Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Galego Ortografa 1
ndice
1. Os signos de puntuacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A coma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
15
Principios de acentuacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
17
3. Acentuacin diacrtica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
25
5. Uso de b e v . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
6. Uso de h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
7. Uso de s e x . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
8. Uso de x, ll e i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
9. Grupos consonnticos cc e ct . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
49
Ortografa
Os signos de puntuacin
A coma [,]
A coma indica unha pausa breve, dentro dunha oracin.
sase a coma
1. Para separar os elementos dunha enumeracin (ags os que van unidos por conxuncins: e, ou)
O barco trouxo hoxe fanecas, xurelos, sardias, douradas e robalizas.
2. Para introducir aclaracins ou incisos nunha oracin.
Xon, o irmn de Cristina, volveu onte da sa viaxe.
3. Cando invertemos a orde lxica nunha oracin.
Aos trece anos, meu av marchou para a Arxentina.
4. Para indicar que nunha oracin se omitiu ou suprimiu un verbo.
Eu teo vinte e dous anos; Mnica, dezanove.
5. Para separar do resto da oracin o nome da persoa que nos diriximos (vocativo).
Pnsao ben, Carme, que unha decisin moi difcil.
6. Para separar lugar de data (nas cabeceiras das cartas) ou nmeros enteiros de
decimais.
A Corua, 28 de decembro de 2005
Custa 3,25 euros.
7. En ocasins, para marcar unha pausa antes (e, s veces, despois) dalgunhas conxuncins como pero, mais, non obstante, anda as, polo tanto, daquela, porque,
anda que...
Xa aforrei doce euros, anda as, non teo suficiente para mercar ese DVD.
Nunca se usa coma
Actividades
Os signos de puntuacin
1.
Sinala, co nmero correspondente, a regra de uso da coma que se aplica nestas oracins.
Oracin
2.
Regra
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
Pon as comas que faltan nestas oracins e indica, co nmero axeitado, a regra que aplicaches.
Regra
Oracin
3.
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
Completa estes enunciados coas enumeracins que correspondan. Coida o uso da coma.
Para a tortilla de patacas necesito: .................................................................................................................
Os meses do inverno son: .......................................................................................................................
Estas son as comidas do da: .......................................................................................................................
Os cinco continentes son: .......................................................................................................................
4.
Escribe estas oracins poendo en primeiro lugar a parte destacada. Aplica a regra de uso da coma que convea.
Eu xogo s cartas co av s veces.
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
5.
Tendo en conta o estudado sobre o uso da coma, introduce correctamente estes incisos ou aclaracins nas oracins que che propoemos despois.
mrcores
a Cidade Eterna
a mia noiva
o vecio do segundo
Os signos de puntuacin
Actividades
6.
Escribe continuacins para estas oracins. Ten en conta que debes inventar a partir dunha coma.
alt
ur
Te
ad
oc
o
m
pa
ics
rq
de
ue
Spi
der
ma
n
Xinzo de Limia
ado
oid
c
e
con
rm
e
a
c
C
du
o;
Con
d
ga
vo
a
ier
v
Xa
...
...
...
..
...
...
..
..
...
..
..
...
...
....
....
...
...
....
..
...
...
...
...
....
..
...
....
...
....
...
...
....
....
....
....
..
....
....
............................................................
....
....
....
...
....
...
....
...
....
...
....
...
....
....
...
....
...
....
...
....
...
....
...
....
...
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Actividades
Os signos de puntuacin
7.
8.
Comenta a diferenza de significado entre estas oracins. Explica tamn o diferente uso da coma
que se fai en cada caso.
Xon vn ac. / Xon, ven ac.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
9.
Escribe as oracins que presentamos deseguido pondolles unha coma, de xeito que modifiquen
o seu sentido.
Non quero mis.
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Os signos de puntuacin
Ortografa
O punto [.]
O punto indica unha pausa na lectura. Existen tres
tipos de punto: o punto e seguido, punto e parte e punto final. Despois de calquera clase de punto escrbese maiscula.
sase o punto e seguido
1. Para interromper unha oracin expresando temor, dbida, reticencia, intriga, emocin...
punto e parte
punto final
Actividades
Os signos de puntuacin
10. Sinala, co nmero correspondente, a regra de uso do punto e coma que se aplica nestas oracins.
A tenda, deberas de sabelo, pecha s oito en punto; ters
que volver ma.
....
....
Eu xa che dixera que, se suspendas, iras a clases particulares; polo tanto, agora non protestes.
....
11. Escribe estes enunciados intercalando entre eles as conxuncins que che damos deseguido. Coida
o uso do punto e coma e da coma.
daquela - en cambio - non obstante - polo tanto
Eu creo que tedes poucas posibilidades - non perdedes nada por intentalo.
............................................................................................................................... ..............................................................
12. Indica, co nmero axeitado, a regra de uso dos dous puntos que se aplica nestas oracins.
Foi o xeneral romano Xulio Csar quen dixo: cheguei, vin e
vencn.
....
Ola Xon:
....
10
....
....
Actividades
Te
o
mo
ita
Gsta
fam
nme
e
moit
as fro
itas
iguel
Ola M
u
rro
e
b
ra
o
s
fe
ro
p
na
t
n
E
...
...
...
..
...
......
......
...
...
