Ligjerata

KAPITULLI 2
FINANCIMI
Objektivat mësimore
• Të japë përkufizimin mbi financimin e aktivitetit.
• Të tregojë mënyrat në të cilat firmat mund të grumbullojnë

fonde financiare.
• Të shpjegojë procesin e financimit përmes emetimit të

letrave me vlerë.
• Të shpjegojë rolin e bankave të investimit në procesin e

mbledhjes së fondeve financiare.
• Të tregojë mënyrën e financimit në disa vende të

zhvilluara.
• Të analizojë trendet në procesin e financimit.

FINANCIMI NË EKONOMINË ME TREG
2. 1. FINANCA
Kuptimi i financës
Financa përbënë procesin e alokimit të fondeve në formë të kredisë, huave, dhe kapitalit
të investuar në ato entitete ekonomike të cilat kanë nevojë për fonde shtesë dhe që mund
t’i përdorin ato në mënyrë më produktive.
Individët, bizneset dhe qeveritë, shpenzojnë, investojnë dhe fitojnë para. Ata shpesh nuk
zotërojnë fonde të mjaftueshme për financimin e shpenzimeve të tyre, pagesën e
borxheve ose përmbushjen e transaksioneve tjera. Andaj duhet të huazojnë fonde ose të
shesin aksione për të siguruar parat për të financuar operacionet e tyre. Kursimtarët dhe
investitorët në anën tjetër, akumulojnë fonde të cilat mund të fitojnë norma interesi apo
dividendë, po qe se përdoren në mënyrë produktive. Ato kursime mund të akumulohen në
formë të depozitave të kursimit, në formë të letrave me vlerë të pronës ose borxhit, apo në
formë të pretendimeve për pensione dhe sigurime. Kur huazohen për normë të caktuar
interesi apo investohen në blerjen e aksioneve, ato përbëjnë burime të fondeve investuese.
Institucionet të cilat transferojnë fondet nga kursimtarët kah përdoruesit e atyre fondeve,
quhen ndërmjetës financiarë. Në këtë strukturë bëjnë pjesë bankat komerciale, bankat e
kursimeve, shoqëritë e kursimeve dhe të huas, unionet kreditore, dhe institucionet jo
depozituese: shoqëritë e sigurimit, fondet pensionale, fondet investuese, dhe shoqëritë e
financimit.
Financa përfshinë tërë procesin lidhur me përdorimin, administrimin dhe

transferimin e parave ndërmjet individëve, bizneseve, institucioneve financiare,
tregjeve financiare dhe qeverive. Ajo është fushë e gjerë dhe dinamike, dhe ndërlidhet
me aktivitetet e çdo individi, firme biznesi, qeverie, dhe organizate financiare, private ose
publike, me objektiv fitimin ose jofitimprurëse.
Financa është shkenca mbi menaxhimin dhe administrimin e parasë, dhe ka

aspektin e saj teorik dhe atë praktikë. Në aspektin teorik financa hulumton dhe
studion ndërlidhjet ndërmjet raporteve dhe treguesve kuantitativ dhe kualitativ, duke
analizuar pasqyrat financiare. Ajo analizon në mënyrë kritike dhe studion konceptet dhe
kategoritë që përdoren në procesin e vendimmarrjes financiare, dhe propozon
metodologji më të avancuar për kryerjen e operacioneve dhe transaksioneve financiare.
Ndërkaq, në aspektin praktikë financa studion dhe adreson mënyrat dhe format në të
cilat individët, firmat, dhe qeveritë mbledhin, alokojnë dhe përdorin burimet
financiare gjatë kohës, duke marr parasysh gjithnjë riskun që mbajnë më vete
projektet e tyre. Financa i analizon ato në mënyrë kritike dhe tregon për mundësitë e
përmirësimit të tyre.
30
FINANCIMI
Aktiviteti i financës është aplikimi i një strukture teknikash të cilat i përdorin

individët, firmat dhe qeveritë, për të menaxhuar punët e tyre financiare,
veçanërisht ndryshimet ndërmjet të hyrave dhe shpenzimeve dhe riskun e
investimeve.
Termi financë inkorporon më vete këto kuptime:
• Studimin e parasë dhe të aktiveve tjera;

• Menaxhmentin e atyre aktiveve;
• Profilimi dhe menaxhimi i riskut të projekteve;
• Si folje, "të financojë" është të mbledh fonde për aktivitetin në biznes.
Shembuj të disa koncepteve financiare
Një entitet të hyrat e të cilit tejkalojnë shpenzimet që krijon ai mund të jep hua apo të
investojë të hyrat që i teprojnë. Në anën tjetër, një entitet të hyrat e të cilit janë më të
vogla se shpenzimet që krijon ai, mund të mbledh fonde financiare duke marr hua ato
fonde apo duke shitur aksione, duke zvogëluar shpenzimet e tij, apo duke rritur të hyrat.
Huadhënësi mund të gjejë huamarrësin, drejtpërdrejtë apo në mënyrë indirekte përmes

ndërmjetësve financiarë, siç janë bankat, ose të blejë apo të shesë letra me vlerë në tregun
financiar. Huadhënësi merr interesin, ndërsa huamarrësi paguan interesin më të lartë se sa
e merr huadhënësi, dhe ndërmjetësi financiar përvetëson ndryshimin.
Banka bashkon aktivitetet e shumë huamarrësve dhe huadhënësve. Banka pranon

depozitat nga huadhënësit, për të cilat ajo paguan interes. Më pas banka i jep hua ato
depozita duke akorduar kredi huamarrësve. Bankat u mundësojnë huamarrësve dhe
huadhënësve të kalibrave të ndryshëm të koordinojnë aktivitetet e tyre. Kështu bankat
janë kompensues dhe balancues të gjitha lëvizjeve financiare duke mundësuar
huadhënësit dhe huamarrësit e ndryshëm të takohen, dhe me kohë, huadhënësit të kthejnë
huat e dhëna.
Financën e përdorin individët (financat personale), firmat e biznesit (financat e biznesit) ,

qeveritë (financat publike) etj., si dhe nga një varg organizatash duke përfshirë shkollat
dhe organizatat jo fitimprurëse. Në përgjithësi, objektivat e çdo aktiviteti të përmendura
më sipër arrihen përmes përdorimit të instrumenteve të përshtatshme financiare, duke
marr në konsideratë ambientin e tyre institucional.
Në tri fusha të gjëra të financës: financat personale, financat e biznesit dhe financat
publike, janë zhvilluar institucione, procedura, standarde dhe objektiva të specializuara.
Financat personale
Financat personale trajtojnë çështjet siç janë:
• Sa para do të nevojitën për individin apo familjen në periudhat e

ndryshme në të ardhmen?
• Si do të sigurohen këto fonde financiare?
31
Financat personale trajtojnë dhe merren kryesisht me buxhetin familjar,

investimet e kursimeve personale, dhe përdorimin e kredive për konsumatorin.
Individët zakonisht sigurojnë kredi hipoteke nga bankat komerciale dhe shoqëritë e
kursimeve dhe të huas, për blerjen e shtëpive dhe apartamenteve të tyre. Ndërkaq, për
blerjen e mallrave të qëndrueshme, vetura dhe pajisje shtëpiake, mund të sigurohen kredi
dhe hua përmes bankave dhe shoqërive të financimit.
Llogaritë rrjedhëse dhe kartkreditë përbëjnë një formë tjetër me rëndësi përmes të cilave
bankat dhe bizneset shtrijnë kreditimin afatshkurtër kah konsumatorët. Në qoftë se
individët duhet t’i konsolidojnë borxhet e tyre apo të huazojnë para në situata emergjente,
hua të vogla parash mund të sigurohen nga bankat, bashkimet kreditore, ose shoqëritë e
financimit.
Financat personale përfshijnë edhe vendimet për pagesat për arsim, blerjen e sigurimeve,
për shembull sigurimin shëndetësor dhe sigurimin e pasurisë, investimet dhe kursimet për
pensione etj.
Financa të biznesit
Financat e biznesit janë formë e ekonomiksit të aplikuar e cila përdorë të dhënat
kuantitative nga kontabiliteti, metodat statistikore, dhe teorinë ekonomike, në përpjekje të
optimalizojë objektivat e korporatës ose entitetit tjetër të biznesit.
Financat e biznesit menaxhojnë dhe administrojnë operacionet dhe

transaksionet financiare të firmave në biznes.
Vendimet financiare themelore në këtë fushë përfshijnë vlerësimin e nevojave për aktive
në të ardhmen si dhe kombinimin optimal të fondeve të duhura për financimin e atyre
aktiveve. Në rastin e firmës së biznesit, menaxhmenti financiar i firmës ka për detyrë
sigurimin e fondeve financiare për financimin e aktivitetit të firmës në biznes. Kjo
përgjithësisht përfshinë edhe menaxhimin e riskut dhe përfitueshmërisë. Këto vendime
shpijnë te struktura e kapitalit të firmës në biznes. Fondet financiare me afat të shkurtër
apo kapitali punues, kryesisht sigurohet nga bankat në formë të linjave kreditore. Fondet
financiare afat gjata mund të sigurohen përmes kredive afat gjata bankare dhe tregtare, si
dhe përmes emetimit të obligacioneve dhe të aksioneve.
Në tregun e borxhit (obligacioneve), huamarrësit paketojnë borxhet e tyre në formë të

obligacioneve. Huamarrësi merr parat hua duke shitur obligacionet, të cilat përfshijnë
premtimin për shlyerjen e vlerës së borxhit bashkë me interesin. Blerësi i obligacionit
mund ta rishesë obligacionin, kështu që marrësi aktual i pagesave të interesit mund të
ndërrojë gjatë kohës. Obligacionet u mundësojnë huadhënësve që të rikthejnë vlerën e
huas së tyre thjeshtë duke e shitur obligacionin.
Një vendim tjetër në lidhje me financat e biznesit është investimi, apo menaxhimi i
fondeve. Një investim përfaqëson përvetësimin e një aktivi me shpresë se ai do ta ruaj
apo do ta rrisë vlerën e tij. Kështu në menaxhmentin e investimeve, ne duhet të zgjedhim
një portofol, gjithnjë duke marr vendime të arsyeshme se çka, sa dhe kur të investojmë.
Gjatë veprimit të tillë, duhet të:
32
FINANCIMI
• Identifikohen objektivat relevante dhe detyrimet:

o Institucion apo individ;
o Horizonti kohor;
o Mospëlqimi i riskut;
o Konsideratat tatimore;
• Identifikohet strategjia e përshtatshme:
o Aktive kundrejt asaj pasive;
o Strategjia e mbulimit të gjendjes monetare;
• Matet performansa e portofolit.
Financa publike
Financat e vendit, shtetit, regjionit, bashkisë, apo komunës, quhen financa publike.
Financat publike menaxhojnë dhe administrojnë operacionet dhe transaksionet
financiare të shtetit, dhe atë në nivelin lokal, shtetëror dhe federal.
Roli dhe rëndësia e financave publike është rritur shpejtë në shtetet perëndimore që prej
Depresionit të Madh të viteve 1930a. Si rrjedhim, tatimi, shpenzimet publike, dhe natyra
e borxhit publik tani përgjithësisht ushtrojnë ndikim dhe kanë efekt më të madh në
ekonominë kombëtare sesa përpara.
Financat publike merren me çështjet siç janë:
• Identifikimi i shpenzimeve të nevojshme të entitetit të sektorit

publik;
• Burimet e të ardhurave të atij entiteti;
• Procesi i parashikimit të buxhetit;
• Emetimi i borxhit (obligacione të qeverisë, obligacione bashkiake),
për financimin e projekteve të punëve publike.
Qeveritë i financojnë shpenzimet e tyre përmes një numri të madh metodash, ku më me

