Netwerkstad Twente, Herijking Bedrijventerreinenvisie 2013

Herijking Visie bedrijventerreinen
Netwerkstad Twente

8 November 2013
Herijking bedrijventerreinenvisie Netwerkstad Twente 2013

- 2 -

- 3 -
Inhoudsopgave

Voorwoord
pagina 7

Hoofdstuk 1 Inleiding 9
1.1 Aanleiding 9
1.2 Doel en kaders 9
1.3 Wat hebben we gedaan na de vaststelling van de vorige visie 9
1.4 Leeswijzer 10

Hoofdstuk 2 De huidige situatie op de bedrijventerreinen 13
2.1 Productiestructuur 13
2.2 Werkgelegenheid op bedrijventerreinen 13
2.3 Bedrijventerreinen 14
2.4 Vastgoed 16
2.5 Herstructurering en transformatie 16
2.5.1 Almelo 17
2.5.2 Borne 18
2.5.3 Enschede 18
2.5.4 Hengelo 19
2.5.5 Oldenzaal 21
2.6 Thematische terreinen 21
2.6.1 XL Businesspark Twente 21
2.6.2 Luchthaven Twente 21
2.6.3 Natte bedrijventerreinen 22

Hoofdstuk 3 Actualisatie van de ruimtevraag en -aanbod tot 2040 25
3.1 Analyse van de ruimtevraag tot 2040 25
3.1.1 Autonome ruimtevraag 25
3.1.2 Ruimtevraag als gevolg van verhuizingen en frictie 26
3.1.3 Ruimtevraag als gevolg van transformatie 26
3.1.4 Ruimtevraag naar natte bedrijventerreinen 26
3.1.5 Ruimtevraag bij de Luchthaven Twente 27
3.1.6 Samenvatting ruimtevraag 27
3.2 Korte en middellange termijn vraaganalyse 28
3.2.1 Achtergrond 28
3.2.2 Onderbouwing aanpak 28
3.2.3 Resultaten 29
3.3 Analyse ruimteaanbod bedrijventerreinen 29
3.3.1 Aanbod bedrijventerreinen kwantitatief 30
3.3.2 Aanbod bedrijventerreinen kwalitatief 31
3.3.3 Matching kwaliteit vraag en aanbod 32
3.3.4 Conclusie aanbod bedrijventerreinen 32

Hoofdstuk 4 Realisatiestrategie 35
4.1 Programmering van de bedrijventerreinen Netwerkstad Twente 35
4.1.1 Totaaloverzicht kwantitatieve match vraag en aanbod 36
4.1.2 Criteria programmeren bedrijventerreinen 36
4.1.3 Kwantitatief en kwalitatief programma 37
4.1.4 Provinciaal Grondfonds 38

- 4 -
4.1.5 Strategisch programmeren in de toekomst 38
4.1.6 Strategische voorraad als planningsinstrument 39
4.2 Ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid 39
4.3 Kwaliteitsbeheer 41
4.4 Gronduitgifteprotocol 42
4.5 Fysieke en digitale bereikbaarheid 42
4.6 Regionale samenwerking 43
4.7 Acquisitie 44
4.8 Monitoren 44

Begrippenlijst 45

Bijlagen

1 Korte termijnvisie Ecorys, juni 2013 48
2 Actualisatie ruimtevraag natte terreinen tot 2040 (Ecorys, 2013) 50
3 CPB-scenarios nader toegelicht 54
4 Toedelingsschema Gezamenlijk programmeren korte en middellange termijn. 56
5 Ecorysrapport 2013 58


- 5 -


- 6 -


- 7 -
Voorwoord

In 2010 hebben we met de vijf Netwerkstadgemeenten een gezamenlijke visie op de ontwikkeling
van onze bedrijventerreinen gemaakt. De economie en de ruimtevraag verandert voortdurend,
zeker nu. We hebben te maken met een langdurige financile crisis, hoge werkloosheid,
toenemende leegstand en een grote herstructureringsopgave, waardoor er minder
bedrijventerrein is uitgegeven in de afgelopen periode, dan was voorzien. Er zijn echter ook
kansen, mede door de regionale focus op innovatie in de High Tech Systems en Materials.
Ondanks vele tegenvallers in het bedrijfsleven zien we ook groei, innovatie en voeren we
serieuze gespreken met kandidaten voor onder meer het XL Businesspark. In de afgelopen twee
jaar is ruim 30 ha. bedrijventerrein uitgegeven in de Netwerkstad en op het gebied van bestaand
vastgoed is ook veel beweging te zien. Er wordt genvesteerd in bereikbaarheid en nieuwe kades.
Ook zien we een revival van de (nieuwe) maakindustrie, dynamiek in de logistiek door de e-
commerce en een verdergaande koppeling van kennis- en maakindustrie. Daarom is er niet
alleen een evaluatie gemaakt maar vooral ook een herijking.

De ruimtelijke weerslag van de genoemde ontwikkelingen is niet alleen terug te vinden op de
bedrijventerreinen, maar ook op het Kennispark in Enschede, de diverse kantorenlocaties en
andere economische zones. In de voorliggende herijking hebben we de economische
ontwikkeling vertaald naar ruimtevraag, echter alleen die vraag die op de bedrijventerreinen
betrekking hebben.

Al met al negatieve maar vooral ook positieve geluiden, die vragen om een gezamenlijke aanpak.
Dit hebben we vorm geven in het strategisch programmeren van de uit te geven terreinen. Zodat
we in de komende periode nog beter de ruimtevraag van de bedrijven kunnen bedienen, om de
economische ontwikkeling te ondersteunen en te versterken.

Marijke van Hees,
Voorzitter Bestuurlijk Overleg Ruimte, Economie en Grondzaken
Regio Twente Netwerkstad


- 8 -


- 9 -
Hoofdstuk 1 Inleiding

1.1 Aanleiding
De vijf Twentse gemeenten Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal vormen samen de
Netwerkstad Twente. Samenwerking, organisatie en cordinatie staan binnen de Netwerkstad
centraal op uiteenlopende werkvelden. Hierop inspelend heeft Netwerkstad Twente in 2010 een
gezamenlijke Bedrijventerreinenvisie opgesteld om inzicht te verkrijgen in de huidige en
toekomstige bedrijventerreinenmarkt. Om vinger aan de pols te houden en reel zicht op de
bedrijventerreinenontwikkeling te houden is in 2010 afgesproken dat in 2013 een evaluatie en zo
nodig actualisatie van de gegevens nodig is. Dit is vooruitlopend op de gewenste midterm
evaluatie van de provincie Overijssel in 2015. Ook zijn er aanvullingen gedaan op andere
onderdelen van de visie en uitvoeringsstrategie naar aanleiding van de huidige situatie op de
bedrijventerreinenmarkt.

Bij de evaluatie en actualisatie wordt van dezelfde methodiek uitgegaan als in 2010. Aanvullend
op de langere termijn prognose heeft Ecorys voor het strategisch programmeren een extra korte
termijn prognose opgesteld, die direct rekening houdt met vraaguitstel en uitval door de recessie.
Voor de lange termijn heeft dit geen effect, omdat net als bij het Rijk uitgegaan wordt van het CPB
TM scenario.

1.2 Doel en kaders
Netwerkstad Twente wil een passend aanbod bieden aan de ruimtevraag van bestaande en nieuwe
bedrijven. Door de groei van en in bedrijven komt extra en nieuwe werkgelegenheid tot stand en het
heeft zo een positieve invloed op de welvaart in de regio.

In 2013 is een ruimtelijke Ontwikkelagenda voor Netwerkstad Twente opgesteld in de vorm van
een Ontwikkelingsperspectief. Een aantal ruimtelijke opgaven zijn hierin opgenomen, zo ook de
programmering van woon- en werklocaties. Er is hierin aangegeven dat de (structurele) uitval van
de vraag naar woon- en werklocaties leidt tot groeiende gemeentelijke tekorten op
planexploitaties. Het bijstellen van ambities is niet voldoende. Er zijn fundamentele ingrepen
nodig: we moeten plannen schrappen en faseren, ook zijn er nieuwe verdienmodellen nodig. Voor
een toekomstbestendige Netwerkstad is het nodig om gezamenlijk strategisch te programmeren:
gericht op het duurzaam en toekomstbestendig ontwikkelen van woon- en werkmilieus die
aansluiten bij die veranderende vraag. In het ontwikkelingsperspectief, maken we, met behoud
van de identiteit van de afzonderlijke gemeenten, gezamenlijke ruimtelijk-economische keuzes
om de ambitie voor Twente waar te maken. De ontwikkelopgave ligt vooral in het huidige stedelijk
gebied: transformeren en herstructureren, in plaats van uitbreiden. De huidige stedelijke
contouren blijven grotendeels zoals ze nu zijn. Waar we nog extra of ter vervanging bouwen,
moet dit echt aansluiten op de vraag. Ook moeten we flexibel inspelen op verandering van die
vraag. Al geven prognoses aan dat er de komende jaren nog een toenemende vraag is naar
woningen en bedrijfslocaties, wij kiezen ervoor om daar behoedzaam mee om te gaan. Investeren
in het bestaande stedelijk gebied is belangrijk om de kwaliteit op niveau te brengen.

1.3 Wat hebben we gedaan na de vaststelling van de vorige visie
Naar aanleiding van de visie in 2010 zijn er van de toenmalige zachte plannen voor
bedrijventerreinen 22 hectare geschrapt in Borne, 5 ha. in Enschede. Ook is afgesproken dat de
overige zachte plannen in de Netwerkstad tot nader orde niet ontwikkeld worden. Daarbij wordt er
elk jaar gemonitord en vindt elke drie jaar een herijking van de analyse plaats, zo ook in 2013.


- 10 -
Daarnaast zijn grote stappen gezet in de uitvoering van de herstructureringsplannen in alle
gemeenten. Een aantal zijn al deels weer uitgegeven. Een uitgebreide toelichting hierop wordt in
hoofdstuk 2.5 gegeven.

Ook is er veel aandacht geweest voor de (her)ontwikkeling van natte kavels en vervoer over
water. De resultaten hiervan worden in hoofdstuk 2 en 4 weergegeven.

De samenwerking in de Netwerkstad op het gebied van accountmanagement is verder
vormgegeven. Gezamenlijke acquisitie was een ander doel. De gemeenten hadden wel de
ambitie om dit vorm te geven, maar niet de financile middelen om nu hierin te investeren. Dit
wordt nu door onze partners Port of Twente en Kennispark, met financile bijdragen van de Regio
Twente en de Provincie Overijssel, in samenwerking met Oost NV vormgegeven.

1.4 Leeswijzer
In deze visie wordt in hoofdstuk 2 een heldere definiring en categorisering van de
bedrijventerreinen en een totaaloverzicht van de (plan)voorraad aan bedrijventerreinen gegeven.
Ook wordt hier ingegaan op de huidige situatie van de bedrijventerreinen. Hoofdstuk 3 behandelt
de analyse van vraag en aanbod, inclusief de kwantiteit en de kwaliteit van het aanbod aan
bedrijventerreinen in de Netwerkstad regio Twente. De verschillende bedrijventerreinen in de
gemeente worden beoordeeld en gerangschikt op basis van hun kwaliteiten. In hoofdstuk 4 ten
slotte, wordt in de realisatiestrategie aangegeven hoe wij onze doelen denken te bereiken. Hier
matchen we onder andere de vraag en aanbod (programmering).


- 11 -


- 12 -


- 13 -
Hoofdstuk 2 De huidige situatie op de bedrijventerreinen

De inventarisatie van de huidige stand van zaken van de bedrijventerreinen in de Netwerkstad is
n van de bouwstenen voor de bedrijventerreinenstrategie. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op
de productiestructuur van het gevestigde bedrijfsleven en de kenmerken van de
bedrijventerreinen. Ook wordt ingegaan op herstructurering en transformatie van
bedrijventerreinen. Tot slot wordt een beschrijving gegeven van de thematische terreinen.

2.1 Productiestructuur
Netwerkstad Twente telt in 2012 ruim 22.000 bedrijven. In absoluut aantal bedrijven is de sector
groot- en detailhandel het meest vertegenwoordigd, gevolgd door bedrijven in de sector
advisering, onderzoek en overige speciale zakelijke dienstverlening. Verder is ook de bouwsector
nog steeds goed vertegenwoordigd.

Netwerkstad Twente telt in 2012 (CBS) een totaal arbeidsvolume werknemers van circa 144.900
arbeidsjaren. In 2012 biedt de Netwerkstad Twente aan meer dan 191.000 mensen (dit is
inclusief uitzendkrachten) een arbeidsplaats. In Netwerkstad zijn qua aantal werkzame personen
de gezondheids- en welzijnszorg, industrie en groot- en detailhandel de grootste sectoren.

Figuur 1.1 Procentueel aandeel aantal arbeidsplaatsen in de Netwerkstad, 2012

Bron: Biro, 2012

Het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW) in juli 2013 is in Netwerkstad Twente 20.384
personen. Dit is 13,4% van de totale beroepsbevolking. Binnen de Netwerkstad is het aantal
NWW-ers in Enschede het hoogste.

2.2 Werkgelegenheid op bedrijventerreinen
In 2012 werken 70.133 personen op een bedrijventerrein (BIRO, 2012). De meeste personen op
een bedrijventerrein zijn werkzaam in de sector industrie en groot- en detailhandel gevolgd door
de sector bouw.

0% 5% 10% 15% 20%
Netwerkstad
Overige dienstverlening
Gezondheids- en welzijnszorg
Openbaar bestuur
Financile dienstverlening
Vervoer en opslag
Groot- en detailhandel;
reparatie van autos
Bouw

- 14 -
Uitgaande van een totaal van 1.580 ha. netto uitgegeven bedrijventerrein in Netwerkstad (zie
paragraaf 2.3), betekent dit dat er gemiddeld 44,4 werkzame personen zijn per ha.

2.3 Bedrijventerreinen
Netwerkstad Twente heeft in 2012 circa 1.910 netto hectare aan bedrijventerrein
1
. Hiervan is
1.580 hectare uitgegeven aan bedrijven. De 1.910 netto hectare is verspreid over circa 60
bedrijventerreinen, waarvan op 28 nog n of meerdere kavels uit te geven zijn. Het gaat
overwegend om kleinere terreinen:

Figuur 1.3 Grootte van de bedrijventerreinen in de Netwerkstad
Grootte in netto ha. Aantal
< 5 ha. 19
5,1 10 ha. 6
10,1 25 ha. 14
25,1 50 ha. 7
>50 ha. 13

De terreinen in de grootste categorie nemen gezamenlijk 2/3 van het totaaloppervlak voor haar
rekening (+/- 1290 hectare).

Figuur 1.4 De 10 grootste bestaande bedrijventerreinen in Netwerkstad Twente (o.b.v. netto
oppervlakte) per 1 januari 2013
Plaats Terrein Oppervlakte
netto
Uitgegeven Startjaar
uitgifte
Hengelo Twentekanaal 270 246 1935
Almelo Bedrijvenpark Twente 174 172 1982
Enschede Havengebied 134 133 1930
Enschede Boeldershoek-Twence 125 125 1980
Almelo XL Businesspark Twente 121 11 2008
Hengelo Westermaat (Zuid en Campus) 104 93 1950
Almelo Turfkade e.o. 103 98 1905
Oldenzaal Eekte-Hazewinkel 87 87 1965
Almelo Bornsestraat 76 76 1991
Enschede Euregio bedrijvenpark 60 50 1974
TOTAAL 1254 1091

Het grootste deel van de terreinen is aangelegd (of ontstaan) in de vorige eeuw. Na 2000 is
gestart met de uitgifte op 16 nieuwe terreinen. Van de 60 terreinen wordt 1/3 deel als verouderd
bestempeld. Op de meeste hiervan zijn herstructureringsprojecten gestart of al zover afgerond
dat de heruitgifte is gestart. Zie hiervoor ook paragraaf 2.5.

1
Dit is zonder de locaties gericht op specifieke, thematische invulling (bijvoorbeeld zorg, detailhandel,
kantoren en luchthavengebonden bedrijvigheid), zie hiervoor paragraaf 2.6.

- 15 -
Figuur 1.2. De bedrijventerreinen in Netwerkstad Twente per 1 juli 2013

Bron: IBIS 2013 en opgaves gemeenten Netwerkstad Twente


- 16 -
2.4 Vastgoed
Bij de leegstand van bedrijfsruimten in Twente gaat het grotendeels om frictieleegstand (in deze
visie is uitgegaan van een gemiddelde frictieleegstand in Nederland van 6%). Zodra de leegstand
de frictieleegstand overtreft, is er vaak meer aan de hand. Het is dan een signaal om te kijken of
vanuit het oogpunt van doelmatigheid en noodzaak het terrein in aanmerking komt voor
revitalisering of herstructurering. Door de recessie neemt de langdurige leegstand toe, vooral bij
grote (verouderde) distributiecentra, die niet meer aansluiten op de eisen van de gebruiker.

