36

Machinebouw nummer 1 januari 2008

37
Machinebouw nummer 1 januari 2008
| machineveiligheid machineveiligheid |
zet na te gaan welke normen voor zijn
machine gelden. Het gebruik van de voor
zijn machine geldende geharmoniseerde
normen biedt de fabrikant namelijk vele
voordelen.
Conclusie
Een machinefabrikant doet er verstandig
aan om allereerst te controleren of zijn
machine voldoet aan alle van toepas-
sing zijnde fundamentele veiligheids- en
gezondheidseisen uit Bijlage I of II van
de voor zijn machine geldende Europese
richtlijn(en). Voldoen aan deze V&G-
eisen is namelijk wettelijk verplicht. Voor
veel machines zijn geharmoniseerde
EN-normen opgesteld die de fabrikant
bij opvolging het vermoeden van over-
eenstemming geven. Dergelijke normen
hebben geen wettelijke status, maar
geven de machinebouwer rechtskracht.
Ing. Nick de With is senior consultant bij Fusacon, lid van
de normcommissies NEC 44 en IEC TC44/WG7 en docent
bij NEN
Dit is bepaald in artikel 5, lid 2 van de
Machinerichtlijn 98/37/EG:
Wanneer een nationale norm die
de omzetting is van een geharmoni-
seerde norm, waarvan de referentie
in het Publicatieblad van de Europese
Gemeenschappen is gepubliceerd, een
of meer fundamentele veiligheidsvoor-
schriften omvat, wordt aangenomen
dat de volgens deze norm gebouwde
machine of veiligheidscomponent vol-
doet aan de desbetreffende fundamen-
tele voorschriften.
Bijlage ZZ geeft helderheid
Hoe kun je als machinebouwer nu weten
welke eisen van een Europese Richtlijn
worden opgelost, als een bepaalde gehar-
moniseerde norm strikt wordt gevolgd?
Dit kan door te kijken in bijlage ZZ van
de geharmoniseerde norm. Hier is te
zien welke fundamentele V&G eisen van
de Richtlijn door de betreffende norm
worden vervuld. Meestal is er meer dan
n geharmoniseerde norm van toe-
passing op een bepaalde machine. Een
fabrikant doet er goed aan om nauwge-
en het Comit Europen de Normalisation
Electrotechnique (CENELEC, www.cene-
lec.org). CEN behartigt de mechanische
normen, en Cenelec de elektrotechnische
normen.
Stand der techniek
Een Europese (EN) norm is een niet-
verbindende tekst die met meerderheid
van stemmen is aangenomen door de
nationale norminstituten. Normen zijn
een weergave van de zogenaamde stand
der techniek. In Nederland staat voor
een aangenomen norm de toevoeging
NEN-EN. Een geharmoniseerde EN-norm
is ook nog door Europese commissie aan-
genomen en gepubliceerd in het Ofcial
Journal (staatscourant) van de EU. Een
overzicht van de geharmoniseerde
normen onder de Machinerichtlijn is
weergegeven op de website www.newap-
proach.org.
Een fabrikant die een machine bouwt
doet er verstandig aan om de eisen uit
n of meer geharmoniseerde norm(en)
die voor zijn machine geldt op te volgen.
Opvolging van een geharmoniseerde
norm levert voor de fabrikant namelijk
het zogenaamde vermoeden van over-
eenstemming met de betreffende fun-
damentele eisen van de Richtlijn op. Veel
engineers vertellen elkaar dat normen
niet verplicht zijn. Geharmoniseerde
normen geven de fabrikant geen wets-
kracht, maar rechtskracht. Een en ander
is vastgelegd in overweging 20 (zie
kader), die samen met een aantal andere
overwegingen voorafgaat aan de tekst
van de richtlijn.
Geharmoniseerde EN-normen hebben
streepje voor
Zoals eerder vermeld, worden de
Europese EN-normen voorgelegd aan
de nationale normcommissies. Als de
norm met meerderheid van stemmen
wordt aangenomen, geldt de norm in alle
lidstaten. Het wordt daarmee ook een
nationale norm, bijvoorbeeld de NEN-
EN-ISO 11161:2007 over gentegreerde
productiesystemen. Als deze nieuwe
EN-norm invulling geeft aan n of
meer fundamentele V&G-eisen van de
Machinerichtlijn, volgt vaak na ongeveer
zes maanden de harmonisatie door de
Europese Unie. Als een norm is gehar-
moniseerd, betekent dit dat een machine
die volgens deze norm is gebouwd, op
een aantal fundamentele voorschrif-
ten voldoet van de Europese Richtlijn.
EU-Richtlijnen is te vinden op de web-