rëndësi janë tatimet. Buxhetet e qeverive rrallëherë janë në ekuilibër. Me objektiv
balancimin e buxhetit, qeveritë detyrohen të huazojnë fonde financiare për financimin e
deficiteve të tyre, duke krijuar kështu borxhin publik. Pjesa më e madhe e borxhit publik
përbëhet nga letrat me vlerë të tregtueshëme të emetuara nga qeveria, e cila duhet të bëj
pagesat e specifikuara mbajtësve të atyre letrave sipas kohës së caktuar më parë.
2.2. SEGMENTËT BAZË TË FINANCËS
Në përgjithësi financa është zhvilluar në katër segmente kryesore:
1. Financat e biznesit,
2. Investimet,
3. Institucionet financiare,
4. Financat ndërkombëtare.
33
Financat e biznesit
E para nga këto katër fusha, financat e biznesit, shpesh emërtohen edhe si financa të
korporatave. Emërtimi financa të korporatave përdoret shpesh vetëm për segmentin
shumë me rëndësi të financës së biznesit, që merret kryesisht me trajtimin teorik të fushës
së financës që i përket menaxhmentit financiar në nivel të korporatave. Edhe pse idetë
financiare dhe parimet bazë që trajtohen në kuadër të financës së korporatave përbëjnë
fundamentin teorik mbi të cilën zhvillohet teoria dhe praktika financiare e korporatës, e
vërteta është se ato mund të aplikohen dhe përdoren edhe në operacionet e entiteteve
tjera të biznesit. Megjithatë përdorimi i emërtimit financat e biznesit është më përcaktor
dhe gjithëpërfshirës.
Investimet
Segmenti tjetër i financës, investimet, kryesisht merren me trajtimin e aktiveve financiare
siç janë aksionet dhe obligacionet. Sipas teorisë së investimeve, investimi është sakrifica
e disa vlerave të tashme të sigurta për vlera të ardhshme të rritura, ndoshta të pasigurta.
Në bazë të këtij përkufizimi del se dy janë atributet kryesore të investimit: koha dhe
risku. Koha në kuptimin se sakrifikohen vlera të tashme për vlera të ardhshme, kurse
risku në kuptimin se sakrifikohen vlera të sigurta për vlera të pasigurta. Kompensim për
kohën dhe pasigurinë janë gjithnjë vlerat e ardhshme të rritura, të cilat konkretizohen
përmes rrjedhjeve të arkës. Çështjet më me rëndësi që trajtohen brenda subjektit të
investimeve janë:
• Procesi investues;
• Ambienti i investimeve: Letrat me vlerë, tregjet financiare,
ndërmjetësit financiarë;
• Strategjitë investuese;
• Kthimi dhe matësit e tij;
• Risku potencial dhe matja e tij;
• Çmimi i aktiveve financiare;
• Teoria e portofolit efecientë, etj.
Institucionet financiare
Institucionet financiare janë bartës kryesor të operacioneve dhe transaksioneve financiare
duke u ofruar shërbime individëve, bizneseve dhe qeverive. Në esencë, institucionet
financiare janë biznese të cilat merren kryesisht me veprimtari dhe aktivitete financiare.
Të tilla janë bankat komerciale, bashkimet e kursimit, bashkimet e kreditit, shoqëritë e
sigurimit, fondet e pensioneve, etj. Edhe pse operacionet e çdonjërës nga këto
institucione janë të ndryshme, e përbashkët e të gjitha institucioneve financiare është se
ato huazojnë fonde dhe i përdorin ato duke u akorduar hua individëve, bizneseve dhe
qeverive, të cilët kanë nevojë për fonde shtesë. Ato janë në rolin e ndërmjetësve
financiarë për të ndërlidhur kërkesën për fonde financiare me ofertën e tyre, duke
transferuar fondet nga zotëruesit e parasë, që aktualisht nuk i përdorin, tek huamarrësit të
cilët kanë nevojë për fonde shtesë. Institucionet financiare qëndrojnë midis ofruesit
përfundimtar dhe përdoruesit përfundimtar të fondeve financiare, dhe lehtësojnë lëvizjen
e parasë dhe kredisë midis ofruesve dhe përdoruesve.
34
FINANCIMI
Financat ndërkombëtare
Financat ndërkombëtare si segment i veçantë i financës, në fakt janë vazhdim i çdo njërës
nga fushat që trajtuam më sipër: financës së biznesit, investimeve dhe institucioneve
financiare, por tani në ambientin dhe kontekstin ndërkombëtar. Në fakt financat
ndërkombëtare përbëjnë segment special brenda çdo njërës nga këto tre fusha.
Shtrirja e këtyre tre segmenteve të financës në dimensionin ndërkombëtar, krijon

operacione dhe transaksione të cilat i karakterizojnë marrëdhënie dhe cilësi tjera, që
reflektojnë si rezultat i pozitës relative të ekonomisë kombëtare në krahasim me
ekonomitë e vendeve tjera, dhe tregjeve financiare kombëtare në krahasim me tregjet
financiare ndërkombëtare dhe tregun financiar global.
2.3. FINANCA DHE DISCIPLINAT TJERA EKONOMIKE

Fusha e financës ndërlidhet ngushtë me ekonomiksin dhe me kontabilitetin. Financa
ndërlidhet edhe me marketingun, me menaxhmentin e firmës në biznes, me matematikën
financiare, dhe me disiplina të tjera shkencore.
Financa dhe Ekonomiksi

Ekonomiksi siguron strukturën për vendimmarrje në lëmit siç janë analiza e riskut, teoria
e çmimeve dhe marrëdhëniet ndërmjet ofertës dhe kërkesës, analiza krahasuese e të
ardhurave dhe shumë lëmi të tjera me rëndësi. Po ashtu, ekonomiksi siguron edhe
treguesit e përgjithshëm për ambientin ekonomik në të cilin veprojnë bizneset.
Ekonomia financiare është degë e ekonomiksit e cila studion marrëdhëniet ndërmjet

variablave financiare siç janë çmimet, normat e interesit, dhe shpërndarja, si kundërvënie
atyre që kanë të bëjnë me ekonominë reale. Për dallim nga financa, ekonomia financiare
përqendrohet në ndikimet e variablave të ekonomisë reale në ato financiare.
Ekonomia financiare studion:
• Vlerësimin: Përcaktimi i vlerës reale të aktiveve:

o Sa risk përmban më vete aktivi? Identifikimi i normës së
përshtatshme për skontimin e aktivit;
o Çfarë flukse monetare do të prodhojë ai aktiv? Skontimi i flukseve
monetare relevante;
o Si krahasohet çmimi i tregut me aktivet e ngjashme? Vlerësimi
relativ;
o A varen flukset monetare nga aktivet apo ngjarjet tjera? Derivatet,
vlerësimi kontingjent i kërkesave;
• Tregjet financiare dhe instrumentet:
o Instrumentet;
o Aksionet;
o Obligacionet;
o Instrumentet e tregut të parasë;
35
o Derivatet;
• Institucionet financiare dhe
• Rregullimi.
Menaxheri financiar duhet të njoh sistemin financiar të vendit, institucionet financiare,

instrumentet financiare, dhe infrastrukturën ligjore. Ai duhet të dijë p.sh. cili është roli
dhe funksionet e Bankës Qendrore, sistemin e bankave komerciale, si dhe ndërlidhjet
midis sektorëve të ndryshëm të ekonomisë së vendit.
Treguesit agregat ekonomik siç janë bruto produkti kombëtarë, produkti industrial, të
ardhurat kombëtare neto, punësimi, inflacioni, norma e interesit, dhe të hyrat fiskale janë
pjesë përbërëse e çdo modeli vendimesh dhe duhet të zbatohen në mënyrë korrekte.
Njohja e këtyre treguesve u ndihmon dhe lehtëson menaxherëve financiarë marrjen e
vendimeve të drejta dhe me kohë.
Financa dhe Kontabiliteti

Kontabiliteti është një fushë tjetër me të cilën ndërlidhet financa. Shpesh thuhet se
kontabiliteti është gjuha e financës nga se siguron të dhënat financiare përmes pasqyrës
së të ardhurave dhe shpenzimeve (llogaria humbje dhe fitime), pasqyrës së gjendjes
financiare (bilanci), pasqyra e kapitalit të vet, pasqyra e ndryshimeve në gjendjen
monetare. Financa lidhë teorinë ekonomike me informacionin e kontabilitetit, dhe të
gjithë menaxherët e firmës në biznes, si në prodhim, shitje, zhvillim, marketing,
menaxhment, planifikim strategjik, etj., duhet të dinë çfarë do të thotë vlerësimi i
performansës financiare të firmës.
Menaxheri financiar duhet të dijë të interpretojë dhe të përdorë ato pasqyra gjatë gjithë
procesit të vendimmarrjes për alokimin e fondeve financiare të firmës, me qëllim që të
gjenerojë të hyra më të mira të mundshme në afat të gjatë.
Financa dhe Marketingu

Për të zhvilluar një strategji të suksesshme marketingu në firmën e biznesit, ne duhet të
kemi njohuri të mjaftueshme nga financa, sepse tregu funksionon mbi bazën e
mekanizmit të çmimeve, të cilat shprehen në para. Po ashtu, për të zhvilluar një kampanjë
marketingu, nevojitet buxheti i caktuar, kurse qëllimi i kampanjës duhet të arsyetojë
shpenzimin e atij buxheti, pra përsëri duhet të dimë të matim efektet, që me sa më pak
shpenzime të realizojmë efekte sa më të mëdha në treg. Analiza e kostos dhe dobive të
projekteve investuese të gjitha llojeve, përbën aspektin më me rëndësi të financës, kështu
që metodat që mësohen në financë janë me rëndësi të madhe për hulumtimet në
marketing, dizajnimin e marketingut, krijimin e kanaleve distributive, vlerësimin e
produkteve dhe politikën e çmimeve, dhe për shumë lëmi tjera.
Analistët financiar mbështetën shumë në analistët e marketingut, dhe kohë pas kohe
punojnë së bashku për të vlerësuar përfitueshmërinë e projekteve dhe produkteve të
propozuara. Shitjet e projektuara përbëjnë input kyç për gati të gjitha analizat e
produkteve, kurse projeksionet e këtilla shpesh zhvillohen me punë të përbashkët të
funksionit të marketingut dhe funksionit të financës.
36
FINANCIMI
Po ashtu, industria e shërbimeve financiare punëson ekspert të marketingut për të

ndihmuar shitjen e produkteve financiare siç janë llogaritë bankare, policat e sigurimeve,
dhe fondet e përbashkëta. Marketingu i industrisë së shërbimeve financiare është lloji i
marketingut që po zhvillohet me shpejtësi më të madhe, ndërkaq specialistët e
marketingut të industrisë së shërbimeve financiare realizojnë paga dhe kompensime tjera
të larta. Prandaj, për të punuar në këtë fushë, ne duhet të kemi njohuri të mira nga fusha e
industrisë së shërbimeve financiare dhe financës në përgjithësi.
Financa dhe Menaxhmenti

Menaxhmenti i firmës në biznes përcakton dhe zhvillon strategjitë e zhvillimit të biznesit
me objektiv realizimin e fitimeve më të mëdha të mundshme. Hartimi i një strategjie
zhvillimore afatgjatë, kërkon njohuri të mira nga fusha e financës në përgjithësi. Pa
njohur mirë proceset e vendimmarrjes financiare, institucionet dhe instrumentet
financiare dhe trendët në ambientin ndërkombëtar financiar, hartimi i një strategjie
zhvillimore do të përbënte vetëm një regjistër dëshirash jo reale. Fakti se strategjia e
caktuar zhvillimore duhet të mbështetet në buxhetin e caktuar për realizimin e saj, tregon
se vendimet financiare përbëjnë bazën mbi të cilën mund të ndërtohet çdo strategji
zhvillimore. Apo, strategjia financiare e përcakton strategjinë zhvillimore të biznesit të
caktuar, nga se çdo plan zhvillimi dhe veprimi i biznesit ka implikimet e tij financiare.
Kjo reflekton me konkludimin se, nga çdo i punësuar në cilin do nivel dhe funksion të
menaxhmentit të firmës, pritet të jetë i ndërgjegjshëm se sa puna e tij ndikon në fitimin e
firmës, dhe të gjithë ata të kenë njohuri dhe shkathtësi të punojnë në fushën e tyre me
objektiv përmirësimin e fitimeve. Dhe kjo është saktë ajo që ne mësojmë duke studiuar
financën: Kuptimi i aktiviteteve të cilat ndikojnë në rritjen e fitimeve.
Financa dhe Matematika financiare

Matematika financiare është degë e matematikës së aplikuar e cila merret me tregjet
financiare. Matematika financiare studion të dhënat financiare me ndihmën e metodave
matematikore, kryesisht statistikës. Të dhënat e tilla mund të jenë lëvizjet e instrumenteve
financiare, si aksioneve dhe obligacioneve etj.- dhe vlerat e tyre.
2.4. FINANCIMI I AKTIVITETIT

