Historisch Besef

Martin Evenberg 4036107

Het begrip historisch besef of historical awareness is niet zo makkelijk te duiden als het belang van de term zou doen denken. Tosh maakt onderscheid tussen aan de ene kant het wetenschappelijk historisch besef en aan de andere kant het sociale geheugen. Tosh zegt we are, all of us, in a sense historians. Hij bedoeld hiermee te zeggen dat onze soort de capaciteit en de noodzaak heeft zijn verleden te onthouden. Voor ons persoonlijk welbevinden is het belangrijk te beseffen wat er in het verleden is gebeurd. Aan de andere kant gebruikt men de ervaringen en herinneringen aan het verleden om in een zekere mate te kunnen voorspellen wat er in de toekomst gaat gebeuren. Zelfs op maatschappelijke breedte is er een gevoel van herinnering, iedere maatschappij heeft zo zijn collectieve of sociale geheugen. Dit is het geheel aan herinneringen, verhalen en ervaringen dat door de tijd heen in het algemene leven voor waar en waargebeurde geschiedenis worden aangenomen. Dit kan gebeuren bij toeval en de loop van de tijd, aan de andere kant kan dit ook gestuurd worden. Zoals is gebeurt in de verwerking van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Er werd vlak na afloop van deze oorlog een opdracht gegeven aan Lou de Jong tot het schrijven van een kroniek van Nederland tijdens de oorlog. Dit werk heeft gezorgd voor de herinnering aan de oorlog die vandaag de dag nog bij veel mensen leeft, maar in de laatste jaren heeft recenter onderzoek uitgewezen dat de zaken minder zwart/wit waren dan Lou voorstelde in zijn werken, maar dat is een hele andere discussie Aan de andere kant van het spectrum stelt Tosh het wetenschappelijk historisch besef. Dit is het bekijken van de geschiedenis buiten alle sociale en politieke beschouwingen, ofwel liberating the past from the prestent. Dit was ook hoe Leopold von Ranke, een Duitse professor die ook wel de vader van de moderne geschiedschrijving genoemd word kwam met een aantal regels die men in acht moest houden voor een goede bestudering van het verleden. Ten eerste moet men beseffen dat het verleden vreemd voor ons is, het is wezenlijk anders dan onze maatschappij, maar men moet dit niet beoordelen op onze huidige waarden en normen. Dit brengt ons meteen op het tweede punt, men moet het verleden in context zien, men moet de waargenomen gebeurtenissen bekijken in de wereld waarin zij plaats vonden en niet bekijken door onze moderne ogen. Verder moet het verleden gezien worden als een proces, en de gebeurtenissen zijn deel van dit proces, men kan de gebeurtenissen veel beter op waarde schatten wanneer men het bekijkt in de bredere context van de menselijke geschiedenis dan wanneer men het alleen op zichzelf bestudeerd. Zo kan, moet men zelfs, kijken naar de wereld op om ons heen. Delen hiervan zijn het resultaat van eeuwen van verandering en adaptatie.

Volgens Tosh zijn er ook gevaren aan het historisch besef, en dan vaak het sociale, collectieve geheugen. Zo kan het zijn dat traditie een vertekend beeld van de geschiedenis geven. Ook kan dit een gevaar betekenen voor de ontwikkeling van samenlevingen. Een te groot respect voor traditie kan er voor zorgen dat men geen veranderingen, ook geen positieve, meer in de samenleving wenst. Verder is traditie ook gebruikt door de nationalistische bewegingen van de 19 e eeuw. In een tijd waarin veel nieuwe landen het licht zagen was er veel behoefte aan manieren om deze te legitimeren, dit werd gedaan door historici die geschiedenissen van deze landen schreven en hierin grootste verhalen van succes en glorie vertelden om de moraal in het land hoog te houden en indruk te maken op de rest van de Europese landen. Een ander gevaar is het gaan ervaren van de geschiedenis als een verhaal van verlies, iedere stap voorwaarts word als een verlies ervaren en men kijkt met een blik vol nostalgie terug op het verleden en men ziet dit verleden met een roze brilletje op. Precies aan de andere kant van het verhaal ziet men het vooruitgangsgeloof, een geloof dat de voortgang van de geschiedenis ook een vooruitgang met zich mee brengt. Het voortschrijden van de tijd zal de mensheid alleen maar goed brengen, en wat er in het verleden is gebeurt is niet langer de moeite waard. Nu ik een beeld heb geschetst hoe Tosh het historische besef ervaart en dit uitlegt zal ik hierbij een paar eigen voorbeelden tonen die aantonen hoe dit in elkaar steekt. De algemene opvatting over Schotland is toch wel dat het nationale kledingstuk de kilt is, maar is dit wel zo? Nader onderzoek heeft uitgewezen dat de kilt inderdaad een authentiek kledingstuk van Schotland was, echter, deze kilt was zo lang dat hij tot op de enkel of halverwege de kuit viel. De korte kilt zoals deze vandaag de dag gezien wordt is een 19 e eeuwse uitvinding van het Engelse vorstenhuis. Een Engelse koning is op een portret te zien met een korte kilt. Een ander voorbeeld is het beeld dat men tegenwoordig heeft bij de Kelten. Men ziet tegenwoordig de Kelten als bijwoord voor natuurgezinde, noble savages. Terwijl de Kelten in europa net zozeer deden aan het kappen van wouden voor het voorzien in voedsel, en was de Keltische samenleving, voor deze door de Romeinen werd veroverd, een steeds meer ontwikkelde en gerbaniseerde samenleving,