Resumo Este estudo faz um comparativo terico entre as vises de Nestor Garca Canclini e !tuart "all sobre a globalizao# as identidades e suas din$micas culturais# sociais# politicas e econ%micas& 'borda as transformaes ocorridas na sociedade atual e seus refle(os nas normas de relaes de consumo& )bserva as modalidades de mudanas ocorridas& )s avanos de compreenso# bem como# as discusses tericas a respeito& *alavras+c,ave- Globalizao. identidade social. mudanas socioculturais. relaes de consumo. perspectivas& 'bstract /,is stud0 is a comparison bet1een t,e t,eoretical vie1s of Nestor Garca Canclini and !tuart "all on globalization# identities and t,eir cultural d0namics# social# political and economic& 2iscusses t,e c,anges occurring in toda03s societ0 and t,eir effects on standards of consumer relations& Notes t,e arrangements for c,anges& 'dvances in understanding# as 1ell as t,eoretical discussions about it& 4e01ords- Globalization# social identit0# socio+cultural c,anges# consumer relations# prospects& !um5rio 1. Consideraes iniciais. 2. A viso de Nestor Garcia Canclini 3. A viso de Stuart Hall 4. Consideraes finais. 6& Consideraes iniciais O presente estudo visa deostrar os novos par!etros culturais a sua influ"ncia na sociedade de consuo e coo esta# aca$a por delinear e deterinar os ruos da participao politica e social nas sociedades atuais. A %uesto da identidade pela %ual nossa sociedade atual passa & ' $ase dos estudos dos autores referenciados neste tra$al(o. ) u prieiro oento vaos a$ordar a an*lise feita por Nestor Garcia Canclini+3,# e u se-undo oento# os estudos de Stuart Hall+4,. A discusso e.tensa na teoria social esta so$ o se-uinte ar-uento# confore discorre Stuart Hall/ +..., as vel(as identidades# %ue por tanto tepo esta$ili0ara o undo social# esto e decl1nio# fa0endo sur-ir novas identidades e fra-entando o individuo oderno# at& a%ui visto coo u su2eito unificado. A assi c(aada 3crise de identidade4 * vista coo parte de u processo ais aplo de udana# %ue est* deslocando as estruturas e processos centrais das sociedades odernas e a$alando os %uadros de refer"ncia %ue dava aos indiv1duos ua ancora-e est*vel no undo social.+5, 6asso a-ora a es%ueati0ar# de fora $reve# o tra$al(o. 7& ' viso de Nestor Garcia Canclini Na viso de Nestor Garcia Canclini o processo de -lo$ali0ao & u ecaniso de diferenciao dos indiv1duos# %ue possue a esa l1n-ua e as esas necessidades. Ao eso tepo e %ue se te acesso a ua -aa iensa de inforaes# se transcende o espao local# e o -lo$al assue u papel de prota-onista. A cultura dos diversos pa1ses perde fora diante da cultura -lo$al ou da cultura de pa1ses deterinados %ue por sua (e-eonia econ7ica e politica aca$a ipondo ao undo seus padres culturais. 8esta fora# o novo padro de consuo# e %ue produtos so valori0ados por sua escasse0 e# conse%uenteente liitados a u pe%ueno percentual de consuidores# aca$a por deterinar a construo e a renovao da distino das classes. ) conse%uenteente# a distino pode passar a ser o n1vel de capacidade de a%uisio do individuo. Outro fator seria dos eios de counicao de assa aca$are priori0ando o -lo$al e detriento do local# e coo foradores de opinio# influenciando diretaente no odo coo as pessoas intera-e na sociedade. ) continuao a sua analise# aponta %ue# %uanto ais recente so as -eraes# ais so influenciadas e deterinadas pelas esferas apontadas acia. 9evela %ue (* espaos e %ue a identidade nacional conse-ue anter:se fire# este seria# onde possui condies de ter ua oferta pr;pria. <as# fa0:se iprescind1vel atentar:se para as assietrias e.istentes# as %uais# provocando vanta-ens ou desvanta-ens tecnol;-icas# provoca ade%uaes produtivas e de valorosa