Inhoudsopgave:

Halal woningfinanciering
in de Wet IB 2001, de Wet OB 1968 en de Wet BVR 1970
!del"a#id $ttafa%i
Faculteit der Economische Wetenschappen
Studentnummer: 291098
Begeleider: Prof. dr. .!." #an der Paardt
$trecht% 22 o&to'er 2009
Mag godsdienst invloed hebben op de belastingheffing?
& ' R ( ) V $ R B O ' $ &
*a+ter+cri,tie
Voordwoord-----------------------------------------------------------------------------------------------5
HOOFDSTUK 1
Inleiding en verantwoording van de onderzoeksopzet--------------------------------------------6
1.1. Het islamitisch verbod op rente, Aristoteles wist het al--------------------------------------6
1.2. erantwoording van de op!et--------------------------------------------------------------------"
HOOFDSTUK 2
Het islaitis!" #ankieren en $inan!ieren---------------------------------------------------------1%
2.1. Het islamitisch geloo# en de $oran---------------------------------------------------------------1%
2.2. &e 'haria: haar bete$enis, rechtsbronnen en rechtsscholen-----------------------------------1%
2.2.1. Haar betekenis en haar recht bronnen------------------------------------------------10
2.2.2. Ijtihaad en rechtsscholen---------------------------------------------------------------11
2.(. )* Handel is toegestaan, maar riba is dat niet**-------------------------------------------------1(
2.3.1. De betekenis van riba en het verbod hierop------------------------------------------13
2.3.2. Riba en de exploitatie van een in een economisch zakke positie verkerende
debite!r-------------------------------------------------------------------------------------------13
2.3.3. De ratio achter het verbod op riba----------------------------------------------------1"
2.+. Islamitisch ban$ieren en #inancieren-------------------------------------------------------------1"
2.#.1. $oezicht% de sharia board & sharia raad'( de ))*I+I en de ,i-h academ.------1/
2.#.2. Het islamitisch contractenrecht--------------------------------------------------------10
2.#.3. 1le!telbe-rippen bij islamitische ,inanci2le transacties----------------------------20
2.#.#. +inancierin-smethoden-----------------------------------------------------------------21
2.5. ,igenwoning #inancieringsstructuren-------------------------------------------------------------25
2.6. -ussen conclusie-------------------------------------------------------------------------------------2.
HOOFDSTUK &
Het !onventionele #ankieren in de 'ederlandse $is!ale wetgeving----------------------------&%
(.1 &e h/pothee$rentea#tre$ met betre$$ing tot de eigenwoning----------------------------------(%
3.1.1. )chter-rond van de re-elin-------------------------------------------------------------30
3.1.2. Het be-rip 3ei-en onin-4---------------------------------------------------------------31
3.1.3. De voordelen !it ei-en onin-----------------------------------------------------------32
3.1.#. De a,trekbare kosten----------------------------------------------------------------------33
(.2 &e vri0stelling voor $rediet binnen de 1et 23 146.--------------------------------------------(+
3.2.1. 5en verbr!iksbelastin- over de toe-evoe-de aarde--------------------------------3#
3.2.2. De vrij-estelde activiteiten--------------------------------------------------------------3"
2
& ' R ( ) V $ R B O ' $ &
Faculteit der Economische Wetenschappen
Studentnummer: 291098
Begeleider: Prof. dr. .!." #an der Paardt
$trecht% 22 o&to'er 2009
3.2.3. Reikijdte van de vrijstellin- voor kredietverlenin- vol-ens j!rispr!dentie van het
Hv6 57---------------------------------------------------------------------------------------------38
3.2.#. 9redietverlenin- als economische activiteit-------------------------------------------30
3.2.". De vrijstellin- voor krediet in de :et *; 108<---------------------------------------30
(.+. -ussenconclusie--------------------------------------------------------------------------------------+2
HOOFDSTUK (
)ro#leatiek rond de #e"andeling van "et islaitis!" #ankieren in de 'ederlandse $is!ale
wetgeving----------------------------------------------------------------------------------------------------((
+.1 &e eigenwoningregeling: de #iscale behandeling van betalingen aan de #inancier------------++
#.1.1. Rente zonder -eldsch!ld% ;=; 10<0>31" en ;=; 10<8>231-------------------------##
#.1.2. ?!rabaha en de toepassin- van de ei-enonin-re-elin-----------------------------#"
#.1.3. De ijara-a-i@tina--------------------------------------------------------------------------#0
#.1.#. De a,nemende m!sharaka-----------------------------------------------------------------"2
#.1.". Aereiste etsijzi-in-en in ,iscale et-evin- indien h!idi-e stand van de et en
j!rispr!dentie -een soelaas bieden--------------------------------------------------------------"#
+.2 &e he##ing van 3-1-----------------------------------------------------------------------------------55
#.2.1.9redietverlenin- en !itstel van betalin---------------------------------------------------""
#.2.2. De macht om als ei-enaar over een -oed te beschikken-------------------------------""
#.2.3. ;$: en m!rabaha--------------------------------------------------------------------------"8
#.2.#. ;$: en ijara-a-i@tina en diminishin- m!sharaka------------------------------------"<
#.2.". +iscale ne!traliteit en islamitische ,inancierin-sinstr!menten-----------------------"0
+.(. &e overdrachtsbelasting-------------------------------------------------------------------------------6%
#.3.1. ?!rabaha( tee keer verkrij-in- van hetzel,de -oed en de problematiek met
betrekkin- tot de maatsta, van he,,in------------------------------------------------------------81
#.3.2. ijara-a-i@tina% verminderin- bij verkrij-in- volle ei-endom------------------------83
#.3.3. Diminishin- m!sharaka% In parten verkrij-en van onroerend -oed te-en aarde in
het economisch verkeerB---------------------------------------------------------------------------8#
+.+. -ussenconclusie----------------------------------------------------------------------------------------65
HOOFDSTUK *
Het islaitis!" #ankieren in "et Verenigd koninkri+k --------------------------------------------6,
5.1. &e bloei en wetteli0$e aanpassingen in het erenigd 5onin$ri0$ ------------------------------6"
".1.1. De behoe,te en de actieve ho!din- van de overheid-----------------------------------8/
".1.2.)anpassin-en voor een -!nsti-e ,iscale behandelin- ---------------------------------8<
".1.3. Cons!mentenbeschermin-.--------------------------------------------------------------"(
3
5.2. -ussenconclusie--------------------------------------------------------------------------------------"(
HOOFDSTUK 6
De levensvat#aar"eid van "et islaitis!" #ankieren in 'ederland---------------------------,(
6.1. &e islamitische gemeenschap in 6ederland en de vraag naar islamitische #inanci7le
producten--------------------------------------------------------------------------------------------------"+
6.2. &e visie van &63 en de A89-------------------------------------------------------------------"5
8.2.1. De occasional st!d.---------------------------------------------------------------------/"
8.2.2. De res!ltaten-----------------------------------------------------------------------------/"
6.(. isie van de politie$ en het bedri0#sleven-------------------------------------------------------"6
6.+. -ussenconclusie -----------------------------------------------------------------------------------""
HOOFDSTUK ,
-on!l.sie------------------------------------------------------------------------------------------------".
Verklarende woordenli+st----------------------------------------------------------------------------/2
0i+st van geraadpleegde literat..r-----------------------------------------------------------------.(
4
Voorwoord
Het schri0ven van dit onder!oe$ hee#t mi0 met een va$gebied in aanra$ing gebracht waarover i$
veel had gehoord, maar als econoom me niet $on voorstellen dat het #unctioneerde. Het gaat
hierbi0 om het va$gebied van het islamitisch ban$ieren. &e basis voor dit s/steem wordt nameli0$
gevormd door een verbod op de basis van het hedendaags ban$ieren: rente.
9en $an !ich niet voorstellen dat een dergeli0$ s/steem wer$t. Immers, hoe $an geldschepping
plaatsvinden in een s/steem dat niet er$end dat geld een pri0s hee#t: ,chter ben i$ als #iscaal
econoom in de eerste plaats ge;nteresseerd in de problematie$ met betre$$ing tot de op rente
gebaseerde #iscale wetten. Hoe past een dergeli0$ s/steem als het islamitisch ban$ieren in de!e
wetten:
5ortom, het islamitisch ban$ieren doet veel vragen op$omen. &e!e vragen $unnen alleen goed
worden onder!ocht als men !ich in staat stelt om !onder vooringenomenheid naar dit s/steem te
$i0$en. &it bete$ent dat men ob0ectie# naar het s/steem moet $i0$en en de in de maatschappi0
heersende misverstanden over het islamitisch geloo#, geen rol mag laten spelen in het onder!oe$.
9et betre$$ing hierop wil i$ erop wi0!en dat i$ getracht heb een !uiver <#iscaal= economisch stu$
te schri0ven. &it stu$ is op geen en$ele wi0!e als een theologisch stu$ bedoeld.
&e scriptie !ou !onder de hulp mi0n docenten, #amilieleden en $ennissen, niet met succes !i0n
a#gerond. 9i0n dan$ gaat daarom uit naar alle personen die mi0 hierbi0 hebben gesteund.
In het bi0!onder gaat mi0n dan$ uit naar mi0n begeleider, pro#. dr. >.6.?. van der @aardt. I$ dan$
hem voor !i0n tips, steun en vertrouwen. erder gaat mi0n dan$ uit naar mi0n ouders. Hen dan$ i$
voor de mogeli0$heden die !i0 mi0 hebben geboden om mi0n studie met de!e scriptie a# te ronden.
-en slotte gaat mi0n dan$ oo$ uit naar 6iels 9uller, advocaat en belastingadviseur bi0 $antoor
Ao/ens B Aoe##, te Amsterdam. I$ dan$ hem voor !i0n interesse in mi0n scriptie en voor het
beschi$baar stellen van boe$en en arti$elen uit de Islamic +inance a#deling van de bibliothee$
van dit $antoor.
HOOFDSTUK 1
5
Inleiding en verantwoording van de onderzoeksopzet
1111 Het islaitis!" ver#od op rente2 3ristoteles wist "et al
olgens de ?rie$se #ilosoo# Aristoteles <(.+-(22 v. Chr= moest geld als een ruilmiddel worden
ge!ien. ?eld gebrui$en voor een ander doel dan waar het voor bedoeld is, vond hi0 onnatuurli0$
en immoreel.
1
?eldhandel was in !i0n visie daarom uit den bo!e. Het ont$ent volgens hem dat
een geldstu$ geen andere geldstu$ $an voortbrengen. Het ging bovendien tegen !i0n visie in, dat
geld onvruchtbaar was.
2

1at Aristoteles niet $on weten is dat meer dan 1%%% 0aar later het vragen van rente op
grond van onder andere !i0n visie moslims verboden !ou worden. Het islamitisch geloo# schri0#t
nameli0$ voor dat het bedri0ven handel is toegestaan, maar waarschuwt voor het vragen van riba.
Riba $an in de islamitische visie worden ge!ien als een vermeerdering die ver$regen wordt door
het gebrui$en van geld voor een ander doel dan ruil en handel. ?eld $an nameli0$ in de
islamitische leer nooit het onderwerp !i0n van een transactie. Di0 wordt geacht geen intrinsie$e
waarde te hebben. Di0 wordt met andere woorden niet uit !ich!el# meer dan het in eerste instantie
was. oor vermeerdering van geld is in de islamitische leer inspanning vereist.
2o$ de 3i0bel $eurt rente a#. &e idee is dat een ) woe$eraar ) iets ver$oopt dat niet van
hem is, maar van ?od, nameli0$ ti0d.
(
Aan het begin van de 15
de
eeuw deed echter het begrip
l!cr!m sortis haar intrede in het Christeli0$ den$en over geld. &it begrip !ag op de winst die men
misliep door het uitlenen van geld. &it $an worden ge!ien als de introductie van de idee van
opportunit/ costs.
+
9en begon !odoende a#stand te nemen van de gedachte dat rente
a#$eurenswaardig was.
-egenwoordig is het vragen van rente iets dat van!el#spre$end is. 3an$en tre$$en geld
aan van spaarders en betalen hier een rentevergoeding over. Di0 lenen dit geld vervolgens op hun
beurt weer aan hun $lanten uit en vragen daar oo$ een rentevergoeding voor terug. Do geldt dat
mensen die op dit moment bi0voorbeeld een huis willen $open, maar daar niet de #inanci7le
middelen voor hebben, een beroep $unnen doen op de ban$. &e ban$ stelt de benodigde
#inanci7le middelen ter beschi$$ing en verlangt dat de!e op een !e$er moment, verhoogd met een
rentecomponent worden terugbetaald. &e persoon in $westie $ri0gt op de!e manier de
mogeli0$heid direct over het huis te beschi$$en en op een later moment, als de #inanci7le
middelen wel aanwe!ig !i0n, de ban$ terug te betalen.
1
A.E. van 'traaten, 1oe$er en het verbod op rente, 3oom:2%%2, p.1"
2
ergeli0$: H. isser, 1aarom eenvoudig als het oo$ ingewi$$eld $an: interestvri0 #inancieren. Fitgespro$en rede ter
a#scheid als hoogleraar aan de ri0e Fniversiteit Amsterdam, p.(
(
1illem ?. 1olters, Islamitisch #inancieren, tussen principes en realiteit, 'onbee$ @ublishers, 2%%4, @. ".
+
Doals oo$ H. isser in !i0n a#scheidsrede opmer$t < p.6=.
6
,chter geldt het voorgaande niet voor islamieten die !ich aan het door de $oran
voorgeschreven renteverbod willen houden. Di0 hebben in dit s/steem niet de mogeli0$heden om
goederen op dit moment te $open en de!e later te betalen. 3an$en !ullen immers niet bereid !i0n
!onder vergoeding een lening te verstre$$en.
2m de!e reden is in de islamitische religieu!e wetenschap een va$gebied ontstaan dat
#inancieringsvormen hee#t ontwi$$eld die #inanciering mogeli0$ ma$en !onder dat rente betaald
behoe#t te worden. &it #enomeen staat be$end als islamic bankin- en wordt in het 6ederlandse
spraa$gebrui$ aangeduid als ) het islamitisch ban$ieren*. 9et de!e term wordt gedoeld op de in
de islamitische religieu!e plichtenleer: de sharia( ontwi$$elde alternatieve
#inancieringsstructuren waarin het rentecomponent is getrans#ormeerd in een winstopslag. &e
#inancieringsstructuren !i0n het beste aan te mer$en als winst- en verliesdelende
samenwer$ingscontracten tussen schuldeiser en schuldenaar.
&e mar$t van het islamitisch ban$ieren, belee#t op dit moment groeici0#ers tussen de 15G
en 2%G. Di0 hee#t oo$ haar intrede op de ,uropese mar$t gedaan. eel ,uropese landen hebben
!ich bereid gevonden om introductie daarvan mogeli0$ te ma$en door de nationale wetgeving aan
te passen. Het erenigd 5onin$ri0$ loopt hierin voorop. erder is het oo$ in de erenigde 'taten
mogeli0$ om een #iscaal gunstige islamitische h/pothee$ a# te sluiten.
5
Fit onder!oe$ is geble$en dat oo$ de 6ederlandse moslimbevol$ing interesse hee#t in
islamitische #inanci7le producten. &e wens gaat hierin vooral naar producten op het gebied van
woning#inanciering. &e!e producten worden echter nog niet aangeboden op de 6ederlandse
mar$t.
1121 Verantwoording van de opzet
&e vraag ri0st wat de reden is van het uitbli0ven van de introductie van islamitische #inanci7le
producten in 6ederland. 1aarom loopt 6ederland op dit gebied achter op andere ,uropese
landen: ,n past het niet in het $ara$ter van 6ederland als concurrende #inancieel centrum om
de!e producten aan te bieden:
&it onder!oe$ beoogt een bi0drage te leveren aan de discussie over het uitbli0ven van de
introductie van islamitische #inanci7le producten in 6ederland. &e aandacht !al hierin vooral
gaan naar de #iscale aspecten van islamitische #inanci7le producten die woning#inanciering
mogeli0$ ma$en. &e!e $eu!e hangt samen met de interesse die 6ederlandse moslims hebben
voor het op islamitische wi0!e #inancieren van een woning. erder hangt de!e samen met het #eit
dat ons #iscaalstelsel uitgaat van #inancieringsproducten waarin rente in re$ening wordt gebracht.
5
9. E. 'in$e, Halal mortgage, Islamic 3an$ing and 8inance, Celsus Aegal publishers, -ilburg: 2%%", p.54-61.
7
&e #iscale #aciliteiten hangen dus samen met het aanwe!ig !i0n van rente. &it bete$ent dat een
#aciliteit als de h/pothee$rentea#tre$ vereist dat er rente aanwe!ig is. Als parti0en overeen $omen
dat de #inancierende parti0 geen rente in re$ening brengt, dan is de toegang tot de h/pothee$rente
a#tre$ in beginsel niet mogeli0$.
&it probleem doet !ich oo$ voor ten aan !ien van de behandeling van rente in de he##ing
van 3elasting over de -oegevoegde 1aarde <hierna: 3-1=. Hierin is een vri0stelling opgenomen
voor $redietverlening. 2o$ hier geldt dat de vraag op $omt o# de!e #aciliteit oo$ van toepassing
is op islamitische #inanci7le producten. &e!e worden immers ge$enmer$t door het uitbli0ven van
rente.
-enslotte wordt het islamitisch ban$ieren ge$enmer$t door samenwer$ingscontracten die
!ien op de levering van een set goederen en diensten. &oordat de!e leveringen vaa$ $ort achter
el$aar plaats vinden bestaat er $ans dat, in de gevallen waarin het contract op onroerend goed
!iet, er twee $eer overdrachtsbelasting verschuldigd is. erder bestaan in dit soort gevallen oo$
probleempunten met betre$$ing tot de maatsta# van he##ing.
&e 3ritse wetgever hee#t ter stimulering van het islamitisch ban$ieren in het erenigd
5onin$ri0$, wetswi0!igingen doorgevoerd. &e!e wi0!igingen !ien erop dat islamitische #inanci7le
producten op geli0$e wi0!e worden behandeld als hun conventionele eHuivalenten. Het erenigd
5onin$ri0$ $an als voorbeeld dienen voor de eventuele introductie van het islamitisch ban$ieren
in 6ederland.
&e in dit onder!oe$ te beantwoorden hoo#dvraag luid derhalve:
Hoe verho!dt zich het islamitisch bankieren tot de =ederlandse ,iscale et-evin- met betrekkin-
tot de ei-enonin-re-elin- van de :et I; 2001( de vrijstellin- voor kredietverlenin- in de :et
*; 108< en de he,,in- van overdrachtsbelastin- en elke rol kan het ;ritse model van
,aciliterin- van islamitisch bankieren spelen bij de introd!ctie hiervan in =ederlandB
2m antwoord te geven op bovenstaande vraag is niet alleen $ennis van de 1et op de
In$omstenbelasting < hierna: de wet I3 2%%1=, de 1et op de 2m!etbelasting < hierna: de wet 23
146.= en de 1et belastingen van >echtsver$eer 14"% < hierna: de 1et 3>=, van belang. 2o$
$ennis van de wer$ing van de islamitische leer is essentieel. erder is $ennis van de 3ritse
wetgeving op het gebied van islamitisch ban$ieren van belang.
2p bovenstaande elementen wordt daarom uitgereid ingegaan. Het onder!oe$ !al hiertoe
in !even hoo#dstu$$en worden verdeeld.
Hoo#dstu$ 2 bespree$t het islamitisch geloo#. In dit hoo#dstu$ worden eerst de spirituele
$anten van het geloo# $ort uiteenge!et. &e aandacht !al gaan naar de #unctie van de $oran en de
8
handelingen van de islamitische pro#eet 9ohammed, !oals overgeleverd in de ahadith. erder
wordt de !ogenoemde sharia onder!ocht en wordt het renteverbod, !oals dat in de sharia vorm is
gegeven, bespro$en. -enslotte wordt uitgebreid aandacht geschon$en aan de ontwi$$elde
islamitische #inanci7le producten en aan de relevante toe!ichthoudende organen.
Hoo#dstu$ ( staat in het te$en van de eigen woning regeling van de 1et I3 2%%1 en de
vri0stelling voor $rediet in de 1et 23 146.. Hiertoe worden de vereisten voor de
eigenwoningregeling uiteenge!et en wordt uitgebreid ingegaan op de a#tre$bare $osten !oals
de!e in arti$el (.12% van de 1et I3 2%%1 !i0n neergelegd. erder wordt aan de hand van
0urisprudentie van het ho# van 0ustitie van de ,uropese gemeenschappen < hierna: HvE ,?=
bepaald wat de rei$wi0dte is van de $redietvri0stelling in de s#eer van de btw. 2o$ wordt de uit de
0urisprudentie voortvloeiende rei$wi0dte vergele$en met de rei$wi0dte in de 6ederlandse
nationale regeling.
Hoo#dstu$ + beschri0#t de #iscale $nelpunten met betre$$ing tot woning #inanciering op
basis van de islamitische contracten: ?!rabaha( ijara-a-i@tina en m!sharaka. Hiertoe wordt
aandacht besteed aan de #iscale $wali#icatie van vergoedingen die op grond van de!e contracten
aan de #inancierende parti0 ten goede $omen. &e gevolgen van de!e $wali#icatie voor de 1et I3
2%%1, de 1et 23 146. en de 1et 3> 14"% passeren de revue.
Hoo#dstu$ 5 staat in het te$en van het islamitisch ban$ieren in het erenigd 5onin$ri0$.
2mdat dit land haar #iscale wetten hee#t moeten aanpassen !al worden geanal/seerd o# de
6ederlandse wetgever dit als best practice $an nemen. Het doel van bespre$ing van de casus van
het erenigd $onin$ri0$ is dus om in $aart te brengen o# dit als voorbeeld $an dienen voor de
vereiste aanpassingen in de 6ederlandse wetgeving. erder worden de andere succes#actoren van
het islamitisch ban$ieren in het erenigd 5onin$ri0$ bespro$en.
Hoo#dstu$ 6 gaat over de ontwi$$elingen op het gebied van het islamitisch ban$ieren in
6ederland. In dit hoo#dstu$ worden de visies van de 6ederlandse #inanci7le toe!ichthouders
bespro$en. erder $omt de visie van de overheid en de politie$ aan bod.
In hoo#dstu$ " wordt ten slotte antwoord gegeven op de hoo#dvraag en wordt de
conclusie getro$$en.
HOOFDSTUK 2
Het islaitis!" $inan!ieren
9
2111 Het islaitis!" geloo$ en de koran
&e islam is een van de drie monothe;stische godsdiensten.
6
In de islam geldt de $oran het
geschri#t dat als leidraad dient voor het !i0n van een 0uist handelend moslim. &e $oran wordt
echter geacht de!el#de boodschap te bevatten als de 3i0bel en de andere religieu!e boe$en,
nameli0$ het bewust !i0n van ?od en aanbidding van hem.
"
&e!e boodschap !ou de mens hebben
berei$t door middel van openbaringen aan de pro#eet 9ohammed 'aws
.
. &e ,ngel &0ibriel <in
het Christeli0$ geloo# be$end als )?abriel*= wordt als brenger van de openbaringen ge!ien, maar
een aantal openbaringen !ouden oo$ rechtstree$s aan 9ohammed !i0n gedaan. Aangenomen
wordt dat de gehele $oran in een ti0dspanne van 2( 0aar aan hem is geopenbaard. &e!e
openbaringen werden uit het hoo#d geleerd en in een en$el geval vastgelegd. 9en is echter na de
dood van 9ohammed, in het 0aar 6(2 na Christus, overgegaan tot het ver!amelen van de
openbaringen om de!e vervolgens in IIn versie vast te leggen.
&e $oran is, in de boe$vorm !oals die tegenwoordig beschi$baar is, ingedeeld in 11+
hoo#dstu$$en. &it !i0n de 'oera*s <ev. soera=. ,l$e 'oera is vervolgens verdeeld in ver!en, de
!ogenoemde a/as.
&e $oran wordt ge!ien als een van twee primaire bronnen voor de regels van het
islamitisch geloo#. &e andere bron vloeit voort uit het gedrag van de pro#eet. &it gedrag $omt
terug in de dui!enden overleveringen die na !i0n dood !i0n ver!ameld. &e!e overleveringen staan
be$end als de ahadith <ev. hadith=. Het gedrag !el# wordt met de naam )soenna* aangeduid.
2121 De S"aria4 "aar #etekenis2 re!"ts#ronnen en re!"tss!"olen
2.2.1. Haar betekenis en rechtsbronnen
&e islamitische religieu!e wetgeving staat be$end als de sharia. &e sharia $an worden
ge!ien als een religieu!e plichtenleer die !owel het menseli0$ handelen in de relatie tussen
mensen onderling als de relatie tussen mens en ?od bepaalt. olgens 3erger is de sharia geen
eenduidig begrip. 1e worden volgens hem gecon#ronteerd met verschillende bete$enissen
waarbi0 ideaalbeeld, recht, s/mbolie$, theorie en pra$ti0$ regelmatig door el$aar heen lopen.
4
&aar waar de IIn van mening is dat de sharia het goddeli0$e plan voor een rechtvaardige
maatschappi0 is, vindt de ander dat de sharia slechts betre$$ing hee#t op die regels die eJpliciet
en duideli0$ in de $oran en soenna vermeld staan. 3erger gee#t aan dat hoewel de $oran en de
6
6aast het Christendom en het Eodendom.
"
Doals onder andere bli0$t uit de ver!en 1. en 14 van soerat Al-ala <hoo#dstu$ ."= van de $oran.
.
'aws staat voor 1allalah! )laihie :asalam en bete$ent )vrede !i0 met hem*.
4
9.'. 3erger, 5lassie$e sharia en vernieuwing, Amsterdan Fniversit/ press, Amsterdam, april 2%%6, p.1"-1.
10
soenna als bronnen voor dit plan worden ge!ien, !i0 vanuit 0uridisch optie$ weinig regels
bevatten. 3ovendien !i0n de regels die er in staan beper$t tot en$ele rechtsgebieden.
In de eerste periode van de islam ontwi$$elde !ich daarom een wetenschap die door
middel van de 5orante$sten en de soenna trachtte de andere regels van de sharia te achterhalen.
&e!e wetenschap staat be$end als de #iHh. &e #iHh omvat het wer$ van !ogenoemde #uHaha en
$an door verschillende interpretaties tot verschillende regels en uitgangspunten leiden.
Als derde rechtsbron van de sharia er$ennen moslims oo$ de !ogenoemde i0ma. I0ma $an
worden vertaald als consensus en hee#t betre$$ing op !a$en <geboden en verboden= waar
geleerden overeenstemming over hebben berei$t.
2.2.2. Ijtihaad en rechtsscholen
Hoewel de $oran en de soenna onveranderli0$ !i0n, $an hiermee niet worden ge!egd dat
de sharia een statisch geheel is. &it hee#t te ma$en met het #eit dat de sharia naast de $oran en de
soenna oo$ op de eerder genoemde consensus <I0ma= tussen islamgeleerden <de ulama= is
gebaseerd.
1%
&e!e consensus maa$t het dat de sharia een d/namisch $ara$ter hee#t en daarmee
situatie a#han$eli0$ $an !i0n. &aar $omt bi0 dat dit d/namisch $ara$ter vergoot wordt door het
principe van i0tihaad. 3i0 i0tihaad gaat het om inspanningen om sharia-regels te interpreteren.
olgens 9uhammed -aHi usmani gaat het om de interpreterende inspanningen door personen die
daarvoor ge$wali#iceerd !i0n.
11

3i0 het bedri0ven hiervan geldt dat re$ening wordt gehouden met de veranderde
omstandigheden en speelt het menseli0$ in!icht een rol. &it bete$ent dat het principe van de
i0tihaad het dus mogeli0$ maa$t om door middel van het menseli0$ in!icht en ratio een bete$enis
aan sharia te geven die a#han$eli0$ is van ti0d en omstandigheden. ,chter, het uitgangspunt bli0#t
dat de uit i0tihaad voortvloeiende regels niet in stri0d mogen !i0n met het basis gedachtegoed
!oals de!e uit de $oran en soenna voortvloeit. Het uitgangspunt hierin is dat een mens niet
datgene $an verbieden wat ?od hee#t toegestaan en niet datgene dat ?od hee#t verboden $an
toestaan. ,chter $omen veel !a$en die in de 1esterse wereld geassocieerd worden met de islam,
niet voort uit de voorschri#ten van het geloo#. -e den$en valt aan eerwraa$, het dragen van een
sluier, dwang tot be$ering tot het geloo# en besni0denis van vrouwen. &e!e !a$en vloeien voort
uit een lo$aal gewoonterecht o# uit de herinterpretatie door groepen met een politie$e agenda.
12
2o$ volgt uit de vele interpretaties van de $oran en soenna, dat er niet gespro$en $an worden van
1%
Die voor een uitgebreide uiteen!etting: H. isser, Islamic #inance: principles and practice, ,dward ,lgar
publishing, Cheltenham: 2%%4, p. 1%-15.
11
1illem ?. 1olters < 2%%4= p.1(.
12
ergeli0$: 1illem ?. 1olters < 2%%4=, p. "1
11
IIn eenduidige sharia, !oals dat in de 1esterse wereld wordt gedaan.
1(
Het gevaar bestaat dat
men door vooringenomenheid de uit het gewoonterecht voortvloeiende regels als islamitische )
sharia regels bestempelt. &it gaat voorbi0 aan het #eit dat er een grote mate van diversiteit en
verdeeldheid bestaat tussen moslims.
9et betre$$ing tot het eerder beschreven principe van i0tihaad geldt dat de!e hee#t geleid
tot meningsverschillen tussen islamgeleerden die op hun beurt hebben geleid tot het ontstaan van
verschillende rechtsscholen en stromingen binnen de islam.
1+
&e in de!e rechtsscholen
neergelegde regels $unnen een aan$nopingspunt vormen voor in!icht in hoe men in de
individuele rechtsscholen bete$enis hee#t gegeven aan het we!en van de ) sharia*. ,chter moet
niet uit het oog worden verloren dat hedendaagse islamgeleerden !ich van standpunten uit de
verschillende rechtsscholen $unnen bedienen, bi0 het onder!oe$en van een probleem dat t/pisch
van de!e ti0d is. Als voorbeeld $an dienen de vragen die betre$$ing hebben op de voorgeschreven
gedragsli0n in!a$e #inanciering en belegging. 3i0 beantwoording van de!e vraag $i0$en de
islamgeleerden over de gren!en van de rechtsscholen heen.
&e vier belangri0$ste rechtsscholen !i0n die van de 9ali$ieten, de Hana#ieten, de
Hanbalieten en de 'ha#ieten. 1aarbi0 de Hana#ieten de meeste ruimte in ruimen voor de i0tihaad
en de Hanbalieten de minste. In 6ederland domineren de 9ali$itische en de Hana#ische
standpunten. &it $omt omdat de!e door 9aro$$aanse respectieveli0$ -ur$se 6ederlanders
worden nagevolgd en de!e twee groepen de meerderheid vormen van de 6ederlandse moslims.
15
&it is een belangri0$ gegeven voor bi0voorbeeld beleidsma$ers, maar oo$ voor commerci7le
instellingen. Aater in dit onder!oe$ !al duideli0$ worden waarom dit in het $ader van product
ontwi$$eling voor #inanciering en belegging relevant $an !i0n.
21& 56 Handel is toegestaan2 aar riba is dat niet66
2.3.1. De betekenis van riba en het verbod hierop
1(
&esondan$s wordt oo$ in het vervolg van de scriptie gespro$en over )de sharia*. &it ter bevordering van de
leesbaarheid.
1+
3i0 bestudering van de!e scholen moet niet uit het oog worden verloren dat het gaat om de soennitische islam. &e
islam is nameli0$ na de dood van de pro#eet 9ohammed verdeeld geraa$t in twee stromingen: de 'oennieten en de
'0iieten. &e!e verdeling was het gevolg van een meningsverschil over wie 9ohammed moest opvolgen als leider
van de islamitische gemeenschap. &aar waar de 'oennieten van mening waren dat geen spra$e was van er#eli0$
leiderschap !odat de opvolger het!i0 benoemd o# ge$o!en dient te worden, waren de '0iieten dat wel. Di0 stelden !ich
op het standpunt dat de leider uit de #amilie van de pro#eet moest $omen en !agen in !i0n schoon!oon, Ali, een ideale
opvolger. 2o$ over de invulling van het ambt van de leider ontstond een meningsverschil. Aan het onderscheid
tussen '0iiet en soenniet !al in het vervolg van de!e scriptie geen aandacht worden besteed. 2p het terrein van
#inanciering en belegging speelt dit verschil in beginsel geen rol.
15
9arie$e van Herten en 8erd/ 2tten 3evol$ingstrends, Centraal bureau voor de statistie$, (e $wartaal 2%%", p.52.
12
Islamitisch #inancieren wordt door moslims als een ethische manier van #inancieren
ge!ien. &it van het conventionele #inancieren a#wi0$end s/steem vindt haar beginselen in de
$oran en de soenna, maar wordt beheerst door de sharia. &it is oo$ niet verwonderli0$ daar het de
sharia is die gedetailleerde regels gee#t. &e $oran en soenna !i0n slechts bronnen ter vorming van
de sharia.
&e sharia vormt oo$ het geheel van regels waaraan conventionele #inancieringsproducten
op hun islamitische houdbaarheid worden getoetst. Het belangri0$ste criterium hierin, is de vraag
o# er rente aanwe!ig is. Het belangri0$ste verschil tussen conventionele #inanci7le producten en
islamitische conventionele producten is nameli0$ dat de laatste geen rente $ent. &e a#wi0!ing van
een voora# vastgestelde tegenprestatie op bi0voorbeeld de verstre$$ing van een geldlening
onderscheidt hiermee het islamitisch ban$ieren van het conventionele ban$ieren.
In de $oran is het renteverbod in verschillende soera*s terug te vinden. In totaal $omt het
verbod in 12 soeras terug o# wordt hiernaar verwe!en. Het woord riba !el# $omt acht $eer voor
in de $oran. i0# $eer in surat Al-baHara, IIn $eer in surat Al-nisa, IIn $eer in surat Al-imran en
IIn $eer in surat Al->um.
16

