Kujdesi Infermieror I Pacienteve Me Hipertension Arterial Me Avc Hemorragjik

''KUJDESI INFERMIEROR I PACIENTEVE ME HIPERTENSION ARTERIAL ME AVC
HEMORRAGJIK ''
UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISIU DURRES

FAKULTETI I STUDIMEVE PROFESIONALE
DEPARTAMENTI MJEKSI
DEGA INFERMIERI E PERGJITHSHME
MASTER PROFESIONAL KIRURGJIKAL
Mikrotez
Tema:
KUJDESI INFERMIEROR I PACIENTEVE ME

HIPERTENSION ARTERIAL ME AVC HEMORRAGJIK
Punoi:
Udhheqs :
ELISA FLATI
Prof.Assoc.PIRRO PRIFTI
ELISA FLATI
Page1

HEMORRAGJIK ''
PRMBAJTJA
Abstrakti........................................................ ................................. 5
Fjalt kye....................................................................................... 5
Shkurtesat e prdorura. . 6
Falenderime ..................................... 6
Lista e figurave .. ......7
Lista e grafikve ................................................................................ 7
Hyrja.. 8
Kapitulli I
1.1Historiku ............................................................................................... 9
1.2-1 Prkufizimi ...................................................................................... 10
1.2-2 Si mund t di q kam hypertension .................................... 10
1.2-3. Si matete tensioni i gjakut. .............................................................. .11
1.3 Etiologjia ............................................................................................... 13
1.4 Klasifikimi i HTA .................................................................................. 14
1.4-1 Llojet e HTA ....................................................................................... 15
1.5 Urgjenca hipertensive ............................................................................. 17
1.5-1 Parandalimi i urgjencs hypertensive ............................ 18
1.5-2 Ndrhyrje n trajtimin e urgjencs hypertensive .... 18
1.5-3 Urgjrnca hipertensive trajtohet ............................................................ 19
1.6 Klinika ....................................................................................................... 20
ELISA FLATI
Page2

HEMORRAGJIK ''
1.7 Rrezikshmria e hipertensionit ................................................ 21

1.8 Komplikacionet ........................................................................................ 21
1.9 Mjekimi ....................................................................................................... 21
Kapitulli II
Aksidentet Cerebrovaskulare dhe HTA ......................................................... 26
2.1 Si hipertensioni rrit rrezikun pr AVC .................................................. 27
2.2 AVC hemoragjik ........................................................................................ 27
2.2-1. Hemorragji Intracerebrale ( ICH )................................................... 28
2.2-2 Hemorragjia subarachnoid(HSA) ........................................................ 29
2.3 Hipertensioni dhe AVC hemoragjik ......................................................... 30
2.3-1 Simptomat ................................................................................................. 30
2.3-2 Si diagnostikohet ...................................................................................... 31
2.4 Trajtimi ..................................................................................................... 31
2.4-1 Diagnostikimi i AVC hemoragjik .......................................................... 32
2.4-2 Trajtimi kovencional i AVC hemoragjik ............................................. 32
2.5 Pasojat e AVC hemoragjik ......................................................................... 33
2.6 Trajtimi i pacietve me AVC hemoragjik .......................... 34
Kapitulli III
Studimi ................................................................................................................. 36
3.1 Qllimi ....................................................................................................... 36
3.2 Objektivi ...................................................................................................... 36
ELISA FLATI
Page3

HEMORRAGJIK ''
3.3 Metodologjia .................................................................................................. 37

3.4 Rezultatet ...................................................................................................... 38
3.4-1 Rezultatet e prmbledhura ..................................................
40
3.5 Konkluzionet ................................................................................................ 40
Kapitulli IV
Kujdesi infemieror pr t smurt me HTA ......................... 41

Diagnoza infermierore ..................................................................................... 41
Qllimi I kujdesit infermieror ........................................................ 45
Ndrhyrja infermierore ...................................................................... 46
Qllimi indrhyrjes infermierore .............................................. 47
Rezultatet e pritura ........................................................................................ 47
LITERATURA ............................................................................................... 48
ELISA FLATI
Page4