...
...
...
...
.....
......
......
...
...
..
...
...
......
...
...
...
...
......
......
...
...
...
..
...
......
......
...
...
...
...
...
...
...
...
.....
......
......
...
..
...
...
......
...
...
..
......
......
...
...
Os signos de puntuacin
13. Escribe continuacins para estas oracins. Repara en que debes inventar a partir de dous puntos.
......
......
..
......
...
14. Sinala, co nmero conveniente, a regra de uso dos puntos suspensivos que se aplica nestes casos.
O rapaz entrou naquela escura estancia do castelo. Sentiu
algo s sas costas e era... Unha pantasma!
....
....
....
....
15. Escribe un texto no que introduzas, con sentido, varios exemplos de uso dos puntos suspensivos.
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ..........................................................................
11
Os signos de puntuacin
Actividades
16. Escribe este texto pondolle todos os puntos e as maisculas que lle faltan. Ten en conta o esquema que che presentamos.
O texto ten: 7 puntos e seguido / 2 puntos e parte / 1 punto final
Atopabmonos en ruta cara a un punto da rbita de Urano a nosa nave, a Kosmos VIII, era a mis perfecta das creadas ata daquela no noso pas para viaxes a longa distancia era capaz de acadar velocidades que s dez anos atrs resultaran impensables as distancias do espazo aberto semellaban cada
vez mis curtas no mbito do noso Sistema Solar pouco a pouco sentimonos donos de mis mundos
pensabamos que xa nos quedaba pouco por descubrir antes de dar o gran salto cara aos espazos da
Va Lctea era un pracer gobernar unha nave como a Kosmos VIII como sabedes, eu era o comandante un total de cinco persoas formabamos a misin tres ordenadores de resposta real axudbannos
Joan Manuel Gisbert, Historias secretas do espazo
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ............................................................................
............................................................................................................................... ............................................................................
17. Descubre a que signo de puntuacin corresponde cada cadro de cor: punto e coma [ ; ], dous puntos [ : ], puntos suspensivos [ ... ] ou punto [ . ]. Despois completa o texto cos signos adecuados.
Querida Carme
....
....
....
....
12
Os signos de puntuacin
Ortografa
Cando volves?
Fostes festa?
sase o signo de exclamacin [ ! ]
1. Para facilitar a lectura e evitar ambigidades pdese marcar o inicio da pregunta ou da exclamacin cos signos [ ] ou [ ], respectivamente.
Eu quedo, ou queres que marche?
13
Actividades
Os signos de puntuacin
18. Completa os globos deste cmic con oracins que leven signos de interrogacin ou de exclamacin.
Son
as dez e
cuarto.
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
14
Ortografa
Regras xerais de
acentuacin
Principios de acentuacin
A slaba
Denominamos slaba cada golpe de voz con que pronunciamos unha palabra.
caf ca - f
espello es - pe - llo
Slabas tnicas e tonas
Non todas as slabas das palabras se pronuncian coa mesma intensidade. A slaba tnica dunha palabra a que se pronuncia con maior intensidade; as demais
son slabas tonas.
caf ca (slaba tona) - f (slaba tnica)
espello es (slaba tona) - pe (slaba tnica) - llo (slaba tona)
As palabras dunha nica slaba (monoslabas) poden ser tnicas ou tonas.
ti (-pronome-, tnica)
a (-artigo-, tona)
Tipos de palabras segundo a posicin da slaba tnica
Actividades
Regras xerais
de acentuacin
1.
2.
Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar seis palabras distintas. Despois rodea cun crculo a slaba tnica de cada palabra.
a
mor
zo
re
mal
ga
zar
bra
res
co
mar
ce
ri
al
mr
cr
da
ni
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
Separa en slabas estas palabras e sitaas nos recadros que lles corresponden. Coida que nos cadros brancos coincidan slabas tonas e nos de cor as slabas tnicas.
pantalns - lstrego - aparellador
semforo - libro - felicidade - bicicleta
frigorfico - soar - camisa
3.
16
Clasifica as palabras das das actividades anteriores neste cadro. Sublia a slaba tnica en todos
os casos.
Agudas
Graves
Esdrxulas
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
Ortografa
Palabras agudas
Regras xerais
de acentuacin
17
Actividades
Localiza nas sopas de letras os nomes dos elementos debuxados. Cada nome aparece nunha sopa
distinta en funcin de se unha palabra aguda, grave ou esdrxula.
Regras xerais
de acentuacin
4.
graves
agudas
esdrxulas
Escribe as dez palabras anteriores, co acento grfico se o precisan, e explica razoadamente por
que o levan ou por que non.
18
Palabra
Xustificacin
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
5.
Resolve este camio silbico. Para facelo debes poer, slaba a slaba e no sentido que marcan
os tringulos de cores, as palabras que se corresponden con cada definicin. Observa que xa che
damos algunhas slabas como axuda.
Xogo de mesa.
Regras xerais
de acentuacin
Actividades
Unin sexual.
Dise do pobo, persoa ou animal que non
ten morada fixa.
Localidade luguesa.
FA
PI
PO
CO
CR
Clasifica as palabras que forman o camio silbico segundo sexan agudas, graves ou esdrxulas.
Agudas
Graves
Esdrxulas
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
19
Actividades
Regras xerais
de acentuacin
6.
Fai os cambios de nmero de cada palabra e indica se a nova forma aguda (a), grave (g) ou esdrxula (e). Ponlles acento grfico cando corresponda.
Plural
Singular
Plural
cctel (g)
....................
(... )
....................
monitor (a)
....................
(... )
espcime (e)
....................
mandril (a)
....................
7.
Singular
....................
(... )
....................
(... )
carcter (g)
....................
(... )
avestruz (a)
....................
(... )
Clasifica en agudas, graves ou esdrxulas estas palabras. Logo completa correctamente con elas as
oracins que seguen.
parque (.................... ) - parqu (.................... )
Cando limpes o ...................... da casa faino con este produto especial para madeira.
Os nenos renense acoto no ...................... para xogar pelota.
revlver (.................... ) - revolver (.................... )
De cando en vez tes que ...................... o guiso para que non se pegue.
O shriff desenfundou o seu ...................... e os bandidos fuxiron de al.
antigs (.................... ) - antigas (.................... )
As casas desta ra son as mis ...................... e fermosas da vila.
Ante o perigo dos gases txicos, os bombeiros levaban mscaras ...................... .
lucido (.................... ) - lcido (.................... )
O meu av, a pesar da sa enfermidade, est ...................... e segue a gobernalo todo.
O vestido desa actriz pareceume pouco ...................... porque tia un deseo anticuado.
porqu (.................... ) - porque (.................... )
Necesito saber o ...................... da ta decisin. Non acabo de entender as tas motivacins.
mellor que vaias hoxe ao banco ...................... ma festivo e precisamos os cartos.
8.
20
Ortografa
Acentuacin diacrtica
Sen acento
Con acento
Actividades
Completa os ocos destas novas de xornal coas palabras adecuadas de cada par.
Acentuacin diacrtica
1.
oso - so
compren - cmpren
pe - p
presa - prsa
te - t
do - d
fora - fra
cha - ch
Galicia ten saldo de mobilidade laboral negativo. O nmero de traballadores que saen
de Galicia para traballar noutras comunidades supera en case 4 000 persoas os empregados que chegan de ....................... para traballar na nosa comunidade.
Galicia Hoxe (18-2-2004)
A Terra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . acolle os restos de Manuel Mara nun sepelio no que mis de tres
mil persoas enmudeceron co adeus, en Outeiro de Rei, ao poeta da patria.
Os colectivos pesqueiros de Galicia manifestronse onte en Santiago para pedir o cambio na actual normativa pesqueira. Os afectados pola crtica situacin da anchoa do Cantbrico estn en ....................... de guerra.
22
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
2.
Substite a palabra destacada por outra sinnima. Ten en conta que esta nova palabra pode levar
ou non acento diacrtico.
O tenista protestou porque, segundo el, a sa pelota ( ..................... ) entrou.
Estamos a agardar polo tren que procede ( ..................... ) de Lugo.
Non te entreteas tanto, que teo apuro ( ..................... ). Se non saio xa, perderei o autobs.
Eu convidei a Uxa festa, pero ( ..................... ) ela non quixo vir.
Acentuacin diacrtica
Actividades
3.
Completa este texto. Ten en conta que as palabras que corresponden en cada oco poden levar ou
non acento diacrtico.
Chucho Monteiro detense . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . beira do camio de Castrilln. Remontou amodo a encosta da
carballeira, levando na man unha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . de loureiro verde, e agora senta nas pedras do valado
a carn do camio. Pasear sen ..................... polo monte ..................... unha cousa que o corpo lle pide, e
un dos labores que . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tempo lle ocupa. Coloca a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . de loureiro debaixo do brazo,
frega ..................... mans para sacudirlles o po, saca tabaco e mistos, fai un pito ..................... acndeo. Desde al divisa o val de Riba, e ao lonxe, ao ..................... dos montes de Lendo, os lugares da Raposeira, o
Muo e o serradoiro de Pitoques.
Xurxo Borrazs, Criminal
4.
Actividades
Acentuacin diacrtica
5.
Explica as diferenzas de significado entre estas mensaxes, segundo as palabras destacadas tean
ou non acento diacrtico.
No banquete, uns maleducados andaban a tirar bolas de pan polo aire.
............................................................................................................................... ...................................
Atopeite con mala cara cando as para o oculista. Ves ben agora?
............................................................................................................................... ...................................
6.
24
Ortografa
Hiato
Ditongo
Hiato
Dicimos que hai hiato cando das vogais contiguas se pronuncian en slabas diferentes: alegra a - le - gr - a.
Tipos de ditongos
Tipos de hiatos
Actividades
Pronuncia o nome dos elementos debuxados e escrbeos despois, slaba a slaba e cos acentos adecuados, no lugar que lle corresponda. Repara en que os cadros en laranxa conteen ditongos e os
cadros en verde, hiatos.
2.
Pronuncia estas palabras e clasifcaas segundo contean ditongos ou hiatos. Copia os acentos grficos adecuadamente.
1.
..........................
Como muo
(hiato: mu - - o)
..........................
..........................
Como puido
(ditongo: pui - do)
..........................
..........................
..........................
..........................
Como mido
(hiato: mi - - do)
..........................
..........................
26
..........................
Como partiu
(ditongo: par - tiu)
..........................
..........................
3.
Repara nas seguintes palabras: os smbolos de cor representan hiatos de vogais abertas. Relaciona
con frechas cada smbolo co hiato que lle corresponde.
farn
ocno
cllo
nb
petrl
ptico
perdr
camaln
aldn
plla
Hiato
Smbolo
ae
ao
ea
eo
oa
oe
Actividades
Completa agora a seguinte tboa con cada unha das palabras anteriores.
Palabra
faran
4.
Slabas
Leva acento
grfico
fa - ra - n
Non leva
acento grfico
Xustificacin
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
Le en voz alta estas oracins pronunciando ben os encontros de vogais destacados. Acenta correctamente os hiatos.
Raul toca moi ben a frauta.
Actividades
5.
6.
Pon os acentos grficos que faltan neste texto. Todos eles afectan a ditongos e hiatos.
O 3 de agosto de 1977 entrei a traballar como botns nun banco en Santiago de Compostela. Acababa de facer vinte anos. O curso acadmico entretivrao entre algunhas clases na facultade s que asistia pouco motivado, e unhas reunions para estudantes cristians nas que se mesturaba a accion poltica a favor dos mis humildes con certo tufo psicoterapeutico de alivio emocional. Dirixia as sesions
un cura chamado Luis Vilasuso, home agradable e prctico como o demostrou que, co paso dos anos,
acabase exercendo de coengo na catedral compostel. E foi en parte grazas a el que entrei no banco.
Miguel Surez Abel, O repenique de Beatriz Goldar
7.
Pon todos os acentos grficos que faltan nestas oracins. Ten en conta a presenza de ditongos, tritongos e hiatos.
A raia dixo entre bagoas que viaxaba a Suiza por un problema de saude.
A Luis perdooo porque o accidente que provocou foi involuntario.
Hai dous dias, Lucia sentia unha forte dor no oido dereito.
Xoan Bieitez, o profesor de Bioloxia, sabe moito sobre os pingins.
A miudo camio pola beira do rio ata o muio.
Ese dianteiro do Paraguai intercambiou a sua camiseta cun xogador rival.
unha magoa, pero con esta neboa non poderemos xogar o partido de beisbol.
Acaban de construir unha estatua dedicada heroina Maria Pita.
As baleas grises non son moi habituais nesta parte do oceano Atlntico.
Que o xuiz condenou o alcalde arzuan soubeno hoxe mesmo.
28
Ortografa
Uso de b e v
sase b
sase v
Excepcin:
rabe.
7. Nas palabras que comezan por di-: divagar,
divino, dividir, diversin...
Excepcin:
dibsico/a.
9. Nas palabras derivadas ou compostas doutras que tamn se escriben con b: polbo
polbeira, brazo antebrazo...
8. Nas palabras co prefixo vice- (cargo de rango inferior) ou co sufixo -voro/a (comer):
vicepresidenta, insectvoro...
10.Por criterios etimolxicos, en: abel, autombil, bafo, balde, baleiro, beira, billa, bolboreta, biscao, fibela, gabia, gabin, marabilla, mbil, nobelo, polbo, rebentar, ribeira, trobar, trobador, Xabier e os seus derivados.
9. Nas palabras derivadas ou compostas doutras que tamn se escriben con v: inverno
invernadoiro, vento papaventos...
10.Por criterios etimolxicos, en: acivro, av,
avoa, avogado, caravel, chuvasco, covarde,
Cristovo, escarvar, escaravello, Estevo, esvelto, garavanzo, gravar, gravata, pavilln, trevo, varanda, varredor, varrer, vasoira, vermello, verniz, verza, voda, voitre, vulto, xavelina e os seus derivados.
Actividades
Uso de b e v
1.
Indica, co nmero adecuado, a regra de uso de b que afecta s palabras destacadas destas oracins.
Ese escritor colombiano est a escribir a sa autobiografa.
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
O adestrador comentaba aos xornalistas que Xon debe contribur mis ao xogo do equipo.
.....
2.
.....
.....
Sinala agora, co nmero axeitado, a regra de uso de v que afecta s palabras destacadas destoutras oracins.
Ela e mais eu conversamos sobre a divertida escena do tranva da pelcula que vimos onte.
.....
.....
.....
.....
Segundo eles, o peor de vivir en Noruega son os continuos chuvascos e o fro invernal.
.....
.....
.....
3.
.....
.....
mido ....................
cerrar ....................
alga ....................
cazar ....................
ciscar ....................
salgada ....................
tpedo ....................
saleiro ....................
dieiro ....................
rumor ....................
susto ....................
alpino ....................
afondar ....................
calor ....................
afogar ....................
afinar ....................
sentido ....................
zoo ....................
demorar ....................
outear ....................
Crea oracins combinando algunhas das palabras con b e con v que formaches.
30
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
Actividades
Localiza na sopa de letras os nomes dos elementos debuxados. Todos eles levan a letra b.
5.
Resolve este encrucillado cos nomes dos elementos debuxados. Todos levan a letra v.
6.
Crea oracins combinando con sentido palabras das das actividades anteriores.
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
Uso de b e v
4.
31
Actividades
7.
