Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
s
Action civile
Action en justice ouverte la victime d'une infraction pnale (contravention,
dlit, crime) pour demander rparation du prjudice qu'elle a subi et rclamer des
dommages-intrts. Cette action peut tre exerce, au choix des victimes, soit en
mme temps que l'action publique devant les juridictions pnales, soit
sparment devant les juridictions civiles.
P
o
r
t
u
g
u
s
Ao civil
Por ao civil se entende aquela que formulada pela pessoa lesada ou
prejudicada pela transgresso da lei penal, para exigir a reparao do dano
causado e os prejuzos ocasionados pela prtica do ato delituoso.
Ao por ato ilcito e indenizao que lhe corresponde.
A ao civil resulta na satisfao dos danos causados pelo delito ou quase-delito.
Tanto se diz civil a ao que confiada aos juzes ou tribunais, como as que se
cometem aos rbitros.
Ganchos terminolgicos
Action civile Ao civil
ouverte la victime d'une infraction
pnale
formulada pela pessoa lesada ou prejudicada
pela transgresso da lei penal
demander rparation du prjudice et
rclamer des dommages-intrts.
exigir a reparao do dano causado e os
prejuzos
peut tre exerce devant les
juridictions pnales ou devant les
juridictions civiles.
ao que pode ser confiada tanto aos juzes
ou tribunais, como aos rbitros.
No caso acima, a semelhana formal dos termos action civile e ao civil serviu de
gancho terminolgico, mas a equivalncia foi efetivamente atestada pelos descritores
comuns nas duas lnguas.
Ocorreu em nossa pesquisa casos de falsos cognatos, o que demonstra que no se
pode confiar nas semelhanas formais entre as lnguas. Vejamos abaixo o termo grosse:
86
Grosse
Copie d'une dcision de justice (ou d'un acte authentique) revtue de la formule
excutoire, c'est--dire de la formule ncessaire pour la faire excuter.
(GJ)
Grossa
Derivado do latim grossus (espesso), geralmente empregado no sentido de
grande, copioso, numeroso.
, assim, que vem sempre dar a densidade ou espessido das coisas, mostradas por seu volume
avantajado. , assim, qualificativo de toda extenso.
Grossa. Na linguagem do Direito Martimo, no entanto, empregado no sentido de
comum: avaria grossa. Esta, pois, no se assinala pelo volumoso, mas pela
generalidade ou comunidade do interesse diretamente trazido s coisas.
(VJPS)
Em francs o termo grosse um substantivo que designa uma cpia na qual consta
uma deciso judicial. Encontramos em portugus o termo grossa, que a primeira vista
parece corresponder ao termo em francs. Porm, ao examinarmos seu contedo,
percebemos que o vocbulo utilizado como adjetivo para qualificar algo que seja
volumoso, denso, espesso, grande, etc. O equivalente de grosse em portugus o termo
cpia.
Mesmo ocorrendo o problema dos falsos cognatos, a identificao de equivalentes
torna-se, todavia, mais difcil quando no h uma semelhana formal entre os termos, o que
nos deixava sem pistas iniciais.
O que auxiliou nossa pesquisa frente a essa problemtica, foi a utilizao de um
dicionrio jurdico eletrnico como uma das fontes na lngua de chegada. Assim, pudemos
procurar pelos descritores da lngua de partida no dicionrio em portugus, o que facilitou
muito. Caso estivssemos consultando apenas dicionrios impressos em papel, seria mais
complicado trabalhar em uma perspectiva onomasiolgica, ou seja, na direo do conceito
ao termo.
87
Abaixo, mostraremos a janela do dicionrio eletrnico com o campo pesquisa que
nos permitiu digitar os descritores. Aps a digitao, clicvamos o boto P P Pesquisar e uma
lista de todos os termos que continham tais descritores era-nos dada.
No caso ilustrado, procuramos pelos descritores adversrio e processo e uma lista
foi gerada com alguns termos que continham essas palavras-chave. Dentre eles, o termo
que procurvamos, citao, que aparece em azul ao lado esquerdo.
Tal metodologia auxiliou muito nossa pesquisa, tanto no que concerne agilidade,
quanto a maior segurana na confirmao dos equivalentes.
Aps a determinao das equivalncias por meio dos ganchos terminolgicos,
procedemos ao registro dos dados em uma ficha bilnge.
88
4.2.5 O registro dos dados na ficha bilnge
Para cada termo em francs foi aberta uma ficha eletrnica bilnge, em que
constaram os dados relativos ao termo em francs e seu(s) equivalente(s) em portugus. Os
campos constantes da ficha para cada fonte, tanto em francs quanto em portugus so os
mesmos presentes na ficha monolnge: Fonte/ Termo principal/ Categoria gramatical/
Rubrica/ Definio/ Outras designaes/ Remissivas. Os seguintes campos aparecem
apenas uma vez, ao final da ficha Observaes/Contexto de uso. Ainda reservamos um
campo para o registro de outros equivalentes, caso ocorresse de um termo em francs
corresponder a dois em portugus ou vice-versa.
89
Na ficha bilnge pudemos inserir os contextos definitrios (as definies) dos
termos nas duas lnguas (em francs e em portugus), evidenciando os ganchos
terminolgicos que atestaram a relao de equivalncia entre as unidades terminolgicas.
4.2.6 Tratamento terminogrfico
Este item diz respeito elaborao das definies, organizao dos dados nos
verbetes do dicionrio conforme o modelo de microestrutura adotado. O sistema de
remissivas seguir, da mesma forma, os critrios preestabelecidos pelo termingrafo.
Expomos o modelo dos verbetes de nossa obra no item 5.2.Organizao e funcionamento
de nosso dicionrio.
5. Resultados da pesquisa e Anlise dos dados
5.1. Nosso repertrio
Lista de abreviaturas
C
CC- Code civil
Const.- Constitution de la Rpublique
COJ- Code de lorganization judiciaire
CP- Code pnal
CPC- Code de Procdure civile
CPP- Code de la Procdure pnale
CP- Cdigo penal
CPC- Cdigo de Processo civil
CPP- Cdigo de Processo penal
CT- Cdigo de trnsito
D
DR. ADM.- Droit administratif
DR. CIV.-Droit civil
DR. COM.- Droit commercial
DR. CONST.- Droit constitutionnel
DR. GN- Droit gnral
DR. INT. PRIV.- Droit international priv
DR. INT. PUBL.- Droit international public
DR. PN.- Droit penal
DIR. ADM.- Direito administrativo
DIR. CIV.- Direito civil
DIR. CONST.- Direito constitucional
DIR. GER.- Direito geral
DIR. INT. PRIV.- Direito internacional privado
91
DIR.INT. PB.- Direito internacional pblico
DIR.PEN- Direito penal
DIR. PROC.-Direito processual
DIR. PROC. CIV.-Direito processual civil
DIR. PROC. PEN.- Direito processual penal
DJ- Dicionrio jurdico da Academia Brasileira de Letras Jurdicas
DVJ- Dictionnaire du vocabulaire juridique
E
ECA- Estatuto da Criana e do adolescente
G
GJ- Glossaire des mots-cls juridiques
GLJ-Guide du langage juridique (les piges viter)
L
LJ-Lexique juridique
P
PR.- Procdure
PR. CIV.- Procdure civile
PR. PN.-Procdure pnale
S
SC. SOC.-Scurit sociale
V
VJGC-Vocabulaire juridique de Gerard Cornu
VJP-Vocabulrio Jurdico Paumap
VJPS- Vocabulrio jurdico eletrnico de Plcido e Silva
92
Parte I- francs-portugus
A
abandon de famille, s.m, [DR. PN]
Dlit (article 227-3 du Code pnal) commis notamment lorsque : -le pre ou la mre ne
remplit pas ses devoirs matriels ou moraux l'gard de ses enfants pendant plus de 2 mois
conscutifs ; -une personne condamne au paiement d'une pension alimentaire ne la verse
pas en totalit ou em partie pendant plus de 2 mois. Ce dlit est puni d'une peine de deux
ans d'emprisonnement et de 15 euros d'amende.
Est comptent le tribunal correctionnel du lieu de l'infraction, celui de la rsidence du
prvenu ou celui du lieu d'arrestation ou de dtention de ce dernier, mme lorsque cette
arrestation ou cette dtention a t opre ou est effectue pour une autre cause. Pour le
jugement du dlit d'abandon de famille prvu par l'article 227-3 du code pnal, est
galement comptent le tribunal du domicile ou de la rsidence de la personne qui doit
recevoir la pension, la contribution, les subsides ou l'une des autres prestations vises par
cet article. La comptence du tribunal correctionnel s'tend aux dlits et contraventions qui
forment avec l'infraction dfre au tribunal un ensemble indivisible ; elle peut aussi
s'tendre aux dlits et contraventions connexes, au sens de l'article 203. (Art. 382, CPP)
Outras designaes:-.
abandono de famlia, s.m., [DIR.PEN]
Deixar de cumprir, por ato voluntrio, deveres prprios de um chefe de famlia - obrigaes
alimentcias, de moradia, educacionais, assistenciais. Acarreta na perda do ptrio poder.
(GEP, p.2)
Outras designaes:-.
Nota:-
acquittement, s.m., [DIR. PROC. PEN.]
Dcision de la cour dassises qui met hors de cause un accus aprs lavoir dclar non
coupable ou avoir constat que le fait retenu contre lui ne tombe pas ou ne tombe plus sous
le coup de la loi pnale (dcision non susceptible dune voie de recours prjudiciable la
personne acquitte); ne confondre ni avec relaxe (autre espce de mise hors de cause), ni
avec exemption de peine. (DJGC)
Si le fait retenu contre l'accus ne tombe pas ou ne tombe plus sous l'application de la loi
pnale, ou si l'accus est dclar non coupable, la cour d'assises prononce l'acquittement
de celui-ci. Si l'accus bnficie d'une cause d'exemption de peine, la cour d'assises le
dclare coupable et l'exempte de peine. (Art. 363, CPP)
93
Outras designaes:-.
absolvio, s.f., [DIR. PROC. PEN.]
(...) A absolvio tem, assim, sentido de sentena que no condenou. Criminalmente, a
absolvio reconhece a inculpabilidade do delito atribudo a uma pessoa em face das provas
apresentadas, da resultando a declarao de sua inocncia ou inculpabilidade e libertao
da sano penal. Iseno de culpa. (...) (VJPS)
Nos crimes de ao pblica, o juiz poder proferir sentena condenatria, ainda que o
Ministrio Pblico tenha opinado pela absolvio, bem como reconhecer agravantes,
embora nenhuma tenha sido alegada. (Art. 385., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
acte authentique, s.m., [DR. CIV / PR. CIV]
Document tabli par un officier public habilit par la loi (notaire, officier d'tat civil,
huissier de justice), rdig selon les formalits exiges par la loi et dont on peut obtenir
l'excution force. Exemples : acte notari (vente immobilire, testament), procs-verbal
de vente d'un commissaire priseurs (GJ)
L'acte authentique fait pleine foi de la convention qu'il renferme entre les parties
contractantes et leurs hritiers ou ayants cause. Nanmoins, en cas de de plaintes en faux
principal, l'excution de l'acte argu de faux sera suspendue par la mise en accusation ; et,
en cas d'inscription de faux faite incidemment, les tribunaux pourront, suivant les
circonstances, suspendre provisoirement l'excution de l'acte. (Art. 1319, CC)
Outras designaes:-.
ato autntico, s.m., [DIR. CIV / DIR. PR. CIV]
Assim se conceitua o ato que solemente executado, ou seja, formulado segundo as
prescries ou formalidades estatudas em lei. Os atos praticados pelos oficiais pblicos, ou
seja, escrives, tabelies e notrios, sempre se dizem autnticos, no somente pela
qualidade de f pblica dada aos aludidos serventurios pblicos, como porque seus atos se
dizem pblicos e a autenticidade uma das qualidades dos atos dessa natureza. (...) (VJPS)
Aquele que incorreu em atos que determinem a excluso da herana ser admitido a
suceder, se o ofendido o tiver expressamente reabilitado em testamento, ou em outro ato
autntico. (Art. 1.818, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
acte de procdure, s.m., [PR.]
Acte des parties une instance o des auxiliaires de la justice qui ont pouvoir de les
reprsenter (huissier de justice, avocats, avous) ayant pour objet lintroduction, la liaison
94
ou lextinction dune instance, le droulement de la procdure ou lexcution dun
jugement. Ex. assignation, signification des conclusions, dsistement dinstance, exploit de
saisie-arrt. (VJGC)
Au cas de poursuites rpressives exerces l'tranger, lorsqu'un gouvernement tranger
juge ncessaire la notification d'un acte de procdure ou d'un jugement un individu
rsidant sur le territoire franais, la pice est transmise suivant les formes prvues aux
articles 696-8 et 696-9, accompagne, le cas chant, d'une traduction franaise. La
signification est faite personne, la requte du ministre public. L'original constatant la
notification est renvoy par la mme voie au gouvernement requrant. (Art. 696-44, CPP)
Outras designaes:-.
ato processual, s.m.,[DIR. PROC]
Diz-se de todo elemento formador do processo que traz em si um contedo processual', de
que so prottipo a petio inicial e a resposta do ru. (...) (DJ, p.83)
No havendo preceito legal nem assinao pelo juiz, ser de 5 (cinco) dias o prazo para a
prtica de ato processual a cargo da parte. (Art. 185, CPC)
Outras designaes:-.
acte dhuissier: s.m. Ver exploit
acte sous seing priv, s.m., [DR. CIV]
Acte crit, gnralement instrumentaire, plus rarement ncessaire lexistance de la
situation juridique, rdig par un particulier et comportant la signature manuscrite des
parties. (LJ, p.15)
Celui auquel on oppose un acte sous seing priv, est oblig d'avouer ou de dsavouer
formellement son criture ou sa signature. Ses hritiers ou ayants cause peuvent se
contenter dedclarer qu'ils ne connaissent point l'criture ou la signature de leur auteur.
(Art. 1323,CC)
Outras designaes:-.
ato privado, s.m., [DIR. CIV]
(...) Ato escrito que feito por escritura ou documento particular, opondo-se, assim, ao ato
pblico. (VJPS)
(...) Poder-se-ia enquadrar o presente instituto na jurisdio contenciosa, considerando a
eventual declarao, por sentena, do direito de preferncia de um dos condminos? No,
por no ser este o pedido do requerente, objeto do procedimento. Trata-se de interveno
judicial em ato privado, que no representa seno o exerccio de faculdade jurdica. Alm
disso, o interesse de agir compe-se independentemente de qualquer alegao de
desavena entre os condminos.(...) (Revista Jurdica, Porto Alegre (307): 27-60,
95
maio/2003., Procedimentos de jurisdio voluntria segundo o novo cdigo civil, Jos
Maria Rosa Tesheiner)
Outras designaes:-.
Nota:-.
action: Ver action en justice
1
, action en justice
2
action civile, s.f., [PR. PEN]
Action en justice ouverte la victime d'une infraction pnale (contravention, dlit, crime)
pour demander rparation du prjudice qu'elle a subi et rclamer des dommages-intrts.
Cette action peut tre exerce, au choix des victimes, soit en mme temps que l'action
publique devant les juridictions pnales, soit sparment devant les juridictions civiles (GJ)
Le dsistement de la partie civile ne met pas obstacle l'action civile devant la juridiction
comptente. (Art. 426, CPP)
Outras designaes:-.
ao civil, s.m.,[DIR. PROC. PEN]
(...) aquela que formulada pela pessoa lesada ou prejudicada pela transgresso da lei
penal, para exigir a reparao do dano causado e os prejuzos ocasionados pela prtica do
ato delituoso.Ao por ato ilcito e indenizao que lhe corresponde.A ao civil, em tal
caso, resulta na satisfao dos danos causados pelo delito ou quase-delito.(...) (VJPS)
No obstante a sentena absolutria no juzo criminal, a ao civil poder ser proposta
quando no tiver sido, categoricamente, reconhecida a inexistncia material do fato.
(Art. 66., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
action en justice
1
, s.f., [PR.]
Pouvoir reconnu aux sujets de droit de sadresser la justice pour obtenir le respect des
leurs droits ou de leurs intrts lgitimes. Dsigne aussi le droit pour ladversaire de
discuter le bien-fond de la prtention mise contre lui. (LJ, p.19)
Le demandeur ne dispose du droit d'action en justice contre le fonds d'indemnisation que si
sa demande d'indemnisation a t rejete, si aucune offre ne lui a t prsente dans le
dlai mentionn au premier alina du IV ou s'il n'a pas accept l'offre qui lui a t faite.
Cette action est intente devant la cour d'appel dans le ressort de laquelle se trouve le
domicile du demandeur. Celui-ci a la possibilit de se faire assister ou reprsenter par son
conjoint, un ascendant ou un descendant en ligne directe, un avocat ou un dlgu des
96
associations de mutils et invalides du travail les plus reprsentatives. (LOI n 2000-1257
du 23 dcembre 2000, sur le financement de la scurit sociale pour 2001)
Outras designaes: action.
ao judicial, s.m., [DIR. PROC.]
(...) direito de invocar a proteo da justia e agir regularmente perante ela.(...) (VJPS)
Outras designaes: ao.
Nota:-.
action en justice
2
, s.f., [PR.]
Procdure engage devant une juridiction pour obtenir le respect ou la reconnaissance d'un
droit ou d'un intrt lgitime. (GJ)
Le fait qu'il a formul un recours auprs d'un suprieur hirarchique ou engag une action
en justice visant faire respecter ces prncipes. (LOI n83-634 du 13 juillet 1983, Loi
portant droits et obligations des fonctionnaires. Loi dite loi Le Pors.)
Outras designaes: action
ao judicial, s.m., [DIR. PROC.]
(...) ato diante do qual o titular de um direito vem perante a justia para formular a
demanda. Neste sentido, ao judicial, sem dvida, est na mesma significao de processo
judicial, tendo, portanto, o mesmo significado de demanda. (LJ, p.19)
A competncia especial por prerrogativa de funo, relativa a atos administrativos do
agente, prevalece ainda que o inqurito ou a ao judicial sejam iniciados aps a cessao
do exerccio da funo pblica. ( Art.84, 1
o
, CPP )
Outras designaes: ao, processo, demanda.
Nota:-.
action personnelle, s.f., [PR. CIV]
Action par laquelle on demande la reconnaissance ou la protection dun droit personnel
(dune crance) quelle quen soit la source (contrat, quasi-contrat, dlit, quasi-dlit) et qui
est, en gnral, mobilire, comme la crance dont lexcution est rclame (ex. action en
recouvrement dun prt dargent) mais qui peut tre immobilire, si cette crance lest
aussi. Ex. laction en delivrance de tant dhectares de terre dans un terrain de lotissement.
(VJGC, p.23)
Sous rserve des dispositions lgislatives ou rglementaires fixant la comptence
particulire des autres juridictions, le tribunal d'instance connat, en matire civile,
charge d'appel, de toutes actions personnelles ou mobilires jusqu' la valeur de 10 000
EUR. Il connat aussi, charge d'appel, des demandes indtermines qui ont pour origine
l'excution d'une obligation dont le montant n'excde pas 10 000 EUR. ( Art. L. 321-2.,
COJ)
97
Outras designaes:-.
ao pessoal, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
Ao que se funda precisamente num direito pessoal, isto , sempre se gera de uma
obrigao, diante da qual o autor pede o seu cumprimento ou adimplemento. E,
conseqentemente, como a obrigao sempre representa a formao de um vnculo jurdico,
em virtude do qual algum se obrigou ou est adstrito a dar, fazer ou no fazer alguma
coisa, a ao pessoal se estrutura ou se formula no sentido de fazer com que o titular deste
direito possa exigir da outra que lhe d, que lhe faa aquilo a que est obrigado. (...) A
obrigao, que fundamenta o pedido na ao, tanto se pode derivar de um contrato, quer de
um fato jurdico, como pode vir de um quase-contrato, de um delito ou de um quase-delito.
(VJPS)
As dvidas e gravames constitudos sobre a Concesso resolvem-se com a extino desta,
restando a ao pessoal contra o devedor. Pargrafo nico - Os credores no tm ao
alguma contra o novo titular da concesso extinta, salvo se esta, por qualquer motivo,
voltar ao domnio do primitivo concessionrio devedor. (Art. 56, DECRETO-LEI N 227,
DE 28 DE FEVEREIRO DE 1967.)
Outras designaes: -.
Nota:-.
action publique, s.f.,[PR. PN]
Action excerce au nom de la socit, en principe par les soins dun corps spcial de
magistrats (le ministre public) qui a pour objet lapplication de la loi pnale lauteur du
fait rput dlictueux, et la rparation du dommage caus la socit. (p.23)
L'action civile en rparation du dommage caus par un crime, un dlit ou une
contravention appartient tous ceux qui ont personnellement souffert du dommage
directement caus par l'infraction. La renonciation l'action civile ne peut arrter ni
suspendre l'exercice de l'action publique, sous rserve des cas viss l'alina 3 de l'article
6. (Art. 2, CPP)
Outras designaes:-.
ao pblica: s.f. [DIR. PROC. PN)
Ao movida pelo Ministrio pblico, mediante representao do lesado ou requisio do
Ministrio da Justia quando a lei assim o exige,para a aplicao das penas ou medidas de
segurana ao autor de um crime. (VJPS, p.28)
Quando a lei considera como elemento ou circunstncias do tipo legal fatos que, por si
mesmos, constituem crimes, cabe ao pblica em relao quele, desde que, em relao a
qualquer destes, se deva proceder por iniciativa do Ministrio Pblico. (Art. 101, CP)
Nota:-.
98
action relle, s.f., [PR. CIV.]
Action par laquelle on demande que soit reconnu ou protg un droit rel principal ou
accessoire sur un immeuble, plus rarement sur un meuble. (LJ, p.21)
L'action tendant la dmolition d'un quipement empitant sur une partie privative est une
action relle, se prescrivant par 30 ans, et non une action personnelle se prescrivant par 10
ans en application des dispositions de l'article 42, alina 1, de la loi du 10 juillet 1965.
(Arrt de la Cour de cassation 3 chambre civile du 20/11/2002, n 00-17.539)
O utras designaes:-.
ao real, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
Ao por meio da qual se persegue a tutela de um direito real, seja imvel (-imobiliria) ou
mvel (mobiliria), seja para defender o domnio ou a posse. (DJ, p.19)
O Diretor, os membros do pessoal e especialistas desfrutaro de imunidade de jurisdio,
mesmo depois de ter concludo a sua misso relativo a atos, includas as suas palavras e
escritos, executados pelos mesmos no exerccio das suas funes oficiais e dentro dos
limites das suas obrigaes, salvo: a) no caso de uma ao civil iniciada por terceiros por
danos originados em um acidente causado por um veculo ou aeronave de sua propriedade
ou dirigido por ele, ou em relao com uma infrao de trnsito que envolver a dito
veculo e for cometida por ele; b) no caso de uma ao real sobre bens imveis
particulares radicados na Repblica Federativa do Brasil, a menos que forem de posse da
Organizao e para cumprir os fins da mesma; (Art.20, Decreto-lei n 58, de 10 de
dezembro de 1937)
O utras designaes:-.
Nota:-.
admonestation, s.f., [DR. PN]
Rprimande accompagne de conseils, constituant une sanction de caractre purement
moral que le juge des enfants peut prononcer en remplacement dune peine, lgard des
justiciables mineurs (ou le juge de police pour des contraventions sans gravit). (VJGC,
p.32)
Sont amnisties les infractions qui ont donn ou donneront lieu :1) A une dispense de
peine en application des articles 132-58 et 132-59 du code pnal ;2) Soit une mesure
d'admonestation, soit la remise du mineur ses parents, son tuteur ou la personne qui
en avait la garde ou une personne digne de confiance, soit la dispense de toute mesure,
en application de l'ordonnance no 45-174 du 2 fvrier 1945 prcite.( Art. 7 , LOI n 2002-
1062 du 6 aot 2002 portant amnistie)
Outras designaes:-.
advertncia, s.f., [DIR. PEN]
A advertncia consistir na admoestao verbal, que ser reduzida a termo e assinada. Seu
propsito evidente: alertar o adolescente e seus genitores ou responsveis para os riscos
do envolvimento no ato infracional. Para a sua aplicao, basta a prova da materialidade
99
e indcios de autoria. Normalmente, includa na remisso extintiva do processo, concedida
pelo juiz, a advertncia pode vir acompanhada de uma medida de proteo ao adolescente
ou de medida pertinente aos pais ou responsveis (Arts. 101 e 129, ECA).
Outras designaes:-.
Nota: Em relao ao sentido especfico do termo francs "admonestation" no mbito do
direito penal, utiliza-se, em portugus, o termo "advertncia", presente no ECA (Estatuto da
Criana e do Adolescente).
adoption, s.f., [DR. CIV.]
Cration par jugement dun lien de filiation entre deux personnes qui, sous le rapport du
sang, sont gnralement trangres lune autre.
L'adoption peut tre demande par deux poux non spars de corps, maris depuis plus de
deux ans ou gs l'un et l'autre de plus de vingt-huit ans. (Art. 343,CC)
Outras designaes:-.
adoo, s.f., [DIR. CIV.]
Instituto pelo qual uma pessoa maior de 18 anos e independentemente de estado civil,
aceita voluntariamente como filho outra pessoa pelo menos 16 anos mais nova. (DJ, p.32)
A adoo atribui a situao de filho ao adotado, desligando-o de qualquer vnculo com os
pais e parentes consangneos, salvo quanto aos impedimentos para o casamento. (Art.
1.626., CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
adoption simple, s.f., [DR. CIV.]
Adoption laissant subsister des liens entre lenfant et sa famille dorigine.
Dans les quinze jours de la date laquelle elle est passe en force de chose juge, la
dcision prononant l'adoption simple est mentionne ou transcrite sur les registres de
l'tat civil la requte du procureur de la Rpublique. (Art. 362, CC)
Outras designaes:-.
adoo simples, s.f.
Quando for possvel a converso da adoo simples em adoo plena, legitimao adotiva
ou formas afins, essa converso reger-se-, escolha do autor, pela lei da residncia
habitual do adotado no momento da adoo ou pela lei do Estado de domiclio do adotante
(ou adotantes) no momento de ser pedida a converso. (Art. 13 da Conveno
Interamericana sobre Conflito de Leis em Matria de Adoo de Menores / MRE, 1997)
Nota: Encontramos em portugus a utilizao do termo traduzido "adoo simples" para se
referir a essa intituio proveniente de outros pases. importante ressaltar que
100
anteriormente lei 8.069/90, existiam dois tipos de adoo para menores no Brasil: a
adoo simples e a adoo plena. Com o advento do ECA, s existe uma forma de adoo
para os menores, previstos nos art. 39 e seguintes. Por fico legal, concebida a
paternidade, em que o titular de uma adoo o legtimo pai, igualando os efeitos da
filiao natural, sendo que o adotado passa a ser efetivamente filho dos adotantes, em
carter irrevogvel e de forma plena.
adoption plenire, s.f., [DR. CIV.]
Adoption provoquant une rupture de lien entre la famille dorigine et lenfant adopt et
assimilant ce dernier un enfant lgitime dans la famille adoptive. (LJ, p.26)
L'enfant mineur, lgitime, naturel, ou ayant fait l'objet d'une adoption plnire, dont l'un
des deux parents acquiert la nationalit franaise, devient franais de plein droit s'il a la
mme rsidence habituelle que ce parent ou s'il rside alternativement avec ce parent dans
le cas de sparation ou divorce.Les dispositions du prsent article ne sont applicables
l'enfant d'une personne qui acquiert la nationalit franaise par dcision de l'autorit
publique ou par dclaration de nationalit que si son nom est mentionn dans le dcret ou
dans la dclaration. (Art. 22-1, CC)
Outras designaes:-
adoo plena, s.f.
No caso de adoo diferente da adoo plena, da legitimao adotiva e de forma afins, as
relaes entre o adotante ( ou adotantes), e o adotado regem-se pela lei do domiclio do
adotante ( ou adotantes). As relaes do adotado com sua famlia de origem regem-se pela
lei da sua residncia habitual no momento da adoo. (Art. 10 da Conveno
Interamericana sobre Conflito de Leis em Matria de Adoo de Menores / MRE, 1997)
Outras designaes:-
Nota: Mesma observao do verbete anterior. Encontramos a utilizao do termo traduzido
"adoo plena" em portugus para se referir a essa instituio proveniente de outros pases.
affaire: s.m. Ver cause
1
agent de justice, s.m., [PR. CIV. / PR. PN]
Agent contractuel de droit public recrut pour une dure maximale de cinq ans non
renouvelable, en vue dassurer des activits daccueil et dassistance auprs des justiciables
et du public dans les juridictions et les maisons de justice et du droit, et de contribuer la
prise en charge et au suivi ducatif des mineurs et jeunes majeurs dlinquants dans les
services dadministration pnitentiaire et de protection judiciaire de la jeunesse.
Les agents de justice sont recruts par contrat crit, pour une dure maximale de cinq ans
non renouvelable, conclu au nom de l'Etat, par le ministre de la justice. Le contrat prcise
les fonctions confies l'agent de justice. Il comporte une priode d'essai, d'une dure de
101
trois mois, au cours de laquelle l'Etat peut mettre fin au contrat sans indemnit ni pravis
et les agents de justice peuvent mettre fin leurs fonctions sans pravis.Le contrat est
conclu pour un temps complet correspondant la dure de travail dans la fonction
publique de l'Etat. Toutefois, lors du recrutement ou en cours de contrat, une activit mi-
temps peut tre autorise. (Art. 5, Dcret n99-916 du 27 octobre 1999, version consolide
au 30 octobre 1999)
Outras designaes:-.
Nota:-.
agir en justice: v. Ver ester en justice
aide laccs au droit, s.f., [PR.]
Partie de laide juridique qui comprend linformation des personnes sur leurs droits et
obligations (et leur orientation vers les organismes idoines), laide la ralisation des droits
(dmarches en vue de lexercice dun droit ou lexcution dune obligation), la consultation
en matire juridique, lassistance la rdaction et la conclusion des actes juridiques,
lassistance au cours des procdures non juridictionneles, volet extrajuridictionnel de cette
aide par opp. aide juridictionnelle (a. 53, 1. 10 juill. 1991, 1. 18 dc. 1998). (p.43-4)
Le conseil dpartemental de l'accs au droit reoit et rpartit les ressources dfinies
l'article 68. Il peut conclure des conventions : 1 Avec des membres des professions
juridiques ou judiciaires rglementes ou leurs organismes professionnels ou avec des
personnes rpondant aux exigences du titre II de la loi n 71-1130 du 31 dcembre 1971
prcite, en vue de dfinir les modalits de leur participation aux actions d'aide l'accs
au droit ; (...) (Loi n91-647 du 10 juillet 1991, modifi par Loi n98-1163 du 18 dcembre
1998)
Outras designaes:-.
Nota:-.
aide juridictionnelle, s.f., [PR.]
Aide financire qui permet aux personnes sans ressources ou ayant des revenus modestes
d'obtenir la prise en charge par l'Etat de la totalit ou d'une partie des frais d'un procs
(honoraires d'avocat, d'huissier de justice, frais d'expertise) selon les revenus de
l'intress. Elle peut tre accorde devant toutes les juridictions dans les conditions prvues
par la loi et aprs tude du dossier dpos ou adress au bureau d'aide juridictionnelle. Elle
peut aussi tre accorde en cas de transaction en dehors d'un procs. (GJ)
Le juge d'instruction constate, par ordonnance, le dpt de la plainte. En fonction des
102
ressources de la partie civile, il fixe le montant de la consignation que celle-ci doit, si elle
n'a obtenu l'aide juridictionnelle, dposer au greffe et le dlai dans lequel elle devra tre
faite sous peine de non-recevabilit de la plainte. Il peut dispenser de consignation la
partie civile. (Art. 88, CPP)
Outras designaes:-.
assistncia judiciria, s.f., [DIR. PROC.]
Faculdade que, por lei, se assegura s pessoas provadamente pobres, que no estiverem em
condies de pagar as despesas ou custas judiciais, sem prejuzo do sustento prprio e de
sua famlia, de virem pleitear o benefcio da gratuidade da justia, para que demandem ou
defendam os seus direitos. A assistncia judiciria compreende no somente a dispensa das
taxas judicirias, emolumentos, despesas de editais, indenizaes devidas s testemunhas,
como os honorrios de advogados e peritos, abrangendo tanto a primeira instncia como a
segunda, indo at a execuo da sentena. Por extenso, denomina-se de Defensoria
Pblica a instituio que se encarrega de promover a concesso da justia gratuita e
costuma fazer a indicao do advogado que funcionar no pleito. A concesso da
assistncia judiciria tanto conferida ao nacional, como ao estrangeiro, para este se
exigindo que a sua lei ptria outorgue semelhante benefcio ao nacional ali residente. (...)
(VJPS)
Poder o juiz, antes de determinar a citao, valer-se do contador do juzo quando a
memria apresentada pelo credor aparentemente exceder os limites da deciso exeqenda
e, ainda, nos casos de assistncia judiciria. Se o credor no concordar com esse
demonstrativo, far-se- a execuo pelo valor originariamente pretendido, mas a penhora
ter por base o valor encontrado pelo contador. (Art. 604, 2, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
aide juridique, s.f., [PR.]
Forme particulire daide sociale, aujourdhui diversifie, qui comprend sous un nom de
regroupement, laide juridictionnelle (hritire de laide judiciaire) et laide laccs au
droit, moyens complementaires ou alternatifs offerts aux citoyens dont la situation justifie
cette protection de connatre et faire valoir leurs droits devant les tribunaux ou les
administrations (extension corrlative la fusion das professions davocat et de conseil
juridique). (VJGC, p.44)
Toute personne qui, victime d'un vol, d'une escroquerie, d'un abus de confiance, d'une
extorsion de fonds ou d'une destruction, d'une dgradation ou d'une dtrioration d'un bien
lui appartenant, ne peut obtenir un titre quelconque une rparation ou une indemnisation
effective et suffisante de son prjudice, et se trouve de ce fait dans une situation matrielle
ou psychologique grave, peut obtenir une indemnit dans les conditions prvues par les
articles706-3 (3 et dernier alina) 706-12, lorsque ses ressources sont infrieures au
plafond prvu par l'article 4 de la loi n 91-647 du 10 juillet 1991 relative l'aide juridique
pour bneficier de l'aide juridictionnelle partielle, compte tenu, le cas chant, de ses
charges de famille. (CPP)
103
Outras designaes:-.
assistncia judiciria, s.f., [DIR. PROC.]
Faculdade que, por lei, se assegura s pessoas provadamente pobres, que no estiverem em
condies de pagar as despesas ou custas judiciais, sem prejuzo do sustento prprio e de
sua famlia, de virem pleitear o benefcio da gratuidade da justia, para que demandem ou
defendam os seus direitos. A assistncia judiciria compreende no somente a dispensa das
taxas judicirias, emolumentos, despesasde editais, indenizaes devidas s testemunhas,
como os honorrios de advogados e peritos, abrangendo tanto a primeira instncia como a
segunda, indo at a execuo da sentena. Por extenso, denomina-se de Defensoria
Pblica a instituio que se encarrega de promover a concesso da justia gratuita e
costuma fazer a indicao do advogado que funcionar no pleito. A concesso da
assistncia judiciria tanto conferida ao nacional, como ao estrangeiro, para este se
exigindo que a sua lei ptria outorgue semelhante benefcio ao nacional ali residente. (...)
(VJPS)
Poder o juiz, antes de determinar a citao, valer-se do contador do juzo quando a
memria apresentada pelo credor aparentemente exceder os limites da deciso exeqenda
e, ainda, nos casos de assistncia judiciria. Se o credor no concordar com esse
demonstrativo, far-se- a execuo pelo valor originariamente pretendido, mas a penhora
ter por base o valor encontrado (art. 604 2, CPC)
Outras designaes:-.
Nota: A "assistncia judiciria" em portugus constitui um equivalente parcial de "aide
juridique", uma vez o conceito deste ltimo mais amplo, reunindo tanto a ajuda material
(financeira), quanto a ajuda em forma de acesso a questes judicirias.
amende, s.f., [DR. CIV/DR. PN.]
Pnalit pcuniaire consistant dans lobligation de verser au Trsor public (non la
victime) une somme dargent dtermine par la loi (le plus souvent fixe par le juge entre
un maximum et um minimum lgal). (VJGC, p.52)
Outras designaes:-.
Si le mariage n'a point t prcd de la publication requise ou s'il n'a pas t obtenu des
dispenses permises par la loi, ou si les intervalles prescrits entre les publications et la
clbration n'ont point t observs, le procureur de la Rpublique fera prononcer contre
l'officier public une amende qui ne pourra excder 4,5 euros (sanctions civiles) et contre
les parties contractantes, ou ceux sous la puissance desquels elles ont agi, une amende
proportionne leur fortune. (Art. 192, CC)
multa, s.f.,[DIR. CIV./ DIR. PEN.]
(...) sano imposta pessoa, por infringncia regra ou ao princpio de lei ou ao contrato,
em virtude do que fica na obrigao de pagar certa importncia em dinheiro. Segundo a
natureza do ato ou do fato, que a motiva, a multa toma vrias denominaes. Diz-se multa
civil, compensatria, convencional, fiscal, moratria ou penal. (VJPS)
104
Havendo prazo estipulado durao do contrato, antes do vencimento no poder o
locador reaver a coisa alugada, seno ressarcindo ao locatrio as perdas e danos
resultantes, nem o locatrio devolv-la ao locador, seno pagando, proporcionalmente, a
multa prevista no contrato. (Art. 571, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
amende forfaitaire, s.f., [PR. PN.]
Amende pnale de police dont le montant est fix lavance selon la nature de linfraction
et qui est paye entre les mains de lagent verbalisateur ou au moyen dun timbre-amende
(le paiement teignant laction publique). L'amende peut tre majore, si les dlais de
paiement ne sont pas respects.
Le montant de l'amende forfaitaire peut tre acquitt soit entre les mains de l'agent
verbalisateur au moment de la constatation de l'infraction, soit auprs du service indiqu
dans l'avis de contravention dans les quarante-cinq jours qui suivent la constatation de
l'infraction ou, si cet avis est ultrieurement envoy l'intress, dans les quarante-cinq
jours qui suivent cet envoi. (Art. 529-1, CPP)
Outras designaes:-.
multa, s.f., [DIR. PEN.]
(...) sano imposta pessoa, por infringncia regra ou ao princpio de lei ou ao contrato,
em virtude do que fica na obrigao de pagar certa importncia em dinheiro. Segundo a
natureza do ato ou do fato, que a motiva, a multa toma vrias denominaes. Diz-se multa
civil, compensatria, convencional, fiscal, moratria ou penal. (VJPS)
Aps o prazo previsto no pargrafo anterior, no havendo identificao do infrator e
sendo o veculo de propriedade de pessoa jurdica, ser lavrada nova multa ao
proprietrio do veculo, mantida a originada pela infrao, cujo valor o da multa
multiplicada pelo nmero de infraes iguais cometidas no perodo de doze meses. (art.
257, 8 , CT)
Outras designaes:-.
Nota: Nota-se que o sistema francs e brasileiro so diferentes em relao classificao
das infraes de trnsito e mesmo da aplicao de medidas. Em nosso cdigo de trnsito,
utilizado apenas o termo "multa", que consiste em uma sano pecuniria para qualquer
tipo de infrao. Sendo assim, esse termo pode ser utilizado como equivalente parcial de
"amende forfaitaire".
amnistie, s.f., [DR. PN.]
Mesure qui te rtroactivement certains faits commis une priode dtermine leur
caractre dlictueux (ces faits tant rputs avoir t licites, mais non pas ne pas avoir eu
lieu) ; obligatoirement dcide par le lgislateur (Const. 4 oct. 1958, art. 34, al. 5), se
105
diffrencie de la grce, mais peut prendre la forme dune grce amnistiante. (VJGC, p.54)
L'amnistie efface les condamnations prononces. Elle entrane, sans qu'elle puisse donner
lieu restitution, la remise de toutes les peines. Elle rtablit l'auteur ou le complice de
l'infraction dans le bnfice du sursis qui avait pu lui tre accord lors d'une condamnation
antrieure. (Art. 133-9, CP)
Outras designaes:-.
anistia, s.f., [DIR. PEN]
(...) perdo concedido aos culpados por delitos coletivos, especialmente de carter poltico,
para que cessem as sanes penais contra eles e se ponha em perptuo silncio o
acontecimento apontado como criminoso. a palavra derivada do grego amnistia, que
designava uma lei feita por TRASBULO, depois da expulso dos trinta tiranos de
Atenas.(...) A anistia se diferencia da graa e do indulto, embora por estes tambm possa
ocorrer uma comutao, perdo da pena ou extino da punibilidade.(...) (VJPS)
Concedida a anistia aps transitar em julgado a sentena condenatria, o juiz, de ofcio ou
a requerimento do interessado, do Ministrio Pblico ou por iniciativa do Conselho
Penitencirio, declarar extinta a pena. (Art. 742, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
annulation, s.f., [DR. CIV./ PROC. CIV.]
Opration juridique par laquele les parties un acte juridique (ou un procs) dcident de
tenir pour non avenu cet acte (ou un acte de procdure) et sengagent ne se prvaloir, dans
lavenir, daucun de ses effets normaux. (VJGC, p.58)
Si le majeur en curatelle a fait seul un acte pour lequel l'assistance du curateur tait
requise, lui-mme ou le curateur peuvent en demander l'annulation. L'action en nullit
s'teint par le dlai prvu l'article 1304 ou mme, avant l'expiration de ce dlai, par
l'approbation que le curateur a pu donner l'acte. (Art. 510-1, CC)
Outras designaes:-.
anulao, s.f., [DIR. CIV./ DIR. PROC. CIV.]
Ato ou a deciso, de carter judicial ou administrativo, que, reconhecendo a existncia de
vcio ou defeito em ato ou negcio jurdico, diante da solicitao de quem tenha interesse
na sua ineficcia jurdica, vem declar-lo invlido ou desfeito. , pois, a declarao da
inexistncia do ato ou do negcio, que se indica anulvel ou que se apresenta invlido. A
anulao do ato jurdico torna inefetiva e inexistente toda sua eficcia jurdica, seja perante
os prprios agentes, que o compuseram, ou em relao a terceiros, que possa ter interesse
nele. A anulao do ato administrativo ou de autoridade tambm tem a conseqncia de
tornar cassado, rescindido, sem vigncia, o ato atingido por esta deciso. A anulao do ato
jurdico decorre de sentena, emanada de autoridade judiciria, seja ex officio, seja em
virtude de pedido de quem, em vista do vcio ou defeito, que invalidou o ato, tenha
interesse em torn-lo ineficaz. (...) (VJPS)
106
Quando a lei dispuser que determinado ato anulvel, sem estabelecer prazo para
pleitear-se a anulao, ser este de dois anos, a contar da data da concluso do ato. (Art.
179, CC)
Outras designaes:-.
Nota :-.
appel, s.m., [PR.]
Voie de recours de droit commun (ordinaire) de rformation ou dannulation par laquelle
un plaideur porte le procs devant une juridiction du dgr suprieur, voire devant la mme
juridiction autrement compose (appel des dcisions rendues par la cour dassises en
premier ressort).
Si la chambre criminelle de la Cour de cassation constate que l'appel n'a pas t form
dans les dlais prvus par la loi ou porte sur un arrt qui n'est pas susceptible d'appel, elle
dit n'y avoir pas lieu dsignation d'une cour d'assises charge de statuer en appel. (Art.
380-15, CPP)
Outras designaes:-.
apelao, s.f., [DIR. PROC]
Recurso contra a sentena proferida em primeiro grau, que extingue o processo com ou sem
julgamento de mrito, a fim de submeter ao grau superior o reexame de todas as questes
suscitadas na causa e nos limites do prprio recurso. (...) (DJ, p.58)
Em relao quele que se tiver apresentado espontaneamente priso, confessando crime
de autoria ignorada ou imputada a outrem, no ter efeito suspensivo a apelao
interposta da sentena absolutria, ainda nos casos em que este Cdigo Ihe atribuir tal
efeito. (Art. 318., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
arbitrage, s.m., [PR. CIV]
Procdure de reglment des litiges par recours une ou plusieurs personnes prives (en
nombre impair) appeles arbitres, parfois mme par recour un juge dtat dclar amiable
compositeur par les plaideurs.
La clause compromissoire est la convention par laquelle les parties un contrat s'engagent
soumettre l'arbitrage les litiges qui pourraient natre relativement ce contrat. (Art.
1442, CPC)
Outras designaes:-.
arbitragem, s.f., [DR. PROC. CIV.]
(...) Processo que se utiliza, a fim de se dar soluo a litgio ou divergncia, havida entre
107
duas ou mais pessoas.(...) (VJPS)
A apelao ser recebida em seu efeito devolutivo e suspensivo. Ser, no entanto, recebida
s no efeito devolutivo, quando interposta de sentena que: I - homologar a diviso ou a
demarcao; II - condenar prestao de alimentos; III - julgar a liquidao de sentena;
IV - decidir o processo cautelar; V - rejeitar liminarmente embargos execuo ou julg-
los improcedentes; VI - julgar procedente o pedido de instituio de arbitragem. VII
confirmar a antecipao dos efeitos da tutela; (Art. 520., CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
arbitrage, s.m., [DR. CIV.]
Mission confi um tiers par des parties contractantes afin de dterminer un lment
ncessaire la formation du contrat : prix de vente (C.civ., a.1592), montant du
loyer...(VJGC, p.68)
Le prix de la vente doit tre dtermin et dsign par les parties. (article 1591, CC) Il peut
cependant tre laiss l'arbitrage d'un tiers ; si le tiers ne veut ou ne peut faire
l'estimation, il n'y a point de vente. (Art. 1592, CC)
Outras designaes:-.
arbitramento, s.m., [DIR. CIV.]
(...)procedimento que se promove no sentido de apreciar-se o valor de determinados fatos
ou coisas, de que no se tm elementos certos de avaliao. No processo em curso, como
em qualquer outra situao, o arbitramento ser o meio de que se dispor para a evidncia
dos elementos indispensveis para a base de uma avaliao ou estimao provada. Seu
objetivo, sem dvida, formular a prova de que se necessita para base fundamental da
avaliao, desde que no se possuam dados positivos capazes de a formularem
independentemente de qualquer outra averiguao ou investigao. Desse modo, bem se
patenteia que essa estimao ou avaliao arbitrada, segundo as regras que a prpria tcnica
recomenda e o prprio direito assinala, no tem o intuito de solver a pendncia, nem dar
deciso sobre o litgio, que, seria, ento, caso de arbitragem, mas simplesmente determinar
o valor desconhecido daquilo que se pretende avaliar ou estimar, encontrando-se a sua
equivalncia pecuniria. (...) (VJPS)
O contrato de depsito gratuito, exceto se houver conveno em contrrio, se resultante
de atividade negocial ou se o depositrio o praticar por profisso. Pargrafo nico. Se o
depsito for oneroso e a retribuio do depositrio no constar de lei, nem resultar de
ajuste, ser determinada pelos usos do lugar, e, na falta destes, por arbitramento. (Art.
628, CC)
Outras designaes:-.
Nota-.
108
arrt, s.m., [PR.]
Nom donn aux dcisions juridictionneles du Conseil dtat et celles de toute juridiction
portant le nom de cour (Cour de cassation, Cour de comptes, cour dappel, cour dassises,
etc.). (VJGC)
La cour d'appel peut, sur les rquisitions du procureur gnral, ordonner par arrt motiv
que les assises se tiendront au sige d'un tribunal autre que celui auquel elles se tiennent
habituellement. L'arrt est port la connaissance des tribunaux intresss par les soins du
procureur gnral. (Art. 235, CPP)
Outras designaes: -.
acrdo, s.m., [DIR. PROC.]
Pea escrita que contm o julgamento proferido por tribunal, nos feitos de sua competncia
originria ou recursal. (DJ, p.26)
Reconhecida a divergncia, ser lavrado o acrdo, indo os autos ao presidente do
tribunal para designar a sesso de julgamento. A secretaria distribuir a todos os juzes
cpia do acrdo. (Art. 477., CPC)
Outras designaes: sentena de segunda instncia
Nota:-.
arrt, s.m., [DR. ADM., DR. CONST.]
Dcision excutoire porte gnrale ou individuelle manant dun ou de plusieurs
ministres (arrt ministriel ou interministriel) ou dautres autorits administratives (arrt
prfectotal, municipal, etc.). (LJ, p.48)
Les procds techniques utiliss doivent garantir, dans des conditions fixes par arrt du
garde des sceaux, ministre de la justice, la fiabilit de l'identification des parties la
communication lectronique, l'intgrit des documents adresss, la scurit et la
confidentialit des changes, la conservation des transmissions opres et permettre
d'tablir de manire certaine la date d'envoi et celle de la rception par le
destinataire.(Art. 748-6, CPP)
Outras designaes:-.
portaria, s.f., [DIR. ADM/DIR. CONST.]
Ato escrito pelo qual o ministro de Estado, ou outra alta autoridade pblica, determina
providncias administrativas, aplica medidas disciplinares, faz nomeaes e, sobretudo,
esclarece o contedo de determinada lei ou decreto, ao qual se agrega. (VJP, p.229)
O reconhecimento do ato de declarao do estado de calamidade pblica ou da situao
de emergncia, mediante portaria do Ministro de Estado da Integrao Nacional,
condio para ter efeito jurdico no mbito da administrao federal, e ocorrer quando
solicitado pelo Governo Estadual ou do Distrito Federal, que declarar as medidas e
aes estaduais em curso, sua capacidade de atuao e recursos humanos, materiais,
institucionais e financeiros empregados e no suficientes para o restabelecimento da
109
normalidade dos Municpios. (Art. 1
o
DECRETO N 1.080, DE 8 DE MARO DE 1994
que regulamenta o Fundo Especial para Calamidades Pblicas (Funcap) e d outras
providncias.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
assassinat: s.m. Ver homicide
assesseur, s.m., [PR.]
Juge (professionnel ou non) sigeant ct du president dune juridiction collgial
(chevinale ou non), avec facult, pendant laudience, dinviter les parties fournir les
claircissements ncessaires (NCPC, a. 442) et mission de dlibrer, voix gale, avec les
autres membres de la formation de jugement. Ex. magistrats professionnels assesseurs du
prsident du tribunal correctionnel; juges non professionnels (reprsentants des bailleurs et
des preneurs), assesseurs du prsident du tribunal paritaire de baux ruraux. (VJGC, p.78)
Ne peuvent faire partie de la cour en qualit de prsident ou d' assesseur les magistrats qui,
dans l'affaire soumise la cour d'assises, ont, soit fait un acte de poursuite ou
d'instruction, soit particip l'arrt de mise en accusation ou une dcision sur le fond
relative la culpabilit de l'accus. (Art. 253, CPP)
Outras designaes:-.
juiz, s., [DIR. PROC]
O administrador da justia em nome do Estado. Titular de grau superior, togado, investido
na Magistratura mediante concurso pblico de ttulos e provas. (DJ, p.479)
Ao decidir o conflito, o tribunal declarar qual o juiz competente, pronunciando-se
tambm sobre a validade dos atos do juiz incompetente. (Art. 122., CPC)
Outras designaes: magistrado.
Nota: -.
assignation, s.f., [PR. CIV.]
Acte de procdure qui permet une personne (le demandeur) d'informer son adversaire (le
dfendeur) qu'elle engage un procs contre lui et l'invite comparatre devant une
juridiction. L'assignation est tablie et dlivre par un huissier de justice. (GJ)
Le juge s'assure qu'il s'est coul un temps suffisant entre l'assignation et l'audience pour
que la partie assigne ait pu prparer sa dfense.( Art. 486, CPC)
Outras designaes:-.
citao, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
110
(...) Ato processual pelo qual se chama ou se convoca para vir a juzo a fim de participar de
todos os atos e termos da demanda intentada, a pessoa contra quem ela promovida.(...)
Por a se v que a citao, sendo meio de movimentar a ao, ao mesmo tempo que, como
da regra, se anuncia parte adversria da inteno do autor de propor contra ela a demanda,
j ajuizada, sempre se induz ato inicial do processo. Por ela a ao se impulsiona e por ela
se participa ao adversrio o teor do pedido, que motiva a demanda. No entanto,
compreendida a ao em duas fases distintas - a da ao propriamente dita e da execuo -
a citao ato inicial nas duas fases, seja para instaurar a ao, seja para instaurar a
execuo. Por ela que se d cincia ao ru, posteriormente, executado, do incio da ao
ou da execuo. (...) (VJPS)
Se o citando no estiver presente, o oficial de justia procurar informar-se das razes da
ausncia, dando por feita a citao, ainda que o citando se tenha ocultado em outra
comarca. (art.228, 1o, CPC)
Outras designaes: -.
Nota:-.
assistance ducative, s.f., [DR. CIV.]
Ensemble des mesures qui peuvent tre prises par le juge des enfants lorsque la sant, la
scurit ou la moralit dun mineur non mancip sont gravement compromises. Le juge
peut ordonner le placement de lenfant hors de sa famille ou le maintenir dans son milieu en
imposant le respect de certaines obligations.
Les dcisions prises en matire d'assistance ducative peuvent tre, tout moment,
modifies ou rapportes par le juge qui les a rendues soit d'office, soit la requte des pre
et mre conjointement, ou de l'un d'eux, de la personne ou du service qui l'enfant a t
confi ou du tuteur, du mineur lui-mme ou du ministre public. (CC)
Outras designaes:-.
medida de proteo, s.f., [DIR. CIV.]
As medidas de proteo criana e ao adolescente so aplicveis sempre que os direitos
reconhecidos nesta Lei forem ameaados ou violados: I - por ao ou omisso da
sociedade ou do Estado; II - por falta, omisso ou abuso dos pais ou responsvel; III - em
razo de sua conduta. As medidas podero ser aplicadas isolada ou cumulativamente, bem
como substitudas a qualquer tempo. Art. 101. Verificada qualquer das hipteses previstas
no art. 98, a autoridade competente poder determinar, dentre outras, as seguintes
medidas: I - encaminhamento aos pais ou responsvel, mediante termo de
responsabilidade; II - orientao, apoio e acompanhamento temporrios; III - matrcula e
freqncia obrigatrias em estabelecimento oficial de ensino fundamental; IV - incluso
em programa comunitrio ou oficial de auxlio famlia, criana e ao adolescente; V -
requisio de tratamento mdico, psicolgico ou psiquitrico, em regime hospitalar ou
ambulatorial; VI - incluso em programa oficial ou comunitrio de auxlio, orientao e
tratamento a alcolatras e toxicmanos; VII - abrigo em entidade; III - colocao em
famlia substituta. (Art. 98, ECA)
111
Outras designaes:-.
Nota:-.
assistant de justice, s.m., [PR. CIV.]
Auxiliaire du juge recrut par engagement crit pour une dure de deux ans renouvelable
deux fois, charg dapporter son concours aux travaux prparatoires raliss par les
magistrats des tribunaux dinstance, des trinunaux de grande instance et des cours dappel
pour lexercice de leurs attributions. (LJ)
Pralablement sa prise d'activit, l'assistant de justice prte serment, selon le cas, devant
la Cour de cassation ou devant la cour d'appel, en ces termes : Je jure de conserver le
secret des informations sur les affaires judiciaires ainsi que sur les actes du parquet et des
juridictions d'instruction et de jugement, dont j'aurai eu connaissance l'occasion de mes
travaux au sein des juridictions. Il ne peut en aucun cas tre relev de ce serment. (Art. 7,
Dcret n96-513 du 7 juin 1996, version consolide au 21 octobre 2004 )
Outras designaes:-.
Nota: No Brasil no h uma figura com as mesmas funes do "asssitant de justice" em
francs. Isto , no h um profissional especfico para estes trabalhos. Aqui, tais atribuies
so divididas, aleatoriamente, com escrives, oficiais de justia etc.
astreinte, s. f, [DR. CIV./PR.CIV.]
Condamnation pcuniaire accessoire et ventuelle, gnralement fixe tant par jour de
retard, qui sajoute la condamnation principale pour le cas o celle-ci ne serait pas
excute dans le dlai prescrit par le juge et tend obtenir du dbiteur, par la menace dune
augmentation progressive de sa dette dargent, lexcution en nature dune obligation
supposant son fait personnel (peut tre provisoire ou dfinitive). (VJGC, p.85)
Chacun est tenu d'apporter son concours la justice en vue de la manifestation de la
vrit. Celui qui, sans motif lgitime, se soustrait cette obligation lorsqu'il en a t
lgalement requis, peut tre contraint d'y satisfaire, au besoin peine d'astreinte ou
d'amende civile, sans prjudice de dommages et intrts. (CC)
Outras designaes:-.
astreinte, s.f., [DIR. CIV/ DIR. PROC. CIV.]
Vocbulo de origem francesa, sem traduo para o vernculo, indica, na tcnica processual
civil, a pena pecuniria nas execues. a medida cominatria de constrio contra
devedor de obrigao de fazer ou no fazer, cujo valor dirio, fixado pelo juiz na sentena
executada, que durar enquanto permanecer a inadimplncia. (VJPS)
(...) A condenao dos rus obrigao de no fazer, consistente no dever dos
demandados de se absterem de comercializarem em seus estabelecimentos comerciais
gneros alimentcios com prazo de validade vencido; Que seja fixada astreinte para
112
garantia do cumprimento da obrigao. Que a multa seja fixada no valor de 100 (cem)
vezes o valor unitrio de cada gnero alimentcio exposto venda com o prazo de validade
vencida. Assim, por exemplo, se encontradas 20 latas de leo com prazo de validade
expirado, sendo que o preo unitrio de cada qual seja R$ 1,00, a multa dever ter o valor
de R$ 2.000,00 (dois mil reais). Que a multa reverta em favor do fundo a que se refere o
artigo 13 da Lei da Ao Civil Pblica.(...) (Ao civil pblica, Prazo de validade e dano
moral coletivo, Ministrio Pblico do Rio Grande do Sul)
Outras designaes:-.
Nota :-.
attendu, s.m., [PR. CIV / PR. PN]
Raison de fait ou de droit nonce par une dcision judiciaire pour expliquer et justifier la
solution rendue. (DVJ, p.36)
Lobjectif de cette mesure dinvestigation est de mettre jour une problmatique de liens
familiaux qui est presente demble par le magistrat comme marque par la violence (les
attendus de lordonnance sont explicites: L. chappe toute autorit et multiplie les
passages lacte, violence lgard des parents, dlits, fugues...). (Adoption trangre et
violence: enjeux de filiation et daffiliation, 2002, interao em psicologia, Pascal Roman,
Universit Lumire Lyon 2)
Outras designaes:-.
considerando, s.m., [DIR. PR.]
Cada um dos fundamentos que precedem, em justificao, certas leis ou documentos. Pl.,
consideranda, quando se regride forma latina. (DJ, p.202)
O "considerando" apenas retratou que a Impugnante, apesar de afirmar que o imposto foi
retido e recolhido por parte da Distribuidora, no fez comprovar tal recolhimento ao
Estado de Minas Gerais. Houve, sim, a reteno do imposto (fls. 45/193) pela
Distribuidora, mas no o recolhimento ao Estado de Minas Gerais. Assim, no h tambm
no que se falar em obscuridade ou contradio. (Acrdo: 14.307/00/3 sobre Embargos
de Declarao: 40.80000035-02, Luiz Fernando Castro Trpia-Relator)
Outras designaes:-.
Nota:-.
audience, s.f., [PR.]
Sance au cours de laquelle une juridiction prend connaissance des prtentions des parties,
instruit le procs et entend les personnes qui y participent : le procureur, les parties, les
avocats, les tmoins, les experts La dcision peut tre rendue l'audience ou
ultrieurement. (GJ)
Si, l'audience d'une juridiction de jugement, une personne entendue comme tmoin ou
titre de renseignement contredit les conclusions d'une expertise ou apporte au point de vue
113
technique des indications nouvelles, le prsident demande aux experts, au ministre public,
la dfense et, s'il y a lieu, la partie civile, de prsenter leurs observations. Cette
juridiction, par dcision motive, dclare, soit qu'il sera pass outre aux dbats, soit que
l'affaire sera renvoye une date ultrieure. Dans ce dernier cas, cette juridiction peut
prescrire quant l'expertise toute mesure qu'elle jugera utile. (Art. 169, CPP)
Outras designaes:-.
audincia, s.f., [DIR. PROC.]
(...) sesso, ou o momento em que o magistrado, instalado em sua sala de despachos, ou em
outro local reservado a esse fim, atende ou ouve as partes, determinando medidas acerca
das questes trazidas a seu conhecimento, ou proferindo decises acerca das mesmas
questes. Por essa forma, todas as vezes que o juiz determina a realizao de atos
processuais, sob sua presidncia, entende-se que est em audincia. Est a ouvir as partes
ou est em sesso para lhes decidir a pendncia. (...)
Na audincia, aps a inquirio das testemunhas de defesa, ser dada a palavra,
sucessivamente, ao rgo do Ministrio Pblico e ao defensor do ru ou a este, quando
tiver sido admitido a defender-se, pelo tempo de 20 (vinte) minutos para cada um,
prorrogvel por mais 10 (dez), a critrio do juiz, que em seguida proferir a sentena.
(a.538, 2, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
audience foraine, s.f., [PR.]
Les audiences d'un tribunal, d'une cour ou d'un juge se droulent en principe dans les palais
de justice. Toutefois, des audiences peuvent, sur ordonnance, se tenir hors des murs du
palais de justice et dans une autre commune que celle o sige la juridiction. (GJ)
En audience foraine et en matire civile, la comptence des juges de paix comptence
limite sera la mme qu'en audience ordinaire. Celle des autres magistrats ne s'tendra
qu'aux affaires dont ils connaissent en dernier ressort.En matire commerciale, seul le juge
de paix comptence tendue de Raiatea connatra des affaires qui lui seront soumises
dans les limites de sa comptence. Le dcret 58-1277 du 22 dcembre 1958 a reclass les
juges de paix dans le nouveau corps judiciaire. (Art. 220, Dcret du 21 novembre 1933
relatif la rorganisation judiciaire et les rgles de procdure en Ocanie.)
Outras designaes:-.
audincia, s.f., [DIR. PROC.]
(...) sesso, ou o momento em que o magistrado, instalado em sua sala de despachos, ou em
outro local reservado a esse fim, atende ou ouve as partes, determinando medidas acerca
das questes trazidas a seu conhecimento, ou proferindo decises acerca das mesmas
questes.Por essa forma, todas as vezes que o juiz determina a realizao de atos
processuais, sob sua presidncia, entende-se que est em audincia. Est a ouvir as partes
ou est em sesso para lhes decidir a pendncia. (...) As audincias do juiz sempre se
realizam na sede do juzo. Mas, pode ocorrer que se efetivem em outro local, previamente
114
designado pelo juiz. Podero ser programadas nos casos indicados em lei. Podem,
igualmente, ser adiadas .(...) (VJPS)
As audincias, sesses e os atos processuais sero, em regra, pblicos e se realizaro nas
sedes dos juzos e tribunais, com assistncia dos escrives, do secretrio, do oficial de
justia que servir de porteiro, em dia e hora certos, ou previamente designados. ( Art. 792.,
CPP)
Outras designaes:-.
Nota: No Brasil, no h um nome especfico para se denominar a audincia que acontece
fora da comarca de uma jurisdio. Assim, o termo "audincia" constitui um equivalente
parcial de "audience foraine".
autorit parentale, s.f., [DR. CIV.]
Pouvoir que la loi reconnat aux pre et mre sur la personne et les biens de leur enfant
mineur et non mancip. Cest un ensemble de droits et de devoirs ayant pour finalit
lintrt de lenfant : le protger dans sa scurit, sa sant et sa moralit, assurer son
ducation et permettre son dveloppement, dans le respect d la personne. Elle est, en
principe, exerce en commum par les pre et mre. (LJ, p.62)
Est priv de l'exercice de l'autorit parentale le pre ou la mre qui est hors d'tat de
manifester sa volont, en raison de son incapacit, de son absence ou de toute autre cause.
(A. 373, CC)
Outras designaes:-.
ptrio poder, s.m., [DIR. CIV.]
Consoante o sentido literal de ptrio exprime a expresso ptrio poder o conjunto ou a soma
de poderes legalmente outorgados aos pais sobre a pessoa e os bens dos filhos. Dizem-se,
tambm, direitos, que outrossim, se fundam na outorga legal, que o ptrio poder revela. E
so direitos necessrios e indispensveis para que os pais se desobriguem dos deveres, que
lhes so impostos pela lei e pela prpria natureza. Desta forma, no sentido do ptrio-poder
(patria potestas) no se integra somente a idia de poderes e direitos, pelos quais os pais
dirigem a pessoa dos filhos e administram seus bens. H de deveres, pelos quais lhes cabe
assisti-los e mant-los, segundo as obrigaes que lhes so juridicamente e naturalmente
impostas. O ptrio poder compete aos pais e, na falta ou impedimento de um deles, o outro
execer com exclusividade (...)A expresso "ptrio poder" foi substituda pelo legislador na
nova redao ao Cd. Civil/2002, que passou a tratar o tema no seu Captulo V, dos arts.
1.630 a 1.638, buscando adequar-se Constituio de 1988, que igualou os direitos entre
homens e mulheres. A nova expresso utilizada pelo legislador "Poder Familiar". (VJPS)
A incapacidade permanente ou temporria para o exerccio da autoridade marital ou do
ptrio poder ser averbada no registro civil. (Art. 693., CPP)
Outras designaes: poder familiar
Nota:-.
115
auxiliaire de justice, s.m., [PR.]
Qualification gnrique applique aux membres des professions diverses qui concourent
l'administration de la justice, soit principalement en assistant le juge dans l'exercice de ses
fonctions (secrtaire, greffier, expert, consultant, constatant, huissier audiencier, notaire,
administrateur judiciaire, courtier, squestre, commissaire-priseur, liquidateur, etc.), soit
principalement par le soutien qu'ils apportent aux parties (qui en principe les choisissent)
en les reprsentant, assistant ou secondant les diverses manires (avocat, avou la cour
d'appel, avocat aux conseils, huissier) et qui sont soumis des statuts varis, certains tant
officiers publics et ministriels (avocat au Conseil d'tat et la Cour de cassation, avous
prs les cours d'appel, notaire, etc.), d'autres appartenant des professions judiciaires
rglemetes (avocat), d'autres enfin des professions non judiciaires mais souvent inscrits
sur les listes par l'autorit judiciaire qui les choisit en raison de leur qualification (expert,
administrateur judiciaire). (VJGC, p.95)
Lorsqu'un magistrat ou un auxiliaire de justice est partie un litige qui relve de la
comptence d'une juridiction dans le ressort de laquelle celui-ci exerce ses fonctions, le
demandeur peut saisir une juridiction situe dans un ressort limitrophe. Le dfendeur ou
toutes les parties en cause d'appel peuvent galement demander le renvoi devant une
juridiction choisie dans les mmes conditions ; il est alors procd comme il est dit
l'article 97. (Art. 47, CPC)
auxiliar de justia, s.m., [DIR. PROC.]
Tambm chamados de serventurios da justia, assim se diz das pessoas que prestam seu
concurso ao funcionamento da justia, seja como oficiais ou serventurios de ofcios
efetivos, seja como participantes do processo, por determinao das autoridades judiciais
ou em virtude da prpria profisso. Os auxiliares da justia, que exercem ofcio, so mais
propriamente chamados de serventurios. E assim se encontram os escrives, os oficiais de
justia, e os distribuidores (serventurios permanentes). Existem, porm, auxiliares
eventuais, que no integram o quadro oficial do juzo, sendo convocados para tarefas
especficas, tais como os intrpretes, os peritos, os administradores, os depositrios, etc.
Os serventurios e auxiliares da justia no podem eximir-se de depor como testemunhas a
respeito de atos que tenham praticado ou assistido.(art. 1066, 4, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
aveu, s.m., [PR. CIV.]
Dclaration par laquelle une personne reconnat exact un fait qui peut produire des effets
juridiques son gard. L'aveu peut constituer une preuve mais il peut tre rtract. (GJ)
Les faits invoqus en tant que causes de divorce ou comme dfenses une demande
peuvent tre tablis par tout mode de preuve, y compris l'aveu. Toutefois, les descendants
ne peuvent jamais tre entendus sur les griefs invoqus par les poux. (Art. 259, CC)
Outras designaes:-.
confisso, s.f., [DR. PROC. CIV.]
116
Ato pelo qual a parte, em juzo ou fora dele, admite a verdade de um fato contrrio a seu
interesse e favorvel ao adversrio. (DJ, p.195)
A confisso irrevogvel, mas pode ser anulada se decorreu de erro de fato ou de coao.
(Art. 214., CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
aveu, s.m., [PR. PN.]
Reconnaissance par un dlinquant du ou des faits dlictueux qui lui sont imputs. L'aveu ne
lie pas le juge pnal. (LJ, p.64)
L'aveu, comme tout lment de preuve, est laiss la libre apprciation des juges. (Art.
428, CPP)
Outras designaes:-.
confisso, s.f., [DIR. PROC. PEN]
(...) reconhecimento da culpabilidade pela prpria pessoa a quem o crime ou a contraveno
atribuda. (...) (VJPS)
A confisso ser divisvel e retratvel, sem prejuzo do livre convencimento do juiz,
fundado no exame das provas em conjunto. (art. 200, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
avocat, s., [PR.]
Professionnel du droit qui exerce une profession librale. L'avocat est inscrit un barreau
tabli auprs de chaque tribunal de grande instance. Il informe ses clients sur leurs droits et
obligations, les dmarches et les procdures, les conseille, les assiste et reprsente leurs
intrts devant la justice. Il peroit des honoraires libres. L'assistance ou la reprsentation
par un avocat est obligatoire ou facultative selon la nature de l'affaire et les juridictions
comptentes. (GJ)
Aprs la publication du commandement, la partie saisie pourra demander que
l'adjudication soit faite aux enchres en justice ou devant notaire, sans autreformalit que
celles qui sont prescrites pour les ventes de biens appartenant des mineurs. A cet effet, la
partie saisie remettra son avocat ses titres de proprit ou, dfaut, tous documents de
nature justifier la proprit, et, si cette justification a t faite, la conversion sera
obligatoire.En cas de contestations, il sera statu par jugement comme il est dit ci-aprs
l'article 745 a. (Art. 744, CPC)
Outras designaes:-.
advogado, s.m., [DIR. PROC.]
117
Bacharel ou doutor em Direito, inscrito na Ordem dos advogados do Brasil, habilitado para
representar as partes em juzo, como procurador, mediante instrumento de mandato. rgo
indispensvel administrao da justia, sendo inviolvel por seus atos e manifestaes no
exerccio da profisso. (DJ, p.34)
O scio pode ser representado na assemblia por outro scio, ou por advogado, mediante
outorga de mandato com especificao dos atos autorizados, devendo o instrumento ser
levado a registro, juntamente com a ata. (art. 1074, 1, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
avocat au Conseil dtat et la Cour de cassation, s., [DR. ADM. / PR. CIV. / PR. PN]
Auxiliaire de justice ayant la qualit dofficier ministriel qui jouit du monopole de
reprsenter les parties et de plaider devant la Cour de cassation, le Conseil dEtat et le
Tribunal des conflits (et a le droit de plaider devant les juridictions de droit commun); en
nombre limit, les avocats aux Conseils sont constitus en compagnie (ordre). (VJGC,
p.100)
Le dfendeur au pourvoi dispose d'un dlai de trois mois compter de la signification du
mmoire du demandeur pour remettre au greffe de la Cour de cassation un mmoire en
rponse sign d'un avocat au Conseil d'Etat et la Cour de cassation et le notifier
l'avocat du demandeur dans la forme des notifications entre avocats. Le dlai prvu
l'alina prcdent est prescrit peine d'irrecevabilit, prononce d'office, du mmoire en
rponse. (Art. 982, CPC)
Outras designaes: avocat aux Conseils
advogado, s.m., [DIR. PROC.]
Bacharel ou doutor em Direito, inscrito na Ordem dos advogados do Brasil, habilitado para
representar as partes em juzo, como procurador, mediante instrumento de mandato. rgo
indispensvel administrao da justia, sendo inviolvel por seus atos e manifestaes no
exerccio da profisso. (DJ, p.34)
O scio pode ser representado na assemblia por outro scio, ou por advogado, mediante
outorga de mandato com especificao dos atos autorizados, devendo o instrumento ser
levado a registro, juntamente com a ata. (art. 1074, 1, CC)
Outras designaes:-.
Nota: O termo francs no encontra equivalncia exata, pois no Brasil o advogado que
representa as partes, tanto em relao aos tribunais de primeiro grau, quanto aos de grau
superior. No h, dessa forma, advogados de tribunais especficos, como h na Frana.
Apesar dessa diferena, pode-se, em uma traduo, utilizar o termo "advogado" como
equivalente funcional.
avocat aux conseils s.m. Ver avocat au Conseil dtat et la Cour de cassation.
118
avocat gnral, s., [PR. CIV/ PR. PN]
Magistrat du Parquet gnral prs la Cour de cassation, la Cour des comptes, la Cour de
sret de ltat ou les cours dappel qui participe lexercice des fonctions de ministre
public sous la direction du procureur gnral et porte la parole, au nom de celui -ci, devant
la Chambre laquelle il est affect ou aux audiences de la cour dappel. (VJGC, p.100)
Les arrts de la Cour de cassation rendus en matire pnale mentionnent les noms du
prsident, du rapporteur, des autres magistrats qui les ont rendus, de l'avocat gnral ainsi
que des avocats qui ont postul dans l'instance et, en outre, les nom, prnoms, profession,
domicile des parties et les moyens produits. (Art. 603-1, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
avou, s., [PR. CIV.]
Officier ministriel, charg devant les cours dappel, d'accomplir, au nom et pour le compte
de ses clients, les actes ncessaires la procdure, de faire connatre ses prtentions.
L'avocat conserve son rle de conseil et d'assistance. L'intervention d'un avou est
obligatoire dans la plupart des affaires portes devant la cour d'appel. Il est rmunr selon
une tarif officiel fix par dcret.
Quand elle dcide d'voquer, la cour invite les parties, le cas chant par lettre
recommande avec demande d'avis de rception, constituer avou dans le dlai qu'elle
fixe, si les rgles applicables l'appel des dcisions rendues par la juridiction dont mane
le jugement frapp de contredit imposent cette constitution.Si aucune des parties ne
constitue avou, la cour peut prononcer d'office la radiation de l'affaire par dcision
motive non susceptible de recours. Copie de cette dcision est porte la connaissance de
chacune des parties par lettre simple adresse leur domicile ou leur rsidence. (Art. 90,
CPC)
Outras designaes:-.
Nota: Na Frana, h diante da "Cour d'appel", os "avocats" e os "avous". Este
responsvel por aconselhar e representar seus clientes diante do tribunal; aquele, alm
dessas tarefas, continua com seu papel de defesa. Dessa forma, a diferena central entre
essas duas profisses consiste em que ao "avocat" cabe defender seus clientes, misso que
no compete ao "avou". No Brasil no h um termo especfico que designe esse auxiliar de
justia.
ayant cause, s., [DR. CIV.]
Personne qui a acquis un droit d'une autre personne ; par exemple : un hritier est l'ayant
droit du dfunt.
119
Aprs vingt-huit ans de la date du dernier titre, le dbiteur d'une rente peut tre contraint
fournir ses frais un titre nouveau son crancier ou ses ayants cause. (Art. 2263, CC)
Outras designaes: ayant droit
beneficirio, s.m., [DR. CIV.]
(...)pessoa que foi favorecida por ato de liberalidade ou de renncia praticado por outra
pessoa. Dessa maneira, toda pessoa que recebe um benefcio ou uma vantagem, oriunda de
outrem, recebe semelhante denominao que, em sendo assim, aplicada na mesma
equivalncia de beneficiado substantivo. (VJPS)
No pode o beneficirio do acrscimo repudi-lo separadamente da herana ou legado
que lhe caiba, salvo se o acrscimo comportar encargos especiais impostos pelo testador;
nesse caso, uma vez repudiado, reverte o acrscimo para a pessoa a favor de quem os
encargos foram institudos. (Art. 1.945., CC)
Outras designaes: beneficiado
Nota:-.
ayant droit: s. Ver ayant cause
B
bail, s.m., [DR. CIV.]
Contrat de louage par lequel lune des parties appele bailleur sengage, moyennant un prix
que lautre partie appele preneur soblige payer, procurer celle-ci, pendant un certain
temps, la jouissance dune chose mobilire ou immobilire. (VJGC, p.103)
Si, pendant la dure du bail, la chose loue est dtruite en totalit par cas fortuit, le bail est
rsili de plein droit ; si elle n'est dtruite qu'en partie, le preneur peut, suivant les
circonstances, demander ou une diminution du prix, ou la rsiliation mme du bail. Dans
l'un et l'autre cas, il n'y a lieu aucun ddommagement. (Art. 1722,CC )
Outras designaes:-.
locao, s.f., [DIR. CIV.]
Contrato pelo qual uma das partes (locador) se obriga a dar outra (locatrio), por tempo
determinado ou no, por preo certo em pagamento nico ou parcelado, o uso e o gozo de
coisa no fungvel ou o produto de determinado servio. (DJ, p.532)
O usufruturio poder celebrar nova locao, aceitando proposta de contrato, desde que o
devedor concorde com todas as suas clusulas. Havendo discordncia entre o credor e o
devedor, o juiz decidir, podendo aprovar a proposta, se a julgar conveniente, ou
determinar, mediante hasta pblica, a locao. (Art. 724. ,CPC)
120
Outras designaes: contrato de locao, arrendamento.
Nota: O termo "arrendamento" utilizado mais comumente em relao locao da
propriedade imobiliria rstica ou dos prdios no urbanos, reservando-se o termo
"locao", propriamente, para o contrato de aluguel das casas ou prdios urbanos e o de
bens mveis.
barreau, s. m., [PR. CIV.]
Ensemble des avocats tablies auprs dun mme tribunal de grande instance qui constitue
l ordre des avocats de ce tribunal ; bien que lappartenance un barreau entrane
lappartenance lordre quil constitue, la premire voque plutt lactivit professionnelle-
mme de lavocat, la seconde sa participation la vie collective de la profession (discipline,
administration, formation). (VJGC, p.107-8)
Me Patrick Desoevre, inscrit au barreau du Val-dOise depuis janvier 1981, se plaint de
linstallation dune maison de justice et du droit (MJD) en face de son cabinet : celle-ci
organise des consultations gratuites, ouvertes tous, ou sont assures par des avocats du
barreau du Val-dOise. Il estime que ces consultations constituent une pratique prohibe
tant par les articles L. 420-1 et L. 420-5 du code de commerce que par les articles 81 et 82
du trait des communauts europennes et quelles sont, en outre, contraires larticle L.
37-1 de lordonnance du 1er dcembre 1986 devenu larticle L. 442-8 du code de
commerce ; il a assorti sa saisine dune demande de mesures conservatoires tendant
larrt de ces pratiques et la suspension de la convention du 21 dcembre 2000, relative
aux consultations juridiques dans les maisons de la justice et du droit du Val-dOise,
passe entre le conseil dpartemental de laccs au droit (CDAD) du Val-dOise et lordre
des avocats du barreau du Val-dOise. Il sest, en revanche, dsist, le 11 septembre 2001,
de sa demande de dommages et intrts. (Dcision n 03-D-27 du Conseil de la
concurrence en date du 4 juin 2003 relative des pratiques de la maison de justice et du
droit du quartier Saint-Christophe de Cergy-Pontoise (Val-dOise)
Outras designaes: ordre des avocats
ordem dos advogados, s.f.,
rgo de seleo, disciplina e defesa da classe dos advogados, com incumbncia, tambm,
de defender a ordem jurdica. (DJ, p.610)
Nota: O termo em portugus "ordem dos advogados" pode ser utilizado como equivalente
funcional do termo em francs, uma vez que os dois constituem um rgo de disciplina e
defesa, ou seja, de representao da classe.
btonnier, s. m., [PR. CIV.]
Avocat lu la tte de chaque barreau pour deux anns au scrutin secret, par lassemble
gnrale de l ordre, avec mission de prsider le Conseil de lordre, de reprsenter lordre et
dexercer au sein du barreau une magistrature morale, consistant prvenir ou concilier
les diffrends dordre professionnel entre les membres du barreau et instruire toute
121
rclamation forme par les tiers. (VJGC, p.109)
Lorsque le mineur se prsente seul en vue de son audition, le juge lui donne avis de son
droit d'tre entendu avec un avocat ou une autre personne de son choix. Si le mineur exerce
ce droit, l'audition est renvoye une date ultrieure. L'avocat choisi par le mineur doit en
informer le juge. Si le mineur demande tre entendu avec un avocat et s'il ne choisit pas
lui-mme celui-ci, le juge requiert du btonnier la dsignation d'un avocat. (Art. 338-7,
CC)
Outras designaes:-.
presidente da ordem dos advogados, s.m.,
A mesma crtica s prticas de nepotismo que se dirige ao Poder Judicirio, ao Legislativo
e ao Executivo deve ser tambm dirigida ao nosso rgo de classe. Por melhor que possa
ser o indicado e a sua competncia profissional, sempre restar a dvida - aquela
verdade que no quer calar - de que o escolhido o foi no por mritos prprios, mas por
injunes escusas e interesses familiares. Se a impropriedade de conduta advm do prprio
presidente da OAB, mais avulta a inconvenincia da indicao. Tambm no me agrada a
circunstncia de que a escolha para o cargo de desembargador federal recaia em colega
dirigente jurdico de empresa de grande porte que seja importante cliente do escritrio do
presidente da Ordem dos Advogados. Verifica-se, tambm a, a possibilidade de influncias
impuras e que contaminam o processo de eleio para vagas nos Tribunais. (O Direito o
mais eficaz instrumento de organizao dos interesses sociais, Jornal dos advogados-
verso eletrnica, entrevista com Siqueira Castro)
Outras designaes:-.
Nota:-.
biens, s.m.pl., [DR. CIV.]
Relativement une personne, tous les lments mobilier ou immobiliers qui composent son
patrimoine, savoir les choses matrielles (biens corporels) qui lui appartiennent et les
droits (autres que la proprit) dont ele est titulaire (biens incorporels) (VJGC, p.111)
Le juge peut dsigner un ou plusieurs parents ou allis, ou, le cas chant, toutes autres
personnes pour reprsenter la personne prsume absente dans l'exercice de ses droits ou
dans tout acte auquel elle serait intresse, ainsi que pour administrer tout ou partie de ses
biens ; la reprsentation du prsum absent et l'administration de ses biens sont alors
soumises aux rgles applicables l'administration lgale sous contrle judiciaire telle
qu'elle est prvue pour les mineurs, et en outre sous les modifications qui suivent. (Art. 113,
CC)
Outras designaes:-.
bens, s.m.pl., [DIR. CIV.]
(...) coisas que tenham dono, isto , as coisas apropriadas. Escapam, pois, ao sentido de
bens, as coisas sem dono (res nullius). Desse modo, toda coisa, todo direito, toda obrigao,
enfim, qualquer elemento material ou imaterial, representando uma utilidade ou uma
riqueza, integrado no patrimnio de algum e passvel de apreciao monetria, pode ser
122
designada como bens. E no importa que estas coisas, reputadas como bens, se evidenciem
corpreas ou incorpreas. Os direitos que incidem sobre coisas, embora incorpreas,
entendem-se igualmente como bens: so bens os direitos autorais, os direitos creditrios.
(...) (VJPS)
Aquele que tiver direito posse provisria, mas no puder prestar a garantia exigida neste
artigo, ser excludo, mantendo-se os bens que lhe deviam caber sob a administrao do
curador, ou de outro herdeiro designado pelo juiz, e que preste essa garantia. (art.30, 1,
CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
biens communs, s.m.pl., [DR. CIV.]
Biens qui font partie de la communaut entre poux et qui sont partags en principe par
moiti aprs la dissolution du rgime matrimonial.
Toute obligation contracte par l'un des poux la charge de la communaut, toute
alination de biens communs faite par l'un d'eux dans la limite de ses pouvoirs,
postrieurement la requte initiale, sera dclare nulle, s'il est prouv qu'il y a eu fraude
aux droits de l'autre conjoint. (Art. 262-2, CC)
Outras designaes:-.
bens comuns, s.m.pl, [DIR. CIV.]
(...) bens que so possudos em comunho: tm dois ou mais titulares, pertencem a todos
eles em comunidade. Neste sentido, dizem-se, ento, bens comuns os bens pertencentes ao
casal, marido e mulher, ou os bens que so mantidos em comum, pelo condomnio, at que
este cesse pela diviso. (VJPS)
Quando um dos cnjuges no puder exercer a administrao dos bens que lhe incumbe,
segundo o regime de bens, caber ao outro: I - gerir os bens comuns e os do consorte; II -
alienar os bens mveis comuns; III - alienar os imveis comuns e os mveis ou imveis do
consorte, mediante autorizao judicial. (Art. 1.651, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
biens corporels, n.m.pl., [DR. CIV.]
Biens qui ont une existence matrielle, ex : meubles, somme d'argent(GJ)
Les pre et mre et autres ascendants peuvent faire, entre leurs enfants et descendants, la
distribution et le partage de leurs biens. Cet acte peut se faire sous forme de donation-
partage ou de testament-partage. Il est soumis aux formalits, conditions et rgles
prescrites pour les donations entre vifs dans le premier cas et des testaments dans le
second, sous rserve de l'application des dispositions qui suivent. Si leurs biens
123
comprennent une entreprise individuelle caractre industriel, commercial, artisanal,
agricole ou libral, les pre et mre et autres ascendants peuvent, dans les mmes
conditions et avec les mmes effets, en faire sous forme de donation-partage, la distribution
et le partage entre leurs enfants et descendants et d'autres personnes, sous rserve que les
biens corporels et incorporels affects l'exploitation de l'entreprise entrent dans cette
distribution et ce partage et que cette distribution et ce partage aient pour effet de
n'attribuer ces autres personnes que la proprit de tout ou partie de ces biens ou leur
jouissance. (Art. 1075, CC))
Outras designaes:-.
bens corpreos, s.m.pl., [DIR. CIV.]
(...) Bens materiais, que tenham existncia real e concreta, que sejam suscetveis de
apropriao. Os bens corpreos podem ser compreendidos tanto em mveis, como imveis,
pois opem-se aos incorpreos, que se constituem pelos direitos e aes. (VJPS)
Sero classificados como aluguis os rendimentos de qualquer espcie oriundos da
ocupao, uso ou explorao de bens corpreos, tais como: I - Aforamento, locao ou
sublocao, arrendamento ou subarrendamento, direito de uso ou passagem de terrenos,
seus acrescidos e benfeitorias, inclusive construes de qualquer natureza; II - Locao ou
sublocao, arrendamento ou subarrendamento de pastos naturais ou artificiais, ou
campos de invernada; III - Direito de uso ou aproveitamento de guas privadas, ou de
fora hidrulica; IV - Direito de uso ou explorao de pelculas cinematogrficas; V -
Direito de uso ou explorao de outros bens mveis, de qualquer natureza; VI - Direito de
explorao de conjuntos industriais. (Art. 21., LEI N 4.506, DE 30 DE NOVEMBRO DE
1964, que dispe sbre o impsto que recai sbre as rendas e proventos de qualquer
natureza.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
biens incorporels, s.m.pl., [DR. CIV.]
Biens, valeurs conomiques qui n'ont pas d'existence matrielle ; ex : droits d'auteur,
marques...(GJ)
Faute didentification du patrimoine des trafiquants et en labsence de mesures
conservatoires pralables prises au cours de linformation, les peines de confiscation
prononces par les tribunaux se limitent le plus souvent la seule confiscation des biens
saisis lors des interpellations ou dans un temps trs proche. Il est vrai que plusieurs
facteurs concourent rendre complexes ces investigations : - la mise en vidence et
lapprhension des patrimoines savrent souvent difficiles en raisonde ltat
dinsolvabilit apparente des trafiquants qui, en France ou ltranger, le dissimulent
auprs de tiers, notamment par le biais de socits-crans, ou le convertissent en valeurs
ou biens incorporels (acquisition de parts sociales, de valeurs mobilires, comptes
courants associs, etc.) ; (Circulaires de la directiondes Affaires criminelles et des Grces,
Signalisation des circulaires du 1er avril au 30 juin 1999)
124
Outras designaes:-.
bens incorpreos, s.m.pl., [DIR. CIV.]
(...) Bens incorpreos so os que no tm existncia concreta. Referem-se a entidades
abstratas, que, embora possam ser objeto de direito, e deles se possam sentir os resultados,
no possuem qualquer materialidade, em que se possa tocar ou apalpar, ou se sinta ou se
veja. So bens de existncia imaterial, inapalpvel, invisvel. Os bens incorpreos so
juridicamente representados pelos direitos, pelas obrigaes e pelas aes, excetuando-se o
direito de propriedade, que se considera um bem corpreo. (VJPS)
Dano moral aquele que atinge bens incorpreos como a auto-estima, a honra, a
privacidade, a imagem, o nome, a dor, o espanto, a emoo, a vergonha, a injria fsica ou
moral, a sensao de dor, de angstia, de perda. O dano moral firma residncia em sede
psquica e sensorial. (Parecer da promotoria de justia de defesa da pessoa portadora de
deficincia do ministrio pblico do Par em processo de indenizao sobre discriminao
pessoa portadora de deficincia.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
biens propres, s.m.pl., [DR. CIV.]
Dsigne les biens appartenant l'un ou l'autre des poux et qui constituent son patrimoine
personnel par opposition aux biens communs. A la dissolution de la communaut (divorce,
dcs), chaque poux reprend ses biens propres. (GJ)
Chacun des poux ne peut engager que ses biens propres et ses revenus, par un
cautionnement ou un emprunt, moins que ceux-ci n'aient t contracts avec le
consentement exprs de l'autre conjoint, qui, dans ce cas, n'engage pas ses biens propres.
(Art. 1415, CC)
Outras designaes:-.
bens particulares, s.m.pl., [DIR. CIV.]
(...) Toda espcie de bens pertencentes particularmente a uma pessoa em relao outra,
ou sociedade, a que pertena. Particulares, assim, designam sempre a circunstncia de
pertencerem os bens a determinada pessoa, livre de qualquer comunicao ou comunho.
As dvidas, contradas por qualquer dos cnjuges na administrao de seus bens
particulares e em benefcio destes, no obrigam os bens comuns. (Art. 1.666., CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
125
C
capacit juridique, s.f., [DR. CIV]
Aptitude acqurir et exercer un droit. On distingue deux dgrs dans la capacit
juridique. La capacit de jouissance est laptitude avoir des droits et des obligations
(toute personne phisique a en principe la capacit de jouissance). La capacit dexercice est
le pouvoir de mettre en oeuvre soi-mme et seule ses droits et ses obligations, sans
assistance, ni rpresentation par un tiers.
Lordonnance sur le mariage ayant fix dix huit ans la majorit matrimoniale, les
rdacteurs du projet en ont conclu que le lgislateur malgache avait ainsi exerc une
importante option en matire de capacit : aussi est-il prvu que la pleine capacit
juridique est acquise au mineur du fait de son mariage (Art. 107), que le mineur de dix huit
ans volus peut accomplir seul des actes de pure administration concernant son patrimoine
(Art. 03) et que le mineur g de dix huit ans rvolus peut tre mancip (art. 108). (loi n
63-022 du 20 novembre 1963 sur la filiation, ladoption, le rejet et la tutelle)
Outras designaes:-.
capacidade jurdica, s.f., [DIR. CIV]
(...) aptido legal que tem a pessoa, seja fsica ou jurdica, de adquirir e exercer direitos. E,
assim, diz-se capacidade de fruio, quando esta se estende ao uso e gozo dos direitos, em
oposio, capacidade de exerccio, quando o prprio titular, que frui os direitos, pode
exercit-los pela livre administrao.
Na hiptese do inciso IV, os automveis de passageiros a que se refere o caput sero
adquiridos diretamente pelas pessoas que tenham plena capacidade jurdica e, no caso dos
interditos, pelos curadores. (Art. 1, 3
Lei n 8.989, de 24 de fevereiro de 1995, que
dispe sobre a Iseno do Imposto sobre Produtos Industrializados - IPI, na aquisio de
automveis para utilizao no transporte autnomo de passageiros, bem como por pessoas
portadoras de deficincia fsica, e d outras providncias.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
casier judiciaire, s.m., [DR. PN]
Compartiment du casier national o sout centraliss, notamment en vue de la preuve de la
rcidive, les antcdents judiciaires dun individu. (VJGC, p.134)
La dispense de peine peut tre accorde lorsqu'il apparat que le reclassement du coupable
est acquis, que le dommage caus est rpar et que le trouble rsultant de l'infraction a
cess. La juridiction qui prononce une dispense de peine peut dcider que sa dcision ne
sera pas mentionne au casier judiciaire. La dispense de peine ne s'tend pas au paiement
des frais du procs. (Art. 132-59, CP)
126
Outras designaes:-.
cadastro policial, s.m., [DIR. PEN]
Arquivo de informaes mantido pelas polcias, em referncia a todas as pessoas que
tenham cometido crimes ou delitos. (VJPS)
Outras designaes: cadastro de criminosos.
Nota:-.
cassation, s.f., [PR. CIV. / PR. PN]
Annulation par la cour suprme dune decision passe en force de chose jug et rendue en
violation de la loi. (LJ)
Sur les points qu'elle atteint, la cassation replace les parties dans l'tat o elles se
trouvaient avant le jugement cass. Elle entrane, sans qu'il y ait lieu une nouvelle
dcision, l'annulation par voie de consquence de toute dcision qui est la suite,
l'application ou l'excution du jugement cass ou qui s'y rattache par un lien de
dpendance ncessaire. Ces dispositions ne s'appliquent qu'aux pourvois forms compter
du 1er janvier 1980, D. n. 79-941, 7 nov. 1979, art. 17. (Art. 625)
Outras designaes:-.
cassao, s.f., [DIR. GER.]
Ato ou efeito de revogar, anular ou invalidar contratos, poderes, direitos ou privilgios.
(VJP, p.77)
Concludo o julgamento de habeas corpus em que se pretendia a cassao da sentena
condenatria proferida contra o paciente pela prtica de trfico de entorpecentes, sob a
alegao de que a mesma estaria fundada em provas ilcitas consistentes nos
depoimentos de policiais que, ao efetuarem a priso em flagrante de trs co-rus
exercendo trfico de entorpecentes, teriam ouvido dos mesmos a afirmao de que a droga
apreendida pertenceria ao paciente (Informativo do Ministrio Pblico do Distrito Federal
disponvel on-line, 19/06/2002)
Outras designaes:-.
Nota:-.
cause
1
,.s.f., [PR.]
Dsigne une affaire dont est saisi un juge. (GJ)
Si une partie s'est pourvue ou dclare qu'elle entend se pourvoir en rvision contre un
jugement produit dans une instance pendante devant une juridiction autre que celle qui l'a
rendu, la juridiction saisie de la cause dans laquelle il est produit peut, suivant les
circonstances, passer outre ou surseoir jusqu' ce que le recours en rvision ait t jug
par la juridiction comptente. (Art. 599, CPC)
127
Outras designaes: procs, affaire, litige, demande.
causa, s.f., [DIR. PROC.]
(...) Na tcnica processual, causa se confunde com a demanda. Empregam-se como
vocbulos equivalentes. E esta acepo vem de que a causa o fundamento legal do direito
que se quer fazer valer perante a autoridade judiciria. Causa, a razo, extensivamente
passou a designar o processo judicial que, por ele, a causa, a razo, o motivo, intentado,
sendo, pois, equivalente a litgio.(...)
O assistente ser admitido enquanto no passar em julgado a sentena e receber a causa
no estado em que se achar. (art.269, CPP)
Outras designaes: processo, demanda, litgio, ao, pleito.
Nota:-.
cause
2
, s.f., [PR.]
Fondement de la demande en justice; base de la prtention qui concourt, avec l'objet,
dterminer la matire du litige (elle correspond alors aux faits que les parties invoquent au
soutien de leurs prtentions, (NCPC, a.6 et 7) et l'tendue de la chose juge laquelle la loi
attache autorit (C. civ., a.1351) (VJGC, p.135)
Si la requte est admise, elle sera signifie dans les trois jours au juge pris partie, qui
sera tenu de fournir ses dfenses dans la huitaine. Il s'abstiendra de la connaissance du
diffrend; il s'abstiendra mme, jusqu'au jugement dfinitif de la prise partie, de toutes
les causes que la partie, ou ses parents en ligne directe, ou son conjoint, pourront avoir
dans son tribunal, peine de nullit des jugements. (Art. 514, CC)
Outras designaes:-.
causa, s.f., [DIR. PROC.]
Como expresso jurdica, no possui o vocbulo significado diverso do de sua origem: o
motivo, a razo, o princpio, o fundamento, ou seja, tudo aquilo que motiva ou faz com que
a coisa exista ou o fato acontea. , assim, a coisa que o princpio ou fundamento de
outra, que no substituir sem essa justa razo, sem esse fundamento, que promana da
causa, em que se funda ou de que se gera. A causa jurdica entende-se, pois, a razo de ser
do ato a ser praticado ou do fato que evidencia, mostrando-se, ainda, como o fim, que se
tem em vista na prtica do ato ou na elaborao do contrato.E, desse modo, chega a
expressar, na linguagem jurdica, o sentido do prprio objeto da obrigao, que no pode
faltar, visto no se admitir obrigao sem causa, o que equivale a dizer obrigao sem
objeto. (...) (VJPS)
Os quesitos sero formulados com observncia das seguintes regras: I - o primeiro versar
sobre o fato principal, de conformidade com o libelo; II - se entender que alguma
circunstncia, exposta no libelo, no tem conexo essencial com o fato ou dele separvel,
de maneira que este possa existir ou subsistir sem ela, o juiz desdobrar o quesito em
tantos quantos forem necessrios; III - se o ru apresentar, na sua defesa, ou alegar, nos
debates, qualquer fato ou circunstncia que por lei isente de pena ou exclua o crime, ou o
desclassifique, o juiz formular os quesitos correspondentes, imediatamente depois dos
128
relativos ao fato principal, inclusive os relativos ao excesso doloso ou culposo quando
reconhecida qualquer excludente de ilicitude; IV - se for alegada a existncia de causa que
determine aumento de pena em quantidade fixa ou dentro de determinados limites, ou de
causa que determine ou faculte diminuio de pena, nas mesmas condies, o juiz
formular os quesitos correspondentes a cada uma das causas alegadas; (...) (Art. 484,
CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
caution, s.m., [DR. CIV.]
Personne qui s'engage par crit payer un crancier la place du dbiteur, si celui-ci ne
paie pas sa dette l'chance. Le contrat s'appelle le cautionnement. (GJ)
Lorsque le cautionnement d'obligations rsultant d'un contrat de location conclu en
application du prsent titre ne comporte aucune indication de dure ou lorsque la dure du
cautionnement est stipule indtermine, la caution peut le rsilier unilatralement. La
rsiliation prend effet au terme du contrat de location, qu'il s'agisse du contrat initialou
d'un contrat reconduit ou renouvel, au cours duquel le bailleur reoit notification de la
rsiliation. (Art. 22-1, Loi n89-462 du 6 juillet 1989, tendant amliorer les rapports
locatifs et portant modification de la loi n 86-1290 du 23 dcembre 1986)
Outras designaes: garant.
caucionante, s., [DIR. CIV.]
Pessoa que presta a cauo a favor de outrem, para cumprimento de um contrato ou por
imposio legal. (VJPS)
Na hiptese da cauo ser efetuada em ttulos da divida publica, sero obedecidos os
seguintes critrios; I- o caucionante informar a Secretaria Municipal da Fazenda os
ttulos que pretende oferecer em cauo; II - a Secretaria Municipal da Fazenda far
consulta ao mercado secundrio de papeis, para se informar da existncia de eventual gio
ou desgio nas transaes do papel ofertado; III - com base na informao referida no
inciso anterior. a Secretaria Municipal da Fazenda informar ao caucionante o valor de
face dos ttulos a serem caucionados, cujo valor real dever corresponder sempre ao
orado para as obras de infraestrutura do loteamento. IV - havendo desvalorizao do
titulo ofertado nas negociaes correntes no mercado financeiro, o Executivo poder
exigir complementao da cauo; V - a devoluo da cauo ser sempre em ttulos da
divida publica. ( Art. 25, 4 - Decreto 9065 de 26 de Dezembro de 1996 que regulamenta
a lei n 7.166, de 27 de agosto de 1996, estabelecendo normas para procedimentos gerais e
de rotinas, e para aprovao de projetos de parcelamento do solo, e da outras
providncias.)
Outras designaes: caucionrio.
Nota:-.
129
cautionnement, s.m., [DR. CIV.]
Contrat par lequel la caution s'engage personnellement recouvrir le paiement de la dette
d'un debiteur en cas de dfaillance de celui-ci. (DVJ, p.60)
Lorsqu'un cautionnement pour les sommes dont le locataire serait dbiteur dans le cadre
d'un contrat de location conclu en application du prsent titre est exig par le bailleur,
celui-ci ne peut refuser la caution prsente au motif qu'elle ne possde pas la nationalit
franaise. (Art. 22-1, Loi n89-462 du 6 juillet 1989, tendant amliorer les rapports
locatifs et portant modification de la loi n 86-1290 du 23 dcembre 1986)
Outras designaes:-.
cauo, s.f., [DIR. CIV.]
Garantia, real ou pessoal, prestada por algum a outrem, com o fim de resguard-lo de
eventual prejuzo por ato de terceiro, que devedor da obrigao garantida. (DJ, p.136)
O proprietrio ou o possuidor tem direito a exigir do dono do prdio vizinho a demolio,
ou a reparao deste, quando ameace runa, bem como que lhe preste cauo pelo dano
iminente. (Art. 1.280, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
CDAD: sigla Ver Conseil dpartamentale de laccs au droit.
centre de dtention, s.m. [DR. PN. / PR.PN.]
tablissement pnitentiaire accueillant les personnes majeures condamnes qui prsentent
les perspectives de rinsertion les meilleures. Leur rgime de dtention est orient
principalement vers la resocialisation des dtenus. (GJ)
Dans chaque maison centrale ou centre de dtention la prise en charge des dtenus est
effectue, leur arrive, par le chef d'tablissement et les diffrents personnels viss
l'article D. 285, en particulier par les membres du service pnitentiaire d'insertion et de
probation comptent auprs de l'tablissement.A cette occasion, les condamns sont
informs du rgime intrieur de l'tablissement et du projet d'excution de leur peine, dont
les modalits sont examines avec eux, ainsi qu'il est prvu l'article D. 74.La priode
d'accueil et d'observation, durant laquelle les dtenus peuvent tre placs
l'emprisonnement individuel, ne peut excder quinze jours. (Art. D94, CPP)
Outras designaes:-.
penitenciria, s.f., [DIR. PEN.]
(...) estabelecimento, em que, sob certo sistema penitencirio, se recolhem as pessoas
condenadas a penas de privao da liberdade, para que, a, as cumpram. Os condenados,
sob regime penitencirio, sujeitam-se a trabalho remunerado e, atravs de medidas
progressivas, recebem assistncia para ressocializao. (VJPS)
130
At deciso que julgue restaurados os autos, a sentena condenatria em execuo
continuar a produzir efeito, desde que conste da respectiva guia arquivada na cadeia ou
na penitenciria, onde o ru estiver cumprindo a pena, ou de registro que torne a sua
existncia inequvoca. progressivas, recebem assistncia para ressocializao. (Art. 548.,
CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
centre de placement immdiat, s.m. [DR. PN / PR. PN]
Structures de la protection judiciaire de la jeunesse qui accueillent, sur dcision judiciaire,
en priorit des mineurs dlinquants : elles sont charges d'valuer et d'effectuer un travail
d'observation de la situation personnelle, familiale, scolaire ou professionnelle du mineur
pendant 1 3 mois, puis de proposer au magistrat une orientation. (GJ)
Si les conditions vises l'article 395 du code de procdure pnale sont runies, s'il y a en
outre rcidive ou ritration de faits constitutifs des infractions vises cet article, et s'il
constate, d'une part, que les diligences et investigations prvues par l'article 8 ont dj t
accomplies, le cas chant, l'occasion d'une procdure antrieure, et qu'elles sont
suffisantes, d'autre part, que les charges runies sont galement suffisantes et que l'affaire
est en tat d'tre juge, le procureur de la Rpublique peut engager la procdure de
comparution immdiate et traduire le prvenu mineur sur le champ devant le tribunal
d'enfants ou devant la chambre du conseil. Les dispositions des articles 395 397-5 du
code de procdure pnale sont applicables devant ces juridictions. En cas de ncessit, le
placement en dtention provisoire prvu l'article 396 du code de procdure pnale est
remplace par une mesure de placement dans un centre de placement immdiat. (Art. 2,
proposition de loi tendant rformer le rgimede la dlinquance des mineurs, n 3292 ,m
assemble nationale)
Outras designaes:-.
Nota: Trata-se de um termo muito especfico em francs. No existe em nosso pas uma
instituio equivalente.
centre ducatif renforc, s.m., [DR. PN. / PR. PN]
tablissements daccueil de mineurs dlinquants multircidivistes en grande difficult ou
en voie de marginalisation. Il se caractrisent par des programmes dactivits intensifs
pendant des sessions de trois six mois et un encadrement ducatif permanent.
A la diffrence des centres ducatifs renforcs, les centres ducatifs ferms ne rpondent
pas au souci de crer un loignement du mineur d'avec son environnement familial, social
ou scolaire ; ils assurent par ailleurs des prises en charge pouvant tre relativement
longues. Il convient donc de respecter la vocation gographique limite de ces centres.
Lorsque la rupture avec le milieu de vie habituel du mineur est ncessaire, un placement
131
dans un centre ducatif renforc doit tre privilgi. (bulletin officiel du ministre de la
justice n 89 (1er janvier - 31 mars 2003)
Outras designaes:-.
Nota: -.
chambre, s.f., [PR.]
Subdivision d'une juridiction (ex: la Cour de cassation comprend plusieurs chambres civiles
et une criminelle). (p.64)
La dsignation des magistrats chargs de la mise en tat est faite selon les modalits fixes
pour la rpartition des conseillers entre les diverses chambres de la cour. Le premier
prsident et les prsidents de chambre peuvent exercer eux-mmes cette fonction. En cas de
mise de tout ou partie du passif social la charge d'un ou des dirigeants sociaux : l'appel
interjet avant le 1er janvier 1980 ne pourra tre dclar irrgulier s'il a t form par voie
de dclaration ; l'appel interjet aprs le 1er janvier 1980 ne pourra tre dclar irrgulier
s'il a t form par voie de signification contre une dcision qui avait t notifie avant
cette date, D. n. 79-741, 7 novembre 1979, art. 19. (Art. 963, CPC)
Outras designaes:-.
cmara, s.f. [DIR. PROC.]
(...) Sees, em que se dividem os Tribunais, para a distribuio e julgamento dos feitos ou
aes submetidos ao seu veredicto, segundo a sua natureza e espcie. assim que as
Cmaras dos Tribunais se dizem criminais ou civis.(...) (VJPS)
O secretrio do tribunal lavrar a ordem que, assinada pelo presidente do tribunal,
cmara ou turma, ser dirigida, por ofcio ou telegrama, ao detentor, ao carcereiro ou
autoridade que exercer ou ameaar exercer o constrangimento. (Art. 665, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
chambre du conseil: s.m. Ver huis-clos
Chancellerie, s.f., [DR. CONST.]
Terme employ pour dsigner les services du ministre de la Justice, au souvenir du
chancelier qui, dans la monarchie franaise, avait la garde du sceau de France, la
surintendance de la magistrature et tait l'inspirateur de la lgislation royale. (DJGC, p.144)
L'article 137 de la loi du 9 mars 2004 a cr la procdure de la comparution sur
reconnaissance pralable de culpabilit, dite plaider coupable qui est entre en vigueur
le 1er octobre 2004. Si aucun texte rglementaire pralable n'tait ncessaire, la
Chancellerie a nanmoins publi une circulaire du 2 septembre 2004 de prsentation des
132
dispositions de la loi n2004-204 du 9 mars 2004 portant volution de la justice aux
volutions de la criminalit relatives la procdure de la comparution sur reconnaissance
pralable de culpabilit. N 1953. (rapport dpos en application de l'article 86, alina 8,
du rglement par la Commission des lois constitutionnelles, de la lgislation et de
l'administration gnrale de la Rpublique sur la mise en application de la loi n 2004-204
du 9 mars 2004, portant adaptation de la justice aux volutions de la criminalit.)
Outras designaes: Ministre de la Justice
Ministrio da Justia, s.m.
O Ministrio da Justia permitir, mediante requerimento dos interessados, livre acesso
pblico a todas as informaes pertinentes s Organizaes da Sociedade Civil de
Interesse Pblico. (Art. 17., LEI No 9.790, DE 23 DE MARO DE 1999 que dispe sobre a
qualificao de pessoas jurdicas de direito privado, sem fins lucrativos, como
Organizaes da Sociedade Civil de Interesse Pblico, institui e disciplina o Termo de
Parceria, e d outras providncias.)
Outras designaes:-.
Nota: O termo Chancellerie utilizado para designar o Ministre de la Justice em
memria de que, durante a monarquia francesa, havia a figura do chancelier que era
responsvel pelo sceau da Frana, pela superintendncia da magistratura, sendo o
inspirador da legislao real. Atualmente o ministro da justia francs recebe o ttulo de
Garde des sceaux.
citation, s.f., [PR. CIV.]
Acte de procdure, normalement tabli par un huissier de justice, parfois par le secrtaire-
greffier, destin inviter soit une partie un litige se prsenter devant une juridiction
pour faire valoir ses moyens (ou, dans certains cas, aux fins de conciliation), soit un tmoin
y dposer sur les faits la connaissance; terme moins utilis par le nouveau Code de
procdure civile qui lui prfere celui dassignation lorsquil sagit dune partie un procs,
ou de convocation lorsquil sagit dun tmoin. (VJGC, p.154)
Lorsque le dfendeur ne comparat pas, le jugement est rendu par dfaut si la dcision est
en dernier ressort et si la citation n'a pas t dlivre personne. Le jugement est rput
contradictoire lorsque la dcision est susceptible d'appel ou lorsque la citation a t
dlivre la personne du dfendeur. (Art. 473, CC)
Outras designaes:-.
intimao, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
(...) ato processual que tem por fim levar ao conhecimento de certa pessoa, seja parte ou
interessada no feito, ato judicial ali praticado, a pedido da outra parte ou por ofcio do
juiz., assim, a cincia, geralmente em carter de ordem e de autoridade, que deve ser dada
pessoa, parte ou interessada em um processo, a respeito de despacho ou de sentena nele
proferida, ou de qualquer outro ato judicial ali promovido, a fim de que o intimado, bem
ciente do ocorrido, possa determinar-se, segundo as regras prescritas em lei, ou fique
sujeito s sanes nesta cominadas. (...) (VJPS)
133
Concludo o sorteio, o juiz mandar expedir, desde logo, o edital a que se refere o art. 427,
dele constando o dia em que o jri se reunir e o convite nominal aos jurados sorteados
para comparecerem, sob as penas da lei, e determinar tambm as diligncias necessrias
para intimao dos jurados, dos rus e das testemunhas. (Art. 429, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
citation directe, s.f., [PR. PN]
Modalit de saisine directe du Tribunal de police ou du Tribunal correctionnel, par laquelle
la victime ou le ministre public met en mouvement l'action publique afin que l'auteur d'une
infraction soit jug, sans qu'il y ait instruction. (p.70)
Lorsque l'action de la partie civile n'est pas jointe celle du ministre public, le tribunal
correctionnel fixe, en fonction des ressources de la partie civile, le montant de la
consignation que celle-ci doit, si elle n'a pas obtenu l'aide juridictionnelle, dposer au
greffe et le dlai dans lequel elle devra tre faite souspeine de non-recevabilit de la
citation directe. Cette consignation garantit le paiement de l'amende civile susceptible
d'tre prononce en application du second alina. (...) (Art. 392-1, CPP)
Outras designaes:-.
Nota: O sistema jurdico francs diferente do Brasil. Nesse caso especfico, na Frana,
quando se trata de delito ou contraveno, facultativa a fase de instruo, porm
obrigatria nos casos de crime.
CIVI : sigla Ver Commission dindemnisation des victimes dInfraction pnale
CJCE: sigla Ver Cour de justice des communauts europennes
classement sans suite, s.m., [PR. PN]
En cas d'infraction, le ministre public (parquet) peut dcider de ne pas exercer l'action
publique, c'est--dire de ne pas dclencher de poursuites pnales contre l'auteur. La
dcision qui doit tre motive peut tre prise pour motif juridique ou selon les lments de
l'enqute : auteur non identifi, absence ou insuffisance de preuve, retrait de plainte Le
ministre public peut revenir sur cette dcision jusqu' l'expiration du dlai de prescription
de l'action publique. (GJ)
(...)Dans les cas prvus par l'article 529-10, en cas de classement sans suite ou de relaxe,
s'il a t procd la consignation prvue par cet article, le montant de la consignation est
revers, sa demande, la personne qui avait t adress l'avis de paiement de l'amende
134
forfaitaire ou ayant fait l'objet des poursuites. En cas de condamnation, l'amende
prononce ne peut tre infrieure au montant prvu l'alina prcdent augment d'une
somme de 10 %. (Art. 530-1, CPP)
Outras designaes:-.
arquivamento, s.m., [DIR. PROC. PEN]
(...) ato pelo qual um juiz, em casos de processos criminais, manda arquivar aquele que
julga improcedente, prescrito ou que, por outro qualquer motivo, se veja em condies de
ser estancado ou paralisado definitivamente. (...) (VJPS)
Se o rgo do Ministrio Pblico, ao invs de apresentar a denncia, requerer o
arquivamento do inqurito policial ou de quaisquer peas de informao, o juiz, no caso de
considerar improcedentes as razes invocadas, far remessa do inqurito ou peas de
informao ao procurador-geral, e este oferecer a denncia, designar outro rgo do
Ministrio Pblico para oferec-la, ou insistir no pedido de arquivamento, ao qual s
ento estar o juiz obrigado a atender. (Art. 28., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
clause, s.f., [DR. CIV.]
Disposition particulire d'un acte juridique (ex : contrat) qui prcise certains lments, ou
obligations ou modalits d'excution. Exemple : dans un acte de vente, clause prcisant la
date de livraison ou le mode de paiement. (GJ)
Les cohritiers demeurent respectivement garants, les uns envers les autres, des troubles et
victions seulement qui procdent d'une cause antrieure au partage. La garantie n'a pas
lieu, si l'espce d'viction soufferte a t excepte par une clause particulire et expresse de
l'acte de partage ; elle cesse, si c'est par sa faute que le cohritier souffre l'viction. (Art.
884, CC)
Outras designaes:-.
clusula, s.f., [DIR. CIV.]
Disposio constante de um instrumento obrigacional, definidor de seu objeto, condies e
preceitos. (DJ, p.154)
O usufruturio poder celebrar nova locao, aceitando proposta de contrato, desde que o
devedor concorde com todas as suas clusulas. Havendo discordncia entre o credor e o
devedor, o juiz decidir, podendo aprovar a proposta, se a julgar conveniente, ou
determinar, mediante hasta pblica, a locao. (Art. 724, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
code, s.m., [DIR. GN.]
135
Ensemble des lois ordones regroupant les matires qui font partie dune mme branche du
droit (ainsi C. civ., C. com., C. pn., C. pr. civ). Les codes modernes ne constituent pas un
tout organique, mais se prsentent souvent comme de simples compilations runissant dans
um mme texte les dispositions touchant un ordre de matires determin (C. de la
pharmacie, C. des Caisses dpargne, etc.). (LJ. p.111)
Est prsum n en France l'enfant dont l'acte de naissance a t dress conformment
l'article 58 du prsent code. (Art. 19-2, CC)
Outras designaes:-.
cdigo, s.m., [DIR. GR.]
(...)denominao que se d a todo conjunto de leis compostas pela autoridade competente,
normalmente pelo Poder Legislativo, enfeixadas num s corpo e destinadas a reger a
matria, que faz parte, ou que objeto de um ramo do Direito. (...) Cada grupo de leis
codificadas recebe o nome da matria, sobre que traa regras e princpios. E assim temos os
diversos Cdigos sob as vrias denominaes de Civil, Comercial, Penal, etc. Cada um
deles mostra a coleo sistemtica de leis prprias a determinadas atividades, ou
reguladores decertas aes.
A priso especial, prevista neste cdigo ou em outras leis, consiste exclusivamente no
recolhimento em local distinto da priso comum. (Art. 295, 1, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
commandement, s.m., [PR. CIV.]
Acte signifi au dbiteur, par lintemdiaire dun huissier de justice, linvitant payer sous
peine dtre saisi. Cet acte suppose que le crancier est muni dun titre excutoire.
Prambule dune saisie-vente (remplaant la saisie-excution), dune saisie-apprhension
ou dune saisie immobilire. (LJ, p.)
Le crancier peut provoquer simultanment l'expropriation force des biens immeubles
appartenant son dbiteur, mme situs dans plusieurs arrondissements, sans prjudice
des dispositions de l'article 2209 du Code civil, auquel cas un commandement sera tabli
pour chaque immeuble. Si les immeubles saisis, bien que dpendant d'une mme
exploitation, se trouvent dans plusieurs arrondissements contigus, la vente se poursuivra
devant le tribunal de la principale exploitation. (Art. 675, CC))
Outras designaes:-.
mandado, s.m., [DIR. PROC. CIV.]
(...) Ato escrito, emanado de autoridade pblica, judicial ou administrativa, em virtude do
qual deve ser cumprida a diligncia ou a medida, que ali se ordena ou se determina.Para os
mandados expedidos pela autoridade judicial, diz-se, propriamente, mandado judicial.
Conforme a natureza da ordem, isto , conforme a natureza do ato judicial a ser praticado,
por determinao do juiz, o mandado judicial toma denominaes especiais: mandado de
citao, mandado de priso, mandado de execuo, mandado de manuteno, mandado de
136
segurana etc. (...) (VJPS)
Incumbe ao oficial de justia: I - fazer pessoalmente as citaes, prises, penhoras,
arrestos e mais diligncias prprias do seu ofcio, certificando no mandado o ocorrido,
com meno de lugar, dia e hora. A diligncia, sempre que possvel, realizar-se- na
presena de duas testemunhas; (Art. 143., CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
Commission d'indemnisation des victimes d'Infraction pnale, s.f., [PR. CIV. / PR.
PN]
Juridiction charge d'examiner les demandes d'indemnisation des victimes de certaines
infractions (ou de leurs ayants-droit, lorsque celles-ci ne peuvent pas obtenir une rparation
effective et suffisante de leur prjudice par les assurances ou les organismes de scurit
sociale La CIVI peut accorder, selon les cas, une rparation plafonne intgrale ou
partielle. Elle est implante dans chaque tribunal de grande instance et comprend 2
magistrats du tribunal de grande instance et un assesseur.
Lorsqu'une juridiction condamne l'auteur d'une infraction mentionne aux articles 706-3 et
706-14 verser des dommages-intrts la partie civile, elle informe cette dernire de la
possibilit de saisir la commission d'indemnisation des victimes d'infraction. (Dcret no
2001-3, 3 janvier 2001, JO 4 janvier)
Outras designaes: CIVI.
Nota: No Brasil no h uma instituio equivalente Commission d'indemnisation des
victimes d'Infraction pnale (CIVI) francesa.
commission rogatoire
1
, s.f., [PR. CIV. / PROC. PN.]
Dlgation quune autorit charge dinstruire un litige civil ou un procs pnal, donne
une autre autorit judiciaire ou un officier de police judiciaire leffet dexcuter en son
nom certains actes de recherche des preuves quelle ne peut ou ne veut pas accomplir elle-
mme (C. pr. pn., a. 151 s.; NCPC, a. 730 s.) (les commissions rogatoires les plus
frquentes en matire pnale sont celles donnes par le juge dinstruction (VJGC, p.176)
S'il n'est pas tabli que le destinataire d'un acte en a eu connaissance en temps utile, le
juge saisi de l'affaire peut prescrire d'office toutes diligences complmentaires, sauf
ordonner les mesures provisoires ou conservatoires ncessaires la sauvegarde des droits
du demandeur. Le juge peut donner commission rogatoire toute autorit comptente aux
fins de s'assurer que le destinataire a eu connaissance de l'acte et de l'informer des
consquences d'une abstention de sa part. En ce cas, la commission rogatoire est transmise
par le parquet comme il est dit l'article 685. (Art. 687, CPC)
Outras designaes:-.
137
precatria, s.f., [DIR. PR. CIV. / DIR. PROC. PEN.]
(...)pedido feito por um juiz a outrem, por carta ou por qualquer outro meio, para que se
cumpra em sua jurisdio ato forense de interesse do juiz deprecante. Corresponde, assim,
prpria carta precatria, em que se fixa a requisio ou o pedido do juiz de uma comarca a
seu colega, a fim de que se execute em seu juzo ato processual necessrio ao andamento da
ao em curso perante o primeiro. (VJPS)
No exame para o reconhecimento de escritos, por comparao de letra, observar-se- o
seguinte: IV - quando no houver escritos para a comparao ou forem insuficientes os
exibidos, a autoridade mandar que a pessoa escreva o que Ihe for ditado. Se estiver
ausente a pessoa, mas em lugar certo, esta ltima diligncia poder ser feita por
precatria, em que se consignaro as palavras que a pessoa ser intimada a escrever. (Art.
174., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
commission rogatoire
2
, s.f., [PR. CIV. / PR. PN / DR. INT. PRIV.]
(...) Des commissions rogatoires peuvent tre envoyes un juge tranger, soit en excution
d'une convention internationale, soit en vertu d'un trait de coopration judiciaire, soit en
utilisant la voie diplomatique. Des conventions diplomatiques peuvent prvoir qu'un juge
franais peut transmettre directement sa commission rogatoire un collgue tranger.
(DDP)
Outras designaes:-.
comisso rogatria, s.f., [DIR. PR. CIV. / DIR. PROC. PN / DR. INT. PRIV.]
(...)em distino precatria, diz-se a requisio para a prtica de atos judiciais em pas ou
territrio estrangeiro. As rogatrias, para que se cumpram, devem ser encaminhadas por via
diplomtica. E antes que sejam entregues aos juzes que as vo cumprir, devem receber no
Brasil o exequatur do Presidente do Supremo Tribunal Federal.
Outras designaes: rogatria
Nota:-.
comparution, s.f., [PR. CIV.]
Devant les tribunaux dexception, comparatre signifie se prsenter soi-mme ou envoyer
un mandataire laudience lors de lappel de la cause. (LJ, p.127)
Les parties sont interroges en prsence l'une de l'autre moins que les circonstances
n'exigent qu'elles le soient sparment. Elles doivent tre confrontes si l'une des parties le
demande. Lorsque la comparution d'une seule des parties a t ordonne, cette partie est
interroge en prsence de l'autre moins que les circonstances n'exigent qu'elle le soit
immdiatement ou hors sa prsence, sous rserve du droit pour la partie absente d'avoir
immdiatement connaissance des dclarations de la partie entendue. L'absence d'une
138
partie n'empche pas d'entendre l'autre. (Art. 189, CPC)
Outras designaes:-.
comparecimento, s.m., [DIR. PROC. CIV.]
Ao de apresentar-se perante uma jurisdio quando se for convocado, ou se fazer-se
representar no local nos casos previstos em lei. (VJP, p.85)
A testemunha pode requerer ao juiz o pagamento da despesa que efetuou para
comparecimento audincia, devendo a parte pag-la logo que arbitrada, ou deposit-la
em cartrio dentro de 3 (trs) dias. (Art. 419, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
comparution immdiate, s.f., [PR. PN.]
Procdure par laquelle un prvenu est traduit immdiatement aprs l'infraction devant le
tribunal correctionnel pour tre jug le jour mme. Cette procdure n'est prvue par la loi
que si l'auteur (identifi) est majeur, et en cas de dlit puni de 1 7 ans d'emprisonnement
(flagrant dlit), ou de 2 7 ans (aprs enqute prliminaire).
(...)Si le procureur de la Rpublique saisit le tribunal correctionnel selon la procdure de
comparution immdiate, les dispositions du deuxime alina de l'article 397-1 permettant
au prvenu de demander le renvoi de l'affaire une audience qui devra avoir lieu dans un
dlai qui ne peut tre infrieur deux mois sans tre suprieur quatre mois sont
applicables, quelle que soit la peine encourue. (Art. 706-106, CPP)
Outras designaes:-.
Nota: No Brasil no h esse tipo de medida.
comparution personnelle, s.f., [PR.]
Convocation d'une juridiction (ou d'un juge) ordonnant une personne de se prsenter
personnellement devant elle. (GJ)
Lorsque la comparution personnelle est ordonne par une formation collgiale, celle-ci
peut dcider qu'elle aura lieu devant l'un de ses membres. Lorsqu'elle est ordonne par le
juge charg de l'instruction, celui-ci peut y procder lui-mme ou dcider que la
comparution aura lieu devant la formation de jugement. (Art. 186, CPC)
Outras designaes:-.
comparecimento pessoal, s.m.
Durante o prazo da suspenso, o condenado ficar sujeito observao e ao cumprimento
das condies estabelecidas pelo juiz. Se o condenado houver reparado o dano, salvo
139
impossibilidade de faz-lo, e se as circunstncias do art. 59 deste Cdigo lhe forem
inteiramente favorveis, o juiz poder substituir a exigncia do pargrafo anterior pelas
seguintes condies, aplicadas cumulativamente: c) comparecimento pessoal e
obrigatrio a juzo, mensalmente, para informar e justificar suas atividades. (Art. 78, 2,
CP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
comptence, s.f., [PR.]
La comptence juridictionnelle est le pouvoir accord une juridiction d'instruire et de
juger telle ou telle affaire. On distingue: la comptence d'attribution (ou comptence
rationae materiae, c'est--dire, en fonction de la nature de l'affaire (civile, commerciale,
correctionnelle...), des sommes em jeu (le taux de comptence) et du dgr d'avancement
du procs (are instance, appel, cassation); la comptence personnelle (ou comtence
ratione personae), c'est--dire em raison de la personne (mineur, commerant, militaire...);
comptence territoriale (ou comptence rationae loci) c'est--dire en raison des
circonstances de lieu (lieu de l'infraction, lieu de l'accident...) (GLJ, p.112)
Lorsqu'une demande incidente est suprieure au taux de sa comptence, le juge, si une
partie soulve l'incomptence, peut soit ne statuer que sur la demande initiale, soit
renvoyer les parties se pourvoir pour le tout devant la juridiction comptente pour
connatre de la demande incidente. Toutefois, lorsqu'une demande reconventionnelle en
dommages-intrts est fonde exclusivement sur la demande initiale, le juge en connat
quelque somme qu'elle s'lve. (Art. 38, CPC)
Outras designaes:-.
competncia, s.f., [DIR. PROC.]
Poder conferido a um juiz ou tribunal para conhecer e julgar os feitos. A competncia se diz
rationae materiae (em razo da matria), quando determinada pela natureza da matria
submetida juzo, podendo ser civil, comercial, criminal, trabalhista e militar. Diz-se que a
competncia rationae loci (em razo do lugar) se fixada em decorrncia da situao das
coisas postas em litgio; rationae personnae, se determinadas em razo das quantidade ou
capacidade das partes litigantes; e rationae valori, atendendo ao valor da causa. (VJP, p.85)
Outras designaes:-.
Nos crimes de competncia do Tribunal do Jri, ou do juiz singular, se da sentena no for
interposta apelao pelo Ministrio Pblico no prazo legal, o ofendido ou qualquer das
pessoas enumeradas no art. 31, ainda que no se tenha habilitado como assistente, poder
interpor apelao, que no ter, porm, efeito suspensivo. (Art. 598., CPP)
Nota:-.
copie excutoire: s.f. Ver grosse
140
complice, s., [DR. PN.]
Personne qui aide ou assiste une autre personne (l'auteur) dans la prparation ou la
ralisation d'une infraction, qui provoque une infraction ou donne des instructions pour la
commettre sans qu'elle la ralise elle-mme. Le complice encourt les mmes peines que
l'auteur de l'infraction. (GJ)
La peine privative de libert encourue par l'auteur ou le complice des infractions prvues
par les articles 222-35 222-39 est rduite de moiti si, ayant averti les autorits
administratives ou judiciaires, il a permis de faire cesser les agissements incrimins et
d'identifier, le cas chant, les autres coupables. Dans le cas prvu l'article 222-34, la
peine de la rclusion criminelle perptuit est ramene vingt ans de rclusion
criminelle. (Art. 222-43, CP)
Outras designaes:-.
cmplice, s., [DIR. PEN.]
(...) Pessoa que haja favorecido o criminoso, prestando-lhe concurso ou auxlio para que
fuja ao da Justia ou oculte o produto do crime. Facilmente, assim, distingue-se do co-
autor, em que esta por qualquer modo concorre para a execuo do crime.O cmplice
mostra-se, pois, um colaborador que vem em auxlio do criminoso, em regra, aps a
perpetrao do crime. Nem direta nem indiretamente participou do crime, associando-se a
ele quando sua colaborao no se mostrava necessria para a evidncia do resultado j
obtido, o que lhe daria o carter de co-autor. (VJPS)
A pena restritiva de liberdade ser reduzida em 1/3, se o autor ou responsvel contribuir
com a apurao do crime e ter perdo judicial o co-autor ou cmplice que prestar
espontaneamente informaes a autoridade competente que leve a elucidao do crime e a
autoria, antes da instruo criminal. (art 1, 4, projeto de lei n 2063 de 2003 do
deputado Eduardo Valverde que dispe sobre o crime de tortura e d outras providncias.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
composition pnale, s.f., [PR. PN]
Mesure alternative aux poursuites pnales. Pour certaines infractions, le ministre public
(parquet) peut proposer l'auteur d'excuter une ou plusieurs obligations : le versement
d'une amende dite "de composition", la remise du permis de conduire ou de chasser, le
desaisissement au profit de l'Etat du produit de l'infraction ou de la chose qui a servi la
commettre, la rparation des dommages ou la ralisation d'un travail non rmunr.
L'excution des obligations peut mettre fin aux poursuites pnales. (GJ)
Le procureur de la Rpublique, tant que l'action publique n'a pas t mise en mouvement,
peut proposer, directement ou par l'intermdiaire d'une personne habilite, une
composition pnale une personne physique qui reconnat avoir commis un ou plusieurs
dlits punis titre de peine principale d'une peine d'amende ou d'une peine
d'emprisonnement d'une dure infrieure ou gale cinq ans, ainsi que, le cas chant, une
ou plusieurs contraventions connexes qui consiste en une ou plusieurs des mesures
141
suivantes : 1 Verser une amende de composition au Trsor public. Le montant de cette
amende, qui ne peut excder le montant maximum de l'amende encourue, est fix en
fonction de la gravit des faits ainsi que des ressources et des charges de la personne. Son
versement peut tre chelonn, selon un chancier fix par le procureur de la Rpublique,
l'intrieur d'une priode qui ne peut tre suprieure un an ; 2 Se dessaisir au profit de
l'Etat de la chose qui a servi ou tait destine commettre l'infraction ou qui en est le
produit ; (...) (Art. 41-2, CPP)
Outras designaes:-.
medida alternativa, s.f., [DIR. PROC. PEN]
Sano decorrente de uma transao penal, como alternativa restrio de liberdade,
realizado entre o Ministrio Pblico e o autor de infrao de menor potencial ofensivo e
homologado pelo juiz. Embora seja uma aplicao de uma sano no decorrente de
sentena condenatria. (disponvel em http://www.tj.am.gov.br/index.php?cat=ceapa3)
Compete Central de Execuo de Penas Alternativas - CEPA: I - executar e fiscalizar as
penas ou as medidas alternativas, as medidas restritivas de direito, a suspenso
condicional da pena e a suspenso condicional do processo; II - cadastrar e credenciar
entidades pblicas ou com elas firmar convnios sobre programas comunitrios a serem
beneficiados com a aplicao da pena ou da medida alternativa; III - instituir cadastro
estadual para efeito do disposto no art. 76, 2, inciso II, da Lei n 9.099/95; IV - criar
programas comunitrios para facilitar a execuo das penas e das medidas alternativas;
(Art. 4. RESOLUO N 339 de 28 de junho de 2.001 que cria a Central de Execuo de
Penas Alternativas na comarca de Campo Grande, MS.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
conciliateur, s., [DR. CIV. / PR. CIV]
Celui qui est investi dune mission soit sil est juge, au seuil ou au cours de linstance, soit
en dehors de toute instance, sil sagit de personnes recrutes spcialement pour cette seule
mission. (VJGC, p.194)
Lorsque le juge envisage de dsigner un conciliateur, il en avise les parties par lettre
simple et les invite lui faire connatre leur acceptation dans le dlai de quinze jours.
Il les informe qu'en l'absence d'accord de leur part il procdera comme il est dit aux
articles 833 et 834. La lettre prcise que chaque partie peut se prsenter devant le
conciliateur avec une personne ayant qualit pour l'assister devant le juge et rappelle les
dispositions de l'article832.La lettre adresse au dfendeur mentionne les nom, prnoms,
profession et adresse du demandeur et l'objet de la demande.( Article 832-1, CPC)
Outras designaes:-.
conciliador, s.m., [DIR. CIV./DIR. PROC. CIV.]
Auxiliar de justia, recrutado preferentemente entre bacharis em Direito, encarregado, no
Juizado Especial, de conduzir as partes a porem fim demanda mediante concesses
recprocas em torno das pretenses em litgio. (DJ, p.188)
142
Art. 277. O juiz designar a audincia de conciliao a ser realizada no prazo de trinta
dias, citando-se o ru com a antecedncia mnima de dez dias e sob advertncia prevista
no 2 deste artigo, determinando o comparecimento das partes. Sendo r a Fazenda
Pblica, os prazos contar-se-o em dobro. 1 A conciliao ser reduzida a termo e arts.
7, 73. (p.188) homologada por sentena, podendo o juiz ser auxiliado por conciliador.
(CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
conciliation, s.f., [PR. CIV.]
Mode de rglement l'amiable de certains litiges civils exerc soit directement par le juge
(ex: conciliation en matire de divorce, conciliation par le conseil de prudhommes soit par
un conciliateur de justice. La conciliation peut intervenir en dehors de tout procs ou au
cours d'une procdure judiciaire dj engage. Elle vise rechercher un compromis tout en
respectant les intrts de chacun. (GJ)
La tentative pralable de conciliation peut tre mene par le juge ou par un conciliateur
remplissant les conditions prvues par le dcret n 78-381 du 20 mars 1978 modifi relatif
aux conciliateurs, dsign cet effet. Dans tous les cas, les parties doivent se prsenter en
personne. (Art. 831, CPC)
Outras designaes:-.
conciliao, s.f., Dir. proc. [DIR. PROC. CIV.]
Ato provocado e persuadido pelo juiz, obrigatrio em todo processo contencioso, visando,
mediante concesses recprocas das partes em torno das respectivas pretenses, harmonia
entre elas e ao conseqente fim da demanda. (DJ, p.188)
Quando o litgio versar sobre direitos patrimoniais de carter privado, o juiz, de ofcio,
determinar o comparecimento das partes ao incio da audincia de instruo e
julgamento. Pargrafo nico. Em causas relativas famlia, ter lugar igualmente a
conciliao, nos casos e para os fins em que a lei consente a transao. (Art. 447, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
conclusions, s.f.pl, [PR.]
nonc des prtentions respectives des parties un procs, prsent soit oralement
(conclusions la barre) soit, le plus souvent (et quelquefois obligatoirement), par crit
(rdig en ce dernier cas par avocat ou avou). (VJGC, p.195)
Le ministre public n'est tenu d'assister l'audience que dans les cas o il est partie
principale, dans ceux o il reprsente autrui ou lorsque sa prsence est rendue obligatoire
par la loi. Dans tous les autres cas, il peut faire connatre son avis la juridiction soit en
lui adressant des conclusions crites qui sont mises la disposition des parties, soit
143
oralement l'audience. (Art. 431, CPC)
Outras designaes:-.
alegaes, s.f.pl., [DIR. PROC.]
(...) Exposio escrita, o arrazoado, articulado ou defesa apresentada pelos advogados das
partes nas aes que patrocinam. assim pea do processo, que encerra a soma de
alegaes, no sentido de argumentos e provas, que se elaboram para esclarecimento dos
direitos em litgio. Neste sentido se d tambm o nome de razes, que se dizem finais
quando apresentadas antes do julgamento da pendncia. (VJPS)
O ru ou seu defensor poder, logo aps o interrogatrio ou no prazo de 3 (trs) dias,
oferecer alegaes escritas e arrolar testemunhas. (Art. 395, CPP)
Outras designaes: razes
Nota:-.
concubinage, s.m., [DR. CIV.]
Union de fait, caractrise par une vie commune prsentant un caractre de stabilit et de
continuit, entre deux personnes, de sexe diffrent ou de mme sexe, qui vivent en couple,
alors que l'union conjugale n'a pas t clbre. L'union de fait peut ou non tre
accompagne d'un pacte civil de solidarit (PACS). (p.135)
Le concubinage est une union de fait, caractrise par une vie commune prsentant un
caractre de stabilit et de continuit, entre deux personnes, de sexe diffrent ou de mme
sexe, qui vivent en couple. (Art. 515-8, CC)
Outras designaes: union libre
concubinato, s.m. [DIR. CIV.]
Estado de um homem e uma mulher que coabitam como cnjuges, sem serem casados.
(VJP, p.87)
As relaes no eventuais entre o homem e a mulher, impedidos de casar e que no
estejam separados de fato, constituem concubinato, aplicando-se a este, mediante
comprovao da existncia de sociedade de fato, as regras do contrato de sociedade. (Art.
1.727., projeto de lei n, de 2002 do deputado Ricardo Fiza, que dispe sobre algumas
alteraes ao Cdigo civil)
Outras designaes: unio estvel
Nota :-.
confrontation, s.f., [PR.]
Mesure denqute ou dinstruction qui consiste mettre la personne souponne ou
poursuivie en prsence dun tmoin, du plaignant, de la partie civile ou dun autre prvenu,
afin de parvenir la manifestation de la vrit (il peut y avoir galement confrontation des
144
tmoins entre eux ou avec la victime du dlit). (DJPS, p.205)
Le procureur de la Rpublique peut assister aux interrogatoires, auditions et
confrontations de la personne mise en examen, de la partie civile et du tmoin assist.
Chaque fois qu'il a fait connatre au juge d'instruction son intention d'y assister, le greffier
du juge d'instruction doit l'avertir par simple note, au plus tard l'avant-veille de
l'interrogatoire. (Art. 119, CPP)
Outras designaes:-.
acareao, s.f. [DIR. PROC.]
Confrontao entre acusado e testemunhas, entre testemunhas, entre acusado ou testemunha
e a pessoa ofendida, ou entre as pessoas ofendidas sempre que divergirem, em suas
declaraes, sobre fatos ou corcunstncias relevantes. OBS: No cvel, a acareao
admissvel entre duas ou mais testemunhas ou entre algumas dessas e a parte, quando
divergirem as suas declaraes sobre o fato determinado que possa influir na deciso da
causa. (DJ, p.21)
Se, inquiridas as testemunhas de defesa, o juiz reconhecer a necessidade de acareao,
reconhecimento ou outra diligncia, marcar para um dos 5 (cinco) dias seguintes a
continuao do julgamento, determinando as providncias que o caso exigir. ( 4, art.538)
Outras designaes: confrontao
Nota: -.
Conseil constitutionnel, s.m., [DR. CONST.]
Organe institu par la Constitution de 1958 por assurer le contrle de constitutionnalit,
notamment sur les lois avant promulgation, veiller la rgularit des rfrendums et des
lections lgislatives ou prsidentielles, jouer un rle consultatif en cas de recours aux
procdures exceptionnelles de art. 16, constater l'empchement d'un candidat la
Prsidence de la Rpublique sur le processus lctoral. Composition: 3 membres nomms
par le Prsident de la Rpublique, 3 par le Prsident de l'Assemble Nationale, 3 par le
Prsident du Snat (pour 9 ans); les anciens Prsidents de la Rpublique en sont membres
de droit.Si la saisine du Conseil est automatique pour les lois organiques et les rglements
des Assembles, peuvent saisir le Conseil, le Prsident de la Rpublique, le Premier
Ministre, les prsidents des deux assembles pour ce qui est du contrle de
constitutionnalit des lois et des engagements internationaux. En outre depuis 1974, 60
dputs ou 60 snateurs peuvent le saisir s'ils estiment qu'une loi vote, ou, depuis 1992,
um engagement international, est contraire la constitution- ce qui, dans la pratique, a
considrablement largi les conditions- (et le cas) de sisine. Reste mettre place la
possibilit pour um citoyen de saisir le conseil comme beaucoup le souhaitent aujourd'hui
(par exemple em soulevant devant une juridiction l'inconstitutionnalit des dispositions
d'une loi, charge pour elle de saisir le conseil par la voi prjudicielle ou en exigeant un
nombre minimum de signatures pour saisir le Conseil d'une loi?). Le Conseil contitutionnel
a su progressivement prendre une place considrable dans le systme politique de la Ve
Rpublique. Sa jurisprudence a construit une vritable "charte des liberts" et clarifi les
rapports entre les pouvoirs publics constitutionnels. (LJ, p.144)
145
En cas de vacance de la Prsidence de la Rpublique pour quelque cause que ce soit, ou
d'empchement constat par le Conseil constitutionnel saisi par le gouvernement et
statuant la majorit absolue de ses membres, les fonctions du prsident de la Rpublique,
l'exception de celles prvues aux articles 11 et 12 ci-dessous, sont provisoirement
exerces par le prsident du Snat et, si celui-ci est son tour empch d'exercer ces
fonctions, par le gouvernement. (Loi n 62-1292 du 6 novembre 1962 relative l'lection
du prsident de la Rpublique au suffrage universel)
Outras designaes:-.
Conselho constitucional, s.m.
S faltava essa. Depois de tanto debate, o Conselho Constitucional da Frana declarou a
lei que cria a jornada de trabalho de 35 horas por semana como inconstitucional. Dentre
outras irregularidades, a Alta Corte, atravs da deciso no. 99-423 DC, de 13 de janeiro
de 2000, sentenciou que a nova lei no pode anular o que foi negociado e estabelecido nos
contratos coletivos j assinados, fazendo o negociado prevalecer sobre o legislado. (...) (O
Estado de S. Paulo, 15 de fevereiro de 2000, As 35 horas so inconstitucionais, Jos
Pastore)
Outras designaes:-.
Nota: No Brasil no h um "Conselho Constitucional", pois este especfico de alguns
pases da Europa. O tradutor, ao traduzir um texto, pode optar pela traduo "Conselho
Constitucional', que j consagrada na literatura sobre o assunto. No Brasil, cabe a
qualquer juzo ou tribunal a declarao de inconstitucionalidade de ato normativo, que deve
ser analisada incidentalmente a determinado processo.
conseil dpartemental de l'accs au droit, s.m., [PR.]
Structure charge dans un dpartement de dfinir une politique d'accs au droit. Le CDAD
comprend plusieurs partenaires : autorits judiciaires, prfet, conseil gnral, avocats,
notaires, huissiers de justice, association dpartementale des maires, association intervenant
en matire d'accs au droit (par exemple association de consommateur, d'aide aux
victimes). Il pilote et coordonne les actions en matire d'accs au droit dans le
dpartement. (GJ)
Les conditions dans lesquelles s'exerce l'aide la consultation en matire juridique sont
dtermines par le conseil dpartemental de l'accs au droit en conformit avec les rgles
de dontologie des personnes charges de la consultation et dans le respect des
dispositions du titre Il de la loi n71-1130 du 31 dcembre 1971 portant rforme de
certaines professions judiciaires et juridiques. (Art. 53, Loi n98-1163 du 18 dc. 1998)
Outras designaes: CDAD
Nota: No existe instituio equivalente no Brasil.
conseil de prud'hommes, s.m. [DR. TRAV / PR. CIV]
146
Juridiction dexception paritaire charge de concilieret dfaut, de juger les litiges ns de
la conclusion, de lexcution et de la dissolution du contrat individuel de travail. La loi du
18 juillet 1979 a gnralis limplantation des Conseils; il en existe au moins un par
Dpartement (271 au total).Ils comportent chacun cinq sections autonomes: Encadrement,
Industrie, Commerce et services commerciaux, Agriculture, Activits diverses. Le Conseil
de prudhommes sige en trois formations: bureau de conciliation, bureau de jugement,
rfr. En cas de partage des voix dans une formation du conseil, laffaire est reprise en
prsence du juge dinstance qui intervient comme juge dpartiteur. (LJ, p.148)
Les rgles relatives l'organisation et au fonctionnement des conseils de prud'hommes
industriels sont rgies par la loi locale du 30 juin 1901.Celles qui sont relatives aux
conseils de prud'hommes commerciaux le sont par la loi locale du 6 juillet 1904. (Art.
L914-1, COJ)
Outras designaes:-.
Nota: No h essa instituio no Brasil. No foi encontrada nehuma traduo consagrada.
Conseil d'tat, s.m., [DIR. ADM.]
Institution reprise de IAncien Rgime par la Constitution du 22 frimaire an VIII et qui
assume aujourdhui la double fonction de conseiller du gouvernement et de juridiction
suprieure de lordre administratif: la premire de ces fonctions qui consiste mettre des
avis sur les projets de loi, dordonnance ou de dcret, incombe aux quatre sections
administratives, la commission permanente et lassemble gnrale; la seconde, qui,
suivant le cas, fait de la haute Assemble un juge de premier et dernier ressort, le juge
dappel ou le juge de cassation des juridictions administratives, incombe lassemble du
contentieux ou aux sous-section de celle-ci. (VJGC, p.212)
Le tribunal de premire instance comprend des sections dtaches, dont le sige et le
ressort sont fixs par dcret en Conseil d'Etat, comptentes pour juger dans leur ressort les
affaires civiles, correctionnelles et de police. (Art. L932-3, COJ)
Outras designaes:-.
Conselho de Estado, s.m.
(...) Na Frana, o Conselho de Estado decidiu suspender a autorizao dada pelo governo
empresa Novartis para plantar seu milho transgnico no pas. O Conselho decidiu que o
"dossi apresentado pela Novartis, para justificar seu pedido, estava incompleto e no
continha dados suficientes sobre os efeitos em longo prazo para a sade humana do gene
de resistncia antibitica implantado no milho" (JC E-mail, 28/09).(...) (Observatrio da
Imprensa n 54, 5 de outubro de 1998, O Brasil na era dos alimentos transgnicos, Mnica
Macedo)
Outras designaes:-.
Nota: A organizao judiciria do Brasil e da Frana so muito diferentes. Dessa forma,
no foi possvel traar uma equivalncia entre as instituies francesas e brasileiras, pois
suas competncias, jurisdies e formaes no correspondem. Trata-se de conceitos muito
147
especficos. Dessa forma, optamos por trazer uma traduo que j esteja sendo amplamente
utilizada em textos brasileiros. Neste caso especfico, a traduo consagrada "Conselho de
Estado".
conseiller, s.m., [PR.]
Magistrat sigent la Cour de cassation, la Cour dappel, au Conseil dtat et dans les
juridictions administratives. Certains magistrats dtachs la Cour de cassation portent le
titre de conseiller rfrendaire. la Cour de comptes, il existe des conseillers matres parmi
lesquels les prsidents de chambre de ladite Cour sont exclusivement choisis. (LJ, p.151)
Outras designaes:-.
juiz, s., [DIR. PROC]
O administrador da justia em nome do Estado. Titular de grau superior, togado, investido
na Magistratura mediante concurso pblico de ttulos e provas. (DJ, p.479)
Ao decidir o conflito, o tribunal declarar qual o juiz competente, pronunciando-se
tambm sobre a validade dos atos do juiz incompetente. (Art. 122., CPC)
Outras designaes: magistrado.
Nota: O conseiller em francs um juiz especfico de alguns tribunais franceses que no
existem no Brasil. O termo em portugus "juiz" um equivalente funcional.
Conseil suprieur de la Magistrature, s.m., [DR. CONST./PR. CIV/PR. PN]
Organe constitutionnel destin garantir l'indpendance de l'autorit judiciaire. Il comprend
deux formations, l'une et l'autre prsides par le Prsident de la Rpublique et vice-
prsides par le Ministre de la Justice. La formation comptente l'gard des magistrats du
sige (5 magistrats du sige, um magistrat du parquet, un conseiller d'tat, 3 personnalits)
formule des propositions pour chaque nomination de magistrat du sige la Cour de
cassation, de premier prsident de cour d'appel ou de prsident de tribunal de grande
instance, et donne son avis (conforme) pour les autres fonctions du sige sur les
propositions du Ministre de la Justice.La formation comptente l'gard des magistrats du
parquet (5 magistrats du sige, um magistrat du parquet, un conseiller d'tat, 3
personnalits) donne son avis (simple) sur les propositions du ministre de la Justice,
l'exception des emplois auxquels il est pourvu en Conseil des Ministres. En matire
disciplinaire, le conseil suprieur de la magistrature sige comme conseil de discipline vis-
-vis des magistrats du sige: il est alors prsid par le premier prsident de la Cour de
casstion (ni le Prsident de la Rpublique, ni le ministre de la Justice n'assistent aux
sances). Em ce qui concerne les magistrats du parquet, le CSM, prsid par le procureur
gnral prs de la Cour de cassation, est seulement consult par le Garde des Sceaux quant
d'ventuelles sanctions que seul peut prendre le ministre lui-mme. Le conseil suprieur
de la magistrature est galement consult sur les recours en grce. (LJ, p.149-50)
La composition du Conseil suprieur de la magistrature sera largie et comportera
148
dsormais une majorit de membres n'ayant pas qualit de magistrat, afin de permettre une
approche plus ouverte de la gestion du corps judiciaire. Le Conseil comprendra ainsi 21
membres : onze personnalits extrieures au corps judiciaire dsignes par les plus hautes
autorits de l'Etat, et dix magistrats du sige et du parquet. (Projet de loi constitutionnelle
n 835 relatif au Conseil suprieur de la magistrature (renvoy la commission des lois).
Outras designaes: CSM.
Conselho Superior da Magistratura, s.m.
No ltimo domingo de janeiro, Guignol tinha como assunto a sentena judicial que
condena a 18 meses de priso com sursis e torna inelegvel por dez anos Alain Jupp, ex-
primeiro ministro, ex-ministro das Relaes Exteriores, atual prefeito de Bordeaux e
virtual candidato sucesso do presidente Jacques Chirac. O pas inteiro sabe que a
responsabilidade por administrao abusiva e irregularidades em contrataes cabe
tambm a Chirac, mas Jupp foi o boi de piranha. Ele apelou para o Conselho Superior da
Magistratura, mas se prevalecer a sentena inicial estar terminada a sua carreira
poltica. (...) (Observattio da imprensa, 12 de julho de 2001, sem mordaa alguma, Muniz
Sodr).
Outras designaes:-.
Nota: H tempos vem sendo debatida a reforma do Judicirio no Brasil, dentre cujos pontos
se inclui a instituio do controle externo, o CNJ (Conselho Nacional de Justia). Este
rgo do Poder Judicirio brasileiro, com atuao em todo territrio nacional, foi institudo
pela Emenda Constitucional n 45, de 30 de dezembro de 2004 e instalado em 14 de junho
de 2005, com sede em Braslia. Apesar de ter sido criada recetemente essa intituio no
Brasil, semelhante ao "Conseil suprieur de la Magistrature", esse ltimo j est consagrado
no Brasil como "Conselho Superior da Magistratura".
consort: s.m. Ver litisconsort
constitution de partie civile, s.f., [DIR. PEN]
Acte par lequel un individu qui se prtend victime dune infraction se prsente comme
demandeur en rparation devant la juridiction rpressive, en rclamant une indemnit pour
le prjudice personnel et direct que lui cause cette infraction. (VJGC, p.220)
La partie civile rgulirement cite qui ne comparat pas ou n'est pas reprsente
l'audience est considre comme se dsistant de sa constitution de partie civile. En ce cas,
et si l'action publique n'a t mise en mouvement que par la citation directe dlivre la
requte de la partie civile, le tribunal ne statue sur ladite action que s'il en est requis par le
ministre public; sauf au prvenu demander au tribunal des dommages-intrts pour
abus de citation directe, comme il est dit l'article 472.Le jugement constatant le
dsistement prsum de la partie civile lui est signifi par exploit d'huissier , conformment
aux dispositions des articles 550 et suivants. Ce jugement est assimil un jugement par
dfaut, et l'opposition est soumise aux dispositions des articles 489 495. (Art. 425, CPP)
149
Outras designaes:-.
Nota:-
consultation, s.f., [PR.]
Opration consistant, pour celui qui est consult (avocat, professeur, etc.), fournir, sur la
question soumise son examen, un avis personnel, parfois un conseil, qui apporte celui
qui le consulte des lments de dcision, le cas chant, des lments en faveur de sa cause.
(VJGC)
Outras designaes:-.
consulta, s.f., [DIR. PROC.]
Ato de ouvir a opinio, conselho ou parecer de algum, sobre determinado assunto em que
especializado. (DJ, p.207)
Outras designaes:-.
Nota:-.
contentieux, s.m., [PR.]
Ensemble des litiges susceptibles dtre soumis au tribunaux, soit globalement, soit dans un
secteur dtermin. Ex. contentieux administratif, contentieux commercial, contentieux de la
scurit sociale, contentieux des accidents de la circulation, etc. (VJGC, p.223)
Cette ordonnance a, par ailleurs, harmonis les dispositions concernant les personnels
ou les personnes apportant leur concours aux agences, ainsi que certaines dispositions
financires. Enfin, elle a achev le transfert l'EFS des contentieux en cours ou natre
mettant en cause la responsabilit des personnes morales de droit public anciennement
gestionnaires de centres de transfusion sanguine et unifi la comptence juridictionnelle
au profit du juge administratif pour les contentieux de la transfusion sanguine grs par
l'EFS. La loi du 9 dcembre 2004 prcite indique dans son article 92 que pour chaque
ordonnance, un projet de loi de ratification est dpos devant le Parlement dans un dlai
de trois mois compter de sa publication. Le prsent projet de loi a pour objet de
ratifier, dans le respect de cette chance, conformment l'article 38 de la Constitution,
l'ordonnance du 1
er
septembre 2005. C'est l'objet de l'article 1
er
. (Projet de loi N 2697
ratifiant l'ordonnance n 2005-1087 du 1
er
septembre 2005 relative aux tablissements
publics nationaux caractre sanitaire et aux contentieux en matire de transfusion
sanguine et modifiant le code de la sant publique)
Outras designaes :-.
contencioso, s.m., [DIR. PROC.]
Secretaria de Relaes Internacionais do Agronegcio compete: (...) sistematizar,
atualizar e disponibilizar o banco de dados relativos aos histricos das negociaes e
150
contenciosos relativos ao agronegcio, no Brasil e no exterior, bem como os principais
riscos e oportunidades potenciais s suas cadeias produtivas; (Art. 28., IX , Decreto n
5.351 de 21 de janeiro de 2005 que aprova a Estrutura Regimental e o Quadro
Demonstrativo dos Cargos em Comisso e das Funes Gratificadas do Ministrio da
Agricultura, Pecuria e Abastecimento, e d outras providncias.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
contradictoire, s.m., [PR.]
Principe essentiel, bien que non formul pendant longtemps par la loi, commandant toutes
les procdures.Il implique la libert pour chacune des parties, de faire connatre tout ce qui
est ncessaire au succs de sa demande ou de sa dfense. Il impose que toute dmarche,
toute prsentation au juge dune pice, dun document, dune preuve par ladversaire soit
porte la connaissance de lautre partie et librement dicute laudience. Le respect du
principe du contradictoire est la condition indispensable de la libert de la dfense. Le juge
doit en toutes circonstances observer et faire observer le principe le da contradiction et ne
peut retenir dans da dcision que les explications quil a recueillies contradictoirement. (LJ,
p.157)
Outras designaes: principe du contradictoire, principe de la contradiction
contraditrio, s.m., [DIR. PROC.]
Elemento fundamental do processo (civil, penal ou administrativo), que impe a cincia
bilateral dos atos nele desenvolvidos e termos dele constantes, para possibilitar s partes
contradit-los. (DJ, p. 211)
Nos seguros de responsabilidade legalmente obrigatrios, a indenizao por sinistro ser
paga pelo segurador diretamente ao terceiro prejudicado. Pargrafo nico. Demandado
em ao direta (LV) pela vtima do dano, o segurador no poder opor a exceo de
contrato no cumprido pelo segurado, sem promover a citao deste para integrar o
contraditrio. (Art. 788, CC)
Outras designaes: princpio do contraditrio.
Nota:-.
contrle judiciaire, s.m., [PR. PN]
Mesure prononce par le juge dinstruction (ou le juge des enfants). Elle contraint une
personne mise en examen pour un dlit ou un crime, reste libre, se mettre la disposition
de la justice et respecter certaines obligations (interdiction de frquenter certains lieux ou
certaines personnes, obligation de se rendre rgulirement au commissariat).
Le tmoin assist ne peut tre plac sous contrle judiciaire ou en dtention provisoire, ni
faire l'objet d'une ordonnance de renvoi ou de mise en accusation. (Art. 113-5, CPP)
151
Outras designaes:-.
Nota:-.
coupable, s.m., [DR. PN.]
Personne qui a t juge par un tribunal ou une cour comme tant l'auteur d'une infraction.
(GJ)
Lorsque, l'occasion d'une mme procdure, la personne poursuivie est reconnue
coupable de plusieurs infractions en concours, chacune des peines encourues peut tre
prononce. Toutefois, lorsque plusieurs peines de mme nature sont encourues, il ne peut
tre prononc qu'une seule peine de cette nature dans la limite du maximum lgal le plus
lev. Chaque peine prononce est rpute commune aux infractions en concours dans la
limite du maximum lgal applicable chacune d'entre elles. (Art. 132-3, CP)
Outras designaes:-.
culpado, s.m., [DIR. PEN.]
Pessoa contra quem pesa culpa ou que autor de um delito, assim somente podendo ser
considerada depois do trnsito em julgao da sentena condenatria. (DJ, p.247)
As penas acessrias consistentes em interdies de direitos sero comunicadas ao Instituto
de Identificao e Estatstica ou estabelecimento congnere, figuraro na folha de e
antecedentes do condenado e sero mencionadas no rol de culpados. (Art. 694., CP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
Cour administrative d'appel, s.f., [DIR. ADM.]
Juridiction administrative du second degr qui rexamine une affaire dj juge par un
tribunal administratif. (GJ)
Avant de statuer sur une requte soulevant une question de droit nouvelle, prsentant une
difficult srieuse et se posant dans de nombreux litiges, le tribunal administratif ou la cour
administrative d'appel peut, par un jugement qui n'est susceptible d'aucun recours,
transmettre le dossier de l'affaire au Conseil d'Etat, qui examine dans un dlai de trois
mois la question souleve. Il est sursis toute dcision sur le fond de l'affaire jusqu' un
avis du Conseil d'Etat ou, dfaut, jusqu' l'expiration de ce dlai. (Art.12, Loi n 87-1127
du 31 decembre 1987, portant sur la reforme du contentieux administratif)
Outras designaes:-.
Corte Administrativa de Apelao, s.f.
O requerente, um agente contratual de um rgo de gesto pblica, foi dispensado do
emprego em outubro de 1982, por uma portaria que emanou do Prefeito do Municpio
ligado a esse rgo. Em dezembro de 1982, o requerente ajuizou ao junto Justia
Trabalhista com o fim de contestar a sua dispensa. A jurisdio se declarou competente e
152
deferiu ao requerente diversos valores a ttulo de indenizao. Essa sentena foi infirmada
em janeiro de 1985 pela Corte de Apelao que concluiu pela incompetncia das
jurisdies judicirias. Em conseqncia, o requerente acionou a jurisdio administrativa
em maro de 1995. Em dezembro de 1990, o Tribunal Administrativo anulou a portaria de
dispensa por ilegalidade extrnseca e, atravs do acrdo de 21 de setembro de 1992, a
Corte Administrativa de Apelao confirmou a irregularidade dessa portaria.(...)
(MARQUES, Luiz Guilherme. Direitos humanos na Frana . Jus Navigandi, Teresina, a. 7,
n. 62, fev. 2003. Disponvel em: <http://jus2.uol.com.br/doutrina/texto.asp?id=3778>.
Acesso em: 14 jul. 2004)
Outras designaes:-.
Nota: No Brasil no h essa instituio. O termo traduzido "Corte administrativa de
apelao" consagrado para se referir instituio francesa.
Cour d'appel, s.f., [PR. CIV./PR. PN.]
Juridiction de droit commun de lordre judiciaire statuant sur les appels interjets contre les
dcisions rendues par le tribunaux dinstance, les tribunaux de commerce, les conseils de
prudhommes, les tribunaux paritaires de baux ruraux situs dans son ressort gographique,
qui couvre presque toujours plusieurs dpartements.
Pour l'application du deuxime alina de l'article 83, lorsque le tribunal comporte un ou
deux juges d'instruction, le premier prsident de la cour d'appel, la demande du prsident
du tribunal, ou, en cas d'empchement, le magistrat qui le remplace, peut adjoindre au juge
charg de l'information un ou plusieurs des juges de son ressort. (Art. 83-1, CPP)
Outras designaes:-.
Tribunal de Apelao, s.m.
Alain Jupp, ex-presidente do governista Unio porum Movimento Popular (UMP) e ex-
primeiro-ministro da Frana, comea a ser julgado hoje pelo Tribunal de Apelao de
Versalles, em um caso de financiamento ilegal de partidos no qual seu futuro poltico est
em jogo. Jupp, 59 anos, chegou pouco depois das 13h30 horas (8h30 de Braslia) ao
Tribunal de Versalles (nos arredores de Paris), que julgar um caso sobre "empregos
fictcios" no neogaullista RPR, que integra agora a coluna vertebral da
UMP.Acompanhado de trs advogados, Jupp, que foi condenado em primeira instncia a
18 meses de priso, isentos de cumprimento, e a 10 anos de inabilitao para cargos
pblicos, no fez comentrios imprensa. (...) (Rede Global Info, 13/10/2004, Comea
julgamento de Jupp por financiamento ilegal de partidos, Fonte- JB)
Outras designaes: Corte de Apelao
Nota: No Brasil no h essa intituio. O termo traduzido "Tribunal de Apelao"
consagrado para se referir instituio francesa.
153
cour d'assises, s.f., [PR. PN]
Juridiction rpressive comptente, en premier ressort ou en appel, pour juger les crimes.
raison d'une cour d'assises par dpartement, elle est compose de deux catgories de
membres dlibrant ensemble: d'une part, trois magistrats professionnels qui forment la
Cour, d'autre part, des jurs de jugement non professionnels qui forment le jury, au nombre
de neuf lorsque la cour d'assises statue en appel, tous tant dsigns par tirages au sort
partir des listes lectorales.Il existe une formation spciale de la cour d'assises dans le
ressort de chaque cour d'appel, charge de juger les crime militaires, les crimes de droit
commun commis dans l'excution de leur service par les militaires lorsqu'il y a um risque
de divulgation d'un secret de dfense nationale, certains crimes contre les intrts
fondamentaux de la nation, les cases de terrorisme, et, depuis la rforme du code pnal, les
crimes en matire de trafics de stupfiants. Elle est compos d'un prsident, et de six ou
huit assesseurs, selon qu'elle statue en premier ressort ou en appel, tous magistrats
professionnels, ce qui en fait une cour d'assises sans jurs.
Au sein de chaque cour d'assises dont la comptence territoriale est tendue au ressort
d'une ou plusieurs cours d'appel en application de l'article 706-75 du code de procdure
pnale, des magistrats du sige dsigns par le premier prsident conformment aux
dispositions des articles 244 253 du mme code sont chargs spcialement du jugement
des crimes entrant dans le champ d'application des articles 706-73, l'exception du 11, ou
706-74 du mme code, dans les affaires qui sont ou apparatraient d'une grande
complexit. (Article L650-3, COJ)
Outras designaes:-.
Nota: No h essa instituio no Brasil. No foi encontrada uma traduo consagrada.
Cour de cassation, s.f., [PR. CIV./PR. PN]
Juridiction suprme des juridictions de l'ordre judiciaire installe Paris. Son rle n'est pas
de rejuger une affaire, mais de contrler que les dcisions de justice ont t rendues en
conformit avec les rgles de droit. Le recours exerc devant cette juridiction est appel
"pourvoi en cassation". (GJ)
L'incomptence peut tre prononce d'office en cas de violation d'une rgle de comptence
d'attribution lorsque cette rgle est d'ordre public ou lorsque le dfendeur ne comparat
pas. Elle ne peut l'tre qu'en ces cas. Devant la cour d'appel et devant la Cour de
cassation, cette incomptence ne peut tre releve d'office que si l'affaire relve de la
comptence d'une juridiction rpressive ou administrative ou chappe la connaissance de
la juridiction franaise. (Art. 92, CC)
Outras designaes:-.
Corte de Cassao, s.f.
(...)Em outubro, a Corte de Cassao da Frana, a instncia judicial suprema do pas,
proibiu todo empregador de tomar conhecimento das mensagens eletrnicas pessoais de
seus funcionrios. O julgamento teve como base um caso de 1995, quando a Nikon France
154
demitiu um empregado, alegando justa causa, por ele ter usado computador e tempo de
trabalho para fins pessoais. (...) (Revista Carta Capital, 23/11/2001, Quando o chefe espia,
Guilherme Kujawski, Paula Pacheco e Srgio Lrio)
Outras designaes: Tribunal de Cassao
Nota: No Brasil no h essa intituio. O termo traduzido "Corte de Cassao"
consagrado para se referir instituio francesa.
Cour de justice de la Rpublique, s.f., [DR. CONST.]
Juridiction spcialise charge de juger les ministres et les membres du gouvernement pour
les actes commis dans l'exercice de leur fonction et qui engagent leur responsabilit pnale.
(GJ)
Les membres du Gouvernement sont pnalement responsables des actes accomplis dans
l'exercice de leurs fonctions et qualifis crimes ou dlits au moment o ils ont t commis.
Ils sont jugs par la Cour de justice de la Rpublique.(...). (Art.68-1, Const.)
Outras designaes:-.
Corte de Justia da Repblica, s.f.
O ex-primeiro ministro da Frana Laurent Fabius (foto) e a ex-ministra de Assuntos
Sociais Georgina Dufoix das acusaes de homicdio involuntrio e ataque integridade
fsica no processo das sete vtimas de transfuses de sangue contaminado com o vrus da
Aids. Cinco das vtimas morreram. Foram 3.600 pessoas infectadas pelo HIV entre 1984 e
1985 na Frana. A absolvio causou protestos na Corte de Justia da Repblica. Em
Paris, na tera-feira 9. (Isto n 1537, 17/03/1999, Grandes perdas da literatura)
Outras designaes:-.
Nota: No Brasil no h essa intituio. O termo traduzido "Corte de Justia da Repblica"
consagrado para se referir instituio francesa.
Cour de justice des communauts europennes, s.f., [DR. INT. PUBL.]
Organe juridictionnel commun aux trois Communauts europennes charg d'assurer le
respect du droit dans l'interprtation et l'appication des traits. Compos de 15 juges et de 7
avocats gnraux nomms d'um commun accord par les tats membres et indpendants, la
Cour a des nombreuses comptences (elle peut, par exemple, annuler un acte du Conseil ou
de la Commission, constater le manquement par un tat de l'une des obligations lui
incombant, interprter, sur renvoi prjudiciel des juridictions nationales, les traits et actes
de droit driv...). Rendant dsormais environ 200 arrts par an, la Cour, qui sige
Luxembourg, tend devenir une sorte de Cour suprme europenne. Elle exerce un rle
moteur dans la construction communautaire par une interprtation souvent extensive des
comptences des Communauts, par l'unit qu'elle assure au droit communautaire et par
sanction de ses ventuelles violations. (LJ, p.175)
155
Le Trait de l'Union europenne ne contient aucune disposition en matire linguistique
pour la protection du consommateur. Les communications de la Commission et la
jurisprudence de la Cour de justice des communauts europennes tendent affirmer le
respect du principe de subsidiarit en ce domaine. Tel est le cas, par exemple, de la
communication de la Commission du 10 novembre 1993: " la Commission considre que
les rgles relatives aux langues relvent naturellement de la comptence des tats
membres, notamment en application du principe de subsidiarit ". (Rapport au Parlement
sur lapplication de la loi du 4 aot 1994 relative lemploi de la langue franaise, 1 9 9
8)
Outras designaes: CJCE
Tribunal de Justia das Comunidades Europias, s.m.
O embargo carne bovina foi imposto devido ao elevado nmero de casos de
encefalopatia espongiforme bovina (BSE) e levantado em 2001, mas a Frana pediu a
anulao da deciso ao Tribunal de Justia das Comunidades Europias, que acabou por
decidir a seu favor em 2003, pelo que o processo vol tou ao incio.A ltima inspeco
veterinria realizada em Portugal, em Julho deste ano, indicava resultados "satisfatrios"
no que respeita ao cumprimento das regras para o fim da proibio: uma diminuio da
incidncia de casos, a aplicao do sistema de registo e de controlo dos bovinos e a
realizao dos testes necessrios para a deteco da doena. (UOL Notcias, 20/09/2004,
UE/BSE: Veterinrios europeus do "luz verde" a fim do embargo a Portugal).
Outras designaes: Corte de Justia das Comunidades Europias
Nota: O termo traduzido "Tribunal de Justia das Comunidades Europias" consagrado.
Cour des comptes, s.f., [DR. COM.]
Juridiction administrative, soumise au contrle de cassation du Conseil d'tat, charge
d'exercer un contrle sur pices ou sur place des finances de l'tat et de ses tablissements
publics, de la Scurit sociale et d'organismes mme privs bnficiant de concours
financiers de l'tat. Ses attributions essentielles sont reprsentes.1 l'gard des
comptables publics ou de fait de l'tat et de ses tablissements publics, par le jugement de
leur compte de gestion ou des documents en tenant lieu, en vue de dterminer s'ils sont
quittes ou en dbet vis--vis des personnes publiques dont ils ont excut les oprations; 2
l'gard des ordonnateurs des mmes personnes publiques, par la formulation d'observations
non juridictionnelles sur la rgularit et l'efficience de leur gestion; les plus importantes
sont publies dans le rapport public annuel de la Cour, publi par le journal officiel;3 par
la vrification de la rgularit des comptes et par l'apprciation de la gestion des
entreprises publiques. Ces investigations, caractre non juridictionnel, aboutissent un
compte rendu aux ministres intresss et un rapport public biennal;4 par une comptance
de juge d'appel l'gars de jugements dfinitifs des chambres rgionales des comptes. (LJ,
p.174)
Le Parlement vote les projets de loi de financement de la scurit sociale dans les
conditions prvues par une loi organique. Si l'Assemble nationale ne s'est pas prononce
en premire lecture dans le dlai de vingt jours aprs le dpt d'un projet, le Gouvernement
156
saisit le Snat qui doit statuer dans un dlai de quinze jours. Il est ensuite procd dans les
conditions prvues l'article 45. Si le Parlement ne s'est pas prononc dans un dlai de
cinquante jours, les dispositions du projet peuvent tre mises en oeuvre par
ordonnance.Les dlais prvus au prsent article sont suspendus lorsque le Parlement n'est
pas en session et, pour chaque assemble, au cours des semaines o elle a dcid de ne pas
tenir sance, conformment au deuxime alina de l'article 28. La Cour des comptes assiste
le Parlement et le Gouvernement dans le contrle de l'application des lois de financement
de la scurit sociale. (Art. 47-1, Const.)
Outras designaes:-.
Corte de contas, s.f.
A Corte de Contas na Frana tinha na sua origem funes contbeis e formais, sendo
ampliadas posteriormente para o controle de mrito. Ela colabora com o Poder Legislativo
para elaborar, para acompanhar e para apreciar a ps-execuo do oramento. Seu corpo
tcnico formado por um Primeiro-Presidente, sete Presidentes de Cmara, oitenta
Conselheiros Mestres, cento e oito Referendrios e cinqenta e trs Auditores (Couto,
1993). (O controle dos recursos pblicos e a funo poltica do Legislativo: aspectos da
experincia internacional, Braslia a. 36 n. 141 jan./mar. 1999, Joo Paulo M. Peixoto e
Nelia Pamplona C. Lima)
Outras designaes:-.
Nota: Corte de contas um termo traduzido muito utilizado em textos brasileiros.
Cour europenne des droits de l'homme, s.f., [DR. INT. PUBL.]
Juridiction, installe Strasbourg, comptente lorsqu'un tat membre du Conseil de
l'Europe ne respecte pas les droits et les liberts reconnus par la Convention europenne des
droits de l'homme. (GJ)
A titre transitoire, les demandes de rexamen prsentes en application des articles 626-1
et suivants du code de procdure pnale et motives par une dcision rendue par la Cour
europenne des droits de l'homme rendue avant la publication de la prsente loi au Journal
officiel de la Rpublique franaise peuvent tre formes dans un dlai d'un an compter de
cette publication. Pour l'application des dispositions de ces articles, les dcisions du
Comit des ministres du Conseil de l'Europe rendues, aprs une dcision de la Commission
europenne des droits de l'homme, en application de l'article 32 (ancien) de la convention
de sauvegarde des droits de l'homme ou de l'article 5 (paragraphe 6) de son protocole n
11, sont assimils aux dcisions de la Cour europenne des droits de l'homme. (Art.89, Loi
n2000-516 du 15 juin 2000 renforant la protection de la prsomption d'innocence et les
droits des victimes, version consolide au 31 dcembre 2000)
Outras designaes:-.
Corte Europia de Direitos Humanos, s.f.
A Corte Europia dos Direitos Humanos condenou a Frana hoje por "processo no
eqitativo" no caso Maurice Papon. Os juzes europeus decidiram que o ato de colocar
157
disposio um acusado, exigida pelo Estado francs, antes de que se tenha examinado um
recurso de cassao do processado, contrario Conveno Europia dos Direitos
Humanos. Esta falha do Tribunal permite que os advogados do ex-funcionrio do regime
de Vichy (durante a ocupao nazista) solicitem a reviso do processo. Esta disposio,
que privou Papon de um recurso em 1999, foi abandonada pela Frana por causa da lei
sobre a presuno de inocncia, em junho de 2001. (...) (O povo, Fortaleza, 12/07/2001,
Frana condenada por caso Papon, AFP)
Outras designaes: Tribunal Europeu dos Direitos do Homem, Corte Europia dos
Direitos do Homem, Tribunal Europeu dos Direitos Humanos.
Nota: O termo traduzido "Corte Europia de Direitos Humanos" consagrado.
Cour pnale internationale, s.f., [DR. INT. PUBL.]
Juridiction, place sous l'gide de l'Organisation des Nations-Unis (ONU), charge de juger
les crimes les plus graves qui touchent la communaut internationale : gnocide, crime
contre l'humanit, crime de guerre. (GJ)
Les demandes d'entraide manant de la Cour pnale internationale sont adresses aux
autorits comptentes en vertu de l'article 87 du statut en original ou en copie certifie
conforme accompagnes de toutes pices justificatives. Ces documents sont transmis au
procureur de la Rpublique de Paris qui leur donne toutes suites utiles. En cas d'urgence,
ces documents peuvent tre transmis directement et par tout moyen ce magistrat. Ils sont
ensuite transmis dans les formes prvues aux alinas prcdents. (Art. 627-1, LOI n 2002-
268 du 26 fvrier 2002 relative la coopration avec la Cour pnale internationale (1)
Outras designaes:-.
Tribunal Penal Internacional, s.m.
"A invaso [do Iraque, em 2003] foi uma ao militar arbitrria, inspirada numa srie de
mentiras e na manipulao da mdia e do pblico", com o objetivo, a seu ver, de consolidar
a presena militar e econmica dos Estados Unidos no Oriente Mdio. Pinter disse que "ao
menos 100 mil iraquianos morreram sob bombas e msseis americanos antes que
comeassem os atos da insurgncia" contra os estrangeiros. Os EUA, afirmou, no so
signatrios da conveno que criou o Tribunal Penal Internacional. No este, entretanto,
o caso do Reino Unido. O premi Tony Blair -que apoiou e participou das operaes no
Iraque- pode ser processado. "Podemos dar at o endereo dele, caso o tribunal esteja
interessado. na rua Downing, n 10, em Londres [residncia oficial dos chefes de
governo britnicos]", afirmou com ironia.( Folha de So Paulo, 8/12/2005, Bush
"criminoso de guerra", diz Pinter)
Outras designaes: Corte Penal Internacional
Nota: O termo traduzido "Tribunal Penal Internacional" consagrado.
CSM: sigla Ver Conseil suprieur de la Magistrature
158
curatelle, s.f., [PR. CIV.]
Rgime (intermdiaire) de protection (rduit lassistance dun curateur) sous lequel peut
tre plac un majeur lorsque, sans tre hors dtat dagir lui-mme, il a besoin dtre
conseill et contrl dans les actes les plus graves de la vie civile, soit en raison dune
altration de ses facults personnelles (C. civ., a. 490 et 508), soit cause de sa prodigalit,
de son intemprance ou de son oiasivet (C. civ., a. 480, 508-1). (VJPS, p.255)
Quand le majeur en curatelle demande une autorisation suppltive, le juge ne peut statuer
qu'aprs avoir entendu ou appel le curateur. (Art. 1263, CPC)
Outras designaes:-.
curatela, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
Encargo em que algum (curador) investido da representao de pessoa maior que
interditada por no ter o necessrio discernimento, ou enferma, para os atos da vida civil.
(LJ, p.250)
O juiz decidir de plano o pedido de escusa. Se no a admitir, exercer o nomeado a tutela
ou curatela enquanto no for dispensado por sentena transitada em julgado. (Art. 1.193.,
CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
D
dbats, s. m. pl., [PR.]
Phase finale du procs durant laquelle la parole est donne aux diffrentes parties (le
demandeur, le dfendeur, l'accus, le prvenu, la partie civile) et/ou leurs avocats et au
ministre public.
Le juge peut dcider que les dbats auront lieu ou se poursuivront en chambre du conseil
s'il doit rsulter de leur publicit une atteinte l'intimit de la vie prive, ou si toutes les
parties le demandent, ou s'il survient des dsordres de nature troubler la srnit de la
justice. (Art. 435, CPC)
Outras designaes:-.
debates, s.m.pl., [DIR. PROC.]
Discusso oral da causa, em audincia, aps a instruo e antes da sentena, a cargo dos
advogados das partes, e se for o caso, do representante do Ministrio Pblico. Exposio
verbal comentando a prova e focando os aspectos jurdicos da demanda. OBS: A rigor no
h debate, porque cada advogado fala por sua vez, sem a parte ou interveno do
antagonista. Pode ser substitudo por memoriais nas causas mais complexas. (DJ, p.254-
255)
159
Concludos os debates, o juiz indagar dos jurados se esto habilitados a julgar ou se
precisam de mais esclarecimentos. Pargrafo nico. Se qualquer dos jurados necessitar
de novos esclarecimentos sobre questo de fato, o juiz os dar, ou mandar que o escrivo
os d, vista dos autos. (Art. 478, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dbours, s.m., [PR. CIV.]
Dpenses avances par un avocat, par un officier ministriel ou public au profit dune partie
et qui doivent lui tre rembourses (ainsi frais de voyage, de papeterie, de correspondance,
de publicit). Ces dbours, dans un procs, font partie des dpens. (LJ, p.184)
Il est interdit au technicien de recevoir directement d'une partie, sous quelque forme que ce
soit, une rmunration mme titre de remboursement de dbours, si ce n'est sur dcision
du juge. (Art. 248, CPC)
Outras designaes: dbourss.
desembolso, s.m., [DIR. PROC. CIV.]
(...) toda e qualquer quantia despendida ou paga por uma pessoa, em regra, como
adiantamento para satisfazer despesa de negcio que lhe afeto, ou emprstimo que feito
a outrem. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dbourss: s.m.pl. Ver: dbours
dchance, s.f., [DR. CIV.]
Perte d'un droit titre de sanction ou en raison du non respect de ses conditions d'exercice.
Exemple : perte des droits civiques la suite d'une condamnation pnale. (GJ)
L'action en supplment de prix de la part du vendeur, et celle en diminution de prix ou en
rsiliation du contrat de la part de l'acqureur, doivent tre intentes dans l'anne,
compter du jour du contrat, peine de dchance. (Art. 1622, CC)
Outras designaes:-.
decadncia, s.f., [DIR. CIV.]
Condio do Direito que, nascido por lei para ter prazo certo de durao, expirado esse no
mais poder ser tutelado judicialmente. Vocbulo no empregado pelo CC, que congloba a
figura na prescrio. (...) (DJ, p.255)
160
Em caso de informao inexata ou falsa descrio no documento a que se refere o artigo
antecedente, ser o transportador indenizado pelo prejuzo que sofrer, devendo a ao
respectiva ser ajuizada no prazo de cento e vinte dias, a contar daquele ato, sob pena de
decadncia. (Art. 745, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dcision de justice, s.f., [PR.]
Terme gnrique englobant tout jugement quel que soit son auteur (arbitre, tribunal de
premire instance, cour d'appel, Cour de cassation), son objet (dcison contentieuse ou
gracieuse), etc. (VJGC, p.263)
Le juge peut dlguer sa comptence au juge du lieu o le mineur a t plac soit
volontairement, soit par dcision de justice, l'effet d'organiser l'une des mesures prvues
aux articles 375-2 et 375-4 du Code civil et d'en suivre l'application. (Art. 1199, CPC)
Outras designaes:-.
deciso judicial, s.f., [DIR. PROC.]
(....) Todo e qualquer despacho proferido por um juiz ou tribunal, em qualquer processo ou
ato submetido sua apreciao e veredicto. Pode ser proferida, em forma de mera deciso
interlocutria, ou sob a forma de sentena. (VJPS)
O cnjuge declarado culpado na ao de separao judicial perde o direito de usar o
sobrenome do outro, desde que expressamente requerido pelo cnjuge inocente e se a
alterao no acarretar: I - evidente prejuzo para a sua identificao; II - manifesta
distino entre o seu nome de famlia e o dos filhos havidos da unio dissolvi da; III - dano
grave reconhecido na deciso judicial. (Art. 1.578, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dclaration au greffe, s.f., [PR. CIV.]
Procdure simple et rapide prvue dans certains cas par la loi qui permet de saisir un
tribunal (ex : tribunal d'instance, conseil de prud'hommes). Elle consiste prsenter au
greffe du tribunal une demande et ses motifs, par oral ou par crit. (GJ)
Devant le tribunal d'instance et la juridiction de proximit, la demande en justice est
forme par assignation fin de conciliation et, dfaut, de jugement, sauf la facult pour
le demandeur de provoquer une tentative de conciliation avant d'assigner. La demande
peut galement tre forme soit par la remise au greffe d'une requte conjointe, soit par la
prsentation volontaire des parties devant le juge,soit, dans le cas prvu l'article 847-1,
par une dclaration au greffe. Faute d'accord des parties pour procder une tentative de
conciliation, le juge, par dcision insusceptible de recours, peut leur enjoindre de
rencontrer un conciliateur qu'il dsigne cet effet, charg de les informer sur l'objet et le
161
droulement de la mesure de conciliation. (Art. 829, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dcret, s.m., [DR. ADM.]
Acte/texte administratif porte gnrale ou individuelle signe par le Prsident de la
Rpublique ou par le Premier ministre ou les ministres concerns. (GJ)
Outras designaes: -.
decreto, s.m., [DIR. ADM.]
Ato administrativo editado pelo presidente da Repblica e referendado por ministro de
Estado, para o fim de regulamentar uma lei ou prover disposio dela emanada. (DJ, p.258)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dfendeur, s., [PR. CIV]
Personne contre laquelle est forme une demande en justice, par opposition au demandeur.
(GJ)
En matire gracieuse, le juge peut relever d'office son incomptence territoriale. Il ne le
peut, en matire contentieuse, que dans les litiges relatifs l'tat des personnes, dans les
cas o la loi attribue comptence exclusive une autre juridiction ou si le dfendeur ne
comparat pas. (Art. 93, CPC)
Outras designaes:-.
ru, s.m., [DIR. PROC. CIV.]
Pessoa contra quem intentada ao cvel; aquele a quem o Estado chama a juzo,
atendendo a pedido do autor. Fem.: r. (DJ, p.764)
Os atos de instruo ou julgamento prosseguiro com a assistncia do defensor, se o ru se
portar inconvenientemente. (Art. 796., CPP)
Outras designaes: acusado, indiciado.
Nota:-.
degr de juridiction, s.m., [PR.]
Il situe la place d'une juridiction dans la hirarchie de l'ordre des juridictions judiciaires ou
administratives. Ex : dans l'ordre judiciaire, les tribunaux d'instance et de grande instance
sont des juridictions du 1er degr, la cour d'appel est une juridiction du second degr. (GJ)
162
Les socits commerciales existantes doivent, dans le dlai d'un an partir de la date
d'entre en vigueur du prsent code, rgulariser leur situation conformment ses
dispositions. Toutefois, les fonctions des organes de direction des socits : Prsidents
directeurs gnraux, prsidents des conseils d'administration, directeurs gnraux, grants
des socits quelles qu'en soient les types ou conseils d'administration, les contrleurs des
socits et leurs commissaires aux comptes, cessent conformment aux dispositions lgales
selon lesquelles ils ont t dsigns et dans les dlais fixs, sauf s'il a t rgulirement
dcid autrement par la socit ou par le tribunal. Les socits commerciales ainsi que les
organes ci-dessus mentionns demeurent, pendant la dure qui leur est fixe, soumis aux
dispositions lgales en vigueur avant l'entre en vigueur du code des socits
commerciales. Les affaires en cours, avant la date de promulgation du prsent code,
demeureront soumises aux dispositions lgales en vigueur la date de leur introduction, et
ce quel que soit le degr de juridiction devant laquelle elles sont pendantes. Elles
demeurent examines et rgles selon ces mmes dispositions jusqu' ce qu'une dcision
ayant l'autorit de la chose juge soit rendue. (Article 3, Loi n2000-93 du 3 novembre
2000, portant promulgation du code des socits commerciales. Loi de Promulgation)
Outras designaes:-.
grau de jurisdio, s.m., [DIR. PROC.]
Expresso substitutiva de instncia, essa empregada enquanto vigente o CPC de 1939, e
designativa da ordem hierrquica dos rgos judicirios dentro do processo, para fins de
recurso. Primeiro grau, o juzo monocrtico ou singular; segundo grau, o tribunal, ou rgo
coletivo. CPC, art.1.OBS: A substituio decorreu da influncia italiana no direito
brasileiro; a expresso instncia consagrada nos diferentes cdigos universais. (DJ, p.416)
A incompetncia absoluta deve ser declarada de ofcio e pode ser alegada, em qualquer
tempo e grau de jurisdio, independentemente de exceo. (Art. 113., CPC)
Outras designaes: instncia.
Nota:-.
delibr, s.m., [PR.]
Discussion des juges hors de la prsence du public en vue de rendre leur dcision. Pour une
cour d'assises, cette discussion est appele dlibration. (GJ)
Les constatations peuvent tre prescrites tout moment, y compris en conciliation ou au
cours du dlibr. Dans ce dernier cas, les parties en sont avises. Les constatations sont
consignes par crit moins que le juge n'en dcide la prsentation orale. (Art. 250, CPC)
Outras designaes:-.
deliberao, s.f., [DIR. PR.]
(...) deciso ou resoluo tomada pelas entidades coletivas, nas quais, por maioria de votos
das pessoas fsicas que a integram, se tem a deliberao como tomada. (VJPS)
O Plenrio do Supremo Tribunal Federal, na Sesso do dia 26/09/2002, ao julgar o RE
313.382, Relator Ministro Maurcio Corra, proclamou a constitucionalidade da expresso
163
"nominal" contida no inciso I do art. 20 da Lei n. 8.880/94. Em hipteses semelhantes
presente, pode o Relator manifestar-se no mesmo sentido, em deciso monocrtica, visto
que "a declarao de constitucionalidade ou de inconstitucionalidade de lei ou ato
normativo, emanada do Plenrio do Supremo Tribunal Federal, em deciso proferida por
maioria qualificada, aplica-se aos novos processos submetidos apreciao das Turmas
ou deliberao dos Juzes que integram a Corte, viabilizando, em conseqncia, o
julgamento imediato de causas que versem o mesmo tema, ainda que o acrdo plenrio -
que firmou o precedente no "leading case" - no tenha sido publicado, ou caso j
publicado, ainda no haja transitado em julgado" (AGRRE 216.259, Rel. Min. Celso de
Mello). (INFORMATIVO DO STF N 295 16 de dezembro a 20 de dezembro de 2002.
(EXCERTOS) ).
Outras designaes:-.
Nota :-.
demande: s.f. Ver cause
1
demande reconventionnelle, s.f., [PR. CIV.]
Situation dans laquelle le dfendeur prend l'offensive en formant son tour une demande
qui, si elle russit, entrane la condamnation de son adversaire.
Hors le cas o la sparation de corps a t prononce par consentement mutuel, la
demande en conversion est forme, instruite et juge selon la procdure en matire
contentieuse. Aucune demande reconventionnelle n'est recevable, sauf sur les consquences
du divorce. (Art. 1131, CPC)
Outras designaes:-.
reconveno, s.f., [DIR. PROC. CIV]
Modalidade de resposta do ru. Ao desse contra o autor, nos mesmos autos, invertendo-se
a posio assumida na causa principal desde que o argumento apresentado seja conexo com
ela ou com o fundamento da defesa.
O ru pode reconvir ao autor no mesmo processo, toda vez que a reconveno seja conexa
com a ao principal ou com o fundamento da defesa. (Art. 315., CPC)
Outras designaes: demanda reconvencional
Nota: -.
demandeur, s., [PR. CIV.]
Personne qui prsente une demande en justice et prend l'initiative d'un procs civil. (GJ)
Lorsqu'un magistrat ou un auxiliaire de justice est partie un litige qui relve de la
comptence d'une juridiction dans le ressort de laquelle celui-ci exerce ses fonctions, le
164
demandeur peut saisir une juridiction situe dans un ressort limitrophe. Le dfendeur ou
toutes les parties en cause d'appel peuvent galement demander le renvoi devant une
juridiction choisie dans les mmes conditions ; il est alors procd comme il est dit
l'article 97. (Art. 47, CPC)
Outras designaes:-.
autor, s.m., [DIR. PROC. CIV.]
Parte que toma a iniciativa de provocar a atividade judicial, por via da propositura da ao
(jurisdio contenciosa), obtendo ou no o reconhecimento de seu legado direito
(pretenso) na sentena de mrito. (DJ, p.89)
Os depsitos judiciais efetivados em garantia do juzo somente podero ser levantados
pelo autor da demanda para pagamento do dbito. (Art. 3, 3, lei n 14.129, de 11 de
janeiro de 2006 institui o programa de parcelamento incentivado - ppi no municpio de
So Paulo-Projeto de Lei n 388/05, do Executivo, aprovado na forma de Substitutivo do
Legislativo)
Outras designaes: demandante
Nota:-.
dpens, s. m. pl., [PR.CIV.]
Partie des frais engendrs par le procs (droit de timbre et denregistrement, droits de
plaidoirie, frais dus aux officiers ministriels, taxe des tmoins, frais et vacations des
experts) que le gagnant peut se faire payer par le perdant moins que le tribunal nen
dcide autrement (VJGC, p.289)
Sans prjudice de l'application des dispositions de l'article 700, la Cour de cassation peut
laisser la totalit ou une fraction des dpens la charge d'une partie autre que celle qui
succombe. (Art. 629, CPC)
Outras designaes:-.
despesas (processuais), s.f.pl., [DIR. PROC. CIV.]
Como servio pblico remunerado, a prestao da tutela jurisdicional impe s partes o
provimento das despesas relativas aos atos realizados ou requeridos no processo. Tais
despesas compreendem, alm das custas, o rol de dispndios que se efetuam em funo de
atos processuais (indenizao de viagem, diria de testemunha e remunerao do perito e
assistentes tcnicos), exceto honorrios de advogado, que tm tratamento especial (CPC,
art. 20).A parte que realiza ou requer o ato processual cabe o nus do pagamento
antecipado das despesas, incumbindo ao autor, ademais, o dever de adiantar as pertinentes
aos atos realizados por determinao judicial ou a requerimento do MP, alm de efetuar o
preparo inicial, em seguida propositura da ao. (...) (VJPS)
A sentena condenar o vencido a pagar ao vencedor as despesas que antecipou e os
honorrios advocatcios. Esta verba honorria ser devida, tambm, nos casos em que o
advogado funcionar em causa prpria. (Art. 20., CPC)
Outras designaes:-.
165
Nota:-.
dposition, s.f., [PR.]
Tmoignage donn devant un tribunal ou une cour, un magistrat, ou un fonctionnaire de
police. (GJ)
Si un tmoin justifie qu'il est dans l'impossibilit de se dplacer au jour indiqu, le juge
peut lui accorder un dlai ou se transporter pour recevoir sa dposition. (Art. 217, CPC)
Outras designaes:-.
depoimento, s.m. [DIR. PROC.]
Ato pelo qual as partes e as testemunhas prestam declaraes verbais em audincia,
constando o teor por escrito no teor respectivo dentro dos autos. (DJ, p.265)
Antes de iniciado o depoimento, as partes podero contraditar a testemunha ou argir
circunstncias ou defeitos, que a tornem suspeita de parcialidade, ou indigna de f. O juiz
far consignar a contradita ou argio e a resposta da testemunha, mas s excluir a
testemunha ou no Ihe deferir compromisso nos casos previstos nos arts. 207 e 208. (Art.
214., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dtention provisoire, s.f., [PR. PN]
Mesure exceptionnellement ordonne par le juge de liberts et de la dtention saisi par le
juge dinstruction de placer en prison avant son jugement une personne mise en examen
pour crime ou dlit puni d'au moins 3 ans d'emprisonnement (loi du 15 juin 2000). La
dtention provisoire doit tre strictement motive selon les conditions prvues. (GJ)
Le juge des liberts et de la dtention statue par ordonnance motive. Lorsqu'il ordonne ou
prolonge une dtention provisoire ou qu'il rejette une demande de mise en libert,
l'ordonnance doit comporter l'nonc des considrations de droit et de fait sur le caractre
insuffisant des obligations du contrle judiciaire et le motif de la dtention par rfrence
aux seules dispositions des articles 143-1 et 144. Dans tous les cas, l'ordonnance est
notifie la personne mise en examen qui en reoit copie intgrale contre margement au
dossier de la procdure. (Art. 137-3, CPP)
Outras designaes:-.
priso preventiva, s.f., [DIR. PROC. PEN]
a que se efetiva ou se impe como medida de cautela ou de preveno, no interesse da
justia, mesmo sem haver ainda condenao. Embora seja computada, posteriormente, no
tempo da priso, imposta ao condenado, no se diz, propriamente, uma punio, pois que
no est a pessoa, em verdade, ainda sob sua ao. Preventiva, significa por antecipao,
como cautela ou como precauo. E, desse modo, priso preventiva aquela que a lei
166
consigna como medida de preveno, como meio de ter o indigitado criminoso sob as vistas
da justia, para que no se possa furtar sano penal, em caso de condenao, quando se
teme ou se receia sua fuga, quando o crime praticado inafianvel, ou quando a lei a
ordena. Assim, somente se considera legal ou legtima, quando plenamente justificada e
autorizada por lei. A priso preventiva deve ser cumprida mediante mandado do juiz, como
no caso da priso efetiva ou conseqente de condenao. (VJPS)
Em qualquer fase do inqurito policial ou da instruo criminal, caber a priso
preventiva decretada pelo juiz, de ofcio, a requerimento do Ministrio Pblico, ou do
querelante, ou mediante representao da autoridade policial. (Art. 311, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dispense de peine, s.f., [DR. PN.]
Mode de personnalisation de la peine consistant pour le juge pnal franchir le prvenu
qu'il dclare coupable de l'obligation de subir la peine, faveur qu'il peut accorder em
matire dlictuelle et sauf exception en matire contraventionnelle lorsque le reclassement
du coupable est acquis, le dommage rpar et le trouble dissip. (VJGC, p.312)
La dispense de peine peut tre accorde lorsqu'il apparat que le reclassement du coupable
est acquis, que le dommage caus est rpar et que le trouble rsultant de l'infraction a
cess. La juridiction qui prononce une dispense de peine peut dcider que sa dcision ne
sera pas mentionne au casier judiciaire. La dispense de peine ne s'tend pas au paiement
des frais du procs. (Art. 132-59, CP)
Outras designaes:-.
Nota: No h um termo equivalente no Direito brasileiro.
divorce, s.m., [DR. CIV.]
Dissolution du mariage prononce, la demande des poux ou de lun deux, par le tribunal
de grande instance, dans les cas et selon les formes dtermins par la loi. (VJGC, p.317)
Le divorce peut tre demand conjointement par les poux lorsqu'ils s'entendent sur la
rupture du mariage et ses effets en soumettant l'approbation du juge une convention
rglant les consquences du divorce. (Art. 230, CC)
Outras designaes:-.
divrcio, s.m., [DIR. CIV.]
Extino definitiva da sociedade conjugal e termo dos efeitos civis do casamento religioso,
aps a separao de fato dos cnjuges por mais de 1 ano (divrcio direto) ou ao prvia de
separao judicial pelo decurso de 1 ano (divrcio por converso). (DJ, p.315)
Far-se- averbao em registro pblico: I - das sentenas que decretarem a nulidade ou
167
anulao do casamento, o divrcio, a separao judicial e o restabelecimento da
sociedade conjugal; (...)(Art. 10, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dol, s.m., [DR. CIV.]
Manoeuvre fraduleuse ayant pour objet de tromper lune des parties un acte juridique en
vue dobtenir son consentement. (LJ, p.219)
Le majeur ne peut attaquer l'acceptation expresse ou tacite qu'il a faite d'une succession,
que dans le cas o cette acceptation aurait t la suite d'un dol pratiqu envers lui : il ne
peut jamais rclamer sous prtexte de lsion, except seulement dans le cas o la
succession se trouverait absorbe ou diminue de plus de moiti, par la dcouverte d'un
testament inconnu au moment de l'acceptation. (Art. 783, CC)
Outras designaes:-.
dolo, s.m., [ DIR. CIV.]
Vcio de consentimento caracterizado na inteno de prejudicar ou fraudar outrem. (DJ,
p.1909)
O dolo do representante legal de uma das partes s obriga o representado a responder
civilmente at a importncia do proveito que teve; se, porm, o dolo for do representante
convencional, o representado responder solidariamente com ele por perdas e danos. (Art.
149, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dommages et intrts, s.m.pl., [DR. CIV]
Somme dargent compensatoire du dommage subi par une personne en raison de
linexcution ou de la mauvaise excution dune obligation ou dun devoir juridique par le
cocontractant ou un tiers; on parle alors de dommages-intrts compensatoires. Lorsque le
dommage subi provient du retard dans lexcution, les dommages-intrts sont dits
moratoires.
L'obligation de donner emporte celle de livrer la chose et de la conserver jusqu' la
livraison, peine de dommages et intrts envers le crancier. (Art. 1136, CC)
Outras designaes: dommages intrts
perdas e danos, s.f.pl., [DIR. CIV.]
(...)soma de prejuzos e interesses que deve ser ressarcida por aquele a quem se imputa a
responsabilidade do ato ou do fato que tenha produzido os prejuzos e evitado os interesses.
Para haver perdas e danos, usa-se de ao prpria, na qual se prove a efetividade do
168
prejuzo e a responsabilidade da pessoa que praticou o ato, que lhe deu causa. Em verdade,
a expresso perda que traz o sentido do prejuzo efetivo e dos lucros cessantes; por danos
entende-se a ofensa ou o mal, que os provocou ou lhes deu casa: indicam, assim, o ato
potencial, de que se geraram os prejuzos dos lucros, isto , as perdas. (VJPS)
As perdas e danos, nas obrigaes de pagamento em dinheiro, sero pagas com
atualizao monetria segundo ndices oficiais regularmente estabelecidos, abrangendo
juros, custas e honorrios de advogado, sem prejuzo da pena convencional. (Art. 404, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
dommages intrts: s.m.pl. Ver dommages et intrts
donation, s.f., [DR. CIV.]
Contrat par lequel une personne (le donateur) transfre la proprit dun bien une autre (le
donataire), qui laccepte, sans contrepartie et avec lintention librale. (LJ, p.221)
La proprit des biens s'acquiert et se transmet par succession, par donation entre vifs ou
testamentaire, et par l'effet des obligations. (Art. 711, CC)
Outras designaes:-.
doao, s.f., [DIR. CIV.]
Contrato pelo qual uma pessoa por liberalidade, transfere bens ou vantagens do seu
patrimnio para de outrem, que os aceita. (DJ, p.316)
A doao feita em contemplao do merecimento do donatrio no perde o carter de
liberalidade, como no o perde a doao remuneratria, ou a gravada, no excedente ao
valor dos servios remunerados ou ao encargo imposto. (Art. 540., CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
Droit procdural: s.m. Ver procdure
2
E
mancipation, s.f., [DR. CIV.]
Acte juridique par lequel un mineur acquiert la pleine capacit dexercice et se trouve de ce
169
fait assimil un majeur. Lmancipation est lgale lorsquelle est accorde directement
par la loi (ex. : le mariage mancipe de plein droit); elle est volontaire lorsquelle rsulte
dune manifestation de volont des dtenteurs de lautorit parentale et de lintress.
Lmancipation est possible partir de seize ans rvolus. Depuis la loi du 5 juillet 1974,
lmancipation est judiciaire et rsulte dune dcision du juge des tutelles. (LJ, p.242)
Le pupille, aprs sa majorit ou son mancipation, ou le majeur en tutelle, aprs la
mainleve de la tutelle des majeurs, peut requrir, dans le dlai d'un an, l'inscription de
son hypothque lgale ou une inscription complmentaire.Ce droit peut, en outre, tre
exerc par les hritiers du pupille ou du majeur en tutelle dans le mme dlai, et, au cas de
dcs de l'incapable avant cessation de la tutelle ou mainleve de la tutelle des majeurs,
dans l'anne du dcs. (Art. 2144, CC)
Outras designaes: -.
emancipao, s.f., [DIR. CIV.]
Instituto pelo qual o indivduo, ao completar 18 anos, passa a estar habilitado para todos os
atos da vida civil; ou aos 16 anos cumpridos, se obtiver a maioridade por concesso do pai,
ou, se morto, da me, ou por sentena do juiz, nesse caso ouvido o tutor. (DJ, p.333)
A prova da emancipao e da autorizao do incapaz, nos casos do art. 974, e a de
eventual revogao desta, sero inscritas ou averbadas no Registro Pblico de Empresas
Mercantis. (Art. 976, CC)
Outras designaes: -.
Nota:-.
molument, s.m., [PR. CIV.]
Rtribution alloue par le tarif un officier ministriel ou un avocat pour son travail de
postulation et dtablissement dactes de procdure; soppose aux dbourss ou avances
faisant lobjet dun remboursement et se distingue des honoraires.
Les demandes ou contestations relatives aux frais, moluments et dbours qui ne sont pas
compris dans les dpens mentionns l'article 695, formes par ou contre les auxiliaires
de justice et les officiers publics ou ministriels sont soumises aux rgles prvues aux
article 704 718. (Art. 719, CPC)
Outras designaes:-.
emolumento, s.m, [DIR. PROC. CIV.]
(...) toda retribuio devida ou vantagem concedida a uma pessoa, alm do que fixamente
percebe pelo exerccio de seu cargo ou ofcio. Assim, so taxas cobradas ou devidas por
servios prestados, alm de outras contribuies atribudas ao ato, pagas de outra maneira.
Em regra, os emolumentos so destinados aos serventurios ou s pessoas que executam os
atos, e por esta razo tm direito a eles. (VJPS)
A cobrana da dvida ativa da Unio incumbe aos seus procuradores e, quando a ao for
proposta em foro diferente do Distrito Federal ou das Capitais dos Estados ou Territrios,
tambm aos membros do Ministrio Pblico Estadual e dos Territrios, dentro dos limites
170
territoriais fixados pela organizao judiciria local. Pargrafo nico. As peties,
arrazoados ou atos processuais praticados pelos representantes da Unio perante as
justias dos Estados, do Distrito Federal e dos Territrios, no esto sujeitos a selos,
emolumentos, taxas ou contribuies de qualquer natureza. (Art. 1.212., CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
enqute sociale, s.f., [DR. CIV.]
Mesure confie par une juridiction un enquteur social pour connatre les conditions de
vie d'une famille. Cette mesure peut tre confie galement un service habilit par la
justice. (GJ)
Avant toute dcision fixant les modalits de l'exercice de l'autorit parentale et du droit de
visite ou confiant les enfants un tiers, le juge peut donner mission toute personne
qualifie d'effectuer une enqute sociale. Celle-ci a pour but de recueillir des
renseignements sur la situation de la famille et les conditions dans lesquelles vivent et sont
levs les enfants. Si l'un des parents conteste les conclusions de l'enqute sociale, une
contre-enqute peut sa demande tre ordonne. L'enqute sociale ne peut tre utilise
dans le dbat sur la cause du divorce. (Art. 373-2-12, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
ester en justice, v., [PR.]
Participer comme demandeur, dfendeur ou intervenant, l'exercice d'une action judiciaire,
un procs. (GJ)
Le droit syndical est garanti aux fonctionnaires. Les intresss peuvent librement crer des
organisations syndicales, y adhrer et y exercer des mandats. Ces organisations peuvent
ester en justice. Elles peuvent se pourvoir devant les juridictions comptentes contre les
actes rglementaires concernant le statut du personnel et contre les dcisions individuelles
portant atteinte aux intrts collectifs des fonctionnaires. Les organisations syndicales de
fonctionnaires ont qualit pour conduire au niveau national avec le Gouvernement des
ngociations pralables la dtermination de l'volution des rmunrations et pour
dbattre avec les autorits charges de la gestion, aux diffrents niveaux, des questions
relatives aux conditions et l'organisation du travail. (Art. 8., Loi n 83-634 du 13 juillet
1983 portant droits et obligations des fonctionnaires).
Outras designaes: agir en justice
estar em juzo, v., [DIR. PROC.]
(...) Possui sentido equivalente a agir em juzo, ou seja, estar presente causa ou demanda,
acompanhando-a em todas as suas fases, seja para pedir o que de seu direito, ou para
171
defender-se de pedido de outrem contra si. Em quaisquer das situaes, seja estar em juzo
ativamente (como autor), ou passivamente (como ru), necessrio ter a pessoa a qualidade
jurdica para agir ou para estar em juzo. (...) (VJPS)
O gerente pode estar em juzo em nome do preponente, pelas obrigaes resultantes do
exerccio da sua funo. (Art. 1.176., CC)
Outras designaes: agir em juzo
Nota: -.
tre morale: s.m. Ver personne morale
excution provisoire, s.f., [PR. CIV.]
Dcision de justice immdiatement applicable et qui permet au gagnant d'un procs de faire
excuter la dcision de justice, sans attendre la fin des dlais de recours ou malgr
l'exercice d'un recours. (GJ)
Dans tous les cas, la dcision du juge peut tre frappe de recours dans les quinze jours
devant le tribunal de grande instance. Le recours est ouvert aux personnes mentionnes
l'article prcdent compter de la notification ou, si elles taient prsentes, du prononc
de la dcision. A moins que l'excution provisoire n'ait t ordonne, le dlai de recours et
le recours lui-mme exerc dans le dlai suspendent l'excution de la dcision. (Art. 1215,
CPC)
Outras designaes:-.
execuo provisria, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
a execuo que se promove, embora no tenha a sentena passado ainda em julgado, por
estar pendente de recurso, que a pode alterar ou modificar, ou mesmo anul-la. (VJPS)
Recebida a apelao em ambos os efeitos, o juiz no poder inovar no processo; recebida
s no efeito devolutivo, o apelado poder promover, desde logo, a execuo provisria da
sentena, extraindo a respectiva carta. (Art. 521, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
exequatur, s.m., [DR. INT. PRIV.]
Force excutoire octroye par lautorit judiciaire franaise une dcision rendue par une
juridiction trangre. Dsigne galement la procdure au terme de laquelle cette force sera,
ou non, accorde. En principe, tout jugement rendu par une juridiction trangre ne peut
tre excut en France sans exequatur. Il peut toutefois produire certains effets qui ne
ncessitent aucune contrainte (ex. : valeur probante) (LJ, p.262)
En cas de demande dexequatur, le prsident du tribunal de premire instance est saisi par
voie de requte ou par "motion ex parte", accompagne des pices tablissant l'existence
172
de la sentence arbitrale tel que prcis l'article 31 de l'acte uniforme relatif au droit de
l'arbitrage. (Art. 5, Loi n 2003/009 du 10 Juillet 2003 portant dsignation des juridictions
comptentes vises lActe Uniforme relatif au Droit de lArbitrage et fixant leur mode de
saisine)
Outras designaes:-.
exequatur", s.m., [DIR. INT. PRIV.]
(...) autorizao que dada pelo Presidente do SupremoTribunal Federal para que possam,
validamente, ser executados, na jurisdio do juiz competente, as diligncias ou atos
processuais requisitados por autoridade jurdica estrangeira. (...) (VJPS)
O despacho que conceder o exequatur marcar, para o cumprimento da diligncia, prazo
razovel, que poder ser excedido, havendo justa causa, ficando esta consignada em ofcio
dirigido ao presidente do Supremo Tribunal Federal, juntamente com a carta rogatria.
(Art. 786, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
expert, s.m., [PR.]
Professionnel habilit (architecte, mdecin, ingnieur, gomtre-expert, enquteur social)
charg par un juge de donner son avis technique sur des faits afin d'apporter des
claircissements techniques sur une affaire. L'expert est inscrit sur une liste tablie la cour
dappel. Il peroit des honoraires dont le montant dfinitif est fix par le juge (sauf en
matire pnale o sa rmunration est rglemente). (GJ)
Si l'expert dsign est une personne morale, son reprsentant lgal soumet l'agrment de
la juridiction le nom de la ou des personnes physiques qui, au sein de celle-ci et en son
nom, effectueront l'expertise. (Art. 157-1, CPP)
Outras designaes:-.
perito, s.m., [DIR. PROC.]
(...) Pessoa que, nomeada pelo juiz, ou escolhida pelas partes, em uma demanda ou litgio,
vai participar ou realizar uma percia. , assim, designao genrica dada ao avaliador, ao
examinador, ao arbitrador, ao vistoriador, ou a toda pessoa que se indica para, numa
questo judicial, proceder a um exame, dele dando seu parecer ou as concluses a que
chegou, a respeito do fato examinado. (VJPS)
O perito tem o dever de cumprir o ofcio, no prazo que Ihe assina a lei, empregando toda a
suadiligncia; pode, todavia, escusar-se do encargo alegando motivo legtimo. (Art. 146,
CPC)
Outras designaes: experto, louvado.
Nota:-.
173
expertise, s.f., [PR.]
Procdure de recours un technicien consistant demander un spcialiste, dans le cas o
le recours des constatations ou une consultation ne permettrait pas d'obtenir les
renseignements ncessaires, d'clairer le tribunal sur certains aspects du procs ncessitant
l'avis d'un homme de l'art. (LJ, p.264)
Le juge peut commettre toute personne de son choix pour l'clairer par des constatations,
par une consultation ou par une expertise sur une question de fait qui requiert les lumires
d'un technicien. (Art. 232, CPC)
Outras designaes:-.
percia, s.f., [DIR. PROC.]
(...) diligncia realizada ou executada por peritos, a fim de que se esclaream ou se
evidenciem certos fatos. Significa, portanto, a pesquisa, o exame, a verificao, acerca da
verdade ou da realidade de certos fatos, por pessoas que tenham reconhecido habilidade ou
experincia na matria de que se trata. Assim, a denominao dada a esta habilidade ou
saber passou a distinguir a prpria ao ou investigao levada a efeito para o
esclarecimento pretendido. (VJPS)
Salvo o caso de exame de corpo de delito, o juiz ou a autoridade policial negar a percia
requerida pelas partes, quando no for necessria ao esclarecimento da verdade. (Art.
184., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
exploit (d'huissier de justice), s.m., [PR. CIV]
Acte rdig et signifi par un huissier de justice (ex.: sommation, commandement, prott,
constat, assignation); en principe, un exploit est tablie en double original (sa copie tant
remise au destinataire). (LJ, p.264)
Entre deux demandeurs, la poursuite appartiendra celui qui aura fait viser le premier
l'original de son exploit par le greffier du tribunal : ce visa sera dat du jour et de l'heure.
(Art. 967, CPC)
Outras designaes: acte dhuissier.
Nota:-.
expulsion, s.f., [PR. CIV.]
Excution par un huissier de justice d'une dcision de justice ordonnant une personne qui
occupe des lieux sans droit de les librer. L'occupant sans droit peut, dans certains cas,
demander au juge des dlais de grce. (GJ)
174
Outras designaes:-.
expulso, s.f., [PR. CIV.]
(...) Ao de fazer sair uma pessoa, pela fora, ou sob constrangimento, do lugar em que se
encontra. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
expulsion d'un tranger, s.f., [DR. PN. / DR. INT. PRIV.]
Ordre donn par le ministre de l'intrieur un tranger de quitter le territoire franais. Cet
ordre figure dans un arrt d'expulsion. (GJ)
Le ministre de l'intrieur peut prononcer par arrt l'expulsion d'un tranger du territoire
franais dans les cas suivants: "1 Si la prsence de cet tranger constitue une menace
pour l'ordre public ou le crdit public; "2 Si l'tranger se prvaut d'un titre de sjour
contrefait, falsifi, altr ou tabli sous un autre nom que le sien; "3 Si l'tranger ne peut
justifier tre entr rgulirement sur le territoire franais moins que sa situation n'ait t
rgularise postrieurement son entre; (...) (Art. 23., Loi n 80-9 du 10 janvier 1980
relative la prvention de l'immigration clandestine et portant modification de
l'ordonnance n 45-2658 du 2 novembre 1945 relative aux conditions d'entre et de sjour
en France des trangers et portant cration de l'Office national d'immigration. (Loi
BONNET) )
Outras designaes:-.
expulso de estrangeiro , s.f., [DIR. PN./DR. INT. PRIV.]
Ato do detentor do Poder Executivo contra estrangeiro considerado indesejvel pela prtica,
no pas, de ato atentatrio moral e aos bons costumes. OBS: A diferena entre a
deportao e a expulso est em que esta atinge o aliengena j com permanncia legal no
pas, enquanto aquela diz com o ingresso ou a estada ilegal. (DJ, p.379)
Compete ao Ministro da Justia, de ofcio ou acolhendo solicitao fundamentada,
determinar ao Departamento de Policia Federal a instaurao de inqurito para a
expulso de estrangeiro. (Art . 102 , Decreto no 86.715, de 10 de dezembro de 1981 que
regulamenta a Lei n 6.815, de 19 de agosto de 1980, que define a situao jurdica do
estrangeiro no Brasil, cria o Conselho Nacional de Imigrao e d outras providncias)
Outras designaes:-.
Nota:-.
extradition, s.f., [DR. INT. PUBL. / DR. PN]
Opration par laquelle un tat remet, sur sa demande, un autre Etat, un individu qui se
trouve sur le territoire du premier mais qui, pnalement poursuivi ou condamn par le
second, est rclam par celui-ci pour y tre jug ou y subir sa peine (la demande de ltat
175
requrant tant examine suivant une procdure en gnral rgle par les traits
internationaux et la loi locale). Ex. en France la demande dextradition est soumise la
chambre daccusation qui formule un avis sur sa recevabilit eu gard aux rgles du Droit
franais (lequel nadmet pas lextradition des nationaux ni celle des dlinquants politiques)
mais sans pouvoir examiner au fond la ralit de la culpabilit prtendue ; lavis ngatif lie
le gouvernement, lavis positif laisse au contraire celui-ci la libert dapprcier
souverainement lopportunit de la mesure. (VJGC, p.388)
Sous rserve des exceptions prvues l'article 696-34, l'extradition n'est accorde qu' la
condition que la personne extrade ne sera ni poursuivie, ni condamne pour une
infraction autre que celle ayant motiv l'extradition et antrieure la remise. (Art. 696-6,
CPP)
Outras designaes:-.
extradio, s.f., [DIR.INT. PB./DIR. PEN]
Entrega do acusado de um delito, feita pelo Estado que se acha refugiado, ao Estado que o
requisita, a fim de ser por esse julgado ou nele cumprir a pena, se j condenado. OBS. 1. A
matria pode ter base em tratado bilateral, caso em que uma das Altas Partes tem direito de
exigir da outra a extradio, ou pode independer de tratado, caso em que o estado apenas
pode solicitara entrega do delinqente, a qual passa a ser do inteiro arbtrio do Estado
requisitado, sempre porm visando a que o crime no permanea impune. 2. A CF art.5
(LI), inovou na espcie ao admitir a extradio de brasileiro naturalizado, em caso de crime
comum praticado antes da naturalizao, ou de comprovado envolvimento em trfico ilcito
de entorpecentes ou drogas afins. (DJ, p.380)
As cartas rogatrias emanadas de autoridades estrangeiras competentes no dependem de
homologao e sero atendidas se encaminhadas por via diplomtica e desde que o crime,
segundo a lei brasileira, no exclua a extradio. (Art. 784., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
F
filiation, s.f., [DR. CIV.]
Lien juridique entre parents et enfants. Depuis la loi n 2002-305 du 4 mars 2002, tous les
enfants dont la filiation est lgalement tablie ont les mmes droits et les mmes devoirs
dans leurs rapports avec leur pre et mre et entrent dans la famille de chacun deux. (LJ,
p.273)
La filiation lgalement tablie peut tre conteste par le ministre public si des indices tirs
176
des actes eux-mmes la rendent invraisemblable ou en cas de fraude la loi. (Art. 336, CC)
Outras designaes:-.
filiao, s.f., [DIR. CIV.]
(...) relao de parentesco que se estabelece entre as pessoas que derem vida a um ente
humano e este. A filiao, pois, fundada no fato da procriao, pelo qual se evidencia o
estado de filho, indicativo do vnculo natural ou consangneo, firmado entre o gerado e
seus progenitores. , assim, a indicao do parentesco entre os pais e os filhos,
considerados na ordem ascensional, destes para os primeiros, do qual tambm procedem,
em ordem inversa, os estados de pai (paternidade) e de me (maternidade). Geralmente,
neste sentido que se tem o vocbulo. E, assim, se diz: Filiao paterna, quando se alude ao
lao que liga o filho ao pai. Filiao materna, quando a referncia feita ao parentesco
entre filho e sua me. (...) (VJPS)
Far-se- averbao em registro pblico: I - das sentenas que decretarem a nulidade ou
anulao do casamento, o divrcio, a separao judicial e o restabelecimento da
sociedade conjugal; II - dos atos judiciais ou extrajudiciais que declararem ou
reconhecerem a filiao; (...) (Art. 10., CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
filiation lgitime, s.f., [DR. CIV]
Filiation caractrisant les enfants conus ou ns pendant le mariage de leurs parents. (LJ,
p.273)
Toute reconnaissance est nulle, toute demande en recherche est irrecevable, quand l'enfant
a une filiation lgitime dj tablie par la possession d'tat. (Art. 334-9, CC)
Outras designaes:-.
filiao legtima, s.f., [DIR. CIV.]
(...) parentesco gerado entre pais e filhos, quando estes vivem em unio legal. A filiao
legtima, assim, resulta sempre do casamento, no importando sua anulao posterior
(casamento putativo). J era esse o princpio afirmado entre os romanos. E, assim, a filiao
legtima se fundava na gerao havida no casamento civil (justae nuptiae). (...) (VJPS)
Sero registrados no Registro Civil de Pessoas Naturais (...) Sero averbados: a) as
sentenas que decidirem a nulidade ou anulao do casamento, o desquite e o
restabelecimento da sociedade conjugal; b) as sentenas que julgarem ilegtimos os filhos
concebidos na constncia do casamento e as que declararem a filiao legtima; (...) (Art.
29., 1, Lei n 6.015 de 31 de dezembro de 1973 Dispe sobre os registros pblicos e d
outras providncias.)
Outras designaes:-.
Nota: A constituio federal de 1988 estabeleceu igualdade de tratamento entre os filhos
provenientes de matrimnio ou no. O cdigo civil de 2003 declara a impossibilidade de
177
distino entre espcies de filhos, proibindo designaes discriminatrias como legtimo ou
ilegtimo. Apesar disso, ainda so amplamente utilizadas as expresses filiao legtima e
ilegtima para designar os filhos nascidos dentro e fora do casamento.
filiation naturelle, s.f., [DR. CIV]
Filiation caractrisant les enfants ns hors mariage. Elle peut tre adultrine ou simple,
lorsque les parents n'taient pas, l'poque de la conception, engags dans les liens du
mariage. (LJ, p.274)
Tant qu'elle n'a pas t conteste en justice, une reconnaissance rend irrecevable
l'tablissement d'une autre filiation naturelle qui la contredirait. (Art. 338, CC)
Outras designaes: -
filiao natural, s.f., [DIR. CIV.]
a que se funda simplesmente na evidncia do fato natural da gerao, havida entre
homem e mulher, que no se encontrem ligados pelos laos matrimoniais. Em relao
me, esta sempre se faz certa: mater semper certa est. Em relao ao pai, decorre de seu
reconhecimento ou da evidncia do estado de filho, que no por ele impugnado, ou seja,
da posse do estado de filho natural, consubstanciada na fama, nomen et tractatus. (...)
(VJPS)
A afinidade resultante de filiao espria poder provar-se por confisso espontnea dos
ascendentes da pessoa impedida, os quais, se o quiserem, tero o direito de faz-la em
segredo de justia. Pargrafo nico. A resultante da filiao natural poder ser tambm
provada por confisso espontnea dos ascendentes, se da filiao no existir a prova
prescrita no art. 357. (Art. 184., CC)
Outras designaes: -
Nota:-.
flagrant dlit, s.m., [PR. PN.]
Crime ou dlit en train de se commettre ou qui vient de se commettre et constat par les
autorits de police judiciaire. Lorsque le fait est punissable d'une peine de prison, le parquet
peut prsenter rapidement le prvenu devant le juge lors d'une audience dite de
comparution immdiate pour qu'il y soit jug. (GJ)
Sur la voie publique et dans les lieux numrs l'alina 2 de l'article 4 de la prsente loi,
les saisies ne pourront tre effectues sans autorisation judiciaire que dans le cas de
flagrant dlit de falsification ou lorsqu'elles portent sur: les produits reconnus falsifis,
corrompus ou toxiques; les produits, objets ou appareils propres effectuer des
falsifications dans les cas prvus au premier alina du 4 de l'article 3 et l'article 4. (Art.
11-1., Loi n 78-23 du 10 janvier 1978 sur la protection et l'information des
consommateurs de produits et de services.)
Outras designaes: flagrant-dlit
178
flagrante delito, s.m., [PR. PEN.]
Circunstncia em que o agente surpreendido ao cometer a infrao penal ou acabar de
comet-la; ou ainda quando perseguido, logo aps, pela autoridade, pelo ofendido ou por
qualquer pessoa em situao que faa presumir ser o autor do delito; ou se encontrado, logo
depois com instrumento, arma, objeto ou papel que induza igual presuno. (DJ, p.398-99)
exceo do flagrante delito, a priso no poder efetuar-se seno em virtude de
pronncia ou nos casos determinados em lei, e mediante ordem escrita da autoridade
competente. (Art. 282., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
flagrant-dlit, s.m. Ver flagrant dlit
fond, s.m., [PR.]
Ce qui fait la matire du procs par opposition la procdure, aux formes procdurales.
Questions de fait ou de droit qui, humainement ou juridiquement, ont rendu le procs
invitable et que le juge doit trancher. Le fond du procs, en ce qui concerne un litige, peut
porter sur une question de fond au sens gnral du terme (annulation d'un mariage pour
dfaut de consentement) ou sur une question de forme (absence de publication de bans, de
publicit de la crmonie du mariage). (LJ, p.275)
Le juge peut, dans un mme jugement, mais par des dispositions distinctes, se dclarer
comptent et statuer sur le fond du litige, sauf mettre pralablement les parties en
demeure de conclure sur le fond. (Art. 76, CPC)
Outras designaes:-.
mrito, s.m., [DIR. PROC.]
(...) matria, em que se funda ou se baseia, principalmente, a questo. Quer, ento,
distinguir o ponto dominante da pendncia, sobre o qual deve versar a deciso. Nele que
se funda o pedido do autor. A designao de mrito, pois, mostra a relevncia do assunto,
porquanto representa ou se mostra aquele que deve ser decidido, visto ser ele o prprio
motivo ou a razo de ser da demanda. Assim, tecnicamente, resolver o mrito dar soluo
relao jurdica, que se trouxe discusso, como matria principal e fundamental da
contenda. Falar sobre o mrito discutir ou apresentar as razes em que se calca o direito
dos litigantes. Nesta razo que se diz que o feito terminou sem soluo do mrito, quando
a causa paralisada sem que se decida sobre o ponto ou questo principal da demanda.
(VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
179
force de chose juge, s.f., [PR.]
Caractristique dun jugement qui nest susceptible daucun recours suspensif dexcution
ou qui nen est plus susceptible (les dlais tant expirs ou les recours ayant t xercs) et
qui, par consquent, peut tre mis excution sans attendre. (LJ, p.279)
Les actes accomplis et les jugements mme passs en force de chose juge, obtenus aprs
l'interruption de l'instance, sont rputs non avenus moins qu'ils ne soient expressment
ou tacitement confirms par la partie au profit de laquelle l'interruption est prvue. (Art.
372, CPC)
Outras designaes:-.
fora de coisa julgada, s.f., [DIR. PROC.]
(...) poder conferido s sentenas, que passam em julgado. E por esse poder, a res judicata
faz valer o direito entre as partes, tornando-se irredutvel, entre elas e seus sucessores, ou
entre quaisquer pessoas para quem for idntica relao de direito resolvida. E, por sua
fora, fica impedida qualquer reproduo da demanda, quando verse somente a mesma
questoou sobre a mesma relao jurdica. E nela assenta, assim, a exceptio rei judicati para
repelir renovao da lide. Mas, a fora da res judicata impera entre as partes e aqueles
ligados relao jurdica decidida. No contra todos, indistintamente, porque res inter alios
acta, aliis non prodest nec nocet. Nesta razo, a fora de coisa julgada se faz sentir quando
as questes j decididas se mostram sob seu domnio. E assim recebem sua eficcia e no
podem ser repetidas, dando direito exceo: inter me et te ea res judicata non sit, para que
bis de eadem re non sit actio. (VJPS)
As decises proferidas pelos tribunais de um dos dois Estados sero reconhecidas e
podero ser declaradas executrias no territrio do outro Estado, se reunirem as seguintes
condies: a) que emanem de uma jurisdio competente, segundo a lei do Estado
requerido; b) que a lei aplicvel ao litgio seja aquela designada pelas regras de conflito
de leis admitidas no territrio do Estado requerido; entretanto, a lei aplicada pode ser
diferente da lei designada pelas regras de conflito do Estado requerido, se a aplicao de
uma ou de outra lei conduzir ao mesmo resultado; c) que a deciso tenha adquirido fora
de coisa julgada e que possa ser executada; entretanto, em matria de obrigao
alimentar, de direito de guarda de menor ou de direito de visita, no necessrio que a
sentena tenha transitado em julgado, mas deva ter fora executria; (Art.18, 1, Decreto n
3.598, de 12 de setembro de 2000 que promulga o Acordo de Cooperao em Matria Civil
entre o Governo da Repblica Federativa do Brasil e o Governo da Repblica Francesa,
celebrado em Paris, em 28 de maio de 1996.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
force excutoire, s.f., [PROC.CIV.]
Qualit attache certains titres permettant de procder leur excution force (ex:
dcision de justice revtue de la formule excutoire, procs-verbal de conciliation sign par
le juge et les parties...). (DVJ, p.191)
180
Si les parties viennent se concilier, l'expert constate que sa mission est devenue sans objet
; il en fait rapport au juge. Les parties peuvent demander au juge de donner force
excutoire l'acte exprimant leur accord. (Art. 281, CPC)
Outras designaes: -.
fora executria, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
(...) aquilo que se pode ou se deve executar. , assim, a qualidade que se atribui a um ato
administrativo ou judicial, em virtude da qual pode ser o cumprimento do contedo do ato
imediatamente exigido. (...) (VJPS)
A execuo oramentria e o respectivo pagamento do grupo de natureza dedespesa "1 -
Pessoal e Encargos Sociais" dos rgos do Poder Executivo, no exerccio de 2004, exceto
precatrios e despesas decorrentes de sentenas judiciais com fora executria
devidamente atestada, conforme o art. 4 do Decreto no2.839, de 6 de novembro de 1998,
obedecero, em cada ms, aoscronogramas estabelecidos nos Anexos IX e X deste Decreto.
(Art. 13., Decreto n4.992 de 18 de fevereiro de 2004 que dispe sobre a programao
oramentria e estabelece o cronograma mensal de desembolso do Poder Executivo para o
exerccio de 2004 e d outras providncias).
Outras designaes:-.
Nota:-.
forclusion, s.f., [PR. CIV]
Lorsquun dlai est prvu pour entamer une instance, accomplir un acte, exercer un recours,
son expiration entrane le plus souvent, pour la partie, une forclusion, cest--dire la
dchance de la facult dagir, de former un recours, etc. (LJ, p.280)
Dans le cas o la situation donnant lieu fin de non-recevoir est susceptible d'tre
rgularise, l'irrecevabilit sera carte si sa cause a disparu au moment o le juge
statue.Il en est de mme lorsque, avant toute forclusion, la personne ayant qualit pour
agir devient partie l'instance. (Art. 126, CPC)
Outras designaes:-.
precluso, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
Perda do exerccio de ato processual pela inrcia da parte, no lapso de tempo prescrito por
lei ou ditado pelo juiz. (DJ, p.671)
defeso parte discutir, no curso do processo, as questes j decididas, a cujo respeito se
operou a precluso. (Art. 473, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
181
G
garant: s.m. Ver caution
garde vue, s.f., [PR. PN]
Mesure par laquelle un officier de police judiciaire retient dans les locaux de la police,
pendant une dure lgalement dtermine, toute personne qui, pour les ncessits de
lenqute, doit rester la disposition des services de police. La dure de la garde vue
dpend de la nature de linfraction; elle est plus longue quand linfraction constitue un acte
de terrorisme. (LJ, p.290)
Les mentions et margements prvus par le premier alina de l'article 64, en ce qui
concerne les dates et heures de dbut et de fin de garde vue et la dure des
interrogatoires et des repos sparant ces interrogatoires, doivent galement figurer sur un
registre spcial, tenu cet effet dans tout local de police ou de gendarmerie susceptible de
recevoir une personne garde vue. Dans les corps ou services o les officiers de police
judiciaire sont astreints tenir un carnet de dclarations, les mentions et margements
prvus l'alina prcdent doivent galement tre ports sur ledit carnet. Seules les
mentions sont reproduites au procs-verbal qui est transmis l'autorit judiciaire. (CPP)
Outras designaes:-.
priso temporria, s.f., [DIR. PROC. PEN.]
Priso com prazo de cinco dias, prorrogvel por igual perodo, decretada pelo juiz em face
de certas espcies de delito, quando imprescindvel para as investigaes do inqurito
policial, ou quando o indiciado no tiver residncia fixa, ou ainda quando houver fundadas
razes de autoria ou participao no crime. Decorrido o tempo, o preso ser posto
imediatamente em liberdade, salvo se tiver sido decretada sua priso preventiva. (DJ,
p.686)
A priso temporria ser decretada pelo Juiz, em face da representao da autoridade
policial ou de requerimento do Ministrio Pblico, e ter o prazo de 5 (cinco) dias,
prorrogvel por igual perodo em caso de extrema e comprovada necessidade. (Art. 2, lei
n 7.960, de 21 de dezembro de 1989 que dispe sobre priso temporria).
Outras designaes:-.
Nota: Diferentemente da "garde vue" a "priso temporria" pode variar de cinco a 60
dias, exigindo, para ultrapassar 10 dias, que o crime investigado esteja classificado ou
equiparado a crime.
182
garde des sceaux, s.m., [DR. GN]
Ministre de la Justice, membre du gouvernement. Il est responsable de l'action et de la
gestion des juridictions, nomme les officiers ministriels et prsente au Parlement des
projets de rforme. (GJ)
En cas d'tat de sige ou d'tat d'urgence dclar, undcret en conseil des ministres, pris
sur le rapport du garde des sceaux, ministre de la justice, et du ministre charg de la
dfense, peut tablir des tribunaux territoriaux des forces armes dans les conditions
prvues par le code de justice militaire. La comptence de ces tribunaux rsulte des
dispositions du Code de justice militaire pour le temps de guerre et des dispositions
particulires des lois sur l'tat de sige ou l'tat d'urgence. En ce qu'elles concernent la
procdure, les lois sur l'tat de sige et l'tat d'urgence ne sont applicables que si elles sont
compatibles avec les dispositions de procdure pnale militaire relatives au temps de
guerre. (Art. 700, CPP)
Outras designaes: ministre de la Justice
ministro da Justia, s.m.,
As cartas rogatrias sero, pelo respectivo juiz, remetidas ao Ministro da Justia, a fim de
ser pedido o seu cumprimento, por via diplomtica, s autoridades estrangeiras
competentes.(Art. 783, CPP)
Outras designaes:-.
Nota: Garde de sceaux o nome tradicionalmente dado ao ministro de Justia da Frana.
grce, s.f., [DIR. PN]
Mesure de clmence par laquelle le prsident de la Rpublique, en vertu du droit que lui
confre la.17 de la Constitution du 4 octobre 1958, soustrait en tout ou partie lexcution
de la peine prononce contre lui (remise de peine) ou substitue cette peine une peine plus
douce (commutation de peine). V.o. 22 dcembre 1958, portant loi organique du Conseil
suprieur de la magistrature, a. 15 S. (VJGC, p.436-7)
A graa poder ser provocada por petio do condenado, de qualquer pessoa do povo, do
Conselho Penitencirio, ou do Ministrio Pblico, ressalvada, entretanto, ao Presidente da
Republica, a faculdade de conced-la espontaneamente. (Art. 734, CPP)
Outras designaes:-.
graa, s.f., [DIR. PN]
(...) o perdo, o que se compreende no somente a relevao da pena imposta pessoa,
como a comutao para pena mais benigna. O direito de graa exercido pelo representante
do poder pblico designado pela Constituio. Em regra, pelo sistema sempre adotado pelas
nossas Constituies, cabe ao Presidente da Repblica. (VJPS)
Extingue-se a punibilidade: I - pela morte do agente; II - pela anistia, graa ou indulto; III
- pela retroatividade de lei que no mais considera o fato como criminoso; IV - pela
prescrio, decadncia ou perempo; (...) (Art. 107, CP)
183
Outras designaes:-.
Nota: -.
greffier, s.m., [PR.]
Les greffiers sont les fonctionnaires de l'tat qui, dans les juridictions, sont chargs des
tches matrielles de rdaction, de reproduction des actes et de mise em oeuvre des
procdures de justice. Ils sont gardiens des archives de la juridiction et principalement des
minutes. Lors des audiences, ils assistent les magistrats et portent la robe. L'appelation
greffier a t remplac depuis quelques annes par celle de secrtaire-greffier, mais, par
tradition, l'ancienne appellation est toujours utilise. (GLJ, p.179)
Le prsident du tribunal fixe les jour et heure auxquels l'affaire sera appele ; s'il y a lieu,
il dsigne la chambre laquelle elle est distribue. Avis en est donn par le greffier aux
avocats constitus. (Art. 758, CPC)
Outras designaes: secrtaire-greffier.
escrivo, s.m., [DIR. PROC.]
Auxiliar do juzo de primeiro grau, titular do cartrio ou ofcio, a quem cabe: organizar os
autos, guard-los e conserv-los, assim como todos os papis e documentos relativos aos
feitos em geral; funcionar nas audincias e praticar os atos determinados el lei ou pelo juiz;
manter contato com o rgo do Ministrio pblico e com os procuradores das partes. OBS.
Ao escrivo do processo incumbe, independentemente de despacho, praticar de ofcio os
atos meramente ordinatrios, tais como a juntada e a vista obrigatria. (DJ, p.355)
Ao receber a petio inicial de qualquer processo, o escrivo a autuar, mencionando o
juzo, natureza do feito, o nmero de seu registro, os nomes das partes e a data do seu
incio; e proceder do mesmo modo quanto aos volumes que se forem formando.( Art. 166,
CPC)
Outras designaes:-.
Nota: Os tabelies so serventurios pblicos, que exercem atividades com uma certa
autonomia, enquanto os escrives, em regra, agem sob o mando direto de um juiz, ou de
uma autoridade, que lhes superintende os servios. (VJPS)
greffier en chef, s.m., [PR. CIV. / PR. PN.]
Chef dun scretariat-greffe, charg de la direction des services administratifs et de la
gestion financire de la juridiction. (LJ, p.294)
S'il n'y a aucun effet mobilier, le greffier en chef dresse un procs-verbal de carence. S'il y
des effets ncessaires l'usage des personnes qui restent dans les lieux, ou sur lesquels les
scells ne peuvent tre mis, le greffier en dresse un tat descriptif. (Art. 1315, CPC)
Outras designaes:-.
chefe de secretaria, s.,
184
No dispondo a lei de outro modo, as intimaes sero feitas s partes, aos seus
representantes legais e aos advogados pelo correio ou, se presentes em cartrio,
diretamente pelo escrivo ou chefe de secretaria.(Art.238, CPC)
Nota:-.
grosse, s.f., [PR. CIV.]
Copie d'une dcision de justice (ou d'un acte authentique) revtue de la formule excutoire,
c'est--dire de la formule ncessaire pour la faire excuter. (GJ)
Outras designaes: copie excutoire.
cpia, s.f., [DR. GER.]
(...) escrito ou papel em que se transcreve, palavra por palavra, tudo o que consta de outro
escrito ou papel. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota: Cpia um equivalente funcional, uma vez que no h um termo especfico para
se referir cpia de decises judiciais.
Deferido o pedido, o juiz, ao especificar as condies a que ficar subordinado o
livramento, atender ao disposto no art. 698, 1
o
, 2
o
e 5
o
. 1
o
Se for permitido ao
liberado residir fora da jurisdio do juiz da execuo, remeter-se- cpia da sentena do
livramento autoridade judiciria do lugar para onde ele se houver transferido, e
entidade de observao cautelar e proteo. (Art. 718, CPP)
H
Haute Cour de justice, s.f., [DR. CONST./PR. PN]
Juridiction politique rpressive, compose de parlementaires des deux assembles et devant
laquelle peut tre mis en accusation le Prsident de la Rpublique pour haute trahison. (LJ,
p.300)
Le Prsident de la Rpublique n'est responsable des actes accomplis dans l'exercice de ses
fonctions qu'en cas de haute trahison. Il ne peut tre mis en accusation que par les deux
assembles statuant par un vote identique au scrutin public et la majorit absolue des
membres les composant ; il est jug par la Haute Cour de Justice. (Art. 68, Const.)
Alta Corte de Justia, s.f.
O jornal Le Monde publicou na tera-feira o relatrio das investigaes da Justia sobre
um esquema de suborno organizado s custas de concesso de obras pblicas em Paris.
Esse esquema teria beneficiado o RPR e outros partidos, inclusive o socialista, mas o
presidente diz que no um cidado comum e, por isso, no pode ser obrigado a depr
sobre o assunto. A Constituio francesa prev que apenas uma comisso extraordinria, a
185
Alta Corte de Justia integrada por 12 deputados e 12 senadores , pode interrogar o
presidente. Ela no se rene desde o incio da 5 Repblica, em 1958. Para que o
interrogatrio seja possvel, necessrio um acordo prvio entre as duas cmaras do
Parlamento, altamente improvvel. (Correio Braziliense, 26/07/2001, Corrupo na
Frana, Parlamento revela bens de Chirac).
Nota: O termo traduzido "Alta Corte de Justia" consagrado.
homicide, s.m., [DR. PN.]
Atteinte porte la vie humaine. Cette atteinte doit avoir pour victime un adulte (comp. :
infanticide) sans lien de parent avec son auteur (comp. : parricide). Lhomicide ne
prsente pas la mme intensit selon quil a t commis par imprudence, C. pn., art. 319.
ou intentionnellement.C. pn., art. 295. Lhomicide volontaire est puni par larticle 221-1.
(LJ, p.302)
Le fait de receler ou de cacher le cadavre d'une personne victime d'un homicide ou dcde
des suites de violences est puni de deux ans d'emprisonnement et de 30000 euros d'amende.
(Art. 434-7, CPC)
Outras designaes: assassinat.
homicdio, s.m., [DIR.PN.]
(...) toda ao que possa causar a morte de um homem. Assim, no sentido penal, homicdio
exprime a destruio da vida de um ente humano, provocada por ato voluntrio (ao ou
omisso) de outro homem ou ser humano. So, pois, elementares, para a constituio do
homicdio, como delito: a) A preexistncia de uma vida humana. b) O ato voluntrio do
agente, causa eficiente da morte ou destruio provocada, seja esta conseqente de ao ou
omisso. c) A inteno determinada no agente para produzir a destruio, isto , o animus
necandi (nimo de dar a morte). (...) (VJPS)
Outras designaes: assassnio, assassinato
Nota: No prevalece no Brasil a distino do direito de outros povos (v. g., Frana), que
entende o assassnio como um homicdio qualificado, cometido com premeditao ou
emboscada. Aqui, os termos "assassnio" e "homicdio" so sinnimos. (Dicionrio jurdico
(ABL), p.72). Ou seja, qualificado como assassnio o homicdio premeditado ou no.
huis-clos, s.m., [PR.]
Exception au principe de la publicit des dbats judiciaires en raison de laquelle une
juridiction peut interdire au public laccs du prtoire par une dcision motive, lorsque
lordre public ou les bonnes moeurs risquent de souffrir de la publicit. (LJ, p.304)
Outras designaes: chambre du conseil [PR. CIV.]
segredo de justia, s.m., [DIR. PROC.]
(...) prtica de atos judiciais que, por sua natureza, devem ser praticados, ou executados em
particular, longe das vistas dos no interessados, ou subtrados do conhecimento pblico. A
186
prtica de atos em segredo de justia tanto se permite em processos criminais, como em
processos civis. Nos processos civis o segredo de justia autorizado em ateno ao decoro
ou interesse social. E, nos processos criminais, ele resultante das condies especiais do
processo, o que se decide pelo rbitro, que a eles preside, quando a lei assim no o
determinar. Nos processos que correm em segredo de justia, nenhuma certido ser
fornecida sem prvia autorizao do juiz. O contrrio ser permitir devassa em processo,
sujeito inviolabilidade. (VJPS)
Os atos processuais so pblicos. Correm, todavia, em segredo de justia os processos: I -
em que o exigir o interesse pblico; Il - que dizem respeito a casamento, filiao,
separao dos cnjuges, converso desta em divrcio, alimentos e guarda de menores.
(Art. 155, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
huissier de justice, s.m., [PR.]
Officier ministriel et officier public charg des significations (judiciaries et
extrajudiciaires) et de lexcution force des actes publics (jugements et actes notaris)
ainsi que du service intrieur des tribunaux (huissier audiencier). (LJ, p.451)
Lorsque l'acte n'est pas dlivr personne, l'huissier de justice mentionne sur la copie, soit
les indications relatives la personne laquelle cette copie a t laisse, soit l'indication
de la mairie laquelle elle a t remise. La copie de l'acte signifi doit tre place sous
enveloppe ferme ne portant que l'indication des nom et adresse du destinataire de l'acte,
et le cachet de l'huissier appos sur la fermeture du pli. (Art. 657, CPC)
Outras designaes:-.
oficial de justia, s.m., [DIR. PR.]
Denominao que se d aos serventurios da Justia, cuja funo a de desempenhar as
diligncias judiciais, ordenadas pelo juiz, ou que lhe forem atribudas por lei. Os oficiais de
justia tm f pblica, valendo, como atos autnticos, todos os que por eles forem passados.
E, desse modo, suas afirmaes valem como certas, quando por eles certificadas. No
entanto, no deve ser tomada a rigor a valia de suas afirmativas: elas se mostram
irrefutveis quando pertinentes s diligncias praticadas, quando para elas no se torna
necessria uma comprovao documentria. Quando o que se alega deva ser provado, a
mera assero deles no prevalece, salvo se acompanhada de prova inequvoca. (VJPS)
Far-se- a citao por meio de oficial de justia nos casos ressalvados no art. 222, ou
quando frustrada a citao pelo correio. (Art. 224., CPC)
Outras designaes: meirinho (ant.)
Nota:-.
187
hypothque, s.f., [DR. CIV.]
Droit rel accessoire grevant un immeuble et constitu au profit dun crancier en garantie
du paiement de la dette. Lhypothque nentrane pas dessaisissement du propritaire.
Lhypothque autorise le crancier non pay lchance faire saisir et vendre
limmeuble en quelque main quil se trouve (droit de suite) et se payer sur le prix avant
les cranciers chirographaires (droit de prfrence). Une hypothque peut tre autorise par
le juge titre conservatoire. Il existe aussi quelques cas dhypothques mobilires (navires,
aronefs). (LJ, p.304)
Celui des deux poux qui, par l'effet de l'hypothque exerce sur l'immeuble lui chu en
partage, se trouve poursuivi pour la totalit d'une dette de communaut, a de droit son
recours contre l'autre pour la moiti de cette dette. (Art. 1489, CC)
Outras designaes:-.
hipoteca, s.f, [DIR. CIV.]
Garantia real de dvida gravando imvel, navio ou aeronave, sem que a coisa gravada saia
do poder do devedor. (DJ, p.426)
Poder o juiz, ouvidas as partes e sem prejuzo da expedio dos editais, atribuir a
corretor de imveis inscrito na entidade oficial da classe a intermediao na alienao do
imvel penhorado. Quem estiver interessado em arrematar o imvel sem o pagamento
imediato da totalidade do preo poder, at 5 (cinco) dias antes da realizao da praa,
fazer por escrito o seu lano, no inferior avaliao, propondo pelo menos 40%
(quarenta por cento) vista e o restante a prazo, garantido por hipoteca sobre o prprio
imvel. (Art. 700, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
I
immeuble, s.m., [DR. CIV.]
Bien non susceptible d'tre dplac (ex : un terrain, un appartement ou une proprit
agricole...) (GJ)
Le lgataire titre universel contribue avec les hritiers au prorata de son molument ;
mais le lgataire particulier n'est pas tenu des dettes et charges, sauf toutefois l'action
hypothcaire sur l'immeuble lgu. (Art. 871, CC)
Outras designaes: -
imvel, s.m., [DIR. CIV.]
Coisa que no mvel, ou no suscetvel de ser removida sem destruio, modificao,
fratura ou dano. (...) (DJ, p.435)
188
Se, na venda de um imvel, se estipular o preo por medida de extenso, ou se determinar
a respectiva rea, e esta no corresponder, em qualquer dos casos, s dimenses dadas, o
comprador ter o direito de exigir o complemento da rea, e, no sendo isso possvel, o de
reclamar a resoluo do contrato ou abatimento proporcional ao preo.( Art. 500, CC)
Outras designaes: bem de raiz
Nota:-.
immunit, s.f., [DR. PN]
Privilge accord par la loi certaines personnes les dispensant de certaines obligations ou
les soumettant des juridictions spciales (ex : les parlementaires, diplomates). (GJ)
(...)Lorsque la personne recherche bnficie d'un privilge ou d'une immunit en France,
les dlais mentionns aux troisime et quatrime alinas ne commencent courir qu'
compter du jour o la chambre de l'instruction a t informe de sa leve. Lorsque le
consentement d'un autre Etat s'avre ncessaire, conformment au dernier alina de
l'article 695-26, ces dlais ne commencent courir qu' compter du jour o la chambre de
l'instruction a t informe de la dcision de cet Etat. Lorsqu'elle revt un caractre
dfinitif, la dcision de la chambre de l'instruction est notifie par tout moyen et sans dlai
l'autorit judiciaire de l'Etat membre d'mission par les soins du procureur gnral. (Art.
695-31, CPP)
Outras designaes:-.
imunidade, s.f., [DIR. PEN.]
(...) Privilgio outorgado a algum, para que se livre ou se isente de certas imposies
legais, em virtude do que no obrigado a fazer ou a cumprir certos encargos ou certa
obrigao, determinada em carter geral. Em princpio, atribuda a certas pessoas, em face
de funes pblicas exercidas (parlamentares, congressistas, diplomatas). E, por ela,
assegurada s mesmas uma soma de regalias, e prerrogativas excepcionais em relao s
demais pessoas. A imunidade coloca as pessoas, a quem se atribuem semelhantes
prerrogativas ou regalias, sob proteo especial. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
incapacit, s.f., [DR. CIV.]
Inaptitude juridique qui, dans les cas dtrmins par la loi (on parle d'incapacit lgale ou
de droit), empche une personne d'acqurir ou d'exercer valablement un droit. (VJGC,
p.465)
La rvocation faite dans un testament postrieur aura tout son effet, quoique ce nouvel acte
reste sans excution par l'incapacit de l'hritier institu ou du lgataire, ou par leur refus
de recueillir. (Art. 1037, CC)
Outras designaes:-.
189
incapacidade, s.f., [DIR. CIV.]
Ausncia de condies para o exerccio de determinada atividade. (DJ, p.444)
Na petio inicial, o interessado provar a sua legitimidade, especificar os fatos que
revelam a anomalia psquica e assinalar a incapacidade do interditando para reger a sua
pessoa e administrar os seus bens. (Art. 1.180, CPC)
Outras designaes: inaptido
Nota:-.
injonction de payer, s.f., [PR. CIV]
(...) Procdure simplifie de recouvrement des crances civiles et commerciales, quel quen
soit le montant ds lors quil est determin ou dterminable (articles 1405 et suivants du
nouveau Code de procdure civile). La crance doit tre de nature contractuelle ou statuaire
(cotisations dues caisse de retraite, par exemple) ou fond sur un effet de commerce
(lettre de change, billet ordre). Linjonction de payer ne peut tre utilise pour obtenir des
dommages-intrts. (...) (GLG, p.l90)
(VJGC, p.482)
Outras designaes: injonction de faire
Nota:-.
instance
1
, s.f., [PR.]
On entend par instance une suite dactes de procdure allant de la demande en justice
jusquau jugement. Son ouverture fait natre entre les plaideurs un lien juridique particulier
: le lien dinstance. Les voies de recours donnent lieu une instance nouvelle, lexception
de lopposition. (VJGC, p.488)
Outras designaes:-.
instncia, s.f., [DIR. PROC.]
(...) curso legal da causa ou a sua discusso e andamento, perante o juiz que a dirige, at
soluo da demanda ou do litgio. Nesta acepo, pois, identifica-se com a prpria marcha
processual, considerada no seu conjunto de atos, de prazos ou dilaes, diligncias e
formalidades, necessrios instruo e julgamento do processo. Instncia a ao em
movimento, com a prtica de todos os atos necessrios, desde que se inicia a causa, pela
petio inicial, at que se conclui, por sua soluo ou julgamento. (...) (VJPS)
Outras designaes: -.
Nota:-.
190
instance
2
, s.f., [PR.]
Partie de la phase procdurale qui s'est deroule. Un jugement en premire instance est
ainsie une dcision pouvant faire l'objet d'un appel. Par contre, un appel ne sera pas
possible si le jugement a t rendu en dernier ressort. (DVJ, p.191)
Outras designaes:-.
instncia, s.f., [DIR.PROC.]
Instncia tida, assim, no sentido de grau de jurisdio ou hierarquia judiciria,
determinado pela evidncia do juzo, em que se instituiu ou se instaurou quando se assinala,
numericamente, para determinar a mesma graduao, e indicar a ordem ou hierarquia do
estdio em que se movimenta a causa. Neste sentido, ento, evidenciam-se a primeira e a
segunda instncias. A primeira instncia determinada pelo juzo em que se iniciou a
demanda, ou onde foi proposta a ao. A primeira instncia pressupe a existncia de outra
instncia de hierarquia mais elevada, e para a qual se poder recorrer, quando se pretenda
anular ou modificar deciso dada pelo juiz da primeira instncia. Mas nela, na primeira,
que se processar todo feito at sua deciso final e execuo da sentena que ali for
proferida. A segunda instncia a que se institui em tribunal ou juzo de grau superior,
quando para ele se recorre de deciso ou sentena final proferida pelo juiz a quo. Nesta
hiptese, determina-se o juzo superior ou de superior instncia, como juzo ad quem.
(VJPS)
O recurso extraordinrio no tem efeito suspensivo, e uma vez arrazoados pelo recorrido
os autos do traslado, os originais baixaro primeira instncia, para a execuo da
sentena. (Art.637, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
instruction, s.f., [PR. PN]
Phase de linstance pnale constituant une sorte davant-procs qui permet dtablir
lexistence dune infraction et de dterminer si les charges releves lencontre des
personnes poursuivies sont suffisantes pour quune juridiction de jugement soit saisie. Cette
phase facultative en matire de dlit, obligatoire deux degrs en matire de crime, est
mene dabord par le juge dinstruction ensuite ventuellement par la chambre
daccusation. (LJ, p.325)
Pour l'application des articles 81, 82-1, 148-7, 48-8, 156, 167, 173, 221-2, 490-1, 503, 547
et 577, le chef de l'tablissement, ou, sous son autorit, le fonctionnaire charg du greffe,
tient dans chaque tablissement un registre des dclarations d'appel ou de pourvoi, un
registre des dclarations d'opposition et un registre des demandes de mise en libert, de
saisine de la chambre d'instruction, de demandes d'actes ou de mesures utiles
l'instruction et de requtes en annulation, dans lesquels sont conserves les dclarations,
demandes et requtes qu'il est appel recevoir et transmettre. Ces registres sont
composs de la copie des exemplaires numrots desdites dclarations, demandes et
requtes. (Art. D153, CPP)
191
Outras designaes:-.
instruo, s.f., [DIR. PROC. PEN.]
Fase do processo penal destinada a apurar a existncia, espcie e circunstncias do crime e
sua autoria. (DJ, p.460)
Terminada a inquirio das testemunhas, as partes - primeiramente o Ministrio Pblico
ou o querelante, dentro de 24 (vinte e quatro) horas, e depois, sem interrupo, dentro de
igual prazo, o ru ou rus - podero requerer as diligncias, cuja necessidade ou
convenincia se origine de circunstncias ou de fatos apurados na instruo, subindo logo
os autos conclusos, para o juiz tomar conhecimento do que tiver sido requerido pelas
partes. (Art. 499, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
interpellation: s.f. Ver mise en demeure
J
JAP: sigla Ver juge de lapplication des peines
JME: sigla Ver juge de la mise en tat
juge, s., [PR.]
Magistrat du sige par opposition au magistrat du ministre public (parquet). (GJ)
Les frais de poursuite sont taxs par le juge et il ne peut rien tre exig au-del du montant
de la taxe. Toute stipulation contraire, quelle qu'en soit la forme, est nulle de droit. Le
montant de la taxe est publiquement annonc avant l'ouverture des enchres et reproduit
dans le jugement. (Art. 701, CPC)
Outras designaes: magistrat.
juiz, s., [DIR. PROC]
O administrador da justia em nome do Estado. Titular de grau superior, togado, investido
na Magistratura mediante concurso pblico de ttulos e provas. (DJ, p.479)
Ao decidir o conflito, o tribunal declarar qual o juiz competente, pronunciando-se
tambm sobre a validade dos atos do juiz incompetente. (Art. 122., CPC)
Outras designaes: magistrado.
192
Nota: -.
juge aux affaires familiales, s., [DR. CIV./PR. CIV.]
Juge spcialis dans certains domaines du droit de la famille. Il se prononce sur les divorces
et sparations de corps et leurs consquences : la fixation et l'excution des obligations
alimentaires, l'attribution et l'exercice de l'autorit parentale.
En cas d'urgence, le juge aux affaires familiales peut autoriser l'un des poux, sur sa
requte, assigner l'autre poux jour fixe fin de conciliation. (Art. 1109, CPC)
Outras designaes:-.
juiz da famlia, s.
Pela primeira vez na histria do RN, o Ministrio Pblico foi convocado para se
posicionar sobre um divrcio de homossexuais. O procurador Geral de Justia, Paulo
Leo, decidiu que o divrcio entre homossexuais deve ser tratado na Vara de Famlia.
"Essa unio uma entidade familiar e j est prevista na Constituio." O caso aconteceu
quando duas mulheres decidiram pelo divrcio e o processo foi impetrado na Vara da
Famlia. O juiz da Famlia justificou que no tinha competncia para decidir, j que a
unio no reconhecida legalmente. O processo foi remetido a um juiz de Vara Cvel no
Especializada, que tambm se declarou incompetente para resolver o caso por considerar
que se trata de Direito contratual. A "dissoluo de unio estvel" entre as duas mulheres
envolve partilha de bens, penso alimentcia e a guarda do filho de uma das pessoas
envolvidas. O parecer do procurador ser remetido ao relator do processo,
desembargador Caio Alencar. (Tribuna do Norte, 17 de agosto, de 2002 , Divrcio de
homossexuais vai parar no MP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
juge de la mise en tat, s., [PR. CIV.]
Il instruit les dossiers en matire civile pour que les affaires soient en tat d'tre juges. Il
convoque les parties, veille la rgularit de la procdure et la communication des pices.
(GJ)
Outras designaes: JME
juiz, s., [DIR. PROC]
O administrador da justia em nome do Estado. Titular de grau superior, togado, investido
na Magistratura mediante concurso pblico de ttulos e provas. (DJ, p.479)
Outras designaes: magistrado.
Nota: O termo juiz um equivalente funcional, pois no h um termo especfico no
Brasil para designar o juge de la mise en tat.
193
juge de l'application des peines, s., [PR. PN]
Magistrat du sige du tribunal de grande instance nomm pour 3 anns, renouvelable dans
ces fonctions, charg damnager lexcution des sanctions pnales tant lorsquelles sont
subies en milieux carcral (dtermination de modalits de traitement pnitenciaire : il
accorde et rvoque les rductions de peine, permissions de sortir, la semi-libert, et.) quen
milieu libre (ex : contrle de lxcution des mesures de sursis avec mise lpreuve). (LJ,
p.335)
Les mesures relevant de la comptence du juge de l'application des peines sont accordes,
modifies, ajournes, refuses, retires ou rvoques par ordonnance ou jugement motiv
de ce magistrat agissant d'office, sur la demande du condamn ou sur rquisitions du
procureur de la Rpublique, selon les distinctions prvues aux articles suivants. (Art. 712-
4, CPP)
Outras designaes: JAP
juiz, s., [DIR. PROC]
O administrador da justia em nome do Estado. Titular de grau superior, togado, investido
na Magistratura mediante concurso pblico de ttulos e provas. (DJ, p.479)
Outras designaes: magistrado.
Nota: O termo juiz um equivalente funcional, pois no h um termo especfico no
Brasil para designar o juiz que trata apenas das questes relativas aplicao de pena.
juge de l'excution, s., [PR. CIV.]
La fonction de ce juge unique a t confie au prsidant du tribunal de grande instance,
celui-ci puvant dleguer ses pouvoirs soit un ou plusieurs juges de sa juridiction, soit
un ou plusieurs juges dinstance. Ce magistrat a une comptance exclusive pour connatre
des difficults relatives aux titres excutoires et toutes les contestations dcoulant dune
procdure dxecution force, en matire mobilire (saisies), mme si elles portent sur le
fond du droit. Cest lui aussi qui a qualit pour ordonner certaines mesures conservatoires.
Il a le droit dordonner une astreinte. Il a la facult de renvoyer laffaire la formation
collgiale. En appel, ses dcisions seront portes devant une chambre de lexcution. En
matire de surendettement des mnages, sa comptance a t substitue celle du juge
dinstance. (LJ, p.)
Sous rserve des alinas suivants, le dlai de grce nepeut tre accord que par la dcision
dont il est destin diffrer l'excution. En cas d'urgence, la mme facult appartient au
juge des rfrs. Aprs signification d'un commandement ou d'un acte de saisie, selon le
cas, le juge de l'excution a comptence pour accorder un dlai de grce. Cette comptence
appartient au tribunal d'instance en matire de saisie des rmunrations. L'octroi du dlai
doit tre motiv. (Art. 510, CPC)
Outras designaes:-.
juiz da execuo, s.,
194
IX - Os pagamentos devero ser feitos nos autos do processo de execuo, observando-se:
a) na medida em que ocorrer a liberao, as importncias respectivas sero depositadas,
na conta indicada pelo Juiz requisitante, sua disposio, considerado nos depsitos e
levantamentos o que dispe o art. 100 da Constituio da Repblica; b) efetivado o
pagamento do valor requisitado, remanescendo diferenas devidas por atualizao
monetria, os clculos devero ser efetuados pelo Juiz da execuo, que, aps a intimao
das partes, expedir nova requisio de pagamento e a encaminhar ao Presidente do o
Tribunal Regional, para a remessa do precatrio entidade devedora; (resoluo n
67/97, superior tribunal do trabalho)
Outras designaes:-.
Nota:-.
juge des enfants, s., [PR. CIV./PR. PN]
Juge spcialis des problmes de l'enfance au civil (mineur en danger) comme au pnal
(mineur dlinquant). Il prend des mesures de sauvegarde, d 'ducation et de protection
l'gard des jeunes jusqu' 18 ans. Il prside le tribunal por enfants. (GJ)
L'institution ou le service charg de l'exercice de la mesure adresse au juge des enfants qui
a statu ou qui a reu dlgation de comptence un rapport sur la situation et l'volution
du mineur selon la priodicit fixe par la dcision ou, dfaut, annuellement. (Art. 1199,
CPC)
Outras designaes:-.
juiz de menores, s.,
(...) juiz a que se comete o encargo de superintender e tomar conhecimento de todas as
questes referentes a menores, resolvendo-as conforme determinao legal, e tomando as
deliberaes e providncias indispensveis proteo dos menores desamparados e soluo
dos problemas que aos mesmos dizem respeito.
O processo de alimentos devidos a menores abandonados ser iniciado com a petio ao
Juiz de Menores e obedecer ao rito estabelecido no art. 685 do cdigo de Processo Civil.
(Art. 12, decreto-lei n. 6.026 de 24 de novembro de 1943, dispe sbre as medidas
aplicveis aos menores de 18 anos pela prtica de fatos considerados infraes penais e d
outras providncias.)
Outras designaes: juiz da infncia e da adolescncia
Nota:-.
juge des liberts et de la dtention, s., [PR. PN.]
Magistrat du sige (prsident, premier vice-prsident ou vice-prsident) dsign par le
prsident du tribunal de grande instance. Il est spcialement comptent pour ordonner,
pendant la phase dinstruction d'une affaire pnale, le placement en dtention provisoire
195
d'une personne mise en examen ou la prolongation de la dtention provisoire, et d'examiner
les demandes de mise en libert. Il est saisi par une ordonnance motive du juge (GJ)
Le procureur de la Rpublique, les juridictions d'instruction, le juge des liberts et de la
dtention et les juridictions de jugement comptents, en vertu des dispositions du prsent
code, pour ordonner une saisie de biens ou d'lments de preuve, sont comptents pour
prendre, dans les mmes cas et conditions, des dcisions de gel visant des biens ou des
lments de preuve situs sur le territoire d'un autre Etat membre de l'Union europenne et
pour tablir les certificats affrents ces dcisions. Le certificat peut prciser que la
demande de gel visant des lments de preuve devra tre excute dans l'Etat d'excution
selon les rgles du prsent code. (Art. 695-9-7, CPP)
Outras designaes:-.
juiz, s., [DIR. PROC]
O administrador da justia em nome do Estado. Titular de grau superior, togado, investido
na Magistratura mediante concurso pblico de ttulos e provas. (DJ, p.479)
Outras designaes: magistrado.
Nota: O termo juiz um equivalente funcional, pois no h um termo especfico no
Brasil para designar o juiz que trata apenas das questes de libertao e de deteno.
juge des rfers, s., [PR. CIV.]
Dsigne le prsident d'une juridiction comptente (tribunal de grande instance, tribunal de
commerce...), lorsqu'il se prononce rapidement en cas d'urgence. Il rend une dcision
provisoire mais immdiatement applicable.
La demande est porte par voie d'assignation une audience tenue cet effet aux jour et
heure habituels des referes. Si, nanmoins, le cas requiert clrit, le juge des rfrs peut
permettre d'assigner, heure indique, mme les jours fris ou chms, soit l'audience,
soit son domicile portes ouvertes. (Art. 485, CPC)
Outras designaes:-.
juiz, s., [DIR. PROC]
O administrador da justia em nome do Estado. Titular de grau superior, togado, investido
na Magistratura mediante concurso pblico de ttulos e provas. (DJ, p.479)
Outras designaes: magistrado.
Nota: O termo juiz um equivalente funcional, pois no h esse tipo de "juge des
rfrs" no Brasil.
juge des tutelles, s., [PR. CIV.]
Juge charg de se prononcer sur les rgimes de protection amnags en faveur des mineurs
et des majeurs : tutelle, curatelle, sauvegarde de justice.
196
Lorsqu'une personne a cess de paratre au lieu de son domicile ou de sa rsidence sans
que l'on en ait eu de nouvelles, le juge des tutelles peut, la demande des parties
intresses ou du ministre public, constater qu'il y a prsomption d'absence. (Art. 112,
CC)
Outras designaes:-.
juiz tutelar, s,
(...) Quanto ao fato de na jurisdio voluntria haver realizao de certos interesses
pblicos, para cuja formao o juiz convocado, no demonstraria a natureza
administrativa da jurisdio voluntria. Para exemplificar: a diferena entre a atividade
do tutor e do juiz tutelar, que o primeiro efetivamente pratica atividade negocial em
representao do incapaz, enquanto o juiz, embora desenvolva atividade tendente a tutelar
tambm o mesmo interesse do menor, no realiza, com sua sentena nenhuma atividade
negocial prpria em que ele seja interessado ou dela participe. O juiz no decide as
questes tutelares para substituir a deficiente vontade do incapaz, como o faz o tutor, mas
para garantir a atuao, segundo o direito, de um interesse protegido pela lei. (Ao:
Conceito, Teorias, Condies e Pressupostos da Ao Processual Civil - Profa. Cleonice
Neves)
Outras designaes:-.
Nota:-.
juge d'instruction, s., [PR. PN]
Il est saisi des affaires pnales les plus complexes (crimes et dlits). Il dirige alors l'action
de la police judiciaire. Il peut dcider de mettre une personne en examen et d'un contrle
judiciaire. Il rassemble les lments qu'il juge utiles la manifestation de la vrit, dirige
les interrogatoires, confrontations et auditions, et constitue le dossier qui sera soumis le cas
chant au tribunal correctionnel ou la cour d'assises. (GJ)
Sont comptents le juge d'instruction du lieu de l'infraction, celui de la rsidence de l'une
des personnes souponnes d'avoir particip l'infraction, celui du lieu d'arrestation
d'une de ces personnes, mme lorsque cette arrestation a t opre pour une autre cause
et celui du lieu de dtention d'une de ces personnes, mme lorsque cette dtention est
effectue pour une autre cause. (Art. 52, CPP)
Outras designaes:-.
juiz da instruo, s,
Art. 2 O relator, escolhido na forma regimental, ser o juiz da instruo, que se realizar
segundo o disposto neste captulo, no Cdigo de Processo Penal, no que for aplicvel, e no
Regimento Internodo Tribunal. (LEI N 8.038, DE 28 DE MAIO DE 1990.)
Outras designaes:-.
Nota: No sistema brasileiro s h juiz de instruo nos processos de crimes dolosos contra
a vida (homicdio, infantcio, aborto e induo, instigao e auxlio ao suicdio) em que h
uma fase de instruo judicial, com ampla defesa, que pode resultar na pronncia. Havendo
197
pronncia, o julgamento final ser perante o Tribunal do Jri, com toda a repetio da
instruo. Os debates so orais e as provas colhidas so sempre escritas, em qualquer das
fases. Para completar, em todos esses crimes - e s para eles - o julgamento pelo Jri
obrigatrio.
jugement
1
, s.m., [PR.]
Dsigne les dcisions des tribunaux de premire instance (on disait nagure des tribunaux
infrieurs par rapport aux cours) par opp. dautres dcisions nommes arrts (not. celles
de la Cour de cassation ou des cours dappel). (VJGC, p.515)
Outras designaes:-.
sentena de primeira instncia, s.f., [DIR. PROC.]
a pronunciada pelo juiz singular, competente para conhecer a questo trazida a seu juzo,
o qual se entende de grau ou categoria, hierarquicamente, inferior quele para quem se
poder recorrer. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
jugement
2
, s.m., [PR.]
Terme gnral por dsigner toute dcison prise par un collge de magistrats ou par un
magistrat statuant comme juge unique.
Outras designaes:-.
deciso judicial, s.m., [DIR. PROC.]
Genericamente, assim se designa todo e qualquer despacho proferido por um juiz ou
tribunal, em qualquer processo ou ato submetido sua apreciao e veredicto. Pode ser
proferida, em forma de mera deciso interlocutria, ou sob a forma de sentena (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
jugement
3
, s. m., [PR.]
Action de juger, plus prcisment dexaminer une affaire en vue de lui donner une solution,
en gnral aprs une instruction et des dbats. Ex. audience de jugement, bureau de
jugement. (VJPS, p.515)
Outras designaes:-.
julgamento, s.m., [DIR. PROC.]
(...) formao de juzo a respeito do assunto, que motiva a contenda. Juzo, a, deve ser tido
como convico, compreenso, persuaso, capacitao. Por ele, ento, formada a convico
198
ou formado o convencimento, em face dos fatos apresentados e dos elementos examinados,
o juiz ou julgador, si paret (se est claro), formula a sua sentena, que ser condenatria ou
absolutria. A sentena, pois, o resultado, a conseqncia do julgamento, parte dele,
visto que o julgamento se estrutura antes, pelo convencimento, pela capacitao a que
chegou o julgador, a respeito da verdade sobre os fatos controvertidos ou em debate na
demanda. Assim, o julgamento, alm de ser, em sentido objetivo, a soma de formalidades e
solenidades determinadas para a forma de julgar, indica, em acepo subjetiva, o
esclarecimento, que se faz mente do juiz, para que decida a respeito da causa, pondo-lhe
fim.(...) (VJPS)
No aceitando a suspeio, o juiz mandar autuar em apartado a petio, dar sua
resposta dentro em 3 (trs) dias, podendo instru-la e oferecer testemunhas, e, em seguida,
determinar sejam os autos da exceo remetidos, dentro em 24 (vinte e quatro) horas, ao
juiz ou tribunal a quem competir o julgamento. (Art.100, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
jugement avant dire droit, s.m., [PR. CIV.]
Dcision prise au cours de linstance, soit pour amnager une situation provisoire
(jugement provisoire, ainsi : mise sous squestre dun bien litigieux, garde des enfants), soit
pour organiser linstruction (jugement prparatoire).Un tel jugement ne dessaisit pas le juge
et nas pas dautorit de chose juge au principal. (LJ, p.338)
Outras designaes: jugement avant faire droit
deciso judicial, s.f., [DIR. PROC.]
(....) Todo e qualquer despacho proferido por um juiz ou tribunal, em qualquer processo ou
ato submetido sua apreciao e veredicto.Pode ser proferida, em forma de mera deciso
interlocutria, ou sob a forma de sentena. (VJPS)
Nota:-.
jugement avant faire droit: s.m. Ver jugement avant dire droit
jugement contradictoire, s.m., [PR. CIV.]
Jugement rendu lissue dune procdure au cours de laquelle les parties ont comparu et
fait valoir leurs moyens de dfense. Ce jugement est insusceptible dopposition. (LJ, p.)
Outras designaes:-.
sentena, s.f., [DIR. PROC.]
Ato de jurisdio pelo qual a autoridade competente resolve as controvrsias a respeito do
199
processo, da ao ou do mrito. (Toda sentena compe-se, essencialmente, do relatrio da
motivao e da deciso (dispositivo). (VJP, p.274)
Outras designaes:-.
Nota: No Brasil, no h um nome especfico para a sentena que provm de um
julgamento na qual as partes compareceram e debateram. Sendo assim, o termo "sentena"
um equivalente funcional de "jugement contradictoire".
jugement dfinitif: s.m. Ver jugement avant faire droit
jugement par dfaut, s.m., [PR. CIV.]
Jugement rendu la suite d'un procs auquel le dfendeur n'a pas comparu ou n'a pas t
reprsent quand l'assignation ne lui a pas t personnellement remise. Il peut tre fait
opposition un tel jugement.
La personne civilement responsable et la partie civile peuvent former opposition tout
jugement par dfaut leur encontre, dans les dlais fixs l'article 491, lesquels courent
compter de la signification du jugement, quel qu'en soit le mode. (Art. 493, CPP)
Outras designaes:-.
sentena revelia, s.m.
Se o Juiz Presidente proferir a sentena revelia (arts.319 e 328 do Cdigo de Processo
Civil), julgando provados os artigos, ou o artigo, de liquidao, ser expedido, ao
executado, o mandado de citao e penhora (modelo anexo n 53).18.26. Caso haja
necessidade de quantificao das parcelas devidas, poder o Juiz Presidente determinar a
remessa dos autos ao S.C.L.S., obedecidas as regras dos subitens 18.4 e 18.9 deste guia,
antes de proferir a sentena. (Provimento n 1/1984 da corregedoria-geral da justia do
trabalho, determinando uniformizao de procedimentos para tramitaosimplificada dos
feitos trabalhistas na justia do trabalho, pgina: 2841)
Outras designaes:-.
Nota:-.
jugement sur le fond, s.m., [PR.]
Jugement qui, tranchant une contestation, a relativement celle-ci lautorit de la chose
juge. Englobe ceux qui tranchent la contestation principale (jugement dfinitif sur le
principal) et ceux qui tranchent une contestation incidente (sur exception de procdure ou
tout autre incident contentieux), jugement au fond mais sur incident (NCPC, a. 480).
(VJPS, p.516)
La partie qui a exerc son action devant la juridiction civile comptente ne peut la porter
200
devant la juridiction rpressive. Il n'en est autrement que si celle-ci a t saisie par le
ministre public avant qu'un jugement sur le fond ait t rendu par la juridiction civile.
(Art. 5, CPP)
Outras designaes: jugement dfinitif
sentena de mrito, s.f., [DIR. PROC.]
Desta forma, sentena de mrito, ou definitiva aquela que decide o mrito da causa, no
todo ou em parte, implicando em extino do prprio direito de ao. A sentena de mrito
faz coisa julgada material, logo impede a renovao da ao do mesmo juzo em outro
processo. Da mesma forma, a sentena de mrito faz coisa julgada formal que no permite
a retomada da discusso dentro do processo findo. (Questes polmicas no direito
processual penal)
Outras designaes: sentena definitiva
Nota:-.
juridiction
1
, s.f., [PR.]
Dsigne un tribunal ou une cour. (GJ)
Le litige n, les parties peuvent toujours convenir que leur diffrend sera jug par une
juridiction bien que celle-ci soit incomptente en raison du montant de la demande. Elles
peuvent galement, sous la mme rserve et pour les droits dont elles ont la libre
disposition, convenir en vertu d'un accord exprs que leur diffrend sera jug sans appel
mme si le montant de la demande est suprieur au taux du dernier ressort. (Art. 41, CPC)
Outras designaes:-.
tribunal, s.m., [DIR. PROC.]
rgo composto de vrios juzes com jurisdio e competncia prprias, reunidos em
cmaras ou turmas, conforme determine a organizao judiciria ou o prprio regimento
interno, com o fim de realizarem a administrao da justia. (...) (VJP, p. 300)
Nota: Na Frana h diferena entre Tribunal e Cour. O primeiro diz respeito s instituies
que exercem uma jurisdio, em regra, de carter inferior, o segundo corresponde aos
tribunais de ordem superior. No Brasil, tanto as instituies de ordem inferior como
superior so denominadas Tribunais.
Nota-se que o termo portugus "jurisdio" refere-se ao poder de julgar da autoridade
judiciria e no instituio que julga.
juridiction
2
, s.f., [PR.]
Pourvoi e devoir de rendre la justice par aplication du Droit (en disant le Droit). (VJGC,
p.517)
Outras designaes: -.
201
jurisdio, s.f., [PR.]
Poder que tem a autoridade judiciria de julgar e aplicar normas a cada caso concreto.(...)
(VJP, p.167)
Outras designaes:-.
O juiz no poder exercer jurisdio no processo em que: I - tiver funcionado seu cnjuge
ou parente, consangneo ou afim, em linha reta ou colateral at o terceiro grau, inclusive,
como defensor ou advogado, rgo do Ministrio Pblico, autoridade policial, auxiliar da
justia ou perito; II - ele prprio houver desempenhado qualquer dessas funes ou servido
como testemunha; III - tiver funcionado como juiz de outra instncia, pronunciando-se, de
fato ou de direito, sobre a questo;IV - ele prprio ou seu cnjuge ou parente,
consangneo ou afim em linha reta ou colateral at o terceiro grau, inclusive, for parte ou
diretamente interessado no feito. (Art. 252, CPP)
Nota:-.
jurisprudence, s.f., [PR.]
Ensemble des dcisions de justice qui interprtent, prcisent le sens des textes de droit. (GJ)
Il est interdit aux candidats, sous peine d'exclusion, d'avoir par-devers eux des documents
imprims ou manuscrits. Toutefois, ils peuvent consulter des codes ou recueils de lois,
dcrets et circulaires ; ces derniers peuvent comporter des rfrences des textes
lgislatifs ou rglementaires ainsi qu' des articles de doctrine ou des dcisions de
jurisprudence. Toute fraude ou tentative de fraude dans l'une quelconque des preuves
crites entrane l'exclusion immdiate de l'examen, prononce sans dlai et sans appel.
Sans prjudice de sanctions disciplinaires, le candidat peut ne pas tre autoris se
prsenter l'examen les annes suivantes. (Art. A36-6, CPP)
Outras designaes:-.
jurisprudncia, s.f., [DIR. PROC.]
Srie de acrdos dos tribunais sobre a interpretao do mesmo preceito jurdico e sua
aplicao em face de fatos anlogos. (...) (DJ, p.488)
O julgamento, tomado pelo voto da maioria absoluta dos membros que integram o
tribunal, ser objeto de smula e constituir precedente na uniformizao da
jurisprudncia. (Art. 479, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
L
202
lgitime dfense, s.f., [DR. PN]
Fait justificatif permettant de riposter par la violance une agression actuelle et injuste
dirige contre les personnes ou les biens. La lgitime dfense des biens et consacre par
larticle 122-5 du NCP lexclusion de lhomicide volontaire. (LJ, p.348)
Est prsum avoir agi en tat de lgitime dfense celui qui accomplit l'acte : 1 Pour
repousser, de nuit, l'entre par effraction, violence ou ruse dans un lieu habit ; 2 Pour se
dfendre contre les auteurs de vols ou de pillages excuts avec violence. (Art. 122-6, CP)
Outras designaes:-
legtima defesa, s.f., [DIR. PEN.]
(...) repulsa da fora pela fora, diante do perigo apresentado pela injusta agresso, atual e
iminente, quando outro meio no se apresenta para evitar o perigo ou a ofensa que dela
possa resultar. (...)Evidenciada a legtima defesa, em matria criminal, d-se a excluso da
criminalidade. (VJPS)
Faz coisa julgada no cvel a sentena penal que reconhecer ter sido o ato praticado em
estado denecessidade, em legtima defesa, em estrito cumprimento de dever legal ou no
exerccio regular de direito. (Art.65, CPP)
Outras designaes:-
Nota:-.
libration conditionnelle, s.f., [PR. PN.]
Faveur revocable qui peut tre accorde un condamn prsentant des gages srieux de
radaptation sociale ; elle consiste (lorsque les conditions lgales sont runies) en la mise
en libert anticipe de lintress assortie de mesures dassistance et de contrle (C. pr.
pn., a. 729 s.), afin de continuer, en milieu libre le traitement pnitentiaire commenc en
tablissement. (VJGC, p.536)
Le juge de l'application des peines peut prvoir que la peine s'excutera sous le rgime de
la semi-libert, soit lorsqu'il reste subir par le condamn une ou plusieurs peines
privatives de libert dont la dure totale n'excde pas un an, soit lorsque le condamn a t
admis au bnfice de la libration conditionnelle, sous la condition d'avoir t soumis
titre probatoire au rgime de la semi-libert. (Art. 723-1, CPP)
Outras designaes:-.
livramento condicional, s.m., [PROC. PEN]
(...) benefcio ou a concesso feita ao condenado, para que fique livre da priso, a que
estava sujeito, mesmo antes do trmino da pena. O condenado, assim, solto antes do
tempo, postoem liberdade, mesmo que no tenha cumprido a totalidade da pena. dito de
condicional, porque o condenado no fica definitivamente livre. A concesso pode ser
revogada. E pela mesma pena, que no fora completamente cumprida, pode retornar ao
203
crcere ou deteno. Alm disso, pelo livramento condicional, continua o condenado sob
vigilncia: est em liberdade vigiada. (VJPS)
Praticada pelo liberado nova infrao, o juiz ou o tribunal poder ordenar a sua priso,
ouvido o Conselho Penitencirio, suspendendo o curso do livramento condicional, cuja
revogao ficar, entretanto, dependendo da deciso final no novo processo. (Art. 732,
CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
libert surveille, s.f., [DR. PN.]
Mesure de sret prise lencontre dun mineur dlinquant qui a pour effet de le placer
sous la surveillance et le contrle ducatif dun dlgu, sous lautorit du juge des enfants.
Cette mesure peut tre ordone titre dobservation, dpreuve ou dducation. Dans le
dernier cas, elle concerne aussi bien les mineurs en libert que ceux qui sont en internat ou
dans un tablissement pnitentiaire. (LJ, p.352)
Outras designaes:-.
liberdade assistida, s.f., [DR. PN.]
Medida socioeducativa aplicada ao adolescente pela prtica de ato infracional, sempre que
se afigurar a mais adequada, a cargo de um orientador designado para acompanhar o caso e
de durao mnima de 6 meses. (DJ, p.521)
Outras designaes:-.
Nota: No Brasil, o menor infrator no regulado pelo direito penal comum, disposto no
cdigo penal. A ele reserva-se alguns benefcios dispostos no ECA ( Estatuto da criana e
do adolescente).
liticonsort, s. m., [PR. CIV.]
Plaideurs qui dans une instance, occupent une position procdurale analogue comme
demandeurs (actifs) ou dfendeurs (passifs). (VJPS, p.544)
Outras designaes: consort
litisconsorte, s., [DIR. PROC. CIV.]
(...) toda pessoa que, juntamente com outra ou outras, na qualidade de co-autor ou co-ru,
tambm parte na mesma causa, para participar do mesmo destino ou sorte, que solucionar o
litgio. Nesta razo, os vrios litisconsortes unem-se para um mesmo sentido e para
obteno dos mesmos resultados, que se atribuam a qualquer deles. Embora, na promoo
dos atos processuais, tenham os litisconsortes relativa independncia, em verdade eles
compem um s todo: da serem co-autores ou co-rus.
Cada litisconsorte tem o direito de promover o andamento do processo e todos devem ser
intimados dos respectivos atos. (Art. 49, CPC)
204
Outras designaes: consorte
Nota:-.
litige
1
, s.m., [PR.]
Dsaccord sur un fait ou un droit donnant lieu un arbitrage ou un procs. (GJ)
Outras designaes:-
litgio, [DIR. PROC.]
Pendncia capaz de provocar um processo. (VJP, p.178)
Outras designaes:-.
Nota:-.
litige
2
, s.m., [PR.]
Synonime de procs ou de cause. (VJGC, p.544)
Outras designaes: cause, procs
litgio, s.m., [DIR. PROC.]
(...) controvrsia ou a discusso formada em juzo, a respeito do direito ou da coisa, que
serve de objeto da ao ajuizada. A rigor, pois, litgio entende-se a demanda proposta em
justia, quando contestada. Pela contestao, o juzo se forma. E o judicium suscipit,
tecnicamente, quer significar a prpria contestao, que vem determinar ou marcar a fase
litigiosa da demanda. Assim, somente h litgio em processo contencioso, onde haja
formao de juzo para discusso da causa.
Outras designaes: causa, processo.
Nota:-.
loi, s.m., [DR. GN]
Rgle de droit crite porte gnrale et impersonnelle, applicable tous, vote par le
Parlement : l'assemble nationale et le Snat. La loi est promulgue (signe) par le
Prsident de la Rpublique et publie au journal officiel (JO).
Les juges peuvent tre pris partie dans les cas suivants :1 S'il y a dol, fraude, concussion
ou faute lourde professionnelle qu'on prtendrait avoir t commis, soit dans le cours de
l'instruction, soit lors des jugements ; 2 Si la prise partie est expressment prononce
par la loi ;3 Si la loi dclare les juges responsables, peine de dommages et intrts ; 4
S'il y a dni de justice. L'Etat est civilement responsable des condamnations en dommages-
intrts qui seront prononces, raison de ces faits, contre les magistrats, sauf son recours
contre ces derniers. (Art. 505, CPC)
205
Outras designaes:-.
lei, s.f., [DIR. GER.]
Expresso da vontade geral; vontade da coletividade personalizada no Estado, tendo como
caractersticas essenciais a forma escrita e a publicidade. OBS: A palavra lei, constante do
exrdio da LICC (art.1), disciplinador de sua vigncia, tem carter restritivo e compreende
apenas os atos emanados do Poder Legislativo. Deste modo, os decretos e demais atos do
Poder executivo, por serem regulamentares ou normativos, no se incluem na definio de
lei, nem no citado preceito. (DJ, p.501)
Outras designaes:-.
Nota:-.
M
magistrat: s m Ver juge
maison d'arrt, s.f., [DR. PN.]
Par opp. aux tablissements pour peines, tablissement pnitentiaire principalement destin
recevoir des prvenus incarcrs (dtention provisoire, flagrant dlit) et, secondairement,
les condamns des peines demprisonement de courte dure (dans les limites dtermines
par la loi. (VJPS, p.558)
Une requte contenant les moyens d'appel peut tre remise dans les dlais prvus pour la
dclaration d'appel au greffe du tribunal ; elle est signe de l'appelant ou d'un avocat
inscrit un barreau ou d'un avou ou d'un fond de pouvoir spcial. La requte, ainsi que
les pices de la procdure sont envoyes par le procureur de la Rpublique au parquet de
la cour dans le plus bref dla. Si le prvenu est en tat d'arrestation, il est galement, dans
le plus bref dlai, et par ordre du procureur de la Rpublique, transfr dans la maison
d'arrt du lieu o sige la cour d'appel. (Art. 504, CPP)
Outras designaes:-.
casa de deteno, s.f., [DIR. PEN.]
Estabelecimento oficial onde ficam detidos os rus que aguardam julgamento.
Outras designaes:-.
Nota: O termo "casa de deteno" consiste em um equivalente parcial do termo "maison
d'arrt", pois pelo menos em lei, este local deve acolher apenas aqueles que esperam por
julgamento, enquanto o termo francs engloba tambm os acusados com pena de curta
durao (cerca de um ano).
206
maison centrale, s.f., [DR. PN]
tablissement pnitentiaire o sont dtenus les condamns des peines privatives de libert
de longue dure (plus d'un an restant subir lorsque la peine devient dfinitive) ou au
moins ceux de ces condamns qui ne sont pas affects des centres de dtention. (VJGC,
p.558)
Dans chaque maison centrale ou centre de dtention la prise en charge des dtenus est
effectue, leur arrive, par le chef d'tablissement et les diffrents personnels viss
l'article D. 285, en particulier par les membres du service pnitentiaire d'insertion et de
probation comptent auprs de l'tablissement. A cette occasion, les condamns sont
informs du rgime intrieur de l'tablissement et du projet d'excution de leur peine, dont
les modalits sont examines avec eux, ainsi qu'il est prvu l'article D. 74. La priode
d'accueil et d'observation, durant laquelle les dtenus peuvent tre placs
l'emprisonnement individuel, ne peut excder quinze jours. (Art. D94, CPP)
Outras designaes:-.
presdio, s.m., [DIR. PEN.]
(...) estabelecimento ou o local militarmente guarnecido, que tambm serve para priso de
certos condenados, ou para que a cumpram suas condenaes. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
maison de justice et du droit, s.f., [PR. CIV. / PR. PN.]
Structure dpendant de l'autorit judiciaire cre dans des communes ou quartiers loigns
des palais de justice. C'est un lieu de justice de proximit pour tous les habitants o
interviennent de nombreux acteurs : magistrats, greffiers, avocats, ducateurs de la
protection judiciaire de la jeunesse, dlgus du procureur, agents des services d'insertion et
de probation... Ils rpondent de manire adapte la petite dlinquance quotidienne par des
procdures souples et rapides : actions de prvention, d'insertion et de rinsertion, mesures
alternatives aux poursuites pnales. Ils rpondent aussi aux petits litiges civils (logement,
consommation) en proposant des solutions l'amiable rapides et de qualit (conciliation,
mdiation). C'est aussi un lieu d'accueil, d'coute, d'orientation et d'information sur les
droits et les obligations : on y offre des services et des comptences pour que chacun puisse
obtenir les informations juridiques dont il a besoin (par exemple, consultations juridiques
par des avocats, aide et soutien par des associations...). Un accueil spcifique est rserv
aux victimes d'infraction. (GJ)
(...)La proposition de composition pnale manant du procureur de la Rpublique peut tre
porte la connaissance de l'auteur des faits par l'intermdiaire d'un officier de police
judiciaire. Elle fait alors l'objetd'une dcision crite et signe de ce magistrat, qui prcise
la nature et le quantum des mesures proposes et qui est jointe la procdure. La
composition pnale peut tre propose dans une maison de justice et du droit. La personne
qui est propose une composition pnale est informe qu'elle peut se faire assister par un
avocat avant de donner son accord la proposition du procureur de la Rpublique. Ledit
207
accord est recueilli par procs-verbal. Une copie de ce procs-verbal lui est transmise.(...)
(Art. 41-2, CPP)
Outras designaes: MJD
Nota: Nao h no Brasil instituio equivalente.
mandat
1
, s.m., [PR. PN.]
Ordre crit ou mise en demeure par lequel, ou par laquelle, un magistrat ou une juridiction
pnale dcide de la comparution ou de la mise en dtention dune personne. (GJ)
Lorsqu'il y a lieu transfrement dans les conditions prvues par les articles 128 et 129, la
personne doit tre conduite devant le juge d'instruction qui a dlivr le mandat dans les
quatre jours de la notification du mandat. Toutefois, ce dlai est port six jours en cas de
transfrement d'un dpartement d'outre-mer vers un autre dpartement ou de la France
mtropolitaine vers un dpartement d'outre-mer. (Art. 130, CPP)
Outras designaes:-.
mandado, s.m., [DIR.PROC.PEN.]
(...) Ato escrito, emanado de autoridade pblica, judicial ou administrativa, em virtude do
qual deve ser cumprida a diligncia ou a medida, que ali se ordena ou se determina. Para os
mandados expedidos pela autoridade judicial, diz-se, propriamente, mandado judicial.
Conforme a natureza da ordem, isto , conforme a natureza do ato judicial a ser praticado,
por determinao do juiz, o mandado judicial toma denominaes especiais: mandado de
citao, mandado de priso, mandado de execuo, mandado de manuteno, mandado de
segurana etc. Quer isto dizer que, para melhor ser designado, o ato distinguido pelo
contedo da ordem dada. (...) (VJPS)
A busca pessoal independer de mandado, no caso de priso ou quando houver fundada
suspeita de que a pessoa esteja na posse de arma proibida ou de objetos ou papis que
constituam corpo de delito, ou quando a medida for determinada no curso de busca
domiciliar. (Art. 244., CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
mandat
2
, s.m., [DR. CIV.]
Contrat par lequel une personne (le mandant) charge une autre personne (le mandataire) de
la reprsenter pour accomplir en son nom des actes juridiques comme la vente ou la
location. La procuration est l'crit par lequel est donn le mandat. (GJ)
Quiconque entend reprsenter ou assister une partie doit justifier qu'il en a reu le mandat
ou la mission. L'avocat ou l'avou est toutefois dispens d'en justifier.L'huissier de justice
208
bnficie de la mme dispense dans les cas o il est habilit reprsenter ou assister les
parties. (Art. 416, CPC)
Outras designaes:-.
mandato, s.m., [DIR. CIV.]
Modalidade de contrato pela qual algum (mandatrio) recebe de outro (mandante) poderes
para praticar ato ou administrar interesses, e cujo instrumento a procurao.
Etimologicamente, mandato e mandado tm origem nica do latim mandatum, na acep. de
ordem e encargo. Foram os idiomas neolatinos que diversificaram a significao,
reservando a forma regressiva mandato para a substituio de uma pessoa por outra na
execuo de um encargo, inclusive o exerccio de cargo ou funo, e mandado para a
execuo de uma ordem. (DJ, p.543)
A outorga do mandato est sujeita forma exigida por lei para o ato a ser praticado. No
se admite mandato verbal quando o ato deva ser celebrado por escrito. (Art. 657, CPP)
Outras designaes:-.
Nota: A procurao, pois, a escritura do mandato, embora, por extenso, sirva para
designar o prprio mandato que, por lei, se confere.(VJPS) Em francs ocorre o mesmo.
Fala-se indistintamente em "mandat" ou "procuration". Designa, assim, tanto o poder
quanto o documento pelo qual o poder conferido.
mandat d'amener, s.m., [PR. PN.]
Ordre done la force publique par le procureur de la Rpublique ou un magistrat
instructeur, de conduire immdiatement une personne devant lui, soit queelle soit
suponne davoir particip un crime flagrant, soit quelle fasse lobjet dune mise en
examen. (LJ, p.365)
Toute personne arrte en vertu d'un mandat d'amener, qui a t retenue pendant plus de
vingt-quatre heures sans avoir t interroge, est considre comme arbitrairement
dtenue. Les articles 432-4 432-6 du code pnal sont applicables aux magistrats ou
fonctionnaires qui ont ordonn ou sciemment tolr cette rtention arbitraire. (Art. 126,
CPP)
Outras designaes:-.
mandado, s.m., [DIR.PROC.PEN.]
(...) Ato escrito, emanado de autoridade pblica, judicial ou administrativa, em virtude do
qual deve ser cumprida a diligncia ou a medida, que ali se ordena ou se determina. Para os
mandados expedidos pela autoridade judicial, diz-se, propriamente, mandado judicial.
Conforme a natureza da ordem, isto , conforme a natureza do ato judicial a ser praticado,
por determinao do juiz, o mandado judicial toma denominaes especiais: mandado de
citao, mandado de priso, mandado de execuo, mandado de manuteno, mandado de
segurana etc. Quer isto dizer que, para melhor ser designado, o ato distinguido pelo
contedo da ordem dada. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
209
Nota: O termo "mandado" parcial pois no h um nome especfico para um mandado que
ordena o comparecimento de uma pessoa.
mandat d'arrt, s.m., [PR. PN]
Ordre donn la force publique, par un magistrat instructeur ou par une juridiction pnale,
de rechercher un inculp ou un prvenu, et de le conduire la maison darrt indique sur le
mandat o il sera reu et dtenu. (LJ)
Tout mandat d'arrt ou de recherche est inscrit, la demande du juge d'instruction ou du
procureur de la Rpublique, au fichier des personnes recherches. Lorsque la personne est
renvoye devant la juridiction de jugement par une dcision passe en force de chose
juge, le gestionnaire du fichier en est inform pour qu'il soit le cas chant fait
application, s'il s'agit d'un mandat d'arrt, des dispositions de l'article 135-2. (Art. 135-3,
CPP)
Outras designaes: -.
mandado de priso, s.m., [DIR. PROC. PEN]
(...) ordem escrita do juiz competente, determinando a priso da pessoa, denunciada por
crime inafianvel ou j condenada por crime, que lhe foi imputado. Exceto o caso de
priso em flagrante, no se permite que seja a pessoa presa, sem essa ordem escrita
emanada da autoridade competente. (...) (VJPS)
No caso de ainda no ter sido expedido mandado de priso, por tratar-se de infrao penal
em que o ru se livra solto ou por estar afianado, o juiz, ou o presidente da cmara ou
tribunal, se tiver havido recurso, far expedir o mandado de priso, logo que transite em
julgado a sentena condenatria. (Art.675, CPP)
Outras designaes: -.
Nota:-.
mandat de comparution, s.m., [PR. PN.]
Dcision du juge d'instruction mettant une personne mise en examen en demeure de se
prsenter devant lui, qui est notifie par un huissier de justice ou un agent de la force
publique. (GJ)
Le juge d'instruction interroge immdiatement la personne qui fait l'objet d'un mandat de
comparution. Il est procd dans les mmes conditions l'interrogatoire de la personne
arrte en vertu d'un mandat d'amener. Toutefois, si l'interrogatoire ne peut tre immdiat,
la personne peut tre retenue par les services de police ou de gendarmerie pendant une
dure maximum de vingt-quatre heures suivant son arrestation avant d'tre prsente
devant le juge d'instruction ou dfaut le prsident du tribunal ou un juge dsign par
celui-ci, qui procde immdiatement son interrogatoire ; dfaut, la personne est mise
en libert. (Art. 125, CPP)
Outras designaes:-.
210
mandado, s.m., [DIR.PROC.PEN.]
(...) Ato escrito, emanado de autoridade pblica, judicial ou administrativa, em virtude do
qual deve ser cumprida a diligncia ou a medida, que ali se ordena ou se determina. Para os
mandados expedidos pela autoridade judicial, diz-se, propriamente, mandado judicial.
Conforme a natureza da ordem, isto , conforme a natureza do ato judicial a ser praticado,
por determinao do juiz, o mandado judicial toma denominaes especiais: mandado de
citao, mandado de priso, mandado de execuo, mandado de manuteno, mandado de
segurana etc. Quer isto dizer que, para melhor ser designado, o ato distinguido pelo
contedo da ordem dada. (...) (VJPS)
Se o acusado no atender intimao para o interrogatrio, reconhecimento ou qualquer
outro ato que, sem ele, no possa ser realizado, a autoridade poder mandar conduzi-lo
sua presena. Pargrafo nico. O mandado conter, alm da ordem de conduo, os
requisitos mencionados no art. 352, no que Ihe for aplicvel. (Art. 260, CPP)
Outras designaes:-.
Nota: O termo "mandado" constitui um equivalente parcial, pois no h em nosso Direito
um termo especfico para designar uma ordem de conduo.
mandat de dpt, s.m., [PR. PN]
Ordre donn par un magistrat au chef (directeur) d'un tablissement pnitentiaire de
recevoir et de maintenir en dtention une personne mise en examen. (GJ)
Outras designaes:-.
mandado de priso, s.m., [DIR. PROC. PEN]
(...) ordem escrita do juiz competente, determinando a priso da pessoa, denunciada por
crime inafianvel ou j condenada por crime, que lhe foi imputado.Exceto o caso de
priso em flagrante, no se permite que seja a pessoa presa, sem essa ordem escrita
emanada da autoridade competente. (...) O mandado deve ser apresentado ao diretor ou
encarregado da priso, para que possa este, em seu cumprimento, receber e recolher o
preso. E a, tambm, passar o recibo da entrega do preso. (VJPS)
No caso de ainda no ter sido expedido mandado de priso, por tratar-se de infrao penal
em que o ru se livra solto ou por estar afianado, o juiz, ou o presidente da cmara ou
tribunal, se tiver havido recurso, far expedir o mandado de priso, logo que transite em
julgado a sentena condenatria. (Art.675, CPP)
Outras designaes: -.
Nota: No Brasil, o prprio mandado de priso apresentado ao diretor do local onde o
preso ser recolhido.
mariage, s.m., [DR. CIV.]
Union lgitime de lhomme et de la femme rsultant dune dclaration reue en forme
solennelle par lofficier dtat civil qui a reu auparavant les consentements des futurs, en
211
vue de la cration dune famille et dune aide mutuelle dans la traverse de lexistence. Ce
terme dsigne galement lacte juridique crateur de lunion. (LJ, p.369)
Les personnes qui ont perdu la nationalit franaise raison du mariage avec un tranger
ou de l'acquisition par mesure individuelle d'une nationalit trangre peuvent, sous
rserve des dispositions de l'article 21-27, tre rintgres par dclaration souscrite, en
France ou l'tranger, conformment aux articles 26 et suivants. Elles doivent avoir
conserv ou acquis avec la France des liens manifestes, notamment d'ordre culturel,
professionnel, conomique ou familial. (Art. 24-2, CC)
Outras designaes:-.
casamento, s.m., [DIR. CIV.]
Negcio jurdico solene pelo qual o homem e a mulher manifestam, perante o juiz, a sua
vontade de estabelecer o vnculo conjugal, e o juiz os declara casados. (DJ)
A doao feita em contemplao de casamento futuro com certa e determinada pessoa,
quer pelos nubentes entre si, quer por terceiro a um deles, a ambos, ou aos filhos que, de
futuro, houverem um do outro, no pode ser impugnada por falta de aceitao, e s ficar
sem efeito se o casamento no se realizar. (Art. 546., CC)
Outras designaes: matrimnio
Nota:-.
mdiateur de la Rpublique, s.m., [DR. CONST. / DR. ADM.]
Autorit indpendente institue en 1973 lexemple de lOmbudsman, le Mdiateur est
charg, face une Administration considre comme de plus en plus bureaucratique et
complexe, de simplifier et dhumaniser la protection des administrs, sans se substituer aux
tribunaux. Nomm pour six ans, il reoit les rclamations des administrs relatives leurs
relations avec les services de ltat et des collectivits publiques, transmises
obligatoirement par un parlamentaire. Il peut aussi tre saisi par les assembles
parlementaires, par un parlementaire, ainsi que par un de ses homologues trangers ou par
le Mdiateur europen. Il dispose de dlgus sur lensemble du territoire. Il peut faire une
recommandation (rglement en quit dune difficult, proposition de modification de
certains textes), et enjoindre lAdministration de se conformer une dcision de justice
demeure inexcute. Il tablit un rapport annuel dactivit, et il peut rendre une affaire
publique dans un rapport spcial. (LJ, 371-2)
mediador da Repblica, s.m.
A proteo dos direitos dos cidados, e mais particularmente dos administrados, um
outro terreno de interveno das autoridades administrativas independentes. Inspirando-se
no ombudsman sueco, a lei de 3 de janeiro de 1973 cria o Mediador, que evolui para
Mediador da Repblica por determinao da lei de 13 de janeiro de 1989, que o qualifica
de "autoridade independente ". Nomeado pelo Conselho de Ministros, o Mediador pode ser
solicitado por qualquer parlamentar a interferir em questes de dificuldades encontradas
por um cidado em suas relaes com a administrao. Em 1999, mais de 51 000
reclamaes lhe foram endereadas. Sua interveno consiste principalmente em buscar
212
uma soluo eqitativa. A partir dos casos de que trata, o Mediador tambm apresenta,
particularmente atravs de seu relatrio pblico, propostas de reforma, que em muitos
casos levaram a modificaes legislativas ou regulamentares. Dispondo de um delegado
em cada departamento, o Mediador imps-se como instncia eficaz de recurso dos
cidados ante certas deficincias da administrao. (France, anlises e reflexes, janeiro
de 2001, As autoridades administrativas independentes, Bernard Stirn)
Outras designaes:-.
Nota: O Brasil carece da criao de um rgo independente nacional para fiscalizar e
cobrar boas prticas administrativas pblicas. No existe a figura do mediador da Repblica
em nosso pas. Pode-se utilizar o termo traduzido Mediador da Repblica ao se referir ao
termo francs.
mdiation, s.f., [DR. INT. PUBL.]
Mode de rglement politique des conflits internationaux consistant dans l'interposition
d'une tierce-puissance qui ne se borne pas persuader les parties de s'entendre (comme
dans les bons offices), mais leur propose une solution. (LJ, p.372)
Outras designaes:-.
mediao, s.f., [DIR. INTERN. PB.]
Gesto pacfica e formal de reaproximao ou entendimento entre dois ou mais Estados,
conflitantes ou desavindos, provida sob direta interferncia de um terceiro Estado, que se
prope a ser ou chamado para mediador. OBS: no se confunde com a arbitragem, que se
impem como julgamento, enquanto a mediao pressupe apenas apaziguamento. (DJ,
p.553)
Outras designaes:-.
Nota:-.
mmoire, s.m., [PR. CIV.]
Documment qui, notamment devant certaines juridictions (Cour de cassation, Conseil
d'tat), remplace la fois les conclusions et la plaidoirie (en ce qu'il contient les arguments
et les prtentions d'une partie) et qui, de ce fait, constitue la pice matraisse d'une
procdure crite. (VJGC, p.573)
Lorsqu'un mmoire est produit par le demandeur, le greffier de la Cour de cassation en
notifie sans dlai une copie au dfendeur par lettre recommande avec demande d'avis de
rception. (Art. 990, CPC)
Outras designaes:-.
memorial, s.m., [DIR. PROC.CIV.]
Razes escritas oferecidas pelas partes ao juiz, depois da audincia, substituindo o debate
213
oral, ou, antes do julgamento, aos membros do tribunal, desenvolvendo a matria de direito
e analisando as questes de fato da causa. (DJ)
Encerrado o debate ou oferecidos os memoriais, o juiz proferir a sentena desde logo ou
no prazo de 10 (dez) dias. (Art. 456, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
Ministre de la Justice: s.m. Ver Chancellarie
ministre public, s.m., [PR. CIV. / PR. PN]
Ensemble des magistrats de carrire qui sont chargs, devant certaines juridictions, de
requrir lapplication de la loi et de veiller aux intrts gnraux de la socit. Indpendants
des juges du sige, les magistrats du parquet sont hirarchiss et ne bnficient pas de
linamovibilit. En matire civile, le ministre public peut tre partie principale ou partie
jointe. En matire pnale, il est toujours partie principale. (LJ, p.377)
Lorsque le ministre public est prsent aux oprations d'expertise, ses observations sont,
sa demande, relates dans l'avis de l'expert, ainsi que la suite que celui-ci leur aura
donne. (Art. 277, CPP )
Outras designaes: parquet
Ministrio pblico, s.m., [DIR. PROC.]
Instituto permanente essencial funo jurisdicional do Estado, incubida da defesa de
ordem pblica, do regime democrtico e dos interesses sociais e individuais disponveis, e
que, no mbito da Unio, abrange os Ministrios pblicos Federal, do Trabalho, Militar e
do Distrito Federal, sob a chefia do Procurador geral da Repblica. OBS. Pela CF de 1988,
o Ministrio pblico constitui hoje, pode-se dizer, um dos Poderes da Repblica, autnomo
do Legislativo, do Executivo e do Judicirio, e em sua nova funo assemelha-se ao
Ombudsman. (DJ, p.564)
Outras designaes:-.
Nota:-.
ministre de la justice: s.m. Ver garde des sceaux
minute, s.f., [DR. CIV. / PR. CIV.]
Original dun acte rdig par un officier public, ou dun jugement conserv au greffe, et
revtu de la signature du president et du secrtaire-greffier. Les minutes ne sortent pas de
ltude du notaire ou du greffe. Il en est dlivr des copies excutoires (appeles aussi
expdition ou grosse excutoire), ou de simples copies certifies conformes. (LJ, p. 378)
Si la valeur de la garantie ne peut tre immdiatement apprcie, le juge invite les parties
214
se prsenter devant lui la date qu'il fixe, avec leurs justifications. Il est alors statu sans
recours. La dcision est mentionne sur la minute et sur les expditions du jugement. (Art.
520, CPC)
Outras designaes:-.
original, s.m.,
(...) Primeira reproduo do que consta dos assentos dos livros dos tabelies e cartorrios,
dos termos ou escrituras lavrados. a primeira extrao ou o primeiro extrato de todos os
atos escritos, registrados em seus livros. J as segundas reprodues e seguintes se dizem
traslados ou certides, tendo embora a mesma fora jurdica dos originais, desde que
trasladadas ou certificadas pelo mesmo oficial que as fez originariamente.Os originais
diferem das cpias e das pblicas-formas, que se entendem reprodues no do assento ou
escritura constante dos livros, mas dos documentos, que os representam. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
mise en accusation, s.f., [PR. PN.]
Dcision de renvoi dun mis en examen devant la Cour dAssises, relevant de la
comptence du juge dinstruction ou de la Chambre de linstruction. (LJ, 378)
Les dispositions de l'article 698-6 ne sont applicables, pour le jugement des crimes de droit
commun commis dans l'excution du service par les militaires, que s'il existe un risque de
divulgation d'un secret de la dfense nationale. Lorsque la mise en accusation est
prononce en application de l'article 214, premier alina, la chambre de l'instruction
constate dans son arrt, s'il y a lieu, qu'il existe un risque de divulgation d'un secret de la
dfense nationale et ordonne que la cour d'assises saisie soit compose conformment aux
dispositions de l'article 698-6. (Art. 698-7, CPP)
Outras designaes: -
Nota:-.
mise en demeure, s.f., [DR. CIV./PR. CIV]
Acte d'huissier de justice ou lettre recommande un dbiteur l'obligeant excuter ses
obligations ; ex : commandement de payer. Si elle reste sans rsultat, des intrts de retard
peuvent courir et des dommages-intrts peuvent tre rclams. (GJ)
Toute personne habilite introduire un recours dans les conditions prvues au 1 de
l'article 24 et au 1 de l'article 33 de l'ordonnance n 2005-649 du 6 juin 2005 relative aux
marchs passs par les personnes publiques ou prives non soumises au codedes marchs
publics doit, si elle entend engager une telle action, mettre pralablement en demeure, par
lettre recommande avec demande d'avis de rception, la personne morale tenue aux
obligations de publicit et de mise en concurrence auxquelles est soumise la passation du
215
contrat de s'y conformer. En cas de refus ou d'absence de rponse dans un dlai de dix
jours, l'auteur de la mise en demeur peut saisir le prsident de la juridiction comptente ou
son dlgu, qui statue dans un dlai de vingt jours.
Outras designaes: interpellation.
interpelao, s.f., [DIR. CIV./DIR. PROC. CIV]
(...) intimao ou notificao do credor ao devedor para que o constitua em mora. (...) A
funo primordial da interpelao, pois, de dar cincia ao devedor que o credor no mais
pretende dilatar ou protelar o pagamento. Deste modo, segundo j acentuavam os romanos,
deve ser ela promovida de tal modo que esta vontade do credor fique perfeitamente certa.
Mas no se pode mostrar exigncia diversa ou estranha dvida. Deve ser modulada de
forma que o devedor a possa satisfazer, segundo o convencionado: opportuno tempore et
loco. A interpelao tem ainda a propriedade de fazer resolver a obrigao, quando
subordinada condio cita resolutria, desde que uma das partes se recusa a cumpri-la ou
no a quer cumprir. preciso, porm, que seja promovida judicialmente.A interpelao
pode ocorrer judicial ou extrajudicialmente, mas, em regra, somente a judicial se mostra
meio hbil, para prova do no-cumprimento das obrigaes, salvo aquelas em que o
pagamento no cumprido revelado pelo protesto. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
mise en examen, s.f., [PR. PN.]
Remplaant linculpation, elle concerne toute personne contre laquelle il existe des indices
graves et concordant de participation des faits susceptibles de constituir une infraction.
Elle empche laudition de ladite personne comme tmoin. (LJ, 379)
Lorsque la commission rogatoire prescrit des oprations simultanes sur divers points du
territoire, elle peut, sur l'ordre du juge d'instruction mandant, tre adresse aux juges
d'instruction ou officiers de police judiciaire chargs de son excution sous forme de
reproduction ou de copie intgrale de l'original. Elle peut mme, en cas d'urgence, tre
diffuse par tous moyens ; chaque diffusion doit toutefois prciser les mentions essentielles
de l'original et spcialement la nature de la mise en examen, le nom et la qualit du
magistrat mandant. (Art. 155, CPP)
Outras designaes:-.
inculpao, s.f.,
(...) imputao oficialmente feita a uma pessoa, para que se intente contra ela a ao
criminal.(...) (VJPS)
Outras designaes: acusao, incriminao.
Nota:-.
216
moratoire, s.m., [DR. CIV.]
Dlai qui suspend les poursuites contre tous les dbiteurs ou contre certaines catgories
seulement, et que la loi accorde lorsque les circonstances gnrales (une guerre par
exemple) rendent difficile ou impossible le paiement des obligations. (LJ, 384)
Outras designaes: -
moratria, s.f., [DR. CIV.]
Dilatao do prazo, concedido ao devedor pelo credor, particular ou pblico, para
cumprimento de obrigao de dar, de natureza civil ou tributria. (DJ, 570)
O fiador, ainda que solidrio, ficar desobrigado: I - se, sem consentimento seu, o credor
conceder moratria ao devedor; (...) (Art. 838, CC)
Outras designaes: -
Nota:-.
moyen, s.m, [PR.]
Fondement de la demande en justice et de la dfense. Le moyen peut porter sur le fond
d'une affaire ou sur la procdure. (GJ)
La chambre criminelle saisie d'un pourvoi contre l'arrt portant mise en accusation doit
statuer dans les trois mois de la rception du dossier la Cour de cassation. Le demandeur
en cassation ou son avocat doit, peine de dchance, dposer son mmoire exposant les
moyens de cassation dans le dlai d'un mois compter de la rception du dossier la Cour
de cassation, sauf dcision du prsident de la chambre criminelle prorogeant, titre
exceptionnel, le dlai pour une dure de huit jours. Aprs l'expiration de ce dlai, aucun
moyen nouveau ne peut tre soulev par lui et il ne peut plus tre dpos de mmoire. S'il
n'est pas statu dans le dlai prvu au premier alina, le prvenu est mis d'office en libert.
(Art. 574-1, CPP)
Outras designaes:-.
fundamento jurdico, s.m., [DIR. PROC.]
Motivo justificativo da ao, baseado na lei ou nos princpios da ordem jurdica e nos fatos
que evidenciarem uma relao de direito violada ou ameaada de violao, a merecer tutela
jurisdicional. (DJ, p.407)
Outras designaes:-.
Nota:-.
217
N
nationalit, s.f., [DR. CIV.]
Lien juridique et politique, dfini par la loi d'un tat, unissant un individu audit tat.
(VJGC, p.596)
Sans qu'il soit port atteinte l'interprtation donne aux accords antrieurs, un
changement de nationalit ne peut, en aucun cas, rsulter d'une convention internationale
si celle-ci ne le prvoit expressment. (Art. 17-11, CC)
Outras designaes:-.
nacionalidade, s.f., [DIR. CIV.]
Vnculo existente entre o indivduo e o Estado, em funo do ius soli ou do ius sanguini.
(DJ, p.575)
nacional a sociedade organizada de conformidade com a lei brasileira e que tenha no
Pas a sede de sua administrao.Pargrafo nico. Quando a lei exigir que todos ou
alguns scios sejam brasileiros, as aes da sociedade annima revestiro, no silncio da
lei, a forma nominativa. Qualquer que seja o tipo da sociedade, na sua sede ficar
arquivada cpia autntica do documento comprobatrio da nacionalidade dos scios. (Art.
1.126., CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
non-lieu, s.m., [PR. PN]
Dcision par laquelle une juridiction dinstruction, se fondant sur un motif de droit ou une
insuffisance des charges, ne donne aucune suite laction publique. (LJ, p.392)
Le montant affect la deuxime partie du cautionnement qui n'a pas t vers la victime
de l'infraction ou au crancier d'une dette alimentaire est restitu en cas de non-lieu et,
sauf s'il est fait application de l'article 372, en cas d'absolution ou d'acquittement. En cas
de condamnation, il est employ conformment aux dispositions du 2 de l'article 142. Le
surplus est restitu lorsque la condamnation est dfinitive.La deuxime partie des srets
est leve ou il est procd au recouvrement des crances que cette partie garantit selon les
distinctions prvues aux deux alinas prcdents. Les conditions d'application du prsent
article sont fixes par un dcret en Conseil d'Etat. (Art. 142-3, CPP)
Outras designaes:-.
improcedncia,s.f., [DIR. PROC.]
Juridicamente, o que no est provado, no est demonstrado ou no encontra apoio legal.
Resultante sempre de uma deciso judicial, a improcedncia revela a inoportunidade do
218
pedido, a irrazoabilidade de acusao, a inadmisso da medida ou diligncia, o no
reconhecimento de qualquer ato que se pretenda praticar com fundamento jurdico.Uma vez
proferida, seja em sentena definitiva, quando se julga do mrito de qualquer ao ou
denncia, seja no curso de qualquer processo, a improcedncia vem anular todo intuito ou
objetivo tido por aquele que ousa impor direito inexistente ou improcedente, ou alimenta
inteno de fazer valer sua vontade ou alegao, sem que as tenha, devidamente, fundadas
numa razo jurdica ou num fato verdadeiro. Em qualquer circunstncia, pois, a
improcedncia sempre se funda na falta de provas ou na inexistncia de direito ou de
princpio legal, que apie a pretenso da pessoa. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota: O termo "improcedncia" um equivalente parcial de "non-lieu", pois no h um
termo especfico do direito processual penal que exprima essa deciso francesa.
notaire, s.m., [DR. CIV.]
Officier public qui a pour fonction de recevoir, dans ltendue de son ressort, les actes
auxquels les parties doivent ou veulent donner un caractre authentique, den assurer la
date, den conserver le dpt et den dlivrer des copies excutoires (grosses) et des
expditions. (VJGC, p.608)
Si le prsum absent est appel un partage, il est fait application de l'article 838, alina
1er, du Code civil. Toutefois, le juge des tutelles peut autoriser le partage, mme partiel, et
dsigner un notaire pour y procder, en prsence du reprsentant du prsum absent, ou de
son remplaant dsign conformment l'article 115, si le reprsentant initial est lui-mme
intress au partage. L'tat liquidatif est soumis l'homologation du tribunal de grande
instance.(Art. 116, CC)
Outras designaes:-.
notrio, s.m., [DIR. CIV.]
(...) oficial pblico, a quem se comete o encargo de instrumentar, isto , de escrever em
seus livros de notas, no estilo e na forma legal, todos os atos jurdicos e contratos ali
levados pelas partes interessadas. (...) O notrio escreve ou formula os termos ou
instrumentos, geralmente chamados de escrituras, segundo os dados ou apontamentos
(notas) fornecidos pelos interessados. Mas de sua obrigao enquadrar os mesmos atos na
forma legal, seguindo as regras e exigncias institudas pela lei, a fim de que os mesmos
atos ou contratos no possam ser inquinados de irregulares. Seus escritos, tidos como
documentos pblicos ou instrumentos pblicos, so reconhecidos como documentos
autnticos, pois que o notariado ou as funes do notrio so tidas como de carter pblico
ou de f pblica, valendo, salvo casos excepcionais, como prova plena. (...) Os notrios
esto sujeitos fiscalizao do judicirio, que exerce vigilncia em seus cartrios, por seus
juzes corregedores. Assim, os livros de notas so autenticados por eles. (VJPS)
Outras designaes: tabelio, tabelio de notas
Nota: Divide-se a doutrina universal no vincular o notariado ora rea judiciria, ora
administrativa. No Brasil, a tendncia em favor da ltima, mas h pases, como a
219
Alemanha, em que investido do exerccio de genuna jurisdio voluntria, portanto rea
do Poder judicial. (DJ, p.589)
notification, s.f., [PR.]
Opration par laquelle un acte judiciaire ou extrajudiciaire est port la connaissance de
son destinataire (ex.: notification d'un jugement). (DVJ, p.269)
Le dlai court du jour du jugement lorsque celui-ci est contradictoire ; il ne court, dans les
autres cas, que du jour de la notification du jugement. (Art. 511, CPC)
Outras designaes:-.
notificao, s.f., [DIR. PROC.]
(...) ato judicial escrito, emanado do juiz, pelo qual se d conhecimento a uma pessoa de
alguma coisa, ou de algum fato, que tambm de seu interesse, a fim de que possa usar das
medidas legais ou das prerrogativas, que lhe sejam asseguradas por lei. , assim, o aviso
judicial, instrumentado em forma legal, levando a notcia a certa pessoa, para seu
conhecimento, de um ato jurdico j praticado ou a ser praticado, no qual interessado. (...)
A notificao tem sempre o carter de comunicao que se repete tantas vezes, quantas as
necessrias, no curso de uma ao. E se pode processar com autonomia, isto , parte de
qualquer ao, para assegurar ou ressalvar direitos. (...) (VJPS)
Outras designaes: -.
Nota:-.
nullit, s.f., [DR. CIV.]
Sanction encourue par un acte juridique (contrat. acte de procdure, jugement) entach dun
vice de forme (inobservation dune formalit requise) ou dune irrgularit de fond (ex.
dfaut de capacit dester en justice pour un acte de procdure: NCPC, l'un des partenaires.
C. civ., art. 1108 et 1304.a. 117), qui consiste dans lanantissement de lacte; se distingue
de lannulation qui proclame la nullit, celle-ci existant, au moins virtuellement, ds avant
son prononc, d que survient la cause de nullit. (VJGC, p.611)
L'poux au prjudice duquel a t contract un second mariage, peut en demander la
nullit, du vivant mme de l'poux qui tait engag avec lui. (Art. 188, CC)
Outras designaes:-.
nulidade, s.f, [DIR.CIV.]
Ineficcia do negcio jurdico quando praticado por pessoa absolutamente incapaz, quando
no revestir a forma prescrita na lei; quando for preterida alguma solenidade que a lei
considere essencial; ou quando a lei taxativamente o declarar ou lhe negar efeito. (DJ,
p.592)
As obrigaes nulas no so suscetveis de fiana, exceto se a nulidade resultar apenas de
incapacidade pessoal do devedor. (Art. 824, CC)
220
Outras designaes:-.
Nota:-.
O
officier de l'tat civil, s.m., [DR. CIV.]
Officier public charg dans chaque commune de la tenue et de la conservation des actes de
ltat civil. Cest le maire qui est, en principe, officier de ltat civil ; il est plac ce titre
sous le contle de lautorit judiciaire. (LJ, p.401)
Les actes d'opposition au mariage seront signs sur l'original et sur la copie par les
opposants ou par leurs fonds de procuration, spciale et authentique ; ils seront signifis,
avec la copie de la procuration, la personne ou au domicile des parties, et l'officier de
l'tat civil, qui mettra son visa sur l'original. (Art. 66, CC)
Outras designaes:-.
oficial do registro civil, s.m.,
Nota:-.
officier public, s.m., [DR. ADM.]
Personne ayant le pouvoir de dresser des actes ayant force authentique (ces personnes
peuvent aussi bien tre des fonctionnaires, comme les greffiers, que des professionnels
libraux, comme les notaires).
La requte est prsente par un avocat, ou par un officier public ou ministriel dans les cas
o ce dernier y est habilit par les dispositions en vigueur.Si elle est prsente l'occasion
d'une instance, elle doit indiquer la juridiction saisie. (Art. 813, CPC)
Outras designaes:-.
oficial pblico, s.m.,
Denominao genrica dada a toda pessoa que exerce um ofcio pblico, de registro ou de
escrivania. Assim, oficiais pblicos so os tabelies, os escrives, os notrios, os
cartorrios, os oficiais de registro. Dizem-se, tambm, serventurios de ofcios, que tanto os
abrange, como aqueles que os auxiliam no desempenho de suas funes.Os oficiais
pblicos so providos em seus cargos ou ofcios, mediante concurso. Os atos praticados
dentro de suas atribuies valem como autnticos e merecem f pblica. E se dizem
pblicos, porque as funes que exercem so encaradas nesse carter: so funes de ordem
pblica ou de interesse pblico. Praticamente, os oficiais pblicos se distinguem em
tabelies ou notrios, escrives, oficiais de protesto e oficiais de registro. (VJPS)
O documento, feito por oficial pblico incompetente, ou sem a observncia das
221
formalidades legais, sendo subscrito pelas partes, tem a mesma eficcia probatria do
documento particular. (Art. 367, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
opposition, s.f., [PR. CIV.]
Voie de recours ordinaire ouverte au dfaillant pour faire rtracter un jugement par dfaut
en remettant en question devant la mme juridiction les points dj jugs afin qu'il soit
statu nouveau en fait et en droit (NCPC, a. 571 et 572). (DJGC, p.626)
Outras designaes:-.
Nota: Sem semelhante no sistema brasileiro, o recurso do revel, perante o mesmo Juzo
do processo em que sofreu condenao, sendo necessrio o preenchimento cumulativo das
seguintes condies: o processo no comporta recurso e o recorrente no recebeu a citao
no processo que originou o recurso. Este recurso s permitido ao ru.
ordonnance, s.f., [PR. CIV./PR. PN]
Nom donn certaines dcisions manant dun juge unique (prsident de juridiction, juge
dinstruction, juge de la mise en tat) qui peut revti soit un caractre jurisdictionnel,
contentiex (ordonnance de rfr) ou gracieux (certaines ordonnances sur requte), soit le
caractre dune mesure dadministration judiciaire (ordonnance de renvoi, de soit-
communiqu) et dont lobjet peut tre divers: ordonnance de clture (VJGC, NCPC, a.782),
ordonnance denvoi en possession du lgataire universel (C. civ., a.1008), ordonnance de
non-conciliation en matire de divorce (NCPC, a.111), etc. (VJGC, p.628)
Dans le cas o la mise prix ne serait pas couverte, il est statu sur la baisse de mise
prix par ordonnance du prsident ou par jugement en cas de contestation, la requte de
la partie la plus diligente, conformment aux articles 745 et 745 a ci -aprs et aprs la
sommation prvue l'article 746 a ci-aprs. (Art. 741 c, CPC)
Outras designaes:-.
deciso judicial, s.f., [DIR. PROC.]
(....) Todo e qualquer despacho proferido por um juiz ou tribunal, em qualquer processo ou
ato submetido sua apreciao e veredicto.Pode ser proferida, em forma de mera deciso
interlocutria, ou sob a forma de sentena. (VJPS)
O cnjuge declarado culpado na ao de separao judicial perde o direito de usar o
sobrenome do outro, desde que expressamente requerido pelo cnjuge inocente e se a
alterao no acarretar: I - evidente prejuzo para a sua identificao; II - manifesta
distino entre o seu nome de famlia e o dos filhos havidos da unio dissolvida; III - dano
grave reconhecido na deciso judicial. (Art. 1.578, CPC)
222
Outras designaes:-.
Nota: Nota-se que "deciso judicial" um equivalente funcional de "ordonnance", pois
estas so decises de juzes especficos da Frana, os quais no h no Brasil.
ordonnance pnale, s.f., [DR. PN]
Procdure simplifie pour les contraventions. Le tribunal de police dcide, par ordonnance
pnale, de condamner ou non l'auteur de la contravention une amende, sans que celui-ci
ne comparaisse (voir comparution) devant le tribunal. En cas de condamnation, l'intress a
30 jours pour s'acquitter du montant de l'amende ou faire opposition la dcision, afin de
prsenter ses moyens de dfense (GJ)
Le ministre public qui choisit la procdure simplifie communique au prsident du
tribunal le dossier de la poursuite et ses rquisitions. Le prsident statue sans dbat
pralable par une ordonnance pnale portant relaxe ou condamnation une amende ainsi
que, le cas chant, une ou plusieurs des peines complmentaires encourues, ces peines
pouvant tre prononces titre de peine principale. S'il estime qu'un dbat contradictoire
est utile ou qu'une peine d'emprisonnement devrait tre prononce, le juge renvoie le
dossier au ministre public. (Art. 495-1, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
ordre, s.m., [PR. CIV]
Rpartition par un juge du prix de vente d'un immeuble vendu judiciairement entre les
cranciers inscrits et les autres cranciers. (GJ)
Outras designaes:-.
Nota:-.
ordre public, s.m., [DR. GN]
Dsigne l'ensemble des rgles qui rgissent la vie en socit dictes dans l'intrt gnral.
Une rgle est dite d'ordre public lorsqu'elle est obligatoire et s'impose pour des raisons
impratives de protection, de scurit ou de moralit. Les personnes ne peuvent y droger
par convention et n'ont pas la libre disposition des droits qui en entrane la nullit de la
convention. (GJ)
Les exceptions de nullit fondes sur l'inobservation des rgles de fond relatives aux actes
de procdure doivent tre releves d'office lorsqu'elles ont un caractre d'ordre public. Le
juge peut relever d'office la nullit pour dfaut de capacit d'ester en justice. (Art. 120,
223
CPC)
Outras designaes:-.
ordem pblica, s.f., [DIR. GER.]
Entende-se a situao e o estado de legalidade normal, em que as autoridades exercem suas
precpuas atribuies e os cidados as respeitam e acatam, sem constrangimento ou
protesto. No se confunde com a ordem jurdica, embora seja uma conseqncia desta e
tenha sua existncia formal justamente dela derivada (VJPS).
Outras designaes:-.
Nota:-.
P
PACS: sigla Ver pacte civil de solidarit
pacte civil de solidarit, s.m., [DIR.CIV.]
Modalit conventionnelle dorganisation de la vie commune entre deux personnes
physiques majeures, indiffremment offerte aux couples htrosexuels ou homosexuels
(sauf empchement de parent ou dallience ou de prcdent engagement), espce nouvelle
de contrat civil nomm (C. civ., a. 515-1 s.) qui cre entre les partenaires une solidarit
courante (aide mutuelle, obligation solidaire aux dettes de mnage), et soumet tous les
biens acquis titre onreux postrieurement la conclusion du pacs une indivision par
moiti (laquelle peut cependant tre exclue, selon la nature des biens, soit dans la
convention initiale, soit dans lacte dacquisition), pacte qui prsente un caractre prcaire
(il peut tre dissous dun commun accord ou par rupture unilatrale, en ce sens union libre)
ut formaliste (trangres ltat civil, les formalits de sa formation, de sa modification ou
de sa dissolution sont centralises au greffe du tribunal dinstance). (VJGC, p. 639)
Les partenaires lis par un pacte civil de solidarit s'apportent une aide mutuelle et
matrielle. Les modalits de cette aide sont fixes par le pacte. Les partenaires sont tenus
solidairement l'gard des tiers des dettes contractes par l'un d'eux pour lesbesoins de la
vie courante et pour les dpenses relatives au logement commun. (Art. 515-4, CC)
Outras designaes: PACS
Pacto civil de solidariedade, s.m.
(...) Na Frana, desde 1995 diversos municpios j entregavam certificats de vie commune
a casais homossexuais. Em 1999 foi aprovado o "Pacto Civil de Solidariedade", dispondo
sobre direitos e deveres recprocos entre casais, homo ou heterossexuais, no vinculados
ao casamento. Na Alemanha, entrou em vigor em 11 de agosto de 2001 uma lei que
permitiu a unio estvel entre homossexuais. (...) (Proposta de emenda constituio n
70, de 2003)
224
Nota: O termo traduzido "Pacto civil de solidariedade" utilizado amplamente em textos
brasileiros para designar essa instituio francesa.
partie, s.f., [PR.]
Personne physique ou morale, prive ou publique, engage dans une instance judiciaire.
Une partie possde une position procdurale ou qualit processuelle (demandeur,
dfendeur, intervenant, appelant, intim) qui entrane de nombreuses consquances et ne
doit pas tre confondue avec la qualit en laquelle elle aborde le procs (propritaire,
locataire, crancier, dbiteur, garant, caution, etc.). (LJ, p.421)
Il incombe chaque partie de prouver conformment la loi les faits ncessaires au succs
de sa prtention.(Art. 9, CPC)
Outras designaes:-.
parte, s.f., [DIR. PROC.]
Pessoa que figura num processo como autor, ru, litisconsorte ou terceiro interessado. OBS:
no cvel, constuma-se entender por partes principais, o autor, o ru (e os respectivos
litisconsortes) e partes incidentais, os terceiros intervenientes. OBS: nos feitos jurdicos em
que o Ministrio pblico oficia como defensor da lei, o Estado sempre parte, ativa ou
passiva. (DJ, p.624)
Quem, no sendo parte no processo, sofrer turbao ou esbulho na posse de seus bens por
ato de apreenso judicial, em casos como o de penhora, depsito, arresto, seqestro,
alienao judicial, arrecadao, arrolamento, inventrio, partilha, poder requerer Ihe
sejam manutenidos ou restitudos por meio de embargos. (Art. 1.046, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
partie civile, s.f., [PR. PN]
Personne victime d'une infraction qui met en mouvement l'action publique dans le cadre
d'un procs pnal ou y participe pour rclamer la rparation de son prjudice. (GJ)
Toute association rgulirement dclare depuis au moins cinq ans qui se propose, par ses
statuts, de combattre les crimes contre l'humanit ou les crimes de guerre ou de dfendre
les intrts moraux et l'honneur de la Rsistance ou des dports peut exercer les droits
reconnus la partie civile en ce qui concerne les crimes de guerre et les crimes contre
l'humanit. (Art. 2-4, CPP)
Outras designaes:-.
Nota :-.
225
patrimoine, s.m., [DR. CIV.]
Ensemble des biens et des obligations dune personne, envisag comme une universalit de
droit, cest--dire comme une masse mouvante dont lactif et le passif ne peuvent tre
dissocis. (LJ, 423)
Les biens compris dans la donation rvoque de plein droit, rentreront dans le patrimoine
du donateur, libres de toutes charges et hypothques du chef du donataire, sans qu'ils
puissent demeurer affects, mme subsidiairement, la restitution de la dot de la femme de
ce donataire, de ses reprises ou autres conventions matrimoniales ; ce qui aura lieu quand
mme la donation aurait t faite en faveur du mariage du donataire et insre dans le
contrat, et que le donateur se serait oblig comme caution, par la donation, l'excution
du contrat de mariage. (Art. 963, CC)
Outras designaes:-.
patrimnio, s.m., [DIR. CIV.]
Conjunto de bens, materiais e imateriais, pertencentes a uma pessoa e consideradas em sua
universalidade. (DJ, p.630)
O empresrio casado pode, sem necessidade de outorga conjugal, qualquer que seja o
regime de bens, alienar os imveis que integrem o patrimnio da empresa ou grav-los de
nus real. (Art. 978, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
pension alimentaire, s.f., [DR. CIV.]
Somme dargent verse priodiquement pour faire vivre une personne dans le besoin, en
excution dune obligation alimentaire. (LJ, p.427)
Si la personne qui doit fournir des aliments justifie qu'elle ne peut payer la pension
alimentaire, le juge aux affaires familiales pourra, en connaissance de cause, ordonner
qu'elle recevra dans sa demeure, qu'elle nourrira et entretiendra celui auquel elle devra
des aliments. (Art. 210, CC)
Outras designaes: -.
penso alimentcia, s.f., [DIR. CIV.]
Quantia fixada pelo juiz a ser atendida pelo responsvel (pensioneiro), para manuteno
dos filhos e ou do outro cnjuge. (DJ, p.641)
Outras designaes: penso de alimentos, penso alimentar
Nota:-.
perquisition, s.f., [PR. PN]
Recherche policire ou judiciaire des lments de preuve dune infraction. Strictement
226
rglemente elle peut tre ralise au domicile de toute personne ou en tout autre lieu o
pourraient se trouver des objects dont la dcouverte serait utile la manifestation de la
vrit. (LJ, p.)
Si la perquisition a lieu au domicile de la personne mise en examen, le juge d'instruction
doit se conformer aux dispositions des articles 57 et 59. (Art. 95, CPP)
Outras designaes:-.
busca, s.f., [DIR. PROC.PEN.]
(...) diligncia que tem por objetivo a procura de certa coisa ou pessoa, cuja existncia se
pretende verificar, ou somente para tal ou para apreend-la, segundo a ordem emanada da
autoridade competente. As buscas se processam a mando de autoridades policiais, quando
se tratam de inquritos, ou a mando de autoridade judicial, quando se trata de demandas ou
de processos preparatrios. Nem sempre a busca vem s. parte integrante dela a
apreenso, que conseqncia do apoderamento, aps o encontro daquilo que se procura.
(..) (VJPS)
Em casa habitada, a busca ser feita de modo que no moleste os moradores mais do que o
indispensvel para o xito da diligncia. (Art. 248., CPP)
Outras designaes:-.
Nota: -.
parquet: s.m. Ver ministre public
personne civile: s.f.Ver personne morale
personne morale, s.f., [DR. CIV.]
Groupement de personnes ou de biens ayant la personnalit juridique, et tant par
consquent, titulaire de droits et dobligations. (LJ, p.431).
La transformation rgulire d'une socit en une socit d'une autre forme n'entrane pas
la cration d'une personne morale nouvelle. Il en est de mme de la prorogation ou de
toute autre modification statutaire. (Art. 1844-3, CC)
Outras designaes: tre moral, personne civile.
pessoa jurdica, s.f., [DIR. CIV.]
Em oposio pessoa natural, expresso adotada para indicao da individualidade jurdica
constituda pelo homem, empregada para designar as instituies, corporaes,
associaes e sociedades, que, por fora ou determinao da lei, se personalizam, tomam
individualidade prpria, para constituir uma entidade jurdica, distinta das pessoas que a
formam ou que a compem. Diz-se jurdica porque se mostra uma encarnao da lei. E,
quando no seja inteiramente criada por ela, adquire vida ou existncia legal somente
227
quando cumpre as determinaes fixadas por lei. (...)
Se a administrao da pessoa jurdica vier a faltar, o juiz, a requerimento de qualquer
interessado, nomear-lhe- administrador provisrio. (Art. 49, CC)
Outras designaes: pessoa moral, pessoa social, pessoa coletiva, pessoa fictcia, pessoa
civil, pessoa legal, pessoa universal
Nota:-.
pice conviction, s.f., [PR. PN.]
Tout objet produit devant une juridiction rpressive et qui a pour objectif dattester de la
matrialit dune infraction. Elles sont le plus souvent obtenues dans le cadre dune visite
domiciliaire ou dune perquisition suivie dune saisie. (LJ, p.432)
Dans le cours ou la suite des dpositions, le prsident fait, s'il est ncessaire, prsenter
l'accus ou aux tmoins les pices conviction et reoit leurs observations. Le prsident les
fait aussi prsenter, s'il y a lieu, aux assesseurs et aux jurs. (Art. 341, CPP)
Outras designaes:-.
elemento de convico, s.m., [PROC. PEN.]
Proceder-se- busca domiciliar, quando fundadas razes a autorizarem, para: a)
prender criminosos; b) apreender coisas achadas ou obtidas por meios criminosos; c)
apreender instrumentos de falsificao ou de contrafao e objetos falsificados ou
contrafeitos; d) apreender armas e munies, instrumentos utilizados na prtica de crime
ou destinados a fim delituoso; e) descobrir objetos necessrios prova de infrao ou
defesa do ru; f) apreender cartas, abertas ou no, destinadas ao acusado ou em seu
poder, quando haja suspeita de que o conhecimento do seu contedo possa ser til
elucidao do fato; g) apreender pessoas vtimas de crimes; h) colher qualquer elemento
de convico. (Art. 240, 1, CPP)
Nota:-.
possession d'tat, s.f., [DR. CIV.]
Apparence d'avoir un tat donn, d'tre considr par les autres (administration, parents,
entourage) comme ayant cet tat, et d'exercer les droits qui y sont attachs ; par ex : tre et
se considr comme franais, ou comme tant l'enfant d'une personne. Elle peut constituer
une preuve. (GJ)
Peuvent rclamer la nationalit franaise par dclaration souscrite conformment aux
articles 26 et suivants, les personnes qui ont joui, d'une faon constante, de la possession
d'tat de Franais, pendant les dix annes prcdant leur dclaration. Lorsque la validit
des actes passs antrieurement la dclaration tait subordonne la possession de la
nationalit franaise, cette validit ne peut tre conteste pour le seul motif que le
dclarant n'avait pas cette nationalit. (Art. 21-13, CC)
Outras designaes:-.
228
posse do estado, s.f.,
A posse do estado referente ao estado de filho e ao estado de casado. A, posse, como
claramente se v, no corresponde a uma deteno material ou fsica, pois que o estado das
pessoas no se revela corporeamente ou como coisa corprea.Posse, portanto, em referncia
ao estado, significa a situao em que se colocam as pessoas, de modo a se mostrarem com
a qualidade que decorre de um ou do outro estado.Assim, a posse do estado de filho decorre
do fato ou da circunstncia de ser nesta qualidade tratado por seus pais, de modo a que se
repute, pela opinio pblica, como filhos dos mesmos. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
pourvoi en cassation
1
, s.m., [PR. CIV./PR.PN]
Recours form devant la Cour de cassation contre une dcision de justice rendue par une
cour d'appel, une cour d'assises, ou un tribunal statuant en dernier ressort. La Cour de
cassation ne rejuge pas une affaire. Elle vrifie que les juges ont bien appliqu les rgles de
droit. (GJ)
Le greffier de la cour notifie aussitt l'arrt aux parties par lettre recommande avec
demande d'avis de rception. Cet arrt n'est pas susceptible d'opposition. Le dlai de
pourvoi en cassation court compter de sa notification. (Art. 87, CPC)
Outras designaes: recours en cassation
Nota: No h esse tipo de recurso especfico no Brasil. Atenta-se para a seguinte diferena:
na Frana, a "Cour de cassation" e o "Conseil d'tat" verificam a pertinncia do julgamento
ocorrido em instncia inferior. Caso no tenha sido julgado de acordo com as leis, o caso
deve ser apreciado novamente pela mesma instituio que o julgou anteriormente. No
Brasil, o Supremo Tribunal Federal responsvel por velar pela observncia das leis e
tambm por julgar o caso que no tenha sido julgado de acordo com elas por instituio
inferior a que fora submetido. Isto pode ser feito por meio de um recurso extraordinrio,
que limitado certas normas pela Constituio federal.
pourvoi en cassation
2
, s.m., [DR. ADM.]
Dsigne galement le recours devant le Conseil d'tat contre une dcision d'un tribunal
administratif ou d'une cour administrative d'appel statuant en (GJ)
Outras designaes: recours en cassation
Nota: No h esse tipo de recurso especfico no Brasil.
229
prjudice, s.m., [DR. CIV.]
Dommage subi par une personne dans ses biens, son corps, ses sentiments ou son honneur.
(GJ)
Ils sont responsables du vol ou du dommage de ces effets, soit que le vol ait t commis ou
que le dommage ait t caus par leurs domestiques et prposs, ou par des trangers
allant et venant dans l'htel. Cette responsabilit est illimite, non obstant toute clause
contraire, au cas de vol ou de dtrioration des objets de toute nature dposs entre leurs
mains ou qu'ils ont refus de recevoir sans motif lgitime. Dans tous les autres cas, les
dommages-intrts dus au voyageur sont, l'exclusion de toute limitation conventionnelle
infrieure, limits l'quivalent de 100 fois le prix de location du logement par journe,
sauf lorsque le voyageur dmontre que le prjudice qu'il a subi rsulte d'une faute de celui
qui l'hberge ou des personnes dont ce dernier doit rpondre. (Art. 1953, CC)
Outras designaes:-.
prejuzo s.m., [DIR. CIV.]
Dano, mal ou ofensa, seja de ordem material ou moral, que possa acarretar uma perda, uma
danificao ou um desfalque ao patrimnio da pessoa. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
prjudice d'agrment, s.m., [DR. CIV.]
Dommage rsultant (gnralement la suite d'un accident corporel) de la privation de
certaines satisfactions de la vie courante, par ex : la possibilit de continuer exercer une
activit artistique, un loisir, un sport. (GJ)
Outras designaes:-.
prejuzo s.m., [DIR. CIV.]
Dano, mal ou ofensa, seja de ordem material ou moral, que possa acarretar uma perda, uma
danificao ou um desfalque ao patrimnio da pessoa. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota: O termo "prejuzo" funciona como equivalente parcial, uma vez que mais genrico
que "prjudice d'agrment".
prescription, s.f., [DR. PN]
Mode dextinction qui, affectant lexcution dune condamnation pnale (prononce),
empche que celle-ci soit excute lorsquelle na pu ltre pendant un certain laps de
temps dtermin par la loi. (VJPS, p.696)
Lorsqu'une personne physique, dj condamne dfinitivement pour un dlit, commet, dans
le dlai de cinq ans compter de l'expiration ou de la prescription de la prcdente peine,
230
soit le mme dlit, soit un dlit qui lui est assimil au regard des rgles de la rcidive, le
maximum des peines d'emprisonnement et d'amende encourues est doubl. (Art. 132-10,
CP)
Outras designaes:-.
prescrio, s.f., [DIR. PEN]
Modo de extino da punibilidade pelo termo final do prazo estabelecido em lei, salvo as
causas impeditivas ou interruptas por ela assentadas. (DJ, p.676)
Outras designaes:-.
Nota:-.
prsomption, s.f., [DR. CIV.]
Consquence, dduction tire partir d'un fait connu pour tablir la vraisemblance d'un fait
inconnu. La prsomption tombe si la preuve contraire est tablie. La prsomption est dite
lgale lorsqu'elle est tablie par la loi. Elle peut tre : irrfragable (ou absolue), lorsqu'elle
n'est pas susceptible de preuve contraire, ou simple, c'est--dire susceptible de un fait
inconnu (par ex. la paternit) dont preuve contraire. (GJ)
Outras designaes: -
presuno, s.f., [DIR. CIV.]
(...) Deduo, a concluso ou a conseqncia, que se tira de um fato conhecido, para se
admitir como certa, verdadeira e provada a existncia de um fato desconhecido ou
duvidoso. A presuno, pois, faz a prova e d a certeza do que no estava mostrado nem se
via como certo, pela ilao tirada de outro fato que certo, verdadeiro e j se mostra,
portanto, suficientemente provado. As presunes podem ser estabelecidas por lei ou
podem ser determinadas pelos fatos ou estabelecidas pelo homem. (...) (VJPS)
Outras designaes: -
Nota:-.
prsomption d'innocence, s.f., [PR. PN]
Toute personne suspecte d'avoir commis une infraction ou poursuivie est considre
comme innocente des faits qui lui sont reprochs, tant qu'elle n'a pas t dclare coupable
par la juridiction (GJ)
Outras designaes:-.
presuno de inocncia, s.f., [DIR. PROC. PEN.]
Prerrogativa que o indivduo tem de no ser considerado culpado at o trnsito em julgado
de sentena penal condenatria. (DJ, p.679)
Outras designaes:-.
231
Nota:-.
prestation compensatoire, s.f., [DR. CIV.]
Attribution d'un capital, ou, titre exceptionnel, d'une rente destine suprimer la disparit
que la rupture du mariage cre dans les conditions de vie respectives des poux divorcs.
Elle ne peut exister que dans le cadre du divorce par consentement mutuel ou pour faute et,
dans cette dernire hypothse, ne peut jamais tre accorde l'poux aux torts exclusifs de
qui le divorce a t prononc. (GJ)
Dans le cadre de la fixation d'une prestation compensatoire, par le juge ou par les parties,
ou l'occasion d'une demande de rvision, les parties fournissent au juge une dclaration
certifiant sur l'honneur l'exactitude de leurs ressources, revenus, patrimoine et conditions
de vie. Dans la dtermination des besoins et des ressources, le juge ne prend pas en
considration les sommes verses au titre de la rparation des accidents du travail et les
sommes verses au titre du droit compensation d'un handicap. (Art. 27, CC)
Outras designaes:-.
indenizao, s.f., [DIR.CIV.]
(...) compensao ou retribuio monetria feita por uma pessoa a outrem, para a
reembolsar de despesas feitas ou para a ressarcir de perdas tidas. (...) E neste sentido,
indenizao tanto se refere ao reembolso de quantias que algum despendeu por conta de
outrem, ao pagamento feito para recompensa do que se fez ou para reparao de prejuzo ou
dano que se tenha causado a outrem. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota: No h em nosso sistema jurdico um termo equivalente perfeito de "prestation
compensatoire". Como equivalente funcional pudemos estabelecer o termo mais genrico
"indenizao".
preuve, s.f., [PR.]
lment ou document permettant d'tablir la ralit d'un fait ou d'un acte juridique (ex :
crit, aveu, tmoignage...). En matire pnale, il appartient au procureur de la Rpublique
de rapporter la preuve d'une infraction et l'implication de la personne poursuivie. Tous les
modes de preuve (crit, tmoignages, aveu, examen scientifique) sont admis devant le
juge condition qu'ils aient t recherchs et produits dans le respect des rgles de droit. Le
juge apprcie en toute indpendance la valeur des preuves qui lui sont soumises. En matire
civile, la preuve doit tre rapporte par crit pour les actes juridiques (contrat, acte
notari) d'une valeur de plus de 800 euros ; elle est libre, dans les autres cas. (GJ)
Lorsque la preuve d'une clbration lgale du mariage se trouve acquise par le rsultat
d'une procdure criminelle, l'inscription du jugement sur les registres de l'tat civil assure
au mariage, compter du jour de sa clbration, tous les effets civils, tant l'gard des
poux qu' l'gard des enfants issus de ce mariage. (Art. 198, CC)
Outras designaes:-.
232
prova, s.f., [DIR. PROC.]
Meio legal empregado para efeito de ministrar ao rgo apurador os elementos de
convico necessrios ao julgamento, e a saber: confisso, documento, testemunha,
presuno, percia. (DJ, p.705)
O juiz apreciar livremente a prova, atendendo aos fatos e circunstncias constantes dos
autos, ainda que no alegados pelas partes; mas dever indicar, na sentena, os motivos
que Ihe formaram o convencimento. (Art. 131, CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
prvenu, s.m., [PR. PN]
Personne contre laquelle est exerce l'action publique devant les juridictions de jugement
en matire correctionnellle et contraventionnelle. (LJ)
En toute matire et en tout tat de la procdure d'instruction, la juridiction d'instruction ou
de jugement peut, titre exceptionnel, accorder une autorisation de sortie sous escorte la
personne mise en examen, au prvenu ou l'accus. (Art. 148-5, CPP)
Outras designaes:-.
ru, s.m., [DIR. PROC. PEN.]
Pessoa contra quem intentada ao penal; aquele a quem o Estado chama a juzo,
atendendo a pedido do autor. Fem.: r. (DJ, p.764)
Os atos de instruo ou julgamento prosseguiro com a assistncia do defensor, se o ru se
portar inconvenientemente. (Art. 796., CPP)
Outras designaes: acusado, indiciado.
Nota:-.
principe de la contradiction: s.m. Ver contradictoire
principe du contradictoire: s.m. Ver contradictoire
prison, s.f., [DR. PN]
tablissement destin dtenir les individus privs de leur libert par leffet dune dcision
de justice. (VJGC, p.708)
Le transport des prvenus ou accuss dans l'intrieur de Paris ou dans sa banlieue, ainsi
que dans les villes o cette mesure est rendue ncessaire par l'importance du service ou
par l'loignement de la prison se fait, en principe, par voiture ferme et par un
entrepreneur particulier, en vertu d'un march pass conformment aux dispositions de
l'article R. 98. Une convention pralable dtermine, s'il y a lieu, au moment de la
233
conclusion de chaque march, le montant des subventions qui seront alloues par la ville et
par le dpartement. (Art. R100, CPP)
Outras designaes: -
priso, s.f., [DIR. PN.]
(...) local fechado e seguro, destinado a recolher as pessoas, privadas da liberdade, por
condenao ou no interesse da justia. (...) (VJPS)
O quebramento da fiana importar a perda de metade do seu valor e a obrigao, por
parte do ru, de recolher-se priso, prosseguindo-se, entretanto, sua revelia, no
processo e julgamento, enquanto no for preso. (Art. 343, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
procdure
1
, s.f., [PR.]
Ensemble des actes successivement accomplis pour parvenir une dcision. Ex. demander
la nullit de la procdure suivie dans un procs, soulever un incident de procdure, engager
une procdure dilatoire. (LJ, p.711)
Les dispositions des articles 171, 172 et du dernier alina de l'article 174 sont applicables
au prsent chapitre. La rgularit des arrts des chambres de l'instruction et celle de la
procdure antrieure, lorsque cette chambre a statu sur le rglement d'une procdure,
relve du seul contrle de la Cour de cassation, que le pourvoi soit immdiatement
recevable ou qu'il ne puisse tre examin qu'avec l'arrt sur le fond. (Art. 218, CPP)
Outras designaes:-.
procedimento, s.m., [DIR. PROC.]
Complexo de regras em obedincia a ritos, dispostas por lei, para que o processo atinja a
sua meta. Enquanto o processo ao em juzo, o procedimento o modo de agir em juizo.
(DJ, p.688)
O procedimento ter incio por provocao do interessado ou do Ministrio Pblico,
cabendo-lhes formular o pedido em requerimento dirigido ao juiz, devidamente instrudo
com os documentos necessrios e com a indicao da providncia judicial. (Art. 1.104,
CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
procdure
2
s.f. [DR. GN]
Branche du droit ayant pour objet de dterminer les rgles d'organisation des tribunaux,
ainsi que les rgles de comptence, d'instruction des procs et d'excution des dcisions
juridictionnelles.
234
Outras designaes: Droit procdural
processo, s.m. [DR. GEN]
(...) Conjunto de princpios e de regras jurdicas, institudo para que se administre a justia.
Apresenta-se, pois, como uma disciplina do Direito, que tem por objeto determinar as bases
da organizao judiciria e a competncia dos juzes, estabelecer a direo dos
procedimentos judiciais, enfim, traar todas as regras indispensveis administrao da
justia. Neste sentido, que processo se entende Direito Processual.
Outras designaes: Direito processual.
procs: s.m. Ver cause
1
procs-verbal, s.m. [PR. CIV.]
Acte de procdure tabli par un officier public, constatant des faits ou reportant des
dclarations. (DVJ, p.309)
Les dispositions des articles 400 405, 406 408, sont applicables la procdure devant
le tribunal de police et devant la juridiction de proximit. Toutefois, les sanctions prvues
par l'article 404, alina 2, ne peuvent tre prononces que par le tribunal correctionnel,
saisi par le ministre public, au vu du procs verbal dress par le juge du tribunal de
police ou par le juge de proximit relatant l'incident.(Art. 535, CPP)
Outras designaes: procs verbal.
relatrio, s.m. [DIR. PROC.]
Exposio ou a narrao, escrita ou verbal, acerca de um fato ou de vrios fatos, com a
discriminao de todos os seus aspectos ou elementos. (VJPS)
Nota: Antigamente alguns agentes pblicos faziam um relatrio verbal ao seu superior
hierrquico das diligncias realizadas, pois no sabiam escrever. O termo "procs-verbal"
permanece, sendo atualmente escrito. Trata-se ento de um relatrio redigido por um agente
pblico para relatar fatos de sua competncia ( em alguns casos assinado tambm pelas
outras pessoas que participaram do ato). O termo em portugus "relatrio" um equivalente
funcional.
procureur de la Rpublique, s.m., [PR. CIV./PR. PN]
Magistrat plac la tte du ministre public prs le tribunal de grande instance. Il est
parfois assist d'un procureur adjoint et presque toujours d'un ou de plusieurs premiers
substituts et substituts. (LJ, p.462)
L'affaire est communique pour avis au ministre public. Lorsque la demande est forme
par le procureur de la Rpublique ou un tiers, la personne dont l'tat civil est en cause ou
ses hritiers sont entendus ou appels. A cette fin, la demande indique leurs nom, prnom,
235
domicile, date et lieu de naissance sans prjudice des mentions prvues par le 1 de
l'article 57. (Art. 1052, CPC)
Outras designaes:-.
Outras designaes-.
Nota: Em portugus h o cargo de "Procurador da Repblica", que um agente poltico
integrante do Ministrio Pblico Federal (MPF), um fiscal da lei, que defende a ordem
jurdica, o regime democrtico e os interesses sociais e individuais indisponveis. No se
pode falar em equivalncia, pois dependendo da esfera de atuao h diferentes nomeaes,
como por exemplo, o Procurador-Regional da Repblica que atua perante os Tribunais
Regionais Federais. H ainda o Promotor de Justia e o Procurador de Justia que fazem
parte do Ministrio Pblico Estadual (MPE). Este caso complexo, pois depende da
organizao judiciria de cada pas.
procureur gnral, s.m., [PR. CIV. / PR. PN]
Magistrat plac la tte du ministre public d'une cour. la Cour de cassation, il est assist
d'un premier avocat gnral, d'avocats gnraux. la cour d'appel, il est assist d'avocats
gnraux et de substituts gnraux. (LJ, p. 712)
L'avis est adress la juridiction qui l'a demand, au ministre public auprs de cette
juridiction, au premier prsident de la cour d'appel et au procureur gnral lorsque la
demande n'mane pas de la cour. Il est notifi aux parties par le greffe de la Cour de
cassation. (Art. 1031-7, CPC)
Outras designaes:-.
procurador geral, s.m.
O Conselho Superior da Magistratura presidido pelo Presidente e dele fazem parte o 1
Presidente e o Procurador Geral da Corte de Cassao, alm de outros componentes que
so eleitos para um mandato de 4 anos, sem reconduo imediata, na seguinte proporo:
2/3 dentre todos os Magistrados Ordinrios das diversas categorias, sendo por eles
mesmos eleitos; e 1/3 dentre Professores Ordinrios das Universidades em matria
jurdica e advogados com mais de 15 anos de exerccio profissional, escolhidos pelo
Parlamento, coibida a indicao de quem pertencer ao Parlamento, a qualquer Conselho
Profissional ou empresa. (O Controle Externo do Poder Judicirio e a Questo
Democrtica, Jos Genuno-Deputado Federal PT-SP)
Outras designaes:-.
Nota: O termo "Procurador Geral" uma traduo consagrada.
236
Q
qualification, s.f., [DR. PN]
Dfinition ou identification du fait infractionnel par le lgislateur ou par le juge. La
qualification lgale est l'acte par lequel le lgislateur dfinit les incriminations. La
qualification judiciaire est l'acte par lequel le juge vrifie la concordance des faits matriels
susceptible de s'appliquer. (LJ, p.471)
Dans les causes dont sont saisies les juridictions correctionnelles ou de police et jusqu'
l'ouverture des dbats, le procureur gnral, s'il estime que les faits sont susceptibles d'une
qualification plus grave que celle dont ils ont t l'objet, ordonne l'apport des pices, met
l'affaire en tat et la soumet avec son rquisitoire la chambre de l'instruction. (Art. 195,
CPP)
Outras designaes:-.
qualificao, s.f., [DIR. PEN]
Especificao de natureza do crime segundo as circunstncias em que foi cometido.
(DJ,p.713)
Outras designaes:-.
Nota: -.
R
rcidive, s.f., [DR. PN]
Situation d'un individu dj condamn qui commet, selon certaines conditions et dans un
certain dlai, une nouvelle infraction pouvant entraner le prononc d'une peine plus lourde
que celle normalement prvue. (GJ)
Le placement sous surveillance lectronique mobile ne peut tre ordonn qu' l'encontre
d'une personne majeure condamne une peine privative de libert d'une dure gale ou
suprieure sept ans et dont une expertise mdicale a constat la dangerosit, lorsque
cette mesure apparat indispensable pour prvenir la rcidive compter du jour o la
privation de libert prend fin. (Art. 131-36-10, CP)
Outras designaes:-.
reincidncia, s.f., [DIR. PEN.]
(...) perpetrao de novo crime ou de outro crime, quando j se agente de crime
anteriormente praticado. O mesmo que recidiva. Para que se configure a reincidncia penal,
assim, indispensvel a existncia de dois crimes, um anterior e outro posterior, praticados
237
pelo mesmo agente. Mas, ainda necessrio que o criminoso tenha sido condenado pelo
primeiro ou pelo crime anterior e tenha a respectiva sentena condenatria transitado em
julgado. (...) (VJPS)
No concurso de agravantes e atenuantes, a pena deve aproximar-se do limite indicado
pelas circunstncias preponderantes, entendendo-se como tais as que resultam dos motivos
determinantes do crime, da personalidade do agente e da reincidncia. (Art. 67, CPP)
Outras designaes: recidiva
Nota:-.
reconnaissance d'enfant naturel, s.f., [DR. CIV.]
Dclaration faite devant un officier d'tat civil par laquelle une personne affirme tre le
pre ou la mre d'un enfant n hors mariage. Elle a pour consquence d'tablir le lien de
filiation entre le parent et l'enfant. (GJ)
Outras designaes: -
reconhecimento de filho, s.m., [DIR. CIV.]
Ato irrevogvel, em carter voluntrio ou judicial, pelo pai ou pela me, ou por ambos, de
filho havido fora de casamento. (p.730)
Outras designaes: reconhecimento da filiao
Nota:-.
recours en cassation: s.m. Ver recours en rvision
recours en rvision, s.m., [PR. CIV]
Voie de recours extraordinaire et de rtractation par laquelle on revient devant les juges qui
ont dj statu en les priant de modifier leur dcision que l'on prtend avoir t rendue par
erreur. Ce recours n'est possible que dans quatre cas (fraude de la partie gagnante, rtention
ou falsification de pices dcisives, attestations, tmoignages, serments mensongers) et
suppose une dcision passe en force de chose juge. Sur un recours en rvision, le juge est
saisi du fait et du droit. (LJ, p.485)
Une partie n'est pas recevable demander la rvision d'un jugement qu'elle a dj attaqu
par cette voie, si ce n'est pour une cause qui se serait rvle postrieurement. Le jugement
qui statue sur le recours en rvision ne peut tre attaqu par cette voie.(Art. 603, CPC)
Outras designaes: -
Nota: No existe em nosso sistema jurdico recurso especfico para o "recours en revision".
O que h em nosso pas ao rescisria, que pede a anulao de uma sentena ou
acrdo transitados em julgado (de que no cabe mais recurso) considerada ilegal. Mas essa
238
ao no propriamente um recurso.
redressement judiciaire, s.m, [DR. CIV. / DR. COM.]
Procdure utilise pour rsoudre la situation d'une entreprise qui se trouve dans
l'impossibilit de rgler une ou plusieurs dettes leur chance et qui a cess ses paiements,
mais dont la situation n'est pas dfinitivement compromise. (GJ)
Outras designaes:-.
concordata judicial, s.f., [DIR.CIV./DIR. COM]
Benefcio que a lei concede ao comerciante insolente e de boa-f, para evitar ou suspender
a declarao de falncia, e pelo qual o devedor (concordatrio) se compromete a pagar suas
dvidas do modo e pelo prazo que foi estabelecido em sentena. (DJ, p.188)
Outras designaes:-.
Nota :-.
rgime de semi-libert, s.m., [DR. PN]
Modalit d'excution d'une peine permettant un condamn d'exercer, en dehors d'un
tablissement pnitentiaire, une activit professionnelle, de suivre un enseignement ou de
bnficier d'un traitement mdical. A l'issue de ces activits, le condamn doit rejoindre le
centre de semi-libert. (GJ)
Lorsque la juridiction de jugement prononce une peine gale ou infrieure un an
d'emprisonnement, elle peut dcider l'gard du condamn qui justifie, soit de l'exercice
d'une activit professionnelle, soit de son assiduit un enseignement ou une formation
professionnelle ou encore d'un stage ou d'un emploi temporaire en vue de son insertion
sociale, soit de sa participation essentielle la vie de sa famille, soit de la ncessit de
subir un traitement mdical, que la peine d'emprisonnement sera excute sous le rgime
de la semi-libert.(...) (Art. 132-25, CP)
Outras designaes:-.
regime semi-aberto, s.m., [DIR. PN]
Aquele no qual o condenado cumpre a pena em colnia agrcola, industrial ou
estabelecimento similar.
Outras designaes :-.
Nota:-.
rhabilitation, s.f., [DR. PN.]
Institution qui permet de faire disparatre une condamnation pnale ainsi que ses
consquences. La rhabilitation peut tre lgale c'est--dire acquise de plein droit aprs
l'coulement d'un certain dlai ou judiciaire c'est--dire accorde par une juridiction. (LJ,
239
p.498)
La rhabilitation est acquise de plein droit la personne morale condamne qui n'a, dans
les dlais ci-aprs dtermins, subi aucune condamnation nouvelle une peine criminelle
ou correctionnelle : 1 Pour la condamnation l'amende, aprs un dlai de cinq ans
compter du jour du paiement de l'amende ou de la prescription accomplie ; 2 Pour la
condamnation une peine autre que l'amende ou la dissolution, aprs un dlai de cinq ans
compter soit de l'excution de la peine, soit de la prescription accomplie. (Art. 133-14,
CP)
Outras designaes: -
reabilitao, s.f., [DIR. PEN]
Benefcio que a lei concede ao condenado por sentena definitiva depois de transcorridos 2
anos da extino da pena, no sentido de ter-lhe assegurado o sigilo sobre seu processo e
condenao, desde que preenchidos certos requisitos, entre eles o ressarcimento do dano
causado pelo crime. (DJ, p.724)
Indeferida a reabilitao, o condenado no poder renovar o pedido seno aps o decurso
de 2 (dois) anos, salvo se o indeferimento tiver resultado de falta ou insuficincia de
documentos. (Art. 749, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
relaxe, s.f., [PR. PN]
Dcision d'une juridiction rpressive autre que la Cour d'assises, dclarant non coupable le
prvenu traduit devant elle. (LJ, p. 499)
Outras designaes:-.
absolvio, s.f., [DIR. PROC. PEN.]
(...) A absolvio tem, assim, sentido de sentena que no condenou. Criminalmente, a
absolvio reconhece a inculpabilidade do delito atribudo a uma pessoa em face das provas
apresentadas, da resultando a declarao de sua inocncia ou inculpabilidade e libertao
da sano penal. Iseno de culpa. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
relvement, s.m, [DR. PN]
Possibilit reconnu au juge de neutraliser tout ou partie des interdictions, dchances,
incapacits ou mesures de publication rattaches la condamnation. Le relvement peut
tre demand avant le jugement ou aprs celui-ci. (LJ, p.)
240
Lorsqu'une peine a fait l'objet d'une grce ou d'un relvement, il est tenu compte, pour
l'application de la confusion, de la peine rsultant de la mesure ou de la dcision. Le
relvement intervenu aprs la confusion s'applique la peine rsultant de la confusion.La
dure de la rduction de peine s'impute sur celle de la peine subir, le cas chant, aprs
confusion. (Art. 132-6, CP)
Outras designaes: relevao
relevao, s.m., [DR. PN]
(...)livramento, o perdo ou a dispensa de penalidade ou sano, legalmente imposta. Desse
modo, em qualquer aspecto, a relevao alivia, desonera, livra a pessoa do encargo ou da
sano, que lhe era imposta. E, assim, exprime claramente a ao e efeito de no ser
imposta a sano prevista por lei, seja pela prtica de ato no permitido, seja pela no
satisfao de certas formalidades necessrias eficcia do ato. (VJPS)
Outras designaes: relevamento
Nota:-.
rquisitoire, [PR.PN]
Arguments dvelopps oralement ou par crit, par lesquels le ministre public demande au
juge d'appliquer la loi pnale un prvenu ou mis en examen. (GJ)
Outras designaes:-.
requisitrio, s.f., [PROC.PEN]
(...) exposio de motivos, feita pelo representante do MP, justificativa da acusao judicial
contra determinada pessoa. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
ressort
1
, s.m., [PR.]
Concrtement, circonscription dans laquelle une autorit exerce son pouvoir. Ex. C. lec., a.
L. o. 131 ; spcialement tendue gographique de la comptence territoriale dune
juridiction. Ex. le tribunal dAvignon est dans le ressort de la Cour de Nmes. (VJPS,
p.808)
Lorsqu'un magistrat ou un auxiliaire de justice est partie un litige qui relve de la
comptence d'une juridiction dans le ressort de laquelle celui-ci exerce ses fonctions, le
demandeur peut saisir une juridiction situe dans un ressort limitrophe. Le dfendeur ou
toutes les parties en cause d'appel peuvent galement demander le renvoi devant une
juridiction choisie dans les mmes conditions ; il est alors procd comme il est dit
l'article 97. (Art. 47, CPC)
Outras designaes:-.
241
circunscrio judiciria, s.f., [DIR. PROC.]
Diviso territorial a que se atribui certo regime administrativo e na qual assenta o poder
jurisdicional de um administrador, civil ou militar. (DJ, p.152)
Outras designaes:-.
Nota:-.
ressort
2
, s.m., [PR.]
On parle de ressort, galement, pour prciser dans quelle condiction une voie de recours
peut tre forme. Une dcision peut tre en premier ressort, en premier et dernier ressort, en
dernier ressort. (LJ, p.510)
La voie du contredit est seule ouverte lorsqu'une juridiction statuant en premier ressort se
dclare d'office incomptente. (Art. 94, CPC)
Outras designaes:-.
instncia, s.f., [DIR. PR.]
(...) instncia tida, assim, no sentido de grau de jurisdio ou hierarquia judiciria,
determinado pela evidncia do juzo, em que se instituiu ou se instaurou quando se assinala,
numericamente, para determinar a mesma graduao, e indicar a ordem ou hierarquia do
estdio em que se movimenta a causa. Neste sentido, ento, evidenciam-se a primeira e a
segunda instncias. A primeira instncia determinada pelo juzo em que se iniciou a
demanda, ou onde foi proposta a ao. A primeira instncia pressupe a existncia de outra
instncia de hierarquia mais elevada, e para a qual se poder recorrer, quando se pretenda
anular ou modificar deciso dada pelo juiz da primeira instncia. Mas nela, na primeira,
que se processar todo feito at sua deciso final e execuo da sentena que ali for
proferida. A segunda instncia a que se institui em tribunal ou juzo de grau superior,
quando para ele se recorre de deciso ou final proferida pelo juiz a quo. Nesta hiptese,
determina-se o juzo superior ou de superior instncia, como juzo ad quem. (VJPS)
Os autos originais de processo penal extraviados ou destrudos, em primeira ou segunda
instncia, sero restaurados. (Art. 541, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
rle, s.m., [PR. CIV.]
Registre civil sur lequel sont inscrites toutes les affaires portes devant un tribunal. (GJ)
Le premier prsident ou son dlgu autorise, sauf s'il constate la premption, la
rinscription de l'affaire au rle de la cour sur justification de l'excution de la dcision
attaque. Les dlais impartis au dfendeur par les articles 982 et 991 courent compter de
la notification de la rinscription de l'affaire au rle. (Art. 1009-3, CPC)
Outras designaes:-.
242
livro de registro, s.m., [DIR. PROC]
Expresso usada para designar os livros pblicos (institudo pelo poder pblico ou por
necessidade e interesse de ordem pblica), em que devam ser anotados por escrito, ou
inscritos, certos fatos, que aconteceram, e para que possam ser mostrados em qualquer
tempo. (...) Os livros de registro de sentena que se utilizam para transcrio do teor das
sentenas proferidas pelas autoridades judiciais. o mesmo livro em que se anotam os
fatos ocorridos nas audincias de instruo e julgamento. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
S
saisie
1
, s.f., [PR. CIV.]
Procdure rendant un bien provisoirement indisponible. (DVJ, p.349)
Outras designaes:-.
arresto, s.m., [DIR. PROC. CIV.]
Medida aucatelatria ou assecuratria dos direitos do credor que, vencendo em juzo o
devedor, teme possa este ocultar, vender ou depredar os bens comprometidos. Estes, so
ento, entregues custdia de administrador ou depositrio. (VJP, p.53)
Outras designaes:-.
Nota:-.
saisie
2
, s.f., [PR. CIV.]
Procdure dexcution force permettant un crancier, muni dun titre excutoire, de faire
placer un ou plusieurs biens appartenant son dbiteur sous contrle judiciaire afin de faire
vendre et de se payer sur prix. (DVJ, p.349)
Si le conservateur ne peut procder la formalit de publicit du commandement
l'instant de la rquisition, il fait mention, sur les copies qui lui sont dposes, de la date et
de l'heure du dpt. Si la publicit de plusieurs commandements valant saisie du mme
immeuble est requise simultanment, seul peut tre publi le commandement qui mentionne
le titre excutoire portant la date la plus ancienne ; si les titres portent la mme date, le
commandement le premier en date ; et si les commandements sont de la mme date, celui
dont la publicit est requise la diligence de l'avocat le plus ancien. (Article 679, CPC)
Outras designaes :-.
243
penhora, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
Ato judicial que consiste em tomar bens do devedor para saldar a obrigao executada,
tenham esses bens sidos dados ou no em garantia da dvida. (VJP, p.222)
Ressalvado o caso de insolvncia do devedor, em que tem lugar o concurso universal (art.
751, III), realiza-se a execuo no interesse do credor, que adquire, pela penhora, o direito
de preferncia sobre os bens penhorados. (Art. 612. , CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
saisir, v. [PR.]
Porter une demande en justice devant une juridiction, en acomplissant auprs de celle-ci la
formalit variable requise (remettre au secrtariat-greffe de la juridiction une copie de
l'assignation, a.757, ou au juge une requte conjointe , signer un procs verbal (a.846), acte
qui concrtise la soumission de l'affaire une juridictin dtrmine (sa localisation et, pour
le service de la juridiction, le dclanchement de son activit. (VJGC, p.827)
Outras designaes:-.
acionar, v., [DIR. PROC.]
Propor ao contra uma pessoa, em defesa de um direito ameaado de violncia ou j
atingido por ela, ou para exigir o cumprimento de uma obrigao assumida. (VJPS)
Outras designaes: demandar.
Nota:-.
sclls, s. m. pl., [PR. CIV]
Dispositif (par ex. bandes dtoffes ou de papier) fix au moyen de cachets de cire portant
lempreinte dun sceau officiel sur un bien sauvegarder (document, paquet, meuble,
local), de manire quil soit impossible, sans effraction, de procder louverture de ce
bien. (VJGC, p.831)
Le greffier en chef appose les scells au moyen d'un sceau particulier qui reste entre ses
mains et dont l'empreinte est dpose au greffe. (Art. 1306, CPC)
lacre, s.m.
Para fins do disposto no caput, entende-se por:
I - apreenso a ao e o efeito de tirar da posse do sujeito passivo ou de outrem
documentos que se encontravam em poder deles, apoderando-se desses documentos,
retirando-os ou no do local em que se encontravam, com ou sem a utilizao de lacre,
podendo ser precedida ou no de mandado judicial; (Art. 88 da normalizao e
consolidao dos procedimentos fiscais e o planejamento das atividades de arrecadao
relativas s contribuies arrecadadas pelo INSS, que entrou em vigor no dia 1 de julho
244
de 2002.)
Outras designaes:-.
Nota:-.
secrtaire-greffier : s.m. Ver greffier
sentence arbitrale, s.f., [PR. CIV.]
Dcision rendue par un arbitre. (GJ)
Lorsque, suivant les distinctions faites l'article 1482, les parties n'ont pas renonc
l'appel, ou qu'elles se sont rserves expressment cette facult dans la convention
d'arbitrage , la voie de l'appel est seule ouverte, qu'elle tende la rformation de la
sentence arbitrale ou son annulation. Le juge d'appel statue comme amiable compositeur
lorsque l'arbitre avait cette mission. (Art. 1483, CPC)
Outras designaes:-.
sentena arbitral, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
A que proferida em Juzo arbitral e que produz os mesmos efeitos da sentena de juzo
estatal. (DJ, 87)
Outras designaes:-.
Nota:-.
sparation de corps, s.f., [DR. CIV.]
Simple relchement du lien conjugal, consistant essentiellement dans la dispense du devoir
de cohabitation; la sparation de corps est prononce par un jugement et rsulte des mmes
causes que le divorce. (LJ, p.529)
En cas de dcs de l'un des poux spars de corps, l'autre poux conserve les droits que la
loi accorde au conjoint survivant. Lorsque la sparation de corps est prononce par
consentement mutuel, les poux peuvent inclure dans leur convention une renonciation aux
droits successoraux qui leur sont confrs par les articles 756 757-3 et 764 766. (Art.
301, CC)
Outras designaes:-.
separao de corpos, s.f., [DIR. CIV.]
Situao legitimada por deciso judicial, consistente no afastamento de um dos cnjuges da
morada do casal, como medida preliminar da ao de separao litigiosa. (DJ, p.791)
Outras designaes:-.
245
Nota:-.
signification, s.f., [PR. CIV.]
Formalit par laquelle un plaideur porte la connaissance de son adversaire un acte de
procdure (assignation, conclusions) ou un jugement. Elle est toujours effectue par un
huissier de justice. (LJ, p.534)
Les originaux des actes d'huissier de justice doivent porter mention des formalits et
diligences auxquelles donne lieu l'application des dispositions de la prsente section, avec
l'indication de leurs dates. Lorsque la signification n'a pas t faite personne , l'original
de l'acte doit prciser les nom et qualit de la personne laquelle la copie a t laisse. Il
en est de mme dans le cas prvu l'article 654 (alina 2). (Art. 663, CPC)
Outras designaes:-.
citao, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
(...) ato processual pelo qual se chama ou se convoca para vir a juzo a fim de participar de
todos os atos e termos da demanda intentada, a pessoa contra quem ela promovida.(...)
Por a se v que a citao, sendo meio de movimentar a ao, ao mesmo tempo que, como
da regra, se anuncia parte adversria da inteno do autor de propor contra ela a demanda,
j ajuizada, sempre se induz ato inicial do processo. Por ela a ao se impulsiona e por ela
se participa ao adversrio o teor do pedido, que motiva a demanda. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
sommation de payer, s.f., [PR.]
Acte dlivr par un huissier de justice qui informe une personne d'une dette et qui la met en
demeure de l'acquitter. (GJ)
Outras designaes:-.
notificao, s.f., [DIR. PROC.]
Medida cautelar nominada com a qual dado cincia ao requerido para que pratique ou
deixe de praticar determinado ato, sob pena de poder sofrer nus previstos em lei. (DJ,
p.589)
Outras designaes:-.
Nota:-.
succession, s.f., [DR. CIV.]
Transmission - lgale ou testamentaire - une ou plusieurs personnes vivantes (V.
successeur, hritier, lgataire) du patrimoine laiss par une personne dcde (V. de cujus) ;
mode dacquisision cause de mort es et titre gratuit de la proprit. (VJGC, p.877)
246
Dans le cas o la succession rpudie au nom du mineur n'aurait pas t accepte par un
autre, elle pourra tre reprise, soit par le tuteur autoris cet effet par une nouvelle
dlibration du conseil de famille, soit par le mineur devenu majeur, mais dans l'tat o
elle se trouvera lors de la reprise et sans pouvoir attaquer les ventes et autres actes qui
auraient t lgalement faits durant la vacance. (Art. 462, CC)
Outras designaes:-.
sucesso, s.f., [DR. CIV.]
(...) transmisso de bens e de direitos a uma, ou mais pessoas vivas, integrantes de um
patrimnio deixado por uma pessoa falecida. Neste aspecto, sucesso configura-se
instituio exclusiva do Direito Hereditrio. E tanto se opera por disposio de ltima
vontade, como por fora de lei. (..) (VJPS)
Se durante a posse provisria se provar a poca exata do falecimento do ausente,
considerar-se-, nessa data, aberta a sucesso em favor dos herdeiros, que o eram quele
tempo. (Art. 35, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
succession, s.f., [DR. CIV.]
Dans un second sens, le patrimoine transmis. (LJ, p.549)
Outras designaes:-.
sucesso, s.f., [DIR. CIV.]
(...) acervo hereditrio, isto , o conjunto de bens que constituem o patrimnio do de cujus.
(VJPS)
Outras designaes:-.
Nota: -.
sursis, s.m. [DR. PEN]
Au pnal, quand un tribunal condamne, il peut dcider que la peine de prison ou lamende
ser avec sursis. Dans ce cas, le condamn est dispense dexcuter, en totalit ou en partie,
la sanction prononce par le tribunal. Mais celle-ci reste suspendue au-dessus de sa tte
pendant cinq ans. Sil ne commet pas de nouvelle infraction dans ce dlai, la peine ne sera
jamais excute. Mais sil rcidive, le sursis tombera et la peine deviendra ferme. (GLJ,
p.274)
Outras desigaes:-.
sursis", s.m., [DIR. PEN]
(...) suspenso do cumprimento da condenao. Desse modo, o sursis entende-se o
benefcio que se concede ao condenado primrio, para o subtrair ao cumprimento da pena,
247
seja de deteno, ou de recluso, sob certas condies e prazo determinados. A prpria
sentena que conceder o sursis especificar as condies a que fica subordinada a
suspenso (Cd. Penal, art. 78). A concesso do sursis no se estende pena pecuniria
nem s penas acessrias. Desse modo, a prpria concesso se estabiliza, inicialmente, pelo
cumprimento dessas obrigaes. O beneficirio que, embora solvente, no cumpra o
pagamento da multa nem o pagamento da indenizao que lhe imposta, pode ter revogada
a concesso, sendo, ento, compelido a cumprir a pena que lhe foi imposta. Como se
verifica, o sursis bem se distingue do livramento condicional, outra espcie de benefcio
dado ao sentenciado. O sursis vem antes da deteno, ou da recluso. O livramento
condicional posterior, indicando-se prmio pelo exemplar comportamento do condenado.
simplesmente a suspenso condicional da pena. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
ordonnance de taxe, s.f., [PR.]
Dcision par laquelle le juge, sur demande de taxe, tranche la contestation relative la
vrification des dpens. (VJGC, p.895)
L'ordonnance de taxe rendue par le prsident d'une juridiction de premire instance peut
tre frappe par tout intress d'un recours devant le premier prsident de la cour d'appel.
Le dlai de recours est d'un mois : il n'est pas augment en raison des distances. Le dlai
de recours et l'exercice du recours dans le dlai sont suspensifs d'excution. (Art. 714,
CPC)
Outras designaes:-.
deciso judicial, s.f., [DIR. PROC.]
(....) Todo e qualquer despacho proferido por um juiz ou tribunal, em qualquer processo ou
ato submetido sua apreciao e veredicto. Pode ser proferida, em forma de mera deciso
interlocutria, ou sob a forma de sentena. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota: No h em nosso pas um nome especfico para a deciso de justia que versa sobre
o controle da tarificao. Sendo assim, "decio judicial" um equivalente funcional.
ordre des avocats: s.f. Ver barreau
248
T
tmoin, s.m., [PR.]
Personne qui expose la justice des faits dont elle a connaissance. Le tmoin doit se rendre
aux convocations qui lui sont adresses, et rpondre sans ambigut, ni omission volontaire
aux questions poses par le juge. Il doit indiquer si les faits ou les propos qu'il relate sont
intervenus en sa prsence. Dans le cas contraire, il doit prciser les conditions et les
circonstances dans lesquelles il a connaissance de faits. En cas de dposition mensongre, il
s'expose des poursuites pnales pour faux (GJ)
Outras designaes:-.
testemunha, s.f., [DIR. PROC.]
Pessoa no impedida por lei, que arrolada ou referida para depor imparcialmente sobre os
fatos da causa, segundo sua percepo pelos sentidos. (DJ, p.852)
A testemunha no poder eximir-se da obrigao de depor. Podero, entretanto, recusar-
se a faz-lo o ascendente ou descendente, o afim em linha reta, o cnjuge, ainda que
desquitado, o irmo e o pai, a me, ou o filho adotivo do acusado, salvo quando no for
possvel, por outro modo, obter-se ou integrar-se a prova do fato e de suas circunstncias.
(Art. 206, CPP)
Outras designaes:-.
Nota:-.
testament, s.m., [DR. CIV.]
Acte (instrumentum) dans lequel une personne exprime lensemble de ses dernires
volonts et qui peut contenir (sous rserve de respecter les formes dtermines par la loi)
non seulement des legs, mais de simples voeux ou des dispositions diverses (clauses rglant
ses obsques, reconnaissance dun enfant naturel, etc.). (VJPS, p.565)
Tout usufruit appartenant au conjoint sur les biens du prdcd, qu'il rsulte de la loi,
d'un testament ou d'une donation de biens venir, donne ouverture une facult de
conversion en rente viagre, la demande de l'un des hritiers nus-propritaires ou du
conjoint successible lui-mme. (Art. 759, CC)
Outras designaes:-.
testamento, s.m., [DIR. CIV.]
(...) ato jurdico revogvel e solene, mediante o qual uma pessoa, em plena capacidade e na
livre administrao e disposio de seus bens, vem instituir herdeiros e legatrios,
determinando clusulas e condies que do destino a seu patrimnio, em todo, ou em
parte, aps a sua morte, bem assim, fazendo declaraes e afirmaes sobre fatos, cujo
reconhecimento legitima por sua livre e espontnea vontade. (...) Normalmente, o
testamento deve ser ato escrito. Excepcionalmente, porm, mediante certas cautelas,
249
permite-se o testamento verbal, ou por palavras, o nuncupativo. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
tierce opposition, s. f., [PR.]
Voie de recours extraordinaire, de rtractation ou de rformation, ouverte aux personnes qui
nont t ni parties ni reprsentes dans une instance et leur permettant dattaquer une
dcision qui leur fait grief et de faire dclarer quelle leur est inopposable. (LJ, p.566)
En cas d'indivisibilit l'gard de plusieurs parties au jugement attaqu, la tierce
opposition n'est recevable que si toutes ces parties sont appeles l'instance. (Art. 584,
CPC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
transaction, s.f., [PR. CIV.]
Mode de rsolution des conflits l'amiable qui vite un procs. C'est un accord ngoci
(contrat) entre des personnes pour mettre fin leur conflit en faisant des concessions
rciproques. (GJ)
Le prsident du tribunal de grande instance, saisi sur requte par une partie la
transaction, confre force excutoire l'acte qui lui est prsent. (Art. 1441-4, CPC)
Outras designaes:-.
transao, s.f., [DIR. PROC. CIV.]
Faculdade concedida s partes processuais de prevenirem ou terminarem o litgio mediante
concesses mtuas, e cujos termos interpretam-se restritivamente. (DJ, p.863)
nula a transao a respeito do litgio decidido por sentena passada em julgado, se dela
no tinha cincia algum dos transatores, ou quando, por ttulo ulteriormente descoberto, se
verificar que nenhum deles tinha direito sobre o objeto da transao. (Art. 850, CC)
Outras designaes:-.
Nota:-.
travail d'intrt gnral, s.m., [DR. PN.]
Mesure consistant pour le condamn effectuer un travail au profit d'une collectivit
publique (ex : municipalit) ou d'une association agre. Elle est prononce par le tribunal
correctionnel (pour les majeurs) ou par le tribunal pour enfants ( l'encontre de mineurs
dlinquants gs de 16 18 ans), titre principal ou comme substitution une peine
250
d'emprisonnement, ou en complment d'une peine prononce avec sursis. Pour les mineurs,
les travaux doivent tre adapts leurs capacits et avoir un caractre formateur ou de
nature favoriser leur insertion sociale. (GJ)
Le juge de l'application des peines choisit un travail d'intrt gnral parmi ceux inscrits
sur la liste de son ressort ou, avec l'accord du juge de l'application des peines
territorialement comptent, sur la liste d'un autre ressort. (Art. R131-24, CP)
Outras designaes:-.
prestao de servios conunidade, s.f., [DR. PN.]
Verificada a prtica de ato infracional, a autoridade competente poder aplicar ao
adolescente as seguintes medidas:I - advertncia; II - obrigao de reparar o dano; III -
prestao de servios comunidade; IV - liberdade assistida; V - insero em regime de
semi-liberdade;VI - internao em estabelecimento educacional; VII - qualquer uma das
previstas no art. 101, I a VI. (Art. 112., ECA)
Outras designaes:-.
Nota:-.
Tribunal administratif, s.m., [DR. ADM.]
Juridiction de l'ordre administratif statuant en premire instance charge de rsoudre les
litiges opposant les personnes prives (particuliers, socits prives, associations) des
personnes publiques (administrations, collectivits territoriales, tablissements publics...),
ou opposant des collectivits publiques entre elles. (GJ)
Outras designaes:-.
Tribunal administrativo, s.m.
Uma deciso da justia francesa admite implicitamente a responsabilidade do Estado na
morte de pessoas contaminadas por amianto. O tribunal administrativo de Marselha, em
deciso histrica admitiu, pela primeira vez que o Estado francs responsvel pelas
conseqncias da morte de quatro pessoas contaminadas. Segundo a deciso, a falta do
Estado como legislador foi declarada e reconhecida numa queixa apresentada pelas
famlias dos antigos assalariados das empresas Sollac, Elf Atochem e Eternit, mortos entre
1997 e 2000. Eles haviam sido expostos ao produto durante mais de 30 anos.
(Estado,31/05/2000, Frana: governo responsabilizado por mortes, Reali Jnior)
Outras designaes:-.
Nota: A rigor, na organizao administrativa brasileira, no h tribunais administrativos,
propriamente. As questes suscitadas na Administrao, quando de ordem meramente
disciplinar, ou funcional, so afetas ao contencioso, a que se outorgam poderes judicantes,
restritos a essas questes. Em nosso pas, as decises da esfera administrativa no so
imunes apreciao pelo Poder Judicirio.Pode-se utilizar a o termo traduzido "Tribunal
administrativo", j consagrado.
251
Tribunal correctionnel, s.m., [PR.PN.]
Formation pnale du tribunal de grande instance statuenat en principe collgialment et
relevant en appel de la chambre des appels correctionnels de la cour d'appel qui,
appartenant aux juridictions de jugement de droit commun, a en rgle comptence pour
juger les dlits correctionnels. (VJGC, p.241)
Outras designaes:-.
Tribunal correcional, s.m.
O lder dos agricultores da Confederao Componesa da Frana, Jos Bov, compareceu
nesta quinta-feira ao Tribunal Correcional de Montpellier. Ele, outros dois colegas de seu
sindicato e 30 militantes esto sendo acusados da destruio, no dia 5 de junho de 1999,
de plantas de arroz transgnico que se encontravam em fase de testes numa estufa do
Cirad, o Centro de Cooperao Internacional de Pesquisa Econmica para o
desenvolvimento.Segundo o diretor desse organismo pblico, Bernard Bachelier, alm dos
prejuzos financeiros estimados em 4 milhes de francos, a operao comandada por Jos
Bov destruiu tambm oito anos de trabalho dos pesquisadores. Jos Bov corre o risco de
ser condenado a 5 anos de recluso. Isso porque ele reincidente, j tendo sido condenado
anteriormente a oito anos de priso com sursis por ter participado, em 1998, da destruio
de uma plantao de milho transgnico, na regio do Lot-Garonne.(...) (Estado,
08/02/2001, Bov pode ser condenado a cinco anos na Frana, Reali Jnior)
Outras designaes:-.
Nota: O termo traduzido "Tribunal correcional" amplamente empregado para se referir
instituio francesa "Tribunal correctionnel".
tribunal de commerce, s.m, [PR.CIV]
Juridiction compose de juges lus par les dlgus consu ires et charge de statuer sur les
contestations entre commerants, sur les litiges relatifs aux actes de commerce entre toutes
personnes, ainsi quen matire de redressement et de liquidation judiciaires et de faillite
personnelle. On appelle parfois ce tribunal la juridiction consulaire. Il en existe 229. (p.578)
Dans tous les cas d'urgence, le prsident du tribunal de commerce peut, dans les limites de
la comptence du tribunal, ordonner en rfr toutes les mesures qui ne se heurtent
aucune contestation srieuse ou que justifie l'existence d'un diffrend. (Art. 872, CPC)
Outras designaes:-.
Tribunal de comrcio, s.m.
O Tribunal de Comrcio de Versalhes, na Frana, decretou, na segunda-feira 28, a
falncia da Prost Grand Prix, equipe de Frmula 1 do ex-piloto francs Alain Prost e do
brasileiro Pedro Paulo Diniz. Criada em 1997, a Prost GP acumulou dvidasde US$ 26
milhes com funcionrios, fornecedores e prestadores de servio. (Isto gente, 04/02/2002,
Aconteceu, Tiago Ribei)
Outras designaes: Tribunal do comrcio
Nota: O termo traduzido "tribunal de comrcio" amplamente utilizado para designar o
252
termo francs "tribunal de commerce".
tribunal de grande instance, s.m, [PR. CIV.]
Juridiction charge de juger les affaires civiles portant sur des sommes suprieures 7 600
euros ou qui ne sont pas attribues d'autres juridictions. Elle est galement seule
comptente pour certaines affaires numres par la loi, quel que soit le montant : tat civil,
divorce, autorit parentale, adoption, succession. Lorsque le tribunal de grande instance
statue en (GJ)
Le tribunal de grande instance connat de toutes les demandes incidentes qui ne relvent
pas de la comptence exclusive d'une autre juridiction.Les autres juridictions ne
connaissent que des demandes incidentes qui entrent dans leur comptence d'attribution.
(Art. 51, CPC)
Outras designaes:-.
Tribunal de Grande Instncia, s.m.
O Tribunal de Grande Instncia de Paris aceitou hoje o primeiro pedido apresentado na
Frana para que seja proibida a divulgao do cartaz do ltimo filme do diretor
Cosntantn Costa-Gavras, Amn. O cartaz do filme mistura uma cruz e uma sustica e foi
feito pelo fotgrafo italiano Oliviero Toscano, mesmo autor das polmicas campanhas de
divulgao da grife Benetton.A corte fixou para a prxima tera-feira a audincia sobre o
recurso de urgncia apresentado pela associao ultracatlica Aliana Geral Contra o
Rascismo e pelo Respeito Identidade Francesa (AGRIF), presidida pelo poltico da
Frente Nacional (extrema direita) Bernard Antony. A posio defendida pela AGRIF a de
que o cartaz faz uma "ofensa gratuita, intil e pblica aos sentimentos religiosos mais
respeitveis" e insinua uma "acusao monstruosa" de aprovao das prticas nazistas
pelos catlicos. (...) (Estado, 14/02/2002, Pedida proibio de cartaz do filme de Costa-
Gavras, AI)
Outras designaes:-.
Nota: O termo traduzido "tribunal de grande instncia" amplamente empregado em
portugus.
tribunal de police, [PR. PN]
Juridiction pnale du premier degr de lordre judiciaire constitue par le juge du tribunal
dinstance es relevant en appel de la cour dappel qui statue juge unique en matire de
contravention et devant laquelle le ministre public est reprsent, selon les cas, par le
procureur de la Rpublique ou le commissaire de police. (VJPS, p.918)
Outras designaes:-.
Tribunal de polcia, s.m.
Os requerentes, farmacuticos, recusaram-se simultaneamente a trs mulheres a venda de
produtos contraceptivos regularmente prescritos em receitas mdicas. Eles foram
253
condenados por recusa de venda a consumidores de produtos contraceptivos objeto de
receitas mdicas. O Tribunal de Polcia afirmou que a referncia a princpios de ordem
tica ou religiosa no podia constituir motivo legtimo para a recusa venda de produto
contraceptivo. A Corte de Apelao, acionada pelos requerentes, confirmou a sentena do
Tribunal. (...) (MARQUES, Luiz Guilherme. Direitos humanos na Frana . J us Navigandi,
Teresina, a. 7, n. 62, fev. 2003. Disponvel em:
http://jus2.uol.com.br/doutrina/texto.asp?id=3778>. Acesso em: 14 jul. 2004)
Outras designaes:-.
Nota: O termo "tribunal de polcia" constitui uma traduo utilizada em textos brasileiros.
Tribunal des affaires de Scurit sociale, s.m., [SC. SOC.]
Juridiction comptente pour tout litige relatif lapplication du droit de la Scurit sociale.
Elle est prside par un juge magistrat du sige du tribunal de grande instance avec un
assesseur reprsentant les travailleurs salaris et un assesseur reprsentant les travailleurs
non salaris (un employeur ou un travailleur indpendant); lorsque le litige est relatif la
lgislation applicable aux professions agricoles, les assesseurs sont choisis parmi les
membres de ces professions. II en existe 116. (LJ, p.577)
Outras designaes:-.
Nota: No foi encontrado um termo com traduo consagrada.
Tribunal des conflits, s.m., [DR. ADM. / PR. CIV / PR. PN.]
Juridiction paritaire compose de conseillers dtat et de conseillers la Cour de cassation,
prside en cas de partage par le Garde des Sceaux, ministre de la Justice, et charge de
trancher en vertu du principe de sparation des autorits administrative et judiciaire, les
conflits dattribution et les conflits de dcision administratif. (DJ, p.918)
Outras designaes:-.
Tribunal de conflitos, s.m.
A Responsabilidade Civil do Estado como responsabilidade pblica e, portanto, categoria
jurdica distinta da responsabilidade privada, relativamente recente. Data de fevereiro de
1873, atravs da prolao da deciso do caso BLANCO, em que se entendeu ser da
responsabilidade do Tribunal Administrativo Francs o julgamento do atropelamento da
menina Agns Blanco por um dos vagonetes da Companhia Nacional da Manufatura do
Fumo. Dada a dicotomia existente no sistema judicirio francs, onde separam-se os
Tribunais Judicirios dos Tribunais Administrativos (sistema do contencioso
administrativo), o Tribunal de Conflitos da Frana consagrou a responsabilidade do
Tribunal Administrativo, vez que se tratava de um dano resultante do funcionamento de um
servio pblico. (Migalhas, 14/07/2001, Dano moral em sede de desapropriao ou um
confisco sentimental?, Tnia Vainsencher)
254
Outras designaes: Tribunal dos conflitos
Nota: O termo "tribunal de conflitos" constitui uma traduo utilizada em textos
brasileiros.
tribunal d'instance, s.m., [PR. CIV.]
Juridiction juge unique ayant en gnral pour ressort larrondissement, statuant en
matire civile et sous rserve de la comptence de la juridiction sur toutes les actions
personnelles ou mobilires jusqu la valeur de 7 600 euros. II a, aussi, de multiples
comptences exclusives: louage dimmeuble, tutelle, actions possessoires, funrailles...(LJ,
p.578)
Devant le tribunal d'instance, la demande peut galement tre forme et le tribunal saisi
par dclaration verbale enregistre au greffe de la juridiction. (Art. 62, CPC)
Outras designaes:-.
Tribunal de instncia, s.m.
(...) O Pacs, registrado no tribunal de instncia, prev a concesso de direitos importantes
em termos fiscais, de cobertura social e habitao, alm de ttulo de permanncia para
estrangeiros. Imediatamente aps sua aprovao, a oposio conservadora, apoiada pela
corrente tradicionalista da Igreja Catlica e pelos protestantes, anunciou que dever
recorrer ao Conselho Constitucional. O contrato previsto pelo Pacto Civil de
Solidariedade pode ser assinado por duas pessoas fsicas maiores de idade, de sexo
diferente ou do mesmo sexo que pretendem organizar uma vida comum. (...) (O Estado de
S. Paulo, 14./10/1999, Frana: casamento homossexual, Reali Jnior.)
Outras designaes:-.
Nota: O termo traduzido "tribunal de instncia" amplamente empregado em textos
brasileiros.
tribunal paritaire des baux ruraux, s.m., [PR. CIV]
Juridiction (spcialise) comptente pour connatre, en premier ressort, des contestations
dont le baux ruraux sons lobjet, la cause ou loccasion et qui, compose du juge dinstance
(prsident) et de quatre assesseurs (deux bailleurs et deux preneurs), est, en ce sens,
chevinale et paritaire. (VJGC, p.918)
Le tribunal paritaire de baux ruraux territorialement comptent est celui du lieu de la
situation de l'immeuble. (CPC)
Outras designaes:-.
255
Nota: No foi encontrado um termo com traduo consagrada.
tutelle, s.f., [DR. CIV.]
Rgime de protection institu par la loi pour sauvegarder, dans leur personne et leurs biens
certains individus incapables de pourvoir eux-mmes leurs intrts et dont la charge
incombe, sous la surveillance du juge dos tutelles, divers organes : tuteur, conseil de
famille, subrog tuteur, etc. (VJGC, p.920)
Lorsque l'enfant a t confi un tiers, l'autorit parentale continue d'tre exerce par les
pre et mre ; toutefois, la personne qui l'enfant a t confi accomplit tous les actes
usuels relatifs sa surveillance et son ducation. Le juge aux affaires familiales, en
confiant l'enfant titre provisoire un tiers, peut dcider qu'il devra requrir l'ouverture
d'une tutelle. (Art. 373-4, CC)
Outras designaes:-.
tutela, s.f., [DIR. CIV.]
Encargo em que algum investido para assistir e representar civilmente menor que se acha
desamparado do ptrio poder. (DJ, p.876)
Outras designaes:-.
Nota:-.
U
union libre: s.f. Ver concubinage
usufruit, s.m., [DR. CIV.]
Droit rel principal, dmembrement du droil de proprit, qui confre son titulaire le droit
dutiliser la chose, et den percevoir les fruits, mais non celui den disposer, lequel
appartient au nu-propritaire. (LJ, p.588)
Les fruits naturels et industriels, pendants par branches ou par racines au moment o
l'usufruit est ouvert, appartiennent l'usufruitier.Ceux qui sont dans le mme tat au
moment o finit l'usufruit, appartiennent au propritaire, sans rcompense de part ni
d'autre des labours et des semences, mais aussi sans prjudice de la portion des fruits qui
256
pourrait tre acquise au colon partiaire, s'il en existe un au commencement ou la
cessation de l'usufruit. (Art. 585, CC)
Outras designaes:-.
usufruto, s.m., [DR. CIV.]
(...) direito assegurado a algum, para que possa gozar, oufruir, as utilidades e frutos de
uma coisa, cuja propriedade pertence a outrem, enquanto temporariamente destacado da
mesma propriedade. J as Institutas o definiam: "Usufructus est jus alienis rebus utendi
fruendi, salva rerum substantia". O usufruto, assim, revela-se o direito real sobre coisa
alheia (jus in re aliena), atribuindo ao usufruturio o direito de a usar temporariamente,
percebendo os frutos que produzir, ou retirando dela as utilidades, que no lhe destruam a
substncia. (...) (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
V
verdict, s.m., [PR. PN]
Dclaration solennelle par laquelle les magistrats et les jurs de la cour d'assises rpondent
aux questions du prsident sur la culpabilit ou non d'une personne et fixe, le cas chant,
la peine. (GJ)
Outras designaes:-.
veredito, s.m., [DIR. PROC. PEN.]
Ato de juiz, que pe termo ao processo penal; de emprego particular quanto deciso do
jri. (DJ, p. 895)
Outras designaes:-.
Nota:-.
vice du consentement, s.m., [DR. CIV.]
Nom commum donn aux diverses perturbations qui, lors de la formation de late juridique,
entament la lucidit ou la libert du consentement (erreur, dol, violence) sans cependant
labolir entirement qui constituent, comme lincapacit dexercice, une cause de nullit
relative. (VJGC, p.944)
Ni la socit ni les associs ne peuvent se prvaloir d'une nullit l'gard des tiers de
bonne foi. Cependant la nullit rsultant de l'incapacit ou de l'un des vices du
consentement est opposable mme aux tiers par l'incapable et ses reprsentants lgaux, ou
par l'associ dont le consentement a t surpris par erreur, dol ou violence. (Art. 1844-16,
CC)
257
Outras designaes:-.
vcio do consentimento, s.m.,
Formula-se por fato que possa influir na manifestao da vontade, induzindo a pessoa a
consentir erroneamente, ou por violncia. Assim a coao, a simulao, o erro, ou engano,
constituem fatos que viciam o consentimento, tornando-o ineficaz, ou inoperante, para que
no produza os efeitos legais. (VJPS)
Outras designaes:-.
Nota:-.
voit de fait, s.f., [DR. ADM]
Thorie dorigine jurisprudentielle, protectrice des droits des administrs en ce quelle
entrane pour lAdministration la perte de la majeure partie de ses privilges traditionnels.
Elle est constitue si lAdministration accomplit un acte matriel reprsentant une
irrgularit manifeste soit parce quelle excute une dcision ne se rattachant pas un
pouvoir qui lui appartient (comme une dcision grossirement illgale, ou annule par une
juridiction), soit parce quelle excute selon une procdure grossirement illgale une
dcision mme lgale, et condition que cet agissement parte atteinte la proprit
mobilire ou immobilire ou une libert publique. Les juges judiciaires deviennent alors
comptents pour connatre de cette irrgularit, titre exclusif en matire daction en
responsabilit, et concurremment avec les juges administratifs pour prononcer lannulation
de lacte.
Outras designaes:-.
Nota:-.
Parte II- ndice remissivo portugus-francs
A
abandono de famlia: s.m.Ver abandon de famille
absolvio: s.f. Ver acquittement, relaxe
258
ao: s.f. Ver action en justice
1
, actio en justice
2
ao civil: s.m.Ver action civile
ao judicial: s.f. Ver action en justice
1
, action en justice
2
ao pessoal: s.f. Ver action personnelle
ao pblica: s.f. Ver action publique
ao real: s.f. Ver action relle
ao: s.f. Ver cause
1
acionar: v Ver saisir
acrdo: s.m.Ver arrt
acusado : s.m. Ver dfendeur, prvenu
adoo plena: s.f. Ver adoption plenire
adoo simples: s.f.Ver adoption simple
adoo: s.f. Ver adoption
advertncia: s.f. Ver admonestation
259
advogado: s.m.Ver avocat e avocat au Conseil dtat et la Cour de cassation
agir em juzo: v.Ver ester en justice
alegaes: s.f.pl.Ver conclusions
Alta Corte de Justia: s.f. Ver Haute Cour de justice
anistia: s.f. Ver amnistie
anulao: s.f.Ver annulation
apelao: s.f.Ver appel
arbitragem: s.f. Ver arbitrage
1
arbitramento: s.m Ver arbitrage
2
arquivamento: Ver s.m classement sans suite
arrendamento: s.m. Ver bail
arresto: s.m.Ver saisie
1
assassinato s.m. Ver homicide
assassnio s.m Ver homicide
260
assistncia judiciria: s.f. Ver aide juridictionnelle e aide juridique
astreinte: s.f. Ver astreinte
ato autntico: s.m. Ver acte authentique
ato de oficial de justia: s.m. Ver exploit (d'huissier de justice)
ato privado: s.m Ver acte sous seing priv
ato processual: s.m Ver acte de procdure
audincia: s.f. Ver audience, audience foraine
autor: s.m Ver demandeur
auxiliar de justia: s.m.Ver auxiliaire de justice
B
beneficiado: s.m. Ver ayant cause
beneficirio: s.m. Ver ayant cause
bens comuns: s.m.pl Ver biens communs
bens corpreos: s.m.pl.Ver biens corporels
261
bens incorpreos: s.m.pl. Ver biens incorporels
bens particulares: s.m.pl. Ver biens propres
bens: s.m.pl.Ver biensVer
busca: s.f. Ver perquisition
C
cadastro policial: s.m. Ver casier judiciaire
cmara: s.f. Ver chambre
capacidade jurdica: s.f. Ver capacit juridique
casa de deteno: s.f. Ver maison d'arrt
casamento: s.m Ver mariage
cassao: s.f.Ver cassation
cauo: s.f.Ver cautionnement
caucionante: s.Ver caution
262
caucionrio: s.m.Ver caution
causa: s.f. Ver cause
1
, cause
2
, litige
2
chefe de secretaria: s.m. Ver greffier en chef
circunscrio judiciria s.f. Ver ressort
1
citao: s.f. Ver signification, assignation
clusula: Ver s.f. clause
cocubinato: s.m.Ver concubinage
cdigo: Ver s.m. code
comisso rogatria: s.f. Ver commission rogatoire
2
comparecimento pessoal: s.m. Ver comparution personnelle
comparecimento: s.m. Ver comparution
competncia: s.f.Ver comptence
conciliao: s.f. Ver conciliation
conciliador: s.m.Ver conciliateur
263
concordata judicial: s.f.: Ver redressement judiciaire
confisso
2
: Ver aveu
2
confisso
1
: Ver aveu
1
confrontao: s.f. Ver confrontation
Conselho constitucional: s.m Ver Conseil constitutionnel
Conselho de Estado: s.m. Ver Conseil d'tat
Conselho Superior da Magistratura: s.m.Ver Conseil suprieur de la Magistrature
considerando: s.m.Ver attendu
consulta: s.f.Ver consultation
contencioso : s.m. Ver contentieux
contraditrio: s.m.Ver contradictoire
contrato de locao: s.m. Ver bail
cpia: s.f. Ver grosse
Corte Administrativa de Apelao: s.f. Ver Cour administrative d'appel
264
Corte de Apelao: s.f. Ver Cour d'appel
Corte de Cassao: s.f. Ver Cour de cassation
Corte de contas: s.f. Ver Cour des comptes
Corte de Justia da Repblica: s.f. Ver Cour de justice de la Republique
Corte Europia de Direitos Humanos: s.f. Ver Cour europenne des droits de l'homme
Corte Europia dos Direitos do Homem: s.f. Ver Cour europenne des droits de l'homme
Corte Penal Internacional: s.f. Ver Cour pnale internationale
culpado: s.m. coupable
cmplice: s.Ver complice
curatela: s.f. Ver curatelle
D
debates: s.m.pl Ver dbats
decadncia: s.f Ver dchance
265
deciso judicial: s.f.Ver dcision de justice, ordonnance, ordonnance de taxe, jugement
2
jugement avant dire droit
decreto: s.m Ver dcret
deliberao: s.f Ver delibr
demanda reconvencional: s.f.Ver demande reconventionnelle
demanda: s.f. Ver cause
1
, action en justice
2
demandante: s. Ver demandeur
demandar: v Ver saisir
depoimento: s.m. Ver dposition
desembolso: s.m.Ver dbours
despesas (processuais): s.f.pl Ver dpens
Direito processual: s.m. Ver procdure
2
divrcio: s.m.Ver divorce
doao: s.f. Ver donation
266
dolo: s.m.Ver dol
E
elemento de convico: s.m. Ver pice conviction
emancipao: s.f. Ver mancipation
emolumento: s.m Ver molument
escrivo: s.m. Ver greffier
estar em juzo: v.Ver ester en justice
execuo provisria: s.f.Ver excution provisoire
exequatur": s.m. Ver exequatur
experto: s.m. Ver expert
expulso de estrangeiro: s.f. Ver expulsion d'un tranger
expulso: s.f. Ver expulsion
extradio: s.f. Ver extradition
267
F
filiao legtima: s.f. Ver filiation legitime
filiao natural: s.f. Ver filiation naturelle
filiao: s.f. filiation
flagrante delito: s.m. Ver flagrant dlit
fora de coisa julgada s.f. Ver force de chose juge
fora executria: s.f. Ver force excutoire
fundamento jurdico: s.m Ver moyen
G
graa: s.f Ver grace
grau de jurisdio: s.m.Ver degr de juridiction
268
H
hipoteca: s.f Ver hypothque
homicdio: s.m Ver homicide
I
imvel: s.m. Ver immeuble
improcedncia:s.f. Ver non-lieu
imunidade: s.f. Ver immunit
inaptido: s.f. Ver incapacit
incapacidade: s.f. Ver incapacite
inculpao: s.f. Ver mise en examen
indenizao: s.f. Ver prestation compensatoire
indiciado : s.m. Ver dfendeur, prvenu
instncia: s.f. Ver instance
1
, instncia
2
, ressort
2
, degr de juridiction
269
instruo: s.f. Ver instruction
interpelao: s.f. Ver mise en demeure
intimao: Ver s.f. citation
J
juiz: s.m. Ver assesseur, conseiller, juge, juge de la mise en tat, juge de lapplication de
peines, juge des liberts et de la dtention , juge des rfrs
juiz da execuo: s. Ver juge de l'excution
juiz da famlia: s.m. Ver juge aux affaires familiales
juiz da infncia e da adolescncia: s. Ver juge des enfants
juiz da instruo: s. Ver juge d'instruction
juiz de menores: s. Ver juge des enfants
juiz tutelar: s Ver juge des tutelles
julgamento: s.m. Ver jugement
3
270
jurisdio: s.f. Ver juridiction
2
jurisprudncia: s.f.. Ver jurisprudence
L
lacre: s.m. Ver scells
legtima defesa: s.f Ver lgitime dfense
lei: s.f. Ver loi
liberdade assistida: s.f. Ver libert surveill
litgio: s.m. Ver litige
1
, litige
2
, cause
1
litisconsorte: s.Ver liticonsort
livramento condicional: s.m. Ver libration conditionnelle
livro de registro: s.m. Ver role
locao: s.f. Ver bail
271
louvado: s.m. Ver expert
M
magistrado: s.m. Ver juge, conseiller, assesseur, juge de la mise en tat, juge de
lapplication de peines, juge des liberts et de la dtention , juge des rfrs
mandado de priso: s.m. Ver mandat d'arrt, mandat de dpot
mandado: s.m. Ver mandat
1
, mandat damener, mandat de comparution, commandement
mandato: s.m. Ver mandat
2
mediao: s.f. Ver mdiation
mediador da Repblica: s.m. Ver mdiateur de la Republique
medida alternativa: s.f. Ver composition pnale
medida de proteo: s.f.Ver assistance ducative
meirinho: s.m. Ver huissier de justice
memorial: s.m. Ver mmoire
272
mrito: s.m. Ver fond
Ministrio da Justia: Ver s.m. Chancellerie
Ministrio pblico: s.m. Ver ministre public
ministro da Justia: s.m. Ver garde des sceaux
moratria: s.f. Ver moratoire
multa: s.f.: Ver amende, amende forfaitaire
N
nacionalidade: s.f. Ver nationalit
notrio: s.m. Ver notaire
notificao: s.f. Ver notification, sommation de payer
nulidade: s.f Ver nullit
273
O
oficial de justia: s.m. Ver huissier de justice
oficial do registro civil: s.m. Ver officier de l'tat civil
oficial pblico: s.m. Ver officier public
ordem dos advogados: s.f.Ver Ver barreau
ordem pblica: s.f. Ver ordre public
original: s.m. Ver minute
P
Pacto civil de solidariedade: s.m Ver pacte civil de solidarit
parte: s.f. Ver partie
patrimnio: s.m. Ver patrimoine
ptrio poder: s.m. Ver autorit parentale
274
penitenciria: s.f.Ver centre de dtention
penhora : s.f. Ver saisie
2
penso alimentar: s.f.Ver pension alimentaire
penso alimentcia: s.f. Ver pension alimentaire
penso de alimentos: s.f. Ver pension alimentaire
perdas e danos: s.f.pl. Ver dommages et intrts
percia: s.f. Ver expertise
perito: s.m. Ver expert
pessoa civil: s.f. Ver personne morale
pessoa coletiva: s.f. Ver personne morale
pessoa fictcia: s.f. Ver personne morale
pessoa jurdica: s.f. Ver personne morale
pessoa legal: s.f. Ver personne morale
275
pessoa moral: s.f. Ver personne morale
pessoa social: s.f. Ver personne morale
pessoa universal: s.f. Ver personne morale
pleito: s.m. Ver cause
1
poder familiar: s.m. Ver autorit parentale
portaria: s.f.Ver arrt
posse do estado: s.f. Ver possession d'tat
precatria: Ver s.f. commission rogatoire
1
precluso: s.f. Ver forclusion
prejuzo: s.m Ver prjudice, prjudice d'agrment
prescrio: s.f. Ver prescription
presidente da ordem dos advogados: s.m.Ver btonnier
presdio s.m. Ver maison centrale
prestao de servios conunidade: s.f. Ver travail dintrt general
276
presuno de inocncia: s.f.Ver prsomption d'innocence
presuno: s.f. Ver prsomption
princpio do contraditrio: Ver s.m. contradictoire
priso preventiva: s.f. Ver dtention provisoire
priso temporria: s.f. Ver garde vue
priso: s.f. Ver prison
procedimento: s.m. Ver procdure
1
processo: s.m. Ver action en justice
2
, cause
1
, procdure
2
, litige
2
Procurador geral: s.m. Ver procureur general
prova: s.f. Ver preuve
Q
qualificao: s.f.Ver qualification
277
R
razes: s.f.pl.Ver conclusions
reabilitao: s.f. v rhabilitation
recidiva: s.f. Ver rcidive
reconhecimento da filiao s.m. Ver reconnaissance d'enfant naturel
reconhecimento de filho: s.m. Ver reconnaissance d'enfant naturel
reconveno: s.f. Ver demande reconventionnelle
regime semi-aberto: s.m. Ver rgime de semi-libert
reincidncia: s.f. Ver rcidive
relatrio: s.m. Ver procs-verbal
relevao: s.m. Ver relvement
relevamento: s.m.Ver relvement
requisitrio: s.f. Ver rquisitoire
ru: s.m Ver dfendeur, prvenu
278
rogatria: s.f. Ver commission rogatoire
2
S
segredo de justia: s.m Ver huis-clos
sentena revelia: s.f. Ver jugement par dfaut
sentena arbitral: s.f. Ver sentence arbitrale
sentena de mrito: s.f. Ver jugement sur le fond
sentena de primeira instncia: s.f. Ver jugement
1
sentena de segunda instncia: s.f.Ver arrt
sentena definitiva: s.f. Ver jugement sur le fond
sentena: s.f. Ver jugement contradictoire
separao de corpos: s.f Ver sparation de corps
sucesso: s.f. Ver succession
1
279
sucesso: s.f. Ver succession
2
sursis: s.m. Ver sursis
T
testamento: Ver s.m testament
testemunha: s.f.: Ver tmoin
transao: s.f. Ver transaction
Tribunal administrativo: s.m. Ver Tribunal administratif
Tribunal correcional: s.m. Ver Tribunal correctionnel
Tribunal de Apelao: s.m. Ver Cour d'appel
Tribunal de comrcio: s.m. Ver tribunal de commerce
Tribunal de conflitos: s.m. Ver Tribunal des conflits
Tribunal de Grande Instncia: s.m. Ver tribunal de grande instance
Tribunal de instncia: s.m. Ver tribunal d'instance
280
Tribunal de Justia das Comunidades Europias: s.m. Ver Cour de justice des
communauts europennes
Tribunal de polcia: s.m. Ver tribunal de police
Tribunal do comrcio: s.m. Ver tribunal de commerce
Tribunal dos conflitos: s.m. Ver Tribunal des conflits
Tribunal Europeu dos Direitos do Homem: s.m. Ver Cour europenne des droits de
l'homme
Tribunal Europeu dos Direitos Humanos: s.m. Ver Cour europenne des droits de
l'homme
Tribunal Penal Internacional: s.m. Ver Cour pnale internationale
tribunal: s.m. Ver juridiction
1
tutela: s.f. Ver tutelle
U
unio estvel : s. f. Ver concubinato
usufruto: s.m. Ver usufruit
281
V
veredito, s.m. Ver verdict
vcio do consentimento: s.m. Ver vice du consentement
5.2.Organizao e funcionamento de nosso dicionrio
Nos itens a seguir expomos a organizao de nossa obra em relao macro e
micro-estruturas. Gostaramos de ressaltar que expusemos algumas questes tericas em
alguns itens como, por exemplo, em 5.2.2.5. Homonmia e polissemia, pois no havamos
dissertado a esse respeito na parte 3. Arcabouo terico, por no se tratar do objeto
principal de nosso trabalho.
5.2.1. Macroestrutura
Em nossa obra dispomos os verbetes em ordem alfabtica.
Como nosso dicionrio tem como pblico-alvo os tradutores brasileiros, a lngua de
partida o francs. Assim, na primeira parte (francs-portugus) os verbetes se compem
dos seguintes paradigmas na microestrutura: termo-entrada, categoria gramatical, rubrica,
definio, contexto de uso e outras designaes/equivalente em portugus, categoria
gramatical, rubrica, definio, contexto de uso, outras designaes e notas (quando
necessrio).
Apesar de Haensch (1982, p.519) nos alertar para os problemas que ocorrem quando
da inverso da nomenclatura para que a LC se torne a de partida, acreditamos que os
tradutores, potencial pblico-alvo de nosso trabalho, podem vir a realizar verses, assim, a
nosso ver, importante que nossa obra traga uma parte portugus-francs.
282
Organizamos essa parte sob a forma de uma lista em ordem alfabtica com funo
de ndice remissivo. Dessa forma, para o tradutor obter mais informaes sobre os termos,
pode retornar parte francs-portugus e complementar suas informaes.
5.2.1.1. A entrada
Barros (2004, p.158) concebe a entrada dos verbetes como a sntese morfossinttica
e lxico-semntica das ocorrncias; o lema, a forma de base, ou seja, a forma escolhida
segundo as convenes lexicogrficas e terminogrficas para representar uma palavra.
Em nossa obra adotamos os seguintes critrios em relao entrada:
Entrada grafada em letra minscula;
Forma no-marcada verbo no infinitivo e substantivo no masculino;
Entrada no singular, quando no for o caso de plural lexicalizado;
Termos complexos em sua seqncia sintagmtica normal;
Siglas remetendo sua forma expandida.
5.2.1.2. Sistema de remissivas
O sistema de remissivas de nosso repertrio se organiza na macroestrutura da
seguinte forma: onde o leitor deveria encontrar a palavra procurada, ele acha a indicao
para ir outra entrada onde se encontra a definio do termo procurado. Assim, as entradas
no so definidas e o verbete remete o leitor a outro verbete no qual se encontra a
informao desejada.
A remissiva foi utilizada em nossa obra para ligar outras designaes do termo
principal, como no seguinte exemplo:
Ministre de la Justice: s m Ver Garde des Sceaux.
283
No caso acima, o leitor que procura o termo Ministre de la justice encontrar, em
nossa obra, um verbete que o remeter entrada Garde des Sceaux. Assim que o leitor
encontrar o verbete, constatar que os dois termos so sinnimos.
Ainda em relao macroestrutura, dispomos, na parte portugus-francs, apenas de
um sistema de remissivas remetendo ao termo em francs.
Assim, temos:
Ptrio poder : s m Ver autorit parentale
A utilizao da remissiva Ver tem o carter de obrigao da consulta por parte do
leitor; sem essa consulta o leitor no encontrar as informaes de que necessita. Assim que
o consulente vir o termo em francs, nesse caso autorit parentale, voltar parte francs-
portugus e encontrar essa entrada cujo termo equivalente ptrio poder, e poder
consultar todos microparadigmas do verbete em questo.
5.2.2.Microestutura
Com base nas crticas feitas aos dicionrios bilnges, que apresentamos no cap.3.3.4.
A problemtica dos equivalentes nos dicionrios bilnges, elaboramos uma proposta de
microestrutura para nossa obra. A crtica refere-se, sobretudo, ao no-registro de
definies, ou seja, a maior parte dos repertrios bilnges trazem apenas uma lista de
equivalentes nas duas lnguas envolvidas, o que no atesta a fiabilidade da equivalncia.
Outra questo consiste no registro de equivalentes inexatos ou em termos criados pelo
termingrafo/lexicgrafo sem a menor advertncia ao leitor da obra.
Frente a tais observaes, decidimos que os verbetes de nossa obra devem trazer: em
francs, o termo-entrada, a categoria gramatical, o ramo do Direito ao qual o termo
pertence, a definio, outras designaes do termo; em portugus: o termo equivalente, a
categoria gramatical, a definio, o ramo do Direito ao qual o termo pertence, outras
designaes do termo. Por fim, h o microparadigma notas, no qual expomos as principais
diferenas de significado dos termos considerados equivalentes.
284
5.2.2.1.Categoria gramatical
Acreditamos ser imprescindvel para o tradutor brasileiro a informao sobre a
categoria gramatical do termo-entrada em francs e de seu equivalente em portugus.
Assim, as seguintes abreviaes so utilizadas em nossa obra:
Francs Portugus
s m.: substantif masculin s m.: substantivo masculino
s f.:substantif fminin s f.: substantivo feminino
v.: verbe v.: verbo
5.2.2.2. Subespecialidade do domnio
Para Haensch (1982, p. 531), importante especificar, em um dicionrio
terminolgico, a qual subdisciplina ou mbito especfico pertence cada uma das vrias
acepes de um termo (por exemplo, em Direito: Direito Penal, Direito Civil, Direito
Processual, Direito Administrativo)
56
. Essa importncia se d, sobretudo, nos dicionrios
terminolgicos, pois o conceito delimitado de acordo com o subdomnio ao qual pertence.
Assim, trazemos tanto em francs, quanto em portugus o subdomnio do Direito no
qual o termo se insere. A ttulo de exemplo, observemos algumas siglas utilizadas em nossa
obra, referentes a alguns dos ramos tratados:
56
Es importante especificar, en un diccionario terminolgico, a qu subdisciplina o mbito parcial pertenece
cada una de las varias acepciones de un trmino (por ejemplo en derecho: derecho civil, derecho penal,
derecho procesal, derecho administrativo, etc.)
Rubrica em francs Rubrica em portugus
[Pr. civ.]- Procdure civile [Dr. proc. civ.]- Direito processual civil
[Pr. pn]- Procdure pnale [Dr. proc. pn.]- Direito processual penal
[Dr. civ.]- Droit civile [Dir.civ.]-Direito civil
[Dr. pn]- Droit pnale [Dir. pn.]- Direito penal
285
5.2.2.3.Paradigma definicional
Segundo Haensch, o dicionrio bilnge:
Distingue-se essencialmente do monolnge, pois no oferece
(salvo em casos excepcionais) definies das unidades lxicas na mesma
lngua, mas um ou vrios equivalentes do lema em outra ou outras
lnguas.
57
(Haensch, 1982, p.512)
O prprio Haensch (1982, p.533-4) coloca, porm, que cada vez mais freqente a
combinao de definies e equivalentes dos termos em vrias lnguas. Em geral, a
definio se d somente em uma lngua, a de partida, e em outras lnguas so apresentados
somente os equivalentes do termo definido
58
.
Em nosso caso, a lngua de partida o francs e a de chegada o portugus.
Procurando evitar os problemas levantados por Haensh, decidimos que nossa obra conteria
a definio do termo em francs e a de seu equivalente em portugus sempre que possvel.
importante ressaltar que no procedemos elaborao de definies, mas
utilizamos os enunciados definitrios presentes em nosso corpus, registrando em nosso
dicionrio as definies que julgamos mais completas e claras.
5.2.2.4.Paradigma Outras designaes
A microestrutura dos verbetes de nossa obra conta com o paradigma Outras
designaes, no qual registramos a relao sinonmica que se evidenciou entre os termos
em francs e em portugus.
A sinonmia consiste na designao de um mesmo conceito por dois significantes
lxicos diferentes. Essa relao conceitual rara, pois as unidades lingsticas nem sempre
so intercambiveis em todos os contextos. Por esse motivo a Terminologia prope o
conceito de quase-sinnimo, que cada um dos termos de uma dada lngua que designam
57
Se distingue esencialmente de la monolinge en que no da (salvo casos excepcionales) definiciones de las
unidades lxicas en la misma lengua. En el fondo, da sinnimos pertenecientes a otro sistema lingstico.
58
(...) es cada vez ms frecuente la combinacin de definiciones y equivalentes de los trminos en varias
lenguas, Por lo general, la definicin se da solo los equivalentes del trmino definido.
286
o mesmo conceito, mas que se situam em nveis de lngua e em nveis de conceptualizao
diferentes ou que se empregam em situaes de comunicao diferentes (Barros, 2004,
p.222)
Como nossa pesquisa tem cunho descritivo, procuramos registrar todos os quase-
sinnimos, porm no encontramos muito deles no mbito de nosso trabalho. Percebemos
que no domnio jurdico existem muitos sinnimos aparentes, ou seja, termos que parecem
sinnimos primeira vista, mas que, ao serem submetidos a uma anlise conceitual mais
profunda, no possuem tal caracterstica.
Acreditamos ser isso possvel devido necessidade de especificao da linguagem
jurdica. Sob aparentes sinnimos, encontram-se termos claramente distintos do ponto de
vista jurdico.
Exemplificando, temos, em portugus, os termos citao, notificao e intimao.
Apesar de serem atos processuais que trazem o sentido de ordem emanada da autoridade
competente, para que se faa alguma coisa ou se venha a juzo fazer o que se ordena
(VJPS), esses termos no so sinnimos.
A notificao dirigida pessoa que no parte em juzo, diferenciando-se, assim,
da intimao e da citao. Pode constituir-se em um aviso judicial, ser assecuratria de
direitos, ou cominatria, repetindo-se quantas vezes forem necessrias. Pode ser feita
parte de qualquer ao, para assegurar ou ressalvar direitos. Por outro lado, a intimao e a
citao ocorrem quando h processo em andamento. A intimao a notcia levada s
partes. promovida pelo oficial de justia ou mesmo pelo escrivo do feito, pessoalmente
s partes, a seus representantes legais ou mandatrios. J a citao o chamamento da parte
para demandar ou se ver acionar. A citao o chamado de algum para comparecer em
juzo. No se ordena, mas se convoca a presena, sob pena de julgamento revelia.
Em francs, por exemplo, temos os termos conciliation e mdiation em Direito
processual, que, primeira vista, podem ser tomados por sinnimos, mas que no o so. O
primeiro termo designa a tentativa do juiz de levar s partes a um entendimento, a um
acordo amigvel. O segundo tambm diz respeito tentativa de levar as partes ao
entendimento, porm quem faz o papel de mediador, nesse caso, uma terceira pessoa
designada pelo juiz e cabe s partes pagar os honorrios dessa pessoa.
287
Assim, frente a essa situao, houve cautela de nossa parte para se registrar a
sinonmia. Encontramos alguns termos quase-sinnimos em nossa pesquisa, como, por
exemplo, assassinat e homicide. Apesar de considerarmos, num primeiro momento, esses
termos como sinnimos totais, uma anlise de seus conceitos no permite estabelecer essa
relao. Note-se que, enquanto o homicide pode ser causado intencionalmente ou no, o
assasinat s pode ser premeditado:
Homicide [Dr. pn.]
Atteinte porte la vie humaine. Cette atteinte doit avoir pour victime
un adulte (comp. : infanticide) sans lien de parent avec son auteur
(comp. : parricide).
Lhomicide ne prsente pas la mme intensit selon quil a t commis
par imprudence,
C. pn., art. 319.
ou intentionnellement.
C. pn., art. 295.
Lhomicide volontaire est puni par larticle 221-1 du NCP, lhomicide
involontaire par larticle 221-6 du NCP.
(LJ, p.302)
Assassinat [Dr. pn]
Meurtre commis avec prmditation.
C. pn., art.221-3
(LJ, p.49)
Assim, esse dois termos se revelam como quase-sinnimos. Eles so
intercambiveis em contextos que se referem morte premeditada ou intencional. Quando
se trata de morte por imprudncia, no-intencional, fala-se em homicide e no em
assassinat.
Como exemplo de quase-sinnimo em portugus podemos citar os termos instncia e
grau de jurisdio que no, mbito do Direito processual, designam:
288
Instncia
1. curso legal da causa ou a sua discusso e andamento, perante o juiz que a
dirige, at soluo da demanda ou do litgio.
Nesta acepo, pois, identifica-se com a prpria marcha processual,
considerada no seu conjunto de atos, de prazos ou dilaes, diligncias e
formalidades, necessrios instruo e julgamento do processo.
2. apresenta sentido de grau de jurisdio ou hierarquia judiciria,
determinado pela evidncia do juzo, em que se instituiu ou se instaurou
quando se assinala, numericamente, para determinar a mesma graduao, e
indicar a ordem ou hierarquia do estdio em que se movimenta a causa.
Neste sentido, ento, evidenciam-se a primeira e a segunda instncias.
Grau de jurisdio
Designa a ordem hierrquica dos rgos judicirios dentro do processo, para
fins de recurso. Primeiro grau, o juzo monocrtico ou singular; segundo grau,
o tribunal, ou rgo coletivo.
Percebemos, assim, que instncia e grau de jurisdio so termos intercambiveis em
relao ordem hierrquica dos rgos judicirios dentro do processo, para fins de
recurso. Em relao ao semema curso legal da causa ou a sua discusso e andamento
esses termos no podem ser considerados sinnimos, apenas o termo instncia designa esse
conceito. Dessa forma, atestamos esse caso em nossa obra.
Quando do levantamento de quase-sinnimos em nossa pesquisa, observamos que
as obras que constituram nosso corpus muitas vezes traziam o registro de observaes na
qual os autores confirmavam o uso preferencial de um termo em relao a outro em
situaes especficas. Vejamos um exemplo:
Consorte
1.Pessoa que participa de uma sociedade conjugal. (DJ)
2.Diz-se, tambm, consorte, em sentido anlogo, para a pessoa que tem interesse comum
com outra em um pleito. Designa-se mais propriamente litisconsorte. (VJPS)
289
Assim, no deixamos de trazer em nossa obra o termo consorte. Nesse caso,
especificamente, podemos colocar o termo consorte como quase-sinnimo de litisconsorte,
que tido apenas na segunda acepo de consorte, ou seja, a pessoa que tem interesse
comum com outra em um litgio.
Vejamos abaixo alguns quase-sinnimos em francs e em portugus que esto
registrados em nossa obra:
Francs
Portugus
Termes Quasi-synonymes
Consorts Lliticonsorts
Exploit Acte dhuissier
Garde des Sceaux Ministre de la Justice
Grosse Copie xecutoire
Homicide Assassinat
Jugement sur le fond Jugement dfinitif
Ministre Public Parquet
Termos Quase- sinnimos
Ao pessoal Ao creditria
Ptrio poder Poder familiar
Confrontao Acareao
Autor Demandante
Emancipao Suplemento de idade
Perito Louvado, experto
Juiz Magistrado
Casamento Matrimnio
290
5.2.2.5. Homonmia e polissemia
Podemos definir homonmia, juntamente com Boutin-Quesnel (1985, p.20) como
cada um dos termos de um lngua dada que apresentam uma mesma forma grfica
(homgrafo) ou fnica (homfono), mas que designam conceitos diferentes.
Segundo Barros (2004, p.227), a polissemia ocorre quando uma mesma unidade
lexical ou terminolgica apresenta um semema composto de subconjuntos smicos com
uma zona de interseco semntica. Assim, os diversos conceitos de uma mesma
denominao possuem traos semnticos comuns, porm tm identidades prprias.
A distino entre homonmia e polissemia no consiste em uma tarefa fcil e os
critrios existentes para fazer tal distino nem sempre resolvem a questo. Segundo
Haensch:
A soluo prtica mais vivel nos dicionrios semasiolgicos que no do
indicaes sobre a etimologia, no fazer nenhuma diferena entre casos
de homonmia e casos de polissemia, j que os critrios alegados para
distingui-las so insuficientes e insatisfatrios: nem a etimologia (quem
conhece todas as etimologias?) nem a coincidncia lingstica (critrio
no objetivo) so convenientes.
59
(Haensch, 1982, p.467)
Em nossa pesquisa encontramos casos de homonmia. Uma mesma designao
muitas vezes utilizada em diferentes ramos do Direito, com significados distintos. Porm,
dentro de um mesmo ramo, a homonmia e at mesmo a polissemia no so to freqentes.
Observemos o caso abaixo de um termo polissmico do Direito civil:
59
La solucin prctica ms viable en los diccionarios semasiolgicos que no dan indicaciones sobre la
etimologa, es la de non hacer ninguna diferencia entre casos de homonimia y casos de polisemia, ya que los
criterios alegados para distinguirlas son insuficientes e insatisfactorios: ni la etimologa (quien conoce todas
las etimologas?) ni la conciencia lingstica (criterio no objetivable) son convenientes. (Haensch, 1982,
p.467)
Succession
1) Transmission - lgale ou testamentaire- une ou plusieurs
personnes vivantes (V. successeur, hritier, lgataire) du patrimoine
laiss par une personne dcde (V. de cujus) ; mode d*acquisition
cause de mort et titre gratuit de la proprit.
2) Le *patrimoine ainsi transmis, le patrimoine successoral ou
hriditaire. (VJGC)
291
O termo succession polissmico, apresentando dois conceitos, que se relacionam
pelo ncleo smico comum transmisso.
Em nossa obra, quando a um significante correspondeu mais de um significado, no
fizemos distino entre homonmia e polissemia, trazendo as diferentes acepes em
verbetes separados. Nossa deciso se pauta pelo desejo de que a consulta do leitor nossa
obra seja a mais prtica possvel.
5.2.2.6. Contextos de exemplificao
Cada vez mais as obras lexicogrficas/terminogrficas buscam registrar os contextos
de uso das unidades lingsticas que compem sua lista de entradas. O contexto permite
visualizar o termo em discurso, sendo importante, sobretudo, em obras bilnges, uma vez
que atesta o seu uso real.
Segundo Haensch, definio se seguem, em muitos casos, exemplos de uso da
unidade em questo, o qual muito desejvel do ponto de vista do usurio
60
(Haensch,
1982, p. 470). Ainda segundo o autor (1982, p. 422), os exemplos de usos contextuais
podem ser de dois tipos : a) Citaes em textos; b) Exemplos inventados pelo autor ou um
colaborador do dicionrio
61
.
Procuramos registrar os contextos em nossa obra sempre que possvel. Esses
enunciados foram retirados do nosso corpus, ou seja, dos diversos cdigos (conjunto de
leis) e no foram por ns criados. Os contextos atestaram o uso do termo entrada em
francs e de seu respectivo equivalente em portugus.
5.2.2.7. Notas
Consideramos o paradigma Notas de essencial importncia na microestrutura de
nossa obra. Esse paradigma contm as informaes sobre a relao de equivalncias que
julgamos pertinente ao tradutor. Segundo Haensch alm dos equivalentes importante
60
A la definicin siguen, em muchos casos, ejemplos de uso de la unidad en cuestin, lo cual es muy deseable
desde el punto de vista del usuario. (Haensh, 1982, p. 470)
61
Los ejemplos de usos contextuales pueden ser de dois tipos: a) Citas de textos. B) Ejemplos inventados por
el autor o un colaborador del diccionrio. (Haensch, 1982, p. 422)
292
oferecer ao usurio da obra (...) indicaes complementrias sobre sem(em)as e condies
de uso da unidade lxica da lngua de origem
62
. (Haensch, 1982, p. 292). Porm, em nvel
de mestrado, houve apenas a possibilidade de registro das diferenas conceituais e culturais
mais significativas, atentando para os tipos de equivalncia inter-lnguas.
62
(...) indicaciones complementarias sobre se(em)as y condiciones de uso de la unidad lxica de la lengua de
origen. (Haensch, 1982, p. 292).
293
5.3. Modelo de verbete e aspectos grficos
O modelo de verbete por ns adotado no Dicionrio terminolgico de termos
jurdicos francs-portugus assume a seguinte configurao:
Expert, s m, [PR.]
Professionnel habilit (architecte, mdecin, ingnieur, gomtre-
expert, enquteur social) charg par un juge de donner son avis
technique sur des faits afin d'apporter des claircissements
techniques sur une affaire. L'expert est inscrit sur une liste tablie
la cour dappel. Il peroit des honoraires dont le montant dfinitif
est fix par le juge (sauf en matire pnale o sa rmunration est
rglemente) (GJ).
Si l'expert dsign est une personne morale, son reprsentant lgal
soumet l'agrment de la juridiction le nom de la ou des personnes
physiques qui, au sein de celle-ci et en son nom, effectueront
l'expertise. (Article 157-1 du CPP)
Outras designaes:-.
Perito, s m, [DIR. PROC.]
(...) pessoa que, nomeada pelo juiz, ou escolhida pelas partes, em
uma demanda ou litgio, vai participar ou realizar uma percia.
, assim, designao genrica dada ao avaliador, ao examinador, ao
arbitrador, ao vistoriador, ou a toda pessoa que se indica para,
numa questo judicial, proceder a um exame, dele dando seu
parecer ou as concluses a que chegou, a respeito do fato
examinado (VJPS).
O perito que, por dolo ou culpa, prestar informaes inverdicas,
responder pelos prejuzos que causar parte, ficar inabilitado,
por 2 (dois) anos, a funcionar em outras percias e incorrer na
sano que a lei penal estabelecer. (Art. 265. do CPC)
Outras designaes:Experto, louvado.
Nota :-.
O verbete que nos serve de exemplo composto dos seguintes elementos: entrada
em francs (em minsculas e negrito), seguida de sua categoria gramatical (abreviada em
Definio
Contexto de
uso
Categoria
gramatical
Rubrica: subdomnio
do Direito
Definio
Rubrica:
subdomnio do
Direito
Observaes
mais
significativas
sobre os termos
equivalentes
Categoria
gramatical
Termo-entrada
em francs
Possveis
sinnimos do
termo em francs
Equivalncia em
portugus
Contexto de
uso
Possveis
sinnimos do
equivalente em
portugus
Fonte
Fonte
Fonte
Fonte
294
minscula) e rubrica, ou seja, em qual ramo do Direito o termo se encontra atualizado (em
maisculas e entre parnteses). Em seguida, tem-se a definio em francs extrada das
fontes com as quais trabalhamos (em caracteres redondos). Logo abaixo da definio em
francs, encontra-se o contexto de uso do termo-entrada (em itlico), seguido do
microparadigma Outras designaes (em negrito), no qual registramos os possveis
sinnimos do termo em francs.
Logo abaixo das informaes em francs, encontra-se o equivalente em portugus
(em negrito). Seguem o equivalente em portugus, os mesmos microparadigmas relativos
ao francs, mas com dados sobre o termo em portugus.
Por ltimo, encontra-se o microparadigma Nota (em negrito), que consideramos de
essencial importncia. Registramos nele as diferenas conceituais e culturais mais
significativas no que concerne equivalncia entre os termos em francs e portugus.
Nesse paradigma so registradas informaes que julgamos pertinentes ao potencial leitor
de nosso dicionrio, ou seja, o tradutor.
5.4.Questes de equivalncia francs portugus da terminologia jurdica
5.4.1.Equivalncia total de conceitos
Sabemos que, para se estabelecer equivalncia total entre termos de duas ou mais
lnguas, preciso : a) que o termo da lngua de partida recubra o mesmo conceito do termo
da lngua de chegada ; b) que ambos os termos se situem em um mesmo nvel
sociolingustico de lngua e c) que essas duas unidades terminolgicas apresentem uso
similar na comunicao.
Podemos dizer que a equivalncia total nas duas lnguas ocorreu em nossa pesquisa.
Como exemplo, citamos os termos a seguir:
295
Lgitime dfense Legtima defesa
Na terminologia do Direito Penal,
manifesta-se, igualmente, a repulsa
da fora pela fora, diante do perigo
apresentado pela injusta agresso,
atual e iminente, quando outro meio
no se apresenta para evitar o perigo
ou a ofensa que dela possa resultar.
(...)
Evidenciada a legtima defesa, em
matria criminal, d-se a excluso
da criminalidade.
(VJPS, 2003)
Raction justifie une agression
injustifi ; plus prcisment, tat
de celui qui, sous le coup de la
ncessit de protger sa personne
ou celle dautrui, ou mme des
biens, contre une agression injuste
(actuelle ou imminente) commet
lui-mme un acte interdit par la
loi pnale, situation qui vaut, pour
lui, *fait *justificative, si du
moins lintensit de sa riposte est
proportionn la gravit de
latteinte, sous la prcision que la
lgitime dfense des biens ne
justifie jamais un homicide
volontaire (C. pn., a. 122-5).
(VJGC, 2004, p.531)
Est en tat de lgitime dfense
une personne qui riposte une
atteinte actuelle et injustifie sa
personne, autrui ou ses biens,
condition que les moyens de
dfense soient proportionns la
gravit de l'atteinte. Dans ce cas,
sa responsabilit pnale n'est pas
retenue pour les atteintes qu'elle a
pu elle-mme causer en tat de
lgitime dfense.
(GJ, 2003)
Emprego dos meios necessrios
para repelir agresso injusta, atual
ou iminente, a direito do agredido
ou de outrem.
(LJ, 2003, p.500)
Comparando as duas definies em francs com as definies em portugus,
percebemos que o equivalente de lgitime dfense em portugus legtima defesa. Esses
termos designam, nas duas lnguas, um estado de defesa, do qual uma pessoa se utiliza a
fim de defender a si mesma ou outro indivduo. Esta reao no se encontra em
296
conformidade com a lei penal, porm um fato justificativo, que no implica em
criminalidade.
Alm do mesmo contedo, os termos se situam em mesmo nvel sociolingstico de
lngua, uma vez que foram atestados em nosso corpus, que se constitui de cdigos dos
vrios ramos do Direito e, portanto, so documentos oficiais. Quanto ao uso, possuem
freqncia equivalente e so empregados em situaes comunicativas semelhantes.
Outro exemplo de equivalncia total (ou perfeita) francs-portugus no domnio
jurdico o que segue:
Biens corporels [Dr. civ.] Bens corpreos
Choses qui sont objet de droits et
qui par leur nature physique font
partie du monde sensible.
(LJ, 2001 p.73)
Biens corporels
Biens qui ont une existence
matrielle, ex : meubles, somme
d'argent
(GJ, 2003)
J se compreendiam, imemorialmente,
os bens corpreos como constitudos
pelas coisas, que caem debaixo de
nosso sentido, ou seja, como o
acentuava JUSTINIANO, haec sunt,
quae sui natura tangi possunt.
Deste modo, somente quando tenham
um corpo, em que se possa tocar (quae
tangi possunt), dir-se- que os bens
so corpreos.
So, pois, os bens materiais, que
tenham existncia real e concreta, que
sejam suscetveis de apropriao.
(VJPS, 2003)
Pela comparao dos contextos acima, percebemos uma coincidncia de contedo
conceitual. A anlise desses termos em comunicao escrita, por meio de nosso corpus,
permite-nos afirmar que o uso e o nvel de lngua desses termos em francs e em portugus
tambm so os mesmos. Assim, essas unidades terminolgicas podem ser consideradas
equivalentes perfeitos.
Abaixo citamos mais alguns casos de pares de termos que atendem a essas
exigncias e que, portanto, podem ser classificados como equivalentes totais:
297
Termo em francs Equivalente em portugus
Acte sous seing priv Ato privado
Action civile Ao civil
Amnistie Anistia
Arrt Acrdo
Autorit parentale Poder familiar
Biens Bens
Capacit juridique Capacidade jurdica
Curatelle Curatela
Dommages et intrts Perdas e danos
mancipation Emancipao
Expertise judiciaire Percia
Filiation lgitime Filiao legtima
Immeuble Imvel
Flagrant dlit Flagrante delito
Diante do exposto, possvel afirmar que a equivalncia total francs-portugus
ocorre no domnio do Direito.
5.4.2. Equivalncia parcial ou correspondncia
Para que dois termos de lnguas diferentes possam ser considerados como
equivalentes parciais ou correspondentes necessrio que, do ponto de vista do contedo,
os dois sememas mantenham uma relao de interseco, ou melhor, preciso que alguns
semas ou traos semnticos sejam comuns aos dois sememas, porm nem todos.
Entendemos como semema o conjunto de semas ou traos semnticos que compe o
conceito de cada termo. O sema, por sua vez, cada trao semntico que compe o
semema.
A parcialidade de equivalncia pode se dar tambm em situaes em que h
coincidncia total de contedo, porm os termos no se situam no mesmo nvel
sociolingstico de lngua ou no apresentam o mesmo uso em comunicao.
Em nossa pesquisa encontramos muitos termos que se configuram como
equivalentes parciais em relao ao significado, pois seus sememas compartilham apenas
298
alguns semas. Podemos citar o caso dos termos franceses aide juridique, aide
juridictionnelle e aide laccs au droit e o termo em portugus assistncia judiciria.
Vejamos abaixo a definio de cada um deles:
Aide juridique
Assistance qui permet aux personnes dmunies ou aux ressources modestes
d'accder la justice et d'tre informes sur leurs droits et leurs obligations et
sur les moyens de les faire valoir ou de les excuter. Cette aide peut tre
entirement gratuite ou partiellement prise en charge. Elle comprend l'aide
laccs au droit et l'aide juridictionnelle. (GJ, 2003)
Aide juridictionnelle
Aide financire qui permet aux personnes sans ressources ou ayant des revenus
modestes d'obtenir la prise en charge par l'Etat de la totalit ou d'une partie des
frais d'un procs (honoraires d'avocat, d'huissier de justice, frais d'expertise)
selon les revenus de l'intress. Elle peut tre accorde devant toutes les
juridictions dans les conditions prvues par la loi et aprs tude du dossier
dpos ou adress au bureau d'aide juridictionnelle. Elle peut aussi tre
accorde en cas de transaction en dehors d'un procs.
(GJ, 2003)
Aide l'accs au droit (loi du 18 dcembre 1998)
Aide permettant toute personne d'tre informe sur ses droits et ses
obligations, en dehors de tout procs, et sur les moyens de les faire valoir ou de
les excuter. Elle consiste offrir, dans des lieux accessibles tous (palais de
justice, points d'accs au droit, maisons de justice et du droit), des services :
- d'information et d'orientation vers les organismes ou professionnels
comptents ;
- d'aide pour accomplir des dmarches en vue d'exercer un droit ou
d'excuter une obligation (ex : obtenir le versement une allocation, aide
la rdaction ou la constitution d'un dossier);
- d'assistance par des professionnels qualifis devant les administrations
et certaines commissions (ex : la commission de surendettement) ;
- de consultations juridiques par des professionnels habilits (ex :
avocats, huissiers de justice) et d'assistance pour la rdaction ou la
conclusion d'actes juridiques.
(GJ, 2003)
299
Comparando as trs definies acima, percebemos que aide juridique um termo
genrico que recobre os termos aide juridictionnelle e aide l'accs au droit. Esses dois
consistem em um auxlio, porm aide juridictionnelle caracteriza-se por ser
especificamente financeiro, enquanto que aide laccs au droit relaciona-se ao acesso s
informaes e prticas jurdicas. Em portugus, encontramos apenas o termo assistncia
judiciria:
Assistncia judiciria
Assim se entende a faculdade que, por lei, se assegura s pessoas
provadamente pobres, que no estiverem em condies de pagar as
despesas ou custas judiciais, sem prejuzo do sustento prprio e de sua
famlia, de virem pleitear o benefcio da gratuidade da justia, para que
demandem ou defendam os seus direitos.
A assistncia judiciria compreende no somente a dispensa das taxas
judicirias, emolumentos, despesas de editais, indenizaes devidas s
testemunhas, como os honorrios de advogados e peritos, abrangendo
tanto a primeira instncia como a segunda, indo at a execuo da
sentena.
Por extenso, denomina-se de Defensoria Pblica a instituio que se
encarrega de promover a concesso da justia gratuita e costuma fazer a
indicao do advogado que funcionar no pleito.
A concesso da assistncia judiciria tanto conferida ao nacional, como
ao estrangeiro, para este se exigindo que a sua lei ptria outorgue
semelhante benefcio ao nacional ali residente.
A Lei n 1.060/50 trata da assistncia judiciria
(VJPS, 2003)
Na definio acima no ficou claro se a assistncia judiciria se d apenas no
sentido ecnomico. Sendo assim, procuramos a Lei 1.060/50 que cuida da assistncia
judiciria e verificamos que se trata realmente de um auxlio financeiro sob a forma de
pagamento de todas as despesas do processo e advogado. Dessa forma, assistncia
judiciria seria equivalente total de aide juridictionnelle por ser um auxlio econmico.
Apresentaria uma equivalncia parcial em relao aide juridique, uma vez que esse termo
contempla tanto o auxlio econmico quanto o acesso s informaes necessrias que
garantem o acesso ao Direito. Em relao aide l'accs au droit, que diz respeito apenas
300
ao acesso a tais informaes, existe, em portugus, um vazio de equivalncia. Temos,
ento, a seguinte relao:
Certas denominaes em francs revelaram-se muito especficas, sendo possvel
apenas o estabelecimento de um equivalente parcial em portugus. Vejamos o termo
mandat de dpot :
Mandat de dpot
Ordre donn par un magistrat au chef d'un tablissement
pnitentiaire de recevoir et de dtenir une personne qui est
dj entre les mains de la justice. (p.562)
Em portugus, encontramos o equivalente mandado de priso. Observemos sua
definio:
Mandado de priso
a ordem escrita do juiz competente, determinando a
priso da pessoa, denunciada por crime inafianvel ou j
condenada por crime, que lhe foi imputado.
Exceto o caso de priso em flagante, no se permite que
seja a pessoa presa sem essa ordem escrita emanada da
autoridade competente.
O mandado de priso deve conter:
a) O nome da pessoa, que tiver de ser presa, com a
individuao, que se faz mister, isto , seu nome, alcunha e
sinais caractersticos ou de identidade.
b) A meno da infrao penal, que a motiva.
c) A indicao do valor da fiana arbitrada, quando
permitida a sua prestao.
d) A indicao da pessoa, a quem se compete a qualidade
para execut-lo.
e) Indicao do escrivo que a passou por ordem do juiz,
que ser tambm mencionado.
f) A assinatura do juiz que o determinou.
O mandado deve ser apresentado ao diretor ou
Francs Portugus
Aide juridique Assistncia judiciria
Aide juridictionnelle Assistncia judiciria
Aide laccs au droit
301
encarregado da priso, para que possa este, em seu
cumprimento, receber e recolher o preso. E a, tambm,
passar o recibo da entrega do preso. (VJPS, 2003)
(grifo nosso)
Percebemos pela definio acima que no Brasil o prprio mandado de priso (o qual
ordena a priso de uma pessoa) deve ser apresentado ao diretor da penitenciria para que o
infrator seja recluso. Em francs h o termo mandat darrt que significa ordre donn par
le juge d'instruction la force publique de rechercher, d'arrter une personne mise en
examen et de la conduire la maison d'arrt, que mais propriamente equivaleria ao
mandado de priso em portugus. Porm em francs h um termo especfico mandat de
dpot para designar o mandado pelo qual o preso apresentado autoridade carcerria;
enquanto que em portugus o termo mandado de priso cumpre essa funo. Assim
percebe-se a relao de parcialidade que ocorre entre mandado de priso e mandat de
dpt.
Com essa mesma especificidade, encontramos o termo em francs audience foraine:
Audience foraine
Audience qui se tient dans une commune autre que celle o est
fix le sige de la juridiction. (LJ, 2001)
Em portugus, estabelecemos como equivalente o termo mais genrico audincia,
pois no h em nossa lngua um termo especfico para designar a audincia que ocorre fora
da sede do tribunal. Vejamos abaixo sua definio:
Audincia
Na linguagem do Direito Processual, audincia sesso, ou o
momento em que o magistrado, instalado em sua sala de
despachos, ou em outro local reservado a esse fim, atende ou
ouve as partes, determinando medidas acerca das questes
trazidas a seu conhecimento, ou proferindo decises acerca das
mesmas questes.
Por essa forma, todas as vezes que o juiz determina a realizao
de atos processuais, sob sua presidncia, entende-se que est
302
em audincia. Est a ouvir as partes ou est em sesso para lhes
decidir a pendncia.
(...)
As audincias do juiz sempre se realizam na sede do juzo.
Mas, pode ocorrer que se efetivem em outro local,
previamente designado pelo juiz. Podero ser programadas
nos casos indicados em lei. Podem, igualmente, ser adiadas.
(VJPS, 2003) (grifo nosso)
Dessa forma, podemos verificar a parcialidade conceitual que se d entre os termos
audience foraine e audincia por no existir, na lngua de chegada, um termo que designe o
conceito especfico de audience foraine.
Vejamos agora o termo francs conseiller, no Lexique juridique :
conseiller
Magistrat sigent la Cour de cassation, la Cour dappel,
au Conseil dtat et dans les juridictions administratives.
Certains magistrats dtachs la Cour de cassation portent le
titre de conseiller rfrendaire. la Cour de comptes, il
existe des conseillers matres parmi lesquels les prsidents de
chambre de ladite Cour sont exclusivement choisis. (LJ,
2001, p.151)
Como vemos acima, o conseiller um magistrat, ou seja, um juiz de algumas
instituies especficas da Frana. Como veremos mais abaixo, no item 5.5. Opes de
traduo, no foi possvel estabelecer equivalncia entre os tribunais franceses e
brasileiros, que se revelam muito diferentes. Sendo assim, no h uma nomeao especfica
para um juiz que trabalha nessas instituies, uma vez que em nosso pas no h tais
tribunais.
Apesar desse fato, neste caso, pudemos propor o termo mais genrico em portugus
juiz como equivalente parcial, pois em francs o conseiller no deixa de ser um magistrat,
um juge. Acreditamos que determinar tais equivalentes seja importante ao tradutor, o qual
fica desarmado frente aos diversos obstculos quando lida com textos jurdicos, nos quais
as realidades dos Direitos dos dois pases, no caso Frana e Brasil, mostram-se bem
distintas. O importante advertir o tradutor de que os termos no so equivalentes totais,
mas que podem ser utilizados funcionalmente.
303
Outros casos de equivalncia parcial ocorreram quando a um termo francs,
correspondia mais de uma unidade terminolgica em portugus. Vejamos a definio
abaixo de ressort, no mbito do Direito Processual, nos dicionrios Vocabulaire juridique
de Grard Cornu e Lexique juridique:
ressort, s.m.
Concrtement, circonscription dans laquelle une autorit
exerce son pouvoir. Ex. C. lec., a. L. o. 131 ;
spcialement tendue gographique de la comptence
territoriale dune juridiction. Ex. le tribunal dAvignon est
dans le ressort de la Cour de Nmes. (VJPS, 2003, p.808)
On parle de ressort, galement, pour prciser dans quelle
condiction une voie de recours peut tre forme. Une
dcision peut tre en premier ressort, en premier et dernier
ressort, en dernier ressort. (LJ, 2001, p.510)
Percebemos pelas definies acima que, em um primeiro sentido, ressort designa a
extenso geogrfica na qual um tribunal exerce sua competncia territorial; em um segundo
sentido, ressort diz respeito ao grau da via recursal que pode ser formada nos tribunais.
Em portugus, encontramos dois termos equivalentes a ressort: em sua primeira
significao, circunscrio judicial; em relao segunda, instncia. Vejamos a definio
dos termos abaixo no dicionrio jurdico da ABL e no Vocabulrio jurdico de Plcido e
Silva:
circunscrio judiciria, s.f
Diviso territorial a que se atribui certo regime administrativo e na qual
assenta o poder jurisdicional de um administrador, civil ou militar. (DJ,
2003, p.152)
instncia, s.f.
(...) instncia tida, assim, no sentido de grau de jurisdio ou
hierarquia judiciria, determinado pela evidncia do juzo, em que se
instituiu ou se instaurou quando se assinala, numericamente, para
determinar a mesma graduao, e indicar a ordem ou hierarquia do
estdio em que se movimenta a causa. Neste sentido, ento, evidenciam-
se a primeira e a segunda instncias. A primeira instncia determinada
304
pelo juzo em que se iniciou a demanda, ou onde foi proposta a ao. A
primeira instncia pressupe a existncia de outra instncia de
hierarquia mais elevada, e para a qual se poder recorrer, quando se
pretenda anular ou modificar deciso dada pelo juiz da primeira
instncia. Mas nela, na primeira, que se processar todo feito at sua
deciso final e execuo da sentena que ali for proferida. A segunda
instncia a que se institui em tribunal ou juzo de grau superior,
quando para ele se recorre de deciso ou final proferida pelo juiz a quo.
Nesta hiptese, determina-se o juzo superior ou de superior instncia,
como juzo ad quem. (VJPS, 2003)
Dessa forma, temos a seguinte relao :
Sendo assim, temos: conceito de A = conceito B + conceito C, ou seja, os conceitos
B e C esto contidos no conceito A
Evidenciamos, dessa forma, a parcialidade de significao que h entre o termo
francs ressort (mais genrico) e os termos em portugus circunscrio judiciria e
instncia (contidos em ressort).
Ainda h, em relao a ressort e a instncia, uma interseco de significao, uma
vez que o ltimo termo tambm significa, segundo o Vocabulrio jurdico de Plcido e
Silva: o curso legal da causa ou a sua discusso e andamento, perante o juiz que a dirige,
at soluo da demanda ou do litgio. Nesta acepo, pois, identifica-se com a prpria
marcha processual, considerada no seu conjunto de atos, de prazos ou dilaes,
diligncias e formalidades, necessrios instruo e julgamento do processo. Assim,
temos, representativamente:
Conceito de
Ressort
A
Conceito de
circunscrio
judiciria
B
Conceito de
instncia
C
305
Como vemos acima, h uma relao de interseco entre o contedo conceitual dos
termos ressort e instncia. A parte tracejada corresponde ao semema que h em comum
entre os dois termos; a parte branca diz respeito ao semema diferente de cada expresso
lingstica. Dessa forma, a equivalncia dos termos ocorre porque h em comum o
semema: pour prciser dans quelle condition une voie de recours peut tre forme, ou seja,
o sentido de grau de jurisdio ou hierarquia judiciria, determinado pela evidncia do
juzo. Por outro lado, ressort e instncia contm, ambos, um sentido especfico, o que faz
com que tais termos no sejam intecambiveis em todos os contextos, ou melhor, que no
sejam equivalentes perfeitos.
Gostaramos de ressaltar que concentramos nossas observaes sobre as
equivalncias nas diferenas de significao, uma vez que o Direito no apresenta termos
com divergncias marcantes no que concerne ao nvel de lngua. Quanto ao uso, evidente
que, em o contedo conceitual sendo diferente, o uso dos termos equivalentes (parciais)
tambm o .
Circonscription dans
laquelle une autorit exerce
son pouvoir.
Curso legal da causa ou a sua
discusso e andamento,
perante o juiz que a dirige, at
soluo da demanda ou do
litgio.
Grau de jurisdio ou
hierarquia judiciria,
determinado pela evidncia
do juzo, em que se instituiu
ou se instaurou quando se
assinala, numericamente,
para determinar a mesma
graduao, e indicar a ordem
ou hierarquia do estgio em
que se movimenta a causa.
306
Em relao diferena de uso no domnio, podemos citar o termo expert em
francs, que significa: technicien commis par le juge en raison de ses lumires
particulires, pour procder une expertise (VJGC, 2003). Em portugus, encontramos o
equivalente perito, cuja definio :
Do latim peritus (hbil, experimentado, que sabe por
experincia), exprime, na linguagem tcnica do Direito, a
pessoa que, nomeada pelo juiz, ou escolhida pelas partes,
em uma demanda ou litgio, vai participar ou realizar uma
percia.
, assim, designao genrica dada ao avaliador, ao
examinador, ao arbitrador, ao vistoriador, ou a toda pessoa
que se indica para, numa questo judicial, proceder a um
exame, dele dando seu parecer ou as concluses a que
chegou, a respeito do fato examinado.
Diz-se, tambm, experto.
(...)
Na definio acima, observamos que h outro termo utilizado para designar perito,
o experto, cujo conceito o mesmo de perito: pessoa a quem se recorre para elucidao de
certa matria, em virtude de sua experincia ou habilidade. (VJPS, 2003)
Levando-se em considerao o uso de termo no domnio jurdico, atestamos em
nossas fontes que expert e perito so equivalentes totais, pois, alm do mesmo conceito,
compartilham a mesma freqncia de uso no domnio jurdico. Por outro lado, expert e
experto, apesar de contarem com o mesmo significado, no possuem a mesma freqncia
de uso. O termo experto em portugus bem menos utilizado que expert em francs.
Assim, esses dois termos so considerados como equivalentes parciais, mas podem,
dependendo da situao, serem empregados como equivalentes funcionais.
307
5.4.3. Ausncia de equivalncia
Segundo Haensh (1982, p. 520), em muitos casos, o problema das equivalncias
difcil ou quase insolvel, porque uma unidade lxica da lngua de origem no tem sequer
equivalente aproximativo na lngua de destino
63
.
Nessa linha de raciocnio, consideramos na condio de no-equivalncia os termos
franceses para os quais no h sequer um equivalente parcial no portugus. A maior parte
dos termos nessa situao tratam de aspectos culturais muito distintos.
Em nossa pesquisa, esse caso no ocorreu em demasia, pois, frequentemente, havia
pelo menos um equivalente parcial ou um termo com traduo consagrada na lngua de
chegada.
Para ilustrar a no-equivalncia, vejamos o termo Conseil dpartemental de l'accs
au droit:
Conseil dpartemental de l'accs au droit
Structure charge dans un dpartement de dfinir une politique
d'accs au droit. Le CDAD comprend plusieurs partenaires :
autorits judiciaires, prfet, conseil gnral, avocats, notaires,
huissiers de justice, association dpartementale des maires,
association intervenant en matire d'accs au droit (par exemple
association de consommateur, d'aide aux victimes). Il pilote et
coordonne les actions en matire d'accs au droit dans le
dpartement.
(GJ, 2003)
Como vemos acima, o termo em francs designa um rgo governamental que tem
como funo definir uma poltica de acesso Justia nos dpartements (organizao
administrativa francesa e inexistente na sociedade brasileira) com a ajuda de outras
instituies ou parceiros importantes. Em portugus, no encontramos nenhum rgo que
tenha como funo principal a mesma do organismo francs.
63
En muchos casos, el problema de las equivalncias es difcil o casi insoluble porque uma unidad lxica de
la lengua de origen no tiene ni siquiera equivalente aproximado em la lengua de destino. (Haensh, 1982, p.
520).
308
Assim, no conseguimos sequer estabelecer um equivalente parcial. Ademais, no
h nem mesmo uma traduo consagrada para o termo francs em lngua portuguesa. Dessa
forma, decidimos explicitar a ausncia de equivalente em portugus atravs do smbolo .
Vejamos agora o termo Maison de justice et du droit (MJD), que diz respeito a uma
estrutura de orientao, acolhimento e criada nos lugares mais afastados dos grandes
centros urbanos para tornar mais fcil e rpido o acesso dos cidados ao direito. Nesse
organismo trabalham vrios profissionais em conjunto no sentido de agilizar os
procedimentos relativos a pequenos litgios civis. Nesse sentido, procuram promover a
conciliao e dar orientao e sugerir medidas alternativas no que concerne a
procedimentos penais relativos pequena delinquncia. No conseguimos encontrar um
termo equivalente em portugus que designe esse conceito. Assim, decidimos marcar esse
caso com o smbolo .
Gostaramos de ressaltar que nosso vocabulrio no tem horror ao vazio. Dessa
forma, quando no for possvel estabelecer um equivalente total ou parcial, marcaremos
essa situao por meio do smbolo de vazio , indicando a ausncia de equivalncia.
Abaixo, mostramos mais alguns exemplos de termos franceses que no possuem um
equivalente em portugus:
Termos em francs No-equivalncia em portugus
Aide l'accs au droit
Assistant de justice
Centre de placement immdiat
Commission d'indemnisation des victimes
d'Infraction pnale (CIVI)
Dclaration au greffe
5.5. Opes de traduo
Neste intem, tratamos de alguns termos franceses para os quais foi possvel fornecer
a indicao de uma traduo em portugus, embora na terminologia jurdica brasileira no
309
haja um termo que possa ser considerado equivalente. No processo de busca desses
equivalentes, percebemos, porm, que existe no portugus uma traduo consagrada do
termo francs.
Ao tentarmos estabelecer as equivalncias em portugus, notamos que muitos
termos franceses diziam respeito a instituies francesas especficas, como, por exemplo,
Tribunal paritaire des baux ruraux, Tribunal dinstance, Tribunal de commerce etc.
Essa questo chamou nossa ateno, pois houve necessidade de um estudo mais
aprofundado a esse respeito, o que revelou uma estrutura judiciria francesa e brasileira
muito complexa e bastante diferente. Procedemos a esse estudo, pois cremos que ao
terminlogo cabe encontrar o termo equivalente na lngua de chegada e no efetuar
tradues desses termos. Dessa forma, pudemos perceber quanto complexo revelou-se a
questo.
Vejamos abaixo o organograma da organizao judiciria francesa :
Organisation de la Justice en France
1e r Niveau 1er Niveau
Cour de Cassation
Conseil d tat
Cour dappel
Cour dappel
Pnal
Cour dAssises
Tribunal Correctionnel
Tribunal de Police
Cour dAssises Mineurs
Tribunal pour enfants
Civil
Tribunal de Grande Instance
Tribunal dInstance
Tribunal de Commerce
T. Maritime commercial
Conseil de Prudhommes
Tribunal des Baux Ruraux
Tribunal des Affaires de la
Scurit Sociale
Tribunal du Contentieux de
lIndicap
Commission Dpartamentale
des Travailleurs Handicaps
Ordre judiciaire
Ordre administratif
Tribunal Administratif
Tribunal des Affaires de la
Scurit Sociale
Tribunal du Contentieux de
lIndicap
Commission Dpartamentale
des Travailleurs Handicaps
310
De modo geral, podemos dizer que a estrutura judiciria dividida em duas ordens
maiores: a judiciaire e a juridictionelle. A primeira refere-se apenas aos indivduos civis
envolvidos no processo; a segunda diz respeito aos litgios que envolvem o Estado como uma
das partes.
Percebemos que na Frana os tribunais de primeira instncia, em relao ordem
judiciria, so divididos em civis e penais. Cada tribunal possui sua matria especfica, isto ,
cada um trata de casos que so exclusivamente de sua competncia, como, por exemplo, o
Tribunal d'instance, que julga os litgios pessoais ou mobilirios inferiores a 10 000 euros, assim
como outros litgios para os quais h competncia exclusiva (locao, tutela). Para os litgios
com valor superior e que no contituem competncia exclusiva desse tribunal, competente o
Tribunal de grande instance.
Com relao segunda instncia, h apenas um tribunal que julga os casos tanto de ordem
administrativa quanto judiciria, a chamada Cour dappel. Caso se deseje recorrer do processo
julgado por esta instituio, pode-se apelar Cour de cassation (ordem judiciria) e ao Conseil
dtat (ordem adminitrativa), que no procedem a um novo julgamento, mas sos rgos
responsveis por verificar se as decises dos tribunais esto em conformidade com a
Constituio.
Aps o estabelecimento do organograma da Ordem Judiciria francesa, procuramos
estabelecer um da organizao judiciria brasileira, para nos certificarmos se seria possvel
encontrar alguma equivalncia. Vejamos abaixo o organograma brasileiro, que se mostra
bastante diferente do francs :
311
Organograma da organizao judiciria no Brasil
Siglas :
STF- Superior Tribunal Federal
STJ- Superior Tribunal de Justia
TST- Tribunal Superior do Trabalho
TSE- Tribunal Superior Eleitoral
STM- Superior Tribunal Militar
TJ- Tribunal de Justia
TRJ- Tribunal Regional. Federal
TRT-Tribunal. Regional do Trabalho
TER- Tribunal Regional Eleitoral
TM- Tribunal. Militar
Observamos, pelo organograma acima, que no Brasil h a chamada Justia Comum
e a Justia Especial. Esta que diz respeito a matrias especficas como questes eleitorais,
militares etc.
S TF
S T J TST TSE STM
TJ TRF
TRT TRE
Juzes de
direito
STM
Juzes de
direito
Juzes de
direito
Juzes de
direito
Juzes de
direito
312
Em primeira instncia, encontram-se os juzes de direito, que julgam os litgios de
ordem civis e penais. Em segundo grau, quando cabe recurso da sentena proferida em
primeiro grau, h os chamados Trinunais de Justia, que so rgos colegiados, isto ,
contam com mais de um juiz para o julgamento.
H vrios graus de jurisdio no Brasil, o que possibilita o recurso de uma sentena
vrias vezes. O grau mximo da justia brasileira o Supremo Tribunal Federal.
Caso tentemos estabelecer uma relao entre as instituies francesas e brasileiras,
logo percebemos que essa tentativa ser frustrada. Primeiramente, no Brasil no h uma
diviso entre a ordem judiciria e administrativa que h na Frana. Se pensarmos em
primeiro grau, na Frana h diviso de tribunais de matrias especficas, que podem julgar
em formaes colegiadas. Em nosso pas, no h esses tipos de tribunais em primeira
instncia. Os juzes de direito comum, em formao no-colegiada, trabalham nos foros,
juizados, cmaras e tratam de questes civis e penais. No h, assim, tribunais semelhantes
aos franceses. Pode ocorrer, no entanto, que o Tribunal de Justia tenha competncia
exclusiva para determinada questo, dessa forma poder julgar em primeira instncia, como
o caso, por exemplo, do julgamento dos prefeitos, que deve ser realizado nesse tribunal.
Em segunda instncia, em francs, h apenas a Cour dappel, para qual confluem
todas as matrias em primeira instncia. No Brasil, temos o Tribunal de Justia e outros
tribunais como, por exemplo, o Tribunal Regional Federal e o Tribunal Regional do
Trabalho, entre outros, que tratam matria especfica de sua competncia (ou seja,
originalmente outorgada ao Tribunal e das questes que sobem em recurso).
Em um terceiro nvel observamos que, em francs, h a Cour de cassation, de
ordem judiciria, e o Conseil dtat, de ordem administrativa, que tm como funo velar
pela conformidade dos julgamentos com a constituio. Do lado brasileiro, ainda
encontramos o Superior Tribunal de Justia e o Tribunal Superior do Trabalho que podem
julgar as questes de sua competncia originria ou recursal. O Superior Tribunal Federal
se encontra acima desses tribunais e tem competncia originria, mas tambm julga os
processos que lhe cabem por via recursal.
Assim, aps essas consideraes e em vista da complexa realidade judiciria dos
dois pases, chegamos concluso de que, em se tratando de Instituio de Direito, no
313
possvel traar equivalncia entre as instituies dos dois pases, pois cada uma revela
competncias exclusivas, que no so comparveis com o sistema brasileiro.
Dessa forma, aps esse estudo, procedemos a uma pequisa na rede mundial de
computadores para conferir se havia tradues j consagradas, em portugus, para os
termos em francs. Percebemos, ento, que a maior parte das instituies francesas possua
uma traduo amplamente utilizada em portugus. Frente a esses dados, decidimos registrar
em nossa obra essas tradues, porm alertando o nosso leitor de que se trata de termos
traduzidos e que o referente conceitual no existe em nosso pas. Vejamos abaixo alguns
desses termos:
Francs Portugus
Cour d'appel Tribunal de apelao, Corte de
apelao
Cour administrative d'appel Corte administrativa de apelao
Cour de cassation Corte de cassao, Tribunal de
cassao
Tribunal correctionnel Tribunal correcional
Tribunal administratif Tribunal administrativo
Tribunal de commerce Tribunal de comrcio, Tribunal do
comrcio
Tribunal des conflits Tribunal de conflitos
Tribunal de grande instance Tribunal de grande instncia
Tribunal d'instance Tribunal de instncia
Tribunal de police Tribunal de polcia
Ocorreram outros casos de termos para os quais no havia o referente extra-
lingstico em portugus, porm existia o significante lingstico para designar a realidade
em pauta. Um exemplo dessa questo ocorreu com os termos Adoption, adoption plenire e
adoption simple:
314
Adoption [Dr. civ.]
Cration par jugement dun lien de filiation entre deux personnes qui, sous le
rapport du sang, sont gnralement trangres lune autre.
(LJ, 2001, p.26)
Adoption plnire [Dr. civ.]
Adoption provoquant une rupture de lien entre la famille dorigine et
lenfant adopt et assimilant ce dernier un enfant lgitime dans la famille
adoptive.
C. civ., art. 343 s.
(LJ, 2001, p.26)
Adoption simple [Dr. civ.]
Adoption laissant subsister des liens entre lenfant et sa famille dorigine.
C. civ., art. 360 s.
(LJ, 2001, p.26)
Adoo
o ato jurdico, solene, pelo qual uma pessoa, maior de vinte e um anos,
adota como filho outra pessoa que seja, pelo menos, dezesseis anos mais
moa que ela.
Atribui a condio de filho ao adotado, com os mesmos direitos e deveres,
inclusive sucessrios, desligando-se a criana ou o adolescente do vnculo
paterno, materno ou de parentes, exceto os impedimentos matrimoniais
(ECA, art. 41).
Desse modo, no se formula entre eles, parentes do adotante com o adotado,
qualquer impedimento para o casamento, salvo do adotante com quem foi
cnjuge do adotado, e o do adotado com quem foi cnjuge do adotante, ou o
adotado com o filho do adotante [Cd. Civil/2002, art. 1.521, III e V (art.
183, III e II, no Cd. Civil/1916)].
Na legislao francesa, admitiu-se por muito tempo a adoo remuneratria,
que se apresentava como uma liberalidade de gratido pessoa que havia
salvo a vida de outra.
(VJPS, 2003)
Ao tentarmos estabelecer uma equivalncia em lngua portuguesa para os termos
adoption plenire e adoption simple, percebemos que na realidade brasileira existe apenas o
termo mais genrico adoo, pois no Brasil no h distino entre uma adoo na qual o
315
adotado mantm um vnculo com os pais bilolgicos. De fato, a adoo brasileira j
evidencia que esse vnculo rompido. Assim, na Frana, alm de existir o termo mais
genrico adoption, h tambm dois termos especficos.
A partir disso, poderamos propor como equivalente parcial de adoption plenire e
adoption simple o termo em portugus adoo, exemplificando suas diferenas. Porm,
verificamos que ao se referir a esses tipos de adoo, que ocorre na Frana e tambm em
outros pases, o tradutor brasileiro j emprega os termos consagrados adoo plena e
adoo simples em portugus, ou seja, ao traduzir um texto, o tradutor pode us-los sem
maiores problemas como equivalentes.
Dessa forma, ressaltamos que no elaboramos tradues para os termos, mas sim
propomos tradues j utilizadas em portugus, sempre advertindo o pblico-alvo do
dicionrio de que no se trata de uma realidade brasileira.
6. Consideraes finais
O objetivo maior desta dissertao consistiu na elaborao de um dicionrio
bilnge francs-portugus do domnio jurdico. Para tanto, primeiramente, levantamos as
principais obras utilizadas em lngua francesa e portuguesa referentes ao domnio do
Direito. Posteriormente, delimitamos a nomenclatura em francs e elaboramos nossa base
de dados terminolgica monolnge, na qual registramos todos os dados concernentes aos
termos franceses. O passo conseguinte consistiu na criao de uma base bilnge, na qual
foram introduzidos os dados dos equivalentes em portugus.
Assim, a etapa que mais se destacou em nossa pesquisa foi a procura de
equivalentes em portugus para os termos franceses. Alm da busca prtica dos termos em
portugus, pudemos realizar uma reflexo terica sobre os graus de equivalncia existentes
entre os termos em francs e em portugus desse domnio.
Percebemos que, na terminologia do Direito, ocorrem os trs tipos de equivalncias
previstos por autores de Terminologia bilnge, como Dubuc, Szende, Alpzar-Castillo e
outros: equivalncia total, parcial e no-equivalncia.
Em nossa pesquisa, houve vrios casos de equivalncia total, na qual os termos em
francs e em portugus compartilhavam o mesmo conceito, nvel de lngua e uso
lingstico. Acreditamos que isso seja possvel, primeiramente, porque partimos de um
dicionrio (do Ministrio da Justia da Frana) cujos termos eram os mais utilizados por
essa instituio. Assim, muitas dessas unidades terminolgicas consistiam em conceitos-
chave do domnio jurdico francs, existentes tambm em nosso pas. Ademais, sabemos
que os Direitos francs e brasileiro tm uma base comum, o Direito romano.
Porm, tambm acreditamos que cada comunidade lingstica recorta a realidade de
modo distinto, de acordo com suas necessidades denominativas. Entendemos que cada pas
organiza seu sistema judicirio e promulga leis conforme sua realidade e necessidades.
Pode-se dizer, assim, que o Direito uma rea cultural, que cada pas possui seus prprios
procedimentos no que diz respeito s relaes da vida humana, seja civil ou criminal.
Assim, o lxico acompanha as diferenas culturais e as necessidades diferentes de se
denominar cada objeto da realidade.
317
Dessa forma, foi ainda grande o nmero de casos de equivalncia parcial em nossa
pesquisa, ocorrendo entre termos franceses e brasileiros que compartilhavam apenas alguns
traos conceituais. Assim, sempre registrvamos, em portugus, os equivalentes mais
genricos ou especficos em relao aos termos franceses. Nas notas do verbete explicamos
que se tratava de equivalentes no-exatos.
Os casos de equivalncias aproximativas ou funcionais revelaram-se alto no
domnio do Direito. Assim, entendemos a importncia de assinalar tais termos em uma obra
bilnge mas, sobretudo, de alertar o consulente do dicionrio sobre o tipo de equivalncia,
o que nem sempre constitui uma tarefa fcil para o dicionarista frente os diversos
obstculos durante a elaborao de um dicionrio bilnge.
O terceiro tipo de equivalncia (equivalncia zero ou no-equivalncia) apresentou-
se tambm durante a pesquisa e foi assinalado em nosso dicionrio com o smbolo .
Situaes como essa ocorreram, predominantemente, com termos que designavam
instituies, funcionrios jurdicos e recursos processuais especficos da Frana.
Houve, ainda, alguns casos de termos que se referiam a instituies que no
existiam no Brasil, mas que, por serem muito utilizados em nosso pas, j contavam com
uma traduo consagrada.
Acreditamos ser essencial propor, sempre que possvel, ao usurio de nossa obra (o
tradutor), uma equivalncia funcional, para que esse profissional no fique desarmado ao
traduzir um texto para a lngua portuguesa. O importante que essa equivalncia funcional
seja claramente indicada ao usurio do dicionrio. Desse modo, quando havia um termo
fruto de traduo consagrada, indicvamos esse como equivalente funcional, no sem antes
alertar o usurio para essa particularidade.
Posteriormente busca dos equivalentes e reflexo sobre o assunto, procedemos
elaborao de um modelo de macroestrutura para o dicionrio e de microestrutura para seus
verbetes, que julgamos mais adequado ao tradutor de textos franceses. Cremos que o
modelo tenha seus louvores, porm temos conscincia de suas limitaes frente s
complexas necessidades do trabalho tradutrio. De qualquer modo, consideramos que o
tradutor no deva contar apenas com uma lista de termos equivalentes sem nenhuma outra
informao. Por isso, o verbete do nosso dicionrio veicula, entre outros dados, a definio
e o contexto de uso dos termos em francs e de seus equivalentes em portugus. Em nvel
318
de Mestrado, foi possvel registrar apenas os contextos de uso dos termos-entrada de nossa
obra e no dos outros equivalentes que constaram no paradigma outras designaes.
Temos conscincia de que o tempo disponvel de dois anos de Mestrado no permite
o aprofundamento da reflexo sobre equivalncias, sobre tipos de definio para a rea do
Direito, alm da reflexo sobre quais modelos de macro e microestruturas de obras
bilnges so mais adequadas rea. Sendo assim, pretendemos dar continuidade a esta
pesquisa em nvel de Doutorado, ampliando nossa obra.
Sabemos que, atualmente, no h no Brasil uma obra terminolgica bilnge
francs-portugus especializada em Direito, por isso esperamos que nosso repertrio
terminogrfico d sua contribuio, constituindo-se uma ferramenta de uso aos tradutores.
319
Corpus
Em francs :
CODE CIVIL. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/. 2003. Acesso em: 01 nov. 2004.
CODE DE COMMERCE. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/. 2003. Acesso em: 01
nov. 2004.
CODE DE JUSTICE ADMINISTRATIVE. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/.
2003. Acesso em: 01 nov. 2004
CODE DE LA SECURITE SOCIALE. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/. 2003.
Acesso em: 01 nov. 2004
CODE DE L'ORGANISATION JUDICIAIRE. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/.
2003. Acesso em: 01 nov. 2004
CODE PENAL. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/. 2003. Acesso em: 01 nov. 2004
CODE DE PROCEDURE CIVILE. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/. 2003.
Acesso em: 01 nov. 2004
CODE DE PROCEDURE PENALE. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/. 2003.
Acesso em: 01 nov. 2004
CODE DU TRAVAIL. Disponvel em: http://www.legifrance.fr/. 2003. Acesso em: 01
nov. 2004
BISSARDON, S. Guide du langage juridique (les piges viter). Paris : Juris Classeur,
2002.
CABRILLAC, R. Dictionnaire du vocabulaire juridique. 2 ed. Paris : Juris classeur,
2004
CORNU, G. Vocabulaire juridique. 6 ed. Paris: Presses Universitaires de France, 2004.
MINISTRE DE LA JUSTICE DE LA FRANCE. Glossaire des mots-cls juridiques.
Disponvel em : <http://www.justice.gouv.fr/motscles/alphabet.htm>. Acesso em 01 set
2003.
GUILLIEN, R.; VICENT, J. et al. Lexique des termes juridiques. 13 ed. Paris: Dalloz,
2001.
320
Em portugus :
Cdigo Civil. Disponvel em: http://www.presidencia.gov.br/ 2003. Acesso em: 01 dez.
2004
Cdigo Comercial. http://www.presidencia.gov.br/ 2003. Acesso em: 01 dez. 2004
Cdigo Penal. http://www.presidencia.gov.br/ 2003. Acesso em: 01 dez. 2004
Cdigo de Processo Civil . http://www.presidencia.gov.br/ 2003. Acesso em: 01 dez. 2004
Cdigo de Processo Penal. http://www.presidencia.gov.br/ 2003. Acesso em: 01 dez. 2004
(Cdigo de Menores) - Estatuto da Criana e do Adolescente.
http://www.presidencia.gov.br/ 2003. Acesso em: 01 dez. 2004
CODIGO DE TRABALHO. http://www.presidencia.gov.br/ 2003. Acesso em: 01 dez.
2004
PEIXOTO, P. M. Vocabulrio jurdico paumap. So Paulo : Editora paumap, 1993.
SIDOU, J. M. Othon. Dicionrio jurdico. 8 ed. Rio de Janeiro: Forense Universitria,
2003.
SILVA, D. P. Vocabulrio jurdico eletrnico. 2.ed. Rio de Janeiro: Forense, 2003.
Referncias bibliogrficas
ALPZAR-CASTILLO, R. Cmo hacer un diccionario cientifico-tcnico?. La Habana:
Flix Varela, 1995.
AUBERT, F.H. Introduo metodologia da pesquisa terminolgica bilnge. So
Paulo: Humanitas Publicaes - FFLCH/USP, 1996. (Cadernos de Terminologia, 2)
AUGER, P. et ROUSSEAU, L.-Jean. Mthodologie de la recherche terminologique.
Qubec: Office de la langue franaise, 1978.
AZEVEDO, A J. Influncia do direito francs sobre o direito brasileiro. In: Revista da
Faculdade de Direito da Universidade de So Paulo, v.89, jan./dez. 1994, p.183-94.
BADUY, Marta; BOMPADRE, Elvio et al. La investigacin terminolgica en la traduccin
jurdica. VI Simpsio Ibero-Americano de Terminologia Riterm. Lisboa: Ed. Colibri,
2002.
BACCIOTTI, R. Introduo ao Direito. Disponvel em: http://www.suigeneris.pro.br/.
2001. Acesso em: 01 set. 2004.
321
BARBOSA, M. A. Da funo semitica, das funes Metassemiticas e suas Aplicaes
Elaborao da Macro e da Microestrutura e do Processo de remissivas da Obra
lexicogrfica. Estudos lingsticos XLX, Bauru, Gel, 1990, p.141-148.
_________. Dicionrio, vocabulrio, glossrio: concepes. Cadernos de terminologia.
So Paulo: FFLCH/CITRAT, 1996.
_________. Delimitao do conceito e da definio do termo tcnico cientfico: percursos
espistemolgicos e metodolgicos. VI Simpsio Ibero-Americano de Terminologia
Riterm. Lisboa: Ed. Colibri, 2002
BARROS, L. A. Curso bsico de terminologia. So Paulo: USP, 2004.
BLANCO, X. Lexicographie bilingue (franais-espagnol) et traduction: lexemple. Meta.
Montreal, v. 42, n. 2, p.134-41, juin 1997.
BIDERMAN, Maria Tereza (Org.) A cincia da lexicografia Alfa, So Paulo, v. 28 (supl.),
p. 1-26, 1984.
_________. A lngua e o computador. In: Teoria lingstica. So Paulo: Martins Fontes,
2001, p.75-93.
BOUTIN-QUESNEL, R. et al. Vocabulaire systmatique de la terminologie. Qubec:
Publications du Qubec, 1985. Cahiers de lOffice de la langue franaise.
CABR, M. T. La terminologia: teoria, metodologia, aplicaciones. Barcelona: Editorial
Anttida/Empries, 1993.
CABR, M. T. La terminologa: representacin y comunicacin: elementos para una
teora de base comunicativa y otros artculos. Barcelona: IULA, 1999.
CLAS, A. A pesquisa terminolgica e a formulao de parmetros em funo das
necessidades dos usurios. In: OLIVEIRA, A.M.P.; IZQUERDO, A.N. (Orgs.). As cincias
do lxico. Campo Grande: Ed. UFMS, 2004, p.223-38.
DUBUC, R. Manuel pratique de terminologie. 2ed. Qubec: Linguatech, 1985.
DYRBERG, G. TOURNAY, J. Dfinition des quivalents de traduction de termes
conomiques et juridiques sur la base de textes parallles. Cahiers de Lexicologie, Paris,
n.56-57, 1990, p.261-74.
FELBER, H. Manuel de terminologie. [pour le Programme gnral dinformation et
lUNISIST et pour le Centre international dinformation pour la terminologie]. Paris:
UNESCO/INFOTERM, 1987.
322
FORNICOLA, M. V. Expresses idiomticas da lngua francesa e respectivas formas
equivalentes em lngua portuguesa: tratamento lxico-semntico. So Paulo: 1999. 254 p.
Dissertao (Mestrado em Semitica e Lingstica Geral) Faculdade de Filosofia, Letras e
Cincias Humanas, Universidade de So Paulo.
GAUDIN, F. Socioterminologie - des problmes semantiques aux pratiques
institutionnelles, Rouan: Publications de l Universit de Rouan, 1993.
GUSMO, P. D. Introduo cincia do direito. 22. ed. Rio de Janeiro: Forense, 1997.
HAENSCH, G. et al. La lexicografia. De la lingistica terica a la lexicografia prctica.
Madrid: Gredos, 1982. p. 95-153.
HARTMANN, R. R. K. Translation equivalence and bilingual lexicography: a personal
view. Revista Canaria de Estudios Ingleses, Espanha, v. 13-14, abr., 1987, p. 55-66.
HOUAISS. Dicionrio eletrnico Houaiss da Lngua Portuguesa, verso 1.0, 2001.
KRIEGER, M. da G.; FINATTO, M. J. B. Introduo Terminologia: Teoria & Prtica.
So Paulo: Contexto, 2004.
KRIEGER, M. G. Terminologia revisitada. DELTA, v. 16, n. 2, 2000. p. 209-228.
LE PETIT ROBERT. Dictionnaire analogique et alphabtique de la langue franaise.
Verso 1.3 eletrnica, 1997
LARANJINHA, A. L. T. Para um glossrio bilnge portugus/ingls de termos do
direito comercial colocaes verbais. 1999. Dissertao de mestrado.
LERAT, P. Les langues spcialises. Paris: PUF, 1995. (Linguistique nouvelle).
MACIEL, A M. B. Para o reconhecimento das especificidade do termo jurdico. Porto
Alegre, UFRGS, 2001. Tese de Doutorado.
ORGANISATION INTERNATIONALE DE NORMALISATION. Terminologie
Vocabulaire, (Norme Internationale ISO 1087:1990). Genebra:ISO, 1990.
_________. Terminologie Vocabulaire, (Norme Internationale ISO 1087:2000).
Genebra:ISO, 2000.
PAVEL, S.; NOLET, D. Manual de terminologia. Traduo de Enilde Faulstich. Canad:
Bureau de la traduction: 2002
PROIETTO, Benito. ; SCHENA, Leo. Le franais juridique. Milano: EGEA, 1992.
REY-DEBOVE, J. Etude linguistique et smiotique des dictionnaires franais
contemporains. La Haye/Paris: Mouton, 1971.
323
RONDEAU, G. Introduction la terminologie. 2e d. Qubec: Gatan Morin, 1984.
SZENDE, Thomas. Problmes dquivalence dans les dictionnaires bilingues.
IN :THOIRON, Philippe ; Bjoint, Henrique. Les dictionnaires bilinges. Louvain-la-
Neuve : Duculot, 1996.p.111-126.
VAN HOOF, H. Os tradutores e os dicionrios. In: DESLILE, J; WOODSWORTH, J. Os
tradutores na histria. So Paulo, tica, 1998, p.241-253.
WSTER, E. Introduccin a la teora general de la terminologa y a la lexicografa
terminolgica. Barcelona : Institut Universitari de Lingstica Aplicada, Universitat
Pompeu Fabra, 1998.
324
Autorizo a reproduo deste trabalho.
So Jos do Rio Preto, 21 de maro de 2006
VIVIANE DO AMARAL FERINI