Sistemi financiar
Në çdo ekonomi të zhvilluar, Sistemi Financiar është i kompozuar nga individët
(familjet), bizneset, ndërmjetësit financiarë, dhe qeveritë. Në fakt të gjithë këta
pjesëmarrës në sistemin financiar, janë edhe agjentë ekonomikë të cilët qëndrojnë në
themel të aktivitetit ekonomik.
Individët (familjet)
Individët janë të bashkuar në familje. Familja është një bashkësi njerëzish që bëjnë jetë të
përbashkët dhe marrin vendime të përbashkëta ekonomike dhe financiare. Anëtarët e
familjes quhen ndryshe edhe konsumatorë.
37
Sipas teorisë ekonomike karakteristikat kryesore të familjes mbështetën në

supozimet siç janë:
• Familja merr vendime të qëndrueshme ekonomike sikur të jetë e përbërë nga një
individ i vetëm. Familja është njësia bazë vendimarrse e sjelljes së konsumit
brenda ekonomisë së vendit;
• Familja synon të arrijë maksimumin e dobishmërisë duke përdorur burimet e
kufizuara që ka në dispozicion;
• Familjet janë zotëruesit kryesorë të faktorëve të prodhimit. Ato i shesin shërbimet
dhe faktorët e prodhimit te firmat, duke marrë në këmbim të ardhura në formën e
pagës, rentës, e të tjera. Përmes vendimeve se sa të shesin dhe kujt ti shesin,
familjet synojnë maksimizimin e dobishmërisë.
Firma në biznes
Firma në biznes përfaqëson njësinë bazë që përdor faktorët e prodhimit për të prodhuar
mallra dhe shërbime që i shet te firmat e tjera, familjet ose qeveritë. Për këtë arsye firma
me të drejtë quhet ndryshe edhe prodhues.
Sipas teorisë ekonomike karakteristikat kryesore të firmës në biznes janë:
• Firma merr vendime të qëndrueshme si të ishte përbërë nga një individ i vetëm.
Firma trajtohet si njësia bazë e anës së prodhimit ose e ofertës së tregjeve të
mallrave;
• Shumica e firmave i marrin vendimet sipas një kriteri themelor, që synon
maksimizimin e fitimit;
• Firmat në biznes përfaqësojnë kërkuesit kryesor të faktorëve të prodhimit në
tregun e faktorëve, dhe ofruesit kryesor të mallrave dhe shërbimeve në tregjet e
mallrave dhe shërbimeve.
Qeveria
Termi qeveri përdoret në teorinë ekonomike në një kuptim të gjerë dhe përfshinë
nëpunësit publikë, agjencitë, organet qeveritare dhe organizmat e tjera që janë nën
kontrollin direkt të qeverisë. Ideja themelore e kuptimit të termit qeveri është se të gjitha
organizmat dhe agjencitë që përfshihen në qeveri, kanë fuqi politike e ligjore për të
ushtruar kontroll mbi agjentët ekonomikë individual dhe mbi tregjet.
Sipas teorisë ekonomike, qeveria nuk vepron në mënyrë të qëndrueshme, për tri
arsye kryesore:
• Të zgjedhurit që
qeverisin përfaqësojnë zona elektorale të ndryshme, si rrjedhim, ata mund të
shprehin pikëpamje dhe objektiva të ndryshme dhe shpesh kontradiktore;
• Individët si punonjës
publikë, të zgjedhur apo të emëruar, kanë objektiva personale si ruajtja e vendit
të punës, përparimi në pozitë, rritja e pushtetit, prestigji, etj., dhe objektiva të
shërbimit publik;
38
FINANCIMI
• Balancimi i
pushteteve dhe sistemi i kontrollit reciprok, e ndan autoritetin dhe përgjegjësinë
midis degëve të qeverisë duke mos krijuar mundësinë që vendimet të jenë të
qëndrueshme.
Ndërmjetësit financiarë
Ndërmjetësit financiarë janë institucione siç janë bankat, shoqëritë e sigurimit,
fondet e përbashkëta, fondet pensionale, dhe shoqëritë e financimit, të cilat
mbledhin fonde nga individët dhe firmat e biznesit të cilët zotërojnë kursime, e
më pas ato ua japin hua individëve, firmave të biznesit dhe qeverive, të cilat
kërkojnë fonde financiare shtesë për financimin e operacioneve dhe projekteve
investuese. Ndërmjetësit financiarë ndihmojnë individët dhe firmat e biznesit të
marrin pjesë në tregjet financiare, ndonëse në mënyrë indirekte, Tabela 2.1.
Shumë individë dhe firma biznesi nuk marrin pjesë drejtpërdrejtë në tregjet financiare por
e bëjnë atë nëpërmjet ndërmjetësve financiarë. Bankat komerciale janë ndërmjetës
financiarë të cilat ne i njohim më së miri dhe i hasim më së shpeshti në makroekonomi,
por fondet e përbashkëta, fondet pensionale, unionet kreditore, shoqëritë e kursimeve dhe
të huas, dhe deri në një masë edhe shoqëritë e sigurimit, janë gjithashtu ndërmjetës të
rëndësishëm financiarë.
Kur individët depozitojnë kursimet e tyre në bankë, banka përdorë ato fonde për të dhënë
hua për blerjen e shtëpive përmes kredive me hipotekë, japin hua studentëve që ata të
mund të paguajnë shpenzimet e shkollimit, japin hua për firmat e biznesit për të financuar
inventarët e tyre, dhe u japin hua të gjithë atyre që kanë kërkesa për fonde financiare dhe
kërkojnë t’i sigurojnë ato përmes formave të ndryshme të huamarrjes.
Individët dhe firmat e biznesit të cilët zotërojnë kursime monetare dhe dëshirojnë t’i
investojnë ato, mund të gjejnë huamarrësit edhe vet duke shmang ndërmjetësit financiarë.
Duke anashkaluar ndërmjetësit financiarë, zotëruesit e kursimeve mund të marrin kthime
më të larta. Atëherë shtrohet pyetja pse aq shumë individ dhe firma biznesi shfrytëzojnë
shërbimet e ndërmjetësve financiarë?
Ndërmjetësit financiarë u ofrojnë zotëruesve të kursimeve dy avantazhe me

rëndësi: ulja e riskut dhe likuiditeti.
Dhënia hua përmes ndërmjetësve financiarë zakonisht është më me pak risk, se

sa dhënia hua drejtpërdrejtë huamarrësve. Arsyeja kryesore pse pakësohet risku
është mundësia që ndërmjetësi financiar mund ta diversifikojë riskun. Ndërmjetësi
financiar jep shumë hua dhe, edhe nëse disa nga ato hua tregohen si investime të gabuara,
humbjet nga moskthimi i tyre do të kompensohen nga huat e shëndosha dhe të sigurta.
Për dallim nga kjo, një zotërues i kursimeve, do të mund të jep në mënyrë të
drejtpërdrejtë vetëm disa hua, dhe ndonjë hua e keqe në mënyrë substanciale do të mund
ta dëmtonte pasurinë e tij. Nga që ndërmjetësi financiar mund t’i investojë fondet e tij në
më shumë hua, ai siguron depozituesit e tij nga humbjet substanciale.
Arsye tjetër pse ndërmjetësit financiarë mund ta reduktojnë riskun është ajo se duke
investuar fondet në shumë hua, ata mësojnë se si të parashikojnë më mirë se cilët individ
apo firma që kërkojnë hua do të mund edhe t’i kthejnë ato. Dikush që nuk është
39
specializuar për huadhënie fondesh, mund të gjykojë në mënyrë të gabuar se cilat hua
janë të vlefshme dhe cilat jo, megjithëse edhe një specialist mund të gabojë shpesh.
Tabela 2.1
Përshkrimi i ndërmjetësve financiarë
Ndërmjetësi financiar Përshkrimi

Banka komerciale Mbledh depozita nga individët dhe bizneset dhe ato fonde u jep hua
huakërkuesëve.
Banka e investimit Mbledh fonde monetare për korporatat duke emetuar letra me vlerë (aksione
dhe obligacione).
Shoqëria e sigurimeve Investon fondet e ndara për pagesën e pretendimeve nga sigurimet në të
ardhmen, në blerjen e letrave me vlerë, paluejtshmëri, dhe aktive tjera.
Fondi pensional Investon fondet e ndara për pagesën e pensioneve në të ardhmen, në blerjen
e letrave me vlerë, paluejtëshmëri, dhe aktive tjera.
Fondacionet bamirëse Investon fondet e mbledhura përmes ndihmave dhe dhuratave bamirëse, për
shembull në universitet.
Fondet e përbashkëta Grumbullon kursime nga investitorët individual dhe i investon ato në blerjen e
letrave me vlerë.
Shoqëritë për financimin e Grumbullon fonde nga investitorët individual dhe nga ndërmjetësit e tjerë
ripërtëritjeve dhe bizneseve të financiarë, për të financuar biznese të vogla të reja me risk, kryesisht përmes
reja me risk (venture capital) financimit privat me aksione.
Avantazhi i dytë që ndërmjetësit financiarë ju ofrojnë pronarëve të kursimeve

është likuiditeti. Likuiditeti është aftësia e konvertimit të shpejtë të aktiveve në
instrumente financiare kualitative, para të gatshme. Shtëpia është një aktiv jo likuid, dhe
shitja e saj kërkon kohë të gjatë. Edhe nëse një kursimtar individual ka dhënë në mënyrë
të drejtpërdrejtë hua një personi tjetër, kjo hua mund të jetë gjithashtu një aktiv jolikuid.
Kështu, nëse huadhënësi papritmas ka nevojë për para në dorë, ai duhet ta bind
huamarrësin që të kthej huan e marr shpejt, që shpesh nuk është e mundur, ose ai duhet ta
gjejë dikë tjetër i cili do ta blinte huan nga ai, që po ashtu shpesh paraqitet si e vështirë.
Megjithëse ndërmjetësi financiar përdorë fondet e tij për të investuar në hua jolikuide,
përmasat e kapitalit të tij i mundësojnë atij të mbaj disa fonde financiare në formë rezerve
– në para të gatshme, në mënyrë që të mund të sigurojë likuiditetin depozituesve
individual.
Përveç financimit në mënyrë indirekte përmes ndërmjetësve financiarë, individët
financojnë firmat e biznesit edhe në mënyrë direkte përmes blerjes individuale dhe
mbajtjes së aksioneve dhe obligacioneve. Edhe qeveria luan rol me rëndësi në këtë proces
duke rregulluar tregjet e kapitalit dhe duke tatuar alternativat e ndryshme të financimit.
Lëvizja monetare dhe tregjet financiare

Lëvizja në vlerë e aktivitetit ekonomik, është e lidhur me sektorin financiar të
ekonomisë, i cili realizon kalimin e mjeteve monetare nga një subjekt ekonomik
në një tjetër. Një pjesë e të ardhurave të disponueshme përdoren për konsum,
kurse pjesa tjetër kursehet për tu konsumuar më vonë.
Gjatë aktivitetit ekonomik, midis lëvizjes monetare dhe asaj reale të ekonomisë krijohen
40
FINANCIMI
mospërputhje. Nga njëra anë kemi subjekte ekonomike që kursejnë e kërkojnë të shtyjnë
shpenzimet për një periudhë të ardhshme dhe paraqiten si kursimtarë ose huadhënës,
ndërsa nga ana tjetër kemi subjekte ekonomike që dëshirojnë e kanë nevojë të
konsumojnë e investojnë në periudhën aktuale, por nuk kanë burime dhe paraqiten si
shpenzues ose huamarrës.
Kjo mospërputhje kushtëzon lëvizjen e mjeteve të lira ose, siç i quajmë ndryshe, të
fondeve të huajtshme nga ata që i kursejnë te ata që kanë nevojë dhe i përdorin. Kjo
lëvizje realizohet nëpërmjet financimit direkt në tregjet financiare ose nëpërmjet
financimit indirekt nëpërmjet institucioneve financiare ose ndërmjetësve financiarë. Më
poshtë, për lehtësi analize, do t’i referohemi financimit direkt dhe do të flasim vetëm për
tregun financiar, duke nënkuptuar dhe financimin indirekt dhe institucionet financiare.
Tregu financiar përfaqëson kalimin e drejtpërdrejtë të fondeve të huajtshme nga

huadhënësit te huamarrësit nëpërmjet shitblerjes së aktiveve financiare. Aktivet
financiare, në thelb, janë kontrata midis huadhënësve dhe huamarrësve të cilët,
sipas kushteve të huadhënie-huamarrjes, paraqiten në forma të ndryshme. Këto
kontrata shiten dhe blihen në tregun financiar duke përfaqësuar në këtë mënyrë
forma të ndryshme të lëvizjes së pasurive financiare.
Figura 2.1
Kalimi i fondeve dhe tregu financiar
Huadhënësit
(Pronarët e kursimeve) Huamarrësit
Instrument
financiar
1. Individët 1. Firmat
(Familjet)
2. Qeveria
2. Firmat
3. Individët
3. Qeveria Tregu
(Familjet)
financiar
4. Të huajt Fondet Fondet 4. Të huajt
Kalimi i fondeve nga huadhënësit kah huamarrësit është ilustruar në Figurën 2.1.
Lëvizjen monetare ndërmjet firmës dhe tregut financiar në mënyrë skematike e paraqesim
në Figurën 2.2.
41
Individët janë huadhënësi kryesor sepse kursimet e tyre zënë peshën kryesore të fondeve
të huajtshme. Nga ana tjetër ata paraqiten edhe si huamarrës për qëllime konsumi duke
marrë hua hipoteke, karta krediti, etj., të cilat nga madhësia vijnë pas firmave dhe
qeverisë.
Bizneset paraqiten si huamarrësi kryesor për të përballuar nevojat për investime që

nevojiten për zgjerimin e aktivitetit apo për fillimin e tij të cilat zënë edhe peshën
kryesore të fondeve të huajtshme. Nga ana tjetër, ato paraqiten edhe si huadhënës duke
ofruar kursimet e tyre në formën e fitimeve të pashpërndara, amortizimit, etj.
Qeveritë paraqiten përgjithësisht si huamarrës për të mbuluar deficitin buxhetor dhe si

huadhënës sa herë që kanë tepricë buxhetore, gjë që aktualisht ndodh më rrallë. Ndërsa të
huajt paraqiten në të dy rolet kur japin hua për importet tona dhe kur marrin hua për
eksportet tona.
Lëvizjet monetare janë rrjedha të qarkullimit të parasë, akumulimit dhe kursimeve

ndërmjet subjekteve brenda një sektori, ndërmjet dy sektorëve dhe ndërmjet më shumë
sektorëve, me ç'rast njëri nga këta sektorë e kryen rolin e mekanizmit transmisiv të
qarkullimit të fondeve financiare.
Në çdo ekonomi kombëtare manifestohen kryesisht tri forma të lëvizjeve

financiare. Këto janë:
• Lëvizjet financiare të tregut;