site www.newapproach.org.
Veiligheidsniveau in heel Europa het-
zelfde
Elke productrichtlijn geeft in Bijlage I
en/of II de zogenaamde Fundamentele
veiligheids- en gezondheidseisen die
gelden voor het betreffende product. Om
een veilig product te kunnen vervaardi-
gen, is naleving van deze fundamentele
V&G-voorschriften door de fabrikant een
dwingende eis.
Zoals weergegeven in overweging 14
van de Machinerichtlijn 98/37/EG, moet
toepassing van deze V&G-voorschriften
oordeelkundig gebeuren. Dit betekent
dat bij de bouw rekening worden gehou-
den met de stand der techniek en de
technische en economische eisen.
Om het de fabrikanten gemakkelijker te
maken om aan de fundamentele eisen
te voldoen, hebben twee organisaties op
Europees niveau circa 740 EN-normen voor
machines opgesteld, het Comit Europen
de Normalisation (CEN, www.cenorm.be)
Deze richtlijn geldt voor nieuw in de
handel gebrachte en in gebruik geno-
men stand-alone machines en een pro-
ductielijn, samengesteld uit meerdere
machines. Zowel stand-alone machines
als productielijnen zijn herkenbaar aan
de aangebrachte CE-markering en dienen
te worden geleverd met een gebruiks-
aanwijzing in de taal van het land van
levering.
De meeste machines dienen naast de
Machinerichtlijn ook nog te voldoen
aan de Laagspanningsrichtlijn (2006/95/
EG) en de EMC-Richtlijn (2004/108/
EG). Het is mogelijk dat, afhanke-
lijk van het toepassingsgebied en de
gebruikte componenten, additioneel
nog meer EU-Richtlijnen zoals bijvoor-
beeld ATEX 95 van toepassing zijn. De
volledige tekst van bovengenoemde
Wet of niet?
Voor nieuw te bouwen machines gelden
op dit moment strenge veiligheidseisen.
Dit is vooral te wijten aan de Europese
richtlijn op het gebied van machinevei-
ligheid, de Machinerichtlijn (98/37/EG)
[1]. Het woord richtlijn heeft volgens
Van Dale Hedendaags Nederlands o.a.
de betekenis van aanwijzing voor een te
volgen gedrag.
Europese productrichtlijnen zoals bij-
voorbeeld de Machinerichtlijn 98/37/
EG zijn rechtstreeks opgenomen in de
Nationale wetgeving van alle lidstaten
van de Europese Unie. Voornoemde
richtlijn is in Nederland opgenomen in
het Warenwet Besluit Machines. Hij heeft
daarmee, in tegenstelling tot wat het
woord richtlijn doet vermoeden, wel
degelijk een wettelijke status.
Normen geven rechtskracht
Europese richtlijn of
geharmoniseerde EN-norm?
Als ontwerper van een machine ben je altijd op zoek naar de juiste balans
tussen functionaliteit en veiligheid. Naast het gezonde boerenverstand,
afgekort als GBV, is het vaak ook belangrijk om Europese Richtlijnen
en bijbehorende EN-normen toe te passen. De praktijk roept wel eens
de vraag op: Wat is nu wettelijk verplicht, het voldoen aan Europese
richtlijnen of aan Europese normen?
Dit artikel is het eerste in een reeks van artikelen over de technische en juridische aspecten
van machineveiligheid. Dit artikel gaat in op de vraag of bij het ontwerp van een machine de
nadruk moet liggen op Europese Richtlijnen, of juist op EN-normen.
Nick de With
Overweging 20 van de Machinerichtlijn 98/37/EG
Overwegende dat het gewenst is zoals momenteel in de lidstaten algemeen gebruikelijk is de
fabrikanten voor eigen verantwoordelijkheid verklaringen te laten opstellen inzake de overeen-
stemming van hun machines met de fundamentele eisen; dat de overeenstemming met geharmo-
niseerde normen een vermoeden van overeenstemming met de desbetreffende fundamentele eisen
vormt; dat het de fabrikant volkomen vrij staat om, indien hij dit nodig acht, door derden keurin-
gen en certicaties te laten verrichten;
NEN-EN-
ISO12100
Voorheen EN 292
NEN-EN-1050
NEN-
EN-294
NEN-EN-
418
NEN-EN-616
NEN-EN-81 NEN-EN-692 NEN-EN-281 NEN-EN-280
Product-
normen
(groepen
Veiligheids-
voorzieningen
Gevaaraspecten
Basisveiligheidsnormen
A
-
n
o
r
m
e
n
B
-
n
o
r
m
e
n

B
-
2
B
-
1
C
-
n
o
r
m
e
n
NEN-EN-378 NEN-EN-930
NEN-EN-
574
NEN-EN-
1037
NEN-EN-
1088
NEN-EN-
349
NEN-EN-
954
NEN-
EN-IEC
60204
Belangrijke geharmoniseerde normen.