HEMORRAGJIK ''
Abstrakti
Hyrja:Duke qen nj argument mjaft interesant dhe duke pasur parasysh normn e saj t
incidencs n popullatn dhe ndikim t rndsishm n cilsin e jetess dhe perspektivn e
mbijetess do t theksoj n kt tez hipertensioni dhe shkaktart e tij.
Tensioni i lart i gjakut, i njohur gjithashtu si hipertension, sht vetm faktori m i rndsishm
rreziku pr AVC n tru. Ajo shkakton rreth 50% t avc ishemike dhe gjithashtu rrit rrezikun pr
AVC hemorragjik.
Qllimi i studimit
Kam zgjedhur ,kujdesin infermieror n t smurt me HTA me AVC hemorragjik ,pr arsye
se sht nj nga patologjite e cila sht rritur ndjeshm kto koht e fundit ne shqipri.
Nj arsye tjeter se pse e kam zgjedhur kete tem sht se HTA sht nj smundje e
fshehur dhe q ka shum persona qe jan me HTA,por q nuk jan t diagnostikuar .
Nj arsye tjetr sht se koht e fundit sht vn re se kemi nj rritje te personave obez
te cilt bjn nj jet sedentare dhe prdorin n mnyr t pakontrolluar duhanin dhe
alkolin te cilat jan nj ndr shkaqet kryesore t shfaqjes s HTA .
Nj tjetr arsye sht se HTA shkakton edhe nj nga smundjet e sistemit neurologjik si
AVC hemorragjik
Fjalt kye
Hipertension arterial
Aksident cerebrovaskular
Hemoragji
Presion diastolik
Presion sistolik
Diagnoza infermierore
ELISA FLATI
Page5

HEMORRAGJIK ''
Shkurtesat e prdorura:
HTA - Hipertension arterial
VM - Ventrikuli I majt
VD - Ventrikuli I djatht
TA Tensioni arterial
ACE -Frenuesit e enzims konvertuse te Angiotenzins
ARBS - Antagonistt e receptorve t Angiotenzins II
CCBS -Kalciumi kanal bllokuesi
AVC Aksident cerebrovaskular
ICH hemorragji intracerebrale
SAHhemorragji subarachnoide
CT - Tomografi e kompiuterizuar
MRI - Rezonanc magnetike
Falenderime
Kjo tem u realizua n saj te vullnetit dhe kembnguljes time pr t arritur nj rezultat t mire dhe
t kenaqshem n diplomimin e Masterit t nivelit t pare.
Dua t theksoj se prve puns dhe perkushtimit tim nj mbshtetje t madhe dhe nj pun t
pakursyer pr pergatitjen e ksaj teme e kam marr nga Prof.Assoc.Pirro Prifti udhheqsi i tems
t cilin e falenderoj pa mas.
Gjithashtu falenderoj dhe t gjith stafin akademik per punn dhe kontributin e tyre n diplomimin
tim si dhe pr risit dhe dinjitetin q i kan dhn ktij Fakulteti.
Gjithashtu falenderoj dhe familjen time q mundsuan dhe m mbeshtetn n studimet e mia .
Faleminderit !
ELISA FLATI
Page6

HEMORRAGJIK ''
Lista e figurave
Figurat
Fig-1; Matja e tensionit t gjakut
Fig-2; Nj aparattensioni(sphygmomanometer)
Fig-3; Matja e tensionit arterial nga inermieri ose nga vete personi
Fig-4; Dmtimet q sjell presioni i larte i gjakut
Fig-5; Medikamente antihipertensive
Fig-6; AVC hemorragjik
Fig-7; Hemoragjia Intracerebrale(ICH) dhe Subachnoide(SAH)
Fig-8; Kujdesi ifermieror
Fig-9; Kujdesi ifermieror ne pacietet me HTA
Lista e grafikve
Grafikt
Grafiku-1; Raste t vdekjeve nga smundje me HTA
Grafiku-2; Raporti meshkuj-femra n popullaten e studiuar
Grafiku-3; Prevalenca e HTA me AVC
Grafiku-4; Raporti I pacientve me HTA nga AVC
ELISA FLATI
Page7

HEMORRAGJIK ''
Hyrja
Duke qen nj argument mjaft interesant dhe duke pasur parasysh normn e saj t incidencs n
popullatn dhe ndikim t rndsishm n cilsin e jetess dhe perspektivn e mbijetess do t
theksoj n kt tez hipertensioni dhe shkaktart e tij..
T dhnat m t fundit nga INSTITUTI I SHNDETIT PUBLIK tregojn q:
Mbi 50% e vdekjeve n vendin ton shkaktohen pr shkak t Hipertensionit.
Nj n katr shqiptar mbi moshn 50 vje vuan nga kjo smundje.
700 mij njerz n vendin ton vuajn nga hipertensioni
25 % e popullsis n mosh madhore vuajn nga smundja e hipertensionit.
65 % e t smurve me hipertension vuajn edhe nga smundjet e zemrs.
7 % e t smurve jan adoleshent.
Duhet t diktojm n koh problemet me hipertensionin sepse organizmi ka aftsi t prshtatet
me kushtet e reja.N momentin q do shfaqen problemet n organe t ndryshme do jet tepr

von.Ashtu si nj postulat i mjeksis thot t parandalosh sht m mir se ta
trajtoshduhet tvm theksin n diagnostikimin e hershm t smundjes.
N baz t t dhnave botrore nse e prpjestojm n lidhje me popullsin n shqipri , arrijm n

konkluzionin se 15 persona n dit mund t psojn nj aksident cerebrovaskular n vendin ton.
ELISA FLATI
Page8