• Lëvizjet financiare fiskale dhe
• Lëvizjet financiare me karakter rregullues.
Siç paraqitet në figurë:
(A) Firma emeton letra me vlerë për të mbledhur fonde monetare

(vendimi për financim).
(B) Firma investon në aktive (buxhetimi i kapitalit).
(C) Operacionet e firmës gjenerojnë flukse monetare.
(D) Parat që i paguhen qeverisë në formë tatimesh.
(E) Fitimet e mbajtura riinvestohen në firmë.
(F) Parat që u paguhen investitorëve në formë të interesave dhe
dividendëve.
Lëvizjet financiare të tregut zhvillohen në tregjet financiare, ku dhe bëhet alokimi dhe
rialokimi i fondeve financiare në mbështetje të sjelljes së subjekteve ekonomike sipas
ligjeve të tregut.
Lëvizjet fiskale në esencë paraqesin rrjedha financiare të krijuara nëpërmjet shpërndarjes

dhe rishpërndarjes së të ardhurës kombëtare, me qëllim të financimit të dalave buxhetore.
Në këtë grup të rrjedhave financiare bëjnë pjesë tatimet, doganat, kontributet, borxhi
publik etj. që sendërtohen nëpërmjet pjesëmarrjes së institucioneve të ndryshme fiskale
dhe parafiskale.
42
FINANCIMI
Figura 2.2
Lëvizja monetare dhe tregjet financiare
Firma emeton tituj (A)
Firma investon Fitimet e mbajtura (E) Tregjet financiare

në aktive (B)
Borxhi
Aktive qarkulluese afat-shkurtër
Aktive fikse Borxhi

afat-gjatë
Kapitali
aksioner
Lëvizjet Pagesa e
monetare borxhit dhe
nga firma dividendit
(C) (F)
Vlera totale e aktiveve

Vlera totale e firmës
në tregjet financiare
Tatime
Qeveria
(D)
Lëvizjet financiare me karakter rregullues janë reflektim i ndikimit dhe intervenimit të

qeverisë dhe të organeve të saj në fushën e investimeve, në fushën e emetimit të parasë
dhe kredisë dhe të intervenimit të drejtpërdrejtë në ekonomi.
Është karakteristike se sa më pak që sendërtohen lëvizjet financiare fiskale dhe ato me
43
karakter rregullues, aq më tepër zhvillohen lëvizjet financiare të tregut dhe anasjelltas.
Vendimet në lidhje me financimin

Një vendim kyç i financës së firmës në biznes është çështja e financimit të aktivitetit të
saj. Në qoftë se financimi nuk është efecient, do të influencohet aftësia e firmës që të
akceptojë projektet e dëshirueshme, dhe kjo do të ndikojë në shkallën e fitimit nga
operacionet e saj.
Objektivat kryesore të politikës financiare efecientë dhe efektive janë:
• Të sigurojë fonde të mjaftueshme financiare;

• Në kohën e duhur kur fondet kërkohen; dhe
• Me çmim sa më të ulët.
Kjo ndihmon të kuptohet lidhja ndërmjet vendimeve financiare që merr menaxhmenti

financiar i firmës dhe pasurisë së aksionmbajtësve të shoqërisë.
Në mënyrë që politika financiare të jetë efeciente, firmat e biznesit duhet të jenë të

informuara për burimet e mundshme të financimit. Firmat e biznesit mund të mbledhin
fonde financiare nga më shumë burime me anën e instrumenteve të ndryshme. Politika
financiare e firmës në biznes përshkruan kombinimin e instrumenteve financiare që
përdorën për financimin e aktivitetit të firmës.
2.5. BURIMET E FINANCIMIT

Burimet e financimit të aktivitetit në biznes mund të ndahen në dy grupe kryesore:
• Burimet interne, dhe

• Burimet eksterne të financimit.
Burimet interne
Firmat në biznes sigurojnë kapitalin financiar nga brenda firmës duke mbajtur fitimet e
gjeneruara, Figura 2.3. Këto fonde përfaqësojnë ndryshimin pozitiv ndërmjet
shpenzimeve që krijon shoqëria (kostot e veprimit, pagesa e interesave, pagesa e
tatimeve, pagesa e dividendëve, ose përtëritja e fondeve fikse të aktiveve), dhe të
ardhurave që krijon ajo.
Një burim tjetër i bredshëm i financimit që shpesh nuk vihet re, janë kursimet e
gjeneruara përmes menaxhimit më efecient të kapitalit punues. Ky kapital është i
shkrirë në aktivet dhe detyrimet afatshkurtra. Menaxhimi më efecient i kërkesave nga
blerësit, detyrimeve ndaj furnitorëve, stoqeve të mallrave, dhe rezervave monetare, mund
të zvogëloj mbitërheqjet nga llogaria bankare dhe ngarkesat me interesa dhe të rris
rezervat monetare.
44
FINANCIMI
Figura 2.3.
Burimet e financimit të aktivitetit
Burimet e financimit
Burimet interne Burimet eksterne
Fitimet e mbajtura Instrumentet e borxhit
Kursimet nga
Instrumentet e kapitalit
menaxhmenti
Amortizimi
Dhe burimi tjetër i financimit të brendshëm me rëndësi të madhe gjithsesi janë fondet e
amortizimit të aktiveve fikse dhe pajisjeve të firmës.
Shuma totale e fondeve për investime në ekonominë e SHBA, që firmat e biznesit i

gjenerojnë brenda firmës, kryesisht fitimet e mbajtura dhe amortizimi, në përgjithësi
është në shkallën 50 – 80%. Kështu, për pjesën më të madhe të firmave në biznes,
rrjedhat e brendshme monetare janë të pamjaftueshme të përmbushin nevojat totale për
kapital.
Firmat preferojnë të përdorin fitimet e mbajtura si burime financimi të projekteve
investuese sepse ato paraqitën si burime më të lira, por shuma e fitimeve të mbajtura
është e kufizuar. Për këtë arsye shumë firma biznesi në periudha të caktuara kohore duhet
45
të konsiderojnë burimet eksterne të financimit në rastet kur kanë nevojë për grumbullimin
e fondeve për financimin e projekteve të ndryshme, apo kur planifikojnë zgjerimin e
aktiviteteve operacionale të firmës.
Burimet eksterne
Ekzistojnë një mori e burimeve eksterne të financimit, të cilat mund të ndahen në dy lloje
kryesore: burime financimi përmes borxhit dhe burime financimi përmes kapitalit
aksionar, Figura 2.4. Financimi ekstern mund të klasifikohet edhe nga aspekti i afatit të
fondeve (financimi afatshkurtër, dhe financimi afatgjatë), dhe nga aspekti institucional
(sigurimi i fondeve financiare përmes tregut financiar, apo përmes ndërmjetësve
financiarë).
Figura 2.4
Burimet eksterne të kapitalit
Letrat me vlerë në
tregjet e kapitalit
Borxhi Aksionet
Huatë bankare E zakonshme
Obligacionet Të preferuara
Letra komerciale Dëftesat e garantuara
Kontratat me qira
Edhe pse korporatat e mëdha kohë pas kohe sigurojnë kapitalet përmes emetimit të
borxhit në tregjet e kapitalit, megjithatë mënyra më e rëndësishme e sigurimit të kapitalit
nga burimet jashtë firmës por që përdoret më rrallë, është emetimi i aksioneve.
46
FINANCIMI
Përpjesëtimi relativ ndërmjet financimit intern

dhe financimit ekstern
Fitimet e mbajtura dhe burimet tjera interne të financimit përbëjnë pjesën më të madhe të
fondeve financiare për financimin e aktivitetit të firmave në biznes. Në pesë vitet e fundit
përpjesëtimi i fondeve financiare me prejardhje nga burime interne të firmës zakonisht
ishte ndërmjet 50 dhe 70%, me një mesatare për periudhën rreth 60%. Edhe pse në
periudha të caktuara kohore, huazimet nga burimet e jashtme shënojnë rritje sinjifikante,
megjithatë ato mbeten me rëndësi më të vogël në krahasim me burimet interne të fondeve
financiare. Një përpjesëtim i tillë relativ ndërmjet burimeve interne dhe burimeve
eksterne të financimit ishte karakteristikë për një periudhë të gjatë kohe, që nga vitet e
1970a.
Përpjesëtimi relativ ndërmjet financimit me borxh

dhe financimit me aksione
Që nga vitet e 1970a përpjesëtimi relativ ndërmjet financimit me borxh dhe financimit
me aksione nuk ka ndërruar në mënyrë dramatike. Kështu, që atëherë, firmat në biznes
kanë siguruar financimet e tyre me rreth 60% përmes emetimit të aksioneve, dhe me rreth
40% përmes emetimit të instrumenteve të borxhit. Përqindja e financimit përmes
emetimit të aksioneve fillon të rritet dukshëm diku në vitet e 1990a.
Në vitet e 1980a, shuma totale e financimit me borxh në raport relativ me financimin

përmes emetimit të aksioneve, sipas vlerës kontabël të borxhit dhe kapitalit aksionar,
kishte shënuar rritje substanciale. Edhe pse kjo ishte interpretuar në vitet e 1980a si
zëvendësim i financimit me aksione me financimin përmes borxhit, ky interpretim ishte
pak sa i gabuar dhe mashtrues. Firmat kishin riblerë aksionet e tyre nga mbajtësit e tyre,
apo kishin blerë aksionet e firmës tjetër përmes shkrirjeve dhe bashkimeve. Kështu,
numër më i madh i aksioneve ishin tërhequr nga qarkullimi se sa ishin emetuar në
qarkullim. Megjithatë, kompensimi i atyre riblerjeve të aksioneve ishte një gjallërim i
jashtëzakonshëm në tregun e bursave, që në mënyrë substanciale kishte rritur vlerën e
tregut të aksioneve ekzistuese. Si rezultat, firmat ishin në situatë të tërheqin aksionet dhe
të emetojnë instrumente borxhi pa e rritur fare me atë rast përpjesëtimin borxhi/aksionet,
të shprehur në vlerë të tregut, mbi shkallën e para viteve të 1980a. Duke përdor vlerat e
tregut, del se proporcioni borxhi/kapitali aksionar kryesisht ka mbetur i pandryshuar në
vitet e 1980a.
Faktorët që influencojnë përpjesëtimin relativ

ndërmjet burimeve të financimit
Vendimi se cili do të jetë përpjesëtimi relativ ndërmjet burimeve interne dhe burimeve
eksterne për financimin e projekteve investuese, apo zgjerimit të aktivitetit operacional të
firmës, varet nga një numër faktorësh si vijon:
• Lartësia e fondeve të nevojshme;

• Shkalla e fitimit e operacioneve ekzistuese;
• Kosto oportune e fitimeve të mbajtura;
47
• Kostot që shoqërojnë burimet eksterne të financimit;

• Disponueshmëria e burimeve eksterne për firmën;
• Politika e dividendit e firmës.
Burimet publike dhe private për kapital

