JUNG KAROL GUSTAW psychiatra, twrca teorii archetypw oraz psychologii

analitycznej, ur. 26 VII 1875 w Kewil k. Bazylei, zm. 6 VI 1961 w Kssnacht

k. Zurychu.
J. by synem pastora, mieszka i ksztaci si w Bazylei, gdzie ukoczy
studia medyczne. Doktoryzowa si w 1900 na podstawie pracy Zur
Psychologie und Psychopathologie sogenannter occulter Phnomene. W tym
samym roku obj w Zurychu posad lekarza-asystenta w zakadzie dla
umysowo chorych oraz w Klinice Psychiatrycznej Burghlzli Uniwersytetu
Zuryskiego. Praktykowa w szpitalu Salptrire w Paryu (19021903) u P.
Janeta, by asystentem E. Bleulera w Burghlzli (19031909). W 1905 zosta
docentem psychiatrii oraz ordynatorem kliniki i zacz wykada psychiatri na
Uniwersytecie Zurychskim, gdzie zaoy laboratorium psychopatologii
dowiadczalnej. Z F. Petersonem i Ch. Ricksherem prowadzi w latach 1904
1905 prace nad eksperymentem kojarzeniowym, ktre przyniosy mu saw
naukow. Pod wpywem lektury Die Traumdeutung zainteresowa si
psychoanaliz Z. Freuda. Ich spotkanie w 1907 w Wiedniu zapocztkowao
szecioletni okres wsppracy. Freud uzna J. za swego najwybitniejszego
ucznia i nastpc. Mianowa go red. naczelnym (w 1909) powoanego przez
siebie

Jahrbuch

fr

psychoanalytische

und

psychopathologische

Forschungen. W 1911 J. zosta pierwszym prezydentem Midzynarodowego

Stow. Psychoanalitycznego. Ze wzgldu na rozrastajc si praktyk prywatn
zrezygnowa w 1909 ze stanowiska ordynatora, a w 1913 wykadowcy. Zaj
si praktyk prywatn, badaniami naukowymi i prac pisarsk. W 1913, po
opublikowaniu heterodoksyjnej pod wzgldem pogldw Freuda ksiki
Wandlungen und Symbole der Libido (obecnie wydawanej pt. Symbole der
Wandlung. Analyse des Vorspiels zu einer Schizophrenie) doszo do zerwania z
Freudem. W 1913 J. zrezygnowa ze wszystkich stanowisk w ruchu
psychoanalitycznym i rozpocz prac nad wasn koncepcj, ktr nazwa
psychologi analityczn.
Po zerwaniu wsppracy z Freudem J. przey kryzys psychiczny, ktry
spowodowa

zmniejszenie

aktywnoci

zawodowej.

tym

czasie

wykrystalizoway si gwne idee psychologii analitycznej: istnienie

niewiadomoci zbiorowej i osobniczej oraz ich treci. Na ten proces miay
wpyw dowiadczenia J. zwizane z okultyzmem dowiadczy jakby
Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

objawie, ktrych tre okreli jako to, co istotne w jego pracy. Od lat 20. XX
w. rozpocz badania w celu sprawdzenia swojej teorii. W tym celu uda si na
wyprawy badawcze do Afryki Pn. (1921), Arizony i Nowego Meksyku (1924
1925), Kenii (1926) i Indii (1938). Aby dotrze do rdowych struktur
psychicznych studiowa religijn, psychologiczn i filozoficzn myl Wschodu,
pisma staroytnych gnostykw i redniowieczne traktaty alchemikw. Podj
wspprac badawcz z sinologiem R. Wilhelmem, indologiem H. Zimmerem
oraz ze znawc mitologii gr. K. Kernyim. Wsppracowa z parapsychologiem
J. B. Rhineem oraz z fizykiemnoblist W. Paulim. Poczwszy od podry z
Freudem do USA w 1909, uprawia rozleg dziaalno dydaktyczn.
Seminaria (prowadzone gwnie w USA w latach 20. i 30.) powici m.in.
marzeniom

sennym

symbolicznemu.

dzieci,

koncepcjom

F.

Nietzschego

yciu

Prowadzi bogat korespondencj (opublikowane frg.

obejmuj 1500 listw). W 1930 zosta honorowym przewodniczcym

Niemieckiego Tow. Psychoterapeutycznego. W 1933 przyj po rezygnacji E.
Kretshmera stanowisko przewodniczcego Midzynarodowego Tow.
Psychoterapeutycznego, co byo rezultatem jego krtkich kontaktw z
narodowosocjalistycznym rzdem w Berlinie. W latach 19321942 by
wykadowc Krajowego Instytutu Technicznego w Zurychu, w 1935 zosta tam
prof. nadzwyczajnym oraz przewodniczcym zaoonego przez siebie
Szwajcarskiego Tow. Psychologii Praktycznej w Zurychu. W 1937 prowadzi
wykady na Uniwersytecie Yale na temat psychologii i religii, ktre
zapocztkoway nowy okres w jego pracy. W latach 19431944 zaoy i
kierowa Katedr Psychologii Medycznej Uniwersytetu Bazylejskiego. Po
rezygnacji zaj si prac naukow i pisarstwem. W latach 19481961 kierowa
w

Zurychu

Instytutem

Junga.

Uczestniczy

sympozjach

Eranos

organizowanych w Asconie (Szwajcaria), ktrym przewodniczy.

J. otrzyma wiele doktoratw h.c.: Uniwersytet Yale 1909;
Uniwersytet Fordham 1920; Uniwersytet w Kalkucie 1938; Uniwersytet
Harvarda 1936; Uniwersytet w Allahabad 1937; Uniwersytet w Oxfordzie
1938; Uniwersytet Hinduski w Benares 1937; Uniwersytet Genewski 1945.
Od 1934 by honorowym czonkiem Cesarskiej Niemieckiej Akademii Nauk
Naturalnych Leopoldinum, od 1939 Krlewskiego Tow. Medycznego w
Londynie, od 1952 Krlewskiego Stow. Medyczno-Psychologicznego.
Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

Najwaniejsze dziea J.: Zur Psychologie und Pathologie sogenannter

occulter Phnomene (L 1902; O psychologii i patologii tzw. zjawisk tajemnych,
Wwa 1991); Wandlungen und Symbole der Libido (L 1912, 19383; pod nowym
tytuem: Symbole der Wandlung. Analyse des Vorspiels zu einer Schizophrenie,
Z 19524, Ol 19967; Symbole przemiany. Analiza preludium do schizofrenii,
Wwa 1998); Die Psychologie der unbewuten Prozesse (Z 1917, 19182; pod
nowym tytuem: Das Unbewusste im normalen und kranken Seelenleben, Z
19263, 19364; pod zmienionym tytuem: ber die Psychologie des
Unbewuten, Z 19435, 19608); Psychologische Typen (Z 1921, Ol 198916; Typy
psychologiczne, Wwa 1997); Psychologie und Religion (L 1940, Fr 19715;
Psychologia a religia, Wwa 1970, 1997); Psychologie und Alchemie (Z 1944,
19522; Psychologia a alchemia, Wwa 1999); Vom Wesen der Trume (CibaZeitschrift 9 (1945), 35463557; O istocie snw, Wwa 1993); Die Psychologie
der bertragung (Z 1946; Psychologia przeniesienia, Wwa 1993); Symbolik
des Geistes (Z 1948); Antwort auf Hiob (Z 1952, 19838; Odpowied Hiobowi,
Wwa 1995); Mysterium coniunctionis. Untersuchungen ber die Trennung und
Zusammensetzung der seelischen Gegenstze in der Alchemie (IIII, Z 1955
1957; Mysterium coniunctions. Studia o dzieleniu i czeniu przeciwiestw
psychicznych w alchemii, Wwa 2002); Ein moderner Mythus. Von Dingen, die
am Himmel gesehen werden (Z 1958, St 19642; Nowoczesny mit. O rzeczach
widywanych na niebie, Kr 1982).
Pomiertnie wydano: Erinnerungen, Trume, Gedanken (Z 1962,
199911; Wspomnienia, sny, myli, Wwa 1993, 19993); Zur Psychologie
westlicher und stlicher Religion (Z 1963, Ot 1971, 19885); Die Dynamik des
Unbewussten (Z 1967, Ol 19875); Analytical Psychology. The Tavistock
Lectures (Lo 1968; w jzyku niem. ber Grundlagen der analytischen
Psychologie. Die Tavistock Lectures 1935, Z 1969, Ol 19752; Podstawy
psychologii analitycznej. Wykady tavistockie, Wwa 1995); Aion. Beitrge zur
Symbolik des Selbst (Ol 1976, 19897; Aion. Przyczynki do symboliki Jani,
Wwa 1997); Die Archetypen und das kollektive Unbewute (Ol 1976, 19897);
C. G. J. Speaking. Interviews and Encounters (Pri 1977; Rozmowy, wywiady,
spotkania, Wwa 1999); Dream Analysis. Notes of the Seminar Given in 1928
1930 (Lo 1984; Analiza marze sennych, Wwa 2002); The Psychology of
Kundalini Yoga. Notes of the Seminar Given in 1932 (Pri 1996; Psychologia
Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

Kundalini-jogi, Wwa 2003). Dziea J. wydano pt. Gesammelte Werke (IXX, Z

19581994, XXIXXIII: Supplementband, Z 19871995). Od 1949 ukazuje si
seria Studien aus dem Carl-Gustav-Jung-Institut, publikujca rezultaty bada
Instytutu Junga.
W jzyku pol. wydano take: Archetypy i symbole. Pisma wybrane
(Wwa 1976, 19933); Rebis, czyli Kamie filozofw (Wwa 1989); Podr na
Wschd (Wwa 1989, 19922); O naturze kobiety (Pz 1992); Symbol przemiany w
mszy (Wwa 1992); Mandala. Symbolika czowieka doskonaego (Pz 1993);
Zasadnicze problemy psychoterapii (Wwa 1994); O istocie psychicznoci. Listy
19061961 (Wwa 1996).
J. ju w okresie szkolnym zaznajamia si z myl filozoficzn (m.in. J.
W. Goethego). W czasie studiw czyta dziea I. Kanta, A. Schopenhauera, F.
Nietzschego, C. G. Carusa, E. von Hartmanna. Interesowa si najnowszymi
osigniciami psychiatrii, okultyzmem i spirytyzmem, czynic je przedmiotem
swojej rozprawy doktorskiej. Podczas pracy w klinice Burghlzli prowadzi
badania nad schizofreni oraz nad testem skojarze sownych . Clapardea;
test ten ulepszy, dostosowujc do diagnostyki psychiatrycznej. Pod wpywem
P. Janeta i T. Flournoya rozwin, na podstawie swojej pracy eksperymentalnej,
teori

uczuciowo

zabarwionych

kompleksw,

rozumianych

jako

automatyzmy psychiczne o podou afektywnym. Wyniki bada J. mogy by

dowodem na istnienie niewiadomoci dynamicznej, ktr postulowa Freud, J.
zapozna si z wic z psychoanaliz i rozpocz wspprac z jej twrc.
Przyj Freuda koncepcj niewiadomoci, jednak wsppraca osaba po serii
wykadw J. na Uniwersytecie Fordhum, podczas ktrych zaprezentowa
wasne ujcie niektrych podstawowych dla psychoanalizy zagadnie, zw.
libido i kompleksw. Na podstawie swoich bada J. stwierdzi, e libido ma
charakter nie tylko seksualny jak to gosi Freud a, co za tym idzie, etiologii
zaburze psychicznych nie mona sprowadzi do jednego rda. Libido jest
wg J. energi psychiczn, ktrej rdem s przeciwiestwa wpisane w
struktur osobowoci czowieka. Opierajc si na tezach swojej rozprawy
doktorskiej dotyczcej somnambulizmu i mediumizmu, J. twierdzi, e
przynajmniej niektre przejawy niewiadomoci antycypuj rozwj osobniczy.
Na podstawie wynikw bada nad schizofreni postawi tez, e w kadej
jednostce istniej rne dominanty psychologiczne kompleks Edypa jest
Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

