AKADEMIA MEDYCZNA W GDASKU

Boena Bruska




LATINITAS MEDICINALIS
Cz I

Podrcznik do praktycznej nauki
jzyka aciskiego dla studentw I roku
wydziau lekarskiego














Gdask 2005



Recenzent
prof. dr hab. Olgierd Narkiewicz







Wydano za zgod
Senackiej Komisji Wydawnictw
Akademii Medycznej w Gdasku













Copyright by Medical University of Gdask
ISBN 83-60253-16-1













Wydawca: Akademia Medyczna w Gdasku
Zlec. KW/326/06







Omnium profecto artium
medicina nobilissima
(Hippocrates)









Ze wszystkich nauk
medycyna jest najszlachetniejsza


5
Spis treci

GAUDEAMUS 8
1. Wiadomoci wstpne . 10
1.1. Alfabet aciski . 10
1. 2. Wymowa .. 10
1.3. Akcent .. 13
1.4. Iloczas .. 13
2. Przegld 5-ciu deklinacji 15
2.1. Zapis sownikowy rzeczownikw ... 15
2.2. Przynaleno rzeczownika do deklinacji 15
2.2.1. Rodzaje rzeczownikw .. 16
2.2.2. Zestawienie kocwek 5-ciu deklinacji .. 16
2.3. Przymiotniki (I, II i III dekl.) . 17
2.3.1. Pierwsza grupa przymiotnikw ... 17
2.3.2. Druga grupa przymiotnikw ... 17
2.4. Zwizek zgody .... 18
3. Czasownik Verbum (koniugacje I-IV) ... 23
3.1. Wiadomoci oglne 23
3.1.1. Osoby. Liczby. Czas teraniejszy. Strony. Tryby . 23
3.1.2. Formy podstawowe .... 23
3.1.3. Kocwki osobowe ... 24
3.2. Imperativus (tryb rozkazujcy) ... 24
3.3. Wzory odmian czasownikw .. 25
3.4. Czasownik posikowy by sum, esse 26
4. Deklinacja I rzeczownikw . 28
4.1. Wiadomoci oglne. Rodzaje. Liczby. Przypadki .... 28
4.1.1. Rodzaje rzeczownikw .. 28
4.1.2. Liczby 28
4.1.3. Przypadki ... 28
4.2. Deklinacja I rzeczownikw. Odmiana 29
4.2.1. Zestawienie kocwek I deklinacji 30
4.3. Zwizek zgody ... 30
4.4. Przyimki . 30
4.4.1. Waniejsze przyimki czce si tylko z accusatiwem .. 31
4.4.2. Waniejsze przyimki czce si tylko z ablatiwem . 31
4.4.3. Przyimki, ktre cz si zarwno z acc. i z abl. .. 32
4.5. Sowotwrstwo. Przyrostki greckie i aciskie w I -szej deklinacji (Suffixus) 32
4.6. Deklinacja I rzeczownikw greckich .. 33
4.6.1. Zestawienie kocwek I deklinacji greckiej 34
4.6.2. Sowotwrstwo. Przyrostki w deklinacji I rzeczownikw greckich . 35
5. Deklinacja II rzeczownikw .... 39
5.1. Samogoska e w odmianie rzeczownikw II deklinacji 39
5.2. Zestawienie kocwek II deklinacji 40
5.3. Wyjtki rodzajowe z II deklinacji .... 41
5.4. Sowotwrstwo. Przyrostki w II dekl. ............. 41
5.5. Deklinacja II rzeczownikw greckich . 42
5.5.1. Zestawienie kocwek deklinacji II rzeczownikw greckich ....... 42
6. Przymiotniki (I i II deklinacja) ... 48
6.1. Przymiotniki zakoczone na er ... 48
6.2. Sowotwrstwo. Przedrostki i przyrostki w I i II deklinacji przymiotnikw 49

6
7. Deklinacja III rzeczownikw i przymiotnikw 55
7.1. Rzeczowniki rwno- i nierwnozgoskowe ..... 55
7.2. Wzory odmian III deklinacji ... 55
7.2.1. Wzr spgoskowy ... 55
7.2.2. Wzr samogoskowy .. 56
7.2.3. Wzr mieszany ... 56
7.3. Zestawienie kocwek w III deklinacji we wszystkich wzorach .. 56
8. Wzr spgoskowy. Odmiana 59
8.1. Sowotwrstwo. Przyrostki aciskie .. 60
9. Wzr samogoskowy. Odmiana .. 64
9.1. Sowotwrstwo w diagnostyce. Przyrostki .. 65
10. Wzr mieszany. Odmiana .. 68
10.1. Nieregularnoci w odmianie III deklinacji 69
10.1.1. Rzeczownik vas, vasis n ... 69
10.1.2. Rzeczownik vis, - f ... 69
10.1.3. Odmiana we wzorze mieszanym lub samogoskowym . 70
10.1.4. Rzeczowniki pochodzenia greckiego zakoczone na (o)ma ... 70
10.1.5. Rzeczownik hepar, atis n . 70
10.1.6. Przymiotnik vetus, eris 70
11. Przymiotniki III deklinacji. Odmiana ... 75
11.1 Wiadomoci wstpne . 75
11.2. Zestawienie kocwek odmiany przymiotnikw III deklinacji .. 76
11.3. Sowotwrstwo. Przedrostki i przyrostki w III deklinacji przymiotnikw 77
12. Stopniowanie przymiotnikw ... 82
12.1. Stopnie przymiotnikw.. 82
12.2. Stopniowanie regularne i nieregularne ... 82
12.2.1. Stopniowanie regularne 82
12.2.2. Stopniowanie nieregularne ... 83
12.2.2.1 Stopniowanie opisowe .. 83
12.2.2.2. Stopniowanie ze zmian tematu ... 83
12.2.2.3. Stopniowanie niezupene . 83
12.2.2.4. Brak stopnia najwyszego 83
12.2.2.5. Nie podlegaj stopniowaniu . 83
12.3. Skadnie zwizane ze stopniowaniem .... 84
12.3.1. Ablatiwus comparationis ablatiwus porwnania. 84
12.3.2. Genetivus partitivus dopeniacz czstkowy ... 84
13. Deklinacja IV. Odmiana 87
13.1. Zestawienie kocwek IV deklinacji . 87
14. Deklinacja V. Odmiana . 92
14.1. Zestawienie kocwek V deklinacji ... 92
15. Przyswki ... 96
15.1. Tworzenie przyswkw ... 96
15.1.1. Przyswki od przymiotnikw deklinacji I i II .. 96
15.1 2. Rodzaj nijaki przymiotnika w funkcji przyswka . 96
15.1.3. Przyswki od przymiotnikw deklinacji III . 97
15.1.4. Przyswki od przymiotnikw deklinacji III zakoczonych na ns ... 97
15.1.5. Przyswki od przymiotnikw deklinacji III zakoczonych na ilis .. 97
15.2. Inne przyswki czsto uywane ... 97
15.3. Stopniowanie przyswkw .. 98
15.3.1. Stopniowanie regularne 98
15.3.2. Stopniowanie nieregularne ... 98

7
16. Liczebniki (aciskie i greckie) . 100
16.1. Liczebniki gwne (ile?) 100
16.2. Liczebniki porzdkowe aciskie i greckie (ktry z kolei?) . 101
16.3. Liczebniki podziaowe (po ile?) 101
16.4. Liczebniki wielorakie (iloraki?) .. 101
16 5. Liczebniki przyswkowe (ile razy?) .. 102
17. Zaimki . 105
17.1. Zaimki osobowe ... 105
17.2. Zaimek zwrotny ... 105
17.3. Zaimki dzierawcze .. 105
17.4. Zaimki wskazujce ... 106
17.5. Zaimki wzgldne ... 106
17.6. Zaimki pytajce 107
17.7. Zaimki nieokrelone . 107
17.8. Zaimki przeczce .. 107
17.9. Zaimki porwnawcze ... 107
17.10. Przymiotniki zaimkowe ... 108
18. Teksty aciskie .. 110
Schola Salernitana. Salerno circa annum 1050 .... 110
De Laurens Andre. Historia anatomiae humani corporis. 1600 . 112
Oluf Lundt Bangs. 1822.Observationes medicae. Tetanus . 112
Isidori Hispalensis episcopi etymologiarum sive originum liber IV .... 112
Nuntii Latini . 114
Blanckaert Steven. Lexicon medicum (1650-1702) 115
Vitruvius Marcus Pollio, De architectura libri decem. Caput III, 1 117
Otii Marpurgensis Liber primus. Caput XXI . 118
Vittorio Romano et Francesco Carnevale. De morbis artificum diatriba... . 119
Sownik acisko-polski ... 121
Sownik polsko-aciski ... 155
Bibliografia ... 172


8


GAUDEAMUS


Gaudemus igtur
iuvnes dum sumus! (bis)
post iucundam iuventtem,
post molestam senecttem
nos habbit humus! (bis)

Ubi sunt, qui ante nos
in mundo fure?
Vadte ad superos,
transte ad infros
ubi iam? fure!

Vita nostra brevis est,
brevi finitur;
venit mors velocter,
rapit nos atrocter
nemni parctur

Vivat academia,
vivant professres! (bis)
vivat membrum quodlbet,
vivant membra quaelbet,
semper sint in flore! (bis)

Vivat et respublca
et qui illam regunt!
vivat nostra civtas,
Maecentum cartas,
qui nos hic protgunt!

9

Vivant omnes virgnes
gracles, formsae!
vivant et mulires
tenrae, amables,
bonae, laborisae!

Pereat tristitia,
pereant osres,
pereat diablus,
quivis antiburschius
atque irrisres!








Piosenka studentw (burszw) niemieckich, powstaa u schyku XIV w.
Autorami sw s studenci Uniwersytetu w Heidelbergu, muzyk
skomponowa w XV w. Flamandczyk Okkenheim.
Do dzi jest hymnem modziey studiujcej.
Najbardziej znane s zwrotki 1,3 i 4.

10

1. Wiadomoci wstpne____________________ ____

1.1. Alfabet aciski
Alfabet aciski ma 24 litery:

A B C D E F G H I (K) L M N O P Q R S T U V X Y Z
a b c d e f g h i (k) l m n o p q r s t u v x y z
Due litery: Duymi literami rozpoczynamy zdania oraz imiona wasne (w tym rwnie
nazwy narodw i miesicy). W receptach zastosowano pisowni nazw rodzajowych
substancji leczniczych zawsze z duej litery, np. Valeriana - kozek lekarski, Kalium
iodatum - jodek potasu.

Litera j: W terminologii medycznej spotykamy si czsto z zastosowaniem j zamiast
i, a wic moemy spotka te zapis: major czy jejunum.


1.2. Wymowa


Goski dziel si na: samogoski i spgoski. Obok samogosek pojedynczych
jak - a, e, i, o, y jzyk aciski ma kilka dwugosek (tj. poczenie dwch samogosek
wymawianych jako jedna zgoska): ae = e, oe = e, au = au, eu = eu.

goska wymowa goski
(jak polskie)
przykad wymowa sowa
i
przed samogosk



w posostaych
przypadkach
j




i

idum
ieinum
igum
mior
adivans
leum
incisra
retna
intestnum
palatnus
inictio
jodum
jejunum
jugum
major
adjuwans
ileum
incizura
retina
intestinum
palatinus
iniekcjo

11
y zblione do polskiego i
(i lub y pod wpywem
jz. nowoytnych)
hypnsis
hypphysis
hypthesis
hyperkalamia
hyperabdctio
hygina
physiolgia
syndesmsis
kakodlicus
hipnozis
hipofizis
hipotezis
hiperkalemia
hiperabdukcjo
higiena
fizjologia
syndesmozis
kakodylikus
ae e gangrana
haematolgia
aeglops
paediter
aegrtus
gangrena
hematologia
egilops
pediater
egrotus
oe e oedma
oesphagus
oecolgia
fotor
homoeopthia
edema
ezofagus
ekologia
fetor
homeopatia
au au uris
truma
autpsia
auris
trauma
autopsja
eu eu neurlgia
plura
pneumnia
neuralgia
pleura
pneumonia
ou u croup
croupsus
oulorrhgia
krup
krupozus
uloragia
c c
przed samog.
e, ae, oe
i, y
crebrum
medicna
cstis
cacum
coelioscpia
circultio
decduus
caemntum
cerebrum
medicina
cystis
cekum
celioskopia
cirkulacjo
deciduus
cementum
k
w pozostaych
przypadkach
Cput
cor
cbitus
clavcula
crus
lac
sic
kaput
kor
cubitus
klawikula
krus
lak
sik

12
qu kw qua
squma
akwa
skwama
ngu ngw Lngua
snguis
unguntum
lingwa
sangwis
ungwentum
s s

z
(midzy samog.;
midzy samog.
a spg. m lub n)
slcus
os
nsus
neoplsma
organsmus
nsa
ansernus
sulkus
os
nazus
neoplazma
organizmus
anza
anzerinus
su sw
przed samog.
tworzc z ni sylab;
su
(w pozostaych)
suvis
susio
consuetdo
sutra
sub
swawis
swazjo
konswetudo
sutura
sub
ti ti
(po s, x)
cj
(w pozostaych)
stium
mxtio
pnctio
substntia
curtio
opertio
ostjum
mikstjo
punkcjo
substancja
kuracjo
operacjo
z z

c (niem.)
(wosk.)
zygma
zna
zncum
influnza
zygoma
zona
cinkum
influenca
x ks xis
rdix
pex
aksis
radiks
apeks
v w vna
cvum
wena
kawum
ch ch schias
chirrgia
ischias
chirurgia
ph f phrynx
diaphrgma
farynks
diafragma
th t therpia
thrax
terapia
toraks
rh r rhphe
rhinitis
rafe
rinitis

Czasami samogoski stojce obok siebie "ae" lub "oe" nie tworz dwugoski i naley
je wtedy wymawia oddzielnie. W takim przypadku nad drug samogosk jest znak ""
rozdzielajcy, tj. dwie kropki, np: ar, diplo, uropotica.


13

1.3. Akcent


Akcent w jzyku aciskim, podobnie jak w jzyku polskim, jest akcentem dynamicznym i
przypada najczciej na drug zgosk od koca (zawsze, jeeli jest to wyraz dwusylabowy
np: cs-ta, v-na, cr-pus, t-ber).
Druga zgoska od koca jest akcentowana jeeli jest ona zgosk dug (znak graficzny -),
np: pro-fn-dus, dia-phrg-ma, gan-gre-na. Jeeli za druga zgoska od koca jest zgosk
krtk, to akcent przesuwa si na trzeci zgosk od koca, np: -c-lus, sc-p-la;
cla-v-c-la. W razie wtpliwoci naley sprawdzi iloczas w sowniku.


1.4. Iloczas


Wymowa zgoski dugiej trwaa u Rzymian dwa razy duej ni krtkiej (w jzyku polskim
nie ma rnic iloczasu zgosek).

Zgoska jest duga:
1) jeeli zawiera samogosk dug, bd zawiera dwugosk, np: amcus, dita,
medicna, gangraensus
2) jeeli po samogosce nastpuj dwie lub wicej spgosek lub spgoska x,s,
np: colmna, maxlla, reflxus, (grupa spgosek b, p, d, t, w poczeniu ze
spgosk "l" lub "r" nie wydua samogoski, np: vrtbra, crbrum;
podobnie zachowuje si ch, ph, rh, th, qu, np: stmchus, philsphus,
rliquus.

Zgoska jest krtka:
1) jeeli zawiera samogosk krtk, np: tbla, antdtum (zgoski w kocwkach
-lus, a, um; -clus, a, um; -lus, a, um rzeczownikw zdrobniaych s krtkie,
np: msclus, alvlus, dctlus, artrla, vnla, fascclus.
2) jeeli po samogosce wystpuje druga samogoska, np: tb, rmdm,
crnum
(Vocalis ante vocalem brevis est = Samogoska przed samogosk krtka jest.)
3) jeeli po samogosce jest h, np: cntrho.



14

Exercitationes

1. Przeczytaj nastpujce wyrazy i przetumacz je na jz. polski. Zwr uwag na
akcentowanie wyrazw.

a) medicna, colmna, fssa, mssa, natra, substntia, studisus, mthodus, chrnicus,
dcens, magster, rctor, paediter, psychiter, dctor, sttus, plsus, anamia,
anatmia, fnctio, chirrgia, physiolgia, opertio, rgio, inictio, intervntio,
santio, pnctio, sctio, transfsio, rectio, crpus, vvat, narcsis, dsis, bsis,
grmma, symptma, migrtio, sclersis, mior, mnus, mximus, ptimus, circultio,
nrvus, dmus, rganon, clor, smma, schla, tctus, res pblica, snior, inior,
persna, pota, chrta, corna, disciplna, erudtio, nmerus, repettio, victria,
pharmacsta, crsis, phthsis.

b) vagna, tnica, cciput, ventrculus, aegrtus, crvix, cor, oesphagus, thrax,
dspno, neurlgia, encphalon, chirrgus, icur, phlgma, oedma, zygma,
sclerma, r, diagnsis, sthma, sphncter, dctus, crnu, hypertnia, hypotnia,
snthesis, quae destilltae, csus, crculus, phthae, lngua, crus, nephrtis, necrsis,
vas, crsta.

c) vsa lymphtica, vas sanguferum, ren ager, tssis scca, vis mgna, currculum vtae,
tber ischidicum, nux vmica, os tympnicum, fnctio lasa, condtio necessria,
lquor lmpidus, crtex sccus, trochnter mnor, Zncum oxydtum, Klium
chlortum, formina sacrlia posterira, msculus psas mior, circultio snguinis
mnor, squma occipitlis, aponeursis palmris mnus, clon ascndens.

2. Kierujc si zasadami postaw akcent w nastpujcych wyrazach.

acetabulum, opticus, medica, oleum, maturus, scapula, ren, fissura, humerus, pus,
retina, cyclus, lobus, musculus, systole, sutura, lamina, tuber, tuberculum, plexus,
salicylicus, glandula, bucca, canaliculus, cerebellum, lingula, cerebrum, carbo,
pneumonia, vertebra, concha.


15

2. Przegld 5-ciu deklinacji _
(w dwch pierwszych przypadkach singularis (liczba pojedyncza) i pluralis (liczba mnoga)




2.1. Zapis sownikowy rzeczownikw


Kady rzeczownik w jzyku aciskim ma zapis sownikowy w dwch pierwszych
przypadkach w liczbie pojedynczej (singularis). Ponadto podaje si rodzaj rzeczownika.
Kocwka w drugiej formie podstawowej wskazuje nam, do ktrej deklinacji naley dany
rzeczownik. Po odciciu kocwki w genetiwie singularis otrzymujemy temat rzeczownika,
ktry suy do tworzenia odmiany przez przypadki. Rzeczowniki aciskie odmieniaj si
w 5-ciu deklinacjach.


2.2. Przynaleno rzeczownika do deklinacji

Przynaleno do deklinacji wskazuje kocwka w gen. singularis:
Genetivus I II III IV V
Singularis - ae - i - is - us - ei

W sowniku podaje si drug form podstawow w skrcie, tzn. sam kocwk
wskazujc przynaleno do deklinacji (bd rozszerzone zakoczenie w przypadku
niektrych rzeczownikw w III deklinacji), np:


I

II


III





sutura, ae f - szew

sulcus, i m - bruzda
collum, i n - szyja

foramen, inis n - otwr
paries, etis m - ciana
cuspis, idis f - zastawka
canalis, is m - kana
pes, pedis m stopa
pelvis, is f - miednica

IV






V

auditus, us m such
visus, us m wzrok
casus, us m - przypadek
exitus, us m wyjcie
infarctus, us m - zawa
genu, us n - kolano

superficies, ei f - powierzchnia
macies, ei f wychudzenie
series, ei f szereg
species, ei f (farm) mieszanka zi;
gatunek





16
2.2.1. Rodzaje rzeczownikw

Rzeczowniki maj okrelony rodzaj , np.:
genus masculinum = rodzaj mski = skrt m
genus femininum = rodzaj eski = skrt f
genus neutrum = rodzaj nijaki = skrt n

Memoria tene!
I


II





III
arteria, arteriae f
crista, cristae f

musculus, musculi m
cancer, cancri m
cingulum, cinguli n
brachium, brachii n
colon, coli n

margo, marginis m
regio, regionis f
dens, dentis m
rete, retis n
pars, partis f
corpus, corporis n
basis, basis f
IV








V
ductus, ductus m
meatus, meatus m
tractus, tractus m
sensus, sensus m
sinus, sinus m
processus, processus m
genu, genus n
cornu, cornus n

facies, faciei f
res, rei f
superficies, ei f
rabies, ei f wcieklizna
scabies, ei f wierzb
caries, ei f - prchnica


2.2.2. Zestawienie kocwek 5-ciu deklinacji
(w pierwszych dwch przypadkach w singularis = l. poj. oraz w pluralis = l. mnoga)


przypadek I II III IV V
sing. f m n mfn m n f
Nom.

Gen.
-a

-ae
-us -um
-er -on
-i
rne

-is
-us -u

-us
-es

-ei
plur. f m n mf n m n f
Nom.

Gen.
-ae

-arum
-i -a

-orum
-es -a(ia)

-um (ium)
-us -ua

-uum
-es

-erum



17
2.3. Przymiotniki (I, II i III dekl.)

Podobnie jak rzeczowniki odmieniaj si przymiotniki, jednak wystpuj one tylko w I, II, i
III deklinacji. Zapis sownikowy przymiotnika to zawsze trzy rodzaje (co nie oznacza, e
musz by podane zawsze trzy kocwki rodzajowe). Oglnie przymiotniki dziel si na
dwie podstawowe grupy, tj.:
grupa I-sza obejmuje I i II deklinacj
grupa II-ga obejmuje tylko III deklinacj

2.3.1. Pierwsza grupa przymiotnikw

m f n
transversus transversa transversum - poprzeczny (transversus, a, um)
obliquus obliqua obliquum - skony (obliquus, a, um)
dexter dextra dextrum - prawy (dexter, a, um)
sinister sinistra sinistrum - lewy (sinister, a, um)

2.3.2. Druga grupa przymiotnikw

3 zakoczenia
m f n tum. polskie zapis sownikowy
acer acris acre ostry acer, is, e
2 zakoczenia
m f n
articularis articulare stawowy articularis, e
frontalis frontale czoowy frontalis, e
medialis mediale przyrodkowy medialis, e
lateralis laterale boczny lateralis, e
2 zakoczenia (stopie wyszy)
maior maius wikszy, wielki maior, ius
minor minus mniejszy, may minor, us
anterior anterius przedni anterior, ius
posterior posterius tylny posterior, ius
superior superius grny superior, ius
inferior inferius dolny inferior, ius
1 zakoczenie
m f n gen. sing.
simplex simplicis prosty, atwy simplex, icis
par paris rwny, parzysty par, paris
teres teretis oby teres, etis
biceps bicipitis dwugowy biceps, ipitis
recurrens recurrentis wrotny, nawracajcy recurrens, entis
communicans communicantis czcy communicans, antis

Nota bene!
- Jeeli przymiotnik ma jedn wspln form na trzy rodzaje, wtedy sownik podaje genetivus, aby tam znale
temat do odmiany przez przypadki np: communicans, antis temat: communicant-
- Przymiotniki zakoczone na -ior, -ius s gramatycznie w stopniu wyszym, np.: maior, maius


18

2.4. Zwizek zgody

Zwizek zgody wystpuje pomidzy rzeczownikiem a przymiotnikiem. Polega na zgodnoci
rodzaju, liczby i przypadka, np.:

vena tibialis posterior
f (I dekl) f (III dekl) f (III dekl)
singularis
nom. vena tibialis posterior
gen. ven-ae tibial-is posterior-is
pluralis
nom. ven-ae tibial-es posterior-es
gen. ven-arum tibial-ium posterior-um
musculus interosseus dorsalis
m (II dekl) m (II dekl) m (III dekl)
singularis
nom. musculus interosseus dorsalis
gen. muscul-i interosse-i dorsal-is
pluralis
nom. muscul-i interosse-i dorsal-es
gen. muscul-orum interosse-orum dorsal-ium
foramen palatinum minus
singularis
n (III dekl) n (II dekl) n (III dekl)
nom. foramen palatinum minus
gen. foramin-is palatin-i minor-is
pluralis
nom. foramin-a palatin-a minor-a
gen. foramin-um palatin-orum minor-um
arcus venosus plantaris
singularis
m (IV dekl) m (II dekl) m (III dekl)
nom. arcus venosus plantaris
gen. arc-us venos-i plantar-is
pluralis
nom. arc-us venos-i plantar-es
gen. arc-uum venos-orum plantar-ium
facies articularis calcanea posterior
f (V dekl) f (III dekl) f (I dekl) f (III dekl)
singularis
nom. facies articularis calcanea posterior
gen. faci-ei articular-is calcane-ae posterior-is
pluralis
nom. faci-es articular-es calcane-ae posterior-es
gen. faci-erum articular-ium calacane-arum posterior-um




19
Exercitationes

1. Na podstawie form podstawowych okrel przynaleno do deklinacji. Przetumacz na
jz. polski miana anatomiczne.

pars, partis f sulcus, i m processus, us m
manubrium, i n squama, ae f articulatio, onis f
calvaria, ae f facies, ei f foramen, inis n
thorax, acis m paries, etis m tuberculum , i n
ganglion, i n os, ossis n apertura, ae f
concha, ae f tuberositas, atis f ligamentum, i n
canalis, is m fossa, ae f membrana, ae f
membrum, i n syndesmosis, is f margo, inis m

2. Podaj pene brzmienie genetiwu sing. Zaznacz temat rzeczownika. Przetumacz
rzeczowniki na jz. polski.
paries, etis m dens, dentis m foramen, inis n
incisura, ae f sinus, us m collum, i n
hamulus, i m pollex, icis m basis, is f (gr)
caput, itis n discus, i m cavum, i n
articulatio, onis f abdomen, inis n pes, pedis m

3. Okrel deklinacj oraz podaj rodzaj rzeczownika na podstawie form podstawowych.
Przetumacz na jz. polski.
incisura, ae membrum, i amnion, i
angulus, i cornu, us radius, i
sternum, i linea, ae eminentia, ae
clavicula, ae acetabulum, i collum, i
olecranon, i sulcus, i facies, ei
vertebra, ae ductus, us aorta, ae
arcus, us fossa, ae acromion, i
crista, ae discus, i cavum, i

4. Wyraz w nawiasie postaw w genetiwie singularis. Wyraenia przetumacz na jz. polski.
spina (scapula, ae f) crista (gallus, i m)
caput (femur, oris n) cavum (tympanum, i n)
musculus (abdomen, inis n) ligamentum (nucha, ae f )
tuber (maxilla, ae f) digitus (pes, pedis m)
septum (nasus, i m) caput (humerus, i m)
fossa (cranium, i n) crista (caput,itis n) (costa,ae f)
angulus (mandibula, ae f) fovea (caput,itis n) (os,ossis n) (femur,oris n)
sulcus (sinus, us m) musculi (trigonum,i n) (vesica,ae f)
falx (cerebrum, i n) retinaculum (cutis,is f) (mamma,ae f )
apertura (thorax, acis m) vena (porta,ae f) (hepar, atis n )
fossa (olecranon, i n) isthmus ( gyrus,i m) (cingulum, i n )
basis (cor, cordis n) lamina (arcus,us m ) (vertebra, ae f )
articulatio (genu, us n) musculi (bulbus,i m) (oculus,i m)
fovea (caput, itis n) ossa (digitus,i m) (pes, pedis m )
aditus (orbita, ae f) venae (truncus,i m ) ( encephalon, i n )


20
5. Dopasuj odpowiedni przymiotnik z nawiasu do podanych rzeczownikw. Wyraenia
przetumacz na jz. polski.
musculus (scalenus, a, um)(anterior, ius) circumferentia (articularis,e)
facies (medialis, e) os (hamatus, a, um)
tuberculum (supraglenoidalis, e) margo (interosseus, a, um)
ligamentum (pubicus, a, um) (superior , ius) collum (anatomicus, a, um)
tuberculum (minor, us ) sinus (paranasalis, e)
processus (coronoideus, a, um) concha (nasalis, e) (superior, ius)
facies (anterior, ius) (medialis, e) os (palatinus, aa, um)
fovea (costalis, e) (superior, ius) nervus (opticus, a, um)
auris (externus, a, um) (dexter, a, um) sinus (sagittalis, e) (superior, ius)
rista (occipitalis, e) (externus, a, um) pars (nasalis, e)

6. Podane wyraenia w singularis zamie na pluralis. Przetumacz na jz. polski.

os lacrimale discus articularis
tuberculum minus digitus medius
facies costalis vena comitans
sutura coronalis canalis palatinus
margo anterior fascia muscularis


7. Podane wyraenia w pluralis zamie na singularis. Przetumacz na jz. polski.

ganglia sacralia ligamenta metatarsalia interossea
nervi digitales palmares proprii musculi interossei palmares
rami laterales incisurae costales
costae spuriae foramina alveolaria
regiones thoracicae anteriores sulci arteriosi

8. Podane wyraenia (1-10) napisz w gen. singularis, natomiast wyraenia (11-20) w nom.
i gen. pluralis. Przetumacz na jz. polski.

1 facies articularis calcanea posterior 11 musculus intercostalis intimus
2 fasciculus longitudinalis posterior 12 foramen palatinum minus
3 rete venosum plantare 13 fibra intercruralis
4 linea axillaris posterior 14 sinus paranasalis
5 ramus communicans albus 15 regio thoracica anterior et lateralis
6 ganglion cervicale medium 16 vena intercostalis anterior
7 canalis palatinus minor 17 segmentum renale
8 lamina limitans anterior 18 plica alaris
9 ductus thoracicus dexter 19 arteria coniunctivalis anterior
10 pars tibiotalaris anterior 20 nervus labialis posterior

9. Dopasuj przymiotnik w nawiasie do rzeczownika. Przetumacz proste diagnozy na jz.
polski.

Anaemia (perniciosus, a, um)
Fractura (apertus,a,um) antebrachii
Catarrhus (aestivalis, e)
Stomatitis (antibioticus,a,um)
Infarctus cordis (imminens, entis)
Intoxicatio (nicotinicus, a, um) vel (alcoholicus, a, um)

21

10. Dobierz odpowiedni przymiotnik dla rzeczownika. Zamie wyraenia wystpujce w
receptach na liczb mnog. Podaj ich znaczenie w jzyku polskim.

medicamentum, i n fluidus, a, um ; mollis, e ; solidus, a, um ; recens, entis ;
pulvis, eris m simplex, icis ; divisus, a, um ; tenuis, e ; grossus, a, um ; mixtus,
a, um
tabuletta, ae f oralis, e ; obductus, a, um ; effervescens, entis
solutio, onis f aquosus, a, um ; oleosus, a, um ; spirituosus, a, um
gutta, ae f cardiacus, a, um ; stomachicus, a, um ; rhinologicus, a, um ;
gastricus, a, um
iniectio, onis f subcutaneous, a, um ; intramuscularis, e ; intravenosus, a, um
unguentum, i n dermatologicus, a, um ; ophthalmicus, a, um

11. Przetumacz na jz. aciski nastpujce wyraenia.

brzeg przedni; prawy; czoowy; midzykostny; boczny; wolny; sutkowy;
przyrodkowy; nosowy; potyliczny
misie dodatkowy, ramienny, dwubrzucowy, skrny, zginacz, nosowy, dugi,
przecistawiajcy, trjgowy
guzek przedni, boczny, gardowy, wikszy, stawowy, zasonowy, nadpanewkowy,
brzeny, mniejszy, grny
ya podstawna, odpromieniowa, gboka, dolna, okalajca, maa, wypustowa,
zewntrzna, twarzowa, wielka
powierzchnia boczna, stawowa, ksiycowata, dolna, odkowa, ebrowa,
nosowa, opatkowa, zewntrzna
ko krtka, paska, nosowa, deczkowata, rodkowa, duga, czoowa,
pneumatyczna, klinowata, ebrowa
zatoka jamista, wiecowa, czoowa, potyliczna, sitowa, prosta, nerkowa, czca,
migdakowa, ylna, mleczna

12. Przetumacz nastpujce wyraenia na jz. aciski

koci przedramienia d podopatkowy
grzebie opatki wcicie bloczkowe
gowa koci ramiennej guzek mniejszy
koci palcw rki szyjka anatomiczna
guzowato koci promieniowej powierzchnia ebrowa
ciana przednia kolano prawe
nerka lewa przewd wtrobowy
okolica boczna zatoka czoowa


22
13. Napisz nastpujce wyraenia w jz. aciskim w nom. i gen. singularis oraz pluralis.

staw ebrowo-krgowy wizado skrzydowe
zb stay misie podebrowy
powi miniowa ga przednia
ebro prawdziwe bruzda ttnicza
gruczo jzykowy ya midzyebrowa tylna



Zwroty i sentencje

1 Rara avis.
2 Tabula rasa.
3 Ultima ratio.
4 Homo sapiens. Homo eruditus. Homo novus.
5 Opus citatum. (Op. Cit.)
6 Roma aeterna
7 Vis maior.
8 Perpetuum mobile.
9 Salto mortale.
10 Doctor honoris causa.


23

3. Czasownik Verbum (koniugacje I-IV) _


3.1. Wiadomoci oglne

Czasownik, podobnie jak w jzyku polskim, wyraa czynno lub stan. Odmienia si przez
osoby, liczby, czasy, strony i tryby. Odmiana czasownika przez osoby nosi nazw koniugacji.


3.1.1. Osoby. Liczby. Czas teraniejszy. Strony. Tryby

Osoby - Personae. (1-prima, 2-secunda, 3-tertia)
Liczby - pojedyncza Singularis.
- mnoga Pluralis.
Czasy - Czas teraniejszy Tempus praesens
Strony - czynna Genus activum
- bierna Genus passivum
Tryby - oznajmujcy (indicativus)
- rozkazujcy (imperativus)


3.1.2. Formy podstawowe

Czasownik w jzyku aciskim wystpuje w czterech koniugacjach. Zapis sownikowy
czasownika to 1 osoba singularis oraz infinitivus czyli bezokolicznik (zapisany cyfr
arabsk), np.:

1 osoba
sing.
infinitivus nazwa koniugacji zapis w
sowniku
znaczenie
curo curare I koniugacja curo 1 leczy
video videre II koniugacja video 2 widzie
divido dividere III koniugacja divido 3 dzieli
constituo constituere III koniugacja constituo 3 ustanawia
facio facere III koniugacja facio 3 czyni, robi
audio audire IV koniugacja audio 4 sucha

Przynaleno czasownika do koniugacji wskazuje kocwka tematu czasownika w czasie
teraniejszym. Temat czasownika znajdujemy w drugiej formie podstawowej (infinitivus)
przez odcicie kocwki -re (odpowiednik polskiej kocwki czasownika w bezokoliczniku
-) w I, II i IV koniugacji, natomiast w III koniugacji odcinamy -ere, np.:

formy podstawowe
czasownika
temat czasownika kocwka
tematu
koniugacja
curo, -are cura- -a- I koniugacja
video, -ere vide- -e- II koniugacja
divido, -ere divid- spgoska III koniugacja
constituo, -ere constitu- -u- III koniugacja
audio, -ire audi- -i- IV koniugacja
Nota bene! Czasowniki III koniugacji z tematem na -u wystpuj rzadko.

24

Memoria tene!

I koniugacja
consto1 - skada (si)
do1 - dawa
praeparo1 - przygotowa
sano1 - uzdrawia
formo 1 - tworzy, ksztatowa
observo 1 - obserwowa, patrze
II koniugacja
noceo 2 -szkodzi
habeo 2 - mie, posiada
misceo 2 - miesza
studeo 2 - studiowa
video 2 - widzie
doleo 2 - bole, cierpie

III koniugacja
tego 3 - pokrywa
disco 3 - uczy si
coniungo 3 - czy
lego 3 - czyta
protego 3 - ochrania
cognosco 3 - poznawa

IV koniugacja
nutrio 4 -odywia, ywi
finio 4 - koczy
venio 4 - przychodzi
sentio 4 - rozumie, czu
vestio 4 - pokrywa
audio 4 - sucha



3.1.3. Kocwki osobowe

Odmiana czasownika przez osoby polega na dodawaniu do tematu czasownika
odpowiednich kocwek osobowych w stronie czynnej lub biernej.


Kocwki osobowe
activum passivum
singularis pluralis singularis pluralis
1 - o 1 - mus 1 - or (r) 1 - mur
2 - s 2 - tis 2 - ris 2 - mini
3 - t 3 - nt 3 - tur 3 - ntur



3.2. Imperativus (tryb rozkazujcy)

Imperatiwus suy do wyraenia rozkazu lub yczenia i dotyczy tylko drugiej osoby
singularis i pluralis.
W activum dodaje si nastpujce kocwki :
w singularis - sam temat (w III koniug. temat plus kocwka -e)
w pluralis temat plus kocwka -te (w III koniug. -ite),
a w passivum odpowiednio w singularis temat plus kocwka -re (w III koniug. -ere)
natomiast w pluralis temat plus kocwka -mini (w III koniug. -imini).

25

3.3. Wzory odmian czasownikw.




activum


sing.
koniugacja I
temat a-
koniugacja II
temat e-
koniugacja III
temat na spgosk
lub u-
koniugacja IV
temat i-
1 cur(a) o vide o leg - o audi - o
2 cura s vide s leg i s audi - s
3 cura t vide t leg i t audi - t

plur.

1 cura mus vide mus leg i mus audi - mus
2 cura tis vide tis leg i tis audi - tis
3 cura nt vide nt leg u nt audi u nt

infinitivus.

cura

re

vide

re

leg

e

re

audi

re
2 os.
sing.
imperativus
2 os.
plur.
cura!

cura


te!
vide!

vide


te!
leg

leg
e

i
!

te!
audi!

audi


-


te!




passivum



koniugacja I
temat a-
koniugacja II
temat e-
koniugacja III
temat na spgosk
lub u-
koniugacja IV
temat i-
sing.
1 cur(a) or vide or leg - or audi - or
2 cura ris vide ris leg e ris audi - ris
3 cura tur vide tur leg i tur audi - tur
plur.
1 cura mur vide mur leg i mur audi - mur
2 cura mini vide mini leg i mini audi - mini
3 cura ntur vide ntur leg u ntur audi u ntur

infinitivus

cura

ri

vide

ri

leg



i

audi

-

ri
2os.
sing.
imperativus
2os.
plur.
cura

cura
ris(re)!

mini!
vide

vide
ris(re)!

mini!
leg

leg
e

i
ris (re)!

mini!
audi

audi
-

-
ris (re)!

mini!

Nota bene!
W odmianie koniugacji IV w 3 osobie pluralis zarwno w activum , jak i w passivum wystpuje
zawsze spjka -u-.


26
3.4. Czasownik posikowy by sum, esse.


Oprcz czasownikw regularnych wystpuja rwnie czasowniki nieregularne, np.
czasownik posikowy sum, esse (by). Posiada on swoj oddzieln odmian. Nie wystpuje
w stronie biernej (passivum).

Odmiana czasownika posikowego sum, esse

activum
singularis pluralis
1 sum jestem 1 sumus jestemy
2 es jeste 2 estis jestecie
3 est jest 3 sunt s
imperativus
singularis pluralis
es! bd! es-te! bdcie!



Exercitationes

1. Podaj temat nastpujcych czasownikw. Okrel koniugacj i przetumacz na jz. polski.

doceo, -ere nutrio, -ire nomino, -are
tego, -ere moveo, -ere amo, -are
defendo, -ere 3 diluo, -ere 3 teneo, -ere
habeo, -ere consto, -are monstro, -are
observo, -are cingo, ere 3 cognosco, -ere 3

2. Utwrz 3 osob singularis i pluralis w activum i passivum dla poniszych czasownikw.
Przetumacz na jz. polski.

praeparo, are nosco, ere laudo, are
lavo, are diffundo, ere 3 do, are
curo, are loco, are nutrio, ire
perforo, are impleo, ere cavo, are

3. Okrel osob, liczb i stron oraz koniugacj. Podaj formy podstawowe tych
czasownikw i przetumacz je na jz. polski.

cavat impleo separatur
sedes videtis pulverant
nocere maceratur curamini
iungitur tegitis observor
protegunt defendit Recipe! (Rp.)
cecernunt cingunt divide! (div.)
sana! habent Misce! Da! Signa! (MDS)
dicitur mutamur Coque et macera! (coq. et mac.)


27
4. Podane czasowniki zamie na stron przeciwn. Przetumacz na jz. polski.

palpant coniungit monstratur narratur
videtur nominant sanant separat
leguntur communicantur teguntur perforant
spectamus nutritur defenditur extrahitur
dividitur mutamus terminamus ducunt

5. Przetumacz na jz. aciski nastpujce czasowniki.

uczymy (kogo) widzicie uczy si s zoone
otacza chroni si suchaj aczy si
broni poruszaj oddychasz mam / posiadam
cz si naucza operujemy skada (si)

6. Przetumacz nastpujce zwroty na jz. aciski.

lekarze lecz czaszka ochrania minie poruszaj
chirurg amputuje ogldaj! jest wydzielana
lekarstwa s przygotowywane bony otaczaj napiszcie!
ebra s poczone studenci ucz si nerw wychodzi

7. Przetumacz nastpujce czasowniki na jz. aciski, a nastpnie zamie je na liczb
przeciwn.

stosuje koczy si barwi
przywodzi wlewaj porusza
jest powtarzany pisze pobudzaj
wycina s rozszerzone buduje
oznaczaj spostrzega wiecz
powiksza si jest przystosowany miej si na bacznoci= strze si
odywiamy jest ksztatowany


Zwroty i sentencje
1 Dum spiro, spero.
2 Errare humanum est .
3 Festina lente!
4 Cogito, ergo sum. (Descartes)
5 Bene dignoscitur, bene curatur.
6 Quo vadis?
7 Vade mecum. (= vade cum me)
8 Vale! Valete!
9 Salve! Salvete!
10 Divide et impera!

28

4. Deklinacja I rzeczownikw _____________ ___ ____




4.1. Wiadomoci oglne. Rodzaje. Liczby. Przypadki

Rzeczowniki odmieniaj si przez przypadki i liczby. Ta odmiana nosi nazw deklinacji.
W jzyku aciskim jest pi deklinacji rzeczownikw. Kady rzeczownik w jz. aciskim
jest podany w sowniku w dwch pierwszych przypadkach singularis, wraz z jego rodzajem.
Kocwka w nom sing. wskazuje rodzaj. Kocwka w gen. sing. wskazuje przynaleno
do odpowiedniej deklinacji.



4.1.1. Rodzaje rzeczownikw

W jz. aciskim, podobnie jak w jz. polskim, rzeczowniki maj trzy rodzaje :
genus masculinum ( m ) - rodaj mski
genus femininum ( f ) - rodzaj eski
genus neutrum ( n ) - rodzaj nijaki


4.1.2. Liczby

Rzeczowniki maj dwie liczby:
singularis ( sing.) - liczba pojedyncza
pluralis (plur. ) - liczba mnoga


4.1.3. Przypadki

Jzyk aciski ma sze przypadkw (casus):

przypadek / skrt pytanie odpowiednik w jz.
polskim
nominativus (nom.)

kto? co? mianownik
genetivus (gen.)

kogo? czego? czyj? dopeniacz
dativus (dat.)

komu? czemu? dla kogo? celownik
accusativus (acc.)

kogo? co? biernik
ablativus (abl.) kim? czym? gdzie? narzdnik
miejscownik
vocativus (voc.)

O! woacz


29
4.2. Deklinacja I rzeczownikw. Odmiana

Do deklinacji I nale rzeczowniki rodzaju eskiego zakoczone w nom. sing. na -a , w
gen. sing. -ae.


Memoria tene!

mianownictwo
anatomiczne, embriologiczne,
histologiczne, farmaceutyczne
mianownictwo diagnostyczne
crista,ae f influenza, ae f
placenta, ae f anaemia, ae f
commisura, ae f fractura, ae f
vena, ae f gastrectomia, ae f
amelia, ae f neurotomia, ae f
cellula,ae f pneumonia, ae f
membrana, ae f haemorrhagia, ae f
glandula, ae f epilepsia, ae f
fibra, ae f ruptura, ae f
arteria, ae f amnesia, ae f
scapula, ae f insufficientia, ae f
costa, ae f laparotomia, ae f
tunica, ae f angina, ae f
lagoena, ae f
tabuletta, ae f
scatula, ae f
aqua, ae f

Nota bene!
Do dekl. I naley te kilka rzeczownikw rodz. mskiego (rodzaj naturalny), np.:
oculista, ae m - okulista; poeta, ae m - poeta;
pharmacopola, ae m - aptekarz; dentista, ae m - dentysta.
Odmiana tych rzeczownikw jest identyczna jak rzeczownikw w rodzaju eskim, natomiast
przymiotnik postawiony z rzeczownikiem musi by podporzdkowany wedug prawide zwizku
zgody.


Deklinacja, czyli odmiana rzeczownika przez przypadki polega na dodawaniu do tematu
rzeczownika odpowiednich kocwek deklinacyjnych. Temat rzeczownika znajdujemy po
odciciu kocwki w gen. sing. (po ktrej poznajemy deklinacj) :
nom. sing costa, ae f gen. sing. cost-ae temat : cost-

Tak samo jak rzeczownik odmienia si przymiotnik rodzaju eskiego, czyli zakoczony
na -a, np.:
longa - duga; lata szeroka; media rodkowa; dextra prawa; longa duga;
recta prawdziwa; spuria - rzekoma itp.



30
4.2.1. Zestawienie kocwek I deklinacji

Kocwki deklinacji I -szej.
Przypadek kocwki przykad
sing plur sing plur
nominativus
genetivus
dativus
accusativus
ablativus
vocativus=nom.
-a
-ae
-ae
-am
-a

-ae
-arum
-is
-as
-is

scapula
scapul-ae
scapul-ae
scapul-am
scapul-a

scapul-ae
scapul-arum
scapul-is
scapul-as
scapul-is


Przykady: costa vera
scapula dextra
sutura plana




4.3. Zwizek zgody


Odmiana rzeczownika z przymiotnikiem polega na uzgodnieniu rodzaju, pzrypadka i liczby.
m f n
costa, ae f verus, a, um - prawdziwy

casus singularis pluralis
costa vera
nom. cost-a ver-a cost-ae ver-ae
gen cost-ae ver-ae cost-arum ver-arum
dat cost-ae ver-ae cost-is ver-is
acc. cost-am ver-am cost-as ver-as
abl cost-a ver-a cost-is ver-is




4.4. Przyimki


Przyimek jest nieodmienn czci mowy, czy si z rzeczownikami (czasami z zaimkami
lub liczebnikami). Przyimki w jzyku aciskim cz si (najczciej) z:
a) accusatiwem
b) ablatiwem
c) accusatiwem lub ablatiwem zalenie od zadanego pytania (dokd? lub gdzie?)



31
4.4.1. Waniejsze przyimki czce si tylko z accusatiwem

przyimek znaczenie przykad

ad do, ku ad incisuram scapulae
ante przed ante varicellam pustulosam
apud przy, u apud claviculam
circum /circa okoo, dookoa circum claviculam dextram
contra /adversus przeciw contra allergiam cutaneam
adversus infectionem
extra poza extra scapulam sinistram
infra pod, poniej infra membranam fibrosam
inter midzy, pomidzy inter costas veras
intra wewntrz intra cellulas
iuxta przy, obok iuxta vertebram spuriam
per / trans przez per vaginam
trans aortam thoracicam
post po post haemorrhagiam occultam
secundum w zgodzie z, wzdu
wedug,
secundum medullam oblongatam;
secundum Celsum
super / supra nad, ponad super/supra sellam turcicam
propter z powodu propter migraenam
quoad w kierunku, co do quoad atrophiam physiologicam




4.4.2 Waniejsze przyimki czce si tylko z ablatiwem

a(ab), e(ex), de,
cum,
sine, pro, [prae]


a (jeeli rzeczownik zaczyna si na spg.) - od a crista obturatoria
ab (jeeli rzeczownik zaczyna si na samog.) - od ab arteriis interosseis
e (jeeli rzecownik. zaczyna si na spg.) - z (kogo? czego?) e cellula media
ex (jeeli rzeczownik zaczyna si na samog.) - z (kogo? czego?) ex orbita sinistra
de - o (kim?,o czym?) de medicina nostra
cum - z (kim? czym?) cum vena profunda
sine - bez (kogo? czego?) sine tunica mucosa
pro - dla, do (czego?)
- w obronie, za
pro vesica urinaria ;
pro patria;
[prae] (rzadko uywany w medycynie.) - przed, z powodu [prae metu]





32
4.4.3. Przyimki, ktre cz si zarwno z acc. i z abl.


z acc. ( kierunek) dokd? do in venam /venas do yy /y
in >
z abl. ( miejsce) gdzie? w, na in vena /venis w yle / yach
z acc. ( kierunek) dokd? do sub costam /costas pod ebro/ ebra

sub >
z abl. ( miejsce) gdzie? w, na sub costa /costis pod ebrem /ebrami




4.5. Sowotwrstwo. Przyrostki greckie i aciskie w I-szej deklinacji
(Suffixus)


Nota bene!
Sufiks wystpuje po temacie rzeczownika i suy do tworzenia terminw pochodnych, a take zoe.


przyrostek znaczenie

przykad tumaczenie
-(a)emia
w diagnostyce oznacza
obecno (czego) we
krwi
kali(a)emia
calc(a)emia
natr(a)emia
obecno potasu we krwi
obecno wapnia we krwi
obecno sodu we krwi
-algia
/dynia
w diagnostyce oznacza
bl w okrelonym
miejscu
myalgia / myodynia
ostalgia /osteodynia
neuralgia
gastralgia /gastrodynia
nephralgia
cephalgia /cephalodynia
arthralgia /arthrodynia
hepatalgia / hepatodynia
bl mini
bl koci
nerwobl
bl odka
bl nerek
bl gowy
bl w stawie
bl wtroby
-ectasia
w diagnostyce oznacza
rozszerzenie/ rozstrze
narzdu
bronchiectasia
phlebectasia
pneumectasia
rozszerzenie oskrzeli
rozszerzenie yy
rozszerzenie puc
-ectomia
w nomenklaturze
chirurgicznej oznacza
wycicie narzdu
gastrectomia
nephrectomia
pulmonectomia
wycicie odka
wycicie nerki
wycicie puca
-graphia
oznacza wykres, zapis,
rejestracj
urographia
cardiographia
encephalographia
phlebographia
radiografia narzdu moczowego
zapis ruchw serca
radiografia mzgu
zapisywanie krzywej ttna ylnego,
badanie rentgenowskie y
-ia
oznacza pewne gazie
wiedzy; stany lub
procesy chorobowe
dementia
anaesthesia
anaemia
autogamia (ME)
otpienie
znieczulenie
anemia, niedokrwisto
autogamia, samozapodnienie
-iatria
oznacza leczenie lub
dzia medycyny
paediatria
phthisiatria
geriatria
pediatria
ftyzjatria
geriatria
-logia
oznacza nauk o... histologia
embryologia
etiologia
pathologia
histologia
embriologia
etiologia
patologia

33
-malacia
w diagnostyce oznacza
rozmiknienie
encephalomalacia
nephromalacia
osteomalacia
rozmiknienie mzgu
rozmiknienie nerki
rozmiknienie koci
-pathia
oznacza chorob
(czego)
arthropathia
enteropathia
nephropathia
choroba staww
choroba jelit
choroba nerek
-penia
oznacza brak, niedobr thyreopenia
erythropenia
leucopenia
niedoczynno tarczycy
niedobr krwinek czerwonych
zmniejszona liczba leukocytw we
krwi
-philia
oznacza skonno do,
upodobanie
haemophilia
homophilia
hemofilia, krwawiczka
pocig do tej samej pci
(por. homoseksualizm)
-phobia
oznacza chorobliwy lk,
obaw
carcinophobia
claustrophobia
noctiphobia
xenophobia
chorobliwa obawa przed rakiem
klaustrofobia
lk nocny, fobia ciemnoci
ksenofobia
-plastica
oznacza w chirurgii
operacj plastyczn
mastoplastica
rhinoplastica
operacja plastyczna sutka
plastyka nosa
-rrhagia
oznacza wypywanie
nadmierne; krwotok
haemorrhagia
nephrorrhagia
seborrhagia
krwotok
krwotok nerki
ojotok
-rrhaphia
oznacza w chirurgii
zszycie
hepatorrhaphia
myorrhaphia
zszycie wtroby, szew wtroby
zszycie minia
-scopia
oznacza wziernikowanie rectoscopia
gastroscopia
wziernikowanie odbytnicy
wziernikowanie odka
-stomia
oznacza przetok lub
zespolenie
gastroieiunostomia
ureteroenterostomia
zespolenie odka z jelitem czczym
zespolenie moczowodowo-
jelitowe
-tomia
oznacza nacicie lub
rozkrojenie
myotomia
tracheotomia
anatomia
nacicie minia
nacicie tchawicy
anatomia, nauka o budowie ciaa
-ula,
-cula,
-ola
tworz zdrobnienia cella - cellula
fossa - fossula
fovea - foveola
arteria - arteriola
valva - valvula
lingua - lingula
komora - komrka
doek - doeczek
doek - doeczek
ttnica - ttniczka
zastawka - patek
jzyk - jzyczek



4.6. Deklinacja I rzeczownikw greckich


I dekl. grecka obejmuje rzeczowniki pochodzenia greckiego, transponowane do jz.
aciskiego, ktre czciowo zachowuj kocwki greckie. S to:

rzeczowniki rodzaju eskiego - w nom. sing. - e
w gen. sing. - es

oraz rzeczowniki rodzaju mskiego - w nom. sing. - es
w gen. sing. - ae




34
Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne,
farmaceutyczne
mianownictwo diagnostyczne
perone, es f (arch.) haemoptoe, es f
raphe, es f acne, es f
diastole, es f omphalocele, es f
systole, es f dyspnoe, es f
diploe, es f phlegmone, es f
Aloe, es f syncope, es f
diarrhoe, es f
tachypnoe, es f
bradypnoe, es f
extrasystole, es f
ascites, ae m
diabetes, ae m

4.6.1. Zestawienie kocwek I deklinacji greckiej
przypadek sing plur
f m f m
nom. -e -es -ae
gen. -es -ae -arum
dat. -ae -ae -is
acc. -en -am/en -as
abl. -e -a/e -is
voc=nom.


w jz.
klinicznym nie
wystpuje

Przykady odmiany w I dekl. greckiej
casus singularis pluralis
raphe chirurgica
nom.
raphe chirurgica raphae chirurgicae
gen.
raphes chirurgicae rapharum chirurgicarum
dat.
raphae chirurgicae raphis chirurgicis
acc.
raphen chirurgicam raphas chirurgicas
abl.
raphe chirurgica raphis chirurgicis
diabetes
nom.
diabetes
gen.
diabetae
dat.
diabetae
acc.
diabetam / diabeten
abl.
diabeta /e
nie wystpuje
Nota bene!
Odmiana wyej omwionych rzeczownikw rni si od odmiany aciskiej tylko w sing. Wyrazy rodz. mskiego
(nazwy chorb) nie wystpuj w pluralis.

