c !prir/ &e! efic3cia direc&a no pa&ri!9nio do de0edor/ assi! co!o o si!ples fac&o de o &re!/ por e)e!plo a !or&e/ &e! efic3cia direc&a no pa&ri!9nio do se 1erdeiro. II e! princ+pio/ o pa&ri!9nio &e! nidade e a &ono!ia. Cada pessoa &e! o se pa&ri!9nio. N'o 13 pessoas se! pa&ri!9nio/ e!-ora possa! &er ! pa&ri!9nio 0a8io/ o ne(a&i0o. Nen1 !a pessoa &e! !ais de ! pa&ri!9nio. E!-ora a pessoa possa &er o se pa&ri!9nio o par&es dele/ o -ens " e o in&e(ra!/ s *ei&os a di0ersos re(i!es * r+dicos/ co!o s cede se esses -ens se encon&rare! e! diferen&es pa+ses o es&i0ere!/ por ra8,es de %irei&o In&ernacional Pri0ado/ s *ei&os a ordens * r+dicas di0ersas/ o pa&ri!9nio con&in a a ser ! s9/ por" e ele !es!o se define co!o o co!ple)o de si& a.,es * r+dicas pa&ri!oniais/ ac&i0as e passi0as/ " e es&'o na &i& laridade de !a pessoa. A nidade do pa&ri!9nio ! refle)o da nidade da pessoa. E)is&e! fi( ras * r+dicas " e pode! parecer por e! ca sa a nidade do pa&ri!9nio/ co!o o caso do es&a-eleci!en&o indi0id al de responsa-ilidade li!i&ada/ pelo %ecre&o2Lei n.;>?@Z@J de >E de A(os&o. Nes&e caso/ e!-ora 1a*a !a cer&a separa.'o de re(i!e * r+dico de responsa-ilidade por d+0idas/ con&in a a 1a0er apenas ! pa&ri!9nio. III " es&'o li(ada co! a nidade do pa&ri!9nio a da a &ono!ia pa&ri!onial. A a &ono!ia pa&ri!onial &e! o sen&ido de " e pelas si& a.,es passi0as de ! pa&ri!9nio responde! apenas as si& a.,es ac&i0as " e o in&e(ra!. M er is&o di8er " e/ nos casos e! " e os -ens " e in&e(ra! o pa&ri!9nio n'o se*a! s ficien&es para sa&isfa8er o respec&i0o passi0o/ n'o poder'o os credores recorrer a o &ro pa&ri!9nio para o-&er a sa&isfa.'o do se crdi&o. Has is&o coloca *3 al( !a ac idade no " e concerne 4s pessoas colec&i0as. No " e respei&a a al( ns &ipos de pessoas colec&i0as/ sociedades ci0is/ sociedades e! no!e colec&i0o e e! co!andi&a/ os pa&ri!9nios dos s9cios corresponde! s -sidiaria!en&e pelas d+0idas " e e)ceda! as for.as do pa&ri!9nio da sociedade. Si(nifica is&o " e/ nes&as pessoas colec&i0as/ e)is&e a &ono!ia pa&ri!onial i!perfei&a. A a &ono!ia pa&ri!onial/ nes&es casos i!perfei&a por" e o pa&ri!9nio n'o perfei&a!en&e es&an" e. No en&an&o con&in a a e)is&ir por" e/ !es!o nes&es casos/ s'o os -ens do pa&ri!9nio do de0edor " e responde! e! re(ra pelas respec&i0as d+0idas e s9 e! caso de es&es n'o sere! s ficien&es pode o credor pre&ender ser pa(o pelo pa&ri!9nio dos s9cios. Os s9cios pode! se!pre e)i(ir a pr0ia e)c ss'o dos -ens da pessoa colec&i0a de0edora an&es de respondere! co! os se s pr9prios -ens. M ando assi! s ceda/ os s9cios c *os pa&ri!9nios &en1a! sido sacrificados fica! co! o direi&o de re(resso con&ra a pessoa colec&i0a a " e! pode! e)i(ir o pa(a!en&o de & do " an&o fora! for.ados a pa(ar. Nes&es casos/ con&in a a 1a0er a &ono!ia pa&ri!onial e!-ora a separa.'o dos pa&ri!9nios se*a !enos n+&ida/ e!-ora os pa&ri!9nios n'o se*a! co!ple&a!en&e es&an" es. A a &ono!ia pa&ri!onial i!perfei&a.
ad!inis&ra.'o de -ens :ar&.; <?E do CCA. Os e!pre(ados pB-licos &5! do!ic+lio le(al no l (ar onde e)er.a! f n.,es. As pessoas colec&i0as e as sociedades &5! do!ic+lio no l (ar da s a sede.
1a0er3 *3 a necessidade de fa8er in&er0ir o Tri- nal para a no!ea.'o de ! c rador pro0is9rio/ " e seria en&'o s prfl oK cA M e al( ! in&eressado o o HP o re" eira. A ins&i& i.'o da c radoria pro0is9ria n'o a &o!3&ica e a si!ples a s5ncia se! no&+cias/ ainda " e e)is&indo -ens caren&es de ad!inis&ra.'o n'o de&er!ina s9 por si a in&er0en.'o do Tri- nal. Para " e a c radoria pro0is9ria se*a ins&i& +da/ necess3rio " e ! in&eressado o o HP &o!e! a inicia&i0a de assi! re" erer ao Tri- nal. Se n'o o fi8ere!/ a si& a.'o !an&!2se e os -ens con&in a! por ad!inis&rar. A lei ! i&o li-eral no " e respei&a 4 le(i&i!idade para re" erer a ins&i& i.'o da c radoria pro0is9ria/ ar&.; F< do CC. A in&er0en.'o a &9no!a do HP ao re" erer a ins&i& i.'o da c radoria pro0is9ria fei&a na prossec .'o do in&eresse da defesa da pa8 pB-lica " e a con&in a.'o da" ela !assa de -ens ao a-andono poderia p\r e! peri(o. Hais res&ri&a *3 a le(i&i!idade para e)ercer a f n.'o de c rador pro0is9rio. A lei poderia &er adop&ado a sol .'o de no!ear a pessoa " e re" ere a ins&i& i.'o. Has o in&eresse principal da c radoria pro0is9ria o in&eresse pa&ri!onial do a sen&e e/ e! se( ndo plano/ o dos se s ao s cessores e dos &i& lares de e)pec&a&i0as le(+&i!as so-re os -ens/ dependen&es da !or&e do a sen&e. $ dada ao Tri- nal a li-erdade de escol1er en&re o c\n* (e/ os 1erdeiros pres !idos do a sen&e e o &ras pessoas co! in&eresse na conser0a.'o dos -ens. Nessa escol1a/ o &ri- nal de0e &er co!o cri&rio as " alidades concre&as dessas pessoas " e as &orne! par&ic lar!en&e ele(+0eis para o dese!pen1o da f n.'o/ !as se!pre na perspec&i0a da defesa do in&eresse do a sen&e e na e)pec&a&i0a de " e 0en1a a re(ressar e a re&o!ar a ad!inis&ra.'o dos se s -ens. Por isso/ no caso de confli&o de in&eresses en&re o a sen&e e o c rador pro0is9rio/ de0e es&e ser s -s&i& +do por ! c rador especial. An&es de en&re(ar os -ens do a sen&e 4 ad!inis&ra.'o do c rador pro0is9rio/ o Tri- nal procede 4 s a relaciona.'o e fi)a !a ca .'o " e es&e de0e pres&ar. S9 e)cepcional!en&e/ e! caso de r(5ncia/ is&o pode n'o acon&ecer. Se o c rador pro0is9rio n'o pres&ar a ca .'o fi)ada pelo Tri- nal/ ser3 s -s&i& +do. O c rador pro0is9rio &e! poderes de ad!inis&ra.'o do pa&ri!9nio do a sen&e e/ se( ndo o ar&.; F? do CC/ fica/ sal0o precei&o especial e! con&r3rio/ s *ei&o ao re(i!e do !anda&o (eral. Para alienar o onerar i!90eis/ o-*ec&os preciosos/ &+& los de crdi&o/ es&a-eleci!en&os co!erciais o 6o &ros -ens c *a aliena.'o o onera.'o n'o cons&i& a ac&o de ad!inis&ra.'o7/ carece de a &ori8a.'o * dicial/ a " al s9 l1e 0er d+0idas do a sen&e/ c s&ear -enfei&orias necess3rias o B&eis 6o ocorrer a o &ra necessidade r(en&e7. E! * +8o/ o c rador pro0is9rio poder3 e de0er3 a(ir e! defesa do a sen&e " ando es&e se*a de!andado/ !as ac&i0a!en&e s9 poder3 propor ac.,es e re" erer pro0id5ncias ca &elares de car3c&er r(en&e/ " e n'o possa! ser pro&eladas se! de&ri!en&o dos in&eresses pos&os a se car(o. O c rador pro0is9rio &e! o de0er de pres&ar con&as da s a (es&'o/ an al!en&e e se!pre " e l1e fore! pedidas pelo Tri- nal/ e &e! direi&o a !a re! nera.'o de de8 por cen&o da recei&a l+" ida reali8ada. A re" eri!en&o do HP o de " al" er in&eressado/ pode ser s -s&i& +do se!pre " e se !os&re incon0enien&e a s a per!an5ncia no car(o. A c radoria pro0is9ria cessa/ se( ndo o ar&i(o F@.; do CC/ " ando o a sen&e re(ressar/ " ando es&e pro0idenciar acerca da ad!inis&ra.'o dos se s -ens o " ando s r(ir al( ! co! poderes de represen&a.'o s ficien&es/ " ando se*a ins&a rada a c radoria defini&i0a o " ando 1a*a a cer&e8a da s a !or&e.
da ins&i& i.'o da c radoria defini&i0a s'o os !es!os " e f nda! a c radoria pro0is9ria/ co! apenas !a diferen.a/ " e res l&a do ar&i(o FF.; do CC# " e a si& a.'o de a s5ncia se! no&+cias d re 13 dois anos/ se o a sen&e n'o &i0er dei)ado represen&an&e le(al o proc rador -as&an&e/ o 13 cinco anos/ no caso con&r3rio. No " e respei&a 4 le(i&i!idade/ a lei *3 !ais e)i(en&e. Na c radoria defini&i0a a le(i&i!idade res&ri&a ao c\n* (e n'o separado de pessoas e -ens/ aos 1erdeiros do a sen&e/ a 6&odos os " e &i0ere! so-re os -ens do a sen&e direi&o dependen&e da condi.'o da s a !or&e7 e ao Hinis&rio PB-lico. A c radoria defini&i0a acarre&a a a-er& ra pro0is9ria da s cess'o do a sen&e. N'o se &ra&a ainda de pres !ir a s a !or&e/ !as de an&ecipar de al( ! !odo os se s efei&os pa&ri!oniais. S'o a-er&os os &es&a!en&os do a sen&e/ se e)is&ire!/ e os se s -ens s'o en&re( es aos 1erdeiros e le(a&3rios " e a eles &eria! direi&o e! caso de !or&e do a sen&e. S'o 1a0idos co!o c radores defini&i0os/ se( ndo o ar&.; <D? do CC/ a" eles a " e! os -ens do a sen&e &i0ere! sido en&re( es. %iferen&e!en&e da c radoria pro0is9ria/ a(ora n'o nidade na ad!inis&ra.'o. Pelo con&r3rio/ os -ens do a sen&e passa! a ser ad!inis&rados pelas pessoas a " e! fora! en&re( es/ do " e res l&a " e a s a ad!inis&ra.'o / o pode ser/ pl ral. Cada c rador defini&i0o ad!inis&ra os -ens " e l1e fora! en&re( es. Os poderes dos c radores defini&i0os na ad!inis&ra.'o dos -ens " e l1es fore! en&re( es s'o os !es!os do c rador pro0is9rio. O re(i!e da ca .'o dei)a de ser o-ri(a&9ria/ !as pode ser e)i(ida pelo Tri- nal/ e da re! nera.'o do c rador/ " e e! 0e8 de ser re! nerado co! de8 por cen&o do rendi!en&o l+" ido/ passa/ e! 0e8 disso/ a &er direi&o 4 &o&alidade dos fr &os dos -ens " e &i0er rece-ido/ de0endo/ &oda0ia/ a" eles " e n'o se*a! ascenden&es/ descenden&es o o c\n* (e do a sen&e reser0ar para es&e ! &er.o do respec&i0o rendi!en&o l+" ido. Han&e!2se o re(resso do a sen&e e a cer&e8a da s a !or&e co!o ca sas de cessa.'o da a s5nciaK a en&re(a dos -ens aos c radores defini&i0os o ao ca-e.a de casal/ pre0is&a na al+nea dA do ar&.; F@.;/ &e! correspond5ncia na declara.'o de !or&e pres !ida. Ta!-! ar&i(o <<>.; do CC. %ifere principal!en&e a(ora o sen&ido (eral do re(i!e le(al. En" an&o na c radoria pro0is9ria se ins&i& +a ! re(i!e de ad!inis&ra.'o ni&3rio do pa&ri!9nio do a sen&e/ no in&eresse do pr9prio a sen&e e na perspec&i0a e e)pec&a&i0a do se re(resso/ na c radoria defini&i0a a-er&a a s cess'o do a sen&e/ an&ecipando2se/ assi!/ a conse" 5ncia pa&ri!onial da s a !or&e/ no in&eresse dos se s s cessores e na perspec&i0a e e)pec&a&i0a da !or&e do a sen&e. E!-ora se !an&en1a ainda a esperan.a do re(resso do a sen&e/ a e)pec&a&i0a a(ora !ais a da s a !or&e do " e a do se re(resso.
A pres n.'o de !or&e n'o e)&in( e o casa!en&o do a sen&e e!-ora a lei a &ori8e o se c\n* (e a casar de no0o. Se o a sen&e 0ier a re(ressar o se 0ier a pro0ar2se " e o a sen&e ainda es&a0a 0i0o " ando foi cele-rado o se( ndo casa!en&o do se c\n* (e/ considera2se dissol0ido por di09rcio o an&erior casa!en&o 4 da&a da declara.'o de !or&e pres !ida. N'o se &ra&a co! ele de per!i&ir o de le(ali8ar a -i(a!ia/ !as an&es de resol0er co! -o! senso e sen&ido da * s&i.a/ e de acordo c! a na& re8a das coisas/ os pro-le!as " e pode! s sci&ar2se acerca do no0o casa!en&o do c\n* (e do a sen&e/ " ando ele 0en1a a re(ressar depois de pres !ida a s a !or&e e depois do no0o casa!en&o/ o " ando/ e!-ora ele n'o c1e( e a re(ressar/ se 0en1a a pro0ar " e es&a0a 0i0o ao &e!po do no0o casa!en&o do se c\n* (e. Se o a sen&e casado re(ressar depois de l1e &er sido pres !ida a !or&e/ o se casa!en&o !an&!2se se! in&err p.'o. %e acordo co! as re(ras (erais/ de0ia o pri!eiro casa!en&o pre0alecer so-re o se( ndo. No en&an&o/ essa sol .'o seria de !a (rande in* s&i.a e n'o !enor incon0eni5ncia social. $ e0iden&e/ pelo !enos na nor!alidade dos casos/ " e/ ao con&rair o no0o casa!en&o/ o c\n* (e do a sen&e c *a !or&e foi pres !ida/ cor&o espiri& al e afec&i0a!en&e os la.os pr9prios do an&erior casa!en&o. Nes&as circ ns&Incias/ fa8er pre0alecer o pri!eiro casa!en&o e! 1o!ena(e! 4s re(ras (erias corresponderia a !a in0ers'o per0ersa e! " e se faria a l9(ica * r+dica pre0alecer so-re a na& re8a das coisas/ co! efei&os " e seria! o dra!3&icos o rid+c los o a!-os. %e acordo co! o ar&.; <<J do CC/ depois de ser decre&ada a !or&e pres !ida/ o c\n* (e do a sen&e pode con&rair no0o casa!en&o se! " e &en1a de ser e)pressa!en&e dissol0ido o an&erior/ por" e se en&ende " e se e)&in( i K !as &a!-! pode s ceder " e n'o con&raia no0o casa!en&o. Se o a sen&e 0ier a re(ressar depois de decre&ada a !or&e pres !ida e o se c\n* (e n'o &i0er con&ra+do no0o casa!en&o/ !an&!2se o se casa!en&o. O !es!o re(i!e se aplica se/ n'o o-s&an&e o a sen&e n'o c1e(ar a re(ressar/ se pro0ar " e ele ainda es&a0a 0i0o ao &e!po e! " e o se c\n* (e cele-ro o no0o casa!en&o. O re(resso do a sen&e depois de decre&ada a !or&e pres !ida pode &a!-! s sci&ar " es&,es a&inen&es 4 s a esfera * r+dica pa&ri!onial. Se( ndo o ar&.; <<F.; do CC/ se o a sen&e re(ressar o dele 1o 0er no&+cias " e re0ele! " e es&3 0i0o/ ser2 l1e23 de0ol0ido o se pa&ri!9nio no es&ado e! " e se encon&rar. E! rela.'o aos -ens " e en&re&an&o &en1a! sido alienados/ &er3 o a sen&e direi&o a rece-er. M ando se pro0e " e o 9-i&o do a sen&e ocorre e! da&a diferen&e da " e &i0er sido fi)ada na sen&en.a de declara.'o de !or&e pres !ida/ en&ende2se/ se( ndo o ar&.; <<@ do CC/ " e &5! direi&o 4 1eran.a a" eles 6" e na" ela da&a l1e de0eria! s ceder7. Es&e re(i!e aplica2se aos casos e! " e se*a! diferen&es os s cessores o os " in1oes 1eredi&3rios consoan&e a !or&e &en1a ocorrido n !a o no &ra da&a e fa8 pre0alecer a da&a da !or&e 0erdadeira so-re a da&a da !or&e pres !ida. Respei&a!2se os efei&os * r+dicos da s capi'o " e en&re&an&o &en1a ocorrido. No ar&.; <>D do CC es&a-elecida !a re(ra de (rande i!por&Incia/ desi(nada!en&e e! !a&ria de s cess'o por !or&e. E! rela.'o aos direi&os " e 0iere! 4 &i& laridade do a sen&e depois do se desapareci!en&o se! no&+cias/ n'o en&ra! efec&i0a!en&e na s a &i& laridade e n'o 0ir'o a en&rar na s a s cess'o a" eles 6" e se*a! dependen&es da condi.'o da s a e)is&5ncia7. Para efei&os s cess9rios/ o a sen&e &ido co!o !or&o e n'o ass !e a posi.'o de 1erdeiro o de le(a&3rio nas s cess,es e! " e/ se n'o es&i0esse a sen&e/ seria s cessor/ se! pre* +8o das re(ras da represen&a.'o s cess9ria.
