Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
I Co"#ntarios $r#li"inar#s
Una %# las tar#as "&s ar%'as ('# s# l# ofr#)#n a 'n $rof#sor %# D#r#)ho
Constit')ional #s #*$li)ar a)a+a%a"#nt# (', #s 'na )onstit')i-n. Si tan s-lo la
)on)i+i,ra"os )o"o la nor"a /'r0%i)a s'$r#"a ('# rig# la 1i%a %# 'n Esta%o 2 s-lo
al'%i,ra"os )on #l )on)#$to %# )onstit')i-n al %o)'"#nto #n %on%# s# )onti#n# %i)ha
nor"a3 to%o s#r0a "&s s#n)illo 2 si"$l#. Sin #"+argo3 #st# $lant#o s#r0a "ar)a%a"#nt#
ins'fi)i#nt# 2 no nos $#r"itir0a ha)#rnos )argo %# to%a la ri('#4a #*ist#n)ial a la ('# ha)#
r#f#r#n)ia #l )on)#$to %# )onstit')i-n. Esa ri('#4a #*ist#n)ial #st& )o"$'#sta %# #l#"#ntos
)'lt'ral#s3 $ol0ti)os3 a*iol-gi)os3 nor"ati1os3 so)iol-gi)os3 ('# han %# s#r t#ni%os #n
)'#nta $ara )o"$r#n%#r )a+al"#nt# lo ('# #s 2 r#$r#s#nta 'na )arta "agna. En #l $r#s#nt#
tra+a/o $r#t#n%#"os %#s$l#gar $ar)ial"#nt# alg'nos %# #stos #l#"#ntos $r#s#nt#s o
0nti"a"#nt# r#la)iona%os )on la no)i-n %# )onstit')i-n.
Po%#"os )onsi%#rar ('# la )onstit')i-n #s #l $rin)i$al "#%io # instr'"#nto
)on)#+i%o $or #l %#r#)ho $5+li)o "o%#rno a fin %# lograr s' o+/#ti1o6 so"#t#r #l $ro)#so
$ol0ti)o a r#glas /'r0%i)as a fin %# )ons#g'ir #l )ontrol %#l $o%#r #statal.
7La )onstit')i-n /'r0%i)a transfor"a #l $o%#r %#sn'%o #n l#g0ti"o
$o%#r /'r0%i)o. El gran l#"a %# la l')ha $or #l Esta%o )onstit')ional
1
) Vicedecano y Profesor de Derecho Constitucional de la Facultad de Derecho de la
Universidad Austral.
1
NATURALEZA Y SIGNIFICADOS DE LA CONSTITUCIN ALFONSO SANTIAGO
ha si%o la #*ig#n)ia %# ('# #l (ar+itrario goverment by men %#+#
%isol1#rs# #n 'n (/'r0%i)o goverment by laws7 (
8
.
Ca$tar lo (', #s 2 signifi)a la )onstit')i-n no #s 'na tar#a s#n)illa. S' r#ali%a% s#
r#sist# a s#r )a$ta%a %#s%# 'na sola $#rs$#)ti1a. La "'ltit'% %# )on)#$tos 2 ti$olog0as ('#
los )onstit')ionalistas han #la+ora%o so+r# #lla (
9
3 #s $r'#+a %# la )o"$l#/i%a% ('# "'#stra
s' s#r3 si"'lt&n#a"#nt# /'r0%i)o 2 $ol0ti)o. Coin)i%i"os3 $or tanto3 )on Fa2t )'an%o afir"a
sint,ti)a"#nt#6 7la $ro$ia )onstit')i-n ti#n# )ont#ni%o /'r0%i)o 2 $ol0ti)o7 (
:
.
Nos a$ro*i"ar#"os a la r#ali%a% )onstit')ional a tra1,s %# la for"'la)i-n %# 'n
)on)#$to %ial,)ti)o %# )onstit')i-n 2 %#l an&lisis %# los signifi)a%os ('# s# l# asignan o
atri+'2#n #n n'#stro sist#"a $ol0ti)o. En la for"'la)i-n %#l )on)#$to %ial,)ti)o %#
)onstit')i-n3 nos ins$irar#"os $rin)i$al"#nt# #n la %o)trina %# ;#r"an ;#ll#r (
<
6 la
)onstit')i-n )o"o totali%a% #s la s'"a %# la )onstit')i-n /'r0%i)a 2 la )onstit')i-n r#al #n
int#ra))i-n %ial,)ti)a 2 %in&"i)a. Por s' $art#3 al %#sarrollar los signifi)a%os
)onstit')ional#s %#s)ri+ir#"os los %i1#rsos s#nti%os $ol0ti)os3 /'r0%i)os 2 )'lt'ral#s
)ont#ni%os #n la )onstit')i-n.
P#nsa"os ('# #l %#sarrollo %#l )on)#$to %ial,)ti)o %# )onstit')i-n 2 la %#s)ri$)i-n
%# los signifi)a%os )onstit')ional#s3 nos $#r"itir& ha)#rnos )argo %# la ri('#4a #*ist#n)ial
$r#s#nt#s #n to%a )onstit')i-n 2 $on#r %# "anifi#sto a%#)'a%a"#nt# las %i"#nsion#s
$ol0ti)a 2 /'r0%i)a $r#s#nt#s #n to%a )arta "agna.
2
) Garca de Enterra, La Constitucin como norma y el tribunal constitucional, De.Civitas,
1985, pag. 49.
3
) Vase, p. ej., Linares Quintana, Segundo, Derecho Constitucional e Instituciones
Polticas, Ed. Abeledo Perrot, 1970, Tomo I, pag. 411 y ss.; Bidegain, Carlos, Curso de
Derecho Constitucional, Abeledo Perrot, 1994, pag.10 y ss.
4
) Fayt, Carlos, Nuevas Fronteras del Derecho Constitucional, Ed. La Ley, 1995, pag. 9.
Tambin la Corte Suprema ha reconocido esta dimensin poltica de la constitucin, al
definirla como "el instrumento poltico que nos rige" (Fallos 181:343).
5
) cfr., Heller, Herman, Teora del Estado, Ed. Fondo de Cultura Econmica, Mxico, 4 ed.,
1961, pag. 277.
2
NATURALEZA Y SIGNIFICADOS DE LA CONSTITUCIN ALFONSO SANTIAGO
8 Constit')i-n /'r0%i)a 2 )onstit')i-n r#al
El )on)#$to %# )onstit')i-n $'#%# r#f#rirs# tanto a la nor"a /'r0%i)a s'$r#"a %# 'n
Esta%o ()onstit')i-n /'r0%i)a3 )o"o a la #str')t'ra %# $o%#r #f#)ti1a"#nt# 1ig#nt# #n #l
"is"o ()onstit')i-n r#al.
As0 )o"o #n ar('it#)t'ra3 $'#%#n %isting'irs# 2 r#la)ionars# #l $lano ('# )onti#n# #l
$ro2#)to %# 'n #%ifi)io 2 #l $ro$io #%ifi)io r#al3 %# "o%o an&logo )a+# %isting'ir #n #l
Esta%o Constit')ional la )onstit')i-n /'r0%i)a 2 la )onstit')i-n r#al. Po%r0a"os %#)ir ('#3
"i#ntras la )onstit')i-n /'r0%i)a s# as#"#/a al $lano %# %os %i"#nsion#s ('# )onti#n# #l
$ro2#)to %#l #%ifi)io %is#=a%o $or 'n ar('it#)to a fin %# r#gir s' )onstr'))i-n3 la
)onstit')i-n r#al #s #l $ro$io #%ifi)io3 )on s's tr#s %i"#nsion#s #s$a)ial#s3 ('# r#)og# )on
"a2or o "#nor fi%#li%a%3 $#ro si#"$r# )on to%a la ri('#4a %# lo r#al3 la $ro$'#sta )ont#ni%a
#n #l $lano.
La )onstit')i-n /'r0%i)a #*$r#sa la organi4a)i-n ra)ional %#l $o%#r $r#1ista #n #l
t#*to )onstit')ional6 la nor"ati1i%a% )onstit')ional3 #l %#+#r s#r ('# )onti#n# #l $lan 2 las
r#glas a las ('# ha %# a%#)'ars# #l #/#r)i)io %#l $o%#r #statal. La )onstit')i-n /'r0%i)a3
)on)#+i%a )o"o nor"a s'$r#"a3 #s #l n'#1o instr'"#nto %#sarrolla%o $or #l %#r#)ho
)onstit')ional "o%#rno3 )on #l $ro$-sito %# %ar 'na "a2or ra)ionali%a% 2 s#g'ri%a% a la
1i%a so)ial. Es f&)il"#nt# r#)ono)i+l#3 2a ('# s# )onti#n# #n #l t#*to san)iona%o $or #l
Po%#r Constit'2#nt# #n 'n "o"#nto %#t#r"ina%o o a tra1,s %# 'na s#ri# %# a)tos.
La )on)#$)i-n %# la )onstit')i-n )o"o nor"a /'r0%i)a #s 7la gran
)r#a)i-n %#l )onstit')ionalis"o nort#a"#ri)ano3 la gigant#s)a
a$orta)i-n %# #st# )onstit')ionalis"o a la historia 'ni1#rsal %#l
D#r#)ho. Est> +i#n #sta+l#)i%o ('# #sta )on)#$)i-n in)or$ora3 $or
'na $art#3 la tra%i)i-n %#l %#r#)ho nat'ral #n s' 1#rsi-n $'ritana 2
lai)a3 la %# Lo)?#3 )o"o lex legum 2 )o"o lex inmutabile (agr#go
3
NATURALEZA Y SIGNIFICADOS DE LA CONSTITUCIN ALFONSO SANTIAGO
2o )o"o l#* s'$#rior. P#ro3 a la 1#43 a$orta3 $ara ha)#r #f#)ti1a #sa
s'$#riori%a%3 #s# s'$#r%#r#)ho3 t,)ni)as )on)r#tas $ro$ias %#l
)o""on la@3 )on)r#ta"#nt# %os6 la for"ali4a)i-n #n 'n %o)'"#nto
sol#"n# %# #s# f'n%a"#ntal la@3 %o)'"#nto ('# #s la ('#
$r#)isa"#nt# s# 1a a r#s#r1ar #l t,r"ino %# )onstit')i-n3 2 ('#
1i#n# %# la #*$#ri#n)ia $a)tista %# las )olonias a"#ri)anas3 los
lla"a%os )hart#rs o )o1#nants3 2 #n s#g'n%o t#r"ino3 2 #sto ti#n#
#s$#)ial r#li#1#3 #l )o""on la@ #s #l ('# ha+ilita 'na t,)ni)a
#s$#)0fi)a #n fa1or %# #sa s'$r#"a)0a )onstit')ional3 la t,)ni)a %# la
/'%i)ial r#1i#@3 ('# $ro1i#n# %#l )o""on la@ ingl,s3 %# s'
$osi)i-n $r#)isa"#nt# )#ntral )o"o %#r#)ho )o"5n3 %#s%# la )'al #l
%#r#)ho )o"5n $'#%# #*igir )'#ntas a los stat't#s3 a las l#2#s3 )o"o
nor"as sing'lar#s o #*)#$)ional#s ('# son 3 ('# $#n#tran #n 'n
D#r#)ho )o"5n 2a )onstit'i%o7 (
A