35

4.6.2. Sowotwrstwo. Przyrostki w deklinacji I rzeczownikw greckich. (Suffixus)

przyrostek znaczenie przykad tumaczenie
-cele
przepuklina enterocele
hysterocele
meningocele
omphalocele
przepuklina jelitowa
przepuklina macicy
przepuklina oponowa
przepuklina ppkowa
-rrhoe/rrhoa
nadmierne
wydzielanie
gastrosuccorrhoe
dacryorrhoe
ptyalorrhoe
sokotok odkowy
zotok, zawienie
linotok



Exercitationes

1. Odmie przez przypadki nastpujce wyraenia. Przetumacz je na jz. polski.

cellula adiposa crista obturatoria
spina iliaca arteria coronaria
linea glutea vena hepatica

2. Zamie ponisze wyraenia na pluralis. Przetumacz na jz. polski.

vertebra coccygea clinica nostra costa vera
vena cardiaca mamma feminina plica palatina
arteria palatina linea transversa spina palatina
vagina fibrosa vena interna substantia spongiosa

3. Wyrazy w nawiasie postaw w odpowiednim przypadku. Wyraenia przetumacz na jz.
polski.

lamina fusa (sclera, ae f) ampulla (tuba uterina) ligatura (arteriae, arum f)
incisura (scapula, ae f) area (cochlea, ae f) ruptura (vena, ae f)
fenestra (cochlea, ae f) areola (mamma, ae f ) hyperplasia (prostata, ae f)
arteria profunda (lingua, ae f) cisterna (fossa, ae f) ruptura (aorta, ae f)
bursa (mucosa subcutanea) columna (rugae, arum f) fissura (mucosa, ae f)
carina (trachea, ae f ) commisura (vulva, ae f) achalasia (cardia, ae f)
valvula/valva (vena cava) lamina externa (cupula, ae f) fractura (clavicula,ae f)
fascia (nucha, ae f ) lingula (mandibula, ae f ) embolia (arteria, ae f)
spina (scapula, ae f) papillae (mamma, ae f) insufficientia (valvulae, arum f)
fossa (vesica fellea) inflorescentia (Tilia, ae f ) fractura (costae, arum f)
herba ( Euphrasia, ae f ) plicae (tunica mucosa)
(vesica fellea)
Tinctura (T-ra) (Belladonna, ae f )

4. Podaj ponisze wyraenia w gen., acc. i abl. singularis. Przetumacz na jzyk polski.

linea aspera vertebra thoracica
crista obturatoria lamina cribrosa
coniugata anatomica incisura ischiadica
spina iliaca sutura coronaria
linea intermedia concha media
eminentia cruciata cellula cuboidea

36

5. Poszukaj synonimw w kolumnie B dla nastpujcych wyrae embriologicznych
w kolumnie A.

A B
a amyelia 1 absentia /deficientia mammae/mammarum
b acorea 2 absentia /deficientia linguae
c athelia 3 absentia /deficientia medullae
d aglossia 4 absentia /deficientia pupillae
e acheiria 5 absentia /deficientia dentis
f arrhinia 6 absentia /deficientia palpebrae
g apodia 7 absentia /deficientia oris
h anodontia 8 absentia /deficientia nasi
i astomia 9 absentia /deficientia pedis
k ablepharia 10 absentia /deficientia manus

6. Przyimki przetumacz na jz. aiski. Wyraenia uzgodnij z przyimkami w odpowiednim
przypadku.

przy
arteria nutricia, patella sinistra, arteria thoracica intern
w/na
membrana interossea, columna vertebrarum, aorta thoracica
wok
clavicula, ulna, spina scapulae, arteria subclavia sinistra,
przez
fossula petrosa, ala cristae, tunica mucosa, foveolae gastricae
midzy
lineae transversae, arteriolae, plicae gastricae, scapulae,
z (kim,czym?)
arteriae arcuatae, formae multae, anaemia, tela submucosa

7. Przetumacz wyrazy na jz. aciski i postaw je w odpowiednim przypadku uzgadniajc
z przyimkiem.

in (w/na)
obszar, aorta, pole, ttnica, grzebie, szczelina, obojczyk, opatki
per/ trans
doek, kolec, bony, komrka, sklepienie czaszki, grzebie opatki
de
substancja szara, pczek prawy, gruczo tarczowy=tarczyca, rdze
cum
gameta, kresa, wcicie, bloczek, opatki, yy, siodo tureckie, ebra
super/ supra
torebka, grzebie, skrzydo, rzepka, pochewka, szczka, szew, okie
inter
yy, ttnice, ebra, krgi, migdaki, komrki, opatki, bony, discipliny
ad
blaszka, powi, opatka, torebka, uchwa, bona midzykostna, pudeko
apud
limak, kaletka, pcherzyki, ko okciowa, d podgrzebieniowy
propter
trdzik, niedokrwisto, duszno, omdlenie, cukrzyca, grypa
post
wziernikowanie odka, migrena, zama, grypa, kolka, biaaczka

8. Pocz rzeczownik z odpowiednik przymiotnikiem, aby utworzyy wyraenia.
Przetumacz na jz. polski.

rzeczownik
1) sella 2) vesica 3) scapula 4) fractura 5) substantia 6) fossa
przymiotnik
a) complicata b) compacta c) d) supraspinata e) turcica f) urinaria g) dextra


37

9. Przetumacz wyraenia przyimkowe na jz. aciski.

w doeczkach odkowych do y osierdziowych pod powizi podskrn
z grzebieniem midzykrtarzowym przy wciciu opatki do y gbokich
przez powi naramienn od kolca biodrowego na opatce lewej
wok grzebienia opatki nad doem podgrzebieniowym przez rzepk
poniej wcicia kulszowego pomidzy ebrami z kresy chropawej

10. Przetumacz przykady wyrae klinicznych na jz. aciski

niedokrwisto z krwotoku z trdzikiem skupionym ze zamaniem obojczyka
podejrzenie grypy obserwacja w kierunku cukrzycy stan po grypie
bez omdlenia z powodu dusznoci przed biegunk
przeciw uczuleniu z zapaleniem puc z osp wietrzn
stan po alergii skrnej ble gowy bez omdlenia bez niewydolnoci oddechowej

11. Przetumacz zdania na jz. polski.

1) Medicina est disciplina antiqua.
2) Hodie multae puellae student medicinae.
3) In scapula vides spinam scapulae et duas fossas: fossam supra spinam vel
supraspinatam et fossam infra spinam vel infraspinatam.
4) In columna vertebrarum medullam videmus.
5) Non modo vertebrae, fasciae, telae, tunicae, sed etiam plantae, herbae bestiaeque
studiosis medicinae notae esse debent.

12. Przetumacz na jz. polski.

De medicina
Medicina ars medendi sive curandi et sanandi est. Medici morbos varios corporis
humani animaeque curant. Hippocrates a Graecis antiquis pater medicinae nominatus est.
Medicina a Galeno, claro medico Romano, ita definitur: ars praesentis sanitatis
conservatrix, et labefactae instauratrix, etiam scientiae sanitatis protectrix ac morborum
expultrix.
Medicina moderna multos homines adiuvare et vitam longam degere potest. Medicina in
medicinam conservativam, medicinam chirurgicam et sanitatem publicam dividitur.
Medicinae conservativae medicinam internam, cardiologiam, pulmonologiam,
haematologiam, oncologiam, paediatriam, dermatologiam, urologiam, neurologiam,
hepatologiam, gastroenterologiam, rheumatologiam, endocrinologiam, gerontologiam
atque immunologiam clinicam, virologiam, pharmacologiam, toxicologiam ceterasque
annumeramus.
Disciplinae medicinae chirurgicae sunt: chirurgia generalisata, chirurgia conservativa
chirurgia plastica, chirurgia urgens, chirurgia orthopaedica sive orthopaedia, chirurgia
cosmetica, traumatologia, cardiochirurgia, neurochirurgia, angiochirurgia,
thoracochirurgia, otorhinolaryngologia, ophthalmologia, cryochirurgia etiam
odontochirurgia vel chirurgia maxillofacialis.
Etiam sunt aliae disciplinae medicae, ut : pathologia, medicina legalis seu forensis,
microbiologia, parasitologia, radiologia, medicina physicalis, medicina industrialis vel
professionalis, medicina socialis, medicina tropica(lis), medicina experimentalis, medicina
naturalis, physiotherapia , sanitas publica cetaeraeque.


38
13. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1) Grzebie opatki dzieli opatk na dwa (duas) doy.
2) ebra dziel si na ebra prawdziwe i rzekome
3) Krgosup skada si z licznych krgw.
4) Ogldamy wcicie opatki.
5) W dyscyplinach medycznych czsto mamy terminologi greck i acisk.
6) Studenci medycyny najpierw poznaj anatomi, histologi i embriologi.
7) Lekarze w klinice lecz niedokrwisto, biaaczk i bonic.
8) Jestemy studentami Akademii Medycznej w Gdasku.
9) ebro czy si ze stosownymi krgami.
10) Powizie dziel si na powizie waciwe i powizie podskrne.

14. Przetumacz proste wyraenia kliniczne w kolumnie A na jz. polski, a w kolumnie B na
jz. aciski.

A B
Anaemia perniciosa. Trdzik skupiony
Pneumonia aspiratoria. Zamanie skomplikowane obojczyka.
Insufficientia circulatoria. Przepuklina nabyta.
Ruptura fasciae latae. Ostre zapalenie puc.
Diarrhoe chronica. Cukrzyca.




Zwroty i sentencje

1 Historia est magistra vitae.
2 Ubi concordia ibi victoria.
3 Ad Kalendas Graecas.
4 Exempli gratia/causa. (ang. E.g.)
5 Alma mater.
6 Alpha et omega.
7 Licentia poetica.
8 Academia Medica Gedanensis.
9 Persona non grata. Persona grata.
10 Ex cathedra.

39
5. Deklinacja II rzeczownikw_ ______ __________

Deklinacja II obejmuje rzeczowniki i przymiotniki rodzaju mskiego i nijakiego. Deklinacj
II- g poznajemy po kocwce w gen. sing -i. Rzeczowniki rodz. mskiego maj kocwki
rodzajowe ( w nom. sing.) -us lub -er. Rzeczowniki rodz.nijakiego maj kocwk -um.


5.1. Samogoska e w odmianie rzeczownikw II deklinacji


-e wypada w odmianie -e zostaje w odmianie

diameter, i f gen. diametr-i puer, i m gen. puer-i
cancer, i m gen. cancr-i liber, a, um gen. liber-i (ae, i)
dexter, a, um gen. dextr-i (ae, i) lacer, a, um gen. lacer-i (ae, i)
sinister, a, um gen. sistr-i (ae, i) asper, a, um gen. asper-i (ae, i)
ruber, a, um gen. rubr-i (ae, i) sanguifer, a, um gen. sanguifer-i (ae, i)
niger, a, um gen. nigr-i (ae, i) chylifer, a, um gen. chylifer-i (ae, i)
lactifer, a, um gen. lactifer-i (ae, i)
sudorifer, a, um gen. sudorifer-i (ae, i)


Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne,
farmaceutyczne
mianownictwo diagnostyczne
musculus, i m thrombus, i m
bronchus, i m spasmus, i m
nervus, i m tetanus, i m
paediater, paediatri m focus, i m
oculus, i m icterus, i m
sulcus, i m residuum, i n
canaliculus, i m signum, i n
endothelium, i n ichthyismus, i m
duodenum , i n botulismus, i m
cavum, i n morbilli, orum m
atrium, i n cancer, i m
ligamentum , i n polypus, im
unguentum, i n typhus, i m
sirupus, i m morbus, i m
succus, i m

Nota bene!
W odmianie rzeczownikw rodz. mskiego zakoczonych na -er najczciej e wypada w odmianie
(p. przykady wyej), podobnie jak w jz. polskim w odmianie lew, lwa; palec, palca. W odmianie
rzeczownikw rodz. nijakiego zakoczonych na -ium w gen. wystpuje podwjne -i (jedno w temacie,
a drugie jako kocwka) np. manubrium, manubrii n; brachium, brachii n; atrium, atrii n.


40

5.2. Zestawienie kocwek II deklinacji


sing plur

m n m n
nom -us -er
-um
-i
- a
gen. -i -i -orum - orum
dat. -o -o -is - is
acc. -um
-um
-os
- a
abl. -o -o -is - is
voc -e! -er!
-um
-i!
- a

Nota bene!
Rzeczowniki rodz. nijakiego maj zawsze w sing. kocwk acc. oraz voc. tak sam jak w nom.
Natomiast w plur. w nom., acc. oraz w voc. jest to zawsze kocwka -a.



Przykady odmiany w II deklinacji

casus singularis pluralis
nucleus pulposus
nom. nucleus pulposus nuclei pulposi
gen nuclei pulposi nucleorum pulposorum
dat nucleo pulposo nucleis pulposis
acc. nucleum pulposum nucleos pulposos
abl nucleo pulposo nucleis pulposis
psychiater bonus
nom.=voc. psychiater bonus psychiatri boni
gen psychiatri boni psychiatrorum bonorum
dat psychiatro bono psychiatris bonis
acc. psychiatrum bonum psychiatros bonos
abl psychiatro bono psychiatris bonis
ligamentum latum
nom.=voc. ligamentum latum ligament-a lat-a
gen ligament-i lat-i ligament-orum lat-orum
dat ligament-o lat-o ligament-is lat-is
acc. ligamentum latum ligament-a lat-a
abl ligament-o lat-o ligament-is lat-is

Nota bene!
Kocwka w voc. sing. i plur. jest zawsze taka sama jak w nom. sing. lub plur.( z wyjtkiem
rzeczownikw II dekl. zakoczonych w nom. sing. na us , ktre maj w voc. singularis wyjtkowo
kocwk e)


41
5.3. Wyjtki rodzajowe z II deklinacji

Wyjtkami s rzeczowniki posiadajce kocwki rodzajowe charakterystyczne dla rodzaju
mskiego, czyli - us lub - er i odmieniajce si wedug wzoru dla rzeczownikw II dekl., ale
s one innego rodzaju, np:

Memoria tene!

rodzaju eskiego: rodzaju nijakiego:
humus, i f - ziemia virus, i n - jad, trucizna
alvus, i f - brzuch vulgus, i n - posplstwo
methodus, i f (gr)- metoda pelagus, i n - morze
periodus, i f (gr)- okres
bolus, i f - gaka (farm)
atomus, i f (gr) - atom
crystallus, i f(gr) - kryszta
diameter, i f (gr) - wymiar

Nota bene!
Przy czeniu rzeczownika z przymiotnikiem naley zawsze pamita o zgodnoci rodzaju (zwizek
zgody), a nie kocwek czy deklinacji, np:
diameter transversa - wymiar poprzeczny
virus periculosum - niebezpieczna trucizna

casus singularis pluralis
diameter transversa
nom. diameter transversa diametri transversae
gen diametri transversae diametrorum transversarum
dat diametro transversae diametris transversis
acc. diametrum transversam diametros transversas
abl diametro transversa diametris transversis

nom. virus periculosum vira periculosa
gen viri periculosi virorum periculosorum
dat viro periculoso viris periculosis
acc. virus periculosum vira periculosa
abl viro periculoso viris periculosis
Nota bene!
Wyraz rodzaju nijakiego ma zawsze accusativus taki sam jak nominativus.
5.4. Sowotwrstwo. Przyrostki w II dekl.
przyrostek znaczenie przykad
-ulus, - culus, - olus
zdrobnienia tubulus, i m
lobulus, i m
-ismus
oznacza chorob lub zatrucie hepatismus, i m
ichthyismus, i m
-ium
oznacza stan, rodek leczniczy
lub rzecz konkretn
somnium, i n
remedium, i n
-(ar)ium
oznacza miejsce
valetudinarium, i n
aquarium, i n

42

5.5. Deklinacja II rzeczownikw greckich

Obejmuje rzeczowniki pochodzenia greckiego, ktre s rodzaju nijakiego i maj kocwk
rodzajow - on. Czasami obok greckiej kocwki - on wystpuje zlatynizowana kocwka
- um, np:
sceleton = sceletum organon = organum

Odmiana tych rzeczownikw jest identyczna z odmian rzeczownikw aciskich z
wyjtkiem kocwki - on w nom. sing. (oraz w acc. i w voc. sing.) Odmian t obowizuje
zasada o odmianie rzeczownikw w rodzaju nijakim.

5.5.1. Zestawienie kocwek deklinacji II rzeczownikw greckich









Przykady odmiany

casus singularis pluralis
organon sanum
nom.=voc organon sanum organa sana
gen. organi sani organorum sanorum
dat. organo sano organis sanis
acc. organon sanum organa sana
abl. organo sano organis sanis

Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne
mianownictwo diagnostyczne
ganglion, i n dolichocolon, i n
olecranon, i n megacolon, i n
encephalon, i n oligohydramnion, i n
colon, i n hydramnion, i n
blepharon, i n microcolon, i n
mesencephalon, i n symblepharon, i n
prosencephalon, i n hydroblepharon, i n
thalamencephalon, i n ectropion, i n
sceleton, i n
urenteron, i n
chorion, i n
amnion, i n
przypadek singularis pluralis
nom. -on -a
gen. -i -orum
dat. -o -is
acc. -on -a
abl. -o -is
voc. = nom -on -a

43

Exercitationes

1. Przetumacz na jz. polski nastpujce wyraenia przyimkowe. Okrel przypadek
rzeczownikw.

per sternum apud costas e musculo cum cellulis
inter tubercula circum olecranon ab arteriis ad cavum
in utero sine tuberculis supra claviculam cum brachio
in venas ad septum sub nervo propter botulismum
sub bursam infra ventriculum in medulla de anatomia et histologia
apud collum sine fractura quoad cancrum per dolichocolon

2. Dopasuj odpowiedni przymiotnik z nawiasw, aby powstay wyraenia. Przetumacz je na
jz. polski.

1 anulus (fibrosus,a,um) (dexter,a,um) 11 virus (periculosus,a,um)
2 digitus (medius,a,um) seu (tertius,a,um) 12 collum (anatomicus,a,um)
3 fascia (proprius,a,um) musculi 13 diameter (obliquus,a,um)
4 colon (transversus,a,um) 14 lobus glandulae (mammarius,a,um)
5 methodus (novus,a,um) 15 arteria (colicus,a,um) (medius,a,um)
6 nervus (thoracicus,a,um) (longus,a,um) 16 musculus(gluteus,a,um) (medius,a,um)
7 ganglion (cardiacus,a,um) 17 periodus (criticus,a,um) morbi
8 porus (acusticus,a,um) (externus,a,um) 18 fossa cranii (medius,a,um)
9 ductulus (transversus,a,um) 19 amnion (primarius,a,um)
10 bursa (subtendineus,a,um) musculi
(infraspinatus,a,um)
20 nodus (lymphaticus,a,um) (iliacus,a,um)
(externus,a,um)


3. Zastosuj zwizek rzdu czyli postaw w odpowiednim przypadku wyrazy w nawiasach.
Wyraenia przetumacz na jz. polski.

per ( nucleus nervi trigemini) (cavum amnioticum) ( glandula serosa)
(sulcus venae cavae)
ad (septum nasi osseum) (bursa subcutanea olecrani)
(musculus transversus nuchae)
inter (fasciculi transversi) (ligamenta tarsi) (venae internae cerebri)
(nodi lymphatici poplitei)
cum (diameter transversa) (oculus sinister) (tuberculum conoideum)
(spina scapulae) (nasus)
circum (ligamentum deltoideum) (sulcus obturatorius) (anulus fibrosus)
(bursa subcutanea)
e (ex) (musculus latissimus dorsi) (ventriculus sinister) (arteria thoracica suprema)
(sternum)
in (w/na) (ostium aortae) (venae pericardiacae) (tunica fibrosa) (ramus circumflexus)
(sulcus)
propter (diabetes mellitus) (botulismus) (acne medicata) (insufficientia respiratoria)
(acrania)
sine (methodus nova) (atrium sinistrum) (olecranon dextrum) (porus gustatorius)
(colon )



44

4. Wyrazy w nawiasach postaw w gen. singularis. Zwr uwag na tumaczenie w jz.
polskim wyrae w kolumnie A i B.

A B
ligamentum (tarsus,i m) ligamentum (uterus,i m)
linea (nucha, ae f) linea (musculus soleus)
cavum (folliculus,i m) cavum (pericardium,i n)
tuberculum (calcaneus,i m ) tuberculum (costa,ae f)
membrana (tympanum,i n) membrana (sternum,i n)
bulbus (oculus,i m ) bulbus (vestibulum,i n)
cavum (nasus,i m) cavum (pleura,ae f)
angulus (sternum,i n) angulus (oculus,i m)

5. Uzupenij kocwki przymiotnikw po uzgodnieniu z rzeczownikami. Wyraenia
przetumacz na jz. polski.

in collum chirurgic... sine aorta thoracic...
per membranam interosse... antebrachii cum fascia endothoracic...
per diametrum transvers.... inter costas ver...
ex anulo fibros... ad septum osse.. nasi
supra claviculam dextr... apud colon sigmoide...
cum methodo nov... per sulcum calcane...
inter musculos interosse... sub sulco arterios...

6. Wyraenia zamie na liczb pojedyncz. Przetumacz na jz. polski.

columnae griseae hemispheria cerebri
vertebrae thoracicae nervi palatini
ligamenta metacarpea transversa profunda musculi rhomboidei
trigona fibrosa fossae digastricae
sulci cerebri anuli fibrosi
nodi lymphatici phrenici venae hepaticae
cellulae mastoideae ganglia celiaca

7. Podane wyraenia zamie na pluralis. Przetumacz je na jz. polski.

organon/um sanum digitus minimus
bronchiolus respiratorius fascia musculi
ganglion pelvicum ligamentum flavum
musculus trigoni vesicae (urinariae) nervus caroticus externus
nodus lymphaticus profundus sulcus cerebri
vena cerebelli vertebra thoracica
nucleus raphes area gastrica
iunctura cranii ramus nuclei rubri

8. Utwrz zdrobnienia dla nastpujcych rzeczownikw. Przetumacz na jz. polski.

nodus os globus tuber cornu



45

9. Dopisz odpowiedni kocwk olus, a, um lub ulus, a, um w wyrazach okrelajcych
zdrobnienia (deminutiva)

alveus - bruzda / przewd/ koryto
alve-
pcherzyk / zbod
arteria - ttnica
arteri-
ttniczka
auris - ucho
auric-
uszko / maowina
bronchus oskrzele
bronchi-
oskrzelik/ oskrzelko
calix- puchar, kielich
calic-
kubek
canalis kana
canalic-
kanalik
caput - gowa
capit-
gwka
cella - komora
cell-
komrka
circus - koo
circ-
koo
clavis klucz
clavic-
obojczyk / kluczyk
collis wzgrze
collic-
wzgrek
corpus ciao
corpusc-
ciako
cupa beczka /kad
cup-
osklepek / sklepienie / miseczka
cutis - skra
cutic-
skrka
dens -zb
dent(ic)-
zbek
ductus przewd
duct-
przewodzik
follis - miech
follic-
mieszek / grudka / pcherzyk
fons - rdo
fontic-
rdeko/ ciemiczko
fossa - d
foss-
doek
fovea doek / wgobienie
fove-
doeczek
frenum wdzido
fren-
wdzideko
funis powrz
funic-
powrzek
genu - kolano
genic-
kolanko
glans - od
gland-
gruczoek /maleka od
glomus kbek
glomer-
kbuszek
habena uzda / opaska
haben-
uzdeczka
lingua jzyk
ling-
jzyczek
lobus - pat
lob-
pacik
malleus - mot
malle-
moteczek
mus - mysz
musc-
misie
rete - sie
retic-
siateczka
saccus - worek
saccul-
woreczek
scrobis - d
scrobic-
doek
tubus cewa / rura
tub-
cewka / rurka
uva grono / jagoda
uv-
gronko /jzyczek podniebienny
valles/vallis - dolina
vallec-
dolinka
valva zastawka
valv-
patek / zastawka
vena - ya
ven-
yka
venter - brzusiec
ventric-
odek
vesica - pcherz
vesic-
pcherzyk
vinctus sznur, pas
vinc-
pto / tama / opatrunek
zona pas / strefa
zon-
pasemko / obwdka




46

10. Okrel moliwy przypadek, liczb i deklinacj, a nastpnie podaj formy podstawowe
tych wyrazw.

fonticulis cavum tubercula costarum
sceleto venis septi cava
olecranon cerebro arteriae ligamentis
collo cranii ganglia canaliculi
nasum nervorum sulcos squama

11. Zaznacz przyrostki i przetumacz wyrazenia na jz. polski.

infirmarium, i n labium, i n pericardium, i n
somnium, i n laboratorium, i n rheumatismus, i m
remedium, i n botulismus, i m brachium, i n
ethylismus, i m cilium, i n ichthyismus, i m
valetudinarium, i n hepatismus, i m aquarium, i n

12. Przetumacz wyraenia przyimkowe na jz. aciski.

do minia skrnego przez wymiar skony w trjkcie szyjnym
wok mzgu od eber rzekomych pod mostek
z podniebieniem kostnym o embriologii bez jamy nosa
w oku lewym na policzku prawym pomidzy bruzdami ylnymi
przez okrnic poprzeczn do odka z dobr metod

13. Przetumacz podane wyraenia na jz. aciski.

poczenia wkniste; chrzstkowe; misie ppierzasty; pierzasty
omisna wewntrzna i zewntrzna sok odkowy
ya podobojczykowa wzy chonne
istota biaa; szara gruczo tarczowy= tarczyca
tkanka podskrna grzebie szyjki ebra
kt uchwy szyjka anatomiczna
okrnica esowata=esica pcherzyk ciowy
kt mostka jama czaszki
okres krytyczny choroby ya porodkowa okcia
metoda przezskrna kanalik kostny
jama nosowa kt ylny
pcherz moczowy jama bbenkowa
wa podniebienny poprzeczny kykie koci ramiennej
bruzda ebra powieka prawa
szczepionka wirusowa bona midzykostna przedramienia

14. Podane wyraenia przetumacz na jz. aciski. Nastpnie zamie je na liczb mnog.

kaletka luzowa podskrna przestrze midzypowiziowa
ttniczka prosta nerw wzrokowy
ebro prawdziwe; rzekome pczek wasny
wkno skone doeczek odkowy
ga skrna zakrt mzgu
pkula mdku bruzda podniebienna
wizado poprzeczne panewki grzebie skry
gruczo ojowy przewodzik odprowadzajcy


47

15. Przetumacz na jz. aciski wyraenia przyimkowe.

powi podskrna pod podcik kt mostkowy na mostku
przez wymiar poprzeczny od przedsionka prawego
pomidzy palcami wok y gbokich
w jamie nosowej z wizadem podkolanowym ukowatym
midzy krgami ttnica waczowa przez wcicie uchwy
w oku lewym z wizadem szerokim macicy
przez przeyk i odek na dnie pcherza moczowego
do przestrzeni szyi rodkowej przy grzbiecie jzyka
brodawki liciaste na jzyku bez kaletki poskrnej okcia
komrki bez jder

kosmwka midzy owodni a bon luzow
macicy
ttnica nosowo-podniebienna do jamy
nosowej (nosa)
misie podgrzebieniowy w dole
podgrzebieniowym

16. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1) Minie s rne, jak na przykad szerokie, wielkie, dugie, czworoboczne i inne.
2) Gaka oczna jest pooona w oczodole.
3) Midzy miniami czsto wystpuj (=s) liczne nerwy.
4) Powieki s oson naszych oczu.
5) Wielka jest liczba wizade.
6) Wiele nazw anatomicznych jest pochodzenia greckiego jak szew, mzgowie, narzd,
okrnica i inne.
7) Kora mzgu pokrywa pkule mzgu.
8) Krgi tworz krgosup.
9) Z wci mostka wychodz rne ebra.
10) Krek posiada jdro miadyste.




Zwroty i sentencje
1 Anno Domini (A.D.)
2 Ad oculos.
3 De facto
4 Medicus amicus et servus aegrotorum
5 Modus curandi.
6 Ab ovo usque ad mala.
7 Cultura cellularum in vitro seu in vivo.
8 Malum necessarium.
9 Post scriptum. (P. S.)
10 Pro publico bono.

48
6. Przymiotniki (I i II deklinacja)_________ ________


Przymiotnik ma zawsze trzy rodzaje. Do pierwszej grupy (dekl. I i II) nale przymiotniki,
ktre maj oddzieln form dla kadego rodzaju tj.:
-us/-er dla rodz. mskiego (dekl. II)
-a dla rodzaju eskiego (dekl. I) oraz
-um dla rodzaju nijakiego.(dekl. II)



6.1. Przymiotniki zakoczone na er

Przymiotniki zakoczone na er odmieniaj si podobnie jak rzeczowniki w II deklinacji :

-e- wypada w odmianie -e- zostaje w odmianie
sinister,sinistra, sinistrum asper, aspera, asperum
dexter, dextra, dextrum* lacer, lacera, lacerum
ruber, rubra, rubrum sanguifer, sanguifera, sanguiferum
niger, nigra, nigrum mortifer, mortifera, mortiferum
aeger, aegra, aegrum liber, libera, liberum
* przymiotnik dexter, dextra, dextrum ma jeszcze alternatywn form z e- w odmianie czyli dexter, dextera,
dexterum np.: scapula dextra opatka prawa ; ad dextram/dexteram po stronie prawej, prawostronnie


Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne
mianownictwo diagnostyczne
latus, a, um diffusus, a, um
profundus, a, um chronicus, a, um
medius, a, um acutus, a, um
accessorius, a, um secundarius, a, um
primitivus, a, um primarius, a, um
maternus, a, um criticus, a, um
transversus, a, um haemorrhagicus, a, um
lunatus, a , um peractus, a, um
supraspinatus, a, um continuus, a, um
interosseus, a, um malignus, a, um
medianus, a, um benignus, a, um
subcutaneus, a, um internus, a, um
glaber, bra, brum perniciosus, a, um
ruber, bra, brum suspectus, a, um




49
6.2. Sowotwrstwo. Przedrostki i przyrostki w I i II deklinacji
przymiotnikw

Przedrostki i przyrostki uywane w sowotwrstwie dotyczcym przymiotnikw.

przedrostek
(ac./grec)
znaczenie przykad
circum- dookoa, wok circumflexus, a, um
circumscriptus, a, um
ekto/ecto- zewntrz- ectocyticus, a, um
ectogenicus, a, um
endo- wewntrz- endolymphaticus, a, um
endothoracicus, a, um
epi- nad, na, ponad epigastricus, a, um
epiglotticus, a, um
extra- poza- extrauterinus, a, um
extrathoracicus, a, um
hemi- p- hemiellipticus, a, um
hemisphaerium, i n
hyper- nad, ponad hyperexcretorius, a, um
hypertensivus, a, um
hypo- pod, poniej, uszczuplenie
pojcia
hypoglossus, a, um
hypophrenicus, a, um
infra-

pod-, poniej infraspinatus, a, um
infracardiacus, a, um
infrahyoideus, a, um
inter- midzy- interthalamicus, a, m
intertrochantericus, a, um
inter- pomidzy, midzy- intercarpeus, a, um
intermembranaceus, a, um
intra- wewntrz- intrauterinus, a, um
intravenosus, a, um
para- przy- paraaorticus, a, um
parathyroideus, a, um
peri- dookoa, wok pericardiacus, a, um
periphericus, a, um
pr(a)e- przed - preopticus, a, um
preepilepticus, a, um
semi-

p- semimembranosus, a, um
semirotundus, a, um
semitendineus, a, um
sub- pod-, poniej,
uszczuplenie pojcia
subpubicus, a, um
subclavius, a, um
subacutus, a, um
supra- powyej, ponad, nad suprapubicus, a, um
supraspinatus, a, um
sym/syn- wsp-, razem z sympathicus, a, um
syndactylus, a, um



50


przyrostek znaczenie przykad

- acus, a, um nalecy do... cardiacus,a,um
celiacus, a, um

- aceus, a, um
- aneus, a, um
- eus, a, um
zoony z ..., podobny do... membranaceus, a, um
cutaneus, a, um
osseus, a, um

- anus, a, um
- icus, a, um
- inus, a, um

odnoszcy si do czego medianus, a, um
phrenicus, a, um
palatinus, a, um

-arius, a, um przynaleno do urinarius, a, um
tubarius, a, um
coronarius, a, um

-atus, a, um zaopatrzony w co supraspinatus
infraspinatus
digitatus, a, um

-icus, a, um przynaleno do thoracicus, a, um
hepaticus, a, um
pubicus, a, um

-ideus, a, um podobny do, w ksztacie
czego
pterygoideus,a,um
sigmoideus, a, um
scaphoideus, a, um

-inus, a, um przynaleno do palatinus,a,um
pelvinus,a,um
equinus, a, um

-lentus, a, um peny, obfitujcy w


purulentus, a, um

-orius, a, um dotyczcy czego , sucy
do czego
circulatorius, a, um
respiratorius, a, um

-osus, a, um zbudowany z czego ;
zaopatrzony w co
spinosus,a,um
petrosus,a,um
pulposus, a, um

-fer/ferus przenoszcy co biliferus/ferus, a, um
sudorifer, a, um
sanguifer, a, um



51


Exercitationes

1. Wybierz odpowiedni przymiotnik z ramki. Wyraenia przetumacz na jz. polski

fascia popliteus,a,um ; transversarius,a,um ; cribrosus,a,um ; subcutaneus,a,um ;
parotideus,a,um

musculus infraspinatus,a,um ; interosseus,a,um ; rhomboideus,a,um ;
pterygoideus,a,um ; pectinatus,a,um

vena cephalicus,a,um ; choroideus,a,um ; pericardiacus,a,um ; subclavius,a,um ;
thyroideus,a,um

ligamentum arcuatus,a,um ; coronarius,a,um ; denticulatus,a,um ; interosseus,a,um ;
cruciatus,a,um

fissura petrosquamosus,a,um ; tympanomastoideus,a,um ; medianus,a,um ;
petrotympanicus,a,um

nervus thoracicus,a,um ; thyroideus,a,um ; zygomaticus,a,um ;
pterygopalatinus,a,um ; saphenus,a,um

linea arcuatus,a,um ; intermedius,a,um ; trapezoideus,a,um ;
intertrochantericus,a,um ; albus,a,um

ganglion stellatus,a,um ; tympanicus,a,um ; cardiacus,a,um ; splanchnicus,a,um ;
thoracicus,a,um

ramus thyroideus,a,um ; sympathicus,a,um ; periphericus,a,um ; meningeus,a,um ;
pancreaticus,a,um

membrana vitreus,a,um ; fibrosus,a,um ; thyroideus,a,um ; obturatorius,a,um ;
interosseus,a,um



2. Wstaw waciwe kocwki w miejsca kropek.

sulc... obturatori... bruzda zasonowa
arteri... ophthalmic... ttnica oczna
tor... palatin... wa podniebienny
sutur... palatin... transvers... szew podniebienny poprzeczny
ligament... poplite... obliqu... wizado podkolanowe skone
sell... turcic... siodo tureckie
muscul... thoracic... long... misie piersiowy dugi
palat... osse... podniebienie kostne
scapul... dextr... opatka prawa
tubercul... pubic... guzek onowy


52
3. W podanych przymiotnikach zaznacz przedrostek lub przyrostek i zwr uwag na jego
rol. Przetumacz wyraenia na jz. polski.

musculus supraspinatus fossa infraspinata membrana interossea
fascia subcutanea musculi intertransversarii linea intertrochanterica
pericardium fibrosum bursa subtendinea musculus infraspinatus
linea arcuata fascia endothoracica fossa supraspinata
musculus serratus ramus circumflexus rami pericardiaci
nodi lymphatici epigastrici musculi supraspinati truncus subclavius
angulus subpubicus area subcallosa arteria circumflexa
arteria epigastrica bulbus olfactorius bursa subcutanea
capsula fibrosa nucleus caudatus cavum infraglotticum
cellula mastoidea colon sigmoideum conus arteriosus
corpusculum nervosum crista intertrochanterica ligamentum venosum
diabetes insipidus glandulae sudoriferae glomeruli olfactorii
discus interpubicus fascia endothoracica gyrus dentatus
tuba uterina fossa coronoidea fossa scaphoidea

4. Wybierz poprawny przymiotnik dla poszczeglnych rzeczownikw. Wyraenia
przetumacz na jz. polski

ventriculus 1) sinisterus
2) sinister
3) sinstrus

diameter 1) transversum
2) transversus
3) transversa
incisura 1) cardiacum
2) cardiaca
3) cardiacus
ganglion 1) thoracicus
2) thoracicon
3) thoracicum

diabetes 1) mellitum
2) mellita
3) mellitus
polypus 1) fibrinosa
2) fibrinosum
3) fibrinosus
tuberculum 1) obturatoria
2) obturatorium
3) obturatorion
fascia 1) latum
2) latus
3) lata
oculista 1) bonus
2) bona
3) bonum

5. Podane wyraenia zamie na pluralis. Przetumacz na jz. polski.

glandula oesophagea nervus accessorius
ramus pterygoideus vena arcuata
ganglion phrenicum spatium interosseummetacarpi
cellula pneumatica iunctura cartilaginea cranii
oculus sinister bursa subtendinea musculi sartorii

6. Ponisze wyraenia zamie na singularis. Przetumacz na jz. polski.

venae tympanicae ligamenta flava
canaliculi caroticotympanici vertebrae thoracicae
fossae digastricae nodi lymphatici
folliculi lymphatici solitarii venulae stellatae
arteriae coronariae nervi olfactorii
musculi incisivi glandulae mammariae
glandulae sudoriferae rami pharyngei
pori sudoriferi ganglia thoracica




53
7. Wyraenia w nawiasach postaw w odpowiednim przypadku. Przetumacz na jz. polski.

nucleus accessorius (nervus oculomotorius) tunica mucosa (tuba uterina)
vena obliqua (atrium sinistrum) tela choroidea (ventriculus quartus)
ramus ovaricus (arteria uterina) tuberculum (nucleus cuneatus)
ostium pharyngeum (tuba auditiva) discus (nervus opticus)
fissura (ligamentum venosum) musculus (digitus minimus)
musculus quadratus (lumbi,orum m) trigonum (nervus hypoglossus)
lobulus (glandula mammaria) vagina (musculus rectus)
sulcus (arteria subclavia) apertura mediana (ventriculus quartus)
vena (septum pellucidum) nucleus motorius (nervus trigeminus)
papilla (nervus opticus) fundus (vesica fellea)

8. Okrel moliwy przypadek i liczb dla poniszych wyrae. Przetumacz wyraenia na jz.
polski.

membranarum interossearum crista mammaria nodos lymphaticos gastricos dextros
ligamento popliteo obliquo atrii sinistri arteriam subclaviam
saccum vitellinum primitivum ligamenta arteriosa nervi optici
bronchiolis respiratoriis cellulae giganteae musculorum rhomboideorum
musculum gluteum maximum ganglii autonomici palatum osseum

9. Utwrz przymiotniki (I i II dekl.) od podanych rzeczownikw. Przetumacz je na jz.
polski.

amygdala, ae f foveola, ae f musculus, i m
nervus, i m ligamentum, i n membrana, ae f
lamina, ae f spina, ae f colon, i n
tuba, ae f aorta, ae f vena, ae f
anaemia, ae f morbus, i m diabetes, ae m

10. Przetumacz na jz. polski.

De medicis
Medicus est vir artis medicae gnarus, qui eam in clinicis et nosocomiis vel valetidinariis
exercet. Vulgo doctor vocatur. Medicus peritus, ordinator, clinicae praestat. Ibi una cum
aliis medicis, e. g. chirurgo, cardiologo, oculista sive ophthalmologo, paediatro,
neurologo, anaesthesiologo ceterisque aegrotis adest.
Medici observant vultum aegroti, habitum, cutem, capillos atque urinam, sputum
mucumque examinant. Etiam formam et locum seu positionem organorum explorant.
Anamnesis, palpatio, auscultatio et percussio medicis ad bonam diagnosim magnum
auxilium est. Medici signa morborum diligenter observare debent. Nam opus
medicorum est sanitas et curatio hominum.
Una cum medicis multae infirmariae in clinicis laborant, quae aegrotos et aegrotas
tuentur.

11. Przetumacz nastpujace wyraenia przyimkowe na jz. aciski.

przez bruzd zasonow na grzebieniu zasonowym pomidzy ebrami prawdziwymi
od szyjki anatomicznej bez komrek sutkowych nad kres chropaw
przy bonie midzykostnej do kresy biaej w jelicie grubym
z bon zewntrzn wok ttnicy nadbrzusznej pod gaziami ogoniastymi
w dole nadgrzebieniowym z minia prostego z wzami chonnymi


54
12. Zaszereguj do odpowiedniej rubryki przymiotniki po przetumaczeniu na jz. aciski
wykorzystujc przyrostki wg wzoru:

A B C D E F G
-atus, a, um

zaopatrzony
w co , w
ksztacie
czego
-ideus, a, um

podobny do,
w ksztacie
czego
-osus/-lentus,
a,um
peny czego,
obfitujcy

-icus/-ius/-inus/
-arius
wyraajcy
przynaleno,
zwizek
-orius,a,um

odnoszcy
si do,
sucy do
czego
-fer, fera, ferum

przenoszcy
co
-(ac)eus,a,um

zoony z
czego

chrzstkowy elastyczny= sprysty okrnicowy
gardowy aortalny gbczasty
jajnikowy krwionony dkowaty=deczkowaty (ko)
guziczny ttniczy mlekonony
chonny= limfatyczny kostny gwkowaty
czworoboczny przeponowy piersiowy
jarzmowy ukowaty migdakowaty
kreniowy gwiadzisty (zwj) ksiycowaty
mleczonony=mleczowy sucy do ucia szecienny
rokowaty odkowy tarczowy=tarczowaty
tuszczowy wtrobowy stwardniay
ylny sitowy rwnolegoboczny
trzewny oddechowy wzrokowy
zasonowy podkolanowy nalewkowaty
wydzielniczy zbaty promienisty
pcherzowy trzustkowy ciowy
zaopatrzony w klin woszczynowy wiecowaty/dziobiasty (wyrostek )

13. Przetumacz ponisze wyraenia na jz. aciski.

przez
(ttnica nadbrzuszna; wizado podkolanowe skone; bruzda zasonowa;
wymiar poprzeczny)
na/w
(kaletka luzowa; nerw zasonowy; gruczoy wchowe; kresa skona; pat
rodkowy)
pomidzy
(minie midzykostne; ttnice ukowate; wizada rdstopne; oskrzelka
oddechowe )
z (kim? czym?)
(nerw skrny; okrnica esowata; wizado prawe; prawe ujcie ylne; nos
zewntrzny)
przy
(jdra ukowate; kaletka podskrna; pcherzyk ciowy; szyjka anatomiczna;
guzek onowy )
z powodu
(niedokrwisto zoliwa; omdlenie; tracheotomia rodkowa; padaczka
objawowa; grypa )

Zwroty i sentencje
1 Verba docent, exempla trahunt.
2 Ad multos annos.
3 Littera scripta manet.
4 Post factum.
5 Circulus vitiosus
6 In extenso
7 Pleno titulo P. T.
8 Medicus medico amicus est
9 Ipso facto
10 Ad deliberandum

55

7. Deklinacja III rzeczownikw i przymiotnikw _


Deklinacja III obejmuje rzeczowniki i przymiotniki we wszystkich trzech rodzajach.
Poznajemy j po kocwce is w genetiwie singularis.


7.1. Rzeczowniki rwno- i nierwnozgoskowe

Rzeczowniki w III deklinacji dziel si na:
- rwnozgoskowe = rwnosylabowe , tj. takie, ktre maj w nominatiwie i genetiwie
rwn ilo sylab np.:
nom. ba-sis au-ris ca-na-lis syn-des-mo-sis
gen. ba-sis au-ris ca-na-lis syn-des-mo-sis
(basis, is f ) (auris, is f ) (canalis, is m) (syndesmosis, is f)

- nierwnozgoskowe = nierwnosylabowe, tj. takie, ktre maj w genetiwie o jedn
sylab wicej ni w nominatiwie np.:
nom. mar-go pars cor-pus o-pe-ra-tio
gen. mar-gi-nis par-tis cor-po- ris o-pe-ra-tio-nis
(margo, marginis m) (pars, partis f) (corpus, corporis n) (operatio, onis f)


7.2. Wzory odmian III deklinacji

Rzeczowniki w III deklinacji odmieniaj si wedug trzech wzorw odmian, ktre rni si
kocwkami w trzech przypadkach, tj. w abl. sing., nom. plur., gen. plur. (pozostae
kocwki s wsplne)

wzr odmiany abl. sing.
m f n
nom plur.
m f n
gen. plur.
m f n
spgoskowy -e -es -a -um
samogoskowy -i -es -ia -ium
mieszany -e -es -ia -ium

7.2.1. Wzr spgoskowy

Wedug tego wzoru odmieniaj si:
a) rzeczowniki nierwnozgoskowe, ktrych temat koczy si na jedn spgosk, np.:
paries, et-is m ; depressio, onis f ; foramen, inis n
b) rzeczowniki pochodzenia greckiego
larynx, yngis m ; pharynx, yngis m
c) niektre rzeczowniki rwnozgoskowe
mater, matris f ; pater, patris m ; iuvenis, is m ; canis, is m
d) wyjtkowo
hepar, atis n
e) przymiotniki w stopniu wyszym
maior, ius superior, ius anterior, ius
minor, us inferior, ius posterior,ius

56

7.2.2. Wzr samogoskowy

Wedug tego wzoru odmieniaj si:
a) rzeczowniki rodzaju nijakiego zakoczone w nom. sing. na e, -al., -ar
rete, is n ; animal, alis n ; calcar, aris n
b) rzeczowniki rwnozgoskowe pochodzenia greckiego zakoczone na (s)is :
basis, is f ; hypophysis, is f ; symphysis, is f ; diagnosis, is f
Nota bene: te rzeczowniki maj w acc. sing kocwk im lub in
c) przymiotniki w stopniu rwnym oraz imiesowy czasu teraniejszego :
acer, acris, acre ; frontalis, frontale ; simplex, icis ; descendens, entis


7.2.3. Wzr mieszany

Wedug tego wzoru odmieniaj si :
a) rzeczowniki nierwnozgoskowe, ktrych temat koczy si na wicej nii jedn
spgosk
dens, dentis m ; pars, partis f ; os, ossis n
Nota bene: rzeczowniki jednosylabowe maj genetiwus w penym brzmieniu.
b) rzeczowniki rwnozgoskowe zakoczone w nom. sing. na is lub es
canalis, is m ; auris, is f ; pubes, is f ;

Nota bene: pelvis, is f ; febris, is f ; tussis, is f ; tuberculosis, is f mog mie w acc.
sing. kocwk
em lub im , a w abl. sing. e lub -i



7.3. Zestawienie kocwek w III deklinacji we wszystkich wzorach

casus m f n
singularis
nominativus rne
genetivus -is
dativus -i
accusativus -em /-im (-in) = nom
ablativus -e / -i
vocativus= nominativus = nom
pluralis
nominativus -es -a / -ia
genetivus -um / -ium
dativus -ibus
accusativus -es -a / -ia
ablativus -ibus
vocativus= nominativus = nom





57
Przykady na poszczeglne wzory.

wzr
splgoskowy
margo liber ; corpus spongiosum ; caput laesum ; apex pulmonis ;
impressio cardiaca

vulnus contusum ; otitis media ; sectio caesarea ; operatio palliativa
; coma uraemicum

wzr
samogoskowy
rete venosum ; dosis minima ; vis therapuetica ; exemplar bonum ;
synchondrosis

sclerosis disseminata ; metastasis carcinomatosa ; necrosis simplex
; ulcus rodens

wzr
mieszany
auris media ; os cuneiforme ; pars thoracica ; canalis alimentarius ;
mors subita

febris continua ; mors subita ; cor atheromatosum ; pelvis angusta ;
frons quadrata


Exercitationes

1. Podaj gen. singularis w penym brzmieniu. Wyrazy przetumacz na jz. polski.

extremitas, atis f auris, is f pulmo, onis m canalis, is f
corpus, oris n impressio, onis f symphysis, is f tuberositas, atis f
paries, etis m tuber, eris n systema, atis n tumor, oris m
lymphoma, atis n duodenitis, idis f luxatio, onis f thorax, acis m
tendo, inis m hepar, atis n pancreas, atis n carcinoma, atis n
ulcus, eris n operatio, onis f abdomen, inis n diaphragma, atis n

2. Okrel wzr dla rzeczownikw z poprzedniego wiczenia.

3. Zamie na liczb mnog nastpujce rzeczowniki. Przetumacz na jz. polski.

calix, icis m basis, is f femur, oris n rete, is n
pulmo, onis m ren, renis m tendo, inis m trochanter, eris m
corpus, oris cartilago, inis f symptoma, atis n regio, onis f
cervix, icis f os, ossis n foramen, inis n caput, itis n
crus, cruris n radix, icis f articulatio, onis f ren, renis m

4. Okrel, w ktrym stopniu s podane przymiotniki a nastpnie podaj wzr odmiany.
Przetumacz na jz. polski.

abdominalis, e impar, imparis pleuralis, e manualis, e
superior, ius tibialis, e piriformis, e anterior, ius
recurrens, entis maior, ius hepatogenes, is communicans, antis
pulmonalis, e descendens, entis cranialis, e cervicalis, e
inferior, ius palmaris, e minor, us acer, acris, acre



58
5. Wybierz odpowiedni przymiotnik z nawiasu. Wyraenia przetumacz na jz. polski.

ren (dexter, a, um) (migrans, antis) regio (pulmonalis, e) (superior, ius)
extremitas (inferior, ius) (sinister, a, um) rete (venosus, a, um)
morbus (ulcerosus, a, um) (recurrens, entis) laryngitis (chronicus, a, um)
paries (anterior, ius) cordis pars (descendens, entis) coli
hypertensio (arterialis, e) impressio (cardiacus, a, um)
auris (internus, a, um) os (frontalis, e)
pes (varus, a, um) cor (adiposus, a, um)
pulvis (subtilis, e)

6. Przetumacz wyraenia na jz. polski. Okrel przypadek poszczeglnych wyrazw.

1 musculus flexor hallucis longus
2 articulationes interphalangeae pedis
3 os naviculare
4 musculus levator scapulae
5 tuber calcanei
6 vagina synovialis tendinis musculi levatores costarum
7 musculus erector spinae
8 venter anterior musculi digastrici
9 musculus transverses thoracis
10 extremitas proximalis tibiae

7. Wpisz odpowiednie kocwki przymiotnikw. Wyraenia przetumacz na jz. polski.

cavitas glenoidal tuberositas sacral vertebrae cervical
ligamentum palmar basis ossis sacr foramen sacral pelvin
os triangular columna vertebral linea temporal
incisura trochlear fossa iugular sulcus pulmonal
foramen obturat fovea costal trannsversal apertura thoracis super



Zwroty i sentencje
1 Respice finem!
2 Amor caecus.
3 Si digitum porrexeris, manum invadet
4 Omnis in arte sua sapiens.
5 Vox clamantis in deserto.
6 Requiescat in pace. (RIP)
7 Venter aures non habet.
8 Repetitio iuvat.
9 Non in solo pane vivit homo.
10 Unus flos non facit ver.

59
8. Wzr spgoskowy. Odmiana_______ ___ _____





Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne,
farmaceutyczne
mianownictwo diagnostyczne
margo, inis m carcinoma, atis n
ossificatio, onis f gingivitis, idis f
cartilago, inis f carnificatio, onis f
corpus, oris n cicatrix, icis f
latus,eris n varix, icis f
humor,oris m ulcus, eris n
systema, atis n vulnus, eris f
foramen, inis n trauma, atis n
paries, etis m degeneratio, onis f
caput, itis n oedema, atis n
hepar, atis n resectio, onis f
pulmo, onis m amputatio, onis f
pulvis, eris m luxatio, onis f
iniectio, onis f infiltratio, onis f


Przykady odmian wg wzoru spgoskowego

casus singularis pluralis
margo superior
nom. margo superior margines superiores
gen. marginis superioris marginum superiorum
dat. margini superiori marginibus superioribus
acc. marginem superiorem margines superiores
abl. margine superiore marginibus superioribus
cartilago epiglottica
nom. cartilago epiglottica cartilagines epiglotticae
gen. cartilaginis epiglotticae cartilaginum epiglotticarum
dat. cartilagini epiglotticae cartilaginibus epiglotticis
acc. cartilaginem epiglotticam cartilagines epiglotticas
abl. cartilagine epiglottica cartilaginibus epiglotticis
foramen ischiadicum maius
nom. foramen ischiadicum maius foramina ischiadica maiora
gen. foraminis ischiadici maioris foraminum ischiadicorum maiorum
dat. foramini ischiadico maiori foraminibus ischiadicis maioribus
acc. foramen ischiadicum maius foramina ischiadica maiora
abl. foramine ischiadico maiore foraminibus ischiadicis maioribus

e es / a um

60

8.1. Sowotwrstwo. Przyrostki aciskie


Za pomoc sufiksw tworzy si rzeczowniki oznaczajce stan, sprawc czynnoci oraz jej
wynik i inne.


przyrostek znaczenie przykad tumaczenie
-tor, -sor sprawca
czynnoci/dziaania
erector (musculus)
supinator (musculus)
depressor (musculus)
prostownik
odwracacz
obniacz

-or pewien stan rubor, oris m
tumor, oris m
calor, oris m
zaczerwienienie
guz
gorco

-tas
-itas
-etas
oznacza waciwo,
jako (pochodzi od
czasownika lub
przymiotnika); stan
fragilitas, atis f
tuberositas, atis f
graviditas, atis f
amliwo
guzowato
cia


-tudo oznacza rzeczownik
utworzony od
przymiotnika
crassitudo, inis f
longitudo, inis f
altitudo, inis f
grubo
dugo
wysoko

-tio, -sio oznacza wynik dziaania dilatatio, onis f
flexio, onis f
inhalatio, onis f
rozszerzanie
zginanie
wdychanie

-itis okrela stany zapalne hepatitis, idis f
otitis, idis f
laryngitis, idis f
zapalenie wtroby
zapalenie ucha
zapalenie krtani

-oma * w terminologii klinicznej
oznacza nowotwr
lub inny stan chorobowy
carcinoma, atis n
myoma, atis n
haematoma, atis n
rak
miniak
krwiak


Nota bene! *
Wyrazy pochodzenia greckiego zakoczone na (o)ma maj w datiwie i ablatiwie pluralis kocwk
is zamiast ibus.









61
Exercitationes

1. Podaj gen. sing. w penym brzmieniu. Zaznacz temat rzeczownika. Przetumacz na jz.
polski.

pulmo, onis m corpus, oris n lipoma, atis n (gr)
liquor, oris m extremitas, atis f abdomen, inis n
paries, etis m diaphragma, atis n (gr) femur, oris n
functio, onis f gastritis, idis f articulatio, onis f
cortex, icis m latus, eris n caput, itis n

2. Zamie na pluralis nastpujce rzeczowniki. Przetumacz na jz. polski.

tendo, inis m operatio, onis f granulatio, onis f
calix, icis m cartilago, inis f intersectio, onis f
cuspis, idis f digitatio, onis f pes, pedis m
impressio, onis f foramen, inis n pulmo, onis m
ren, renis m paries, etis m regio, onis f
margo, inis m radix, icis f sphincter, eris m

3. Wyrazy w nawiasach postaw w odpowiednim przypadku. Wyraenia przetumacz na jz.
polski.

agger (nasus, i m ) cavum (os, oris n) fascia (crus, cruris n)
apex (lingua, ae f) cervix (vesica, ae f) corpus (pancreas, atis n)
articulatio (caput, itis n) costae commisura (fornix, icis m) corpusculum (ren, renis m)
bifurcatio (trachea, ae f) falx (cerebellum, i n ) lobus (hepar, atis n)
caput (femur, oris n) fascia (diaphragma, atis n) fornix (pes, pedis m)
paries (abdomen, inis n) trabecula (lien, lienis m) lobus (pulmo, onis m )

4. Uzgodnij formy przymiotnikw dla nastpujcych rzeczownikw. Przetumacz na jz.
polski.

margo, inis m

anterior, ius ; liber, era, erum ; superior, ius ; squamosus, a, um ; inferior, ius
paries, etis m externus, a, um ; anterior, ius ; mastoideus, a, um ; posterior, ius ; superior,
ius
regio, onis f epigastricus,a, um ; posterior, ius ; respiratorius, a, um ; anterior, ius ;
hypogastricus, a, um
crus, cruris n

anterior, ius ; dexter, a, um ; posterior, ius; longus, a, um ; sinister, a, um

5. Uzupenij nazwy czynnoci mini odpowiednio do nazwy mini. Przetumacz na jz.
polski.

musculus abductor hallucis
abductio
musculus erector spinae

musculus adductor pollicis

musculus extensor carpi

musculus compressor naris

musculus flexor digiti minimi

musculus constrictor pharyngis

musculus levator scapulae

musculus corrugator supercillii

musculus masticator

musculus depressor anguli oris

musculus pronator antebrachii

musculus detrusor vesicae

musculus rotator cervicis

musculus dilatator pupillae

musculus supinator antebrachii


62

6. Przetumacz na jzyk aciski wyraenia anatomiczne.

ukad oddechowy guz kulszowy opona (mzgowa) twarda
staw eliptyczny kora nerki lewj ciana tylna
korze tylny koczyna grna puco prawe
ciao szkliste czynno wtroby okolica nadbrzuszna
otwr lepy brzeg dolny brzusiec tylny
koniec przedni wycisk sercowy guzowato poladkowa

7. Przetumacz wyraenia przyimkowe na jz. aciski.

przez otwr wielki w jamie klatki piersiowej
na prawej stopie przy cianie zewntrznej
pomidzy miniami dwigaczami eber wok okolicy uda
od trzonu mostka przez chrzstki nosa
z brzegiem przednim do jamy ustnej waciwej
W okolicy gowy ze stawu gowy ebra
bez guzka zasonowego przedniego od szczytu puca lewego
pomidzy nerkami do trzustki
do wtroby w ledzionie
bez zwieracza odwiernika na miniu prostowniku palucha

8. Przetumacz zdania na jz. polski.

1 Renes organon par sunt.
2 Unus animalium homo, cerebrum habet amplissimum et humidissimum. (Du Laurens)
3 Ren dexter sinistro profundior locatur.
4 Situs diaphragmatis inter abdomen et thoracem obliquus est.
5 Thorax complectitur partem tracheae, pulmones, cor et pericardium .
6 Encephalon in cavo cranii iacet.
7 In omnibus digitis tres adsunt phalanges excepto pollice in quo duo tantummodo occurunt.
8 Palpebrae sunt tegumenta oculorum.
9 Sceleton dividitur in caput, truncum et extremitates seu membra .
10 Facies dividitur in maxillam superiorem et inferiorem sive mandibulam.

9. Przetumacz na jz. polski.

Parietes cavi nasi.
Septum nasi osseum cavum nasi in duas (2) partes dividit. Utraque dimidia cavi nasi
quinque (5) parietes habet: parietem superiorem, inferiorem, lateralem, medialem et
posteriorem. Paries lateralis composita est, qui cetera ossa continet: os nasale, faciem
nasalem corporis et processum frontalem maxillae, os lacrimale, labyrinthum ossis
ethmoidalis, concham inferiorem, laminam perpendicularem ossis palatini et laminam
medialem processus pterygoidei ossis sphenoidalis. Paries medialis sepii nasi ossei In
parte superiore lamina perpendiculari ossis ethmoidalis, vomere, spina nasali ossis
frontalis formatur. In parte posteriore paries medialis sepii nasi ossei ostro ossis
sphenoidalis, in parte inferiore crista basali maxillae et ossis palatini formatur.







63

10. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1 Ciao czowieka skada si z gowy, korpusu i koczyn.
2. Wtroba ley pod przepon
3 Opucna pokrywa puca.
4 W klatce piersiowej s 3 jamy surowicze: jama opucnej prawa i lewa oraz jama osierdzia.
5 Choroby oczu s niebezpieczne.
6 Nerki le w okolicy ldwi w czci tylnej brzucha.
7 Wtroba jest narzdem wytwarzajcym .
8 Puca wypeniaj jamy opucnej
9 Obieg krwi wikszy(duy) jest o wiele duszy od obiegu krwi mniejszego.(maego)
10 Wtroba jest zaliczana do gruczow trawiennych

11. Przetumacz proste wyraenia diagnostyczne na jz. polski.

Fractura colli femoris Haemorrhagia ex cicatrice
Infectio vulneris Ulceratio crurum
Observatio abdominis Amputatio renis sinistri
Dolores posttraumatici Oedema membri inferioris
Tumor pulmonis dextri Traumata multa capitis
Operatio herniae inguinalis Suspicio commotionis cerebri
Status post hepatitidem. Observatio pancreatitidis
Distorsio pedis sinistri. Luxatio coxae congenita.

12. Przetumacz nastpujce wyraenia diagnostyczne.na jz.aciski

przerzuty
nowotworowe do:
nerek ; wtroby ; ledziony ; wzw chonnych ; puca ; krtani ; puc ;
mzgu
operacja z powodu: raka wargi ; zapalenia wyrostka robaczkowego ; ttniaka serca ; zamania
goleni
stan po: zapaleniu wtroby ; niedokrwistoci ; krwotoku ; operacji ; skrceniu
stopy lewej
podejrzenie : cukrzycy ; zapalenia trzustki ; zapalenia puc ; astmy ; wstrznienia
serca
obserwacja co do: choroby ukadowej ; zapalenia nerek ; zwichnicia biodra lewego
biaaczki ;
z powodu: ttniaka ; krwotoku ; pknicia ledziony ; znieksztacenia ;
przemieszczenia



Zwroty i sentencje
1 Honores mutant mores
2 Sine labore non erit panis in ore.
3 Consuetudo est altera natura.
4 Ne omnibus credas.
5 Tempora mutantur et nos mutamur in illis.
6 Panem et circenses.
7 Necessitas artium mater.
8 Testimonium maturitatis.
9 Curriculum vitae.
10 Salus aegrotorum suprema lex.

64

9. Wzr samogoskowy. Odmiana _________________







Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne
mianownictwo diagnostyczne
rete, is n sarcoidosis, is f (gr)
basis, is f (gr) anamnesis, is f (gr)
symphysis, is f (gr) metastasis, is f (gr)
hypophysis, is f (gr) necrosis, is f (gr)
synchondrosis, is f (gr) neurosis, is f (gr)
synostosis, is f (gr) stenosis, is f (gr)
syntenosis, is f (gr) agenesis, is f (gr)
syndesmosis, is f (gr) paralysis, is f (gr)
epiphysis, is f (gr) cirrhosis, is f (gr)

Nota bene!
Czasami odmienia si we wzorze samogoskowym rwnie kilka rzeczownikw ze wzoru
mieszanego, np.: pelvis, is f ; febris, is f ; tuberculosis,is f


Przykady odmian wg wzoru samogoskowego

casus singularis pluralis
rete mirabile
nom. rete mirabile retia mirabilia
gen. retis mirabilis retium mirabilium
dat. reti mirabili retibus mirabilibus
acc. rete mirabile retia mirabilia
abl. reti mirabili` retibus mirabilibus
dosis therapeutica
nom. dosis therapeutica doses therapeuticae
gen. dosis therapeuticae dosium therapeuticarum
dat. dosi therapeuticae dosibus therapeuticis
acc. dosim/in therapeuticam doses therapeuticas
abl. dosi therapeutica dosibus therapeuticis






i es/ ia ium

65
9.1. Sowotwrstwo w diagnostyce. Przyrostki

przyrostek znaczenie przykad tumaczenie
osis
oznacza w
mianownictwie
klinicznym proces lub
stan chorobowy
necrosis, is f (gr)
paradontosis, is f (gr)
narcosis, is f (gr)
martwica
przyzbica, parodontoza
narkoza, znieczulenie oglne
-centesis
oznacza w
mianownictwie
klinicznym nakucie,
biopsj
cardiocentesis, is f (gr)
pleurocentesis, is f (gr)
nakucie serca
nakucie opucnej
-clysis
wlew bronchoclysis, is f (gr)
phleboclysis, is f (gr)
wlew dooskrzelowy
wlew doylny
-iasis
stan chorobowy lithiasis, is f (gr)
psoriasis, is f (gr)
kamica
uszczyca
-ptosis
opadnicie blepharoptosis, is f (gr)
hepatoptosis, is f (gr)
opadnicie powieki
opadnicie wtroby
-rrhexis
pknicie, rozerwanie cardiorrhexis, is f (gr)
phleborrhexis, is f (gr)
pknicie serca
rozerwanie yy
-tripsis
kruszenie lithotripsis, is f (gr)
nephrolithotripsis, is f (gr)
kruszenie kamieni
kruszenie kamieni
nerkowych


Exercitationes

1. Przetumacz nastpujce wyraenia anatomiczne na jz. polski.

calcar pedis symphysis pubica vas afferens
rete venosum plantare exemplar bonum margo parietalis
arteria femoralis foramen ethmoidale anterius bronchus principalis dexter
vas capillare basis cranii syndesmosis tibiofibularis
musculus gracilis aponeurosis plantaris cirrhosis hepatis

2. Podane wyraenia zamie na pluralis. Przetumacz na jz. polski.

dosis minima appendix omentalis cartilago nasalis accessoria
regio thoracica lateralis arteria ciliaris posterior brevis extremitas inferior
articulatio sternocostalis divisio anterior cellula ethmoidalis posterior
calix renalis minor ductulus aberrans fascia muscularis
crus osseum ampullare foramen intervertebrale ramus nasalis internus

3. Wybierz poprawnie napisane wyraenie. Przetumacz na jz. polski.

a) pulmo dextra
b) pulmonis dextri
c) pulmone dextrum
a) foramina sacrala
b) foramina sacralia
c) foraminum sacralum
a) cellula ethmoidalia
b) cellulae ethmoidalis
c) cellulis ethmoidalis
a) vasi lymphatici
b) vas lymphatica
c) vas lymphaticum
a) rete venosum
b) reti venosa
c) retis venosis
a) ramo articulares
b) rami articulari
c) ramo articulari
a) nervus palatinus minus
b) nervi palatini minori
c) nervi palatini minores
a) dosis maximae
b) dosi maximae
c) dosin maxima
a) ductuli alveolari
b) ductuli alveolares
c) ductulo alveolare


66
4. Uzupenij brakujce kocwki w wyraeniach przyimkowych. Przetumacz te wyraenia
na jzyk polski.

ex incisura trochlear... ulnae in musculo splenio cervic...
inter nervos intercostal... circum articulation... cricothyroideam
cum truncis lumbal... apud glandulas lingual.... anterior...
ad corpus adipos... fossae ischiorectal... sine bas... cranii
per symphysim/in pubic... a condylo medial... femoris
trans ganglion cervical... superius sub hypophysi pharynge...

5. Wyrazy w nawiasach przetumacz na jz. aciski i postaw w odpowiedniej formie.
Wyraenia przetumacz na jz. polski.

in (szczyt) pulmonis dextri per (rozcigno) latam
circum (podstawa) linguae inter (puco)
cum (naczynie) sanguineo/sanguifero ex (nerka) dextro
ab (spojenie) pubica ad (ostroga) pedis
sine (sie) arterioso sub (otwr) sacrali posteriore

6. Od podanych rzeczownikw utwrz przymiotniki. Podaj formy podstawowe.
Przetumacz na jz. polski.

latus, eris n cervix, icis f lacrima, ae f
sternum, i n abdomen, inis n cilium , i n
mandibula, ae f umbilicus, i m crus, cruris n
occiput, itis n nasus, i m dorsum, i n
cerebrum, i n palma, ae f femur, oris n

7. Przetumacz na jz. polski.

De hypophysi seu glandula pituitaria
Systema endocrinum multas glandulas continet. Inter glandulas endocrinas primam
partem hypophysis tenet. Hypophysis glandula impar est. Haec glandula in facie
inferiore encephali in cavo cranii sita est. Ex duobus lobis constat. Hypophysis multa
hormona secernit.
Hormona lobi anterioris crescentiam organismi regulant. Etiam functiones aliarum
glandularum endocrinarum dirigunt.
Hormona lobi posterioris tensionem sanguinis sustinent. Atque uropoesim retinent.
Denique contractiones tunicae muscularis uteri provocant.
Aliae glandulae endocrinae sunt: glandula thyroidea, thymus, insulae Langerhansi in
pancreate, glandulae suprarenales, glandulae genitales testes (masculinae) et ovaria
(femininae).

8. Przetumacz wyraenia przyimkowe na jz. aciski.

przez misie poduny dolny przy bonie miniowej od ttnicy wtrobowej wsplnej
do okrnicy zstpujcej poniej yy podebrowej z guza ciemieniowego
z krezk grzbietow wspln do podstawy puca pod otworem gruszkowatym
pomidzy ttnicami
grzbietowymi jzyka
wok wzw oskrzelowo-
pucnych
na gaziach opucnowych i
trzewnych
nad szczelin poziom przez chrzstkozrost klinowo-
potyliczny
bez obwodu stawowego


67
9. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1 Podstawa czaszki dzieli si na podstaw czaszki zewntrzn i wewntrzn.
2 Powietrze wchodzi do puc z jamy nosowej przez nozdrza tylne, gardo i tchawic.
3. Wyrniamy rne stawy, takie jak : staw paski, zawiasowy, obrotowy, eliptyczny, kykciowy,
kulisty i siodekowy.
4 Puca s pooone w jamie klatki piersiowej.
5 W ciele ludzkim wyrniamy jam klatki piersiowej, jam brzuszn i jam miednicy.
6 Opucna pokrywa puca i wyciela klatk piersiow.
7 W odku widzimy dwa (2) otwory, dwie (2) ciany i dwa (2) brzegi.
8 ledziona ley w jamie brzusznej, w lewym podebrzu.
9 Chrzstkozrost ebra pierwszego czy chrzstk ebra pierwszego z rkojeci mostka.
10 Na klatce piersiowej jest linia porodkowa przednia od wcicia jarzmowego mostka do spojenia
onowego.

10. Przetumacz proste diagnozy na jz. polski.

Status post myorrhexin Intoxicatio ex hypervitaminosi A. Fibrosis partis marginalis hepatis
Prostatitis acuta cum
retentione urinae
Thrombosis venosa superficialis
cruris dextri
Cholecystectomia propter
cholelithiasim
Bronchiectases post
pneumoniam
Status post cardiocentesim Pneumonia in anamnesi.
Stenosis ostii arteriae
pulmonalis
Operatio propter blepharoptosim. Cirrhosis hepatis probabiliter
postalcoholica
Status post
nephrolithotripsim
Intoxicatio alimentaria Sinusitis paranasalis bacteriosa

11. Przetumacz diagnozy na jz. polski

1 Guz puca lewego z przerzutami do koci
2 Zamanie podstawy czaszki
3 Przerzuty nowotworowe do puc
4 Martwica niedokrwienna prawej nerki
5 Stuszczenie wtroby polekowe
6 Rak przerzutowy w nerce prawej
7 Ostra niewydolno oddechowa i kreniowa
8 Choroba wrzodowa odka i dwunastnicy
9 Guz trzustki z przerzutami
10 Peritonitis diffusa



Zwroty i sentencje
1 Cave canem!
2 Nulla est medicina sine Lingua Latina.
3 Non scholae sed vitae discimus.
4 Nosce te ipsum.
5 Oculus vitae sapientia
6 Verae amicitiae sempiternae sunt.
7 Qualis vita, finis ita.
8 Medicina soror philosophiae.
9 In vino veritas, in aqua sanitas.
10 Repetitio est mater studiorum

68

10. Wzr mieszany. Odmiana_________ ______________






Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne
mianownictwo diagnostyczne
auris, is f mors, mortis f
cutis, is f ars, artis f
axis, is m febris, is f *
orbis, is m tussis, is f *
canalis, is m tuberculosis, is f*
pars, partis f tabes, is f
dens, dentis m
os, ossis n
cor, cordis n
pons, pontis m
lens, lentis f
pelvis, is f *

Nota bene!
* te rzeczowniki czasami s te odmieniane we wzorze samogoskowym
pelvis, is f miednica ; febris, is f gorczka, temperatura ; tuberculosis, is f grulica
odmieniaj si we wzorze mieszanym, ale w accusatiwie singularis mog przyj kocwki
im lubem
np. ( acc. = pelvem /im ; febrem /im ; tuberculosem /-im),
a w ablatiwie singularis kocwki -i lub e
np. (abl. = pelve /i ; febre /i ; tuberculose /i)


Przykady odmian wg wzoru mieszanego

casus singularis pluralis
dens incisivus
nom. dens incisivus dentes incisivi
gen dentis incisivi dentium incisivorum
dat denti incisivo dentibus incisivis
acc. dentem incisivum dentes incisivos
abl dente incisivo dentibus incisivis
auris media
nom. auris media aures mediae
gen auris mediae aurium mediarum
dat auri mediae auribus mediis
acc. aurem mediam aures medias
abl aure media auribus mediis
e es/ a ium

69

casus singularis pluralis
canalis dentalis posterior
nom. canalis dentalis posterior canales dentales posteriores
gen canalis dentalis posterioris canalium dentalium posteriorum
dat canali dentali posteriori canalibus dentalibus posterioribus
acc. canalem dentalem posteriorem canales dentales posteriores
abl canale dentali posteriore canalibus dentalibus posterioribus
pars subcutanea
nom. pars subcutanea partes subcutaneae
gen partis subcutaneae partium subcutanearum
dat parti subcutaneae partibus subcutaneis
acc. partem subcutaneam partes subcutaneas
abl parte subcutanea partibus subcutaneis
os temporale
nom. os temporale ossa temporalia
gen ossis temporalis ossium temporalium
dat ossi temporali ossibus temporalibus
acc. os temporale ossa temporalia
abl osse temporali ossibus temporalibus


10.1. Nieregularnoci w odmianie III deklinacji


10.1.1. Rzeczownik vas, vasis n
naczynie, odmienia si w singularis wg deklinacji III we wzorze spgoskowym, natomiast
w pluralis odmiana jest wg deklinacji II

casus singularis pluralis
vas capillare lymphaticum
nom. vas capillare lymphaticum vasa capillaria lymphatica
gen vasis capillaris lymphatici
vasorum capillarium lymphaticorum
dat vasi capillari lymphatico vasis capillaribus lymphaticis
acc. vas capillare lymphaticum vasa capillaria lymphatica
abl vase capillari lymphatico vasis capillaribus lymphaticis

10.1.2. Rzeczownik vis, - f
sia, moc, nie posiada genetiwu ani datiwu singularis. W akusatiwie singularis ma kocwk
-im . W pluralis odmienia si regularnie od tematu vir- we wzorze samogoskowym

casus singularis pluralis
vis occulta
nom. vis occulta vires occultae
gen --- virium occultarum
dat --- viribus occultis
acc. vim occultam vires occultas
abl vi occulta viribus occultis


70

10.1.3. Odmiana we wzorze mieszanym lub samogloskowym
rzeczowniki: pelvis,is f : febris, is f ;
tuberculosis, is f ; tussis, is f


10.1.4. Rzeczowniki pochodzenia greckiego zakoczone na (o)ma
(np. symptoma ; myoma ) maj w pluralis w datiwie i ablatiwie is zamiast ibus
np. (symptomatis ; myomatis)


10.1.5. Rzeczownik hepar, atis n
wtroba, odmienia si wg wzoru spgoskowego.


10.1.6. Przymiotnik vetus, eris
stary, odmienia si wg wzoru spgoskowego.







Exercitationes

1. Dopasuj odpowiednie przymiotniki dla podanych rzeczownikw. Przetumacz na jz.
polski.

os brevis,e ; cuboideus, a, um ; centralis, e ; frontalis, e ; hamatus, a, um :
lunatus, a, um
pars ascendens, entis ; distalis, e ; lacrimalis, e ; osseus, a, um ; cardiacus, a, um ;
nasalis, e ;
canalis nutricius, a, um ; dentalis, e ; venosus, a, um ; vertebralis, e ; mastoideus, a,
um ; biliaris, e
systema digestorius, a, um ; respiratorius, a, um ; circulatorius, a, um ; nervosus, a,
um ; urogenitalis, e

2. Przetumacz nastpujce wyraenia na jz. polski.

auris externa canalis acusticus pars buccalis
pelvis maior vis vitalis diameter obliqua
cor sinistrum venter frontalis falx inguinalis
lens artificialis pelvis maior os cuneiforme intermedium
clunis sinistra dens mollaris natis dextra
systole atriorum (atrialis) papilloma malignum febris gravis continua
metastasis carcinomatosa frons quadrata mors subita
symptoma cardinale bronchitis acuta tuberculosis pulmonum secundaria
cicatrix vetus diagnosis falsa diastole ventriculorum (ventricularis)




71

3. Zaznacz jaka jest poprawna forma pluralis dla nastpujcych rzeczownikw. Przetumacz
na jz. polski.

musculus, i m
a) musculum
b) musculi
c) muscula
d) muscules
fossula, ae f
a) fossuli
b) fossulae
c) fossules
d) fossula
paries, etis m
a) parieses
b) parieti
c) parieta
d) parietes
index, icis m
a) inexes
b) indices
c) indexices
d) indexici

periodus, i f
a) perioda
b) periodi
c) periodes
d) periodusi
myoma, atis n
a) myomae
b) myomi
c) myomatia
d) myomata
pes, pedis m
a) peses
b) pesis
c) pedes
d) pedis
radix, icis f
a) radixes
b) radici
c) radica
d) radices

salus, utis f
a) salutis
b) saluta
c) saluses
d) salutes
margo, inis m
a) marges
b) margina
c) margines
d) margonis
canalis, is m
a) canales
b) canalis
c) canali
d) canala
calix, icis m
a) calices
b) calixes
c) calici
d) calica

latus, eris n
a) lateri
b) lati
c) latum
d) latera
regio, onis f
a) regiona
b) regies
c) regiones
d) regionis
epidydimis, idis f
a) epidydimes
b) epidydimidi
c) epidydimida
d) epidydimides
foramen, inis n
a) foramines
b) foramina
c) foramini
d) foramena

corpus, oris n
a) corpores
b) corpusa
c) corpora
d) corpori
organon, i n
a) organi
b) organa
c) organum
d) organes
phalanx, angis f
a) phalangi
b) phalanges
c) phalangia
d) phalanxes
ren, renis m
a) renis
b) renes
c) reni
d) rena

crus, cruris n
a) crusis
b) crusa
c) crures
d) crura
ligamentum, i n
a) ligamenti
b) ligamenta
c) ligamentus
d) ligamentum
pars, partis f
a) partes
b) pares
c) partis
d) parietes
trochanter, eris m
a) trochanteres
b) trochantera
c) trochanteri
d) trochanterus



4. Wyrazy w nawiasach postaw w gen. singularis. Wyraenia przetumacz na jz. polski.

limen (nasus) ossa (pes) ulcus (crus sinistrum)
anteversio (uterus) apex (cor) ablatio (retina)
apex (os) sacri medulla (ossa) coarctatio (aorta)
rubor (labia) radices (dentes canini) commotio (cerebrum)
musculus arrector (pilus) partes (corpus humanum) observatio (bronchitis chronica)
corpus (homo) diaphragma (pelvis) symptomata (carcinoma)
viscera (caput) planta (pes dexter) cirrhosis (hepar)





72

5. Dopasuj odpowiednie przymiotniki do podanych wyrazw. Przetumacz wyraenia na jz.
polski.

pars tympanicus, a, um ; descendens, entis ; lateralis, e ; abdominalis, e ;
osseus, a, um ; liber, a , um
dens caninus, a, um ; mobilis, e ; molaris, e ; incisivus, a, um ; persistens, entis ;
pr(a)emolaris, e
canalis alimentarius, a, um ; caroticus, a, um ; femoralis, e ; alimentaris,e ;
obturatorius, a, um ; sacralis,e
pelvis renalis, e ; infantilis, e ; rhachiticus, a, um ; planus, a, um ; ovalis, e ;
abnormis, e ; angustus, a, um
os zygomaticus, a, um ; nasalis, e ; pelvicus, a, um ; brevis, e ; hamatus, a , um ;
cranialis, e ; sacralis,e
nephritis acutus, a, um ; bilateralis, e ; degenerativus, a, um ; tubularis, e ;
metastaticus, a, um ; dexter, a, um

6. Dopasuj odpowiedni przymiotnik dla wymienionych rzeczownikw. Wyraenia
przetumacz na jz. polski.




7. Wyrazy w nawiasach postaw we waciwym przypadku. Przetumacz na jz. polski.

arteria princeps (pollex) vena efferens (hepar) ramus (crus dextrum)
dolor post (extractio) (dens) cavitas (larynx) pars libera (membrum superius)
dorsum (pes) transfusio (sanguis) nervus dorsalis (corpus trapezoideum)
corpus (pancreas) radix (pulmo) musculus (diaphragma) (pelvis)
regio (abdomen) pars dorsalis (pons) vas longum portale (hypophysis)

minus ; frontalis ; sinistrum

foramen ......
lobus ............
cor ......
sinister ; malignum ; thoracica

vertebra ......
pes ...............
neoplasma ..........
ascendens; sigmoideum; chirurgicum

colon ..........
arteria .........
collum ...........

perniciosa ; urogenitale ; noster

diaphragma ...........
anaemia ............
oculista ..............

adiposum ; mediale ; nova

methodus .........
corpus ...........
crus .................

therapeutica ; anterior ; lymphaticum

vas.........
vis .........
paries ..............

cuneiforme ; molaris ; subita

dens .........
mors .........
os .....

chronica ; maior ; alimentarius

canalis ............
laryngitis .......
pelvis .............

abdominali ; posterior ; ischiadicum

tuber .....
pars .........
venter .......

motoria ; renalis ; superior

calix ............
fornix .......
radix .......

obliqua ; pia ; bifidus

diameter ..........
ureter ............
mater ..............

mastoideus ; sinister ; gastrica

regio .....
margo ..........
pulmo ...........

73
8. Uzupenij miejsca wykropkowane. Przetumacz wyraenia na jz. polski.

inter muscul... pectoral... maior...

pars clavicular... in clavicul...
glandula submandibular... in angul.. inferior...
trigoni submandibular...
diaphragma inter cav... abdomin... et thorac...
e cav... nasal... per choan...

margines in corpor.. fibul...
cartilagines costal... cum stern..

sternum inter pulmon...
ab basi pyramid... renal...ad cortic...

ungues in digit...man.. et ped...
vena cav... infer... infra diaphragm...

labium extern... et intern... in crista iliac...
pleura circum radic... pulmon...

pedunculi cerebr... supra pont...
medulla oblongat... cum medulla spinal...



9. Przetumacz na jz. polski.

De hepate
Hepar maxima glandula in corpore hominis est. Hepar praecipue hypochondrium dextrum,
superiorem partem epigastrii et partim hypochondrium sinistrum implet. Eius crassitudo et
magnitudo apud homines variae sunt. Color eius rubicundus est ac facies plana et glabra. Hepar in
duos lobos divisum est. Lobus dexter maior est quam lobus sinister. Substantia hepatis ex plurimis
membranis et glandulis constat. Omnis fere superficies hepatis peritoneo tegitur. Hepar cum
ventriculo, parte anteriore parietis cavi abdominis et cum diaphragmate a peritoneo multis
ligamentis coniungitur.
Facies diahragmatica dividitur in partes, quae sunt: pars superior, anterior, dextra, et posterior.
In hepate varias impressiones videmus.
Impressio esophagea in margine posteriore (hepatis) apud marginem sulci sagittalis sinistri est.
Impressio gastrica in facie diaphragmatica lobi sinistri (hepatis) est.
Impressio colica a fronte in lobo dextro (hepatis) est.
Impressio renalis et suprarenalis a tergo in lobo dextro (hepatis) est.
Hepar ex parenchymate, vasis sanguineis et ductibus biliaribus constat.
Hepar fel seu bilem secernitur. Fel in vesica fellea deponitur.

10. Przetumacz zdania na jz. polski.

1 Cavum abdominis a cavo pectoris diaphragmate seiungitur.
2 Cutis hominum et animalium ex epidermide, e cute propria et subcute constat.
3 In femore conspicimus corpus, collum, caput femoris, foveam capitis femoris atque ligamentum
capitis femoris.
4 Os e tribus partibus constat: e periosteo quod os vestit saepitque, e substantia compacta et e
medulla ossium.
5 Sanguis in corpore hominis per venas et per arterias difunditur.
6 Studiosi medicinae cognoscunt originem, ventrem et insertionem musculi.
7 Viscera varia sunt, exempli causa: hepar, pancreas, lien, ventriculus, renes aliaque.
8 Multum legimus de morbis narium et aurium, de dentium dolore, de vitiis singularium corporis
partium, de tussi, de curationis generibus atque de fracturis ossium.
9 Aegroti medicamenta saepe per os, interdum per rectum et per vaginam in corpus introducunt.
10 Nervus vagus, sive ambulatorius, sic nominatur, quia non determinatur ad aliquem partem , sed
vagatur per omnia viscera corporis humani.


74
11. Wyrazy w nawiasach postaw w odpowiednim przypadku, przetumacz na jz. aciski.

okolica
(ciao ; kolano ; okie ; przedrami ; gowa ; grzbiet ; koczyna dolna ; szyja ;
brzuch ; stopa) (pachowa ; ydkowa ; nadbrzuszna ; szyjna ; ustna ; wchowa ;
udowa ; onowa)
cz
(aorta ; koczyna grna ; gardo ; przysadka ; ukad autonomiczny ; przegroda
nosa ; odek) (boniasta ; brzuszna ; kostna ; ldwiowa ; kocowa ; maciczna ;
skrna ; wtrobowa)
kana
( korze zba ; nadgarstek ; odbytnica ; wos ; odek ; szyjka macicy ; uchwa )
(krgowy ; kykciowy ; pachwinowy ; udowy ; spiralny ; wnikajcy ; skrzydowy )
ciana
(czaszka ; pochwa ; brzuch ; krta ; odek ; gardo ; macica ; naczynia ; jajowd
; bdnik ) (przednia ; boczna ; kostna ; sutkowa ; szyjno-ylna ; szyjno ttnicza ;
pokrywkowa )
ko / koci
(palce rki / stopy ; rdrcze ; guziczna ; sitowa ; udowa ; czaszka ; udo ; zowa ;
serca ; biodrowa ; onowa ; kulszowa ; czoowa ; gnykowa ; krtka ; haczykowata
; podniebienna)

12. Przetumacz wyraenia przyimkowe na jzyk aciski.

w krwi ylnej na koci paskiej po zbach mlecznych
wok stawu zoonego przez nozdrza nosa do lewej stopy
z szerokim brzegiem od miednicy mniejszej na oponie mzgowej mikkiej
na wierzchoku puca z otworu odywczego pomidzy czciami bocznymi
wewntrz skry waciwej przez kana zasonowy przy zginaczu kciuka
na szczycie rzepki w pynie osierdziowym w okolicy ppkowej
bez naczy wosowatych w sieci stawowej okcia z korzenia puca

13. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1 Ucho skada si z ucha zewntrznego, rodkowego i wewntrznego.
2 Serce dzieli si na przedsionki i komory.
3 Studenci poznaj o strzakow, pionow, poziom a take poprzeczn.
4 Otwory krgowe tworz kana krgowy.
5 Most mzgu ley powyej rdzenia przeduonego.
6 Miednica jest zbudowana z koci krzyowej i koci guzicznej.
7 W sercu wyrniamy podstaw serca i koniuszek serca.
8 Okostna pokrywa powierzchnie koci z wyjtkiem powierzchni stawowych
9 Przewleky kaszel jest objawem grulicy.
10 Oznakami zapalenia s: zaczerwienie i obrzk z blem i temperatur.

Zwroty i sentencje
1 Mors certa, hora incerta.
2 De mortuis aut bene aut nihil.
3 Nemo prophaeta acceptus est in patria sua.
4 Parietes habent aures.
5 Occasio furem facit.
6 Errores medicorum terra tegit.
7 Mater semper certa est, pater numquam.
8 Cor in ore, os in corde.
9 Malum vas non frangitur
10 Amicus verus rara avis.

75

11. Przymiotniki III deklinacji. Odmiana____ __________


11.1. Wiadomoci wstpne

Przymiotniki w III deklinacji dziel si na trzy grupy zalene od iloci kocwek
rodzajowych.

1) Przymiotniki o trzech zakoczeniach, tj. kady rodzaj ma swoj oddzieln kocwk,
np.:
saluber, salubris, salubre - zdrowy, leczniczy
acer, acris, acre - ostry

2) Przymiotniki o dwch zakoczeniach, tj. wsplna kocwka dla rodzaju mskiego
i eskiego, oddzielna dla rodzaju nijakiego,
np.:
brevis, breve - krtki
medialis, e - przyrodkowy
pulmonalis, e - pucny

3) Przymiotniki o jednym zakoczeniu, tj. wsplna kocwka na wszystkie trzy rodzaje
(podaje si genetiwus),
np.:
simplex, simplicis - prosty, niezoony
par, paris - rwny, parzysty
descendens, entis - zstpujcy
communicans, antis - czcy
hepatogenes, is - wtrobopochodny


Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne
mianownictwo diagnostyczne
puter, putris, putre mobilis, e
costalis, costale migrans, antis
frontalis, frontale gravis, e
biceps, bicipitis duplex, duplicis
teres, teretis operabilis, e
inguinalis, e carcinogenes, is
abdominalis, e vasogenes, is
facialis, e multiformis, e
renalis, e penetrans, antis
ascendens, entis perforans, antis
recens, entis deformans, antis
persistens, entis praecox, ocis
costalis, e cardiogenes, is


76

11.2. Zestawienie kocwek odmiany przzymiotnikw III deklinacji


casus m f n
singularis
nominativus=nom rne
genetivus -is
dativus -i
accusativus -em = nom
ablativus -i
pluralis
nominativus= voc -es -ia
genetivus -ium
dativus -ibus
accusativus -es -ia
ablativus -ibus



Przykady odmiany przymiotnikw

casus singularis pluralis
acer, is, e m f n m f n
nom.
acer acris acre acres acres acria
gen
acris acris acris acrium acrium acrium
dat
acri acri acri acribus acribus acribus
acc.
acrem acrem acre acres acres acria
abl
acri acri acri acribus acribus acribus
costalis, e m f n m f n
nom.
costalis costalis costale costales costales costalia
gen
costalis costalis costalis costalium costalium costalium
dat
costali costali costali costalibus costalibus costalibus
acc.
costalem costalem costale costales costales costalia
abl
costali costali costali costalibus costalibus costalibus
recurrens, entis m f n m f n
nom.
recurrens recurrens recurrens recurrentes recurrentes recurrentia
gen
recurrentis recurrentis recurrentis recurrentium recurrentium recurrentium
dat
recurrenti recurrenti recurrenti recurrentibus recurrentibus recurrentibus
acc.
recurrentem recurrentem recurrens recurrentes recurrentes recurrentia
abl
recurrenti recurrenti recurrenti recurrentibus recurrentibus recurrentibus









77
11.3. Sowotwrstwo. Przyrostki i przedrostki w III deklinacji
przymiotnikw

Przedrostki i przyrostki uywane w sowotwrstwie dotyczcym przymiotnikw.

przyrostek
(ac./grec)
znaczenie przykad
-alis, -aris cecha przedmiotu, odnoszcy si
do
letalis,e
capillaris, e
-formis podobny do, w ksztacie cuneiformis, e
falciformis, e
-genes pochodny od cardiogenes, is
hepatogenes, is
-bilis moliwy do czego , nadawanie
si do czego
mobilis, e
sanabilis, e
-is wyraa cech przedmiotu levis, e
dulcis, e
-ilis wyraa moliwo, zdatno do
czego
gracilis, e
facilis, e
przedrostek
(ac./grec)
znaczenie przykad
circum- wokoo, wok circumarticularis, e
circumintestinalis, e
epi- nad, ponad epicostalis, e
epimandibularis, e
hemi- p hemiglossalis, e
hemifacialis, e
hyper- ponad, nad hyperglandularis, e
hypernormalis, e
hypo- pod, poniej hypocondylaris, e
hypothermalis, e
infra- poniej, pod infracorticalis, e
infrasternalis, e
inter- midzy, pomidzy interpupillaris, e
interrenalis, e
para- przy, obok paraglenoidalis, e
paranasalis, e
peri- wokoo, wok pericellularis, e
pericornealis, e
prae- przed- praecardialis, e
praecordialis, e
retro- wstecz, za- retrotonsillaris, e
retrosternalis, e
semi- p seminormalis, e
semilunaris, e
sub- pod subapicalis, e
subfemoralis, e
supra-/ super- nad, ponad supraduralis, e
supracondylaris, e

78

Exercitationes


1. Uzupenij formy podstawowe przymiotnikw. Okrel przynaleno do deklinacji, a
nastpnie przetumacz na jz. polski.

aorticus externus palatinus regularis
capillaris gastricus permanens sternalis
cerebralis iliacus piriformis ulnaris
chronicus insensibilis pisiformis vaginalis
cruciformis nephrogenes recens venosus

2. Podaj rzeczowniki, od ktrych zostay utworzone podane przymiotniki. Przetumacz na
jz. polski.

abdominalis, e anaemicus, a, um infectiosus, a, um laryngeus, a, um
alaris, e sacciformis, e lateralis, e partialis, e
nasalis, e angularis, e vertebralis, e arteriosus, a, um
osseus, a, um scapularis, e sternalis, e fascialis, e
frontalis, e pulmonalis, e pubicus, a, um articularis, e

3. Dla nastpujcych rzeczownikw utwrz przymiotniki i zapisz je w formach
podstawowych.

(o)esophagus colon nervus thorax
alveolus crus nodus tibia
arteria cutis pectus uterus
brachium margo peritoneum vena
caput musculus pulmo palatum
ventriculus duodenum brachium venter
scapula femur intestinum patella
abdomen cervix auricula brachium

4. Po zastosowaniu zwizku zgody uzupenij brakujce kocwki przymiotnikw.
Przetumacz wyraenia na jz. polski.

membrana (analis,e ) (elasticus, a, um) (limitans, antis) (basalis, e) (interosseus, a,
um) (intercostalis, e)
margo (falciformis, e) (liber, a, um) (temporalis, e) (ulnaris, e) (zygomaticus, a,
um) (squamosus, a, um)
pars (cuneiformis, e) (cardiacus, a, um) (ascendens, entis) (ciliaris, e)
(cartilagineus, a, um) (alaris, e)
regio (abdominalis, e) (axillaris, e) (calcaneus, a, um) (cervicalis, e) (cruralis, e)
(epigastricus, a, um)
corpus (luteus, a, um) (ciliaris, e) (adiposus, a, um) (medullaris, e) (spongiosus, a,
um) (vertebralis, e)
tuberculum (minor, us) (articularis, e) (anatomicus, a, um) (maior, ius) (gracilis, e)
(distalis, e) (lingualis, e)




79

5. Wybierz odpowiedni przymiotnik (moe by uyty kilkakrotnie) i pocz go z odpo-
wiednim rzeczownikiem. Przetumacz wyraenia na jz. polski. Zwr uwag na
tumaczenie przymiotnikw.

canalis , is m ; glandula, ae f ; nucleus, i m

1 hypoglossus,a, um
2 sublingualis, e
3 hypoglossalis,e
4 hypoglossicus, a, um
fovea, ae f ;pars, partis f ;cartilago, inis f ;
fossa, ae f ; plica, ae f ;canalis, is m ;musculus, i m ;
lamina, ae f ; sulcus, i m ; tuberositas, atis f ;
processus, us m; hamulus, i m

1 alaris, e
2 pterygoideus, a, um
3 penniformis, e
ramus, i m ; plexus, us m ; canaliculus, i m ;
margo, inis m ; musculus, i m

1 mammarius, a, um
2 mammiformis, e
3 mammalis, e
4 mammatus, a, um
5 mastoideus, a, um
os, ossis n ; cartilago, inis f ; margo, inis m ; arteria,
ae f; pars, partis f; hemidiscus, i m ; sinus, us m

1 cunealis, e
2 cuneatus, a, um
3 cuneiformis, e
4 sphenoidalis, e
nervus, i m ; arteria, ae f; vena, ae f ; nodus, i m
(lymphaticus) ; fascia, ae f

1 phrenicus , a, um
2 diaphragmaticus, a, um
regio, onis f ; aeteria, ae f ; vena, ae f ; musculus, i m 1 hypochondriacus, a,um
2 subcostalis, e


6. Wpisz w miejsce kropek odpowiednie przedrostki. Wyraenia przetumacz na jz. polski.

in ligamento (nad)...spinali in lamina parietali (o)....cardii
circum facies (midzy)...lobares trans articulationes (midzy)..metatarseas
de tela (pod) ...mucosa per nodos lymphaticos (przy)..... sternales
e membrana (midzy)...ossea apud ramum (okoo).... flexum
inter foramina (midzy)...vertebralia cum nodis lymphaticis (midzy)....costalibus
supra regionem (nad) ....gastricam ad articulationes (midzy) ....tarseas
sub fossa (pod)....spinata sine ramo (nad=po)...ficiali nervi ulnaris
propter herniam (przy) ...esophageam ramus sympathicus ad ganglion (pod)...mandibulare
cum spatio (za)...pharyngeo infra bursam (pod)...cutaneam (pod)...patellarem

7. Przetumacz na jz. polski.

De pancreate
Pancreas est magna glandula corporis hominis. Etiam glandula endocrina est. In pariete posteriore
cavi abdominis iacetur. Pancreas transverse a duodeno versus lienem extensa est. Figuram ad
linguam caninam accedentem habet, latiorem apud duodenum, angustiorem prope lienem.
Pancreas e capite, corpore et cauda constat. A pancreate succus pancreaticus secernitur. In
pancreate insulas pancreaticas sive insulas Langerhansi videmus. Cellulae pancreaticae B insulinum
ac cellulae A glucagonum secernunt. Pancreas organon valde necessarium corpori humano est.


80
8. Przetumacz miana dotyczce pooenia, kierunku oraz wielkoci na jzyk aciski (formy
podstawowe).