&e meest gebrui$te a/at om het verbod op riba te onderbouwen is a/at 2"5 van soerat Al-
3aHara <hoo#dstu$ 2 van de $oran=:
34Dat is omdat zij zeiden% de koophandel is slechts hetzel,de als de oeker &riba'. ?aar 7od
hee,t de koophandel ver-!nd -emaakt en de oeker verboden.44
Het verbod op riba oo$ terug in de ahadith over de pro#eet 9ohammed. ,en voorbeeld
hiervan is de door Eabir
1"
, overgeleverde hadith waarin hi0 !egt dat:
34)llahDs ?essen-er c!rsed the accepter o, !s!r. and its pa.er( and one ho records it( and the
to itnesses( and he said% $he. are all e@!al.44
1<
Fit de!e uitspraa$ bli0$t dat het om !owel het betalen als het nemen van riba gaat. Het is dus niet
alleen de persoon die rente in re$ening brengt die in stri0d handelt met het verbod op riba. erder
bli0$t uit de!e hadith dat oo$ personen die niet direct betro$$en !i0n bi0 een riba-transactie in
stri0d met het verbod $unnen handelen, bi0voorbeeld wanneer !i0 de!e vastleggen.
2.3.3. Riba en de exploitatie van in een economisch zakke positie verkerende debite!r
16
. 9ohammad 6e0atullah 'iddiHi, Riba, ban$ interest and the rationale o# its prohibition, Islamic development
bank( Islamic research and trainin- instit!te( 6eddah-1a!di )rabia% &1#2"H' 200#, p.(5
1"
Eabir was een van de metge!ellen van de pro#eet 9ohammed.
1.
'ahih 9uslim, 3oe$ %1%, nummer (..1.
13
erschillende geleerden hebben !ich in de #iHh over de vraag gebogen wat wel en wat niet
onder het riba-verbod valt. olgens de islamitische econoom 9ohammad 6e0atuallah 'iddiHi
bestaat er consensus tussen de!e geleerden dat riba groei is.
14
&e meerderheid van de
islamgeleerden is volgens hem van mening dat het gaat om het vastgestelde interestpercentage
aan het begin van een contract. 2o$ een a#gedwongen betaling in de gevallen waarin een
schuldenaar te laat is met het voldoen van !i0n verplichtingen valt volgens hem onder riba. &it is
oo$ de mening van 3in Eamil Dino.
2%
olgens hem $an de term riba worden gede#inieerd als:
)*een toevoe-in- op het & oorspronkelijk ei-en' kapitaal44. 3ovendien is volgens hem uit a/at 2".
van soerat al-3aHara a# te leiden dat het riba-verbod niet alleen op grote bedragen !iet. erder
wi0st hi0 op een door Al-3u$harie en 9oslim
21
overgeleverde hadith waarin de pro#eet
9ohammed waarschuwt voor de 3 zeven vernieti-ende zonden4. Fit de!e hadith bli0$t dat het
consumeren van riba tot de!e !onden behoort.
22

In !i0n algemeenheid worden ten aan!ien van het den$en over het we!en van riba twee
benaderingen onder$end( de $lassie$e benadering en de moderne benadering. &e!e benaderingen
verschillen in de mate waarin men waarde hecht aan het onrechtvaardige $ara$ter van riba. &aar
waar in de $lassie$e benadering el$ bedrag dat boven op een nominaal bedrag wordt betaald, als
riba hee#t te gelden, is in de moderne benadering alleen spra$e van riba als er een onrechtvaardig
enKo# eJploitatie element aanwe!ig is.
2(
&e onrechtvaardigheid door eJploitatie in de moderne benadering gaat uit van de morele
verantwoordeli0$heid van de ri0$en om de armen te helpen en hen in hun welvaart te laten delen.
In dit gedachtegoed is geen plaats voor het aan hen tegen rente uitlenen van geld en !o bi0 te
dragen aan hun #inancieel !wa$$e positie. &it wordt ge!ien als een onrechtvaardige verri0$ing
omdat in dit geval misbrui$ wordt gemaa$t van de !wa$$e positie waarin de armen ver$eren.
Armen dienen in de moderne benadering daarom niet ge7Jploiteerd te worden. Di0 dienen, !oals
uit vele a/a*s bli0$t, geholpen te worden door betaling van de !a$at en andere vormen van
aalmoe!en.
2+
&e $oran gee#t aan dat het, het beste voor de schuldeiser is, wanneer de!e niet
alleen a#!iet van het vragen van riba, maar in de gevallen wanneer de schuldenaar in een !odanig
14
9ohammad 6e0atullah 'iddiHi, Riba, ban$ interest and the rationale o# its prohibition, Islamic development bank(
Islamic research and trainin- instit!te( 6eddah-1a!di )rabia% &1#2"H' 200#, p.("
2%
&ocent aan de &ar-ul-Hadith Al-5ha/ri//ah, 9e$$a 'audi Arabie.
21
Ahadith die !owel door 3u$harie als 9oslim !i0n overgeleverd worden in de meeste gevallen a#gesloten met de
woorden ) 9utta#a$oen ) alaih*. &e woorden bete$enen dat 3u$hari en 9oslim overeenstemming hebben berei$t
over de betrouwbaarheid van de hadith. an dit soort ahadith wordt in de regel aangenomen dat !i0 authentie$ !i0n
en dus woorden van de pro#eet !i0n.
22
9ohammed bin Eamil Dino < vertaald door 9ohammed 3endouad=, &e Duilen van Islam B Imaan, 5n at elk
moslim verplicht dient te eten over zijn -eloo,, Ahl-ul-Hadith @ublicaties: 2%%2, p. (2" e.v.
2(
Ibid 9ar0orie E. 'in$e, p...
2+
Die bi0voorbeeld A/at 2"1 van surat Al-baHara.
14
benarde situatie terecht $omt over te gaan tot het pri0sgeven van het uitgeleende bedrag.
25
In de
moderne benadering wordt riba dus verboden omdat de!e geacht wordt bi0 te dragen aan het leed
van de schuldenaar. Hierbi0 wordt verondersteld dat de schuldenaar tot de economisch !wa$$eren
behoort en dat de!e alleen in gevallen van eJtreme nood over !ou gaan tot het lenen van geld.
Riba is in de!e benadering het bedrag dat een schuldeiser in re$ening brengt aan een behoe#tige
schuldenaar omdat de!e laatste door !i0n economisch !wa$$e situatie !i0n schuld niet op ti0d $an
voldoen.
Fit het voorgaande volgt dat in de moderne benadering geen spra$e is van riba wanneer
het onrechtvaardige element van eJploitatie van economisch !wa$$eren ontbree$t. Hieruit volgt
dat in de!e benadering de rentevergoeding op een ban$lening niet nood!a$eli0$erwi0!e riba is.
9ohammad 6e0atullah 'iddiHi deelt de mening dat het renteverbod alleen betre$$ing
hee#t op geldleningen aan #inancieel !wa$$eren niet. olgens hem $wam het vragen van riba
geregeld voor in de 9e$$aanse handelsmaatschappi0. Anders dan 'aeed
26
dienden geldleningen
volgens hem daarom niet nood!a$eli0$erwi0!e een humanitair doel. Argumenten hiervoor !i0n
volgens hem te vinden in de vele leningen die ri0$e 9e$$aanse handelaren a#sloten. Hieruit tre$t
hi0 de conclusie dat de $oranver!en waarin het verbod op riba werd geopenbaard niet alleen
betre$$ing hebben op de geldleningen in de consumptiesector aan de armen. Di0 omvat volgens
hem oo$ de niet op humanitaire doelen gebaseerde commerci7le leningen.
2"
In de opvatting van
9ohammad 6e0atuallah 'iddiHi is el$ bedrag dat boven op het nominale bedrag wordt betaald
daarom ongeacht de hoedanigheid van de schuldenaar en heersende omstandigheden aan te
mer$en als riba. Di0n benadering $an worden ge!ien als de $lassie$e benadering. &it geldt oo$
voor de benadering van 3in Eamil Dino. Het is bovendien de!e benadering die de basis vormt
voor het hedendaagse islamitisch ban$ieren. olgens 'in$e bli0$t uit de !ogenoemde Council o#
islamic Ideolog/ dat:
34 $here is complete !nanimit. amon- all schools o, tho!-ht in Islam that the term Riba stands
,or interest in all t.pes and ,orms44.
2<
an de!e benadering !al in het vervolg van dit onder!oe$ dan oo$ worden uitgegaan.
2.3.#. De ratio achter het verbod op riba
25
A/at 2.% van surat Al-baHara
26
'aeed Abdullah, Islamic ban$ing and interest, A stud/ o# the prohibition o# >iba and its Contemporar/
Interpretation, Aeiden, 3oston, 5oln: 3rill 1444, @. (4.
2"
Ibid. 9ohammad 6e0atullah 'iddiHi, p.+1
2.
9ar0orie 'in$e, Halal 9ortgage, Islamic 3an$ing and 8inance, Celsus Aegal @ublishers, -ilburg: 2%%", p. 1(
15
,en vraag die een ieder pri$$elt bi0 het le!en van het riba-verbod is wat de reden is van het
verbod. 1aarom hee#t ?od riba willen verbieden: 1at !i0n de gevaren waarvoor ?od de
mensheid hee#t willen behoeden:
,en van de belangri0$ste redenen is eerder belicht en betre#t de bescherming van de
economisch !wa$$eren. Het wordt moslims, !oals eerder ge!egd, verboden om misbrui$ te
ma$en van de behoe#tigheid van de!e mensen en het pro#iteren van hun noodtoestand. erder
wordt het verbod op riba gerelateerd aan het ontbre$en van een redeli0$e tegenprestatie.
6aast de!e op moraliteit gebaseerde redenen voor het verbod op riba( is er nog een andere
reden die samen hangt met het #eit dat de islam geld niet als een sub0ect van handel accepteert.
?eld hee#t in de islam geen intrinsie$e waarde en $an daarmee geen verhandelbaar goed !i0n.
Handel $an alleen plaats vinden wanneer een goed dat wel geacht wordt intrinsie$e waarde te
hebben, wordt ver$ocht voor geld. Hiermee is geld slechts een middel om ruil tot stand te
brengen en $an het niet !el# het sub0ect van ruil !i0n. ,en rendement $an daarom alleen legitiem
!i0n, wanneer de!e voortvloeit uit een commerci7le activiteit. 2p de!e regel geldt wel een
uit!ondering voor de gevallen waarin valuta*s tegen el$aar worden geruild. Fit het voorgaande
volgt dus dat de islamitische #inancieringswi0!e )asset bac$ed* is. &it houdt in dat het in omloop
!i0nde geld de!el#de tegenwaarde hee#t in goederen.
24
Andere genoemde redenen voor het verbod op riba !i0n, geli0$e verdeling van goederen
en in$omensnivellering. &e gedachte hierachter is dat ban$ieren tegen rente voorbestemd is voor
de ri0$en. Di0 worden hiermee op een eenvoudige manier in staat gesteld hun ri0$dom te vergroten
!odat het verschil tussen ri0$ en arm groter wordt. ,en ander gevolg hiervan is dat #inanci7le
middelen bi0 de ri0$en geconcentreerd bli0ven.
9ohammad 6e0atullah 'iddiHi gaat veel verder. olgens hem !orgt riba voor een corrupte
maatschappi0 en hee#t het een slechte invloed op de menseli0$e aard. erder is hi0 van mening dat
)*riba implies improper appropriation o, other people4s propert.44( wat neer $omt op
onrechtvaardige verri0$ing. -enslotte leidt riba volgens hem op den duur tot negatieve groei.
(%
21(1 Islaitis!" #ankieren en $inan!ieren
2.#.1. $oezicht% de sharia board & de sharia-raad'( ))*I+I en de ,i@h academies
Het verbod op riba !oals dat in het voorgaande is bespro$en $an ingri0pende gevolgen
hebben voor het geldver$eer. Di0 $an dit ver$eer !el#s in het geheel onmogeli0$ ma$en. In de ,i-h
!i0n om die reden verschillende methoden ge#ormuleerd om het geldver$eer te stimuleren.
(1
&e!e
24
Ibid. 9ar0orie E. 'in$e, p.2+
(%
Ibid. 9ohammad 6e0atullah 'iddiHi, p. +1 e.v.
(1
ergeli0$ in dit licht het in de middeleeuwen door handelaren gebrui$te contract!s trin!s ter ontdui$ing van het
christeli0$ renteverbod.
16
methoden $unnen de #acto tot een geldlening met rente leiden. 3erger noemt het voorbeeld van
de lening van A aan 3 die wordt verpa$t als de ver$oop van 3*s e!el aan A voor bi0voorbeeld
een bedrag van 1%% en onmiddelli0$e terug$oop door 3 voor 11%. &e betaling door 3 aan A vindt
echter niet geli0$ plaats, maar wordt met bi0voorbeeld IIn 0aar uitgesteld. ,##ectie# hebben de!e
transacties geleid tot een lening van A aan 3 van een bedrag van 1%% tegen 1%G 0aarli0$s rente.
(2

&it bete$ent echter niet dat men in de #iHh naar wille$eur structuren $an beden$en. &e
islamitische uitgangspunten moeten nameli0$ wel worden ge7erbiedigd. &aarbi0 $omt dat het
islamitisch den$en als een vorm van s!bstance over ,orm moet worden ge!ien. Het gaat dus niet
om de op papier gepresenteerde wer$eli0$, maar om datgene dat parti0en materieel tot stand
hebben gebracht
((
&it volgt onder andere uit de eerste hadith van de be$ende +% ahadith van de in
de islamitische wetenschap gerespecteerde imam Anawawi.
(+
In de!e hadith hee#t 2mar ibn Al-
Chattab
(5
ge!egd dat de pro#eet 9ohammed hee#t ge!egd:
E)ctions are &j!d-ed' b. motives &ni..ah'( so each man ill have hat he intended.44
Fit bovenstaande uitspraa$ bli0$t dat men religieus beoordeeld wordt, op basis van de intentie
waarmee men een handeling verricht. Als parti0en de bedoeling hebben om door middel van een
0uridische omweg het riba-verbod te om!eilen, dan $unnen !i0 islamitisch ge!ien alsnog in stri0d
met het verbod handelen. Hierbi0 moet niet uit het oog worden verloren dat het gaat om de
beoordeling vanuit de islamitische uitgangspunten. Do $an op basis van de islamitische
uitgangspunten tot de conclusie worden ge$omen dat er spra$e is van een handelstransactie, maar
$an civiel-0uridisch o# #iscaal ge!ien spra$e !i0n van een geldleningovereen$omst.
an!el#spre$end worden de door #inanci7le instellingen aangeboden #inanci7le producten
daarom eerst op hun houdbaarheid met betre$$ing tot de islamitische wet beoordeeld, alvorens
de!e op de mar$t aan de consument $unnen worden aangeboden. &e toetsing o# een #inancieel
product daadwer$eli0$ voldoet aan de islamitische uitgangspunten wordt gedaan door een sharia-
raad. &e raad houdt toe!icht op de transacties van de #inanci7le instelling waartoe !i0 behoort en
hee#t !owel een adviserende als een toe!ichthoudende rol. ,chter staat voorop dat de raad
ona#han$eli0$ $an opereren ten op!ichte van de organisatie die de!e hee#t ingesteld.
&e leden van de!e raad genieten aan!ien vanwege hun $ennis van de $oran en de
islamitische wetgeving. Hen wordt dan oo$, voor !over het op islamitische leest geschoeide
#inanci7le producten betre#t, een belangri0$e ple$ gegeven binnen instellingen die de!e producten
(2
Ibid. 9.'. 3erger, p.5(.
((
In de !el#de !in: C.@. Hoo#t en 6. ,. 9uller, 'hari*con#orme woning#inanciering ontsluierd, :eekblad voor
Frivaatrecht( =otariaat en Re-istratie( (%-%.-2%%..
34
http:KK#ort/hadith.iiu.edu .m/Khadith%1.htm
(5
&e tweede 5halie#.
17
aanbieden.
(6
&e leden van de raad !i0n belast met het anal/seren van #inanci7le producten om op
basis daarvan al dan niet een goed$euringsrapport a# te geven aan de #inanci7le instelling. &it
goed$euringsrapport staat be$end als een ,ata en is het beste te de#ini7ren als een uitspraa$ o#
een besluit van een hoge geesteli0$e. ,en voorbeeld hiervan is het certi#icaat dat $he Islamic
;ank o, ;ritain hee#t ge$regen voor het product Home p!rchase plan.
("
&it is in !e$ere !in
vergeli0$baar met het in de voedselbranche be$ende )halal correct* certi#icaat.
(.

3i0 de beoordeling van de islamitische houdbaarheid van #inanci7le producten is in de
eerste plaats van belang dat de!e niet !i0n aan te mer$en als producten waarin geld het ob0ect van
handel is, immers er$ennen dat geld het ob0ect is van een transactie brengt met !ich mee dat dit
samengaat met het er$ennen van riba als een vergoeding. erder is van belang dat transacties niet
!ien op beleggingen in verboden goederen. Het gaat hierbi0 onder andere om beleggingen in
alcoholische dran$en, var$ensvlees, wapenindustrie en pornogra#ie. erder is het beleggen in op
rente gebaseerde vermogenstitels, !oals obligaties, verboden. -enslotte is oo$ het beleggen in een
conventionele #inanci7le instellingen verboden. &it geldt wanneer de conventionele #inanci7le
instelling !el# in stri0d met de islamitische uitgangspunten handelt.
(4
&e rol van de sharia-raad $an oo$ worden ge!ien als het coLrdineren van de mar$t van
het islamitisch ban$ieren. &e coLrdinatie gebeurt echter op het niveau van de <bancaire=
organisatie. 'haria-raden bewa$en het islamitisch $ara$ter van een en$ele individuele
organisatie. 6aast sharia-raden !i0n er daarom nog twee andere coLrdinerende en
toe!ichthoudende instanties die relevant !i0n voor de mar$t van het islamitisch ban$ieren: de #iHh
academies en de AA2I8I.
&e #iHh academies !i0n instellingen voor de studie van het islamitisch recht. &e meest
be$ende is de #iHh academ/ van Eeddah < 'audie Arabie=. &e leden van de #iHh academ/ $omen
een $eer per 0aar bi0een om en$ele belangri0$ geachte thema*s te bespre$en. &e academ/ hee#t
!ich de laatste tien 0aar uitvoerig be!iggehouden met vraagstu$$en rond islamitisch ban$ieren
+%
&e AA2I8I <Accounting and Auditing 2rgani!ation #or islamic 8inancial institutions=
tracht door middel van handboe$en en standaardprocedures tot gestandaardiseerde
accountingprocedures te $omen. Anders dan de sharia-raden beoogt de AA2I8I de mar$t van het
islamitisch ban$ieren op een hoger niveau te coLrdineren dan het niveau van de a#!onderli0$e
(6
Die voor een voorbeeld van een organogram van een islamitische #inanci7le instelling: Huma/on A. &ar and Eohn
>. @resle/, Aac$ o# pro#it Aoss 'haring in islamic ban$ing: 9anagement and control imbalance, Aoughborough
Fnivesit/, ,conomic >esearch paper 6o.%%K2+, p.4.
("
Die http:KKwww.islamic-ban$.comKimagesuploadKHome@urchase@lanCerti#icate.pd#
(.
ergeli0$: 3. erhoe#, '. A!aha# en 1. 3i0$er$, Islamitisch #inancieren en toe!icht: een ver$ennende anal/se,
D=; *ccasional 1t!dies, vol.6K6o.( < 2%%.=,p.25
(4
Ibid. 3.verhoe# e.a., p. 4-1%
+%
1illem ?. 1olters, Islamitisch #inancieren, tussen principes en realiteit, 'onsbee$ @ublishers < 2%%4=,p. .6.
18
organisaties. Hiertoe worden gegevens van de individuele sharia-raden ver!ameld om op basis
daarvan algemene regels a# te leiden. &e!e regels leiden op hun beurt tot een AA2I8I-standaard.
,chter $ent de AA2I8I een belangri0$e belemmering. Hoewel !i0 groot ge!ag geniet in de sector
van het islamitisch ban$ieren, $an !i0 de organisaties die in de!e sector opereren niet binden tot
het navolgen van de door haar ontwi$$elde standaarden. Het navolgen hiervan gebeurt nameli0$
op vri0willige basis
+1
2.#.2. Het islamitisch contractenrecht
,en onderdeel van de sharia is de +i@h al m!4amalat. &it onderdeel $an worden ge!ien
als het islamitisch handelsrecht en bestaat uit regels waaraan voldaan moet worden om een
contract islamitisch rechtsgeldig te laten !i0n. eel van de!e regels hebben een ethisch $ara$ter
en schri0ven voor dat parti0en eerli0$ moeten !i0n, hun verplichtingen moeten na$omen en
anderen niet mogen bedriegen.
+2
Het islamitisch contractenrecht schri0#t onder andere voor dat een contract <een a@d' niet meer
dan IIn transactie als onderwerp $an hebben. olgens Abdul$ader -homas bete$ent dit dat het
bi0voorbeeld niet is toegestaan om een ver$oopcontract en een leaseovereen$omst in IIn contract
te !etten.
+(
erder geldt dat de meerderheid van de islamitische geleerden het met el$aar eens is
dat een contract uit de volgende elementen moet bestaan:
++
A. &e parti0en
3. Het onderwerp
C. Aanbod en aanvaarding
&e eisen die aan het onderwerp worden gesteld $unnen veel verschillen vertonen met de eisen
die het 6ederlandse 3urgerli0$ 1etboe$ <31= aan een verbintenis stelt en !i0n de volgende:
+5
- Het onderwerp moet commerci7le waarde hebben volgens de sharia standaarden. Doals
eerder bespro$en $ent de sharia geen intrinsie$e waarde toe aan geld. ?eld $an hiermee
geen onderwerp van het contract !i0n <in die !in dat geld geleverd !al worden tegen een
tegenprestatie=.
- Het contract moet betre$$ing hebben op iets dat bestaat. ,en uit!ondering geld voor de
!ogenoemde Istisna en 1alam. 1aarbi0 het bi0 Istisna gaat om goed dat voor een
+1
ergeli0$: 1illem ?. 1olters, p.."
+2
1illem ?. 1olters <2%%4=, p..(
+(
Abdul$ader -homas, 9ethods o# islamic home #inance in de Fnited 'tates, )merican 6o!rnal o, Islamic ,inance(
2%%"
++
9.E. 'in$e, Halal mortgage, Islamic ban$ing and #inance,Celsus legal publishers, -ilburg: 2%%", p.2%
+5
Ibid. 9ar0orie E. 'in$e, p. 14-25.
19
contractparti0 ge#abriceerd zal worden. oorbeelden van goederen die door middel van
Istisna tot stand $unnen $omen !i0n hui!en, schepen en vliegtuigen.
3i0 salam gaat het om contracten waarbi0 de $opende contractparti0 direct een betaling
doet voor een goed dat later geleverd !al worden.
- &e ver$oper moet het eigendom hebben over de te leveren goederen.
- &e ver$oper moet de te leveren goederen #/sie$ be!itten.
- ,r mogen geen onduideli0$heden en on!e$erheden bestaan met betre$$ing tot de
$wantiteit, $waliteit en de waarde van het te leveren goed.
2.#.3. 1le!telbe-rippen bij islamitische ,inanci2le transacties
6aast het verbod op riba en het niet accepteren van geld als een goed dat intrinsie$e
waarde hee#t, !i0n er nog twee andere verboden die belangri0$ !i0n in het $ader van het
islamitisch ban$ieren. Het gaat hierbi0 op het verbod op 7harar en het verbod op ?a.sir.
7harar is het Arabische woord voor on!e$erheid en !iet op de eis dat er !e$erheid moet bestaan
ten aan !ien van het goed, de te betalen pri0s en de datum van ontvangst. Het is moslims niet
toegestaan om on!e$erheid in een contract in te bouwen. &e!e on!e$erheid doet !ich voor als
bi0voorbeeld de hoeveelheid en de $waliteit van een verhandeld goed niet be$end !i0n. erder
dient de te betalen pri0s vast te staan en mag de!e niet a#han$eli0$ !i0n van toe$omstige
gebeurtenissen. 9en mag niet uit het oog verlie!en dat risico dat samenhangt met eJterne
mar$tomstandigheden hier niet onder valt. Concreet gaat het om risico*s die men neemt door het
aangaan van een contract op basis waarvan iemand !ich verplicht tot het leveren o# a#nemen van
goederen o# waardepapieren tegen een bepaalde pri0s, maar op een toe$omstig ti0dstip. 1aarbi0
nog relevant is dat de waarde van de goederen o# de waardepapieren, op het moment van het
a#sluiten van het contract onbe$end is. Hieruit volgt dat conventionele #inanci7le instrumenten
!oals #utures en #orward contracts, islamitisch niet !i0n toegestaan.
+6
?a.sir hee#t betre$$ing op het nemen van onnodig risico en deelname aan speculatie.
Het gaat hier niet om risico dat inherent is aan ondernemerschap. >isico dat samen hangt met het
al dan niet succesvol !i0n van een commerci7le activiteit valt niet onder het verbod op ?a.sir.
Het gaat om risico en speculatie dat het $enmer$ van go$$en hee#t. &e vraag die hierbi0 relevant
is, is o# het ver$regen rendement een uit$omst is van inspanningen door de investeerder o# uit
puur gelu$.
+"

+6
Ibid. 1illem ?. 1olters < 2%%4=, p..%
+"
Ibid. 9ar0orie E. 'in$e, p. 2+
20
2.#.#. +inancierin-smethoden
@roductontwi$$elaars van islamitische #inanci7le producten staan voor een lastige opgave.
Immers, hoe ontwi$$el 0e een product voor bi0voorbeeld de #inanciering van een huis !onder
re$ening te houden met het #inanci7le s/steem van geldschepping en $redietverlening: A#ge!ien
van ban$en met andere dan commerci7le belangen, !al nameli0$ geen en$ele ban$ bereid !i0n een
$lant een geldbedrag uit te lenen !onder daar een tegenprestatie voor te vragen.
&e oplossing wordt onder andere gevonden in de!el#de $oranvers als het vers waarin het
riba-verbod is geopenbaard. A/at 2"5 van soerat al-3aHara !egt immers: 44 maar )llah hee,t de
handel ver-!nd -emaakt en de rente verboden44. Fit de!e woorden bli0$t dat handel is toegestaan
en daarmee dus oo$ de met handel verdiende vergoeding.
&e in pra$ti0$ hieruit voortvloeiende #inanci7le producten !i0n het beste aan te mer$en als
samenwer$ingscontracten tussen de geldverstre$$er en de geldnemer. &e samenwer$ing
geschiedt op basis van winst- en verliesverdeling. Hiermee $ri0gt de schuldeiser, in tegenstelling
tot hetgeen gangbaar is in het conventionele ban$ieren, geen vaste vergoeding voor !i0n diensten.
&e vergoeding is geheel a#han$eli0$ van de resultaten van de activiteiten ten behoeve waarvan
het samenwer$ingscontract is a#gesloten. &e tegenprestatie op een door een ban$ verstre$te
lening wordt dus alleen geaccepteerd als de!e bi0 wi0!e van winst door het nemen van risico,
wordt verdiend. &aarbi0 $omt dat de contracten nauw ge$oppeld !i0n aan de onderliggende activa
<asset bac$et=. &it is een uitvloeisel van de niet er$enning van geld als voorwerp van een
transactie, daar de!e geacht wordt geen intrinsie$e waarde te hebben. In contracten die de #acto
tot een geldlening leiden voor bi0voorbeeld de aan$oop van een woning, staat het onroerend goed
dus centraal.
an!el#spre$ende verschillen de volgens sharia-principes ontwi$$elde #inanci7le
producten we!enli0$ van de standaard #inanci7le producten. Di0 !i0n !oals eerder ge!egd het beste
aan te mer$en als samenwer$ingscontracten waarbi0 het delen van winst en verlies centraal staat.
Do !i0n er producten ontwi$$eld die het $ara$ter hebben van een obligatie < de su$u$= , maar oo$
producten op basis waarvan mensen geld $unnen sparen <mudarabah=. In het licht van
beantwoording van de hoo#dvraag, !i0n de volgende #inancieringstructuren van belang:
?!rabaha
?!sharaka
Ijara a-i@tina

7.ra#a"a
21
Het murabaha-contract is de meest gebrui$te #inancieringsvorm onder islamitische ban$en.
+.
&e
reden hierachter hangt samen met de raa$vla$$en dat dit contract met een conventionele $oop op
a#betaling hee#t. 5enmer$end voor de murabaha is nameli0$ dat de #inancier een goed $oopt en
de!e vermeerdert met een opslag ter de$$ing van $osten, doorver$oopt aan de $lant. 2m
tegemoet te $omen aan liHuiditeitsproblemen, $ri0gt de $lant de mogeli0$heid het totaal
verschuldigde bedrag in termi0nen terug te betalen. 2mdat het islamitisch recht geen eigen
beloningss/steem $ent, wordt voor de bepaling van de opslag vaa$ aangesloten bi0 in het
economisch ver$eer geaccepteerde standaarden. Het gaat hierbi0 om rente-indeJes !oals de in het
erenigd 5onin$ri0$ gebrui$te AI32> < Aondon Interban$ 2##ered >ate=.
Als gevolg van de door het islamitisch contracten recht voorgeschreven regel dat men iets
niet $an ver$open wat met niet #/sie$ in eigendom hee#t, geldt dat de #inancier het goed eerst in
eigendom moet ver$ri0gen, alvorens de!e doorgeleverd $an worden aan de $lant. -er ver!e$ering
van de a#name door de $lant, wordt voora# een contract opgesteld <een !ogenoemde a4d'
waarin de $oper beloo#t het goed te $open. Het betre#t hier een een!i0dige $oopbelo#te.
&e!e structuur $an het beste worden toegelicht aan de hand van onderstaande #iguur.
8I?FF> 1
In de #iguur hierboven <#iguur 1= hee#t Chadia behoe#te aan #inanciering van een goed met een
ver$ooppri0s van 1%%. Het goed direct van de aanbieder a#nemen leidt er toe dat de!e niet alti0d
bereid !al !i0n om !onder vergoeding uitstel van betaling te verlenen. 2m die reden scha$elt
Chadia 3an$ 3 in. 3an$ 3 gaat vervolgens een murabaha-contract met haar aan op basis waarvan
de ban$ het goed van de aanbieder $oopt en de!e voor een bedrag van 11% aan haar doorlevert.
2vereen wordt ge$omen dat Chadia de mogeli0$heid $ri0gt om het bedrag van 11% in vi0#
0aarli0$se termi0nen te voldoen.
3an$ 3 $omt echter van te voren met Chadia overeen dat Chadia een!i0dig beloo#t het
goed te !ullen a#nemen, nadat de!e door 3an$ 3 in eigendom is ver$regen.
+4
an belang is verder
+.
1illem ?. 1olters < 2%%4=, p. 1%(
+4
Hoewel de!e bindende belo#te het risico en de transactie $osten van 3an$ 3 aan!ienli0$ verlaagt, is de!e clausule
niet !onder controverse. Di0 wordt nameli0$ door een aantal islamitische geleerden a#gewe!en.
22
Aanbieder v/h
goed
Verkoop tegen directe betaling
van 100
Bank B
Verkoop op abetaling
tegen 110
!hadia
dat parti0en de pri0s van 11% niet in de ti0d $unnen veranderen. &it vloeit onder andere voort uit
het verbod op gharar, dat inhoudt dat er !e$erheid moet bestaan ten aan!ien van de belangri0$ste
!a$en van een transactie, !oals de pri0s. Als het mogeli0$ !ou !i0n in de toe$omst aan te passen
!ou dit tot gevolg hebben dat de eJacte pri0s dus niet vast staat en dat dus niet !e$er is wat
Chadia geacht wordt op te o##eren voor het in eigendom ver$ri0gen van het goed.
7.s"araka
Het woord 9ushara$a $omt van het Arabische woord 'hir$ah en bete$ent letterli0$ )delen*.
5%
In
het bedri0#sleven !iet dit op samenwer$ing in de vorm van 0oint ventures waarbi0 alle partners
!owel in de winsten als in de verlie!en delen. &e!e structuur is in grote li0nen vergeli0$baar met
een vennootschap onder #irma <28= o# de maatschap.
&e investeerders brengen $apitaal bi0een waar een commerci7le activiteit mee wordt
ge#inancierd. Het mushara$a contract is goed brui$baar voor de #inanciering van grote en dure
pro0ecten. &it $omt omdat de!e vorm het mogeli0$ maa$t met een grote groep investeerders
samen te wer$en. ,l$e deelnemer in het mushara$a contract $ri0gt een certi#icaat dat !i0n o# haar
aandeel in de activa van de mushara$a weerspiegeld. &it certi#icaat is onder bepaalde
voorwaarden verhandelbaar. Het is echter onduideli0$ o# het ingebrachte $apitaal alleen uit
liHuide geldmiddelen moet bestaan, o# dat het oo$ goederen $unnen !i0n. 9uhammad -aHi
Fsmani gee#t aan dat hier verschillende in!ichten over bestaan, maar dat mag worden
aangenomen dat !owel geldmiddelen als goederen ingebracht $unnen worden.
51
&e uit de commerci7le activiteit voortvloeiende resultaten worden op basis van een
voora# bepaalde verdeelsleutel verdeeld. 3elangri0$ is dat het hier gaat om de verdeling van de
)resultaten*. Hieronder vallen dus !owel winsten als verlie!en. 2pvallend is dat volgens
9ohammad -aHi Fsmani de verdeelsleutel ter verdeling van de winsten niet mag worden
gebaseerd op het percentage ingebrachte $apitaal.
52
&it is anders bi0 de verdeling van verlie!en.
olgens hem !i0n alle moslim 0uristen het unaniem met el$aar eens dat verlie!en wel
overeen$omstig het ingebrachte $apitaal verdeeld moeten worden. &e verdeling van de winsten
mag volgens hem oo$ niet worden gebaseerd op een maandeli0$s l!mp s!m bedrag.
&e bespro$en vorm van mushara$a, waarbi0 het contract !iet op commerci7le activiteit,
staat be$end als de shirkat-!l-3a@d. &e andere vorm van mushara$a is de shirka-!l-milk. 3i0
shirkat-!l-milk gaat het om het gemeenschappeli0$ be!itten van een goed. &it $an bi0voorbeeld
5%
&it moet goed worden onderscheiden met het woord )shir$*. 3i0 shir$ gaat het om het twi0#elen aan de IIn en
enigheid van ?od en het dus deelgenoten toe$ennen aan ?od. &it is IIn van de grootste !onden in de Islam.
51
9uhammad -aHi Fsmani, An introduction into islamic #inance, 5arachi:Idaratul ma )ari#, 144., p. " < digitaal=
52
Ibid. 9uhammad -aHi Fsmani p. (
23
het gevolg !i0n van de $eu!e tussen twee personen om ge!amenli0$ een woning te $open, maar
oo$ het gevolg !i0n van het ge!amenli0$ erven van de woning.
,en variant op het 9ushara$a-contract is de a#nemende 9ushara$a < diminishing
9ushara$a=. &e!e contractvorm is een brui$bare #inancieringsoplossing voor de aan$oop van een
eigenwoning. In paragraa# 2.6 wordt de!e structuur uitgebreid bespro$en.
I+ara wa-i8tina
&e i0ara wa-iHtina is een variant van de i0ara, die staat voor verhuur. &e i0ara-wa-iHtina verschilt
in die !in van de i0ara <verhuur= dat !i0 eindigt in $oop. &e i0ara-wa-iHtina is hiermee het beste te
vertalen als verh!!r eindi-end in koop.
5(
Hierbi0 draagt de eigenaar van een goed, tegen een vaste
periodie$e vergoeding en voor bepaalde ti0d, het vruchtgebrui$ van het goed over aan een ander.
ereist is dat de verhuurder gedurende de verhuur eigenaar bli0#t van het goed en dat slechts het
gebrui$srecht wordt overgedragen. erder is relevant dat wordt voorgeschreven dat alle
verplichtingen die op het eigendom van het goed dru$$en, voor re$ening van de verhuurder
moeten $omen. ,en huurder $an dus niet worden verplicht om belastingen die samen hangen met
het eigendom en $osten van groot onderhoud voor !i0n re$ening te nemen.
5+
3i0 #inanciering in de vorm van de i0ara-wa-iHtina wordt een door een $lant gewenst goed
door de #inancier in eigendom ver$regen. &e #inancier gaat vervolgens een contract aan op basis
waarvan de $lant het gebrui$srecht over het goed $ri0gt. &e $lant verplicht !ich voor een
bepaalde termi0n periodie$ betalingen te doen aan de #inancier. &e!e periodie$e betalingen
worden, net als de opslag bi0 de murabaha, aan de hand van geaccepteerde beloningsstandaarden
bepaald. Het voordeel van de i0ara-wa-iHtina is dat de vergoedingen voor het gebrui$ tussenti0ds
$unnen worden aangepast. Di0 $unnen hiermee dus parallel lopen met rente-indeJes.
6aast de periodie$e betalingen voor het gebrui$srecht, doet de $lant oo$ betalingen die
betre$$ing hebben op de $oopsom van het goed. &e #inancier !al aan het einde van de loopti0d
het goed in eigendom overdragen aan de $lant. Hi0 !al hiertoe verplicht worden op basis van een
aan het begint van het contract onderte$ende intentiever$laring. &e!e ver$laring is te vergeli0$en
met de $oopbelo#te !oals de!e terug$omt in een murabaha-contract.
&e i0ara-wa-iHtina is een veel gebrui$te overeen$omst ter #inanciering van een eigen
woning. In paragraa# 2.6 wordt hier nader op ingegaan.
5(
ergeli0$: C.@. Hoo#t en 6. ,. 9uller, 'hari*con#orme woning#inanciering ontsluierd, :eekblad voor
Frivaatrecht( =otariaat en Re-istratie( (%-%.-2%%., par. +.1
5+
olgens Hoo#t en 9uller < 2%%.= wordt veelal toegestaan dat de huurder de verhuurder voor $osten hiervan
vergoedt.
24
2161 9igenwoning $inan!ieringsstr.!t.ren1
2p basis van de in paragraa# 2.5 bespro$en #inancieringsstructuren !i0n structuren ontwi$$eld die
het mogeli0$ ma$en een woning te #inancieren !onder riba te hoeven betalen. Hierbi0 $an de
#inancier gebrui$ ma$en van de mogeli0$heid van recht van h/pothee$. ,r is hierbi0 echter nog
IIn belangri0$ verschil met de conventionele h/pothee$. Anders dan in de conventionele
woning#inanciering gangbaar is, is het nameli0$ in de islamitische leer vereist dat de
h/pothee$verstre$$er het huis !el# oo$ een ti0d0e in eigendom hee#t en risico ten aan!ien van de
waardeontwi$$eling loopt. Immers, IIn van de regels van het islamitisch contractenrecht luidt
dat de contractparti0 het goed moet be!itten. &it bete$ent dat indien een ban$ de middelen
verstre$t voor de #inanciering van een woning, !i0 in de ontwi$$elde islamitische eigen woning
#inancieringsoplossingen de woning eerst een periode moet be!itten, alvorens het eigendom over
$an gaan naar de $lant.
55
&it is alleen anders als parti0en het huis ge!ameli0$ $open.
&e woning#inanciering structuren die in dit onder!oe$ onder de loep worden genomen !i0n.
- De ?!rabaha & ;ai al akala'
- Ijara a-i@tina
- De diminishin- m!sharaka
7.ra#a"a : ;ai al wakala<
&e term )murabaha* bete$ent letterli0$: )winstgevende ver$oop* en staat oo$ be$end als de baiG
bi-thamin-al-ajil.
&e!e structuur wer$t als volgt:

- &e $oper !oe$t een huis en onderhandelt met de ver$oper over de pri0s. 6adat $oper en
ver$oper een pri0s overeenge$omen !i0n ge$omen benadert de $oper een ban$ voor de
#inanciering.
- &e ban$ gaat a$$oord met de wensen van de $oper, $oopt het huis en $ri0gt het eigendom
< !owel 0uridisch als economisch= hierover. &e ban$ !al hiertoe veelal eerst van de $oper
verlangen dat de!e een!i0dig beloo#t het huis te !ullen $open nadat de!e door de ban$ in
eigendom is ver$regen.
55
9.E. 'in$e, Halal mortgage, Islamic ban$ing and #inance,Celsus legal publishers, -ilburg: 2%%", p.+4
25
- &e ban$ ver$oopt vervolgens het huis op a#betaling door aan de $oper. &e!e ver$oop
gebeurt tegen de aan$ooppri0s vermeerdert met een mar$ up ter de$$ing van $osten. &e
$oper $an eventueel een aanbetaling doen en het resterende bedrag dat schuldig wordt
gebleven aan de ban$ $an worden ver!e$erd met een h/pothee$recht.
&e!e vorm van #inanciering is islamitisch toegestaan omdat het hier gaat om een
ver$oopcontract en er geen spra$e is van een geen overeen$omst van geldlening. &e
$oran wi0st er immers op, !oals eerder uiteenge!et, dat handel is toegestaan. &aar waar in
de conventionele geldlening de $oper een debiteur van de ban$ is, is de!e de partner van
de ban$ in een murabaha-contract. an!el#spre$end !al de ban$ het contract alleen
aangaan als !i0 hier beter van wordt. Haar winst $omt dan oo$ tot uiting in de toegestane
mar$ up waartegen het huis direct aan de $lant wordt doorver$ocht. &e!e mar$ up
weerspiegelt volgens islamitische geleerden een vergoeding die voortvloeit uit de
toegestane handel en is volgens hen niet aan te mer$en als riba.
"8
I+ara wa-i8tina
&e i0ara-wa-iHtina is in paragraa# 2.5.+ uitvoerig bespro$en. &e #inanciering van een eigen
woning $an als volgt tot stand $omen.
- &e $oper !oe$t een woning onderhandelt over de pri0s en benadert de #inancier < ban$=
- &e ban$ gaat a$$oord met de te $open woning en ver$ri0gt de!e in eigendom tegen de
door de $lant met de ver$oper overeenge$omen pri0s.. Di0 gaat vervolgens twee
contracten aan met de $oper: een huurcontact en een ver$oopcontract.
- 2p basis van het huurcontract verhuurt de ban$ het huis tegen een maandeli0$se
vergoeding aan de $oper. &e!e vergoeding wordt aan de hand van een geaccepteerde
rente-indeJ bepaald.
- &e $oper !al op grond van het ver$oopcontract betalingen moeten doen om het 0uridisch
eigendom over het huis te $ri0gen. 6adat de!e betalingen !i0n gedaan !al de $oper oo$ het
0uridisch eigendom over de woning ver$ri0gen. &e ban$ !al dan ,middels een voora# met
de $lant gesloten een!i0dige belo#te <een a4d=, de woning aan de $lant leveren
De a$neende 7.s"araka : diinis"ing 7.s"araka<
*,
56
Ibid. Abdul$ader -homas.
5"
In het Arabisch be$end als de )* 9ushara$a 9uttanaHissa**.
26
&e a#nemende mushara$a !iet op een partnerschapcontract waarbi0 de uiteindeli0$e $oper samen
met een #inancier een huis $oopt. &e!e vorm $an het beste worden toegelicht aan de hand van
onderstaande #iguur <#iguur 2=.
8I?FF> 2
&e $lant en de ban$ $omen overeen dat !i0 ge!amenli0$ een huis !ullen $open. &e bedoeling van
het contract is echter dat de $lant uiteindeli0$ het volle eigendom $ri0gt en dat het contract slechts
wordt aangegaan ter #inanciering hiervan. &e ban$ en de uiteindeli0$e $oper !ullen hiertoe eerst
bepalen wat de individuele deelname !al !i0n. In #iguur 6 is overeenge$omen dat de $oper 1%G
van de aan$ooppri0s !al betalen en de ban$ 4%G. Het betaalde percentage van de $ooppri0s
weerspiegelt de deelname in het partnerschapcontract. Doals de #iguur laat !ien hee#t de $oper na
het hebben voldaan van 1%G van de pri0s, 1%G van het eigendom van de woning ver$regen.
2mdat de ban$ de resterende 4%G be!it !al !i0 eisen dat de $oper maandeli0$s een bedrag betaald
voor het gebrui$ van haar deel. Alleen de $oper !al immers in de woning wonen en hiermee dus
het volle gebrui$sgenot genieten.
Hoewel de!e betalingen op de betalingen li0$en die onder een conventionele h/pothee$
worden gedaan, !i0n de!e volgens 'in$e anders. &e betalingen !ien volgens haar op 3 the
propert.4s ph.sical !se and not ,or an amo!nt lent4.
"<
Di0 !i0n hiermee dus het $ara$ter van
huurbetalingen.
5.
Ibid 9ar0orie E. 'in$e, p.5"
27
Verkoper v/h h"i#
Bank $iteindeli%ke
koper v/h h"i#
&"i#
&"i#
90' v/d
pri%#
90'
eigendo(
10' v/d
pri%#
10'
eigendo(
10' eigendo(
)toene(end*
90' eigendo(
)ane(end*
Betaling voor "itbreiden
eigendo(
Vergoeding voor
gebr"ik
6aast de maandeli0$se betalingen voor het gebrui$ van het deel van het huis dat in
eigendom is van de ban$, !al de $oper oo$ betalingen doen die !ien op het uitbreiden van het
eigendom. &e $oper !al periodie$, !eg 0aarli0$s, betalingen doen waarmee !i0n aandeel in het
eigendom van het huis ten $oste van het aandeel van de ban$ sti0gt. &it !al net !o lang door gaan,
totdat de $oper 1%%G van het huis in eigendom hee#t.
21,1 T.ssen!on!l.sie
Het islamitisch geloo# omvat meer dan alleen een spirituele aangelegenheid. Het is een lee#wi0!e
die voor alle vla$$en van het dageli0$s leven regels voorschri0#t. &e regels !i0n niet
gecodi#iceerd, maar !i0n in de loop der 0aren uit de primaire rechtsbronnen: het islamitische
heilige boe$, de $oran, en de overleveringen over de pro#eet 9ohammed, de soenna, a#geleid.
Het a#leiden van de!e regels ging gepaard met verschillende interpretaties, van de !ogenoemde
ulama, !odat er verschillende in!ichten !i0n ontstaan. &e!e in!ichten hebben op hun beurt geleid
tot het ontstaan van islamitische rechtsscholen.
&e islamitische gedragsli0n, !oals de!e aan de hand van de $oran, soenna en interpretaties
van ulama is ontwi$$eld, $omt terug in de sharia. 9et betre$$ing tot het va$gebied van
#inanciering van belegging volgt uit de sharia-plichtenleer dat het moslims niet is toegestaan om
riba in re$ening te brengen aan een contractparti0, de!e aan te nemen van een contractparti0 en
de!e te documenteren. Hoewel er geen eenduidige bete$enis van riba is te geven, wordt
aangenomen dat het om el$e vorm van een betaling boven een nominaal bedrag gaat. Het verbod
hierop wordt in de regel gerelateerd aan de islamitische gedachtegang dat geld geen intrinsie$e
waard hee#t en dus geen onderwerp van een transactie $an !i0n.
2mdat een verbod op riba ingri0pende gevolgen hee#t voor het geldver$eer, !i0n in de
sharia alternatieve #inancieringsstructuren ontwi$$eld. &e !ogenoemde sharia-raad #unctioneert
hierbi0 als een coLrdinerend en toe!ichthoudend orgaan. Di0 !iet erop dat de religieu!e
uitgangspunten door instellingen die islamitische producten aanbieden, worden nagelee#d.
9et betre$$ing tot woning#inanciering !i0n de drie belangri0$ste structuren, de murabaha,
de i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a. &e eerste geldt als een soort ver$oop op
a#betaling en bevat een opslag die in de plaats $omt van de in het conventionele ban$ieren
gebrui$eli0$e rente en wordt oo$ hieraan gebenchmar$d. &e laatste twee hebben raa$vla$$en met
huur$oop.
28
HOOFDSTUK &
Het !onventionele #ankieren en $inan!ieren in de 'ederlandse $is!ale
wetgeving
&11 De "=pot"eekrentea$trek et #etrekking tot de eigenwoning
3.1.1. )chter-rond van de re-elin-
Het in$omensbegrip in de 1et I3 2%%1 is op het !ogenoemde bronnenstelsel geschoeid. &it
houdt in dat pas aan he##ing $an worden toege$omen als er spra$e is van een bron van in$omen.
Het gehanteerde bronbegrip sluit al hetgeen dat wordt genoten in de s#eer van de
privIhuishouding en de naaste vrienden$ring van belastinghe##ing uit doordat pas spra$e is van
een bron van in$omen als aan de volgende drie eisen wordt voldaan:
54
54
H.@.A.9. van Arendon$ e.a., 1egwi0s in de In$omstenbelasting, '&F 8iscale en 8inanci7le Fitgevers,
Amers#oort: 2%%", p.2(.
29
&eelname aan het economisch ver$eer.
Het beogen van een geldeli0$ voordeel.
Het in redeli0$heid $unnen verwachten van een geldeli0$ voordeel.
,en vraag die velen be!ig hee#t gehouden is o# de eigen woning een bron van in$omen is. &e!e
vraag is in de 2%
ste
en 21
ste
eeuw weliswaar steeds positie# beantwoord,