Firmat e biznesit sigurojnë fonde financiare nga burime publike dhe burime private.
Fondet financiare të siguruara nga burime publike duhet të jenë në formë të letrave me
vlerë të regjistruara në institucionin që rregullon dhe monitoron aktivitetin e tregjeve
zyrtare të kapitalit – bursat. Në SHBA, letrat me vlerë të cilat shiten në bursat e letrave
me vlerë, janë instrumente financiare të regjistruara në Komisionin për bursa dhe letra me
vlerë (Securities and Exchange Comision – SEC), një agjencion qeveritar i themeluar në
vitin 1934, që rregullon tregjet e letrave me vlerë.
Letrat me vlerë të burimeve publike, të regjistruara pranë institucionit qeveritar mbi

bursat dhe letrat me vlerë, dallojnë nga instrumentet financiare të burimeve private, sepse
ato mund të tregtohen në tregjet sekondare publike siç janë Bursa e Nju Jorkut dhe në
Bursën Amerikane (The New York Stock Exchange–NYSE, and The American Stock
Exchange–AMEX), të cilat janë dy institucione që lehtësojnë tregtimin e letrave me vlerë
publikisht të regjistruara. Shembujt e letrave me vlerë të tregtuara publikisht përfshijnë
aksione të zakonshme, aksione të preferuara, dhe obligacione të korporatave.
Kapitali privat vije ose në formë të huave bankare ose në formë të vendosjeve private
(private placements), që janë pretendime financiare të liruara nga detyrimi për regjistrim
pranë komisionit për bursa dhe letra me vlerë. Për tu kualifikuar për këtë vendosje private
të liruar nga detyrimi për regjistrim, emetimi duhet të kufizohet në grupin e sofistikuar të
investitorëve që numëron jo më shumë se 35 anëtarë, me kërkesa mbi minimumin e të
hyrave dhe pasurisë. Zakonisht investitorët e tillë të sofistikuar përfshijnë shoqëritë e
sigurimeve dhe fondet pensionale, si dhe individët e pasur. Ata gjithashtu përfshijnë edhe
shoqëritë e posaçme për financimin e bizneseve të reja me risk dhe ripërtëritjeve (venture
kapital).
Instrumentet financiare të vendosura në mënyrë private nuk mund të tregtohen në tregjet

publike derisa nuk regjistrohen në Komisionin për bursa dhe letra me vlerë, me ç’rast ato
shndërrohen në letra me vlerë publike. Megjithatë Rregullorja 144A, e adoptuar në vitin
1990, lejon institucionet që zotërojnë aktive në vlerë mbi $100 milion, që të tregtojnë mes
vete me instrumentet financiare të vendosura në mënyrë private, pa detyrim që ato të
regjistrohen pranë Komisionit për bursa dhe letra me vlerë.
Tregjet publike – bursat, janë anonime; çka do të thotë, se blerësit dhe shitësit mund të
plotësojnë transaksionet e tyre, pa njohur fare identitetin e njëri tjetrit. Për shkak të
natyrës anonime të tregtimeve në këtë treg, investitorët e pa informuar bartin riskun nga
tregtimi me investitorët e tjerë, të cilët janë më shumë të informuar nga se disponojnë me
informacion ‘nga brenda’ në lidhje me shoqërinë aksionere të caktuar dhe mbi këtë bazë
mund të përfitojnë, duke krijuar fitime. Por, tregtimi i ‘brendshëm’ është ilegal dhe
investitorët jo të informuar së pakut bile janë të mbrojtur me ligje që parandalojnë
investitorët nga blerjet dhe shitjet e letrave me vlerë me karakter publik në bazë të
informacionit të brendshëm, që në fakt janë informacion i brendshëm i shoqërisë
aksionere, i cili nuk është bërë publik që më parë.
48
FINANCIMI
Në anën tjetër, investitorët e vendosjeve private të borxhit dhe kapitalit aksionar lejohen
të mbështesin vendimet e tyre në informacionin i cili nuk është bërë publik që më parë.
Meqenëse tregtarët në tregje private supozohet të jenë investitorë të sofistikuar të cilët
janë informuar mbi identitetin e njëri tjetrit, informacioni i brendshëm mbi vendosjet
private të letrave me vlerë, nuk përbën ndonjë problem të veçantë. Për shembull, në qoftë
se blerësi i instrumentit të borxhit ka arsye të besojë se shitësi disponon me informacion
që ai nuk e ka njohur ende, blerësi mund të mos e blejë fare instrumentin financiar. Në
qoftë se shitësi e prezanton në mënyrë jo korrekte informacionin në lidhje me
instrumentin financiar, për këtë blerësi mund ta padis në gjyq më vonë. Meqenëse tregjet
private nuk janë anonime, ata në përgjithësi janë më pak likuid; kostot e transaksioneve
në lidhje me blerjen dhe shitjen e borxhit privat dhe kapitalit aksionar privat janë më të
larta se sa kostot e blerjes dhe shitjes së letrave me vlerë në tregjet publike.
Sipas gjendjes aktuale në tregjet financiare, rreth 70% e borxhit të ofruar janë instrumente
financiare të tregjeve publike, dhe 30% janë instrumente të tregjeve private – vendosje
private. Por, ka edhe vite kur borxhi i ofruar privat arrin edhe në 40% të tregut të
përgjithshëm. Mirëpo, vendosjet private të kapitalit aksionar mesatarisht kanë arritur
vlerën e rreth 20% të kapitalit të siguruar rishtazi në tregun e aksioneve.
Shoqëritë mund të marrin fonde direkt nga bankat, shoqëritë e sigurimit, dhe nga burime
të tjera private pa kërkuar fare ndërmjetësimin e bankave të investimit. Mirëpo, në
përgjithësi, shoqëritë kanë nevojë për shërbimet e bankave të investimit me rastin e
emetimit të letrave me vlerë në tregjet publike.
2.6. AMBIENTI PËR SIGURIMIN E FONDEVE FINANCIARE
Ambienti ligjor
Një mori ligjesh rregullojnë emetimin e instrumenteve të borxhit dhe të kapitalit aksionar.
Ato gjithsesi rrisin kostot e emetimit të instrumenteve financiare të tregjeve publike, por
gjithashtu ato sigurojnë edhe mbrojtje për investitorët, dhe rrisin vlerën e letrave me
vlerë. Vlerën e atyre rregullimeve ligjore mund ta ilustrojmë duke krahasuar situatën në
tregjet financiare në Bashkimin Evropian me atë në SHBA, ku tregjet janë të rregulluara
me dispozita ligjore, si dhe me situatën në disa tregje në zhvillim (emerged markets), të
cilat janë të rregulluara më pak. Risku i lartë në tregjet në zhvillim është pasojë e mos
respektimit të drejtave të aksionmbajtësve, dhe si rrjedhojë, shumë letra me vlerë shiten
për çmime shumë më ulëta se sa vlera e tyre në realitet.
Shembull: Në vitin 1995, Lukoil, shoqëria më e madhe e naftës në Rusi me rezerva
nafte të vlerësuara në 16 bilion fuçi, ishte vlerësuar në $850 milion, që nënkupton se
sipas këtij çmimi, vlera e naftës ishte rreth 5 cent për një fuçi1. Afërsisht në të njëjtën
kohë, Royal Dutch/Shell, me rezerva të vlerësuara rreth 17 bilion fuçi, kishte vlerën e
tregut $94 bilion në vitin 1995, duke bërë kështu që nafta e saj të vlerësohet në më shumë
se $5 për një fuçi. Lukoil është vlerësuar substancialisht më pak për arsye se në Rusi nuk
janë të garantuara të drejtat e aksionmbajtësve.
Megjithëse ekonomistët dhe hartuesit e politikave makroekonomike mundohen të
provojnë mbi një shkallë optimale të rregullimit të tregjeve publike e edhe atyre private të
1
The Economist, January 21, 1995.
49
kapitalit, shumica e investitorëve preferojnë më tepër ambientin e shumë të rregulluar të

tregjeve të kapitalit në SHBA, se sa atë të tregjeve në zhvillim, ku të drejtat e
aksionmbajtësve nuk janë mirë të definuara.
Edhe pse sot rregullimi ligjor nga ana e qeverisë të tregjeve financiare ka rëndësi të
madhe për emetimin dhe shitjen e letrave me vlerë në SHBA, kjo nuk ishte kështu
gjithmonë. Rregullimi substancial dhe më i gjerë i tregjeve financiare filloi në vitet e
1930a, për shkak të lëvizjeve me pasoja shkatërruese të tregut të letrave me vlerë dhe
kolapsit të tregjeve të letrave me vlerë në vitin 1929. Për këtë arsye, Kongresi i SHBA
kishte miratuar disa ligje të cilat në mënyrë gjithëpërfshirëse ndryshuan tablonë e
ambientit për emetimin e letrave me vlerë.
Tre ligjet më të rëndësishme ishin:
• Akti mbi letrat me vlerë i vitit 1933 (The Securities Act of 1933);
• Akti mbi letrat me vlerë dhe bursën i vitit 1934 ( The Securities
and Exchange Act of 1934);dhe
• Akti mbi veprimet bankare i vitit 1933 (The Banking Act of 1933 që
zakonisht quhet The Glass-Steagall Act, sipas emrave të dy
kongresistëve të cilët kishin sponzoruar këtë ligj).
Akti mbi letrat me vlerë i vitit 1933, dhe Akti mbi letrat me vlerë dhe bursën i vitit
1934, kërkojnë regjistrimin e të gjitha ofertave publike të letrave me vlerë, përveç
instrumenteve me afat të shkurtër (më të shkurtër se 270 ditë), dhe ofertat brenda
shtetërore. Në mënyrë të veçantë këto akte kërkojnë që shoqëritë të regjistrojnë emetimet
e tyre publike të letrave me vlerë pranë Komisionit për letra me vlerë dhe bursa.
Dëshmi regjistrimi përmban:
• Informacionin e përgjithshëm mbi firmën dhe të dhëna financiare

detale;
• Përshkrimin e letrave me vlerë që emetohen;
• Marrëveshjen ndërmjet bankës së investimit që ka rolin e
nënshkruesit të emetimit, e cila origjinon dhe distribuon emetimin, dhe
firmës emetuese;
• Përbërjen e sindikatës nënshkruese, grupit të bankave të
investimit të cilat shesin emetimin.
Pjesa më e madhe e informacionit nga dëshmi regjistrimi duhet të bëhet publike për
investitorët në formë të një dokumenti të shkruar - prospekti, që përfshinë informacionin
mbi firmën emetuese dhe mbi letrën me vlerë. Prospekti duhet të shpërndahet gjerësisht
para shitjes së letrave me vlerë dhe të përmban një paralajmërim të shkruar me ngjyrë të
kuqe, se letrat me vlerë ende nuk janë miratuar për shitje.
Pas regjistrimit në Komisionin për letra me vlerë dhe bursa, dëshmi regjistrimi behët
efektiv vetëm pas 20 ditëve, periudhë kjo në të cilën është e ndaluar të shitën letrat me
vlerë. Në qoftë se Komisioni për letra me vlerë dhe bursa, përcakton se dëshmi regjistrimi
është plotësuar, ata e miratojnë atë apo ‘e bëjnë efektive’. Kur Komisioni e bënë efektiv
emetimin, banka nënshkruese e emetimit, është e lirë të fillojë me shitjen e letrave me
vlerë, përmes ofertës primare.
50
FINANCIMI
Për arsye se të gjitha të dhënat e prezantuara në dëshmi regjistrimin dhe në prospekt i

nënshtrohen verifikimit publik, banka nënshkruese e emetimit, duhet që paraprakisht të
hetoj firmën emetuese me kujdes të duhur. Kujdesi i duhur kupton hetimin dhe bërjen
publike të çdo informacioni që është relevant për investitorët, dhe të kryen një auditim
mbi informacionin kontabël nga ana e një auditori publik të certifikuar.
Akti mbi veprimtarin bankare i vitit 1933, zakonisht i quajtur Akti Glass-Steagall,
ndryshoi në tërësi fushëveprimtarinë e bankave të investimit, duke parashtruar si kërkesë
që bankat të ndajnë aktivitetet komerciale nga aktivitetet e investimit.
Derregullimi
Në vitin 1994, Roe bënë publik një argument provokues, duke thënë se tre ligjet e më
sipërme dhe disa të tjera siç janë Akti mbi shoqëritë e investimit i vitit 1940, që rregullon
veprimtarinë e fondeve të përbashkëta, dhe Akti mbi shoqërinë bankare holding i vitit
1956, që lejon bashkimet dhe shkrirjet e kufizuara të bankave, në mënyrë fundamentale
kanë ndryshuar rolin e institucioneve financiare në fushën e qeverisjes së shoqërive. Roe
argumenton se këto ligje kanë shkaktuar fragmentimin e institucioneve financiare dhe
portofoleve institucionale, duke parandaluar kështu zhvillimin e aksionmbajtësve të
mëdhenj dhe të fuqishëm të cilët mund të ushtronin presion mbi menaxhmentin e
shoqërisë. Për dallim, në vendet si Gjermania dhe Japonia, ku institucionet financiare nuk
veprojnë nën rregullim të tillë ligjor, janë zhvilluar sisteme në të cilat bankat luajnë rol
shumë më të madh në aktivitetin e firmave.
Kongresi dhe agjencionet rregulluese duke pranuar se institucionet financiare në SHBA

janë kufizuar shumë me detyrime ligjore, filluan të relaksojnë ato kufizime. Kështu,
kufizimet që kishte vënë para institucioneve financiare Akti Glass-Steagall, filluan të
zbuten. Tani bankat komerciale dhe bankat e investimit po shkojnë drejtë bankave
universale, duke ofruar një gamë shërbimesh, dhe atë nga pranimi i depozitave e deri te
shitja e letrave me vlerë. Veç kësaj, në vitin 1994 behët legalizimi i veprimtarisë bankare
ndërshtetërore. Për shkak të konkurrencës së fortë që do të gjenerojnë trendët e tilla, në të
ardhmen në SHBA do të ketë vetëm disa banka komerciale dhe banka të investimit.
Bankat që mbijetojnë do të synojnë të bëhen më të mëdha, me përfitime më të mëdha,
dhe të përgatitura më mirë që të shërbejnë firmat e biznesit, individët dhe qeveritë, në
mënyrë kreative.
Bankat e investimit
Njëjtë si qeveria që është e gjithëpranishme në procesin e emetimit të letrave me vlerë,
ashtu janë edhe bankat e investimit. Bankat bashkëkohore të investimit përbëhen nga dy
pjesë: biznesi i përbashkët dhe biznesi i shitjes me ankand dhe tregtimit.
Biznesi i përbashkët
Bankat e investimit duke kryer shërbime të ndryshme për klientët, në fakt shesin
ekspertizën e vet. Kështu ato ofrojnë shërbime në lidhje me nënshkrimin e emetimeve të
letrave me vlerë, ofrojnë këshilla në lidhje me bashkimet dhe shkrirjet në formë të
synimeve të bashkimeve, duke këshilluar klientët rreth çmimit që do të ofrojnë për blerjet
dhe bashkimet, rreth sigurimit të fondeve për financimin e përvetësimeve, dhe
planifikimin e taktikave të përvetësimeve, ose, taktikat e mbrojtjes nga përvetësimet në
51
anën tjetër. Bankat më të mëdha të investimit gjithashtu janë të angazhuara aktivisht në

modelimin e instrumenteve të reja financiare.
Biznesi i shitjeve me ankand dhe tregtimit

Bankat e investimit të cilat nënshkruajnë emetimet e letrave me vlerë, i shesin ato në
ankand dhe tregtojnë me investitorët institucionalë, klient të bankës. Në grupin e
investitorëve institucionalë bëjnë pjesë fondet e përbashkëta, fondet pensionale, dhe
shoqëritë e sigurimit. Shitjet me ankand dhe tregtimi gjithashtu përbëhen nga krijimi i
tregut publik, tregtimi për klientët, dhe tregtimi për llogari të vet bankës së investimit.
Krijimi i tregut kërkon që banka e investimit të veprojë si agjent shitjeje (dealer) në
shitblerjen e letrave me vlerë, e gatshme gjithnjë të blejë dhe shesë, përkatësisht të blejë
me shumicë (wholesale, bid price), dhe të shesë me pakicë (retail, ask price). Banka
krijon të ardhura nga ndryshimi në çmimet e blerjes dhe të shitjes. Bankat e investimit
ofrojnë shërbime të këtij lloji jo vetëm për instrumentet e borxhit të shoqërive, dhe të
instrumenteve të kapitalit aksionar, por ato veprojnë si agjent shitjeje edhe për letrat me
vlerë të qeverisë. Veç kësaj, bankat e investimit tregtojnë letrat me vlerë duke përdor
fondet e veta, veprim ky i njohur si tregtim në pronësi. Tregtimi në pronësi është me risk
më të lartë për bankën e investimit se sa tregtimi si agjent i shitjes, mirëpo, të ardhurat
mund të jenë shumë më të mëdha.
Bankat më të mëdha të investimit

Ndonëse në vitin 2003, vetëm në SHBA kishte më tepër se 400 banka të investimit,
bankat më të mëdha mbajnë pjesën më të madhe të tregut në këtë fushë. Në Tabelën 2.2
janë dhënë 15 bankat më të mëdha të investimit. Vlerësohet se këto banka mbajnë rreth
80-90% e të gjitha ofertave të emetimeve.
Tabela 2.2.
Bankat më të mëdha të investimit në nivelin global
Shuma e borxhit dhe kapitalit
Banka e Investimit aksionar Numri i emetimeve të
(në bilionë dollarë) nënshkruara
Merrill Lynch $187.7 1,329
Goldman Sachs 124.7 938
Lehman Brothers 112.2 875
Salomon Brothers 110.3 715
Morgan Stanley 105.5 675
J.P. Morgan 87.2 601
CS First Boston/Credit Suisse 83.5 602
Bear Stearns 45.9 399
Donaldson Lufkin Jenrette 35.6 264
Deutsche Morgan Grenfell 33.5 222
SBC Warburg 32.5 169
Union Bank of Switzerland (UBS) 30.7 263
Smith Barney 30.4 386
52
FINANCIMI
ABN AMRO Hoare Govett 22.3 148

Chase Manhattan 21.2 159
Burimi: IDD Enterprises LP, © 2004 by Investment Dealers’ Digest.
Edhe pse bankat më të mëdha amerikane të investimit mbajnë pozitën dominante në këtë
fushë, një numër i bankave të huaja, si Nomura Securities dhe Swiss Bank, megjithatë
përfaqësojnë konkurrent të fuqishëm në fushën e emetimeve globale të letrave me vlerë.
Në Tabelën 2.1 janë radhitur 15 bankat më të mëdha të investimit në nivelin botëror.
Përveç këtyre bankave, janë edhe një numër i bankave të huaja të investimit, me rëndësi,
si Deutsche Bank, Daiwa Securities, ABN-AMRO, Nikko Securities, Barclays, dhe
National Westminster.
Procesi i nënshkrimit
Veprimtaria e bankave të investimit në SHBA ka një përvojë gati shekullore. Natyrisht
pjesëmarrësit kanë ndryshuar, por mënyra e veprimit të tyre ka mbetur afërsisht e njëjtë
gjatë gjithë kohës.
Banka e investimit që paraqitet në rolin e nënshkruesit të një emetimi të letrave

me vlerë, kryen katër funksione themelore:
• Origjina,
• Shpërndarja,
• Bartja e riskut, dhe
• Certifikimi.
Origjina – Bisedimet paraprake të nënshkrimit

Çdo shoqëri që dëshiron të shesë një emision të letrave me vlerë, duhet të fillojë bisedat
me bankën e investimit për nënshkrimin. Këto biseda përfshijnë këshillat nga ana e
bankës mbi llojin e letrave me vlerë për emetim, shumën e kapitalit që synohet të
grumbullohet, kohën e emetimit, çmimin e emetimit, dhe kushtet e marrëveshjes. Kjo
fazë nënkupton edhe punën e përbashkët të bankës së investimit me shoqërinë emetuese
rreth formulimit dhe zhvillimit të dokumentit mbi regjistrimin e emetimit dhe formimin e
sindikatës së nënshkrimit e cila do të tregtojë emisionin. Banka menaxhuese apo
udhëheqëse e nënshkrimit zakonisht kryen të gjitha këto aktivitete.
Shpërndarja
Funksioni tjetër me rëndësi që kryen banka menaxhuese e nënshkrimit të emetimit është
distribuimi, apo shitja e emetimit. Distribuimi zakonisht kryhet nga sindikata e bankave
të investimit të formuar nga banka menaxhuese e nënshkrimit. Bankat e investimit
anëtare të sindikatës së nënshkrimit renditën në prospekt sipas shumave të emetimit që
ata janë marr vesh të shesin. Njëherë kur regjistrimi bëhet efektiv, emrat e bankave
anëtare të sindikatës së nënshkrimit shpallen në gazetat kryesore ku njoftohet mbi
emetimin dhe emrat e anëtarëve të sindikatës së nënshkrimit.
Marrja përsipër e riskut

53
Banka e investimit merr përsipër riskun e luhatjeve jo të favorshme të çmimeve të titujve,

gjatë kohës në të cilën shpërndahet një emision i ri i letrave me vlerë. Më së shpeshti
banka nënshkruese, pajtohet që të blejë letrat me vlerë që shet shoqëria aksionere, dhe t’i
rishes ato klientëve të saj. Sipas rregullit, bankës nënshkruese i ndalohet të shesë letrat
me vlerë me çmime më të larta se ato të caktuara në takimin për caktimin e çmimit
definitiv të emisionit. Në rastet kur shitja është më e vogël se sa pritjet, banka
nënshkruese, detyrohet të shesë letrat me vlerë sipas çmimit të blerjes. Megjithatë, risku
aktual që marrin përsipër bankat e nënshkrimit të emisionit, në përgjithësi është i
kufizuar, sepse nuk ka një praktikë që ndiqet në mënyrë që banka e investimit t’i blejë
letrat me vlerë me një çmim më të ulët se ai i ditës së fundit të regjistrimit
Certifikimi
Një funksion tjetër i bankës së investimit është të certifikojë kualitetin e emisionit, që
nënkupton se banka e investimit duhet të ruan emrin dhe reputacionin e saj në tregjet e
kapitalit. Kjo për arsye se në rast se banka e investimit nuk e kryen në mënyrë korrekte
këtë detyrë, për shembull nëse vendimi për çmimin e emisionit është i gabuar, reputacioni
i saj do të bie, dhe kjo do të dëmtonte aktivitetin e bankës në të ardhmen. Për këtë arsye
bankat e investimit shpesh aplikojnë tarifa më të larta te emisionet që përballen me
vështirësi rreth vlerësimit.
2.7. RREGULLAT E FINANCIMIT

Në praktikën e financimit ndeshim shumë rregulla. Ato të gjitha mund të ndahen në dy
grupe themelore:
• Rregulla vertikale të financimit dhe

• Rregulla horizontale të financimit.
Rregullat vertikale të financimit e rregullojnë përpjesëtimin ndërmjet fondeve vetjake

dhe fondeve financiare të huaja. Konsiderohet se sa më e madhe të jetë shuma e fondeve
financiare vetjake kundrejt fondeve financiare të huaja që përdoren në biznes, aq më e
kënaqshme do të jetë pozita e biznesit. Mbështetja e tepërt mbi rregullat vertikale të
financimit shpesh mund të paraqesë pengesë për sendërtimin e politikës afariste të firmës,
pra dhe për zhvillimin normal të biznesit të saj. Andaj, fondet e huaja financiare duhet t'i
përdorë çdo firmë biznesi për realizimin e objektivave të politikave të saja afariste. Si
kriter themelor mbi të cilin duhet të mbështetet çdo biznes me rastin e përdorimit të
burimeve financiare të huaja, duhet të jetë përdorimi i tyre ekonomik dhe racional.
Rregullat horizontale të financimit i përkasin respektimit të afatshmërisë së përdorimit

të burimeve të huaja financiare, varësisht nga faktorët e ndryshëm të cilët ndikojnë në
mundësinë e përdorimit të tyre me përfitime, siç janë normat e interesit në tregjet
financiare, ecuritë në ofertën dhe kërkesën për fonde financiare, ecuritë në tregjet
financiare ndërkombëtare etj.
2.8. TENDENCAT NË PROCESIN E FINANCIMIT TË AKTIVITETIT
54
FINANCIMI
Më sipër trajtuam procesin e financimit të aktivitetit ekonomik, në nivel të ekonomisë së

vendit dhe në nivel të firmës së biznesit, dhe atë nga aspekti i burimeve, formave dhe
mekanizmave të financimit. Edhe pse burimet e financimit ekstern, procesi i emetimit të
letrave me vlerë, dhe disa pjesë të ambientit rregullativ kanë mbetur thuaj të njëjta, tregjet
e kapitalit kanë ndryshuar në mënyrë dramatike kudo në botë në dy dekadat e fundit, dhe
do të vazhdojnë të ndryshojnë edhe në të ardhmen. Ndonëse është e pamundur të
parashikohet e ardhshmja, ne duhet të përmendim disa nga tendencat në zhvillimin e
tregjeve të kapitalit.
Globalizimi
Tregjet e kapitalit tani janë globale. Korporatat e mëdha shumëkombëshe zakonisht
emetojnë obligacione dhe aksione jashtë vendit të tyre origjinë. Duke shfrytëzuar
përparësitë në ndryshimet në tatime dhe rregullim nëpër vende të ndryshme, shoqëritë
nganjëherë mund të ulin kostot e fondeve të tyre. Duke qenë se firmat mund të blejnë dhe
shesin kapitalin në mënyrë globale, mund të pritet që rregullativi të unifikohet gjithandej
nëpër botë, dhe tatimet lidhur me sigurimin e kapitalit të bien. Si rezultat, kosto e
kapitalit do të barazohet në të gjitha anët e botës.
Derregullimi
Derregullimi dhe globalizimi shkojnë dora dorës. Kapitali ka prirje të shkojë në vendet ku
kthimet janë të mëdha dhe ku kufizimet mbi hyrjet dhe rrjedhjet janë të vogla. Meqenëse
vendet kanë hapur tregjet e tyre kombëtare për emetimet e jashtme dhe blerësit e jashtëm,
firmat dhe investitorët kanë reaguar përmes lëvizjes masive të kapitalit. Kështu, sot
vendet e kanë të vështirë të mbrojnë tregjet e kapitalit përmes rregullimit të tepërt, sepse
lëvizjet e kapitalit drejtë vendeve tjera i shmangen këtij rregullimi shumë lehtë.
Instrumentet inovative
Globalizimi gjithashtu ka nxitur inovacionet financiare. Firmat e Wall Street me mençuri
kanë modeluar instrumentet e reja të cilat:
• U mundësojnë firmave të shmangin detyrimet dhe kostot e imponuara

nga qeveritë;
• Kompozojnë letra me vlerë që do të tërheqin grupe të reja investitorësh,
dhe
• Mundësojnë firmat që të zvogëlojnë efektet e luhatjes së normave të
interesit dhe të kurseve të këmbimit.
Rezultat i kësaj është një gamë mahnitëse e instrumenteve financiarë në përdorim në

tregun global të kapitalit.
Teknologjia
Teknologjia mundëson që të realizohen shumë nga tendencat bashkëkohore në fushën e
financimit dhe investimeve. Aftësia që në mënyrë simultane të emetohen letra me vlerë
me bilionë dollar për llogari të vendeve anë e mbanë globit, të tregtohen me trilionë
dollarë nëpër tregjet sekondare, dhe të vlerësohen instrumentet e rinj, kërkon teknologjinë
55
informative më bashkëkohore. Teknologjia shpie deri te tregtimi gjatë 24 orë anë e

mbanë botës, duke krijuar kështu treg të vërtetë botëror për disa lloje të letrave me vlerë.
Regjistrimi i pakove të huave si letra me vlerë (Securitization)
Procesi i grumbullimit, kombinimit dhe paketimit të instrumenteve financiarë që nuk janë

letra me vlerë, regjistrimi i atyre pakove të huave si letra me vlerë, dhe shitja e tyre
drejtpërdrejtë publikut përbënë një instrument të ri financiar. Për shembull, regjistrimi i
pakove të huave si letra me vlerë ka krijuar një revolucion të vërtetë në tregun e
hipotekave përmes krijimit të obligacioneve me kolateral të hipotekave (collateralized
mortgage obligations – CMOs), të cilat përbëhen nga pakot e hipotekave të tregtuara në
mënyrë publike. Regjistrimi i pakove të huave si letra me vlerë gjithashtu ka krijuar një
treg të ri të tërë të letrave me vlerë të garantuara me aktive. Firmat tani mund t‘i shesin
aktivet, sikur llogaritë e pritshme, të cilat më parë ishin të kushtueshme apo e pamundur
për të u shitur.
2.9. PËRMBLEDHJE
Financa studion dhe adreson mënyrat në të cilat individët, firmat, dhe qeveritë mbledhin, alokojnë
dhe përdorin burimet financiare gjatë kohës, duke marr parasysh gjithnjë riskun që mbajnë më
vete projektet e tyre.
Financën e përdorin individët (financat personale), bizneset (financat e biznesit), qeveritë

(financat publike) etj., si dhe një varg organizatash duke përfshirë shkollat dhe organizatat jo
fitimprurëse.
Financa është zhvilluar në katër segmente kryesore: financat e biznesit, investimet, institucionet
financiare, dhe financa ndërkombëtare.
Sistemi financiar në çdo ekonomi të zhvilluar është i kompozuar nga individët (familjet), bizneset,
ndërmjetësit financiarë, dhe qeveritë.
Ndërmjetësit financiarë janë institucione siç janë bankat, shoqëritë e sigurimeve, fondet e
përbashkëta, fondet pensionale, dhe shoqëritë financiare të cilat mbledhin fonde nga agjentë
ekonomikë të cilët zotërojnë kursime, e më pas ato ua japin agjentëve ekonomikë të cilët
kërkojnë fonde financiare shtesë për financimin e operacioneve dhe projekteve investuese.
Lëvizja në vlerë e aktivitetit ekonomik është e lidhur me sektorin financiar të ekonomisë i cili
realizon kalimin e mjeteve monetare nga një subjekt ekonomik në një tjetër. Gjatë aktivitetit
ekonomik, midis lëvizjes monetare dhe asaj reale të ekonomisë krijohen mospërputhje.
Objektivat kryesore të politikës financiare efeciente dhe efektive janë:

• Në kohën e duhur kur fondet kërkohen; dhe
• Me çmimin më të ulët të mundshëm.
Financimi i aktivitetit ekonomik bëhet nga
56
FINANCIMI

Firmat sigurojnë kapitalin financiar nga brenda firmës duke mbajtur fitimet e gjeneruara, kursimet
e gjeneruara përmes menaxhimit më efecient të kapitalit punues dhe fondet e amortizimit të
aktiveve fikse dhe pajisjeve të firmës.
Burimet eksterne të financimit të aktivitetit janë financimi përmes borxhit dhe financimi përmes
kapitalit aksionar. Financimi ekstern klasifikohet edhe nga aspekti i afatit të fondeve, dhe nga
aspekti institucional.
Firmat e biznesit sigurojnë fonde financiare nga burime publike dhe burime private.
Një mori ligjesh rregullojnë emetimin e instrumenteve të borxhit dhe të kapitalit aksionar. Ato
gjithsesi rrisin kostot e emetimit, por edhe sigurojnë mbrojtje për investitorët, dhe e rrisin vlerën e
titujve me vlerë.
Bankat e investimit janë të pranishme në procesin e emetimit të letrave me vlerë. Bankat

bashkëkohore të investimit përbëhen nga dy pjesë: biznesi i përbashkët dhe biznesi i shitjes me
ankand dhe tregtimit.
Banka e investimit që paraqitet në rolin e nënshkruesit të një emetimi të letrave me vlerë, kryen
katër funksione themelore:
• Origjina,
• Shpërndarja,
• Certifikimi.
Në praktikën e financimit ndeshim shumë rregulla. Ato ndahen në dy grupe themelore:
• Rregullat vertikale të financimit e rregullojnë përpjesëtimin ndërmjet fondeve

vetjake dhe fondeve financiare të huaja;
• Rregullat horizontale të financimit i përkasin respektimit të afatshmërisë së

përdorimit të burimeve të huaja financiare.
Disa nga tendencat në zhvillimin e tregjeve të kapitalit janë globalizimi, derregullimi, instrumentet
inovative, teknologjia, dhe emetimi i instrumenteve të borxhit me mbështetje mbi kërkesat e
ardhshme nga kreditë e dhëna më herët.
Koncepte kryesore
Konkluzioni 2.1
a) Financa studion dhe adreson mënyrat në të cilat individët, firmat, dhe

qeveritë mbledhin, alokojnë dhe përdorin burimet financiare gjatë kohës, duke marr
parasysh gjithnjë riskun që mbajnë më vete projektet e tyre.
b) Aktiviteti i financës është aplikimi i një strukture teknikash të cilat i përdorin

individët, firmat dhe qeveritë, për të menaxhuar punët e tyre financiare, veçanërisht
ndryshimet ndërmjet të hyrave dhe shpenzimeve dhe riskun e investimeve.
57
c) Financën e përdorin individët (financat personale), bizneset (financat e

biznesit) , qeveritë (financat publike) etj., si dhe një varg organizatash duke përfshirë
shkollat dhe organizatat jo fitimprurëse.
d) Në përgjithësi, objektivat e çdo aktiviteti të përmendura më sipër arrihen

përmes përdorimit të instrumenteve të përshtatshme financiare, duke marr në
konsideratë ambientin e tyre institucional.
Konkluzioni 2.2
Financa është zhvilluar në katër segmente kryesore:

• Financat e biznesit,
• Investimet,
• Institucionet financiare,
• Financa ndërkombëtare.
Konkluzion 2.3
a) Ekonomia financiare përqendrohet në ndikimet e variablave të ekonomisë reale

në ato financiare.
b) Ekonomia financiare studion vlerësimin, tregjet financiare dhe instrumentet,

institucionet financiare dhe rregullimin.
c) Llogaritaria merret me raportimin e informacionit financiar historik.
d) Matematika financiare studion të dhënat financiare me ndihmën e metodave

matematikore, kryesisht statistikës.
Konkluzion 2.4
a) Sistemi financiar në çdo ekonomi të zhvilluar është i kompozuar nga individët

(familjet), bizneset, ndërmjetësit financiarë, dhe qeveritë.
b) Të gjithë këta pjesëmarrës në sistemin financiar, janë edhe agjentë ekonomikë të

cilët qëndrojnë në themel të aktivitetit ekonomik.
c) Ndërmjetësit financiarë janë institucione financiare të cilat mbledhin fonde nga

individët dhe firmat e biznesit të cilët zotërojnë kursime, e më pas ato ua japin hua
individëve, firmave të biznesit dhe qeverive, të cilat kërkojnë fonde financiare shtesë
për financimin e operacioneve dhe projekteve investuese.
d) Objektivat kryesore të politikës financiare eficiente dhe efektive janë:

• Në kohën e duhur; dhe
• Me çmimin më të ulët të mundshëm.
Konkluzioni 2.5
a) Burimet e financimit të aktivitetit ndahen në dy grupe kryesore:

58
FINANCIMI
b) Firmat në biznes sigurojnë kapitalin financiar nga brenda firmës duke mbajtur
fitimet e gjeneruara, kursimet e gjeneruara përmes menaxhimit më efecient të
kapitalit punues, dhe amortizimit të aktiveve fikse dhe pajisjeve të firmës.
c) Burimet eksterne të financimit janë dy lloje: financimi përmes borxhit dhe

financimi përmes kapitalit aksionar.
Konkluzion 2.6.
a) Një mori ligjesh rregullojnë emetimin e instrumenteve të borxhit dhe të kapitalit

aksionar. Ato gjithsesi rrisin kostot e emetimit të instrumenteve financiare të tregjeve
publike, por sigurojnë edhe mbrojtje për investitorët, dhe rrisin vlerën e titujve me
vlerë.
b) Bankat e investimit janë të pranishme në procesin e emetimit të letrave me vlerë.

Bankat bashkëkohore të investimit përbëhen nga dy pjesë: biznesi i përbashkët dhe
biznesi i shitjes me ankand dhe tregtimit.
c) Banka e investimit që paraqitet në rolin e nënshkruesit të një emetimi të letrave me

vlerë, kryen katër funksione themelore:
• Origjina,
• Shpërndarja,
• Certifikimi.
Konkluzioni 2.7
a) Rregullat vertikale të financimit e rregullojnë proporcionin ndërmjet fondeve

vetjake dhe fondeve financiare të huaja.
b) Rregullat horizontale të financimit i përkasin respektimit të afatshmërisë së

përdorimit të burimeve të huaja financiare.
Konkluzioni 2.8
Tendencat në zhvillimin e tregjeve të kapitalit janë globalizimi, derregullimi, instrumentet

innovative, teknologjia, dhe emetimi i instrumenteve të borxhit me mbështetje mbi
kërkesat e ardhshme nga kreditë e dhëna më parë.
Terma kryesor
Financa
Aktive
Menaxhimi i riskut
Qeveria
Huadhënësi
Huamarrësi
Aktiviteti ekonomik
Financa personale
Financa të biznesit
Financa publike
Menaxhment financiar
Ekonomi financiare
59
Llogaritari
Matematikë financiare
Financimi i aktivitetit
Ndërmjetësit financiarë
Banka komerciale
Banka e investimit
Shoqëri sigurimesh
Fonde pensionale
Shoqëri investimi
Fondet e përbashkëta
Fondacione bamirësie
Lëvizje monetare
Burime financimi
Burime interne
Burime eksterne
Fitime të mbajtura
Instrumente borxhi
Kapital aksionar
Përpjesëtim relativ
Burime publike të kapitalit
Burime private të kapitalit
Instrumente inovative
Teknologjia informative
Tregje publike
Tregje private
Ambienti ligjor i financimit
Derregullimi
Shitje me ankand
Rregulla horizontale të financimit
Rregulla vertikale të financimit
Globalizimi
Pyetje për diskutim dhe ushtrime
• Çfarë studion financa dhe cilat çështje i adreson?

• Cili është aktiviteti i financës?
• Cilat janë fushat themelore të financës?
• Si përkufizohen financat personale? Çfarë kuptoni me financa të biznesit? Pse
ekziston emërtimi ‘financa publike’?
• Pse financa aplikohet edhe në fondacionet e bamirësisë dhe në organizatat
jofitimprurëse?
• Çfarë është raporti ndërmjet financës dhe ekonomisë financiare? Çfarë studion
ekonomia financiare?
• Themi se financa shikon përpara ndërsa llogaritaria shikon prapa. Pse?
• Themi Matematika financiare e ndihmon financën? Pse?
• Si përkufizohet sistemi financiar dhe cilët janë pjesëmarrësit kryesor të tij?
• Nga cilat aspekte mund të trajtohet financimi i aktivitetit ekonomik?
• Çfarë paraqet lëvizja në vlerë e aktivitetit ekonomik?
• Në themel të sistemit financiar dhe të aktivitetit ekonomik qëndrojnë agjentët e njëjtë.
Cilët janë ata?
• Si përkufizohet ndërmjetësimi financiar? Cilët janë ndërmjetësit kryesor financiarë?
• Cilat janë objektivat kryesor të politikës financiare eficiente?
• Cilat janë burimet e financimit të aktivitetit? Radhitni burimet e financimit të
60
FINANCIMI
brendshëm dhe burimet e financimit të jashtëm.

• Përpjesëtimin relativ ndërmjet burimeve të financimit e influencojnë disa faktorë.
Tregoni disa prej tyre.
• Cili është dallimi ndërmjet burimeve publike dhe burimeve private të financimit?
• Si mund të shpjegoni ndryshimet në çmimet e instrumenteve financiare nga burime
publike dhe nga burime private?
• Ambientin e financimit të aktivitetit e karakterizojnë elemente me rendësi. Përmendni
disa nga ato.
• Rregullimi i tregjeve të kapitalit rrit kostot e emetimit të instrumenteve financiare nga
tregjet publike. Tregoni pse është kështu dhe cilat janë efektet pozitive të një
rregullimi të tillë.
• Bankat e investimit luajnë rol me rendësi në fushën e financimit të aktivitetit
ekonomik. Si e përkufizoni atë rol?
• Kur banka e investimit paraqitet në rolin e nënshkruesit të një emetimi të letrave me
vlerë, ajo kryen katër funksione themelore. Cilat janë ato funksione?
• Çfarë rregullojnë rregullat vertikale dhe horizontale të financimit? Pse duhet të
merren në konsiderate rregullat e financimit të aktivitetit?
• Cilat janë tendencat në procesin e financimit të aktivitetit ekonomik? Si e shpjegoni
ndikimin e tyre në zhvillimet e ardhshme të tregjeve financiare në përgjithësi?
• Si e shpjegoni tendencën e globalizimit të tregjeve të kapitalit?
• Çka kuptoni me procesin e derregullimit të industrisë financiare?
• Pse gjithnjë e më tepër po përdoren instrumente financiare inovative?
• Cili është roli i teknologjisë informative në zhvillimin e industrisë së shërbimeve
financiare?
• Çka kuptoni me procesin e emetimit të instrumenteve të borxhit me mbështetje mbi
kërkesat e ardhshme nga kreditë e dhëna më parë.
Referenca bibliografike
Stigum, Marcia
The Money Market, Burr Ridge, IL: Irwin Professional Publishing, 1990.
Tufano, Peter
“Financial Innovation and First Mover Advantages”, Journal of Applied Corporate Finance 5,
1992, pp. 83-87.
Havrilesky, Thomas M. and Robert Schweitzer, eds.

‘Contemporary Developments in Financial Institutions and Markets, 2d ed. Arlington Heights, III:
Harlan Davison, Inc., 1987.
Wilson, Richard, and Frank Fabozzi

The New Corporate Bond Market, Chicago: Probus Publishing, 1990.
Dixon, R. and Holmes, P.

Financial Markets: An Introduction, London, Chapman and Hall, 1992.
Foley, B.
Capital Markets, London, Macmillan, 1991.
Keane, S.
Stock Market Efficiency: Theory, evidence, implications, Philip Allan, 1983.
Smith, T.
Accounting for Growth: Stripping the camouflage from company accounts, Century Business,
61
1992.
Weetman, P.
Financial and Management Accounting: An Introduction, London, Pitman Publishing, 1996.
Samuels, J., Wilkes, F. and Brayshaw, R.

Management of Company Finance, Chapman and Hall, 1995.
Barberis, N.
‘Markets: The price may not be right , in Mastering Finance, issue 7, Financial Times, 1997.
Fama, E.
‘Efficient capital markets II’, Journal of Finance, Vol.46, Dec, pp.1575-617, 1991.
Germain, L.
‘Market efficiency: a mirror for information’, in Mastering Finance, Issue 1, Financial Times, 1997.
Naik, N.
‘The many roles of financial markets’, in Mastering Finance, Issue 1, Financial Times,1997.
O’Brien, P.
‘Problems with earnings and cash flow’, in Mastering Finance, Issue 2, Financial Times,1997.
Fabozi, Frank, and Dessa Fabozzi.

‘The Handbook of Fixed Income Securities, 4th ed. Burr Ridge, IL: Irwin Professional Publishing,
1995.
Freedman, Charles and Goodet, Clyde.

“The Financial Service Sector: Past Changes and Future Prospects”, Technical Report #82, Bank
of Canada, 1997.
Henry Kaufman.
“On Money and Markets: A Wall Street Memoir”. New York: McGraw-Hill, 2000.
Frederic S. Mishkin.
“The Economics of Money, Banking, and Financial Markets”, Sixth Edition Update. New York:
Addison Wesley, 2003.
Lloyd B. Thomas.
“Money, Banking, and Financial Markets”. New York: McGraw-Hill, 1997.
Eun / Resnick
International Financial Management, Fourth Edition, McGraw-Hill, New York, 2006.
James C. Van Horne and John M. Wachowicz, JR

Fundamentals of Financial Management, Twelfth Edition, FT – Prentice Hall, New York, 2005.
Ross / Westerfield / Jordan

Corporate Finance Fundamentals, Seventh Edition, McGraw-Hill, New York, 2006.
Zvi Bodie / Alex Kane / Alan J. Marcus

Essentials of Investments, Fifth Edition, McGraw-Hill, New York, 2004.
Hirt / Block
Fundamentals of Investment Management, Eighth Edition, McGraw-Hill, New York, 2006.
62
FINANCIMI
Frederic S. Mishkin
The Economics of Money, Banking , and Financial Markets, Seventh Edition, Edition Update,
Pearson International Edition, New York, 2006.
Frederic S. Mishkin / Stanley G. Eakins

Financial Markets & Institutions, Fifth Edition, McGraw-Hill, New York, 2000.
REFERENCA NË UEB
http://publicdebt.treas.gov
www.bankofamerica.com
www.ipohome.com
www.usafutures.com
www.frbdiscountwindow.org
http://newyorkfed.org
www.econlib.org
http://finance.yahoo.com
www.bloomberg.com
www.martincapital.com
www.investorhome.com
www.forecasts.org
http://finance.lycos.com
www.financialservicesfacts.org
www.econmagic.com
http://research.stlouisfed.org
www.ipomentor.com
www.teachmefinance.com
http://banks.yahoo.com
www.interest.com
www.moodys.com
63

Ligjerata

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Ligjerata

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

KAPITULLI 2

• Të japë përkufizimin mbi financimin e aktivitetit.

• Të tregojë mënyrat në të cilat firmat mund të grumbullojnë

• Të shpjegojë procesin e financimit përmes emetimit të

• Të shpjegojë rolin e bankave të investimit në procesin e

• Të tregojë mënyrën e financimit në disa vende të

• Të analizojë trendet në procesin e financimit.

Financa përfshinë tërë procesin lidhur me përdorimin, administrimin dhe

Financa është shkenca mbi menaxhimin dhe administrimin e parasë, dhe ka

Aktiviteti i financës është aplikimi i një strukture teknikash të cilat i përdorin

Termi financë inkorporon më vete këto kuptime:

• Studimin e parasë dhe të aktiveve tjera;

Shembuj të disa koncepteve financiare

Huadhënësi mund të gjejë huamarrësin, drejtpërdrejtë apo në mënyrë indirekte përmes

Banka bashkon aktivitetet e shumë huamarrësve dhe huadhënësve. Banka pranon

Financën e përdorin individët (financat personale), firmat e biznesit (financat e biznesit) ,

• Sa para do të nevojitën për individin apo familjen në periudhat e

Financat personale trajtojnë dhe merren kryesisht me buxhetin familjar,

Financat e biznesit menaxhojnë dhe administrojnë operacionet dhe

Në tregun e borxhit (obligacioneve), huamarrësit paketojnë borxhet e tyre në formë të

• Identifikohen objektivat relevante dhe detyrimet:

Financat publike merren me çështjet siç janë:

• Identifikimi i shpenzimeve të nevojshme të entitetit të sektorit

Qeveritë i financojnë shpenzimet e tyre përmes një numri të madh metodash, ku më me

2.2. SEGMENTËT BAZË TË FINANCËS

Në përgjithësi financa është zhvilluar në katër segmente kryesore:

Shtrirja e këtyre tre segmenteve të financës në dimensionin ndërkombëtar, krijon

2.3. FINANCA DHE DISCIPLINAT TJERA EKONOMIKE

Financa dhe Ekonomiksi

Ekonomia financiare është degë e ekonomiksit e cila studion marrëdhëniet ndërmjet

Ekonomia financiare studion:

• Vlerësimin: Përcaktimi i vlerës reale të aktiveve:

Menaxheri financiar duhet të njoh sistemin financiar të vendit, institucionet financiare,

Financa dhe Kontabiliteti

Financa dhe Marketingu

Po ashtu, industria e shërbimeve financiare punëson ekspert të marketingut për të

Financa dhe Menaxhmenti

Financa dhe Matematika financiare

2.4. FINANCIMI I AKTIVITETIT

Sipas teorisë ekonomike karakteristikat kryesore të familjes mbështetën në

Sipas teorisë ekonomike karakteristikat kryesore të firmës në biznes janë:

Ndërmjetësit financiarë u ofrojnë zotëruesve të kursimeve dy avantazhe me

Dhënia hua përmes ndërmjetësve financiarë zakonisht është më me pak risk, se

Ndërmjetësi financiar Përshkrimi

Avantazhi i dytë që ndërmjetësit financiarë ju ofrojnë pronarëve të kursimeve

Lëvizja monetare dhe tregjet financiare

Tregu financiar përfaqëson kalimin e drejtpërdrejtë të fondeve të huajtshme nga

Bizneset paraqiten si huamarrësi kryesor për të përballuar nevojat për investime që

Qeveritë paraqiten përgjithësisht si huamarrës për të mbuluar deficitin buxhetor dhe si

Lëvizjet monetare janë rrjedha të qarkullimit të parasë, akumulimit dhe kursimeve

Në çdo ekonomi kombëtare manifestohen kryesisht tri forma të lëvizjeve

• Lëvizjet financiare të tregut;

Siç paraqitet në figurë:

(A) Firma emeton letra me vlerë për të mbledhur fonde monetare

Lëvizjet fiskale në esencë paraqesin rrjedha financiare të krijuara nëpërmjet shpërndarjes

Firma emeton tituj (A)

Firma investon Fitimet e mbajtura (E) Tregjet financiare

Aktive fikse Borxhi

Vlera totale e aktiveve

Lëvizjet financiare me karakter rregullues janë reflektim i ndikimit dhe intervenimit të

Është karakteristike se sa më pak që sendërtohen lëvizjet financiare fiskale dhe ato me

karakter rregullues, aq më tepër zhvillohen lëvizjet financiare të tregut dhe anasjelltas.

Vendimet në lidhje me financimin

Objektivat kryesore të politikës financiare efecientë dhe efektive janë: