Wampir w historii kultury popularnej goci nieprzerwanie od czasu Stokerowskiego Draculi.

Przez te
ponad 100 lat wydaje si, e o wampirach napisano, pokazano, czy wypiewano wszystko. Wampir
ewoluowa. Obronity legendami wymieszanymi z bujn fantazj pisarzy i reyserw, zmieni si z
mrocznego zabjcy, demona w obiekt podao i fascynacji. Popkultura na swoje potrzeby sprytnie
dopisywaa mu coraz to nowe cechy, tworzc postad wieloznaczn, niespjn z mitycznymi
pierwowzorami.
Jak byo na pocztku ?
Wedug klasycznej definicji wampira utosamia si z duchem zmarej osoby lub jej ciaem, oywionym
przez ducha lub demona, ktry powraca, eby zakcad spokj ywym, pozbawiajc ich krwi lub
jakiego wanego organu w celu zwikszenia wasnej witalnoci. To przyczynia si do powstania
specyficznego aspektu wierzenia wedug ktrego upiory i duchy, wysane przez czarownice i
czarownikw mog w rnych sposb wyrzdzad szkody yjcym lub sprowadzid na nich chorob i
mierd. W tradycji ludowej wampir to czsto osoba przedwczenie zmara gwatowna mierci, bd
ktrej pozaziemskie ycie nie jest szczliwe. To kto, kto by czarownic lub czarownikiem,
heretykiem, dzieckiem z nieprawego oa, kady, kto zosta zabity przez wampira.
Skd jednak wziy si te przesdy ?
Mit wampira wyrs na gruncie niemal wszystkich religii, chod w chrzecijaostwie nie znajduje miejsca
w klasycznej demonologii. W mitologii greckiej i rzymskiej z wampirem utosamiana jest Empuza
czonkini orszaku demonicznej Hekate, krlowej wiata widm. Przypisywano jej umiejtnoci zmiany
postaci, m.in. w pikn dziewczyn, z ktrej obliczem miaa wysysad siy witalne z mczyzn,
powodujc ich mierd.
Wg niektrych pierwsze lady wampiryzmu odnajdujemy ju w biblijnej Ksidze Genesis w postaci
Lilith. Tradycja ydowska przedstawia j jako pierwsz, niewiern on Adama, wypdzon z raju.
Miaa ona porywad nowonarodzone dzieci i ywid si ich krwi. Lilith wystpuje w wielu mitologiach w greckiej utosamiana jest z Lami, kochank Zeusa, w mezopotamskiej bya demonem Lilitu.
W micie wampira nawizao do religii jest zreszt znacznie wicej. Poszerzony o przekazy z klasycznej
literatury grozy, wspczesny wampir ma byd potomkiem Kaina, bd Judasza. Argumentacja
pierwszego czy si z brakiem informacji o mierci Kaina w Pimie witym. Judasz natomiast wedug
przekazw tradycji mia powiesid si na osice, std jedynie koek osikowy wbity w serce jest w stanie
zabid wampira.
Wampiry pojawiay si ju w literaturze redniowiecza ok 1000 roku wspomina o nich biskup
Bremy, a w 1047 roku odnajdujemy je w rdach wschodnio-sowiaoskich. W kulturze masowej
jednak pojawiy si jak atwo si domyled, w epoce romantyzmu. Wwczas to ludowe podania i
mity, ubogacane przez wybitnych poetw i pisarzy oyway na nowo.
Za pierwszy utwr wampiryczny uwaa si powsta w 1797 roku Narzeczon z Koryntu Goethego,
w ktrym tytuowa bohaterka powstaje z grobu, by wysysad krew najpierw kochanka, a potem innych
modzieocw. Jednak w tym opowiadaniu nie wystpuje znany dzisiaj wizerunek wampira. Podlega
on jeszcze modyfikacjom. John Polidori w roku stworzy wampira, ktry bardziej przypomina
wspczesn wizje krwiopijcy.

Przeom nastpuje za spraw wspomnianego ju na samym pocztku Brama Stokera i jego Drakuli z
1897 roku. Pierwowzorem dla tytuowej postaci zostaje znany ze swego okrucieostwa hospodar
wooski Wlad III Tepes, czyli Palownik. Jego przydomek Draco - smok, z czasem przeksztacono na
Dracul diabe. Std pochodzi przydomek Wada Palownika Drculea (Drakula),
rozpowszechniony potem w legendzie, oznaczajcy po prostu syna Smoka lub syna Diaba. Cechy
Drakuli z powieci Stokera, dziki olbrzymiej popularnoci dziea, zostay przyjte jako zestaw
wasnoci typowych dla wampiryzmu. Wrd nich wymienid naley umiejtnod zmiany postaci,
rozpywanie si w powietrzu, brak odbicia w lustrze, wraliwod na czosnek, lk przed krucyfiksem,
czy wod wicon, czy w koocu sypianie w trumnie. Taki wizerunek wampira towarzyszy do dzi w
wikszoci popularnych dzie, m.in. w Miasteczku Salem Stephena Kinga.
W czasie wydania powieci Stokera rozpoczyna si take nowy rozdzia w sztuce. W 1901 roku po raz
pierwszy pada definicja ekspresjonizmu. Wod na myn dla twrcw staje si rosnca popularnod
wampirzego mitu. Wrd znajduje si nich Edward Munch. W swoim obrazie Wampir ju z 1894
roku, siga po tradycyjne przedstawienie wampira rudowosej kobiety. Ten kolor wosw od czasw
redniowiecza utosamiany by z siami nieczystymi i czarami. Rozpuszczone wosy spadajce na
blad twarz pozostajcego w ucisku mczyzny wywoay skandal podczas prezentacji obrazu.
Innym linie ekspresjonistycznym dzieem jest pierwszy film o wampirach. Nosferatu Symfonia
grozy, uwaany za klasyk przedwojennego kina niemieckiego opiera si oczywicie o powied
Stokera. Reyserem dziea jest synny Friedrich Munrau. Rol tytuowego Nosferatu odtwarza Max
Schreck. Dziki niezwykej grze aktorskiej, po emisji filmu w Niemczech jego nazwisko stao si
synonimem za, a niektrzy wierzyli nawet, i jest prawdziwym wampirem.