Uso de b e v
Gust. . . . ame a. . . . rir aquela chocolatina con sumo coidado procurando non romper nada. Inmediatamente despois do papel . . . . ermello tia un papel de seda . . . . ranco e despois outro prateado que me
ser.... a para ir engrosando a mia .... la de papel de prata. Finalmente apareca a cati.... adora e arrecendente chocolatina. Entre o papel de seda e o de prata ha.... a un cromo que, ao chegar casa, garda.... a con outros de anteriores .... isitas nunha caixa de lata que por fra tia uns cara.... eis pintados. A
coleccin de cromos cham.... ase As mara.... illas do uni.... erso. Os temas eran moitos e moi .... ariados.
Desde a.... ins, su.... marinos, a historia da radio, o cine, a tele.... isin, os reis do mar... e moitos mis que
non lem.... ro agora.
Leticia Dotras, Voa, Cascuda!
8.
basto - vasto
............................
bocal - vocal
balor - valor
acudir a un laringlogo.
............................
9.
....
ieito ten que .... ol.... er ao mercado porque esqueceu comprar os gara.... anzos e as .... erzas.
Despois do .... anquete ti.... en que desa.... rochar a fi.... ela do cinto porque re.... entaba.
Cristo.... o quedou oita.... o na pro.... a de lanzamento de xa.... elina.
Mia a.... oa est en o.... ser.... acin no hospital porque lle descu.... riron un .... ulto no .... razo.
s .... eces, as cantigas dos tro.... adores medie.... ais critica.... an os no.... res pola sa co.... arda.
Aquela muller es.... elta disfrazada de .... ruxa con .... asoira a mia a.... ogada.
O autom.... il en.... orcou cando chega.... a ao pa.... illn de deportes.
32
Ortografa
Uso de h
sase h
1. En todas as formas de verbos como haber, habitar, habituar, herdar, homenaxear, honrar, hospedar e humillar: hai, habitaba, herdou, honrade...
2. Nas palabras que comezan polos prefixos gregos: hex- ou hexa- (seis), heptou hepta- (sete), hendeca- (once), hect- ou hecta- (cen), helio- (sol), hemi(metade), hemo- ou hema- (sangue), hetero- (diferente), homo- (idntico), hipo- (cabalo), hipo- (baixo), hiper- (superior ou moito), hidro- (auga), hipno- (sono), hepat- (fgado): helistato, hemiciclo, heptaslabo, hectmetro, heterodoxo, hidroloxa...
3. Nas palabras que comezan por hum-: humidade, humilde, humano...
Excepcin:
mero.
4. Nas palabras que comezan por horr- ou por hosp-: horrible, hospital, hspede...
5. Na palabra alcohol (anda que tamn se admite alcol) e nos seus derivados: alcohlico, alcoholemia...
6. En moitas interxeccins: ah, bah, eh, ho, hurra, oh, ouh...
Excepcin:
1. Por criterios etimolxicos, en: achar, ata ou at, baa, encher, ermida, ermo,
inflar, inchar, irmn, ombro, oco, orfo, so, ovo, trun e os seus derivados.
Actividades
1.
Indica, co nmero adecuado, a regra de uso de h que afecta s palabras destacadas destas oracins.
Uso de h
Ah, es ti! Que susto! Pensei que non haba ningun na casa.
.....
.....
.....
.....
.....
Bah! Eu non te creo. Ti non sabes nada de hipnotismo por moito que digas.
.....
.....
2.
.....
Resolve este encrucillado cos nomes dos elementos debuxados. Uns levan h e outros non.
34
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
Actividades
Completa estas oracins con palabras derivadas de historia, heroe, herdar e harmona. Despois
clasifcaas segundo a sa familia lxica e engade outras novas.
O ....................... protagonista deste cmic pode voar e facerse invisible.
Como sigas actuando en contra de teu pai, el vaite ....................... .
Intersame moito a ....................... de Galicia, sobre todo os petrglifos e as mmoas.
Uso de h
3.
Hoxe na reunin houbo un ambiente moi ....................... : ningun discutiu nin berrou.
Segundo moitos, a lextima ....................... do trono de Castela era Xoana a Beltranexa.
Se non queremos estragar o noso futuro, cmpre ....................... urbanismo e natureza.
Segundo ese ....................... , o castelo de Vimianzo foi construdo entre o sculo XII e o XIII.
O home que rescatou os nenos do incendio foi recoecido polo seu ....................... .
4.
Familia lxica de
historia
Familia lxica de
heroe
Familia lxica de
herdar
Familia lxica de
harmona
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
baa - baha
bafo - baho
menir - menhir
veculo - vehculo
prodo - prohdo
exibir - exhibir
boemio - bohemio
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, as palabras correctas anteriores.
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
35
Actividades
5.
Uso de h
Estevo arrimou a lmpada ao corpo da sa ....irm. Estaba enchoupada en suor. A nena bata dente con
dente na ....inconsciencia da febre. A bruxa apartou a basta tea que a cubra e deixou ao aire o brazo
da picadura. Estaba ....orriblemente ....inchado desde o ....ombreiro ata os dedos. ....aba un crculo negro no lugar onde a vbora lle cravara os dentes e del ....irradiaba unha profunda cor morada. A bruxa tocouno e apertou cos dedos aqu e acol.
Minio Rodrguez Cueto, A pedra da serpe (adaptacin)
6.
a - ai - hai
..................
..................
as - s - has
a ver - haber
cando vs por Lugo, que teo moitas ganas de verte.
..................
..................
diga.
a partida.
7.
36
Ortografa
Uso de s e x
sase s
sase x
1. Nas palabras co prefixo ex- que significa fra de ou que foi e xa non : exculpar, ex-ministra...
3. Nas palabras cos prefixos hexa- e sex- que significan seis: hexaedro, sexteto...
3. En lugar do primeiro x cando este apareca das veces entre vogais: osxeno, asexar... (pero tamn vale oxxeno, axexar...).
Levan s
Levan x
biscoito
escepticismo
escptico
escisin
esculcar
espectacular
espectculo
espectador
esplndido
espoliar
espontneo
espremedor
espremer
estender
estranxeirismo
estranxeiro
estraar
estrao
lapis
mesquio
mesquita
xasmn
arxila
bixutera
cervexa
cornixa
enxalzamento
enxalzar
enxiva
excelente
exceso
expectacin
extensin
extenso
extremidade
extremo
graxa
paixn
xarampn
xastre
xintosmo
xintosta
xordo
Actividades
Uso de s e x
1.
2.
3.
Completa estas palabras con extra- ou estra-. Ten en conta que extra- un prefixo que significa
fra de ou moi, mentres que estra- non ningn prefixo.
...............
ordinario
...............
ditar
...............
da
...............
gar
...............
nxeiro
...............
vertido
...............
eza
...............
uterino
...............
sensible
...............
xudicial
...............
dense
...............
lo
...............
polar
...............
texia
Completa estas palabras con ex- ou es-. Ten en conta que ex- un prefixo que significa fra de
ou que foi e xa non , mentres que es- non ningn prefixo.
...............
portar
...............
drxula
...............
prito
...............
cursin
...............
premer
...............
-conselleira
...............
-presidente
...............
pertar
...............
propiar
...............
culpar
...............
pectculo
...............
cusa
...............
poer
...............
pulsar
Completa estas oracins coas palabras das actividades anteriores axeitadas. Coida o uso de s e
de x.
Os nenos do colexio farn ma unha ............................ s Ces.
Van ............................ varias leiras nesta zona para construr un centro mdico.
Aquel dianteiro marcou un gol ............................ : caneou cinco xogadores e mais o porteiro.
A palabra automtico ............................ .
Xurxo ten un carcter moi ............................ : gstalle falar e sempre coece xente nova.
Que tiveses moito traballo non me parece ............................ para faltar voda de Antn e Clara.
Este telfono ten unha antena ............................ que permite maior cobertura.
Os avogados das das partes chegaron a un acordo ............................ para resolver o conflito.
Bill Clinton, ............................ dos Estados Unidos, dar ma unha conferencia en Compostela.
Se imos facer zume para todos, hai que ............................ polo menos tres quilos de laranxas.
Onte fomos ver ao teatro un ............................ de maxia.
Non lle deas golpes ao meu ordenador porttil, anda o vas ............................ .
Din que van ............................ a Carlos do colexio polo seu mal comportamento.
A ............................ que vai de Valdovio a Cedeira est chea de curvas.
Ese empresario dedcase a importar e
38
............................
Actividades
Localiza nesta sopa de letras as palabras definidas. Todas elas levan s ou x.
S
Uso de s e x
4.
Persoa que se dedica a facer roupa para home, sobre todo traxes, e s veces para muller.
.........................
Conxunto musical de seis membros.
.........................
5.
........................................................
........................................................
escavar
........................................................
exceso
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
estrao
........................................................
Actividades
Uso de s e x
6.
Escribe unha oracin con cada unha das seguintes palabras. Despois le as oracins en voz alta pronunciando estas voces adecuadamente.
testo - texto
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
esperto - experto
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
misto - mixto
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
sesta - sexta
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
esterno - externo
7.
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
40
Ortografa
Uso de x, ll e i
Levan x
Levan ll
conxugal
cnxuxe
conxuntura
conxuntural
dexeccin
disxuncin
enxesar
exaculacin
exacular
inxeccin
inxectar
maxesttico
pelexa
pexorativo
proxeccin
proxectar
proxectil
proxecto
proxector
subxacer
subxugar
traxecto
traxectoria
xacente
xacer
xaxuar
xaxn
xema
xenro
xeso
xugo
xugular
xustaposicin
xustapoer
agasallo
agulla
alleo
allo
antollar
antollo
aparellador
aparellar
atallar
atallo
bacallau
baralla
barallar
brillante
brillar
brillo
burbulla
callado
callar
cella
cerralleiro
coello
espello
estropallo
falla (fallo ou
carencia)
gargallada
lentella
mallo (apeiro)
mexilln
migalla
ollal
olleiras
palla
Levan i
pallaso
parella
partilla
semellante
semellar
tallo
tella
tellado
vasilla
aboiar
abraiar
alboio
alfaia
alfaiate
apoio
baioneta
boia
croio
ensaiar
ensaio
escaiola
escaiolar
faia (rbore)
faiado
ianqui
iate
Iemen (pas)
iemen
ien (moeda xaponesa)
iodo
ioga
iogur
iogureira
ioi
laiar
laio
maio (mes)
maionesa
maior
maiora
maiscula
minisaia
papagaio
paraguaio
pararraios
praia
raia
raiar
raio
saia
uruguaio
xoia
xoiara
xoieiro
Actividades
Resolve o encrucillado cos nomes dos elementos debuxados. Todos levan x, ll ou i.
2.
Uso de x. ll e i
1.
tema
abrazar
aseo
infectar
bota
barata
tesa
bate
................
................
................
................
................
................
................
................
Actividades
Le as seguintes palabras e descubre a letra que corresponde a cada crculo de cor.
....
....
....
maonesa
estropao
pioo
Baona
oeiras
ugular
boa
acer
traectoria
migaas
auar
gargaada
Noa
oal
Uso de x. ll e i
3.
4.
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
Familia lxica de
raia
Familia lxica de
proxecto
Familia lxica de
maior
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
43
Actividades
Uso de x. ll e i
5.
Completa as oracins coa palabra conveniente de cada par. Despois leas en voz alta coidando a
pronunciacin.
faio - fallo
Estamos a buscar un coche que ....................... , como moito, sete mil euros.
Cando ....................... a Roma, visitarei o Vaticano.
faia - falla
.......................
maio - mallo
6.
.......................
44
Ortografa
Grupos cc e ct
a, e, o + cc / ct
Despois de a, e e o, mantense o grupo consonntico completo: accin, abstracto, seccin, adxectivo, obxecto, respecto, occidental, noctmbulo...
Excepcin:
mantense o grupo consonntico con algunhas palabras tcnicas e cultas pouco frecuentes: edicto,
ictericia, succin...
i, u + c / t
abducin
abdutor
acueduto
aducin
adutor
aflicin
aflito
beneditino
conducin
conduta
conduto
condutor
conflito
constricin
constritivo
construcin
construtivo
construtor
contradicin
contraditorio
contricin
i, u + cc / ct
deducin
dedutivo
delito
delituoso
destrucin
destrutor
dicionario
distrito
ditado
ditadura
ditame
ditar
estrito
estrutura
flutuacin
flutuante
flutuar
frutfero
frutificar
frutuoso
gasoduto
inducin
indutor
instrucin
instrutivo
instrutor
interdito
introducin
introdutor
introdutorio
lutuoso
obstrucin
obstrucionismo
obstrucionista
obstrutivo
oleoduto
predicin
producin
produtivo
produtividade
produto
produtor
reconstrucin
reducin
reduto
redutor
reproducin
reprodutor
restricin
restritivo
salvoconduto
sedutor
traducin
tradutor
usufruto
usufrutuario
viaduto
vtima
Vtor
vitoria
vitorioso
xurisdicin
adiccin
adicto
conviccin
convicto
dectico
diccin
dctil
ductilidade
edicto
eructar
eructo
ficcin
ficticio
friccin
friccionar
ictericia
ictrico
ictiografa
ictioloxa
ictiomancia
indiccin
invicto
lictor
miccin
pictografa
pictogrfico
pictograma
pictrico
ricto
succin
succionar
veredicto
vindicta
Actividades
Grupos cc e ct
1.
Completa as seguintes palabras segundo convea. Se o precisas, repasa as listaxes da pxina anterior.
adxe...... ivo
exa........ o
condu...... or
di........ ado
obxe...... o
pi........ rico
o........ idental
v........ ima
produ........ o
do........ or
a........ in
tradu........ in
fi........ in
o........ avo
Despois de i, u,
c e t
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
Excepcins:
.........................................................
2.
.........................................................
Resolve o encrucillado. Algunhas das palabras que o compoen perderon o primeiro c no grupo
cc e o c no grupo ct e outras consrvano.
Excepcins:
Imaxinario, non-real.
Libro que contn palabras dunha lingua
nunha determinada orde e acompaadas da sa definicin.
Limar, prlogo.
Resultado a favor obtido nunha loita ou
competicin.
3.
Asocia e ordena as slabas de cada cor ata formar seis palabras distintas. Clasifcaas despois segundo mantean ou non os grupos cc ou ct.
a
tor
du
du
suc
cin
pro
con
des
vic
cio
so
du
tar
tor
ruc
to
cin
tuo
cue
re
tru
con
lu
nar
Grupos cc e ct
Actividades
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
4.
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
Completa coherentemente as seguintes oracins con palabras derivadas de ditar, estrutura e produto.
Se non hai vontade real de chegar a un acordo, este dilogo resultar ......................... .
A profesora hoxe fixo un ......................... para que melloremos a ortografa.
O escritor explicou que decidiu ......................... a sa novela en dez captulos.
A violencia un problema ......................... da sociedade: afecta a todas as idades e clases sociais.
Ese actor de Hollywood ser ......................... e director do seu prximo filme.
Estou a ler un libro sobre a represin durante a ......................... franquista.
Clasifica as palabras que escribiches neste cadro e engade outras da mesma familia lxica.
Familia lxica de
ditar
Familia lxica de
estrutura
Familia lxica de
produto
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
47
Actividades
Grupos cc e ct
5.
Rodea cun crculo a palabra correcta de cada par. Despois completa as oracins coas palabras correctas adecuadas.
gasoduto - gasoducto
seita - secta
drogadito - drogadicto
dicin - diccin
reitor - rector
beneditino - benedictino
reducin - reduccin
fricin - friccin
Escribe estas oracins corrixindo os erros que afectan aos grupos cc e ct. O nmero entre parnteses indica os erros por oracin.