Het aanbod aan bedrijfspanden voor de vier grote steden is het afgelopen jaar gestegen tot
434.500 m2 (per 1 juli 2013). Het leegstandspercentage komt daarmee uit op 8,6% waarvan 2,4%
langdurige leegstand. Deze laatste is dus ook gestegen in vergelijking met 2012. Almelo en
Hengelo scoren het laagste met resp. 4,0 en 7,7 %. Voor Enschede is het 10% en Oldenzaal
10,5%. Opvallend is dat er in alle plaatsen meer frictieleegstand is dan langdurige. Dit komt
omdat er nog veel nieuw aanbod bij komt op de markt. (Vastgoedrapportage Twente, 2013).

Onderstaande figuur laat het aanbod en de opname van bedrijfsruimte in de Netwerksteden zien.
De opname in de eerste helft van 2013 toont een lichte stijging ten opzichte van 2012. Vooral in
Enschede en Hengelo zijn grote opnames geweest in 2013. De markt voor bedrijfsruimte heeft
net als de andere onderdelen van de vastgoedmarkt te kampen met de gevolgen van de
economische tegenwind. Dat komt niet in de laatste plaats omdat vooral het MKB, als
belangrijkste gebruiker van bedrijfsmatig vastgoed, op dit moment hard wordt geraakt.

Figuur 1.5 Aanbod en opname bedrijfsruimte in m2 in de Netwerkstad
2

Aanbod per 1 juli Opname
2012 2013 2012
Gehele jaar
2013
1
e
half jaar
Enschede 163.600 177.300 87.600 58.400
Hengelo 88.400 86.100 24.000 14.200
Almelo 70.900 86.200 25.700 4.700
Oldenzaal 84.400 84.900 23.100 11.800
Totaal 407.300 434.500 160.400 89.100
Bron: Vastgoedrapportage Twente 2013

2.5 Herstructurering en transformatie
De bestaande bedrijventerreinen zijn een belangrijke pijler voor ruimte voor economische
ontwikkeling en ondernemersklimaat in de Netwerkstad. De SER-ladder wordt met het bestaande
beleid in feite al lange tijd gehanteerd in de Netwerkstad. Zowel per gemeente als in het
gezamenlijke beleid is dit op verschillende manieren vastgelegd waarvan het meest recente
voorbeeld de Ontwikkelagenda Twente (2013) is.

Beleidsmatig wordt tevens het belang onderschreven om een deel van de bestaande
bedrijventerreinen kwalitatief te verbeteren en met nadruk ook duurzaam in te richten (zie ook
hoofdstuk 4). Hiermee blijven locaties aantrekkelijk voor bestaande en ook nieuwe bedrijven en
hoeft niet snel te worden uitgeweken naar nieuw te ontwikkelen locaties. Ook worden lege
plekken in de stad en op bestaande terreinen voorkomen.

2
Borne wordt in de Vastgoedmonitor niet apart genoemd en kan dus niet in deze tabel worden opgenomen.

- 17 -
De noodzaak voor herstructurering treedt op als een gebied sterk verouderd is. Dit uit zich in de
uitstraling en de wisselende kwaliteit van de gebouwen, in de niet altijd optimaal benutte
bedrijfspercelen, de matige kwaliteit van de openbare ruimte en de verouderde weginfrastructuur.
Daarbij kan herstructurering, afhankelijk van de soort veroudering en locatiekenmerken, in drie
groepen worden ingedeeld:
Revitalisering: forse integrale verbetering van een verouderd terrein met behoud van
bestaande economische functie;
Herontwikkeling/herprofilering: wijziging van de werkfunctie van bestaande bedrijfsactiviteiten
ten gevolge van economische veroudering;
Transformatie: ombouwen, waarbij de functie wijzigt in een andere functie. In dit laatste geval
wordt het terrein onttrokken aan de voorraad bedrijventerrein.

De doelstellingen van herstructurering zijn velerlei:
Vergroten (en/of behouden) van de werkgelegenheid;
Intensiever en/of efficinter ruimtegebruik van de gronden;
Kwaliteitsverbetering en verhoging functionaliteit van de openbare ruimte;
Verbreden van de economische basis van een terrein (geschikt maken voor nieuwe soorten
bedrijven);
Stimuleren van duurzaamheid;

Zoals in paragraaf 2.3 beschreven, hebben we in de regio veel oudere terreinen en wordt een
groot deel als (potentile) herstructureringslocatie aangewezen. Via de provinciale kwaliteitsscan
is voor een aantal terreinen duidelijk in beeld gebracht waar het probleem zit. Het gaat om
Buitenhaven (Almelo), Molenkamp (Borne), de Reulver (tevens afrondingsscan uitgevoerd),
Rigtersbleek, Euregio I (Enschede), Timmersveld, twentekanaal-noord, Twentekanaal-Zuid,
Westermaat-Zuidwest (Hengelo), Eekte-Hazewinkel (Oldenzaal). Voor Turfkade en Buitenhaven
(Almelo) volgen scans in 2014.

Een gerichte aanpak op meerdere fronten tegelijk maakt de projecten niet eenvoudiger maar wel
sterker: werd vroeger met name gekeken naar een aanpak van de openbare ruimte, nu wordt
actief samengewerkt met externe partners (Oost NV, HMO, Kamer van Koophandel, Ministeries),
gezocht naar kansen voor het aantrekken van nieuwe soorten bedrijven (door bijvoorbeeld gericht
te werken aan natte kavels), leefbaarheid en vooral een veel intensievere samenwerking met de
ondernemers.

Hieronder wordt per gemeente kort de stand van zaken van herstructureringslocaties toegelicht.

2.5.1 Almelo
Dollegoor/Slachthuiskade
De herstructurering van dit bedrijventerrein wordt binnenkort afgerond. En van de doelstellingen
van het herstructureringsproject Dollegoor was het gebied zo te herontwikkelen dat sprake is van
het juiste bedrijf op de juiste plaats in specifieke clusters. Aan de noordelijke Slachthuiskade zijn
op de locatie van een voormalige meubelfabriek conform de doelstelling nieuwe representatieve
bedrijven gevestigd in lagere milieucategorien dan voorheen. Tussen de eerste en tweede
havenarm is de versterking van het high tech cluster gerealiseerd. Voor het overig deel van
Dollegoor blijft er ruimte voor bedrijven in de zwaardere milieucategorien, watergebonden
activiteiten en representatieve bebouwing langs de Schuilenburgsingel. Om deze clusters ook in
de toekomst te behouden en, waar mogelijk, te versterken, wordt het bestemmingsplan in 2013
aangepast aan de nieuwe situatie. Daarnaast hebben onder meer verouderde opstallen
plaatsgemaakt voor nieuwe of nieuw uit te geven kavels en is de verouderde bovengrondse en
ondergrondse infrastructuur vernieuwd. Dit samen levert een ruimtewinst op van ruim 7,5 ha.


- 18 -

Buitenhaven
Deze herstructurering is enkele jaren geleden ingezet met het vernieuwen van de openbare laad-
en-loskade, de sanering van een zeer vervuild perceel en de aanleg van een verkeersinstallatie.
Deze investeringen hebben tot gevolg gehad dat ook marktpartijen gingen investeren in
Buitenhaven. Diverse ongebruikte percelen en opstallen zijn vernieuwd en weer in gebruik
genomen. Dit heeft een ruimtewinst opgeleverd van ruim 2,5 hectare. Als gevolg van de
herstructureringsactiviteiten is er inmiddels een ondernemersvereniging op beide terreinen actief.

Turfkade
Voor Turfkade wordt in 2013 de resterende omvang van de herstructureringsopgave onderzocht
nu het Inditerrein grotendeels wordt getransformeerd naar woningbouw. Hiervoor wordt een
kwaliteitsscan uitgevoerd. Daaruit zal onder meer duidelijk moeten worden of sprake kan zijn van
revitalisering dan wel een diepgaander herstructurering en voor welke delen van het terrein dit
betreft. Op het Inditerrein is momenteel nog 2,5 ha van het bedrijventerrein van totaal 4,7 ha
groot voor heruitgifte beschikbaar.

2.5.2 Borne
Molenkamp
De herstructureringsopgave op het bedrijventerrein Molenkamp (27 ha) moet in de periode 2014-
2015 in uitvoering worden genomen (3e tranche). De herstructurering zal zich richten op een
opwaardering van het totale bedrijventerrein, dat bovendien zal resulteren in een netto
ruimtewinst van 1 ha. In 2009 is een kwaliteitsscan uitgevoerd en zijn 2 sterren behaald. De
potentie is bepaald op 3 sterren. Kwaliteits- en ruimtewinst is voor een belangrijk deel te halen uit
een betere interne milieuzonering, segmentering en clustering van bedrijven.
In 2011 is gestart met planvorming voor de herstructurering van het bedrijventerrein Molenkamp.
Ondertussen zijn er contacten tussen projectontwikkelaar, HMO, NV-Oost en Gemeente Borne.
Gemeente Borne kan slechts faciliteren, omdat bijna het gehele aangemerkte terrein privaat
eigendom is en weinig openbare ruimte kent. Verder ligt er een opgave op het gebied van de
beeldkwaliteit en de groene aankleding. Met het verder bepalen en uitwerken van de
verschillende verbeterpunten is in 2012 een start gemaakt. Ruimtewinst kan gecreerd worden
door verdichting en een aantal percelen transformeren tot bedrijfskavel.
Een concreet en actueel probleem betreft de desolate situatie op het perceel Jonge Poerink,
gelegen op de hoek van de Oonksweg en de Prins Bernhardlaan, een belangrijke
beeldbepalende entree voor Borne en het bedrijventerrein Molenkamp.
Met de herstructurering is door de verbeterde indeling en segmentering, ca. 1 ha ruimtewinst te
behalen.

2.5.3 Enschede
Roombekerveld / Hardick & Seckel / Bleekerij / Unisson
Voor deze terreinen is de uitgifte inmiddels gestart en zijn de terreinen al deels weer bebouwd.
Het gaat bij allen om herontwikkeling door sloop van grote panden en herverkaveling naar
kleinschalige kavels, soms gemengd met wonen. De provincie heeft bijgedragen aan de
financiering van Hardick & Seckel.

t Sander
De zittende ondernemers hebben in eigen regie het terrein opnieuw ingericht en de panden
opgeknapt. De eerder beoogde subsidie van de provincie is niet ingezet.


- 19 -

Havengebied
Het Havengebied is de grootste herstructureringslocatie van Enschede. In 2005 is het Masterplan
Havengebied Enschede vastgesteld. Op basis van de kaders in dit Masterplan wordt de
herstructurering per deelgebied en/of thema uitgevoerd. Vier projecten zijn al uitgevoerd:
verbetering Handelskade inclusief infrastructuur; herstructurering De Ossenboer, herstructurering
zuidzijde H. ter Kuilestraat en het project Woonarken. De financiering komt van verschillende
partijen: Gemeente, Provincie, Rijk, EU en de ondernemers en pandeigenaar.
Sinds 2008/2009 werken de gemeente en ondernemers (Belangenvereniging Ondernemers
Havengebied en individuele ondernemers) samen aan de herontwikkeling van het deelgebied de
Binnenhaven e.o. Hieronder valt de Binnenhaven (30 ha) maar ook enkele andere deelgebieden/
kavels verspreid over het Havengebied. In 2012 zijn de baggerwerkzaamheden uitgevoerd, in
2013 volgt het oever- en kadeherstel alsmede aanleg van nieuwe kades en de aanpak van de
weg. Tegelijkertijd zullen een aantal ondernemers investeren in hun terrein, gebouwen en
bedrijfsvoering daar zij willen overstappen op goederenvervoer over water. In 2013 is ook gestart
met het project Leefbaarheid waarin wij ons met name richten op de werknemers in het
Havengebied.

De Reulver
Op de Reulver bestond met name een bereikbaarheids- en parkeerproblematiek. Door een aantal
ingrepen in de openbare ruimte is dit verbeterd. In 2012 is een herijking geweest van de
kwaliteitsscan die dit ook aantoont met een hogere score in aantal sterren. Bij de ondernemers
bestaat nog wel een wens om de uitstraling van de oudere panden te verbeteren, dit moet echter
in eigen regie worden opgepakt. De subsidie van de provincie kon hier niet worden ingezet omdat
bij de uitvoering van de werkzaamheden nog geen projectplan was opgesteld.

Euregio I
Voor Euregio I is met medefinanciering van de provincie - een scan uitgevoerd. Dit terrein staat
niet op het meerjarenprogramma van de provincie. De gemeente en ondernemers willen echter
wel een aantal herstructureringsacties voor dit gebied gaan oppakken.

Westerval
Het terrein Westerval-zuid is deels opnieuw uitgegeven. Recent is ook de locatie van de
voormalige ijsbaan geherstructureerd.

Zuiderval (Transformatie)
De Zuiderval is als n van de belangrijkste entrees van Enschede getransformeerd tot een
hoogwaardige, gemengde locatie voor o.a. zakelijke dienstverlening, hotel, detailhandel en
wonen. Voor het deelgebied Janninkskwartier, wat als te herontwikkelen bedrijventerrein in de
plannen stond, is recent besloten naar een andere invulling te zoeken.

Op de Brouwerij / CeeCee (Transformatie)
De voormalige locatie van Grolsch is omgevormd tot een creatieve campus voor media, design,
cultuur en art in combinatie met winkels en horeca. Daaromheen worden opnieuw kavels
uitgegeven voor kantoren en kantoorachtige panden waarbij deels gecombineerd kan worden met
wonen.

Polaroidlocatie (Transformatie)
Na een aantal jaren van leegstand heeft de voormalige Polaroidlocatie een nieuwe bestemming
gevonden en wordt nu gevuld met sport, welzijn en diverse sociale voorzieningen. Het
bestemmingsplan zal worden aangepast.

- 20 -

Werkparken Luchthaven (De Strip / Oostkamp / Deventerpoort)
De werkparken liggen ten zuiden van de Luchthaven Twente en zijn gezamenlijk ca. 50 ha. bruto
groot. De terreinen zijn in gebruik geweest als onderdeel van de militaire luchthaven en ook als
zodanig ingericht met onder meer munitiebunkers, shelters en een airstrip. In het door de
gemeenteraad van Enschede in 2012 vastgestelde Ontwikkelingsplan is aangegeven dat er
gestreefd wordt naar herontwikkeling van het gebied en gebouwen in een nichemarkt met
leisure/innovatieve bedrijvigheid. Een deel van de gebouwen is al als zodanig in (tijdelijk) gebruik.
Om de bedoelde organische ontwikkeling mogelijk te maken is een bestemmingsplan in
voorbereiding.

2.5.4 Hengelo
Bedrijvenpark Twentekanaal
De bedrijvenlocatie Twentekanaal is, inclusief de grotendeels op grondgebied Enschede gelegen
afvalverwerkingslocatie Boeldershoek, netto 370 ha groot. Daarmee is Twentekanaal n van de
grootste bedrijventerreinen in Overijssel. De locatie speelt een centrale rol in de regionale
economie en biedt ruimte aan meer dan 300 lokaal, regionaal en (inter)nationaal opererende
bedrijven. Momenteel zijn logistiek, recycling en hightech speerpunten in de ontwikkelingsvisie
van ondernemers en gemeente. De trimodale ontsluiting is van bovenregionale betekenis. In
2001 is de Container Terminal Hengelo in gebruik genomen. Deze is inmiddels zo succesvol
gebleken - op korte termijn wordt een doorgroei verwacht naar 200.000 teu overslag op jaarbasis-
dat op XL Businesspark Twente een tweede terminal wordt gerealiseerd.

Voor de verbetering van het bedrijventerrein is in 2004 een masterplan vastgesteld waarin de
gewenste en mogelijke ontwikkelingsrichtingen zijn opgenomen en waarin deelprojecten voor de
korte en middellange termijn zijn geformuleerd. In het masterplan zijn als sterke punten
aangemerkt: de centrale ligging binnen de regio, de trimodale ontsluiting, de ruime
mogelijkhedenvoor kwalitatieve en kwantitatieve ruimtewinst en de gezamenlijke ambitie van
overheid en bedrijfsleven om op het terrein te investeren. Het Masterplan Verbetering
Bedrijventerrein Twentekanaal is in 2011 geactualiseerd. Voor Twentekanaal-Noord en
Twentekanaal-Zuid zijn afzonderlijk kwaliteitsscans uitgevoerd door adviesbureau DHV.
De totaal vanaf 2005 te behalen ruimtewinst op Twentekanaal wordt momenteel geschat op circa
65 ha netto. Daarvan is inmiddels circa 35 ha in gebruik genomen. Resteert derhalve nog een te
realiseren ruimtewinst van 30 ha netto.