HEMORRAGJIK ''
Kapitulli I
1.1 Historiku:
T kuptuarit modern t sistemit kardiovaskular filloi me punn e mjekut illiam Harvey (15781657) , i cili e prshkroi qarkullimin e gjakut n librin e tij " DE MOTU CORDIS " . Kleriku
Anglez Stephen Hales bri matjen e par t presionit t gjakut t publikuar n 1733 . Prshkrimet e
hipertensionit si nj smundje vinin ndr t tjera nga Thomas i Riu n 1808 dhe veanrisht Richard
Bright n vitin 1836 . Raporti i par i presioni i lart i gjakut pr nj person pa prova t smundjes
s veshkave sht br nga Frederick Akbar Mahomed ( 1849-1884 ) . Megjithat hipertensionit si
nj entitet klinik erdhi n jet n 1896 me shpikjen e manshets me baz sphygmomanometri nga
Scipione Riva - Rocci n 1896 . Kjo lejoi matjen e presionit t gjakut n klinik . N 1905 , Nikolai
Korotkoff prmirsoi teknikn duke prshkruar tingujt Korotkoff q jan dgjuar kur arterie sht
auscultuar me nj stetoskop ndrsa mansheta sphygmomanometer sht shfryr .
Historikisht trajtim pr at q u quajt" smundje e pulsit t vshtir" konsistonte n zvoglimin e
sasis s gjakut me an t gjakderdhjes apo zbatimin e Leeches .Kjo sht mbshtetur nga
Perandori i Verdh i Kins, Cornelius Celsus , Galeni , dhe Hipokrati . N shekujt e 19 dhe 20 ,
para se trajtimi efektiv farmakologjik pr hipertension u b e mundur , tre modalitetet e trajtimit
prdoreshin , t gjitha me efekte ansore t shumta : kufizim i rrept i natriumit ( p.sh.diet orizi ) ,
Sympathectomy ( larguarit kirurgjikal e nj pjese t sistemit nervor simpatik ) , dhe terapi pyrogen
( injeksioni i substancave q shkaktonin ethe , trthorazi reduktimin e presionit t gjakut ) .
Kimikati i par pr hipertension , thiocyanate natriumi , sht prdorur n vitin 1900 , por kishte
shum efekte ansore dhe ishte e paplqyeshme . Disa agjent t tjer u zhvilluan pas Lufts s
Dyt Botrore , m t popullarizuar dhe t efektive t arsyeshme t cilat ishin
tetramethylammonium chloride dhe derivat i saj hexamethonium, hydralazine dhe Reserpine (
rrjedh nga bima medicinale Rauolfia serpentina)
. Nj arritje t madhe ishte me zbulimin e agjentve t par t mir- toleruar nga goja . I pari
ishte klorotiazid ,diuretik thiazidik i par dhe zhvilluar nga antibiotiku sulfanilamide , i cilierdhi n
dispozicion n vitin 1958 . M pas beta-bllokuesit ,bllokuesit e kanaleve t Kalciumi , frenuesit
angiotensin konvertimin enzim ( ACE ) , blockers receptor Angiotensin dhe renin frenuesit jan
zhvilluar si agjent antihipertensive .
ELISA FLATI
Page9