,(. INCAPACIDADES
O %irei&o Ci0il/ co!o direi&o das pessoas co! ns/ press p,e " e es&as se*a! li0res e esclarecidas e " e/ ao a(ire! no %irei&o/ o fa.a! co! li-erdade e esclareci!en&o. Co!o direi&o das pessoas co! ns/ o %irei&o Ci0il con&en&a2se co! os padr,es de esclareci!en&o e de li-erdade co! ns/ " e se encon&ra! na nor!alidade das pessoas/ nas pessoas co! ns. Has/ se assi! / n'o pode &a!-! o %irei&o Ci0il i(norar " e e)is&e! pessoas c *os n+0eis de esclareci!en&o e de li-erdade s'o inferiores ao nor!al/ ao " e co! !. S'o pessoas " e e!
0ir& de de circ ns&Incias 03rias/ sofre! de defici5ncias de esclareci!en&o e de li-erdade " e as coloca! e! si& a.'o de inferioridade na 0ida de rela.'o. Essas pessoas s'o/ desde lo(o/ os !enores. Os !enores 0'o pa la&ina!en&e desen0ol0endo as s as capacidades f+sicas e !en&ais/ a& a&in(ire! a !a& ridade s ficien&e para podere! a(ir na 0ida e no %irei&o co! a &ono!ia co!ple&a. No " e respei&a aos !aiores/ a !a& ridade pr9pria da idade ad l&a por 0e8es per& r-ada por defici5ncias " e l1es di!in e!/ o !es!o os pri0a! &o&al!en&e da li-erdade e esclareci!en&o e)i(+0eis para !a ac& a.'o a &9no!a no %irei&o/ e! conse" 5ncia de decrepi& de da idade/ de doen.as o de aciden&es sofridos/ de defici5ncias ori(in3rias o ad" iridas/ o !es!o de des0ios de car3c&er e de co!por&a!en&o. O %irei&o Ci0il pre05 a 0i(5ncia de re(i!es especiais de pro&ec.'o/ " e de0e! ser aplicados " ando/ por " al" er des&as ca sas/ o e0en& al!en&e de o &ras/ as pessoas !aiores sofra! de defici5ncias de li-erdade e de esclareci!en&o &ais " e os colo" e! a-ai)o do padr'o co! ! de nor!alidade e " e se*a! &ais " e e)i*a! o * s&ifi" e! !a pro&ec.'o especial.
incapacidade (eral. O ar&i(o <>=.; do CC. S'o e)cep.,es ao re(i!e (eral de incapacidade dos !enores as " e *3 fora! !encionadas. No ar&i(o <>C.;/ o C9di(o Ci0il e)cepciona e)pressa!en&e 4 re(ra (eral da incapacidade de e)erc+cio/ &r5s ca&e(orias de ac&os do !enor# 2 os ac&os de ad!inis&ra.'o o de disposi.'o de -ens " e o !enor &en1a ad" irido pelo se &ra-al1oK 2 os ne(9cios * r+dicos pr9prios da 0ida corren&e do !enor " e/ es&ando ao alcance da s a capacidade na& ral/ s9 i!pli" e! despesas/ o disposi.,es de -ens/ de pe" ena i!por&InciaK e 2 os ne(9cios * r+dicos rela&i0os 4 profiss'o/ ar&e o of+cio " e o !enor &en1a sido a &ori8ado a e)ercer/ o os pra&icados no e)erc+cio dessa profiss'o/ ar&e o of+cio. No " e respei&a 4 al+nea aA/ ar&.; <>C do CC/ 13 " e &er e! a&en.'o " e o !enor pode &ra-al1ar/ e! princ+pio/ desde os de8asseis anos/ e!-ora o possa fa8er/ e! casos especiais/ desde os ca&or8e anos. Co! o prod &o do se &ra-al1o pode ad" irir -ens co! al( !a i!por&Incia/ para c *a ad!inis&ra.'o e disposi.'o l1e conferida capacidade. Recon1ece2se assi! ao !enor capacidade para os ac&os " e es&e*a! ao alcance da s a !a& ridade/ discerni!en&o e e)peri5ncia. Es&e precei&o si(nifica " e na a &ori8a.'o para o !enor e)ercer !a profiss'o es&3 i!pl+ci&a a a&ri- i.'o de capacidade de e)erc+cio para os ac&os respec&i0os. III a incapacidade dos !enores cessa " ando a&in(e! a !aioridade o " ando s'o e!ancipados :ar&.; <>F do CCA. A e!ancipa.'o ocorre no caso de casa!en&o do !enor/ *3 co! de8asseis anos o !ais/ e a &ori8ado pelos pais o & &or/ o &endo essa a &ori8a.'o sido s prida. IV 3 a incapacidade dos !enores s prida pelo poder pa&ernal/ pela & &ela :ar&. <>?.; do CCA e pelo re(i!e de ad!inis&ra.'o de -ens. A incapacidade do !enor s prida pela & &ela/ se( ndo o ar&i(o <F><.; do CC/ " ando os pais &en1a! falecido/ o es&e*a! ini-idos do poder pa&ernal " an&o 4 re(5ncia da pessoa do fil1o/ " ando es&e*a! i!pedidos de fac&o de e)ercer o poder pa&ernal/ o " ando se*a! inc9(ni&os. Nes&es casos/ o !enor represen&ado pelo & &or. O !enor n'o fica pri0ado dos se s direi&os/ !as n'o pode e)erc52los pessoal!en&e. Tan&o no e)erc+cio dos direi&os co!o no c !pri!en&o das s as o-ri(a.,es/ o !enor n'o a(e pessoal!en&e/ !as a&ra0s de o &re!/ o se le(al represen&an&e. V a conse" 5ncia dos ac&os pra&icados pessoal!en&e pelo !enor co! 0iola.'o da s a incapacidade de e)erc+cio a in0alidade/ na !odalidade de an la-ilidade. Na !a&ria espec+fica da incapacidade dos !enores de0e ser &ra&ada a le(i&i!idade para pedir a an la.'o dos ac&os pra&icados pelos !enores " e colida! co! a s a incapacidade e/ -e! assi!/ o &e!po den&ro do " al pode ser in0ocada a s a in0alidade. Se( nda o ar&.; <>E/ n.; < do CC/ &5! le(i&i!idade para re" erer a an la.'o dos ac&os do !enor por incapacidade. A an la-ilidade pode ser sanada/ se( ndo o n.;> des&e !es!o ar&i(o# 2pelo pr9prio !enor se es&e confir!ar o ac&o depois de a&in(ir a !aioridade o e!ancipadoK de ser
2 pelo se le(al represen&an&e/ se es&e o confir!ar e se &ra&ar de ! ac&o " e ele p desse pra&icar e! represen&a.'o do !enor. N'o poder3/ poder3/ ser in0ocada a an la-ilidade do ac&o/ co! f nda!en&o na !enoridade do se a &or/ se es&e/ ao pra&icar o ac&o se &i0er fei&o passar por !aior/ sando de dolo :ar&.; <>J do CCA. Es&a li!i&a.'o seria aplic30el &'o s9 " ando a an la.'o fosse pedida pelo pr9prio !enor/ n'o a-ran(endo os casos e! " e o re" eri!en&o par&isse do se le(al represen&an&e
o de ! se 1erdeiro/ nos !oldes " e! " e &al per!i&ido pelo ar&i(o <>E.; do CC. O dolo -lo" eia a in0oca.'o da in0alidade/ " er pelo pr9prio !enor/ " er pelos se s le(ais represen&an&es o 1erdeiros. E!-ora * s&ificando !a especial san.'o so-re o pr9prio !enor/ n'o precl diria a ac.'o do se represen&an&e o do se 1erdeiro. O ar( !en&o da pro&ec.'o do in&eresse do !enor n'o f nda a in&erpre&a.'o res&ri&i0a. A ser a&endido ele cond 8iria 4 a-ro(a.'o do pr9prio ar&i(o <>J.;. e n'o se descor&ina !a ra8'o para " e es&a desconsidera.'o 0i(ore apenas " ando se*a o !enor a in0ocar pessoal!en&e a in0alidade e n'o " ando essa in0oca.'o se*a fei&a pelo se represen&an&e le(al o por ! se 1erdeiro. Tal s9 seria defens30el se os represen&an&es le(ais do !enor e os se s 1erdeiros/ ao re" erere! a an la.'o/ prosse( isse! in&eresses pr9prios a &9no!os/ !as an&es os direi&os do pr9prio !enor. Os represen&an&es le(ais do !enor n'o prosse( e! in&eresses pr9prios/ !as an&es os in&eresses do !enor/ e n'o e)erce! direi&os pr9prios a &9no!os/ !as an&es os direi&os do pr9prio !enor. Ta!-! os 1erdeiros do !enor s cede! nas s as posi.,es * r+dicas/ s'o se s s cessores e n'o &rans!iss3rios/ e/ co!o &al/ n'o pode! &er !el1or direi&o do " e ele. S'o represen&an&es le(ais do !enor e os se s 1erdeiros/ ao a(ire! co! a le(i&i!idade " e l1es d3 o ar&i(o <>E.; do CC/ es&i0esse! a e)ercer direi&os pr9prios e a prosse( ir in&eresses pr9prios a &9no!os dos do !enor n'o &eria! se" er le(i&i!idade para in0ocar a an la-ilidade. Es&as considera.,es -as&a! para afas&ar a in&erpre&a.'o res&ri&i0a. O f nda!en&o e o sen&ido do re(i!e do ar&.; <>J do CC f nda2se na proscri.'o da !3 f e do a- so do direi&o/ e na & &ela dos &erceiros " e/ e! -oa f/ confiara! f nda!en&o na apar5ncia de !aioridade criada dolosa!en&e pelo pr9prio !enor. Se e&ica!en&e ins s&en&30el a posi.'o do !enor " e/ depois de en(anar a o &ra par&e fa8endo2a crer " e !aior/ 0e! in0ocar a s a pr9pria !enoridade para an lar o ne(9cio/ &a!-! de!asiada!en&e inse( ro e noci0o para o e)erc+cio * r+dico/ e in* s&o para a o &ra par&e per!i&ir a an la.'o nessas condi.,es. A & &ela do in&eresse do !enor con&in a a &er al( ! peso nes&e re(i!e ao s9 per!i&ir " e a & &ela da confian.a e da apar5ncia pre0ale.a! e! caso de dolo do !enor/ co! a e)cl s'o dos casos de si!ples c lpa. A con* n.'o do des0alor &ico do dolo do !enor co! o 0alor da & &ela da confian.a n'o an la!/ por!/ co!ple&a!en&e o 0alor da pro&ec.'o do !enor :ar&.; <>J do CCA. Se( ndo o re(i!e do ar&.; <>J se aplica/ " er " ando a an la-ilidade se*a re" erida direc&a e pessoal!en&e pelo pr9prio !enor/ " er " ando se*a pelas de!ais pessoas a " e! o ar&.; <>E recon1ece le(i&i!idade para o fa8er.
II a in&erdi.'o e a ina-ili&a.'o &5! conse" 5ncias diferen&es. A in&erdi.'o ins&i& i ! re(i!e de incapacidade an3lo(o ao da !enoridade/ se( ndo o ar&i(o <=F.; do CC o in&erdi&o e" iparado ao !enor. Ao in&erdi&o s'o aplic30eis/ co! as necess3rias adap&a.,es/ as disposi.,es " e re( la! a incapacidade por !enoridade e fi)a! os !eios de s prir o poder pa&ernal. O in&erdi&o sofre de !a incapacidade (eral de e)erc+cio. A incapacidade de e)erc+cio do in&erdi&o s prida pelo & &or " e &e! a s a represen&a.'o le(al. O in&erdi&o/ no e)erc+cio dos se s direi&os e no c !pri!en&o das s as o-ri(a.,es/ le(al!en&e represen&ado pelo se & &or. A ina-ili&a.'o ins&i& i ! re(i!e de incapacidade de e)erc+cio diferen&e. Os ina-ili&ados/ se( ndo o ar&i(o <E= do CC/ s'o assis&idos por ! c rador/ a c *a a &ori8a.'o es&'o s *ei&os os ac&os de disposi.'o de -ens en&re 0i0os e &odos os " e/ e! a&en.'o 4s circ ns&'ncias de cada caso/ fore! espec+ficos na sen&en.a. %is&in( e!2se !a da o &ra pelo !odo de s pri!en&o da incapacidade e o se I!-i&o !a&erial. O pri!eiro " ali&a&i0o. Na ina-ili&a.'o a capacidade n'o s prida por represen&a.'o le(al/ !as si! pela assis&5ncia de ! c rador c *a in&er0en.'o se li!i&a 4 a &ori8a.'o para a pr3&ica de ac&os * r+dicos. En" an&o na in&erdi.'o/ os ac&os s'o pra&icados por ! & &or e! represen&a.'o le(al do incapa8/ na ina-ili&a.'o os ac&os s'o pra&icados pelo pr9prio incapa8 co! pr0ia a &ori8a.'o do c rador. O re(i!e da ina-ili&a.'o !ais !ale30el# ar&.; <E? do CC/ ins&i& +do o re(i!e de ad!inis&ra.'o de -ens/ pelo " al pode ser en&re( e ao c rador a ad!inis&ra.'o da &o&alidade o par&e do pa&ri!9nio do ina-ili&ado. Es&e re(i!e se!el1an&e ao de ad!inis&ra.'o de -ens do !enor. Es&e re(i!e de ad!inis&ra.'o / de cer&o !odo/ in&er!dio en&re a in&erdi.'o e o " e &+pico da ina-ili&a.'o. A se( nda diferen.a de I!-i&o !a&erial da incapacidade. En" an&o a in&erdi.'o acarre&a !a incapacidade (eral/ a ina-ili&a.'o acarre&a a incapacidade para a pr3&ica de &odos os ac&os de disposi.'o de -ens en&re 0i0os/ !as n'o a&in(e/ e! princ+pio/ a capacidade para a pr3&ica de ac&os de ad!inis&ra.'o/ sal0os a" eles " e/ e! a&en.'o 4s circ ns&ancias de cada caso/ se*a! especificados na sen&en.a " e a decre&ar. III &a!-! diferen&es s'o os f nda!en&os para o decre&a!en&o da in&erdi.'o e da ina-ili&a.'o. Os f nda!en&os da in&erdi.'o cons&a! do ar&.; <=@ do CC. Pode! ser in&erdi&os do e)erc+cio dos se s direi&os &odos a" eles " e por ano!alia ps+" ica/ s rde82! de8 o ce( eira se !os&re! incapa8es de (o0ernar s as pessoas e -ens. Os f nda!en&os da ina-ili&a.'o/ ar&.; <E> do CC/ pode! ser ina-ili&ados os indi0+d os c *a ano!alia ps+" ica/ s rde82! de8 o ce( eira/ e!-ora de car3c&er per!anen&e/ n'o se*a de &al !odo (ra0e " e * s&ifi" e a s a in&erdi.'o/ assi! co!o a" eles " e/ pela s a 1a-i& al prodi(alidade o pelo a- so de -e-idas alco9licas o de es& pefacien&es/ se !os&re! incapa8es de re(er con0enien&e!en&e o se pa&ri!9nio. %a co!para.'o dos f nda!en&os se pode re&irar " e/ e! pri!eiro l (ar/ e)is&e! f nda!en&os co! ns e f nda!en&os espec+ficos da ina-ili&a.'o prodi(alidade e a- so de es& pefacien&es o de -e-idas alco9licas. E! se( ndo l (ar/ " e e! a!-os os casos &e! de ser per!anen&es e d rado ros. A afec&a.'o &e!por3ria o aciden&al n'o d'o l (ar ao decre&a!en&o da in&erdi.'o o da ina-ili&a.'o/ !as si! ao re(i!e da incapacidade aciden&al/ consa(rado no ar&.; >EC do CC. A &erceira concl s'o de " e a defici5ncia " e f nda a in&erdi.'o !ais (ra0e do " e a " e f nda a ina-ili&a.'o :ar&.; <E>A. S'o f nda!en&os da ina-ili&a.'o se n'o fore! de &al !odo (ra0es " e * s&ifi" e! a in&erdi.'o. U!a concre&a defici5ncia f nda a ina-ili&a.'o " ando n'o se*a de &al !odo (ra0e " e * s&ifi" e o decre&a!en&o da in&erdi.'o. A ina-ili&a.'o de cer&o !odo resid al. A " ar&a e Bl&i!a concl s'o de " e a in&erdi.'o/ se( ndo o ar&.; <=@/
de0e ser decre&ada se!pre " e a ca sa se*a de !olde a i!pedir as pessoas por ela afec&adas de (o0ernar as s as pessoas e -ens/ en" an&o " e a ina-ili&a.'o de0e ser decre&ada :ar&.; <E>A " ando a ca sa as i!pe.a de re(er con0enien&e!en&e o se pa&ri!9nio. No pri!eiro caso/ a pessoa e o se pa&ri!9nio " e es&'o e! peri(oK no se( ndo s9 o se pa&ri!9nio. No pri!eiro caso/ &ra&a2se da incapacidade para (o0ernar as s as pessoas e -ensK no se( ndo/ a incapacidade de re(er con0enien&e!en&e o se pa&ri!9nio. O ina-ili&ado al( ! " e n'o conse( e c idar con0enien&e!en&e dos se s -ens/ !as n'o precisa de a )+lio para c idar da s a pessoa. $ de concl ir " e de0e! ser in&erdi&adas as pessoas " e/ e! se" 5ncia de defici5ncia/ " e pode ser do for ps+" ico o f+sico/ o !es!o de car3c&er/ n'o es&e*a! e! condi.,es de c idar de si pr9prias / n'o es&e*a! e! condi.,es de c idar ne! do se pa&ri!9nio/ ne! da s a pr9pria pessoa. Ar&.; <E? do CC/ consa(ra co!o de0er especial do & &or c idar especial!en&e da saBde do in&erdi&o. No caso da ina-ili&a.'o no&9rio " e n'o es&3 e! ca sa a pessoa do incapa8/ !as apenas o se pa&ri!9nio e/ !es!o no " e a esse pa&ri!9nio respei&a/ s9 os ac&os de disposi.'o s'o/ e! princ+pio/ aca &elados. Os ac&os de ad!inis&ra.'o s9 s'o a-ran(idos pela incapacidade se assi! for especial!en&e decidido. IV a in&erdi.'o e a ina-ili&a.'o n'o res l&a! da si!ples 0erifica.'o dos se s press pos&os# &5! de ser decre&adas * dicial!en&e. A lei de&er!ina :ar&s.; <?< e <EJ do CCA " e &5! le(i&i!idade para &al# o c\n* (e/ o & &or o c rador/ " al" er paren&e s cess+0el/ o &i& lar do poder pa&ernal do !enor/ o HP. Co!o & &or/ no caso da in&erdi.'o/ e co!o c rador/ no caso da ina-ili&a.'o/ de0e! ser no!eados pela se( in&e orde!/ se( ndo o ar&.; <?= e <EJ.;. o processo especial de in&erdi.,es e ina-ili&a.,es/ re( lado nos ar&i(os F??.; a FJ=.; do CPC do!inado por preoc pa.,es de p -licidade. Es&as p -lica.,es &5! (rande i!por&Incia para o re(i!e dos ac&os pra&icados pelo in&erdi&ando o ina-ili&ando an&es o d ran&e o processo/ e depois de decre&ada a incapacidade. O &ri- nal decre&ar3 a in&erdi.'o o a ina-ili&a.'o consoan&e a (ra0idade da efici5ncia e/ ao fa852lo/ n'o es&3 0inc lado ao pedido do re" eren&e. Se o re" eren&e pedir a in&erdi.'o/ pode decre&ar a ina-ili&a.'o/ e 0ice20ersa. E! caso de r(5ncia/ pode ser decre&ada a in&erdi.'o o ina-ili&a.'o pro0is9ria. A in&erdi.'o e a ina-ili&a.'o cessa! e s'o le0an&adas " ando cesse a ca sa " e as de&er!ino . No en&an&o/ o le0an&a!en&o da ina-ili&a.'o " e &en1a sido decre&ada co! f nda!en&o e! prodi(alidade o no a- so de -e-idas alco9licas o de es& pefacien&es s9 pode ser decidido passados pelo !enos cinco anos so-re o decre&a!en&o da ina-ili&a.'o o so-re a Bl&i!a decis'o e! " e &en1a sido desa&endido o pedido de le0an&a!en&o. Tal co!o o decre&a!en&o/ o le0an&a!en&o da in&erdi.'o o da ina-ili&a.'o &5! de ser o-*ec&o de decis'o * dicial. V os ac&os cele-rados pelo in&erdi&o o pelo ina-ili&ado se! o s pri!en&o da s a incapacidade s'o an l30eis. Has 13 " e dis&in( ir consoan&e os ac&os se*a! pra&icados depois do re(is&o da sen&en.a o d ran&e a pend5ncia do processo/ o an&es do se in+cio. Os ac&os pra&icados pelo in&erdi&o pessoal!en&e se! a represen&a.'o do & &or o pra&icados pelo ina-ili&ado se! a &ori8a.'o do c rador depois do re(is&o da sen&en.a s'o an l30eis :ar&.<?@.; do CCA. Os ac&os pra&icados depois de p -lica.'o dos edi&ais :ar&.; <?FA s'o &a!-! an l30eis/ desde " e a in&erdi.'o o a ina-ili&a.'o 0en1a! efec&i0a!en&e a ser decre&adas co! &rInsi&o e! * l(ado. Os ac&os pra&icados an&es da p -licidade inicial da ac.'o :ar&.; <EDA s'o e! princ+pio 03lidos. Es&a re!iss'o &e! o si(nificado de " e os ac&os assi! pra&icados ser'o &a!-! in03lidos se/ ao sere! pra&icados/ o se a &or es&i0er de fac&o incapaci&ado de en&ender o se sen&ido o pri0ado do li0re e)erc+cio da s a 0on&ade/ e desde " e esse fac&o se*a no&9rio o con1ecido do declara&3rio :incapacidade aciden&alA. No " e respei&a aos ac&os pra&icados an&es da
p -lica.'o da ac.'o/ a s a i!p (na.'o co! f nda!en&o na defici5ncia do in&erdi&ando o ina-ili&ando s9 pode ser o-&ida por incapacidade aciden&al. M er is&o di8er " e s9 cons&i& i f nda!en&o de an la.'o a defici5ncia/ nes&e caso/ " ando se pro0e " e/ de fac&o/ o a &or do ac&o es&a0a pri0ado da capacidade de o co!preender o pri0ado do con&rolo da s a 0on&ade/ e se pro0e ainda " e &al si& a.'o era no&9ria o con1ecida da o &ra par&e o do des&ina&3rio do ac&o. Ar&s.; <=F e <EJ do CC# aplic30el ao re(i!e de in0alidade por incapacidade dos ac&os pra&icados pelos in&erdi&os e pelos ina-ili&ados o re(i!e de in0alidade por incapacidade dos ac&os dos !enores con&ido no ar&.; <>E do CC/ !as de e)cl ir a 0i(5ncia 6 mutatis mutandis do re(i!e do ar&.; <>C.
III por 0e8es/ &a!-!/ a in&er0en.'o e ac& a.'o pl ral/ de 03rias pessoas/ e! &orno de in&eresses co! ns/ * ridica!en&e confi( rada co!o co! n1'o. $ cons&r +da !a con&i& laridade de ! !es!o -e!/ e! " e &odas co! n(a! no apro0ei&a!en&o da &ilidade po&enciada por esse -e!. Os con&i& lares relaciona!2se principal!en&e co! a coisa/ o o direi&o/ o o -e! o-*ec&o da co! n1'o/ e s9 acess9ria e ins&r !en&al!en&e :sec ndaria!en&eA co! os o &ros. A posi.'o das 03rias pessoas e! rela.'o ao -e! n'o necessaria!en&e i( al :<?DE.; do CCA. Pode di0er(ir no 0alor :" an&i&a&i0a!en&eA e a& no !odo do (o8o :" ali&a&i0a!en&eA. Has &e! co!o p9lo do!inan&e o apro0ei&a!en&o co! ! da &ilidade da" ele -e! de " e s'o con&i& lares. $ o " e s cede na co!propriedade e &a!-! na propriedade 1ori8on&al. A es&r & ra da co! n1'o dis&in( e2se co! ni&ide8 da con&ra& al. En" an&o nas es&r & ras con&ra& ais/ co!o se disse/ as si& a.,es * r+dicas se polari8a! so-re as par&es/ a co! n1'o polari8a2se so-re o -e! " e co! !/ co! o " al &odos os &i& lares se relaciona!. En" an&o o con&ra&o se polari8a so-re as par&es/ a co! n1'o polari8a2se so-re o -e!. A co! n1'o !a es&r & ra * r+dica ! i&o !ais densa do " e a con&ra& al. IV a co! n1'o pode ass !ir d as fei.,es dis&in&as# a co! n1'o ro!ana e a co! n1'o (er!Inica. aA Co! n1'o ro!ana# &e! co!o paradi(!a a co!propriedade e carac&eri8a2se pela polari8a.'o no -e! so-re " e incide. $ o -e! " e de&er!ina o !odo de e)erc+cio e da afec&a.'o. Es&a es&r & ra &ipica!en&e prec3ria e " al" er dos consor&es :" e! &e! as " o&asA pode e)i(ir a di0is'o/ e! princ+pio/ a " al" er &e!po. A di0isi-ilidade pode ser li!i&ada con0encional!en&e/ por per+odos n'o s periores a cinco anos/ " e pode! &oda0ia ser reno0ados. E!-ora en0ol0a o relaciona!en&o * r+dico en&re os consor&es/ es&e acess9rio do apro0ei&a!en&o co! ! o separado da &ilidade do -e!. Principais s'o as rela.,es en&re os consor&es e o -e! co! !K as rela.,es dos consor&es en&re si s'o acess9rias e sec nd3rias. -A Co! n1'o (er!Inica# :o !'o co! !A o fi! a prosse( ir dei)a de se cen&rar so-re o pr9prio -e! e so-re o si!ples apro0ei&a!en&o de &oda a &ilidade " e es&e per!i&irK passa a ser ! fi! separado do -e! e c *a prossec .'o o -e! fica afec&o. A s a es&r & ra ! i&o !ais s9lida e d rado ra e os consor&es n'o pode!/ e! princ+pio/ li0re!en&e alienar as s as " o&as ne! o-&er a di0is'o. $ se!el1an&e 3 co! n1'o !a&ri!onial e os -aldios. A re!iss'o do re(i!e da co! n1'o para as re(ras da co!propriedade/ fei&a pelo ar&i(o <?D?.; do CC/ &orno es&a a co!propriedade ro!ana o &ipo padr'o/ o &ipo do!inan&e c *o re(i!e * r+dico / e! princ+pio/ aplic30el 4 co! n1'o de " ais" er direi&os 6co! as necess3rias adap&a.,es7 e 6se! pre* +8o do dispos&o especial!en&e para cada ! deles7. V o re(i!e * r+dico da co! n1'o ro!ana &e! !a carac&er+s&ica ! i&o especial/ " e a dis&in( e &a!-! da !era con&ra& alidade. En" an&o no con&ra&o & do se decide/ e! princ+pio/ por consenso/ por nani!idade/ sendo necess3rio o acordo de &odas as par&es/ na co! n1'o s r(e *3 ! re(i!e de deli-era.'o por !aioria/ dei)a de ser necess3rio o acordo de &odos/ podendo ser desconsiderada a discordIncia de !/ o !ais/ con&i& lares# socialidade/ le(al!en&e consa(rada no ar&i(o <?DC.; do C9di(o Ci0il. %os ar&i(os <?DJ.;/ <?DC.; e <?D@.; se pode concl ir " e na co!propriedade/ " al" er dos co!proprie&3rios pode/ isolada!en&e/ rei0indicar a coisa co! ! e pode s32la sin( lar!en&e :con&an&o " e n'o a e!pre( e para fi! diferen&e da" ela a " e a coisa se des&ina e n'o pri0e os o &ros do so a " e &5! direi&oAK as decis,es so-re a ad!inis&ra.'o da coisa pode! ser &o!adas por !aioria dos consor&es/ " alificada por !aioria do 0alor das respec&i0as " o&asK *3 a disposi.'o da coisa co! ! e)i(e a in&er0en.'o de &odos con* n&a!en&e :e!-ora cada ! possa dispor isolada!en&e das s a " o&aA. A socialidade &orna2se !ais for&e e clara na propriedade 1ori8on&al/ co! !a or(Inica
*3 ins&i& cionali8ada :asse!-leia e cond9!inos e ad!inis&ra.'oA e deli-era.,es sociais :ar&i(os <?=D.; e se( in&esA. G3 en&re as es&r & ras do con&ra&o e da co! n1'o &a!-! !a assinal30el diferen.a de es&a-ilidade. O con&ra&o / e! princ+pio/ prec3rio/ podendo ser re0o(ado pelas par&es " ando " isere!K a co!propriedade :co! n1'o ro!anaA &a!-! &ipica!en&e ins&30el podendo " al" er dos consor&es o-&er a di0is'o/ e!-ora possa ser es&ip lada a indi0is'o por per+odos n'o s periores a cinco anos :ar&.; <?<>A. O3 a propriedade 1ori8on&al franca!en&e !ais s9lida/ n'o sendo ad!i&ida a di0is'o. Haior es&a-ilidade da propriedade 1ori8on&al e! rela.'o 4 co! n1'o ressal&a &a!-! da ine)is&5ncia/ na" ela/ de prefer5ncia en&re os cond9!inos na 0enda de frac.,es. Carac&er+s&ica da co! n1'o a polari8a.'o so-re o -e!/ al( !a socialidade. VI o &ras 0e8es/ por!/ o %irei&o confi( ra or(ani8a.,es !ais o !enos co!ple)as/ es&r & ras de coopera.'o e de ac.'o co! !/ o de ins&i& cionali8a.'o de fins 1 !anos/ e! rela.'o 4s " ais cons&r9i ! re(i!e an3lo(o ao das pessoas/ nificando assi!/ a&ra0s des&a personali8a.'o * r+dica/ n ! s9 e Bnico s *ei&o de direi&o o cen&ro de i!p &a.'o de si& a.,es * r+dicas/ os in&eresses colec&i0os o (r pais o os fins ins&i& cionali8ados. $ o caso das pessoas colec&i0as/ &ipica!en&e as associa.,es/ as f nda.,es/ as sociedades/ os a(r pa!en&os co!ple!en&ares de e!presas e o &ros en&es * ridica!en&e personali8ados. %is&in.'o de pessoas colec&i0as de cari8 corpora&i0o o associa&i0o :associa.,es e sociedadesA das pessoas colec&i0as de car3c&er f ndacional o ins&i& cional :f nda.,esA. As pri!eiras s'o a(r pa!en&os de pessoas " e se associa! para a prossec .'o de fins co! nsK as se( ndas corresponde! 4 ins&i& cionali8a.'o de fins dos se s f ndadores a c *a prossec .'o s'o afec&ados os !eios pa&ri!oniais necess3rios. As sociedades de pessoas e as associa.,es s'o franca!en&e !enos densas do " e as sociedades de capi&aisK e nes&as/ as sociedades an9ni!as &5! !aior densidade do " e as sociedade por " o&as. H i&o !aior densidade e solide8 se encon&ra! nas f nda.,es. Nas pessoas colec&i0as &+pica a socialidade/ n'o cons&i& indo re(ra (eral a e)i(5ncia de nani!idade na &o!ada de decis,es. O p9lo a(re(ador da s a es&r & ra cen&ra2se no fi! social. Nas pessoas colec&i0as corpora&i0as/ o " e fi)o o fi! socialK para a s a prossec .'o/ pode! 0ariar os respec&i0os s9cios se! " e sofra!/ e! princ+pio/ !odifica.,es rele0an&es. Nas pessoas colec&i0as de car3c&er f ndacional/ nas f nda.,es/ &orna2se ainda !ais clara a predo!inIncia do fi! social. N'o &e! s9cios e o papel do f ndador li!i&a2se/ e! princ+pio/ ao ac&o de f nda.'o e ao " e ele dei)a es&ip lado nos es&a& &os. Os -ens s'o a" eles " e fore! necess3rios para a prossec .'o do fi! e s'o/ e! princ+pio 0ari30eis/ sal0o nos casos e! " e o fi! social se li( e a cer&os -ens. VII 13 !a srie de &ipos de es&r & ras * r+dicas &ipos * r+dicos es&r & rais " e/ desde o con&ra&o e a& 4 f nda.'o/ se 0'o desen0ol0endo e! !odelos !ais s9lidos/ !ais densos e !ais sofis&icados. A personalidade colec&i0a a es&r & ra * r+dica pr9pria das for!as !ais sofis&icadas do a(ir pl ral e de ins&i& cionali8a.'o de fins/ " e se &rad 8 n !a a &ono!i8a.'o * r+dica e! rela.'o 4s pessoas 1 !anas indi0id ais " e as cons&i& e! o " e as ins&i& e!/ co!o cen&ros a &9no!os de i!p &a.'o * r+dica/ co!o s *ei&os de direi&o.