Inmiddels zijn diverse projecten gerealiseerd: de herontwikkeling van de voormalige Holec-locatie
op Twentekanaal-Noord (Kanaalkwartier), de herstructurering van het deelgebied waarin de
puinbreker is gelegen (Topper I), de verbetering van de hoofdontsluiting over weg en water
(reconstructie Diamantstraat en Boekeloseweg, uitbaggeren insteekhavens, Topper II), het
versterken van damwanden, de aanleg van een stoomleiding tussen de bedrijven Twence en
Akzo Nobel, de uitbreiding van de containerterminal en de ontwikkeling van Strootbeekcampus
(voormalige Akzo-Technologylocatie).

Twentekanaal-Noord / Kanaalzone (watergebonden bedrijvigheid)
Hengelo wil haar positie als grote binnenhaven versterken door het vervoer over water te
stimuleren en ruimte te creren voor watergebonden bedrijvigheid direct grenzend aan het
Twentekanaal. De openbare kade en de damwanden van de insteekhavens zijn daartoe
(gedeeltelijk) vernieuwd. De herontwikkelingslocatie Kanaalzone, tegenover de Akzo, is recent in
ontwikkeling genomen. Op deze locatie zal Stork Technical Services nieuw gaan bouwen zodat
op de oude locatie ruimte vrijgemaakt kan worden voor doortrekking van de Laan Hart van Zuid
naar het station.

- 21 -
Thaleslocatie
De planvorming met betrekking tot de Thaleslocatie is in een stroomversnelling geraakt. Thales
zal haar eigen bedrijfsactiviteiten concentreren op het noordoostelijke deel van de huidige locatie
en zal de vrijkomende ruimte op de markt brengen voor vestiging van technologisch
hoogwaardige industrile bedrijven. Ambitie is de totstandkoming van een bedrijvencluster
rondom high tech systemen. Om de vestiging van nieuwe bedrijven mogelijk te maken zal een
deel van de vrijkomende ruimte op korte termijn bouwrijp moeten worden opgeleverd.
Aandachtspunten daarbij zijn de externe en interne ontsluiting, de elektriciteitsvoorziening,
parkeren en de landschappelijke inpassing. Het bedrijvenpark krijgt een hoogwaardige uitstraling
met een shared facilitycentre voor alle bedrijven. Op eigen terrein bouwt Thales momenteel een
nieuw hoofdkantoor, een centraal voorraadmagazijn en een nieuwe printplatenfabriek.

Westermaat-Zuidwest
De deellocatie Westermaat Zuidwest kan worden getypeerd als een gemengd bedrijventerrein
met relatief veel bedrijven in de groothandel en de traditionele perifere detailhandel (ABC
goederen). Ook voor dit terrein is een kwaliteitsscan uitgevoerd door DHV met het oog op
toekomstige plannen voor herstructurering. Inmiddels is op de voormalige Expo-locatie het
beursgebouw ontwikkeld tot een datacentre in combinatie met nieuwbouw van het hoofdkantoor
van de ODIN-groep. Onderdeel van de plannen voor herontwikkeling van de voormalige
expolocatie en het aangrenzende gebied is de verbetering van de ontsluiting richting toekomstige
voorstadhalte en Bornsestraat. Met de provincie zijn afspraken gemaakt over een bijdrage uit het
fonds Vitale Bedrijventerreinen (3e tranche).

Timmersveld
Timmersveld is een relatief klein, binnenstedelijk bedrijventerrein in het reguliere gemengde
segment. Er zijn circa 40 bedrijven gevestigd. Ook voor dit terrein heeft DHV in opdracht van de
gemeente een kwaliteitsscan uitgevoerd. Inmiddels is het terrein gerevitaliseerd.

2.5.5 Oldenzaal
Eekte-Hazewinkel
Uit de door DHV uitgevoerde kwaliteitsscan in 2008 bleek dat er een herstructureringsopgave lag
voor het terrein Eekte-Hazewinkel. Dit terrein is circa 87 ha netto en vertoonde
verouderingskenmerken. Bepaalde delen van het terrein hebben een kwaliteitsimpuls nodig zoals
het gedeelte tussen Eektestraat en Jaartsveldstraat en de Enschedesestraat. Na het verkrijgen
van een provinciale subsidie is de herstructurering in oktober 2010 gestart. De openbare ruimte
en infrastructuur worden aangepakt: de huidige wegenstructuur dateert nog uit de jaren zeventig
en voldoet niet meer aan de huidige eisen. Er worden plaatselijk nieuwe regenwaterriolen
aangelegd en regenwater afgekoppeld. De natuurlijke berging in de Stakenbeek wordt benut en
er wordt een groen bergingsgebied aangelegd in het Elsmorsgebied (verlengde Jufferbeekzone).
Het onderzoek naar parkeerproblemen is afgerond en een lichtmastenonderzoek is uitgevoerd.
Van de lichtmasten wordt 18% vervangen en waar mogelijk voorzien van energiezuinige
verlichting. Bovendien zijn verspreid over het terrein nog een aantal woningen die niet meer
gewenst zijn.

De eerste concrete stappen zijn al gezet. Een drietal bedrijven kampte met ruimtegebrek en had
zich ingeschreven voor nieuw bedrijfsterrein met een totale vraag van circa 4 ha. Nu hebben ze
een naastgelegen perceel gekocht en zorgen met de deels nieuw op te richten panden en
inrichting van de openbare ruimte voor een kwaliteitsimpuls in het gebied. Daarmee is de
prestatie van 2 ha ruimtewinst gehaald.


- 22 -
2.6 Thematische terreinen
De bedrijventerreinen in de Netwerkstad hebben allen hun eigen specifieke karakter door onder
andere hun ligging, grootte, ontsluiting en kavelgrootte. Een aantal terreinen zijn en/of worden
echter via onder meer de toegestane bestemmingen met een specifieke profiel ontwikkeld. In
onderstaande paragrafen lichten we deze terreinen kort toe.

2.6.1 XL Businesspark Twente
Hoogwaardige vestigingslocatie voor grootschalige bedrijven (groter dan 2 ha.) in de logistiek,
transport, distributie en industrie. Eigenaar is het Openbaar Lichaam Regionaal Bedrijventerrein
Twente (RBT), een samenwerking van provincie en de gemeenten Almelo, Borne, Enschede en
Hengelo. Binnenkort wordt gestart met de aanleg van kades en containeroverslag aan het
Twentekanaal waardoor het terrein multimodaal ontsloten is.

2.6.2 Luchthaven Twente
Op het terrein van de Luchthaven Twente kan ruimte worden geboden (20 ha. netto) aan
luchthavengebonden bedrijvigheid. Het gaat dan om bedrijven die functioneel aan een luchthaven
gerelateerd zijn en/of producten en/of diensten aanbieden die in relatie staan met het
functioneren van een luchthaven.

N.B. Daarnaast zijn in het ontwikkelgebied bij de Luchthaven nog drie werkparken die via
herstructurering opnieuw op de markt komen (zie paragraaf 2.5.3).

2.6.3 Natte bedrijventerreinen
De ambities van Twente
om zich meer te profileren
als logistieke hotspot
brengt mee dat
multimodale ontsluiting van
de bedrijventerreinen nog
belangrijker wordt (zie ook
hoofdstuk 3 en 4.5). Een
groot aantal bedrijven
maakt al (in)direct gebruik
van het Twentekanaal en
vervoer over water.

Zoals uit figuur 1.6 blijkt
zijn de terreinen in Hof van
Twente (Overig regio
Twente) bijna volledig
uitgegeven. In totaal is er
momenteel nog ruim 44
hectare terrein uitgeefbaar op de natte bedrijventerreinen. Deze terreinen zijn niet allemaal
kadegebonden. In de Netwerkstad worden op verschillende plekken nieuwe kades aangelegd.
Het gaat hierbij om XL Businesspark (380 meter), Kanaalzone Hengelo (330 meter) en
Havengebied Enschede (500 m.).


- 23 -
Figuur 1.6 Overzicht beschikbare terreinen voor kadegebonden bedrijven in regio Twente
3

Gemeente Terrein Kade m. Netto
oppervlak
Nog
uitgeefbaar
Hengelo Twentekanaal 2200 306,3 24,46
Almelo Buitenhaven 400 17,37 1,92
Dollegoor 1410 40,44 4,62
Bedrijvenpark
Twente
330 174,11 1,56
XL Businesspark 380 in aanleg 10 (nat terrein) 10
Enschede Havengebied 1100 133,8 1,4
Hof van Twente Schneiderbos I II 300 17,3 0
Haven Twentekanaal 800 30 0,3
Twentekanaal 310 + insteek 14 0
Bron: Ecorys (2013)

Naast de havengebonden bedrijven, is Twente rijk aan havengerelateerde bedrijven. Deze maken
vooral gebruik van containervervoer over water. Dat dit een sterk groeiende vervoersmodaliteit is,
blijkt uit de gerealiseerde containeroverslag in Twente (bij CTT in Hengelo). Deze overtreft
eerdere prognoses uit de Landelijke Capaciteitsanalyse Binnenhavens (2010).

3
Daarnaast zijn er laad- en loskades in Vroomshoop, maar deze worden niet meer gebruikt voor
goederenoverslag.


- 24 -


- 25 -
Hoofdstuk 3. Actualisatie van de ruimtevraag tot 2040

3.1 Analyse van de ruimtevraag tot 2040
De ruimtevraag naar bedrijventerreinen wordt voor een belangrijk deel bepaald door autonome
groeiverwachtingen in de eigen regio. De vraag naar ruimte als gevolg van vestiging van
bedrijven van buiten Netwerkstad Twente is door bureau Ecorys dus niet berekend. Hierop is een
uitzondering gemaakt voor de vraag naar natte kavels, omdat deze naar verwachting relatief sterk
zal stijgen door het toenemende containervervoer over water.

Naast de autonome vraag heeft Ecorys ook de ruimtebehoefte door frictie als gevolg van
verhuizingen, door onttrekking als gevolg van transformatie tot bijvoorbeeld woongebieden en
zoals gemeld de vraag naar natte kavels berekend. Hieronder worden deze elementen die de
ruimtebehoefte benvloeden toegelicht.

3.1.1 Autonome ruimtevraag
Voor de actualisatie van de ruimtebehoefte raming uit 2010, heeft bureau Ecorys opnieuw het
ruimtebehoeftemodel SPECTRA gebruikt. Er is sprake van drie componenten in het model die
zoveel mogelijk aansluiten bij de actuele regionale situatie in de Netwerkstad Twente, namelijk:
de totale werkgelegenheid en de werkgelegenheid specifiek op bedrijventerreinen;
per sector het ruimtegebruik per werknemer in de Netwerkstad Twente;
de locatietypevoorkeuren per sector in Twente.

Bij deze vraagprognose is opnieuw de groei per cluster in beeld gebracht en zijn de
locatievoorkeuren per sector en het ruimtegebruik per werknemer voor de verschillende sectoren
geactualiseerd. In de vraagraming is ook het vergezicht 2040 opgenomen om gelijk op te lopen
met de planningshorizon van de Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente. De dynamiek in de
locatietype-voorkeuren en het ruimtegebruik per werknemer is voor de periode 2030-2040
constant gehouden. Met andere woorden, er is met eenzelfde kengetal per sector gerekend als in
de periode ervoor.

Van belang bij de interpretatie van de autonome ruimtebehoefte is:
Bij de berekende ruimtebehoefte betreft het alleen extra ruimte als gevolg van economische
groei bij het bedrijfsleven in de Netwerkstad Twente zelf;
De vervangingsvraag als gevolg van onttrekkingen van het aanbod door bijvoorbeeld
transformatie naar woonbestemmingen maakt geen onderdeel uit van de berekende
ruimtebehoefte;
Er is - conform de afspraken tussen Rijk, provincies en gemeenten - gewerkt met een
regiospecifieke versie van het door het CPB gehanteerde TM (Transatlantic Market)-
scenario;
De ruimtebehoefte wordt weergegeven in netto uitgeefbare hectares en is afgerond op 5-
tallen.

Figuur 3.1 Autonome ruimtevraag tot 2040 naar cluster in Netwerkstad Twente
2011-2020 2021-2030 2031-2040
Industrie en bouw 80 5 0
Transport, groothandel & distr. 100 25 5
Consumentendiensten 40 10 0
Dienstverlening 45 10 10
Totaal 265 50 15

- 26 -
Op basis van het TM-scenario (zie bijlage 3) is de autonome ruimtevraag van de Netwerkstad
geraamd op circa 265 tot en met 2020. Dit is 50 hectare meer dan op basis van het scenario TM+
werd geraamd in 2011.

Inmiddels zijn de uitgiften van bedrijventerreinen gedurende de jaren 2011 (21,7 ha.) en 2012 (9,4
ha.) ook bekend. Dat leidt tot een vermindering van de ruimtebehoefte in Netwerkstad Twente
van afgerond 30 ha. De resterende vraag vanaf 2013 tot 2020 komt daarmee uit op 235 ha.
netto.

3.1.2 Ruimtevraag als gevolg van verhuizingen en frictie
Zoals aangegeven in de Visie Bedrijventerrein Netwerkstad Twente 2011 is de (extra)
ruimtevraag als gevolg van verhuizingen zeer beperkt. Verplaatsingen vinden meestal plaats
binnen de eigen gemeentegrens. Relevanter in dit perspectief is frictie. In een vitale samenleving
zal, zelfs als de beroepsbevolking of de economie niet groeit, toch behoefte zijn aan ruimte voor
nieuwe bedrijvigheid.

Er is dynamiek in de economie (vraag van consumenten naar nieuwe producten) en de
levensloop van bedrijven. Als een bedrijf wil verhuizen en zich wil vestigen op een nieuwe locatie
is daarvoor uiteraard nieuwe ruimte nodig. De locatie die het bedrijf achterlaat en dus de ruimte
die op de bedrijvenmarkt wordt aangeboden zal niet direct worden opgenomen. Er is dus tevens
ruimte nodig om de frictie tussen aanbod en vraag naar ruimte op de bestaande
bedrijfsgebouwenmarkt op te kunnen vangen. Daarbij wordt door Ecorys een frictiepercentage
van 6 procent gehanteerd. Bij een normale bedrijfsgebouwenmarkt hoort een frictieleegstand van
6 7 procent. Dit betekent een extra vraag tot 2020 in de Netwerkstad van afgerond 15 ha.
netto.

3.1.3 Ruimtevraag als gevolg van transformatie
Functies veranderen in de loop van de tijd. Het omzetten van een bedrijventerrein naar een
woonlocatie is vooral bij binnenstedelijke bedrijventerreinen een normaal verschijnsel geworden.
Met deze vervangingsvraag, als gevolg van verminderd aanbod, moet dus ook rekening worden
gehouden. In de Netwerkstad wordt met een onttrekking, en een daaruit voortvloeiende
vervangingsvraag, rekening gehouden van ca. 11 ha. netto. In de periode 2010-2012 zijn de
terreinen Polaroid en Jannink samen 10 ha. onttrokken aan de voorraad.

3.1.4 Ruimtevraag naar natte terreinen
Uit recent onderzoek (Ecorys 2013) uitgevoerd in opdracht van Businesspark XL Twente en de
Netwerkstad - blijkt een groeiende vraag naar de zgn. natte kavels in Twente. De vraag naar
natte kavels komt van bedrijven die voor het transport van goederen (mede) afhankelijk zijn van
vervoer over water. Deze bedrijven hebben behoefte aan een eigen kavel, direct aan het water
(kadegebonden), overslagbedrijven en terminals. Het vervoer van deze bedrijven over water
betreft voornamelijk bulkgoederen. Daarnaast zijn er bedrijven die wel gebruik maken van
goederenvervoer over water, maar niet zelf een kade nodig hebben. Dit betreft vooral bedrijven
die goederen per container vervoeren of stukgoederen, zoals grote constructies. Deze bedrijven
vestigen zicht het liefst nabij een kade of bij een (container)terminal. Dit zijn haven- of
kadegerelateerde bedrijven die zich ook op natte bedrijventerreinen vestigen.

Verdere groei van vervoer over water in Twente is mogelijk gezien de recente uitbreiding van
kade en faciliteiten van CTT in Hengelo en de afspraken van Havenbedrijf Rotterdam met de
containerterminals op Maasvlakte 1 en 2 over (veel) meer vervoer per binnenvaart. Voor

- 27 -
havengerelateerde bedrijven is geen rechtstreekse vertaling van de overslag in containers naar
de ruimtevraag te maken. Deze vraag betreft vooral vestigende bedrijven van buiten de regio, in
het bijzonder grote logistieke dienstverleners en Europese distributiecentra.

De berekende additionele vraag van 22,5 ha. naar natte kavels is dus vooral het gevolg van groei
van de goederenoverslag tot 2020. Een deel van deze extra overgeslagen goederen zal terecht
komen bij bestaande bedrijven (met deze groei wordt in de autonome ruimtevraagprognose
rekening gehouden), de overige groei komt van nieuwe vestigers of eventueel door verplaatsing
van bedrijven die voorheen nog niet aan een kade zaten en nu van plan zijn zich aan een kade te
vestigen om goederen over water te vervoeren. De groei zal voornamelijk terecht komen op de
beschikbare natte deelterreinen in Hengelo en Enschede en op het XL Businesspark (dus in
Netwerkstad Twente), in overig Twente zijn de natte terreinen bijna volledig uitgegeven.

De geprognosticeerde ruimtevraag naar natte kavels beschouwen we als additionele ruimtevraag
bovenop de berekende autonome ruimtevraag. In de overzichtstabellen hanteren we voor de
weergave het gemiddelde van de bandbreedte voor de periode 2013-2020, te weten 22,5 hectare
netto.

Figuur 3.2 Extra ruimtevraag natte bedrijventerreinen o.b.v. ruimteproductiviteit in Twente
Overslag
(mln. ton)
Groei t.o.v. 2010
(mln. ton)*
Ruimteproductiviteit
(ton/ha.)
Extra ruimte-
vraag (ha)
2010 5,4 - 26.600 -
2020 SE 6,2 0,8 29.383 26
2030 SE 6,4 1,0 30.886 32
2040 SE 6,7 1,2 32.465 38
2020 GE 6,8 1,4 35.748 39
2030 GE 7,6 2,2 37.576 59
2040 GE 8,5 3,0 43.620 70
* door afrondingsverschillen kan dit getal iets afwijken van het verschil uit de 2
e
kolom.
Bron: Ecorys (2013)

Figuur 3.3 Overzicht ruimtelijke opgave voor natte bedrijventerreinen in Netwerkstad Twente
(in netto hectares)
2011-2020
Additionele vraag natte kavels 26 tot 39 ha
Bron: Ecorys (2013)

3.1.5 Ruimtevraag door de Luchthaven Twente
Indien Luchthaven Twente tot ontwikkeling wordt gebracht zal dit ook leiden tot extra ruimtevraag.
Het bedrijventerrein op de Luchthaven Twente is specifiek bedoeld voor luchthavengebonden
bedrijvigheid. Deze additionele ruimtevraag is verbonden aan de ontwikkeling van de luchthaven
zelf en valt zodoende niet onder de autonome ruimtevraag van reguliere bedrijvigheid. Zij wordt in
de rest van dit document dus ook niet meegenomen in de berekeningen van vraag en aanbod.

3.1.6 Samenvatting van de ruimtevraag
In onderstaande tabellen is voor de Netwerkstad Twente de totale ruimtelijke opgave voor
bedrijventerreinen weergegeven. We geven hier expliciet de periode 2013-2020 weer en de
vergezichten 2021-2030 en 2031-2040.

- 28 -
Figuur 3.4 Overzicht ruimtelijke opgave voor bedrijventerreinen in Netwerkstad Twente (in
netto ha) op basis van het TM-scenario.

2013-2020 2021-2030 2031-2040
Autonome ontwikkeling vraag
(TM-scenario)
235 ha 50 ha 15 ha
Frictieruimte 15 ha
Transformatie 11 ha
Extra ruimtevraag natte terreinen 22,5 ha
Totale ruimtebehoefte 283,5 ha 50 ha 15 ha 350 ha
4

De autonome ruimtevraag is berekend op basis van een gemiddelde groei over een langere
periode. De mogelijke ontwikkeling van de goederenoverslag op Luchthaven Twente, bij CTT en
de nieuwe natte terreinen zullen naar verwachting belangrijke aanjagers zijn voor de groei van
bedrijven en dus de ruimtevraag. Het gaat dan om de groei van grote ruimtevragers zoals
overslagbedrijven, distributiecentra en platformgebonden maar ook door het aantrekken van
nieuwe bedrijven. Zoals eerder toegelicht is de verwachting dat de ruimtevraag naar natte
terreinen voornamelijk in Netwerkstad Twente zal neerslaan.

3.2 Korte en middellange termijn vraaganalyse

3.2.1 Achtergrond
Ten behoeve van de herijking van de bedrijventerreinenvisie is een raming gemaakt van de vraag
op de lange termijn tot 2040 gebaseerd op het TM-scenario (paragraaf 3.1). In de raming staat
centraal of er voldoende aanbod of planvoorraad beschikbaar is om de in deze raming verwachte
vraag te kunnen accommoderen.

Daarnaast is er voor het project strategisch programmeren behoefte aan een vraagraming op de
korte en middellange termijn. In deze paragraaf worden de aanpak en de resultaten van deze
nieuwe vraagraming behandeld (zie ook bijlage 1).

3.2.2 Onderbouwing aanpak
Op verzoek van de Netwerkstad zijn een aantal aanpassingen in het ruimtelijk-economisch model
REPROG van Ecorys, gericht op deze vraagraming, gemaakt:
Schatting van de werkgelegenheid in de Netwerkstad Twente in de jaren 2011 en 2012, op
basis van:
a. de volumeontwikkeling van de toegevoegde waarde per sector 2011-2012,
b. het aantal banen in 2011 per gemeente en de regio,
c. de verhouding tussen het aantal banen en fte per sector in 2011,
d. de sectorsamenstelling in 2011,
e. de verwachte arbeidsproductiviteit in 2012, en
f. het werkgelegenheidsaandeel van de Netwerkstad in de regio Twente in 2012.
Schatting van de werkgelegenheidsontwikkeling in de Netwerkstad Twente in de jaren 2013
en 2014, op basis van de meest recente nationale ramingen van het CPB (Policy brief, 6 juni
2013);
Schatting van de werkgelegenheidsontwikkeling in de Netwerkstad Twente in de periode
2015-2020 op basis van de twee CPB-scenarios die vanaf 2008 de

4
Afgerond.

- 29 -
werkgelegenheidsontwikkeling in Nederland het beste benaderen, namelijk Regional
Communities (RC) en Strong Europe (SE).

Daarmee wordt voor de korte en middellange termijn de meest realistische benadering gekozen
die gebruikt kan worden om de komende jaren prioriteiten te stellen als het gaat om ontwikkelen,
uitfaseren of afstoten.

3.2.3 Resultaten korte en middellange termijnraming
In 2013 en 2014 zal de werkgelegenheid, evenals dat het geval is geweest in 2012, verder dalen.
Een en ander wordt duidelijk in de volgende tabel:

Figuur 3.5 Arbeidsvolume werknemers ( x 1000 arbeidsjaren), 2011-2014
2011 2012 2013 2014
Netwerkstad Twente 147,2 144,9 142,8 141,8
Bron: Ecorys, 2013

Voor de middellange termijn is er sprake van een bandbreedte op basis van de twee op dit
moment meest realistische scenarios. Deze kunnen als volgt worden weergegeven:

Figuur 3.6 Arbeidsvolume werknemers ( x 1000 arbeidsjaren), 2015-2020
2015 2020
Regional Communities (RC) 141,5 141,3
Strong Europe (SE) 142,1 143,5
Bron: Ecorys, 2013

In het RC-scenario zet de daling van de werkgelegenheid zich verder voort, al gaat het in totaal
maar om een verlies van 500 arbeidsjaren. Daarentegen herstelt de werkgelegenheid zich licht in
het SE-scenario. Ook hier gaat het om een beperkte groei van 1.400 arbeidsjaren. Ter
vergelijking, in het TM-scenario gaat het in deze korte en middellange termijnraming om een groei
van 1.700 arbeidsjaren (van 142,2 naar 143,9).

Vervolgens is gekeken naar de gevolgen voor de ruimtebehoefte. In deze raming is gebruik
gemaakt van dezelfde locatietypevoorkeur en ruimte intensiteit in gebruik als bij de lange termijn
is gedaan.

Figuur 3.7 Autonome ruimtevraag bedrijventerreinen 2013-2020 naar cluster in ha.
Regional Communities Strong Europe
Industrie en bouw 25 30
Transport, groothandel en distr. 35 35
Consumentendiensten 20 20
Dienstverlening 45 45
Totaal 125 130
Bron: Ecorys, 2013

De verschillen tussen de twee scenarios zijn onderling klein. In vergelijking met het TM-scenario
voor de lange termijn (235 ha.) is de autonome ruimtevraag fors lager. Verder valt op dat de
clustersamenstelling in de ruimtebehoefte verandert. In deze twee scenarios is de ruimtebehoefte
van de lokale en regionale verzorgende werkgelegenheid veel belangrijker dan in het TM-
scenario, waar logistiek en industrie domineren. Deze verzorgende bedrijven zullen vooral
belangstelling hebben voor gemengde terreinen in de eigen gemeente.


- 30 -
3.3 Analyse van het ruimteaanbod bedrijventerreinen
Voor de Netwerkstad zijn de veranderingen in het aanbod sinds 2010 in kaart gebracht. Hierin zijn
de plannen die zijn verwezenlijkt, op- of afgevoerd, terreinen die zijn uitgegeven en/of in de SER-
ladder opgeschoven verwerkt. De in 2010 voor de bedrijventerreinenvisie gemaakte locatie-
profielen zijn geactualiseerd en aangevuld. Hieronder volgt een nadere analyse van het
vernieuwde aanbod.

3.3.1 Aanbod bedrijventerreinen kwantitatief
Voor het confronteren van de toekomstige ruimtebehoefte met het aanbod aan bedrijventerreinen
zijn alleen die terreinen interessant waar nu en in de toekomst ruimte beschikbaar komt. Voor het
in beeld brengen van het aanbod aan bedrijventerreinen in Netwerkstad Twente is gekeken naar:
De huidige terreinen met terstond beschikbaar uitgeefbaar terrein (= bestaand) en
vastgestelde plannen (conform IBIS);
De terreinen waar door herstructurering nieuwe ruimte beschikbaar komt;
Het aanbod in zachte plannen (overige plannen).

Netwerkstad Twente heeft deze analyse uitgevoerd (peildatum juli 2013) en verwerkt in de
verdere confrontatie van vraag en aanbod. In onderstaande tabellen is het huidige en toekomstig
beschikbare aanbod per status weergegeven.

Figuur 3.8 Bestaand aanbod in Netwerkstad Twente
Gemeente Bestaand aanbod Netto ha
(afgerond)
Beschikbaarheid
Almelo Bleskolk 4 per direct
Almelo Bedrijvenpark Twente 5 per direct
Almelo Twentepoort 2 per direct
Almelo Bedrijvenpark Twente Noord 38 per direct
Almelo Aadijk 7 per direct
Almelo Dollegoor/slachthuiskade 3 per direct
Almelo Buitenhaven 2 per direct
Almelo Turfkade 5 per direct
Almelo/
Netwerkstad

XL Businesspark Twente

112

per direct
Borne Buren- De Veldkamp 26 per direct
Enschede Euregio BP 10 per direct
Enschede Josink Es 7 per direct
Enschede Marssteden 2 per direct
Enschede De Bleekerij 1 per direct
Enschede Roombekerveld 2 per direct
Enschede Hardick&Seckel 1 per direct
Enschede Westerval 1 per direct
Enschede Usseler Es 58 per direct
Enschede Unisson Boekelo 1 per direct
Hengelo t Oosterveld 13 per direct
Hengelo Westermaat Noord II 11 per direct
Oldenzaal Hazewinkel Noordwest 2 per direct
Oldenzaal Jufferbeek Zuid 21 per direct
Totaal 333

Het verschil in de tabellen en totalen met het rapport van Ecorys (bijlage 5) wordt veroorzaakt
door het verschil in peildata.


- 31 -
Figuur 3.9 Ruimtewinst door herstructurering in Netwerkstad Twente
Gemeente Herstructurering Netto ha
(afgerond)
Beschikbaarheid
Borne De Molenkamp 1,0 2015
Hengelo Twentekanaal (incl. Thales) 24,0 per direct
Enschede Havengebied 2,5 per direct
Totaal 27,5

Figuur 3.10 Zachte plannen in Netwerkstad Twente
Gemeente Zachte plannen
HERSTRUCTURERING
Bruto ha
(afgerond)
Beschikbaarheid
Enschede Werkpark Luchthaven, Deventerpoort 5 p.m.
Enschede Werkpark Luchthaven, de Strip 20 Economische zone
Enschede Werkpark Luchthaven, Oostkamp 23 Economische zone

Zachte plannen

Netto ha
(afgerond)
Beschikbaarheid
Almelo Aadijk Noord (overig) 21 Uitgefaseerd
Almelo Buitenhaven West 27 Uitgefaseerd
Hengelo Boeldershoek Oost 5 Geschrapt muv 5 ha
Oldenzaal Hanzepoort-West 5 Uitgefaseerd
Oldenzaal Hanzepoort-Oost 10 Uitgefaseerd
Oldenzaal Jufferbeek-Noord 12 Gesprekslocatie
Oldenzaal Elsmors Uitbreiding 13 Uitgefaseerd
Totaal 130-140
5

(netto/bruto)

3.3.2 Aanbod bedrijventerreinen kwalitatief
Niet ieder terrein is geschikt voor het accommoderen van hetzelfde type bedrijvigheid. Het ene
terrein is voornamelijk bedoeld (en geschikt) voor logistiek en distributie, het andere terrein is
meer gericht op hoogwaardige bedrijvigheid. Daarom wordt naast een kwantitatieve match tussen
vraag en aanbod ook gekeken naar de kwalitatieve match.

Locatieprofielen per bedrijventerrein
Voor de waardering van de kwaliteit van het aanbod is dezelfde methodiek toegepast als in de
Visie bedrijventerreinen Netwerkstad Twente in 2011. Het verschil met 2011 is dat een aantal
terreinen niet langer zijn opgenomen omdat deze terreinen geen aanbod meer hebben of zijn
geschrapt. Tevens zijn er enkele nieuwe terreinen toegevoegd. Voor elk terrein is een
locatieprofiel opgesteld (zie bijlage 5), dat wil zeggen dat de terreinen beoordeeld zijn op hun
locatiekwaliteiten.

Hierbij zijn op hoofdlijnen de volgende locatiefactoren meegenomen:
uitgifteprijs;
ligging;
bereikbaarheid (auto en ov);
fysieke omgeving (o.m. stedenbouwkundige uitstraling en kavelomvang);
beoogde doelgroepen;
nabijheid clusters en/of speciale voorzieningen (haven en stedelijke voorzieningen).

5
Door de organische herontwikkeling van de werkparken is nog geen netto aantal ha. te noemen. Omdat de
andere aanbodcijfers in netto ha. wordt gegeven gaan we in de rest van het document uit van een inschatting
van 130 ha. netto aan zachte plannen.

- 32 -

De gegevens hiervoor zijn afkomstig uit de IBIS 2010, www.twentsebedrijventerreinen.nl, desk
research, input werkgroep bedrijventerreinen Netwerkstad Twente en de expertise van Ecorys.

Per locatiefactor zijn de bedrijventerreinen gewaardeerd op een schaal van 1 (laagste
waardering) tot en met 5 (hoogste waardering). Het betreft een relatieve beoordeling, waarbij de
bedrijventerreinen ten opzichte van elkaar zijn afgezet. Terreinen die op een bepaalde
locatiefactor het beste presteren krijgen hierbij de hoogste waardering. Per locatiefactor is
weergegeven wat als achtergrond heeft gefunctioneerd voor de weging. De verwachting is dat
hoe hoger een locatie scoort hoe eerder het zal worden uitgegeven.

3.3.3 Matching kwaliteit vraag en aanbod
Op basis van het programma van eisen per bedrijfscluster en de waardering van de
bedrijventerreinen is de geschiktheid van deze terreinen voor de clusters bepaald. Per
locatiefactor is het belang uit het programma van eisen (schaal 1-5) vermenigvuldigd met de
waardering van de terreinen (schaal 1-5). Hierbij is een wegingsfactor per cluster gehanteerd voor
de locatiefactoren. De resulterende score per bedrijventerrein per de cluster is vervolgens
omgerekend naar een rapportcijfer (zie p. 19 t/m 21 van de Ecorysrapportage).

Door deze wijze van presenteren wordt in een oogopslag duidelijk of een bedrijventerrein goed is
toegerust voor bepaald cluster. De scores per cluster leveren het eerste inzicht in de match of
mismatch tussen de (kwalitatieve) behoeften van de markt en de beschikbaarheid van het
aanbod. Deze exercitie is bedoeld om te voorkomen dat specifieke ruimtevraag uit een cluster
toebedeeld wordt aan een bedrijventerrein dat dit helemaal niet goed kan accommoderen. Een
terrein met een rapportcijfer van een 7,4 is niet per definitie beter dan een terrein met een 6,3,
maar sluit wel beter aan bij de wensen vanuit dat specifieke cluster.