jedynie jedn z wielu ktre przynale do gatunku i s obecne w kadej

jednostce. Te pogldy na niewiadomo zadecydoway, e J. zakwestionowa
podstawow rol wyparcia na rzecz uznania projekcji treci niewiadomoci
do wiadomoci za podstawowy mechanizm psychiczny. Freud nie przyj
argumentacji J. i nastpio zerwanie wsppracy. Po rozstaniu z Freudem J.
wszed w okres budowania teorii. Rozwin wwczas swoj metod
aktywnego obrazowania, w ktrej do eksploracji ludzkiej psychiki
wykorzystywa obrazy pojawiajce si w snach i marzeniach przy
przebudzeniu. Przey wtedy seri dowiadcze ktre opisuje jako stopniowe
przekazywanie mu wiedzy z niewiadomoci zakoczonych tez: Ja jest
zasad, archetypem orientacji i sensu na tym wanie polega jej zbawienne
dziaanie. Owe przekazane mu treci okrela jako tworzywo jego ycia, za
pniej dodane szczegy byy tylko uzupenieniem i objanieniem. Wyniki
uprzednich bada J. w poczeniu z tymi dowiadczeniami stay si podstaw
jego antropologicznej i psychologicznej teorii czowieka oraz praktyki
psychoterapeutycznej, ktre nazwa psychologi analityczn.
W swojej teorii J. przyj psychologiczny punkt wyjcia, kierujc si
zasadami psychicznej totalnoci (zasada integracji przeciwiestw w peni) i
psychicznej energii (zasada zachowania energii psychicznej). Podstawowe
kategorie jego antropologii to: psyche, niewiadomo, niewiadomo
zbiorowa i archetyp. Psyche to cao procesw psychicznych:
wiadomych i niewiadomych, cz czowieka, ktrej funkcj i celem jest
poznanie. Cae poznanie ludzkie dokonuje za jej porednictwem (odcina si J.
od psychizmu i panpsychizmu). Psyche jest rwnie rzeczywista jak ciao;
posiada wasn struktur, prawa, ktre ni rzdz oraz rodki wyrazu. Odrnia
przy tym psyche od duszy i ducha, traktujc te ostatnie jako funkcje
psyche.

Psyche

skada

si

dwch

obszarw:

wiadomego

niewiadomego. Udzia w obydwu czciach ma ja podmiot

wiadomoci zesp wyobrae, ktry stanowi centrum pola wiadomoci i
posiada wysoki stopie cigoci oraz tosamoci.
wiadomo jest nastawiona na przystosowanie jednostki do wiata
zewntrznego i stanowi tylko niewielk cz psyche. wiadomo jest
wytworem wtrnym wobec niewiadomoci; jej funkcj jest utrzymanie
zwizku treci psychicznej z ja. T cz ja, ktra jest zwrcona ku wiatu
Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

zewntrznemu, nazywa J. person. Persona chroni ja przed wiatem,

otaczajc je jakby mask wyraajc to, czym jednostka wydaje si by. Jest
wic kompromisem pomidzy ja a wiadomoci zbiorow zespoem norm
spoecznych nadajcych kierunek wiadomoci grupy (przyjmowanych zwykle
w sposb nieprzemylany). Te elementy, ktre s w ja, a nie s
reprezentowane w personie, J. okrela mianem cienia. Integracja cienia z
person w ja jest jednym z warunkw dojrzaoci osobowoci.
wiadomo peni 4 podstawowe funkcje poznawcze. cz si one parami w
dwie prostopade osie: mylenie-uczucie oraz percepcja-intuicja. Pomidzy
elementami pary istnieje stosunek kompensacyjny. Dziaaj one na zasadzie
wyczania: jedna z funkcji jest akcentowana w poznaniu (funkcja wysza),
funkcja, ktra jest jej przeciwiestwem (funkcja nisza) pojawia si w formie
podrzdnej (np. w snach, w objawach neurotycznych). Pozostae funkcje peni
role pomocnicze. W zalenoci od dominujcej funkcji J. wyrni 4 typy
funkcjonalne, okrelajce w jaki sposb czowiek pojmuje i ksztatuje dane
dowiadczenia. Okreli typ postawy psychologicznej, na osi introwersja
ekstrawersja, na podstawie kierunku przepywu energii psychicznej (do
wewntrz bd na zewntrz). Kombinacje tych typw daj 8 jungowskich
typw psychologicznych.
Niewiadomo skada si ze sfery niewiadomoci indywidualnej i
niewiadomoci zbiorowej. Cz indywidualna zawiera treci wyparte i
zapomniane przez jednostk w czasie trwania ycia osobniczego bd ze
wzgldu na zbyt ma pojemno wiadomoci, bd ze wzgldu na to, e s w
wiadomoci niepodane. Niewiadomo zbiorowa (kolektywna) zawiera
treci niespecyficzne dla jednostki te, ktre wynikaj z odziedziczonej
struktury mzgowej. S one duchowym dziedzictwem rozwoju ludzkoci, ktre
odradza si w kadej jednostce. Dziedzictwo to jest wsplne wszystkim
ludziom, stanowi podstaw i nieustanne rdo kadej indywidualnej psychiki.
wiadomo zaley wic od niewiadomoci, a ta przekazuje wiadomoci gos
podstawowej natury czowieka obiektywnej psychiki. Celem niewiadomoci
jest zachowanie integralnoci procesu psychicznego. Jej treci dochodz do
gosu w marzeniach sennych, aktywnoci twrczej, symbolach religijnych,
fantazjach i wizjach, w postaci objaww lub kompleksw.
Waciw treci niewiadomoci zbiorowej s archetypy, tzn. wzory
Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

instynktowych (psychicznie koniecznych) reakcji na podstawowe sytuacje

yciowe. Ich liczba jest ograniczona. Dziki wrodzonym predyspozycjom
doprowadzaj, z pominiciem wiadomoci, do takiego sposobu postpowania,
ktry jest konieczny psychicznie, reprezentuj bowiem dane pierwotnej
psyche. Archetypy zawieraj duy adunek energii psychicznej, s
dominujce funkcjonalnie i wywieraj determinujcy wpyw na cae ycie
psychiczne.

Ogldane

noumenicznym,

od

bowiem

wewntrz
w

archetypy

bezpojciowym,

okazuj

si

obrazowym

czym
jzyku

niewiadomoci wystpuj w formie uosobionej albo symbolicznej. Motywy

obrazw archetypowych s jednakowe we wszystkich kulturach i odpowiadaj
filogenetycznie uksztatowanej czci struktury czowieka. Archetypy dla
jednostki istniej a priori i maj niezmienn istot znaczeniow oraz s w nich
zawarte przeciwiestwa (np. anima animus, Stary Mdrzec Wielka Matka,
persona cie). Archetypy istniej per se niedostrzegalne, potencjalnie
obecne w kadej psyche oraz w formie zaktualizowanej dostrzegane w
wiadomoci. Udostpnienie zasobu archetypicznego wasnej psyche,
zintegrowanie ze wiadomoci prowadzi do wczenia jednostki w odwieczny
proces kosmiczny. Poczenie niewiadomoci i wiadomoci nastpuje w
centralnym punkcie, ktry J. okreli jako nadwiadomo, czyli Ja. Dopiero
w momencie integracji Jani mona mwi o penym czowieku. Drog do
tego stanu ma by rwnie terapia analityczna, rozumiana nie tylko jako droga
uzdrowienia, ale rwnie zbawienia, jako ostatecznego spenienia duchowych
pragnie czowieka
Konstruujc obraz czowieka i wiata J. uwzgldnia to, co wsplne
rnym ludziom mimo odmiennoci epok i kultur, z ktrych pochodz. Podj
badania tekstw gnostyckich, tradycji ezoterycznej i okultystycznej, a take
studia nad psychologi, filozofi i religi Wschodu. Napisa komentarz do
przeoonego przez R. Wilhelma tekstu traktatu taoistycznego The Secret of the
Golden Flower. A Chinese Book of Life (Lo 1931; Sekret zotego kwiatu, Oawa
1995), komentowa z pozycji psychologa europejskiego systemy filozoficznomedytacyjne Indii, Chin i Japonii (m.in. komentarz psychologiczny do
Tybetaskiej Ksigi Wielkiego Wyzwolenia). Z Kernyim prowadzi badania nad
mitologi gr. Rezultatem tych bada bya ksika Einfhrung in das Wesen der
Mythologie (A 1941, Z 19514). Prowadzi te badania nad alchemi, ktr
Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

uwaa za prekursork psychologii w czasach, gdy nauki jeszcze nie zdyy

si wyspecjalizowa, a granica midzy tym, co subiektywne a tym, co
obiektywne, bya pynna. Interesowa si zjawiskami paranormalnymi. Sdzi,
e zdobycze wspczesnej fizyki w poczeniu z badaniami psychologicznymi
pozwol je wyjani. Korespondowa z Rhinem, ktry bada zagadnienie
percepcji pozazmysowej. Z Paulim by autorem koncepcji synchronii
akauzalnej, nad ktr prowadzili wsplnie badania, a wyniki opublikowali w
pracy Synchronizitt als ein Prinzip akausaler Zusammenhnge.
J. zajmowa si psychologi religii. Religi w ogle uwaa za swego
rodzaju pierwotny system psychoterapeutyczny, a religijno za jedn z
podstawowych, archetypicznych potrzeb czowieka. W pracy badawczej
koncentrowa si na naturze i ekspresji symboli religijnych oraz na ich funkcji
jednoczenia pierwotnych przeciwiestw w doprowadzaniu czowieka do peni.
Uznawa istnienie archetypu Boga, dystansujc si od jednoznacznych
stwierdze na temat Jego istnienia, jako nie nalecych do dziedziny
psychologii.
Obraz wiata i czowieka, liczne koncepcje i hipotezy J., zw. koncepcja
archetypw, spotkay si z rnymi, niejednokrotnie skrajnymi, ocenami.
Krytykowane z wielu stron, idee te silnie oddziaay na nauk i kultur.
Szczeglny wpyw wywary na filozofi (A. J. Toynbee) oraz nauki
humanistyczne: antropologi kulturow (C. Geertz), teologi (P. Tillich, P.
Evdokimov), religiologi (M. Eliade) i zw. psychologi humanistyczn i tzw.
psychologi transpersonaln. Ze swym gboko gnostyckim wiatopogldem
jest uwaany za prekursora ruchu New Age.
J. Jacobi, Die Psychologie von C. G. J., Z 1940, F 200118 (Psychologia C. G. J.,
Wwa 1968, 19932); A. Storr, Jung, Lo 1973 (Jung, Wwa 2000); M.-L. von
Franz, On Divination and Synchronicy, Tor 1980 (Wrenie a zjawisko
synchronicznoci, Wwa 1995); Jungian Analysis, La Salle 1982, Ch 19952; Z.
Rosiska, Jung, Wwa 1982; A. Samuels, J. and the Post-Jungians, Lo 1984; G.
Wehr, Carl Gustav J., Mn 1985 (Carl Gustav J., Wr 1998); A. Samuels, B.
Shorter, F. Plaut, A Critical Dictionary of Jungian Analysis, Lo 1986
(Krytyczny sownik analizy jungowskiej, Wabrzych 1994); R. Brooke, J. and
Phenomenology, Lo 1991; P. Young-Eisendrath, J. Hall, J. Self Psychology. A
Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

Constructivist Perspective, NY 1991; Cz. Nosal, Diagnoza typw umysu.

Rozwinicie i zastosowanie teorii J., Wwa 1992; K. Pisarkowa, Jzyk wedug J.
O czytaniu intencji, Kr 1994; The Allure of Gnosticism. The Gnostic
Experience in Jungian Psychology and Contemporary Life, Ch 1995; L.
Corbett, The Religious Function of the Psyche, Lo 1996; Z. W. Dudek,
Psychologia integralna J. Czowiek archetypowy, Wwa 1996; F. McLynn, Carl
Gustav J., Lo 1996 (Carl Gustav J., Pz 2000); R. Noll, The Aryan Christ. The
Secret Life of Carl J., Lo 1997; M. D. Faber, Synchronicity. C. G. J.,
Psychoanalysis, and Religion, Westport 1998; S. Shamdasani, Cult Fictions. C.
G. J. and the Founding of Analytical Psychology, Lo 1998; M. Stein, J. Map of
the Soul, Ch 1998; R. Hayman, A Life of J., Lo 1999; J. in Contexts. A Reader,
Lo 1999; A. Warmiski, Filozofia sztuki Carla Gustava J., Kr 1999; Z. Puek,
Proces twrczego ksztatowania osobowoci w wietle teorii C. G. J., Lb 2001.
Rafa Bartczuk

Jung Karol Gustaw PEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu