VISITA A LUGO, 24 DE ABRIL 2014 DPTO DE CLSICAS, IES DE MELIDE SANTA OLALLA DE BVEDA

Esta igrexa, descuberta no 1929 despois de estar cerca de mil anos baixo terra, un dos enigmas histricos de Lugo. O edificio data do s. III d. C., anda que o lugar puido ter un uso anterior romanizacin. Orixinariamente constaba de dous pisos, anque s se conserva a inferior ou cripta con planta cadrada, cunha lonxitude de 12 m. de lado. A cripta est soterrada e s a fachada exterior, que consta dun pequeno atrio.Da parte superior s se conservan os arranques da bveda. A fachada pose un arco de ferradura na entrada e das vents pequenas que iluminan a sala interior na que se atopa un estanque de planta rectangular e pouca profundidade, a estas augas atribuanselle propiedades curativas, tanto en poca romana como despois co culto cristin. A estancia pose unha bveda de ladrillos cermicos que era soportada por dous prticos de tres arcos apoiados en dous columnas de mrmore. Nos laterais existen unhas pequenas fornelas nas que posiblemente se depositaran ofrendas. O mis valioso son as pinturas murais da bveda, que representan aves e constiten o nico exemplo en Galicia de pintura romana e un dos conxuntos mis importantes da Hispania romana. O edificio pose varias pezas escultricas e ornamentais as como relevos, que foron interpretados como representacin dos ritos da deusa romana Cibeles, a quen posiblemente estivo dedicado o templo.

FUNCIN DO EDIFICIO
A funcin do edificio segue a ser un enigma e hai diferentes interpretacins: - Lugar de curacin do reumatismo mediante as propiedades teraputicas da auga. Esta teora basase nuns relevos de tolleitos que est no exterior do edificio. - Ninfeo, ou sexa un lugar de culto as ninfas cunha fonte, xa que pose un estanque - Necrpole, xa que as pinturas das aves asemllanse a outras existentes en tumbas tarquinias (etruscos, Italia) - Templo a Cibeles, deusa da natureza e fertilidade venerada en Roma como a Magna Mater, a Gran Nai, que s veces se identificaba coa Rea grega. A deusa representbase co kalathos (peiteado en forma de cesta, smbolo da fertilidade), a cornucopia (corno da abundancia), con espigas e o seu carro era tirado por lens. As festas de Cibeles celebrbanse na primavera, dirixidas por sacerdotes eunucos chamados coribantes ou gallus, que conducan aos fieis con ritos orxisticos acompaados de berros salvaxes e msica frentica. Os ritos eran secretos (misterios) e a cerimonia inicitica xiraba en torno ao bautismo de
1

Lugo 2014 1

sangue dun touro ou dun carneiro que reciban os novos membros. Este ritual curaba ao devoto das enfermidades ou incluso da morte. Para a sa realizacin a vtima colocarase na planta superior, sobre a parte central da cripta, que tera un oco no chan para permitir que o sangue caese sobre o iniciado. Este situbase na parte central do estanque para recibir o sangue, que quedaba recollido e era limpado coa auga, que chegaba ao estanque por medio dun canal subterrneo. A limpeza do sangue era necesaria para purificar o lugar e que quedase dispoible para un novo uso. Esta teora basase na estructura do edificio, que coincide coa de outros templos de Cibeles do Imperio Romano. Cibeles era tamn a deusa daba orculos e provocaba o xtase que propiciaba a profeca e aliviaba dores. O canto proftico facase a traveso de aves, asociadas ao culto de Cibeles, como galos, patos, ocas, faisns, paspalls... Isto podera explicar as pinturas murais de aves que se atopan na bveda. Os motivos vexetais que aparecen entre as aves representaran a rbore de Atis, compaeiro de Cibeles segundo a mitoloxa e asociado a unha rbore. Por outra banda, Cibeles estaba simbolizada en Roma por unha pedra negra, que se veneraba no seu templo do Palatino. Nas proximidades de Sta Olalla existen numerosos castros, mmoa e medorras e unha lenda popular que conta a existencia dun camio soterrado entre o santuario e o castro de Corvazal, no que estaba a Pena Piador, chamada as polo cantos dunha galia encantada que resida nel. Segundo esta versin, os relevos do exterior representaran ao gallus e archigallus, sacerdotes que dirixan o culto a Cibeles. O relevo dos tolleitos, fara referencia s propiedades curativas da deusa.

CULTO CRISTIN
Posteriormente, e ao igual que outros templos da pennsula dedicados a Cibeles, o lugar transformouse na capela de Santa Olalla. Esta era unha santa virxe, orixinaria de Mrida, que podera asociarse a Cibeles xa que o seu nome grego (eu-lalia< euj-lavlia significa a que fala ben, podendo interpretarse como unha alusin ao don proftico. Conta a lenda que ao morrer a santa martirizada, sau da sa boca unha branca pomba que voou cara ao ceo. Estas similitudes permitiran un fcil cristianizacin do lugar. Co culto cristi, o estanque cubriuse de mrmore e se picaron as pinturas inferiores, que poderan facer referencia ao culto de Cibeles.
2 Lugo 2014

VISITAAOLUGOROMANO

Lugo foi fundada na poca do emperador Augusto, polo ano 14 a. C. a partir dun campamento militar instalado uns anos antes. A cidade recibe o nome de Lucus Augusti, probablemente do Lug celta (deus guerreiro da luz e das artes, s veces identificado con Mercurio), transformado en Lucus. Outra orixe posible deste nome o termoromanoLucus,bosquesagrado. Augusto converteuno en capital dun distrito administrativo, o ConventusLucensis. Na cidade existe unha pequenaponteromanasobreoMio, hoxe en uso, que formaba parte da va XIX que una Lucus Augusti con Bracara Augusta, foi obxecto de varias reconstruccins nos s. XII, XIV e XVII. No HotelBalneario estn situadas as termas. Nelas consrvase case intacta unha estancia que poderaserovestiario(apodyterium).Outrasala,utilizadaparaosbaos fros,foiconvertidaencapelacristi.

MURALLAS
Nacidadedestacanasmurallas(PatrimoniodaHumanidadenoa. 2000),levantadaspolosromanoscaraoano270d.C.Estnconstrudascon lousa e granito e teen unha altura media de 12 m., un ancho de 45 e permetro superior s 2 km. A muralla conserva 73 dos posibles 85 cubos exteriores. Orixinariamente estes cubos dispuan de varios andares con vents para a defensa. Hoxe en da s un dos cubos, a torre da Mosqueira, conserva a planta superior da torre con vent. A parte exterior da muralla estaba rodeada por un foso de 4 m. de profundidade. Na parte interior era rodea polo intervallum, unha especie de va de servizo que permita o accesomurallaeotrnsitodecarromatosqueabastecanacidade. A muralla sufriu moitas modificacins longo dasa historia, sendo aapertura das portas novasas quemislleafectaron,poissupuxeronaperdadevarioscubos. Amurallatendezportas,cincoantigasecincomodernas.APortaMieaFalsasondeconstrucin romana. En San Pedro, Nova e posiblemente Santiago haba tamn portas en poca romana, pero eran moi diferentes. As de San Fernando, a Estacin, Bispo Izquierdo, Bispo Aguirre e Bispo Odoario abrronse nosltimos150anos. Pola porta de San Pedro entraran as vas XIX e XX, procedentes de Asturica Augusta (Astorga) e Braccara Augusta (Braga). Da Porta Nova saira a va cara a Brigantium (Betanzos), a Porta Mi comunicaba con Iria Flavia (Padrn) e no outro extremo do eixo, na Porta Falsa, principiara o camio paraLucusAsturum(LugodeLlanera)eaCosta.

PortadeSantiago Existente en poca romana, est totalmente modificada. Recibe o seu nome porque ten un fornelo no que se colocou unha imaxe de Santiago Matamouros. Na parte inferior do fornelo est o escudo de armas do Bispo Izquierdo, seor da cidade no s. XVI. Esta porta era a nica que en tempos de pestepermanecaaberta. PortaMi a porta de orixe romana que se conserva con menos modificacins. Coecida popularmente na actualidade coma Porta do Carme por estarsituada fronte a capeladeste nome, aparece denominada na documentacin medieval coma MineiouMineana,porserasadanaturalroMio,nomedoquederivounoactualdePortaMi. PortaNova Existenteenpocaromana,seraasadadacidadecaraBrigantium(Betanzos)eataaconstrucinen1854da Porta de San Fernando, foi a principal comunicacin da beira norte. Refxosenapocamedievalexaapareceendocumentosdos. XII comaPorta Nova. Volveu ser reconstruda no ano 1900, xaqueestabaenestadoruinosoeameazabaaseguridadedos viandantes. PortaFalsa Coecida durante os sculos XVII e XVIII como Porta do Boquete, por ser de pequenas dimensins. Esta unha das antigas portas romanas da Muralla, anda que moi modificada. Resposta tipo de portas que os romanos chamaban posterulae (de atrs, pasadizo), de uso exclusivamente militar, que se abran asimetricamente entredastorres.Asadaeraunhatrincheiraescavadanoterreo. Foi pechada e aberta varias veces dende Idade Media, ata que no s. XVII brese c ancho dun carro. Xa no sculoXXpchasetrficoedtasedunaccesoconescaleiras. PortadaEstacin A chamada Porta da Estacin abriuse en 1875, ano no que o ferrocarril chega a Lugo. Tivo que ser ampliada envariasocasinsdebidoaumentodotrficorodado. Incrustados nos laterais interiores hai das habitacins con portas adinteladas, que serviron coma fielatos, oficinas nas que se faca a recadacin do imposto de consumos, un dos mis inxustos coas clases menos favorecidas, gravar os produtos de primeira necesidade durante o sculo XIX. O descontento do pobo e a corrupcin dos axentes provocou o seu incendio a finais do sculo pasado e este imposto foi suprimido en 1911. Nos primeiros anos da posguerra civil, volveron a establecerse os fielatos coa sa triste misin, polo queestashabitacinsforonutilizadasdenovo. PortadeSanPedro Osexpertosconsideranqueestaportaxaexistaenpocaromana.DuranteaBaixaIdadeMediaaparece,nas fontesescritas,comoSanctiPetri,pormordaexistencianoexteriordacapeladeSanPedrodeFra.Tamn dende poca medieval coecida coma Porta Toletana ou Porta Toledana estar situada final do camio procedente de Castela, empregado sobre todo por mercadores toledanos, que comerciaban na cidade. Esta porta foi a entrada para os millares de peregrinos que se desprazaron ata Santiago na Idade Media polo CamioPrimitivo.