nes&e I!-i&o e co! essa fon&e/ os direi&os s -*ec&i0os e a a &ono!ia " e a Lei concede aos indi0+d os. II s !ariar as orien&a.,es &+picas# s'o principal!en&e o ficcionis!o personalis&a/ o ficcionis!o pa&ri!onial/ o nor!a&i0is!o for!alis&a e o realis!o anal9(ico. aA NICCIONISHO PERSONALISTA# 0e! do personalis!o ]an&iano. Cen&rado so-re a pessoa 1 !ana/ n'o ad!i&e a pessoa colec&i0a a n'o ser co!o !a cons&r .'o fic&+cia/ !a fic.'o ar&ificial da orde! * r+dica " e n'o pode ser colocada no !es!o plano e! " e se encon&ra a pessoa 1 !anaK s9 a personalidade sin( lar real# a personalidade colec&i0a ar&ificial. -A NICCIONISHO PATRIHONALISTA# encara a personalidade colec&i0a co!o afec&a.'o de !a !assa pa&ri!onial a ! cer&o fi!/ para c *a prossec .'o a orde! * r+dica a&ri- i a capacidade de ser s *ei&o de direi&os e o-ri(a.,es e de pra&icar ac&os * r+dicos/ 4 i!a(e! das pessoas sin( laresK &eoria do pa&ri!9nio2fi!K es&e !odo de pensar ne(a a realidade da personalidade colec&i0a !as/ diferen&e!en&e dele/ assen&a a s a -ase/ *3 n'o nas pessoas/ !as nos -ens " e cons&i& e! o se s -s&ra&o. As pessoas colec&i0as seria! na 0erdade/ pa&ri!9nios se! s *ei&o/ afec&os 4 prossec .'o de cer&os fins. cA NORHATIVISHO NORHALISTA# :Gans ^elsenA par&e da orde! * r+dica e da nor!a para a pessoa. A personalidade/ &an&o sin( lar co!o colec&i0a/ !a cons&r .'o da orde! * r+dica. As pessoas/ &an&o as sin( lares co!o as colec&i0as/ s'o a nidade personificada das nor!as * r+dicas " e o-ri(a! e confere! poderes/ s'o cons&r .,es * r+dicas criadas pela ci5ncia do direi&o/ concei&os a )iliares na descri.'o de fac&os * ridica!en&e rele0an&es. Isso si(nifica " e a orde! * r+dica es&a& i de0eres e direi&os " e &5! por con&eBdo a cond &a de indi0+d os " e s'o 9r('os e !e!-ros da corpora.'o cons&i& +da a&ra0s de ! es&a& &o/ e " e es&a si& a.'o co!ple)a pode ser descri&a co! 0an&a(e!/ por" e de !aneira rela&i0a!en&e !ais si!ples/ co! o a )+lio de !a personifica.'o do es&a& &o cons&i& &i0o da corpora.'o. Coloca as pessoas sin( lares e as colec&i0as no !es!o plano de cons&r .,es * r+dicas. dA REALISHO ANAL_GICO# en&ende as pessoas colec&i0as co!o en&es real!en&e e)is&en&es na 0ida social/ do&ados de ! s -s&ra&o pr9prio/ e " e dese!pen1a! na sociedade e na 0ida de rela.'o papis e a+ ass !e! !a indi0id alidade e !a s -*ec&i0idade no0a/ diferen&e da dos se s !e!-ros/ f ndadores o -enefici3rios. A personalidade colec&i0a e)pri!e o recon1eci!en&o pela orde! * r+dica da s a realidade co!o en&es sociais a &ono!a!en&e rele0an&es. En(lo-ando n !a Bnica ca&e(oria * r+dica a personalidade sin( lar e a personalidade colec&i0aK por 0e8es/ &a!-!/ s'o d alis&as/ dis&in( indo en&re a personalidade sin( lar e a colec&i0a/ !as se! dei)ar de recon1ecer realidade social e \n&ica de a!-as. N !a 0ers'o !ais ac& al/ en&ende2se " e pessoa colec&i0a 6 ! en&e do ! ndo social7 " e per!i&e a for!a.'o de !a 0on&ade co! !/ diferen&e das 0on&ades de cada ! dos !e!-ros e a s a ac& a.'o a&ra0s de 9r('os/ co!o se de !a pessoa sin( lar se &ra&asse. G3 &a!-! " e! en&enda a personalidade colec&i0a co!o !a realidade social!en&e \n&ica/ anal9(ica 4 personalidade 1 !ana. O realis!o anal9(ico do!inan&e na do &rina por& ( esa
IV ca-e &o!ar posi.'o. Nico *3 claro " e s9 a pessoa 1 !ana &e! !a di(nidade pr9pria ori(in3ria/ a &9no!a e s pra * r+dica/ " e n'o criada pelo %irei&o e es&e se li!i&a
a recon1ecer/ &e! o de0er de respei&ar e &e! por !iss'o defender. A personalidade colec&i0a al(o " e n'o pode ser conf ndido co! a personalidade sin( lar/ ne! pos&o no !es!o plano/ e!-ora se*a pelo %irei&o cons&r +da 4 s a i!a(e! e se!el1an.a. A personalidade colec&i0a &e! !a na& re8a * r+dica an3lo(a 4 da personalidade sin( lar/ 3 da personalidade * r+dica das pessoas 1 !anas. Tra&a2se de realidades se!el1an&es " e/ en" an&o se!el1an&es/ n'o s'o i( ais/ !as &a!-! n'o s'o co!ple&a!en&e diferen&es. As pessoas colec&i0as &5! de co! ! co! as pessoas 1 !anas a" ilo e! " e corresponde! ao e)erc+cio * r+dico colec&i0o de pessoas 1 !anas associa.,es e sociedades de pessoas e 3 a &ono!i8a.'o de !assas pa&ri!oniais o 4 ins&i& cionali8a.'o de fins de pessoas 1 !anas sociedades de capi&ais e f nda.,es. As pessoas colec&i0as nasce!/ o da ins&i& cionali8a.'o de a(r pa!en&os de pessoas 1 !anas " e a&ra0s delas prosse( e! or(ani8ada!en&e os se s in&eresses/ o da ins&i& cionali8a.'o de fins de pessoas 1 !anas/ " e s'o por se in&er!dio a &ono!i8ados/ do&ados de !eios e prosse( idos/ o da a &ono!i8a.'o de !assas pa&ri!oniais de pessoas 1 !anas " e s'o afec&as 4 prossec .'o de fins 1 !anos. Na ori(e! das pessoas colec&i0as encon&ra!2se se!pre pessoas 1 !anas/ para a prossec .'o de c *os in&eresses e fins fore! cons&i& +das. E)is&e! se!pre na s a (nese e no se f nda!en&o/ direc&a o indirec&a!en&e/ pessoas 1 !anas/ in&eresses e fins 1 !anos. $ a prossec .'o dos in&eresses e fins das pessoas 1 !anas " e * s&ifica e f nda * ridica!en&e a s a e)is&5ncia. A personalidade colec&i0a/ e!-ora &en1a ! i&o de ins&r !en&al/ n'o perde n nca ! li(a!e co! a personalidade 1 !ana/ li(a!e es&e " e pode ser !ais &enso o !ais &n e/ !ais pr9)i!o o !ais re!o&o/ !as " e n nca dei)a de e)is&ir e de &er ! papel rele0an&e na s a posi.'o no seio do %irei&o. As pessoas colec&i0as 0'o2se pro(ressi0a!en&e a &ono!i8ando das pessoas " e as cons&i& +ra! e (an1a! !a indi0id alidade pr9pria. Trad 82se na &i& laridade de in&eresses pr9prios " e se a &ono!i8a! dos se s f ndadores o !e!-ros e " e co! eles pode! a& en&rar e! confli&o. As pessoas colec&i0as represen&a! a in&erposi.'o de !a no0a s -*ec&i0idade. $ es&a no0a s -*ec&i0idade " e social!en&e cons&a&30el e social!en&e rele0an&e " e * s&ifica " e/ peran&e o %irei&o/ se*a! &idas co!o pessoas/ co!o s *ei&os/ co!o cen&ros de i!p &a.'o de si& a.,es * r+dicas/ de direi&os e de 0inc la.,es. As pessoas colec&i0as corresponde! a al(o " e e)is&e co! a &ono!ia e co! rele0Incia no &ecido social/ a !a no0a s -*ec&i0idade social e * r+dica " e diferen&e da dos se s f ndadores e da dos se s !e!-ros/ o " e !ais do " e !a si!ples &cnica * r+dica de prossec .'o de in&eresses (r pais das pessoas sin( lares o de prossec .'o e ins&i& cionali8a.'o dos se s fins. As pessoas colec&i0as n'o &e! a " alidade 1 !ana ne! a di(nidade ori(in3ria das pessoas 1 !anas/ e n'o &e! a s a posi.'o f ndan&e e cen&ral no %irei&o. A s a personalidade * r+dica pode &a!-! ser e)&in&a. Ao con&r3rio da personalidade das pessoas 1 !anas/ " e s pra * r+dica. A posi.'o das pessoas colec&i0as 1ierar" ica!en&e ! i&o inferior 4 das pessoas 1 !anas e/ e!-ora se*a dela a &ono!i8ada/ n'o dei)a de cons&i& ir ! !eio para a reali8a.'o dos se s fins. A posi.'o ins&r !en&al das pessoas colec&i0as e! rela.'o 4 reali8a.'o dos fins das pessoas 1 !anas n'o de0e n nca ser es" ecida/ principal!en&e " ando se es&3 peran&e pessoas colec&i0as de enor!e poder econ9!ico/ o de enor!e rele0Incia social. H i&o rele0an&es s'o &a!-! as diferen.as i!pos&as pela na& re8a das coisas. As pessoas colec&i0as precisa! de pessoas 1 !anas " e/ en" an&o &i& lares dos se s 9r('os/ &en1a! a consci5ncia e for!e! e e)pri!a! a s a 0on&ade. Nal&a 4s pessoas colec&i0as " ase & do o " e as pessoas 1 !anas &5! de i!por&an&e. Por isso/ a personalidade colec&i0a enor!e!en&e !ais po-re do " e a das pessoas 1 !anas. Por isso sofre! (randes li!i&a.,es ao n+0el da capacidade de (o8o de direi&os e/ se( ndo o ar&i(o <>.; da CRP/ &5! os se s direi&os e o-ri(a.,es li!i&ados ao " e se*a co!pa&+0el co!
a s a na& re8a. A personalidade colec&i0a !a cria.'o do %irei&o " e se &rad 8 na cria.'o de !a no0a s -*ec&i0idade * r+dica diferen&e da dos se s f ndadores/ da dos se s !e!-ros/ da dos se s -enefici3rios/ da dos &i& lares dos se s 9r('os e da de &erceiros/ se! dei)ar con& do de &er a s a ra8'o de ser na prossec .'o/ !ais pr9)i!a o !ais re!o&a/ de in&eresses 1 !anos. Essa realidade social ! i&as 0e8es criada pela pr9pria pessoa colec&i0a e pelo se f nciona!en&o. A lei e)i(e a e)is&5ncia de ! !+ni!o de substrato para a cons&i& i.'o e e)is&5ncia das pessoas colec&i0as/ " e se e)&in( e! " ando esse s -s&ra&o desapare.a. Has a lei/ n'o / sal0o e! casos especiais/ par&ic lar!en&e e)i(en&es " an&o a esse s -s&ra&o e 4 s a rele0Incia social. A defini.'o de " al a s -s&Incia e in&ensidade do s -s&ra&o necess3rio para a cons&i& i.'o e f nciona!en&o das pessoas colec&i0as per&ence ao direi&o o-*ec&i0o posi&i0o. A personalidade colec&i0a an3lo(a 4 personalidade das pessoas 1 !anas.
b) Elemento pessoal: e! &odas as pessoas colec&i0as dese!pen1a! ! i!por&an&e papel as pessoas. Nas f nda.,es o ele!en&o pessoal do s -s&ra&o concen&ra2se na pessoa do f ndador " e ins&i& i a pessoa colec&i0a e l1e fi)a o fi! " e es&a prosse( ir3. As f nda.,es n'o &5! s9cios ne! associados e o papel dos f ndadores res !e2se/ e! princ+pio/ ao ac&o da f nda.'o. U!a 0e8 " e as f nda.,es n'o pode! &er co!o -enefici3rios pessoas/ e !es!o " ando &al s ceda/ as pessoas dos -enefici3rios n'o passa! a fa8er par&e da f nda.'o co!o pessoa colec&i0a. Nas associa.,es e nas sociedades *3 o ele!en&o pessoal ass !e !a i!por&Incia !ais !arcan&e e in&e(ra as pessoas dos f ndadores e -e! assi! dos associados o s9cios " e 0en1a! a in(ressar na associa.'o o sociedade pos&erior!en&e 4 s a cons&i& i.'o e " e re(e! os des&inos da pessoa colec&i0a d ran&e &oda a s a 0ida. As e)i(5ncias de s -s&ra&o pessoal nas associa.,es e sociedades s'o 0ariadas na lei. Co!o corol3rio da i!por&Incia do ele!en&o pessoal nas associa.,es e sociedades/ es&as e)&in( e!2se se desaparecer a &o&alidade dos se s associados :ar&.; <@>/ n.;</ dA do CCA o se o nB!ero de s9cios se &ornar inferior ao !+ni!o e)i(ido pela lei. c) Elemento patrimonial: as pessoas colec&i0as carece! de !eios para a prossec .'o dos se s fins. Es&es !eios s'o os -ens co! " e os f ndadores as do&a! no ac&o da s a cons&i& i.'o/ os " e l1es ad0en1a! pos&erior!en&e/ o por a !en&o de capi&al/ o pel en&rada de no0os s9cios/ e ainda a" eles " e as pr9prias pessoas colec&i0as o-&en1a! por si pr9prias. Es&es -ens cons&i& e! o pa&ri!9nio da pessoa colec&i0a e dese!pen1a! ! papel ins&r !en&al 4 reali8a.'o dos se s fins. Nas f nda.,es/ a !enor i!por&Incia do ele!en&o pessoal cond 8 a ! !aior peso rela&i0o do ele!en&o pa&ri!onial. Tal fac&o &e! ori(inado a concl s'o de " e nes&e &ipo de pessoas colec&i0as o ele!en&o pa&ri!onial do!inan&e. Por!/ es&a concl s'o n'o nos parece a !ais correc&a/ por" e o ele!en&o pa&ri!onial/ a !assa de -ens afec&a pela ins&i& idor 4 f nda.'o/ n'o dei)a de ser ins&r !en&al e! rela.'o 4 reali8a.'o do fi!. Toda0ia/ n'o dei)a de ser 0erdade " e 13 f nda.,es " e s'o cons&i& +das 4 0ol&a de cer&o -e! o -ens " e se dese*a perpe& ar e a c *o s por&e econ9!ico se diri(e a cons&i& i.'o da f nda.'o e o &ras e! " e o fi! prosse( ido " e do!ina/ sendo indiferen&e a na& re8a dos -ens " e s'o do&ados e " e &`e! apenas de ser os necess3rios 4 prossec .'o do fi! social. G3 ainda f nda.,es e! " e os -ens do&ados s'o/ e! par&e f n(+0eis e e! par&e 0inc lados. O ele!en&o pa&ri!onial n'o prescind+0el/ e n'o s'o per!i&idas as pessoas colec&i0as se! pa&ri!9nio. M ando perca! o se pa&ri!9nio/ as pessoas colec&i0as e)&in( e!2se por fal5ncia. d) elemento teleol ico: &odas as pessoas colec&i0as s'o cons&i& +das para a prossec .'o de fins/ " e s'o os fins sociais. As f nda.,es &e! necessaria!en&e fins de in&eresse social/ as associa.,es &5! necessaria!en&e fins n'o l cra&i0os/ as sociedades &5! necessaria!en&e fins l cra&i0os. E! &odas as pessoas colec&i0as/ o ele!en&o &eleol9(ico do se s -s&ra&o/ o fi! social/ " e de&er!ina a s a ac& a.'o. As pessoas colec&i0as s'o recon1ecidas e personali8adas e! f n.'o dos se s fins e co!o or(ani8a.,es ins&i& +das para a prossec .'o de fins. Nas f nda.,es o ele!en&o &eleol9(ico do!inan&e. As f nda.,es s9 pode! ser ins&i& +das se &i0ere! ! fi! recon1ecido co!o de in&eresse social. $ o " e se re&ira dos ar&. <EC e <@@; do CC. Pode concl ir2se des&e re(i!e " e as f nda.,es/ co!o pessoas colec&i0as/ corresponde! 4 ins&i& cionali8a.'o de fins/ ao ser0i.o de c *a prossec .'o pos&a !a !assa de -ens. A i!por&Incia do ele!en&o &eleol9(ico ressal&a final!en&e do fac&o de cons&i& ir ca sa de e)&in.'o das pessoas colec&i0as o preenc1i!en&o do fi! o a i!possi-ilidade de o alcan.ar. Assi!/ as associa.,es e as f nda.,es e)&in( e!2se " ando o se fi! se &en1a es(o&ado o se 1a*a &ornado i!poss+0el/ " ando o fi! real n'o coincida co! o fi! es&a& 3rio/ o " ando se*a sis&e!a&ica!en&e prosse( ido por !eios il+ci&os o i!orais :ar&. <@>.; n.;> e <F>.; n.;> do CCA. Ta!-! nas sociedades ci0is si!ples/ o es(o&a!en&o o i!possi-ilidade do fi! de&er!ina a e)&in.'o :ar&.; <DDC do CCA e nas sociedades co!erciais o ar&i(o <?<.; do
respec&i0o c9di(o i!p,e a e)&in.'o e! caso de reali8a.'o co!ple&a o s per0enien&e do fi! social.
de ilici& de
e) recon!ecimento: re nido o s -s&ra&o/ as pessoas colec&i0as s'o recon1ecidas co!o &ais. O recon1eci!en&o pode ser fei&o caso a caso recon1eci!en&o por concess'o co!o s cede co! as f nda.,es " e/ para se cons&i& +re!/ carece! da in&er0en.'o da a &oridade ad!inis&ra&i0a " e 0erifica a idoneidade do fi! e a s fici5ncia dos -ens " e l1e s'o afec&os :ar&. <E@ n.;> e <@@.; do CCA. O !es!o re(i!e de recon1eci!en&o nor!a&i0o re(e as sociedades co!erciais e as sociedades ci0is so- for!a co!ercial e ainda o &ras pessoas colec&i0as de direi&o pri0ado/ co!o os a(r pa!en&os co!ple!en&ares de e!presas e os a(r pa!en&os e rope s de in&eresse econ9!ico/ " e ad" ire! personalidade pela cons&i& i.'o por escri& ra pB-lica co! respei&o pela lei e pela !a&r+c la no Re(is&o Co!ercial. No " e respei&a 4s sociedades ci0is si!ples/ n'o e)is&e consenso na %o &rina " an&o a sere! o n'o do&adas de personalidade * r+dica. A personalidade das sociedades ci0is si!ples n'o res l&a da e)pressa declara.'o le(al nesse sen&ido/ !as an&es do re(i!e * r+dico efec&i0a!en&e cons&an&e da lei.
s -sidiaria!en&e e! rela.'o 4 sociedade/ solidaria!en&e en&re si e se! li!i&a.'o de 0alor. Nas sociedades e! co!andi&a/ &a!-! responde! desse !odo pelas d+0idas sociais os s9cios co!andi&ados. Nas sociedades de pessoas sociedades ci0is si!ples e sociedades e! no!e colec&i0o o 0o&o por ca-e.aK nas sociedades capi&ais sociedades por " o&as e sociedades an9ni!as e nas sociedades e! co!andi&a o 0o&o por capi&al. A s a cons&i& i.'o li0re e as par&icipa.,es sociais s'o &rans!iss+0eis. Os res l&ados l+" idos posi&i0os :l crosA ap rados no e)erc+cio s'o dis&ri- +dos pelos s9cios :di0idendosA. Os a(r pa!en&os co!ple!en&ares de e!presas :ACEsA s'o pessoas colec&i0as de cari8 associa&i0o for!adas por pessoas sin( lares o colec&i0as " e se a(r pa! co! o 6fi! de !el1orar as condi.,es de e)erc+cio o de res l&ado das s as ac&i0idades econ9!icas7. T5! personalidade * r+dica/ !as se! a &ono!ia pa&ri!onial perfei&a/ sendo os !e!-ros e! princ+pio respons30eis pelas d+0idas do ACE. E! princ+pio/ n'o &5! fi! l cra&i0o/ !as pode! &er por fi! acess9rio a reali8a.'o e par&il1a de l cros apenas " ando assi! for a &ori8ado e)pressa!en&e pelo con&ra&o cons&i& &i0o. A &rans!iss'o/ en&re 0i0os o por !or&e/ da par&e de cada a(r pado s9 pode 0erificar2se * n&a!en&e co! a &rans!iss'o da " alidade de no0o !e!-ro depende do consen&i!en&o do a(r pa!en&o. A s a cons&i& i.'o li0re. H i&o se!el1an&es s'o os a(r pa!en&os e rope s de in&eresse econ9!ico :AEIEA. As coopera&i0as s'o pessoas colec&i0as de car3c&er associa&i0o e se! fi! l cra&i0o for!adas por !a pl ralidade de pessoas " e se associa! para a sa&isfa.'o das necessidades e aspira.,es econ9!icas/ sociais o c l& rais dos se s !e!-ros a&ra0s da coopera.'o e en&rea* da dos se s !e!-ros e co! o-edi5ncia aos princ+pios coopera&i0os. O 0o&o por ca-e.a e n'o pode! dis&ri- ir di0idendos. As par&es socias n'o s'o &rans!iss+0eis. III os &ipos le(ais de pessoas colec&i0as &5! al( !a elas&icidade. M er is&o di8er " e/ no seio de cada &ipo/ ainda l+ci&o es&ip lar co! al( !a a!pli& de/ nos respec&i0os es&a& &os o no respec&i0o con&ra&o social/ den&ro da !ar(e! de li-erdade " e a lei dei)a 4 a &ono!ia pri0ada. No ca!po das pessoas colec&i0as pri0adas a a &ono!ia es&3 al(o li!i&ada. E)is&e a &ono!ia no " e respei&a 4 decis'o de criar a pessoa colec&i0a e de !odelar os se s es&a& &os/ co! respei&o e!-ora pelos precei&os in* n&i0os da lei/ e co! a li!i&a.'o de " e a cons&i& i.'o das f nda.,es es&3 s *ei&a 4 an 5ncia da a &oridade ad!inis&ra&i0a no " e respei&a ao fi! social e 4 s fici5ncia dos !eios. Has a a &ono!ia n'o a-ran(e/ ne! a cria.'o de no0os &ipos de pessoas colec&i0as/ ne! a cons&i& i.'o de pessoas colec&i0as a&+picas. As pessoas colec&i0as pode! des0iar2se e! rela.'o ao cerne do &ipo/ se! " e &oda0ia dei)e! de ser &+picas e se! 0iolar o princ+pio da &ipicidade. Tal s cede nor!al e fre" en&e!en&e nas sociedades co!erciais e! " e a a &ono!ia pri0ada/ a e)peri5ncia da 0ida e as necessidades do &r3fe(o in&rod 8e! !odifica.,es e ino0a.,es i!por&an&es. Ao es&ip lar no respec&i0o es&a& &o cl3 s las especiais " e/ den&ro dos li!i&es da lei/ des0ia! o re(i!e da sociedade do " e &+pico/ do " e nor!al/ do " e cons&i& i o se re(i!e (eral s ple&i0o/ os s9cios des0ia! a sociedade do cerne do &ipo/ para 8onas perifricas/ !as ainda den&ro do &ipo/ " e se apro)i!a!/ por 0e8es de o &ros &ipos. Sendo es&ip lado/ nos es&a& &os de cer&a sociedade/ den&ro dos li!i&es da elas&icidade do &ipo/ cer&o re(i!e " e se*a !ais &+pico de ! o &ro &ipo do " e da" ele/ pode recorrer2se/ para a sol .'o de casos dif+ceis a orien&a.,es do &rin3rias o * rispr d5ncias *3 es&a-ili8adas rela&i0as ao o &ro &ipo/ n !a concre&i8a.'o &rans&+pica anal9(ica. Re(ressando ao e)e!plo a&r3s e)plici&ado/ de li!i&a.,es es&a& 3rias 4 &rans!iss'o de ac.,es nor!a&i0as/ ser3 acei&30el recorrer 4 e)peri5ncia e ao ad" irido do &rin3rio e * rispr dencial de concre&i8a.'o do re(i!e de &rans!iss'o de " o&as/ para resol0er casos de &rans!iss'o de ac.,es no!ina&i0as e! " e 0i(ore! li!i&a.,es co!o as e)e!plificadas.
IV a co!para.'o &ipol9(ica necess3ria para a concre&i8a.'o &rans&+pica anal9(ica. Has n'o s9. Ta!-! para a !el1or co!preens'o dos 03rios &ipos de pessoas colec&i0as pri0adas/ B&il inseri2los n !a srie de &ipos co!ple)a. Para is&o/ pode ser cons&r +da !a srie de &ipos e! " e/ n ! dos p9los/ se si& a! os &ipos !enos sofis&icados e !enos a &9no!os/ da sociedade ci0il si!ples/ da sociedade e! no!e colec&i0o e da associa.'oK e no o &ro p9lo/ o &ipo !ais sofis&icado da sociedade an9ni!a e o &ipo !ais a &9no!o da f nda.'o. Os dois &ipos !enos sofis&icados sociedades ci0il si!ples personali8ada e a sociedade e! no!e colec&i0o es&'o a!-os pr9)i!os do con&ra&o associa&i0o/ as pessoas dos s9cios ! i&o rele0an&e/ o 0o&o por ca-e.a/ e a a &ono!ia pa&ri!onial i!perfei&a co! responsa-ilidade s -sidi3ria solid3ria e ili!i&ada dos s9cios pelas d+0idas da sociedade. As par&icipa.,es sociais s'o &rans!iss+0eis/ e!-ora a &rans!iss'o es&e*a s *ei&a 4 an 5ncia de &odos os de!ais s9cios. A or(Inica e!-rion3ria/ !al se dis&in( indo a asse!-leia (eral dos s9cios do 9r('o e)ec &i0o de ad!inis&ra.'o. As associa.,es es&'o ainda ! i&o pr9)i!as do con&ra&o associa&i0o/ o 0o&o nas asse!-leias (erais por ca-e.a/ !as a a &ono!ia pa&ri!onial *3 perfei&a/ se! " e os s9cios responda! pelas d+0idas da pessoa colec&i0a. As par&es sociais dos s9cios n'o pode! ser &rans!i&idas/ ao con&r3rio do " e s cede nas sociedades ci0is si!ples :ar&.; FFE do CCA e das sociedades e! no!e colec&i0o/ e!-ora e! a!-os es&es casos s9 co! o consen&i!en&o de &odos os o &ros s9cios. A or(ani8a.'o *3 !ais sofis&icada co! !a clara dis&in.'o en&re a asse!-leia (eral e a direc.'o/ e co! consel1o fiscal. Es&es &r5s pri!eiros &ipos s'o for&e!en&e personalis&as. Se( e!2se/ depois/ as sociedades de capi&ais sociedade por " o&as e sociedade an9ni!a e! " e *3 do!inan&e o capi&al so-re as pessoas dos s9cios. A sociedade por " o&as ainda !ais pessoali8ada do " e a sociedade an9ni!a e! " e " ase desaparece a rele0Incia da pessoa do s9cio. Nas pri!eiras/ co!o o pr9prio no!e di8/ as par&es sociais s'o confi( radas e! " o&as/ e! princ+pio !a por cada s9cioK nas sociedades an9ni!as as par&es sociais es&'o represen&adas por ac.,es/ " e s'o &+& los de crdi&o/ &i& lados o escri& rais/ e por isso s'o fre" en&e!en&e desi(nadas co!o sociedades por ac.,es. O 0o&o por capi&al e as par&icipa.,es sociais s'o &rans!iss+0eis/ e!-ora a s a &rans!iss'o se*a !ais f3cil nas sociedades an9ni!as do " e nas sociedades por " o&as. E! a!-os os casos 13 a &ono!ia pa&ri!onial perfei&a en&re a sociedade e os s9cios " e n'o s'o/ e! princ+pio/ respons30eis pelas d+0idas sociais/ e!-ora nas sociedades por " o&as cada s9cio se*a respons30el pelas en&radas de capi&al pr9prio e dos de!ais s9cios/ e possa ser es&ip lada no pac&o a o-ri(a.'o de pres&a.,es s ple!en&ares e acess9rias e a responsa-ilidade de ! o !ais s9cios/ peran&e os credores sociais a& cer&os !on&an&es. En&re as sociedades de pessoas e associa.,es/ por ! lado/ e aos sociedades de capi&ais/ por o &ro/ 13 ! cer&o !odo in&er!edi3rio# a sociedade e! co!andi&a. %escenden&e do an&i(o con&ra&o de co!enda/ corresponden&e a !a 0ers'o personali8ada da associa.'o e! par&icipa.'o. Te! dois s -&ipos/ a co!andi&a si!ples e a co!andi&a por ac.,es. Te! dois &ipos de s9cios# os s9cios co!andi&3rios s'o de responsa-ilidade li!i&adaK os s9cios co!andi&ados responde! pessoal e ili!i&ada!en&e pelas d+0idas sociais/ s -sidiaria!en&e e! rela.'o 4 sociedade e solidaria!en&e en&re si/ &al co!o s cede nas sociedades e! no!e colec&i0o. Na co!andi&a si!ples as par&icipa.,es dos s9cios s'o confi( radas co!o nas sociedades e! no!e colec&i0oK nas co!andi&as por ac.,es/ s'o represen&adas por ac.,es co!o nas sociedades an9ni!as. Na srie de &ipos " e se e)plici&a/ pode ser inserido a(ora o &ipo da coopera&i0a. As coopera&i0as/ na defini.'o da lei/ 6s'o pessoas colec&i0as a &9no!as/ de li0re cons&i& i.'o/ de capi&al e co!posi.'o 0ari30eis/ " e/ a&ra0s da coopera.'o e en&rea* da dos se s !e!-ros/ co! o-edi5ncia aos princ+pios coopera&i0os/ 0isa!/ se! fins l cra&i0os/ a
sa&isfa.'o das necessidades e aspira.,es econ9!icas/ sociais o c l& rais da" eles7. As par&es sociais s'o confi( radas e! &+& los/ 4 se!el1an.a das sociedades an9ni!as/ !as a s a &rans!iss'o s9 per!i&ida co! a &ori8a.'o da pr9pria coopera&i0a. Os s9cios n'o s'o respons30eis pelas d+0idas sociais. A or(ani8a.'o sofis&icada e o 0o&o por ca-e.a. O &ras pessoas colec&i0as fora! &ipificadas !ais recen&e!en&e na lei# os a(r pa!en&os co!ple!en&ares de e!presas :ACEA e os a(r pa!en&os e rope s de in&eresse econ9!ico. S'o pessoas colec&i0as de car3c&er corpora&i0o " e corresponde! 4 associa.'o de e!presas/ indi0id ais o colec&i0as/ co! o fi! de !el1orar as condi.,es de e)erc+cio o de res l&ado das s as ac&i0idades econ9!icas. N'o &e!/ e! princ+pio/ ! fi! l cra&i0o direc&o/ sendo a 0an&a(e! econ9!ica e! " e prosse( e! prod 8ida direc&a!en&e na esfera * r+dica dos se s !e!-ros. A s a or(ani8a.'o e!-rion3ria/ co!o nas sociedades de pessoas. Ninal!en&e/ no o &ro p9lo da srie/ as f nda.,es/ s'o pessoas colec&i0as e! " e o ele!en&o pessoal se es(o&a no ac&o de f nda.'o/ " e n'o &5! s9cios ne! !e!-ros/ e! " e s'o preponderan&es o fi! social e o pa&ri!9nio. N'o &endo !e!-ros/ n'o &5! asse!-leia (eral e s'o re(idas por ! 9r('o de ad!inis&ra.'o " e concen&ra as f n.,es deli-era&i0a e e)ec &i0a. A separa.'o en&re a pessoa colec&i0a e os se s !e!-ros o f ndadores/ is&o / a s a a &ono!ia * r+dica/ 0aria acen& ada!en&e ao lon(o da srie de &ipos e)plici&ada. G3 !enor a &ono!ia nas sociedades ci0is si!ples/ e! " e a pr9pria personalidade disc &ida. Nas sociedades e! no!e colec&i0o e nas associa.,es 13 *3 !a !aior a &ono!ia/ " e s perior nas associa.,es/ e! " e a responsa-ilidade dos s9cios li!i&ada/ do " e nas sociedades/ e! " e o n'o . Nos a(r pa!en&os co!ple!en&ares de e!presas e nos a(r pa!en&os e rope s de in&eresse econ9!ico/ a a &ono!ia n'o &a!-! ! i&o acen& ada. O3 nas coopera&i0as e nas sociedades de capi&ais :sociedades por " o&as e an9ni!asA a a &ono!ia clara/ e!-ora n'o &'o in&ensa co!o nas f nda.,es/ " e n'o &e! se" er s9cios " e l1es possa! de&er!inar a ac& a.'o o !es!o !odificar o fi! o o o-*ec&o social d ran&e a s a 0ida. E!-ora a personalidade * r+dica das pessoas colec&i0as se*a !a " alidade " e n'o pode ser (rad ada e " e o se &e! o se n'o &e!/ *3 a (rad a.'o da a &ono!ia ! i&o e0iden&e. Es&a (rad a.'o pode ocorrer den&ro de cada &ipo a&ra0s da es&ip la.'o nos respec&i0os es&a& &os/ e den&ro dos li!i&es de elas&icidade per!i&idos por lei/ e! conse" 5ncia de cl3 s las e re(i!es * r+dicos !ais o !enos pessoali8ados. Assi!/ por e)e!plo/ as sociedades an9ni!as co! ac.,es no!ina&i0as s'o !ais pessoali8adas do " e as " e &5! ac.,es ao por&ador/ e a es&ip la.'o de cl3 s las de li!i&a.'o o de prefer5ncia na aliena.'o de ac.,es &orna2as !ais pessoais. As pessoas colec&i0as n'o s'o &odas i( ais/ " e 0aria! acen& ada!en&e co! o respec&i0o &ipo e a& den&ro de cada &ipo consoan&e o con&eBdo dos respec&i0os es&a& &os.
As pessoas colec&i0as de direi&o pri0ado classifica!2se e! corpora.,es e f nda.,es. As corpora.,es s'o a(r pa!en&os de pessoas e corresponde! 4 ins&i& cionali8a.'o do e)erc+cio * r+dico colec&i0oK as f nda.,es corresponde! 4 ins&i& cionali8a.'o de fins a c *a prossec .'o afec&ada !a !assa de -ens. M an&o ao fi! prosse( ido/ as pessoas colec&i0as classifica!2se e! pessoas colec&i0as de fi! desin&eressado o al&r +si&ico e pessoas colec&i0as de fi! in&eressado o e(o+s&ico. As pri!eiras &5! por fi! a prossec .'o de in&eresses sociais o al1eios/ co!o s cede co! as f nda.,es e as pessoas colec&i0as de direi&o pB-licoK as se( ndas &5! por fi! a prossec .'o de fins dos pr9prios f ndadores o associados/ co!o s cede co! as sociedades. As pessoas colec&i0as de fi! in&eressado pode! classificar2se consoan&e &en1a! fins ideiais/ n'o econ9!icos/ co!o s'o as " e prosse( e! in&eresses despor&i0os/ c l& rais/ cien&+ficos o ar&+s&icos/ o fins econ9!icos/ " ando a reali8a.'o dos se s fins se &rad 8 na o-&en.'o de 0an&a(ens pa&ri!oniais para os se s !e!-ros. Es&as Bl&i!as pode!/ por s a 0e8/ classificar2se consoan&e o fi! econ9!ico se*a de cari8 l cra&i0o o n'o l cra&i0o. O fi! econ9!ico n'o l cra&i0o reali8a2se pela o-&en.'o de 0an&a(ens pa&ri!oniais direc&a!en&e no pa&ri!9nio dos !e!-ros da pessoa colec&i0a/ n'o 1a0endo/ por isso l (ar a dis&ri- i.'o de l cros/ co!o s cede/ por e)e!plo/ nos a(r pa!en&os co!ple!en&ares de e!presas e nas coopera&i0asK o fi! econ9!ico l cra&i0o reali8a2se pela o-&en.'o de ! enri" eci!en&o direc&a!en&e no pa&ri!9nio da pr9pria pessoa colec&i0a/ o " al/ ded 8ido dos respec&i0os c s&os/ for!a o l cro/ " e depois de ap rado dis&ri- +do pelos associados/ co!o s cede nas sociedades.
NE) LEGITI)ARIA. NO ENTANTO1 AS PESSOAS COLECTI AS T4) CAPACIDADE SUCESS2RIA PASSI A1 SEGUNDO O ART.: +(,, N.:+ BC DO C1 E PODE)1 POR ISSO1 SER *ERDEIRAS OU LEGAT.RIAS1 SE %ORE) CONTE)PLADAS E) TESTA)ENTO. E) )ATDRIAS &UE S5O PR2PRIAS # SUA NATURE/A1 AS PESSOAS COLECTI AS T4) CAPACIDADE DE GO/O &UE AS PESSOAS SINGULARES N5O T4)- PODE)1 POR E0E)PLO1 %UNDIRE SE1 CINDIRESE1 AU)ENTAR E REDU/IR O CAPITAL1 )ODI%ICAR O SEU %I) SOCIAL E DISSOL ERESE1 ETCF ALD) DISTO1 A LEI RESER A #S PESSOAS COLECTI AS1 )AIS CONCRETA)ENTE #S SOCIEDADES CO)ERCIAIS1 O E0ERCCIO DE ACTI IDADES ECON2)ICAS ESPEC%ICAS. SE AS PESSOAS COLECTI AS T4)1 E) CERTAS )ATDRIAS1 PRINCIPAL)ENTE DE CAR.CTER %A)ILIAR E SUCESS2RIO1 )ENOR CAPACIDADE DO &UE AS PESSOAS SINGULARES1 TA)BD) A IN ERSA D ERDADEIRA1 E *. )ATDRIAS1 PRINCIPAL)ENTE DE CAR.CTER CO)ERCIAL1 E) &UE AS PESSOAS COLECTI AS T4) CAPACIDADE E AS PESSOAS SINGULARES N5O T4). PARECE CLARO &UE AS LI)ITA67ES E)ERGENTES DA NATURE/A DAS COISAS INCIDE) SOBRE A CAPACIDADE DE GO/O DAS PESSOAS COLECTI AS. BASTA PENSAR NO CASA)ENTO ENTRE DUAS SOCIEDADES1 OU NA ADOP65O DE U)A POR OUTRA. A CONSE&U4NCIA N5O PODE DEI0AR DE SER A NULIDADE1 CO) TODO O SEU REGI)E JURDICO TPICO. O ACTO N5O C*EGA A PRODU/IR &UAL&UER E%EITO JURDICO E A SUA IN ALIDADE PODE SER IN OCADA A &UAL&UER TE)PO POR &UAL&UER INTERESSADO1 E DE E SER CON*ECIDA O%ICIOSA)ENTE.
LEGAIS1 NOS CASOS E) &UEST5O1 N5O TE) A ER CO) OS ACTOS E) SI1 )AS ANTES E APENAS CO) A SUA LIGA65O CO) A SOCIEDADE &UE OS PRATICA. ASSI) SENDO1 O DE%EITO N5O EST. NO ACTO1 )AS APENAS NA LIGA65O ENTRE O ACTO E O OBJECTO SOCIAL. A CONSE&U4NCIA PARA A ALIDADE DO ACTO DE E1 POIS1 SER APRECIADA NO G)BITO DA PROBLE).TICA DO %I) E DO OBJECTO SOCIAL DA PESSOA COLECTI A.
IV e! princ+pio/ o fi! e o o-*ec&o social das pessoas colec&i0as de direi&o ci0il e co!ercial es&'o ao alcance da a &ono!ia pri0ada. S'o fi)ados inicial!en&e pelos f ndadores e pode! ser !odificados pos&erior!en&e por al&era.'o dos respec&i0os es&a& &os. Es&a re(ra &e! e)cep.,es. :ar&. <@@.; do CCA/ " e e)i(e a pr0ia 0erifica.'o do fi! " e &e! de ser considerado 6de in&eresse social pela en&idade co!pe&en&e7. Por ra8,es de orde! pB-lica/ decorren&es do fi! e o-*ec&o social " e se prop,e! prosse( ir/ a lei es&a& i ! re(i!e e! " e 13 ! pr0io e espec+fico * +8o de !ri&o. Se a cons&i& i.'o das pessoas colec&i0as/ nos casos co!o os referidos/ con&rolada/ &a!-! a !odifica.'o pos&erior do fi! e do o-*ec&o social n'o pode ser alcan.ada li0re!en&e e se! pr0io con&rolo. Has a re(ra (eral a da li-erdade/ sendo is&o e)cep.,es.
I as pessoas colec&i0as n'o &5! consci5ncia ne! 0on&ade pr9prias co!o as pessoas 1 !anas. A for!a.'o e a e)press'o da 0on&ade f ncional necessi&a do s por&e de 9r('os. Es&es 9r('os &5! &i& lares " e aca-a! por ser pessoas 1 !anas. Hes!o " ando o &i& lar do 9r('o social &a!-! !a pessoa colec&i0a/ 13 se!pre !a o !ais pessoas 1 !anas " e/ !ais pr9)i!a o !ais re!o&a!en&e/ s por&a! os processos de for!a.'o e e)press'o da 0on&ade f ncional das pessoas colec&i0as. Es&e fac&o cond 8i 1is&orica!en&e a !a cons&r .'o * r+dica se( ndo a " al as pessoas colec&i0as sofreria! de !a (enrica incapacidade de e)erc+cio/ " e seria s prida por ! re(i!e de represen&a.'o. As pessoas colec&i0as seria! o-ri(a&oria!en&e represen&adas pelos &i& lares dos se s 9r('os. II a refer5ncia a !a incapacidade de e)erc+cio (enrica es&3 li(ada ao !onis!o de represen&a.'o le(al dos !enores e dos in&erdi&os/ a 6represen&a.'o7 das pessoas colec&i0as pelos &i& lares dos se s 9r('os foi assi!ilada 4 & &ela. Has es&a e" ipara.'o n'o se * s&ifica. A ra&io le(is da incapacidade de e)erc+cio das pessoas sin( lares n'o se 0erifica nas pessoas colec&i0as. As defici5ncias de e)peri5ncia/ de discerni!en&o e de a &odo!+nio dos !enores n'o e)is&e n nca nas pessoas colec&i0as/ assi! co!o n'o e)is&e! os defei&os de car3c&er " e f nda! a in&erdi.'o e a ina-ili&a.'o. H i&o diferen&e o " e se passa co! as pessoas colec&i0as " e/ co!o se disse/ &5! se!pre por de&r3s as pessoas sin( lares de c *os in&eresses s'o ins&r !en&o !ais o !enos re!o&o. A necessidade de 9r('os nas pessoas colec&i0as nada &e! de pa&ol9(ico o de anor!al e corresponde 4 s a na& re8a e nor!alidade. $ pr9prio da na& re8a das pessoas colec&i0as &ere! 9r('os. Se o s -s&ra&o cons&i& i a s -s&Incia da pessoa colec&i0a/ a or(ani8a.'o a s a for!a. A or(anicidade es&a carac&er+s&ica das pessoas colec&i0as de &ere! se!pre/ e n'o podere! dei)ar de &er 9r('os e f ncionar por se in&er!dio. N'o / pois/ correc&o falar de incapacidade (enrica de e)erc+cio a prop9si&o das pessoas colec&i0as. III pelas !es!as ra8,es/ &e! sido cri&icada a " alifica.'o co!o represen&a.'o or(Inica/ da rela.'o en&re as pessoas colec&i0as e os &i& lares dos se s 9r('os. :n.;< do ar&i(o <J?.; do CCA por! a represen&a.'o e)i(e " e 1a*a !a d alidade de pessoas e/ e! ri(or/ &al n'o se 0erifica nes&e caso/ por" e os 9r('os fa8e! par&e da pessoa colec&i0a e n'o l1e s'o al1eios. O3 na rela.'o en&re a pessoa colec&i0a e os &i& lares dos respec&i0os 9r('os 13 d alidade e/ no " e l1e respei&a/ se pode falar de represen&a.'o or(Inica/ desde " e se &en1a se!pre -e!
presen&e " e &al n'o corresponde 4 represen&a.'o le(al ne! 4 represen&a.'o 0ol n&3ria.
IV os 9r('os das pessoas colec&i0as dis&in( e!2se f nda!en&al!en&e e! &r5s classes# 9r('os deli-era&i0os/ 9r('os e)ec &i0os e 9r('os de fiscali8a.'o. _RGVO %ELILERATIVO# por e)cel5ncia a asse!-leia (eral. $ co!pos&a pelos s9cios/ e! princ+pio pela s a &o&alidade/ e!-ora possa 1a0er res&ri.,es 4 ni0ersidade/ e &e! co!o f n.'o principal a for!a.'o da 0on&ade f ncional da pessoa colec&i0a/ a elei.'o dos &i& lares dos 9r('os socias/ a fiscali8a.'o da (es&'o e a apro0a.'o das con&as. Nor!al!en&e/ &e! co!pe&5ncia e)cl si0a para deli-erar so-re al&era.,es dos es&a& &os/ !odifica.'o e dissol .'o da pessoa colec&i0a. As f nda.'o n'o &5! asse!-leia (eral/ por" e n'o &5! s9cios. _RGVO EYECUTIVO# &e! &radicional!en&e/ desi(na.,es 0ariadas. Nas f nda.,es e sociedades an9ni!as/ cos& !a desi(nar2se co!o consel1o de ad!inis&ra.'oK nas associa.,es e sociedades ci0is si!ples/ direc.'oK nas sociedades e! no!e colec&i0o e por " o&as/ (er5ncia. Te! co!o principal f n.'o a (es&'o da pessoa colec&i0a e a s a ac& a.'o o 6represen&a.'o e)&erna7. Os se s !e!-ros s'o elei&os pela asse!-leia (eral de en&re os s9cios o &erceiros/ consoan&e o &ipo de pessoa colec&i0a. Nas f nda.,es/ " e n'o &5! asse!-leia (eral/ os !e!-ros do consel1o de ad!inis&ra.'o s'o no!eados no ac&o de ins&i& i.'o o pela en&idade pB-lica co!pe&en&e para o se recon1eci!en&o. _RGVO %E NISCALIXARVO# desi(nado por consel1o fiscal. Pode &a!-! ser nipessoal/ caso e! " e desi(nado co!o fiscal Bnico. Te! co!o principais f n.,es fiscali8ar a (es&'o e as con&as da pessoa colec&i0a. G3 1o*e e! dia !a &end5ncia para o s -s&i& ir por re0isores oficiais de con&as o por sociedades de re0isores oficiais de con&asK &al / por!/ desaconsel130el por" e aca-a por red 8ir a fiscali8a.'o 4s con&as da pessoa colec&i0a/ co! pre* +8o da fiscali8a.'o da (es&'o. O consel1o fiscal dispensado nas sociedades de pessoas sociedades ci0is si!ples/ sociedades e! no!e colec&i0o/ e nas pe" enas sociedades por " o&as. Nas sociedades an9ni!as es&3 1o*e pre0is&a !a es&r & ra or(Inica !ais co!ple)a/ co! asse!-leia (eral/ consel1o (eral/ direc.'o e fiscal Bnico. $ !a es&r & ra !ais ade" ada para as (randes sociedades an9ni!as/ co! capi&al disperso nas -olsas/ e e! " e o nB!ero ele0ad+ssi!o e o anoni!a&o dos accionis&as aconsel1a a cria.'o do consel1o (eral/ onde es&'o represen&ados os (randes accionis&as e " e &e! f n.,es deli-era&i0as e de fiscali8a.'o. Nas sociedades " e &en1a! e!i&ido o-ri(a.,es de0e ainda 1a0er ! 9r('o represen&a&i0o dos &i& lares das o-ri(a.,es corresponden&es a cada e!iss'o. Es&es s'o os 9r('os le(al!en&e o-ri(a&9rios/ se! pre* +8o de podere! 1a0er o &ros " e a a &ono!ia pri0ada per!i&e criar. V os 9r('os das pessoas colec&i0as &5! f n.,es e ca!pos de ac& a.'o pr9prios " e se e)pri!e! nas s as diferen&es co!pe&5ncias. A co!pe&5ncia de cer&o 9r('o corresponde ao I!-i&o de ac& a.'o " e l1e pr9prio/ desi(na as !a&rias so-re as " ais ele &e! le(i&i!idade para a(ir e in&e(ra os poderes f ncionais " e a lei e os es&a& &os l1e confere! para a prossec .'o dos fins sociais da pessoa colec&i0a. A co!pe&5ncia dis&in( e os di0ersos ca!pos de ac& a.'o e poderes f ncionais dos di0ersos 9r('os sociais. Todas as pessoas colec&i0as " e &en1a! !a ORGANI/A65O CO)PLE0A1 ISTO D1 &UE TEN*A) U)A PLURALIDADE DE 2RG5OS1 NECESSITA) DE CONTER1 NA LEI E NOS ESTATUTOS1 CRITDRIOS DISTINTI OS DAS .REAS DE ACTUA65O DE CADA 2RG5O1 DE
)ODO &UE SE POSSA *AR)ONI/AR O RESPECTI O %UNCIONA)ENTO. A CO)PET4NCIA CU)PRE A U)A PRECIOSA )ISS5O. A SEPARA65O DE CO)PET4NCIAS ENTRE OS 2RG5OS DA PESSOA COLECTI A D CLARA E CORRESPONDE APRO0I)ADA)ENTE AO EL*O PRINCPIO CONSTITUCIONAL DA SEPARA65O DE PODERES. )AS PODE *A ER SOBREPOSI65O DE CO)PET4NCIAS ENTRE 2RG5OS. *. CASOS E) &UE A CO)PET4NCIA D1 E) PRINCPIO1 DE U) 2RG5O1 )AS PODE PERTENCER A OUTRO POR DELEGA65O DO PRI)EIRO. PODE) SURGIR CON%LITOS DE CO)PET4NCIA ENTRE 2RG5OS DA PESSOA COLECTI A. TRATAESE DE &UEST7ES DO %ORO INTERNO DA PESSOA COLECTI A &UE N5O DE E)1 E) PRINCPIO TER REPERCUSS7ES E0TERNAS. )AS PODE) T4ELAS. O REGI)E DOS ACTOS PRATICADOS PELOS GERENTES OU AD)INISTRADORES %ORA DAS SUA CO)PET4NCIAS SER. ESTUDADO A SEGUIR A PROP2SITO DOS ACTOS ULTRA IRES.
?=. Os ac&os
l&ra 0ires
I o fi! social/ &al co!o concre&i8ado pelo o-*ec&o/ cons&i& i o cri&rio de ac.'o da pessoa colec&i0a e e)plici&a os in&eresses " e prosse( e. $ da cone)'o en&re a pessoa colec&i0a e o fi! social/ &al co!o concre&i8ado pelo o-*ec&o social/ " e decorre o cri&rio de le(i&i!idade da s a ac.'o. S'o le(+&i!os os ac&os e ac&i0idades da pessoa colec&i0a " e s'o diri(idos 4 prossec .'o do se fi!/ no I!-i&o do se o-*ec&o social. Es&'o 0iciados por ile(i&i!idade os ac&os e ac&i0idades das pessoas colec&i0as " e se*a! al1eios aos se s fins e o " e es&e*a! fora do se o-*ec&o. S'o ac&os e ac&i0idades l&ra 0ires. II a in&erpre&a.'o do ar&i(o <JD.; cond 8 4 concl s'o de " e os ac&os pra&icados pelas pessoas colec&i0as fora des&e I!-i&o s'o n los por fal&a de capacidade de (o8o/ por aplica.'o con* n&a dos ar&i(os <JD.; e >F?.;. III Oli0eira Ascens'o afas&a2se des&a lin1a de pensa!en&o/ e se( ndo ele/ as pessoas colec&i0as &5!/ e! princ+pio/ capacidade de (o8o (enrica/ li!i&ada apenas pela s a na& re8a n'o 1 !ana/ o " e as pri0a/ desde lo(o/ dos direi&os e)cl si0os da personalidade 1 !ana/ co!o s'o os direi&os fa!iliares/ a capacidade s cess9ria ac&i0a e direi&os " e se f nde! na personalidade on&ol9(ica. Ar&i(o <>.; n.;> da CRP/ " e recon1ece 4s pessoas colec&i0as &odos os direi&os e de0eres co!pa&+0eis co! a s a na& re8a. Li!i&a.'o pelo fi!K a e0en& al ano!alia residir3 no des0io e! rela.'o ao fi!/ e n'o na incapacidade. O " e n'o pode pra&icar ac&os de !aneira a afas&ar2se dos se s fins. IV a infl 5ncia do fi! e do o-*ec&o social so-re o I!-i&o de ac.'o das pessoas colec&i0as/ n'o de0e ser en&endida co!o li!i&a.'o da s a capacidade de (o8o/ ne! de0e incidir apenas so-re os se s ac&os isolada!en&e considerados. O fi!/ concre&i8ado pelo o-*ec&o social/ " er di8er/ o fi! social e! sen&ido concre&o/ n'o &e! a 0er co! o I!-i&o da capacidade de (o8o das pessoas colec&i0as/ !as an&es co! a le(i&i!idade da pessoa colec&i0a para a(ir so-re -ens/ in&eresses e si& a.,es * r+dicas " e se*a! al1eias a esse !es!o fi!. A " es&'o " e s sci&a n'o de incapacidade/ !as an&es de ile(i&i!idade. A re(ra &e! !a (rande elas&icidade. N'o se res&rin(e aos ac&os e ac&i0idades " e se*a! ri(orosa!en&e necess3rios 4 prossec .'o do fi! social e alar(a2se &a!-! aos " e se*a! si!ples!en&e con0enien&es/ " e se*a! coad* 0an&es/ a )iliares o " e/ para &al/ possa! con&ri- ir n !a !aior o !enor !edida. Na (rande !aioria das pessoas
colec&i0as pri0adas/ 1o*e/ o fi! e o o-*ec&o social s'o de&er!inados li0re!en&e pelos se s !e!-ros e pode! por eles ser !odificados &a!-! li0re!en&e. Cons&i& e! e)cep.'o pra&ica!en&e apenas as f nda.,es e o &ras pessoas colec&i0as s *ei&as a re(i!es especiais de licencia!en&o/ co!o/ por e)e!plo/ as ins&i& i.,es financeiras. O ar&i(o <JD.; do CC n'o con&! " al" er re(ra e)pl+ci&a " an&o 4s conse" 5ncias * r+dicas dos ac&os pra&icados o das ac&i0idades e)ercidas pela pessoa colec&i0a fora do ca!po do " e se*a necess3rio o con0enien&e 4 prossec .'o dos se s fins. E!-ora a do &rina &radicional op&e/ se! (rande disc ss'o/ pela n lidade dos ac&os l&ra ires/ e! ri(or/ &al sol .'o n'o es&3 consa(rada no precei&o. V " ando o fi! e o o-*ec&o s'o fi)ados por lei o por 9r('o do Es&ado no e)erc+cio de poderes pB-licos de a &oridade/ n'o pode! os !e!-ros da pessoa colec&i0a o os se s 9r('os !odificar nila&eral ne! li0re!en&e esses fins e o-*ec&o sociais. Assi! s cede/ en&re o &ros/ no caso das f nda.,es/ c *o fi! e o-*ec&o social de0e! ser apreciados e apro0ados pelo Es&ado :ar&i(o <@@.; do CCA e nos de o &ras pessoas colec&i0as co!o as ins&i& i.,es de crdi&o e sociedades financeiras/ c *a cons&i& i.'o es&3 s *ei&a a a &ori8a.'o do Lanco de Por& (al e " e s'o cons&i& +das co! a" ele e)cl si0o fi! e o-*ec&o/ " e n'o pode depois ser li0re!en&e !odificado. Has e! re(ra/ a fi)a.'o do fi! e do o-*ec&o social das pessoas colec&i0as pri0adas li0re e es&3 den&ro da li0re disponi-ilidade dos f ndadores da pessoa colec&i0a e dos se s 9r('os !odific32los !ais &arde. Nes&es casos/ os li!i&es 4 ac& a.'o e 4 &i& laridade de si& a.,es * r+dicas decorren&es do fi! e do o-*ec&o social da pessoa colec&i0a n'o s'o de orde! pB-lica/ s'o de orde! pri0ada e es&'o ao alcance das for.as da a &ono!ia pri0ada. Ora/ se os 9r('os das pessoas colec&i0as pri0adas pode!/ e! re(ra/ !odificar li0re!en&e o se fi! e o-*ec&o/ &al si(nifica " e n'o 13/ e! princ+pio/ " es&,es de orde! pB-lica " e afec&e! o fi! e o I!-i&o de ac& a.'o das pessoas colec&i0as. A ac& a.'o para al! do fi! e do o-*ec&o social &er3 en&'o a 0er e)cl si0a!en&e co! as rela.,es in&ernas da pessoa colec&i0a e co! a & &ela de &erceiros " e co! ela con&ac&e! e con&ra&e!. VI n'o 13 " e dis&in( ir en&re fi! e o-*ec&o social/ &an&o o fi! co!o o o-*ec&o social s'o fi)ados pelos f ndadores da pessoa colec&i0a/ se*a ela !a f nda.'o/ !a associa.'o/ !a sociedade co!ercial/ o o &ra/ e dos respec&i0os es&a& &os " e a!-os cons&a!. Ni! e o-*ec&o social n'o de0e! ser desin&e(rados# o o-*ec&o cons&i& i !a precis'o do fi! social. VI o des0io do fi! cons&i& i f nda!en&o para a dissol .'o e e)&in.'o das pessoas colec&i0as. $ cons&an&e/ na lei/ a conse" 5ncia * r+dica do des0io do fi!/ n'o en" an&o pr3&ica isolada des&e o da" ele ac&o/ !as co!o ac&i0idade consis&en&e e prolon(ada. O fi! ! dos ele!en&os do s -s&ra&o e a pessoa colec&i0a n'o pode so-re0i0er se! ele. Por isso/ a pessoa colec&i0a e)&in( e2se/ " ando o se fi! n'o possa con&in ar a ser prosse( ido/ o por" e se es(o&o / o por" e se &orno i!poss+0el. A !es!a conse" 5ncia * r+dica i!pos&a pela lei " ando o fi! se*a prosse( ido sis&e!a&ica!en&e por !eios il+ci&os o i!orais e " ando o se fi! real n'o coincida co! o fi! es&a& 3rio. :Ar&i(os <@>.; n.;> -A e <F>.; n.;> -AA. O des0io do fi! co!o ca sa de e)&in.'o das pessoas colec&i0as n'o es&3 li(ado 4 pr3&ica de ac&os isolados/ !as an&es 4 de ac&i0idades a " e a pessoa colec&i0a se dedi" e co! ! !+ni!o de cons&Incia e d ra.'o.
VII na in&erpre&a.'o da lei de0e proc rar2se ! sen&ido " e per!i&a alcan.ar as sol .,es !ais acer&adas e ra8o30eis. Co!inar 1o*e co! a n lidade de &odos e cada ! dos ac&os * r+dicos " e a pessoa colec&i0a pra&i" e e " e/ e! concre&o/ se*a! &idos co!o n'o necess3rios o n'o con0enien&es 4 prossec .'o do se fi! social seria &o&al!en&e inade" ado 4 0ida de rela.'o e (erador de !a ins s&en&30el inse( ran.a no &r3fe(o * r+dico. A san.'o da n lidade/ co! o se re(i!e * r+dico carac&er+s&ico de poder ser declarada oficiosa!en&e e de poder ser in0ocada a &odo o &e!po por " al" er in&eressado/ 0iria o-ri(ar os &erceiros/ co! " e! a pessoa colec&i0a con&ac&a e con&ra&a no " o&idiano/ a &er de sindicar/ e! rela.'o a cada ac&o da pessoa colec&i0a/ se ele se encon&ra den&ro o fora do li!i&e necessaria!en&e i!preciso da necessidade e/ !ais (ra0e ainda/ da con0eni5ncia 4 prossec .'o do fi!. Seria de!asiado 0iolen&o e (erador de e)cessi0a inse( ran.a considerar n loK onerar os &erceiros " e con&ac&a! e con&ra&a! co! a pessoa colec&i0a no " o&idiano co! o risco da e0en& al declara.'o de n lidade dos ac&os da pessoa colec&i0a/ seria !a in* s&i.a 0iolen&e e * ridica!en&e ins por&30el. Hel1or a sol .'o " e res l&a do n.;? do ar&i(o J.; do CSC/ " e consis&e e! considerar 03lido o ac&o e responsa-ili8ar pela s a pr3&ica a pessoa " e/ e! no!e da pessoa colec&i0a/ o pra&ico / o os &i& lares do 9r('o " e deli-ero a s a pr3&ica/ se dele res l&are! danos para a pessoa colec&i0a. Is&o de0e co! nicar2se ao ar&i(o <JD.; do CC. %e0e/ con& do/ ad!i&ir2se " e se*a! co!inados co! a san.'o da n lidade os ac&os pra&icados pelos 9r('os da pessoa colec&i0a e! se no!e " ando se concl a " e a s a pr3&ica con&r3ria 4 orde! pB-lica. Assi! s ceder3 " ando o o-*ec&o da pessoa colec&i0a es&e*a fora da s a disponi-ilidade/ se*a fi)ado por lei o a &ori8ado o apro0ado pelo Es&ado. Ta!-! a san.'o de n lidade ser3 de ad!i&ir " ando a pr3&ica do ac&o se*a especial!en&e 0edada por lei. Nes&es casos/ por!/ a n lidade n'o conse" en&e de fal&a de capacidade de (o8o da pessoa colec&i0a/ !as an&es de con&rariedade a lei in* n&i0a o 4 orde! pB-lica/ do ac&o pra&icado :ar&i(o >@D.; do CCA.
