1

GJEOPOLITIKA
ISLAME
N bot jetojn rreth 1.5miliard mysliman
Ku 1.3miliard syni dhe 200milion shit.
Besimi mysliman sht prhapur kudo n bot dhe vijn t
dytt pas atij kristian.
Ata jan t prhapur kryesisht n adishullin e Arabis ku
edhe sht oriina e ktij besimi.
!e" ktij i prhapur dhe shumi# sht n
$ur%i&'akistan&A(anistan&Kashmir t )ndis& *inkian t
Kins&vendet e A+is %ndrore t ish Bashkimit
*ovjetik&$artaristan dhe Kauka+ t ,usis&)ndone+i&-alaj+i
si edhe n vendet e A(riks veriore si .jypt&Aljeri&/ibi&
etj.) prhapur sht edhe n .vrop si n
*h%ipri&Bosnj&*an0hak t *erbis&Kosov dhe n
minoran# n -a#edoni.1jitashtu n eno#idin ndaj
myslimanve n .vrop do (illojm me rekonkistn n
2
*panj dhe m von n *erbi dhe 1re%i.2o (litet dhe pr
minoritetet e reja myslimane n .vrop si )tali&1ermani&etj.
Historia e myslimanizmit.
)slami+mi lindi n 1adishullin Arabik.'ara se t linde ky
besim n Arabi do t mbi+otronin besimet politeiste n
shum +ota dhe Arabt do t ishin t pr"ar
Nj %endr tretare ishte -eka.-uhameti do u o(ronte (iseve
arabe besimin n nj +ot monoteist..'asuesit e tij %uhen
mysliman dhe (eja islame.
'arimet e ktij reliioni ba+ohen tek libri i shenjt i tyre %
sht Kurani.*ipas kuranit ndalohet kumari&alkooli.Njeriu
duhet t shkoj pr ha0hillk&vlersohet bamirsia&etj.
Ndrkoh % .vropn e kishte pr(shir ersira n Arabi n
mesjet mbi+otronte drita e dituris e vlersuar edhe vet
na urani % thot i vlersuar sht ai % le0on.
Arabt jat -uhametit u bashkuan dhe bn pushtime t
mdha duke nritur mbretrin e tyre % morri emrin
kali(ate.'as vdekjes s tij
3
morri (und edhe mbretria e tij ku tani u ndan n mbretri
m t vola.
1jithsesi #ultura dhe besimi islam do t prhapen jithandej
Besimi islam si jat kohs s kali(atit edhe jat kohs s
sundimit osman dallohej pr toleran# ndaj besimeve t
tjera&por jo ndaj moralit dhe shthurjes.
Ba+a e lijeve t tij ishte sheriati nj libr me kode %
rreullonte jetn e arabve.
2he toleran#a ndaj (es theksohej jithashtu n
kuran.,espekto (en e tjetrit theksohet aty.
'sh jat sundimit osman ortodokst e patriarkans s
*tambollit +onin liri t plot.Kur u pushtua
Konstandinopoja asj nuk u shkatrrua na trashimia
kristiane.
Ndrkoh % arabt ishin tolerant ndaj (eve t tjera e
kundrta ndodhi lidhur me %ndrimin e t tjerve ndaj ktij
besimi.
Genocidi ndaj myslimanve
N fakt genocidi ndaj myslimanve veanrisht n Evrop do
t filloj q me kryqzatat.Q nga fjala kryqzat ose lirimi
i varrit t krishtit nga t pafet si njihen ndryshe
myslimant e vendosur n Jeruzalem.
o t vazhdojm pastaj me rekonkistn ose pushtimin
spanjoll.ku n at koh sapo ishte shpr!r kalifati i
"ordovs.
he vazhdojm n fillim t shek t #$# ku n shtetet e reja t
krijuar n Evrop n %allkan filloi nj genocid i papar.o
filloj me &alin e 'i kur u shpall si shtet gjys fetar i pavarur
dhe m pas me pashallkun e %eogradit q kishte ()*
islam dhe vet qyteti +,* n shek#-$$$.por pas shpalljes s
shtetit ser! autonom ngeln m pak se +* dhe pjesa tjetr
emigroi.
4
E njjta gj dhe n /reqi.0thina e shek #-$$$ kishte ()*
mysliman.por m pas asnj dhe me rradh.N %ulgari +)*
dhe m pas asnj.
!a+hdojm me rajonet e marra m von
2he n rajonet e dhna na traktati i Berlinit.
N vilajetin e Nishit dhe 'irotit rreth 303 mysliman dhe m
pas m pak se 53.
N ju n $esali rreth 353 mysliman dhe m pas vetm
4000vet n /arisa.
1eno#idi do t va+hdoj me rajonet e dhna n Kon(eren#n
e /ondrs ku do kemi shprnulje na -a#edonia e dhn
*erbis
Ku na 553 sot jan m pak se 303. Na rajonet e dhna
1re%is si pasoj e -arrveshjes turko6reke t 1723 na
553 % kishte -a#edonia reke sot nuk ka asnj& apo na
$hrakia reke na 453 sot jan m pak se 323.N .pir sdo
ket (are mysliman.
2he shprnulja m e (undit ku si rrjedhoj e represionit t
rejimit komunist t 8helu 8helev na Bulari n $ur%i n
1797 do t shprnulen rreth 400mij pomark % njihen
ndryshe bullart mysliman % jan tur%i+uar na
ndjenjat&por jo na juha.
*i rrjedhoj sot na 40milion banor % ka $ur%ia rreth :
jan me orijin na Ballkani si 10milion sh%iptar ku
2milion na 1re%ia dhe 9milion na Kosova dhe -a#edonia
1milion boshnjak t ardhur % me dhnien e Bosnjs
Austro6;unaris&por edhe na *an0haku i *erbis& 2milion
pomak t Bullaris&por edhe na -a#edonia /indore&
3milion t ardhur tur% na 1re%ia % m 1723.
1jithashtu kemi edhe 5milion mysliman t shprnulur na
rajonet e tyre n ish Bashkimin *ovjetik.
5
RAJOET !"#LI!AE $ E%ROP$
Bosnja
-e 52mij km2 dhe 5milion banor ku myslimant +n
rreth 593 t popullsis&por pr (at t ke% ishin shumi# n
%ytete dhe n (shatra ishin serbt dhe 1<3 kroate e 353
serbe.Na pr%nidja e toks rreth 103 e kishin kroatt
153serbt dhe 203 myslimant dhe 553 shtetrore.
2he m pas 203 kroate&523 myslimane dhe393 serbe.
Na lu(ta serbt +otruan <03&myslimant 153 dhe kroatt
153.
'or n pa%en e 2ejtonit u krijua (ederata mylimane kroate
me 24mij km2 ku 10mij kroate dhe 14mij boshnjake.*i
popullsi 1.4milion ku 1.2milion boshnjake&300mij serbe dhe
100mij kroate.Na ana tjetr ;er#e Kroatva me 1milion ku
500mij kroate dhe 300mij myslimane dhe 200mij serbe
*i edhe republika serbska me 25mij km2 dhe 1.5milion ku
1milion serb&500mij myslimane dhe 100mij kroat.
6
= jet kjo +jidhja pasi rajonet me shumi# myslimane t
$u+ls dhe Biha"it nuk kishin lidhje njra me tjetrn.
,reth 500mij mysliman jan me orijin sh%iptare&por
rreth 30mij (lasin sot sh%ip&kryesisht n *arajev dhe pjesa
tjetr *llavisht.
,ajoni i *an0hakut
-e 9000km2 dhe 500mij banor ku 240mij mysliman
dhe 250mij serb.
) ndar mes -alit t 8i Bjelopolje&,o+haje&
'lav dhe Beranje e 'levje dhe *erbis me Novi 'a+ar si
%endr&*jeni#e&Novi !arosh& 'rijepolje.
- prpara ishin <53 mysliman ku 503 sh%iptar dhe 353
boshnjak&por shprnulja bri % sot t jen rreth 403.
!inoritetet etni&e myslimane.
he kta jan n &aqedoni.1hraki greke dhe %ullgari.
2ot n &aqedoni rreth ()* e popullsis sht myslimane ose
m sakt 3)mij turq ose 4*
4)mij goran ose si njihen ndryshe tr!esh dhe n
prqindje 5* dhe +5)mij shqiptar ose 5,*./orant
jetojn n malsin e 1etovs dhe /ostivarit dhe turqit rreth
2trumics.& prpara kan qen m shum se 4)*.por
4)mij shqiptart mysliman t rajonit t &anastirit
emigruan n vitet ,) dhe 3)mij pomakt e &aqedonis
lindore emigruan q n 6765.
8ajoni i 1hrakis ka ()))km5 dhe (+)mij !anor ku
69(turq.& par n kt rajon t /reqis myslimant ishin
,+*.Ndrkoh myslimant e tjer emigruan me koh q n
675(.
N %ullgarin e jugut n 1hrakin jugore jetojn sot rreth
,))mij pomak si njihen ndryshe !ullgart mysliman me
7
ndjenja turke.Nj pjes u shprnguln q n 67(( dhe pjesa
tjetr n 6737 drejt 1urqis.
&inoritetet emigrante myslimane n
Evropn :erndimore
2ot n Evropn perndimore jetojn m!i 6)milion emigrant
mysliman si /ermani ,milion ku 5.+milion kurd.6.+milion
turq.+))mij shqipt dhe kosovar.+))mij !oshnjak dhe
6milion t tjer ose ,* e popullsis germane.n $tali
6milion.n ;ranc 3milion shumica nga ish colonia e saj
0lgjeria
N /reqi 6milion shqiptar.por edhe nga 0zia.n 0ngli dhe
2panj afrsisht po aq.
0ta krkojn t respektohen t drejtat e tyre kulturore dhe
religjioze si psh n /reqi t drejtn e ngritjes s <hamis n
0thin q pr grekt sht herezi n mes t kryeqytetit t
tyre.
LI'JA E !E#!E
&e termin =indje e mesme quajm rajonin q shtrihet mes
1uriqs dhe $ndis."tu prfshihen
$rak.$ran.2iri.Jordani.$zrael.
:alestin.0ra!i 2audite.etj.:opullsia t trajtojm vetm
rajonet q jan n konflikt.
2i rajon ka ,)milion !anor dhe (milion km5.he si gj t
pr!ashkt kan gjuhn ara!e prve he!renjve."tu
prfshihen shtetet e 0ra!is 2audite.$ran.$rak.
"uvajt.Jemen.>man.%ahrejn.$zraeli sht !esim he!re.$rani
sektit mysliman shit dhe $raku m!i ,)* shit dhe t tjert jan
syni me qendr n 0ra!i 2audite.:or liga ara!e sht m e
gjer.0jo prfshin edhe 0frikn e veriut.pr shkak t !esimit
mysliman.
"urse vet organizmi i nafts >:E" q sht !urimi kryesor
jetese prfshin edhe -enezueln dhe "olum!in q jan dy
shtete
8
ameriko?latine."ontraditat !renda shteteve ara!e kan qen
t mdhaja."ujtojm ktu dallimet n luftn e /jirit n vitet
7) apo veanrisht pas ngjarjeve t 66shtatorit.
"ujtojm ktu q gjat lufts s ftoht ve 0ra!is saudite q
ishte pro amerikane t tjert ishin pro sovjetike."ujtojm
ktu q edhe ato individ q 0merika i prkrahu pr nj
moment pasi merrnin pushtetin ktheheshin kundra saj.
/jithsesi kto divergjenca i kan origjinn n sfondin e
lashtsi.
'randaj edhe do (lasim na (rias&hebrenj&
(enikas dhe (ilistin deri n kohrat e sotme si problemi kurd
dhe armen.
LI'JA E !E#!E $ LA#HT$#I
N lashtsi n kt rajon !anonin frigt.
asiriant&(enikasit&persiant&etj.
>riasit.
>riia sht nj rajon n $ur%in e sotme.
*ipas *ami >rashrit (riasit&trakt dhe ilirt jan nj popull i
trunut pella+jik.-erren me lundrim.-adje ata krijuan nj
#oloni % %uhet /idi dhe %endr e saj ishte $roja ose
*mirnium ose )+miri i sotm.)shte kjo arsyeja % i prkisnin
nj trun % ilirt n lu(tn trojane mbajtn ann e trojanve
dhe jo t akeasve.>riasit jan parardhs t armenve.
)shin de e popullsis semite kanane.?etonin n rripin mes
maleve t /ibanti dhe detit mesdhe.$ ku(i+uar na malet
sh(ryt+uan
detin si burim jete.Nuk patn arritjet si %ytetrmet e tjera.
>enikasit
9
2allohen n sistemin e shkrimit t ri ku nj pjes e morrn
dhe rekt.$ prmendur anijet (enikase.Krijuan #oloni ku
m e rndsishmja Kartajena n brijet e $uni+is s
sotme.-adje t prmendur lu(trat punike mes Kartajens
dhe ,oms n lashtsi.
>ilistint
>ilistint n (akt jan parardhs t palestine+ve t sotm t
pr+ier me arab
/u(ta mes hebrenjve dhe atyre sht nj lu(t %ytetrimi %
n lashtsi&ku m von ishte dallimi (etar.>ilistint merreshin
me metalurji dhe +ejtari
;ebrenjt
N ju t (enikasve ishte nj vend i banuar na judenjt.Kto
tribu ishin nomade.1juha ishte
hebraishtja e lidhur me (enikasen dhe shkruar me t njjtin
shkrim.
*i burim historik merret na bibla.
;istoria e tyre (illon me klanin patriarkal t Abrahamit.,reth
viteve 1900pes ai udhho%i njer+it e tij na %yteti =hr n
sumer n tokat e Kananit ku edhe u vendosn.,reth viteve
1<00 pr shkak t uris shum hebrenj nn udhhe%ien e
?osi(it shkuan n .jipt dhe u vendosn aty ku u morrn me
buj%si dhe bletori.'or (araont (illuan ti kthejn ata n
skllevr
N 1270 hebrejnjt e .jiptit pr ti shptuar skllavris
shtetuan srish n Kanan.N krye ishte -oisiu.Ai premtoi
tok t siurt ku do t jetonin t lir.Kemi ktu dhjet
porosit@ e -oisiut % jan dhjet lijet e tij. )shte toka e
premtuar na +oti sipas hebrenjve.
'or deri n themelimin e mbretris hebrenjt do t kalojn
disa lu(tra.Armik i tmerrshm i tyre ishin (ilistint % ishin
vendosur n kto treva rreth 11< pasi ishin shprnulur na
A+ia e vol
-bretria e par u themelua n 1020pes dhe mbret i par
ishte ushtari *aul.-artesat e pr+iera u ndaluan.
N 10006740 sundoi 2avidi.Ai siuroi (itoren e plot mbi
(ilistint nj armi%si % do +jas tr jetn.
10
1jat *olomonit djalit t tij mbretria arriti (u%i t plot
politike dhe ushtarake.Kur *olomoni vdi% mbretria u nda n
dy pjes veriore dhe juore.)+raeli m pas u pushtua na
asiriant.
Kur persiant pushtuan Babilonin lejuan i+raelitt t
rivendosen n ?eru+alem.- pas u pushtua na rek dhe
romak.N 446<0 u bn rivolta ndaj romakve ku
?eru+alemi i shkatrrua na sulmet mi+ore.
Asiriant
Asiria shtrihet n veri t -esopotamis mes lumenjve $ir
dhe .u(rat aty ku shtrihet )raku i sotm.Kulmin e arriti me
Babilonin dhe lijet e ;amurapit % ishin shum t rrepta
dhe rol n kt (or#im luajti ushtria&
por lu(trat krkonin ushtar.- pas u nda n dy pjes
Babiloni dhe -edi.
'ersiant
N A+in e -esme jetonin popuj jysm nomad buj% %
pr%ndrohen n +onat m pjellore.2he kjo ishte
'ersia.Kulmin e arriti me Kirin dhe 2arin ku u pushtua edhe
$ravia.
'or penesa pati jat pushtimit t rekrve ku edhe (illoi
trhe%ia.'rmendim ktu betejn e -aratons.!et (eja e
tyre sht politeiste n shum +ota dhe besojn te rimishrimi
ose rinjallja.
>et monoteiste
Ndryshe na popujt e tjer t /indjes s -esme si babilonas
dhe ejiptian % besonin n shum perndi hebrenjt besonin
n nj +ot.2he (eja e tyre %uhet judei+m.*ipas ksaj (eje
+oti sjell jithmon t druar % jan pro(ett.'or ata
pranojn si t druar vetm -osiun dhe ?e+u krishtin nuk e
njohin si -esia apo shptimtari.na kjo (e e tyre e kan
orijinn edhe kristiani+mi dhe myslimani+mi.
Kshtu n Bibl .va&Adam&-oisi ku pr(shihet edhe dhiata e
vjetr dhe n Kuran ;ava&Adem dhe -usa.
N koh kur sho%ria skllavrpronare kishte rn n kri+ t
plot morale dhe politike dhe shptimi nuk shihej ve"se na
+oti dhe %ielli ishin kto rrethanat % bn t lindte
krishtrimi si (iloso(i (etare.
11
Ktu u rshetuan besimet e vjetra si mshirimi i persianve
dhe mbi t jitha (eja monoteiste e hebrenjve.>liste pr
shptim dhe
= pranua edhe na t var(rit.Ba+a jan bibla me dy pjes
dhiata e vjetr dhe e re.Besojn te (riniteti ati biri sopirti.=
lijrua na Konstandini n shek )ves.
'or sipas nj (eje tjetr % ishte ajo islame thuhet se vrtet
+oti dha bekimin djalit t Abrahamit )sait % jan de e
i+raelitve&por m pas pr shkak t abimeve i kaloi bekimi
djalit % ai kishte me shrbyesen )smailit % jan de e
arabve.Ajo si (e lindi n -ek nj %endr tretare dhe
panairesh n lindjen e -esme n Arabi *audite.$hemelues
ishte -uhamedi.Ajo lindi si (iloso(i (etare n mesjet si
nevoj pr t bashkuar (iset arabe tek di"ka kundr (iseve t
tjera nomade dhe pr t thyer politei+min dhe idhujt shum
+otr.
Nj (e tjetr ose m sakt nj sekt (etar me ba+ n lindjen e
-esme sht ajo bekashiane ose shite.'rmendim ktu
%erbela&lu(trat&etj.
$hemelues Aba+ Aliu.Ata n (akt jan m pak t dhunshm
se sekti tjetr (etar mysliman syni.
/indja e mesme n mesjet.
N (illim e tr lindja e mesme si kry%+im rrush lindje
perndim u vu n (illim nn sundimin persia si e prmendm
m lart.
- pas nn sundimin e Aleksandrit t -adh t
-a%edonis.!ijm m von nn sundimin romak.'as ndarjes
s perandoris romake do t kaloj nn sundimin
bi+antin.'as shek !)))es n sundimin arab t kali(ateve.
- pas do t pushtohet na kry%+atat % synim kryesor
sipas tyre kishin "lirimin e varrit t ?e+u Krishtit n
?eru+alem na t pa(et dhe t pa(e sipas tyre ishin
myslimant.
- pas do t kaloj nn sundimin e 'erandoris Asmane dhe
pas 1719 kur u shprnda kjo perandori nj pjes do t kaloj
nn sundimin anle+ dhe nj pjes nn sundimin (ran#e+.
12
LI'JA E !E#!E $ KOH$ !O'ERE
)sraeli dhe *htetet arabe
N vitet <0pas krishtit romakt pushtuan ?eru+alemin.Na
ather deri 1759 toka e )+raelitve jithmon ishte pjes e
disa perandorive t mdha si
romakve&bi+antinve&arabve&kry%+atave&mamlukve apo
otomanve.N 1719kur perandoria ottomane ra lia e
kombeve ia lidhi at s bashku me )rakun&?ordanin dhe
'alestinn Britanis si mandat dhe /ibanin e *iris
>ran#s.,epresioni i kishte br i+raelitt t %ndronin s
bashku.Konresi sionist n 8vi#r sh(a%i ambi#je.
2eklarata e Bal(urit dhe mandati
britanik
Beveria britanike simpati+onte lvi+jen sioniste.N 1703 kur
"i(utt rus vuanin represionin Camberlain sujeroi tok n
=anda pr ta.'or Bal(ur para%iti nj deklarat pr kthimin e
"i(utve n shtpi dhe krijimin e nj shteti sionist aty n
13
'alestin.Britanis iu dha mandati i 'alestins n
Kon(eren#n e *an ,emos n 1720.Kshilli i *an /idhjes s
Kombeve e rati(ikoi at dhe deklaratn e /idhjes s
Kombeve.
)mirimi "i(ut
N 1722 jetoni 95000"i(ut n 'alestin ose 113 e
popullsis.*i pasoj e perseku#ionit n 1ermani numri i tyre
u rrit.N 173< komisioni 'eel rekomandoi ndarjen e
'alestins n shtet arab dhe shtet i+raelit.
*impatia pr mbijetesn e "i(utve na na+istt bri t
rriteshin krkesat n prkrahje t tyre
Krijimi i )+raelit
-andati britanik ishte deri 1759 dhe Britania n kt territor
nuk kishte dshir t +jaste m shum +otrimin e saj.Nj
komitet spe#ial vendosi % 2D3 t ishte pr i+raelitt dhe 1D3
pr 'alestinn dhe ?eru+alemi si rajon ndrkombtar.Arabt
nuk e pranuan dhe i+raelitt po.'r 25or rajoni u pushtua
na arabt.'or n prkrahje na amerikant i+raelitt (ituan
m shum toka sesa u takonin.,reth 1milion arab u laruan
na tokat % i prkisnin i+raelitt dhe ata u bn shumi# aty.
Beveria e )+raelit
N 1757 i+raelitt +jodhn Knesetin ose parlamentin e
tyre.Ben dy parti laburiste dhe unioniste.$ drejt pr votim
e kishte "do njeri mbi 19vje" dhe parlamenti kishte 120
vende.1ra dhe burra bnin pjes n ushtri..Krijoheshin
kibut+et (ermat kolektive dhe pranohej emirimi.
)+raeli dhe (%injt
'r 30vjet )+raeli nuk u njoh na arabt.N 1750 deklarata
triplashe Anli&>ran# dhe *;BA tentoi t njoh
ndrkombtarisht shtetin e ri i+raelit % dshtoi pasi B.*
prkrahu ushtarakisht shtetin ejiptian kundr atij i+raelit n
1755.
/idhja ejyptiane
N shek E)E interesat britanike ishin s pari n .jypt
ekonomike dhe kjo kishte t bnte
me kanalin e *ue+it madje pati edhe probleme kur kjo (irm
(alimentoi.N 1722 protektorati u +vendsua na nj
14
monarki konstuti#ionale e mbretit >uad dhe djalit t tij >aruk
deri 1752.
'as lu(ts na#ionalistt britanik i mshuan krkess %
britanikt t linin kanalin e *ue+it pr shkak t prkrahjes s
tyre pro i+raelitve.N %ershor 1752 >aruk u rr+ua si pasoj
e nj revolu#ioni dhe shkoi n e+il.Naser premtoi
so#iali+m dhe prkrahu B.*. Britanikt lan *udanin n
1753 dhe +onn e kanalit n 1755 me evakuim (inal n 1755.
*ue+i dhe lu(ta e 1754
N shtator 1755 .jypti shpalli nj marrveshje me
Cekosllovakin dhe u duk se do lidhej me bllokun lindor&por
n dhjetor 1755 banka botrore dha nj kredi dhe *;BA bri
nj investim aty.'or kushti ishte % ndihma do t jepej dhe
Nastri t trhi%ej na blloku komunist % ai nuk e pranoi dhe
si rrjedhoj tr (irmat perndimore u trho%n.
-e mbshtetjen ruse ai sulmoi )+raelin ku u bashkuan edhe
*iria me ?ordanin.'or )+raelitt pushtuan *inain.Anlo
(ran#e+t lshuan nj ultimatum pr trhe%ie..2iploma#ia
ishte intensive % "oi armpushim n 1754.
Kon(likti va+hdon
-jth kon(likti mes )+raelit dhe (%injt va+hdoi.N 1745 u
themelua A.C.' ose Arani++ata pr Clirimin e 'alestins.N
1744 ku(iri sirian u b pjes e bombardimeve.Naser (oli pr
trhe%ie.N 174< ndodhi edhe nj lu(t jasht ditore % pati
rrjedhoja t mdha.
N 17<3 .jipti dhe *iria lan"uan nj sulm t ri kundr
)+raelit./u(ta nuk po +jidhte asj.;umbja ishte miliona
dollar dhe mijra t vdekur.
*adat dhe pranimi i )+raelit
N 17<5 *adat pasuesi i Naserit pas vdekjes s tij n 17<0
urdhroi %artsimin e po+i#ionit n lidhje me bllokimin e
anijeve n kanalin e *ue+it..jyptiant dhe siriant u
trho%n na po+i#ionet e tyre t 17<3.
Bendra e re e sulmeve palestinese u b /ibani.
N 17<< *adat ndryshoi na po+i#ioni i tij.Ai ishte m
stimulant kundrejt pa%es.-adje ai (oli edhe pr njohje t
)+raelit % u dnua na vendet arabe.
15
!etm n 17<9 me ndihmn e presidentit Farter u arrit
marrveshja n Kejp 2ejvid ku .jipti njohu )+raelin dhe
)+raeli u trho% radualisht na adishulli i *inait.-adje
pranoi edhe proram vet%everiss pr rripin e 1a+s dhe
Breun perndimor t lumit ?ordan.
A)/GA'.F
Na(ta sht arma e vetme e /indjes s -esme..Kto vende
krijuan A'.F ose Arani++ata e !endeve .ksportuese dhe
'rodhuese e Na(ts.
Cdo vendim i ksaj orani+ate kishte e(ekt n ekonomin
botrore.
),AN
)n(luen#at e huaja
)rani i shek E)E i %uajtur 'ersi ishte nj perandori (eudale
shkretinore dhe misioni ishte tretar.Britania ndrtoi nj
linj telera(ie % kalonte mes .vrops dhe )ndis ku kalonte
edhe prmes )ranit..'r 40vjet e pati sho%ria anlopersiane e
na(ts.Britanikt investuan 2milion paund.Ndrkoh pes
provin#at veriore t )ranit ran nn in(luen#n ruse % u
detyruan ta njohin edhe anle+t me an t nj marrveshje
me rust n 170<.
/u(ta e par botrore ishte nj periudh kaotike n politikat
iraniane parlamenti % u krijua n 1704 u b i korruptuar dhe
ine(ektiv.dhe (amiljet tradi+ionale u ristabili+uan.N 1725
erdhi n krye ,e+ah *hah.Ai reduktoi (u%in e mullahve
dhe moderni+oi komunikimin duke hapur hekurudhn e par
n 1739.,ineo#ioi me sho%rin anlopersiane t
na(ts.>rika na komunistt e bri t lidhej me jermant n
1737.'as inva+ionit aleat n 1751 ,e+ah *hah kapitulloi n
(avor t djalit t tij ,e+ah 'ahlavi
,ust premtuan se do t linin provin#n e okupuar t
A+erba+hanit pas lu(ts dhe shpresonin t kthenin )ranin n
satelit t tyre dhe duke n0itur lvi+jen #omuniste n kt
shtet dhe lvi+jen separatiste kurde.
Na ana tjetr n 1755 u vendosn lidhja normale me
Britanin duke kna%ur pr na(tn edhe na#ionalistt.
,evolu#ioni i brendshm
'rej 1741 shahu kishte stabili+uar politikn
16
e tij t pavarur.Na ana tjetr n 1742 doli liji pr re(ormn
arare duke thyer rendin (eudal.N 1743 ai tentoi me
re(erendum t kryej revolu#ionin e bardh.$ ardhurat na
na(ta t )ranit u rritn.'or n vitet <0 u rrit in(la+ioni.-etodat
diktatoriale t shahut shtuan armi%sin.=dhhe%si radikal
islamik Komneni priste n e+il n 'aris derisa n 17<7 ai
hyri n $eheran dhe shahu emiroi.Ai shpalli jy%in islamik
dhe ba+ Kuranin
/idhjet me perndimin u ashprsuan derisa *;BA la
ambasadn.'ushtimi rus n A(anistan shtoi tensionin dhe
re+ikoi pa%en dhe diploma#in n bot.
*hkurt n shi(ra mes
)+raelitG'alestins
,ajoni % pretendojn t dy palt ka nj sipr(a%e prej
25000km2.
N 1755 konresi amerikan adoptoi nj re+olut pr kthimin
e hebrenjve n tokn e premtuar dhe kjo n shenj respekti
ndaj vuajtjeve t tyre n rejimin na+ist mes t #ilave edhe
4milion viktima si edhe n saj t ndikimit t lobit "i(ut n
*;BA prej 20milion vetsh.
Na ana tjetr komunuelthi mbshteti krijimin ktij shteti
i+raelit.
'or administrata britanike nuk n0iti AKB n ndrmarjen e
ndonj plan veprimi.N at koh rreth 33 epopullsis
amerikane ishin me orijin hebreje
/u(ta bhej e jall edhe n AKB ku arabt kishin (ituar
prkrahjen e sovjetikve.
-adje edhe Kuba edhe 1re%ia votuan kundr krkesave
amerikane.
.dhe !atikani ishte kundr ndarjes.N (und 33votuan pro
dhe 13kundra dhe 1o abstenuan.Na 10500milje t palestins
ose 25mij km2 4120milje iu dhan )+raelit ku 34<0milje
katror i prkisnin shkrettirs s Neevit.Ky shtet kishte
500mij i+raelit dhe 350mij arab ku 72 mij jetonin n
$iberia&*a(ed&;ai(a dhe Bet *hean ku 50mij ishin beduin n
Neev.Cekosllovakia&Bolivia
'anamaja dhe >ilipine u lejuan t implementonin re+olutn
N maj 1759 Britania njo(toi evakuimin.Arabt deklaruan
17
lu(t.'r nj jav 70arab t vrar dhe 90"i(ut por edhe
<anle+ pa%ruajtsN 7janar 1759 100arab sulmuan
i+raelitt n veri.Na ana tjetr britanikt re(u+onin "i(utt t
(ormonin mili#in e tyre.Ata u detyruan t importonin arm
na *;BA&,reth 350mij arab emiruan na Breu
perndimor )+raelitt (illuan t marshonin mbi damask&Kajro
dhe Aman dhe ktu (illoi ndrhyrja sovjetike.!endi ndodhej
n pra t lu(te t re botrore.$otalisht )+raeli humbi 1000 t
vrar
?eru+alemi u uni(ikua dhe *inai&1olan dhe 1a+a iu dhan
i+raelit.Na ana tjetr *;BA pr t trhe%ur )+raelin pas
marrveshjes me .jyptin pr *ue+in bri bllokad armsh
ndaj tij.Na ana tjetr 40mij arab u lejuan t
kthehen.!etm n marrveshjen e Kemp 2ejvid u pranua
trhe%ia e )+raelit na *inai si edhe autonomia dhe lvi+ja e
palestine+ve n 1a+a dhe Breun 'erndimor&por jo n
?eru+alem % AKB e shpalli neutral dhe i+raelitt e shpalln
shtet t tyren.
Kur A.K.B e ndau n dy shtete n 1759 kishte
1500000banor ku 500000i+raelit dhe 1000000palestine+
dhe n 903 t toks ishin pronar palestine+t dhe 203
i+raelitt.
N planin e 1759 u vendos % )+raeli t kishte 15000km2 dhe
900000banor ku 550000i+raelit dhe 350000palestine+ ku
do ishte kryesisht n shkrettirn e Neevit.
Kurse 'alestina do t kishte 11000km2 dhe <00000banor ku
450000palestine+ dhe 50000i+raelit.
-jth ishte shkrettir )+raeli e pranoi pa%en&
kurse 'alestina jo.*hteti i )+raelit ndrtoi irrira#ione aty
dhe u morr me buj%si.
Aktualisht edhe n saj t prkrahjes s lobit "i(ut n
Amerik )+raeli e +jeroi territorin duke pr(shir edhe
lartsit 1olan dhe 2<000km2
- par kishte pushtuar edhe 1adishullin e *inait dhe
/ibanin e juut& por %
u trho%.
18
Ndrkoh trojet palestine+e aktualisht jan rrudhur
shum..dhe palestine+i m ekstremist nuk pretendon sot m
shum se
9000km2 dhe kryesisht rripin e a+s dhe Breun ?ordan si
edhe ?eru+alemin perndimor t banuar me shumi# arabe.
Arani+ata e 'alestins dhe udhhe%si i saj ?aser Ara(at na
nuk e njohim shtetin i+raelit sot kan rn n bisedime. .
vetmja orani+ata % nuk e njeh sht ;amas e prkrahur na
siriant % sot sht n pushtet n 'alestin.
)+raelitt na ana e tyre kan pranuar t trhi%en na lartsit
1olan.
1jat lu(ts s (toht i+raelitt prkraheshin na Amerika dhe
arabt na sovjetikt
'as lu(ts bisedimet m serio+e kan %en ato t 1774 me
ndrmjetsin e ish presidentit amerikan Bill Klinton.
-arrveshja % u arrit ishte % t krijohej shteti palestine+ n
1a+ dhe ?ordan si edhe ?eru+alemin perndimor ta kishin
palestine+t &prve" nntoks s tij % ishte trashimi
i+raelite dhe i takonte atij ose n <000km2
'or Ara(ati nuk e pranoi dhe vrasja e *himon 'eresit na
ekstremistt i+raelit ndryshoi jith"ka.
Ardhja e ekstremistit *haron jeneralit t *inait si
kryeministr i )+raelit bri % veprimet t e#in
nadal.Kshtu ai n bisedimet e 'eresit ishte pr nj shtet
palestine+ vetm n <03 t 1a+as dhe 503 t ?ordanit ose n
rreth 3000km2.1jithsesi drita jeshile sht road map ku
aktualisht 'alestins i jan lshuar rreth 2000km2.
19
Izraeli (Palestina
$otalish me 29250km2 dhe 5milion banor ku 903"i(ut dhe
153 arab mes t tjerave edhe 3000rek
2he besimi i+raelit dhe arabt % jan mysliman&pra 153
si edhe 13 katolik
N shtetin i+raelit prej 20<00km2 jetojn rreth <00mij
arab.
,ajonet e )+raelit jan
*eterionale me Na+aret %endr dhe
3200km2 dhe <50mij banor
;ai(a me 700km2 dhe 400mij banor
Bndra me 1200km2 dhe 1milion banor
$el Aviv me 200km2 dhe 1milion banor
?eru+alemi vet 400km2 dhe 400mij banor ku 200mij
palestine+ dhe 500mij i+raelit ku m par n tr rajonin e
20
?eru+alemit kishte vetm 1D3 i+raelit.2he kjo ishte pr%indja
m e lart
israelite n rajonet e 'alestins.Aktualisht 'alestine+t
krkojn t shpallin si krye%yet t tyren ?eru+alemin
perndimor me 200km2 dhe 200mij banor ku 150mij
palestine+ dhe nelet ?eru+alemi lindor me 500km2 me
500mij banor ku 50mij palestine+ dhe shumi#a
i+raelit.'or ndarja e tij nuk sht pranuar na hebrenjt % e
kan shpallur krye%ytet t tyren&por nuk njihet na bota % e
njeh si %ytet neutral i hapur pr t jith.
Ber .r *heva me 15mij km2 dhe550mij banor ku ktu
aktualisht sht
pr%indja m e madhe arabe rreth 503 e popullsis.
,ajonet palestinese jan
,ripi i 1a+s
-e 500km2 dhe <00mij banor ku 753 arab dhe 793
mysliman
Breu perndimor
-e 4000km2 dhe 1milion banor ku 993
arab dhe 123i+raelit kryesisht kolon.
*i besim 923 mysliman dhe 113 i+raelit
dhe <3 kristian.
Kto dy rajone sot kan autonomi.
,ajone t tjera arabe t pushtuar na )+raeli kan %en
/artsit 1olan me 1300km2 dhe 20mij banor % m pas i
jan dhn *iris.
/ibani juor me 3000km2 dhe 200mij banor % u pushtua
n 1790 pas lu(ts #ivile n /iban dhe n vitet 70 iu rikthye
atij.
Kom)niteti *e+re n #*,i-ri d*e mard*niet Izrael
#*,i-ri
N (akt shum hebrenj ashtu si kudo npr bot jan
shprndar edhe n )lirin e /asht.Arijinn mrimi i tyre
n bot e ka ather kur apostuli 'jetr vendosi t
shprndahej n bot.-adje %endrat m t hershme t besimit
jan sinaoat t #ilat nrihen pran nj vendi t lart ose
druri.
21
.ksodi i par i hebrenjve sipas 2h.Biria+it n Krishtrimi n
*h%ipri ndodhi n vitet 40 pes.Ata lan nj koloni dhe n
trevat e Albanve.. padiskutueshme sht % n nj na kto
streha t hebrenjve t mos jet strehuar apostuli 'aul.'r
jurm hebraike n *h%ipri dshmojn dhe emrat me
orijin i+raelite n mesjet si 8hiti&Ko(ina&etj.'as
rekonkists n *panj shum hebrenj u shprndan prsri n
.vrop edhe si rrjedhoj edhe n *h%ipri.
1jithsesi n *h%ipri ato dokumentohen % n shekE))) n
disa %ytete kryesore. N (und t shek E! si pasoj e sulmeve
t inkui+i#ionit spanjoll vijn dhe strehohen n *h%ipri .Ata
merreshin kryesisht me treti.-endohet se jan vendosur n
lajen Kala.Ka patur edhe sinaoa % e vrteton (ramenti i
nj ro+oni me yllin e 2avidit % ruhet sot n -u+eume *ipas
!isarjon Ehuvanit bhej (jal pr vendbanime t mdhenj
hebrenjsh n %ytetet e 'erandoris Asmane.Ata kishin nj
sinao % na tur%it u prdor si han me emrin ;ani
*hehetils.N vitin 1730 jan jetur monedha ari me simbole
hebraike. N Eibrak t Belshit ndodhet nj ur varri me
emrin !arri i "i(utit
)+raelitt pr shkak t prndjekjes na osmant prkrahn
edhe pavarsin e *h%ipris.
Ndoshta *h%ipria ishte i vetmi vend n bot % n lu(tn e
dyt botrore popullsia "i(ute jo vetm nuk do t
paksohej&por do t shtohej.
