Você está na página 1de 10

PRESSUPOSTOS PROCESSUAIS E NULIDADES PROCESSUAIS

0
SUMRIO
1.0 Introduo.............................................................................................................................3
2.0 Pressupostos Processuais......................................................................................................4
2.1 Quais So os pressupostos Processuais...............................................................................5
3.0 Nulidades..............................................................................................................................7
3.1 Diferenas entre nulidade asoluta e nulidade relati!a........................................................"
3.2 Princ#pios das Nulidades......................................................................................................$
4.0 %onsidera&es 'inais...........................................................................................................10
5.0 (efer)ncia...........................................................................................................................11
1
1. INTRODUO
Neste traal*o relata+se pes,uisa sore Pressupostos Processuais e Nulidades
Processuais- onde sero apontados conceitos- re,uisitos- classificao e diferenas. . te/a
apesar de ser espec#fico e0i1e seriedade na sua elaorao para ,ue *a2a u/a /el*or
co/preenso do ,ue !en*a a ser Pressupostos Processuais e Nulidades Processuais.
3ntende ,ue os pressupostos processuais so re,uisitos necess4rios 5 !alidade e 5
efic4cia da relao processual- en,uanto a nulidade 6 a sano deter/inada pela lei- ,ue pri!a
o ato 2ur#dico de seus efeitos nor/ais- e/ ra7o do descu/pri/ento das for/as /encionadas
na nor/a 2ur#dica.
Quando a lei afir/a ,ue al1u/ ato 6 nulo- no encontra/os antes u/a afir/ao
ontol81ica- /as antes u/ co/ando nor/ati!o- a deter/inar ,ue se decrete a nulidade do ato.
9ssi/- a teoria dos pressupostos processuais e das nulidades trata dos re,uisitos
necess4rios para ,ue se constitua e desen!ol!a o processo- de /odo a ,ue possa ser
,ualificado co/o :de!ido:- nos ter/os da %onstituio.
2
2.0 Pressupostos processuais
.s pressupostos processuais so condi&es necess4rias para ,ue o triunal possa
con*ecer do /6rito da ao
Para entender o ,ue si1nifica ;processo< e seus respecti!os pressupostos e re,uisitos- 6
necess4rio ,ue faa- pre!ia/ente- al1u/as considera&es ,ue sero de 1rande i/port=ncia
para co/preender este te/a.
Se1undo 'I>?.- @2002- P. 7$A ;Processo 6 u/a entidade co/ple0a ,ue apresenta dois
aspectosB o intr#nseco ou essencial e o e0terior- ou se2a- 6 a relao 2ur#dica ,ue se instaura e
se desen!ol!e entre autor- 2ui7 e r6u<.
. Processo pode ser !isto por dois =n1ulos diferentesB u/ interno e outro e0terno.
So a 8tica do pri/eiro- o processo 6 !isto co/o u/a relao 2ur#dica- ou se2a- u/a relao
entre as partes e o Cui7 e/ torno do o2eto pretendidoD 24 do se1undo ponto de !ista- o
processo 6 u/ procedi/ento- ou se2a- o con2unto dos !4rios atos praticados no desen!ol!er da
relao 2ur#dicaD 6 a se,E)ncia dos atos no processo relao 2ur#dica processual.
. autor ao propor u/a ao pretende !er recon*ecido u/ direito- /as se no
esti!ere/ preenc*idos os pressupostos processuais- o 2ui7 no c*e1a a proferir a sentena
2ul1ando a ao procedente ou i/procedente. 9 falta de pressupostos processuais pode
deter/inar co/ ,ue o 2ui7 se asten*a de con*ecer da deciso de fundo- do /6rito da causa- e
e/ !e7 disso asol!a o r6u da inst=ncia.
.s pressupostos processuais so re,uisitos necess4rios para ,ue o processo atin2a seu
intento- co/pondo condi&es i/prescind#!eis para ,ue o processo e0ista e desen!ol!a+se de
for/a !4lida e re1ular. 3!ita/ assi/ o aco/eti/ento de !#cios 1ra!es- constituindo u/ filtro
capa7 de reter postula&es for/al/ente in!i4!eis.
Se1undo S9NF.S- @2005- p. 32"A ;define pressupostos processuais co/o re,uisitos
necess4rios a e0ist)ncia e !alidade da relao processual.<
;.s pressupostos processuais so e0i1)ncias le1ais se/ cu2o atendi/ento o
processo- co/o relao 2ur#dica- no se estaelece ou no se desen!ol!e
!alida/ente. @...A. So- e/ su/a- re,uisitos 2ur#dicos para a !alidade e
efic4cia da relao processual<. Para ele- os pressupostos processuais so de
e0ist)ncia @;re,uisitos para ,ue a relao processual se constitua
!alida/ente<A e de desen!ol!i/ento @;a,ueles a sere/ atendidos- depois
,ue o processo se estaeleceu re1ular/ente- a fi/ de ,ue possa ter curso
ta/6/ re1ular- at6 sentena de /6rito ou a pro!id)ncia 2urisdicional
definiti!a<A. CGnior @1$$7- p. 5"A
3
2.1 Quais So os pressuposos Pro!essuais
.s pressupostos processuais se apresenta/ so dois aspectosB re,uisitos su2eti!os e
o2eti!os ,ue so a,ueles essenciais 5 for/ao da relao 2ur#dica processual- cu2a aus)ncia
i/porta na ine0ist)ncia desta- e- conse,Eente/ente- o processo 2a/ais c*e1a a e0istir-
!e2a/osB
Re"uisios Su#$ei%osB So os relacionados aos su2eitos do processo @autor- r6u e
Cui7A- di7 respeito 5 capacidade de ser parte na relao 2ur#dica processual e 5 e0ist)ncia de
8r1o @Cui7A in!estido de 2urisdio.
9 capacidade co/preende a possiilidade- a aptido- da ,ual so dotados todos ,ue
te/ a capacidade ci!il- de fi1urar- de assu/ir u/a situao 2ur#dica processual co/o
de/andante ou co/o de/andado nu/a dada relao- ou- de si/ples/ente ser parte dela @ter
al1u/ interesseA. 9s pessoas naturais- 2ur#dicas e os entes despersonali7ados t)/ tal
capacidade.
Para ,ue o ato e0ista- 6 necess4rio ainda ,ue o 8r1o- a ,ue/ 6 su/etida 5 de/anda-
este2a in!estido de 2urisdio- ,ue 6 o poder ,ue det6/ o 3stado para aplicar o direito ao caso
concreto- co/ o o2eti!o de solucionar os conflitos de interesses e- co/ isso- res1uardar a
orde/ 2ur#dica e a autoridade da lei. 9ssi/- considera+se no in!estido de 2urisdio a,uele
2ui7 ,ue no to/ou posse e o aposentado ou e/ disponiilidade.
.s re,uisitos su2eti!os di7e/ respeito aos su2eitos principais da relao processual-
2ui7 e partes- !e2a/osB
I& Re'ere(e ao $ui)*
Que se trate de 8r1o estatal in!estido de 2urisdioD
Que o 2ui7 ten*a co/pet)ncia ori1inaria ou ad,uiridaD
Que o 2ui7 se2a i/parcial
II & Re'ere(e +s pares*
Que ten*a/ capacidade de ser parteD
Que ten*a/ capacidade processualD
Que ten*a/ capacidade de postular e/ 2u#7o.
Re"uisios O#$ei%osB di7 respeito ao ato inicial de introdu7ir u/ pedido- u/a
de/anda ao Poder Cudici4rio- para ,ue se2a instaurada a relao processual. H/a !e7 feito o
pedido- e0istente 6 o processo- ,ue so/ente ser4 efica7 contra
4
Os re"uisios o#$ei%os so ,e ,uas or,e(s*
Hns e0tr#nsecos a relao processual e di7e/ respeito 5 ine0ist)ncia de fatos
i/pediti!osD
.utrosD intr#nsecos a relao processual e di7e/ respeito a suordinao do
procedi/ento as nor/as le1ais.
Pressuposos pro!essuais e-r.(se!os ou e-eriores /ou (e0ai%os1*
.s e0tr#nsecos so condi&es ,ue esto fora do processo- /as ,ue te/ o poder de i/pedir
o seu nor/al prosse1ui/ento- suordinando sua !alidade e a efic4cia da sua constituio- e/
co/o sua e0tino. 9ssi/- e/ principio so !#cios insan4!eis- ,ue e0tin1ue/ o processo.
Liispe(,2(!ia* @!. art. 21$- art. 301- inc.I-JJ 1K e2KAB i/pede a propositura de u/a
ao e/ ra7o de 24 e0istir outra- de ele/entos id)nticos- e/ curso.
Coisa $u30a,aB @art. 301-inc.II- J 1K e 2KAB i/pede a repropositura de no!a ao ,ue
en!ol!a as /es/as partes- ten*a a /es/a causa de pedir e o /es/o pedido.
Pere4p5o* 6 a e0tino do direito de praticar u/ ato processual pela perda de u/
pra7o definido e definiti!o
Co(%e(5o ar#ira3* 6 o acordo das partes e/ su/eter a aritra1e/ a resoluo de
u/ lit#1io atual ou e!entual.
Pressuposos pro!essuais o#$ei%os i(r.(se!os ou i(eriores*
So a,ueles ,ue se !erifica/ dentro da relao processual- ou se2a- relaciona+se ao pr8prio
processo- ao for/alis/o processual- aos !4rios atos a sere/ praticados no desen!ol!er da
relao 2ur#dica- aos de!eres e faculdades das partes- 5 coordenao de suas ati!idades- ,uais
se2a/B
Pei5o apa* para ,ue a relao processual possa se desen!ol!er de for/a re1ular e
!4lida- 6 necess4rio ,ue o pedido endereado ao 8r1o 2urisdicional se2a apto- isto 6-
preenc*a deter/inados re,uisitos pre!istos pela lei processual.
Cia5o %63i,a* 6 a,uela ,ue conse1ue efeti!a/ente c*a/ar o r6u ao processo.
I(sru4e(o ,e 4a(,ao* 6 a procurao- ,ual se confi1ura a sua for/a e se
co/pro!a- facil/ente- o seu o2eto e a e0tenso dos poderes pelo /andante.
5
Desse /odo- os pressupostos esto consa1rados @de for/a esparsaA e/ nosso %8di1o
de Processo %i!il e so insustitu#!eis. %o/o o pr8prio no/e di7- so pressupostos
processuais- ou se2a- pressupostos para ,ue ten*a/os u/ processo !4lido e re1ular/ente
constitu#do.
7.8 Nu3i,a,es Pro!essuais
9s nulidades processuais so ,uais,uer des!ios do for/alis/o processual se1uido- e/
relao ao for/alis/o processual prescrito na lei- e a ,ue esta faa corresponder L e/ora
no de /odo e0presso L u/a in!alidao /ais ou /enos e0tensa dos atos processuais.
9s nulidades processuais ,ue no se2a/ de con*eci/ento oficioso- t)/ de ser ar1Eidas-
perante o triunal. 3stas so as nulidades desi1nadas de secund4rias- s8 se pode/ con*ecer na
se,E)ncia de ar1Eio por parte do interessado- antes de o ato ter/inar- se ele esti!er presente-
ou e/ deter/inado pra7o a contar do con*eci/ento- so pena de ficare/ sanadas co/ o
decurso do pra7o e/ ,ue pode ser ar1Eido- o ,ue si1nifica ,ue tudo se passa co/o s elas no
ti!esse/ sido praticadas
Se1undo CHNI.( @2002- P. 42A as nulidades classifica/ e/ asolutas e relati!as e
anulailidade.
9 (u3i,a,e !o4o a#so3ua 6 a ofensa pro!ocada pelo ato processual !iciado ao
interesse pGlico da 2ustia- en,uanto a nulidade relati!a ad!6/ do pre2u#7o causado 5s partes
pela infrao da lei se/ ,ue o interesse pGlico se2a atin1ido.
9 nulidade asoluta- portanto- resulta de infra&es 5 orde/ pGlica- independente/ente
de pre2u#7o as partes- sendo procla/ada de of#cio ou a re,ueri/ento das partes a ,ual,uer
te/po ou 1rau de 2urisdio. I/portante destacar ,ue o de!er de declarar a nulidade asoluta
e0 officio ori1a ao 2ui7 con*ecer da /at6ria ,uando ale1ada- ainda ,ue o se2a pela pr8pria
parte ,ue a deu causa.
A (u3i,a,e re3ai%a por sua !e7 interessa so/ente 5s partes. Por isso- elas no so
declaradas de of#cio. Precisa/ ser pro!adas por a,uele ,ue se sentiu pre2udicado.
A (u3i,a,e re3ai%a- para ser declarado- de!er 4 conter tr)s re,uisitosB
Que se2a ale1ada pela parte ,ue no deu causa a sua e0ist)nciaD
Que a persist)ncia da nulidade cause pre2u#7o 5 parte ,ue a ale1ouD
Que se2a ale1ada pela parte na pri/eira oportunidade ,ue dispon*a para se /anifestar
no processo- so pena de precluso.
M
9 a(u3a#i3i,a,e resulta de !iolao de nor/a dispositi!a. So/ente se decreta
/ediante pro!ocao da parte no /o/ento de!ido- so pena de precluso. 3sse /o/ento
6 a pri/eira oportunidade ,ue a parte te/ de falar nos atos. 30e/plo dessa situao 6 a
*ip8tese de o 2ui7- por en1ano- e0cluir do rol de teste/un*as do r6u u/ no/e ,ue 24
considera arrolado pelo autor- /as ,ue se trata- na !erdade- de *o/Nni/o- nada
recla/ando o r6u a respeito.
Nesse ca/in*o- disp&e o %8di1o %i!il- e/ seu art. 177B ;9 anulailidade no te/
efeito antes de 2ul1ada por sentena- ne/ se pronuncia de of#cioD s8 os interessados a
pode/ ale1ar- e apro!eita e0clusi!a/ente aos ,ue a ale1are/- sal!o caso de solidariedade
ou indi!isiilidadeO.
7.1 Di'ere(5as e(re (u3i,a,e a#so3ua e (u3i,a,e re3ai%a
3/ face dos fatos e funda/entos 2ur#dicos aci/a detal*ados- te/os co/o principais
pontos de distino entre a c*a/ada nulidade asoluta e a deno/inada nulidade relati!a- as
se1uintes caracter#sticasB
a1 Co3ei%i,a,e e i(,i%i,ua3i,a,eB a declarao da nulidade asoluta 6 se/pre feita no
intuito de proteo da coleti!idade- possuindo- assi/- efic4cia erga omnes- en,uanto
,ue no concernente 5 nulidade relati!a- te/os ,ue sua declarao- cuidando apenas do
interesse do lesado- aarca so/ente as pessoas ,ue a ale1ara/.
#1 A3e0a5o* a nulidade asoluta pode ser ale1ada por ,ual,uer interessado- pelo
representante do Pinist6rio PGlico e pelo pr8prio /a1istrado de of#cioD en,uanto ,ue
no ,ue se refere 5 nulidade relati!a- a ale1ao so/ente poder4 partir dos pre2udicados
ou representantes le1#ti/os- no podendo- assi/- ser declarada ex officio pelo 2ui7.
!1 Co(%a3i,a5oB a nulidade asoluta no pode ser con!alidada @confir/adaA- ne/
/es/o pelo 2ui7D en,uanto ,ue a nulidade relati!a 6 pass#!el de con!alidao
,1 Pres!ri5o e ,e!a,2(!iaB a nulidade asoluta- e/ re1ra- no prescre!e- e/ora
al1uns doutrinadores sustente/ a prescrio pelo /aior pra7o pre!isto na lei L o ,ue-
no entanto- parece ser pratica/ente i/poss#!el na 61ide da no!a codificao- tendo e/
!ista a clare7a da re1ra contida na se1unda parte do arti1o 1M$ LD 24 a nulidade relati!a
6 suscet#!el de ser ar1Eida e/ pra7os prescricionais e decadenciais /ais ou /enos
e0#1uos.
7
7.2 Pri(!.pios e (or4as re3ai%os +s (u3i,a,es
Se1undo 'I>?.-@2002- P. 44 A- a !erificao de nulidade do ato processual
oedece aos se1uintes princ#piosB
9 Pri(!.pio ,a i(sru4e(a3i,a,eB intuito de arandar a ri1ide7 da for/a
le1al- u/a !e7 ,ue usca os fins do ato praticado- reputando+se !4lido se no ofender e0pressa
disposio le1al contr4riaD
Q Pri(!.pio ,a !ausa3i,a,e ou ,a !o(se":e(!ia3 i,a,eB os atos processuais
pertence/ a u/a unidade l81ica- cada u/ 1uardando sua indi!idualidade- /as todos
en!ol!idos e/ u/a relao de interdepend)ncia. >o1o- entende+se ,ue o recon*eci/ento da
nulidade de u/ ato se estender a todos os atos suse,Eentes e deles dependentesD
Q Pri(!.pio ,a !o(ser%a5o ,os aos pro!essuaisB considerando o ato co/o
nulo- entende+se ,ue a nulidade de u/a parte do ato no pre2udicar4 a outra parte do ato ou
dos de/ais atos suse,Eentes- se fore/ independentes e/ relao ao ato nulo.
9 Pri(!.pio ,o i(eresse ,e a0irB est4 relacionado co/ os interessados e/
declarar a nulidade do ato- ou se2a- so/ente poder4 pleitear a nulidade do ato a parte ,ue no
deu causa 5 sua in!alidao- 24 ,ue no 6 poss#!el se ale1ar a pr8pria torpe7a.
9 Pri(!.pio ,a e!o(o4ia pro!essua3B relacionado nos arts. 24"+25" do %P%-
di7 ,ue a conser!ao dos atos ,ue no fore/ atin1idos pela declarao de nulidade de ser o
/40i/o poss#!el- a fi/ de se e!itar a repetio i/prof#cuaD
9 Pri(!.pio ,a pre!3uso* so/ente est4 su2eita 5 precluso a ar1Eio de atos
irre1ulares e anul4!eis- pois a nulidade no se inclui co/o suscet#!el 5 precluso- podendo ser
pleiteada e/ ,ual,uer 1rau de 2urisdio- te/po ou at6 /es/o con*ecida e0 officio pelo 2ui7.
Dessa for/a- o instituto da nulidade !eio ao ordena/ento 2ur#dico para l*e asse1urar
se1urana. R a penali7ao pelo descu/pri/ento de orde/- ,ue i/pli,ue e/ des!io de
finalidade do ato processual reali7ado e/ pre2u#7o 5 parte ,ue no deu causa.
"
$

Você também pode gostar