Dxenlle ao xuz, con respeto, que dubidaba da obxeitividade do seu veredicto. (2)
........................................................................................................................................................................................................
O acueducto romano de Segovia unha das construccins mis espetaculares que coezo. (3)
........................................................................................................................................................................................................
Esta a octava victoria consecutiva do noso equipo: somos o nico equipo invicto. (2)
........................................................................................................................................................................................................
A profesora dictounos un texto sobre un planeta ficticio e eu escribn mal dous adxetivos. (2)
........................................................................................................................................................................................................
48
Ortografa
Terminacin zo, za
andazo
avinza
cansazo
cobiza (cobizar,
cobizoso etc.)
crenza (descrenza)
diferenza (indiferenza; pero diferenciar)
doenza
espazo (espazar,
espazoso)
estanza ('estrofa')
finanza
(financeiro; pero
financiar, financiamento)
graza (desgraza;
pero gracioso,
agraciar, agraciado)
habenza
influenza ('gripe')
licenza (pero licenciar, licenciado,
licenciatura)
nacenza (renacenza)
novizo
perseveranza
pertenza (xunto ao
cultismo pertinencia, con significado diferente)
acacia
anuncio (anunciar)
aprecio (apreciar)
artificio
(artificioso)
audacia
avaricia
(avaricioso)
beneficio
bulicio (bulicioso)
cartapacio
cilicio
comercio (comerciar)
consorcio
contumacia
delicia (delicioso)
desperdicio (desperdiciar)
divorcio (divorciar)
edificio
eficacia
estancia ('cuarto')
exercicio
falacia
farmacia
ficticio
hospicio
(hospiciar)
ictericia
impericia
influencia (influenciar)
postizo
preguiza (preguiceiro,
preguizoso)
presenza (pero
presenciar)
prezo (desprezo,
menosprezo,
prezar, desprezar; pero
aprecio, apreciar)
querenza (benquerenza, malquerenza)
sentenza (pero
sentenciar)
servizo (servizal)
tenza (mantenza)
terzo (terza, terz,
terzar)
xuzo (axuizar,
prexuzo)
xustiza (axustizar,
inxustiza, xusticeiro)
inmundicia
malicia (malicioso)
maleficio
milicia
necio
negocio (negociar)
noticia (noticioso)
nuncio
oficio (oficioso,
oficiar)
orificio
palacio
patricio
pericia (pericial)
perspicacia
pertinacia
precipicio
prefacio
propicio
(propiciar)
sacerdocio
sacrificio
silencio (silencioso,
silenciar)
socio (asociar)
suspicacia
vicio (vicioso,
viciar)
xentilicio
Actividades
Terminacin zo, za
1.
Agrupa e ordena as slabas da mesma cor ata formar oito palabras. Clasifcaas segundo rematen
en zo, za ou en cio, cia.
za
2.
pre
xu
cia
zo
ne
za
fi
cri
fi
cio
far
zo
bi
sa
ma
be
zo
sa
pre
co
cio
can
sen
des
Rematan en zo, za
............................................................................................................
............................................................................................................
Completa estes textos, tomados de xornais e revistas electrnicos en galego, coas palabras adecuadas da seguinte serie.
sentenza - prezos - terzos - espazos
grazas - xustiza - diferenzas - servizo
O informe elaborado por tcnicos de Consumer o pasado mes de xuo serviu tamn para constatar o que xa sabido: os .......................... que rexen nas reas de .......................... son superiores aos
que o usuario est afeito a pagar en establecementos semellantes (tendas, bares, restaurantes)
fra delas. Os datos indican que o men do da nun restaurante destes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . para descanso do automobilista custa 9 euros de media, chegando ata os 11 euros de media na AP-7 que
une Barcelona con Valencia.
revista.consumer.es
A Sala do Social do Tribunal Superior de .......................... de Galicia desestimou o recurso de suplicacin interposto polo Concello de Mos contra a .......................... ditada polo Xulgado do Social N.
4 de Vigo, no que se declaraba despido improcedente o do traballador do Grupo Municipal de
Intervencin Rpida (GRUMIR).
www.apeneira.com
Dos once millns de euros recibidos no perodo 2000-2006 en concepto de Fondos de Cohesin,
Catalua e Madrid recibiron 7,2 millns, ou o equivalente a dous .......................... . Esta reparticin,
lonxe de reducir as .......................... internas entre os estados e favorecer a competitividade, agrandou as desigualdades. A inxeccin de cartos nesas das comunidades axudou a que creceran mis
que a media europea, ao ser mis atractivas para a instalacin de novas empresas. De feito, Madrid foi a terceira rexin en crecemento econmico de Europa nos ltimos sete anos. ..........................
aos investimentos europeos, a comunidade madrilea deixou atrs a 34 rexins e situouse na posicin 39 das 210 existentes antes da ampliacin.
www.anosaterra.com
50
3.
Resolve o encrucillado. As voces que o compoen rematan en zo, za, cio, cia ou son derivadas
de palabras con estas terminacins.
4.
Terminacin zo, za
Actividades
Escribe oracins combinando, con sentido, palabras traballadas nas tres actividades anteriores.
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
51