co! o re(i!e das sociedades co!erciais/ as li!i&a.,es de ac&i0idades decorren&es do o-*ec&o social/ dos respec&i0os es&a& &os e das deli-era.,es dos 9r('os das pessoas colec&i0as s9 de0e! ser opon+0eis a &erceiros " e/ no caso concre&o/ con1e.a! o n'o de0a! descon1ecer essas li!i&a.,es/ se en&re&an&o os ac&os e! " es&'o n'o fore! e)pressa o &aci&a!en&e ass !idos por deli-era.'o dos se s 9r('os/ e n'o podendo concl ir2se con1eci!en&o dessas li!i&a.,es a par&ir da si!ples p -licidade dada por lei aos respec&i0os es&a& &os. Tan&o na " es&'o da 0inc la.'o das pessoas colec&i0as pelos ac&os pra&icados para al! do o-*ec&o social/ co!o na da respec&i0a 0alidade/ es&a sol .'o a " e !el1or respei&a o princ+pio da confian.a e da apar5ncia.
penal fei&a direc&a!en&e a pessoas colec&i0as/ co! san.,es con&ra0encionais :coi!asA especial!en&e ade" adas 4 s a na& re8a.
penais
VII ass !e ainda par&ic lar i!por&Incia o re(i!e * r+dico da responsa-ilidade dos &i& lares dos 9r('os das pessoas colec&i0as/ peran&e as pr9prias pessoas colec&i0as a " e per&ence!/ peran&e os se s credores e peran&e &erceiros. Es&a !a&ria n'o es&3 &ra&ada no C9di(o Ci0il/ !as es&3 de&er!inado no C9di(o das Sociedades Co!erciais.
responsa-ilidade de ac&os da pessoa colec&i0a/ o 0ice20ersa/ co!o se/ no caso concre&o/ personalidade colec&i0a n'o 1o 0esse/ se! " e por isso/ a e)is&5ncia e a personalidade da pessoa colec&i0a e! ca sa se*a! dene(adas. A desconsidera.'o ac& a e! dois ca!pos principais# o da i!p &a.'o s -*ec&i0a de con1eci!en&os/ " alidades o co!por&a!en&os * ridica!en&e rele0an&es e o da i!p &a.'o da responsa-ilidade pa&ri!onial. No pri!eiro caso/ i!p &ado 4 sociedade o con1eci!en&o o consci5ncia pelo s9cio de cer&as si& a.,es co!o " alifican&es de -oa o !3 f. Prop,e2se ainda a seconsidera.'o para sol cionar casos de in&erposi.'o fic&+cia de pessoas e! " e o s9cio oc l&a a s a in&er0en.'o pessoal a&r3s da pessoa colec&i0a o 0ice20ersa. E! casos co!o es&es/ a desconsidera.'o per!i&iria 6le0an&ar o 0 7 da personalidade colec&i0a de !odo a o-&er a i!p &a.'o ao 0erdadeiro ac&or/ fa8endo assi! pre0alecer a realidade so-re a apar5ncia. No se( ndo caso/ a responsa-ilidade pa&ri!onial da sociedade " e i!p &ada ao s9cio/ o 0ice20ersa/ de !odo a e0i&ar a fr s&ra.'o dos crdi&os " ando o pa&ri!9nio do for!al de0edor se re0ele ins ficien&e. A desconsidera.'o/ nes&e caso/ corresponde 4 aplica.'o de ! re(i!e de responsa-ilidade li!i&ada a !a pessoa colec&i0a o sociedade de responsa-ilidade li!i&ada. V a desconsidera.'o pode res l&ar de re(i!es * r+dicos es&a& +dos na lei :desconsidera.'o le(alA. Assi! s cede por e)e!plo e! casos co!o o pre0is&o no ar&i(o @?.; do CSC/ no >CD.;2N/ e nos ar&i(os ?F<.; e ED<.; das CSC. VI !as a principal dific ldade enfren&ada pela &eoria da desconsidera.'o da personalidade colec&i0a consis&e na f nda!en&a.'o/ se! o s por&e espec+fico de precei&os le(ais/ da i!p &a.'o ao s9cio de si& a.,es o co!por&a!en&os da sociedade/ e 0ice20ersa/ o de responsa-ilidades pa&ri!oniais da sociedade/ e 0ice20ersa. Nos casos e)pressa!en&e pre0is&os na lei/ a desconsidera.'o * s&ifica e f nda!en&a o re(i!e le(al/ !as a lei " e s por&a * ridica!en&e a decis'o. Per( n&ar2se23/ en&'o/ se * ridica!en&e per!i&ido desconsiderar e! casos n'o e)pressa!en&e pre0is&os na lei. Na &en&a&i0a de f ndar a desconsidera.'o e)&rale(al. N !a perspec&i0a s -*ec&i0is&a/ e)i(e2se/ co!o f nda!en&o da desconsidera.'o/ o a- so conscien&e e in&encional/ co! ! fi! il+ci&o da separa.'o pessoal e pa&ri!onial en&re a pessoa colec&i0a e o se s9cio/ o se !e!-ro o !es!o o se ins&i& idor o -enefici3rio. Nra de s -*ec&i0a 4 lei. E)i(e2 se/ en&'o/ " e 1a*a consci5ncia e in&encionalidade de con&ornar e fr s&rar/ !el1or di8endo/ de defra dar o re(i!e le(al de i!p &a.'o s -*ec&i0a o de responsa-ilidade li!i&ada. N'o se an la ne! declara a n lidade da pessoa colec&i0a e! " es&'o/ " e con&in a a e)is&ir/ !as si!ples!en&e se n'o a&ende 4 separa.'o pessoal e pa&ri!onial por ele en0ol0ida. N !a perspec&i0a o-*ec&i0a/ pre&ende2se dispensar a de!ons&ra.'o da consci5ncia e in&encionalidade s -*ec&i0as para desconsiderar a personalidade colec&i0a. Ar( !en&a2se co! a dific ldade da s a pro0a e ainda " e o res l&ado * ridica!en&e indese*30el cons&i& iria/ s9 por si/ f nda!en&o s ficien&e para a desconsidera.'o/ ainda " e se! consci5ncia ne! in&encionalidade s -*ec&i0a. E! a!-as as perspec&i0as i!prescind+0el discernir/ a&ra0s de !a in&erpre&a.'o c idadosa da lei de c *a defra da.'o se &ra&e/ se a in&encionalidade nor!a&i0a de e0i&ar o de pro0ocar cer&o res l&ado se de0e li!i&ar ao !odo pre0is&o na !es!a lei/ o se de0e alar(ar2se &a!-! a o &ros !odos nela n'o pre0is&os/ res l&an&es da in&erposi.'o do re(i!e de separa.'o pessoal o pa&ri!onial ineren&e 4 personalidade colec&i0a. Es&e o principal !odo pr9pria de opera.'o da fra de (edesconsidera.'o e)&rale(al da personalidade * r+dica/ o para e0i&ar o res l&ado
dessa separa.'o/ desde " e e na" ilo e! " e for con&r3rio ao plano nor!a&i0o do %irei&o &rad 8ido pela Orde! PB-lica. O !es!o se aplica e! casos de fra de ao con&ra&o. A desconsidera.'o poder3 ainda operar no " adro de o &ros operadores * r+dicos/ en&re os " ais a si! la.'o/ o a- so do direi&o/ o a- so do ins&i& &o a responsa-ilidade or(Inica/ o a responsa-ilidade por ac& a.'o so-re -e! al1eio.
?C. As associa.,es
I as associa.,es s'o pessoas colec&i0as de &ipo corpora&i0o/ co! fi! n'o l cra&i0o/ e es&'o re(idas nos ar&i(os <JC.; a <@?.; do CC. En" an&o pessoas colec&i0as de cari8 associa&i0o o corpora&i0o/ dis&in( e!2se das sociedades por n'o &ere! fi! l cra&i0o. II as associa.,es cons&i& e!2se por escri& ra pB-lica/ princ+pio da li-erdade de associa.'o/ ar&i(o ?J.; da CRP/ a cons&i& i.'o de associa.,es li0re. %a escri& ra de cons&i& i.'o de0e! o-ri(a&oria!en&e cons&ar/ se( ndo os ar&i(os <JC.; do CC/ e ainda co! car3c&er fac l&a&i0o/ cons&ar dos es&a& &os da associa.'o. O ac&o de cons&i& i.'o e os es&a& &os es&'o s *ei&os a e)i(5ncias de p -licidade/ " e cons&a! do ar&i(o <J@.; do CC/ e de con&rolo le(al por par&e do No&3rio. III a or(Inica das associa.,es in&e(ra/ pelo !enos/ &r5s 9r('os# a asse!-leia (eral/ a direc.'o e o consel1o fiscal. A asse!-leia (eral o 9r('o deli-era&i0o por e)cel5ncia a " e! ca-e a for!a.'o da 0on&ade in&erna da associa.'o. $ co!pos&a pela ni0ersalidade dos associados. O 9r('o colec&i0o de ad!inis&ra.'o s al!en&e deno!inado direc.'o. As s as a&ri- i.,es e co!pe&5ncia s'o fi)ados nos es&a& &os. Ca-e2l1e/ e! (eral/ a ad!inis&ra.'o e direc.'o da associa.'o e &a!-!/ sal0o precei&o e! con&r3rio nos es&a& &os/ a s a represen&a.'o e)&erior. O 9r('o colec&i0o de fiscali8a.'o deno!inado consel1o fiscal e co!pe&e2l1e/ e! (eral/ proceder 4 fiscali8a.'o da ac&i0idade e das con&as da associa.'o. Al! des&es/ pode! os associados do&ar a associa.'o co! o &ros 9r('os desde " e o fa.a! cons&ar dos respec&i0os es&a& &os. IV os 9r('os das associa.,es f nciona! a&ra0s da &o!ada de deli-era.,es sociais. As deli-era.,es sociais s'o ac&os * r+dicos n'o ne(ociais pelos " ais a pessoa colec&i0a for!a a s a 0on&ade f ncional. As deli-era.,es sociais &5! !a d pla na& re8a consoan&e s'o encaradas na perspec&i0a dos !e!-ros do 9r('o o na da pr9pria pessoa colec&i0a. No " e concerne aos !e!-ros do 9r('o/ as deli-era.,es s'o ! ac&o pl ral co!pos&o pelos ac&os de cada ! dos s9ciosK as deli-era.,es s'o ! ac&o pl ral co!pos&o pelos ac&os de cada ! dos s9cios " e e)pri!e! o 0o&o. O 0o&o ! ac&o indi0id al do s9cioK as deli-era.,es in&e(ra! o con* n&o dos 0o&os e nesse sen&ido s'o ac&os pl rais. Por! na perspec&i0a da associa.'o/ a deli-era.'o ! ac&o ni&3rio i!p &30el 4 pr9pria associa.'o. Carac&er+s&ico da deli-era.'o social o princ+pio !aiori&3rio. %iferen&e!en&e dos con&ra&os/ " e e)i(e! o acordo en&re &odos os in&er0enien&es/ a deli-era.'o &o!ada/ e! princ+pio/ por !aioria. Por isso/ a discordIncia de !e!-ros do 9r('o n'o i!pede a deli-era.'o desde " e se for!e !a !aioria/ n'o o-s&an&e essa discordIncia " e se e)pri!e e! 0o&os con&r3rios. Co!o ac&os * r+dicos/ as deli-era.,es sociais pode! ser 0iciadas e sofrer de in0alidade/ inefic3cia/ o !es!o de ine)is&5ncia. A in0alidade das deli-era.,es sociais decorre da s a con&rariedade 4 lei e aos es&a& &os e &rad 82se e! an la-ilidade.
V as associa.,es e)&in( e!2se nos casos pre0is&os no ar&i(o <@>.; do CC. A e)&in.'o da pessoa colec&i0a decorre da a &ono!ia pri0ada e da e)&in.'o do se s -s&ra&o o de ele!en&os do s -s&ra&o. N nda2se na a &ono!ia pri0ada a e)&in.'o por deli-era.'o da asse!-leia (eral/ pelo dec rso do pra8o o o &ra ca sa e)&in&i0a pre0is&a nos es&a& &os. O princ+pio da li-erdade de associa.'o i!plica a li-erdade de e)&in.'o da associa.'o. Nes&es casos &a!-! da a &ono!ia pri0ada " e se &ra&a. As associa.,es s'o cons&i& +das/ de acordo co! o princ+pio da li-erdade de associa.'o/ por ac&o de a &ono!ia pri0ada. Es&a/ por!/ encon&ra co!o li!i&e/ en&re o &ros/ o da Orde! PB-lica. A a &ono!ia pri0ada n'o pode cons&i& ir associa.,es c *a e)is&5ncia se*a con&r3ria 4 OP e/ pela !es!a ra8'o/ n'o pode !an&er2se se! se e)&in( ir a" ela associa.'o c *a e)is&5ncia se &en1a pos&erior!en&e &ornado con&r3ria 4 OP. $ dos li!i&es da a &ono!ia pri0ada " e se &ra&a. Se a cons&i& i.'o das associa.,es/ e -e! assi! das de!ais pessoas colec&i0as/ press p,e a e)is&5ncia do respei&o s -s&ra&o/ a fal&a desse s -s&ra&o de&er!ina a s a e)&in.'o. E)&in&a a associa.'o/ 13 " e pro0er ao des&ino dos se s -ens/ se( ndo o ar&i(o <JJ.; do CC.
recon1eci!en&o s9 poder3 ser rec sado se o fi! n'o for de in&eresse social/ o se os -ens " e l1e fore! afec&os se !os&rare! ins ficien&es para a s a prossec .'o. V no " e respei&a 4 or(Inica/ as f nda.,es di0er(e! das associa.,es apenas por n'o &ere! asse!-leia (eral. N'o &endo associados/ as f nda.,es n'o pode!/ por isso/ &er co!o 9r('o a respec&i0a asse!-leia. A ad!inis&ra.'o concen&ra as f n.,es de for!a.'o da 0on&ade f ncional da f nda.'o e de (es&'o. A ad!inis&ra.'o no!eada nos es&a& &os/ " e de0e! fi)ar &a!-! o !odo de desi(na.'o/ s -s&i& i.'o dos se s !e!-ros/ assi! o da d ra.'o e cessa.'o dos respec&i0os !anda&os. Tal co!o as associa.,es/ as f nda.,es pode! &er ainda o &ros 9r('os/ desde " e especial!en&e pre0is&os nos respec&i0os es&a& &os. VI ap9s a s a cons&i& i.'o/ as f nda.,es pode! sofrer !odifica.,es i!por&an&es. O no0o fi! de0e apro)i!ar2se &an&o " an&o poss+0el do fi! fi)ado pelo ins&i& idor. Co! a ins&i& i.'o da f nda.'o o ins&i& idor perde a propriedade e o con&rolo/ pelo !enos o con&rolo direc&o dos -ens co! " e do&o a f nda.'oK passa a ser a en&idade co!pe&en&e para o recon1eci!en&o da f nda.'o/ co!o &i& lar dos in&eresses da co! nidade/ " e &e! le(i&i!idade para con&rolar a ac&i0idade da f nda.'o e prossec .'o dos se s fins. VII a f nda.'o pode es&ar onerada co! encar(os. No ac&o da ins&i& i.'o/ o ins&i& idor pode &er fi)ado nos es&a& &os ! o !ais encar(os/ a fa0or de &erceiros o a se pr9prio fa0or. O ac&o da ins&i& i.'o en0ol0e !a a&ri- i.'o pa&ri!onial (ra& i&a/ e!-ora se n'o es(o&e nela. Es&a a&ri- i.'o pa&ri!onial pode es&ar s *ei&a a 9n s. A onera.'o pode ainda ser s per0enien&e ao &e!po da ins&i& i.'o e res l&ar da acei&a.'o pela f nda.'o de !a doa.'o !odal. A onera.'o &rad 82se na 0inc la.'o a ! fi!. Pode dis&in( ir2se consoan&e essa 0inc la.'o afec&e a f nda.'o co!o ! &odo o apenas cer&os -ens do se pa&ri!9nio. No pri!eiro caso/ a 0inc la.'o fa8 par&e do fi! ins&i& cionalK no se( ndo cons&i& i ! si!ples 9n s " e afec&a esses -ens. Pode/ por! s ceder " e cer&a 0inc la.'o 0en1a a re0elar2se i!pedi&i0a o !es!o a dific l&ar (ra0e!en&e a prossec .'o do fi! ins&i& cional.