3.3.4 Conclusie aanbod bedrijventerreinen
Kwantitatief gezien is er - inclusief de zachte plannen - een ruim voldoende aanbod in de
Netwerkstad om aan de vraag te kunnen voldoen. Als alleen gekeken wordt naar de harde
plannen en herstructureringswinst (incl. heruitgifte), is er sprake van een licht overaanbod.

Kwalitatief gezien geldt dat in de Netwerkstad Twente door het grote aanbod aan gemengde
bedrijventerreinen in zekere mate alle typen bedrijvigheid geaccommodeerd kunnen worden. Er is
vanuit kwalitatief oogpunt geen directe mismatch tussen de kwalitatieve vraag en het kwalitatieve
aanbod aan bedrijventerreinen. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de programmering van het
aanbod.

Figuur 3.11 Vraag en aanbod in netto ha. kwantitatief tot 2040 op basis van het TM-scenario.
Vraag Aanbod
350
Harde plannen 333
Herstructurering 27
Zachte plannen 130
Totaal 490


- 33 -


- 34 -


- 35 -
Hoofdstuk 4. Realisatiestrategie

In de vorige hoofdstukken is weergegeven wat de stand van zaken is en de verwachtingen zijn op
het gebied van bedrijventerreinen in de Netwerkstad Twente. Om ons doel van voldoende
kwantitatief en kwalitatief aanbod te realiseren wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de
programmering van de terreinen maar ook op acties die worden uitgevoerd op onder meer het
gebied van beheer, bereikbaarheid, grondbeleid en acquisitie.

4.1 Programmering van bedrijventerreinen in de Netwerkstad Twente
De ruimtevraag in Netwerkstad Twente is vanuit de economische clusters herijkt en
geactualiseerd. In deze paragraaf koppelen we de vraag- en aanbodzijde van de regionale
bedrijventerreinenmarkt. De vraag wordt hierbij afgezet tegen de kwantiteit en kwaliteit van het
huidige aanbod op de bedrijventerreinen in Netwerkstad, zoals dat door de gemeenten in de
aangevulde en aangepaste locatieprofielen is vermeld. Per cluster is zo inzicht te geven in de
verhouding tussen vraag en aanbod.

Voordat kan worden ingegaan op de mogelijke programmering, is bepaald vanuit welke clusters
de terreinen de meeste vraag mogen verwachten. Dit is gebeurd op basis van de match tussen
de gevraagde kwaliteit per cluster en de huidige c.q. geplande geboden kwaliteit per terrein.
Welke terreinen zijn geschikt voor meerdere clusters of zijn juist bijzonder geschikt voor n enkel
cluster (thematisch terrein)? Vervolgens is voor elk bedrijventerrein bepaald welke clusters hier
het beste kunnen worden geaccommodeerd: het matchen van vraag en aanbod. Het
belangrijkste uitgangspunt hierbij is de kwaliteit van het terrein voor het betreffende cluster. Dit
levert als concreet resultaat een duidelijk gewenst profiel per terrein

4.1.1 Totaaloverzicht kwantitatieve match vraag en aanbod
Wanneer op Netwerkstad niveau gekeken wordt naar de kwantitatieve match tussen vraag en
aanbod (figuur 3.11) dan wordt in een oogopslag duidelijk dat het bestaande aanbod aan
bedrijventerreinen aan de geprognosticeerde vraag tot en met 2040 voldoet.

De geprognosticeerde ruimtevraag op Netwerkstad niveau kan echter niet zomaar toegedeeld
worden naar de gemeenten die ruimte hebben om deze vraag te accommoderen. Een
(aanzienlijk) deel van de ruimtevraag zal lokale vraag betreffen. Verder heeft het XL Business
Park een bijzondere positie in Netwerkstad Twente, zij is bedoeld voor (boven)regionale
bedrijvigheid met een ruimtebehoefte van meer dan 2 hectare. Met 112 hectare kan het terrein
uitstekend de toekomstige ruimtevraag accommoderen.

In de praktijk is het niet mogelijk de geprognosticeerde ruimtevraag volgens de SER-ladder direct
te sturen. Er moet met een aantal aspecten rekening gehouden die van invloed zijn op de
werkelijke accommodatie van de ruimtevraag:
De ruimtevraag zal geen constante vraag zijn, het verleden laat zien dat de werkelijke uitgifte
het ene jaar hoog kan zijn en het volgende jaar laag. Afhankelijk van het beschikbare aanbod
en de kwaliteit van de vraag betekent dit dat bedrijven zich ergens anders kunnen/moeten
vestigen dan nu (in theorie) is voorzien of verplaatsing uitstellen;
Beleidsmatige ambities van de gemeenten zijn niet meegenomen in de toedeling van de
ruimtevraag. Er kan een grote beleidsmatige voorkeur zijn voor het vestigen van bedrijven op
terrein A in plaats van terrein B. Ook het type ruimtevraag kan veranderen door strategische
acquisitie en beleid vanuit een gemeente of de Netwerkstad;
De voorkeur van bedrijven voor vestiging op een bedrijventerrein is meegenomen in de
analyse, maar niet naar welk bedrijventerrein. In theorie voldoet een bepaald terrein aan de

- 36 -
eisen vanuit een specifiek cluster, maar de voorkeur van de ondernemer kan toch anders
zijn.

4.1.2 Criteria Programmeren bedrijventerreinen
Afgestemd ontwikkelen van goede werklocaties is d belangrijkste succesfactor en voorwaarde
voor een toekomstbestendige Netwerkstad Twente. We doen dit in de vorm van strategisch
programmeren.

De actieve grondpolitiek van gemeenten heeft veel grondposities opgeleverd die in de huidige tijd
moeilijk of niet tot ontwikkeling komen. Door te prioriteren op basis van een gezamenlijke visie en
programma ontstaan weer kansrijke locaties. Hierbij is het van belang dat wij binnen de
Netwerkstad, op den duur liefst binnen de regio, elkaar niet beconcurreren en maximaal van
elkaars kennis gebruik maken. Gezien de krimpende gemeentelijke organisaties is het des te
belangrijker in deze tijd om samen te werken.

In het Ontwikkelingsperspectief Netwerkstad Twente zijn hierover de volgende afspraken
gemaakt:
De NT gemeenten gaan vanaf nu gezamenlijk strategisch programmeren op het gebied van
wonen en werken;
Gezamenlijk verkennen we de mogelijkheden van een provinciaal grondfonds waarmee
mogelijk een financieringsconstructie wordt geboden voor de financile consequenties die zijn
verbonden aan het schrappen of verkleinen van geplande of potentile ontwikkellocaties.
Hiervoor volgen we een stapsgewijze aanpak;
We maken programmas in de vorm van overzichten van de locaties waar we op inzetten de
komende vijf jaar, de locaties die vervallen en de locaties die we achter de hand houden om
eventueel in de toekomst te ontwikkelen.

Vanuit bovenstaand gedachtengoed zijn keuzes gemaakt voor de werklocaties. Strategische
programmering wordt gedaan op basis van de inhoud, in het licht van de visie voor 2040. Daarbij
wordt gekeken naar nut en noodzaak van de programmas vanuit Netwerkstad als geheel. De
volgende criteria zijn daarbij gehanteerd:
We maken werklocaties mogelijk op die plekken waar dat voor de Netwerkstad Twente als
geheel het meeste rendement en onderscheidende toegevoegde waarde heeft;
We zetten primair in op herstructurering en/of transformatie van het bestaande terreinen
(SER ladder);
Als door herstructurering of transformatie niet in de regionale vraag kan worden voorzien,
kiezen we gezamenlijk voor een uitbreidingslocatie die het best past bij de vraag en
multimodaal is/wordt ontsloten;
We houden rekening met het gevoerde grondbeleid van afzonderlijke gemeenten.

Voor bedrijventerreinen worden daarbij de criteria en wegingsfactoren, zoals opgenomen in de
Bedrijventerreinenvisie 2011 en geactualiseerd in 2013, als uitgangspunt genomen. Het gaat om
de criteria die gebruikt zijn bij de toedeling van de vraag per cluster naar het beschikbare en
toekomstige aanbod:
1. Aansluiting bij de economische speerpunten Netwerkstad en Innovatiedriehoek: De
speerpunten zijn in de regionale werkgelegenheidsprognose verwerkt. De Innovatie-driehoek
heeft vooral betrekking op niet-bedrijventerreinen (o.m. stationslocaties en Kennispark);
2. Grootschalige (> 2 ha) activiteiten op XL Businesspark: In het toedelingsmodel kan geen
onderscheid worden gemaakt tussen grote en kleine ruimtevragers. Wel zal deze behoefte
vooral voorkomen in de clusters transport c.a. (m.n. groothandel en opslag) en industrie &
bouw;

- 37 -
3. Profielen van de terreinen moeten passen bij beroepsbevolking: De beroepsbevolking is nu
nog relatief laag opgeleid. Deze komt het best tot zijn recht in de clusters transport en
dienstverlening op bedrijventerreinen, wat ook gezamenlijk het grootste aandeel van de
ruimtevraag betreft. Daarnaast is het cluster industrie en bouw van belang;
4. Flexibiliteit in de fasering: er is altijd een minimaal bepaald aantal hectare aanbod aanwezig.
De fasering is toegepast, met name in de periode 2013-2020;
5. Terreinen inzetten om lokaal gebonden bedrijvigheid te accommoderen: Zoveel mogelijk
accommoderen en gemeentelijk spreiden over kleine bedrijventerreinen of terreinen met een
klein aanbod. Is toegepast in de toedeling;
6. Een aantal terreinen moet multimodaal worden ontsloten (incl. water): Dit geldt in het
bijzonder voor de logistieke sector. Hiermee is rekening gehouden in de toedeling;
7. Goede bereikbaarheid over de weg: Dit wordt zichtbaar in de rapportcijfers bij de
locatieprofielen, waar dit relatief zwaar meeweegt.

4.1.3 Kwantitatief en kwalitatief programma
Zoals in hoofdstuk 3 beschreven, is er voor de bedrijventerreinen in de Netwerkstad onderzocht
of er sprake is van overprogrammering, zowel kwantitatief als kwalitatief. Dit heeft geresulteerd in
de vraag-aanbodanalyse, die als basis geldt voor de programmering. Uit deze herijking op basis
van het TM-scenario, blijkt dat er een autonome vraag naar bedrijventerreinen is van ca. 350 ha
tot 2040. Deze behoefte vormt wederom de basis voor strategisch (gezamenlijk) programmeren.

Figuur 4.2 Aanbod bedrijventerreinen kwantitatief tot 2040 volgens de SER-ladder.

Met de (definities van de) SER-ladder als basis zijn alle terreinen en plannen ingedeeld in
bestaand aanbod, herstructurering, (harde) plannen (280 ha.) en zachte plannen (130 ha.).
De eerste twee categorien vallen niet onder gezamenlijk programmeren, zij zijn al grotendeels
uitgegeven en bouwrijp. Het gaat hier om ca. 80 ha. netto van het totale harde aanbod. Bij de
zgn. (harde) plannen gaat het om de terreinen waarvoor wel een bestemmingsplan is vastgesteld
maar nog weinig of niets is uitgegeven.

Daarnaast is een korte termijn prognose op basis van een mix van de RC en SE-scenarios
opgesteld. Hierin is de verwachte uitgifte tot 2020 in beeld gebracht, als specificatie van de lange
termijn vraagprognose. Uit de korte termijnanalyse volgt een behoefte van 50 ha. t/m 2015 en 110
ha. voor de periode 2016 t/m 2020. Voor de korte termijn is er meer voorraad dan vraag.

Bij de programmering wordt uiteraard rekening gehouden met de kwaliteit van vraag en aanbod.
Zo is in de analyse heel specifiek gekeken naar onder meer locaties voor de logistieke sector
zoals natte kavels.

Figuur 4.3 De vraag op basis van de korte en langetermijnprognoses, toegedeeld naar
periode in netto ha.
Autonome Vraag Extra vraag
2013-2015 50
2016-2020 110
2021-2040 190
Vraag door acquisitie PM (aanname 11 ha tot 2020)
Totaal 350 11
Tot 2040 Aanbod in netto ha.
Bestaand + herstructurering 80
(Harde) plannen 280
Totaal aanbod hard 360
Zachte plannen 130

- 38 -
Op basis van bovenstaande is een schema opgesteld met de verwachte uitgifte naar periode. Dit
schema is in bijlage 4 opgenomen.

Periode 2013 t/m 2015:
- Uitgifte van 25 ha. van bestaande (overwegend binnenstedelijk) terreinen en
herstructureringwinst;
- Uitgifte van 27 ha. terreinen die vallen onder gezamenlijk programmeren.
Op de andere beschikbare terreinen wordt tot 2016 waarschijnlijk niets uitgegeven.

Periode 2016 t/m 2020:
- Uitgifte van 36 ha. van bestaand aanbod en herstructurering. Daarmee is nagenoeg het
gehele bestaande aanbod uitgegeven. Alleen als het aanbod kwalitatief niet past bij de vraag
zal er meer bestaand aanbod overblijven. Het gaat dan om een kwalitatieve mismatch in
plaats van een kwantitatieve;
- Uitgifte van ca. 70 ha. van die terreinen, die vallen onder gezamenlijk programmeren. Een
opsomming van deze terreinen staat in het programmeringsvoorstel zoals in de Actualisatie
van de bedrijventerreinenvisie (2013) is weergegeven. Deze lijst zal elke drie jaar
geactualiseerd worden.

In de periode 2016 t/m 2020 zullen naar verwachting dus (nagenoeg) alle terreinen, die niet onder
programmering vallen, uitgegeven worden. Alleen als het aanbod kwalitatief niet past bij de vraag
zal er aanbod overblijven. Het gaat dat om een kwalitatieve mismatch, in plaats van een
kwantitatieve.

Periode 2021 en verder:
Na 2020 kan verder worden uitgegeven op die terreinen die dan nog beschikbaar zijn waaronder
nog een klein deel van het bestaande aanbod en herstructurering.

Conclusie
De Netwerkstad Twente heeft als geheel voldoende ruimte beschikbaar en gereserveerd in de
diverse categorien bedrijventerreinen (bestaand herstructurering harde plannen zachte
plannen) om in de verwachte vraag tot 2040 te kunnen voorzien. Per gemeente zijn er echter
verschillen. Dit betekent dat er regionaal zorgvuldig geprogrammeerd zal moeten worden om het
bestaande aanbod zo optimaal mogelijk voor de bedrijven in de Netwerkstad als geheel te
kunnen inzetten. Van een forse kwantitatieve overprogrammering aan harde plannen is in de
Netwerkstad geen sprake, te meer daar de kwalitatieve marktvraag complex is en niet exact is in
te schatten voor de langere termijn.

4.1.4 Provinciaal Grondfonds
De intentie is om tot een pilot provinciaal grondfonds te komen. De vorm en inhoud van het fonds
is nog in ontwikkeling. Zodra de inhoud en spelregels ervan bekend zijn kan een goede
inschatting worden gemaakt welk locaties binnen Netwerkstad Twente hiervoor in aanmerking
komen. Daarbij spelen behalve programmatische ook financile en boekhoudkundige
overwegingen een rol.

4.1.5. Strategisch programmeren in de toekomst
De behoefte en vraag ontwikkelen zich zowel kwantitatief als kwalitatief. Gezamenlijk strategisch
programmeren betekent dat periodiek de programmering herijkt wordt.

De vraag- en aanbodverhouding zal tussen 2020-2024 een kantelpunt laten zien, maar wanneer
en hoe is nu nog niet exact aan te geven. Beslissingen over het uit de markt nemen van terreinen
door bestemmingsplannen om te zetten naar groene bestemmingen, ligt daarom nu niet voor de
hand. Uitfasering van betreffende terreinen kan wel aan de orde zijn.

- 39 -
Juist vanwege het strategisch, meer op korte termijn programmeren, nemen we geen voorschot
meer op toekomstig te ontwikkelen terreinen. Op basis van regelmatige monitoring en
programmering zullen de toekomstige ontwikkelingen in gang gezet worden. Als er voldoende
vraag blijkt te zijn, zal in ieder geval Jufferbeek-Noord worden ontwikkeld.

Om op tijd de goede voorraad beschikbaar te hebben is monitoring en actualisatie van vraag- en
aanbodanalyses elke drie jaar zinvol ten behoeve van een goede planning van uitgeefbare
terreinen.

4.1.6 Strategische voorraad als planningsinstrument
Een strategische voorraad is geen onderdeel van de totale ruimtevraag. Feitelijk gaat het om
aanbod aan bedrijfsruimte dat beschikbaar moet zijn om de vraag op te kunnen vangen in de
periode tussen start van de ontwikkeling en de uiteindelijke oplevering van een bedrijventerrein.
Zodra het werkelijke totale aanbod kleiner is dan de strategische voorraad is het raadzaam om de
ontwikkeling van nieuw aanbod op te starten.

Hoe groot moet die voorraad dan zijn om te voorkomen dat er (tijdelijk) geen of te weinig aanbod
is? In onderstaande figuur wordt uitgegaan van de ruimtevraag tot 2020, de (theoretische)
gemiddelde jaarlijkse uitgifte en de in het Actieplan Bedrijventerreinen 2004-2006 (Min. EZ, 2004)
gestelde vuistregels. Tweemaal de gemiddelde jaarlijkse vraag dient direct beschikbaar te zijn.
Zesmaal de gemiddelde jaarlijkse behoefte moet in bestemmingsplannen beschikbaar zijn om het
direct uitgeefbare aanbod snel te kunnen aanvullen. In figuur 4.4 wordt de gemiddelde uitgifte op
basis van de prognose vergeleken met de gemiddelde historische uitgifte van de afgelopen tien
jaar. Met een voorraad van 360 ha. waarvan 80 ha. in bestaand aanbod in harde plannen voldoet
de Netwerkstad aan een voldoende groot strategische voorraad.

Figuur 4.4 Benodigde strategische voorraad in netto hectares voor Netwerkstad Twente
Ruimtevraag 2011-
2020 (TM-scenario)
Gemiddelde jaarlijkse
uitgifte prognose 2011-
2020 (10 jaar)
Gemiddelde jaarlijkse
historische uitgifte
2005-2012 (8 jaar)
Strategische
voorraad
265 ha 26,5 ha 18,7 ha 75 ha

4.2 Ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid
Bedrijventerreinen leggen een grote claim op de weinige ruimte die we in Nederland en meer in
het bijzonder in Twente hebben. Duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit vormen de rode draden in
de Omgevingsvisie van de provincie Overijssel. De provincie heeft de ambitie om essentile
gebiedskenmerken te verbinden met nieuwe ontwikkelingen. Deze gebiedskenmerken vormen
het uitgangspunt.

Ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid
De Netwerksteden hebben zich tot doel gesteld door op de bestaande en de nieuw te ontwikkelen
bedrijfsterreinen de landschappelijke kenmerken zoveel mogelijk te handhaven.

Ruimtelijke kwaliteit wordt gedefinieerd als het bedoeld en onbedoeld resultaat van
menselijk handelen en natuurlijke processen dat de ruimte geschikt maakt en houdt voor wat
voor mens, plant en dier belangrijk is.

Duurzaamheid wordt gedefinieerd als een duurzame ontwikkeling die voorziet in de behoeften
van de huidige generatie, zonder voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te
brengen om ook in hun behoeften te voorzien.

- 40 -
Vele uren per dag vormen bedrijventerreinen de leefomgeving voor grote aantallen mensen.
Aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit en de openbare aspecten van deze gebieden is dan ook
van belang. Imago en uitstraling van het bedrijf en het terrein zijn voor veel ondernemers en voor
het vestigingsklimaat belangrijk. Ook voor werknemers wordt het bedrijfsterrein aantrekkelijker om
te verblijven. Medewerkers lopen vaak een rondje in hun pauze en dan is het prettig als een
bedrijventerrein er goed uitziet. Goed ingerichte bedrijfsterreinen die zo mogelijk in het landschap
worden ingepast (een parkachtige opzet), goede fietsverbindingen hebben en waarbij wordt
ingezet op gestructureerd parkeren zijn aantrekkelijk en functioneren in economische zin beter.
Het bedrijfsterrein wordt in de toekomst veel meer een werklandschap dat duurzaam is opgezet.
Leefbaarheid wordt dus meegenomen in de (her)ontwikkelingsplannen voor bedrijventerreinen.

Duurzaam
Toch kan er een spanningsveld ontstaan: bedrijfsterreinen/werklandschappen zijn vooral bedoeld
om bedrijvigheid te huisvesten die vanwege milieu- of verkeersaspecten niet in een woon- of
centrumomgeving thuishoort. Aan bedrijven moet voldoende ruimte kunnen worden geboden om
ook de bedrijvigheid in zwaardere milieucategorien te kunnen huisvesten.

Zowel voor bestaande als nieuwe bedrijfsterreinen krijgen duurzaamheidaspecten in toenemende
mate de aandacht. De gemeenten hebben duurzaamheidsbeleid of er is beleid in wording. Ook in
de in 2013 opgestelde Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente wordt aandacht besteed aan
duurzaamheid. Als belangrijke themas worden genoemd:
Energiebesparing en lokale hernieuwbare energieopwekking in de gebouwde omgeving;
Grootschalige (duurzame) energieproductie en distributie;
Commercialisering van innovatieve en schone energietechnologie;
Mobiliteit en transport.

Elk van de vijf Netwerkstadsteden zet in op energiebesparing. Daarbij valt te denken aan het
warmtenet Hengelo, het inzetten op het verminderen van uitstoot CO-2 in Almelo en Enschede en
drie gemeenten (Enschede, Almelo en Oldenzaal) hebben een energieloket speciaal voor
bedrijven. Hier wordt advies gegeven over energieverbruik en advies over mogelijkheden met
betrekking tot subsidies en belastingaftrek bij investeringen in energiebesparing. Op dit moment
kan het MKB tegen een gereduceerd tarief een energiescan laten uitvoeren en krijgen ze een
advies op maat. (dit alles weer met subsidies van provincie). Gemeenten gaan meer inzetten op
energiebesparing bij controle en handhaving en bij vergunningverlening.

Naast energiebesparing wordt in de steden ook het gebruik van duurzame energie gestimuleerd
zoals zonnepanelen, Warmte- Koude opslag (WKO), en koude uit Leemslagenplas zoals in
Almelo (zijn bezig met aanbestedingstraject.). In Oldenzaal wordt voor haar rekening voor het
energiebewust ontwerpen op Jufferbeek Zuid een adviseur aan ondernemers aangeboden.
Op de bedrijfsterreinen, zowel de bestaande als de nieuwe, worden maatregelen getroffen op het
gebied van infiltratie schoon hemelwater en het afkoppelen van verhard oppervlak en wordt
gebruik gemaakt van bestaande waterlopen en realisatie van waterbergingsgebieden. Zo
ontstaan er duurzame watersystemen

Zorgvuldig ruimtegebruik
De steden streven naar zorgvuldig ruimtegebruik en vergroting van de ruimtelijke kwaliteit. Met
betrekking tot dit laatste zijn voor de nieuwste bedrijfsterreinen zoals De Veldkamp, Het
Hazewinkel Noord West, Usseler Es en Jufferbeek Zuid beeldkwaliteitplannen opgesteld. Daarin
wordt veel aandacht besteed aan kwaliteitskenmerken van de gebouwen, maar ook met
betrekking tot de inrichting van de private kavels en de openbare ruimte. De natuurlijke
waardevolle elementen worden zoveel mogelijk gespaard, daar waar nodig versterkt of er wordt
nieuwe natuur gerealiseerd. Met al deze ingredinten is een hoge kwaliteit bedrijventerrein

- 41 -
afgegeven. Nieuwbouwplannen en de bijbehorende inrichtingsplannen worden aan het
beeldkwaliteitplan getoetst.

Het plannen van nieuwe bedrijfsterreinen wordt in de Netwerkstad afgestemd. De grootste vraag
bestaat naar gemengd bedrijventerrein. Ter ondersteuning van specifieke ambities en profilering
is gezamenlijk gekozen voor de ontwikkeling van werklocaties met een eigen profiel, bijvoorbeeld:
XL Businesspark, geheel gericht op grote ruimtevragers, ook zeer geschikt voor
(watergebonden) transport en logistieke bedrijven;
Kennispark Enschede (business- en sciencepark): gereserveerd voor hightech bedrijven met
vraag naar een kantoor(achtig) pand;
Luchthavengebonden bedrijvigheid bij de Luchthaven Twente;
Hart van Zuid: kantorenlocatie en business-district;
Herontwikkeling Thales-terrein ten behoeve van hightech maakindustrie

4.3 Kwaliteitsbeheer
Bedrijventerreinen zijn belangrijk voor de economische ontwikkeling van de regio maar staan niet
op hoog op de prioriteringslijst bij beheer en onderhoud van de ruimte en gebouwen. Om de
terreinen aantrekkelijk te houden, tijdig mee te laten gaan in veranderingen in vestigingseisen en
dus toekomstige grootschalige herstructurering te voorkomen, is beheer essentieel. Hiervoor zijn
meerdere instrumenten in te zetten (bijvoorbeeld parkmanagement, BIZZ, kwaliteitsscans) en is
samenwerking tussen de belanghebbenden belangrijk.

In de Netwerkstad wordt al een mix aan instrumenten ingezet, afhankelijk van de karakteristieken
van het terrein en wensen van de ondernemers. Er is met name ervaring opgedaan met
parkmanagement op nieuw uit te geven terreinen maar ook met uitgifte in erfpacht zodat de
gemeente in de toekomst grip houdt op de gronden. Op een aantal (bestaande) terreinen hebben
de ondernemers zelf het beheer georganiseerd via een ondernemersvereniging.

Instellen van parkmanagement op bestaande terreinen verloopt stroef. Er is geen deelname
afdwingbaar en welwillende ondernemers komen zodoende voor hoge kosten te staan. In
Hengelo zou in 2010 een ondernemersfonds worden ingesteld voor de bekostiging van de
parkmanager en de activiteiten voor veiligheid en collectieve inkoop. Dit is helaas niet
doorgegaan. Ook in de andere Netwerkstadgemeenten zijn pogingen ondernomen om interesse
te wekken voor parkmanagement op bestaande terreinen. Daarbij wordt de herstructurering van
een terrein (bijv. op de Molenkamp en het Havengebied) aangegrepen om een vorm van
parkmanagement te bewerkstelligen waarbij de focus vooral gelegd wordt op duurzaamheid.

Op het gebied van parkmanagement zijn dus al vele stappen gezet, met verschillend resultaat. Er
is hier nog het nodige te behalen om de voortzetting te garanderen en de doelstelling te behalen.
Regionale samenwerking (uniformiteit van dienstverlening en organisatievormen), uitbreiding van
het aanbod (duurzaamheid, digitale diensten) en sterker betrekken van partners (provincie, Oost
NV etc.) kunnen hierbij helpen.

In de Netwerkstad is parkmanagement aanwezig op de terreinen XL Businesspark (Almelo),
De Veldkamp (Borne), Hardick en Seckel, Roombekerveld, Euregio bedrijvenpark, Josink Es,
Marssteden en straks Usseler Es (Enschede), Twentekanaal, Oosterveld, Veldkamp,
Westermaat-Plein en Westermaat Campus (Hengelo), Hazewinkel Noord-west en Jufferbeek
Zuid. Daarnaast wordt gezamenlijke beveiliging georganiseerd via de ondernemersvereniging-
en op de meeste overige terreinen.

- 42 -
4.4 Gronduitgifteprotocol
De Netwerkstadsteden hanteren een uitgifteprotocol dat garanties biedt voor een zorgvuldig en
efficint grondgebruik. Belangrijke elementen daarin zijn:
Grond wordt pas definitief geleverd als alle vergunningen zijn verleend;
Verplichting om binnen vastgelegde periode bouw te realiseren;
Mogelijkheid om de grond terug te vorderen als er niet is gebouwd.

In principe wordt er gehandeld volgens de SER-ladder. Daarbij wordt, voordat er sprake is van
uitgifte van nieuw terrein, eerst nauwkeurig bezien of de uitbreidingsvraag niet ter plekke kan
worden opgelost, eventueel met medewerking van buurbedrijven. Vervolgens wordt bekeken of
bestaande gebouwen en percelen beschikbaar zijn die geschikt zijn of geschikt zijn te maken.
Pas in laatste instantie vindt uit uitgifte van nieuw terrein plaats. Vanzelfsprekend moet een bedrijf
voldoen aan de eisen die voor het betreffende terrein worden gesteld. Kortom inbreiding gaat
voor uitbreiding.

Binnen Netwerkstad wordt al enkele jaren gewerkt op het gebied van de grondprijs. Het gaat hier
niet om collectieve afspraken voor grondprijs(verhoging) maar om de berekeningswijze van de
kavelprijs. De in Nederland veel besproken kwestie over te lage grondprijzen (verkopen onder de
kostprijs) speelt niet in de Netwerkstad. Het hanteren en regelmatig bijstellen van marktconforme
prijzen (minimaal de kostprijs) is in de Netwerkstad al geffectueerd.

4.5 Fysieke en digitale bereikbaarheid
Met de Economische Motor Twente (2012) en de Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente (2013) is
een duidelijke lijn uitgezet voor de economische ontwikkeling van onze regio. Een goede
bereikbaarheid voor personen en goederen is een basisvereiste voor de economie van de
Netwerkstad en Twente als geheel. In het verband van Regio Twente wordt ingezet op een
robuust en betrouwbaar netwerk van externe en interne verbindingen, in alle modaliteiten.

De sterke (groei)sectoren zullen voor een groot deel ook hun ruimte vragen op de
bedrijventerreinen. Zowel via de stimulering van HTSM (denk aan de innovatieve industrie bij
Thales, Stork, Apollo Vredestein, etc.) als de logistieke sector neemt de druk op de ruimtevraag
toe maar ook op de bereikbaarheid. De export in Twente groeit bijvoorbeeld al vele jaren sneller
dan in de rest van Nederland.

De (internationale) uitgangspositie van Twente is goed door haar strategische ligging aan
snelweg, spoorweg, vaarwater en luchtverkeer. De A1 verbindt de Randstad en Twente met
Duitsland en Noord- en Oost-Europa. Niet alleen over de weg, maar ook over water is Twente
goed ontsloten: het telt enkele grote binnenhavens, waarvan de haven in Hengelo n van de
grootste is van Nederland. Deze beschikt over de modernste watergebonden inland-
combiterminal van Nederland. De (HSL) Berlijnlijn, CST en het onderliggend spoornet zorgen
voor goede (inter)nationale spoorverbindingen. Twente is daarmee een kansrijke schakel voor
mainports in hun toegang naar Duitsland en Noord- en Oost-Europa en omgekeerd. De
aanwezige voorzieningen en infrastructuur van de Luchthaven bieden mogelijkheden de (inter-)
nationale bereikbaarheid verder te vergroten. De A1, de Twentekanalen en de Berlijnlijn zijn
onderdeel van het Trans-Europees Netwerk (TEN-T). Dit netwerk omvat de belangrijkste
vervoersassen (weg, water, spoor) in Europa en verbindt de belangrijkste economische gebieden
in Europa met elkaar. De Oost-West Corridor door Twente behoort tot de tien belangrijkste
corridors in het TEN-T.

Naast de (inter)nationale bereikbaarheid is ook de regionale en lokale bereikbaarheid van belang:
Twente fungeert als een daily urban system, waarin wonen, werken, recreren en verplaatsen

- 43 -
steeds meer op regionaal schaalniveau plaatsvinden. Om de bedrijventerreinen bereikbaar te
houden voor bijvoorbeeld werknemers en goederen zijn goede alternatieven voor het
toenemende wegverkeer noodzakelijk en wordt gewerkt aan verbetering van de (H)OV,
fietswegen maar ook stadsdistributie.

Niet alleen de fysieke bereikbaarheid maar ook de digitale is belangrijk voor economische groei.
De hoeveelheid data die wordt gestuurd en ontvangen groeit explosief. Steeds meer nieuwe
diensten worden op het netwerk aangeboden. Het beschikbaar zijn van glasvezel is essentieel
voor bedrijven. Zij hebben belang bij goede beschikbaarheid en goede toegankelijkheid voor hun
ICT toepassingen.

De Netwerkstad zet in op:
Synchro-modaliteit, dat wil zeggen: optimale afstemming tussen de verschillende
vervoersmogelijkheden, kan de regio goed profiteren van de verschillende goederenstromen
die het gebied doorkruisen;
Een verdiept en verruimd Twentekanaal, zowel in de richting van Almelo en XL Business
Park als naar Hengelo en Enschede. Het doorzetten van de plannen voor verruiming naar
CEMT-klasse Va is topprioriteit en maakt de weg vrij voor meer transport over water;
Meer natte bedrijventerreinen. Op bedrijvenpark Twentekanaal is via herstructurering ruimte
gecreerd (4,5 hectare) voor uitbreiding van containeropslagcapaciteit. Op het XL
Businesspark Twente wordt een kade aangelegd en een tweede containerterminal voor
Twente. Het Havengebied in Enschede wordt heringericht en er worden extra kades
aangelegd. Hengelo beschikt over de modernste watergebonden inland-combiterminal van
Nederland. Uiteindelijk resultaat is dat naar verhouding minder vracht van en naar Rotterdam
per as wordt vervoerd ten gunste van transport over water;
verbeteren van de bereikbaarheid van de vestigingslocaties van bedrijven
(Innovatiedriehoek, XL businesspark, Twentekanaal, stations en binnensteden) via de
stadsassen vanaf de A1 en de A35 en de verdere uitbouw van het Agglonet. De (HSL)
Berlijnlijn, CST en het onderliggend spoornet zorgen voor goede (inter)nationale
spoorverbindingen. Luchthaven Twente zorgt voor een nieuwe modaliteit voor personen en -
in beperkte mate goederenvervoer;
Stadsdistributie: Enschede heeft een start gemaakt met goederendistributie van de
bedrijventerrein naar de binnenstad. Dus geen verschillende grote vrachtwagens van
verschillende ketens meer in binnenstad maar alles naar een gebouw op bedrijventerrein en
van daaruit een elektrische vrachtauto naar binnenstad die op terugweg bijvoorbeeld weer
karton meeneemt of retourzendingen. Binnen de regio wordt bekeken of dit voor andere
steden interessant is;
De gemeenten stimuleren de aanleg van glasvezel (via zgn. open netwerken) op de
bedrijfsterreinen.

4.6 Regionale samenwerking
Vanuit de samenwerking van de Netwerksteden is in het voorjaar van 2013 bestuurlijk opdracht
gegeven om intensivering van de samenwerking van de afdelingen EZ te onderzoeken en vorm te
geven. In de Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente (2013) is dit opgenomen onder Excellente
Overheid en is opdracht gegeven tot een plan van aanpak en de opstart van de intensivering van
de samenwerking. Op veel gebieden wordt echter al intensief samengewerkt. De totstandkoming
van de bedrijventerreinenvisie in 2010 is hiervan een voorbeeld.

Met betrekking tot samenwerking op het gebied van accountmanagement is een aantal jaren
geleden, naar aanleiding van het eerste rapport Bedrijventerreinenvisie, al een aanzet gegeven.

- 44 -
Binnen de Regio Twente is er actief beleid voor innovatie, de Innovatiesprong, met het
Innovatiefonds. Op het gebied van bedrijventerreinen is er geen samenwerking of afstemming.

4.7 Acquisitie
Samen met Kennispark Twente en Port of Twente wordt gerichte en succesvolle bedrijfsacquisitie
opgezet. In het voorjaar van 2013 is de aftrap geweest. De vijf Netwerkstadsteden richten samen
een digitaal acquisitieloket in waar alle vragen over bedrijfshuisvesting worden verzameld en
beantwoord. Hiervoor wordt optimaal gebruik gemaakt van digitale hulpmiddelen, in combinatie
met de typisch Twentse persoonlijke benadering: iedere lead krijgt een eigen contactpersoon.
Naast de focus op het aantrekken van nieuwe bedrijvigheid door acquisitie, moeten gemeenten
veel aandacht besteden aan accountmanagement en dienstverlening gericht op bestaande
bedrijven. De accountmanagers van de vijf steden komen elke maand bijeen om informatie uit te
wisselen en zaken op elkaar af te stemmen.

4.8 Monitoren
De behoefte aan en vraag naar werklocaties ontwikkelen zich, zowel kwantitatief als kwalitatief.
Gezamenlijk strategisch programmeren betekent dat periodiek de programmering herijkt wordt.
De vakwethouders zullen eens per jaar - op basis van de actuele ontwikkelingen - het programma
beoordelen en zo nodig bijstellen, inclusief de locatiekeuzes. Eens per vier jaar wordt er een
nieuwe vraaganalyse gemaakt op basis waarvan het gezamenlijke ontwikkelprogramma voor de
jaren erna vastgesteld wordt. Bij deze herijking worden de afspraken die gemaakt zijn om tot een
gezamenlijk vertrekpunt te komen, in stand gehouden tenzij de actuele vraagontwikkeling het
noodzakelijk maakt daarin aanpassingen te doen. Bij de jaarlijkse monitoring wordt gebruik
gemaakt van de gegevens uit de IBIS-enqute, de Vastgoedmonitor en het Vestigingenregister.


- 45 -
Begrippenlijst

Bedrijventerrein
een werklocatie van minimaal 1 ha bruto bestemd en geschikt voor gebruik door handel,
nijverheid en industrie. Op deze terreinen kan ook enige commercile en niet-commercile
dienstverlening (zoals kantoorgebouwen, detailhandel) aanwezig zijn, maar deze hebben samen
een minderheidsaandeel in de terreinoppervlakte. De volgende terreinen vallen er niet onder: een
zeehaventerrein, een economische zone, een kantorenlocatie, een terrein voor
grondstoffenwinning, een terrein voor olie- en gaswinning, een terrein voor waterwinning, een
terrein voor agrarische doeleinden, een terrein voor afvalstort (IBIS 2013).

Economische zone
een werklocatie van minimaal 1 ha bruto bestemt en geschikt voor commercile en niet-
commercile dienstverlening dienstverlening of bedrijvigheid in een specifieke sector. Op deze
terreinen kan ook enige handel, nijverheid en industrie aanwezig zijn, maar deze hebben samen
een duidelijk minderheidsaandeel in de terreinoppervlakte. Onder economische zones vallen
terreinen met een van de volgende (of combinaties van) functies zoals:
- Retail, meubelboulevards
- Onderwijslocaties
- Zorglocaties
- Platformgebonden bedrijvigheid
- Agribusinesscomplexen
(IBIS 2013).

Arbeidsvolume
De hoeveelheid arbeid die is ingezet in het productieproces uitgedrukt in arbeidsjaren.
Werknemers, die een deeltijdbaan hebben tellen slechts mee voor het gedeelte dat ze hebben
gewerkt (www.economische begrippen.nl).

NIEGG
Dit betreft de gronden die door de gemeente anticiperend of strategisch zijn aangekocht. Een
vastgesteld plan inclusief grondexploitatie is nog niet aanwezig. Het reel en stellig voornemen
dat de grond op termijn wordt ontwikkeld dient te blijken uit het raadsbesluit op basis waarvan de
grond is verworven.


- 46 -

- 47 -
Bijlagen

1 Korte en middellange termijnraming vraag naar bedrijventerreinen Netwerkstad Twente,
Ecorys, juni 2013
2 Actualisatie ruimtevraag natte terreinen tot 2040, Ecorys, 2013
3 CPB-scenarios nader toegelicht
4 Toedelingsschema Gezamenlijk programmeren korte en middellange termijn.
5 Herijking bedrijventerreinenvisie Netwerkstad, Ecorys 2013


- 48 -
Bijlage 1 Korte en middellange termijnraming vraag naar bedrijventerreinen
Netwerkstad Twente

Aan: Werkgroep bedrijventerreinen Netwerkstad Twente
Van: Gerlof Rienstra en Joost de Koning
Onderwerp Korte en middellange termijnraming vraag naar bedrijventerreinen Netwerkstad Twente
Datum: 28 juni 2013 Onze ref. cfm. verzoek

Achtergrond
In het rapport ten behoeve van de herijking van de bedrijventerreinenvisie is een raming gemaakt van de
vraag op de lange termijn. Het gaat daarbij om de perioden 2011-2020, 2021-2030 en 2031-2040. In de
raming staat centraal of er voldoende aanbod of planvoorraad beschikbaar is om de in deze raming
verwachte vraag te kunnen accommoderen. Daarbij is zoals afgesproken tussen Rijk, provincies en
gemeenten het TM-scenario (Transatlantic Market) van het CPB leidend in de vraaganalyse. Het bestaande
aanbod, ruimtewinst uit herstructurering, eventuele harde en zachte plannen worden daarna in het
allocatiemodel kwantitatief en kwalitatief gekoppeld aan de ruimtebehoefte (autonome vraag + frictie +
transformatie), rekening houdend met een strategische voorraad als buffer bij hoogconjunctuur.

Daarnaast is er voor het project strategisch programmeren behoefte aan een vraagraming op de korte en
middellange termijn. In dit memo worden de aanpak en de resultaten van deze nieuwe vraagraming
behandeld.

Onderbouwing aanpak
Het verzoek van de Netwerkstad leidt tot een aantal aanpassingen in het ruimtelijk-economisch model
REPROG van Ecorys gericht op deze vraagraming:
- Schatting van de werkgelegenheid in de Netwerkstad Twente in de jaren 2011 en 2012, op basis
van:
a. de volumeontwikkeling van de toegevoegde waarde per sector 2011-2012,
b. het aantal banen in 2011 per gemeente en de regio,
c. de verhouding tussen het aantal banen en fte per sector in 2011,
d. de sectorsamenstelling in 2011,
e. de verwachte arbeidsproductiviteit in 2012, en
f. het werkgelegenheidsaandeel van de Netwerkstad in de regio Twente in 2012.
- Schatting van de werkgelegenheidsontwikkeling in de Netwerkstad Twente in de jaren 2013 en
2014, op basis van de meest recente nationale ramingen van het CPB (Policy brief, 6 juni 2013)
- Schatting van de werkgelegenheidsontwikkeling in de Netwerkstad Twente in de periode 2015-
2020 op basis van de twee CPB-scenarios die vanaf 2008 de werkgelegenheidsontwikkeling in
Nederland het beste benaderen, namelijk Regional Communities (RC) en Strong Europe (SE).

Daarmee wordt voor de korte en middellange termijn de meest realistische benadering gekozen die gebruikt
kan worden om de komende jaren prioriteiten te stellen als het gaat om ontwikkelen, uitfaseren of afstoten.

Resultaten
In 2013 en 2014 zal de werkgelegenheid, evenals dat het geval is geweest in 2012, verder dalen. Een en
ander wordt duidelijk in de volgende tabel:
Tabel 1: Arbeidsvolume werknemers ( x 1000 arbeidsjaren), 2011-2014
Regio 2011 2012 2013 2014
Netwerkstad Twente 147,2 144,9 142,8 141,8
Bron: eigen berekeningen Ecorys o.b.v. CBS (2011-2012) en CPB (2013-2014)

- 49 -
Voor de middellange termijn is er sprake van een bandbreedte op basis van de twee op dit moment meest
realistische scenarios. Deze kunnen als volgt worden weergegeven:

Tabel 2: Arbeidsvolume werknemers ( x 1000 arbeidsjaren), 2015-2020 in de Netwerkstad Twente
WLO-scenario 2015 2020
Regional Communities (RC) 141,5 141,3
Strong Europe (SE) 142,1 143,5
Bron: eigen berekeningen Ecorys o.b.v. CPB Welvaart en Leefomgeving (2006)

In het RC-scenario zet de daling van de werkgelegenheid zich verder voort, al gaat het in totaal maar om
een verlies van 500 arbeidsjaren. Daarentegen herstelt de werkgelegenheid zich licht in het SE-scenario.
Ook hier gaat het om een beperkte groei van 1.400 arbeidsjaren. Ter vergelijking, in het TM-scenario gaat
het in deze korte en middellange termijnraming om een groei van 1.700 arbeidsjaren (van 142,2 naar 143,9)

Vervolgens richten we ons op de gevolgen voor de ruimtebehoefte. In deze raming maken we van dezelfde
locatietypevoorkeur en ruimte intensiteit gebruik als we bij de lange termijn hebben gedaan.

Tabel 3: Autonome ruimtevraag bedrijventerreinen 2013-2020 in de Netwerkstad Twente, in ha. *
WLO-scenario
Cluster
Regional
Communities
Strong Europe
Industrie en bouw 25 30
Transport, groothandel en distributie 35 35
Consumentendiensten 20 20
Dienstverlening 45 45
Totaal 125 130
*Afgerond op 5-tallen
Bron: SPECTRA

De verschillen tussen de twee scenarios zijn onderling klein. In vergelijking met het TM-scenario voor de
lange termijn (235 ha.) is de autonome ruimtevraag fors lager. Verder valt op dat de clustersamenstelling in
de ruimtebehoefte verandert. In deze twee scenarios is de ruimtebehoefte van de lokale en regionale
verzorgende werkgelegenheid veel belangrijker dan in het TM-scenario, waar logistiek en industrie
domineren. Deze verzorgende bedrijven zullen vooral belangstelling hebben voor gemengde terreinen in de
eigen gemeente.

- 50 -
Bijlage 2 Actualisatie ruimtevraag natte terreinen tot 2040 (Ecorys, 2013)

We baseren de marktvraag naar ruimte voor natte terreinen (bestemd voor kadegebonden en
watergerelateerde bedrijven) in de regio Twente op de prognose voor de goederenoverslag en de
ruimteproductiviteit. Deze methode biedt naar onze mening de meest betrouwbare raming voor dit type
bedrijvigheid. Voor de goederenoverslag zijn landelijke groeiscenarios beschikbaar die wij vertaald hebben
naar de regio Twente en in eerdere studies getoetst zijn bij marktpartijen. Onder ruimteproductiviteit verstaan
we de feitelijk geproduceerde of vervoerde eenheden per hectare per jaar. Op basis van ruimteproductiviteit
vertalen we de groei van bulkgoederen in tonnage in een groei in hectares.

De vraag naar natte bedrijventerreinen komt van bedrijven die voor het transport van goederen (mede)
afhankelijk zijn van vervoer over water. Deze bedrijven hebben behoefte aan een eigen kavel, direct aan het
water en worden kadegebonden genoemd. Het vervoer van deze bedrijven over water betreft voornamelijk
bulkgoederen. Andere kadegebonden bedrijven zijn overslagbedrijven en terminals.

Daarnaast zijn er bedrijven die wel gebruik maken van goederenvervoer over water, maar niet zelf een kade
nodig hebben. Dit betreft vooral bedrijven die goederen per container vervoeren of stukgoederen, zoals grote
constructies. Deze bedrijven vestigen zicht het liefst nabij een kade of bij een (container)terminal. Dit zijn
haven- of kadegerelateerde bedrijven die zich ook op natte bedrijventerreinen vestigen.

Aanbod van natte terreinen in Twente
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de beschikbare terreinen voor kadegebonden bedrijven binnen
Twente. Daarnaast zijn er laad- en loskades in Vroomshoop, maar deze wordt niet meer gebruikt voor
goederenoverslag.

Tabel 1. Overzicht beschikbare terreinen voor kadegebonden bedrijven in regio Twente
Gemeente Terrein Kade (openbaar) m. Netto oppervlak Nog uitgeefbaar
Hengelo Twentekanaal 2200 (700) 306,3 24,46
Almelo Buitenhaven 400 (400) 17,37 1,92
Dollegoor 1410 (1000) 40,44 4,62
Bedrijvenpark Twente 330 (80) 174,11 1,56
XL Businesspark 380 (380) in aanleg 10 (nat terrein) 10
Enschede Havengebied 1100 (300) 133,8 1,4
Hof van
Twente
Schneiderbos I II (Delden) 300 (155) 17,3 0
Haven Twentekanaal (Goor) 800 (800) 30 0,3
Twentekanaal (Markelo) 310 + insteek (310) 14 0
Bron: cijfers gemeentes, Binnenhavenvisie Twente (Ecorys, 2008), Havenatlas Twente (BCI, 2010), IBIS (2012),

In totaal is er momenteel nog ruim 44 hectare terrein uitgeefbaar, voornamelijk in Hengelo en op het XL
Businesspark (Almelo).

Ruimtevraag kadegebonden kavels
Voor kadegebonden bedrijven hebben we o.b.v. de prognose van de (bulk)goederen de ruimtebehoefte
bepaald. Hierbij is een update gemaakt van de prognoses die Ecorys eerder voor de Binnenhavenvisie
Twente (2008) en de Landelijke Capaciteitsanalyse Binnenhavens (2010) heeft opgesteld. Deze update is in
lijn met de analyse die in 2012 voor XL Businesspark is opgesteld.

In deze visie en capaciteitsanalyse is, zoals gebruikelijk bij goederenstroomramingen, gebruik gemaakt van
de lange termijn scenarios Global Economy (GE) en Strong Europe (SE). Voor goederenstromenramingen
bestaat geen TM- en RC-scenario zoals het CPB heeft opgesteld voor de ontwikkeling van werkgelegenheid
en toegevoegde waarde.


- 51 -
Figuur 1. Overslag van bulkgoederen per binnenvaart in Twente (mln. ton) 2001-2009 en prognoses 2020 (GE
en SE scenario)

Bron: Ecorys.

De overslag van bulkgoederen in Twente is de afgelopen jaren verder doorgegroeid, zoals uit bovenstaande
figuur blijkt. De gerealiseerde overslag is binnen de bandbreedte van beide prognoses (SE- en GE-
scenario), maar benadert (tot en met 2009) het groeipad van het scenario met de hoogste groei, GE. De
huidige crisis zorgt voor een afzwakking van de groei, maar er is geen aanleiding om de prognoses voor
2020 aan te passen.

De huidige prognose voor 2020 is een verwachte overslag van 6,2 tot 6,8 miljoen ton bulkgoederen en
stukgoed (dus exclusief containers). Dit is iets lager dan de bedrijven in 2008 verwachte 7 miljoen ton, maar
nog in lijn met de prognose uit de Binnenhavenvisie Twente (2008) en Landelijke Capaciteitsanalyse
Binnenhavens (2010).

Tabel 2. Extra ruimtevraag natte terreinen o.b.v. ruimteproductiviteit
Overslag
(mln.ton)
Groei t.o.v. 2010
(mln. ton)*
Ruimteproductiviteit
(ton/ha.)
Extra
ruimtevraag (ha)
2010 5,4 - 26.600 -
2020 SE 6,2 0,8 29.383 26
2030 SE 6,4 1,0 30.886 32
2040 SE 6,7 1,2 32.465 38
2020 GE 6,8 1,4 35.748 39
2030 GE 7,6 2,2 37.576 59
2040 GE 8,5 3,0 43.620 70
* door afrondingsverschillen kan dit getal iets afwijken van het verschil uit de 2
e
kolom.
Bron: Ecorys.

Vertaling van de verwachte groei in goederenoverslag tot 2020 (o.b.v. de WLO-scenarios) in hectares levert
een nieuwe ruimtevraag op van 26 tot 39 hectare tot 2020. Na 2020 blijft er extra ruimtevraag, maar het
tempo neemt af in vergelijking met de periode tot 2020.

Deze vertaling is gemaakt door gebruik te maken van de ruimteproductiviteit, de goederenoverslag
/verwerking (in tonnen) per uitgegeven natte hectare. Deze ruimteproductiviteit op watergebonden
bedrijventerreinen neem toe in de toekomst. De intensivering van het ruimtegebruik op de Twentse natte
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2000 2005 2010 2015 2020
O
v
e
r
s
l
a
g

i
n

m
l
n
.

t
o
n
jaar SE GE

- 52 -
terreinen verschilt per toekomstscenario en is sterk afhankelijk van het type bedrijvigheid. Basis is de
Twentse ruimteproductiviteit in 2010.

Ruimtevraag haven-/ kadegerelateerde kavels
Havengerelateerde bedrijven maken vooral gebruik van containervervoer over water. De gerealiseerde
containeroverslag in Twente (bij CTT in Hengelo) overtreft de eerdere prognose uit de Landelijke
Capaciteitsanalyse Binnenhavens (2010), zie onderstaande figuur. De groei van de containeroverslag was
de afgelopen jaren hoger dan het groeipad van de twee scenarios aangeeft (voor 2020 65 tot 109 duizend
TEU).

Naar onze mening is verdere groei mogelijk, gezien de recente uitbreiding van kade en faciliteiten van CTT
in Hengelo en de afspraken van Havenbedrijf Rotterdam met de containerterminals op Maasvlakte 1 en 2
over (veel) meer vervoer per binnenvaart. Dit vormt een goede basis voor verdere ontwikkeling. Bovendien
maakt een hoge frequentie van aangeboden diensten de regio aantrekkelijk. De meest recente prognoses uit
de studie Multimodaal internationaal containernetwerk (NEA/TNO, 2012) gaan uit van 0,34 tot 0,54 mln. TEU
aan overgeslagen containers in 2040.

Figuur 2 Overslag van containers per binnenvaart in Twente (10.000 TEU) 2001-2009 en prognoses 2020 (GE
en SE scenario)

Bron: Ecorys.

Voor havengerelateerde bedrijven is geen rechtstreekse vertaling van de overslag in containers naar de
ruimtevraag te maken. Deze vraag betreft vooral vestigende bedrijven van buiten de regio, in het bijzonder
grote logistieke dienstverleners en Europese distributiecentra. De regio kent een belangrijk
concurrentievoordeel voor de goederenstromen vanuit de mainports richting Noord-Duitsland (Bremen,
Hamburg) en Scandinavi. De uitbreiding van voorzieningen zoals de containerterminal is daar mede debet
aan. Het is belangrijk om te beseffen dat de belangrijkste logistieke hot spot in Nederland, West-Brabant,
ook nog maar recent die status heeft verworven door de combinatie van een gunstige ligging, een goede
bereikbaarheid, ruimte voor logistieke activiteiten en een actief acquisitiebeleid.

Voor grootschalige distributiecentra en logistieke dienstverleners is het XL Businesspark een logische
vestigingsplaats binnen Twente.

0
50.000
100.000
150.000
200.000
250.000
2000 2005 2010 2015 2020
O
v
e
r
s
l
a
g

i
n

T
E
U
jaar
SE oud GE oud SE nieuw GE nieuw

- 53 -
Conclusie
Vertaling van de verwachte groei in goederenoverslag tot 2020 (o.b.v. de WLO-scenarios) in hectares levert
een nieuwe ruimtevraag op van 26 tot 39 hectare tot 2020. Na 2020 blijft er extra ruimtevraag, maar het
tempo neemt af in vergelijking met de periode tot 2020.
Een deel van de extra overgeslagen goederen zal terechtkomen bij de bestaande bedrijven. Met deze groei
van de ruimteproductiviteit hebben we in de prognoses rekening gehouden. De overige groei komt van
nieuwe vestigers of eventueel verplaatsing van bedrijven die voorheen nog niet aan een kade zaten en nu
van plan zijn aan een kade te vestigen om goederen over water te vervoeren. Wij gaan er vanuit dat de
aangegeven ruimtevraag additioneel is ten opzichte van de autonome ruimtevraag.
De terreinen in Hof van Twente (Overig regio Twente) zijn bijna volledig uitgegeven. Wij gaan er daarom
vanuit dat de groei terecht komt op de beschikbare kavels in vooral Hengelo en op het XL Businesspark (dus
in Netwerkstad Twente).

Tabel 3 Overzicht ruimtelijke opgave voor natte bedrijventerreinen in Netwerkstad Twente (in netto hectares)
Netwerkstad Twente 2011-2020
Additionele vraag natte kavels 26 tot 39 ha
Totaal 26 39 ha.

- 54 -
Bijlage 3 CPB-scenarios nader toegelicht

Hieronder volgt een korte toelichting op de vier vergezichten. Voor meer informatie raden we aan
om de studie: Welvaart en Leefomgeving, een scenariostudie voor Nederland in 2040 uit 2006
te raadplegen. In onderstaande toelichting is gekeken naar de kenmerken van elk van deze
scenarios tegen de achtergrond van de twee sleutelonzekerheden: 1) soevereiniteit versus
samenwerking, en 2) publieke versus private aanpak van problemen.

Global Economy
In het scenario Global Economy breidt de EU zich nog verder naar het oosten uit. Naast Turkije
worden ook landen als Oekrane lid. De WTO-onderhandelingen zijn succesvol, en daar vaart de
internationale handel wel bij. De deelnemende landen integreren echter niet in politiek opzicht.
Internationale samenwerking op andere gebieden dan handelsvraagstukken mislukt. Net als in
Transatlantic Market benadrukt de overheid in dit scenario de eigen verantwoordelijkheid van
burgers. Vergeleken met Transatlantic Market groeit de arbeidsproductiviteit in dit scenario nog
extra door de sterke wereldwijde economische integratie. De groei van zowel de materile
welvaart als van de bevolking (vooral door immigratie) is in dit scenario dan ook het hoogst. Net
als in Transatlantic Market komt er geen overeenkomst om grensoverschrijdende
milieuvraagstukken aan te pakken. Dit en de wereldwijde hoge economische groei leiden tot forse
milieuvervuiling. Wel leidt de hoge groei tot lokale milieu-initiatieven.

Strong Europe
In het scenario Strong Europe is er veel aandacht voor internationale samenwerking. De
Europese instituties worden succesvol hervormd en landen geven een deel van hun soevereiniteit
op. Daarmee wordt Europa een invloedrijke speler op het economische en politieke wereldtoneel,
en internationale milieuvraagstukken kunnen gecordineerd aangepakt worden. Europa doet
enige concessies aan de Verenigde Staten, die daarna het Kyotoverdrag ratificeren. Turkije treedt
toe tot de Europese Unie. Het sociaal-economisch beleid is net als in het scenario Regional
Communities gericht op solidariteit en op een gelijkmatige inkomensverdeling, al vinden er wel
enige hervormingen plaats. Door deze hervormingen, door hogere investeringen in onderwijs en
onderzoek, en door de grotere markt groeit de arbeidsproductiviteit meer dan in Regional
Communities. Ook de economische groei en de bevolkingsgroei, vooral door immigratie, zijn in dit
scenario hoger.

Transatlantic Market
In het scenario Transatlantic Market wordt de uitbreiding van de Europese Unie geen politiek
succes. Daarvoor hechten landen te veel aan hun soevereiniteit: ze lossen problemen liever op
nationaal niveau op. Wel wordt de handel tussen de Verenigde Staten en Europa vrgaand
geliberaliseerd, waardoor op termijn een nieuwe interne markt ontstaat. Dit scenario kenmerkt
zich door een overheid die de eigen verantwoordelijkheid van burgers benadrukt. De
verzorgingsstaat wordt ingeperkt en publieke voorzieningen worden versoberd. Hierdoor neemt
de inkomensongelijkheid toe. Doordat de macht van vakbonden afneemt, wordt de arbeidsmarkt
flexibeler. Door de versobering van de sociale zekerheid groeit de arbeidsparticipatie, de
internationale concurrentie verhoogt de prikkel om te innoveren, en de grotere
inkomensverschillen maken studeren aantrekkelijk. De groei van de arbeidsproductiviteit en de
economische groei zijn hoger dan in het scenario Strong Europe, terwijl de bevolking slechts
matig toeneemt. Grensoverschrijdende milieuvraagstukken worden in dit scenario niet opgepakt.
Lokale milieu-initiatieven gericht op bijvoorbeeld geluiden stankoverlast kunnen zich wel
voordoen.


- 55 -
Regional Communities
In het scenario Regional Communities hechten landen sterk aan hun eigen soevereiniteit.
Daardoor slaagt de Europese Unie er niet in om institutionele hervormingen door te voeren. Ook
mondiale handelsliberalisatie komt niet van de grond, waardoor de wereld uiteenvalt in een aantal
handelsblokken. Internationale milieuvraagstukken worden niet aangepakt. Toch is de milieudruk
relatief laag, omdat de bevolkingsgroei en de economische groei bescheiden zijn.
De collectieve sector wordt in dit scenario nauwelijks hervormd. Collectieve regelingen blijven in
stand, waarbij de nadruk erop ligt de inkomens gelijkmatig te verdelen en solidair te zijn. Door
geringere prikkels in de sociale zekerheid en de hoge belasting- en premietarieven is de
arbeidsparticipatie relatief laag en de werkloosheid hoog. Minder concurrentie remt de noodzaak
voor bedrijven om te innoveren. De verbrokkelde markten belemmeren dat kennis zich snel
verspreidt, en door de kleine inkomensverschillen is de stimulans om te investeren in onderwijs
beperkt. De arbeidsproductiviteit stijgt jaarlijks maar weinig en de economische groei is gering.
Belangrijkste uitkomsten vier scenarios. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de
belangrijkste macro-economische uitkomsten in de vier scenarios.

Macro-economische uitkomsten vier scenarios:

Bron: CPB, Welvaart en Leefomgeving, 2006

- 56 -
Bijlage 4 Toedelingsschema gezamenlijk programmeren voor de korte en middellange termijn
Korte termijn scenario (RC)
Uitgeefbaar
aanbod
(ha)
termijn van uitgifte totaal verwachte vraag Uitgifte t/m
2015
Uitgifte 2015 -
2020
Totaal
beschikbaar na
2020
Autonome vraag tot 2020 125 160 50 110
Frictie en transformatie 35
vraag door Acquisitie 11 11 5 6
Bestaand aanbod
Almelo Bleskolk 4,0 per direct 3,0 1,0 1 0
Almelo Bedrijvenpark Twente 5,0 per direct 3,0 2,0 2 0
Almelo Twentepoort 2,0 per direct 2,0 0,0 0 0
Enschede Euregio 5,0 per direct 0,0 5,0 3 2
Enschede Josink Es 6,5 per direct 3,5 3,0 2 1
Enschede Marssteden 1,5 per direct 1,5 1,5 1,5 -2
Hengelo Westermaat Noord II 11,0 per direct 3,0 8,0 5 3
Oldenzaal Hazewinkel Noordwest 1,5 per direct 1,5 0,0 0 0
Almelo Dollegoor/slachthuiskade 3,0 per direct 3,0 0,0 0 0
Almelo Buitenhaven 2,0 per direct 2,0 0,0 0 0
Almelo Turfkade 5,0 per direct 1,0 4,0 4 0
Enschede De Bleekerij 1,0 per direct 0,0 1,0 1 0
Enschede Roombekerveld 1,9 per direct 0,0 1,9 1 1
Enschede Hardick&Seckel 1,2 per direct 0,0 1,2 1 0
Enschede Westerval 1,3 per direct 1,0 0,3 0 0
Enschede/Boekelo Unisson 0,8 0,8 0,0 0 0
Beschikbaar 25 28,9 26 6
52,7
Herstructurering
Borne De Molenkamp 1,0 2015 0 1,0 1 0
Enschede Havengebied 2,5 per direct 0 2,5 1 2
Hengelo Twentekanaal (incl.Thales terrein) 24,0 0 24,0 8 16
Totaal
Uitgifte uitgifte t/m 2015 25 53,9 uitgifte t/m 2020 61 64
80,2 30 programmeren: 81 22
Almelo Bedrijvenpark Twente Noord (westelijk gemeentelijk deel) 16,4 per direct 2,0 14,4 3 11
Almelo Bedrijvenpark Twente Noord (gemeentelijk deel: noord westhoek) 6,3 2017 0,0 6,3 0 6
Almelo Bedrijvenpark Twente Noord (oostelijk particulier deel) 15,4 eigendom ondernemer 0,0 15,4 3 12
Borne Buren- De Veldkamp 26 per direct 2 24,0 6 18
Hengelo t Oosterveld 13,0 per direct 5,0 8,0 7 1
Oldenzaal Jufferbeek Zuid 21,0 per direct 0,0 21,0 6 15
Netwerkstad XL Businesspark Twente 112,0 per direct 18,0 94,0 30 64
Enschede Usseler Es 58,0 2013 0,0 58,0 2 56
Enschede Euregio, 2e deel 5,0 per direct 0,0 5,0 1 4
Almelo Aadijk Noord 7,0 per direct 0,0 7,0 1 6
Harde plannen 280,1 Uitgifte met programmeren: 27 59
uitgifte t/m 2015 52 uitgifte t/m 2020 172
Totaal aanbod/hard plan 360 Beschikbaar na 2015: 307,0 Beschikbaar na 2020: 188
Verwachte uitgifte 2020-2040: 190
Herstructurering, bruto ruimte
Enschede Werkparken Luchthaven, Deventerpoort 5,0 pm 1,0 4,0 2 2
Enschede Werkparken Luchthaven, de Strip 20,0 pm 0,0 20,0 1 19
Enschede Werkparken Luchthaven, Oostkamp 23,0 pm 1,0 22,0 1 21
Zachte plannen
Almelo Aadijk Noord 20,6 na 2025 0,0 20,6 0 21
Almelo Buitenhaven West 26,6 na 2025 0,0 26,6 0 27
Hengelo Boeldershoek Oost 5,0 0,0 5,0 0 5
Oldenzaal Hanzepoort-West 5,0 2018 0,0 5,0 5 0
Oldenzaal Hanzepoort-Oost 10,0 na 2025 0,0 10,0 0 10
Oldenzaal Jufferbeek-Noord 12,0 2020 0,0 12,0 0 12
Oldenzaal Elsmors Uitbreiding 13,0 na 2025 0,0 13,0 0 13
Borne Buren-De Kluft 19,7 afgeboekt 0,0 0,0 0
Borne Buren-t Oldhof 13,5 afgeboekt 0,0 0,0 0
140,2 Uitgifte t/m 2015: 0 uitgifte t/m 2020 5
Totaal zacht 92,2 Beschikbaar zacht: 87,2
Totaal aanbod, plannen en zachte plannen 501 399,2 Totaal na 2020: 324
Alle gebieden met rood, vallen onder strategisch programmeren.
Programmeren 2015 -
2020:
totaal aanbod voor programmeren:
Aanbod / hard plan): uitgifte
vraag om te programmeren:
Ruimte
beschik
baar na
2015


- 57 -


- 58 -
Bijlage 5 Analyse vraag en aanbod door Ecorys

Netwerkstad Twente, Herijking Bedrijventerreinenvisie 2013

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Netwerkstad Twente, Herijking Bedrijventerreinenvisie 2013

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Herijking Visie bedrijventerreinen

Você também pode gostar