counicao. Nesta perspectiva# se torna necess*rio# repensar a articulao entre a educao# as ind=strias culturais# as novas tecnolo-ias de counicao para %ue se2a difundidas e condies de i-ualdade. ) relao 's instituies# denota:se %ue (* ua perda de poder e relev!ncia dos espaos locais no %ue di0 respeito 's epresas transnacionais %ue assue o papel p=$lico. Outro fator seria a e.panso ur$ana# a seriali0ao# o anoniato na produo e novos ecanisos de counicao : 2* encionados : %ue aca$a por intervir nos ve1culos# causando atrito entre o privado e o p=$lico. Se-undo o autor# isto tudo se reflete no perfil do cidado# cada ve0 enos participativo# e ais *vido para a satisfao dos seus anseios pessoais. 8iscorre %ue a necessidade de ua udana de coportaento se fa0 presente# de fora pro-ressiva e seu si-nificado sinalo-*tico e relacional. Al& disso# e suas constataes afira %ue o fato de o espao p=$lico estar sendo rele-ado a u se-undo plano# dando ao privado aior desta%ue# ve e detriento do cidado. Nestor Garcia Clanclini+>, reitera %ue o )stado deve# si# tirar proveito dos aspectos $en&ficos da -lo$ali0ao se# no entanto# es%uecer %ue ainda e.iste necessidade e peculiaridades locais %ue erece ateno. ) outro ponto o autor Clanclini+?, destaca & %ue @as identidades p;s:odernas so transterritoriais e ultilin-u1sticas# delineando u novo perfil de cidado. Supera:se a ideia de %ue os e$ros da ua dada sociedade possue ua cultura (oo-"nea e =nicaA# assi# os referencias %ue fora a identidade passa a dei.ar de ser (istoria e tradio do povo# para sere refle.os das inforaes -lo$ali0adas e difundidas nos eios de assa. Coo soluo apresentada# seria necess*ria ua refora constitucional e politica voltada para a prooo do respeito e a valori0ao das diferenas entre os indiv1duos. Ba$& aponta para a efetivao de udanas nas estruturas educacionais# a efetivao de e.erc1cio da cidadania de fora respons*vel# a transforao de cen*rios culturais e.istentes# a inte-rao transnacional e# principalente# a -lo$ali0ao dos direitos do cidado. 8& ' 9iso de !tuart "all As identidades odernas esto sendo @descentradasA diante da cople.idade de cen*rios# ou se2a# u diferente tipo de udana estrutural esta transforando as sociedades odernas. Csso esta fra-entando as culturas de classe# -"nero# se.ualidade# etnia# raa e nacionalidade# %ue no passado# nos tin(a fornecido solidas locali0aes coo indiv1duos sociais. )stes processos de udana# e con2unto# representa ua transforao to fundaental e a$ran-ente %ue soos copelidos a per-untar se no & a pr;pria odernidade %ue esta sendo transforada. Se-undo o autor# para analisaros el(or estas inforaes & necess*ria ua an*lise da evoluo das concepes de identidade# ou se2a# prieiraente o iluiniso# a concepo sociol;-ica e a p;s: oderna# devendo ter e ente %ue elas se tornara coo o passar do tepo ais cople.as e %ualificadas. 6aralelaente# teos ta$&# a %uesto da identidade relacionada ao car*ter da udana na odernidade tardiaD e particular# ao processo de -lo$ali0ao e seu ipacto so$re a identidade cultural. Neste sentido relata Ant(onE Giddens+F, %ue a odernidade no & definida apenas coo a e.peri"ncia de conviv"ncia co a udana r*pida# a$ran-ente e continua# as & ua fora altaente refle.iva de vida# na %ual as praticas sociais so constanteente e.ainadas e reforadas ' lu0 das inforaes rece$idas so$re a%uelas pr;prias praticas# alterando# assi seu car*ter. ) outro pensaento 8avid HarveE+G, afira %ue# & coo u ropiento ipiedoso co toda e %ual%uer condio precedente# caracteri0ada por u processo se:fi de rupturas e fra-entaes internas no seu pr;prio interior. Outro fator conceitual & a %uesto da concepo utante do su2eito (uano# no centro da %ual sur-e ua nova concepo de individuo e de sua identidade. O individuo passou a ser visto coo ais locali0ado e definido no interior dessas -randes estruturas e foraes sustentadoras da sociedade oderna. )voluo esta# co a cola$orao da $iolo-ia darHiniana# onde o su2eito tin(a suas ra0es na nature0a e no desenvolviento f1sico# no entanto# s; no se-undo evento evolutivo# foi %ue sur-ira as ci"ncias sociais# ipondo# ao individuo so$erano as suas vontades# necessidades# dese2os e interesses. <ais adiante# na sustentao pela fra-entao da identidade oderna (ouve ua serie rupturas nos discursos do con(eciento oderno/ a descentrao das tradies do pensaento ar.istaD a desco$erta do inconsciente por IreudD a lin-u1stica estrutural analisada por Ierdinand de SaussureD o descentraento da identidade e do su2eito e estudos por <ic(el Ioucault e# finalente o ipacto do feiniso. <as a fra-entao do su2eito passa ta$& pelas identidades culturais# nos estudo do autor# identificaos dentre elas# principalente a identidade nacional. No undo oderno# as culturas nacionais e %ue nasceos se constitue e ua das principais fontes de identidade cultural para o su2eito. Assi# o ar-uento & %ue a identidade nacional no & ua coisa co a %ual n;s nasceos# as & forada no interior da representao# ou se2a# a nao.+1J, As pessoas no so apenas cidados# elas participa de ua ideia de nao tal coo representada e sua cultura nacional. Confore Kenedict Anderson ar-uenta/ +..., sendo assi# as culturas nacionais# ao produ0ir sentidos so$re 3a nao4 sentidos co os %uais podeos nos identificar# constroe identidades. )sses sentidos sero contidos nas est;rias %ue so contadas so$re a nao# eorias %ue conecta seu presente co seu passado e ia-ens %ue dela so constru1das. A identidade nacional & ua counidade ia-inada.+11, )ntretanto# deveos ter e ente coo & contada a narrativa da cultura nacional# ou se2a# a eleio# de no 1nio cinco eleentos principais/ e prieiro lu-ar (* a narrativa da nao# tal coo & contada e recontada nas (ist;riasD e se-undo (* a "nfase nas ori-ens# na continuidade# na tradio e na inteporalidadeD e terceiro a inveno da tradio# ou se2a# ua estrat&-ia discursiva & constru1daD e %uarto a narrativa da cultura nacional & a do ito fundacional e e %uinto lu-ar a identidade nacional & uitas ve0es si$olicaente $aseada na id&ia de u povo. Assi# teos u conceito $*sico de construo de identidade %ue so colocadas# de odo a$1-uo# entre o passado e o futuro. Na analise se-uinte passaos a nos voltar ' %uesto de sa$er se as culturas nacionais e as identidades nacionais %ue elas constroe so realente unificadas. 6ara isso# deveos ter e ente os se-uintes conceitos# ressonantes da%uilo %ue constru1 ua cultura nacional coo ua counidade ia-inada/ as e;rias do passadoD o dese2o por viver e con2unto e a perpetuao da (erana. Na fora ais $reve# si-nifica %ue no iporta %uo diferentes so os seus e$ros e teros de classe social# -"nero e raa# ou se2a# ua cultura nacional $usca identifica:los nua identidade cultural# para representa:los todos coo pertencendo a ua esa e -rande fa1lia nacional# costurando as diferenas nua =nica identidade. )nto neste sentido# Ant(onE <c-reH discorre so$re o %ue esta deslocando as identidades culturais neste oento (ist;rico/ L u cople.o de processos e foras de udanas# %ue# por conveni"ncia# pode ser sinteti0ado so$ o tero @-lo$ali0aoA# ou se2a# processos atuantes nua escala -lo$al# %ue atravessa fronteiras nacionais# inte-rando e conectando counidades e or-ani0aes e novas co$inaes de espao: tepo# tornando o undo# e realidade e e e.peri"ncia# ais interconectado.+12, 8iscorrendo so$re este oento# se-undo o autor# teos ainda %ue a$ordar o efeito da @copresso espao:tepoA# ou se2a# a acelerao dos processos -lo$ais# a fora co %ue se sente %ue o undo & enor e as distancias ais curtas. )# naturalente# %ue os eventos de u deterinado lu-ar t" u ipacto iediato so$re pessoas e lu-ares situados a ua -rande dist!ncia. Neste sentido# discorre a id&ia e outro vi&s# %ue teos# ainda# evidencias de u afrou.aento de fortes identificaes co a cultura nacional# e u reforaento de outros laos e lealdades culturais# acia e a$ai.o do n1vel do c(aado estado:nao. Assi sendo# as identidades nacionais peranece fortes especialente co respeito a coisas coo direitos le-ais e de cidadania# as as identidades locais# re-ionais e counit*rias te se tornado ais iportantes ao lon-o do tepo. 6ortanto# colocadas acia do n1vel da cultura nacional# as identidades -lo$ais coea a deslocar e# al-uas ve0es# a apa-ar# as identidades nacionais. ) certa edida# o %ue esta sendo discutido & a tenso entre o -lo$al e o local na transforao das identidades. 6aralelaente a este cen*rio# no oviento de (oo-enei0ao cultural podeos identificar ainda# no 1nio# tr"s %ualificaes/ e prieiro t;pico# teos o alin(aento e direo ' (oo-enei0ao -lo$al# e se-undo# a fascinao co a diferena e# e terceiro# a esa fascinao co a ercantili0ao da etnia e da alteridade. 6ortanto# e.iste u novo interesse de e.plorao pelo @localA# $aseado na fora da especiali0ao fle.1vel e nos nic(os de ercado# de fora %ue# este estreitaente entre o -lo$al e o local causa ua nova fora de articulao din!ica# provocando# provavelente# novas identidades -lo$ais e locais. 6osteriorente# podeos analisar ua desuniforidade -lo$al co relao ' -lo$ali0ao ao redor do undo# entre re-ies e populaes. )# por fi# fica a %uesto da (oo-enei0ao cultural# onde perdura o dese%uil1$rio entre oriente e ocidente# %ue# $aseando:se e recentes estudos a respeito do tea dei.a clara a ia-e# de %ue este processo & se duvidas ua %uesto preferencialente ocidental. Adeias# a -lo$ali0ao ret& al-uns aspectos da doinao -lo$al ocidental# as as identidades culturais esto# e toda parte# sendo revitali0adas pelo ipacto da copresso espao:tepo. 8esta aneira# teos todos os su$s1dios para nos reeter a se-uinte %uesto/ pertenceos a culturas (i$ridas# onde as pessoas te sido o$ri-adas a renunciar ao son(o ou ' a$io de redesco$rir %ual%uer tipo de pure0a cultural# ou# e todo lu-ar esto sur-indo identidades culturais %ue no so fi.as# as# esto e transio# entre diferentes posiesD %ue retira recursos# ao eso tepo# de diferentes tradies culturais# e %ue so o produto dessa cople.idade cultural. :& Consideraes finais Ap;s discorrer este tea co $ase nos autores apresentados# teos a n1tida ipresso %ue dentro de u universo latino:aericano# Nestor Garcia Canclini apresenta ua contestao aos efeitos da -lo$ali0ao# os efeitos nas relaes de consuo# evidenteente l;-ico# e a necessidade da positivao no ponto de vista de u pensador latino:aericano. M* Stuart Hall discorre de ua fora : p;s:oderna : ais sofisticada ' te*tica e pauta# co pontos ais consistentes# levando a ua considerao provis;ria# %ue parece ento# ser a ais l;-ica. A %uesto c(ave & %ue deveos pensar no ar-uento do (i$ridiso e do sincretiso N a fuso entre diferentes tradies culturais N %ue so tecnicaente# ua poderosa fonte criativa# e esto produ0indo novas foras de cultura# ais apropriada ' odernidade tardia %ue as vel(as e contestadas identidades do passado. )ntretanto# e concord!ncia co estudos ais profundos# parece l;-ico ta$&# %ue a -lo$ali0ao no esta produ0indo u desastre# as coo 2* estudado# tanto no li$eraliso coo no ar.iso# e suas diferentes foras# dava a entender %ue os ape-os ao local e ao particular daria -radualente ve0 a valores e identidades ais universalistas e cosopolitas# ou se2a# %ue o nacionaliso e as etnias era foras arcaicas de ape-o. 6ortanto# co ua evoluo# as identidades anteriores seria -radualente su$stitu1das por identidades ais racionais e universais. <as# apesar das teorias# parece claro %ue a -lo$ali0ao no est* produ0indo# ne destruindo conceitos# ou se2a# os deslocaentos ostra:se cada ve0 ais variados e contradit;rios do %ue su-ere seus prota-onistas# confirando e uitos aspectos a tese do lento e desi-ual# as continuado# descentraento do ocidente. Refer;ncias <ibliogr5ficas CANCOCNC# Nestor Garcia. Consuidores e Cidados/ conflitos ulticulturais da -lo$ali0ao. Brad. <aur1cio Santana 8ias. 5P. )d. 9io de Maneiro/ )ditora QI9M# 2JJ5. RRRRR. Culturas C$ero:a&rica/ dia-n;sticos e propostas para seu desenvolviento. Brad. Ana Senite Iurtado. So 6aulo/ )ditora <oderna# 2JJ3. HAOO# Stuart. A identidade cultural na p;s:odernidade. Brad. Boa0 Badeu da SilvaD Guacira Oopes Oouro. 1JP. )d. 9io de Maneiro/ )ditora 86TA# 2JJ5. GC88)NS# Ant(onE. <odernidade e identidade. Brad. 6l1nio 8ent0ienD Mor-e Ua(ar. 9io de Maneiro# )ditor# 2JJ2. HA9S)V# 8avid. Condio 6;s:oderna. Brad. Adail Q$ira2ara So$ral e <aria Stela Gonalves# So 6aulo/ )dies OoEola# 1GG3. <CG9)W# Ant(onE. Bransforaes -lo$ais/ 6ol1tica# )conoia e Cultura. Stanford/ Stanford QniversitE# 1GGG. 6ress. C(. 1. +1, Aluno do FX. Seestre da Iaculdade de 8ireito da An(an-uera )ducacional capus 6asso Iundo N 9S. +2, Advo-ado e professor do Curso de 8ireito nas disciplinas de 8ireito 6rocessual Constitucional# <ediao e Ar$itra-e# 8ireito do Consuidor e Mui0ados )speciais C1veis e 6enais da -raduao e p;s: -raduao da An(an-uera )ducacional do Capus de 6asso Iundo N 9S. 6;s:Graduao e Ci"ncias Mur1dicas e Sociais N Q6I. <estrando e 8ireito pela Qniversidade 9e-ional Cnte-rada do Alto Qru-uai e das <isses. +3, Antrop;lo-o ar-entino contepor!neo# estudioso da -lo$ali0ao e das udanas culturais na A&rica Oatina# seu tra$al(o & arcado pela an*lise e as esclas entre culturas# etnias# refer"ncias idi*ticas# populares e tradicionais %ue te coo foco de seu tra$al(o a p;s:odernidade e a cultura a partir de ponto de vista latino:aericano. L considerado u dos aiores investi-adores e counicao# cultura e sociolo-ia da A&rica Oatina. +4, Be;rico cultural 2aaicano %ue tra$al(a no 9eino Qnido. O tra$al(o de Hall & centrado principalente nas %uestes de (e-eonia e de estudos culturais# a partir de ua posio p;s:-rasciana. )le contri$uiu co o$ras c(ave para os estudos da cultura e dos eios de counicao# assi coo para o de$ate pol1tico. Be -rande influ"ncia na )uropa e A&rica do Norte. +5, HAOO# Stuart. A identidade cultural na p;s:odernidade. Brad. Boa0 Badeu da SilvaD Guacira Oopes Oouro. 1JP. )d. 9io de Maneiro/ )ditora 86TA# 2JJ5# p. ?. +>, CANCOCNC# Nestor Garcia. Consuidores e Cidados/ conflitos ulticulturais da -lo$ali0ao. Brad. <aur1cio Santana 8ias. 5P. )d. 9io de Maneiro/ )ditora QI9M# 2JJ5# p. 35:3>. +?, Cde# C$ide. Culturas C$ero:a&rica/ dia-n;sticos e propostas para seu desenvolviento. Brad. Ana Senite Iurtado. So 6aulo/ )ditora <oderna# 2JJ3# p. 4J. +F, GC88)NS# Ant(onE. <odernidade e identidade. Brad. 6l1nio 8ent0ienD Mor-e Ua(ar. 9io de Maneiro# )ditor# 2JJ2# p. 3?. +G, HA9S)V# 8avid. Condio 6;s:oderna. Brad. Adail Q$ira2ara So$ral e <aria Stela Gonalves# So 6aulo/ edies OoEola# 1GG3# p. 12. +1J, al-o %ue produ0 sentidos N u sistea de representao cultural. +11, AN8)9SON# Kenedict. Ca-ined Counities/ 9eflections on t(e Ori-in and Spread of Nationalis. rev. ed. ed. Oondon/ Serso# 1GG1# p. 124. +12, <CG9)W# Ant(onE. Bransforaes -lo$ais/ 6ol1tica# )conoia e Cultura. Stanford/ Stanford QniversitE# 1GGG. 6ress. C(. 1# p. 32:F>.