Na 900vajti n 2000.
'ra si rrjedhoj do t jente strehim n (amiljet
sh%iptare.2he ktu nuk prjashtoheshin (amiljet myslimane
dhe kristiane pa dallim reliioni. 'rmendim mes t tjerave
edhe intelektual si !asil Nosi % ndihmoi -ark
-enahemin&Bemal Karaosmani&2estan Kurmaku&Niko
'iluri&etj % strehuan dhe shptuan shum (amilje hebreje.
1jat 50vjetve dhan kontribut n kultur si aktorja Anisa
-arkajan.
*apo ndodhn pro"eset demokratike n *h%ipri ata pak
i+raelit % kishin nelur n *h%ipri jat rrejimit
komunist pas 70 emiruan n vendin e tyre am n )+rael.Ata
theksuan jithsesi se mjth nuk praktikuan ritet judaiste nuk
22
kishin prjetuar asnj ndjenj antisemiti+mi.-adje shumi#a
ishin me arsim t lart.Avioni i par mbrriti n )+rael m
5'rill 1771.Aktualisht sot na 2000 nuk jan m shum se
200.'or kan +bra+ur %ytetet bredetare sh%iptare ku ishin
vendosur dhe jan vendosur n %ytetet bredetare
israelite&kryesisht n krye%ytet $el Aviv.
/idhur me mardhniet sh%iptaro israelite theksojm se si
rrjedhoj kan %en t mira.
-adje edhe jat pushtimit na+ist %everia na+iste nuk
ndrhyri ndaj %everis kuisline pr t ke%trajtuar "i(utt.
-ardhniet u (tohn ku %everia #omuniste nuk njihte shtetin
i+raelit dhe ishte m shum se "duhet pro arab pr shkak t
ideolojis
.dhe n saj t urrejtjes ndaj rekrve % "uan n (urr
50mij "i(utt e *elanikut jat lu(ts s dyt botrore si
edhe mardhnie jo t mira me lobin serb lobi "i(ut kan %en
nj simpati+ant i "shtjes sh%iptare
2iaspora israelite n bot n shi(ra
!iti <0es ishte viti kur ra ?eru+alemi n duart e romakve dhe
u bn repre+alje t shumta.
Ky ishte viti i shprndarjes s i+raelitve n bot.*ipas
Bibls ishte nj hakmarrje e +otit ndaj hebrenjve %
tradhtuan birin e tij ?e+u Krishtin.*hekulli E)))6E)! ishte
(a+a e dyt e emirimit i+raelit n bot pasi rreth kjo erdhi si
rrjedhoj e rekonkistt si njihet ndryshe ripushtimi i *panjs
na kristiant.;ebrenjt u vendosn n %ytete bredetare dhe
u morrn me treti.Ndrkoh ka pasur disa ide pr
sistemimin e tyre.Nj ide ishte n =anda.
.dhe 8ou u pr(shi n kto tratativa kur krkoi t lshonte
200mij ha tok pr strehimin e tyre.
'or nuk pranuan vet ata pasi krkuan n tokn e premtuar
dhe pr ta toka e premtuar ishte 'alestina ku si" e dim pas
lu(ts n 1759 u dyndn na t katr ant e bots dhe u
morrn aty me irria+ione dhe buj%si duke e br )+raelin
parajs n shkrettir.
?an ra# shum e +juar.
'rmendim ktu si daspor m t (u%ishme at n Britani %
ka patur ndikime edhe n %everi.2iaspor e (u%ishme
23
tretare ishte ajo e *elanikut % emiroi pas lu(ts pasi
rekt i ke%trajtuan jat lu(ts s dyt botrore.
2iaspor e pasur ishte edhe ajo n 1ermani.
)shte 0helo+ia e ;itlerit pr ta &dhe disa probleme personale
% bn t shprthente eno#idi i tij ndaj tyre.
-bi 4milion i+raelit t sh(arosur n lu(tn e dyt botrore.)
vetmi shtet % nuk pati +britje
por rritje ishte *h%ipria.
'as lu(te prmendim si diaspora t (u%ishme israelite n bot
at t *;BA me 20milion.
.dhe n ,usi ka nj republik autonome t hebrenjve&por
shumi#a kan emiruar pas lu(ts n )+rael.2iaspora israelite
n vendet arabe emiroi pas lu(ts n shtetin am na (rika e
represionit.-. orijin israelite n bot lloariten sot rreth
30milion vet.
Kshtu n Amerik 5290000
)sh B.* 1milion
>ran# 575000
Arjentin 375000
Kanada 3<2000&
Britani 279000.
.dhe popullsia e )+raelit sht m e ult se ajo e diaspors n
*;BA.
)+raelitt jan i vetmi komb % nuk kemi me orijin dhe t
asimiluar dhe dallohen na nj kapele % mban sipr.
A% t (orta jan lidhjet mes tyre sa i rrisin "mimin a% shum
toks sa% duket e paprballueshme pr ta dhe e ulin pr ta
bler vetm patrioti i tyre
'roblemi kurd
N $ur%i jetojn n 30000km2 me 4000000banor ku 403
jan kurd ku jan kryesisht rreth li%enit !an
N )rakun verior rreth Kirkurkut n 3 provin#a me
25000km2 me 3000000banor ku 2000000kurd
N )ran me 15000km2 me 5000000banor ku 3milion kurd.
,ust tentuan % pr t trhe%ur $ur%in dhe )ranin t
krijonin nj shtet kukull kurd.
= prhap si problem kur jykata turke vendosi t dnoj me
vdekje udhhe%sin e
24
'artis 'untore Kurde nj parti komuniste % n $ur%i njihet
si terroriste dhe dnimi i tij me vdekje hasi n kundrshtimin
e orani+mave ndrkombtar
1jithashtu edhe rejimi i *adam ;useinit n )rak i ka
ke%trajtuar kurdt % jetonin n territorin e tij.'as rr+imit t
tij atyre u sht dhn nj autonomi&por u sht mohuar
shkputja dhe pavarsia&pavarsisht se ndihmuan (or#at
aleate pr rr+imin e *adamit.
'roblemi armen
Arment jan nj popullsi % shum i %uan trashimtar t
(riasve t lasht.Kan (en e tyre t ve"ant ortodokse.
?etojn n republikn e Armenis me 2milion
banor ku 1.5milion armen me 20000km2
?etojn n rajonet n $ur%i dhe ku(i me republikn armene
me 50000km2 dhe 9milion banor ku mbi 503 armen.
N 1719 pas shprbrjes s perandoris Asmane si hakmarrje
tur%it me ndihmn e kurdve orani+uan nj eno#id ndaj
armenve duke vrar mbi 1000000vet
?etojn n )ran n 10000km2 dhe 3milion banor ku 2milion
armen.
'r shkak t armi%sis me tur%it arment kan %en besnik
t ,usis.*i veproi me kurdt edhe me arment rust donin t
nrinin nj shtet kukull komunist dhe m von t dyja tia
bashkanjiste republikave sovjetike.
)raku
-e nj sipr(a%e 530000km2 )raku ka 20milion banor ku
rajoni kurd 25000km2 n veri n 3milion banor me 2milion
kurd
,ajoni shit me 155000km2 dhe 12000000banor ku 10milion
shit n ju
,ajoni syni n %endr me 250000km2 dhe 5milion banor
5milion syni
$otalisht 10milion shit ose 503&por t shtrir n 353 t
vendit&3milion kurd ose 153 e popullsis dhe t shtrirn
43 e territorit dhe <milion syni ose 353 popullsis n 573 e
territorit.
1jat sundimit t *adamit synitt t pr%ndruar n
%endr&por paki# si popullsi kishin pushtetin.'as rnies s tij
25
pushtetin e ka nj koali#ion shito6kurd.)deja pr nj (ederat
me tre njsi kurdo6shito6syni n rajonin e Babilonasve t
lasht u hodh posht.
35 Njarjet e (undit lu(ta e jirit& 11shtatori&
pushtimi i )rakut&Al kaida
Ndrkoh lu(ta e (toht e jeti )+raelin t po+i#ionuar pro
*;BA&kurse shtetet arabe t pr"ar&por jithsesi
properndimor.
=dhhe%sin e )rakut *adam ;usein *;BA e kishte
prkrahur n lu(tn e 1jirit kundrejt )ranit n vitet 90.'or
)raku pushtoi Kuvajtin mikun e *;BA dhe ajo nuk mund ta
toleronte. Nj pjes e shteteve arabe doln prkrah
*;BA&por nuk mund t lejonin ndrhyrjen n punt e
brendshme t shteteve perndimore.
. tr kjo pati kosto n e#onomi&pasi u rrit "mimi i
na(ts.Na ana tjetr ardhja e Klintonit uli tensionin n
bot.*i rrjedhoj edhe "mimi i na(t u ul.'or ardhja e djali t
Bushit&Bush junior a#aroi situatn.
2he m 11shtator 2001 dy kullat e -anhatanit ran.>illoi
epoka e re e lu(ts kundr terrori+mit.'as A(anistanit radha i
erdhi )rakut&por koali#ioni tani ishte m i vol&vetm
Britanni dhe *;BA.Arabt prsri ishin kundr&por %ndruan
neutral dhe nuk morrn ndonj mas.-jth theksojm si
konklu+ion se islami dhe terrori+mi nuk kan lidhje.-adje
edhe n K=,AN dnohet dhuna.
26
Gjeo-oliti&a e s*teteve ara+e.
N grupin e shteteve ara!e !jn pjes
6 $ran me 6.,+))))km5 dhe ,)milion !anor ku @+*
indoiranian dhe 67* turq.por vetm 5* ara! vendas
2i !esim 3@* shit dhe 65* suni.).+* !ahai dhe t tjer
kristian
5 $rak me 4+)mij km5 dhe 55milion !anor ku ara!
@+*.5)* kurd.turq 6*
2i !esim ++* shit.4)* suni dhe (* kristian
"u katolik 5*
8reth 5+)mij ifut emigruan n $zrael
( 0ra!i 2audite me 5milion km5 dhe 6@milion !anor
ku indigjen @+* dhe 0ra! 6,* dhe aziatik @*
2i !esim @7* suni vaha!ist dhe 6(* shit.
indu).@* e !udist
4 %ahrejn &e @))km5 dhe ,))mij !anor ku @5*
ara! ku !ahrenez ,,*dhe 65* indian pakistanez dhe
65* iranian e 5* evropian
2i !esim 3+* mysliman ku sunit 56* dhe ,5*shit dhe
indu ,* si edhe ateist 6* e e kristian @* ku protestant
27
6* katolik +* dhe ortodoks 6*"atar &e 66)))km5 dhe
+))mij
!anor ku ara! autokton 5++.aziatik jugor (4* t tjer
56* si iranian @())) dhe perndimor 7)))
2i !esim suni 3)*.shit 66*.indu 5* ku !ahai ).5* dhe
kristian ,* ku protestant 5*
, >man &e 56)mij km5 e 5milion !anor ku ara!
,4*.!alu 63*.mahras 3* e iranian (*.$migrant t
tjer @*.
2i !esim indu 5*.mysliman 7+*.kristian 5*
@ 2iri &e 63+mij km5 dhe 6+milion !anor.0ra! me
3+* dhe t tjer 6+* ku kurd 6milion .turq +))mij dhe
armen ())mij.
2i !esim suni @+*.druzh (*.Aifut. 4))) dhe kristian 3*
ku katolik (*.ortodoks +*
3 Jemen &e 4@)mij km5 dhe 6,milion !anor ku
7@* ara! dhe (* t tjer si somalez 5))mij dhe ifut
5))).
2i fe 77.7* mysliman ku ,5* syni dhe zahidian (@*
7 Jordani &e 33mij km5 dhe 4milion !anor.
:opullsia palestinez 5milion dhe jordanez
6.+milion.Jetojn edhe @)mij egyjyptian.etj.
6) Emiratet e %ashkuara &e 3)mij km5 dhe 5milion
!anor ku ara! @,* dhe indigjen ()* si edhe imgrant
4++.aziatik 6,*.afrikan +* ku somalez 6))mij dhe t
tjer 5* ku iranian 5)mij dhe oksidental +)mij.
2i fe mysliman syni ,@* dhe shit 6@*.indu +*.!udist 6*
dhe kristian 7* ku katolik +*.ortodoks (*
66 "uvajt
&e 63mij km5 dhe 6milion !anor.:as lufts s "uavjtit
palestinezt q prkrahn $rakun n pushtimin e ktij shteti
emigruan n $rak.
"uvajtian jan +(* dhe t tjer 4@*.& par palestinez
()mij si edhe aziatik.kurd.etj.
2i fe syni @)*.shit 5)*.indu ku indian 5* dhe !udist 6*
dhe kristian +* ku ortodoks 5*.
=i!an
28
&e 6)mij km5 dhe (milion !anor ku 3,* ara! dhe ,3*
li!anez e t tjer 63* si sirian 4))mij.palestinez
())mij.
egjyptian 6))mij dhe jo ara! 64* ku armen
5))mij.kurd 6+)mij.
2i religjion mysliman +(*.ku shit ((* dhe syni
5)*.druzh @* dhe kristian (7*ku katolik 54*.ortodoks
6(*
:r kt pr!rje heterogjene fetare ka shprthyer nj luft
civile religionare.:r arsye t strehimit t palesinezve n
jug dhe si strehim i organizats terroriste Bamas $zraeli
pushtoi pr nj koh t gjat =i!anin e jugut.
Ndikime ka patur edhe 2iria.-etm n fund t viteve 7)
=i!ani ka patur pavarsi faktike ku edhe $zraeli lshoi
rajonin q m!ante dhe 2iria u trhoq nga ndikimi i saj
politiki.
N =ign ara!e !n pjes edhe
1urqia
q nuk si popullsi nuk !n pjes n grupin e :opujve ara!.
"a @3)mij km5 dhe ,)milion !anor.
"u turq 3)*.kurd 64*.
2i !esim suni 3(*.shit 64*.ifut 54)mij.
he kristian 6*.
N 1urqi ka patur edhe shum grek si n
:ont.$zmir.0nadoll.por kta emigruan si pasoj e
marrveshjes greko turke n 675( me shkm!im nga popullsi
myslimane t %allkanit he sot jetojn vetm +)))grek n
;anar nj lagje me emr ortodokse e 2tam!ollit.
2i rrjedhoj sot nga origjina 6)milion turq jan me origjin
shqiptare.6milion !oshnjak. 6milion armen.6milion
pomak.
2hqiptart jetojn kryesisht n 2tam!oll dhe 0nadoll por sot
pr fat t keq vetm 5milon e
flasin gjuhn shqipe.
Nga ana tjetr n grupin e shteteve t =indjes s &esme
!jn pjes edhe shtetet e
0friks -eriore
q jan &auritani. Egjypt.2udan.
29
2ahara perndimore.&arok.0lgjeri.=i!i.
1unizi.:opujt e ktyre shteteve kan t pr!ashkt me popujt
e gadhishullit ara!ik jo origjinn si popull se nuk jan
ara!.por fen pasi jan t gjith t religjionit mysliman.
6 &auritani &e 6milion km5 dhe
5milion !anor ku maur ,,* ku ((* t !ardh dhe ((* t
zinj.0frikan 57*.!er!er +* dhe m pak se 6* evropian.
/idhur me relijionin 77.73 mysliman t tr synit
.jypt -e 1milion km2 dhe 40milion
banor ku ejyptian 9<3&arab 43&nubian
33&berber23&#ian 23 dhe perndimor 2
50mij. ?etojn edhe 19000sh%iptar.
*i (e 95.53 mysliman dhe 15.53 kristian ku ortodoks
133 si rek13000&armen 13000 dhe kopt 4milion.Nj
%endr patriarkane ka %en edhe n Aleksandri.
*udan -e 2500000km2 dhe 27milion
banor ku arab sudane+ 343&jo arab 453 dhe nikotik
313&sudane+ t /indjes 103&nubian 43 dhe konole+
33&sudane+ t %endrs 23&t tjer 113.
*i relijion <03 mysliman shumi#a sunit dhe relijion
tradi#ional 103 dhe kristian 173ku protestant
<3&katolik 123
*ahara 'erndimore 'r shum koh
)shte #oloni e -arokut % prej 17<5.Koht e (undit krkon
pavarsin.
-arok -e 550mij km2 dhe 30milion
Banor ku arabo(on 453&berber 353.- pak se 0.53
evropian si edhe 12000i+raelit dhe t tjer emiruan.
*i relijion 77.73 mysliman shumi#a syni.
Aljeri -e 2milion km2 dhe 30milion
banor ku arab rreth <03&berber t arabi+uar 103& berber
203.?etojn edhe 50mij sh%iptar.
*i relijion 77.53 mysliman shumi#a syni dhe 0.53
kristian.
)sh #oloni e >ran#s % 1757 (itoi pavarsin
/ibi
-e 1.<milion km2 dhe 5milion banor.Arab <<3 dhe
berber 103 dhe t tjer 133
30
*i besim me 743 mysliman dhe 33 kristian
$uni+i
-e 155mij km2 dhe 7milion banor ku arab 793 dhe
berber 13.)sh #oloni e >ran#s % 1755 (itoi pavarsin
-ysliman 77.53 dhe kristian 0.53
7 Nier ka 1.2milion km2 dhe Nieria 700mij km2.)
pari ka 9milion banor dhe i dyti 100milion banor.. para ka
shum
banor "ad dhe saharian dhe e dyta (ise vendase a(rikane.
*i relijion e para homojene myslimane 703 dhe e dyta
heterojene 503 mysliman.'r shkak t prbrjes
heterojene t popullsis dhe relijionit sot n Nieri ka
shum lu(tra.
Nieri %e m pas koloni e >ran#s kurse ajo e Nieris neli
koloni e Anlis.
$ dy si burim kan na(tn.
!et Nieria % sht nj republik (ederale ndahet n tre
pjes pr na karakteristikat.
?uu 50milion banor dhe <03 kristian
'jesa %ndrore me 20milion dhe 203 mysliman dhe shum
heterojene na (eja dhe popullsia ku ktu ka shum tra+ira
'jesa veriore me 35milion banor ku <03 mysliman ku si
rrjedhoj ka lu(t mes veriut mysliman dhe juut kristian.
31
RAJOET !"#LI!AE T$ A.I#$
37 -alaj+ia.
)sh #oloni e Britanis dhe vetmja prej saj si antare e /idhjes
)slamike&si edhe antare e orani+ats s na(ts A'.F.Kjo
pr shkak se 553 e popullsis s saj sht islamike.-e
300mij km2 dhe 20milion banor ku malajt jan 553 dhe
t tr islamik.Ka edhe besim budist % jan kryesisht
kine+&induist&etj.
N shtetin e -alaj+is ve" 11shteteve n adishullin e
-alajs ndodhen edhe dy shtete t saj n ishullin e Borneos
% jan
*abah
-e <5000km2 dhe 1.5milion banor ku indijent jan 253
dhe indone+ian 303 dhe kine+ 203&kurse vet malaj+ian
103.
*i besim edhe ktu 553 jan mysliman
*araHak
-e 125000km2 dhe 1.4milion banor.)ndijen 503D*i
besim 353 kristian&animist 303.
mysliman 253 dhe t tjer 103.
?amu de Kashmir
32
-e 220000km2 dhe popullsi <milion banor.?an <03 523
kashmir dhe 193
indian.*i besim 453 mysliman dhe 303 indu si edhe
Kashmiri mysiman dhe ?amu indu.90000km2 jan t
pushtuar na 'akistani dhe 50000km2 na )ndia % prej
175<.
. vetmja provin#e e )ndis n kuptimin e saj t nusht %
sht me shumi# myslimane.
-adje edhe sot va+hdon kon(likti mes 'akistanit mysliman
dhe )ndis pr +otrimin e ktij rajoni.
)ndone+ia
$heksojm se sht shteti i dyt mysliman n bot pas )ndis
dhe i pari me pr%indje.
Ka %en ish koloni e ;ollands.Kjo ka br % besimi
protestant t jet i dyti m i prhapur pas atij mysliman dhe
ndikimi i pakt i papatit.
-e 170000km2 dhe 200milion banor.
-alajt jan t part me 753 ku javane+ me
<5milion.Kine+t jan 53 dhe iranian 13.
-yslimant jan 903 dhe +yrtarisht 9<3.
2he indu 23 e budist 13&kurse kristian 12.53 ku
protestant 73 dhe katolike 33
,ejionet e )ndone+is
*umatra me 5<0mij km2 dhe 34milion banor ku
mysliman 943 dhe kristian 103&katolike 1.53&budist
23&indu 0.53
?ava me 130mij km2 dhe 100milion banor ku javane+
<43.
*i relijion 543 mysliman&dhe katolike 13 e animist 503
Bali me 4000km2 dhe 3milion banor baline+ dhe si
relijion 723 indu&mysliman 43 e kristian 13
*onda perndimore me 20mij km2 dhe mysliman
743&indu 33&kristian 13
*onda lindore me 50mij km2 me 3milion banor ku
shumi#a $imore+ dhe besim kristian 923
$imori lindor me 15mij km2 dhe <00mij banor ku
kristian 953&animist 123&
mysliman 23
33
/u(ta mes $imore+ve dhe indone+ianve sht m shum
nj lu(t relijioni si" shikohet na shi(rat pasi timore+t
jan kristian dhe indone+iant mysliman.
Kalimantan me 550mij km2 dhe 7milion banor.
*i besim mysliman <33&kristian 173 ku katolik 103 dhe
protestant 73 dhe budist 23 e indu 33.
*ulavesi me 170mij km2 dhe 12milion banor.
*i besim <13 mysliman dhe kristian 293 ku protestant
243 dhe katolik 13&indu 13
-aluku me <5000km2 dhe 2milion banor ku mysliman
553 dhe kristian553 protestant 513 dhe katolik 53
)rian ?ava me 520mij km2 dhe 2milion banor ku kristian
933 si protestant 403 dhe katolik 233.mysliman 1<3.
$heksojm ktu se ekstremt islam jan t pr%ndruar n
Akra % si rrjedhoj krkojn t shkputen na %endra pr t
krijuar nj shtet (ondamental.
'akistani dhe provin#at e tij.
) shpallur i pavarur na )ndia n 1757 me nj popullsi
relijio+e homojene myslimane dhe na ana etnike e
pr+ier.
Ka 990000km2 dhe 150milion banor.
Ka katr provin#a si 'enjab me /avora %endr dhe
200000km2 dhe 50milion banor ku mbi <03 pun0habas
*indi me %endr Kara"i dhe 150mij km2 dhe 20milion
banor mbi <03 popullsia sinde.
Belu"istan me 350mij km2 dhe 5milion banor me %endr
Bueta ku <03 Belu"
8ona perndimore me (ise tribale urdu mbi <03 dhe <5mij
km2 dhe 11milion banor
8ona tribale me 2<mij km2 dhe 2milion
Banor.*i monedh rupi pakistane+.
$otalisht 403 pun0hab&123 sind&93 urdu&
53balu" dhe pjesa tjetr iranian dhe (ise pashtu dhe
tribale-bi 753 jan mysliman
-erren me buj%si dhe ve"anrisht mbjellje opiuimi ku
%everia pakistane+e po bn lu(t pr ta +hdukur nn presion
ndrkombtar.
Banladesh
34
-e 155mij km2 dhe 130milion banor. ?an 7<3 benala
dhe 9<3 mysliman e133 indu dhe pjesa tjetr
budist.-erren me peshkim
,ajoni autonom kine+ i =juur
*ikian
,ajoni i *ikianut ka nj popullsi prej 15milion banorsh dhe
403 kine+ mysliman ose ujur si njihen ndryshe.
2he 1400000km2 Kina i njeh orani+mat e tyre si terroriste.
= prmend shum kur 5ujur t aku+uar na +yrtart kine+
pr terrorist u strehuan n *h%ipri me prkrahjen e
Ameriks.
Ata krkojn autonomi kultuore deri disa semente edhe
pavarsi.
#HTETET I#H #O%JETIKE !"#LI!AE T$ A.I#$
/$'RORE
Ka+akistan
-e 2.<milion km2 dhe 1<milion banor.
-e 593 tur% altaik dhe 553 sllav si rus&
bjellorus&ukrahinas shumi# n provin#at veriore n ato
rajone % i kishin jermant e volls&por si pasoj e
bashkpunimit me ;itlerin nj pjes emiruan n 1ermani
dhe pjesa tjetr u internuan n *iberi.*ot jetojn vetm
1milion jerman.
*i besim 503 mysliman dhe 2<3 kristian ku ortodoks
253 dhe "i(ut 1<000
=+bekistan
-e 550mij km2 dhe 20milion banor ku 933 tur%
altaik&73 sllav dhe 53 iranian.
*i besim 493 mysliman dhe 75mij "i(ut
2he ortodoks 53.
$urkmenistan
-e 570mij km2 dhe 5milion banor ku tur% altaik 943
dhe sllav 103 si rus <3&ukrahinas 33.
*i besim <43 mysliman dhe 29000i+raelit e ortodoks 43.
$a0hikistan
35
-e 150mij km2 dhe 4milion banor ku ku iranian 423
dhe ta0hik 553&sllav 73 si rus <3 dhe ukrahinas 23
*i besim 923 myliman dhe 19mij i+raelit e ortodoks 53
Kiristan
-e200mij km2 dhe 5milion banor ku <03 turkmen dhe
sllav 253 si rus 203 e ukrahinas 53 dhe kurd 15mij.
-ysliman 403 kristian 123 ku ortodoks 113 dhe i+raelit
<000vet.
KA=KA8
Kauka+in e kemi n juor dhe verior.?uori ku pr(shihen tre
shtete Armeni&1jeorji dhe A+erba+han kurse n Kauka+in
verior pr(shihen disa republika t ,usis % do t trajtohen
m posht.
Kauka+i sht nj rajon i pasur me na(t dhe sht #orridori
Ka+akistan&1ro+ni&Buras !lor dhe interesat e (u%ive t
mdha pr t vn n +otrim kt korridor % bn t
shprthej kon(likti n Kauka+ dhe ve"anrisht problemi i
Ce"enis.
!et popullsia e Kauka+it sht kryesisht turke dhe iraniane
por pr shkak t asimilimit me disa njyrime ruse.1jithsesi
dshirn pr liri nuk e kan haruar.
Na ana tjetr albant e Kauka+it me albant e Ballkanit
prve" termit banor malesh nuk kan asjn lidhje tjetr
(are(isnore.
A+erba+han
A+ert vet jan de t popujve iranian % ,usia e pushtoi
n (und t shek E)E.Ka 9<000km2 dhe 9milion banor ku
a+ert pr(shijn 933 t popullsis dhe t tjer
avar&tur%&armen n rajonin autonom t Naorni Karabak
me 5000km2 dhe 200mij
banor ku 703 armen.
*i besim 903 mysliman ku 543 shit dhe 253 sunit.
A+erba+hani ka edhe nj enklav Na"evan pran Armenis
me 4000km2 dhe 300mij banor.
,ajonet autonome islame t 1jeorjis
Asetia juore
-e 5000km2 dhe 100mij banor ku 403 osetian % n
dallim na jeorjiant % jan ortodoks kta jan mysliman
36
Abha+ia
-e 7000km2 dhe 500mij banor.- par vetm 303 ishin
abha+ian&por dhuna bri % jeorjiant t laroheshin prej
andej
A+haria
-e 3000km2 dhe 500mij banor ku jan jeorjian
mysliman a0hart dhe jan mbi 903
-inrelia
!et minreliant jan mysliman
2aestan
-e 50mij km2 dhe 2milion banor.?an vetm 303
daestanas.'opullsia sht heterojene &por na reliioni jan
homojen mbi <03 mysliman..dhe n kt rajon (illoi
lu(ta pr shkputje&por lidhja me (ondamentalistt islamik
dhe aktet teroriste n Beslau bn % t humbte prkrahja
ndrkombtare dhe t humbej lu(ta.
Ce"eni )nushe#i
-e 2mij km2 )nushe#ia dhe 10mij km2 Ce"enia.. para
100mij banor dhe e dyta 1milion.*hprnulja e par e
"e"enve (illoi pas lu(ts s dyt botrore ku si rrjedhoj e
prkrahjes % iu dhan na+istve u internuan n *iberi rreth
500mij "e"en.1jithnj kan %en antaonist me rust.
N vitin 1771 (illoi nj lvi+je pr pavarsi&e n0itur kjo edhe
na shkputja e shteteve balltike.N vitin 1775 u +jerua
rajoni.'or lidhja me (ondamentalistt&marrveshjet
ndrkombtare bn % "e"ent t (itonin autonomi&por jo
pavarsi.
,reth 300mij "e"en u laruan prsri. Aktualisht ata
prbjn m pak se 403 t popullsis dhe n krye sht nj
%everi pro ruse.
Aseti veriore
-e 9000km2 dhe 400mij banor ku 403 osetian t tr
mysliman..dhe ktu shprtheu nj lv+je pr pavarsi.
Kiuvashi
-e 4mij km2 dhe 200mij banor ku 403
kiuvash.$heksojm se ishte nj republik me
"e"ent&inushe#t &por lu(ta pr pavarsi bn % ato t
(itonin nj (ar autonomie.
37
Adi0he
-e 9000km2 dhe 500mij banor .-bi 903 adi0hean dhe
mysliman
$,. ,A?AN. $I ,=*)*I
Bashkiri
-e 150mij km2 dhe 5milion banor mbi 553 bashkir dhe
mbi <03 mysliman&pasi jetojn edhe shum tartar
$artari.
N ,usi jetojn rreth 4milion tartar.
'or vet republika e $artaris ka <0mij km2 dhe 5milion
banor ku 593 tartar dhe 503 rus.'jesa tjetr jeton n
republikat autonome (%inje dhe nj pjes jan internuar pas
lu(ts si bashkpuntor me na+istt n *iberi.
?an kushrinj t lart me tartart e Krimes
'or n%s kta kan ndjenja t (orta ruso(ile &
tartart e $artaris jan antaonist ndaj rusve.
?an mysliman.
N vitin 1795 shprtheu nj lvi+je pr pavarsi pr tu kthyer
na republik brenda ,usis n republik brenda ish B.*.
)shte lvi+ja e par pr shkputje kur B.* ishte akoma i
(ort&por kjo lvi+je pr(undoi me nj status spe#ial t
ndrmjetm dmth mes B.* dhe ,usis
,ajoni autonom hebre.'olitika ruse ndaj hebrenjve.
)+raelitt n ,usi prbjn0.53 ose 900mij.
Ky numr do t ishte m i madh&por pas shpalljes s shtetit
hebre rreth 400i+raelit na ky rajon vajtn n
)+rael&kryesisht n +ona bredetare dhe sot prbjn 303 t
popullsis s ktij shteti.Ata kan %en t diskriminuar n
,usi dhe shikoheshin me prbu+je dhe diskriminim.
$radi#ionalisht m%s mi% t i+raelitve ishin amerikant rust
ishin pro arab&por kryenin dhe #ompromise me shtetin
hebre.
Aktualisht rajoni autonom hebre i Biro+hdanit ka 34mij
km2 dhe 200mij banor ku 903 hebrenj.
Nj pjes edhe jan internuar n kampet e pr%ndrimit n
*iberi.
38
!yslimant e 0all&anit
N rajonin e 1adishullit e Ballkanit jeton nj popullsi e
konsiderushme islame si m poshtJ
%osnja
. marr na termi boshnjak ku n prjithsi kuptohen
myslimant sllav t ktij rajoni.
i Ndrmjet t tjerave ky shtet prbhet edhe na dy kombsi
t tjera kroatt t #ilt jan katolik dhe serbt % jan
ortodoks.
,ajoni 50mij km2 i Bosnjs deri 19<9 ishte nn sundimin
osman.
N kt vit iu njoh Austro;unaris si juridiksion n
Konresin e Berlinit dhe n 1709 ajo e pushtoi ushtarakisht.
Ky rajon iu bashkanjit mbretris serbo6kroato6sllovene n
1719.
?osi( Bro+ $ito n 1755 e shpalli si republik m vete.
-endohet se myslimant e sllav t Bosnjs jan ilir t
sllavi+uar % % n (illim ishin heretik ndaj (es s krishter
dhe pr%a(uan Boomili+min.
N 1772 )+etbeovi" udhhe%si i tyre shpalli pavarsin.
'or marrveshja e (sheht $ujman6-illoshevi" pr ndarje t
Bosnjs ku 2D3 do i kishin serbt dhe 1D3 kroatt bri % t
39
mos pranohej na serbt e Bosnjs % me ndihmn e ushtris
juoslave pushtuan <53 t territorit.
-e ndihmn e opininionit ndrkombtar n 1775 u shpall
pa%ia e 2ejtonit ku serbt e Bosnjs (ituan t drejtn e
republiks&por pa t drejt shkputje dhe 573 e kishte
(ederata serbo6boshnjake.
1jithsesi Bosnja akoma dhe sot nuk e ka marr veten.
Ajo sot sht si shtet nn administrimin ndrkombtar.
2an<haku
,ajoni i *an0hakut sht i banuar na sllav mysliman.
) kemi ndar ve" pasi na oriina sipas 'eter ,rullman rreth
290 mij na 500mij banor sa ka *an0haku jan sh%iptar
t asimiluar.
-adje nj pjes e mir jan mysliman dhe nj pjes e mir
jan ortodoks.
?an t ndryshm na boshnjakt e Bosnjs.
*ot sht nj krahin nn *erbi dhe -al t 8i me 9mij km2
dhe 500mij banor.
Banort kan ardhur na rajonet kristiane t Kelmendit dhe
pjesa m e madhe e tyre e ruajn (en kristiane&por n (und t
shek E!))) jan asimiluar.
/orant jan banor sllav mysliman n +onn e 2raashit
t Kosovs.
-endohet se jan ilir t romani+uar t serbi+uar jat kohs
s *te(an 2ushanit dhe m pas t myslimani+uar.
Numri i tyre sht 30mij.
1r!eshasit jan edhe kta mysliman sllav t rajonit mes
2ibrs&$etovs dhe 1ostivarit.
Ata n (akt jan ilir t bullari+uar me njyrime sllave.
Numri i tyre sht rreth 50mij.
:odgoriant
?an mala+e+ mysliman t laruar na -ali 8i kur ishin
banor t %ytetit t 'odori#s dhe ky rajon iu dha ktij shteti
n 19<9 na Konresi i Berlinit.
Numri i tyre shkon n 30 mij.
?an vendosur n %ytetin e *hkodrs.
*hum mendojn se kta banor jan sh%iptar katolik dhe
m pas t sllavi+uar.
40
:omakt.
$hekosjm se jan n numr m t mdhenjt si sllav
mysliman.
?etojn kryesisht n krahin e $rakis n Bullari dhe n
1re%i.
Numri i tyre sht 1milion n kto rajone dhe 1milion n
$ur%i.
*hum mendojn se jan trakas t romani+uar dhe m pas t
bullari+uar dhe m pas t sllavi+uar.
- pas kan humbur dhe identitetin e tyre pasi vlersojn m
shum (en dhe tur%it se bashkombasit e tyre sllav.
'ra po shuhen mosmarveshjet.
A jan s*,i-tart mysliman1
*h%iptart jetojn aktualisht n *h%ipri&
Kosov&-a#edoni dhe -ali 8i.
*h%iptart e -alit t 8i jan rreth 40mij ku prve" atyre t
$u+it % jan katolik mbi 903 ose rreth 50mij jan
myslimandhe t tr syni&kurse ortodokst jan asimiluar si
ku"t&etj
*h%iptart e Kosovs jan 953 mysliman ku 703 t tyre
ve" atyre t 'ejs % jan bektashian mbi 753 t tyre jan
syni dhe 153 katolike.-e mdyshje shikohen sh%iptart
ortodoks t ,ieks % (lasin si serbisht edhe sh%ip.
*h%iptart e -a%edonis jan mbi 703 mysliman dhe 103
ortodoks&kryesisht n -anastir&,esnj&'rilep&Ahr&*tru&etj.
Nj pjes e mir e sh%iptarve ortodoks jan asmiluar.Ata %
jan $etov e posht jan bektashian dhe t a(rt me toskt e
*h%ipris dhe $etov e lart syni
Na ana tjetr sh%iptart e *h%ipris jan 503
syni&203bektashian dhe 253 ortodoks e 153
katolik.Katolikt shtrihen n veri&
ortodokst n ju dhe myslimant n *h%iprin e
mesme.Kjo edhe si po+i#ion i ndrmjetm mes rajoneve t
tjera sh%iptare.
41
$radi#ionalisht (eja islame sht par edhe si mjet pr
mbrojtje na rre+iku asimilues.
'randaj edhe n rajonet ku(itare islami+mi sht n pr%indje
m t lart dhe n brendsi nuk jan a% (anatik)shte kjo
arsyeja pr mbrojtje na asimilimi dhe jo dhuna % u prhap
besimi islam.Na ana tjetr rejimi 30vje"ar ateist ndikoi
neativisht.
-jth theksojm se #ultura sh%iptare mund t shrbej si
interlo#utore ose m sakt ndrmjetse mes kulturs
oksidentale kristiane dhe kulturs orientale islame.
'ias-ora s*,i-tare n s*tetet ara+e d*e mard*niet
s*,i-taro2ara+e n s*e&)j
'rania e sh%iptarve n botn arabe dshmon rndsin e
(enoment sh%iptar n detin e jer arab.
Ndoshta edhe abu+ohet pak&pasi a% t (orta kan %en lidhjet
sh%iptaro6arabe sa% shum her n disa raste sh%iptart i
marrin nj popull me orijin arabe.-jth mardhniet
datojn % na lashtsia me lidhjet iliro6(enikase.2isa emrin
'alestin e lidhin me emirimin e nj (isi ilir paleste %
emiruan s bashku me (isin ilir t japive dhe mesapve e
kta atdheun e tyre e kan n ju t sh%ipris 'alasa&m
von u vendosn n 'aleste t *i"ilis dhe m pas n
'alestin.
Ndikim kishin edhe n *iri ilirt.
- von arabt edhe u krkonin ndihm sh%iptarve %
kishin emiruar % n shekE!)
'rania e sh%iptarve n botn arabe jat shek E!)6E!))
dallohet na prania jat shek E!)))6E)E.Kjo se tani
sh%iptart kan rol t dukshm deri n %everisjen e vendit.
Kto #oloni sh%iptare do t jepnin ndihmn e tyre edhe n
shpalljen e pavarsis s *h%ipris si ajo e .jyptit.
2isa #oloni pas lu(ts s par u shuajtn.
N *iri ku edhe ktu theksojm se prania e par e sh%iptarve
vihet re me ardhjen e %everitarve sh%iptar n vilajetin e
2amaskut ku m i prmenduri -ehmet Ali 'ash
Bypryliu.Beverisja e *h%iptarve ktu do t va+hdoj deri n
shek E)E.
42
Numri i sh%iptarve n *iri do t shtohej me ardhjen e
muha0hirve na Nishi.N mes t shek E)E n *iri jetoni
<mij sh%iptar ku 5000t krishter % nanjher
rejistroheshin edhe si rek.'r jet t prhershme ata u
vendosn ktu pas shekE!))).-adje n (illim t shek EE
morri karakterin e paki#ave etnike.
.dhe n /iban ishte sundimtar nj sh%iptar Ahmet 'asha.)
biri i -ehmet 'ashs )brahim 'asha e bri /ibanin pjes t
.jiptit.
'ashko !asa si vali i /ibanit i a(irmoi sh%iptart ktu.'r
disa koh %ndroi edhe )smail Bemali.*h%iptart krijuan
%endrat e tyre n Bejrut dhe $ripoli
N 'alestin sh%iptart sh(a%en si (u%i ushtarake n shek
E!))).'rmenden jat ksaj kohe t vendosur na Ahmet
pasha 1000kalors sh%iptar.-adje (litet % n ?eru+alem n
174< jetonin 50(amilje sh%iptare.pas pushtimit na )+raeli nj
pjes vajtn n ?ordani.
N )rak (illimet i kemi % 1515 me Ahmet pash
2ukajinin.2eri (illim t shek EE do vij n sundim nj
dinasti sh%iptare
.dhe ktu sh%iptart u vendosn n krye%ytet n
Badad.Komuniteti sh%iptar n )rak ndikoi (u%ishm n
prhapjen e bektashi+mit n *h%ipri.N dallim na (amiljet
e tjera sh%iptare n Arabi me mbiemrin arnaut ktu nuk kan
kt mbiemr % do t thot jan m t shkrira dhe asimiluara
me sho%rin irakiane.
N Arabi na .jipti u nulit n ushtri sh%iptare prej 10mij
vetsh .
.dhe n ?emen ndodhi e njjta situat ku u vendosn 9mij
vet .'or nj pjes u laruan me shpalljen e pavarsis.
N .jypt dihet botrisht % shtetin ejiptian e krijoi -ehmet
Ali 'asha.'or nulimet do i kemi % 151<.
2ihet % dinastia e (undit e -ehmet Aliut ishte >aruku %
morri (und n 1752 kur u vendos republika.2eri n kt koh
ktu ishte strehuar edhe Ahmet 8ou % bashk me t iku n
nj vend tjetr .'rmendim ktu karakollt e Kajros.Ata
krijuan edhe sho%rin e tyre.
43
*ipas nj t dhne thuhet se jan rreth 2milion ejiptian me
orijin arnaute&por % pr (at t ke% vetm 19mij
rejistrohen si sh%iptar dhe % (lasin juhn sh%ipe.
/idhur me *udanin theksojm se deprtimi (illoi m von n
shek E)E.Nj pjes pas ndarjes na .ipti vajtn n Kajro.
2he n (und pr /ibin % n 1512 (illon ndikimi i jeni"erve
sh%iptar.
N 1<73 prmenden 400detar sh%iptar n /ibi.
$otalisht sot n rajonet myslimane na )rani n A(rikn e
!eriut jetojn rreth 100mij sh%iptar.
Na ana tjetr *h%ipria u shpall e pavarur m 1712.
$heksojm se shum telerame urimi i erdhn )smail
Bemalit me rastin e shpalljes *h%ipris shtet i pavarur.
Na ana tjetr mardhniet e 8out si me republikn edhe me
monarkin kan shum t mira.
Isht pr tu theksuar ktu se 8ou pr nj koh t jat u prit
si mik n Arabi dhe m pas tek >aruku i .jiptit.
Na ana tjetr edhe mardhniet e %everis s ;o0hs ishin
m shum sesa t mira.
Kjo pr (aktin se B.* ishte po+i#ionuar pro popujve arab
dhe s dyti edhe pas he%ies s (es duke u kujtuar
prbashksin relijio+e ;o0ha krkonte t sillte sa m
shum dallime lidhur me perndimin
Kshtu ai (liste jithnj pr liri t popujve arab&madje edhe
bri n libr *hnime pr lindjen e -esme
2he kishte tr at mlle( kundr t asht%uajturit rejim
sionist.
2eklarata e tij ishte vlle+r arab
A% t theksuar ishin mardhniet sa% vm re se rejimi i
;o0hs mjth ato vende ishin diktatoriale&me prjashtim t
Arabis *audite % ishte nj shtet i proklamuar pro amerikan
dhe me t tjert nuk strehonte ndojn rupim promarksist pr
ti r+uar na pushteti.
1jithsesi ;o0ha nuk kishte mardhnie diplomatike me
Arabin edhe si %endr reliioni si edhe me )+raelin pr
shkak sipas tij t trysnis ndaj popujve arab.
-ardhniet do arrinin kulmin jat %everis s Berishs.
Kapitali dhe (onda+ione arabe do t vijn (u%ishm.
44
!endi yn sot sht antar i /idhjes myslimane.
2he sot mund t theksojm se kto mardhnie jan m
shum se t mira.
*i konklu+ion mardhniet me vendet arabe n ve"anti dhe ato
myslimane n trsi kan %en shum t mira.'r shum
koh kto vende kan %en vend strehim i muha0hirve
sh%iptar.'or edhe sh%iptart kan ndikuar me %everisjen e
valinjve n kto vende me orijin na *h%ipria jat kohs
s perandoris osmane&por edhe m jer.
'ias-ora s*,i-tare n T)r,i d*e mard*niet s*,i-taro2
t)r&e
2iaspora sh%iptare n $ur%i do e ket +ana(illn % n shek
E!).59valinj me orijin sh%iptare siurisht do len ndikim
edhe ktu
N %arkun e .drenes n shek EE do jetonin 22mij
sh%iptar.N *tamboll (litet pr <0mij sh%iptar n (illim t
shek EE.'a (illuar mir shprnuljet n $ur%i jetonin rreth
300mij sh%iptar.
'rmendim ktu edhe 5ishujt e -armaras.
!endin e rekrve n )+mir e +un sh%iptart e Ballkanit.
'or sh%iptart n $ur%i jan t pr%ndruar n
Anadoll&kryesisht n .skishehir n ku(i me kurdt.Kjo se
sh%iptart ishin duarart pr ti br kto toka djerr
pjellore&por edhe pr tu prballuar me ra#n e ashpr kurde.
!et -usta(a Bemal Ataturku t mn e kishte sh%iptare na
*elaniku.
Ndrkoh totalisht sot n $ur%i jan 10milion tur% me
orijin sh%iptare&por % pr (at t ke% vetm 1milion e (lasin
juh sh%ipe dhe t tjert t asimiluar.
45
*humi#a erdhn me marrveshjet reko6turke t 1723 dhe
juoslavo6turke 172361750.
*ot jan 1000(shatra ku 400kosovare dhe 500"ame dhe
5milion jan kosovar dhe 1.5milion na Camria.
/idhur me mardhniet sh%iptaro6turke theksojm se ato kan
%en shum t mira.
'r arsye se Ataturku prmbysi nj monark njohja e mbretit
8o do t vinte me vones.
1jithsesi kto mardhnie n vitet 30 do t njohin maja me
drim pr studime t nj sr studentsh sh%iptar.
1jithashtu edhe rejimi i ;o0hs do i kishte kto mardhnie
shum t mira.
'residentt tur% n dallim na shum udhhe%s t huaj n
*h%ipri do vinin her pashere si $urut A+al dhe *ulejman
2emirel.
Na ana tjetr edhe pas viteve 70 kto mardhnie nuk do t
bien si nivel.
2he do e pr(undojm kt libr me deklaratn e
kryeministres $ansu Ciller % e shptoi vendin ton na
#optimi modern m 177< se nj (ije (loku ti preket
*h%ipris ne nuk do e tolerojm.
46
Islamizmi ne 3jeo-oliti&e
-yslimanet shtrihet sot ne nje rajon te jere na -aroku deri
thelle ne )ndi.
Nje per%indje te konsiderueshme ata +ene ne shtetin rus te
20milion& ne A+ine Bendrore 40milion & ne Kauka+ 20milion
dhe kryesisht keta jane ne s(eren turke dhe turko(one per
shkak edhe te ndikimit te perandorise osmane po edhe
ndikimit te kultures turke.
!ihet re nje ulje tensioni mes )+raelit dhe 'alestines. -adje
kohet e (undit sidomos ne kohene presiden#es se Klintonit u
jet nje metode per pajtim. Ne mareveshjene Aslos
palestineset kishin drejten pronesise bashke me israelitet ne
Neev po jo drejt kthimi. Breu perendimor dhe 1a+a do te
ishin te 'alestines por )sraeli do kishte drejte eksteritoriale
mbi vendet e shenjta .?erusalemi perendimor do te ishte
krye%ytet per )sraelin kurse ai lindor do te ishte krye%ytet per
'alestinen.
Ne aspektin tjeter po shtohen ambi#jet turke . Nje burim i
mire investimi per shtetin turk do te ishte dhe drejta pronave
te banoreve %e kane atje. Keshtu 1&5milion sh%iptare jane
laruar na Fameria& 1milion na *elaniku & 1milion na
47
Aher& *true *hkup& Kumanove&. *i edhe 1milion sh%iptare
na Nishi. 2he shteti turk ashtu si ai jerman mund te
kerkoje drejte investimi ne keto rajone
$heksojm n kt kontekst at % thekson dhe ;uninton se
duke ln kontraditat njri me tjetrin e ardhmja mund t jet
edhe nj shtet i madh islam % mund t (illoj na Kashmiri
n )ndi deri n -arok n detin -esdhe. Ky shtet madh
kon(ederativ ose paktn tipi i .vrops do t ket nj popullsi
prej 500milion banorsh
/idhur me problemin m t mpreht nj +jidhje sht duke
u marr ai ai kurd. )deja e nj #on(ederate kurdo turke po
shtohet. -undet % ti bashkanjitet dhe iraku veriut banuar
na kurd. -adje analistt hedhin iden % rajoni juor
mund ti bashkanjitet )ranit dhe %ndrori $ur%is.
/idhur me islamin sh%iptar mund theksojm pa (rik se ka
%en +ri evropean n islamin botror & 2eri n vitin 1770
kemi patur toleran#e
(etare. 'or pas vitit 70 edhe pr shkak t ekonomis u n0itn
kto ekstremi+ma . 'r synimet e saj shteti turk mund t
rikrkoj brenda drejtave t njeriut pr t investuar n
Ballkan. Kshtu 1milion mysliman jan laruar na *elanik&
1&<milion na Nishi& 1&5milion na Camria & 1milion na
Ahri& -anastiri& *hkupi& Kumanova. Normale $ur%ia mund
t rikrkoj t investoj n kto rajone . Kto synime mund
t shkojn edhe drejt rikrijimit t *h%ipris etnike .
'or ajo % sht pr tu theksuar n kt drejtim n trojet
sh%iptare sht rikonsolidimi ) identietit sh%iptar. Kshtu n
*hkodr jeton nj popullsi myslimane e ardhur na -ali +i
% deri n vitin 1770 e konsideronin veten sh%iptar dhe sot
mala+e+ podori#an& t ardhur na 'odori#a .
N rajonin e 'ri+renit ndodhet nj popullsi myslimane
orane % n Kuks e konsiderojn veten sh%iptar dhe andej
matan slave&
N rajonin e $etov 1ostivar jeton nj popullsi me identitet
(etar mysliman m t (orte dhe m pak t (orte at
kombtar. Numri ) tyre shkon n 100mij. Kta (lasin
tur%isht sh%ip ma%edonisht.
Njihen me emrin torbesh..
48
. njjta situate dhe pr popullsin e 1ollobords . Kta (lasin
sh%ip ma%edonisht.
/idhur me popullsin n rajonin e Novi 'a+arit
konsideroheshin si boshnjak. 'or koht e (undit pr(shir
dhe udhhe%sin e tyre po konsiderojn veten si sh%iptar
na orijina. N rajonin e $utinit jan shumi#
Nj +jidhje tjetr po merr problemi i kon(liktit arabo
israelit.
Kshtu lidhur me +jidhjen e ktij problemi theksojm at t
Klintonit n marveshjen e Aslos.
Kshtu arabt e laruar na shkrettira e Neevit kan
drejtn e bashkpronsis& po jo t kthimit. ?erusalemi
perndimor mund t jet vend pr krye%ytet pr israelin
kurse ai /indor pr 'alestinn.
Kjo sepse kshtu ka %en prbrja etnike e saj.
Ndrkoh )sraeli ka t drejt eksteritoriale mbi rajone biblike
hebraike n Breun perndimor
49
FANF/=*)AN*
Are Al+anians m)slim 1
Albanians #urrently live in Albania &
Kosovo and -ontenero -a#edoni .
Albanians (rom -ontenero are about 40thousant. -ostly
are muslim but some o( them are #atholi0.
Albanians o( Kosovo are muslim and in 1iakova are o(
reliion o( #atholi0 .
All people that are de#lared Albanians in -a#edonia are
muslim .
)n state o( Albania <03 are muslim& 203 orthodo0 and 103
#atholi0.
)( He see map #an say that reliion o( muslim is prote#t (or
identity o( Albanians.
*o in Fhamuria about 953 Here muslim in Kosovo 703 in
-a#edonia 703.
Albanian people that are not muslim Here asimilited.
$hat means traditionally islam is prote#tion (rom risk o(
assimilation .
$here(ore& in the border reions )slamism is the hih
per#entae o( population.
50
Ke #an say that islam o( Albanians and islam o( $urkey
Here voi#e o( .urope in Horld o( oriental #ulture o( islam
and a bride betHeen .urope and )slam Horld
But Hhat is Horth mentionin in this reard in the Albanian
lands is re#onsolidation o( Albanian identity . *o in *hkodra
lives a -uslim population #ome (rom -ontenero until
1770 #onsidered themselves Albanian and -ontenerin
podori#an today & #omin (rom 'odori#a .
)n 'ri+ren reion is a -uslim 1orani population that
#onsider themselves Albanian Kukes and then#e a#ross
slave &
)n $etovo& 1ostivar reion inhabited by a population Hith
-uslim reliious identity more stron and less stron
nationally. $heir number runs in 100mij . $hey speak
$urkish -a#edonian and Albanian lanuae re#oni+ed
Hith name torbesh
,eardin the population in the reion o( Novi 'a+ar
theirsel( #onsiderate as Bosnians #onsidered . But re#ently
in#ludin their leader are #onsiderin themselves as Albanian
oriin . )n the majority they live in muni#ipality o( $utin
,eardin Albanian )slam #an hihliht Hithout (ear that has
been evropean voi#e in lobal )slam toether Hith $urkish
islam . . $hey Here a bride betHeen three #ultures that are
.uropean& asia and Arabian #ulture. But even a(ter 70
be#ause the e#onomy Has stimulated these ekstremi+ms . >or
its intentions $urkish state #an re6re%uest Hithin human
rihts to invest in the Balkans . *o 1 million -uslims Here
removed (rom $hessaloniki & Nis 1.< million & 1.5 million o(
Fham & 1 million (rom Ahrid & Bitola & *kopje & Kumanovo .
Normal $urkey may re6re%uest to invest in these reions .
$hese oals #an also o toHards re#reatin ethni# Albanian .
Another aspe#t is about $urkish ambitions . A ood resour#e
(or the $urkish state investment Hould be the riht properties
and residents Hho have there. *o Albanian 1.5 million have
(led (rom Fhameria in 1ree#e & 1 million (rom
$hessaloniki & 1 million (rom Ahrid & *kopje& *trua &
Kumanovo . As Albanian 1milion (rom Nis .*o Albanians
51
#iti+ens o( $urkey must have same rihts o( 'alestinians in
Neev and ermans o( *udets
Al+anian dias-ora in T)r&ey and T)r&is* 2Al+anian
relations
Albanian diaspora in $urkey Hill have dates E!).59valinj
#entury Albanian oriin Hill #ertainly leave an impa#t here
)n the distri#t o( .dirne in the tHentieth #entury Hill live
22mij sh%iptar.N )stanbul <0mije speak Albanian into the
tHentieth #entury started Hell EE.'a eva#uations in $urkey
lived about 300mij Albanians.
5ishujt mention here o( -armara .
'la#e the 1reeks in )+mir took Balkan Albanians .
But Albanians in $urkey are #on#entrated in Anatolia &
mainly in borderin .skishehir kurdt.Kjo handyman
Albanians Here makin these barren land (ertile & but also to
#ope Hith the (ier#e Kurdish ra#e .
-usta(a Kemal Ataturk oHn mother had Albanian (rom
$hessaloniki .
-eanHhile totally 10milion today in $urkey are $urkish
Albanian oriin & but un(ortunately only 1 million speak the
Albanian lanuae and assimilate others .
-ost #ame Hith the 1reek6 $urkish areements in 1723 and
172361750 6$urkish juoslavo .
$oday are 1000(shatra Hhere 400kosovare and 500"ame and
5milion are 1.5 million Kosovars and Fham .
52
,eardin the Albanian6$urkish relations say that they have
been very ood .
Be#ause Ataturk overthreH a monar#h Kin 8o re#onition
Hould #ome late.
;oHever these relations in 30 years Hill re#oni+e the tip by
sendin a series o( studies o( Albanian students .
Also Hill the ;o0ha reime had these very ood
relationship .
$urkish presidents unlike many (orein leaders in
Banladesh Hill #ome as $urut A+al times pashere and
*uleyman 2emirel .
An the other hand even a(ter 70 years these relations Hill not
(all as level .
And this book Hill #on#lude Hith the statement o( 'rime
-inister $ansu #hillers that saved our #ountry (rom modern
partition in 177< that a strand be a((e#ted Albania He Hill not
tolerate .
Albanian diaspora in the Arab #ountries and the Arab
6Albanian relations in the #enturies
$oday Albanians are assimilated in Horld o( Arabia ..>rom
an#ient times )llyrians and (enikians had relations betHeen
ea#h other .Albanians presen#e in the Arab Horld is in a hih
per#entae and a role to overnan#e .in 0i0 #entury.
)n *yria had a presen#e o( the Albanians (irst noti#ed the
arrival o( Albanian rulers o( 2amas#us. *o -ehmet Ali
Bypriliu Hould be until in the nineteenth #entury .
$he number in *yria Hould in#rease Hith the arrival o(
(uitives (rom Nishi.At these time in *yria Hould be
<thousand Albanians but 5thousand Hould be reek be#ause
they Here orthodo0.
.ven in /ebanon Has an Albanian ruler 'asha.)& Ahmet
-ehmet'ashaLs son and )brahim 'asha o( .ypt made part
o( /ebanon .
'asko !asa as vali o( /ebanon a((irmed Albanians here.
)smail Bemali #reated their #enters in Beirut and $ripoli
)n 'alestine Albanians appeared in E!))).#entury . ;ere
Here military (or#e (rom albanians & as Ahmet 'asha Hith
1000soldiers. )n 174< a(ter invasion o( )srael about
53
50albanians (amily Hent in ?ordany . )n )ra% sin#e the
beinnin o( 1515Here presen#e o( Albanians Hith Ahmet
2ukajini.=ntil in early o( tHentieth #entury Hould #ome
to rule an Albanian dynasty. )n Badad& #apital o( )ra% Here
a stron #ommunity that in(luen#ed in spread o( Bektashism
in Albania .Ather Albanian (amilies in Arabia are Hith
surname arnaut here have this adje#tive meanin are mered
and assimilated in Arabian so#iety .
$oday in .ypt about 10thousand people are de#lared as
Albanians
)n ?emen there are 9thousand Albanians but some Here le(t
Hith the de#laration o( independen#e .)n .ypt it is publi#ly
knoHn that the .yptian state Here #reated (rom -ehmet
Ali 'asha.But settlements Hould have that (rom 151< .
/ast 2ynasty o( -ehmet AliHas >aruk that Has halted in
1752 Hhen it Has de#ided republi# system.
A##ordin to an in(ormation alleedly about 2milion
.yptians has Albanian oriin & but un(ortunately only
19thousand are reistered as Albanians and Albanian
speakin .
,eardin *udan emphasi+e that penetration bean in the
later part E)E. $hey #ame (rom .ypt.
>inally to /ibya in 1512 beins Albanian ?anissaries impa#t .
Albanian 400tetar mentioned in 1<73 in /ibya .
$otally today in -uslim reions (rom )ran to North A(ri#a
there are de#lared about 100thousand Albanians .
An the other hand & Albania Has de#lared independent in
1712 .
-any #onratulatory telerams #ame )smail Kemali (rom
#olony o( Arabia .
,eim o( 8o and ;o0haMs overnment has ood relations
Hith diaspore in Arabian Horld .
$hat is be#ause ;o0has Has aians *ovjets and Ameri#a .
$hat means Hith #losed (riendsheep Hith Arabia. . he alHays
spoke o( the Arab peoples (or (reedom & even in the book
Notes on -iddle .ast . ;e is aainst the 8ionist reime.;is
statement Has Arabian brothers
54
,elations Here so pronoun#ed that He note that the ;o0ha
di#tatorship mjth those #ountries Here & Hith the e0#eption
o( *audi Arabia Hho Has a pro#laimed pro6Ameri#an
#ountry and others not house ndojn promarksist to be
#roHned roup (rom poHer .
;oHever ;o0ha had no diplomati# relations Hith *audi
reliioni #enter as Hell as Hith )srael be#ause by its pressure
on the Arab peoples .
,elations Hill rea#h its peak durin the Berisha overnment .
Arabian #apital #ome stronly to invest in Albania
Aur #ountry today is a member o( the -uslim /eaue .
And today He #an hihliht that these relations are more than
ood .
)n #on#lusion relations Hith Arab #ountries in parti#ular and
-uslims in eneral have been very lon mira.'r these
#ountries have been rather sh%iptar.'or shelter (uitives
Albanians have a((e#ted overnan#e in these #ountries
valinjve oriinatin (rom Albania durin Attoman empire &
but also beyond.
55
Islam in t*e international 3eo-olitic
-uslims today lies in a vast reion (rom -oro##o to deep
into )ndia .
A sini(i#ant per#entae o( those #auht in the ,ussian state
20milion & 40milion in Fentral Asia & the Fau#asus 20milion
and these are mainly $urkish sphere and turko(one also
be#ause o( the in(luen#e o( the Attoman .mpire but also the
in(luen#e o( $urkish #ulture .
Noti#ed a dNtente betHeen )srael and 'alestine . .ven
re#ently & espe#ially at the time o( FlintonMs presiden#y (ound
a method (or #omplian#e .*o in Aslo areement 'alestine
oHnership toether Hith the )sraelites in the 2esert o( Neev
but not to return. Kest Bank and 1a+a Hould be (or the state
o( 'alestine but )srael Hould have e0traterritorial riht on
sa#red sites . Kestern ?erusalem Hould be the #apital (or the
eastern )sraelin and he Hould be the #apital (or 'alestine .
-eanHhile )sraeli riht has e0traterritorial on ?eHish bibli#al
reions in Kestern Foast
. But i( islam states Hill do #ompromises betHeen ea#h other
(or se0ond north A(ri#a is (or .ypt and Asia (or $urkey
Hill esist a bi state in (orm o( #on(ederation (rom -aro#o
until )ndia Hith 500milion people
56
,eardin the problem more a#ute a solution is bein taken
Kurdish problem . $he idea o( a #on(ederation is roHin in
$urkish so#iety anytime . Fan be atta#hed and northern )ra%
inhabited by Kurds . .ven analysts illusion southern reion
may join )ran and middle )ra% to $urkey
Ke note in this #onte0t Flash o( Fivilisation o( ;uninton
than leavin the (uture o( one another #an be a reat )slami#
state that #an start (rom Kashmir in )ndia to -oro##o on the
-editerranean *ea . $his lare Fon(ederate state or at least
the type o( .urope Hill have a population o( inhabitants
500milion

CURRICULUM VITAE
LEONARD CARCANI
DATELINDJA28GUSHT 1977
VENDLINDJA KORCE
VENDBANIMI ELBASAN
E MAIL L_ !"!#$%&!'(()(*
EDUKIMI
HISTORI- GJEOGRAFI
ADMINISTRIM- BIZNES
MASTER DHE STUDIME +ASUNIVERSITARE
MARKETING AVANCUAR
HISTORI
HISTORI PHD STUDIOJ
GJUHET E HUAJA , KOM+JUTERI
57
ITALISHT
GJERMANISHT
ANGLISHT
WORD,EXCEL, POWER POINT
BOTIME SHKENCORE
Shper!"#$% e &h'(p)%re*e
Be&(+e) ,e)%re e E#-%&%
Dre$)"e& )e+%&h .(p#/+e per &)".e)e) e pr/,(#
h(&),!$e/!,&/0(/#,)"r(1e+,e)$
Sh/'er(% 0(*(#e
SHO-ATA SH-I+TARE ATLANTIKUT
SHO-ATA MI-ESISE SH-I+ERI RUSI
.EDERATA SINDIKALE ARSIMIT DHE SHKENCES
SINDIKATA E ARSIMIT DHE SHKENCES
SHO-ATA AMERIKANE E VETEVLERESIMIT
NET/ORK I +SIKOLOGEVE SHKOLLORE