Termini situs et directionis atque magnitudinis

pionowy rodkowy brzuszny zewntrzny
poziomy przyrodkowy grzbietowy wewntrzny
porodkowy poredni czoowy powierzchowny
wiecowy boczny potyliczny gboki
strzakowy ogonowy grny obwodowy
prawy dziobasty dolny centralny /rodkowy
lewy przedni czaszkowy szczytowy/ wierzchokowy
poprzeczny tylny osiowy podstawowy/ podstawny

9. Przetumacz wyraenia na jz. aciski, a nastpnie zamie na pluralis.

staw midzyklinowy otwr krzyowy przedni
wcicie ebrowe koczyna dolna
misie midzykostny grzbietowy wze chonny powierzchowny
ko pneumatyczna nerw grzbietowy palcw
brodawka nerkowa ga pitowa boczna
zwj ldwiowy wizado rdstopne midzykostne
misie obracajcy szyi jdro przywspczulne krzyowe
naczynie nadbrzuszne dolne

10. Przetumacz na jz. aciski podane wyraenia.

oskrzele patowe dolne lewe zwj maciczny
ciao kolankowate boczne brzeg krgowy
otwory krzyowe grzbietowe jdro miadyste
misie zginacz dodatkowy grzebie krzyowy porodkowy
korze zstpujcy nerwu trjdzielnego odnoga boniasta pojedyncza
cz pozatorebkowa (pozaotoczkowa) cz ldwiowa
gruczoy okooodbytowe kanay pkoliste
okrnica wstpujca sie ylna podeszwowa
okolica boczna prawa /lewa bruzda skroniowa dolna
guzek tarczowy grny wizado sierpowate wtroby
naczynia chonne powierzchowne

11. Przetumacz zdania na jz. polski.

1 Mater dura cerebrum tegit defenditque.
2 Medicamenta aegrotis saepe per os dantur, saepe per iniectionem, i.e. solutiones sub cutem
iniciuntur.
3 Apud Celsum legimus de narium et aaurium morbis, de dentium dolore, de vitiis singularum
corporis partium, de tussi, de febrium curationum generibus, de ossibus luxatis etc.
4 Pelvis ex ossibus coxarum et osse sacro constat.
5 Studiosi medicinae originem, ventrem, insertionem musculorum discere debent.
6 In margine corporis manubrii sterni incisurae costales sunt.
7 Infantibus ossa sunt mollia.
8 Abdomen, pars trunci, inter pectus et pelvim (pelvem) situm est.
9 Examinatio aegrotorum constat ex anamnesi auscultatione, palpatione, percussione,
analysibusque variis.
10 Regio abdominis in tres partes dividitur: epigastrium, mesogastrium et hypogastrium.


81
12. Postaw podane wyraenia w odpowiednim przypadku.

przez cz piersiowa ; otwr tarczowy ; sie ylna grzbietowa stopy ;
kana nadgarstka ; puca
w / na misie zginacz krtki palcw ; pcherz moczowy ; cz maciczna
; trjkt szyi przedni
pomidzy nerwy midzyebrowe ; yy grzbietowe rdstopia; gazie skrne
boczne i przednie ; nerki
do ttnica podniebienna wstpujca ; zwj poduchwowy ; pcherzyk
ciowy ; jama brzuszna
z (kim,czym?) pcherzyk nasienny ; kaletka nadrzepkowa ; misie
przeciwstawiacz palca maego ; przepona
bez gowa okciowa ; nasada nosa ; przegroda kostna nosa ; okolica
oddechowa ; pat wtroby
od zatoki przynosowe ; okolica wchowa ; cigno Achillesa ; wzy
pachwinowe powierzchowne
przy ttnica podniebienna wstpujca ; gruczoy jzykowe przednie ;
ogon trzustki ; mostek
z powodu rak prostaty ; zamanie podstawy czaszki ; niewydolno
oddechowa i kreniowa ; przepuklina

13. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1 Ciao czowieka skada si z gowy, korpusu i koczyn grnych grnych dolnych.
2 Nerka prawa pod wtrob, a nerka lewa pod ledzion s pooone.
3 Ko udowa dzieli si na trzon i dwa (2) koce, grny i dolny ; na kocu grnym znajduje si
gwka i szyjka koci udowej.
4 Klatka piersiowa obejmuje rne trzewia, takie jak: opucn, puca i serce.
5 Obrcz koczyny grnej skada si z obojczyka i opatki.
6 ebra rzekome cz si z mostkiem za pomoc (=przez) chrzstek.
7 W jamie brzusznej s umieszczone rne trzewia, jak wtroba, odek, nerki, ledziona, jelita i
inne.
8 Objawami nagminnego = epidemicznego zapalenia mzgu s: bl gowy, zawroty, wymioty i
senno.
9 W tylnej czci uda znajduje si kresa chropawa.
10 Powi piersiowa w okolicy trjkta obojczykowo-piersiowego jest nazywana powizi
obojczykowo-piersiow.



Zwroty i sentencje
1 Finis coronat opus.
2 Repetitio iuvat.
3 A priori. A posteriori.
4 Si mihi das, tibi do.
5 Aurea mediocritas
6 Imperare sibi maximum imperium est.
7 Homo homini lupus
8 Is bonus est medicus, sua qui sibi vulnera curat.
9 Nemo sine vitiis est
10 Homo sum, humani nil a me alienum puto

82

12. Stopniowanie przymiotnikw____ _ ___________


12.1. Stopnie przymiotnikw

Przymiotniki w jz. aciskim stopniuje si podobnie jak w jz. polskim. Podobnie te
wystpuj trzy stopnie:

gradus positivus stopie rwny (I i II dekl. ; III dekl. wzr samogoskowy)
gradus comparativus stopie wyszy (III dekl. wzr spgoskowy)
gradus superlativus stopie najwyszy (I i II dekl.)


12.2. Stopniowanie regularne i nieregularne


12.2.1. Stopniowanie regularne

Stopie rwny podany jest w sowniku jako forma podstawowa

Stopie wyszy tworzy si przez dodanie do tematu przymiotnika kocwek:
-ior (mf) ius (n)

Stopie najwyszy tworzy si przez dodanie kocwek:
a) issimus, a, um ( do tematu przymiotnika)
b) rimus, a, um ( do formy podstawowej w nom. dla rodz. mskiego)
c) limus, a, um ( do tematu dla niej wymienionych przymiotnikw)
facilis, e - atwy
difficilis, e - trudny
similis, e - podobny
dissimilis, e - niepodobny
humilis, e - niski
gracilis, e - smuky, cienki

Przykady stopniowania

gradus positivus

gradus comparativus gradus superlativus
longus, longa,
longum
long-ior, long-ius long-issimus, long-issima, long-
issimum
pulcher, pulchra,
pulchrum
pulchr-ior, pulchr-ius pulcher-rimus, pulcher-rima,
pulcher-rimum
celer, celeris, celere celer-ior, celer-ius celer-rimus, celer-rima, celer-
rimum
brevis, breve brev-ior, brev-ius brev-issimus, brev-issima, brev-
issimum
gracilis, gracile gracil-ior, gracil-ius gracil-limus, gracil-lima, gracil-
limum


83
12.2.2. Stopniowanie nieregularne


12.2.2.1 Stopniowanie opisowe dotyczy przymiotnikw zakoczonych na:
-eus, -ius, -uus przez dodanie do formy podstawowej przyswkw
magis = bardziej i maxime = najbardziej

gradus positivus gradus comparativus gradus superlativus
idoneus, idonea, idoneum magis idoneus, idonea,
idoneum
maxime idoneus, idonea,
idoneum
varius, varia, varium magis varius, varia, varium

maxime varius, varia,
varium
arduus, ardua, arduum magis arduus, ardua,
arduum
maxime arduus, ardua,
arduum

12.2.2.2. Stopniowanie ze zmian tematu dotyczy nastpujcych przymiotnikw.

gradus positivus gradus comparativus gradus superlativus
bonus, bona, bonum melior, melius optimus, optima, optimum
malus, mala, malum peior, peius pessimus, pessima, pessimum
parvus, parva, parvum minor, minus minimus, minima, minimum
magnus, magna, magnum maior, maius maximus, maxima, maximum
multi, multae, multa plures, plura plurimi, plurimae, plurima

12.2.2.3. Stopniowanie niezupene dotyczy przymiotnikw, ktre nie maj stopnia
rwnego, a stopie wyszy ma czsto znaczenie stopnia rwnego. Czasami te
przymiotnik nie ma stopnia najwyszego.

gradus positivus gradus comparativus gradus superlativus
supra superior, superius supremus, suprema, supremum
infra inferior, inferius infimus, infima, infimum
imus, ima, imum
ante anterior, anterius --------
post posterior, posterius postremus, postrema, postremum
internus interior, interius intimus, intima, intimum
externus exterior, exterius extremus, extrema, extremum

12.2.2.4. Brak stopnia najwyszego. S to nastpujce przymiotniki:

gradus positivus gradus comparativus gradus superlativus
adolescens, adolescentis adolescentior, adolescentius --------------
iuvenis, iuvene iunior, iunius --------------
senex, senis senior, senius --------------
declivis, declive declivior, declivius --------------
teres, teretis teretior, teretius --------------
vulgaris, vulgare vulgarior, vulgarius --------------

12.2.2.5. Nie podlegaj stopniowaniu. Niektre przymiotniki np.:
sanguifer, sanguifera, sanguiferum
pestifer, pestifera, pestiferum



84
12.3. Skadnie zwizane ze stopniowaniem

12.3.1. Ablatiwus comparationis ablatiwus porwnania

Stopie wyszy suy do porwnania dwch przedmiotw. Moemy to wyrazi w jzyku
polskim dwojako:
a) za pomoc spjnika ni wtedy obydwa porwnywane przedmioty
stawiamy w nominatiwie, np.:
Zby s twardsze ni koci.
Dentes quam ossa duriores sunt.

b) za pomoc skadni czyli stosujc Ablativus comparationis, w ktrej
pomijamy quam a przedmiot porwnywany stawiamy w ablatiwie bez
przyimka, np.:
Zby s twardsze od koci.
Dentes ossibus duriores sunt.

12.3.2. Genetivus partitivus dopeniacz czstkowy

W tej skadni stopie najwyszy suy do wyrnienia czci z caoci. Cao stawiamy w
genetiwie pluralis bez przyimka, natomiast czstk w nominatiwie singularis, np.:

Ze wszystkich gruczow wtroba jest najwiksza.
Hepar omnium glandularum maximum est.








Exercitationes

1. Stopniuj nastpujce przymiotniki. Przetumacz na jz. polski.

subtilis, e ; parvus, a, um ; latus, a, um ; gravis, e ; mollis, e ; recens, entis

2. Odmie przez przypadki podane wyraenia. Przetumacz na jz. polski.

vas magnum ; paries anterior ; musculus latissimus dorsi ; casus gravior ; pars inferior

3. W poniszych zdaniach zastosuj skadni Ablativus comparationis lub Genetivus
partitivus. Przetumacz na jz. polski.

1 Dentes incisivi inferiores minores sunt quam dentes incisivi superiores.
2 Ex omnibus glandulis corporis humani hepar glandula maxima est.
3 Numerus dentium permanentium est maior quam lacteorum.
4 Ex omnibus vasis vasa capillaria minima et tenuissima sunt.
5 Membra superiora breviora sunt quam membra inferiora.


85

4. Uzupenij tabel odpowiednimi formami przymiotnikw wg wzoru

gradus positivus gradus comparativus

gradus superlativus tumaczenie
ren mobilis ren mobilior ren mobilissimus nerka ruchoma
os brevius ko krtka
musculus latus musculus latissimus
dosis maior dua dawka
cz przednia
haematoma recens
symptomata similiora symptomata simillima
fascia lata fascia latior
os fragile ko amliwa
medicus peritissimus dowiadczony lekarz

4. Przetumacz zdania na jz. polski.

1 Antiquissimis temporibus medici Graeci clariores erant (byli) quam medici Romani.
2 Costa prima brevior et latior reliquis est.
3 Dolor dentium, oculorum, aurium acutissimus est.
4 Omnium ossium sceleti hominis femur maximum et longissimum est.
5 In capite maxima foramina sunt foramina oculorum, deinde narium, tum, quae in auribus habemus
(Celsus).
6 Omnium ossium sceleti humani femur crassissimum longissimumque est.
7 Infantibus dentes lactei candidiores sunt.
8 Arteria carotis interna latior est quam arteria carotis externa.
9 Ossa extremitatum inferiorum crssiora et longiora sunt quam ossa extremitatum superiorum.
10 Graviores et difficiliores animi morbi sunt quam corporis (Cicero).

6. Przetumacz wyraenia na jz. aciski. Okrel stopie przymiotnika.

guzek mniejszy i guzek wikszy krtarz mniejszy i wikszy dno miednicy mniejszej
kana rodkowy (centralny) misie poladkowy may ga doniowa gboka
ttnica wargowa dolna i grna kresa karkowa najwysza nerwy podniebienne mniejsze
ttnica tarczowa najnisza wizado szerokie macicy grzebie guzka mniejszego
misie poladkowy wielki brzeg dolny wtroby palec najmniejszy
oskrzele patowe grne prawe yy najmniejsze serca ttnica piersiowa najwysza
powierzchnia przednia rzepki otwr yy najmniejszej naczynie limfatyczne wielkie
misie najszerszy grzbietu krenie mae (pucne) krzywizna mniejsza i wiksza
odka

7. Przetumacz wyraenia na jz. aciski, a nastpnie napisz dla nich opozycje.

koczyny dolne zby ky grne puco prawe
okolica przednia d nadgrzebieniowy ciana przednia
bok lewy choroba przewleka zamanie zamknite
pat grny puca cz tylna szczelina oczodoowa grna
nerka lewa okolica podbrzuszna naczynie krwionone najmniejsze
brzusiec tylny cz grna komora (serca) prawa
blizna stara blaszka zewntrzna opona (mzgowa) mikka
choroba pierwotna jdro grne gruczoy przedsionkowe mniejsze



86

8. Przetumacz proste diagnozy na jz. polski.

1 Anomalia pelvis minoris.
2 Foci maiores osteomalaciae.
3 Metastasis carcinomatosa ad hepar.
4 Infarctus recens myocardii.
5 Hernia inguinalis irreponibilis.

9. Przetumacz proste diagnozy na jz. aciski.

1 Blizna pooperacyjna.
2 Komplikacje nerkowe.
3 piczka mocznicowa.
4 Niedowad poowiczy lewy.
5 Ciao obce przeyku.

10. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1 Ko udowa ze wszystkich koci majcych przetok= przetokowych jest najdusza i najwiksza.
2 elazo jest bardziej potrzebne ludziom ni zoto.
3 Ze wszystkich ttnic ciaa czowieka aorta jest najwiksza.
4 ebro dzieli si na koniec przedni, trzon i koniec tylny.
5 Ko szecienna w szkielecie stopy czowieka jest krtsza od koci pity.
6 Ze wszystkich koci kosteczki suchowe kowadeko, strzemiczko i moteczek s najmniejsze.
7 Koniec grny nerki jest szerszy i cieszy ni koniec dolny.
8 Puco prawe jest szersze i krtsze od puca lewego.
9 Z koci twarzy koci zowe s najmniejsze.
10 Zatoka szczkowa jest najwiksza ze wszystkich zatok przynosowych.








Zwroty i sentencje
1 Medicina fructuosior ars nulla (Plinius)
2 Omnium profecto artium medicina nobilissima. (Hippocrates)
3 Locus minoris resistentiae.
4 Quot capita tot sententiae.
5 Optimum medicamentum quies est (Celsus)
6 Quae nocent , docent
7 Memoria necessarium vitae nostrae bonum est.
8 Medice cura te ipsum.
9 Sol omnibus lucet.
10 Quod non videt oculus, cor non dolet

87

13. Deklinacja IV. Odmiana______ ________________________

Wedug IV deklinacji odmieniaj si rzeczowniki rodzaju mekiego zakoczone w nom.
sing. na us (ductus, us m ; sinus, us m ; sensus, us m ) oraz rzeczowniki rodzaju
nijakiego zakoczone w nom. sing. na u (genu, us n ; cornu, us n).


Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne,
farmaceutyczne
mianownictwo diagnostyczne
ductus, us m abscessus, us m
tractus, us m infarctus, us m
meatus, us m vomitus, us m
processus, us m pulsus, us m
recessus, us m casus, us m
sinus, us m decursus, us m
aquaeductus, us m status, us m
hiatus, us m gradus, us m
cornu, us n exitus, us m
genu, us n abortus, us m
arcus, us m ** ictus, us m
manus, us f* partus, us m**
spiritus, us m

Nota bene!
* wyjtek rodzajowy
** w dat. i w abl. pluralis maj -ubus zamiast -ibus


13.1. Zestawienie kocwek IV deklinacji

casus m n
singularis
nominativus=voc -us -u
genetivus -us -us
dativus -ui -u
accusativus -um -u
ablativus -u -u
pluralis
nominativus -us -ua
genetivus -uum -uum
dativus -ibus/ubus -ibus
accusativus -us -ua
ablativus -ibus/ubus -ibus


88

Przykady odmian wg deklinacji IV

casus singularis pluralis
ductus hepaticus communis
nom./voc
ductus hepaticus communis ductus hepatici communes
gen
ductus hepatici communis ductuum hepaticorum communium
dat
ductui hepatico communi ductibus hepaticis communibus
acc.
ductum hepaticum communem ductus hepaticos communes
abl
ductu hepatico communi ductibus hepaticis communibus
manus dextra
nom./voc
manus dextra manus dextrae
gen
manus dextrae manuum dextrarum
dat
manui dextrae manuibus dextris
acc.
manum dextram manus dextras
abl
manu dextra manibus dextris
genu sinistrum
nom.
genu sinistrum genua sinistra
gen
genus sinistri genuum sinistrorum
dat
genu sinistro genibus sinistris
acc.
genu sinistrum genua sinistra
abl
genu sinistro genibus sinistris






Exercitationes

1. Dopasuj przymiotnik z nawiasu do rzeczownika. Przetumacz na jz. polski

ductus (arteriosus, a, um) (cochlearis,e) (cysticus, a, um) (deferens, entis)
(excretorius, a, um)
tractus (corticospinalis, e) (iliotibialis,e) (urinarius, a, um) (digestivus,a,um)
(solitarius, a, um)
meatus (acusticus, a, um) (nasalis, e = nasi) (nasopharyngeus, a, um)
(acusticus, a, um) (cartilagineus, a, um)
cornu (cocygeus, a, um) (cutaneus, a, um) (sacralis, e) (temporalis, e)
(dorsalis, e) (maior, ius) (minor, us)
infarctus (anaemicus, a, um) (ischaemicus, a, um) (haemorrhagicus, a, um)
(marginalis, e) (embolicus, a, um)

2. Odmie przez przypadki nastpujce wyraenia.

plexus venosus ductus deferens manus dextra
hiatus maxillaris gradus gravis morbi apparatus respiratorius
sinus paranasalis habitus athleticus arcus venosus plantaris
cornu maius processus articularis ductus paramesonephricus s.Mullera


89
3. Przetumacz proste wyraenia diagnostyczne na jz. polski.

pulsus saltans abscessus traumaticus microinfarctus myocardii recens
partus maturus infarctus pulmonis sinistri decubitus profundi et superficiales
situs inversus casus operabilis status post abortum spontaneum
ictus epilepticus status migraenosus continuus haemorrhagia e tractu urinario
collapsus orthostaticus defectus dentium congenitalis deformatio faciei gradus mediocris

4. Uzupenij formy podstawowe nastpujcych rzeczownikw. Nastpnie podaj nom plur.
Przetumacz na jz. polski.

aditus fetus nasus sacculus
angulus focus nervus sensus
anus folliculus nodus sinus
apparatus fundus nucleus situs
aquaeductus funiculus oculus spasmus
arcus hamulus panniculus spiritus
bulbus hiatus pectus sulcus
casus hilus pediculus tactus
condylus incus periodus talus
corpus latus plexus tarsus
crus lobus polus torus
cubitus locus porus tractus
digitus malleolus processus truncus
discus manus pulsus tubulus
ductulus meniscus radius ulcus
ductus morbus ramus uncus
fasciculus musculus recessus vulnus

5. Przetumacz na jz. aciski nastpujace wyraenia.

arcus aortae cornua uteri genu capsulae internae
apparatus respiratorius recessus palatinus processus zygomaticus
ductus hepaticus dexter tractus opticus hiatus tendineus
plexus pharyngeus venosus sinus obliquus pericardii genu coccygeum
processus mastoideus manus sinistra meatus nasopharyngeus
tractus opticus ductus cysticus arcus venosus

6. Przetumacz nastpujce zdania na jz. polski.

1 Arcus aortae prope columnam vertebralem situs est.
2 Hominibus et bestiis varia organa sensuum sunt: organon auditus, visus, tactus, olfactus
gustatusque.
3 Bestiae saepe nos superant aliae visu, aliae auditu, aliae olfactu.
4 Professor studiosis medicinae magnum numerum processuum, recessuum, sinuum, tractuum
ductuumque demonstrat.
5 Studiosus sinum aortae, sinum mammarum, sinus rectos, item processum alae parvae aliosque
processus observat.
6 Homo duas (2) manus habet: manum dextram et manum sinistram.
7 Manus atque pedes habent decem digitos.
8 Verbo exitus significamus et exitum domus et exitum belli et exitum vitae seu exitum letalem.
9 Auris externa ex auricula et meatu acustico externo constat.
10 Cutis meatus acustici externi in regione cartilaginea tenues pilos et glandulas ceruminosas habet.



90
7. Co znacz proste wyraenia diagnostyczne?

partus in (de)cursu dermatitis per contactum conquassatio manus dextrae
propter insultum cerebri infarctus ischaemicus myocardii refluxus duodenogastricus
suspicio ictus solaris decubitus profundi clunium complicationes in decursu morbi
carcinoma in situ status praecancerosus collapsus circulatorius
abscessus cerebri sinusitis purulenta nasalis congelatio manuum et pedum
abortus imminens status post pneumectomiam fractura digitorum manus sinistrae

8. Przetumacz na jz. polski.

De organis sensuum
Organa sensuum varia sunt exepli gratia tactus, gustus, olfactus, visus auditusque. Organa sensuum
varios stimulos vel impulsus accipere accomodata sunt. Nervi sensorii conductores sensuum sunt.
Organa tactus fere in omnibus telis corporis praecipue in cute locantur. Cutis enim organon tactus
est. Tactus per totum corpus pariter fusus est.
Organa gustus caliculi gustatorii sunt. Hi in papillis linguae, in palato molli, in epiglottide atque in
pariete posteriore pharyngis locati sunt. Gustus optime septus est ; enim regionem oris continetur.
Organum olfactus nasus est. In profundo cavi nasi regio olfactoria tunicae mucosae nasi sita est.
Tunica mucosa nasi impressiones olfactorias accipit.
Organum visus oculus est. Partem visus principalem bulbus oculi una cum nervo optico format.
Palpebrae faciem externam bulbi oculi tegunt. Lacrimae a glandulis lacrimalibus procreantur.
Organa auditus aliter organi vestibulocochleris aures sunt. Auris in aurem externam, mediam et
internam dividitur.Auris externa e auricula et meatu acustico externa constat. Auri mediae cavum
tympani cum antro mastoideo et cellulis mastoideis atque ossicula auditus denique tubam auditivam
annumeramus. Tria ossicula auditus sunt: stapes, incus et malleolus. Autem in aure interna labyrithus
osseus est. Labyrinthum perilympha implet. Labyrinthus membranaceus in perilympha locatur.
Labyrithus osseus e vestibulo, et canalibus semicircularibus osseis et cochlea constat. In labyrintho
membranaceo sunt ductus cochlearis, ductus semicirculares etiam sacculus et utriculus. Sacculus et
utriculus in vestibulo siti sunt.

9. Przetumacz wyraenia na jz. aciski.

pooenie zewntrzotrzewnowe w zatoce strzakowej grnej
do splotu pucnego na uku aorty
z przewodu suchowego zewntrznego przez splot podobojczykowy
gruczoy dokrewne /bezprzewodowe do rogu mniejszego k. gnykowej
od zatoki skalistej dolnej na rogu mniejszym
przez kolano lewe z zatoki wiecowej
wewntrz lewego kolana pooenie wewntrzotrzewnowe
na splocie nerkowym w zatokach przynosowych
przy uku ylnym do rozworu aortowego

10. Przetumacz proste wyraenia diagnostyczne na jz. aciski

z powodu ropnia puca krwotok w przebiegu porodu
W przebiegu cukrzycy z zawaem minia sercowego
stan po poronieniu samoistnym podejrzenie napadu padaczkowego
odleyny powierzchowne i gbokie niebezpieczestwo porodu przedwczesnego
zapa krniowa choroba morska
obserwacja co do udaru mzgu bez gbokich odleyn
z wypadniciem macicy zejcie miertelne
wymioty ciarnych



91
11. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1 Drogi rdzeniowo-mdkowe dziel si na dwa pczki : pczek tylny czyli drog rdzeniowo-
mdkow tyln i pczek przedni czyli drog rdzeniowo-mdkow przedni.
2 Mamy dwa (2) due przewody ciowe : przewd wtrobowy prawy i przewd wtrobowy lewy.
3 Do lewego kta ylnego uchodzi przewd piersowy za do prawego przewd chonny prawy.
4 Przewd pcherzykowy czy si z przewodem wtrobowym wsplnym tworzc przewd
zciowy wsplny.
5 Splot maciczno-pochwowy powstaje z gazi splotu podbrzusznego dolnego czyli miednicznego.
6 Pcherzyk ciowy magazynuje .
7 Splot podluzowy inaczej Meissnera ley w tkance podluzowej.
8 Mamy rne zmysy, jak: wzrok, such, wch, dotyk i smak.
9 Wyrostek czoowy szczki tworzy cz ciany bocznej nosowej.
10 Midzy ujciem gardowym trbki suchowej a tyln cian garda widzimy zachyek gardowy.










Zwroty i sentencje
1 Status quo. Status praesens. Status quo ante.
2 De gustibus non est disputandum.
3 E fructu arborem cognoscimus. E fructu arbor cognoscitur.
4 Manus manum lavat.
5 Usus est magister optimus.(Cicero)
6 Domus propria domus optima.
7 Altera manu fert lapidem, panem ostentat altera.
8 Per risum multum cognoscimus stultum.
9 Senectus enim insanabilis morbus est.
10 Mel in ore, fel in corde


92

14. Deklinacja V. Odmiana_ _ _


Deklinacja V obejmuje rzeczowniki rodzaju esakiego zakoczone w nom sing. na es.


Memoria tene!

mianownictwo anatomiczne,
embriologiczne, histologiczne,
farmaceutyczne
mianownictwo diagnostyczne
facies, ei f macies, ei f
res, rei f caries, ei f
superficies, ei f scabies, ei f
dies, ei m* rabies, ei f
meridies, ei m**
series, ei f
species, ei f

Nota bene!
* wyjtek rodzajowy : dies, ei m, jeeli jest okrelony przymiotnikiem lub liczebnikiem
porzdkowym oznaczajcym dat, wtedy jest rodzaju eskiego, np.:
(m) dies longus ; dies solaris
(f) prima (dies) Aprilis ; dies quarta,
** meridies, ei m w wyraeniach : ante meridiem (ang. a.m.)
post meridiem (ang. p.m.)



14.1. Zestawienie kocwek V deklinacji

casus f
singularis
nominativus=voc -es
genetivus -ei
dativus -ei
accusativus -em
ablativus -e
pluralis
nominativus=voc -es
genetivus -erum
dativus -ebus
accusativus -es
ablativus -ebus





93

Przykady odmian wg deklinacji V

casus singularis pluralis
facies articularis calcanea
nom.=voc facies articularis calcanea facies articulares calcaneae
gen. faciei articularis calcaneae facierum articularium calcanearum
dat. faciei articulari calcaneae faciebus articularibus calcaneis
acc. faciem articularem calcaneam facies articulares calcaneas
abl. facie articulari calcanea faciebus articularibus calcaneis
dies longus
nom.=voc dies longus dies longi
gen. diei longi dierum longorum
dat. diei longo diebus longis
acc. diem longum dies longos
abl. die longo diebus longis








Exercitationes

1. Odmie przez przypadki wyraenia. Przetumacz na jz. polski.

facies medialis cerebri facies diaphragmatica lienis facies externa ossis frontalis
species laxans facies articularis cuboidea facies posterior lentis
facies inferior linguae facies vesicalis uteri facies lateralis tibiae

2. Dopasuj odpowiednie przymiotniki z nawiasw do podanych rzeczownikw.
Przetumacz na jz. polski.

facies (anterior, ius) (dorsalis, e) (intestinalis, e) (pelvicus, a, um) (visceralis, e) (colicus,
a, um)
caries, ei f (penetrans, antis) (superficialis, e) (necroticus, a, um) (profundus, a, um) recens,
entis)
scabies, ei f (animalis, e) (norvegicus, a, um) (pemphigoides, is) (crustosus, a, um)
(complicatus, a, um)
rabies, ei f

( falsus, a, um ) (paralyticus, a, um )

3. Zamie nastpujce wyraenia na pluralis. Przetumacz na jz. polski.

facies articularis facies interlobaris symptoma sclerosis multiplicis
processus ciliaris nucleus vestibularis corpus alienum
ligamentum flavum ramus occipitalis infarctus cordis
sinus paranasalis facies plantaris digiti plexus cavernosus conchae
facies dorsalis digiti regio corporis humani truncus et ductus lymphaticus


94

4. Wstaw odpowiednie kocwki w miejsce kropek. Przetumacz powstae wyraenia na jz.
polski.

per faciem gastric... in ostia venar... pulmonalium intra cav... peritonei
ad pelv... minorem in meat... acustico extern... a pariet... abdominis
e muscul... ilioinguinal... sine faci... pulmonali cum macie hereditari...
apud recess... pharyngeum circum hiat... aorticum quoad rabi... paralyticam
inter cartilagines nas... sub gen... sinistro propter scabiem papulos...

5. Zamie na liczb przeciwn podane wyraenia.. Przetumacz na jz. polski.

per cavernas corporis spongiosi in cellula ethmoidali
apud crura membranacea circum ligamentum plantare
ad musculum interosseum dorsalem supra fasciculos longitudinales
sine recessibus subphrenicis trans ligamentum sternocostale radiatum
a fascia musculari infra facies superiores

6. Przetumacz proste sformuowania diagnostyczne.

facies hippocratica s. decomposita rabies paralytica
rabies paralytica canities praematura
macies carcinomatosa caries dentium profunda
caries necrotica macies hereditaria
rabies falsa scabies animalis

7. Postaw wyraenia z nawiasw w odpowienim przypadku. Przetumacz wyraenia na jz.
aciski.

na powierzchni (brzuszna ; pucna ; nosowa ; poladkowa ; jzykowa ; skroniowa ;
ebrowa ; skroniowa)
przez powierzchni (trzewna ; stawowa ; przednia ; skroniowa ; okrnicza ; odkowa
; dolna ; pcherzowa)
midzy powierzchniami (jelitowa ; midzypatowa ; policzkowa ; oczodoowa ; brzuszna ;
mzgowa ; boczna)
z powierzchni (mostkowo-ebrowa ; nerkowa ; pucna ; podkolanowa ; rzepkowa
; wewntrzna)
wok powierzchni (stawowe ; midzypatowe ; doniowe palcw ; podeszwowe
palcw; grzbietowe palcw)

8. Przetumacz ponisze wyraenia na jz. aciski. Nastpnie podaj gen., acc., oraz abl.
singularis.

misie oby naczynie wystajce
okolica tylna kolana korze zba siecznego
gowa minia dwugowego ttnica czca tylna
otwr potyliczny wielki ko nosowa
przewd wtrobowy wsplny okrnica poprzeczna
powierzchnia przednia goleni wymiar poprzeczny
powierzchnia midzypatowa zachyek boczny komory czwartej
przegroda kostna nosa




95
9. Przetumacz wyraenia przyimkowe na jz. aciski.

do ciany przedniej klatki piersiowej wizado wiecowe na prawym pacie wtroby
w zachyku ebrowo-przeponowym gowa duga od guzka podpanewkowego opatki
trzon trzustki na brzegu grnym ttnica podniebienna wstpujca do okolicy trbki suchowej
krew ylna z gowy przez yy szyjne na granicy midzy warstw zewntrzn a wewntrzn
na uku ylnym nadmostkowym do gazi czcej ze splotu bbenkowego

10. Przetumacz proste diagnozy na jz. aciski.

wiey zawa minia sercowego zamanie postawy czaszki
ropie puca zapalenie ucha rodkowego
stany gorczkowe przewleke pord przedwczesny
operacja z powodu przepukliny pachwinowej zapa krzeniowa
stan po taczce zakanej niewydolno oddechowa
usunicie zba z powodu prchnicy wierzb norweski
stan po napadzie padaczkowym choroba wrzodowa odka
obserwacja niewydolnoci krenia podejrzenie niedokrwistoci zoliwej
podejrzenie raka sutka kolana kolawe

11. Przetumacz zdania na jz. aciski.

1 Powierzchnie stawowe wystpuj na kocach koci dugich.
2 Niektre zika s rodkami leczniczymi , np.: moczopdne, uspokajajce, przeczyszczajce,
ciopdne itp.
3 Cz rodkowa grnej powierzchni trzonu koci klinowej tworzy siodo tureckie.
4 Doki ebrowe znajduj si na bocznych powierzchniach trzonw.
5 Na pucu wyrniamy powierzchni ebrow, przeponow i przyrodkow.
6 Na powierzchni twarzy bruzda nosowo-wargowa oddziela warg od policzka.
7 Na powierzchni brzusznej pnia mzgu widzimy rdze przeduony, most i rdmzgowie.
8 Kosmki jelitowe pokrywaj powierzchni wewntrzn jelita.
9 Na bocznej powierzchni koca dalszego koci piszczelowej znajduje si wcicie strzakowe.
10 Na powierzchni doniowej i grzbietowej rki wystpuj drobne sieci naczy rki.






Zwroty i sentencje
1 Sine spe nulla vita
2 Dies diem docet.
3 Carpe diem.
4 Pars pro toto.
5 Contra spem spero.
6 Quies medicamentum optimum est.
7 Caput imperat non pedes.
8 Novus rex, nova lex.
9 Tempus fugit.
10 In medias res. Ad rem.

96

15. Przyswki___________ _________

Przyswek jest nieodmienn czci mowy. Okrela czynno lub stan. Przyswek w
zdaniu stoi przy czasowniku i jest okolicznkiem sposobu, czasu, miejsca itp. Przyswki
pochodz od przymiotnikw , liczebnikw, zaimkw i in.


15.1. Tworzenie przyswkw


15.1.1. Przyswki od przymiotnikw deklinacji I i II
Przyswki tworzy si od przymiotnikw deklinacji I i II przez dodanie do tematu
kocwki e lub o.


Memoria tene!

przymiotnik I i II dekl. temat przyswek tumaczenie
transversus, a, um transvers- transverse poprzecznie
obliquus, a, um obliqu- oblique skonie
longus, a, um long - longe dugo
rectus, a , um rect- recte prosto
latus, a, um lat- late szeroko
citus, a, um cit- cito szybko
rarus, a, um rar- raro rzadko
falsus, a, um fals- falso faszywie
continuus, a, um continu- continuo stale, cigle
tutus, a, um tut- tuto bezpiecznie
primus, a, um prim- primo po pierwsze
secundus, a, um secund- secundo po drugie
tertius, a, um terti- tertio po trzecie

Nota bene!
Przymiotnik: bonus, a, um - przyswek: bene
malus, a, um - przyswek: male


15.1.2. Rodzaj nijaki przymiotnika w funkcji przyswka
Niekiedy w funkcji przyswka wystpuje przymiotnik w rodzaju nijakim z
kocwk um

przymiotnik I i II dekl. przyswek tumaczenie
multus, a, um multum wiele, bardzo
ceterus, a, um ceterum zreszt
quantus, a, um quantum ile
tantus, a, um tantum tyle



97

15.1.3. Przyswki od przymiotnikw deklinacji III
Przyswki tworzy si od przymiotnikw deklinacji III przez dodanie do tematu
kocwki iter

przymiotnik III dekl. temat przyswek tumaczenie
acer, is, e acr- acriter ostro
brevis, e brev- breviter krtko
simplex, icis simplic- simpliciter prosto

Nota bene!
Od zaimka : alius, alia, aliud - przyswek - aliter

15.1.4. Przyswki od przymiotnikw deklinacji III zakoczonych na ns
Przyswki od przymiotnikw deklinacji III zakoczonych na ns tworzy si przez
dodanie do tematu kocwki er

przymiotnik I i II dekl. temat przyswek tumaczenie
sapiens, entis sapient- sapienter mdrze
recens, entis recent- recenter wieo
frequens, entis frequent- frequenter czsto

15.1.5. Przyswki od przymiotnikw deklinacji III zakoczonych na ilis
Przyswki od przymiotnikw deklinacji III zakoczonych na ilis tworzy si przez
dodanie do tematu najczciej kocwki e, czasami iter

przymiotnik I i II dekl. temat przyswek tumaczenie
gracilis, e gracil- gracile cienko, wysmukle
similis, e simil- simile podobnie
facilis, e facil- facile atwo
difficilis, e dificil- difficiliter = non facile trudno


15.2. Inne przyswki czsto uywane

przyswki miejsca przyswki czasu przyswki sposobu dziaania
ibi tam saepe czsto ita, sic tak
ubi gdzie diu dugo quam jak, w jakim stopniu
unde skd statim natychmiast tam tak, w takim stopniu
inde stamtd numquam nigdy ut jak
undique wszdzie semper zawsze paulatim pomau
ibidem tame post potem coram publicznie
iam ju partim czciowo
quando kiedy
tum wtedy
interdum niekiedy





98
15.3. Stopniowanie przyswkw

Przyswki, ktre pochodz od przymiotnikw jakociowych mog by stopniowane.

Stopie wyszy przyswka jest rwny formie stopnia wyszego odpowiedniego
przymiotnika w rodzaju nijakim czyli z kocwk ius.
Stopie najwyszy powstaje ze stopnia najwyszego odpowiedniego przymiotnika
z kocwk e.

15.3.1. Stopniowanie regularne

przyswek gradus comparativus gradus superlativus
longe dugo longius duej longissime najduej
cito szybko citius szybciej citissime najszybciej
graviter ciko gravius ciej gravissime najciej
facile atwo facilius atwiej facillime najatwiej
diligenter starannie diligentius staranniej diligentissime najstaranniej

15.3.2. Stopniowanie nieregularne

Stopniowanie ze zmian tematu (dotyczy rwnie przyswkw, ktre nie pochodz od
przymiotnikw).

przyswek gradus comparativus gradus superlativus
bene dobrze melius lepiej optime najlepiej
male le peius gorzej pessime najgorzej
magnopere bardzo magis bardziej maxime najbardziej
multum duo plus wicej plurimum najwicej
non multum mao minus mniej minime naajmniej
prope blisko propius bliej proxime najbliej





Exercitationes

1. Utwrz przyswki od nastpujcych przymiotnikw. Przetumacz na jz. polski.

felix, icis latus, a, um mollis, e sapiens, entis
altus, a, um simplex, icis levis, e planus, a, um
ingens, entis frigidus, a, um malus, a, um bonus, a, um

2. Podaj formy podstawowe przymiotnikw, od ktrych pochodz wymienione przyswki.
Przetumacz na jz. polski.

oblique recenter bilateraliter bene
mediocriter recte primo profunde
longe diligenter dextere eminenter
graviter male simpliciter transverse


99
3. Zaznacz przyswki. Przetumacz zdania na jz. polski.

1 Interdum medici faciem moribundi nominant faciem Hippocraticam.
2 Species aromaticas nobis libenter paramus.
3 In casibus dubiis medici saepe alios medicos ad aegrotos advocant et inter se consultant.
4 Mox puer genu dextrum bene sanatum movere poterit.
5 Romanis medicina diu ignota erat.
6 Pharmacistae olea aetherea in lagoenis bene clausis et obturatis loco obscuro servant.
7 Medicus signa sive symptomata morbi bene et diligenter observat.
8 2 Interdum originem musculi dicimus caput musculi.
9 Aegroti medicamenta saepissime per os, interdum per rectum aut intra musculos aut intra venas
in corpora sua introducunt.
10 Magni dolores in pectore et in brachio sinistro saepe signa anginae pectoris sunt.

4. Przetumacz nastpujce zdania na jz. aciski.

1 Lekarze rzadko od razu (natychmiast) poznaj odwrcone pooenie trzewi.
2 atwiej zdrowieje chopiec lub modzieniec ni starszy czowiek.
3 Niekiedy trudno jest leczy cikie choroby .
4 Dowiadczony lekarz rzadko si myli.
5 Choroby zewntrzne leczy si atwiej ni choroby wewntrzne.
6 W klinice lekarz starannie osuchuje i opukuje klatk piersiow chorego.
7 Urazy brzucha s czsto niebezpieczne.
8 Choroby nerek i pcherza moczowego u ludzi starych trudno si leczy.
9 Choroby psychiczne s najtrudniejsze do leczenia.
10 Napary wieo przygotowane s najlepsze.

5. Przetumacz diagnozy na jz. polski.

1 Pelvis transverse angusta.
2 Placenta totaliter cervicalis.
3 Cirrhosis hepatis probabiliter postalcoholica.
4 Pneumonia recenter peracta
5 Dilatatio cordis praecipue dextri.

6. Przetumacz na jz. aciski proste przykady diagnoz.

1 Miednica skonie wska.
2 Kolka nerkowa prawdopodobnie na tle kamicy.
3 Niedowad poowiczy lewy zwaszcza ramienno-twarzowy.
4 Zapalenie trzustki wieo przebyte.
5 Stan po wieo wykonanej operacji brzucha.

Zwroty i sentencje
1 Plenus venter non studet libenter.
2 Tarde venientibus ossa.
3 Non nova sed nove.(Celsus)
4 Facilius bonis exemplis quam plurimis praeceptis docemur.
5 Altius, fortius, citius.
6 Ut alimenta sanis corporibus agricultura, sic sanitatem aegris medicina promittit (Celsus)
7 Nihil citius senescit quam gratia.
8 Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo. (Ovidius)
9 Hic locus est, ubi mors gaudet sucurrere vitae. (Instytut anatomii w Berlinie)
10 Volenti nihil difficile

100

16. Liczebniki (aciskie i greckie)___ _______ _____


Liczebniki uywane w znaczeniu przymiotnikw odmieniaj si, w roli przyswkw nie
odmieniaj si.
W terminologii medycznej liczebniki najczciej wystpuj w roli przedrostkw (prefiksw).
Zdecydowanie rzadziej wystpuj samodzielnie. Liczebniki greckie wystpuj tylko w roli
przedrostkw. Dziel si na gwne porzdkowe, podziaowe i przyswkowe.


16.1. Liczebniki gwne (ile?)

Z liczebnikw gwnych w jz. aciskim odmieniaj si tylko pierwsze trzy:
unus, a, um - jeden ;
duo, duae, duo dwa ;
tres, tria trzy
(pozostae a do stu nie odmieniaj si ).

Memoria tene!

unus, a, um
singularis
casus m f n
nom. unus una unum
gen. unius unius unius
dat. uni uni uni
acc. unum unam unum
abl. uno una uno

duo, duae, duo
pluralis
casus m f n
nom. duo duae duo
gen. duorum duarum duorum
dat. duobus duabus duobus
acc. duos duas duo
abl. duobus duabus duobus

tres, tria
pluralis
casus m f n
nom. tres tres tria
gen. trium trium trium
dat. tribus tribus tribus
acc. tres tres tria
abl. tribus tribus tribus


101

16.2. Liczebniki porzdkowe aciskie i greckie (ktry z kolei?)

Odmieniaj si podobnie jak przymiotniki w deklinacji I i II..np. primus, a, um pierwszy

Memoria tene!

liczebniki gwne (ile?) liczebniki porzdkowe (ktry z rzdu?)
aciskie greckie aciskie greckie
1 unus, a, um heis, mia, hen 1 primus, a, um protos, prote, proton
2 duo, duae, duo dyo 2 secundus, a, um deuteros
3 tres, tria treis 3 tertius, a, um tritos
4 quattuor tettaros 4 quartus, a, um tetartos
5 quinque pente 5 quintus, a, um pemptos
6 sex hex 6 sextus, a, um hektos
7 septem hepta 7 septimus, a, um hebdomos
8 octo okto 8 octavus, a, um ogdoos
9 novem ennea 9 nonus, a, um enatos
10 decem deka 10 decimus, a, um dekatos
11 undecim hendeka 11 undecimus, a, um hendekatos
12 duodecim dodeka 12 duodecimus, a, um dodekatos



16.3. Liczebniki podziaowe (po ile?)

Wystpuj tylko przy rzeczownikach w liczbie mnogiej. Odmieniaj si w I i II dekl. pluralis,
np.:

1 - singuli, ae, a po jednym
2 bini, ae, a po dwa
3 - terni, ae, a po trzy
4 - quaterni, ae, a po cztery
5 - quini, ae, a po pi



16.4. Liczebniki wielorakie (iloraki?)

Okrela z ilu czci skada si cao. Odmieniaj si w III dekl, we wzorze
samogoskowym.

1 simplex, icis prosty, pojedynczy
2 duplex, icis podwjny
3 - triplex, icis potrjny
4 - quadruplex, icis poczwrny





102

16.5. Liczebniki przyswkowe (ile razy?)

Nie odmieniaj si.

1 - semel jeden raz
2 - bis dwa razy
3 - ter trzy razy
4 - quater cztery razy
5 - quinquies pi razy

Nota bene!
Przedzia czasu okrelamy nastpujco:
jeeli dotyczy lat:
biennalis, e - dwuletni
triennalis, e - trzyletni
jeeli dotyczy miesicy:
bimestris, e - dwumiesiczny
trimestris, e - trzymiesiczny
semestris, e szeciomiesiczny
jeeli dotyczy dni:
biduum - przez dwa dni
triduum przez trzy dni
jeeli dotyczy dugiego przecigu czasu uywamy rzeczownikw:
millenium tysiclecie








Exercitationes

1. Przetumacz przykady uycia liczebnikw na jz. polski.

quattuor venae duae manus unum sternum
duo pedes quinque digiti duae scapulae
quaterni dentes incisivi duo membra superiora duo atria
tria trigona tres phalanges unus nasus
decimum par duae phalanges quattuor extremitates

2. Przetumacz na jz. polski nazwy embriologiczne. Zwr uwag na rol liczebnikw.

folliculus ovaricus primarius linea primitiva myocardium primitivum
nodus primitivus glottis primitiva ventriculus primitivus
fovea primitiva endocardium primitivum atrium primitivum
septum secundum meninx primitiva spina bifida occulta
septum primum lamina primitiva manus septum secundum
foramen primum lamina primitiva pedis foramen secundum



103

3. Zaznacz liczebnik w nastpujcych wyraeniach anatomicznych. Przetumacz na jz.
polski.

ventriculus tertius cerebri bifurcatio tracheae
os triquetrum flexura duodeni
trochanter tertius lemniscus trigeminalis
trigonum caroticum valvula bicuspidalis
valva tricuspidalis ligamentum triangulare sinistrum
plica triangularis lobus quadratus hepatis
nervus octavus cellulae pseudounipolares
valvula semilunaris ligamentum bifurcatum
folliculi ovarici primarii ventriculus quartus cerebri
fossae digastricae membrana quadriangularis
ganglion trigeminale nervus trigeminus
impressio (nervi) trigemini musculus digastricus


4. Poszukaj synonimw midzy kolumn A i B. Przetumacz na jz. polski.

A B
1 protopathia A quadriplegia
2 hexadactylia B infectio primaria
3 deuteropathia C duodenitis
4 protoinfectio D morbus primarius
5 dodekadactylitis E sexdigitismus
6 tetraplegia F morbus secundarius


5. Przetumacz podane wyraenia na jz. aciski.

misie trjgowy ramienia pcherz podwjny
ebro pierwsze dwie stare blizny
posiadanie siedmiu palcw d dwubrzucowy
trzeci jajnik rumie dziewitego dnia
wizado czworobocznwe ebro rozdwojone (ME)
choroba wtrna misie czworogowy uda
podwojenie jzyka (ME) kaletka dwugowo-promieniowa
neuron dwubiegunowy (MH) zapalenie puc obustronne
misie czworoboczny uda kora trjwarstwowa pierwotna (ME)


6. Przetumacz zdania na jz. aciski

1 W jamie bbenkowej znajduj si trzy kosteczki suchowe : kowadeko, strzemiczko i moteczek.
2 Serce posiada dwie komory i dwa przedsionki.
3 Ciao czowieka skada si z gowy, korpusu i czterech koczyn.
4 Rka i stopa maj po pi palcw.
5 W bonie luzowej odka wyrniamy trzy warstwy bon waciw, blaszk miniow bony
luzowej i tkank podluzow.
6 Jama krtani skada si z trzech czci ; z przedsionka krtani, z jamy poredniej krtani i jamy
podgoniowej.




104

7. Przetumacz proste diagnozy na jz. polski.

1 Amputatio digiti quinti pedis sinistri propter gangraenam.
2 Fractura quattuor costarum ad dextram.
3 Duo calculi in pelve renali sinistro.
4 Infarctus myocardii bis peractus in anamnesi.
5 Status febrilis a tribus diebus.
6 Cephalgia cum syncope a duabus hebdomadibus.
7 Cranium bifidum occultum.
8 Duo vulnera regionis temporalis.
9 Tres abscessus pulmonis dextri.
10 Congelatio trium digitorum pedis sinistri.


8. Przetumacz na jz. aciski proste wyraenia diagnostyczne.

1 Wrodzony ubytek zastawki dwudzielnej.
2 Nerka podwjna z miedniczk nerkow podwjn.
3 Martwica pitego palca stopy prawej z powodu oparzenia.
4 Zapalenie dwunastnicy.
5 Gorczka jednego dnia.
6 Niedokrwisto wtrna z krwotoku po porodzie
7 Dwa malekie zaway pata dolnego puca lewego
8 Nowotwr wtrny puc.
9 Trzy kamienie w pcherzyku ciowym.
10 Macica dwurona podwjna.









Zwroty i sentencje
1 Fortuna vitrea est; cum splendet, frangitur
2 Cum tacent, clamant.
3 Ad rem. Ad vocem.
4 Fugit hora
5 Tres faciunt collegium
6 Dubium sapientiae initium
7 Unus testis, nullus testis.
8 Necessitas non habet legem.
9 Unus pro multis
10 Magis movent exempla quam verba.

105

17. Zaimki______ _________________ _

Zaimki nie nale do adnej deklinacji. Maj swoj oddzieln odmian. Maj trzy rodzaje
i dwie liczby, podobnie jak przymiotniki. Charakterystyczna jest dla ich odmiany jedna
wsplna forma (dla wszystkich rodzajw) w gen. sing. oraz wsplna kocwka w dat.
singularis. Zaimki dzierawcze odmieniaj si tak samo jak przymiotniki zakoczone
na -us, -a,-um.


17.1. Zaimki osobowe

singularis pluralis
nom.

ego ja tu ty nos my vos wy
gen. mei mnie tui ciebie nostri nas
nostrum z nas
vestri was
vestrum z was
dat.

mihi/ mi mnie tibi tobie nobis nam vobis wam
acc.

me mnie te ciebie nos nas vos was
abl.

me mn, mnie te tob, tobie nobis nami, nas vobis wami, was

Nota bene!
mecum (ze mn) ; tecum (z tob) ; nobiscum (z nami) ; vobiscum (z wami)

17.2. Zaimek zwrotny

singularis pluralis
nom. ----- ------- ----- ------
gen. sui siebie ------ ------
dat. sibi sobie ----- ------
acc. se siebie , si ------ ------
abl. se sob ------ ------

Nota bene !
Suy do wyraenia zarwno liczby pojedynczej jak i mnogiej.

17.3. Zaimki dzierawcze

Odmieniaj si tak samo jak przymiotniki zakoczone na us, -a, -um.

meus, mea, meum mj, moja, moje
tuus, tua, tuum twj, twoja, twoje
noster, nostra, nostrum nasz, nasza, nasze
vester, vestra, vestrum wasz, wasza, wasze
suus, sua, suum swj, swoja, swoje


106

17.4. Zaimki wskazujce


is, ea, id ten, ta, to
singularis pluralis
m f n m f n
nom. is ea id ei (ii) eae ea
gen. e i u s eorum earum eorum
dat. e i eis (iis)
acc. eum eam id eos eas ea
abl. eo ea eo eis (iis)
hic, haec, hoc ten, ta, to
nom. hic haec hoc hi hae haec
gen. h u i u s horum harum horum
dat. h u i c his
acc. hunc hanc hoc hos has haec
abl. hoc hac hoc his
idem, eadem, idem - ten sam, ta sama, to samo
nom. idem eadem idem iidem(eidem) eaedem eadem
gen. e i u s d e m eorundem earundem eorundem
dat. e i d e m eisdem (iisdem)
acc. eundem eandem idem eosdem easdem eadem
abl. eodem eadem eodem eisdem (iisdem)
ipse, ipsa, ipsum - sam, sama, samo
nom. ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa
gen. i p s i u s ipsorum ipsarum ipsorum
dat. i p s i ipsis
acc. ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsa
abl. ipso ipsa ipso ipsis

ille, illa, illud - tamten, tamta, tamto (w, owa, owo)
iste, ista, istud - ten, ta, to (ten twj, ten wasz)


17.5. Zaimki wzgldne

qui, quae, quod ktry, ktra, ktre; jaki, jak, jakie
singularis pluralis
m f n m f n
nom. qui quae quod qui quae quae
gen. c u i u s quorum quarum quorum
dat. c u i quibus
acc. quem quam quod quos quas quae
abl. quo qua quo quibus

quicumque, quaecumque, quodcumque - ktrykolwiek
quisquis, quidquid - ktokolwiek ; ktrykolwiek (odmieniaja si obie czci wyrazu)


107

17.6. Zaimki pytajce

singularis
m n
nom. quis quid
gen. c u i u s
dat. c u i
acc. quem quid
abl. quo quo

qui?, quae?, quod? - ktry?, ktra? , ktre?



17.7. Zaimki nieokrelone

Powstaj przez dodanie do zaimka quis, quid lub qui, quae, quod nieodmiennych czstek:
- dam, piam, -quam, -libet, -vis, -que

aliquis, aliquid - kto, co
quidam, quaedam, quiddam - pewien, kto, co
quispiam, quidpiam - kto, co
quisquam, quidquam - kto, co
quilibet, quaelibet, quidlibet - kto bd, pierwszy lepszy
quivis, quaevis, quidvis - kady (dowolny), ktokolwiek
quisque, quidque - kady



17.8. Zaimki przeczce

nom. nemo - nikt nihil - nic
gen. nullius nullius rei
dat. nemini nulli rei
acc. neminem nihil
abl. nullo nulla re



17.9. Zaimki porwnawcze

tantus, tanta, tantum - tak wielki
quantus, a, um - jak wielki
talis, tale - taki
qualis, quale - jaki




108
17.10. Przymiotniki zaimkowe

singularis
m f n
totus, a, um - cay, cakowity

nom. totus tota totum
gen. t o t i u s
dat. t o t i
acc. totum totam totum
abl. toto tota toto

singularis
m f n
uterque, utraque, utrumque - jeden i drugi, obaj

nom. uterque utraque utrumque
gen. u t r i u s q u e
dat. u t r i q u e
acc. utrumque utramque utrumque
abl. utroque utraque utroque

uterque, utraque, utrumque - jeden i drugi, obaj
nullus, nulla, nullum - aden
alter, altera, alterum - jeden z dwch
ullus, ulla, ullum - jaki, jakikolwiek
alius, alia, aliud - drugi, inny
uter, utra, utrum - ktry z dwch
neuter, neutra, neutrum - aden z dwch




Exercitationes

1. Przetumacz nastpujce wyraenia zaimkowe na jz. polski.

id medicamentum totum cor uterque pes
haec scapula noster medicus tuus professor
ille chirurgus ipsa regio hoc vitium congenitum
ea causa morbi talis operatio idem pulmo
mea prima lectio idem os tuae opiniones

2. Przetumacz wyraenia przyimkowe na jez. polski.

hoc modo eo morbo vestra facultas
in qua vena in illo libro per hunc sulcum
eo tempore hac regione ad eum processum
totius arteriae quo loco circum eam venam
utriusque renis ex altero latere in hoc pariete


109
3. Przetumacz nastpujce wyraenia kliniczne na jz. polski.

partus primus suo tempore cataracta utriusque oculi
forma abnormalis totius sceleti nephritis dextra et hydronephrosis eodem loco
combustio utriusque manus ulcus cruris sinistri et cicatrix eiusdem regionis
dolor totius capitis fibrosarcoma sui generis
congelatio totius faciei

4. Rzeczowniki w nawiasach postaw w gen. singularis. Wyraenia diagnostyczne prze-
tumacz na jz. polski.

congelatio utriusque (manus, us f) calcificatio utriusque (ren, renis m)
combustio totius (abdomen, inis n) cirrhosis totius (hepar, atis n)
dilatatio totius (cor, cordis n) fractura utriusque (crus, cruris n )

5. Przetumacz diagnozy na jz.aciski.

1 odleyny jednego i drugiego (obydwu poladkw)
2 oparzenie caego brzucha po napromieniowaniu
3 zmiadenie jednej i drugiej stopy (obydwu) stopy
4 zakaenie caego przewodu moczowego
5 przerost caego serca
6 rak puca z wyciciem jego pata grnego
7 owrzodzenie caego podudzia lewego
8 przerost caej komory lewej serca












Zwroty i sentencje
1 Duo cum faciunt idem, non est idem
2 Omnia mea mecum porto.(Bias)
3 Quae volumus, ea credimus libenter.
4 Fide, sed, cui fidas, vide!
5 Ave Caesar, morituri te salutant!
6 Quidquid agis, prudenter agas et respice finem.
7 Hic et nunc
8 De mortuis nil (nihil) nisi bene.
9 Epistula enim non erubescit.
10 Nunc aut numquam.

110

18. Teksty aciskie______ _________________ _
Przykady tekstw do tumaczenia z rnych epok


Schola Salernitana. Salerno circa annum 1050.
Haec regulae De conservanda valetudine fortasse regi Anglorum [Harold II?]
dedicatae sunt.

Praefatio
Anglorum regi scribit schola tota Salerni:
si vis incolumen, si vis te reddere sanum,
curas tolle graves, irasci crede profanum,
parce mero, cenato parum, non sit tibi vanum
surgere post epulas, somnum fuge meridianum,
non mictum retine, nec comprime fortiter anum:
haec bene si serves, tu longo tempore vives.
si tibi deficiant medici, medici tibi fiant
haec tria, mens laeta, requies, moderata diaeta.

Regulae diurnae
Lumina mane manus surgens gelida lavet aqua,
hac illac modicum pergat, modicum sua membra
extendat, crines pectat, dentes fricet. ista
confortant cerebrum, confortant cetera membra.
lote, cale, sta pranse vel i, frigesce minute.
fons, speculum, gramen, haec dant oculis relevamen;
mane igitur montes, sub serum inquiro fontes.

De bono medicamine
Aut sitis atque fames moderata bonum medicamen.
cumque superfluitant important saepe gravamen.

De bibendo
Tu rex, quando bibis, numquam haustu satiaris,
saepe parum bibe quod satis est nec te sitis urat.
quod satis immo quod minus est sapientia curat.
quantuncumque potes parce post balnea potes.

De cena
Ex magna cena stomacho fit maxima poena.
ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis.

De vinis
Vina probantur odore, sapore, nitore, colore.
si bona vina cupis, haec quinque probantur in illis,
fortia, formosa, fragrantia, frigida, frisca.

Antidotum contra venenum
Allia, nux, ruta, pira, raphanus et theriaca,
haec sunt antidotum contra mortale venenum.

111

Remedia ebrietatis amorisque
Salvia cum ruta faciunt tibi pocula tuta.
adde rosae florem, minuit potenter amorem.

Ablue manus
Si fore vis sanus, ablue saepe manus.
Lotio post mensam tibi confert munera bina,
mundificat palmas et lumina reddit acuta.

De ovo
Si sumas ovum, molle sit atque novum.

De prunis
Infrigidant, laxant, multum prosunt tibi pruna.

De diversis remediis
Si cruor emanat, spodium sumptum cito sanat.
gaudet hepar spodio, mace cor cerebrum quoque moscho,
pulmo liquirita, splen capparis stomachumque galanga.

De salvia
Cur moriatur homo, cui salvia crescit in horto?
contra vim mortis non est medicamen in hortis.
salvia confortat nervos manuumque tremores
tollit et eius ope febris acuta fugit.

De humanis ossibus, dentibus venisque
Ossibus ex denis bis centenisque novenis
constat homo ; denis bis dentibus ex duodenis;
ex tricentenis decies sex quinqueque venis

De quattuor humoribus in humano corpore
Quattuor humores in humano corpore constant:
sanguis cum cholera, phlegma, melancholia.
terra melan: aqua phleg: et aer sanguis, chole: ignis

De phlebotomia
Denus septenus vix phlebotomum petit annus.
spiritus uberior exit per phlebotomiam:
spiritus ex potu vini mox multiplicatur
humorumque cibo damnum lente reparatur.










112

De Laurens Andre. Historia anatomiae humani corporis. 1600

[...] Sunt in homine solo variegati oculi et numerosissimae varietatis, caeteris vero
animantibus, excepto equo, in sua specie perpetuo similes, sic boum omnium nigri, ovium
aquei, aliorum rusi. Distant oculi hominis sibi intervallo, proportione magnitudinis respectu
caeterorum animalium, minimo ut celerius ab altero in alterum transmittantur spiritus. Uni
animalium homini depravantur oculi, unde cognomina strabonum et paetorum ab iisdem
qui altero lumine orbi nascuntur.
Palpebrae quadrupendibus superiore tantum cilio, volucribus in inferiore; Homo solus si
struthio chamelum excipias utrinque palpebras habet.
Nasus hominis altior ad decorem, neque alii animalium eminet.
Aures hominis tantum immobiles et sitae ad latus utrumque in aedem linea cum oculis.
Nullum est animal quod praeter hominem mammas parte gerat priore, Elephantes
mammas duas quidem, sed non in pectore habent.
Partes quas homo habet priores anterioresque, pectus, ventrem, guttur, quadrupedes
habent inferiores; quas autem ille posteriores, dorsum, lumbos, nates, hae habent superiores.
Homo paucissimis tegitur pilis nisi in capite, quod ut humidissimum, ita et pilis est
confertissimum.




Oluf Lundt Bangs. 1822.Observationes medicae. Tetanus

[...] vesperam versus febris ardens et aphonia cum continuo ejulatu; altero die dolet caput,
evomit biliosa, oculi torvi et immobiles, pulsus celer sutentus, pallor faciei, alvus aperta; die
3tio delirium mite, clamore misserimo interruptum; ad vesperam remissio, adstantes
agnoscit, praeter maxillae immobilitatem nil queritur, rigor adest tetanicus et dolor dorsi ab
attacu. Die 4to convulsiones et mors.




Isidori Hispalensis episcopi etymologiarum sive originum liber IV

De medicina .Caput I
[1] Medicina est quae corporis vel tuetur vel restaurat salutem: cuius materia versatur in
morbis et vulneribus.

[2] Ad hanc itaque pertinet non ea tantum quae ars eorum exhibet, qui proprie Medici
nominantur, sed etiam cibus et potus, tegmen et tegumen. Defensio denique omnis atque
munitio, qua [sanum] nostrum corpus adversus externos ictus casusque servatur.

De nomine eius. Caput II
[1] Nomen autem Medicinae a modo, id est temperamento, inpositum aestimatur, ut non
satis, sed paulatim adhibeatur. Nam in multo contristatur natura, mediocriter autem gaudet.
Unde et qui pigmenta et antidota satis vel assidue biberint, vexantur. Inmoderatio enim
omnis non salutem, sed periculum affert.


113
De inventoribus medicinae. Caput III
[1] Medicinae autem artis auctor ac repertor apud Graecos perhibetur Apollo. Hanc filius
eius Aesculapius laude vel opere ampliavit.

[2] Sed postquam fulminis ictu Aesculapius interiit, interdicta fertur medendi cura; et ars
simul cum auctore defecit, latuitque per annos pene quingentos usque ad tempus Artaxerxis
regis Persarum. Tunc eam revocavit in lucem Hippocrates Asclepio patre genitus in insula
Coo.

De quattuor humoribus corporis. Caput V
[1] Sanitas est integras corporis et temperantia naturae ex calido et humido, quod est
sanguis; unde et sanitas dicta est, quasi sanguis status.

[2] Morbi generali vocabulo omnes passiones corporis continentur; quod inde veteres
morbum nominaverunt, ut ipsa appelatione mortis vim, quae ex eo nascitur, demonstrarent.
Inter sanitatem autem et morbum media est curatio, quae nisi morbo congruat, non perducit
ad sanitatem.

[3] Morbi omnes ex quattuor nascuntur humoribus, id est ex sanguine et felle, melancholia
et phlegmate. [...] Sicut autem quattuor sunt elementa, sic et quattuor humores, et
unusquisque humor suum elementum imitatur;
sanguis >aerem, cholera > ignem, melancholia > terram, phlegma >aquam.
Et sunt quattuor humores, sicut quattuor elementa quae conservant corpora nostra.

[4] Sanguis ex Graeca etymologia vocabulum sumpsit, quod vegetetur et sustentetur et vivat.
Choleram Graeci vocaverunt, quod unius diei spatio terminetur; unde et cholera, id est
fellicula, nominata est, hoc est, fellis effusio. Graeci enim fel CHOLEN dicunt.

[5] Melancholia dicta eo quod sit ex nigri sanguinis faece admixta abundantia fellis. Graeci
enim MELAN nigrum vocant, fel autem CHOLEN appellant.

[6] Sanguis Latine vocatus quod suavis sit, unde et homines, quibus dominatur sanguis,
dulces et blandi sunt.

[7] Phlegma autem dixerunt quod sit frigida. Graeci enim rigorem FLEGMONEN
appellant. Ex his quattuor humoribus reguntur sani, ex ipsis laeduntur infirmi. Dum enim
amplius extra cursum naturae creverint, aegritudines faciunt. Ex sanguine autem et felle
acutae passiones nascuntur, quas Graeci OXEA vocant. Ex phlegmate vero et melancholia
veteres causae procedunt, quas Graeci CHRONIA dicunt.

De membris hominis
PULMO ex Graeco trahit vocabulum, pulmonem enim Greci PLEUMON seu PNEUMON
vocant, eo quod cordis flabellum sit in quo pneuma, id est spiritus inest, per quod et agitantur
et moventur, unde et pulmones vocati sunt. Nam Grece pneuma a spiritu dicitur, qui flando
et agitando aerem amittit et recipit, a quo moventur pulmones et palpitant, et aperiendo se
ut flatum capiant stringendo ut eiciant, est enim organum corporis.

114
Nuntii Latini

Pneumonia in Sinis periculosa
Mense Februario 2003 (bis milessimo tertio) in Sinis pneumonia novi generis
periculosissima inventa est, quae iam sexaginta fere hominibus in omnibus orbis terrarum
partibus perniciei causa fuit. Etiam CarloUrbani, medicus Italus, qui hunc morbum primus
dignoverat, die Saturni contagio eiusdem periit. Numerus eorum, qui hac febri SARS
appellata impliciti sunt, in praesenti duorum fere milium est. Rerum condicio pessima est in
Sinis et Hongcongi, sed virus pestilentiae per viatores etiam in Europam et Americam
Septentrionalem serpsit. Quam ob rem omnibus rationibus cavendum est, ne haec epidemia
in pandemiam crescat

Praemium Nobelianum medicinae (Anno MMIII)
Praemium Nobelianum medicinae hoc anno inter Americanum Paul Lauterbur et
Britannum Peter Mansfield dividitur, ut ex Instituto Carolino Stockholmensi nuntiatum est.
Ambo viri docti, utpote qui antesignani quidam in descriptione magnetographica evolvenda
essent, ad artem diagnosticam provehendam multum contulerunt. Novis rationibus inventis
effecerunt, ut aegroti, dum a medicis inspiciuntur, multo levioribus doloribus afficerentur
quam ante.

Obesitas in orbe terrae augescit [2005]
Cardiologi orbis terrarum putant obesitati tribuendum esse, quod decies centena milia
hominum quotannis ex cardioplegia et morbis cardiacis moriantur. Multitudo hominum
obesorum in dies augescit, ac quidem ita, ut verbi causa in America Septentrionali iam
tertius quisque puer aut puella nimia pinguitudine laboret.

Morbus aviarius in Turcia vagatur
Die 13, anno 2006-01-17
Grippa aviaria, quam efficit virus, cui nomen H5N1 (ha quinque, en, unum), in Turcia
vagatur.
Numerus hominum affectorum in dies crescit et casus morbi iam in quindecim ex una et
octoginta provinciis Turciae occurrerunt.
Primae contagioses hominum anno ineunte in partibus Turciae orientalibus confirmatae
sunt. Ibi enim gallinae contagionem ab avibus ex oriente commeantibus ceperant.
In homines morbus ex contactu gallinarum transiit, sed nullus casus est repertus, in quo
contagio inter homines facta esset. Unio Europaea importationem plumarum, quae non
sunt tractatae, ex terris Turciae orientali vicinis vetuit. Interdictio importationis spectat ad
Armeniam, Azerbaidzaniam, Georgiam, Iraniam, Iraquiam Syriamque.
Turci ad morbum coercendum de lege ferenda deliberant, qua educatio altilium foris
vetetur. Id enim causa principalis habetur, quae efficit, ut anseres gallinaeque morbo aviario
per aves migratorias contaminentur. (Tuomo Pekkanen)


115
Blanckaert Steven. Lexicon medicum (1650-1702)

ATLAS est vertebra prima colli, immediate capiti subiecta; sic dicitur quia caput sustentare
videtur corpore et apophysi spinosa caret; eius substantia reliquis solidior; supra et infra
recipit, et non recipitur. Caput in eius anteriori parte articulatur, quo in articulo caput
flectitur et extenditur. Foramen proprium est omnium maximum; processus transversales
reliquis longiores; peculiare quoddam ligamentum habet semicirculare, quod processum
dentiformem sequentis vertebrae amplectitur, ab atlao sustineo, perfero.

AXIS est vertebra tertia colli, capiti subiecta. Gr akson. Aliis potius secundae deberi id
nomen videtur, quia circum eius dentiformem processum vertebra caput sustinens,
tamquam rota circa axim, movetur.

ARTERIA est vas conoides, in corpore nostro vivente, se attollens, atque vicissim se
submittens, e corde magno trunco oriundum, sensim in minores ramos divisum, constans
pluribus tunicis; quodque extremitatibus suis vel extra corpus, vel intra cava corporis hiat,
vel in alia vasa desinit, sanguinem e corde ducens versus extrema. Dictum quasi aerotria, ab
aer, et threo = servo, asservo. Vetustissimi enim physiologi et medici arteriis non sanguinem
contineri credebant, sed spiritum, seu aerem, qui respiratione ductus in pulmones, ad cor et
arteriam magnam perveniat, et per hanc toti corpori distribuatur. Haec antiquissima
persuasio diutissime haesit in schola Erasistrateorum, contra quos Galenus acriter disputat,
ut opinionem hanc animis hominum avellat.

VENA PULMONALIS seu arteria venosa veteribus sic vocata, hodiernis est vena
pulmonalis, sive illud vas, per quod sanguis ex pulmonibus in sinistrum cordis centrum
transit; duas habet valvulas mitrales, a figura dictas; non est una vena, sed a sinistra cordis
auricula prodit; deinde primo in quatuor, postea in innumeros ramos, per pulmones
distributos dividitur; sive potius formatur ab infinitis venis, ex finibus arteriae pulmonalis
ortis, quae sanguinem ex his acceptum revehunt in quatuor magna vasa, inde in sinum
venosum pulmonalem. Hinc satis improprie quasi una vena consideratur, cum ex quovis
lobo pulmonum duo magna vasa originantur, in sinum venosum desinentia.

TRACHEA ASPERA ARTERIA, seu TRACHEA Gr. tracheia est fistula oblonga ex
cartilaginibus variis et membranis constans, quae a gutture, sive faucibus imo incipiens,
gulaeque anterius incumbens, in qua pulmones descendens, per totas eorum compagines
ramificatione multiplici dispergitur. Superior pars laryux, inferior vero bronchus appellatur:
quibus et tertia sive infima, a Malphighio vesicularis dicta, additur; inseruit aeri transmittendo
per os vel nares accepto, voci et respirationi. Aspera vocatur arteria, quoniam cartilaginibus
interpositis aliquantum riget et sic ad tactum resistit. Opponuntur ipsi arteriae laeves, [...]
cartilagineis fibris carentes, quales sunt omnes, quae non deducuntur ab arteria aspera.

VENA AZYGOS est vena sanguinem reducens Venae cavae: duplici origine in abdomine
inter duas diaphragmatis appendices oritur, dein thoracem ingressa sub aorta iuxta dorsi
vertebras, accepit venas intercostales, et venae cavae superiori iterum inseritur, estque
insignis capacitatis. Sine Pari dicta, ex a priv. et zygos iugum, par.

BRONCHUS est asperae arteriae portio media, fistulosa, ex annulis incompletis, sive non
perfecte rotundis, anterius constructa; posterius per membranam musculosam connexis, ubi
in rotunditate deficiunt; superior pars larynx; inferior vesicularis dicitur: inservit voci et
respirationi. A bre/xw irrigo, humecto. Vetustissimi enim physiologi docebant potum
omnem ad pulmones demitti; unde hic canalis totius corporis rigatorius existimabatur.

116
ARTHRITIS sive MORBUS ARTICULARIS circa duos, tres, pluresque articulos sive
ossium internodia, suas tragoedias exercet. Estque dolor circa articulos, tensivus, dilacerans,
coarctans, vere et autumno maxime revertens, ortus ab obstructione in vasis minimis circa
has partes, unde nervi, tendines, ligamenta, periostea corrugantur, et miserrime cruciantur,
unde tumor, rubedo, tophi, aliaque symptomata concomitantia. Estque quadruplex; chiragra
in manibus; ischias in aut circa os ilium: gonagra in genubus; et podagra in pedibus: habet et alia
varia nomina pro parte affecta ut dentagra, omagra, etc. Vox arthritis derivatur ab arthron
articulus. Unde arthritica medicamenta, quae arthrititis doloribus subveniunt.

ARTICULATIO est coniunctio ossium inter se invicem, ad motum peragendum. Estque
duplex Diarthrosis sive Articulatio laxior et Synarthrosis sive Articulatio strictior.

AORTA est vas quod circulari orificio ex sinistro ventriculo cordis oritur, ascendit, superato
pericardio sursum parum et, mox retrorsum, paulo sinistrorsum, in arcum se flectit versus
spinam, descendit deinde; ramos ascendentes ex ipso arcu tres habet, unum innominatum,
et duas carotides, quae omnes partibus superioribus prospiciunt, ramus ille innominatus, ubi
ad pollicare circiter spatium ascendit, bifidus evadit, sic ut unus ramus lateraliter dextrorsum
sub claviculam dextram tendens subclavia vocatur dextra, atque ad axillam tendit; alter
carotis dextra vocatur. Inferius per truncum descendens, visceribus ramificationibus
prospicit. Ulterius deinde facta descensione ad femora et pedes terminum consequitur. Tota
haec arteria similis est reliquis arteriis, nisi quod habeat membranas et fibras fortiores. Dicta
videtur quasi lorum ex quo pera vel gladius dependet: quia cor pari ratione suspensum ab
arcu huius vasis videtur.

AMNION [...] Amnion autem est membrana fetum in utero proxime obvolvens, et molliter
excipiens, quae etiam cum reliquis secundinis post partum expellitur. Chorio longe
albicantior atque tenuior est, ipsi chorio blanditer accumbens, non tamen nisi superiore
parte adnexa; haec figurae fere ovalis, maxime tenuis et simplex ac mollis est, laevior ac
politior parte interna, externa inaequalior, candida et pellucida, laxo intervallo a fetu distans,
nullis vasis sanguineis hactenus demonstratis donata; exterius Chorio innectitur, quae sibi
invicem aliquando satis tenaciter adhaerent ab hac parte, ita ut vix avelli queant: Continet
non tantum fetum, sed et humorem nutritium, quo fetus, per os et gulam alimentum sibi
sugit: vide liquorem Amnii. amneios , amnios Graecis dicitur, Latinis amiculum, indusium,
quod fetum amicit et obvolvit. [...]

AMYGDALAE [...] Sunt tamen qui amygdalas vocandas putant glandulas conglobatas
exiguas, quae ad mentum sub regione dentium molarium percipiuntur tactu, subinde autem
aliquibus sporadice, non raro populariter simul compluribus intumescunt, tuncque
descendunt et inter maxillam et linguam deprehenduntur, magnamque molestiam inferunt.
Atque tunc saepe tonsillae verae [...] salvae et incolumes manent.

ABDOMEN Est venter infimus, hepar, lienem, ventriculum, intestina,etc. continens. Intus
membrana Peritonaeum dicta succingitur: anterius in epigastrium, hypochondrium dextrum et
sinistrum, umbilicumque dividitur: inferior regio hypogastrii nomine venit. Nomen
accepisse videtur quod abdit, seu abscondit viscera.

ACETABULUM anatomicis denotat ossis cavitatem, alterius ossis caput profundius
excipientem; et in specie applicatur cavitati, quae est in extrema cervicis scapulae parte, et
caput brachii excipit; et imprimis cavitati magnae, formatae in concursu externo trium
ossium, ilii, ischii, et pubis, capiti ossis femoris recipiendo dicatae. Veteres etiam utero
acetabula tribuebant. [...]

117

ACINESIA akinesia, est totius corporis aut partis alicuius immobilitas, ut in paralysi,
apoplexia, syncope etc. Ex a priv. et kineo moveo.

MORBUS ACUTUS est qui cum magno periculo, brevi tempore decurrit: estque vel
Peracutus sive Peracutissimus, qui tertio vel quarto die terminatur: vel Peracutus, qui usque ad
septimum diem extenditur: vel Acutus simpliciter, qui ad decimum quartum vel vigesimum
diem ad summum durat: vel Acutus ex desidentia, graece Cataptosis , qui quadragesimum diem
pro summo termino habet. Praecipitem non male cum Scribonio dicas; vel Celerem cum
Aureliano; Pernicialis Livio dicitur, qui celeriter necat aut liberat hominem.

AETIOLOGIA est causae explicatio, seu ratio de rebus medicam artem spectantibus. Unde
Aetiologica pars medicinae est, quae causas morborum et sanitatis exponit. Ex aitia causa, et
logos ratio.






Vitruvius Marcus Pollio, De architectura libri decem. Caput III, 1

1. Aedium compositio constat ex symmetria, cuius rationem diligentissime architecti tenere
debent. Ea autem paritur a proportione, quae graece analogia dicitur. Proportio est ratae
partis membrorum in omni opere totiusque commodulatio, ex qua ratio efficitur
symmetriam. Namque non potest
aedis ulla sine symmetria atque
proportione rationem habere
compositionis, nisi uti ad homines
bene figurati membrorum habuerit
exactam rationem.
2. Corpus enim hominis ita natura
composuit, ut os capitis a mento ad
frontem summam et radices imas
capilli est decimae partis, item manus
palma ab articulo ad extremum
medium digitum tantundem, caput a
mento ad summum verticem octavae,
cum cervicibus imis ab summo
pectore ad imas radices capillorum sextae, a medio pectore ad summum verticem quartae.
Ipsius autem oris altitudinis tertia est pars ab imo mento ad imas nares, nasum ab imis
naribus ad finem medium superciliorum tantundem, ab ea fine ad imas radices capilli frons
efficitur item tertiae partis. Pes vero altitudinis corporis sextae, cubitum quartae, pectus item
quartae. Reliqua quoque membra suas habent commensus proportiones, quibus etiam
antiqui pictores et statuarii nobiles usi magnas et infinitas laudes sunt adsecuti.






118
Otii Marpurgensis Liber primus. Caput XXI
Corporis humani externa membra.
CAPILLI (crines, capillitium) contegunt potissimam partem capitis, suntque cirri, cincini,
comae, caesaries. Antiae vel capronae demittuntur in frontem, anteventuli vel propenduli[...]

In facie FRONS eminet, figura prope semicirculari, desinens utrinque in tempora, plerisque
glabra, paucis hispida, senescentibus rugosa, explicata, porrecta, serena; iracundis contracta,
caperata, striata, severa; tristibus obducta. Aliquibus lata, aliis angusta, quibusdam tuberosa;
inverecundis attrita, perfricta; verecundis liberalis, apulejo relicina dicitur, quae versus
occiput est refuga.

OCULI (lumina) subjacent fronti, fenestrae animi, mentis interpretes, figurarum judices,
mobiles, lubrici, et quoquoversum emisfitii, acres, acuti, lyncei, hebetes, clari, nitidi, truces,
torvi, flagrantes, transversi seu limi, obliqui, eminentes, in cavitatem reducti, noctuini seu
glauci, herbei, nigelli, aquilini, milvini; prodentes iratum, propitium, laetantem, dolentem,
fortem, ignavum, audacem, timidum, amantem, odio affectum. Facti sunt ex tunicis tribus,
scilicet Cornea, Uvea, et quae dicitur Aranea seu Reticulata, quam eandem asserunt esse
cum nervo optico; et transparentibus humoribus tribus Aqueo, Crystallino, vitreo. Prominuli
cernunt obscurius, profundiores clarius. Sed hirqui seu anguli sudant saepe lacrimas,
quotidie gramias.

NASUS incipit ad intercilium (medium inter supercilia spatium,) datus respirationis et
olfactus causa. Demittit se inter duas genas, discriminaturquein duo spiracula seu
respiramina, id est, nares, ideo contractiores, ne quid nocens possit pervadere; habentes
humorem ad pulverem, et multa alia repellenda utilem; per quas demanans mucus, detinetur
a vibrissis seu pilis, ne defluat ante munctionem, qua se mucosi emungunt. Orbiculus
protuberans nasi, pirula vocatur, pulpae, seu carnosae partes utrinque sequientes, vocantur
alae vel pinnulae: Cartilago discriminans nares dicitur interfinium (isthmus et imbrex:) pars
recta nasi, columna; quae si in medio assurgit, nasum facit aquilinum. [...]

JUGULUM pars est colli anterior, (quae nonnumquam gula dicitur, ) in qua guttur (animae
canalis, seu canna pulmonis, vel aspera arteria.) Cervix, pars colli posterior est. Gula
(oesophagus, seu canalis per quem descendit cibus, Lactantio, fistula cibalis,) cujus pars
summa, fauces; postrema, stomachus.

PECTUS target papilis, quod hirtum maribus ccalidioribus; in foeminis sunt mammae;
mammilae, ubera. Pars pectoris anterior, qua concurrunt costae, dicitur sternen, pertingitque
ad es ensiforme. Intra thoracem est venter seu alvus.; cujus anterior pars continet
hypochondria, et scrobulam cordis; media umbilicum; infima abdomen, (sumen,
aqualiculum) cum adjacentibus verendis, (genitalibus, pudendis, velandis) quae ut nudare, ita
nomine pudor vetat.

TERGUM habet humeros, dorsum, lumbos, et nates (podicem, anum) obvolutas clunibus,
sessionis gratia. Ad latera sunt axillae et hypochondria (partes subjectae costis nothis, Latine
praecordia; quamquam haec vox significat etiam partes interiores, cordi vicinas;) sub axillis
sunt pili subalares, et hircus, alarum virus.

MANUS cava, dicitur vola (in qua sunt variae incisurae ac lineae;) diducta , est palma:
contracta, pugnus; ab hoc colaphus: ab illa provenit alapa. Habetque digitos quinos, et
quisque digitus, praeter pollicem, articulos tres seu internodia, totidemque condylos seu
nodos, quorum postremi exeunt in ungues: horum albida puncta dicuntur nubecula, quibus

119
scabimus, scalpimus, lancinamus, laceramus. Pollice premimus; Indice monstramus; Medio
(verpo, infami) ludificamus; Annulari seu Medico gestamus anulos; Auricularis servit pro
auriscalpio. Pars prima manus dicitur cava, seu brachialis, unde exoriuntur digiti;
metacarpium seu torus appellatur, quod inter pollicem et medium digitum interest, Graecis
thenar. Talitrum, est percussio convolutis inflicta digitis.

CAPUT XXII. Partes corporis osseae.[] videbis mirabiliorem corporis humani
structuram; cujus fulcra ossea circiter trecenta sunt; divisa in ossa capitis, trunci,
artuum.Capitis calvaria (calva) est pectinatim velut consuta ex pluribus ossibus. Suturae seu
commisurae sunt tres, et totidem cranii partes; ex quibus antica (anterior) dicitur sinciput,
media vertex, postica (posterior) occiput; quae omnes pericranio teguntur. Utrinque sunt
tempora, sic dicta a cognoscendis annis. Ossa transversa in temporibus, aures
complectentia, vocantur Anatomicis forcipes. Duae sunt maxillae, (mandibulae) quarum
superior immobilis; inferior rotunda in hominibus, oblonga in brutis; continent triginta duos
dentes, in totidem alveolis; Anteriores seu Primores infra supraque quaterni, vocantur
Incisores; utrinque illis proximi, Canini; priores omnes Gelasini; dehinc quinque Maxillares
seu Molares. Primi cibum incidunt, secundi frangunt, tertii confractum atterunt et attenuant;
postremo Genuini bini in extrema gingiva. Ossa quibus continentur, vocantur praesepia,
praesepiola, mortariola, cavernulae, loculamenta; committuntur saepe (septo seu maceria;)
haec vestitur gingiva: purgantur dentiscalpio (dentifricio.) Oris coelum seu cavitas, quod
dentibus labiisque quasi palis munitum est, palatum dicitur. Infantes dentiunt, quando
dentes mittunt.


Vittorio Romano et Francesco Carnevale. De morbis artificum
diatriba
Cap. I De morbis, quibus obnoxii sunt metallorum fossores.
Varia et multiplex morborum seges, quam non raro artifices quidam extrema sui pernicie ex
iis artibus, quas exercent, pro lucro referunt, e duabus praecipue causis, ut reor,
progerminat; quarum prior ac potissima est prava materiae conditio, quam tractant, quae
noxios halitus ac tenues particulas humanae naturae infensas exspirans particulares morbos
invehit; altera ad motus quosdam violentos, incompositos et incongruas corporis
configurationes refertur, propter quas vitalis machinae naturalis structura vitiatur, ut inde
graves morbi paulatim succrescant. Primo itaque in censum venient ii morbi, qui a prava
materiae indole ortum ducunt, ac inter eos, qui metallurgos infestant et quotquot alios
artifices, qui in suis opificiis mineralibus utuntur, ut aurifices, alchymistae, quique aquam
fortem destillant, figuli, specularii, fussores, stannarii, pictores quoque et alii. Quales vero et
quam pestiferae, noxae intra venas metallicas recondantur, experiuntur primo mineralium
fossores, quibus in profundioribus terrae visceribus continuo degentibus quotidie cum orco
ratio habenda; [...]
Morbi autem, quibus obnoxii sunt metallorum fossores aliique id genus artifices, sunt ut
plurimum dyspnoea, phthisis, apoplexia, paralysis, cachexia, pedum tumores, dentium casus,
gingivarum ulcera, artuum dolores ac tremores. Pulmones itaque et cerebrum in hujusmodi
artificibus male plectuntur, magis tamen pulmones, hi etenim simul cum aere minerales
spiritus hauriunt, et primi noxam persentiunt, mox iidem halitus intra vitae hospitia admissi
et cruori permixti cerebri et nervosi laticis naturalem temperiem pervertunt, et inficiunt,
unde tremores, stupores et superius recensisti affectus. Hinc eorum, qui in fodinis mineralia
effodiunt, maxima solet esse strages; feminae propterea, quae id genus hominibus nubunt,
saepius nubunt, nam referente Agricola, apud fodinas Carpati montis observatae sunt
mulieres, quae septem viris nupserint. [...]

120

Objanienia skrtw

abl. (ablativus) przypadek 5 (polski narzdnik i miejscownik)
acc. (accusativus) przypadek 4 (polski biernik)
arab-gr arabsko - grecki
arch. archaiczny, miano obecnie nie uywane
chor. choroba
f (femininum) rodzaj eski
gen. (genetivus) przypadek 2 (polski dopeniacz)
gr. grecki
gr-ac grecko-aciski
m (masculinum) rodzaj mski
MA mianownictwo anatomiczne
ME mianownictwo embriologiczne
MH mianownictwo histologiczne
n (neutrum) rodzaj nijaki
p. patrz
pass. (passivum) strona bierna
pl. (pluralis) liczba mnoga
sc. (scilicet) to jest, to znaczy
tum. tumacz
zap. zapalenie


121
Sownik acisko-polski

A
a (ab) (z abl) od
abdo 3 oddali, cofn si
abdomen, inis n brzuch
abdominalis, e brzuszny
abducens, entis odwodzcy
abductio, onis f odwodzenie
abductor, oris m odwodziciel
aberrans, antis zbaczajcy
ablatio, onis f odwarstwienie
ablepharia, ae f (gr) brak powieki (ME)
abluo 3 obmywa, my
abnormalis, e nieprawidowy
abnormis, e nieprawidowy
abortus, us m poronienie
abscessus, us m ropie
abscondo 3 ukrywa, schowa
absentia, ae f brak
abundantia, ae f nadmiar
ac = atque a take
academia, ae f akademia
accedens, entis zbliony, podobny
acceptus, a, um zabrany, zaakceptowany
accessorius, a, um dodatkowy
accipio 3 przyj, wzi, uzna, otrzyma
accomodatus, a, um przystosowany,
zastosowany, uyty
accumbo 3 pooy si, usadowi si
acer, is, e ostry
acetabulum, i n panewka
achalasia, ae f (gr) achalazja, upoledzenie
rozkurczu zwieracza
acheiria, ae f (gr) brak rki (ME)
acidum, i n kwas
acidus, a, um kwany
acinesia, ae f (gr) bezwad, niedowad,
poraenie ruchowe p. te acinesis
acinesis, is f (gr) bezwad, niedowad,
poraenie ruchowe
acne, es f (gr) trdzik
acorea, ae f (gr) brak renicy (ME)
acrania, ae f brak pokrywy czaszki (ME)
acriter ostro, mocno
acromialis, e barkowy
acromion, i (gr) wyrostek barkowy
acta, orum n dokumenty
acus, us f iga
acusticus, a, um suchowy
acutus, a, um ostry
ad (z acc) do,ku
ad coercendum do ujarzmienia,
opanowania
ad hoc doranie
adamantinum, i n szkliwo
adamantinus, a, um szkliwny
addo 3 dodawa, doczy
adductio, onis f przywodzenie
adductor, oris m przywodziciel
adenoma, atis n (gr) gruczolak
adhaereo 2 przylgn, dotyka, przyczepic
si
adhibeo 2 zastosowa, uywa,
przytoczy, doda
adipositas, atis f otyo
adiposus, a, um tuszczowy
aditus, us m wejcie
adiuvans, antis wspomagajcy
admixtus, a, um zmieszany, domieszany
adnexa, orum n (pl) przydatki
adstans, antis stojcy obok
ads p. ass..
adsum, adesse by obecnym, uczestniczy,
zjawi si
adultus, a, um dorosy
advoco 1 przywoywa
aedes, is f gmach, budowla
aedis, is f p. aedes, is f
aeger, a, um chory
aeger, i m chory (czowiek)
aegritudo, inis f choroba, osabienie
aegrotus, a, um chory
aegrotus, i m chory (czowiek)
aegylops, opis m (gr) jczmie na oku
aer, aeris m (gr) powietrze
aestimo 1 uwaa, rozwaa
aeternus, a, um wieczny
aethereus, a, um eteryczny
aethylicus, a, um etylowy
affectus, a, um osabiony, zakaony
afferens, entis doprowadzajcy
affero, afferre przynosi, wnosi, wywoa
afficio 3 oddziaywa, gnbi, dotyka
agenesia, ae f (gr) agenezja, brak
zawizkw (ME)
agenesis, is f (gr) p. agenesia
agger, eris m grobla
agito 1 wprawia w ruch

122
aglossia, ae f (gr) brak jzyka (ME)
agnosco 3 rozpozna
ago 3 czyni, robi
agricultura, ae f rolnictwo
ala, ae f talerz, skrzydo ; pacha
alaris, e skrzydowy
albico 1 bieli si
albus, a, um biay
alienus, a, um obcy
alimentarius, a, um pokarmowy
alimentum, i n pokarm, poywienie
aliquando kiedy, czasem, nieraz
aliquantum znaczna cz,ilo ; niemao
aliquis, a, id kto, jaki, niektry, kto inny
aliquis, aliqua, aliquid (aliquod) jaki,
niejeden
aliquis, aliqua, aliquod jaki
aliquis, aliquid kto, co
aliter inaczej
alius, alia, aliud drugi, inny
allergia, ae f (gr) alergia
allergicus, a, um alergiczny
allium, i n czosnek
alma, ae f ywicielka
aloe, es f (arab-gr) Aloes
alpha, ae f (gr) litera grecka (pierwsza)
alter .... alter jeden .... drugi
alter, altera, alterum jeden z dwch
alter, era, erum drugi
altiles, ium f (pl) drb tuczony
altitudo, inis f wysoko
altus, a, um wysoki ; gboki
alveolaris, e zbodoowy
alveolus, i m zbod
alvus, i f brzuch; stolec
amabilis, e miy, kochany
amari (pass) by kochanym
amarus, a, um gorzki
amelia, ae f (gr) wrodzony brak koczyny
(ME)
ambo, ae, o obaj razem, obydwaj
amicio 4 owija, zawija, otacza
amiculum, i n wierzchnie okrycie, bona
amicus, i m przyjaciel
amitto 3 utraci, puszcza
amnesia, ae f (gr) niepami
amnion, i n (gr) owodnia (ME)
amnioticus, a, um owodniowy
amo 1 kocha
amor, oris m mio
amplector 3 obejmowa
amplio 1 powikszy, udoskonali
amplus wicej, ponad
amplus, a, um obszerny, wielki
ampulla, ae f baka (MA)
ampullaris, e bakowy
amputatio, onis f odjcie
amyelia, ae f (gr) brak rdzenia (ME)
amygdala, ae f migdaek, migda
anaemia, ae f (gr) niedokrwisto
anaesthesia, ae f (gr) znieczulenie
anaesthesiologia, ae f (gr) nauka o
znieczulaniu
analis, e odbytowy, odbytniczy
anamnesis, is f (gr) wywiad lekarski
anastomoticus, a, um zespoleniowy,
czcy
anatomia, ae f (gr) anatomia, nauka o
budowie ciaa
anatomicus, a, um anatomiczny
angina pectoris dusznica bolesna
angina, ae f angina, zap. garda
angulus, i m kt
angustus, a, um wski
animal, alis n zwierz
animans, antis yjcy
annumero 1 (z dat) zalicza
annus, i m rok
anodontia, ae f (gr) brak zba (ME)
anomalia, ae f anomalia, nieprawidowa
budowa
anonymus, a, um bezimienny, nienazwany
ansa, ae f ptla
anser, eris m / f g
ansernus, a, um gsi
ante (z acc) przed
antebrachium, i n przedrami
anterior, ius przedni wczeniejszy
antesignanus, a, um postawiony na
pierwszym miejscu
anteversio, onis f przodopochylenie
antiburschius, i m przeciwnik burszw
(akw, studentw)
antidotum, i n odtrutka
antiquus, a, um starozytny
antrum, i n jama
anulus, i m piercie
anus, i m odbyt
aorta, ae f aorta, ttnica gwna
aorticus, a, um aortalny
aortitis, itidis f zap. aorty

123
aperio 4 otwiera, odmyka
apertura, ae f otwr
apertus, a, um otwarty
apex, apicis m szczyt, wierzchoek; koniec
(MH)
aphonia, ae f (gr) bezgos
aphthae, arum f (gr) pleniawki
apicalis, e szczytowy, wierzchokowy
apodia, ae f (gr) brak stopy (ME)
aponeurosis, is f (gr) rozcigno
apophysis, is f (gr) odrostek, wyrostek
kostny
apoplexia, ae f (gr) udar mzgowy
apostolus, i m (gr) wysaniec, aposto
apparatus, us m narzd (MH) ; przyrzd
appelatio, onis f nazwa, wyraz
appello 1 nazywa
appendix, icis f wyrostek, przyczepek
applico 1 przyczy, zwrci, doczy
approximalis, e zbliony
apud (z acc) przy, u, obok
aqua, ae f woda
aquaeductus, us m wodocig
aquarium, i n akwarium
aqueus, a, um wodnisty, bkitny
arachnoidealis, e pajczynwkowy
arbor, oris f drzewo
architectus, i m budowniczy, architekt
arcuatus, a, um ukowaty
arcus, us m uk
ardens, entis palcy, rozarzony
arduus, a, um stromy
area, ae f pole, powierzchnia
areola, ae f otoczka, obwdka
Armenia, ae f Armenia
aromaticus, a, um aromatyczny
arrector, oris m przywosowy (misie)
arrhinia, ae f (gr) brak nosa (ME)
ars, artis f sztuka
arteria, ae f ttnica
arteria carotis ttnica szyjna
arteriola, ae f ttniczka
arteriosus, a, um ttniczy
arthralgia, ae f (gr) bl w stawie
arthritis, idis f (gr) zap. staww
arthropathia, ae f (gr) choroba staww
articularis, e stawowy
articulatio, onis f staw
articulo 1 spaja
articulus, i m staw
artificialis, e sztuczny
artifex, icis m rzemielnik, artysta
aurifex, icis m zotnik ; pracownik w
kopalni zota
artus, us m staw
ascendens, entis wstpujcy
ascendo 3 wej, wstpowa
ascites, ae m (gr) puchlina brzuszna
asper, a, um szorstki, chropawy, trudny
aspiratorius, a, um zachystowy
alapa, ae f uderzenie w twarz, policzek
albidus, a, um biaawy
anteventulus, a, um zwisajcy z przodu
antiae, arum (gr) f pukle wosw
opadajce na czoo
attenuo 1 rozciera
attero 3 miady
attritus, a, um zuchway
auricularis, e uszny
auriscalpium, i n narzdzie do
wyskrobywania czyli oczyszczania
przewodu suchowego
aspirinum, i n aspirina
assequor 3 (z acc) docign, osign
asservo 1 przechowywa
assidue stale, bez przerwy, czsto
asthma, atis n (gr) astma, dychawica
astomia, ae f (gr) brak ust (ME)
astrum, i n gwiazda
athelia, ae f (gr) brak brodawki sutkowej
(ME)
atheromatosus, a, um miadycowy
athleticus, a, um atletyczny
atlas, antis m (gr-ac) atlas, krg
szczytowy
atomus, i f (gr) atom
atque a take
atrioventricularis, e przedsionkowo-
komorowy
atrium, i n przedsionek
atrociter ostro, zaciekle
atrophia, ae f (gr) zanik
attacus, us m atak, napad
attolo 3 podnosi si, wznosi
auctor, oris m autor
audio 4 sucha
auditivus, a, um suchowy
auditus, us m such
augesco 3 rosn, zwiksza si
aureus, a, um zoty
auricula, ae f maowina uszna, uszko

124
auricularis, e uszny
auris, is f ucho
auscultatio, onis f osuchiwanie
aut albo, nawet
autem za, znowu, przeciwnie
autogamia, ae f (gr) autogamia,
samozapodnienie (ME)
autonomicus, a, um autonomiczny
autopsia, ae f (gr) sekcja zwok
autor, oris m twrca, sprawca
autumno jesieni
auxilium, i n pomoc
ave! bd pozdrowiony
avello, avelli 3 zrywa, oddali, odrywa,
wyrywa,
aviarius, a, um ptasi
avis, is f ptak
axilla, ae f pacha
axillaris, e pachowy
axis, is m o
Azerbaidzania, ae f Azerbejdan

B
bacterialis, e bakteryjny
bacteriosus, a, um bakteryjny
balneum, i n kpiel
barba, ae f broda
barbatus, a, um brodaty
basalis, e podstawny
basilaris, e podstawowy, podstawny
basis, is f (gr) podstawa
basivertebralis, e podstawno-krgowy
bellum, i n bitwa
bene dobrze
benignus, a, um agodny
bibo 3 pi
bicarbonas, atis n dwuwglan
bicellularis, e dwukomrkowy
biceps, bicipitis dwugowy
bicuspidatus, a, um dwuguzkowy,
przedtrzonowy (dens)
biduum przez dwa dni
biennalis, e dwuletni
bifidus, a, um rozszczepiony na dwoje
bifurcatio, onis f rozdwojenie
bilateralis, e dwustronny, obustronny
bilateraliter obustronnie
biliaris, e ciowy
bilifer, a, um cionony
biliferus, a, um cionony
biliosus, a, um ciowy
bimestris, e dwumiesiczny
bini, ae, a (pl) podwjny
bini, binae, bina po dwa
bis dwa razy
biventer, is m dwubrzucowy (musculus)
blanditer wdzicznie, mio
blandus, a, um agodny, miy
brachialis, e ramienny
bruta, ae f zwierz
blepharon, i n (gr) powieka
blepharoptosis, is f (gr) opadnicie
powieki
bolus, i f gaka (farm)
bonus, a, um dobry
bos, bovis m/f w, krowa
botulismus, i m zatrucie jadem
kiebasianym
brachialis, e ramienny
brachium, i n rami
bradypnoe, es f (gr) oddychanie zwolnione
brevi (tempore) wkrtce
brevis, e krtki
breviter krtko
bronchiectasia, ae f (gr) rozszerzenie
oskrzeli
bronchiectasis, is f (gr) rozszerzenie
oskrzeli
bronchiolus, i m (gr) oskrzelko, oskrzelik
bronchitis, idis f (gr) zap. oskrzeli
bronchoclysis, is f (gr) wlew dooskrzelowy
bronchopathia, ae f(gr) choroba oskrzeli
bronchopulmonalis, e oskrzelowo-pucny
bronchoscopia, ae f (gr) wziernikowanie
oskrzeli
bronchus, i m (gr) oskrzele
bucca, ae f policzek
buccalis, e policzkowy
bulbus, i m opuszka ; gaka (oculi)
bursa, ae f kaletka, torebka

C
cachexia, ae f wyniszczenie
casus, us m przypadek ; wypadanie
(zbw)
cadendo (tum.) spadaniem
cado 3 spada
caecalis, e odnoszcy si do jelita lepego
(ktnicy)
caecus, a, um lepy

125
caementum - p. cementum
caesar, aris m cesarz, wadca
caesareus, a, um cesarski
calamus, i m trzcina; piro
calc(a)emia, ae f (gr) obecno wapnia we
krwi
calcaneus, a, um pitowy
calcaneus, i m ko pitowa
calcar, aris n ostroga
caleo 2 rozgrzewa si
caliculus, i m (gustatorius) kubek
smakowy
calidus, a, um gorcy
calix, icis m kielich
calor, oris m gorco, ar
calvaria, ae f sklepienie czaszki
canaliculus, i m kanalik
canalis, is m kana
cancer, cancri m rak
candidus, a, um biay, jasny
candidus, a, um nieno-biay
caninus, a, um psi, kie (zb)
canis, is m pies
canities, ei f siwizna
capacitas, atis f zdolno, pojemno
capillaris, e wosowaty
capio 3 cepi chwyta, wzi, ogarn
capitalis, e gowowy, gwny
capitatus, a, um gwkowaty
capitulum, i n gwka
cappara, ae f kapary
capsula, ae f torebka
caput, capitis n gowa
carbo, onis m wgiel
carcinogenes, is rakopochodny
carcinoma, atis n (gr) rak
carcinomatosus, a, um rakowaty
carcinophobia, ae f (gr) chorobliwa obawa
przed rakiem
cardia, ae f (gr) wpust odka ; serce
cardiacus, a, um sercowy
cardiocentesis, is f (gr) nakucie serca
cardiogenes, is sercopochodny
cardiographia, ae f (gr) zapis ruchw serca
cardiologia, ae f (gr) nauka o chorobach
serca
cardioplegia, ae f poraenie serca
cardiorrhexis, is f (gr) pknicie serca
careo 2 nie mie, brakowa by
pozbawionym czego
caries, ei f prchnica
carina, ae f ostroga
caritas, atis f mio
carnificatio, onis f stwardnienie misiste
caroticotympanicus, a, um szyjno-
bbenkowy
caroticus, a, um odnoszcy si do ttnicy
szyjnej
carpo 3 zrywa ( tu. korzysta)
carpus, i m nadgarstek
cartilagineus, a, um chrzstkowy
cartilago, inis f chrzstka
casus, us m przypadek, zdarzenie,
nieszczcie
cataracta, ae f (gr) katarakta, zama
catarrhus, i m (gr) nieyt ; katar
cathedra, ae f katedra, siedzenie
caudatus, a, um ogoniasty
causa (z gen) w celu, dla
causa, ae f przyczyna, powd
caveo 2 strzec si, ba si
cavernosus, a, um jamisty
cavitas, atis f wydrenie, jama
cavo 1 dry, wydry
cavum, i n jama
cavus, a, um czczy, wydrony
celiacus, a, um brzuszny, trzewny
cella, ae f komora
cellula, ae f komrka
Celsus, i m Celsus
cementum, i n cement, kostniwo
cenatus, a, um najedzony
census, us m obliczenie, oszacowanie
centeni, ae, a po sto
centralis, e rodkowy
cephalgia, ae f (gr) bl gowy
cephalicus, a, um gowowy;
odpromieniowy (vena)
cerebellaris, e mdkowy
cerebellum, i n mdek
cerebralis, e mzgowy
cerebrum, i m mzg
certus, a, um pewny, znany
ceruminosus, a, um woszczynowy
cervicalis, e szyjny, szyjkowy
cervix, icis f szyja, szyjka ; kark, krgi
ceteri, ae, a pozostali, reszta
ceterum zreszt
chamelum, i n kameleon
charta, ae f (gr) karta, papier

126
chiasma, atis n (gr) skrzyowanie
chiragra, ae f (gr) bl dnawy rki
chirurgia, ae f (gr) chirurgia
chirurgicus, a, um chirurgiczny
chirurgus, i m (gr) chirurg
chloratus, a, um chlorowany
chole es f(gr)
cholecystectomia, ae f (gr) wycicie
pcherzyka ciowego
cholelithiasis, is f (gr) kamica pcherzyka
ciowego
cholera, ae f (gr)
chorda, ae f (gr) struna
chorion, i n (gr) kosmwka (ME)
choroideus, a, um naczyniwkowy
chroidalis, e naczyniwkowy
chronicus, a, um przewleky
caesaries, ei f (bujne) owosienie gowy
calva, ae f czaszka
caperatus, a, um zmarszczony
capillitium, i n wosy, owosienie
capronae, arum f wosy zwisajce na czoo
cavernula, ae f jamka
cavus, a, um wydrony, pusty, sklepiony
chyliferus, a, um mleczonony,
wytwarzajcy mlecz
cibus, i m pokarm
cicatrix, icis f blizna
ciliaris, e rzsowy, rzskowy
cilium, i n rzsa
cincinus i m (gr) kdzierzawy pukiel
cingo 3 otacza
cingulum, i n obrcz
circensis, e dotyczcy igrzysk, cyrkowy
circiter okoo
circulatio, onis f krenie, obieg
circulatorius, a, um kreniowy
circulus, i m koo, okrg
circum (z acc) okoo, dookoa
circumanalis, e okooodbytniczy
circumarticularis, e okoostawowy
circumferentia, ae f obwd
circumflecto 3 okala
circumflexus, a, um okalajcy
circumintestinalis, e okoojelitowy
circumrenalis, e okoonerkowy
circumscriptus, a, um ograniczony
cirrhosis, is f (gr) marsko
cirrus, i m lok z wosw
cisterna, ae f zbiornik
cito szybko
citus, a, um szybki, prdki
civitas, atis f pastwo
clamo 1 woa, krzycze
clamor, oris m krzyk
clarus, a, um sawny, synny
claustrophobia, ae f (gr) klaustrofobia
clausus, a, um zamknity
clavicula, ae f obojczyk
clavicularis, e obojczykowy
clavipectoralis, e obojczykowo-piersiowy
clinica, ae f (gr) klinika, szpital
clinoideus, a, um pochyy
clunis, is f poladek
coarctans, antis ciskajcy
coarctatio, onis f zwenie
coccygeus, a, um guziczny
cochlea, ae f (gr) limak
cochlear, aris n yka
cochleariformis, e yeczkowaty,
podobny do yki
cochlearis, e limakowy
coelioscopia, ae f(gr) laparoskopia
coerceo 2 ujarzmia
cogito 1 myle, rozmyla
cognomen, inis n przydomek, nazwa
cognosco 3 poznawa
colaphus, i m (gr) uderzenie w twarz,
policzkowa
colicus, a, um okrnicowy
collapsus, us m zapa
collateralis, e boczny, oboczny
collegium, i n zesp, kolegium
collum, i n szyja ; szyjka
colon, i n (gr) okrnica
color, oris m kolor, barwa
columna, ae f sup, kolumna
coma, ae f (gr) wosy na gowie, grzywa
coma, atis n (gr) piczka
combustio, onis f oparzenie
comitans, antis towarzyszcy
commeans, antis przychodzcy, schodzcy
commensus, us m rwna miara, symetria
commisura, ae f spoido
commisura, ae f spoido (MH); zczenie
commodulatio, onis f proprcja, rwna
miara
commotio, onis f wstrznienie
communicans, antis czcy
communicatio, onis f poczenie
communico 1 poczy

127
communis, e wsplny
compactus, a, um zbity
compago, inis f zczenie, spojenie
complectens, entis obejmujcy, otaczajcy
complector 3 otoczy, obejmowa
complexus, us m zesp
complicatio, onis f komplikacja,
powikanie
complicatus, a, um powikany,
skomplikowany
complures, a, ium niektrzy, wielu
compono 3 zoy, tworzy
compositio, onis f zestawienie, zoenie
compositus, a, um zoony
compressio, onis f ucisk , zaciskanie
compressor, oris m zaciskacz
comprimo 3 tamowa, wstrzymywa,
ciska
concha, ae f (gr-ac) maowina
concomitans, antis towarzyszcy
concordia, ae f zgoda
concursus, us m zbieg, schodzenie si
condicio, onis f pooenie, stan, los
conditio, onis f warunek
conductor, oris m przewodnik
condylaris, e kykciowy
condylus, i m kykie
confero 3 contuli znosi, uyczy,
przynosi, przyczyni si do czego
confertus, a, um gsty
configuratio, onis f zestawienie,
uksztatowanie, pozycja
confirmatus, a, um potwierdzony
conforto 1 wzmacnia
confractus, a, um pognieciony
congelatio, onis f odmroenie
congenitalis, e wrodzony
congenitus, a, um wrodzony
conglobatus, a, um zbity
congruo 3 by stosownym zgadza si,
przystosowa
coniugata, ae f sprzna
coniungo 3 zczy
connexus, a, um zczony, spojony,
poczony
conoides p. conoideus
conoideus, a, um stokowaty
conquassatio, onis f zmiadenie
consensus, us m zgoda, porozumienie
consequor 3 bezporednio nastpowa,
osign
conservativus, a, um zachowawczy
conservatrix, icis f ratowniczka, ta, ktra
ratuje
conservo 1 zachowywa
considero 1 uwaa, ocenia
consilium, i n narada
conspicio 3 spostrzega
constituo 3 ustanawia
consto 1 skada si
constrictio, onis f zacinicie
constrictor, oris m zwieracz (garda)
constructus, a, um uoony, zbudowany,
naoony
consuetudo, inis f przyzwyczajenie
consulto 1 konsultowa
consutus, a, um uszyty, skonstruowany
contactus, a, um styczny
contactus, us m dotyk, styczno
contagio, onis f zaraza ; styczno,
contamino 1 dotyka, zaraa
contego 3 pokrywa, zasania
contineo 2 zawiera, czy, otacza,
obejmowa
continuo stale, cigle
continuus, a, um cigy
contra (z acc) przeciw
contractio, onis f skurcz, obkurczenie
contractus, a, um cignity, zacinity
contraho 3 ciga
contristo 1 by smutnym, martwi si
contusio, onis f stuczenie
contusus, a, um stuczony
conus, i m stoek
convolutus, a, um zwinity
convulsio, onis f drgawki, konwulsje
cor, cordis n serce
coracoideus, a, um kruczy
coram publicznie
corniculatus, a, um rokowy
cornu, cornus n rg
corona, ae f wieniec, korona
coronalis, e wiecowy
coronarius, a, um wiecowy
corono 1 ozdabia, wieczy
coronoideus, a, um dziobiasty
corporeus, a, um cielesny
corpus, corporis n trzon, ciao
corpusculum, i n ciako
corrugatio, onis f marszczenie
corrugator, oris m marszczcy (misie)
corrugo 1 marszczy
cortex, icis m kora

128
corticospinalis, e korowo- rdzeniowy
costa, ae f ebro
costalis, e ebrowy
costoclavicularis, e ebrowo-obojczykowy
coxa, ae f biodro
cranialis, e czaszkowy
cranium, i n czaszka
crassitudo, inis f grubo
credo 3 wierzy, uwaa
crescentia, ae f wzrost
cresco 3 crevi rosn, powstawa
cribrosus, a, um sitowy
cricoarytaenoideus, a, um piercienno-
nalewkowy
cricoesophageus, a, um piercienno-
przeykowy
cricothyreoideus, a, um piercienno-
tarczowy
crinis, is m wos
crisis, is f (gr) przeom,
crista, ae f grzebie
criticus, a, um krytyczny
croup (nieodmienny) krup
crouposus, a, um krupowy
cruciatus, a, um krzyowy
cruciformis, e krzyowaty
crucio 1 mczy, drczy
cruentus, a, um krwawy
cruor, oris m krew ; skrzep krwi
crus, cruris n odnoga, gole
crustosus, a, um strupiasty
crystallus, i f(gr) kryszta
cubitalis, e okciowy
cubitus, i m okie
cuboideus, a, um szecienny
culter, cultri m n
cultura, ae f hodowla, kultura
cum gdy, kiedy
cum (z abl) z (kim? czym?)
cumque kiedykolwiek, zawsze
cuneatus, a, um klinowy
cuneiformis, e klinowaty
cupio 3 pragn, poda
cupula, ae f osklepek
cur dlaczego
cura, ae f troska, staranie
curandi (tum.) leczenia
curatio, onis f leczenie
curo 1 leczy
curriculum, i n bieg, przebieg
cursus, us m bieg, ustalony porzdek
curvatura, ae f krzywizna
cuspis, idis f patek, zastawka
cutaneus, a, um skrny
cuticula , ae f skrka, naskrek; szkliwo,
oszkliwie (dentis)
cutis, is f skra
cyclus, i m(gr) okres, cykl
cysticus, a, um pcherzowy
cystis, is f (gr) pcherz, torbiel
cystoma, atis n (gr) torbielak

D
dacryorrhoe, es f (gr) zotok, zawienie
damnum, i n strata, zguba, bd
de (z abl) o (kim?,o czym?)
de lege ferenda z punktu widzenia
uzupenienia obowizujcego prawa
debeo 2 by poddanym, musie, mie
powinno
debilitas, atis f uomno
decem dziesi
degens, entis spdzajcy czas,
przebywajcy
diatriba, ae f rozprawa naukowa
dolor, oris m bl
dyspnoea, ae f duszno
deciduus, a, um wypadajcy
decies centena milia milion
decimus, a, um dziesity
decor, oris m ozdoba
decubitus, us m odleyna
decurro 3 zbiec, przebiec
decursus, us m przebieg
deduco 3 odprowadza, wyprowadza
defectus, us m ubytek, brak
defendo 3 broni
defensio, onis f obrona, ochrona
defensor, oris m obroca
deferens, entis odprowadzajcy
deficientia, ae f brak
deficio 3 brakowa, sabn, straci
definio 4 ograniczy; definiowa
deformans, antis znieksztacajcy
degeneratio, onis f zwyrodnienie
degeneratus, a, um zwyrodniay,
zdegenerowany
degero 3 przynie
dein p. deinde
deinde nastpnie, potem, dalej

129
delibero 1 rozwaa, zastanawia si
delictum, i n wykroczenie, wystpek
delirium, i n majaczenie, obd
deltoideus, a, um naramienny
dementia, ae f otpienie
demonstratus, a , um pokazany,
oznaczony, wyjaniony
demonstro 1 pokazywa, demonstrowa
deni, ae, a po dziesi
denique w kocu, wreszcie
denoto 1 okreli, oznaczy
dens, dentis m zb
dentagra, ae f (gr) bl zbw
dentalis, e zbowy
dentatus, a, um zbaty
denticulatus, a, um zaopatrzony w zbki
denticulus, i m zbek
dentiformis, e w ksztacie zba
dentinum, i n zbina
dentista, ae m dentysta
denus septenus annus siedemdziesity rok
dependo 2 zwisa
depravo 1 demoralizowa
deprehendo 3 zaj, obj
depressio, onis f obnianie, ugicie
depressor, oris m obniacz
derivo 1 wywodzi, pochodzi
derma, atis n(gr) skra
dermaticus, a, um skrny
dermatitis, idis f (gr) zap. skry
dermatosis, is f (gr) choroba skry
descendens, entis zstpujcy
descendo 3 zstpowa, schodzi
descensio, onis f zstpowanie, obnianie si
descriptio, onis f opis, zapis
desertum, i n pustynia, odludzie
desidentia, ae f osabienie
desino 3 znika, koczy si
destillatus, a, um destylowany
determino 1 odgranicza, okrela
detrusio, onis f wypychanie
detrusor, oris m wypychajcy (misie)
deuteropathia, ae f (gr) choroba wtrna
dexter, a, um prawy
dextere na prawo
diabetes, ae m (gr) cukrzyca
diabetes insipidus moczwka prosta,
cukrzyca
diabetes mellitus moczwka cukrowa,
cukrzyca
diabolus, i m diabe
diaeta, ae f dieta
diagnosis, is f (gr) diagnoza, rozpoznanie
diameter, i f (gr) wymiar
diaphragma, atis n (gr) przepona
diaphragmaticus, a, um przeponowy
diarrhoe, es f (gr) biegunka
diarthrosis, is f (gr) staw ruchomy
diastole, es f (gr) rozkurcz (cordis)
dico 3 mwi, nazywa
dies Saturni sobota
dies, ei m dzie, in dies stale
difficilis, e trudny
difficiliter = non facile trudno
diffundo 3 rozlewa si
diffusus, a, um rozlany
digastricus, a, um dwubrzucowy
digestio, onis f trawienie
digitalis, e palcowy
digitatio, onis f wypustka palczasta
digitatus, a, um palczasty
digitus, i m palec
dignosco 3 rozpoznawa
dignosco 3 dignovi rozpozna, rozrni,
odkry
dilacerans, antis rozdzierajcy
dilatatio, onis f rozszerzenie
dilatator, oris m rozwieracz
dilato 1 rozszerza
diligenter starannie
diluo 3 rozcieczy, rozpuci
dimidium, i n poowa
diploe, es f (gr) rdkocie
dirigo 3 zarzdza, ustanawia
disciplina, ae f nauka, dyscyplina
disco 3 uczy si
discus, i m krek
dispergo 3 rozrzuci, rozdzieli
disputo 1 bada, rozprawia, dyskutowa
disseminatus, a, um rozsiany
dissimilis, e niepodobny
distalis, e dalszy
distinguo 3 wyrnia, rozdzieli
disto 1 sta w oddaleniu, by oddalonym
distorsio, onis f wykrcenie
distribuo 3 dzieli, rozdziela
distributus, a, um w naleytym porzdku,
rozdzielony
diu dugo
diureticus, a, um moczopdny
dehinc std, potem

130
demitto 3 spuci, rozpuci
dentifricio, onis f proszek lub pasta do
zbw
dentio 4 zbkowa
dentiscalpium, i n wykaaczka do zbw
desinens, entis koczcy, przerywajcy
diductus, a, um otwarty szeroko,
rozwinity
diurnus, a, um dzienny, codzienny
diversus, a, um inny, odmienny
divido 3 dzieli
divisio, onis f podzia, rozdzia
divisus, a, um rozdzielony
do 1 dawa
docens, entis uczcy, nauczajcy
doceo 2 uczy , naucza
doctor, oris m doktor, uczony, nauczyciel
doctrina, ae f nauka, wiedza
dodekadactylitis, idis f (gr) zap.
dwunastnicy
doleo 2 bole, cierpie
dolichocolon, i n (gr) nadmiernie
wyduona okrnica
dolor, oris m bl
dominica (dies) niedziela
domino 1 opanowywa
dominor 1 panowa, rzdzi, growa
dominus, i m pan, panujcy
domus, us f ( abl = domo) dom
donatus, a, um dany
dorsalis, e grzbietowy
dorsum, i n grzbiet
dosis, is f (gr) dawka
dubium, i n wtpliwo
dubius, a, um wtpliwy
duco 3 prowadzi , nie
ductulus, i m przewodzik
ductus, us m przewd
dulcis, e miy, sodki, przyjazny
dum podczas, gdy, dopki, wtedy, wic
duo, duae, duo dwa
duodecim dwanacie
duodecimus, a, um dwunasty
duodenalis, e dwunastniczy
duodeni, ae, a po dwanacie
duodenitis, idis f zap. dwunastnicy
duodenogastricus, a, um dwunastniczo-
odkowy
duodenum, i n dwunastnica
duodevicesimus, a, um osiemnasty
duplex, icis podwjny
duro 1 wytrzyma, trwa
durus, a, um twardy
dyspnoe, es f (gr) duszno
dystrophia, ae f (gr) zaburzenie odywcze

E
e (ex) (z abl) z (czego?)
ebrietas, atis f opilstwo
eburneus, a, um zbinowy
ectocyticus, a, um zewntrzkomrkowy
ectogenes, is zewntrzpochodny
ectropion, i n (gr) wywinicie brzegw
powiek
educatio, onis f szkolenie, hodowla
efferens, entis odprowadzajcy
efficio 3 effeci stworzy, wywoywa,
realizowa, wykaza
effusio, onis f wypyw, wysik
effodio 3 kopa, wydobywa
exerceo 2 uprawia, trudni si
experio 4 bada, dochodzi
exspirans, antis wdychajcy
ego ja
eicio 3 wyrzuca, usun
ejulatus, us m zawodzenie, jk, aosny
pacz
elasticus, a, um sprysty
ellipticus, a, um eliptyczny
emano 1 wypywa
embolia, ae f (gr) zator
embolicus, a, um zatorowy
embryologia, ae f (gr) embriologia
eminenter wyniole
eminentia, ae f wynioso
emineo 2 wystawa, wyrnia si
emissarius, a, um wypustowy
enamelum, i n szkliwo
encephalitis, itidis f (gr) zapalenie mzgu
encephalographia, ae f (gr) radiografia
mzgu
encephalomalacia, ae f (gr) rozmiknienie
mzgu
encephalon, i n (gr) mzgowie
endocrinus, a, um wewntrz- wydzielniczy
endolymphaticus, a, um endolimfatyczny
endothelium, i n (gr) rdbonek
endothoracicus, a, um rdpiersiowy
enim bowiem, naprawd
enteralgia, ae f (gr) bl jelit
enteritis, itidis f (gr) zap. jelit
enterocele, es f (gr) przepuklina jelitowa

131
enteropathia, ae f (gr) choroba jelit
eo, ii maszerowa, i
epicardium, i n (gr) nasierdzie
epicondylus, i m nadkykie
epicranium, i n oczaszna
epicranius, a, um naczaszny
epidermis, idis f (gr) naskrek
epiduralis, e nadtwardwkowy, nad opon
tward
epidydimis, idis f (gr) najdrze
epigastricus, a, um nadbrzuszny
epigastrium, i n nadbrzusze
epiglotticus, a, um nagoniowy
epiglottis, ibis ibis nagonia
epilepsia, ae f (gr) epilepsja, padaczka
epiphysis, is f (gr) nasada
epiploicus, a, um sieciowy
episcleralis, e nadtwardwkowy
episternalis, e nadmostkowy
epistropheus, i m (gr) krg obrotowy
epistula, ae f list
epithalamus, i m (gr) nadwzgrze
epithelium, i n (gr) nabonek
epitympanicus, a, um nadbbenkowy
epulum, i n uczta, biesiada
equinus, a, um koski
equus, i m ko
erectio, onis f prostowanie
erector, oris m prostownik
ergo wic, zatem
erit bdzie (futurum od sum, esse)
erro 1 myli si
error, oris m bd
erubesco 3 wstydzi si, czerwieni si
eruditio, onis f wyksztacenie
eruditus, a, um wyksztacony
erythropenia, ae f (gr) niedobr krwinek
czerwonych
estque = et est
et i
ethmoidalis, e sitowy
ethylismus, i m (gr) zatrucie alkoholem
etylowym
etiam rwnie, take
etiologia, ae f (gr) etiologia
evado 3 wychodzi
evolvo 3 rozwin, rozwika
exemplum, i n przykad
exeo, exire wychodzi, przechodzi
exerceo 2 wiczy, zajmowa si czym
exorior 4 wychodzi, powstawa
explicatus, a, um uporzdkowany, jasny,
wyrany
extensus, a, um rozcignity, wyduony
evomo 3 wymiotowa
exactus, a, um dokadny, doskonay
excavatus, a, um wydrony
excepto z wyjtkiem (z abl)
excipio 3 wyj, wykada, podtrzyma,
czy si z czym (z acc.), dowiadywa
si
excitans, antis pobudzajcy
excretorius, a, um wydzielniczy,
wydalniczy
exemplar, aris n przykad
exemplum, i n przykad
exeo 4 odchodzi, uchodzi
exerceo 2 pobudza, wznieca
exeuns, untis mijajcy
exhibeo 2 przedstawi, wykaza
exiguus, a, um bardzo may, drobny
exitus, us m wyjcie; zgon, zejcie
miertelne
expello 3 wypdzi, usun, pozbawi
experimentalis, e dowiadczalny
explicatio, onis f wyjanienie
exploro 1 bada
expono 3 przedoy, opisa
expultrix, icis f ta, ktra wypdza
extendo 3 rozszerza si, rozcign,
prostowa, przeduy
extensio, onis f rozcignicie, prostowanie
extensor, oris m prostownik
externus, a, um zewntrzny
extensus, a, um rozcignity
extra (z acc) poza
extractio, onis f usunicie, wyrwanie
(dentis)
extraho 3 wyrywa, usuwa
extrasystole, es f (gr) skurcz dodatkowy
extrauterinus, a, um pozamaciczny
extrathoracalis, e pozapiersiowy
extremitas, atis f koczyna
extremus, a, um najdalszy, najodleglejszy,
ostatni

F
facialis, e twarzowy
facies, ei f powierzchnia, twarz
facile atwo
facilis, e atwy
facio 3 czyni, robi
factum, i n czyn

132
factus, a, um uczyniony, zrobiony
facultas, atis f sposobno ; wydzia ;
fakultet
faex, faecis f osad, ka
falciformis, e sierpowaty
falso faszywie
falsus, a, um faszywy, rzekomy
falx, falcis f sierp
fames, is f gd
fascia, ae f powi
fasciculus, i m pczek
fauces, ium m (pl) gardziel, szyja
febrilis, e gorczkowy
febris, is f temperatura, gorczka
fel, fellis n
felleus, a, um ciowy
fellicula, ae f
feminina, ae f kobieta
femininus, a, um kobiecy, eski
femoralis, e udowy
femur, oris n ko udowa
fenestra, ae f okno, okienko
fere niemal
feria secunda poniedziaek
feria tertia wtorek
feria quarta roda
feria quinta czwartek
feria sexta pitek
fero, ferre nie, wymaga, zabra
festino 1 pieszy si
fetus, us m pd
fibra, ae f wkno
fibroma, atis n (ac-gr) wkniak
fibrosarcoma, atis n (ac.-gr)
wkniakorak
fibrosis, is f wknienie
fibrosus, a, um wknisty
fibula, ae f strzaka
fibularis, e strzakowy
fido 3 zaufa, ufa
figulus, i m garncarz ; zdun
figura, ae f posta, ksztat
figuratus, a, um uformowany,
uksztatowany
filius, i m syn
finio 4 koczy
finis, is m koniec
fio, fieri powstawa, sta si
firmissimus, a, um najsilniejszy
firmus, a, um silny
fissura, ae f szczelina, bruzda
fistula, ae f cewka, przetoka
fistulosus, a, um cewkowaty
fixus, a, um stay
flabellum, i n wachlarz, oddech
flagrans, antis poncy, zapalony, arliwy
flatus, us m oddech
flavus, a, um ty
flecto 3 zgina, skoni si, krzywi
flexio, onis f zginanie
flexor, oris m zginacz
flexus, a, um zgity
flo 1 dmucha, wdmuchiwa
flos, floris m kwiat
focus, i m ognisko
fodina, ae f kopalnia
foetor, oris m przykry zapach, odr
folliculus, i m grudka, mieszek, pcherzyk
fons, fontis m woda rdlana
fonticulus, i m ciemiczko
foramen, inis n otwr
foraminosus, a, um podziurawiony
fore=futurum esse > czas przyszy od sum,
esse
forensis, e prawny, sdowy
foris na zewntrz
forma, ae f posta, ksztat
formo 1 ksztatowa
formosus, a, um pikny
fossor, oris m kopacz ; grnik
fussor, oris m odlewnik, wytapiacz, hutnik
formosus, a, um ksztatny, pikny
fornix, icis m sklepienie ukowe, uk
fortasse by moe, prawdopodobnie
fortis, e silny, mocny
fortiter stanowczo, mocno
fortuna, ae f los, fortuna
fossa, ae f d
fossula, ae f doek
fovea, ae f doek
foveola, ae f doeczek
fractura, ae f zamanie
forceps, ipis m f szczypce, kleszcze
frango 3 ama
fulcrum, i n podpora, podstawa
fragilis, e kruchy, amliwy
fragilitas, atis f amliwo, krucho
fragrans, antis pachncy
frango 3 ama
frequens, entis czsty
frequenter czsto
frico 1 wyciera, czyci
frigesco 3 zibn, krzepn

133
frigidus, a, um zimny, chodny
friscus, a, um oczyszczony
frons, frontis f czoo
frontalis, e czoowy
fructuosus, a, um owocny, korzystny
fructus, us m owoc
fugio 3 uchodzi, znika
fugo 1 zmusi do ucieczki, oddali
fulmen, inis n piorun
functio, onis f funkcja
fundus, i m dno
funiculus, i m sznur, powrzek
fur, furis m f zodziej
fuscus, a, um brunatny
fusus, a, um rozlany, rozoony

G
galanga [Alpinia Galanga] galanga,
rodzaj imbiru
gallina, ae f kura
ganglion, i n (gr) zwj
gangraena, ae f (gr) zgorzel, martwica
gangraenosus, a, um zgorzelinowy
gaster, gastris f /m(gr) odek
gastralgia, ae f (gr) bl odka
gastrectomia, ae f (gr) wycicie odka
gastricus, a, um odkowy
gastritis, itidis f (gr) nieyt odka
gastroieiunostomia, ae f (gr) zespolenie
odka z jelitem
gastroscopia, ae f (gr) wziernikowanie
odka
gastrosuccorrhoe, es f (gr) sokotok
odkowy
gaudens, entis wesoy
gaudeo 2 cieszy si, radowa
gedanensis, e gdaski
gelasinus, a, um city
gelidus, a, um zimny, lodowaty
geniculatus, a, um kolankowy
genitalis, e pciowy, rodny
genitus, a, um zrodzony
genu, genus n kolano
genuinus, a, um policzkowy ; trzonowy
(zb)
genus, eris n rodzaj, gatunek
Georgia, ae f Gruzja
geralisatus, a, um oglny
geriatria, ae f (gr) nauka o chorobach ludzi
starych
gero 3 nie, nosi na sobie
gesto 1 nie
giganteus, a, um olbrzymi
gingivitis, idis f zap. dzise
glabella, ae f gadzizna
glaber, a, um gadki, ysy
glaber, a, um gadki
gladius, i m miecz
glandula, ae f gruczo
glandularis, e gruczoowy
glenoidalis, e panewkowy
glomeruli, orum m (pl) kbuszki
glomerulus, i m kbuszek
glomus, eris n kbek
glossopharyngeus, a, um jzykowo-
gardowy
gluteus, a, um poladkowy
gnarus, a, um dowiadczony, znany
gonagra, ae f (gr)bl w kolanie
gracile cienko, wysmukle
gracilis, e smuky, cienki
gradus, us m stopie
graecus, a, um grecki
gramen, inis n trawa, ziele
gramma, atis n (gr) gram
granulatio, onis f ziarnina, ziarnisto
granuloma, atis n (gr) ziarniniak
gratia, ae f wdziczno
gratus, a, um miy
gravamen, inis n obcienie, dokuczliwy
ciar
graviditas, atis f cia
gravis, e ciki
graviter ciko
grippa, ae f grypa
griseus, a, um szary, popielaty
gula, ae f gardo, szyja
gustatorius, a, um smakowy
gustus, us m smak
gutta, ae f kropla
guttur, uris n gardo, szyja
gyrus,i m (gr) zakrt (mzgu)

H
habeo, 2 mie, posiada, pass. uchodzi za
habitus, us m wygld, postura
hac illac (sc. via) raz tu, raz tam , wszdzie
hactenus dotd, tak dalece, do tego stopnia
haematologia, ae f (gr) nauka o chorobach
krwi
haematoma, atis n (gr) krwiak

134
haemophilia, ae f (gr) hemofilia,
krwawiczka
haemoptoe, es f(gr) krwioplucie
haemorrhagia, ae f (gr) krwotok,
krwawienie
haemorrhagicus, a, um krwotoczny
haereo 2 trzyma si, utrzymywa si
hallux, ucis m paluch
hamatus, a, um haczykowaty
hamulus, i m haczyk
haustus, us m yk, czerpanie
hebdomas, adis f (gr) tydzie
hemiarthrosis, is f(gr) ograniczenie
ruchw w stawie
hemiellipticus, a, um powalny
hemisphaerium, i n (gr) pkula
hepar, atis n(gr) wtroba
halitus, us m oddech, zapach ; opar
haurio 4 pochania, wdycha
hinc z tej przyczyny, nastpnie
hospitium, i n szpital
hepatalgia, ae f (gr) bl wtroby
hepatectomia, ae f (gr) wycicie wtroby
hepaticus, a, um wtrobowy
hepatismus, i m(gr) choroba wtroby
hepatitis, idis f (gr) zap. wtroby
hepatogenes, is wtrobopochodny
hepatologia, ae f (gr) nauka o chorobach
wtroby
hepatoptosis, is f (gr) opadnicie watroby
hepatorrhaphia, ae f (gr) zszycie wtroby,
szew wtroby
hepatosis, is f (gr) czynnociowe
zaburzenie wtroby
hereditarius, a, um dziedziczny
hernia, ae f przepuklina
hexadactylia, ae f (gr) szeciopalczasto
hiatus, us m rozwr
hic tu, w tym miejscu
hic, haec, hoc ten, ta, to
hygiena, ae f (gr) higiena
hilus, i m wnka
hinc std, nastpnie
hio 1 sta otworem
hircus, i m wos pod pach
hirundo, inis f jaskka
histologia, ae f (gr) nauka o tkankach
historia, ae f historia
hodie dzisiaj
hodiernus, a, um dzisiejszy
hispidus, a, um szorstki, kosmaty
homo, inis m czowiek
homoeopathia, ae f (gr) homeopatia
homophilia, ae f (gr) pocig do tej samej
pci (por. homoseksualizm)
honor, oris m zaszczyt, uznanie
hora, ae f godzina
hormonum, i n hormon
hortus, i m ogrd
humanus, a, um ludzki
humerus, i m rami, ko ramienna
humidus, a, um wilgotny
humilis, e niski
humor, oris, m ciecz, pyn
humus, i f ziemia
hydramnion, i n (gr) wielowodzie (ME)
hydroblepharon, i n (gr) obrzk powiek
hydrogenium, i n wodr
hydronephrosis, is f (gr) wodonercze
hygiena, ae f (gr) higiena
hyoideus, a, um gnykowy
hyperabductio, onis f (gr-ac) nadmierne
odwiedzenie
hyperaemia, ae f (gr) przekrwienie
hyperexcretorius, a, um nadmiernie
wydzielajcy
hyperglandularis, e odnoszcy si do
nadczynnoci gruczoowej
hyperkalaemia, ae f (gr) hiperkalemia
hyperplasia, ae f (gr) rozrost
hyperplasticus, a, um przerosy
hypertensivus, a, um nadcinieniowy
hyperthelia, ae f (gr) brodawki sutkowe
dodatkowe
hypertonia, ae f (gr) nadmierne napicie
miniowe lub nadcinienie
hypervitaminosis, is f nadmiar witamin
hypnosis, is f (gr) hipnoza
hypochondriacus, a, um podebrowy
hypochondrium, i n (gr) podebrze
hypodermaticus, a, um podskrny
hypogastrium, i n (gr) podbrzusze
hypoglossalis, e podjzykowy
hypoglossus, a, um podjzykowy
hypophrenicus, a, um podprzeponowy
hypophysis, is f (gr) przysadka
hypothesis, is f (gr) hipoteza
hypotonia, ae f (gr) obnione napicie,
podcinienie
hysterocele, es f (gr) przepuklina macicy


135
I
iam ju
ibi tam, w tym miejscu
ibidem tame
ichthyismus, i m (gr) zatrucie jadem rybim
icterus, i m taczka
ictus, us m napad, atak ; ukucie,
uderzenie, raenie
idem, eadem, idem ten sam
iecur, oris n wtroba
ieiunum, i n jelito czcze
igitur wic, zatem
ignis, is m ogie
incompositus, a, um nieuporzdkowany,
nieuregulowany
incongruus, a, um niestosowny,
niedopasowany
indoles, is f wrodzone przymioty
infensus, a, um nieprzyjazny
infesto 1 napada ; szkodzi ; mczy
inficio 3 miesza, zaraa
inveho 3 wprowadza, wnosi, nabawi
ile, ilis n jelito, brzuch
ileotomia, ae f (gr) nacicie jelita krtego
ileum, i n jelito krte
iliacus, a, um biodrowy
iliopectinealis, e biodrowo-onowy
iliopectineus, a, um biodrowo-onowy
iliotibialis, e biodrowo- piszczelowy
ilium, i n ko biodrowa
ille, illa, illud tamten,; w
imito 1 naladowa
imminens, entis zagraajcy
immo w kadym razie, zaiste
immobilis, e nieruchomy
immobilitas, atis f nieruchomo, bezruch
imo a raczej
impar, aris nieparzysty
imperium, i n rozkaz
impero 1 rozkazywa
impleo 2 wypenia, napeni
implicitus, a, um objty, zaatakowany,
ogarnity
importatio, onis f import
importo 1 wnosi, powodowa
impressio, onis f wycisk
imprimis przede wszystkim, szczeglnie,
mianowicie
improprie niewaciwie, nieodpowiednio,
niesusznie
impulsus, us m impuls, bodziec
imus, a, um najniszy
in (z abl) w, na
in (z acc) do
in multo (tempore) dawno
in praesenti teraz w obecnym pooeniu
inaequalis, e nierwny, zmienny,
nieprawidowy
incarceratus, a, um uwinity
incipio 3 zacz (si)
incisio, onis f nacicie
incisivus, a, um sieczny
incisura, ae f wcicie
incolumis, e nie uszkodzony, nienaruszony,
cay
incompletus, a, um niepeny, niezupeny
incumbo 3 pooy si, przycza si
incus, udis f kowadeko
inde std, stamtd
index, icis m wskanik
indirectus, a, um poredni
indusium, i n nakrycie, bona
industrialis, e zawodowy
infantilis, e dziecicy
infarctus, us m zawa
infectio, onis f zakaenie
infectiosus, a, um zakany
inferi, orum m f bstwa podziemne
inferior, ius dolny, niszy
infero 3 wnosi, wyrzdzi, wywoa
infirmaria, ae f pielgniarka
infimus, a, um najniszy
infirmarium, i n szpital
infirmus, a, um chory
inflammatio, onis f zapalenie, stan zapalny
influenza, ae f (woski) grypa
infra (z acc) pod, poniej
infracardiacus, a, um podsercowy
infraclavicularis, e podobojczykowy
infraglotticus, a, um podjzykowy
infrahyoideus, a, um podgnykowy
infraorbitalis, e podoczodoowy
infrapatellaris, e podrzepkowy
infraspinatus, a, um podgrzebieniowy
infrasternalis, e podmostkowy
infratemporalis, e podskroniowy
infridigo 1 chodzi, ozibia
ingens, entis ogromny
ingressus, a, um zaczty, rozpoczty
inguen, inis n pachwina
inguinalis, e pachwinowy
inhalatio, onis f wdychanie
inicio 3 wprowadza

136
iniectio, onis f wstrzyknicie
iniens, ineuntis idcy
initium, i n pocztek
inmoderatio, onis f nieumiarkowanie,
rozpusta
innecto 3 otacza, oplata
innumerosus, a, um niezliczony
inoperabilis, e nieoperacyjny
inpositus, a, um naoony, nadany
inquiro 3 szuka, pragn
inreponibilis, e nieodprowadzalny
insanabilis, e nieuleczalny
insero 3 wprowadzi, zaliczy
insertio, onis f przyczep
inservio 4 suy, pomaga
insignum, i n oznaka, dowd
inspicio 3 oglda, bada
instauratrix, icis f odnowicielka
incido 3 przeci
infamis, e majcy z saw, haniebny
inflictus, a, um uderzony, trcony
insanabilis, e nieuleczalny
insufficientia, ae f niewydolno
insula, ae f wyspa
insultus, us m udar, napad
insum, inesse znajdowa si, mieci sie
integras corporis zdrowie
integumentum, i n pokrycie, powoka,
skra
inter (z acc) midzy, pomidzy
inter se midzy sob
interalveolaris, e midzyzbodoowy;
midzypcherzykowy
intercarpeus, a, um rdnadgarstkowy
intercartilagineus, a, um
midzychrzstkowy
intercondylaris, e midzykykciowy
intercostalis, e midzyebrowy
intercruralis, e midzyodnogowy;
midzykonarowy
interdictio, onis f zabronienie, zakaz
interdictus, a, um nakazany
interdum niekiedy, czasem
intereo, interii gin, umrze
interior, ius gbszy, wewntrzny
interlobaris, e midzypatowy
intermedius, a, um poredni
intermembranaceus, a, um
midzybonowy
intermetatarseus, a, um rdstopny
intermuscularis, e midzyminiowy,
rdminiowy
internodium, i n kolanko, przegub
internodius, a, um przegub, kolanko,
przestrze midzy wzami
internus, a, um wewntrzny
interosseus, a, um midzykostny
interparietalis, e midzycienny,
midzyciemieniowy
interpositus, a, um wstawiony lub
umieszczony midzy
interpubicus, a, um midzyonowy
interradicularis, e midzykorzonkowy
interruptus, a, um przerwany
intersectio, onis f wstawka, przecicie;
smuga
intersum interesse znajdowa si, by
intertarsalis, e rdstpowy
intertarseus, a, um rdstpowy
intertransversarius, a, um znajdujcy si
pomidzy wyrostkami poprzecznymi
krgw
intertrochantericus, a, um
midzykrtarzowy
intervallum, i n przerwa, odstp
intervenosus, a, um midzy yami,
rdylny
interventio, onis f zabieg
interventricularis, e midzykomorowy
intervertebralis, e midzykrgowy
intestinum, i n jelito
intimus, a, um najgbszy
intoxicatio, onis f zatrucie
intra (z acc) wewntrz, wrd
intrauterinus, a, um rmaciczny
intravenosus, a, um rdylny
intro 1 wchodzi
introduco 3 wprowadza
intumesco 3 napuchn, obrzmie
intus wewntrz, w rodku, do rodka
invado 3 przywaszczy, pochania
inventor, oris m odkrywca
inventus, a, um odkryty
inverecundus, a, um bezczelny
invicem na przemian, kolejno, przeciwnie,
wsplnie, razem
Iodum, i n jod
ipse, a, um sam, ten sam
iracundus, a um popdliwy, gniewliwy
Irania, ae f Iran
Iraquia, ae f Irak

137
irascor 1 gniewa si, zoci
irregularis, e nieregularny, nieprawidowy
irreponibilis, e nieodprowadzalny
irrisor, oris m szyderca
is, ea, id ten, ten oto
ischaemicus, a, um blady, niedokrwienny
ischiadicus, a, um kulszowy
ischias, adis f (gr) rwa kulszowa, ischias
ischiorectalis, e kulszowo-odbytniczy
ischium, i n ko kulszowa
ista w ten sposb
iste, ista, istud ten, ten twj, ten wasz
isthmus, i m (gr) cie
ita ut o tyle, w takim stopniu, tak bardzo
ita tak
item take
iterum znowu, przeciwnie
iucundus, a, um przyjemny
iugularis, e jarzmowy ; szyjny
iugum, i n zaprzg, maestwo
iugum, i n jarzmo
iunctura, ae f poczenie
iungo 3 czy
iunior, oris m modszy czowiek
iuvenis, is m/ f modzieniec, moda kobieta
iuventus, utis f modo
iuvo 1 pomaga, sprzyja

K
kakodylicus, a, um kakodylowy
Kalendae, arum f (pl) Kalendy, 1-szy
dzie kadego miesica
kali(a)emia, ae f (gr) obecno potasu we
krwi
Kalium, i n (arab) potas
kyphosis, is f (gr) garb

L
labefactus, a, um zachwiany,
przywiedziony do upadku
labialis, e wargowy
labium, i n warga
labor, oris m praca
laboratorium, i n pracownia
laboriosusu, a, um pracowity
laboro 1 pracowa
laboro 1 (z abl) chorowa na
labrum, i n obrbek, brzeg
latex, icis m (gr) pyn, wilgo
lucrum, i n zysk, korzy, chciwo
labyrinthus, i m (gr) bdnik
lac, lactis n mleko
lacer, a, um poszarpany
lacrima, ae f za
lacrimalis, e zowy
lacteus, a, um mleczny
lactifer, era, erum mlekonony
laedo 3 uszkodzi, skaleczy
laesus, a, um uszkodzony
laetus, a, um radosny, zadowolony
laevis, e agodny, lekki, gadki
laevus, a, um ewy
lagoena, ae f butelka, pojemnik
lambdoideus, a, um wgowy
lamina, ae f blaszka
laparotomia, ae f (gr) otwarcie jamy
brzusznej
lapis, idis m kamie
lapsus, us m bd, pomyka
laryngeus, a, um krtaniowy
laryngitis, idis f (gr) zapalenie krtani
laryngographia, ae f (gr) opis krtani,
rentgenografia krtani
laryngoscopia, ae f (gr) wziernikowanie
krtani
laryngotomia, ae f (gr) nacicie krtani
larynx, yngis m(gr) krta
late szeroko
lateo 2 latui by ukrytym, pozosta
nieznanym
lateralis, e boczny
lacero 1 rozdziera, krzywdzi
lancino 1 zmiady, rozerwa
liberalis, e wielkoduszny, dobrotliwy
loculamentum, i n pudeko
ludifico 1 drwi, wymiewa
Latine po acinie
latinus, a, um aciski
latissimus, a, um najszerszy
latus, a, um szeroki
latus, eris n bok
laudo 1 chwali
laus, laudis f chwaa, sawa
lavo 1 my
laxans, antis przeczyszczajcy
laxo 1 rozpuszcza, rozwalnia
laxus, a, um luny, przestronny
lectio, onis f lekcja
legalis, e sdowy
lego 3 czyta
lens, lentis f soczewka

138
lente powoli
letalis, e miertelny
leucopenia, ae f (gr) zmniejszona liczba
leukocytw we krwi
levatio,onis f podnoszenie
levator, oris m dwigacz
lex, legis f prawo, przepis
liber, bri m ksika
liber, a, um wolny
liberi, orum m dzieci
libero 1 uwolni
licentia, ae f swoboda, wolno
lien, lienis m ledziona
lienalis, e ledzionowy
ligamentum, i n wizado
ligatura, ae f podwizka
limen, inis n prg
limes, itis m granica
limitans, antis ograniczajcy, graniczny
limpidus, a, um przeroczysty
linea, ae f kresa
lingua, ae f jzyk
lingualis, e jzykowy
lingula, ae f jzyczek
lingularis, e jzyczkowy
lipoma, atis n (gr) tuszczak
liquiritia, ae f lukrecja
liquor, oris m pyn
lithiasis, is f (gr) kamica
littera, ae f litera, pismo
litus, oris n brzeg morski ; okolica
nadbrzena
lobaris, e patowy, zrazowy
lobulus, i m pacik
lobus, i m pat
locatus, a, um pooony, umieszczony
loco 1 umieci, pooy
locus, i m miejsce
longe dugo, daleko, o wiele
longitudinalis, e poduny
longitudo, inis f dugo
longus, a, um dugi
lorum, i n rzemie, cugle
lote (od lavo) myj!
lotio, onis f mycie
luceo 2 wieci
lumbalis, e ldwiowy
lumen, inis n blask (oczu)
lumino 1 wieci, dodawa blasku
lunatus, a, um ksiycowaty
lupus, i m wilk
lux, lucis f blask, wiato, chwaa
luxatio, onis f zwichnicie
luxatus, a, um zwichnity
lymphaticus, a, um chonny, limfatyczny

M
macero 1 mikczy
maceria, ae f ogrodzenie, ciana
macies, ei f wychudzenie
macis, is [Myristica fragrans]
muszkatoowiec wonny, gaka
muszkatoowa
magis wicej, bardziej
magister, i m nauczyciel
magistra, ae f nauczycielka
magnitudo, inis f wielko
magnus, a, um duy
maior, ius wikszy, duy
male le
malignus, a, um zoliwy
malleolaris, e kostkowy
malleolus, i m moteczek
malleus, i m mot
malum, i n jabko
malus, a, um zy
mamillaris, e suteczkowaty
mamma, ae f sutek, gruczo piersiowy
mammarius, a, um sutkowy, nalecy do
sutka
mandibula, ae f uchwa
mane rankiem, rano
maneo 2 pozostawa
manualis, e rczny
manubrium, i n rkoje
manus, us f rka
mare, is n morze
margo, inis m brzeg
marinus, a, um morski
masculinus, a, um mski
massa, ae f masa; ciasto
masseter, eris m wacz
masticatio, onis f ucie
masticator, oris m uciowy,
ujcy(misie)
mastoideus, a, um sutkowy, sutkowaty
mastoplastica, ae f (gr) operacja plastyczna
sutka

139
mater, matris f matka ; opona mzgowa
maternus, a, um matczyny
maturitas, atis f dojrzao
maturus, a, um dojrzay
maxilla, ae f szczka
maxillaris, e szczkowy
maximus, a, um najwikszy
meatus, us m przewd
mecum = cum me ze mn
medeor 2 leczy, kurowa
medialis e przyrodkowy
medianus, a, um porodkowy
mediastinalis, e rdpiersiowy
mediastinum, i n rdpiersie
medicamen, inis n lekarstwo, lek
medicamentum, i n lekarstwo
medicatus, a, um leczniczy, zdrowotny
medicina, ae f medycyna ; lekarstwo
medicus, a, um leczniczy, leczcy,
medyczny
medicus, i m lekarz
mediocris, e redni, umiarkowany
mediocritas, atis f umiarkowanie, umiar
mediocriter rednio, umiarkowanie
medius, a, um rodkowy
medulla, ae f rdze
megacolon, i n (gr) okrnica olbrzymia
mel, mellis n mid, sodycz
melancholia, ae f (gr) melancholia,
depresja ; czarna
membrana, ae f bona
membranaceus, a, um boniasty
membrum, i n koczyna
memoria, ae f pami
meningeus, a, um oponowy
meningocele, es f (gr) przepuklina
oponowa
meniscus, i m kotka stawowa
mens, mentis f rozum, myl, umys
mensa, ae f uczta
mensis,is m miesic
mentalis, e brdkowy, podbrdkowy
mentum, i n brdka, podbrdek
meo 1 chodzi, i
meridianus, a, um poudniowy
meridies, ei m poudnie
merum, i n (sc. vinum) czyste wino (nie
zmieszane z wod)
mesencephalon, i n (gr) rdmzgowie
mesentericus, a, um krezkowy
mesogastrium, i n rdbrzusze
metacarpalis, e rdrczny
metacarpeus, a, um rdrczny
metacarpium, i n rdrcze
metacarpophalangeus, a, um rdrczno-
palcowy
metacarpus, i m (gr) rdrcze
metallum, i n metal ; kopalnia metali
metallurgus, i m grnik w kopalni kruszcu
metastasis, is f (gr) przerzut
metatarsalis, e rdstopny
metatarsus, i m (gr) rdstopie
metathalamus, i m (gr) zawzgrze
methodus, i f (gr) metoda, sposb
methylicus, a, um metylowy
metus, us m strach
meus, a, um mj, moja, moje
microcolon, i n (gr) okrnica maa
mictus, us m mikcja, oddawanie moczu
migraena, ae f (gr) migrena
migrans,antis wdrujcy
migratio, onis f wdrwka
migratorius, a, um wdrujcy
milia (pl) tysice
mille tysic
millenium tysiclecie
minimus, a, um najmniejszy
minor, us mniejszy, may
minuo 3 zmniejsza, ogranicza
minute dokadnie
misceo 2 miesza
mitis, e delikatny, agodny
mitto 3 wyrzuca, wychodzi
mixtio, onis f zmieszanie, mieszanie
mobilis, e ruchomy
moderatus, a, um umiarkowany
modicus, a, um umiarkowany, skromny
modus, i m sposb, metoda, forma,
zachowanie
molaris, e trzonowy
molestia, ae f przykro, bl
molestus, a, um przykry, dokuczliwy
mollis, e mikki
mons, montis m gra
monstro 1 pokazywa, przedstawia
morbilli, orum m (pl) odra
morbus, i m choroba
moribundus, a, um umierajcy
morior 3 umiera
moriturus, a, um majcy umrze/zgin
mors, mortis f mier
mortaliolum, i n may modzierz

140
mortalis, e miertelny
mortifer, a, um miercionony
mortuus, a, um zmary
mos, moris m obyczaj, zwyczaj
moschus, i m pimo jelenia
motorius, a, um ruchowy
motus, us m ruch
motus, us m ruch, poruszanie
movens, entis ruchomy, poruszajcy,
sprawczy
moveo 2 porusza
mox wnet, wkrtce, zaraz, potem
mucosus, a, um luzowy
mucus, i m lina, wydzielina
mulier, eris f kobieta
multiformis, e wieloksztatny
multiplex, icis wielokrotny, mnogi
multiplico 1 powiksza
multitudo, inis f mnstwo, wielka liczba
multum wiele, bardzo
multus, a, um liczny
mundifico 1 oczyszcza
mundus, i m porzdek, wszechwiat
munitio, onis f wzmocnienie,
zabezpieczenie
munitus, a, um obwarowany, okryty
munus, eris n dar, korzy
muscularis, e miniowy
musculosus, a, um uminiony
musculotubarius, a, um miniowo-
trbkowy
musculus, i m misie
muto 1 zmienia
myalgia, ae f (gr) bl mini, miniobl
myeloma, atis n (gr) szpiczak
myocardium, i n misie serca
myologia, ae f (gr) nauka o miniach
myoma, atis n (gr) miniak
myorrhaphia, ae f (gr) zszycie minia
myorrhexis, is f (gr) pknicie minia
myotomia, ae f (gr) nacicie minia

N
nam poniewa
narcosis, is f (gr) narkoza, znieczulenie
oglne
naris, is f nozdrze
narro 1 opowiada
nasalis, e nosowy
nasolacrimalis, e nosowo-zowy
nasus, i m nos
natis, is f poladek
natr(a)emia, ae f (gr) obecno sodu we
krwi
natura, ae f przyroda, natura
naturalis, e naturalny
navicularis, e dkowy
ne aby nie
nec i nie, take nie, ani
necessarius, a, um konieczny
necessitas, atis f konieczno, przymus
neco 1 zabi
necrosis, is f (gr) martwica
negotium, i n zajcie
nemo nikt
neoplasma, atis n (gr) nowotwr
nephralgia, ae f (gr) bl nerek
nephrectomia, ae f (gr) wycicie nerki
nephritis, idis f (gr) zap. nerek
nephrogenes, is nerkopochodny
nephrolithotripsis, is f (gr) kruszenie
kamieni nerkowych
nephromalacia, ae (gr) rozmiknienie
nerki
nephropathia, ae f (gr) choroba nerek
nephrorrhagia, ae f (gr) krwotok nerki
neque i nie
nervosus, a, um nerwowy
nervus, i m nerw
nescio 4 nie wiedzie, nie zna
neuralgia, ae f (gr) nerwobl
neurocranium, i n mzgoczaszka
neurologia, ae f (gr) neurologia, nauka o
chorobach ukadu nerwowego
neurosis, is f (gr) nerwica
neurotomia, ae f (gr) nacicie nerwu
neuter, a, um nijaki, aden z dwch
nicotinicus, a, um nikotynowy
niger, a, um czarny
nihil nic
nil nic
nimius, a, um zbyt wielki, nieumiarkowany
nisi o ile nie, prcz
nitor, oris m gadko, ozdoba
nobis nam
noceo 2 szkodzi
nocte w nocy
noctiphobia, ae f (gr) lk nocny, fobia
ciemnoci
nodus, i m wze

141
nomen, inis n imi, nazwa
nomino 1 nazywa, mianowa
non nie
non modo nie tylko
non tamen przecie nie
non tantum... sed etiam nie tylko ... lecz
take
nonnullus, a, um niektry
nonus, a, um dziewity
norvegicus, a, um norweski
nos my
nosco 3 poznawa
noster, a, um nasz
nota, ae f znak
noxius, a, um szkodliwy
nubo 3 wychodzi za m, polubia
nodus, i m wze ; kostka, staw
nubecula, ae f chmurka
nosocomium, i n szpital
nothus, a, um faszywy, rzekomy p. spurius
notus, a, um znany
novem dziewi
noveni, ae, a po dziewi
novus, a, um nowy, wiey
nucha, ae f kark
nucleus, i m jdro
nullus, a, um aden
numerosus, a, um obfity, nieprzebrany
numerus, i m numer, liczba
numquam nigdy
nunc teraz
nuntiatus, a, um ogoszony
nutricius, a, um odywczy
nutriens, entis odywiajcy, odywczy
nutrio 4 odywia, ywi
nux, nucis f orzech

O
obesitas, atis f otyo
obesus, a, um tusty, otyy
oblique skonie
obliquus, a, um skony
oblongatus, a, um przeduony
oblongus, a, um poduny
obscurus, a, um ciemny, ukryty
observatio, onis f obserwacja
observo 1 patrze, obserwowa
obstructio, onis f zaczopowanie, zatkanie
obturatorius, a, um zasonowy
obturatus, a, um zasonity
obvolutus, a, um otoczony, osonity
obvolvo 3 zakry, okry, osoni
occasio, onis f okazja
occipitalis, e potyliczny
occiput, itis n potylica
occultus, a, um skryty, schowany
occupo 1 zajmowa
occurro 3 biec naprzeciw, wystpowa,
przychodzi z pomoc
octavus, a, um smy
octo osiem
oculista, ae m okulista
oculomotorius, a, um okoruchowy
oculus, i m oko
odor, oris m zapach
oecologia, ae f (gr) ekologia
oedema, atis n (gr) obrzk
oesophageus, a, um przeykowy
oesophagus, i m (gr) przeyk
olecranon, i n (gr) wyrostek okciowy
oleum, i n olej
olfactorius, a, um wchowy
olfactus, us m wch
oligohydramnion, i n (gr) skpowodzie
(ME)
olivaris, e oliwkowaty
omagra, ae f (gr) bl barku
omega litera grecka (ostatnia)
omen, inis n wrba, znak wrebny
omentalis, e sieciowy
omentum, i n sie
omnis, e kady, cay, wszystek
omphalocele, es f (gr) przepuklina
ppkowa
operabilis, e operacyjny
operatio, onis f operacja
ophthalmicus, a, um oczny
opponens, entis przeciwstawny
oppono 3 przeciwstawia si
obnoxius, a, um winny, poddany, naraony
observatus, a, um zauwaony
opifficium, i n praca, dziaalno
orcus, i m podziemie
ops, opis f sia, moc, pomoc
opticus, a, um wzrokowy
optimus, a, um najlepszy
opus, eris n dzieo, zadanie
oralis, e ustny
orbis terrarum wiat
orbis, is m krg, koo

142
orbita, ae f oczod
orbitalis, e oczodoowy
organismus, i m (gr) ustrj, organizm
organon, i n (gr) narzd, organ
organum, i n narzd, organ
oriens, entis wschodni
oriens, entis m wschd
orificium, i n ujcie, wrota
origino 1 bra pocztek, powstawa
origo, inis f pocztek
orior 4 powstawa, rodzi si
orthopnoe, es f (gr) duszno
orthostaticus, a, um ortostatyczny
ortus, a, um stworzony
obductus, a, um zachmurzony
ortus, a, um powstay
os, oris n usta
os, ossis n ko
osor, oris m wrg, przeciwnik
osseus, a, um kostny
ossiculum, i n kosteczka
ossificatio, onis f kostnienie
ostalgia, ae f (gr) bl koci
ostendo 3 pokazywa, wyciga
osteogenes, is kociopochodny
osteomalacia, ae f (gr) rozmiknienie koci
ostium, i n wejcie,otwr
oticus, a, um uszny
otitis, idis f (gr) zap. ucha
otium, i n odpoczynek
oulorrhagia, ae f (gr) krwawienie z dzise
ovalis, e owalny
ovarium, i n jajnik
ovis, is f owca
ovum, i n jajko ; pocztek
oxydatus, a, um utleniony
oxygenium, i n (gr) tlen

P
paediater, i m (gr) pediatra
paediatria, ae f (gr) nauka o chorobach
dzieci
paetus, a, um zezowaty
palatinus, a, um podniebienny
palatum, i n podniebienie
palliativus, a, um objawowy, agodzcy
pallium, i n paszcz
pallor, oris m blado, trwoga
palma, ae f (manus) do
palmaris, e doniowy
palpatio, onis f metoda palpacyjna,
obmacywanie
palpebra, ae f powieka
palpito 1 drga, pulsowa
palpo 1 maca, bada
palus, i m pal
pancreas, atis n (gr) trzustka
pancreaticus, a, um trzustkowy
panis, is m chleb
panniculus, i m podcika
papilla, ae f brodawka
papillaris, e brodawkowy
papilloma, atis n brodawczak
papulosus, a, um grudkowy
par, paris n para
par, paris rwny, parzysty
paraaorticus, a, um okooaortalny
paracardialis, e przysercowy
paracolicus, a, um przyokrniczy
paradontosis, is f (gr) przyzbica
paraganglion, i n (gr) ciao przyzwojowe
paralysis, is f (gr) poraenie
paralysis, is f (gr) poraenie, parali
paralyticus, a, um poraenny
paramastoideus, a, um przysutkowy
paramedianus, a, um przyrodkowy
paranasalis, e przynosowy
parasternalis, e przymostkowy
parasympathicus, a, um przywspczulny
parathyroideus, a, um przytarczyczny
paratyphus,i m (gr) dur rzekomy
parco 3 chroni, hamowa (z dat), strzec
si, oszczdza
paries, etis m ciana
parietalis, e cienny
pariter rwnie, w podobny sposb
paroticus, a, um przyuszny
parotideomassetericus, a, um
przyuszniczo-waczowy
parotideus, a, um przyuszniczy
pars, partis f cz
partim czciowo
partus, us m pord
parum niewiele, bardzo mao, troch
parvus, a, um may
passio, onis f cierpienie, bl, choroba
passus, us m krok
patella, ae f rzepka
pater, patris m ojciec

143
pathologia, ae f (gr) patologia, nauka o
chorobach
patria, ae f ojczyzna
paucis w nielicznych przypadkach
paucus, a, um may, niewielki
paulatim powoli, nieco
paulo nieco, troch, niewiele
pax, pacis f pokj
pecten, inis m grzebie
pectinatim na wzr grzebienia
pectinatus, a, um grzebieniowy
pecto 3 czesa
pectoralis, e piersiowy
pectus, oris n pier, klatka piersiowa
peculiaris, e wasny, waciwy
pediculus, i m nasada
pedunculus, i m konar
pelagus, i n (gr) morze
pellucidus, a, um przezroczysty,
przewiecajcy
pelvicus, a, um miednicowy
pelvinus, a, um miedniczny
pelvis, is f miednica
pemphigoides, is pcherzycowaty,
pcherzowy
pendulus, a, um obwisy
penetrans, antis przenikajcy
per (z acc) przez
pera, ae f torba
peractus, a, um przebyty
peracutus, a, um nadzwyczaj ostry,
burzliwy
perago 3 ustawicznie uprawia
percipio 3 uj, spostrzega, odczu
percussio, onis f opukiwanie
percussio, onis f uderzenie
perduco 3 doprowadzi
pereo, perii ulec zagadzie, gin
pereo, perire przemija, gin
perfecte zupenie, doskonale
perfero, perferre zawiadamia
perforans, antis przeszywajcy,
przebijajcy
perforatio, onis f przebicie
perforo 1 dziurawi, przebija
perfrictus, a, um obojtny, lodowaty
pergo 3 przeprowadzi, i dalej
perhibeo 2 podawa, opowiada
pericardiacus, a, um osierdziowy
pericardium, i n (gr) osierdzie
pericellularis, e okookomrkowy
pericranium, i n okostna czaszki ; oczaszna
periculosus, a, um niebezpieczny
periculum, i n niebezpieczestwo
perigastrium, i n (gr) otrzewna odkowa
perilympha, ae f (gr) przychonka
perilymphaticus, a, um przychonkowy
perimysium, i n (gr) omisna
perinealis, e kroczowy
periodontium, i n (gr) ozbna
periodus, i f (gr)okres
periostalis, e okostnowy
periosteum, i n (gr) okostna
periphericus, a, um obwodowy
perirenalis, e okoonerkowy
peritendineum, i n ocigna
peritoneum, i n otrzewna
peritus, a, um dowiadczony
permanens, entis stay, trway
permultus, a, um bardzo liczny
pernicialis, e zgubny, szkodliwy
pernicies, ei f zagada, zguba, upadek
pernicies, ei f zniszczenie, zguba, zagada
perniciosus, a, um zoliwy
perone, es f(gr)[arch] ko strzakowa
perpendicularis, e pionowy
perpetuo cigle, stale, na zawsze
perpetuus, a, um cigy, ustawiczny
persentio 4 odczuwa, zauway
persistens, entis przetrway
persona, ae f osoba
persuasio, onis f przekonanie
pertineo 2 nalee
pervenio 4 dotrze, dochodzi
perverto 3 przewrci, niszczy
pes, pedis m stopa
pestifer, a, um zgubny, szkodliwy
pestilentia, ae f zaraza, morowe powietrze
peto 3 da, wymaga
petrosquamosus, a, um skalisto-uskowy
petrosus, a, um skalisty
petrotympanicus, a, um skalisto-
bbenkowy
phalanx, angis f (gr) paliczek
pharmacista, ae m (gr) aptekarz
pharmacon, i n (gr) lekarstwo
pharmacopola, ae m (gr) aptekarz
pharyngealis, e gardowy
pharyngeus, a, um gardowy
pharynx, yngis m (gr) gardo
philosophia, ae f (gr) filozofia
philosophus, i m (gr) filozof
phlebectasia, ae f (gr) rozszerzenie yy

144
phleboclysis, is f (gr) wlew doylny
phlebographia, ae f (gr) zapisywanie
krzywej ttna ylnego
phleborrhexis, is f (gr) rozerwanie yy
phlebotomia, ae f (gr) nacicie yy, upust
krwi
phlebotomum, i n flebotom
phlegma, atis n (gr) luz
phlegmone, es f (gr) ropowica
phrenicus, a, um przeponowy
phthisiatria, ae f (gr) ftyzjatria
phthisis, is f (gr) grulica
phthisis, is f (gr) grulica puc, suchoty
physiologia, ae f (gr) fizjologia
physiologicus, a, um fizjologiczny
pictor, oris m malarz
pictor, oris m malarz
pigmentum, i n barwa, kolor
pilus, i m wos
pinealis, e szyszynkowy
pinguitudo, inis f tusto, tusza
pira, ae f gruszka
piramidalis, e p. pyramidalis
piriformis, e gruszkowaty
pisiformis, e grochowaty
pius, a, um mikki
placenta, ae f oysko
planta, ae f rolina
plantaris, e podeszwowy
planus, a, um paski
plasma, atis n (gr) osocze, plazma
plecto 3 cierpie, pokutowa
plenus, a, um peny
plerisque w przewanej iloci wypadkw
pleura, ae f (gr) opucna
pleurocentesis, is f (gr) nakucie opucnej
plexus, us m splot
plica, ae f fad
pluma, ae f piro, puch
pluralis, e mnogi
plures, a (pl) liczni
pneumaticus, a, um pneumatyczny
pneumectasia, ae f (gr) rozszerzenie puc
pneumonia, ae f (gr) zap. puc
poculum, i n puchar
podex, icis m tyek, zadek
poena, ae f kara, pokuta, przykro
poeta, ae m poeta
poeticus, a, um poetycki
politus, a, um wygadzony, delikatny
pollex, icis m kciuk
pollicaris, e (od pollex) taki, ktry ma
wymiar duego palca
polus, i m biegun
polypus, i m polip
pons, pontis m most
popliteus, a, um podkolanowy
populariter powszechnie, popularnie
porrectus, a, um rozszerzony
porrigo 3 porrrexi podawa, oddawa
porta, ae f brama, wrota ;vena portae ya
wrotna
portalis, e wrotny
portio, onis f cz, odcinek, dawka
porto 1 nosi
porus, i m otwr, szpara
possum, posse mc, zdoa
post (z acc) po
post potem
postalcoholicus, a, um poalkoholowy
postea pniej, dalej
posterior, ius tylny, pniejszy
postremus, a, um ostatni
posttraumaticus, a, um pourazowy
postvaccinalis, e poszczepienny
potenter skutecznie
potis, e potny
potissimus, a, um najwaniejszy
potus, us m picie, napj
prae (z abl) z powodu
praecancerosus, a, um przedrakowy
praecardialis, e przedsercowy
praeceps, cipitis nagy, szybki
praeceptum, i n przepis, nakaz
praecipue zwaszcza
praecox, ocis przedwczesny
praeepilepticus, a, um przedpadaczkowy
praematurus, a, um przedwczesny
praemium, i n nagroda
praemolaris, e przedtrzonowy
praeparo 1 przygotowa
praepatellaris, e przedrzepkowy
praesens, entis teraniejszy, obecny
praesepiolum, i n zagrdka
praesepium i n zagroda
praesto 1 sta na czele, wyrnia si
praeter (z acc) obok, oprcz, pominwszy
praeter oprcz
praetrachealis, e przedtchawiczy
praevisceralis, e przedtrzewny
pranse po zjedzeniu

145
pravus, a, um nikczemny, zy,
niesprawiedliwy
premo 3 cisn, przygniata
primarius, a, um pierwotny
primitivus, a, um pierwotny
primo po pierwsze
primum najpierw, przede wszystkim
primus, a, um pierwszy
principalis, e gwny, zasadniczy
prior, prius wczeniejszy
pro (z abl) dla, za, w obronie, do (czego?)
probabiliter prawdopodobnie
probo 1 prbowa
procedo 3 wyj, doj, postpowa
processus, us m wyrostek
procreo 1 rodzi, wytwarza
prodo 3 poda dalej, podawa
profanus, a, um pogaski, zowieszczy
profecto zaiste, z pewnoci
profecto zaiste, zaiste pewnoci
professionalis, e zawodowy, pracowniczy
professor, oris m profesor
profunde gboko
profundus, a, um gboki
progermino 1 kiekowa, wykluwa si,
rodzi
prognosis, is f (gr) przewidywanie,
prognoza
prominens, entis wystajcy
promitto 3 obiecywa, przyrzeka
pronatio, onis f nawracanie, nawrt
pronator, oris m nawracajcy, nawrotny
prope w pobliu, blisko
propendulus, a, um zwisajcy z przodu
propheta, ae m (gr) prorok
proportio, onis f stosunek, proporcja,
harmonia
proprie waciwie
proprius, a, um waciwy, wasny
propter (z acc) z powodu
propterea z tego powodu, dlatego
prosencephalon, i n (gr) przodomzgowie
prospicio 3 patrze w dal, odnosi si,
kierowa si
prostata, ae f prostata , gruczo krokowy
prostatitis, idis f zap. prostaty
prosum, prodesse pomaga
prosum, prodesse by przydatnym,
poytecznym
protectrix, icis f opiekunka, obroczyni
protego 3 osania ; ochrania
protoinfectio, onis f zakaenie pierwotne
protopathia,ae f (gr) choroba pierwotna
protuberantia, ae f guzkowato
proveho 3 prowadzi naprzd, przyspiesza
provenio 4 powstawa, wyj
provincia, ae f prowincja, obszar
provoco 1 wywoywa
proximalis, e bliszy
proxime bardzo blisko, przede wszystkim
prudenter roztropnie
prunus, i f liwa, liwka
pseudounipolaris, e rzekomo-jedno-
biegunowy
psoa, psoas f (gr) ldwie
psoriasis, is f (gr) uszczyca
psychiater, i m (gr) psychiatra
psychiatria, ae f (gr) psychiatria
pterygoideus, a, um skrzydowaty
pterygopalatinus, a, um skrzydowo-
podniebienny
ptyalorrhoe, es f (gr) linotok
pubes, is f ono
pubicus, a, um onowy
publicus, a, um publiczny
puer, i m chopiec
pugnus, i m pi
pulcher, a, um pikny
pulmo, onis m puco
pulmonalis, e pucny
pulmonectomia, ae f wycicie puca
pulmonologia, ae f nauka o chorobach puc
pulpa, ae f miazga
pulposus, a, um miadysty
pulsus, us m ttno
pulvero 1 proszkowa
punctio, onis f punkcja, nakucie
pupilla, ae f renica
purgans, antis przeczyszczajcy
purgo 1 oczyszcza
purulentus, a, um ropny
pus, puris n ropa
pustula, ae f krostka
pustulosus, a, um krostkowy
puter, is, e zgniy
puto 1 uwaa, sdzi
pyloricus, a, um odwiernikowy
pyramidalis, e piramidowy, stokowaty
pyramis, idis f (gr) piramida




146
Q
quadratus, a, um czworoboczny,
kwadratowy
quadriceps, cipitis czworogowy
quadriplegia, ae f (gr) poraenie czterech
koczyn
quadrupes, pedis m f czworonone
zwierz (sc. ko)
quadruplex, icis poczwrny
qualis, quale jaki
quam jak, w jakim stopniu ; ni
quam-ob-rem wskutek czego, i dlatego
quando kiedy, skoro
quantum ile
quantumcumque ilekolwiek, ilekro, ile by
quantus, a, um jak wielki
quartus, a, um czwarty
quasi jak, jakby, niejako
quater cztery razy
quaterni, ae, a po cztery
quattuor cztery
queo 4 mc, zdoa
quero 3 pyta, dowiadywac si
qui, quae, quod ktry, jaki
quia poniewa
quicumque, quaecumque, quodcumque
ktrykolwiek
quidem bez wtpienia, wprawdzie, zaiste
quies, etis f odpoczynek
quilibet, quaelibet, quodlibet ktokolwiek
quindecim pitnacie
quingenti piset
quini, ae, a po pi
quinque pi
quinquies pi razy
quintus, a, um pity
quis, quid kto, co
quisquam, quidquam kto, co
quisquis, quidquid ktokolwiek ;
ktrykolwiek
quivis, quaevis, quidvis kady, jakikolwiek
quoad (z acc) w kierunku
quoque take
quot ile
quot..tot ile....tyle
quotannis, e coroczny
quotquot ile razy, ile tylko

R
rabies, ei f wcieklizna
radialis, e promieniowy
radiocarpalis, e promieniowo-
nadgarstkowy
radiocarpeus, a, um promieniowo-
nadgarstkowy
radius, i m ko promieniowa
radix, icis f korze
ramificatio, onis f rozgazienie,
rozdwojenie w ksztacie T
ramus, i m ga
raphanus, i m (gr) rzodkiew
raphe, es f (gr) szew
rapio 3 porywa, cign
raro rzadko
rarus, a, um rzadki
rasus, a, um wytarty, wyczyszczony
ratus, a, um obliczony,
ratio, onis f regua, sprawa, sposb,
metoda, rodek, dziaanie
reactio, onis f reakcja
recens, entis wiey, wczesny
recenter wieo
recessus, us m zachyek
recipio 3 cofn, przynie na powrt,
przyj, odzyska
recte prosto
rector, oris m rektor
rectoscopia, ae f wziernikowanie
odbytnicy
rectotomia, ae f nacicie odbytnicy
rectum, i n odbytnica, prostnica
rectus, a, um prosty
recurrens, entis wrotny
reddo 3 odda, dotrzyma, przywraca
recenseo 2 recensui opisa, omwi
recondo 1 zatrzymywa, odkada
referro referre odnosi, wyjani,
reor 2 mniema, sdzi
reduco 3 przynie na powrt
reflexus, us m odruch, przebieg odwrotny
refugus, a, um uciekajcy
relicinus, a, um kdzierzawy, wspaniay
rugosus, a, um zmarszczony,
pomarszczony
refluxus, us m refluks, cofanie si
regio, onis f okolica
rego 3 rzdzi, kierowa
regulo 1 porzdkowa, regulowa
regula, ae f przepis, zalecenie, regua
relevamen, inis n ulga
reliquus, a, um resztkowy, pozostay
remedium, i n lekarstwo, rodek leczniczy

147
remissio, onis f ustpienie, remisja
ren, renis m nerka
renalis, e nerkowy
repertor, oris m stwrca
repertus, a, um spostrzeony, wykryty
repetitio, onis f powtarzanie
requies, etis f odpoczynek, spokj
requiesco 3 odpoczywa
res publica rzecz pospolita
res, rei f rzecz
resectio, onis f wycicie
residuum, i n pozostao, resztka
resistentia, ae f odporno, opr
resisto 3 stan, pozosta, usun
respectus, us m wzgld, respectu (gen) ze
wzgldu na
respicio 3 spoglda za siebie, mie wzgld
respiratorius, a, um oddechowy
restauro 1 odbudowa
rete, is n sie
retentio, onis f zatrzymanie
retina, ae f siatkwka
retinaculum, i n troczek
retinens, entis zatrzymujcy
retineo 2 powstrrzymywa, zatrzymywa
retroflexio, onis f tyozgicie
retrogradus, a, um cofajcy si, wsteczny
retrorsum wstecz, z powrotem
reuniens, entis czcy
reveho 3 odprowadzi
revertor 3 wraca, nawraca
revoco 1 przywraca, odnawia
rex, regis m krl
rhachiticus, a, um krzywiczy
rhaphe, es f (gr) szew
rheumatismus, i m (gr) choroba
reumatyczna, gociec
rhinitis, itidis f (gr) nieyt nosa, katar
rhinoplastica, ae f (gr) plastyka nosa
rhomboideus, a, um rwnolegoboczny
rigeo 2 te, sztywnie
rigor, oris m dreszcze, stenie
risus, us m miech
rodens, entis rcy
roentgenographia, ae f (gr) wykonywanie
zdj rentgenowskich
rosa, ae f ra
rostralis, e dziobiasty
rostrum, i n dzib
rota, ae f krg
rotatio, onis f obracanie
rotator, oris m skrcacz
rotunditas, atis f kolisto, zaokrglenie
rotundus, a, um okrgy
rubedo, inis f czerwie
ruber, a, um czerwony
rubicundus, a, um czerwonawy
rubor, oris m zaczerwienienie
ruga, ae f marszczka, fada
ruptio, onis f pknicie
ruptura, ae f pknicie
rusus, a, um czerwony
ruta, ae f ruta

S
sabbatum, i n sobota
sacculus, i m woreczek
saccus, i m worek
sacer, a, um krzyowy
sacralis, e krzyowy
saepe czsto
saepio 4 otoczy, zamkn
saeptalis, e przegrodowy
saeptum, i n przegroda
saeptus, a, um ograniczony, otoczony,
sagittalis, e strzakowy
salicylicus, a, um salicylowy
salivaris, e linowy
salivarius, a, um linowy
salsus, a, um sony
saluber, is, e zdrowotny
salus, utis f zdrowie, ocalenie
saluto 1 pozdrawia
salveo 2 by zdrowym ; mie si dobrze
salvus, a, um cay, nietknity
sanabilis, e uleczalny
sanatio, onis f uleczenie
sanguifer, a, um krwionony
sanguineus, a, um krwionony
sanguis, inis m krew
sanies, ei f posoka
sanitas, atis f zdrowie, wyleczenie
sano 1 uzdrawia
sanus, a, um zdrowy
saphenus, a, um odpiszczelowy
sapiens, entis mdry, mylcy, rozumny
sapienter mdrze
sapientia, ae f mdro, rozwaga
sapor, oris m smak, miy zapach
sarcoidosis, is f (gr) sarkoidoza
sarcoma, atis n (gr) misak

148
sartorius, a, um krawiecki
satio 1 nasyci, zaspokoi, przesyci si
satis do, dostatecznie, wystarczajco
scabies, ei f wierzb
scalenus, a, um pochyy
scaphoideus, a, um deczkowaty
scapula, ae f opatka
scapularis, e opatkowy
sceleton, i n (gr) szkielet, kociec
schola, ae f (gr) szkoa
scio 4 wiedzie, zna
sclera, ae f twardwka
scleroma, atis n (gr) twardziel
sclerosis, is f (gr) stwardnienie
scribo 3 pisa
scriptorius, a, um pisarski
scriptus, a, um napisany
sculptor, oris m rzebiarz
sebaceus, a, um ojowy
seborrhagia, ae f (gr) ojotok
secerno 3 wydziela
sectio, onis f krajanie, cicie
secundarius, a, um wtrny
secundinae, arum f (pl) oysko, popd
secundo po drugie
secundum (z acc) za, wedug
secundus, a, um drugi
sed lecz, ale, jednak
sedativus, a, um uspokajajcy
sedecim szesnacie
sedeo 2 siedzie
seges, etis f zasiew, niwa
segmentum, i n segment
seiungo 3 oddziela, rozczy
sella, ae f siodo
semel jeden raz
semen, inis n nasienie
semestris, e szeciomiesiczny, semestr
semicanalis, is m pkana
semicircularis, e pkolisty
semilunaris, e pksiycowaty
semimembranosus, a, um pboniasty
semirotundus, a, um pokrgy
semispinalis, e pkolcowy
semitendineus, a, um pcignisty
semper zawsze
sempiternus, a, um wieczny, stay
senectus, utis f staro
senesco 3 starze si
specularius, i m producent luster
stannarius, i m konwisarz, wytapiacz cyny
strages, is f zniszczenie, spustoszenie
stupor, oris m odrtwienie, tpota
succresco 3 wyrasta, kwitn
senectus, utis f staro
senior, oris m starszy czowiek
sensim z wolna, z ostronoci
sensorius, a, um czuciowy
sensus, us m zmys
sententia, ae f zdanie, myl
sentio 4 rozumie, czu
separo 1 oddziela
septem siedem
septentrionalis, e pnocny
septimus, a, um sidmy
septum p. saeptum
septum, i n przegroda
sequens, entis nastpujcy, dalszy
series, ei f szereg
serosus, a, um surowiczy
serotinus, a, um opniony
serpo 3 serpsi szerzy si
serratus, a, um zbaty, piowy
serum, i n pna pora
servo 1 przechowywa, strzec, zachowa,
baczy na co
servus, i m niewolnik, suga
sespensus, a, um wiszcy, zawieszony
sessio, onis f siedzenie
seu albo, bd
sex sze
sexaginta szedziesit
sexdigitismus, i m szeciopalczasto
sextus, a, um szsty
si jeli, jeeli
sibi sobie
sic tak
siccus, a, um suchy
sigmoideus, a, um esowaty
signum, i n znak, oznaka
simile podobnie
similis, e podobny
similitudo, inis f podobiestwo
simplex, icis prosty, pojedynczy
simpliciter prosto
simul razem, jednoczenie,
Sinae, arum f (pl) Chiny
sine (z abl) bez (czego?)
singularis, e pojedynczy, jedyny
singuli, ae, a po jednym

149
sinister, a, um lewy
sinistrorsum na lewo, w lewo
sinus, us m zatoka
sinusitis, idis f zap. zatok
sitis, is f pragnienie
situs, a, um pooony
sive albo, lub
sive potius albo raczej
sol, solis m soce
solaris, e soneczny
solidus, a, um twardy, lity
solitarius, a, um samotny
solus, a, um sam jeden, samotny
somnium, i n sen
somnus, i m spanie, sen
soror, oris f siostra
spasmus, i m skurcz, spazm
spatium, i n przestrze
species, ei f posta, gatunek, mieszanka
zioowa
specto 1 patrze, odnosi si do czego
speculum, i n zwierciado, lustro
spero 1 oczekiwa, mie nadziej
spes, ei f nadzieja
sphaeroideus, a, um kulisty
sphenoidalis, e klinowy
sphenooccipitalis, e klinowo- potyliczny
sphenopetrosus, a, um klinowo- skalisty
sphenosquamosus, a, um klinowo-uskowy
sphincter, eris m (gr) zwieracz
spina, ae f kolec
spinalis, e kolcowy, krgowy, kolczysty
spinosus, a, um kolczysty
spiralis, e spiralny
spiritus, us m duch, oddech; spirytus
spiro 1 oddycha
splanchnicus, a, um trzewny
splanchnocranium, i n (gr) trzewioczaszka
splendeo 2 byszcze, sprzyja
splenectomia, ae f (gr-ac) wycicie
ledziony
splenius, a, um patowaty
spodium, i n popi, stara nazwa tlenku
cynku
spondylosis, is f (gr) zesztywnienie
krgosupa
spongiosus, a, um gbczasty
spontaneus, a, um samoistny
sporadice przypadkowo, sporadycznie
spurius, a, um rzekomy
sputum, i n lina
squama, ae f uska
squamosus, a, um uskowy
stapes, edis m strzemiczko
statim natychmiast
statoacusticus, a, um statyczno-suchowy
statoconium, i n kamyczek bdnikowy
statuarius, i m rzebiarz
status, us m stan
stearylicus, a, um stearylowy
steatosis, is f (gr) stuszczenie
stellatus, a, um gwiadzisty
stenosis, is f (gr) zwnie
sternalis, e mostkowy
sternocleidomastoideus, a, um mostkowo-
obojczykowo-sutkowy
sternocostalis, e mostkowo-ebrowy
sternum, i n mostek
stimulus, i m bodziec ; podnieta
sto 1 sta, wstawa,
stomachus, i m (gr) odek
stomatitis, idis f (gr) zap. jamy ustnej
strabo, onis m zez, zezowaty czowiek
stratum, i n warstwa
strictus, a, um ciasny, zbity, cignity
stringo 3 cign, cisn
structura, ae f budowa
struma, ae f wole
struthius, i f stru
studeo 2 studiowa
studiosus, a, um studiujcy
studiosus, i m ucze, student
stultus, a, um gupi
styloideus, a, um rylcowy
suasio, onis f polecenie
suavis, e sodki, przyjemny
suavis, e przyjemny, sodki
sub (z abl) pod (gdzie?)
sub (z acc) pod (dokd?)
subacromialis, e podbarkowy
subacutus, a, um podostry
subarachnoidealis, e podpajczynwkowy
subarachnoideus, a, um
podpajczynwkowy
subcallosus, a, um podspoidowy
subclavius, a, um podobojczykowy
subcostalis, e podebrowy
subcutaneus, a, um podskrny
subcutis, is f tkanka podskrna

150
subduralis, e podtwardwkowy, pod opon
tward
subiectus, a, um pooony, lecy (pod)
subinde bezporednio, potem
subitus, a, um nagy
sublingualis, e podjzykowy
submandibularis, e poduchwowy
submitto p.summitto
submucosus, a, um podluzowy
subpubicus, a, um podonowy
subruber, a, um jasnoczerwony
subscapularis, e podopatkowy
subserosusu, a, um podsurowiczy
substantia, ae f istota
subtalaris, e podskokowy
subtendineus, a, um podcignowy
subvenio 4 pomaga, zapobiega
succingo 3 przepasa, opasa, zaopatrzy
succurro 3 pomaga, przyj na myl
scabo 3 trze, drapa, skroba
scalpo 3 drapa, skroba
senescens, entis starzejcy si
serenus, a, um pogodny, wesoy
servio 4 suy, posugiwa
severus, a, um surowy, powany
sinciput, itis n gowa
striatus, a, um pofadowany, obiony
sudorifer, era, erum potny
sugo 3 chon, wsysa
sulcus, i m bruzda
sum, esse by
summa, ae f ilo, cao
summitto 3 obniy, podda
sumo 3 sumpsi bra, przyjmowa
sumptus, a, um przyjty, uywany
super (z acc) nad, ponad
superatus, a, um przekroczony,
wystawiony ponad, pokonany
superciliaris, e brwiowy
supercillium, i n brew
superficialis, e powierzchowny
superficies, ei f powierzchnia
superfluito 1 obfitowa, by w nadmiarze
superi, orum m bogowie niebiascy
superior, ius grny, wyszy
supero 1 przewysza
supinatipo, onis f odwracanie
supinator, oris m odwracacz
supra (z acc) nad, ponad, poza
supracardialis, e nadsercowy
supraclavicularis, e nadobojczykowy
supraglenoidalis, e nadpanewkowy
suprahyoideus, a, um nadgnykowy
supramarginalis, e nadbrzeny
supraorbitalis, e nadoczodoowy
suprapatellaris, e nadrzepkowy
suprapubicus, a, um nadonowy
suprarenalis, e nadnerkowy
suprascapularis, e nadopatkowy
supraspinatus, a, um nadgrzebieniowy
suprasternalis, e nadmostkowy
supravaginalis, e nadpochwowy
supraventricularis, e nadkomorowy;
nadodkowy
supremus, a, um najwyszy
surgo 3 podnie, wyprostowa, powsta
sursum w gr
suspectus, a, um podejrzany
suspicio, onis f podejrzenie
sustentaculum, i n podprka
sustento 1 podtrzymywa, wspomaga
sustineo 2 utrzymywa, podtrzymywa,
wzi na siebie
sutentus, a, um utrzymujcy si, doznajcy,
sutura, ae f szew
suus, a, um swj
symblepharon, i n (gr) zrost spojwki
powiek z gak oczn
symmetria, ae f symetria
sympathicus, a, um wspczulny
symphysis, is f (gr) spojenie
symptoma, atis n (gr) objaw
synarthrosis, is f (gr) zronicie stawu,
staw rzekomy
synchondrosis, is f (gr) chrzstkozrost
syncope, es f (gr) omdlenie
syndactylus, a, um ze zronitymi palcami
syndesmosis, is f (gr) wizozrost
synostosis, is f (gr) kociozrost
synovialis, e maziowy
syntenosis, is f (gr) cignozrost
synthesis, is f (gr) synteza
Syria, ae f Syria
systema, atis n (gr) ukad
systole, es f (gr) skurcz (cordis)

T
tabes, is f wid
tabula, ae f tablica, dokument
tachypnoe, es f (gr) czsty oddech
taceo 2 milcze

151
tactus, us m dotyk
talaris, e skokowy
talis, e taki
talus, i m ko skokowa
tam tak, w takim stopniu
tamen jednak
tamquam jak, jakby
tantum tylko tyle, tyle
tantummodo tylko, jedynie
tantus, a, um tak wielki
tarde pno
tarsalis, e stpowy
tarsus, i m (gr) stp
te ciebie
tegmen, inis n pokrycie
tegmentalis, e pokrywkowy
tego 3 pokrywa
tegumen, inis n osona
tegumentum, i n pokrycie, osona
tela, ae f tkanka
temperamentum, i n temperament,
usposobienie
temperies, ei f naleyta proporcja,
rwnowaga
tracto 1 wydobywa, dotyka rk
tremor, oris m drenie, drgawki
tumor, oris m guz ; obrzmienie
temperantia, ae f umiar, powcigliwo
temporalis, e skroniowy
tempus, oris n skro; czas
tenaciter mocno, uporczywie, skpo
tendineus, a, um cignisty
tendo 3 napi, kierowa si, dy do
tendo, inis m cigno
teneo 2 trzyma, zapamita (memoria )
tener, era, erum delikatny
tenere delikatnie
tensio, onis f cinienie ; napranie
tensivus, a, um napity
tensor, oris m napracz
tentorium, i n namiot
tenuis, e cienki, delikatny
ter trzy razy
teres, etis oby
terminalis, e graniczny, kracowy
termino 1 ograniczy, ukoczy, okreli
terni, ae, a po trzy
talitrum, i n prztyczek
terra, ae f ziemia, teren
tertio po trzecie
tertius, a, um trzeci
testes, ium m (pl) jdra
testimonium, i n zawiadczenie,
wiadectwo
testis, is m jdro
testis, is m f wiadek
tetanicus, a, um tcowy
tetanus, i m tec
tetraplegia, ae f (gr) poraenie czterech
koczyn
thalamencephalon, i n (gr)
wzgrzomzgowie
thenar, aris n (gr) kb
therapia, ae f (gr) leczenie
therapueticus, a, um leczniczy
theriaca, orum n (pl) mieszanka 64 zi
jako odtrutka
thoracicus, a, um piersiowy
thorax, acis m (gr) klatka piersiowa
thrombosis, is f (gr) zakrzepica
thrombus, i m (gr) skrzeplina
thymus, i m (gr) grasica
thyreiodeus p. thyroideus
thyreopenia, ae f (gr) niedoczynno
tarczycy
thyroideus, a, um tarczowy
tibia, ae f piszczel
tibialis, e piszczelowy
tibiofibularis, e piszczelowo-strzakowy
tibiotalaris, e piszczelowo-skokowy
titulus, i m tytu, nazwa
tollo 3 przyjmowa, wzi na siebie, znosi
tonsilla, ae f migdaek
tophus, i m (gr) guzek dnawy
torus, i m nabrzmiao ; wa, fad
torus, i m wa
torvus, a, um ponury, dziko patrzcy
tot tyle
totidem tyle samo, tyle
totus, a, um cay, cakowity
trabecula, ae f beleczka
trachea, ae f (gr) tchawica
trachealis, e tchawiczy
tracheotomia, ae f (gr) nacicie tchawicy
tractatus, a, um umwiony,
zakontraktowany
tractus, us m przewd, pasmo, droga
traho 3 cign, pocign
trans (z acc) przez, poprzez
transeo, transire przechodzi
transfusio, onis f przetaczanie
transmitto 3 przesya, przekaza,
przenosi
transversarius, a, um poprzeczny

152
transverse poprzecznie
transversus, a, um poprzeczny
trapezius, a, um czworoboczny
trapezoideus, a, um czworoboczny
trauma, atis n (gr) uraz
tremor, oris m drenie
tres, tria trzy
tribuo 3 przypisywa komu (czemu) co,
dzieli
tricenteni, ae, a po trzysta
triceps, cipitis trjgowy
triduum przez trzy dni
triennalis, e trzyletni
trigeminalis, e trjdzielny
trigeminus, a, um trjdzielny
triginta trzydzieci
trigonum, i n trjkt
trimestris, e trzymiesiczny
triplex, icis potrjny
triquetrus, a, um trjgraniasty
tristis, e smutny, ponury
tristitia, ae f smutek
trochanter, eris m (gr) krtarz
trochantericus, a, um krtarzowy
trochlea, ae f (gr) bloczek
trochlearis, e bloczkowy
truncus, i m pie, tuw
tu ty
tuba uterina jajowd
tuba, ae f cewa, rura, trbka
tubarius, a, um trbkowy
tuber, eris n guz
tuberculosis, is f grulica
tuberculosus, a, um gruliczy
tuberculum, i n guzek
tuberositas, atis f guzowato
tubulus, i m rurka
tueor 2 oglda, mie staranie
tum wreszcie , na koniec ; wtedy
tumor, oris m obrzmienie, guz
tunc nastpnie, potem, wtedy
tunica, ae f bona
Turcia, ae f Turcja
turcicus, a, um turecki
tussis, is f kaszel
tuto bezpiecznie
tutus, a, um bezpieczny
tuus, tua, tuum twj, twoja, twoje
tympanicus, a, um bbenkowy
tympanomastoideus, a, um bbenkowo-
sutkowy
tympanum, i n bbenek
typhus, i m (gr) dur

U
uberius, a, um yzny, obciony, zasobny
ubi gdzie
ulceratio, onis f owrzodzenie
ulcus, eris n wrzd
ullus, ulla, ullum jaki, jakikolwiek
ulna, ae f ko okciowa
ulnaris, e okciowy
ulterior, ius bardziej oddalony
ulterius dalej
ultimus, a, um ostatni
umbilicalis, e ppkowy
una et octoginta osiemdziesit jeden
uncinatus, a, um haczykowaty
uncus, i m hak
ulcus, eris n wrzd
utor 3 uywa, posugiwa si
unde skd
undecimus, a, um jedenasty
undique wszdzie
unguentum, i n ma
unguis, is m paznokie
unicellularis, e jednokomrkowy
unicornis, e jednorony
uninuclearis, e jednojdrowy
Unio Europaea Unia Europejska
unus, a, um jeden , jedyny
unusquisque, unaquaeque, unumquidque
kady bez wyjtku, jeden
uraemicus, a, um mocznicowy
urenteron, i n (gr) jelito ogonowe
(pierwotne) (ME)
ureteroenterostomia, ae f (gr) zespolenie
moczowodowo-jelitowe
urethra, ae f(gr) cewka moczowa
urina, ae f mocz
urinarius, a, um moczowy
urgens, entis naglcy
uro 3 suszy, drczy
urogenitalis, e moczowo - pciowy
urographia, ae f radiografia narzdu
moczowego
urologia, ae f nauka o chorobach
ukadu moczowego
uropoesis, is f (gr) wytwarzanie moczu

153
uropoeticus, a, um moczowy
usque a
usque ad a do
ut jak ; aby ; e
uter, utra, utrum ktry z dwch
uterinus, a, um maciczny
uterque, utraque, utrumque jeden i drugi,
obydwaj
uterus, i m macica
uti p. ut
utor 3 uywa, posugiwa si
utpote mianowicie, to jest
utriculosaccularis, e agiewkowo-
woreczkowy
utriculus, i m agiewka
utrinque z obu stron , na obu stronach

V
vado 3 i, kroczy
vagina, ae f pochwa
vaginalis, e pochwowy
vado 3 postpowa, i
vago 1 bdzi
vagor 1 bka si, wczy si
vagus, a, um bdny
valde bardzo
valeo 2 by zdrowym
valetudinarium, i n szpital
valetudo, inis f zdrowie
valgus, a, um kolawy
valva, ae f zastawka
valvula, ae f patek zastawki
vanum, i n wszystko co prne/
przemijajce
varicella, ae f ospa wietrzna
variegatus, a, um urozmaicony
varietas, atis f rnobarwno, rozmaito
varius, a, um rny
varix, icis f ylak
varus, a, um szpotawy
vas, vasis n naczynie
vasogenes, is naczyniopochodny
vegeto 1 oywia, wzmacnia, rosn
vel albo, lub
velociter szybko
velut lub, albo
vena, ae f ya
venenum, i n trucizna
veniens, entis przychodzcy
venio 4 veni przychodzi, przybywa
venosus, a, um ylny
venter, ventris m brzuch ; brzusiec
ventriculus, i m odek ; komora (cordis)
venula, ae f yka
ver, veris n wiosna
verbi causa dla przykadu, na przykad
verbum, i n sowo
vere na wiosn
veritas, atis f prawda
vermiformis, e robaczkowy
verso 1 zwraca si, ogranicza si na
czym (z abl)
versus (z acc) w kierunku, do, ku
vertebra, ae f krg
vertebralis, e krgowy
verus, a, um prawdziwy
vesica, ae f pcherz, pcherzyk
vesicularis, e pcherzykowy
vespera, ae f wieczr
vester, a, um wasz
vestibularis, e przedsionkowy
vestibulocochlearis, e przedsionkowo-
limakowy
vestibulum, i n przedsionek
vestio 4 pokrywa
veteres, um m (pl) dawni ludzie
veto 1 vetui zabroni
vetus, eris stary,zastarzay
vexo 1 trapi, niszczy
via, ae f droga
viator, oris m podrny
vicesimus, a, um dwudziesty
vici zwyciyem (od vinco 3)
vicinus, a, um ssiedni
vicissim na przemian, przeciwnie, znowu
victoria, ae f zwycistwo
video 2 vidi widzie, zobaczy
viginti dwadziecia
verecundus, a, um niemiay, lkliwy
verpus, i m trzebieniec, eunuch
versus (z acc) w kierunku
vertex, icis m szczyt, wierzchoek
vola, ae f do
violentus, a, um gwatowny, natarczywy
vir, i m m, mczyzna
vitio 1 psu, skazi
vinco 3 vici zwycia
vinum, i n wino
virgo, inis f dziewczyna, dziewica
virologia, ae f wirusologia
virus, i n jad, trucizna ; wo cuchnca
vis, - f sia, moc

154
visus, us m wzrok
vita, ae f ycie
vitalis, e witalny, yciowy
vitellinus, a, um tkowy
vitiosus, a, um bdny
vitium, i n wada
vitreus, a, um szklisty, szklany
vitrum, i n szko
vivo 3 y
vivus, a, um ywy
vix zaledwie, prawie nie, teraz, wanie
vocabulum, i n nazwa, sowo
voco 1 nazywa
volens, entis chccy, pragncy
vollo, velle chcie
volucris, cris f ptak, drb
vomicus, a, um wymiotny
vomitus, us m wymioty
vos wy
votum, i n lub, maestwo
vox, vocis f sowo, gos
vulgo popularnie, potocznie
vulgus, i n posplstwo
vulnus, eris f rana
vultus, us m wyraz twarzy, mina
vulva, ae f srom niewieci

X
xenophobia, ae f (gr) ksenofobia

Z
Zncum, i n cynk
zona, ae f (gr) strefa, okolica, warstwa,
zygoma, atis n (gr) jarzmo, ko jarzmowa
zygomaticus, a, um jarzmowy

155
Sownik polsko-aciski

A
a take atque
akademia academia, ae f
albo aut, vel, seu, sive
Aloes Aloe, es f (gr)
amputowa amputo 1
anatomia anatomia, ae f (gr)
anatomiczny anatomicus, a, um
anemia anaemia, ae f (gr)
aorta aorta, ae f
aortalny aortalis, e
aortowy aorticus, a, um
aptekarz pharmacopola, ae m (gr)
aspirina aspirinum, i n
astma asthma, atis n (gr)
atom atomus, i f/gr/
autogamia autogamia, ae f (gr)
autonomiczny autonomicus, a, um
autor auctor, oris m

B
bada examino 1
badanie examinatio, onis f
baka ampulla, ae f
bardzo multum
barwi coloro 1
beleczka trabecula, ae f
bez sine (z abl.)
bezpiecznie tuto
bezprzewodowy tumacz: bez przewodw
bbenek tympanum, i n
bbenkowy tympanicus, a, um
biaaczka leucaemia, ae f (gr)
biay albus, a, um
biegun polus, i m
biegunka diarrhoe, es f (gr)
biodro coxa, ae f ; ilium, i n
biodrowo-onowy iliopubicus, a, um
biodrowy iliacus, a, um
blaszka lamina, ae f
blisko prope
blizna cicatrix, icis f
bloczek trochlea, ae f (gr)
bloczkowy trochlearis, e
bdnik labyrinthus, i m(gr)
bdny vagus, a, um
bona membrana, ae f; tunica, ae f
boniasty membranaceus, a, um
bonica diphtheria, ae f (gr)
boczny lateralis, e
bok latus, eris n
bole doleo 2
bl dolor, oris m
bl gowy cephalgia, ae f (gr)
bl jelit enteralgia, aef (gr)
bl koci ostealgia, ae f (gr)
bl mini myalgia, ae f (gr)
bl nerek nephralgia, aef (gr)
bl nerwowy neuralgia, ae f (gr)
bl w stawie arthralgia, ae f
bl wtroby hepatalgia, ae f (gr)
bl odka gastralgia, ae f (gr)
brew supercilium, i n
brodawka papilla, ae f
broni protego 3 ; defendo 3
brdkowy mentalis, e
bruzda sulcus, i m
brzeg margo, inis m
brzeny marginalis, e
brzuch abdomen, inis n; alvus, i f ; venter,
ventris m ; alvus, i f
brzusiec venter, ventris m
brzuszny abdominalis, e; ventralis, e
budowa construo 3
by sum, esse

C
cay totus, a, um
cement cementum, i n ; caementum, i n
centralny centralis, e
cesarski caesareus, a, um
cewka tubulus, i m
chirurg chirurgus, i m
chirurgiczny chirurgicus, a, um
chonny lymphaticus, a, um
chopiec puer, i m
choroba morbus, i m
choroba jelit enteropathia, ae f (gr)
choroba nerek nephropathia, ae f (gr)
choroba reumatyczna rheumatismus, i m
(gr)
choroba skry dermatosis, is f (gr)

156
choroba staww arthropathia, ae f (gr)
choroba wtroby hepatismus, i m
chorobliwa obawa przed rakiem
carcinophobia, ae f (gr)
chory aegrotus, a, um ; aeger, a, um
chroniczny chronicus, a, um
chroni defendo 3
chropawy asper, a, um
chrzstka cartilago, inis f
chrzstkowy cartilagineus, a, um ;
chondralis, e
chrzstkozrost synchondrosis, is f (gr)
ciako corpusculum, i n
ciao corpus, oris n
cigle continuo
cia graviditas, atis f
ciemiczko fonticulus, i m
ciemieniowo-sutkowy parietomastoideus,
a, um
ciemieniowy parietalis, e
ciemi vertex capitis
cienki tenis, e ; gracilis, e
cienko tenue ; gracile
cierpie doleo 2
ciarna gravida, ae f
ciki gravis, e
co do quoad (z acc.)
cukrzyca diabetes, ae m (gr)
czarny niger, a, um
czaszka cranium, i n
czaszkowy cranialis, e
czerwony ruber, a, um
czsto saepe ; crebro ; frequenter
czsty oddech tachypnoe, es f (gr)
czciowo partim
cz pars, partis f
czowiek homo, inis m
czoo frons, frontis f
czoowy frontalis, e
cztery quattuor
cztery razy quater
czu sentio 4
czwarty quartus, a, um
czworoboczny quadratus, a, um ;
trapezoideus, a, um
czworogowy quadriceps, cipitis
czyli sive, vel, seu
czynno functio, onis f
czyta lego 3

D
dawa do 1
dawka dosis, is f (gr)
delikatny subtilis, e
demonstrowa demonstro 1
dentysta dentista, ae m
diagnoza diagnosis, is f (gr)
dla pro (z abl)
doniowy palmaris, e; volaris, e
dugi longus, a, um
dugo longe ; diu
dugo longitudo, inis f
dno fundus, i m
do ad (z acc) ; in (z acc) ; pro (z abl)
dodatkowy accessorius, a, um
dokrewny endocrinus, a, um
dokuczliwy molestus, a, um
dolinka vallecula, ae f
dolny inferior, ius
doeczek foveola, ae f
doek fovea, ae f; fossula, ae f ;
scrobiculum, i n
dom domus, us f (abl. domo)
dookoa circum ; circa (z acc)
doprowadzajcy afferens, entis
dorosy adultus, a, um
dowiadczony peritus, a, um
dotyk tactus, us m
dotyka tango 3
dotykanie tactus, us m; tactio, onis f
d fossa, ae f
drobny subtilis, e ; minusculus, a, um
droga via, ae f; tractus, us m
dur typhus, i m (gr)
duszno orthopnoe, es f (gr); dyspnoe, es f
(gr)
duo multum
duy magnus, a, um
dwa duo, duae, duo
dwa razy bis
dwanacie duodecim
dwubiegunowy bipolaris, e
dwubrzucowy biventer, entris
dwudzielny mitralis, e ; bicuspidalis, e
dwugowo-promieniowy bicipitoradialis, e
dwugowy biceps, cipitis

157
dwuletni biennalis, e
dwumiesiczny bimestris, e
dwunastnica duodenum, i n
dwunastniczy duodenalis, e
dwunasty duodecimus, a, um
dwurony bicornis, e
dychawica asthma, atis n (gr)
dysciplina disciplina, ae f
dystalny distalis, e
dziaanie functio, onis f
dzieli divido 3
dzieli (na) divido 3 in (z acc)
dzie dies, ei m f
dziesi decem
dziewi novem
dziobiasty rostratus, a, um; rostralis, e
dziwny mirabilis, e
dwigacz levator, oris m

E
elastyczny elasticus, a, um
eliptyczny ellipticus, a, um
embriologia embriologia, ae f (gr)
encefalografia encephalographia, ae f (gr)
epidemiczny epidemicus, a, um
esowaty sigmoideus, a, um
etiologia etiologia, ae f (gr)

F
fad plica, ae f
faszywie falso
flebografia phlebographia, ae f (gr)
fobia ciemnoci noctiphobia, ae f (gr)
ftyzjatria phthisiatria, ae f
funkcja functio, onis f

G
ga ramus, i m
gaka (farm) bolus, i f
gaka (oka) bulbus, i m
gameta gameta, ae f
gardo pharynx, yngis m (gr)
gardowy pharyngeus, a, um ; pharyngealis,
e
gbczasty spongiosus, a, um
gdaski gedanensis, e
gdzie ubi
geriatria geriatria, ae f
gboki profundus, a, um
gowa caput, itis n
gwka capitulum, i n
gwkowaty capitatus, a, um
gnykowy hyoideus, a, um
gole crus, cruris n
gorco calor, oris m
gorczka febris, is f
gorczkowy febrilis, e
gociec rheumatismus, i m (gr-ac)
grny superior, ius
grski montanus, a, um
granica limes, itis m
graniczny terminalis, e
grasica thymus, i m (gr)
grecki graecus, a, um
gronko uvula, ae f
grubo crassitudo, inis f
gruby crassus, a, um
gruczolak adenoma, atis n (gr)
gruczo glandula, ae f
gruczo krokowy prostata, ae f
gruczo tarczowy p. tarczyca
grudka folliculus, i m
gruszkowaty piriformis, e
grulica tuberculosis, is f
grypa influenza, ae f
grzbiet dorsum, i n
grzbietowy dorsalis, e
grzebieniowy pectinealis, e
grzebie crista, ae f; pecten, inis m
guz tuber, eris n ; tumor, oris m
guzek tuberculum, i n
guziczny coccygeus, a, um
guzowato tuberositas, atis f
gwiadzisty stellatus, a, um

H
haczyk hamulus, i m
haczykowaty hamatus, a, um
hak uncus, i m
hemofilia haemophilia, ae f (gr)
histologia histologia, ae f (gr)

I
i et
iga acus, us f
ile quantum

158
inny ceterus, a, um
istota substantia, ae f

J
jad virus, i n
jajnik ovarium, i n
jajnikowy ovaricus, a, um
jajowd oviductus, i m
jak ut ; uti ; quam
jama cavum, i n ; cavitas, atis f
jama ustna os, oris n
jamisty cavernosus, a, um
jarzmowy zygomaticus, a, um ; iugularis, e
jdro nucleus, i m ; testis, is m
jdrowy nuclearis, e
jeden unus, a, um
jeden raz semel
jedenasty undecimus, a, um
jednojdrowy uninuclearis, e
jednokomrkowy unicellularis, e
jednopatowy unilobatus, a, um
jednorony unicornis, e
jednostronny unilateralis, e
jelito intestinum, i n
jelitowy entericus, a, um; intestinalis, e
jzyczek lingula, ae f
jzyczek podniebienny uvula, ae f
jzyk lingua, ae f
jzykowy lingualis, e ; glossalis, e
ju iam

K
kaletka bursa, ae f
kamica lithiasis, is f (gr)
kamie calculus, i m
kanalik canaliculus, i m ; tubulus, i m
kana canalis, is m
karcinofobia carcinophobia, ae f (gr)
kardiografia cardiographia, ae f (gr)
kark nucha, ae f
kaszel tussis, is f
kady omnis, e
kt angulus, i m
kciuk pollex, icis m
kiedy quando
kie caninus, a, um (dens)
klatka piersiowa thorax, acis m (gr)
klaustrofobia claustrophobia, ae f (gr)
klinika clinica, ae f
klinowaty cuneiformis, e
klinowo-podniebienny sphenopalatinus, a,
um
klinowo-potyliczny sphenooccipitalis, e
klinowo-sitowy sphenoethmoidalis, e
klinowo-szczkowy sphenomaxillaris, e
klinowy sphenoidalis, e
kbuszek glomerulus, i m
kuty punctus, a, um ; ictus, a, um
kykciowy condylaris, e
kykie condylus, i m
kolanko geniculum, i n
kolankowaty geniculatus, a, um
kolano genu, us n
kolec spina, ae f
kolka colica, ae f
koo orbis, is m ; circulus, i m
komora cella, ae f
komora (serca ) ventriculus, i m
komrka cellula, ae f
komplikacja complicatio, onis f
konar pedunculus, i m
koniec finis, is m; extremitas, atis f ; apex,
icis m
koniuszek apex, icis m
kocowy terminalis,e
koczy finio 4
koczyna membrum, i n ; extremitas, atis f
kora cortex, icis m
korowo-rdzeniowa corticospinalis, e
korpus truncus, i m ; corpus, oris n
korze radix, icis f
kosmek villus,i m
kosmwka chorion, i n (gr)
kosteczki ossicula, orum n (pl)
kostny osseus, a, um
kociec sceleton, i n (gr)
ko os, ossis n
ko biodrowa ilium, i n
ko guziczna coccyx, ygis m
ko okciowa ulna, ae f
ko pitowa calcaneus, i m
ko ramienna humerus, i m
ko skokowa talus, i m
ko strzakowa perone, es f (gr)
ko udowa femur, oris n
kolawy valgus, a, um

159
kowadeko incus, udis f
krajanie sectio, onis f; anatomia, ae f (gr)
krawiecki sartorius, a, um
krg orbis, is m
krek discus, i m (gr)
krenie circulatio, onis f
kreniowy circulatorius, a, um
kresa linea, ae f
krew sanguis, inis m
krezka mesenterium , i n
krezkowy mesentericus,a, um
krg vertebra, ae f
krgosup columna vertebralis ; columna
vertebrarum
krgowy vertebralis, e
krtarz trochanter, eris m
krtki brevis, e
krtko breviter
krta larynx, yngis m (gr)
krwawiczka haemophilia, ae f (gr)
krwiak haematoma, atis n (gr)
krwionony sanguifer, a, um; sanguineus, a,
um
krwioplucie haemoptoe, es f (gr)
krwotok haemorrhagia, ae f (gr)
krwotok nerki nephrorrhagia, ae f (gr)
kryszta crystallus, i f (gr-ac)
krytyczny criticus, a, um
krzywizna curvatura, ae f
krzyowo-miedniczny sacropelvinus, a, um
krzyowy sacralis, e; cruciatus, a, um ;
crucialis, e ; sacer, cra, crum
ksenofobia xenophobia, ae f (gr)
ksiycowaty lunatus, a, um
ksztat forma, ae f
ksztatowa formo 1
ku ad (z acc) ; in (z acc)
kubek caliculus, i m
kulisty sphaeroideus, a, um; spheroidalis, e
kulszowy trochantericus, a, um

L
leczniczy medicatus, a, um; therapeuticus,
a, um
leczy curo 1
lekarstwo remedium, i n; medicamentum , i
n; pharmacon, i n (gr)
lekarz medicus, i m
leukopenia leucopenia, ae f (gr)
lewy sinister, a, um
lee iaceo 2
ldwie lumbus, i m
ldwiowy lumbalis, e
lk nocny noctiphobia, ae f (gr)
lk przed rakiem carcinophobia, ae f (gr)
liczba numerus, i m
liczba leukocytw we krwi zmniejszona
leucopenia, ae f
liczny multus, a, um ; multiplex, icis
limfatyczny lymphaticus, a, um
liciasty foliatus, a, um
ludzki humanus, a, um


aciski latinus, a, um
amliwo fragilitas, atis f
atwo facile
atwy facilis, e ; simplex, icis
czcy communicans, antis
czy coniungo 3
kotka meniscus, i m
ojotok seborrhagia, ae f (gr)
okciowy ulnaris, e; cubitalis, e
okie cubitus, i m ; olecranon, i n
(gr)(wyrostek) ; ulna, ae f
onowy pubicus, a, um
opatka scapula, ae f; omoplata, ae f (gr)
opatkowo-czworoboczny
omotrapezoideus, a, um
opatkowo-gnykowy omohyoideus, a, um
opatkowo-obojczykowy omoclavicularis,
e
opatkowy scapularis, e
deczkowaty scaphoideus, a, um;
navicularis, e
dkowaty scaphoideus, a, um; navicularis,
e
uk arcus, us m
ukowaty arcuatus, a, um
uska squama, ae f
uskowaty squamosus, a, um
uskowy p. uskowaty
uszczyca psoriasis, is f (gr)
ydka sura, ae f
ydkowy suralis,e
yka cochlear, aris n

160
zawienie dacryorrhoe, es f (gr)
zotok dacryorrhoe, es f (gr)
zowy lacrimalis, e

M
macica uterus, i m
maciczno-pochwowy uterovaginalis, e
maciczny uterinus, a, um
magazynowa depono 3
majcy przetok fistulosus, a, um
maleki minusculus, a, um
may parvus, a, um; minimus, a, um (palec);
minor, us
maowina concha, ae f
martwica necrosis, is f (gr)
matka mater, matris f
maziowy synovialis, e
mdry sapiens, entis
mdrze sapienter
medycyna medicina, ae f
medyczny medicatus, a, um ; medicus, a,
um
metoda methodus, i f (gr)
mezjalny mesialis, e
mski masculinus, a, um
miadysty pulposus, a, um
mieczykowaty xiphoideus, a, um
mie habeo 2
miednica pelvis, is f
miedniczny pelvinus, a, um
miesza misceo 2
mieszanka zioowa species, ei f
mieszek folliculus, i m
midzy inter (z acc)
midzyklinowy intercuneiformis, e
midzykolcowy interspinalis, e
midzykomorowy interventricularis, e
midzykostny interosseus, a, um
midzykrgowy intervertebralis, e
midzykrtarzowy intertrochantericus, a,
um
midzypaliczkowy interphalangeus, a, um
midzypatowy interlobaris, a, um
midzystpowy intertarseus, a, um
midzyebrowe intercostalis, e
mikki mollis, e ; pius, a, um
misak sarcoma, atis n(gr)
misie musculus, i m
misie sercowy myocardium, i n (gr)
miniak myoma, atis n(gr)
miniowy muscularis, e
migdaek tonsilla, ae f
migdakowaty tonsillaris, e
migdakowy tonsillaris, e
migrena migraena, ae f (gr)
mio amor, oris m
mleczny lacteus, a, um ; lactifer, a, um
mleczonony chyliferus, a, um
mleczowy chyliferus, a, um
mleko lac, lactis n
mlekonony lactifer, a, um
modzieniec iuvenis, is m
mot malleus, i m
moteczek malleolus, i m
mniejszy minor, us
mocznicowy uraemicus, a, um
moczopdny ureticus, a, um
moczowo-pciowy urogenitalis, e
moczowy urinarius, a, um
morski marinus, a, um ; nauticus, a, um
morze mare, is n; pelagus, i n
most pons, pontis m
mostek sternum, i n
mostkowo-gnykowy sternohyoideus, a, um
mostkowo-obojczykowo-sutkowy
sternocleidomastoideus, a, um
mostkowo-ebrowy strenocostalis, e
mostkowy sternalis, e
mwi dico 3
mzg cerebrum, i n
mzgoczaszka neurocranium, i n (gr)
mzgowie encephalon, i n (gr)
mzgowy cerebralis, e
mdek cerebellum, i n
myli si erro 1
mylcy sapiens, entis

N
na in (z abl)
na przykad exempli causa ; exempli gratia
na tle kamicy calculosus, a, um
nabyty acquisitus, a, um
nacicie incisio, onis f
nacicie krtani laryngotomia, ae f (gr)
nacicie minia myotomia, ae f (gr)
nacicie odbytnicy rectotomia, ae f (ac-gr)

161
nacicie tchawicy tracheotomia, ae f (gr)
naczynie vas, vasis n
naczynioruchowy vasomotorius, a, um
nad super, supra (z acc)
nadbrzuszny epigastricus,a,um
nadgarstek carpus, i m (gr)
nadgarstkowo-rdrczny
carpometacarpeus, a, um
nadgnykowy suprahyoideus, a, um
nadgrzebieniowy supraspinatus, a, um
nadmostkowy suprasternalis, e
nadobojczykowy supraclavicularis, e
nadpanewkowy supraglenoidalis, e
nadrzepkowy suprapatellaris, e
nadzieja spes, ei f
nagminny epidemicus, a, um
najgbszy intimus, a, um
najpierw primum
najwikszy maximus, a, um
najwyszy supremus, a, um
nakucie opucnej pleurocentesis, is f (gr)
nakucie serca cardiocentesis, is f (gr)
nalewkowaty arytaenoideus, a, um
nalee pertineo 2; sum, esse
namiot tentorium, i n
napad crisis, is f (gr) ; ictus, us m
napar infusum, i n
naramienno-piersiowy deltoideopectoralis,
e
naramienny deltoideus, a, um
narkoza narcosis, is f (gr)
narzd apparatus, us m ; organon, i n (gr)
nasada (nosa) radix, icis f
nasienny seminalis, e
nastpujcy talis, e ; subsequens, entis
nasz noster, a, um
natychmiast statim
naucza doceo 2
nauczyciel magister, i m
nauka o chor. krwi haematologia, ae f (gr)
nauka o chor. puc pulmonologia, ae f (gr)
nauka o chor. serca cardiologia, ae f (gr)
nauka o chor. ukadu nerwowego
neurologia, ae f (gr)
nauka o tkankach histologia, ae f (gr)
nauka o znieczulaniu anaesthesiologia, ae f
(gr)
nawracajcy recurrens, entis
nazwa nomen, inis n
nazywany nominatus, a, um
nerka ren, renis m
nerkowy renalis, e
nerw nervus, i m
nerwica neurosis, is f (gr)
nerwobl neuralgia, ae f (gr)
nerwowy nervosus, a, um
neuron neuronum, i n
niebezpieczestwo periculum, i n
niebezpieczny periculosus, a, um
niedobr krwinek czerwonych
erythropenia, ae f (gr)
niedoczynno tarczycy thyreopenia, ae f
(gr)
niedokrwienny anaemicus, a, um ;
ischaemicus, a , um
niedokrwisto anaemia, ae f (gr)
niedowad poowiczy hemiparesis, is f (gr)
niekiedy interdum
nieparzysty impar, imparis
niepodobny dissimilis, e
niewydolno insufficientia, ae f
nieyt odka gastritis, itidis f(gr)
nigdy numquam
nijaki neuter, a, um
niski humilis, e
ni quam
noc nox, noctis f
noga pes, pedis m
norweski norvegicus, a, um
nos nasus, i m
nosowo-gardowy nasopharyngeus, a, um
nosowo-zowy nasolacrimalis, e
nosowo-podniebienny nasopalatinus, a, um
nosowo-wargowy nasolabialis, e
nosowy nasalis, e
nowotworowy neoplasmaticus, a, um
nowotwr neoplasma, atis n (gr)
nowy novus, a, um
nozdrze naris, is f
nozdrze przednie naris, is f
nozdrze tylne choana, ae f
n culter, i m

O
o (kim?,o czym?) de (z abl.)
obcy alienus, a, um

162
obecno potasu we krwi kali(a)emia, ae f
(gr)
obecno sodu we krwi natr(a)emia, ae f
(gr)
obecno wapnia we krwi calc(a)emia, ae f
(gr)
obieg circulatio, onis f
objaw symptoma, atis n (gr)
objawowy symptomaticus, a, um
oby teres, etis
obmacywanie palpatio, onis f
obniacz depressor, oris m
obojczyk clavicula, ae f
obok apud (z acc)
obrczkowy annularis, e
obrcz cingulum, i n
obroca defensor, oris m
obrotowy trochoideus, a, um
obrzk oedema, atis n (gr)
obrzmienie tumor, oris m ; intumescentia,
ae f
obserwacja observatio, onis f
obserwowa observo 1
obszar regio, onis f
obustronny bilateralis, e
obwodowy periphericus, a, um
obwd circumferentia, ae f ; circulus, i m
ochrania protego 3 ;
oczny ophthalmicus, a, um
oczodoowy orbitalis, e
oczod orbita, ae f
od a /ab (z abl)
od razu statim p. natychmiast
odbytnica rectum, i n
oddech czsty tachypnoe, es f (gr)
oddechowy respiratorius, a, um
oddycha respiro 1
oddychanie zwolnione bradypnoe, es f ( gr)
oddzielony separatus, a, um
odleyna decubitus, us m
odokciowy basilicus, a, um
odnoga crus, cruris, n
odpromieniowy cephalicus, a, um
odprowadzajcy efferens, entis ;
excretorius, a, um
odrnia distinguo 3
odwodziciel abductor, oris m
odwracacz supinator,oris m
odwrotny p. odwrcony
odwrcony inversus, a, um
odwiernik pylorus, i m (gr)
odywczy nutricius, a, um
odywia nutrio 4
oglda specto 1 ; video 2
ogon cauda, ae f
ogoniasty caudatus, a, um
ogonowy caudalis, e
okalajcy circumfexus, a, um
oko oculus, i m
okolica regio, onis f
okoo circum ; circa (z acc)
okooodbytowy circumanalis, e
okostna periosteum, i n(gr)
okrgy rotundus, a, um
okres periodus, i f (gr)
okrnica colon, i n (gr)
okrnicowy colicus, a, um
okrniczy colicus, a, um
okrny orbicularis, e
okrywa tego 3
okulista oculista, ae m
omdlenie syncope , es f (gr)
opadnicie powieki blepharoptosis, is f (gr)
opadnicie wtroby hepatoptosis, is f (gr)
operacja operatio, onis f
operacja plastyczna sutka mastoplastica,
ae f (gr)
oparzenie combustio, onis f
operowa opero 1
opis krtani laryngographia, ae f (gr)
opucna pleura, ae f (gr)
opucnowy pleuralis, e
opona (mzgowa) mater, matris f ; meninx,
ingis f (gr)
oponowy meningeus, a, um
opukiwa percutio 3
opukiwanie percussio, onis f
organizm organismus, i m
osiem octo
osierdzie pericardium, i n (gr)
osierdziowy pericardialis, e; pericardiacus,
a, um
osiowy axialis, e
osklepek cupula, ae f
oskrzele bronchus, i m
oskrzelik p. oskrzelko

163
oskrzelko bronchiolus, i m
oskrzelowo-pucny bronchopulmonalis, e
oskrzelowy bronchialis, e
osania tego 3 ; protego 3
osona tegmen, inis n ; tegmentum, i n
osuchiwa ausculto 1
osuchiwanie auscultatio, onis f
ospa wietrzna varicella, ae f ; variola notha
(spuria)
ostro acriter
ostroga calcar, aris n ; carina, ae f
ostry acutus, a, um ; acer, is, e
ostry acutus, a, um; acer, is, e
o axis, is m
orodkowy centralis, e
otacza circumdo 1; cingo 3
otpienie dementia, ae f
otoczony circumdatus, a, um
otrzewna peritoneum, i n(gr)
otwr foramen, inis n
owodnia amnion, i n (gr)
oznacza signo 1
oznaka nota, ae f ; signum, i n

P
pachowy axillaris, e
pachwina inguen, inis, n
pachwinowy inguinalis, e
padaczka epilepsia, ae f (gr)
padaczkowy epilepticus, a, um
palec digitus, i m
paliczek phalanx, angis f (gr)
paluch hallux, ucis m
panewka acetabulum, i n
para par, paris n
paradontoza paradontosis, is f (gr)
parzysty par, paris
pasmo p. droga
patologia pathologia, ae f (gr)
paznokie unguis, is m
pczek gemma, ae f (gr)
pediatra paediater, i m (gr)
pediatria paediatria, ae f (gr)
pcherz vesica, ae f
pcherzowy vesicalis, e
pcherzyk vesicula, ae f ; folliculus, i m
pcherzykowy cysticus, a, um
pczek fasciculus, i m
pknicia ledziony splenorrhexis, is f (gr)
pknicie ruptura, ae f
pknicie serca cardiorrhexis, is f (gr)
pknicie yy phleborrhexis, is f (gr)
ppkowy umbilicalis, e
pto vinculum, i n
pie truncus, i m
piersiowy thoracicus, a, um; pectoralis, e
piercie annulus, i m
pierwotny primarius, a, um
pierwszy primus, a, um
pi quinque
pi razy quinquies
pitowy calcaneus, i m
piowaty serratus, a, um
pionowy verticalis, e ; longitudinalis, e
pisa scribo 3
piszczel tibia, ae f
piszczelowo-strzakowy tibiofibularis, e
piszczelowy tibialis, e
plamisty exanthematicus, a, um
plastyka nosa rhinoplastica, ae f (gr)
pacik lobulus, i m
paski planus, a, um
pat lobus, i m
patek zastawki valvula,ae f
patowy lobaris, e
pciowy genitalis, e
pucny pulmonalis, e
puco pulmo, onis m
pyn liquor, oris m
pneumatyczny pneumaticus, a, um
po post (z acc)
po cztery quaterni, ae, a
po drugie secundo
po dwa bini, ae, a
po jednym singuli, ae, a
po pierwsze primo
po pi quini, ae, a
po trzecie tertio
po trzy terni, ae, a
poboczny collateralis, e
pobudza excito 1
pochewka vagina, ae f
pochodzenie origo, inis f
pochwa vagina, ae f
pochyy scalenus, a, um
pocig do tej samej pci (por.
homoseksualizm) - homophilia, ae f (gr)

164
poczwrny quadruplex, icis
pod (gdzie?) sub (z abl.)
pod (dokd?) sub (z acc.)
podbarkowy subacromialis, e
podbrzuszny hypogastricus, a, um
podejrzenie suspicio, onis f
podeszwa planta, ae f (pedis)
podeszwowy plantaris, e
podgnykowy infrahyoideus, a, um
podgrzebieniowy infraspinatus, a, um
podkolanowy popliteus, a, um
podopatkowy subscapularis, e
poduny longitudinalis, e
podniebienie palatum, i n
podniebienno-jzykowy palatoglossus, a,
um
podniebienny palatinus, a, um
podobiestwo similitudo, inis f
podobnie simile
podobny similis, e
podobojczykowy subclavius, a, um
podpanewkowy infraglenoidalis, e
podprka sustentaculum, i n
podskrny subcutaneus, a, um
podstawa basis, is f(gr)
podstawny p. podstawowy
podstawowy basalis, e ; basilaris, e
podcika panniculus, i m
podluzowy submucosus, a, um
podudzie crus, cruris n
podwjny duplex, icis
podebrowy subcostalis, e ;
podebrze hypochondrium, i n (gr)
poduchwowy submandibularis, e
poeta poeta, ae m
pojedynczy singularis, e ; simplex, icis
pokryty tectus, a, um
pokrywa tego 3
pokrywkowy tegmentalis, e
pole area, ae f
polekowy (post)medicamentosus, a, um
policzek bucca, ae f
policzkowy buccalis, e
poczy coniungo 3
pooenie localisatio, onis f; situs, us m
pooony situs, a, um; locatus, a, um
pomau paulatim
pomidzy inter (z acc)
ponad super, supra (z acc)
poniej infra (z acc)
pooperacyjny postoperativus, a, um
poprzecznie transverse
poprzeczny transversus, a, um
poprzez trans (z acc)
poronienie abortus, us m
pord partus, us m
porusza moveo 2
posiada habeo 2
posiadanie siedmiu palcw heptadactylia,
ae f (gr)
posoka sanies, ei f
posplstwo vulgus, i n
posta figura, ae f
poszarpany lacer, era, erum
poladek natis, is f ; clunis, is f
poladkowy gluteus, a, um
poredni intermedius, a, um
porodkowy medianus, a, um
potem post
potowy sudorifer, a, um
potrjny triplex, icis
potrzebny necessarius, a, um
potylica occiput, itis n
potyliczny occipitalis, e
powieka palpebra, ae f ; blepharon, i n (gr)
powierzchnia facies, ei f; superficies, ei f
powierzchowny superficialis, e
powietrze aer, aeris m (gr)
powiksza augeo 2
powi fascia, ae f
powoka integumentum, i n
powonienie p. wch
powrzek funiculus, i m
powtarza repeto 3
poza extra (z acc)
pozaotrzewnowy extraperitonealis, e
pozatorebkowy extracapsularis, e
poziomy horizontalis, e
poznawa cognosco 3
pkana semicanalis, is m
pkolisty semicircularis, e
pksiycowaty semilunaris, e
pkula hemisphaerium, i n
ppierzasty unipennatus, a, um
prawdopodobnie probabiliter
prawdziwy verus, a, um

165
prawy dexter, a, um
profesor professor, oris m
promieniowy radialis, e
promienisty radiatus, a, um
prostata prostata, ae f
prostata p. gruczo krokowy
prosto recte ; simpliciter
prostownik erector, oris m
prosty rectus, a, um; simplex, icis
prchnica caries, ei f
przebieg decursus, us m
przebiega percurro 3
przebyty peractus, a, um
przechodzi transmeo 1 ; transeo, ire
przeciw contra ; adversus (z acc)
przeciwstawiacz opponens, entis
(musculus)
przeciwstawiajcy opponens, entis
(musculus)
przeczyszczajcy laxans, antis
przed ante (z acc)
przeduony oblongatus, a, um
przedni anterior, ius
przedrami antebrachium, i n
przedsionek atrium, i n; vestibulum, i n
przedsionkowy atrialis, e ; vestibularis, e
przedtrzonowy praemolaris, e
przedwczesny praematurus, a, um
przegroda septum, i n
przeyk oesophagus, i m (gr) ; esophagus, i
m (gr)
przeykowy oesophageus, a, um;
esophageus, a, um
przemieszczenie dislocatio, onis f
przepona diaphragma, atis n(gr)
przeponowy diaphragmaticus, a, um
przepuklina hernia, ae f
przepuklina jelitowa enterocele, es f (gr)
przepuklina macicy hysterocele, es f (gr)
przepuklina oponowa meningocele, es f
(gr)
przepuklina ppkowa omphalocele, es f
(gr)
przerzut metastasis, is f (gr)
przestrze spatium, i n
przeszywajcy perforans, antis
przetokowy fistulosus, a, um
przewleky chronicus, a, um
przewodzcy ducens, entis
przewodzik ductulus, i m
przewd ductus, us m ; tractus, us m ;
meatus, us m
przez per (z acc) ; trans (z acc)
przez dwa dni biduum
przez trzy dni triduum
przezskrny percutaneus, a, um
przodomzgowie prosencephalon, i n (gr)
przy apud (z acc.)
przychodzi venio 4
przyczep insertio, onis f
przyczepek appendix, icis m
przygotowa praeparo 1
przygotowany praeparatus, a, um
przyjmowa sumo 3 ; adhibeo 2
przykad exemplum, i n
przylega adhaereo 2
przynosowy paranasalis, e
przypadek casus, us m
przysadka hypophysis, is f (gr)
przystosowa accommodo 1; adapto 1
przyrodkowy medialis, e
przywodzi adduco 3
przywspczulny parasympathicus,a , um
przyzbica paradontosis, is f (gr)
psychiatria psychiatria, ae f (gr)
psychiczny psychicus, a, um
publicznie coram
puchlina brzuszna ascites, ae m (gr)

R
radiografia mzgu encephalographia, ae f
(gr)
radiografia narzdu moczowego
urographia, ae f (gr)
rak carcinoma, atis n (gr); cancer, i m
ramienno- twarzowy brachiofacialis, e
ramienny brachialis, e
rami brachium, i n
rana vulnus, eris n
raz semel
rdzeniowo-mdkowy spinocerebellaris, e
rdzeniowy spinalis, e
rdzenny p. rdzeniowy
rdze medulla, ae f
rczny manualis, e
rka manus, us f
rkoje manubrium, i n

166
rodzaj genus, eris n
rogowaty cornuatus, a, um
ropie abscessus, us m
ropowica phlegmone, es f (gr)
rowek fossa, ae f
rozcigno aponeurosis, is f (gr)
rozdarcie laceratio, onis f ; ruptura, ae f
rozdarcie serca cardiorrhexis, is f (gr)
rozdwojony bifurcatus, a, um
rozerwanie serca cardiorrhexis, is f (gr)
rozerwanie yy phleborrhexis, is f (gr)
rozkurcz (serca) diastole, es f (gr)
rozmiknienie koci osteomalacia, ae f (gr)
rozmiknienie mzgu encephalomalacia,
ae f (gr)
rozmiknienie nerki nephromalacia, ae f
(gr)
rozszerza dilato 1
rozszerzanie dilatatio, onis f
rozszerzenie oskrzeli bronchiectasia, ae f
(gr)
rozszerzenie puc pneumectasia, ae f (gr)
rozszerzenie yy phlebectasia, ae f (gr)
rozumie sentio 4
rozwr hiatus, us m
roek p. rg
rokowaty cornuatus, a, um
rg cornu, us n
rwnolegoboczny rhomboideus, a, um
rwny par, paris
rny varius, a, um
ruchomy mobilis, e
rumie erythema, atis n (gr)
rura tuba, ae f
rurka tubulus, i m
rzadko raro
rzecz res, rei f
rzekomy spurius, a, um
rzepka patella, ae f
rzepkowy patellaris, e
rzebiarz sculptor, oris m
rzsa cilium, i n
rzskowy ciliaris, e

S
samoistny spontaneus, a, um
samozapodnienie autogamia, ae f (gr)
sen somnium, i n
senno somnolentia, ae f ; dormitatio, onis
f
serce cor, cordis n
sercowy cardiacus, a, um
siateczka reticulum, i n
sieciowy omentalis, e
sieczny incisivus, a, um
sie rete, is n; omentum, i n
siedem septem
sierpowaty falciformis, e
sia vis, - f
siodekowy sellaris, e
siodo sella, ae f
sitowy cribrosus, a, um; ethmoidalis, e
siwizna canities, ei f
skalisto-uskowa petrosquamosus, a, um
skalisty petrosus, a, um
skd unde
sklepienie fornix, icis m
sklepienie czaszki calvaria, ea f
skada (si) consto 1
skokowo-goleniowy talocruralis, e
skomplikowany complicatus, a, um
skonie oblique
skony obliquus, a, um
skra cutis, is f; derma, atis n (gr)
skra waciwa dermis, is f (gr); corium, i n
skrka cuticula, ae f
skrny cutaneus, a, um; dermaticus, a, um
skrcajcy (misie) rotator, oris m
skrcenie distorsio, onis f
skroniowo-jarzmowy
temporozygomaticus, a, um
skroniowy temporalis, e
skrzydo ala, ae f
skrzydowy alaris, e ; pterygoideus, a, um
skupiony conglobatus, a, um
soneczny solaris, e
sowo verbum, i n; vox, vocis f
such auditus, us m
sucha audio 4
suchowy acusticus, a, um ; auditorius,a, um
; auditivus, a, um
sucy do ucia masticatorius, a, um
smak gustus, us m
smuga intersectio, onis f
smuky gracilis, e

167
sokotok odkowy gastrosuccorrhoe, es f
(gr)
spiralny spiralis, e
splot plexus, us m
spyw confluens, entis m
spojenie symphysis, is f (gr)
spostrzega conspicio 3
sprysty elasticus, a, um
sprzna coniugata, ae f
stale continuo
stay permanens, entis
stamtd inde
stan status, us m
stanowi p. tworzy
stary vetus, eris ; vetustus, a, um ; senex,
senis ; senior, ius
staw articulatio, onis f; artus, us m
stawowy articularis, e
stp tarsus, i m
stpowo-rdstopny tarsometatarsus, a, um
stuczenie contusio, onis f
stuszczenie p. zwyrodnienie tuszczowe
stopa pes, pedis m
stosowa adhibeo 2
stosowny idoneus, a, um
stokowaty conoideus, a, um
strona pars, partis f
strzaka fibula, ae f
strzakowy fibularis, e ; sagittalis, e
strzec si caveo 2
strzemiczko stapes, edis m
student studiosus, i m
studentka studiosa, ae f
studiowa studeo 2
stwardniay scleroticus, a, um
stwardnienie sclerosis,is f
substancja substantia, ae f
surowiczy serosus, a, um
suteczkowaty mammillaris, e
sutkowaty mastoideus, a, um
sutkowy p. sutkowaty
synteza synthesis, is f (gr)
szary griseus, a, um
szczelina fissura, ae f
szczepionka virus, i n
szczka maxilla, ae f
szczkowy maxillaris, e
szczyt apex, icis m; vertex, icis m
szczytowo-potyliczny atlantooccipitalis, e
szczytowy apicalis, e
szereg series, ei f
szeroki latus, a, um
szeroko late
szecienny cuboideus, a, um
szeciomiesiczny semestris, e
sze sex
szew sutura, ae f ; raphe, es f (gr)
szew minia myorrhaphia, ae f (gr)
szew wtroby hepatorrhaphia, ae f (gr)
szkielet sceleton, i n (gr)
szklisty vitreus, a, um
szkliwo enamelum, i n
szkodzi noceo 2
szorstki asper, a, um
szpiczak myeloma, atis n (gr)
szpik medulla, ae f
szpotawy varus, a, um
sztuka ars, artis f
szybko cito
szyja collum, i n ; cervix, icis f
szyjka p. szyja
szyjno-ttniczy caroticus, a, um
szyjno-ylny iugularis, e
szyjny cervicalis, e


ciana paries, etis m
cienny parietalis, e
cignisty tendineus, a, um
cigno tendo, inis m
cigno Achillesa tendo calcaneus
ledziona lien, lienis m ; splen, splenis m
ledzionowy lienalis, e
lepy caecus, a, um
limak cochlea, ae f (gr)
limakowy cochlearis, e
linotok ptyalorrhoe, es f (gr)
linowy salivalis, e
luzowy mucosus, a, um
miertelny mortifer, era, erum
piczka coma, atis n (gr)
rodek leczniczy remedium, i n
rodkowy medius, a, um; centralis, e
rdchonka endolympha, ae f (gr)
rdchonkowy endolymphaticus, a, um
rdkocie diploe, es f(gr)

168
rdmzgowie mesencephalon, i n (gr)
rdotrzewnowy intraperitonealis, e
rdrcze metacarpus, i m (gr-ac)
rdrczny metacarpalis, e
rdstopie metatarsus, i m
rdstopno-paliczkowy
metatarsophalangeus, a, um
rdstopny metatarsalis, e
wierzb scabies, ei f
wieo recenter
wiey recens, entis

T
tak ita, sic; tam
take etiam
tam ibi
tame ibidem
tarczowy thyr(e)oideus, a ,um
tarczyca glandula thyreoidea
tchawica trachea, ae f (gr)
temperatura febris,is f ; calor, oris m
terminologia terminologia, ae f
ttniak aneurysma, atis n (gr)
ttnica arteria, ae f
ttniczka arteriola, ae f
ttniczy arteriosus, a, um
tkanka tela, ae f ; textus, us m
tuszczak lipoma, atis n
tuszczowy adiposus, a, um
torebka capsula, ae f
towarzyszy comitor 1
tracheotomia tracheotomia, ae f (gr)
trawienny digestorius, a, um ; digestivus,
a, um ; pepticus, a, um
trbka tuba, ae f
trdzik acne, es f (gr)
troczek retinaculum, i n
trjdzielny trigeminalis, e
trjgowy triceps, cipitis
trjgraniasty triquetrus, a, um
trjkt trigonum, i n
trjwarstwowy trilaminaris, e
trudno difficiliter ; non facile
trudny difficilis, e
trzewia splanchna, orum n ; viscera, um n
(pl)
trzewioczaszka splanchnocranium, i n (gr)
trzewny visceralis, e
trzon corpus, oris n
trzonowy molaris, e
trzustka pancreas, atis n (gr)
trzustkowy pancreaticus, a, um
trzy tres, tria
trzy razy ter
trzydzieci triginta
trzyletni triennalis, e
trzymiesiczny trimestris, e
turecki turcicus, a, um
twardy durus, a, um
twarz facies, ei f
twarzowy facialis, e
tworzy formo 1
tyle tantum
tylny posterior, ius
ty tergum, i n
tysiclecie millenium

U
u apud (z acc.)
ubytek defectus, us m
ucho auris, is f
uchodzi effugio 3
uczulenie allergia, ae f (gr)
uczy (kogo) doceo 2
uczy (kogo) p. naucza
uczy si disco 3 ; studeo 2
udar (mzgu) apoplexia, ae f (gr); ictus, us
m
udo femur, oris n
udowy femoralis, e
ujcie ostium, i n
ukad systema, atis n (gr)
ukadowy systematicus, a, um
uomno debilitas, atis f
umiejscowiony locatus, a, um
umys mens, mentis f
uraz trauma, atis n (gr)
urografia urographia, ae f (gr)
uspokajajcy (rodek) sedativus, a, um
usta os, oris n
ustny oralis, e
usunicie (zba) extractio, onis f
uszko (maowina) auricula, ae f
uszny auricularis, e
uzdeczka habenula, ae f
uzdrawia sano 1

169
W
w in (z abl.)
w obronie pro (z abl.)
w Gdasku Gedani
w jakim stopniu quam
w kierunku quoad (z acc)
w takim stopniu tam
w zgodzie z secundum (z acc)
wa torus, i m
warga labium, i n
wargowy labialis, e
warstwa stratum, i n
wski angustus, a, um
wtroba hepar, atis n (gr)
wtrobopochodny hepatogenes, is
wtrobowo-odkowy hepatogastricus, a,
um
wtrobowy hepaticus, a, um
wchodzi intro 1
wcicie icisura, ae f
wdychanie inhalatio, onis f
wedug secundum (z acc)
wejcie aditus, us m
wewntrz intra (z acc)
wewntrzny internus, a, um
wch olfactus, us m
wchowy olfactorius, a, um
wdrujcy migrans, antis
wdzideko frenulum i n
wgowy lambdoideus, a, um ; angularis, e
wze nodus, i m
wze chonny lymphonodus, i m ; nodus
lymphaticus
widzie video 2
wiele multum
wielki magnus, a, um ; maior, ius
wielko magnitudo, inis f
wiecowaty coronoideus, a, um
wiecowy coronarius, a, um; coronalis, e
wieczy corono 1
wierzchoek apex, icis m
wikszy maior, ius
wizado ligamentum ,i n
wizozrost syndesmosis, is f (gr)
wirus virus, i n
wirusowy virusalis, e ; viralis, e
wla infundo 3
wlew dooskrzelowy bronchoclysis, is f (gr)
wlew doylny phleboclysis, is f (gr)
wasny proprius, a, um
waciwy p. wasny
wos capillus, i m
wosowaty capillaris, e
wkniak fibroma, atis n (gr)
wknisty fibrosus, a, um
wkno fibra, ae f
wnikajcy perforans, antis
wodocig aquaeductus, us m
wolny liber, era, erum
woreczek sacculus, i m
worek saccus, i m
workowaty sacciformis, e
woszczynowy ceruminosus, a, um ;
sebaceus, a, um
wpustowy pyloricus, a, um
wrotny recurrens, entis
wrzodowy ulcerosus, a, um
wskanik (wskazujcy) index, icis m
wsplny communis, e
wsteczny recurrens, entis
wstpujcy ascendens, entis
wstrznienie commotio, onis f
wszdzie undique
wszystek omnis, e
wcieklizna rabies, ei f
wrd inter (z acc)
wtedy tum
wtrny secundarius, a, um
wychodzi exeo, exire
wychudzenie macies, ei f
wycicie nerki nephrectomia, ae f (gr)
wycicie puca pulmonectomia, ae f (ac-gr)
wycicie ledziony splenectomia, ae f(gr)
wycicie wtroby hepatectomia, ae f (gr)
wycicie odka gastrectomia, ae f (gr)
wycina amputo 1
wycisk impressio, onis f
wydziela secerno 3
wydzielniczy excretorius, a, um ;
secretorius, a, um
wyjcie exitus, us m
wykonany factus, a, um
wymiar diameter, i f (gr)
wymioty vomitus, us m ; emesis, is f (gr);
vomitio, onis f
wypadajcy deciduus, a, um

170
wypadnicie prolapsus, us m
wypenia impleo 2
wypuky convexus, a, um
wypustowy emissarius, a, um
wyrostek processus, us m
wyrostek okciowy olecranon, i n(gr)
wyrnia distinguo 3
wysmukle gracile
wysoko altitudo, inis f
wystajcy prominens, entis
wystawa promineo 2
wystpowa p. by
wyciela p. wypenia
wytwarza p wydziela
wytwarza secerno 3
wytwarzajcy secernens, entis
wywiad anamnesis, is f (gr)
wzdu secundum (z acc)
wzgrek colliculus, i m
wzgrzomzgowie thalamencephalon,
i n (gr)
wziernikowanie krtani laryngoscopia,
ae f (gr)
wziernikowanie odbytnicy rectoscopia,
ae f (ac- gr)
wziernikowanie oskrzeli bronchoscopia,
ae f (gr)
wziernikowanie odka gastroscopia,
ae f (gr)
wzrok visus, us m
wzrokowy opticus, a, um

Z
z (kim? czym?) cum (z abl.)
z (kogo? czego?) e/ex (z abl)
z powodu propter (z acc)
z wyjtkiem excepto (z abl)
za pro (z abl)
zabieg interventio, onis f
zachyek recessus, us m
zaczerwienienie rubor, oris m
zaczyna incipio 3
zama cataracta, ae f (gr)
zakany infectiosus, a, um
zakrt gyrus, i m (gr)
zalicza annumero 1 (z dat)
zamknity occlusus, a, um
zaopatrzony w klin cuneatus, a, um
zapalenie inflammatio, onis f
zap. dwunastnicy duodenitis, idis f
zap. jamy ustnej stomatitis, itidis f (gr)
zap. jelit enteritis, itidis f(gr)
zap. krtani laryngitis, idis f (gr)
zap. mzgu encephalitis, itidis f (gr)
zap. nerek nephritis, idis f (gr)
zap. pcherzyka ciowego cholecystitis,
idis f (gr)
zap. puc pneumonia, ae f (gr)
zap. trzustki pancreatitis, idis f (gr)
zap. ucha otitis, idis f (gr)
zap. wtroby hepatitis, idis f (gr)
zapa collapsus, us m
zapis ruchw serca cardiographia, ae f (gr)
zapisywanie krzywej ttna ylnego
phlebographia, ae f (gr)
zarazek p.wirus
zasonity obturatus, a, um
zasonowy obturatorius, a, um
zastarzay inveteratus, a, um
zastawka valva, ae f ; valvula, ae f
za autem
zatoka sinus, us m
zatrucie jadem kiebasianym botulismus, i
m
zatrucie jadem rybim ichthyismus, i m
zawa infarctus, us m
zawa maleki microinfarctus, us m
zawiasowy ginglyformis, e; ginglymus, i m
(gr)(staw)
zawroty gowy vertigo, inis f
zawsze semper
zb dens, dentis m
zb kie dens caninus
zbek denticulus, i m
zbir complexus, us m; complex, icis m
zbity compactus, a, um
zbudowany formatus, a, um
zdrowotny saluber, is, e
zejcie miertelne exitus letalis
zespolenie moczowodowo-jelitowe
ureteroenterostomia, ae f (gr)
zespolenie odka z jelitem czczym
gastroieiunostomia, ae f (gr)
zewntrzny externus, a, um
zbaty dentatus, a, um
zbodoowy alveolaris, e
zbod alveolus, i m

171
zbowy dentalis, e
zginacz flexor, oris m
zginanie flexio, onis f
zgniy puter, is, e
ziemia humus, i f ; terra, ae f
zika species, ei f
zamanie fractura, ae f
zoliwy perniciosus, a, um
zoto aurum, i n
zoony compositus, a, um
zmniejszona liczba leukocytw we krwi
leucopenia, ae f (gr)
zmys sensus, us m
znajdowa si p. by
znieczulenie anaesthesia, ae f (gr)
znieczulenie oglne narcosis, is f (gr)
znieksztacenie deformatio, onis f
zreszt ceterum
zstpujcy descendens, entis
zszycie minia myorrhaphia, ae f (gr)
zszycie wtroby hepatorrhaphia, ae f (gr)
zwany nominatus, a, um
zwichnicie luxatio, onis f
zwieracz sphincter, eris m (gr)
zwierz animal, alis n
zwaszcza praecipue
zwolnione oddychanie bradypnoe, es f ( gr)
zwj ganglion, i n (gr)
zwyrodnienie tuszczowe adiposis, is f (gr);
degeneratio adiposa


ebro costa, ae f
ebrowo-krgowy costovertebralis, e
ebrowo-przeponowym
costodiaphragmaticus, a, um
ebrowy costalis, e
elazo ferrum, i n
eski femininus, a, um
odek ventriculus, i m; gaster, gastris f /m
(gr)
odkowy gastricus, a, um
ciopdny (rodek) cholagoga, orum n
(pl) (gr)
ciowy biliferus, a, um ; bilifer, a, um ;
felleus, a, um
fel, fellis n ; chole, es f (gr) ; bilis, is f
ty flavus, a, um ; luteus,a, um
uchwa mandibula, ae f
ucie manducatio, onis f
wacz masseter, eris m
waczowy massetericus, a, um
ylny venosus, a, um
ya vena, ae f
yka venula, ae f
ywi nutrio 4


172
Bibliografia

Aleksandrowicz R., Gielecki J., Gacek W., Sownik mian anatomicznych, PZWL, Warszawa 1997
Aleksandrowicz R., Mianownictwo anatomiczne, PZWL, Warszawa 1989
Babecki J., Bober S., Sownik lekarski acisko- polski, PZWL, Warszawa 1972
Babecki J., Dbrowska B., Sownik lekarski polsko aciski, PZWL, Warszawa 1983
Bartel H., Embriologia. Podrcznik dla studentw, PZWL, Warszawa 1999
Birmingham J. J., Medical terminology. A self-learning module, Mc Graw-Hill Book Company, New York
1981
Bochenek A., Reicher M., Anatomia czowieka, Tom I V, PZWL, Warszawa 2000
Bogolepow W. M., Jzyk aciski. Podrcznik dla studentw medycyny, PZWL, Warszawa 1966
Bruska B., Latinitas medicinalis cz II, Akademia Medyczna w Gdasku, Gdask 2002
Dbrowska B., Podrczny sownik medyczny acisko polski i polsko aciski, PZWL, Warszwa 1997
Fadrowicz W., Grech-mijewska Z., Lingua Latina pro usu medico, PZWL, Warszawa 2004
Feneis H., Ilustrowany sownik midzynarodowego mianownictwa anatomicznego, PZWL, Warszawa 1973
Filipczak-Nowicka S., Grech-mijewska Z., Lingua Latina ad usum medicinae studentium, PZWL,
Warszawa 2004
Hutton A. R., An introduction to medical terminology. A self-teaching package, Churchill Livingstone,
Edinburgh 1993
Kabrt J., Chlumska E., Lekarska terminologie. Ucebnice pro lekarske fakulty, Avicenum, Praha 1975
Karwowska K., Podrczny sownik lekarski acisko polski i polsko aciski, PZWL, Warszawa 1979
Koodziej A., Koodziej S., Lingua Latina medicinalis, lska Akademia Medyczna, Katowice 2003
Kreiner J., Sownik etymologiczny aciskich nazw i terminw uywanych w biologii oraz medycynie,
Wrocaw Krakw 1960
Kru S., Anatomia patologiczna, PZWL, Warszawa 1980
Kummel W. F., Siefert H., Kursus der medizinischen Terminologie, Schattauer Verlag, Stuttgart New York
1984
Marcinkowski Z., Mianownictwo pooniczo-ginekologiczne, PZWL, Warszawa 1986
Pawlikowski T., Karasek M., Pawlikowski M., Podrcznik histologii, PZWL, Warszawa 1981
Piekarz M., Lingua Latina medicinalis. Medycyna Praktyczna, Krakw 1996
Popiak W., Rudimenta linguae Latinae medicinalis. Podstawy nauki jzyka aciskiego dla licew medycznych
pielgniarstwa, PZWL, Warszawa 1986
Schneider I., Lingua Latina Medicinalis, VEB, Leipzig 1965
Sobotta J., Atlas anatomii czowieka, Tom I i II, oprac. R.Putza, I. R. Pasta, Urban & Partner 2003
Sokoowska-Pituchowa J., Anatomia czowieka. Podrcznik dla studentw medycyny, PZWL, Warszawa 2005
Sokoowski T., Polsko-aciskie mianownictwo w chirurgii operacyjnej, PZWL, Warszwa 1962
Strand H. R., An illustrated guide to medical terminology, Baltimore 1968
Sylwanowicz W. (red), Anatomia czowieka. Podrcznik dla studentw medycyny, PZWL, Warszwa 1978
Szczeklik E., (red) Podrcznik chorb wewntrznych, PZWL, Warszawa 1975
Urbanowicz Z., Anatomia czowieka. Soownik encyklopedyczny, Morpol, Lublin 2000
Wawrzyniak M., Mianownictwo embriologiczne, PZWL, Warszawa 1983
Wawrzyniak M., Mianownictwo histologiczne, PZWL, Warszawa 1979
Wolf J. H., Kompendium der medizinischen Terminologie, Springer Verlag, Berlin Heidelberg
New York 1982
Zotnicki B (red.), Lexicon medicum: anglicum, russicum, gallicum, germanicum, latinum, polonum, PZWL,
Warszawa 1971