maar over de vraag hoe
de in$omsten uit de!e bron belast moeten worden is niet iedereen het eens. 8iscalisten !oals
'tevens, 'tree#$er$ en endri$ !i0n van mening dat de eigen woning in boJ ( hoort.
6%
ording,
?oudswaard en Caminada !i0n de!el#de mening toegedaan. Di0 wi0!en erop dat economisch
ge!ien slechts twee bronnen van in$omen bestaan: arbeid en $apitaal. In$omsten uit eigen
woning horen volgens hen tot geen van de!e twee bronnen. Di0 dienen volgens hen als de
in$omsten uit privI vermogen in boJ ( te worden belast. Di0 voeren aan dat de $eu!e voor boJ 1
$enneli0$ is ingegeven door de wens de h/pothee$rente tegen het progressieve boJ 1 tarie#
a#tre$baar te houden.
61
ast staat dus dat de eigen woning thans in boJ 1 wordt belast. &e eigenaar van de
woning wordt hierin geacht de in$omsten uit de eigen woning in natura te genieten. &e!e
in$omsten worden vastgesteld op basis van de huurpri0s die onder normale omstandigheden van
anderen !ou !i0n bedongen.
62
Het gaat in dit geval om een schatting volgens de regels van arti$el
(.112, 1et de I3 2%%1. 2p dit !ogenoemde eigenwoning#or#ait wordt in paragraa# (.2.( nader
ingegaan.
3.1.2. Het be-rip 3ei-en onin-4
Arti$el (.111, lid 1, 1et I3 2%%1 gee#t de de#initie van het begrip )eigen woning*.
oordat hier spra$e van is dient volgens het arti$el eerst spra$e te !i0n van een gebouw, een
duur!aam aan plaats gebonden schip o# een woonwagen in de !in van arti$el 1 van de
1oningwet. Het gebouw, schip o# woonwagen dient de belastingplichtige en de personen die tot
!i0n huishouden behoren vervolgens anders dan ti0deli0$ als hoo#dverbli0# ter beschi$$ing te
staan. In de memorie van toelichting behorende bi0 de 1et I3 2%%1 is aangegeven dat met het
begrip )anders dan ti0deli0$ als hoo#dverbli0#* bedoeld wordt:
6%
H. ording, 5.@. ?oudswaard, C.A.E. Caminada, &e eigen woning naar boJ (, ,r( 1444K164+.
61
Ibid. H. ording e.a.
62
Ibid. H.@.A.9. van Arendon$, p. 1.6.
30
34 op een voor d!!rzaam ei-en -ebr!ik bestemde onin- elke overeenkomsti- deze bestemmin-
de belastin-plichti-e ter beschikkin- staat en niet in vrij opleverbare staat is te verkopen dan
nadat de belastin-plichti-e op een andere ijze in zijn oonbehoe,te hee,t voorzien.44
83
Aid 1 van arti$el (.111 van de 1et I3 2%%1 bepaalt verder dat de woning ter beschi$$ing
moet staan op grond van eigendom o# een recht van lidmaatschap van een coLperatie. 2nder
eigendom valt niet alleen het volle 0uridische eigendom. 2o$ het economisch eigendom
$wali#iceert. 1el is van belang dat de belastingplichtige o# !i0n partner de voordelen geniet met
betre$$ing tot de woning, de $osten en lasten op een van hen dru$$en en dat de
waardeverandering ten aan!ien van de woning hen grotendeels aangaat.
-er stimulering van het eigenwoningbe!it !i0n nieuwe vormen ontwi$$eld om het $open
van een huis voor een breder publie$ mogeli0$ te ma$en. &e!e vormen liggen tussen huur en
eigenwoningbe!it in. ,en voorbeeld hiervan is de woningcorporatie die een huurwoning
ver$oopt aan de !ittende huurder. In !i0n besluit van + maart 1444, 363 1444K1.(, gee#t de
staatssecretaris !i0n visie op de!e !ogenoemde maatschappeli0$ gebonden eigenwoning. olgens
hem $an de eigenwoningregeling in dit soort gevallen alleen toepassing vinden indien er
voldoende economisch belang is. &e!e eis houdt volgens hem in dat de $oper bewoner op el$
moment vana# de aan$oop van de woning een belang hee#t van tenminste 5%G, bi0 de
waardeontwi$$eling van de woning, !owel positie# als negatie#. olgens hem leidt een $leiner
belang dan 5%G tot de conclusie dat geen spra$e is van een eigen woning.
-en slotte $an oo$ in bepaalde gevallen waarin geen spra$e is van eigendom, toch spra$e
!i0n van de $wali#icatie )eigen woning*. &it is het geval indien de woning de belastingplichtige
ter beschi$$ing staat op grond van recht van vruchtgebrui$, een recht van bewoning o# een recht
van gebrui$. &e!e gebrui$srechten moeten wel $rachtens er#recht !i0n ver$regen, de
belastingplichtige moet de voordelen met betre$$ing tot de woning genieten en $osten en lasten
ten aan!ien hiervan moeten op hem dru$$en.
De$er is dus dat eigendom o# gebrui$srecht alleen, niet voldoende !i0n voor het predicaat
)eigen woning*. Hiervoor is oo$ van belang dat de voordelen uit de woning worden genoten. &it
bete$ent dat eigendom, gebrui$ en genot samen moeten vallen. &it is alleen anders indien een
van de uit!onderingsgevallen genoemd in de leden 2 tot en met 6 van arti$el (.111, van de 1et
I3 2%%1, van toepassing is. In alle andere gevallen $wali#iceert de woning niet als een eigen
woning en valt de!e mitsdien op de normale manier onder de #or#aitaire vermogensredements-
he##ing van boJ (.
6(
9v-, 5amerstu$$en II 144.K44, 26 "2", nr. (, bl!. 1++, A-= ;F21>1.".
31
&e woorden )anders dan ti0deli0$* ma$en het dat een belastingplichtige slechts voor IIn
woning aanspraa$ $an ma$en op de #aciliteit met betre$$ing tot de eigenwoningregeling.
6+
&it
bete$ent dat een tweede huis in beginsel niet in de eigenwoningregeling $an delen. &aar $omt bi0
dat arti$el (.111, lid ., van de 1et I3 2%%1, bepaalt dat bi0 partners niet meer dan IIn
hoo#dverbli0# in aanmer$ing wordt genomen. Indien een belastingplichtige en !i0n partner meer
dan IIn woning hebben die als hoo#dverbli0# $an worden aangemer$t, $ri0gen !i0 de mogeli0$heid
bi0 aangi#te te $ie!en wel$e woning als eigen woning in de !in van de eigenwoningregeling moet
worden aangemer$t.
3.1.3. De voordelen !it ei-en onin-
Doals in paragraa# (.1.1 is betoogd is er voldoende reden om de eigenwoning als een bron
van in$omen te behandelen. Arti$el (.11% van de 1et I3 2%%1 bepaalt daarom de belastbaarheid
van het voordeel uit de bron ei-en onin-. 2p grond van dit arti$el vormen de voordelen uit
eigenwoning, vermeerderd met het voordeel uit $apitaalver!e$ering eigen woning, het voordeel
uit spaarre$ening eigen woning en het voordeel uit beleggingsrecht eigenwoning, verminderd
met a#tre$bare $osten, de belastbare in$omsten uit eigen woning. Arti$el (.112, van de 1et I3
2%%1, gee#t nadere invulling aan het voordeel uit eigen woning. &it arti$el #ormuleert het
voordeel uit eigenwoning als een #or#aitair bedrag dat a#han$eli0$ is van de eigenwoningwaarde.
&e eigenwoningwaarde wordt op haar beurt bepaald volgens hoo#dstu$ I van de 1et
1aardering 2nroerende Da$en. &e!e waarde staat be$end als de 12D-waarde en wordt 0aarli0$s
door o# namens de gemeente, waarin de onroerende !aa$ is gelegen, bepaald.
65
3.1.#. De a,trekbare kosten
&e a#tre$bare $osten met betre$$ing tot de eigen woning !i0n neergelegd in het eerste lid
van arti$el (.12% van de 1et I3 2%%1. Hieronder vallen de renten van schulden die behoren tot de
eigenwoningschuld en de $osten die samenhangen met geldleningen. erder vallen hieronder de
periodie$e betalingen op grond van rechten van er#pacht, opstal en be$lemming. Hieruit volgt dat
het in beginsel gaat om $osten die samenhangen met de #inanciering van de eigen woning. Het
gaat hierbi0 niet alleen om de #inancierings$osten. 2o$ de $osten die gemaa$t !i0n ter ver$ri0ging
van de lening !el# vallen onder het berei$ van arti$el (.12% van de 1et I3 2%%1.
66
oor de a#tre$baarheid van rente is in de eerste plaats van belang dat er spra$e is van een
eigenwoningschuld. &e!e schuld moet !i0n aangegaan ter verwerving van de eigen woning. Di0
6+
3ehalve indien spra$e is van IIn van de uit!onderingsgevallen genoemd onder de leden 2 tot en met 6.
65
&igitale editie Cursus belastingrecht, deel: In$omstenbelasting, par.(.6.(.&.
66
&igitale editie Cursus belastingrecht, deel: In$omstenbelasting, par. (.6.6.A.
32
moet, !oals uit het besluit van 1( november 2%%6, 363 2%%"K2( bli0$t, op de voordelen uit eigen
woning dru$$en. ,r moet met andere woorden een oor!a$eli0$ verband !i0n tussen de aangegane
schuld en de verwerving van de eigen woning. 9et de!e regeling wordt voor$omen dat schulden
in a#tre$ worden gebracht die weliswaar in samenhang met de eigen woning !i0n gesloten, maar
voor een ander doel dan verwerving, verbetering o# onderhoud van de woning !i0n aangewend.
2p de!e manier wordt onderscheid gemaa$t tussen schulden die in boJ I horen als a#tre$bare
$osten die verband houden met voordelen uit de bron eigen woning en de schulden die in boJ III
horen, omdat de!e samenhangen met de verwerving van andere goederen dan de eigen woning.
In het besluit van 1( november 2%%6 hee#t de minister !i0n licht geworpen op de eisen die
aan de a#tre$baarheid van rente worden gesteld. Hi0 is hierin onder andere ingegaan op wat hi0
noemt )het oogmer$vereiste*. 9et dit vereiste wordt gedoeld op de eis dat voor toepassing van de
eigenwoningregeling een lening moet worden aangegaan voor verwerving, onderhoud o#
verbetering van de eigen woning. 2o$ is ingegaan op de vraag wanneer spra$e is van rente. Het
besluit verwi0st naar het arrest van de Hoge >aad van 15 september 14.%, 363 14.%K(15. Hierin
is beslist dat spra$e is van rente als de!e tussen parti0en is overeenge$omen als vergoeding voor
het ter beschi$$ing stellen van een hoo#dsom. &aar $omt bi0 dat in het besluit erop wordt
gewe!en dat niet het gehele bedrag dat ten titel van rente wordt betaald, als !odanig wordt
aangemer$t in de in$omstenbelasting. &it volgt uit een arrest van de Hoge >aad van 16 #ebruari
2%%%, 363 2%%1K1"(c.
9et betre$$ing tot wat het besluit )compleJe overeen$omsten van geldleningen* noemt,
wi0st het besluit erop dat uit een overeen$omst verschillende rechten en verplichtingen $unnen
voortvloeien. &e!e rechten en verplichtingen moeten volgens het besluit a#!onderli0$ worden
beoordeeld als de!e een voldoende !el#standige bete$enis hebben.
1at betre#t de rente in leasecontracten moet volgens het besluit duideli0$ worden wel$
bedrag als rente is aan te mer$en. &e!e moet bi0 leasecontracten en aan$oop op a#betaling uit de
betalingen worden herleid.
Het besluit gaat verder oo$ in op de in arti$el (.12%, lid +, van de 1et I3 2%%1
neergelegde beper$ing die de a#tre$baarheid van ge#inancierde rente uitsluit. 2p grond van dit
arti$el worden renten van schulden die !i0n aangegaan ter betaling van de rente die samenhangt
met de eigen woningschuld, niet tot de a#tre$bare $osten gere$end.
-enslotte gaat het besluit oo$ in op de $osten van geldleningen die onder het berei$ van
het eerste lid van arti$el (.12% van de 1et I3 2%% val1en. Het besluit omschri0#t de!e $osten als
$osten die betre$$ing hebben op het a#sluiten van een eigenwoningschuld !el#. Hierbi0 $an
worden gedacht aan alle $osten die nodig !i0n om de geldlening te ver$ri0gen, te verlengen o# a#
33
te lossen. ,n$ele voorbeelden hiervan !i0n de taJatie$osten van de woning, de in re$ening
gebrachte a#sluitprovisie en de notaris$osten.
6"
Het besluit noemt oo$ de $osten van een
h/pothee$advies. erder bli0$t uit H> . 0anuari 1464, 363 1464K5. dat oo$ de boeterente die
verschuldigd wordt als gevolg van een vervroegde a#lossing tot de $osten van geldleningen
behoort.
&12 De vri+stelling voor krediet #innen de >et O; 1?6/
3.2.1. 5en verbr!iksbelastin- over de toe-evoe-de aarde
9et de totstand$oming van de !esde richtli0n
6.
hebben de lidstaten van de ,uropese Fnie gevolg
gegeven aan hun wens een om!etbelastings/steem te ontwi$$elen dat de samenwer$ing tussen de
lidstaten niet belemmert en de gemeenschappeli0$e mar$t verster$t. &e Desde richtli0n, sinds
2%%6 overgenomen in de 3tw-richli0n, verplicht de lidstaten de nationale regeling con#orm de!e
richtli0n te #ormuleren.
Fit arti$el 4 van de 3tw-richli0n bli0$t dat de 3tw een verbrui$sbelasting op goederen en
diensten is, die wordt geheven van ondernemers. &e tweede alinea van dit arti$el beschouwt als
belastingplichtige: ieder die( on-eacht op elke plaats( zel,standi- economische activiteiten
verricht. Het oogmer$ o# resultaat van de!e activiteit hee#t geen invloed op de belastingplicht.
Hieruit volgt dat het in de 3tw niet gaat om de ondernemer, maar om de economische
activiteiten. Het !i0n de activiteiten die belast worden bi0 de ondernemers en de belasting
doorbere$enen in de pri0!en van de goederen aan diensten aan de consument. &e ondernemers
!i0n daarom nood!a$eli0$ voor het ophalen van de belasting. Di0 !i0n echter geen belasting
verschuldigd over de activiteiten die !i0 el$aar leveren. &it $omt omdat !i0 het recht hebben om
de aan hen in re$ening gebrachte 3tw a# te tre$$en van de a# te dragen btw. &it !ogenoemde
recht op voora#tre$ is in de 6ederlandse nationale wet neergelegd in arti$el 15 van de 1et 23
146..
64
In de nationale wetgeving $omt arti$el 4 van de 3tw-richtli0n terug in arti$el " van de 1et
23 146. in combinatie met arti$el 1 van de!e wet. Arti$el " van de 1et 23 bepaalt dat als
6"
&igitale editie Cursus 3elastingrecht, deel: In$omstenbelasting, par. (.6.6.A
6.
>ichtli0n nr. ""K(..K,,? van de >aad van de ,uropese ?emeenschappen van 1" mei 14"" betre##ende de
harmonisatie van de wetgevingen der Aid-'taten in!a$e om!etbelasting M ?emeenschappeli0$ stelsel van belasting
over de toegevoegde waarde: uni#orme grondslag <@b,? A 1+5=. ana# 2%%6 overgenomen in: >ichtli0n nr.
2%%6K112K,? van de >aad van de ,uropese Fnie van 2. november 2%%6 betre##ende het gemeenschappeli0$e stelsel
van belasting over de toegevoegde waarde <@b,F A (+"=.
64
9aar is niet van toepassing indien en voor!over de ondernemer goederen en diensten levert die van de 3tw !i0n
vri0gesteld.
34
ondernemer hee#t te gelden, een ieder die !el#standig een bedri0# uitoe#ent. Arti$el 1 van de wet
bepaalt dat de belasting onder andere wordt geheven over de leverin-en van -oederen en
diensten( elke in =ederland door een als zodani- handelende ondernemer onder bezarende
titel orden verrichtH
oor het vereiste van de be!warende titel is een rechtstree$s en onmiddelli0$ verband tussen de
levering en de ver$regen tegenprestatie vereist. &it volgt uit het arrest van het HvE ,?, 5 #ebruari
14.1, c15+K.% < CoLperatieve aardappelbewaarplaats=.
3.2.2. De vrij-estelde activiteiten
Doals eerder belicht hanteert de 1et 23 146. een ruim begrip van het belastbare #eit.
Immers, alle economische activiteiten die door een ondernemer onder be!warende titel worden
geleverd, vallen onder de rei$wi0dte van de he##ing van 3tw. &e!e omstandigheid $an tot gevolg
hebben dat de belasting op activiteiten $omt te dru$$en waarvan het maatschappeli0$ ge!ien
onwenseli0$ is dat de!e hierop dru$t. &e!e onwenseli0$heid hangt samen met het #eit dat de 3tw
in de consumentenpri0!en wordt doorbere$end en hiermee goederen en diensten minder
toegan$eli0$ $an ma$en voor de !wa$$eren in de maatschappi0. Aan de vri0stellingen ligt dus de
doelstelling van $ostenvermindering ten grondslag. &it vindt op haar beurt !i0n rechtvaardiging
in de wens om bepaalde diensten van algemeen belang en nood!a$eli0$e goederen niet door te
hoge pri0s ontoegan$eli0$ te ma$en voor de consument. ,en goed voorbeeld hiervan is de
ge!ondheid!org. Het is een algemeen gedeelde mening dat de ge!ondheids!org voor iedereen in
de maatschappi0 toegan$eli0$ !ou moeten !i0n. &it $omt in de wet 23 146. terug in het #eit dat
de!e een vri0stelling biedt voor medische diensten, mits verricht door een beoe#enaar van een
aangewe!en beroep.
olgens van Hilten en van 5esteren vormen vri0stellingen een moeili0$ punt bi0 de
harmonisatie van de 3tw. olgens hen hee#t dit te ma$en met de omstandigheid dat bi0
vri0stellingen vaa$ allerlei historische en t/pisch nationale motieven een rol $unnen spelen. &e!e
motieven $unnen van land tot land verschillen !odat men bi0 de totstand$oming van de !esde
richtli0n niet tot een uni#orme regeling $on $omen.
"%
3.2.3. Reikijdte van de vrijstellin- voor kredietverlenin- vol-ens j!rispr!dentie van het Hv6 57
9et betre$$ing tot de rei$wi0dte van de vri0stelling van arti$el 1(5, lid 1, van de 3tw-richtli0n is
het belangri0$ om te weten dat de!e, !oals alle andere vri0stellingen, ster$ door het communautair
recht wordt be;nvloedt. 3-1 vri0stellingen !i0n nameli0$ communautaire begrippen en dienen
"%
9.,. van Hilten en H.1.9. van 5esteren, 2m!etbelasting, 8,& #iscale studieserie, 5luwer &eventer: 2%%", p. 21%.
35
overeen$omstig het communautair recht te worden ge;mplementeerd. &it bete$ent dat de
nationale wetgever van een individuele lidstaat niet het recht hee#t naar eigen in!icht bete$enis te
geven aan vri0stellingen.
"1
Het HvE ,? hee#t in haar 0urisprudentie meermalen benadru$t dat vri0stellingen
communautaire begrippen !i0n. Di0 dienen volgens het HvE ,? eng en stri$t te worden uitgelegd.
&it bli0$t onder andere uit HvE ,? 15 0uni 14.4, C-(+.K." < 'F8A=. &e!e stri$te en enge uitleg
wordt gerechtvaardigd door het #eit dat vri0stellingen een uit!ondering vormen op de regel dat
alle economische activiteiten die tegen vergoeding worden verricht belast dienen te worden.
,en ander communautair begrip is het begrip van de #iscale neutraliteit. &it beginsel is
een van de belangri0$ste rechtsbeginselen in de ,uropese 3-1 regelgeving en $omt in bi0na alle
vraagstu$$en die aan het HvE ,? worden voorgelegd, terug. Het beginsel vereist dat alle
economische activiteiten die met el$aar in concurrentie staan, uit het oogpunt van btw-he##ing,
op geli0$e wi0!e dienen te worden behandeld. Concreet bete$ent dit dat soortgeli0$e prestaties uit
het oogpunt van 3-1 he##ing, aan een uni#orm tarie# moeten worden onderworpen.
"2
&at het HvE ,? de #iscale neutraliteit hoog in het vaandel hee#t staan, volgt onder andere uit
HvE ,?, 11 0uni 144., c-2.(K45 <8ischer=. &it arrest betre#t een geschil tussen 8ischer en het
8inan!amt &onaueschingen ter !a$e van 3-1 over illegale en stra#bare #eiten. In casu ging het
om de vraag o# de illegale eJploitatie van een $ansspel <roulette= onder de wer$ingss#eer van de
Desde richtli0n valt en de lidstaten de!e activiteiten aan 3-1 mogen onderwerpen. Hierbi0
diende re$ening te worden gehouden met de omstandigheid dat overeen$omstige activiteiten van
een er$end openbaar speelcasino van de belasting waren vri0gesteld. Het HvE ,? oordeelde dat
de activiteiten, hoewel de!e illegaal !i0n, op de normale manier binnen de wer$ingss#eer van de
Desde richtli0n vallen. &aar soortgeli0$e activiteiten van de belasting !i0n vri0gesteld, mogen de
door 8ischer georganiseerde $ansspelen niet aan de he##ing van 3-1 worden onderworpen.
9et betre$$ing tot de vri0stelling voor $rediet van arti$el 1(5, lid 1, van de 3tw-richtli0n,
$omt het beginsel van de #iscale neutraliteit onder andere terug in HvE ,? 5 0uni 144", C-2K45
<'&C=. &it arrest gee#t een aan$nopingspunt over de mate waarin de vri0stelling voor $rediet
stri$t dient te worden uitgelegd door in te gaan op de identiteit van de dienstverrichter.
'&C is een als een 3-1-plichtige vereniging geregistreerd en verricht diensten ten behoeve
van haar leden. &e!e leden bestaan voornameli0$ uit spaar$assen. &e verrichte diensten hebben
betre$$ing op betalingstransacties, advies betre##ende en handel in waardepapieren, beheer van
"1
an!el#spre$end is dit anders indien de richtli0n de!e ruimte wel gee#t. &en$ in dit verband aan de vri0stelling voor
medische diensten van arti$el 1(2, lid 1, sub c, van de btw-richtli0n. Aidstaten hebben bi0 de verlening van de!e
vri0stelling in !e$ere !in een beoordelingsvri0heid. 1el dienen !i0 !ich te houden aan de beginselen van het
communautair recht, !oals het beginsel van de #iscale neutraliteit.
"2
3en E.9. -erra, ,uropees indirect belastingrecht, Ars AeHui Aibri, 2%%1, p. 1+
36
depots, $oopovereen$omsten en $redieten. erder verricht '&C administratieve ta$en. &e door
'&C verrichte diensten !i0n dus diensten die een deel uitma$en van de diensten die de
spaarban$en in opdracht van eigen $lanten verricht. In geschil was o# de vri0stelling voor $rediet
van het toenmalige arti$el 1( 3, sub d, ( en 5, van de Desde richtli0n toepassing vindt, indien het
gaat om een overma$ing waarin meerdere parti0en betro$$en !i0n. erder $wam aan de orde o#
bete$enis moest worden gegeven aan het #eit dat '&C haar activiteiten ele$tronisch verrichtte.
Indien de vri0stelling voor $rediet stri$t !ou worden uitgelegd, !ou dat leiden tot he##ing van
3-1. Het HvE ,? achtte dit ongewenst en oordeelde dat de vri0stelling niet a#han$eli0$ is van de
voorwaarde dat de handelingen worden verrichten door een bepaald t/pe instelling. 2o$
oordeelde !i0 dat het niet van belang is o# de handeling in !i0n geheel o# gedeelteli0$ op
ele$tronische wi0!e wordt verricht. Het gaat met andere woorden om de aard van de handelingen
en niet om de identiteit van de verrichter o# a#nemer. Alleen !uiver technische en administratieve
handelingen vallen niet onder de vri0stelling. 1el voegt het HvE ,? hier aan toe dat voor
toepassing van de vri0stelling vereist is dat de betro$$en handelingen een a#!onderli0$ geheel
vormen en $enmer$end en essentieel !i0n voor de vri0gestelde handelingen.
In HvE ,? 11 0uli 1446, c-(%6K4+ <>egie &auphinoise=, is verder beslist dat van
$redietverlening oo$ spra$e is indien een ondernemer tegen vergoeding van rente geld op de
ban$ !et.
,en ander belangri0$ arrest ten aan!ien van de rei$wi0dte van de 3-1 vri0stelling voor
$redietverlening is HvE ,?, 2" o$tober 144(, c144+K45 < 9u/s B &e 1inster=. In dit arrest
$wam de vraag aan de orde o# de ontvangen rente die verband hield met verleend uitstel van
betaling tot de maatsta# van btw-he##ing behoort. Het ging in dit arrest om een aannemersbedri0#
<9u/s B &e 1inter= dat contracten a#sloot met a#nemers voor de bouw van woningen. &e
a#gespro$en bouwsom wordt volgens het contract in termi0nen betaald. Het aannemersbedri0#
biedt haar a#nemers verder de mogeli0$heid tegen betaling van 1%G rente ,uitstel van betaling te
$ri0gen.
Het HvE oordeelde dat:
D artikel 13 ;( s!b d( 1( van de Iesde Richtlijn ald!s moet orden !it-ele-d( dat een leverancier van
-oederen o, diensten die zijn cli2nt te-en ver-oedin- van rente !itstel van betalin- verleent( in be-insel
een vrij-esteld krediet in de zin van die bepalin- verstrekt.44
Het HvE ,? gee#t aan dat de vri0stellingen voor $redietverlening weliswaar beper$t dient te
worden uitgelegd, maar dat !i0 wel voldoende ruim is om dit soort a#nemers$rediet te omvatten.
Di0 gee#t verder aan dat dit con#orm het beginsel van de #iscale neutraliteit is, dat voorschri0#t dat
37
soortgeli0$e activiteiten op de!el#de wi0!e dienen te worden belast. 1el geldt volgens het HvE ,?
dat de betaalde vergoeding voor het ver$ri0gen van uitstel van betaling alleen als een vergoeding
voor de verstre$$ing van $rediet wordt aangemer$t, voor!over de!e !iet op uitstel van betaling
na het ti0dstip van levering. &it bete$ent dat geen spra$e is van de verstre$$ing van vri0gesteld
$rediet indien een ondernemer een betaling ontvangt voor het verlenen van uitstel die slechts
duurt tot het ti0dstip van de levering van de goederen.
"(
olgens van Hilten is het standpunt dat uitstel van betaling als $redietverlening moet
worden aangemer$t, niet nieuw. olgens haar is dit in het 9u/s B &e 1inter- arrest uitdru$$eli0$
naar voren ge$omen, maar $on dit oo$ uit het arrest, HvE ,?, 1 0uli 14.2, c-22K.1 <3AD
3aus/stem= worden a#geleid.
"+
In dat arrest had 3AD 3aus/stem de opdracht ge$regen om aan
een par$eerplaats in 3erli0n te wer$en. 2mdat het wer$ niet goed is uitgevoerd weigert de
opdrachtgever aan de betalingsverplichting te voldoen. 3AD 3aus/stem $ri0gt echter van de
rechter geli0$ en wi0st haar een rentevergoeding toe. &e vraag o# de!e rentevergoeding een
belaste vergoeding vormt, wordt door het HvE ,? negatie# beantwoord. &e!e vergoeding !ou te
ver verwi0derd !i0n van de hoo#dprestatie.
3.2.#. 9redietverlenin- als economische activiteit
Doals eerder bespro$en is, beoogt de 3-1 alle economische activiteiten te belasten. Hieruit
volgt dat de belasting niet van toepassing is als er geen spra$e is van activiteiten die als
)economische* activiteiten $unnen worden aangemer$t. 9et betre$$ing tot de vri0stelling voor
$redietverlening is de!e vraag onder andere beantwoord in HvE ,? 1+ november 2%%%, c-1+2K44
<8loridienne 'A=. &e!e casus betro# een houdstermaatschappi0 die leningen verstre$te aan haar
dochtermaatschappi0en. 9et betre$$ing tot de leningen verwi0st het HvE ,? naar punt 1" van het
eerder bespro$en arrest van 11 0uli 1446, c-(%6K4+ < >egie dauphinoise= waarin is overwogen:
34 ( dat de rente elke een ondernemin- die zich bezi-ho!dt met het beheer van onroerend
-oed( ontvan-t als ver-oedin- voor bele--in-en die zij voor ei-en rekenin- verricht met -elden
die haar door de mede-ei-enaren o, h!!rders orden betaald( niet van de erkin-ss,eer van de
;$: k!nnen orden !it-esloten( aan-ezien de betalin- van rente niet het -evol- is van de
lo!tere ei-endom van het -oed( maar een ver-oedin- vormt voor de terbeschikkin-stellin- van
kapitaal aan een derde.44
"(
&igitaal commentaar behorende bi0 arti$el 11,lid 1, onderdeel E, van de 1et 23 146., www.nd#r.nl.
"+
9. van Hilten, 2ver uitstel van betaling en btw, ,r( 144+K"1+
38
Het HvE gee#t verder aan dat de verstre$$ing van leningen alleen binnen de wer$ingss#eer
van de btw-richtli0n valt indien !i0 !el# een economische activiteit vormt. &it is het geval als de!e
verstre$$ing een duur!aam $ara$ter hee#t en niet slechts incidenteel wordt verricht. Het moet
verder gaan dan vermogensbeheer !oals een particulier dat doet. &e verstre$$ing van leningen
moet verder bedri0#smatig worden uitgeoe#end o# met een commercieel oogmer$ en moet
ge$enmer$t worden door het streven naar een maJimaal rendement op het ge;nvesteerd $apitaal
3.2.". De vrijstellin- voor kredietverlenin- in de :et *; 108<
&e vri0stelling voor $redietverlening, opgenomen in arti$el 11, lid 1onderdeel 0, sub 1 van de 1et
23 146., was geen nieuw #enomeen bi0 de totstand$oming van de 1et 23 146.. 6ederland
$ende nameli0$ oo$ onder het 3esluit 2m!etbelasting 14+% een soortgeli0$e vri0stelling.
"5
2p
grond van het genoemde arti$el !i0n de handeling die betre$$ing hebben op $redietverlening van
de belasting vri0gesteld. &e!e vri0stelling geldt oo$ voor een eventuele bemiddeling bi0
$redietverlening. erder geldt de vri0stelling voor handelingen die betre$$ing hebben op het
betaalver$eer en het aangaan van en bemiddelen bi0 borgtochten en andere !e$erheids-
overeen$omsten. 1el is van belang dat de vri0stelling alleen van toepassing is indien de
genoemde handelingen door een belastingplichtige bedri0#smatig en met het oog op het behalen
van rendement worden verricht.
"6
3i0 de verlening van $rediet is verder nog van belang dat de
vri0stelling niet alleen de rente die over de hoo#dsom betaald, omvat. 2o$ alle met het a#sluiten
en verlengen van met het $rediet samenhangende $osten, !oals een a#sluit provisie, vallen onder
de vri0stelling.
""
,chter geven !owel de btw-richtli0n als de wet en parlementaire geschiedenis niet aan wat
onder )$rediet* moet worden verstaan. 1el $an uit het eerder bespro$en arrest >egie &auphinoise
worden a#geleid dat de betaling van rente moet voortvloeien uit de terbeschi$$ingstelling van
$apitaal aan een derde, wil er spra$e !i0n van een economische activiteit. >ente als vergoeding
moet dus niet louter voortvloeien uit eigendom van een goed.
In het hiernavolgende wordt stil gestaan bi0 de diensten verricht door ban$en en de gang
van !a$en bi0 uitstel van betaling.
;anken
"5
Ibid: van Hilten en van 5esteren, p. (12
"6
A. vroon, Commentaar behorende bi0 arti$el 11, lid 1, onderdeel E, van de wet 23 146., &igitale versie 6&8>:
http:KKwww.nd#r.nlKlin$K1%.+"N11.10Kcommentaar.
""
&igitale versie Cursus belastingrecht, deel: 2m!etbelasting, par. 2.(.(.H.
39
&e toepassing van de 1et 23 146. ten aan!ien van het ban$bedri0# is nader uitgewer$t in het
besluit van 25 0uli 14"4, nr. 2"4-12%%".
".
In dit besluit is erop gewe!en dat de bewoordingen van
de vri0stelling voor $redietverlening vri0wel overeen$omen met de corresponderende richtli0n-
bepaling. In dit besluit hee#t de staatssecretaris het standpunt ingenomen dat de vri0stelling !iet,
op alle prestaties die betre$$ing hebben op e##ecten en andere waardepapieren. ,en uit!ondering
geldt wel voor bewaring en beheer hiervan. Als bi0lage is een li0st van vri0gestelde en belaste
prestaties aan het besluit toegevoegd.
Uitstel van #etaling
olgens de auteurs van de Cursus 3elastingrecht: deel 2m!etbelasting, veronderstelt de term
*uitstel van betaling* de verplichting om een bepaald bedrag op een bepaald moment te betalen.
&e!e verplichting wordt vervolgens uitgesteld naar een later ti0dstip.
"4
In het eerder bespro$en
arrest 9u/s B &e 1inter is naar voren ge$omen dat voor de vraag o# uitstel van betaling $rediet
is, het ti0dstip van levering o# dienstverrichting relevant is. Fitstel die betre$$ing hee#t op de
periode vOOr de levering o# dienstverrichting, wordt niet als $redietverlening aangemer$t.
&e 'taatssecretaris van 8inanci7n hee#t in een besluit !i0n visie op uitstel van betaling
$enbaar gemaa$t.
.%
olgens hem !i0n, naast de aanwe!igheid van een belaste hoo#dprestatie, de
volgende elementen van belang om tot uitstel van betaling te concluderen:
- Het moet gaan om een door de leverancier o# dienstverrichter tegen vergoeding van rente
verleend uitstel van betaling. Hier is volgens hem spra$e van wanneer <bi0voorbeeld= de
overeen$omst tot levering van goederen IIn o# meer speci#ie$e bepalingen bevat die een
$rediet#aciliteit bieden. &e overeen$omst moet verder de voorwaarden vermelden
waaronder het $rediet wordt verleend. 2o$ dient in de overeen$omt het rentepercentage
waartegen het uitstel wordt verleend, te worden vermeld.
- Het uitstel moet betre$$ing hebben op een periode na het ti0dstip waarop de
hoo#dprestatie wordt verricht. Het uitgangspunt dat hier aan ten grondslag ligt is dat de
#inancierings$osten die een leverancier o# dienstverrichter moet ma$en tot aan het ti0dstip
van levering, als $osten aan de a#nemer $unnen worden doorbere$end. &e staatssecretaris
gee#t verder aan dat een levering pas wordt verricht op het ti0dstip waarop de #eiteli0$e
macht om als eigenaar over een goed te beschi$$en wordt overgedragen.
&it besluit doet vragen op$omen waar het gaat om de #inanciering met islamitische
#inancieringsinstrumenten. Het $enmer$ van de!e instrumenten is, !oals in het vorige hoo#dstu$
".
?ewi0!igd bi0 besluit van 1+ maart 14.(, nr. 2.(-(((%.
"4
Ibid. digitale versie Cursus belasting recht.
.%
>egeling in!a$e $redietverlening, (% 0uni 144", 34"K156".
40
is bespro$en, dat de #inanciering middels een samenwer$ingscontract tot stand $omt en dat de
door de #inancier verdiende vergoeding als )winst* wordt aangemer$t. &e vraag die onder andere
op$omt, is wel$e invloed dit hee#t op de maatsta# van he##ing en o# in dit soort gevallen datgene
dat parti0en bedri0#seconomisch tot stand brengen als $redietverlening is aan te mer$en.
2erlemans omschri0#t $redietverlening als het ter beschi$$ingstellen van een hoo#dsom
voor bepaalde ti0d, door de schuldeiser aan de schuldenaar. Hieruit volgt volgens hem dat er een
a#lossingsverplichting bestaat en dat op de!e manier onderscheid wordt gemaa$t tussen het
verscha##en van eigen vermogen en het verscha##en van vreemd vermogen. Hi0 baseert !ich
hierin op H>, 24 o$tober 1452, nr. 3 4(%%.
.1
9et betre$$ing tot de a#lossingsverplichting, !oals aangehaald door 2erlemans, geldt dat
de!e aansluit bi0 de eisen die het 3urgerli0$e 1etboe$ <hierna: 31= aan een geldlening stelt. &e
basis van de civielrechteli0$e $wali#icatie van een geldlening $omt terug in arti$el "A:1"41
31.
.2
&it arti$el !iet op de Pverbrui$leening*. Het arti$el omschri0#t dit begrip als een
overeen$omst op basis waarvan een parti0 een !e$ere hoeveelheid vebrui$bare goederen a#gee#t
aan en andere parti0. Hierbi0 geldt wel dat de parti0 ten behoeve waarvan de goederen !i0n
a#gegeven, gehouden is om een !el#de aantal goederen terug te geven. Arti$el "A:1.%% 31
verplicht de lener hiertoe.
an Hilten gee#t aan dat in !i0n algemeenheid $an worden ge!egd dat $redietverlening
$an worden aangemer$t als het tegen vergoeding ter beschi$$ing stellen van $apitaal aan een
ander, opdat de!e er gebrui$ van $an ma$en. Di0 verwi0st hiervoor onder andere naar an &ales
?root woordenboe$ der 6ederlandse taal.
.(
&e!e #ormulering $omt overeen met de door het HvE
,? in het arrest >egie dauphinoise < impliciet= gegeven de#initie aan het begrip $redietverlening.
Het HvE ,? !egt immers:
)*aan-ezien de betalin- van rente niet het -evol- is van de lo!tere ei-endom van het
-oed( maar een ver-oedin- vormt voor de terbeschikkin-stellin- van kapitaal aan een derde.44
5redietverlening valt dus op grond van het voorgaande en het arrest >egie dauphinoise
alleen onder de wer$ingss#eer van de 3tw-richtli0n, als de!e is aan te mer$en als een
economische activiteit en als de vergoeding die hiermee samenhangt niet voortvloeit uit het
loutere eigendom. 9et betre$$ing tot de de#initie van $redietverlening geldt dat het gaat om de
ter beschi$$ing stelling van $apitaal, maar onder de voorwaarde dat er spra$e is van een
a#lossingverplichting.
.1
@.C.E. 2erlemans, Het verlenen van uitstel van betaling tegen vergoeding als een vri0gestelde prestaties, ,r,
144(K4+4.
.2
>.@.C.1.9. 3randsma, H/bride leningen & verstrekt aan lichamen', 5luwer &eventer: 2%%(, p..(.
.(
Ibid. 9. van Hilten.
41
&e gevolgen van het vorgaande voor islamitische #inancieringsinstrumenten, worden in paragraa#
+.2 geanal/seerd.
&1(1 T.ssen!on!l.sie
&e 1et I3 2%%1 beschouwt de eigen woning als een bron van in$omen. &e voordelen uit de!e
bron worden in boJ 1 belast, maar !i0n onderworpen aan de eigenwoningregeling. &it houdt in
dat belastingplichtigen $osten $unnen a#tre$$en ten aan!ien van de eigen woning. &e #acto leidt
de eigenwoning regeling tot een verlaging van de verschuldigde In$omstenbelasting.
oor de toepassing van de eigenwoningregeling is wel vereist dat spra$e is van een ) eigen
woning*. &it houdt in dat de woning anders dan ti0deli0$ als hoo#dverbli0# ter beschi$$ing moet
staan. 6aast het 0uridisch eigendom $an oo$ het economisch eigendom tot de conclusie leiden dat
spra$e is van een eigen woning. erder is voor de a#tre$ van rente vereist dat er spra$e is van
een eigenwoningschuld. &e renten van schulden en andere $osten die samenhangen met de!e
schuld, !i0n a#tre$baar.
oor het onder de he##ing van 3-1 vallen van een activiteit is in de eerste plaats vereist
dat de activiteit als een )economische activiteit* is aan te mer$en. 9et betre$$ing tot
$redietverlening bete$ent dit dat spra$e moet !i0n van betalingen die de vergoeding vormen voor
de terbeschi$$ingstelling van $apitaal. erder volgt uit 0urisprudentie van het HvE ,? dat oo$
uitstel van betaling tegen vergoeding, als $redietverlening wordt aangemer$t. &e 'taatssecretaris
van 8inanci7n hee#t hieraan toegevoegd dat parti0en overeen moeten $omen dat het uitstel wordt
verleend voor een bepaalde periode en tegen een speci#ie$ interestpercentage.
1ordt aan de genoemde eisen voldaan, dan is spra$e van een economische activiteit
wel$e op grond van arti$el 11, lid 1, onderdeel 0, ten eerste van de 1et 23 146. van de belasting
is vri0gesteld.
42
HOOFDSTUK (
)ro#leatiek rond de #e"andeling van "et islaitis!" #ankieren in de
'ederlandse $is!ale wetgeving
(11 De eigenwoningregeling4 de $is!ale #e"andeling van #etalingen aan de $inan!ier
,en van de grootste problemen ten aan!ien van de #iscale behandeling van de eigenwoning die
met een islamitische #inancieringsoplossing < hierna: de halal-woning#inanciering= is ge$ocht,
doet !ich voor bi0 de #iscale $wali#icatie van de betalingen aan de verstre$$er van de halal-
woning#inanciering. 1orden de!e betalingen ge$wali#iceerd als )rente*, dan is het logische
gevolg dat de!e op grond van arti$el (.12% van de 1et I3 2%%1 a#tre$baar !i0n. Immers, volgens
dit arti$el vallen de $osten van schulden en geldleningen onder het ge!amenli0$ bedrag van
a#tre$bare $osten met betre$$ing tot de eigenwoning. &e a#tre$bare $osten verminderen, !oals
eerder bespro$en, de voordelen uit eigenwoning.
?eldt een andere $wali#icatie dan $omt arti$el (.12% van de 1et I3 2%%1 niet in beeld en
li0$t een aanpassing van de wet nood!a$eli0$ om de halal-woning#inanciering in de
eigenwoningregeling te laten delen. ,en andere $wali#icatie hee#t oo$ gevolgen voor de he##ing
van 3-1 en voor de he##ing van overdrachtsbelasting. erder is nog van belang wat de
overdrachtsbelasting gevolgen !i0n van het gegeven dat bi0 en$ele islamitische #inanciering-
structuren het eigendom eerst door de #inancier moet worden ver$regen, alvorens de!e aan de
$lant $an worden overgedragen.
43
#.1.1 Rente zonder -eldsch!ld% ;=; 10<0>31" en ;=; 10<8>231
Hoewel de a#tre$bare $osten ten aan!ien van de eigenwoning uitgebreid worden
bespro$en in het meergenoemde arti$el (.12% van de 1et I3 2%%1, gee#t dit arti$el geen de#initie
van het woord )rente*. &e!e de#initie $omt men oo$ niet elders in de wet tegen. In het arrest van
de Hoge >aad van 15 0uli 14.%, 363 14.%K(15 is de Hoge >aad ingegaan op de!e de#initie. In
dit arrest sloot belanghebbende een drietal contracten met een vennootschap. 3elanghebbende
was van mening dat bi0 de vaststelling van de aanslag ten onrechte geen re$ening is gehouden
met de door belanghebbende $rachtens twee van de drie contracten betaalde rente. &e inspecteur
was van mening dat spra$e was van een schi0nhandeling en dat belanghebbende in wer$eli0$heid
geen lening was aangegaan. In plaats daarvan was volgens de inspecteur slechts een bedrag bi0 de
vennootschap gestort. Het ho# $on !ich niet vinden in de mening van de inspecteur. In cassatie
oordeelde de Hoge >aad:
JJvan rente kan slechts orden -esproken indien en voor zover het ten titel van rente te
betalen bedra- ook door partijen is bedoeld als ver-oedin- voor de ter beschikkin-stellin- van
een 3 hoo,dsom4.44
Fit het voorgaande volgt dat wanneer parti0en overeen$omen dat een bedrag wordt
betaald als vergoeding voor de ter beschi$$ingstelling van een hoo#dsom, de!e vergoeding als
rente hee#t te gelden. olgens de!e interpretatie is de bedoeling die parti0en voor ogen hadden
leidend voor de rechtsgevolgen die de transactie oproept.
.+

In 363 14.6K2(1
.5
stond een soortgeli0$e casus ter discussie. Hierin $wam oo$ de vraag
op o# betalingen die betre$$ing hebben op een $oopsom, maar waaraan geen geldschuld ten
grondslag ligt, als rente $unnen $wali#iceren. &aar waar het ho# de!e vraag negatie#
beantwoordde oordeelde de Hoge >aad dat het niet aanwe!ig !i0n van een geldschuld er niet aan
in de weg staat vergoedingen die worden voldaan voor de vervroegde terbeschi$$ingstelling van
een $oopsom, als rente te behandelen. Hartman mer$t in !i0n noot behorende bi0 dit arrest op, dat
het arrest aansluit bi0 de inhoud die in 363 14.%K(15 aan het begrip rente is gegeven. erder
wi0st hi0 erop dat de Hoge >aad het woord ) hoo#dsom* tussen aanhalingste$ens hee#t geplaatst.
olgens hem gaat het niet alleen om de terbeschi$$ingstelling van een hoo#dsom uit hoo#de van
een geldlening. Hieruit volgt dat oo$ in de situaties waarin parti0en niet eJpliciet een
geldleningovereen$omst !i0n overeenge$omen, spra$e $an !i0n van de betaling van <a#tre$bare=
rente.
.+
In de!el#de !in: 8.A. Isra7l, 1etteli0$e belemmeringen bi0 het sluiten van een #iscaal vriendeli0$e Halal h/pothee$,
:+R 2%%6K11+2, Hoo#t en 9uller < 2%%4=. Anders: >.@. 5ranenborg, &e ) Halalh/pothee$* s/noniem voor
imper#ectie:, Aakblad +inanci2le Flannin-( 9aart 2%%., nummer (.
.5
H>, 1( maart 14.5.
44
&it wetende ri0st de vraag op wat de invloed hiervan is op de #iscale $wali#icatie van de
onder een islamitische #inancieringsstructuur betaalde vergoeding. Het gaat hierbi0 om de
winstopslag < mar$ up= !oals de!e door de #inancier op grond van een murabaha-contract in
re$ening brengt en de vergoeding voor het gebrui$sgenot !oals de!e door de #inancier onder een
i0ara-wa-iHtina en een diminishing mushara$a van de $oper wordt verlangd.
#.1.2. ?!rabaha en de toepassin- van de ei-enonin-re-elin-
Het murabaha- contract li0$t de meest eenvoudige manier om op een #iscaal gunstige islamitische
wi0!e een eigen woning te $open. Doals uitvoerig aan bod is ge$omen, $oopt de #inancier hierbi0
een door de $lant ge$o!en woning en ver$oopt de!e tegen een mar$ up op a#betaling door aan de
$lant. &e!e mar$ up weerspiegelt volgens islamitische geleerden de winst die aan de ban$ op
grond van het contract toe$omt en vloeit volgens hen voort uit handel.
9et betre$$ing tot de a#tre$baarheid van #inancierings$osten is de!e mar$ up het meest
interessant. &e!e $an immers worden ge!ien als de rente die de ban$ in re$ening brengt voor het
voor#inancieren van het huis. Het gaat hier weliswaar niet om een lening die samenhangt met de
eigen woning, maar vast staat dat het gaat om een vergoeding die op de $lant dru$t omdat de!e
een derde hee#t ingescha$eld om de woning te #inancieren. &aarbi0 $omt dat de vergoeding op
basis van er$ende rente-indeJen is bepaald. &e vraag ri0st in hoeverre het mogeli0$ is om de!e
vergoeding aan te mer$en als een vergoeding voor de terbeschi$$ingstelling van een hoo#dsom in
de !in van 363 14.%K(15 en de bevestiging hiervan in 363 14.6K2(1. &uideli0$ is immers dat
<her=$wali#icatie van de!e opslag tot rente essentieel is om de!e opslag als renten van schulden
die behoren tot de eigenwoningschuld, in de !in van het eerste lid van arti$el (.12% van de 1et
I3 2%%1, a#tre$baar te ma$en.
oorstanders van de!e opvatting menen dat op grond van de economische wer$eli0$heid
vast staat dat de betaalde vergoeding <in de vorm van een opslag=, als vergoeding voor de
terbeschi$$ingstelling van een hoo#dsom moet worden aangemer$t.
.6
&e gedachtegang is dat de
#inancier actie# is op de mar$t van het tegen vergoeding uit!etten van geld en dat de $lant van te
voren weet dat hi0 !ich verplicht tot het betalen van een vergoeding, wel$e samenhangt met het
#eit dat de ban$ de woning in eigendom ver$ri0gt om de!e aan de $lant door te leveren. &at
parti0en overeen$omen het contract een dergeli0$e vorm te geven, volgt en$el uit het #eit dat
parti0en overeen !i0n ge$omen dat van rente als !odanig in verband met gemoedsbe!waren wordt
geabstraheerd. oorstanders van de!e opvatting wi0!en er verder op dat de Hoge >aad, in de
arresten 363 14.%K(15 en 363 14.6K2(1, hee#t aangegeven dat oo$ waar parti0en niet eJpliciet
.6
2.a. 9. E. 'in$e , 8.A. Isra7l, C.@. Hoo#t en 6.,. 9uller
45
een geldleningovereen$omst tegen betaling van rente aangaan, er voor #iscale doeleinden spra$e
$an !i0n van de betaling van a#tre$bare rente.
&it stuit op be!waar bi0 tegenstanders van de!e opvatting.
."
&e aangehaalde argumenten
!i0n dat de murabaha als een handelscontract moeten worden ge!ien. Het doel van het contract is
een goed tegen vergoeding in andere handen te doen overgaan. &it leidt tot de conclusie dat de
vergoeding samenhangt met de overgang van het goed en niet met de terbeschi$$ingstelling van
een hoo#dsom, stellen !i0. erder wordt erop gewe!en dat parti0en niet overeen$omen dat de
vergoeding !iet op betalingen in het $ader van de terbeschi$$ingstelling van een hoo#dsom.
..

In dit licht wordt gewe!en op het arrest van de Hoge >aad van 2 0anuari 14.5
.4
waarin
belanghebbende een stu$ grond in de erenigde 'taten had ge$ocht en meende recht te hebben
op a#tre$ van rente. Het geschil betro# de vraag o# het bedrag waarmee belanghebbende de grond
had ge$ocht als geldlening was aan te mer$en. Hoewel 5ranenborg en -alal erop wi0!en dat in
het onderhavige arrest is geoordeeld dat het voorwerp van de rechtsbetre$$ing ) grond* was en
dat dit leidt tot de conclusie dat er geen geldlening aanwe!ig is, valt na le!ing van dit arrest op
dat aan het oordeel oo$ andere overwegingen ten grondslag lagen. Do was voor de weigering van
het er$ennen van een geldlening en daarmee van het niet toestaan van a#tre$ van rente, oo$
bepalend dat de grond geen bron van in$omen was. Advocaat-?eneraal < hierna: A?= 9oltma$er
mer$te in !i0n conclusie behorende bi0 dit arrest op dat de bronvraag negatie# is beantwoord
omdat de $ans dat voordelen uit de grond getro$$en !ullen worden, nihil is. Fit de #eiten $wam
nameli0$ naar voren dat de door belanghebbende aangegane transacties voor!ienbaar nadelig
waren.
4%
&it blee$ onder andere uit de omstandigheid dat belanghebbende geen belang had bi0 de
waardeontwi$$eling van de grond. olgens het ho# was de $ans te verwaarlo!en dat de waarde
daarvan tot boven het bedrag van de uitstaande schuld !ou $omen. Hieruit tre$t het ho# de
conclusie, dat belanghebbende als enige beweegreden had de wens tot veri0deling van de he##ing
van In$omstenbelasting. A#tre$ !ou volgens het ho# !odoende in stri0d $omen met doel en
stre$$ing van de wet.
In cassatie volgde de Hoge >aad het oordeel van het ho#. 2pvallend hierin is dat de
aandacht niet ging naar het al dan niet aanwe!ig !i0n van een geldlening, maar naar de eerder
aangehaalde argumenten met betre$$ing tot de bronvraag en het aldan niet ontdui$en van de wet.
."
2.a, >.@. 5ranenborg, >. -alal
..
>.@. 5ranenborg en >. -alal, Islamitisch #inancieren en de !ogenoemde eigenwoningregeling van art. (.111 van de
wet I3 2%%1. &ualiteit o# pespectie#:, ,r 2%%1K 1254, par. ..(.
.4
?epubliceerd onder 363 14.5K1%%.
90
,en overweging die in essentie vergeli0$baar is met hetgeen in 363 14..K21" is geoordeeld met betre$$ing tot de
!ogenoemde ) bodemlo!eput lening* .
46
Hieruit volgt dat het oordeel $enneli0$ niet is ingegeven door het niet aanwe!ig !i0n van een
geldschuld. Het negatie# beantwoorden van de bronvraag en de daarmee samenhangende
overweging dat het doel misbrui$ van de wet was, maa$te het dat de vraag o# een geldlening aan
de orde was niet beantwoord hoe#de te worden. Dou dit immers wel het geval !i0n geweest dan
!ou dit in stri0d !i0n geweest met hetgeen de Hoge >aad in 363 14.%K(15 had geoordeeld.
In !i0n noot behorende bi0 dit arrest gaat van &i0c$ in op <de door 5ranenborg en -alal
aangehaalde= overweging van het ho#: )) dat de-een eenheid vormende-overeenkomsten in ezen
hierop neerkomen dat het voorerp van de sch!ld !it hoo,de van de Gals lenin- aan-ed!ide-
rechtsbetrekkin- bestaat !it de -rond44. olgens hem bedoelde het ho# hiermee te !eggen dat M als
alles bi0 el$aar is opgeteld- belanghebbende !onder enige re7le verplichting het <!inlo!e=
0uridische eigendom ver$reeg.
1anneer het voorgaande in aanmer$ing wordt genomen volgt dat een murabaha-contract
de $lant in staat stelt een goed in eigendom te ver$ri0gen. ,n dat hier tegenover staat dat de $lant
betalingen dient te doen ter a#lossing van het in eigendom ver$regen goed. -egenover het
gesloten contract staat dus wel degeli0$ een re7le verplichting. an de situatie dat parti0en een
overeen$omst aangaan op basis waarvan een van de parti0en en$el deelneemt voor het met het
contract samenhangend belastingvoordeel, is geen spra$e. erder $an niet worden gesteld dat de
$lant van aanstonds duideli0$ is dat geen voordeel met het contract te behalen is. -egenover de te
betalen vergoeding staat immers dat de $lant een goed geleverd $ri0gt.
,chter is wel van belang dat de sharia vereist dat de loopti0d niet tussenti0ds aangepast
mag worden. 5ranenborg meent dat dit als een inper$ing van de beschi$$ingsmacht van de
eigenaar $an worden ge!ien.
41
&it wordt duideli0$ als naar de situatie wordt ge$e$en waarin een
belastingplichtige die !i0n woning middels een murabaha hee#t ge#inancierd, tussenti0ds besluit te
verhui!en. In dit geval is de belastingplichtige in beginsel gebonden tot het uit!itten van de
loopti0d van de murabaha. &oet de belastingplichtige dit niet dan is vereist dat bi0 vervroegde
uittreding het gehele bedrag ineens aan de #inancier ter beschi$$ing dient te worden gesteld. ,en
oplossing is dat de #inancier in !ul$e gevallen een $orting verleent die geli0$ is aan de resterende
termi0nbetalingen. ,chter geldt wel dat parti0en niet contractueel $unnen overeen$omen dat de
#inancier verplicht is om in de toe$omst de!e $orting te verlenen. olgens 5ranenborg en 'in$e
is het standpunt van de #iHh academ/, ten aan!ien van de verlening van een $orting, dat in het
contract $an worden opgenomen dat de #inancier !ich het recht voorbehoudt om in geval van
vervroegde a#lossing een $orting te verlenen. De$er is dat de!e #ormulering de rechts!e$erheid
41
5ranenborg en 'in$e, Islamitisch #inancieren- &e hahal h/pothee$ in 6ederland:, Aast-oed +iscaal Civiel,
augustus 2%%4.
47
niet ten goede $omt.
42
2pvallend is dat de het een #inancier in beginsel niet is toegestaan om een
boete op te leggen in situaties waarin de $oper niet aan !i0n betalingsverplichtingen voldoet. &it
hangt samen met het vereiste dat de pri0s vast moet staan. 2p de!e regel wordt en$el een
uit!ondering gemaa$t in de gevallen waarin de $oper wel aan de betalingsverplichtingen $an
voldoen, maar dit na laat. In dit soort gevallen wordt het opleggen van een boete goedge$eurd, op
voorwaarde dat de!e ten goede $omt aan een charitatie# doel.
4(

Het $nelpunt met betre$$ing tot de inper$ing van de beschi$$ingsmacht over de woning
$an, voor de toepassing van de eigenwoning regeling, het beste worden ge#ormuleerd als de
vraag o# men voldoende eigendom hee#t om van een eigen woning te $unnen spre$en.
Doals in paragraa# (.2.2 uitvoerig uiteen is uiteenge!et geldt voor de $wali#icatie van )eigen
woning* dat spra$e is van een voor duur!aam voor eigen gebrui$ bestemde woning. &e woning
dient de belanghebbende ter beschi$$ing te staan op grond van eigendom o# een recht van
lidmaatschap van een coLperatie. Hierbi0 geldt dat !owel het 0uridisch als het economisch
eigendom voldoen. erder dient de belastingplichtige o# !i0n partner de voordelen ten aan!ien
van de woning te genieten, dat de $osten en lasten op een van hen dru$$en en dat de
waardeverandering hen grotendeels aangaat.
9et betre$$ing tot de #inanciering met een murabaha bestaat er geen twi0#el over dat een
$oper aan dit criterium voldoet. Immers, het 0uridisch eigendom wordt ver$regen en de
waardeontwi$$eling gaan de $oper voor 1%%G aan. &e enige inper$ing is dat er $ans bestaat
4+
dat
de $oper de!e waardeontwi$$elingen niet eerder dan na het betalen van de gehele $oopsom, $an
e##ectueren. Hierbi0 is de loopti0d van het contract van belang. 1ellicht is dit de reden waarom in
de literatuur wordt geopperd dat een murabaha-contract met een loopti0d van (% 0aar niet geschi$t
is voor de ver$oop van onroerend goed.
45
,chter wordt oo$ geopperd dat het murabaha-conctract,
op basis van de huidige stand van de 6ederlandse wetgeving al $an worden ge;ntroduceerd in
6ederland.
46

#.1.3. De ijara-a-i@tina
42
Ibid. 5ranenborg en 'in$e < 2%%4=.
4(
2n0uist is echter het door 5ranenborg ingenomen standpunt dat de #inancier de $oper $an verplichten tot het
betalen van de !a$at. &e !a$at is een uit het geloo# voortvloeiende verplichting. @ersonen onderling $unnen el$aar
niet voor eigen belangen verplichtingen tot het na$omen van de!e verplichting. &aarbi0 $omt dat 5ranenborg naar de
!a$at-al-#itr verwi0st. &e!e $an al helemaal geen toepassing vinden in de!e situatie omdat de!e !iet op een lump sum
bedrag wel$e een moslim verplicht is te betalen aan het einde van de ramadan, !odat de!e ten goede $an $omen aan
voeding van de armen.
4+
@arti0en $unnen immers overeen $omen dat indien de $oper besluit te verhui!en, er naar een redeli0$e oplossing
ge!ocht !al worden.
45
5ranenborg en 'in$e, Islamitisch #inancieren, de halal h/pothee$ in 6ederland, Aast-oed +iscaal Civiel, augustus
2%%4, ) opinie 5ranenborg*.
46
C.@. Hoo#t, 6.,. 9uller, 'haria con#orme woning#inanciering onstluierd, :F=R( (%-%.-2%%..
48
&e voor de eigenwoningregeling relevante $enmer$en van een i0ara-wa-iHtina !i0n dat de
maandeli0$se termi0nen die de $oper aan de #inancier verschuldigd is bestaan uit: de terugbetaling
van de hoo#dsom, rente, huur, ver!e$eringspremies en eventuele verschuldigde belastingen.
4"
erder is relevant dat het 0uridisch eigendom bi0 de #inancier bli0#t en dat parti0en overeen $unnen
$omen dat de $oper de #inancier een vergoeding gee#t voor de door de #inancier <islamitisch
ge!ien= verschuldigde onderhouds$osten. Het belangri0$ste $enmer$ is echter dat de!e vorm
vergeli0$baar is met de conventionele huur$oop.
4.
&e #iscale #acilitering van de i0ara-wa-iHtina hee#t betre$$ing op de vraag o# en in
hoeverre de periodie$e betalingen a#tre$baar !i0n als $osten die samenhangen met de #inanciering
van de eigenwoning. Het gaat met andere woorden om de vraag o# spra$e is van renten van
schulden die samenhangen met de #inanciering van de eigen woning. oordat de!e vraag
beantwoordt behoe#t te worden is eerst van belang dat de toegang tot de eigenwoning regeling
ver!e$erd is. 2mdat het 0uridisch eigendom bi0 de #inancier verbli0#t, is hiervoor vereist dat de
$oper voldoende economisch eigendom hee#t. oor het hebben van voldoende economisch
eigendom is vereist dat de $oper het genot van de woning hee#t en bevoegd is om over de woning
te beschi$$en.
44
erder is hiervoor van belang dat de staatssecretaris in !i0n besluit van 12
september 2%%.
1%%
hee#t aangegeven dat economisch eigendom niets anders is, dan de 0uridische
eigendom !onder levering van de onroerende !aa$. Het gaat !odoende om het hebben van het
volledig gebrui$srecht met betre$$ing tot de woning.
1%1
1el geldt dat de staatssecretaris oo$ hee#t
aangegeven dat een van de $ernpunten van de eigenwoningregeling is, dat de $oper een belang
van tenminste 5%G bi0 de waardeontwi$$eling van de woning moet hebben. 2nder
waardeontwi$$eling verstaat de staatsecretaris het verschil tussen de waarde in het economisch
ver$eer op het moment van aan$oop en de waarde op het moment van doorver$oop.
1anneer de i0ara-wa-iHtina in het licht van het voorgaande wordt be$e$en, wordt
duideli0$ dat de $oper voldoet aan het hebben van een volledig gebrui$srecht, maar dat niet direct
duideli0$ is o# de waardeontwi$$eling van de woning hem grotendeels aangaat. 1anneer parti0en
overeen$omen dat de #inancier voora# , middels een !ogenoemde wa*d, een!i0dig beloo#t de
woning in de toe$omst te !ullen leveren, gee#t dat de $oper echter wel de mogeli0$heid om de
waardemutaties van de woning in de toe$omst te e##ectueren. &it is dan oo$ het grote verschil
4"
ergeli0$: >.@. 5ranen en 9.E. 'in$e < 2%%4=
4.
E.8.H. van den 3elt, Islamitisch #inancieren: een anal/se vanuit &63 en A89, Aakblad +inanci2le Flannin-(
0uliKaugustus 2%%., nummer "K..
44
>.@. 5ranenborg, 9.E. 'in$e, -he diminishing mushara$a: groeiend eigendom als islamitisch perspectie#: :,r(
2%%4K""%.
1%%
363 2%%.K265
1%1
In geli0$e !in: C.@. Hoo#t en 6.,. 9uller < 2%%.=, >.@. 5ranenborg en 9.E. 'in$e < 2%%4=.
49
met )gewone* huur. 3i0 huur geldt dat de waardeontwi$$elingen de huurder in het geheel niet
aangaan.
Aangenomen dat de $oper inderdaad over voldoende economisch eigendom beschi$t
geldt wel dat alleen de rentecomponent uit de periodie$e betalingen a#tre$baar is, als a#tre$bare
$osten eigenwoning in de !in van arti$el (.12% van de 1et I3 2%%1. &e componenten die !ien op
de terugbetaling van de $oopsom en eventueel doorbere$ende belastingen en andere $osten
$unnen dus niet in a#tre$ worden gebracht.
Isra7l en 'in$e stellen verder dat indien de interpretatie van rente !oals de!e uit 363
14.%K(15 en 363 14.6K2(1 volgt correct is, dit oo$ tot een #iscaal ge#aciliteerde
woning#inanciering in de vorm van de i0ara wa-iHtina leidt. In dit geval is het standpunt dat het
deel van de vergoeding dat betre$$ing hee#t op de terbeschi$$ingstelling van het $apitaal <de
rentecomponent= a#tre$baar is. olgens Isra7l is het gerechtvaardigd om het deel dat is betaald als
vergoeding voor de #inanciering van het huis als a#tre$bare $osten aan te mer$en.
1%2
'in$e meent
dat de i0ara-wa-iHtina niets anders is dan een vorm van $redietverstre$$ing. Di0 $omt tot de
conclusie dat op grond van de economische wer$eli0$heid, de i0ara-wa-iHtina het $ara$ter hee#t
van een conventionele #inancieringsvorm, voor de #inanciering van de eigen woning.
1%(

Doals eerder is aangeven geldt nameli0$ dat de i0ara-wa-iHtina $enmer$en vertoont van de
conventionele huur$oop. &e!e #inancieringsvorm is thans neergelegd in arti$el "A:15"6h 31.
Het eerste lid van dit arti$el de#inieert huur$oop als: 34koop en verkoop op a,betalin-( aarbij
partijen overeenkomen( dat de verkochte zaak niet door enkele a,leverin- in ei-endom over-aat(
maar pas door verv!llin- van de opschortende vooraarde van de al-ehele betalin- van at
door koper !it hoo,de van de koopovereenkomst versch!ldi-d is44. 3i0 huur$oop gaat het er met
andere woorden om dat een goed pas 0uridisch wordt a#geleverd als de laatste termi0nbetaling is
voldaan. &aarbi0 $omt dat het tweede lid van arti$el "A: 15"6 31 hieraan toevoegt dat: 34 )lle
overeenkomsten( elke dezel,de strekkin- hebben( hetzij als h!!r en verh!!r( hetzij onder andere
vorm o, andere benamin- aan-e-aan( orden als h!!rkoop aan-emerkt44.
&it lid bevestigt de gedachte dat de i0ara-wa-iHtina als huur$oop $an worden aangemer$t. &e
i0ara-wa-iHtina is immers een overeen$omt met een huur en ver$oop element en hee#t de!el#de
stre$$ing als huur$oop, nameli0$: de $oper pas na de laatste termi0nbetaling in staat stellen
0uridisch over een goed te beschi$$en. 3ovendien gee#t dit lid aan dat een overeen$omst niet de
naam ) huur$oop* hoe#t te dragen om als huur$oop te worden aangemer$t.
102
8.A. Isra7l, 1etteli0$e belemmeringen bi0 het sluiten van een #iscaal vriendeli0$e Halal h/pothee$, :+R
2%%6K11+2.
1%(
>.@. 5ranenborg en 9.E. 'in$e, -he diminishing mushara$a: groeiend eigendom als islamitisch perspectie#: :,r,
2%%4K""%
50
Hieruit volgt dat de vergoeding die door de #inancier in re$ening wordt gebracht oo$
!onder 363 14.%K(15 en 363 14.5K2(1 a#tre$baar is. &e staatsecretaris hee#t in !i0n besluit van
1( november 2%%6, 363 2%%"K2( immers aangegeven dat rente dat terug $omt in dit soort
contracten a#tre$baar is. Hi0 gee#t aan dat de!e uit de betalingen moet worden herleid.
Hoewel dit tot een #iscaal gunstige vorm van islamitisch woning#inanciering $an leiden,
!i0n er oo$ hier probleempunten te onder$ennen. 6aast de problematie$ met betre$$ing tot de
aanwe!igheid van voldoende eigendom en de $wali#icatie van de structuur en de vergoedingen, is
de invloed van de -i0deli0$e 1et >egeling Huur$oop 2nroerend ?oed <hierna: -1>H2?=
nameli0$ oo$ belang.
1%+
&it hangt samen met een eventuele $wali#icatie van de i0ara-wa-iHtina
als huur$oop. &e -1>H2? is in 14"( ingevoerd om burgers te beschermen tegen
huis0esmel$ers in de gevallen van huur$ooptransacties. Hiertoe is in arti$el 2, derde lid,
-1>H2? geregeld dat de notaris verplicht is om in de huur$oopa$te op te nemen wel$ deel van
de betalen som rente is en wel$ deel a#lossing. &e!e eJpliciete opname van rente suggereert dat
er rente betaald !al worden en dat parti0en dit oo$ daadwer$eli0$ overeen$omen. &it maa$t
huur$oop geen aanvaardbaar islamitische eigenwoning #inancieringsoplossing. @arti0en !ouden
dan immers contractueel moeten overeen$omen dat er een transactie tot stand !al $omen waarin
een van de parti0en verplicht is rentebetalingen te doen aan de ander.
,en oplossing is om het derde lid van arti$el 2 van de -1>H2? !odanig aan te passen
dat de notaris niet verplicht wordt om de rente eJpliciet en als !odanig op te nemen. Immers, het
betalen van een vergoeding voor de levering van een goed o# dienst is niet verboden in de islam.
&e $oran $eurt, !oals in het tweede hoo#dstu$ uitgebreid is bespro$en, handel eJpliciet goed. 3i0
de!e aanpassing $an aansluiting worden ge!ocht bi0 het door Isra7l gedane voorstel.
&it arti$ellid !egt thans dat de notaris verplicht is in de a$te tenminste te vermelden:
a. elk deel van de te betalen termijnen tot a,lossin- van de h!!rkoopsom strekt en elk
deel strekt tot betalin- van de versch!ldi-de renteH
b. de data( aarop de h!!rkoper de versch!ldi-de bedra-en dient te betalen.
Isra7l stelt voor de!e onderdelen te veranderen in:
a. elk deel van de te betalen termijnen tot de a,lossin- van de h!!rkoopsom strekt%
b. en elk deel strekt tot de ver-oedin- van de door de -eldverstrekker verrichte diensten.
#.1.#.De a,nemende m!sharaka & the diminishin- m!sharaka'
1%+
8.A. Isra7l, 1etteli0$e belemmeringen bi0 het sluiten van een #iscaal vriendeli0$e )halal h/pothee$*, :eekblad
+iscaalrecht( 2%%6K11+2.
51
&e #inanciering in de vorm van de a#nemende mushara$a is iets compleJer dan de hiervoor
bespro$en I0ara wa iHtina. Doals bespro$en in paragraa# 2.6.1 gaat het bi0 de!e #inancieringsvorm
om de ge!amenli0$e aan$oop van een woning door de <uiteindeli0$e= $oper en de #inancier. &e!e
aan$oop geschiedt !odanig dat de $oper het eigendom over de woning $ri0gt overeen$omstig de
geldmiddelen die hi0 ter beschi$$ing hee#t. &e!e #inancieringsvorm is vergeli0$baar met het
begin 0aren negentig in 6ederland ge;ntroduceerde ) groeiend eigendom*.
1%5
Doals #iguur 2 uit paragraa# 2.6.1 laat !ien stromen er twee geldstromen van de $oper
naar de #inancier, de ban$. &e ene geldstroom !iet op de betalingen voor het gebrui$ van het
percentage eigendom dat de #inancier hee#t. &e andere geldstroom !iet op de betalingen die de
$oper doet ten einde het eigen eigendom, ten $oste van het eigendom van de #inancier, te
vergroten. ,en #iscaal gunstige #inanciering in de vorm van de a#nemende mushara$a $an
mogeli0$ worden gemaa$t door de periodie$e betalingen voor het gebrui$ van het deel van het
eigendom van de #inancier , a#tre$baar te ma$en. Hiertoe is een wi0!iging van arti$el (.12% van
de 1et I3 2%%1 nood!a$eli0$ als bli0$t dat de vergoeding voor het gebrui$ niet als vergoeding
voor het ter beschi$$ing stellen van een hoo#dsom in de !in van 363 14.%K(15, $an worden
aangemer$t. &it ligt niet voor de hand omdat parti0en weliswaar de bedoeling hebben
#inanciering van het huis tot stand te brengen <de #inancier wil en$el #inancieren en wil geen
andere rechten ten aan!ien van de huis=, maar !ichtbaar wordt dat de betaalde vergoeding op het
gebrui$ van het deel van het eigendom van de #inancier !iet. &e!e vergoeding is hiermee dus
eerder aan te mer$en als huur, dan als vergoeding voor de terbeschi$$ingstelling van een
hoo#dsom.
&aarbi0 $omt dat, netals bi0 de i0ara-wa-iHtina, de toegang tot de eigenwoningregeling een
probleempunt vormt. &e $ern van de diminishing mushara$a $omt er nameli0$ op neer dat de
#inancier !ich het 0uridisch eigendom voorbehoudt, !odat de $oper alleen toegang hee#t tot de
eigenwoning regeling indien spra$e is van voldoende economisch eigendom. In bespro$en
besluit van + maart 1444 wi0st de staatssecretaris erop dat eigendom, gebrui$ en genot samen
moeten vallen. 2o$ is hi0 ingegaan op de in de pra$ti0$ voor$omende #inancieringsstructuren die
tussen huur en $oop in !itten. 2m dit in soort gevallen van voldoende economisch eigendom te
$unnen spre$en, is volgens hem vereist dat de $operK bewoner op el$ moment vana# de aan$oop
van de woning een belang hee#t van tenminste 5%G bi0 de waardeontwi$$eling van de woning,
!owel positie# als negatie#.
1%5
Die hiervoor: &.A. Albregtse en 5.A.3. Cornelisse, -ussenvormen van $oop en huur van woningen #iscaal be!ien,
:,r( 144(K55% en >.@. 5ranenborg en 9.E. 'in$e ,-he diminising mushara$a: groeiend eigendom als islamitisch
perspectie#: :,r( 2%%4K""%.
52
3i0 de diminishing mushara$a geldt echter dat de #inancier !ich oo$ het economisch
eigendom voorbehoudt van het percentage eigendom dat de $oper <nog= niet hee#t
overgenomen.
1%6
Concreet houdt dit in dat de $oper alleen dan voldoende economisch eigendom
hee#t, als hi0 vana# het aangaan van het contract voldoende middelen hee#t om een belang van
tenminste 5%G te ver$ri0gen. &it $omt er dus op neer dat de $oper 5%G van de $oopsom als
eigen middelen beschi$baar moet hebben. &oet de $oper dit niet dan $an pas aan het 5%G-
criterium worden voldaan als de $oper door middel van het in parten uitbreiden van het
eigendom, wel belang hee#t bi0 5%G bi0 de waardeontwi$$eling van de woning.
#.1.". Aereiste etsijzi-in-en in ,iscale et-evin- indien h!idi-e stand van et en
j!rispr!dentie -een soelaas bieden
3iedt de huidige stand van wet en 0urisprudentie niet voldoende aan$nopingspunten voor het
#aciliteren van halal woning#inanciering, dan !i0n aanpassingen in de #iscale wet vereist. &e!e
wetteli0$e aanpassingen moeten het dan mogeli0$ ma$en om de onder een islamitisch
#inancieringproduct gedane vergoedingen als a#tre$bare $osten in de !in van arti$el (.12% van de
1et I3 2%%1 aan te mer$en.
9et betre$$ing tot de murabaha bete$ent dit dat de winstopslag door de wetgever moet
worden geaccepteerd als a#tre$bare $osten ten aan!ien van de eigen woning. ,en wi0!ing in
arti$el (.12% van de wet I3 2%%1 is hiervoor nood!a$eli0$. Aan het eerste lid van arti$el (.12%
van de!e wet dient dan een onderdeel b te worden toegevoegd dat als volgt $an luiden:
))en betalin-en in het kader van een alternatieve ,inancierin-sovereenkomst44.
Aan arti$el (.12% moet vervolgens een eJtra lid worden toegevoegd waarin de term ) alternatieve
#inancieringsovereen$omst* wordt gede#inieerd. &e!e de#initie moet van!el#spre$end !odanig
!i0n dat een murabaha contract hieronder valt. 2o$ moet met de #iscale wetgever
overeenstemming worden berei$t over de wi0!e waarop de winstopslag wordt bepaald. Hierbi0
li0$t aansluiting bi0 de actuele rentestand voor de hand te liggen.
oor de i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a dient de de#initie van de term
)alternatieve #inancieringsovereen$omst* oo$ !odanig te worden ge#ormuleerd dat de!e vormen
er oo$ onder vallen.
1%"
3i0 de i0ara-wa-iHtina is dit alleen nodig als de!e vorm niet als huur$oop
wordt aangemer$t. 1ordt de!e vorm wel als huur$oop aangemer$t, dan is alleen een wi0!iging in
de -1>H2? vereist.
1%6
>.@. 5ranenborg en 9.E. 'in$e, -he diminishing mushara$a: groeiend eigendom als islamitisch perspectie#: :,r
2%%4K""%.
1%"
ergeli0$ arti$el +" van de 3ritse 8inance act 2%%5.
53
(12 De "e$$ing van ;T>
#.2.1. 9redietverlenin- en !itstel van betalin-
oor het onder de he##ing van 3-1 vallen van een activiteit is in de eerste plaats vereist dat de
activiteit als een ) economische activiteit* is aan te mer$en. 9et betre$$ing tot $redietverlening
bete$ent dit dat spra$e moet !i0n van betalingen die de vergoeding vormen voor de
terbeschi$$ingstelling van $apitaal. 1el is vereist dat de economische activiteit door een
ondernemer onder be!warende titel wordt verricht. Hier is spra$e van als er een rechtstree$s en
onmiddelli0$ verband bestaat tussen de levering en de ver$regen tegenprestatie.
1%.
1ordt aan de genoemde eisen voldaan, dan is spra$e van een economische activiteit
wel$e op grond van arti$el 11, lid 1, onderdeel 0, ten eerste van de 1et 23 146., van de
belasting is vri0gesteld. erder volgt uit het arrest van het arrest 9u/s B &e 1inter, dat oo$ de
vergoeding die in re$ening wordt gebracht voor het verlenen van uistel van betaling als een
vergoeding voor $redietverlening moet worden aangemer$t. In !i0n besluit van (% 0uni 144",
34"K156" < hierna: &e regeling in!a$e $redietverlening= is de staatssecretaris van #inanci7n
ingegaan op het arrest 9u/s B &e 1inter. Hierin hee#t hi0 onder andere het standpunt ingenomen
dat het volgens hem moet gaan om een door de leverancier o# dienstverrichter tegen vergoeding
van rente verleend uitstel van betaling. &e eis om eJpliciet op te nemen dat rente aanwe!ig is en
dat parti0en overeen $omen dat de!e betaald !al worden, gaat echter in tegen het islamitische
verbod op riba.
&e verlening van $rediet in de vorm van een geldlening $omt in de islamitische leer niet
terug. ?eld hee#t in de islam nameli0$ geen intrinsie$e waarde !odat het nooit het onderwerp van
een overeen$omst $an !i0n. ?eld hee#t in dit gedachtegoed alleen de #unctie van een middel dat
handel tot stand brengt, maar $an daar nooit !el# het onderwerp van !i0n.
In het licht hiervan wordt in het hiernavolgende aandacht besteedt aan de islamitische
#inancieringsvormen, murabaha, i0ara-wa-iHtina en diminishing mushara$a. Hiertoe !al eerst $ort
worden ingegaan op het btw-begrip ) levering van een goed*.
#.2.2. De macht om als ei-enaar over een -oed te beschikken
Als economische activiteit hee#t oo$ te gelden de levering van goederen. 1at onder een levering
van goederen in de !in van de 3tw-richtli0n moet worden verstaan is in arti$el 1+ van de!e
1%.
HvE ,? <CoLperatieve aardappelbewaarplaats=.
54
richtli0n opgenomen. Het eerste lid van dit arti$el schri0#t voor dat hiervoor vereist is dat er
spra$e is van een overdracht o# overgang van de macht om als eigenaar over een lichameli0$e
!aa$ te beschi$$en. &e!e richtli0nbepaling $omt terug in arti$el (, lid 1 onderdeel a, van de 1et
23 146.. Fit 0urisprudentie van het HvE ,? bli0$t dat vier elementen van belang !i0n voor het
!i0n van een levering. Het gaat hierbi0 om de eis dat het goed #eiteli0$ aan de $oper ter
beschi$$ing wordt gesteld, dat de $oper op enig moment het 0uridisch eigendom over het goed
ver$ri0gt en dat aan hem de volmacht wordt verleend om de overdracht te bewer$stelligen. -en
slotte gee#t het HvE ,? aan dat de waardeveranderingen voor re$ening en risico van de $oper
moeten $omen.
1%4
2m te voor$omen dat de 0uridische vorm van #inanciering invloed hee#t op de belastbaarheid van
een goed, is in onderdeel b van het eerste lid van arti$el ( opgenomen dat oo$ de a#gi#te van
goederen ingevolge een overeen$omst van huur$oop, als de levering van een goed $wali#iceert.
&it wordt door de staatssecretaris in !i0n besluit van 25 0anuari 2%%", 6-8>K266 bevestigd. &e
staatssecretaris neemt hierin het standpunt in dat indien een ob0ect uiterli0$ bi0 de betaling van de
laatste termi0n in eigendom overgaat, er spra$e is van huur$oop.
#.2.3. ;t en m!rabaha
6aar 6ederlands civiel recht gaat het eigendom bi0 de ver$oop op a#betaling direct over naar de
$oper. &it volgt uit arti$el "A:15"6 31. Aange!ien de macht om als eigenaar over het goed te
beschi$$en 0uridisch ge!ien direct over gaat, geldt dat de ver$oop op a#betaling oo$ onder het
berei$ van arti$el (, lid 1, onderdeel a van de 1et 23 146. valt. Hieruit volgt dat oo$ de
levering van een goed in de vorm van een murabaha als een levering in de !in van de!e
wetsbepaling $wali#iceert. Immers, bi0 de murabaha geldt dat de ver$opende parti0 de $opende
parti0 direct in staat stelt om over het ver$ochte als eigenaar te beschi$$en. 3ovendien gaat het
0uridisch eigendom direct over naar de $opende parti0.
&e btw-gevolgen van goederen die op basis van een murabaha in eigendom worden
overgedragen, !i0n a#han$eli0$ van het soort goed dat wordt geleverd. Is spra$e van een
onroerend goed, dan geldt dat de levering in beginsel van 3-1 is vri0gesteld.
11%
&it volgt uit
arti$el 11, lid 1, onderdeel a van de wet.
111
In dit geval is de ver$ri0ger overdrachtsbelasting
verschuldigd !i0n.
112
1%4
9.1.C. 'olt/si$, 2ver de macht om als eigenaar over een goed te beschi$$en, +or,aitair, 2%%.K155
11%
,en groot probleempunt hierin is dat de $oop en ver$oop op a#betaling op grond van arti$el "A:15"6 31, lid +,
onderdeel a, niet op onroerende !a$en betre$$ing $an hebben.
111
&e precie!e btw-gevolgen !i0n a#han$eli0$ van de vraag o# spra$e is van een nieuw onroerend goed. Is als hier
spra$e van is, dan is de levering wel met btw belast.
112
&e vri0stelling van arti$el 15, lid 1, onderdeel a, 1et 3> !al dan immers niet van toepassing !i0n.
55
3etre#t het op basis van een murabaha ver$ochte goed een roerend goed, dan vormt dit
een btw-belaste levering. In de!e situatie !al het arrest 9u/s B &e 1inter van het HvE ,? een
rol gaan spelen. 2nder een murabaha geldt immers dat parti0en met het oog op het riba-verbod
overeen $omen dat een parti0 <de #inancier= een goed $oopt om de!e vervolgens direct door te
leveren aan de andere parti0 <de $oper=. @arti0en $omen verder overeen dat de $ooppri0s in
termi0nen wordt betaald. Het meest belangri0$e $enmer$ van de murabaha voor btw-he##ing is dat
de $ooppri0s wordt verhoogd met een opslag. &e!e opslag $wali#iceert op basis van islamitische
uitgangspunten als een winstopslag.
In de >egeling in!a$e $redietverlening is de staatsecretaris van #inanci7n ingegaan op de
$wali#icatie van uistel van betaling als vri0gestelde activiteit. Hierin bevestigde hi0 dat het gaat
om de situatie waarin de $ooppri0s in termi0nen wordt betaald nadat de ver$ochte !aa$ aan de
$oper ter beschi$$ing is gesteld. erder mer$t hi0 op dat de rente die de ver$oper aan de $oper,
als gevolg van de ge$o!en betalingswi0!e in re$ening brengt, als een vri0gestelde vergoeding
voor $redietverlening wordt aangemer$t. Hi0 stelt wel de eis dat de!e rente a#!onderli0$ in
re$ening wordt gebracht. &e!e eis bete$ent volgens hem niet dat vereist is dat er naast de
overeen$omst tot levering oo$ een $redietverleningovereen$omst wordt gesloten om tot
vri0gestelde $redietverlening te $omen. olgens hem !al in !i0n algemeenheid spra$e !i0n van
door de leverancier verleend uitstel tot betaling: 34 anneer bijvoorbeeld een overeenkomst tot
leverin- van -oederen KKn o, meer speci,ieke bepalin-en bevat die de koper een krediet,aciliteit
bieden en precies de vooraarden vermelden aaronder het krediet ordt verleend( met inbe-rip
van het rentepercenta-e.44
Het voorgaande $omt erop neer dat de vergoeding die de #inancier als opslag boven op de
contantpri0s vraagt, niet als een vergoeding voor verleend uitstel van betaling wordt aangemer$t.
@arti0en $omen nameli0$ niet overeen dat het uitstel als een a#!onderli0$e dienst is aan te mer$en.
&e totale $oopsom inclusie# opslag wordt aan het begin van het contract vastgesteld en
vervolgens verdeeld in het relevante aantal termi0nen. Hoewel de opslag aan de hand van een
er$ende rente-indeJ wordt overeenge$omen, wordt de!e niet als rente in de overeen$omt
vermeld. @arti0en mogen immers niet overeen$omen dat het te betalen bedrag samenhangt met
het verleend uistel. &e eis dat parti0en wel moeten onder$ennen dat er rente betaald !al worden
als vergoeding voor de verlening van uistel van betaling hee#t derhalve de!el#de belemmerende
wer$ing als het eerder bespro$en arti$el 2, derde lid, -1>H2?.
&e vormgeving van een murabaha hee#t dus tot gevolg dat oo$ de opslag !oals de!e door
een #inancier aan de $oper in re$ening breng, tot de maatsta# van btw-he##ing wordt gere$end. &e
#inancier moet dus oo$ over dit deel van de vergoeding 3-1 a#dragen. &it volgt uit het eerste lid
56
van arti$el . van de 1et 23 146. in combinatie met het tweede lid. Het eerste lid schri0#t voor
dat de belasting wordt geven over de vergoeding. Het tweede lid schri0#t voor dat de!e
vergoeding wordt gesteld op het totale bedrag dat voor de levering o# dienst in re$ening wordt
gebracht. Het totale bedrag bi0 een murabaha is het bedrag inclusie# opslag. &e opslag is immers
niet te identi#iceren als een vergoeding voor verleend uistel van betaling, !odat de!e niet als een
vergoeding voor vri0gestelde $redietverlening $an worden aangemer$t.
#.2.#. ;t en I6ara-a-i@tina en diminishin- m!sharaka
&e 3-1 gevolgen voor een i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a !i0n a#han$eli0$ van de
vraag o# de!e twee #inancieringsvormen als een vorm van huur$oop $unnen worden aangemer$t.
Is dit het geval dan $omt arti$el (, lid 1, onderdeel b, van de wet 23 146. in beeld en wordt de
a#gi#te van goederen onder een !odanig contract aangemer$t als de levering van een goed. &e!e
a#gi#te van goederen valt dan als !odanig onder de btw-he##ing.
an de i0ara-wa-iHtina is aannemeli0$ dat de!e als huur$oop is aan te mer$en. &e!e vorm
vertoont voldoende $enmer$en van huur$oop in de !in van arti$el "A:15"6 31. Do gaat bi0 de
i0ara-wa-iHtina het eigendom oo$ pas na de betaling van de laatste termi0n over op de $oper. &e
staatssecretaris neemt in !i0n besluit van 25 0anuari 2%%", 6-8>K266 oo$ het standpunt in dat
indien een ob0ect uiterli0$ bi0 de betaling van de laatste termi0n in eigendom overgaat, er spra$e is
van huur$oop.
erder vereist het tweede lid van arti$el "A:15"6 31 niet dat een contract onder de
benaming ) huur$oop* moet worden aangegaan om als huur$oop te $wali#iceren. ereist is alleen
dat het de!el#de stre$$ing hee#t. olgens ,ttema volgt hieruit dat alle overeen$omsten die
de!el#de stre$$ing hebben, maar als huur en verhuur o# onder een andere vorm o# andere
benaming worden aangegaan, op grond van dit arti$el als huur$oop worden aangemer$t.
11(
,erder is opgemer$t dat de #iguur van de diminishing mushara$a vergeli0$baar is met )
groeiend eigendom*. &e #inancieringsvorm groeiend eigendom is begin 0aren negentig in
op$omst ge$omen en !at tussen $oop en huur in. Hierbi0 $ocht, net als dat bi0 de diminishing
mushara$a, de $operKbewoner een goed in parten, !odat het eigendomsrecht na een bepaalde
periode naar 1%%G groeide. 6etals bi0 de diminishing mushara$a was het oo$ hier de bedoeling
dat de bewoner na een bepaalde periode het 0uridisch eigendom ver$ri0gt. 3lommersK an der
11(
C.9. ,ttema, digitaal commentaar behorende bi0 arti$el (, lid 1,van de wet 23 146.:
http:KKwww.nd#r.nlKlin$K1%.+" (.1KcommentaarK(.
57
@aardt !i0n van mening dat de #iguur van groeiend eigendom als een vorm van huur$oop in de !in
van arti$el (, lid 1, onderdeel b, van de wet 23 146. $an worden ge!ien.
11+
1ordt aangenomen dat de i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a inderdaad als
huur$oop $wali#iceren dan $omt arti$el (, lid 1, onderdeel b van de 1et 23 1%46. in beeld.
&e a#gi#te van een goed in de vorm van een i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a wordt
dan aangemer$t als een belaste levering van een goed. &e maatsta# van he##ing, !oals bere$end
op grond van arti$el ., lid 1 en 2, vereist dat het totaalbedrag van de in re$ening te brengen
termi0nen aan de he##ing van 3-1 wordt onderworpen.
In de >egeling in!a$e $redietverlening is goedge$eurd dat het in huur$ooptermi0nen
begrepen rente-element onder voorwaarden niet tot de maatsta# van he##ing wordt gere$end.
&e!e voorwaarden !i0n identie$ aan die wel wel$e aan de $oop op a#betaling worden gesteld. &e
problemen die !ich dus ten aan!ien van de murabaha voordoen, doen !ich oo$ voor ten aan!ien
van de i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a. 2o$ bi0 de!e twee islamitische
#inancieringsvormen geldt dat de eis van het a#!onderli0$ in re$ening brengen van rente
be!waarli0$ is. &e in re$eninggebrachte vergoeding hangt bi0 de!e vormen daarom samen met het
gebrui$ van de a#gegeven goederen. ,en eventueel rente-element !it !odoende in de pri0s
verdisconteerd.
In paragraa# 5.2.2. worden de voorgaande problemen aan de hand van voorbeelden
toegelicht en worden de door de 3ritse wetgever ingevoerde oplossingen bespro$en.
#.2.". +iscale ne!traliteit en islamitisch ,inancierin-sinstr!menten
Het is de vraag o# het voorgaande in het licht van de btw-richli0n gerechtvaardigd is. Immers, het
gaat in beide gevallen om het !el#deQ een vergoeding voor voor#inanciering. Interessant hierin is
dat de ,uropese Commissie <,C= in haar consultation paper voor de modernisering van 3-1 op
het gebied van #inanci7le diensten, oo$ aandacht hee#t besteed aan islamitische
#inancieringsinstrumenten.
115
&e ,C vroeg !ich oo$ a# o# het vanuit het oogpunt van geli0$e
behandeling !o !ou moeten !i0n dat oo$ islamitische #inancieringsstructuren onder de vri0stelling
voor $redietverlening vielen.
11+
E.H. 3lommers en >.6.?. van der @aardt, 3-1, overdrachtsbelasting en onroerende !a$en, 1,5A Fitgeveri0,
Amsterdam:1444, p.11%
115
,urepean Commission, &irectorate general, -aJation and customs Fnion, Indirect -aJation and taJ
administration, at and other turnover taJes, Cons!ltation Faper on modernisin- Aal!e )dded $ax obli-ations ,or
,inancial services and ins!rances. -e vinden op:
http+//ec,e"ropa,e"/ta-ation.c"#to(#/re#o"rce#/doc"(ent#/co((on/con#"ltation#/ta-/(ode
rni#ing.VA/.en,pd0 p,5
58
Hoewel de ,C niet inhoudeli0$ op de!e problematie$ is ingegaan, is het aannemeli0$ dat
de!e verschillende behandeling in stri0d is met de 0urisprudentie van het HvE ,?. Het gaat hierbi0
om de 0urisprudentie met betre$$ing tot het beginsel van de #iscale neutraliteit. &it beginsel
vereist immers dat alle economische activiteiten die met el$aar in concurrentie staan, uit het
oogpunt van btw-he##ing, op geli0$e wi0!e dienen te worden behandeld. &it bete$ent dat
soortgeli0$e prestaties aan een uni#orm btw-tarie# dienen te worden onderworpen. 3i0
islamitische #inancieringstructuren !ou dus de vergoeding die in re$ening wordt gebracht als
vergoeding die in de plaats $omt van rente, van 3-1 vri0gesteld moeten !i0n om recht te doen
aan dit beginsel.
&e andere $ant van het verhaal is dat vri0stellingen volgens het HvE eng en stri$t moeten
worden toegepast. &it bete$ent dat de!e stri$te en enge uitleg een rechtvaardiging $an !i0n voor
het buiten de vri0stelling vallen van islamitische #inanci7le structuren. ri0stellingen vormen
immers een uit!onderli0$ op de hoo#dregel dat alle economische activiteiten die tegen vergoeding
worden geleverd, onder de rei$wi0dte van btw-he##ing vallen. ,chter staat hier tegenover dat in
de 0urisprudentie van het HvE ,? de enge en stri$te uitleg steeds ten voordele van het beginsel
van de #iscale neutraliteit hee#t moeten wi0$en.
116
(1&1 De overdra!"ts#elasting
2p grond van arti$el 1 van de 1et 3> wordt onder de naam ) overdrachtsbelasting* een
belasting geheven ter !a$e van onder andere de ver$ri0ging van in 6ederland gelegen onroerende
!a$en. -er voor$oming van misbrui$situaties geldt dat op grond van arti$el 2, lid 2, van de 1et
3>, onder ver$ri0ging oo$ de ver$ri0ging van economisch eigendom wordt verstaan. olgens
de 9emorie van -oelichting gaat het om het economisch belang bi0 een onroerende !aa$ o# een
recht waaraan !o*n !aa$ is onderworpen, !onder dat degene die dat belang hee#t eigenaar o#
beper$t gerechtigde is tot die !aa$.
11"
2p grond van arti$el 1+ van de 1et 3> bedraagt de!e
belasting 6G en arti$el 16 van de!el#de wet bepaalt dat de belasting van de ver$ri0ger wordt
geheven.
Doals in het voorgaande uitgebreid is uiteenge!et verschillen de bespro$en islamitische
#inancieringssturen van conventionele #inancieringstructuren. Het gevolg hiervan is dat
vraagstu$$en $unnen ontstaan waarover de wet geen o# niet voldoende houvast gee#t. Dodoende
doen !ich situaties voor waarin een ver$ri0ger die op grond van een dergeli0$ contract onroerend
goed hee#t ver$regen, meer overdrachtsbelasting verschuldigd !ou $unnen !i0n dan wanneer
116
3i0voorbeeld in: HvE ,?, 11 0anuari 2%%1, c-"6K44 <Commissie tegen 8ran$ri0$=
11"
-weede 5amer, vergader0aar 144+M1445, 2+ 1"2, p.(+
59
gebrui$ !ou !i0n gemaa$t van een conventionele #inancieringsstructuur. 8inancieringstructuren
die in dit licht relevant !i0n, !i0n de murabaha, de i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a.
#.3.1. ?!rabaha% $ee keer verkrij-in- van hetzel,de -oed en de problematiek met betrekkin-
tot de maatsta, van he,,in-
Het $enmer$ van het murabaha contract is dat de!e #inancieringsvorm vereist dat een
goed twee $eer in $orte ti0d van eigenaar verandert. Doals eerder is uiteenge!et geldt nameli0$ dat
het islamitisch contractenrecht voorschri0#t dat men iets niet $an ver$open dat men niet in
eigendom hee#t. &e #inancier is hiermee genood!aa$t tot het, in overdrachtsbelastingtermen,
) ver$ri0gen* van een onroerend goed, alvorens de!e $an worden doorgeleverd aan de $lant ten
behoeve waarvan de murabaha is aangegaan. &e #inancier is ten aan!ien van de!e ver$ri0ging
overdrachtsbelasting verschuldigd. &e vragen die naar aanleiding hiervan op$omen is in hoeverre
een vermindering op grond van arti$el 1( van de 1et 3> soelaas $an bieden en o# het vierde
lid van arti$el 4 van de!el#de wet voor complicaties $an !orgen.
2p grond van arti$el 1( van de wet 3> geldt nameli0$ dat ingeval van een ver$ri0ging
binnen !es maanden na een vorige ver$ri0ging, de waarde van de ver$ri0ging wordt verminderd
met de waarde waarover ter !a$e van de vorige ver$ri0ging overdrachtsbelasting was
verschuldigd. Aangenomen mag worden dat een #inancier, met het oog op het ver$leinen van de
risico*s die verbonden !i0n aan het in eigendom hebben van een onroerend goed, een woning
direct !ou willen leveren aan de $oper. ,r bestaat dus geen twi0#el over o# de woning binnen !es
maanden door de $oper ver$regen !al worden. Hieruit volgt dat de $oper alleen
overdrachtsbelasting verschuldigd is over de waarde van de woning na vermindering van de
waarde waarover de #inancier al overdrachtsbelasting over hee#t betaald.
2m tot de wer$eli0$e waarde waarover overdrachtsbelasting verschuldigd is te $omen,
dient eerst te worden vastgesteld wat de maatsta# van he##ing is. Arti$el 4, lid 1 van de wet 3>,
schri0#t voor dat de belasting wordt bere$end over de waarde van de onroerende !aa$, dus in
beginsel de waarde waarover door de #inancier reeds belasting was verschuldigd. ,chter schri0#t
dit arti$el oo$ voor dat de!e waarde ten minste geli0$ is aan de waarde van de tegenprestatie. &e
vraag dient !ich aan o# dit bete$ent dat de maatsta# van he##ing geli0$ is aan de door parti0en
overeenge$omen pri0s, inclusie# mar$ up.
In het arrest van de Hoge >aad van 2% april 14.(, 363 14.(K12" is de Hoge >aad in-
gegaan op de bodemwaarde !oals de!e uit het eerste lid van arti$el 4 van de wet 3>
voortvloeit. In dit arrest werd een onroerend goed ge$ocht voor een bedrag van # +"5.%%%, maar
werd de!e pas op een later moment geleverd. In geschil was de vraag o# overdrachtsbelasting
60
verschuldigd was over de tegenprestatie van genoemd bedrag van # +"5.%%% o# over een bedrag
van # (%%.%%%, !i0nde de waarde van het onroerend goed op het moment van levering en
inschri0ving in de openbare registers.
11.
&e Hoge >aad volgde ho# *s ?ravenhage in haar
overweging dat hetgeen van de ver$ri0ger voor de overdracht wordt bedongen o# door de
ver$ri0ger is verschuldigd, als tegenprestatie in de !in van de overdrachtsbelasting hee#t te
gelden.Hieruit $an niet !onder meer worden a#geleid dat de $oopsom die van de $oper in een
gevolge een murabaha is bedongen, oo$ als de tegenprestaties hee#t te gelden. 2m tot de voor de
he##ing van overdrachtsbelasting relevante tegenprestatie te $omen $an de vergoeding nameli0$
worden gesplitst. 3i0 de!e splitsing geldt dat alleen dat deel van de vergoeding dat !iet op de
ver$ri0ging van onroerend goed, aan overdrachtsbelasting wordt onderworpen. Andere prestaties
vallen buiten het berei$ van de he##ing.
&it volgt uit de casus die hee#t geleid tot 363 1441K2(.. Hierin had belanghebbende een
#abrie$scompleJ ge$ocht voor een $oopsom van # 5.5.%%% waarna het compleJ voor een bedrag
van #.1..25.45% is overgedragen aan de gemeente @. &e overdracht aan de gemeente @ gebeurde
onder de voorwaarde dat belanghebbende !ich !ou verplichten tot het verplaatsen van de
wer$tuigen#abrie$ <wel$e in het ver$ochte #abrie$scompleJ werd uitgeoe#end= naar een nieuwe
vestigingplaats binnen de gemeente @ en dat daar tenminste de!el#de aantal arbeidsplaatsen
aanwe!ig !ouden !i0n. olgens de Hoge >aad valt de vergoeding voor die verband hield met de
eisen aan de nieuwe vestigingsplaats niet onder de he##ing van overdrachtsbelasting.
,en ander interessant arrest waarin de Hoge >aad oordeelde dat de geleverde prestaties
dienen te worden gesplitst, betre#t het arrest van 6 december 1445, nr. (%"%+. In dit arrest
ver$reeg belanghebbende een op verontreinigde grond gelegen tan$station. &e Hoge >aad
oordeelde dat daar op de ver$oopster de verplichting lag tot het reinigen van de grond, een deel
van de $oopsom niet als vergoeding voor de ver$ri0ging van onroerend is aan te mer$en.
oor de onder een murabaha bedongen prestaties bete$enen de voorgaande arresten dat
voor het buiten de maatsta# van he##ing vallen van de opslag <mar$ up= vereist is dat de!e als een
vergoeding voor een andere prestatie, dan de levering van onroerend goed, is aan te mer$en.
Concreet bete$ent dit dat duideli0$ moet worden o# de opslag als een vergoeding voor de ter
beschi$$ing stelling van een hoo#dsom <een geldlening= is aan te mer$en. Hoo#t en 9uller
verwi0!en in dit verband naar een uitspraa$ van Ho# Aeeuwarden van 2( september 14"+.
114
Hierin had belanghebbende op 1 november 14"( een boerderi0 ge$ocht voor een $oopsom van #
118
&e!e waardedaling was het gevolg van verwi0dering van en$ele opstallen.
114
Ibid. C.@. Hoo#t en 6.,. 9uller < 2%%.=.
61
1+5.%%%. &e!e $oopsom werd voor een bedrag van # "%.%%% contant voldaan, terwi0l het
resterende deel van # "5.%%% door de ver$oper renteloos is schuldig gebleven. 3i0 notari7le a$te is
belanghebbende verder met de $oper overeenge$omen dat belanghebbende 0aarli0$s een bedrag
van # 15.%%% op de rentelo!e lening !ou a#lossen, !odat de!e na vi0# termi0nen geheel is a#gelost.
Het ho# oordeelde dat voor de maatsta# van he##ing naar het compleJ van de
rechtshandelingen moet worden ge$e$en en dat wanneer de casus economisch wordt be!ien, de
tegenprestatie voor de ver$ri0ging op # 1(1.5%% moet worden gesteld. &it is het bedrag dat
voortvloeit uit het gedeelte van de $oopsom van # "%.%%% dat direct contant is betaald
vermeerderd met de contante waarde van het deel van de $oopsom van # "5.%%% <# 61.5%%= , dat
renteloos schuldig is gebleven.
12%
.
Fit de!e casus volgt dus dat, hoewel parti0en overeen !i0n ge$omen dat een deel van de
$oopsom van het onroerend goed renteloos schuldig wordt gebleven, wel degeli0$ met rente
re$ening wordt gehouden bi0 de bepaling van de tegenprestatie in de !in van de he##ing van
overdrachtsbelasting. oor een algehele splitsing van de $oopsom in ) rente* en tegenprestatie
voor het onroerend goed is bi0 de murabaha wel vereist dat de opslag als een vergoeding voor een
andere prestatie is aan te mer$en. 3i0 een murabaha bete$ent dit het antwoord op de vraag o# de
opslag als vergoeding voor de verstre$$ing van een geldlening is aan te mer$en. Hierin leidt de
hoogte van de opslag oo$ tot vragen. Hoewel de!e nameli0$ op een geaccepteerde rente- indeJ
$an !i0n gebaseerd, is duideli0$ dat hierin oo$ andere elementen in!itten dan rente voor de
verstre$$ing van een geldlening. &e #inancier !al immers de door hem bi0 de eerste ver$ri0ging
verschuldigde overdrachtsbelasting hebben doorbere$end aan de $oper. erder !al de #inancier
oo$ de andere $osten die betre$$ing hebben op de ver$ri0ging hebben doorbere$end. &e!e $osten
moeten onder$end worden en parti0en moeten overeen$omen dat !e op een andere prestatie !ien
dan de levering van onroerend goed. ,chter, $unnen de!e $osten niet alti0d leiden tot een
verlaging van de maatsta# van he##ing. &en$ hierbi0 aan een met het onroerend goed
samenhangende risico-opslag.
#.3.2. Ijara-a-i@tina% Aerminderin- bij verkrij-in- volle ei-endom onroerend -oedB
9et betre$$ing tot de he##ing van overdrachtsbelasting bi0 een i0ara-wa-iHtina $omt het tweede
lid van arti$el 2 van de wet 3> in beeld. 2p grond van dit lid geldt immers dat
overdrachtsbelasting oo$ is verschuldigd over de ver$ri0ging van economisch eigendom. 3i0 het
120
2verigens is oo$ vermedingswaardig dat het ho# oo$ in aanmer$ing nam dat parti0en niet aan el$aar verwant
!i0n en ten op!ichte van el$aar, stri$t !a$eli0$ handelen.
62
aangaan van een i0ara-wa-iHtina is dus overdrachtsbelasting verschuldigd over de ver$ri0ging van
het economisch eigendom. 3i0 de ver$ri0ging van het 0uridisch eigendom wordt de waarde van de
onroerende !aa$ wordt verminderd met het bedrag waarover ter !a$e van de ver$ri0ging van het
economisch eigendom, overdrachtsbelasting verschuldigd was. &it volgt uit het vierde lid van
arti$el 4 van de wet 3>.
#.3.3. Diminishin- m!sharaka% In parten verkrij-en van onroerend -oed te-en aarde in het
economisch verkeerB
3i0 de diminishing mushara$a is de $oper overdrachtsbelasting verschuldigd over de waarde van
het economisch eigendom dat hi0 met !i0n initi7le deelname ver$ri0gt. erder is bi0 el$e overgang
van het economisch eigendom, dat samenhangt met de betalingen die hiertoe aan de #inancier
worden gedaan, overdrachtsbelasting verschuldigd. &it bete$ent dat iedere bi0$oop van een deel
van het percentage eigendom van de #inancier, een belaste rechtshandeling voor de
overdrachtsbelasting vormt.
Hoewel contractueel is overeenge$omen dat de overgang van het eigendom van #inancier
naar $oper tegen historisch $ostpri0s dient te gaan
121
, is dit niet nood!a$eli0$erwi0!e de waarde
waarover overdrachtsbelasting verschuldigd is. Fit het eerste lid van arti$el 4 van de 1et 3>
$an immers worden a#geleid dat de belasting wordt bere$end over de waarde in het economisch
ver$eer van hetgeen is ver$regen. &e bodemwaarde $omt hier niet in beeld daar de tegenprestatie
<historisch $ostpri0s= in de!e situatie lager $an !i0n dan de waarde in het economisch ver$eer. &it
bete$ent dat #inanciering van onroerend goed in de vorm van een diminishing mushara$a, tot
een hoger bedrag aan verschuldigde overdrachtsbelasting leidt dan #inanciering met een
conventionele #inancieringsvorm.
6adat de $oper het volle economisch eigendom hee#t ver$regen, !al de #inancier de
woning 0uridisch leveren. 2ver de!e levering is overdrachtsbelasting verschuldigd. 6et !oals dat
bi0 de i0ara-wa-iHtina het geval is, !al oo$ bi0 de diminishing mushara$a arti$el 4, lid + van de
1et 3> een rol spelen. 2m de waarde waarover overdrachtsbelasting verschuldigd is ter !a$e
van de 0uridische ver$ri0ging vast te stellen, !al de waarde van het onroerend goed worden
verminderd met de waarde waarover bi0 de ver$ri0ging van het economisch eigendom <in parten=
overdrachtsbelasting verschuldigd was.
121
Als dit niet wordt gedaan !ou er geen !e$erheid met betre$$ing tot de pri0s !i0n. &it stuit tegen het verbod op gharar.
63
(1(1 T.ssen!on!l.sie
,igenwoning #inanciering in de vorm van murabaha, i0ara-wa-iHtina en diminishing mushara$a
wordt ge$enmer$t door het a#we!ig !i0n van een geldlening. Fit 0urisprudentie van de Hoge >aad
is echter a# te leiden dat oo$ in de situatie waarin parti0en niet eJpliciet een
geldleningovereen$omst !i0n aangegaan, er spra$e $an !i0n van de betaling van rente.
9et betre$$ing tot woning#inanciering in de vorm van een murabaha geldt dat vanuit
islamitische uitgangspunten be!ien het de bedoeling van parti0en is dat van rente wordt
geabstraheerd, !odat hieruit volgt dat het niet de bedoeling van parti0en is dat rente in re$ening
wordt gebracht. 3i0 de bepaling van de $wali#icatie van de vergoeding !i0n echter niet de
islamitische uitgangspunten bepalend. 1anneer dus op basis van de 0urisprudentie van de Hoge
>aad de conclusie wordt getro$$en dat de #inancier wel rente in re$ening brengt, dan !al de
toegang tot de eigenwoning regeling in de regel ver!e$erd !i0n. Hoewel geopperd wordt dat de
$oper ingeper$t wordt in !i0n beschi$$ingsmacht over het goed, geldt nameli0$ dat de $oper
voldoet aan het eigendomsvereiste. &e $oper ver$ri0gt nameli0$ !owel het 0uridisch eigendom als
het economisch eigendom.
&e i0ara-wa-iHtina is vergeli0$baar met huur$oop. 2o$ op de!e #inancieringsvorm $an de
0urisprudentie met betre$$ing tot rente toepassing vinden. 3i0 de!e vorm geldt dat de toegang tot
de eigenwoningregeling ver!e$erd is indien spra$e is van voldoende economisch eigendom. &e
essentie van het contract is dat de $oper het goed uiteindeli0$ in eigendom ver$ri0gt, maar vana#
het aangaan van het contract wel het volledig gebrui$sgenot hee#t. Hiermee voldoet de!e vorm
aan de vereisten van economisch eigendom. &e toegang tot de eigenwoningregeling wordt echter
belemmerd door arti$el 2, derde lid, -1>H2? dat verplicht tot het in de a$te opnemen van
rente.
&e $ern van de diminishing mushara$a $omt er op neer dat de #inancier !ich het 0uridisch
eigendom voorbehoudt, !odat de $oper alleen toegang hee#t tot de eigenwoning regeling indien
spra$e is van voldoende economisch eigendom1 3i0 de!e vorm $omt dit erop neer dat de $oper
aan het begin van het contract 5%G van de $oopsom dient te #inancieren.
&e problematie$ met betre$$ing tot de he##ing van om!etbelasting hee#t betre$$ing op de
vraag o# spra$e is van uitstel van betaling tegen vergoeding. &e door de staatsecretaris hieraan
gestelde eisen $omen erop neer dat parti0en overeen moeten $omen dat er rente betaald !al
worden ter ver$ri0ging van het uitstel. oor islamitische #inancieringsstructuren bete$ent dit dat
het rente-element dat verdisconteerd !it in de vergoeding, niet valt onder de $redietvri0stelling en
dus tot de maatsta# van he##ing behoort. &it is in stri0d met het beginsel van de #iscale neutraliteit.
64
&it beginsel schri0#t immers voor dat geli0$soortige activiteiten aan een uni#orm btw-tarie#
onderworpen dienen te worden.
&e problematie$ in de overdrachtsbelasting doet !ich voor ten aan!ien van de regels ter
bepaling van de maatsta# van he##ing. &e huidige stand van de wet vereist dat de opslag !oals
de!e voor $omt in de murabaha tot de!e maatsta# behoort. &it is alleen anders als de vergoeding
voor een andere prestatie dan de levering van onroerend goed is aan te mer$en. oor een
murabaha bete$ent dit dat onder$end moet worden dat er twee a#!onderli0$e prestaties worden
geleverd: $redietverlening tegen vergoeding en de levering van onroerend goed. Fit
0urisprudentie is a# te leiden dat oo$ bi0 de overdrachtsbelasting niet vereist is dat een geldlening
wordt aangegaan om te spre$en van rente.
9et betre$$ing tot de i0ara-wa-iHtina geldt dat overdrachtsbelasting verschuldigd is bi0 het
sluiten van het contract, immers op dat moment gaat het economisch eigendom in de !in van de
overdrachtsbelasting over. 6a de betaling van de laatste termi0n gaat oo$ het 0uridisch eigendom
over. 3i0 de bepaling van de verschuldigde belasting $an een beroep worden gedaan op een
vermindering.
3i0 de diminiding mushara$a geldt dat overdrachtsbelasting is verschuldigd bi0 el$e
transactie waarbi0 de )uiteindeli0$e* $oper een deel van het eigendom ver$ri0gt. Hoewel
contractueel wordt overeenge$omen dat het eigendom tegen historisch $ostpri0s over gaat, !al
overdrachtsbelasting worden geheven over de waarde in het economisch ver$eer, &it leidt ertoe
dat meer overdrachtsbelasting verschuldigd is dan bi0 gebrui$ van een conventionele
#inancieringsvorm.
65
HOOFDSTUK *
Het islaitis!" #ankieren in "et Verenigd koninkri+k
*111 De #loei en wetteli+ke aanpassingen in "et Verenigd Koninkri+k
".1.1. De behoe,te en de actieve ho!din- van de overheid
Het erenigd 5onin$ri0$ <hierna: 5= $ent 1.6 mil0oen moslims. 6a christenen < "2G=
vormen moslims met een percentage van (G van de totale bevol$ing, de grootste religieu!e
groep in het 5.
122
9et een percentage van 52G vormen !i0 de grootste niet-christeli0$e
religieu!e groep in dat land. Het is niet verwonderli0$ dat er vanuit de!e groep behoe#te ontstond
aan producten die voldeden aan de religieu!e overtuiging. 9et betre$$ing tot #inanciering en
belegging bete$ende dit dat men behoe#te had aan producten die niet op rente gebaseerd waren,
speculatie# gedrag ontmoedigden en bovendien niet !ien op investeringen in verboden goederen,
!oals alcohol en wapenindustrie.
Het beleid van de 3ritse overheid ten aan!ien van islamitisch ban$ieren wordt
ge$enmer$t door de gedachte dat niemand in het 5 de toegang tot concurrerend gepri0sde
#inanci7le producten belemmerd mag worden door !i0n o# haar religieu!e overtuiging. erder is
dit beleid erop gericht de nationale economie te stimuleren door de status van Aonden als
,uropees centrum voor <islamitisch=#inancieren te behouden.
In 144% werden daarom de eerste islamitische #inancieringsproducten op de 3ritse mar$t
gebracht. &it aanbod is in de 0aren daarna eJplosie# gestegen. In 2%%. telde de islamitische
#inanci7le sector in het 5 vi0# islamitische ban$en, 2% conventionele ban$en met op islamitische
leest geschoeide #inanci7le producten en IIn islamitische ver!e$eringsmaatschappi0. erder
waren er negen beleggings#ondsen die het mogeli0$ maa$ten in #ondsen die overeen$omstig de
'haria handelen, te investeren.
12(

2p dit moment beheren de 3ritse aanbieders van islamitische #inanci7le producten
F'R1..1 mil0ard van 'haria complaint activa. 1ereldwi0d $omt het 5 hiermee op een achtste
plaats van grootste beheerders van op 'haria principes gebaseerde activa.
12+
Islamitische
#inanci7le producten worden thans wereldwi0d door meer dan 15% #inanci7le instellingen
aangeboden in +% landen. &e totale omvang van de islamitische sector varieert volgens
122
8ocus on religion, 2##ice #or national 'tatistics: 2ctober 2%%+
12(
-he &evelopment o# Islamic #inance in the F5, the ?overnments perspective, H? $reas!r.( &ecember:2%%.,
p."-..
12+
-op 5%% islamic #inancial institutions, $he ;anker: 6ovember 2%%.
66
schattingen tussen de F'R5%% en F'R.%% mil0ard.
125
&e 0aarli0$se groeici0#ers liggen tussen de
15 en 2% procent.
126

?e!ien de geschetste ontwi$$eling van de islamitische #inanci7le sector bli0#t het 5
wer$en om hier een belangri0$e rol in te vervullen. Hierbi0 $omt de 3ritse overheid het
bedri0#sleven tegemoet door betro$$enheid en bereidheid eventuele belemmeringen op te he##en.
9ede dan$!i0 de!e houding is Aonden uitgegroeid tot het ,uropees centrum voor islamitisch
ban$ieren. &e 3ritse overheid benadru$t dat !i0 de concurrende positie van Aonden als ,uropees
centre voor islamitisch ban$ieren wil verstre$en en de!e wil behouden. Hiervoor hecht !i0 veel
waarde aan $ennis over de!e vorm van ban$ieren. 5ennis wordt nameli0$ als een van de
succes#actoren van het succes van het islamitisch ban$ieren in Aonden ge!ien.
12"
".2.2. )anpassin-en voor een -!nsti-e ,iscale behandelin-
-er stimulering van het islamitische ban$ieren in het 5 hee#t de 3ritse overheid
wetswi0!igingen doorgevoerd. Het betre#t de wi0!iging in de 'tamp &ut/ Aand -aJ < '&A-= en
die in de 8inancial act 2%%5 < hierna: 8A 2%%5=. erder !i0n er oo$ wat betre#t de he##ing van
3-1 overheidsregelingen getro##en tot ver!e$ering van geli0$e behandeling van islamitische
#inancieringsstructuren met hun conventionele eHuivalenten.
De Stap D.t= 0and Ta@
&e '&A- !iet op een belasting die wordt geheven over de aan$oop van grond en
onroerend goed.
12.
&e hoogte van de belasting is a#han$eli0$ van de pri0s van hetgeen wordt
ver$regen en $ent een maJimum van +G.
124
1i0!ingen in de '&A- waren nood!a$eli0$ omdat het
eigendom bi0 islamitische structuren van eigenwoning #inanciering, !oals de murabaha, twee $eer
overgaat. &e eerste $eer bi0 de overdracht van de woning van ver$oper naar #inancier en de
tweede $eer bi0 de overdracht van de!el#de woning van #inancier aan de $lant. Donder nadere
regelgeving !ou dit bete$enen dat twee $eer '&A- verschuldigd !ou !i0n. &e!e eJtra last ten
op!ichte van de conventionele #inancieringsmethoden maa$te islamitisch #inancieren
onaantre$$eli0$ en achtte men onwenseli0$. &it stroo$te immers niet met de overheidsvisie te
ver!e$eren dat alle 3ritse inwoners, ongeacht hun religie, toegang hebben tot concurrerend
125
1illem ?. 1olters, Islamitisch #inancieren, tussen principes en realiteit, 'onsbee$ @ublishers, 2%%4, p.24-(%.
126
?rowth and &iversi#ication in Islamic #inance, 5@9? <2%%"=.
12"
-he &evelopment o# Islamic #inance in the F5, the ?overnments perspective, H? $reas!r.( &ecember:2%%.,
p.1%
12.
http:KKwww.direct.gov.u$KenK9one/-aJAnd3ene#itsK-aJesK-aJ2n@ropert/And>entalIncomeK&?N+%1541.
124
-er stimulering van de economie geldt tot (1 december 2%%4 een tarie# van %G v oor grond en onroerend goed
met een waarde tot 1"5.%%% pond.
67
gepri0sde #inanci7le producten. In 2%%( hee#t de 3ritse overheid daarom maatregelen genomen
die de eJtra '&A- last wegnemen voor wat betre#t de #inanciering met een murabaha.
1(%
In
sections "1A tot en met "( van 8A 2%%( is geregeld dat er in de gevallen van )alternative propert/
#inance* recht bestaat op een teruggave van te veel betaalde '&A-. &it gold echter alleen in de
gevallen waarin de $oper een natuurli0$ persoon was. In 8inance act 2%%6 is de!e #aciliteit echter
tot andere gevallen uitgebreid. 'ection 16. regelt hiertoe dat de termen ) individual* en )
individuals* !oals die in de sections "1A tot en met "( van 8A 2%%( terug $omen, vervangen
werden door de termen ) person* en persons. Het e##ect hiervan is dat de teruggave van '&A-
oo$ toepassing $on vinden in de gevallen waarin onroerend goed voor !a$eli0$ gebrui$ werd
ge$ocht.
1(1
De F3 2%%*
&e wetswi0!iging in de 8A 2%%5 betre#t de a#tre$baarheid van de tot winstopslag
getrans#ormeerde )rente* !oals de!e bi0 islamitische #inancieringsstructuren terug$omt. &e!e
wi0!ingen !i0n niet van dien aard dat !i0 naar speci#ie$ islamitische producten verwi0!en. In plaats
daarvan is ge$o!en voor een meer algemene #ormulering in de vorm van )* )lternative ,inance
arran-ements44. &it $omt terug in Chapter 5 van de 8A 2%%5.
Fit de #ormulering van arti$el +" chapter 5 van de 8A 2%%5 bli0$t dat een murabaha
structuur hier !ondermeer onder valt. Het arti$el hee#t het immers over de aan$oop van een goed
en <directe= doorver$oop hiervan tegen een hogere pri0s dan de pri0s die voor het goed betaald is.
Het arti$el !egt verder dat gespreide betaling geen belemmering vormt en dat het verschil tussen
de aan$ooppri0s en de ver$ooppri0s op het rendement dat ver$regen !ou !i0n wanneer geld tegen
rente !ou !i0n ge;nvesteerd, wordt gesteld. Het gevolg van de!e aanpassing in de 8A 2%%5 is dat
bi0voorbeeld de mar$ up bi0 een murabaha contract wordt behandeld als ware de!e interest.
Het probleem met de a#tre$baarheid van h/pothee$rente en andere a#tre$bare $osten die
samenhangen met #inanciering van de eigen woning !oals wi0 die in 6ederland $ennen, doen !ich
in het 5 niet voor. &it $omt omdat de 3ritse overheid in 14"+ is overgegaan tot het geleideli0$
a#scha##en h/pothee$rentea#tre$, !odat de!e in 1444 geheel uit de 3ritse wet verdween.
1(2
;T>-"e$$ing
1(%
6. 'choon, Islamic ban$ing and #inance, 'piramus @ress, Aonden:2%%4, p. 15.
1(1
Die toelichting op 8A 2%%6: http:KKwww.opsi.gov.u$KAC-'Kacts2%%6Ku$pgaN2%%6%%25NenN1"
132
9.E. 'in$e, Halal mortgage, Islamic ban$ing and #inance,Celsus legal publishers, -ilburg: 2%%", 62
68
&e wens van de 3ritse overheid om )alternatieve #inancieringsinstrumenten* op geli0$e wi0!e te
behandelen als hun conventionele eHuivalenten $omt oo$ terug in de he##ing van 3-1.
1((
&e vri0stelling voor $redietverlening, !oals de!e is neergelegd in arti$el 1(5, lid 1, van de
3tw-richli0n, is in de 3ritse nationale regeling opgenomen in A- act 144+, schedule 4, group 5,
nummers 2 en (. In haar ) ?uidance on the A- treatment o# certain Islamic products*, hee#t H9
>evebue and Customs < H9>C= haar licht geworpen op de btw-gevolgen van en$ele islamitische
structuren.
1(+
Hierin is onder andere het volgende besloten:
- Marabaha: De instopsla- & mark !p' zoals deze ter!-komt in een m!rabaha-contract ordt
behandeld als een ver-oedin- voor de ,aciliteit van -espreide betalin-. Deze ordt in dat -eval
als zodani- van ;$: vrij-esteld op -rond van 1ched!le 0( 7ro!p "( item 3( van de A)$ act 100#.
Voor#eeld 1
6assim is een gemoedsbe!waarde moslim en wenst daarom geen #inanci7le transacties aan te
gaan waarin hi0 !ich!el# verplicht tot het betalen van rente o# basis waarvan hi0 rente ontvangt.
-er #inanciering van de aan$oop van een nieuwe auto gaat 6assim een 9urabaha-contract aan
met een ban$. 2p grond van dit contract $oopt de ban$ de door 6assim gewenste auto, met een
$ooppri0s van 15.%%% @ond, inclusie# 1",5G 3ritse A-. &e!e ban$ ver$oopt de auto voor
het!el#de bedrag vermeerdert met een, volgens islamitische uitgangspunten als winstopslag
ge$wali#iceerde, vergoeding voor haar diensten ten bedrage van 15%% pond, geli0$ door aan
6assim. 6assim $ri0gt hierbi0 de mogeli0$heid om het bedrag van 165%% pond in vi0# 0aarli0$se
termi0nen te betalen.
Hierbi0 is re$ening gehouden met het door H9>C ingenomen standpunt dat de door de ban$ in
re$ening gebrachte vergoeding, als een vergoeding voor uitstel van betaling moet worden
aangemer$t. Donder de!e goed$euring !ou de!e vergoeding tot de maatsta# van btw-he##ing
hebben behoord en had 6assim niet 165%% pond, maar S< 12"65T15%%=U1.1"5VW16"62.5 moeten
betalen. &e pri0s !ou daarmee dus 262.5% pond hoger !i0n geweest.
- Ijara-wa-iqtina% De ijara-a-I@tina ordt -ezien als een Ijara-contract( met dien verstande dat
bij de ijara-a-i@tina het ei-endom op een zeker moment over-aat naar de lessee. Dit prod!ct
kan orden -ebr!ikt voor de ,inancierin- van zoel roerende als onroerende -oederen. In het
1((
Interessant hierin is dat het erenigd 5onin$ri0$, als lid van de ,uropese Fnie, gehouden is een belasting over de
toegevoegde waarde te he##en con#orm de ,uropese btw-richtli0n. &it bete$ent dat haar mogeli0$heden voor de
behandeling van islamitische #inancieringsinstrumenten, beper$t !i0n tot de door de btw-richtli0n gegeven ruimte.
1(+
A-: ?uidance on the A- treatment o# certain Islamic products, A- in#ormation 'heet 11K%6: 12 &ecember 2%%6.
69
-eval van de ,inancierin- van -oederen is het standp!nt dat tee prestaties moeten orden
onderkend. Het eerste betre,t de leverin- van een -oed en de teede is een ,aciliteit in de vorm
van -espreide betalin-. H?RC schrij,t voor dat de Ijara-a-i@tina op dezel,de manier behandeld
dient te orden als een conventionele h!!rkoop transactie. Dit betekent dat het element van de
leverin- van -oederen op de normale manier in de bt-he,,in- valt( terijl de -eboden ,aciliteit
tot -espreide betalin- van bt-he,,in- is vrij-esteld op -rond van A)$ act 100#( sched!le 0(
7ro!p "( item 3. ?et betrekkin- tot het -ebr!ik van de ijara-a-i@tina voor de ,inancierin- van
onroerend -oed( is het standp!nt dat het additionele deel van de prijs van een onroerend -oed
&lees% het deel van de prijs dat -ezien kan orden als de ver-oedin- voor de ,inancier' op -rond
van deze re-elin- ook is vrij-esteld. Deze ordt hiertoe aan-emerkt als een ver-oedin- voor het
verlenen van !itstel van betalin-. De prijs van het onroerend -oed excl!sie, de ver-oedin- voor
,inancierin-( ordt -ezien als de prijs voor de leverin- van het onroerend -oed zel,. Deze
leverin- vol-t de normale re-els voor bt-he,,in- over onroerend -oed. Deze re-els schrijven(
kort -eze-d( voor dat leverin- van 3 nie!4 onroerend -oed bt-belast is( terijl de leverin- van
3 o!d4 onroerend -oed van bt is vrij-esteld.
13"
In de -evallen aarin niet aannemelijk is dat de ,inancier de echte ei-enaar is van het -oed(
hee,t HR?C het standp!nt in-enomen dat het j!ridisch ei-endom elke bij de ,inancier verblij,t(
-ezien moet orden als een zekerheidsrecht. Concreet komt dit erop neer dat ervan ordt
!it-e-aan dat de ,inancier het -oed in onderpand hee,t -ekre-en. De betalin-en die de klant in
het kader van de ijara-a-i@tina doet( orden aan-emerkt als betalin-en die betrekkin- hebben
op een lenin-. Het deel van de totale betalin-en dat het oorspronkelijk ter beschikkin- -estelde
bedra- te boven -aat( ordt aan-emerkt als de ver-oedin- voor de verstrekkin- van lenin-. Deze
is alsdan op -rond van A)$ act 100#( sched!le( 7ro!p "( item 2( van bt-vrij-esteld.
Voor#eeld 2
2uarda en 'oulaiman besluiten de aan$oop van hun eerste woning met een I0ara-wa-iHtina te
#inancieren. Hiertoe gaan !e een contract aan op basis waarvan de ban$ de door hun aangewe!en
woning, met een pri0s van 1%%.%%% @ond, $oopt en hen de mogeli0$heid gee#t om na 15 0aar het
0uridisch eigendom over de woning te ver$i0gen. 2o$ gaan !i0 een contract aan met de ban$ dat
hun het recht gee#t om tegen maandeli0$se betalingen de woning te $unnen gebrui$en. &e
maandeli0$se termi0nen !ien dus op het contract op basis waarvan !i0 na 15 0aar het 0uridisch
1(5
Die voor een nadere uitwer$ing van de btw- regels van de levering van onroerend goed: A- on propert/ guide,
>evenue Aegislation 'ervices, April 2%%..
70
eigendom ver$ri0gen en het contract dat hun het recht gee#t om de woning gedurende de loopti0d
te gebrui$en.
9aandeli0$s ma$en 2uarda en 'oulaima 1%%5 @ond over naar de ban$.
1(6
6a 15 0aar hebben !i0
in totaal < 1%%5U12U15=W 1.%4%% @ond, betaald. Het verschil tussen het oorspron$eli0$ ter
beschi$$ing gestelde bedrag van 15%%%% @ond wordt voor btw doeleinden beschouwd als
betalingen die !ien op de verstre$$ing van een geldlening. 2ver het bedrag van .%4%% dient de
ban$ !ondoende geen 3-1 in re$ening te brengen.
-Diinis"ing 7.s"araka: ?et betrekkin- de diminishin- m!sharaka onderscheidt H?RC tee
economische activiteiten. De eerste is de -eleidelijke verkoop van het belan- van de ,inancier en
de teede is de lease &verh!!r' van het -oed. Deze activiteiten vol-en de normale re-els van
onroerend -oed. Dit betekent dat er( in de sit!atie aarin een -oed door middel van een
diminishin- m!sharaka ordt -ekocht( -een betalin-en orden onderkend die als ver-oedin-en
op een lenin- o, ver-oedin-en ter verlenin- van !itstel van betalin- k!nnen orden aan-emerkt.
Voor#eeld &
Aoubna en Xousse# willen een woning $open, maar hebben op dit moment #inanci7le middelen
waar !e maar 1%G van de $ooppri0s mee $unnen #inancieren. -er #inanciering van de overige
4%G ma$en !i0 gebrui$ van de diminishing mushara$a. 2p grond hiervan $oopt een door hun
benaderde ban$ het resterende deel van de woning en dienen !i0 periodie$ betalingen te doen
voor het gebrui$ van dit deel <dat niet hun eigendom is=. 2o$ $omen !i0 met de ban$ overeen dat
!i0 in een periode van 15 0aar het 4%G eigendom van ban$ in parten tegen betaling <van het in
termi0nen verdeelde bedrag van de initi7le $ooppri0s= overnemen. Hun eigendom sti0gt hiermee
terwi0l het eigendom van de ban$ daalt.
3tw-technisch is ener!i0ds spra$e van de verhuur van onroerend goed, wel$e in beginsel van de
belasting is vri0gesteld. Ander!i0ds is spra$e van de ver$oop van onroerend goed. &e!e ver$oop
volgt de regels !oals de!e in voorbeeld 2 !i0n uiteenge!et.
".2.3. Cons!mentenbeschermin-
2p het gebied van consumentenbescherming hee#t de 8inancial 'ervice Authorit/ <8'A=
sinds 2%%+ vergunningen verleend aan islamitische #inanci7le instellingen. &e door hun
1(6
?ere$end met een re$enrente van +.5G en maandeli0$se a#lossing van 555.
71
aangeboden producten genieten !odoende de!el#de consumentenbescherming als hun
conventionele eHuivalenten. &aarbi0 $omt dat ter verlening van de vergunningen eJact de!el#de
criteria !i0n toegepast als de criteria op basis waarvan een conventionele #inanci7le instellingen al
dan niet een vergunning $ri0gt.
1("
*1& T.ssen!on!l.sie
9et betre$$ing tot de behandeling van islamitische #inanci7le producten is een actieve
houding van de 3ritse overheid waar te nemen. Haar beleid hierin wordt ge$enmer$t door de
gedachte dat niemand in het 5 de toegang tot concurrerend gepri0sde #inanci7le producten
belemmerd mag worden door !i0n o# haar religieu!e overtuiging. erder is dit beleid erop gericht
de nationale economie te stimuleren door de status van Aonden als ,uropees centrum voor
islamitisch #inancieren te behouden.
-er verwe!enli0$ing van dit doel hee#t de 3ritste overheid en$ele discriminatoire
wetteli0$e regelingen gewi0!igd. Het betre#t de wi0!iging in de 'tamp &ut/ Aand -aJ < '&A-=, de
wi0!iging in de 8A 2%%5 en en$ele regelingen in de uitvoeringss#eer van de 3-1. &e wi0!iging in
de '&A- was erop gericht om te voor$omen dat bi0 islamitische #inancierings- instrumenten de!e
belasting twee $eer in $orte ti0d verschuldigd !ou !i0n. &e wetswi0!iging in de 8A 2%%5 betre#t de
a#tre$baarheid van de tot winstopslag getrans#ormeerde ) rente* !oals de!e bi0 islamitische
#inancieringsstructuren terug$omt.
9et betre$$ing tot de he##ing van 3-1 geldt dat de winstopslag uit een murabaha als een
vri0gestelde vergoeding voor de #aciliteit van gespreide betaling wordt ge!ien. erder geldt dat
oo$ de i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a, gunstig worden behandeld. Do $an bi0 de
i0ara-wa-iHtina de vri0stelling voor $rediet oo$ van toepassing !i0n. &e!e vorm volgt de regels
van huur$oop. 3i0 de diminishing mushara$a worden twee prestaties onder$end: verhuur en
geleideli0$e ver$oop. &e ver$oop valt op de normale manier in de he##ing. &e verhuur is
vri0gesteld indien het goed een onroerend goed betre#t.
HOOFDSTUK 6
De levensvat#aar"eid van "et islaitis!" #ankieren in 'ederland
137
-he &evelopment o# Islamic #inance in the F5, the ?overnments perspective, H? $reas!r.( &ecember:2%%..
72
6111 De islaitis!"e geeens!"ap in 'ederland en vraag naar islaitis!"e $inan!iAle
prod.!ten
6ederland telt volgens schattingen van het Centraal 3ureau voor de 'tatistie$ <C3'= !o*n .25
dui!end moslims.
1(.
&e meerderheid hiervan wordt gevormd door 9aro$$aanse en -ur$se
migranten. Het C3' verwacht verder dat de omvang van het aantal moslims ,als percentage van
de totale 6ederlandse bevol$ing, van 6G in 2%%" naar "G in 2%2% !al sti0gen. Als gevolg van de
religieu!e voorschri#ten in!a$e #inanciering en belegging, !oals in het voorgaande uitvoerig
bespro$en, hebben moslims niet de mogeli0$heid om gebrui$ te ma$en van alle op de mar$t
aangeboden #inanci7le producten. &e op grond van de sharia-principes gebaseerde #inanci7le
producten !oals de!e !ich in samenwer$ingscontracten vertalen $unnen dus oo$ in 6ederland
voor een nieuwe mar$t !orgen.
Het aanbod van islamitische #inanci7le producten op 6ederlandse mar$t is op dit moment
echter !eer beper$t. Het gaat hierbi0 om beleggingsproducten aangeboden door de A36 A9>2
en 3arcla/s. 8inanci7le producten die het mogeli0$ ma$en op een islamitische toegestane wi0!e
een woning te $open, worden vooralsnog niet op de 6ederlandse mar$t aangeboden. 1el hee#t de
>aboban$ getracht de potenti7le vraag naar #inancieringsproducten in $aart te brengen. Fit
onder!oe$ van de ban$ is geble$en dat ruim 2%%.%%% van de 6ederlandse moslims interesse hee#t
in een op islamitische leest geschoeide #inancieringsproduct. Het gaat hierbi0 voornameli0$ om
-ur$se en 9aro$$aanse moslims uit de tweede en derde generatie die interesse hebben in het
$open van een huis.
1(4

&e verwachting is dat de vraag naar islamitische producten op termi0n !al sti0gen. &it
hangt niet alleen samen met de verwachte sti0ging van het aantal moslim in 6ederland, maar oo$
met de verbetering van het in$omen van de!e groep. ,en sti0ging van het in$omensniveau !al de
groep immers meer mogeli0$heden bieden op het gebied van sparen, beleggen en #inancieren.
,en bedri0# dat een poging hee#t gewaagd om te voldoen aan de!e potenti7le vraag betre#t 3ilaa
>iba Islamic 8inance 3 te leiden.
1+%
In 2%%. hee#t dit bedri0# haar mar$tactiviteiten echter
gestaa$t, omdat haar ver!oe$ om de winstopslag ,!oals de!e voor$omt bi0 islamitische #inanci7le
producten, als a#tre$baar te ma$en in de !in van arti$el (.12% van de 1et I3 2%%1, door de
3elastingdienst werd a#gewe!en.
1+1
1(.
9arie$e van Herten, >eligie aan het begin van de 21ste eeuw, Centraal b!rea! voor de statistiek( 2%%4, p.(5.
139
Ibib. E 'in$e, p.6", @arool, halalh/pothee$ >abo, 1( september 2%%6.
1+%
1illem ?. 1olters, Islamitisch #inancieren, tussen principes en realiteit, 'onsbee$ @ublishers, 2%%4, p.155.
1+1
3ila >iba gee#t stri0d om halal h/pothee$ op, )ss!rantie ma-azine, 0aargang 2%%., nummer 15
73
6121 De visie van D'; de 3F7
8.2.1. De *ccasional st!d.
In 2%%. verscheen een occasional stud/ van &e 6ederlandse 3an$ <hierna: &63= en de Autoriteit
8inanci7le 9ar$ten <hierna: de A89= waarin de implicaties van islamitische #inanci7le producten
werden geanal/seerd.
1+2
&oel van de!e studie was om in $aart te brengen o# het 6ederlands
#inancieel toe!ichtraamwer$ toerei$end is wanneer de eerste islamitische #inanci7le producten op
de 6ederlandse mar$t worden gebracht. Hierin is onder andere aandacht besteed aan de eisen die
worden gesteld aan het ver$ri0gen van een ban$vergunning, de mate waarin de regels uit de 1et
op het 8inancieel -oe!icht <hierna: de 1#t= van toepassing !i0n en de product$ennis met
betre$$ing tot islamitische #inanci7le producten.
8.2.2. Res!ltaten
In 6ederland is &63 verantwoordeli0$ voor de vergunningverlening aan onder andere
ban$en, ver!e$eraars en pensioen#ondsen. &e A89 is belast met vergunningverlening aan
beleggingsondernemingen en #inanci7le dienstverleners. Dodra een vergunning is a#gegeven valt
de organisatie, ten behoeve waarvan de!e vergunning is a#gegeven, onder het toe!icht van &63
o# de A89 en is de!e gehouden tot naleving van regels !oals de!e onder andere !i0n opgenomen
in de 1#t. 9et betre$$ing tot het ver$ri0gen van een vergunning van de A89 geldt dat alle
ondernemingen aan toetredingseisen worden onderworpen !oals opgenomen in de 1#t. Hierbi0
wordt geen onderscheid gemaa$t tussen her$omt, bedri0#sta$ o# religieu!e principes. &it ter
verwe!enli0$ing van een geli0$ speelveld.
Aanbieders van islamitische #inanci7le producten vallen onder de toe!ichtwetgeving als
!i0 activiteiten aanbieden die onder de rei$wi0dte van bi0voorbeeld ban$ o#
beleggingsonderneming vallen. olgens de studie van &63 en de A89 $unnen de meest
voor$omende islamitische contracten ter #inanciering van goederen vanuit 0uridisch perspectie#
niet alti0d als $redietuit!etting worden ge;nterpreteerd. &it terwi0l dit een van de vereisten is om
als ban$ te worden aangemer$t. erder wi0st de studie erop dat de !ogenoemde islamitische
h/pothee$ niet aan de 1#t-de#initie van $rediet voldoet. &it hee#t te ma$en met de
omstandigheid dat de consument bi0 een islamitische h/pothee$ geen geld$rediet $ri0gt, maar een
huis op a#betaling $oopt. erder is oo$ geen spra$e van goederen$rediet omdat de!e betre$$ing
hee#t op roerende !a$en en niet op onroerende !a$en. &it terwi0l de 1#t-de#initie uit de twee
componenten )geld$rediet*en )goederen$rediet* bestaat.
1+2
3. erhoe#, '. A!aha# en 1. 3i0$er$, Islamitisch #inancieren en toe!icht: een ver$ennende anal/se, D=;
*ccational 1t!dies, vol.6K6o.( < 2%%.=.
74
Het voorgaande bete$ent concreet dat een consument die een huis $oopt met een van de
eerder bespro$en islamitische contracten in beginsel niet de!el#de consumentenbescherming
geniet als bi0 een conventionele h/pothee$. 3i0 conventionele h/pothe$en geldt nameli0$ dat
#inanci7le ondernemingen een !ogenoemde !orgplicht hebben wat erop neer $omt dat de!e
ondernemingen verplicht !i0n om de consument relevante product$ennis te verstre$$en. alt de
!orgplicht weg, dan bete$ent dit dat een consument producten $an a#nemen die niet voldoen aan
!i0n o# haar $lantpro#iel < miss-sellin-'. 2m dit nadeel van de islamitische h/pothee$ weg te
nemen wordt voorgesteld om bi0voorbeeld de 1#t-de#initie van goederen$rediet te verruimen tot
onroerende !a$en. 1el wi0st &63 en de A89 erop dat islamitische producten relatie# nieuw !i0n.
Het gevolg hiervan is dat $ennis van dit soort producten niet o# !eer beper$t aanwe!ig is bi0
aanbieders, adviseurs en consumenten, !odat het risico op de !ogenoemde miss-sellin- bestaat.
-enslotte wi0st &63 en de A89 erop dat de rol van de sharia-raad een aandachtspunt is.
Hierbi0 gaat het om de vraag o# !i0 als beleidsbepalers worden ge!ien. &63 en de A89 geven
aan dat het hiervoor nood!a$eli0$ is dat de rei$wi0dte van hun adviesta$en en
verantwoordeli0$heden eJpliciet worden vastgesteld.
61&1 De visie van de politiek en "et #edri+$sleven
2p 5amervragen van leden van de @ aan de minister van #inanci7n met betre$$ing tot
het islamitisch ban$ieren hee#t de minister aangegeven dat het islamitisch ban$ieren aan de vraag
van de in 6ederland woonachtige moslims voldoet. erder wees hi0 erop dat &ubai en Aonden
!ich tot internationale centra voor islamitisch ban$ieren ontwi$$elden en dat 6ederland hier een
rol in $an spelen. 6ederland hee#t volgens de minister een goed ontwi$$elde en innovatieve
#inanci7le sector, goede regelgeving en solide toe!ichthouders.
9et betre$$ing tot vragen van de leden van de @ ten aan !ien van ondermeer
transparantie van islamitische ban$en, wi0st de minister erop dat islamitische ban$en die in
6ederland hun diensten willen aanbieden o# 1esterse ban$en die op de 'haria principes
gebaseerde diensten willen aanbieden, !ich alti0d aan de wetten moeten houden !oals de!e voor
alle #inanci7le dienstverleners gelden. &e vraag o# de minister bereid is het islamitisch ban$ieren
te verbieden wordt door de minister op grond van het voorgaande negatie# beantwoord.
Hoewel dus duideli0$ is dat niet de gehele politie$ het islamitisch ban$ieren a#wi0st, is de
rol van overheid bi0 het tot stand $omen hiervan in 6ederland passie# te noemen. Do $ent de
overheid geen op het islamitisch ban$ieren gerichte stimuleringsmaatregelen en bestaat er oo$
75
geen voornemen om de!e maatregelen in te voeren.
1+(
1el hee#t de 6ederlandse overheid in 2%%"
de stichting Holland 8inancial Centre <H8C= opgericht om de uittocht van #inanci7le activiteiten
uit 6ederland tegen te gaan.
1++
&e #inanci7le sector is en bli0#t, volgens de minister van #inanci7n,
een belangri0$e sector voor de 6ederlandse economie. olgens hem bli0#t het nood!a$eli0$ om te
bli0ven investeren in een goed vestigings$limaat voor de #inanci7le sector.
1+5
&e stichting H8C
hee#t in een van haar stu$$en oo$ aandacht aan het islamitisch ban$ieren besteed.
1+6
&it hee#t
echter niet geleid tot stappen om de!e vorm van #inancieren te laten bi0drage aan het doel waartoe
de stichting is opgericht. Hoo#t en 9uller menen dat islamitisch ban$ieren een rol $an spelen bi0
het verster$en van de concurrentiepositie van 6ederland als #inancieel $nooppunt en dat het dus
een rol $an spelen bi0 de verwe!enli0$ing van de doelen van de stichting H8C.
1+"
61(1 T.ssen!on!l.sie
Hoewel uit onder!oe$ is geble$en dat er een potenti7le mar$t bestaat voor woning#inanciering op
basis van islamitische #inancieringsvormen, worden de!e producten niet op de 6ederlandse mar$t
gebracht. &e reden hiervoor is dat de!e structuren niet passen in de 6ederlandse wetgeving. &e
6ederlandse overheid hee#t wel aangegeven islamitisch ban$ieren niet te !ullen verbieden, maar
hee#t geen stappen ondernomen om dit te stimuleren. Do $ent de overheid geen op het islamitisch
ban$ieren gerichte stimuleringsmaatregelen en bestaat er oo$ geen voornemen om de!e
maatregelen in te voeren. &e overheid hee#t wel haar wens uitgespro$en om middels een daartoe
opgerichte stichting, de stichting Holland 8inancial centre, de concurrentiepositie van 6ederland
als #inancieel $nooppunt te stimuleren. Het islamitisch ban$ieren, li0$t hier oo$ een rol in te
$unnen vervullen.
Fit een studie van &63 en de A89 is geble$en dat islamitische #inancieringsproducten
alleen in de huidige toe!ichtregels inpasbaar !i0n als er en$ele wi0!igingen in de 1et op het
#inancieel toe!icht worden doorgevoerd.
HOOFDSTUK ,
9ind!on!l.sie
Islamitische woning#inancieringsstructuren worden ge$enmer$t door het uitbli0ven van rente. &it
hangt samen met het door het islamitisch geloo# voorgeschreven renteverbod. erder hangt dit
1+(
6iels 9uller en 5ees Hoo#t, voorwoord: 1illem ?. 1olters, Islamitisch #inancieren, tussen principes en realiteit,
'onbee$ @ublishers: 2%%4,11.
1++
-weede $amer, 2prichting van een stichting voor 6ederland als centrum voor #inanci7le dienstverlening, 6ota
naar aanleiding van een schri#teli0$ overleg, $amerstu$ (1%6+.
1+5
5amerbrie#, 2%-%2-2%%4, estigings$limaat,$enmer$: 89K2%%4K24( 9
1+6
Ibid. 1illem ? 1olters, voorwoord.
1+"
C.@. Hoo#t en 6.,. 9uller <2%%4=.
76
samen met het verbod op het nemen van onnodig risico en het verbod op speculeren en go$$en.
3i0 de!e vormen van woning#inanciering $omen parti0en daarom overeen dat de door de #inancier
ver$regen vergoeding !iet op het gebrui$ van de woning o# dat de!e in de pri0s van de woning
wordt verdisconteerd. oor een!el#de #iscale behandeling van de!e woning#inancierings-
structuren als hun conventionele eHuivalenten, is vereist dat de in re$ening gebrachte vergoeding
als rente is aan te mer$en. Het gaat hierbi0 om de volgende structuren: de murabaha, de i0ara-wa-
iHtina en de diminishing mushara$a.
9et het oog hierop is in dit onder!oe$ de volgende onder!oe$svraag gesteld:
)*Hoe verho!dt zich het islamitisch bankieren tot de =ederlandse ,iscale et-evin- met
betrekkin- tot de ei-enonin- re-elin- van de :et I; 2001( de vrijstellin- voor kredietverlenin-
van de :et *; 108< en de he,,in- van overdrachtsbelastin- en elke rol kan het ;ritse model
van ,aciliterin- van islamitisch bankieren spelen( bij de introd!ctie hiervan in =ederlandB44
&e eigenwoningregeling:
&e eigenwoningregeling !iet op de in de in$omstenbelasting geboden #aciliteit tot het a#tre$$en
van $osten die samenhangen met de #inanciering van een eigenwoning. ,en eigenwoning $an
onder andere aanwe!ig !i0n door 0uridisch eigendom o# doordat een belastingplichtige voldoende
economisch eigendom hee#t.
9et betre$$ing tot de structuren murabaha en de i0ara-wa-iHtina geldt dat voldaan is aan
het eigendomsvereiste. 3i0 de murabaha ver$ri0gt de $oper het 0uridisch eigendom en het volle
gebrui$srecht, bi0 de i0ara-wa-iHtina wordt het volle gebrui$srecht ver$regen. 3ovendien is de!e
structuur vergeli0$baar met de conventionele huur$oop. 3i0 de diminishing mushara$a wordt
alleen aan het eigendomsvereiste voldaan als de $oper vana# het aangaan van het contract
tenminste 5%G van het economisch eigendom ver$ri0gt. &e $oper !al hiertoe tenminste 5%G van
de $oopsom dienen te #inancieren. &oet de $oper dit niet, dan is pas aan het eigendomsvereiste
voldaan nadat de $oper, door het in parten $open van het eigendom, wel belang hee#t bi0 5%G van
het economisch eigendom.
Als voldaan is aan het eigendomsvereiste, dan is a#tre$ van de vergoedingen die aan de
#inancier worden gedaan alleen mogeli0$ als de!e als rente !i0n te mer$en o# als de!e als rente uit
een overeen$omst van huur$oop !i0n a# te leiden. Fit 0urisprudentie van de Hoge >aad is a# te
leiden dat voor het aanwe!ig !i0n van rente niet vereist is dat parti0en eJpliciet een
geldleningovereen$omst !i0n aangegaan. ,r wordt en$el vereist dat parti0en overeen$omen dat de
vergoeding !iet op de terbeschi$$ingstelling van een hoo#dsom. 3i0 de murabaha is religieus
ge!ien van rente geabstraheerd, maar volgt uit het contract dat de #inancier en$el de bedoeling
hee#t om de woning te #inancieren. Hoewel het ) rente-element* in de pri0s !it verdisconteerd, is
77
economisch ge!ien wel spra$e van rente. 3i0 i0ara-wa-iHtina dient de rente uit de periodie$e
betalingen te worden a#geleid. &it volgt uit een besluit van de staatssecretaris met betre$$ing tot
huur$oop. 8iscaal gunstige woning#inanciering met de!e structuur wordt echter belemmerd door
de -i0deli0$e 1et >egeling Huur$oop 2nroerend ?oed. &e!e vereist dat de notaris bi0 huur$oop
verplicht is om in de a$te op te nemen wel$e deel van de $oopsom rente is en wel$e deel
a#lossing. &it is be!waarli0$ daar parti0en religieus ge!ien geen rente contractueel overeen mogen
$omen. &e!e structuur $an !odoende alleen brui$baar !i0n als de!e wet !odanig verandert dat
rente niet eJpliciet in de a$te behoe#t te worden opgenomen.
&e diminishing mushara$a vormt oo$ op het punt van de $wali#icatie van de vergoeding een
probleem. Di0 $ent nameli0$ een vergoeding die !iet op het in gedeelten $open van de woning en
een vergoeding voor het gebrui$ van het gedeelte van de woning dat nog niet in eigendom is
ver$regen. &e laatste vergoeding hee#t het $enmer$ van huur en niet van rente. &e!e $an
!odoende be!waarli0$ onder de a#tre$regeling van de wet I3 2%%1 $omen.
&e 3ritste wetgeving $ent geen eigenwoning regeling. &e discussie met betre$$ing tot de
h/pothee$rentea#tre$ doet !ich daar !odoende niet voor. 1el stree#t de 3ritse overheid ernaar om
islamitische #inanci7le producten op geli0$e wi0!e te behandelen als hun conventionele
eHuivalenten. 9et betre$$ing tot structuren waarin de vergoeding voor #inanciering een andere
naam en een andere vorm hee#t ge$regen, is in section +" van chapter 5 van de 8inance act 2%%5
opgenomen, dat de!e worden aangemer$t als alternatieve #inancieringsstructuren. &e vergoeding
op grond van de!e structuren wordt aan de hand van een rente-indeJ bepaald en geniet de!el#de
behandeling als rente.
Indien de 6ederlandse overheid !e$erheid wil geven ten aan!ien van de a#tre$baarheid
van de vergoeding voor de #inanciering van een eigen woning, dan $an !i0 de 1et I3 2%%1 naar
het voorbeeld van de wi0!igingen in de 8inance act 2%%5, aanpassen.
3-1
&e problematie$ met betre$$ing tot de 3-1 !iet op de vri0stelling voor $redietverlening. Fit
0urisprudentie van het HvE ,? bli0$t dat de!e vri0stelling oo$ van toepassing is op verleend
uitstel van betaling. In !i0n besluit hee#t de staatssecretaris het standpunt ingenomen dat bi0 uitstel
van betaling de voor het uistel in re$ening gebrachte vergoeding alleen onder de vri0stelling valt
als parti0en eJpliciet overeen $omen dat er spra$e is van uitstel van betaling, tegen een speci#ie$
rentepercentage en voor een bepaalde periode.
oor islamitische #inancieren bete$ent de vri0stelling voor $redietverlening dat alleen de
vergoeding voor uitstel van betaling een rol $an spelen. ?eldleningen tegen rente $omen
78
nameli0$ niet voor in de islam, omdat de islam geen intrinsie$e waarde toe$ent aan geld. ?eld
$an daardoor nooit het voorwerp van een transactie !i0n.
9et betre$$ing tot de #inancieringsvorm murabaha bete$ent de door de staatssecretaris
gestelde eis, dat de opslag !oals de!e in de $oopsom bi0 de!e #inancieringsvorm voor$omt, tot de
maatsta# van he##ing behoort. @arti0en $omen immers niet overeen dat de vergoeding de!el#de
$wali#icatie hee#t als de door de staatssecretaris vereiste $wali#icatie. &e vergoeding voor
#inanciering !it nameli0$ in de pri0s verdisconteerd en parti0en mogen niet overeen$omen dat
de!e op verleend uitstel van betaling !iet.
2o$ op de i0ara-wa-iHtina en de diminishing mushara$a is de #aciliteit niet van
toepassing. &it is verwonderli0$ daar de!e structuren, btw-technisch ge!ien, vergeli0$baar !i0n
met huur$oop. -oegang tot de #aciliteit is echter niet mogeli0$ omdat de eisen die hieraan gesteld
worden identie$ !i0n aan de eisen op grond waarvan de murabaha buiten de vri0stelling valt.
&e 3ritse regelgever hee#t een besluit uitgevaardigd op grond waarvan de opslag bi0 een
murabaha en het rentecomponent bi0 huur$oop, als de vergoeding voor verleend uistel van
betaling worden beschouwd. &e!e !i0n als !odanig vri0gesteld van btw. &e diminishing
mushara$a wordt als een geleideli0$e levering en als huur ge!ien. Hier is de vri0stelling voor
$redietverlening niet op van toepassing.
-er #acilitering van murabaha en i0ara-wa-iHtina en diminishing mushara$a dient de
staatssecretaris een besluit uit te vaardigen met de!el#de stre$$ing als het door de 3ritse
regelgever uitgevaardigde besluit. &e wet behoe#t hiertoe niet te worden aangepast. ,en
ongeli0$e behandeling van de!e structuren met hun conventionele eHuivalenten is in stri0d met het
beginsel van de #iscale neutraliteit en daarmee in stri0d met de btw-richtli0n.
2verdrachtsbelasting:
&e #iscale aspecten met betre$$ing tot de he##ing van overdrachtsbelasting bi0 murabaha, i0ara-
wa-iHtina en diminishing mushara$a hebben betre$$ing op de bepaling van de maatsta# van
he##ing. Hierin !i0n bi0 de i0ara-wa-iHtina geen problemen te verwachten daar de!e op de!el#de
manier behandeld !al worden als huur$oop. &it bete$ent dat geheven !al worden bi0 het aangaan
van het contract, immers op dat moment wordt het economisch eigendom ver$regen. 3i0
ver$ri0ging van het volle eigendom !al het bedrag waarover !al worden geheven, worden
verminderd met het bedrag ter !a$e waarvan geheven is bi0 de ver$ri0ging van economisch
eigendom.
@roblemen doen !ich echter wel voor bi0 de murabaha en de diminishing mushara$a. 3i0 de
murabaha hee#t dit te ma$en met de in de $ooppri0s verdisconteerde opslag. Hoewel de!e in
re$ening wordt gebracht als vergoeding voor #inanciering, !eg maar rente, !al de!e opslag alleen
79
buiten de maatsta# van he##ing vallen als de!e als de vergoeding voor een andere prestatie, dan de
levering van onroerend goed, is aan te mer$en. Fit een uitspraa$ van ho# Aeeuwarden is a# te
leiden dat parti0en niet eJpliciet een geldleningovereen$omst behoeven aan te gaan om een
vergoeding als rente aan te mer$en.
3i0 de diminishing mushara$a !i0n parti0en overeenge$omen dat eigendom in parten tegen
historisch $ostpri0s naar de $oper !al overgaan. ,chter !al overdrachtsbelasting over de waarde in
het economisch ver$eer worden geheven. &it is in li0n met de wet. &e overdrachtsbelasting dient
immers in beginsel over de waarde in het economisch ver$eer te worden geheven. oor de
diminishing mushara$a bete$ent dit dat er meer overdrachtsbelasting verschuldigd !al !i0n, dan
wanneer gebrui$ !ou !i0n gemaa$t van een conventioneel #inancieringsproduct.
Fit de 3ritse regelgeving in!a$e de '&A-, de 3ritse overdrachtsbelasting, !i0n geen
aan$nopingspunten a# te leiden voor het wegnemen van genoemde $nelpunten. &e met het oog
op #acilitering van islamitisch ban$ieren ingevoerde wi0!igingen in de '&A- !ien op het #eit dat
bi0 de murabaha de #inancier een onroerend goed eerst in eigendom moet ver$ri0gen, alvorens
de!e $an worden geleverd aan de $operK$lant. &e!e problemen doen !ich in 6ederland niet voor.
6ederland $ent al een dergeli0$e regeling die in dit soort gevallen vermindering verleent.
&e 6ederlandse ban$ en de Autoriteit #inanci7le mar$ten hebben in een studie laten !ien dat het
islamitisch ban$ieren, na en$ele wetteli0$e aanpassingen, in hun toe!ichtraamwer$ past.
Fit onder!oe$ is verder geble$en dat er een potenti7le vraag naar islamitisch woning#inanciering
onder 6ederlandse moslims bestaat. &e!e producten $unnen echter alleen worden aangeboden
als de 6ederlandse overheid !ich, naar het voorbeeld van de 3ritse overheid, actiever opstelt om
dit mogeli0$ te ma$en. &it past in haar beleid om van 6ederland een concurrerend #inancieel
centrum te ma$en. erder draagt het bi0 aan de integratie van 6ederlandse moslims in de
6ederlandse samenleving.
&at godsdienst in een seculier land geen invloed mag hebben op de belastinghe##ing is geen
slechte !aa$. Het mag echter niet bete$enen dat iemand door !i0n religieu!e overtuiging geen
toegang hee#t tot gunstig gepri0sde #inancieringsproducten voor bi0voorbeeld de aan$oop van een
eigenwoning.
Verklarende woordenli+st
AA2I8I -oe!ichthoudende en coLrdinerende organisatie in het islamitisch
ban$ieren.
3ai*bithaman a0il er$oopcontract met uigestelde betaling en directe levering
80
8atwa ,en uitspraa$ van een hoge islamitische geleerde over maatschappeli0$
relevante onderwerpen.
8iHh Islamitische theologische wetenschap.
8uHaha 5enners van de islamitische theologische wetenschap.
?harar 2n!e$erheid met betre$$ing tot o.a. de pri0s, hoeveelheid, $waliteit en
levering van een bepaald goed.
Hadith <mv. ahadith= ,en overlevering over het gedrag, uitspra$en en andere doen en laten van
de pro#eet 9ohammed.
Halal Islamitisch toegestane !a$en.
I0ara Islamitisch verhuurcontract.
I0ma Consensus tussen islamitische geleerden over islamitisch relevante
onderwerpen.
I0tihad Interpreterende inspanningen ter #ormulering van de regels van de sharia.
9a/sir ?o$$en, speculatie en $ansspelen.
9uamalat 2mgangsregels <sociaal, politie$ en !a$eli0$=.
9udarabah @artnerschapscontract, dat vergeli0$baar is met de 6ederlandse
Commanditaire vennootschap.
9urabaha 5oop op a#betaling.
mushara$a
9ushara$a @artnerschapscontract, vergeli0$baar met de 6ederlandse vennootschap
onder #irma.
&iminishing mushara$a 8inancieringsconract op basis van gemeenschappeli0$ eigendom,
vergeli0$baar met het #enomeen van )groeiend eigendom*.
>iba ermeerdering, -oename, woe$er.
'haria Islamitische @lichtenleer.
'hir$a &eling
'oenna Het uit de ahadith voortvloeiende gedrag van de pro#eet 9ohammed.
Flama Islamitische geleerden.
1a*d ,en!i0dige belo#te.
Da$at Islamitische belasting, geheven ten behoeve van armen.
;i#liogra$ie
3oe$en en arti$elen
81
A.E. van 'traaten, 1oe$er en het verbod op rente, 3oom:2%%2.
Abdul$ader -homas, 9ethods o# islamic home #inance in de Fnited 'tates, )merican
6o!rnal o, Islamic ,inance( 2%%"
3. erhoe#, '. A!aha# en 1. 3i0$er$, Islamitisch #inancieren en toe!icht: een ver$ennende
anal/se, D=; *ccasional 1t!dies, vol.6K6o.( < 2%%.=.
3en E.9. -erra, ,uropees indirect belastingrecht, Ars AeHui Aibri, 2%%1.
3ila >iba gee#t stri0d om halal h/pothee$ op, )ss!rantie ma-azine, 0aargang 2%%.,
nummer 15
C.9. ,ttema, digitaal commentaar behorende bi0 arti$el (, lid 1,van de wet 23 146.:
http:KKwww.nd#r.nlKlin$K1%.+" (.1KcommentaarK(.
C.@. Hoo#t en 6. ,. 9uller, 'hari*con#orme woning#inanciering ontsluierd, :eekblad
voor Frivaatrecht( =otariaat en Re-istratie( (%-%.-2%%..
&igitale editie Cursus belastingrecht, deel: In$omstenbelasting <2%%.-2%%4=.
&igitale versie Cursus belastingrecht, deel: 2m!etbelasting,
,urepean Commission, &irectorate general, -aJation and customs Fnion, Indirect
-aJation and taJ administration, at and other turnover taJes, Cons!ltation Faper on
modernisin- Aal!e )dded $ax obli-ations ,or ,inancial services and ins!rances. -e
vinden op:
http:KKec.europa.euKtaJationNcustomsKresourcesKdocumentsKcommonKconsultationsKtaJKmo
dernisingNA-Nen.pd#
8.A. Isra7l, 1etteli0$e belemmeringen bi0 het sluiten van een #iscaal vriendeli0$e Halal
h/pothee$, :+R 2%%6K11+2
8ocus on religion, 2##ice #or national 'tatistics: 2ctober 2%%+
?rowth and &iversi#ication in Islamic 8inance, 59@? < 2%%"=
H. isser, Islamic #inance: principles and practice, ,dward ,lgar publishing,
Cheltenham: 2%%4
H. visser, 1aarom eenvoudig als het oo$ ingewi$$eld $an: interestvri0 #inancieren,
Fitgespro$en rede ter a#scheid als hoogleraar aan de ri0e Fniversiteit Amsterdam.
H. ording, 5.@. ?oudswaard, C.A.E. Caminada, &e eigen woning naar boJ (, ,r(
1444K164+.
82
H.@.A.9. van Arendon$ e.a., 1egwi0s in de In$omstenbelasting, '&F 8iscale en
8inanci7le Fitgevers, Amers#oort: 2%%", p.2(.
Herman 3ec$, Islam in hoo#dli0nen, 9eina Doermeer: 2%%2.
Het #inancieel &agblad, Daterdag 1% o$tober 2%%..
Huma/on A. &ar and Eohn >. @resle/, Aac$ o# pro#it Aoss 'haring in islamic ban$ing:
9anagement and control imbalance, Aoughborough Fnivesit/, ,conomic >esearch paper
6o.%%K2+..
E.8.H. van den 3elt, Islamitisch #inancieren: een anal/se vanuit &63 en A89, Aakblad
+inanci2le Flannin-( 0uliKaugustus 2%%., nummer "K..
E.H. 3lommers en >.6.?. van der @aardt, 3-1, overdrachtsbelasting en onroerende
!a$en, 1,5A Fitgeveri0, Amsterdam:1444.
E.H. 5ramers, &e 5oran, Agon, Amsterdam: 1442.
5ie!en voor de stad, 9alitatie, onderzoek naar vesti-in-smotieven van de allochtone
midden klasse, >29, 1onen, wi0$en en Integratie: 2%%".
5ranenborg en 'in$e, Islamitisch #inancieren- &e hahal h/pothee$ in 6ederland:,
Aast-oed +iscaal Civiel, augustus 2%%4.
Aondon and Islamic 8inance, 3rie#ing @aper to the 9a/or o# Aondon, $he ?!slim
Co!ncil o, ;ritain, 8ebruar/ 2%%4.
9. van Hilten, 2ver uitstel van betaling en btw, ,r( 144+K"1+
9.,. van Hilten en H.1.9. van 5esteren, 2m!etbelasting, 8,& #iscale studieserie,
5luwer &eventer: 2%%".
9.E. 'in$e, Halal mortgage, Islamic ban$ing and #inance,Celsus legal publishers, -ilburg:
2%%"
9.'. 3erger, 5lassie$e sharia en vernieuwing, Amsterdan Fniversit/ press, Amsterdam,
april 2%%6
9.1.C. 'olt/si$, 2ver de macht om als eigenaar over een goed te beschi$$en, +or,aitair,
2%%.K155
9arie$e van Herten en 8erd/ 2tten 3evol$ingstrends, Centraal bureau voor de statistie$,
(e $wartaal 2%%".
9arie$e van Herten, >eligie aan het begin van de 21ste eeuw, Centraal b!rea! voor de
statistiek( 2%%4.
83
9ohammad 6e0atullah 'iddiHi, Riba, ban$ interest and the rationale o# its prohibition,
Islamic development bank( Islamic research and trainin- instit!te( 6eddah-1a!di )rabia%
&1#2"H' 200#.
9ohammed bin Eamil Dino < vertaald door 9ohammed 3endouad=, &e Duilen van Islam
B Imaan, 5n at elk moslim verplicht dient te eten over zijn -eloo,, Ahl-ul-Hadith
@ublicaties: 2%%2.
9uhammad -aHi Fsmani, An introduction into islamic #inance, 5arachi:Idaratul ma )ari#,
144., < digitaal=.
6. 'choon, Islamic ban$ing and #inance, 'piramus @ress, Aonden:2%%4, p. 15.
@.C.E. 2erlemans, Het verlenen van uitstel van betaling tegen vergoeding als een
vri0gestelde prestaties, ,r, 144(K4+4.
@arool, halalh/pothee$ >abo, 1( september 2%%6.
>.@. 5ranenborg en >. -alal, Islamitisch #inancieren en de !ogenoemde
eigenwoningregeling van art. (.111 van de wet I3 2%%1. &ualiteit o# pespectie#:, ,r
2%%1K 1254.
>.@. 5ranenborg, &e ) Halalh/pothee$* s/noniem voor imper#ectie:, Aakblad +inanci2le
Flannin-( 9aart 2%%., nummer (.
>.@. 5ranenborg, 9.E. 'in$e, -he diminishing mushara$a: groeiend eigendom als
islamitisch perspectie#: :,r( 2%%4K""%.
>uud de 9ooi0 and 9ichael &evereuJ, An applied anal/sis o# AC, en C3I- re#orm in
the ,u, cpb discussion paper 12., Euli 2%%4.
'.-.9. 3eelen, 5.9. 3raun, 2.A. 9obach, ?.E. van 6orden en >.6.?. van der @aardt,
Cursus 3elastingrecht, 2m!etbelasting, 2%%"-2%%..
'aeed Abdullah, Islamic ban$ing and interest, A stud/ o# the prohibition o# >iba and its
Contemporar/ Interpretation, Aeiden, 3oston, 5oln: 3rill 1444,
'ahih muslim volume (, 3oo$ +5, 6umber 6.4
-he &evelopment o# Islamic #inance in the F5, the ?overnments perspective, H?
$reas!r.( &ecember:2%%..
-op 5%% islamic #inancial institutions, $he ;anker: 6ovember 2%%.
A- on propert/ guide, >evenue Aegislation 'ervices, April 2%%..
1. 3ruins 'lot, &e 0a &aaag-h/pothee$, ,r, 2%%"K""5.
1illem ?. 1olters, Islamitisch #inancieren, tussen principes en realiteit, 'onsbee$
@ublishers < 2%%4=.
84
Eurisprudentie, besluiten en $amerstu$$en
3esluit van 12 september 2%%., 363 2%%.K""%
3esluit van 1( november 2%%6, 363 2%%"K2(
3esluit van 1+ maart 14.(, nr. 2.(-(((%..
3esluit van + maart 1444. 363 1444K1.(
363 1441K2(.
Ho# &en 3osch + #ebruari 144(, nr. 4%3K+1+2
H> . 0anuari 1464, 363 5.
H>, 1( maart 14.5K 363 14.6K2(1
H>, 15 september 14.%, 363 14.%K(15
H>, 16 april 1442, 8,& 1442K"25
H>, 16 #ebruari 2%%%, 363 2%%1K1"(c
H>, 2 0anuari 14.5. 14.5K1%%
H>, 2% april 14.(, 363 14.(K12"
H>, 24 o$tober 1452,nr. 3.4(%%
H>, 6 december 1445, nr. (%"%+
HvE ,? 14 april 2%%+, c""K%1 < ,&9=
HvE ,?, 1 0uli 14.2, c22K.1 < 3AD 3aus/stem=
HvE ,?, 1% september 2%%2, c1+1K1%% < Ambulanter @#legedienst 5Lgler=
HvE ,?, 11 0anuari 2%%1, c-"6K44 <Commissie tegen 8ran$ri0$=
HvE ,?, 11 0uni 1446, c(%6K4+ < >egie &auphinoise=
HvE ,?, 11 0uni 144., c2.(K45 < 8ischer=
HvE ,?, 1+ november 2%%%, c1+2K44 < 8roridienne 'A=
HvE ,?, 15 0uni 14.4,c(+.K." <'F8A=
85
HvE ,?, 5 #ebruari 14.1, c15+K.% < coLperatieve aardappelbewaarplaats=
HvE ,?, 5 0uni 144", c2K45 < '&C=
HvE ,?, 2" o$tober 144(, c144+K45 < 9u/s en de winter=
5amerbrie#, 2%-%2-2%%4, estigings$limaat, $enmer$: 89K2%%4K24( 9
9v-, 5amerstu$$en II 144.K44, 26 "2", nr. (, bl!. 1++, A-= ;F21>1.".
>egeling in!a$e $redietverlening, (% 0uni 144", 34"K156".
>ichtli0n nr. ""K(..K,,? van de >aad van de ,uropese ?emeenschappen van 1" mei
14"" betre##ende de harmonisatie van de wetgevingen der Aid-'taten in!a$e
om!etbelasting M ?emeenschappeli0$ stelsel van belasting over de toegevoegde waarde:
uni#orme grondslag <@b,? A 1+5=. ana# 2%%6 overgenomen in: >ichtli0n nr.
2%%6K112K,? van de >aad van de ,uropese Fnie van 2. november 2%%6 betre##ende het
gemeenschappeli0$e stelsel van belasting over de toegevoegde waarde <@b,F A (+"=.
-weede $amer, 2prichting van een stichting voor 6ederland als centrum voor #inanci7le
dienstverlening, 6ota naar aanleiding van een schri#teli0$ overleg, $amerstu$ (1%6+.
-weede 5amer, vergader0aar 144+M1445, 2+ 1"2.
A-: ?uidance on the A- treatment o# certain Islamic products, A- in#ormation 'heet
11K%6: 12 &ecember 2%%6.
Internetbronnen
http:KK#ort/hadith.iiu.edu.m/Khadith%1.htm
&igitaal commentaar behorende bi0 arti$el 11,lid 1, onderdeel E, van de 1et 23 146.,
www.nd#r.nl. http:KKwww.+%hadith.comK+%hadithNnl.htm, hadith
http:KKwww.globalwebpost.comK#arooHmKstud/NresKiNeconN#inKec#r-#atwaNmortgage.htm
'ahih 3u$hari: http:KKHuran-reader.comKboo$Ndispla/-boo$-+5-translator-1.htm
www.#ort/hadith.com
http:KKwww.direct.gov.u$KenK9one/-aJAnd3ene#itsK-aJesK-aJ2n@ropert/And>entalInco
meK&?N+%1541.
8A 2%%6: http:KKwww.opsi.gov.u$KAC-'Kacts2%%6Ku$pgaN2%%6%%25NenN1"
A. roon, Commentaar behorende bi0 arti$el 11, lid 1, onderdeel E, van de wet 23 146.,
&igitale versie 6&8>: http:KKwww.nd#r.nlKlin$K1%.+"N11.10Kcommentaar
&igitaal commentaar behorende bi0 arti$el 11,lid 1, onderdeel E, van de 1et 23 146.,
www.nd#r.nl.
86