HEMORRAGJIK ''
1.2-1 far sht hipertensioni?
Presioni i gjakut i referohet forces s ushtruar nga qarkullimi I gjakut n muret e brendshme t
enve t gjakut, dhe prbn nj nga shenjat kryesore jetike. muret e brendshme t enve t gjakut,
Presioni arterial sistolik ndodh pran fillimit t ciklit kardiak, presion arterial diastolic sht gjaku
presion m t ult (n faz pushimi t ciklit kardiak).Edhe pse fjala"prmban tension," kjo nuk sht
rreptsisht nj smundje e njerzve t shqetsuar, edhe pse nivelet e stresit t lart pr nj
periudht zgjatur kohe mund t ndikojn n nivelin e presionit t gjakut. Nj personi qka nj
presion sistolik t barabart ose m t lart se140 mmHg ose nj presion diastolik barabart ose mbi
90 mmHg n nj numr t leximit njpasnjshme thuhet t ket presionin e lart t gjakut. Presioni
normal i gjakut sht m pak se120 mmHg prpresion sistolik gjakut dhe m pak se 80 mmHg t
presionit diastolik t gjakut.
Shum njerz q kan hipertension nuk jan t vetdijshm pr gjendjen e tyre, dhe shum prej tyre
zbulojn gjendjen e tyre gjat nj ekzaminimi rutin vjetor me mjekun e tyre.
1.2-2 Si mund ta di nse kam hipertension?
Tensioni i lart igjakut sht prcaktuar si nj presion sistolik i gjakut sipr140 mmHg dhe nj
presion diastolik i gjakut mbi 90 mmHg. Tensioni sistolik i gjakut sht presioni maksimal n
arteriet kur kontraktohet zemra. Presioni diastolik i gjakut sht presioni minimal n arteriet mes
kontraktimeve te zemrs.
Ju do t klasifikoheni me tension t lart nse tensioni juaj sht vazhdimisht mbi 140/90 mmHg.
ELISA FLATI
Page10

HEMORRAGJIK ''
1.2-3 Si matet tensioni i gjakut ?
Fig -1 Matja e tensionit t gjakut

Tensioni i gjakut zakonisht matet me nj instrument t vogl , i lvizshm quajtur aparat tensioni i
gjakut ( sphygmomanometer ) . Aparati i presionit t gjakut prbhet nga nj pomp ajri , nj mats
presioni , dhe nj manshet prej gome . Njsia matese e presionit t gjakut sht quajtur milimetra t
merkurit ( mm Hg ) .
Mansheta vendoset rreth krahut dhe fryhet me pompn e ajrit n nj presion q bllokon rrjedhn e
gjakut ne arterie kryesore ( arteries brachial ) cili qarkullon nprmjet krahut .
Krahu sht shtrir edhe n ann e trupit n nivel t zemrs , dhe presioni i manshets n krah dhe
arterie lirohet gradualisht .
Pasi ka filluar lshimi i ajrit , infermieri dgjon me nj stetoskop per t par vlern e presionit t
gjakut. Presioni n t ciln infermieri dgjon nj pulsation e par nga arterie sht presion systolic
(e cila sht e barasvlevshme me presionin maximal te gjakut) . Presioni ulet me tej ,dhe pulsation i
fundit qe ndalon sht presion diastolic (e cila sht e barasvlevshme me presionin minimal t
gjakut) . Matja e tensionit t gjakut mund t bhet edhe me makina elektronike q punojn
automatikisht me bateri.
ELISA FLATI
Page11

HEMORRAGJIK ''
Fig -2 .Nj aparattensioni

(sphygmomanometer)
KUJDESI QE DUHET TE KEMI KUR MATIM TA

Aparati i tensionit duhet t jet me shtyll zhive.Aparatet elektronike nuk jan t kshilluara
t prdoren,sepse jo gjithmone jane te sakt.Tensioni i gjakut si rregull duhet t matet nga
personeli mjekesor.
Ka disa rregulla si duhet te matet TA.

I smuri nuk duhet te kete pire duhan dhe kafe prej 2orsh,prpara matjes duhet t
qndroje 5-6min i qet.
TA matet ulur.
TA duhet t matet n t dy kraht,q detyrimisht t jen t zhveshur plotsisht.
Si rregull TA n krahun e djatht,n m t shumtn e rasteve,sht m I lart se n
krahun e majt.
Shifrat e TA merren n vlersim ato q vrehen si m t larta.
ELISA FLATI
Page12

HEMORRAGJIK ''
1.3 ETIOLOGJIA
Gjendja e t pasurit tension t lart gjaku sht referuar edhe si hipertension .

Hipertensioni mund t lind nga shum gjra . Si, diet t pahijshme me rritjen e konsumit t
yndyrnave dhe kolesterolit t lart n ushqim mund t shkaktojn tensionin e lart . Shqetsime
emocionale mund t rrisin rrezikun e hipertensionit . Ndonjher , mjekt nuk mund t nxjerr n pah
rrnjt e hipertensionit , por pr ata t cilat arsye jan prcaktuar zgjidhje sht m e dukshme .
Ka disa faktor q cojn n rritjen e TA.
Faktori nervor sht shum I rndsishm n shfaqjen e smundjes.
Faktor favorizues jan :
Sforcimetfizike, barra,ushqimet me yndyrna.

Trashegimia( Herediteti)
Mosha
Raca
Duha
Seksi
Kolesteroli n sIntoleranca ndaj glukozes
Pesha e trupit
Veprimtaria e retines
1.3-1 EFEKTET E HIPERTENSIONIT

Nse ju keni disa probleme me ent e gjakut n veshkn tuaj ather mundsia pr shfaqjen e
hipertensionit sht m e lart . Parenkima e veshkave dhe smundjet renale vaskulare jan dy
smundjet m t zakonshme e veshkave q mund t shkaktojn tensionin e lart .
Nj person shtatzn sht gjithashtu e ndjeshme ndaj hipertensionit si gjat shtatznis ,
ndryshimet e mdha ndodhin n trupin e nj gruaje . Kur nj organ prshtatet pr fmijn n rritje
brenda saj , edhe pse kto ndryshime konsiderohen t gjitha si normale , disa nga kto aktivitete
ELISA FLATI
Page13

HEMORRAGJIK ''
eventualisht mund t oj n hipertension . Nnat shtatzna q kan nj rekord ose nj prejardhje t

problemeve t zemrs jan t kshilluar q t jen tepr t kujdesshm gjat tr fazs sshtatznis.
Duke prdorur pilula kontraceptive mund t jet nj faktor , pasi q kto tableta jan t njohur t
ket disa efekte ansore . Ndryshimi i tensionit t gjakut t trupit sht efekti kryesor ansor t
marr pilula .
Nse ju keni ndonj problem n zemr, shanset jan q, tensioni juaj i gjakut bhet i rregullt .
Tensioni juaj i gjakut ose mund t jet i ult apo t lart , n varsi t reagimit t zemrs tuaj dhe
trupit tuaj .
Nse hipertensionit vazhdon , ka probleme t ndryshme q mund t lindin nga ai. Njerzit me
hipertension mund t kontraktoj nj goditje n do koh . Shanset e AVC jan shum t larta .
Hipertensioni mund t shkaktojn vizion t meta . Kur ent e gjakut t bukura t syve cahen pr
shkak t tensionit t lart ju mund t keni vizion t turbullt , e cila mund t oj n verbri .
Hipertensioni mund t dmtoj veshkat, ent e gjakut t veshkave mund t bhen m t dendura me
presionin e lart t gjakut .
Nj mnyr pr t qen i lir nga hipertensionit sht duke kontrolluar rregullisht tensionin e gjakut
.
1.4 KLASIFIKIMI I HIPERTENSIONIT ARTERIAL
N 95% t rasteve kur shkaku i sakt i hipertensionit sht i panjohur, ajo quhet hipertension
thelbsor apo hipertensionit primar. Stili i jetess, mjedisi, dhe histori t gjendjes familjare t gjith
luajn nj roln kto raste.
N tjetrin 5% e rasteve, shkaku mund t jet i lidhur n nj gjendje mjeksore. Historit mjeksore
dhe familjare shpesh ndihmon n prcaktimin e problemit themelor mjeksor q oi n presionin e
lart t gjakut.
Disa nga kushtet mjeksore q mund t rris presionin e gjakut t nj personi mund t
prfshijn:
sulme t mparshme n zemr
nj goditje e mparshme
rregullime hormonale
smundje t veshkave
ELISA FLATI
Page14

HEMORRAGJIK ''
KLASIFIKIMI I NIVELIT TE TENSIONIT ARTERIAL NE mmHg
STADET E HIPERTENSIONIT ARTERIAL
Stadi I par nuk ngrihen shifrat e TA n mnyre t theksuar .Shpesh ato kthehen n norm
e jan funksionale.
Stadi I dyt-shifrat jan t rritura,mbi norm,n mnyr t qndrueshme.N kt stad ka

ndryshime si n ent e gjakut t trurit dhe t zemrs.
Stadi I tret-shifrat jan mjaft t rritura.Ka ndryshime distrofike,sklerotike n inde e

organe.
1.4-1 Presioni sistiolik i lart i gjakut t izoluar
Mos harroni se presioni sistolik i gjakut sht numri i lart n leximin e presionit t gjakut dhe
prfaqson presionin n arteriet nga kontraturat e zemrs .Nj presion systolic gjakut q sht
vazhdimisht m i lart se 140 mm Hg zakonisht konsiderohet i ngritur .
ELISA FLATI
Page15

HEMORRAGJIK ''
Hypertensioni i izoluar sistolik sht prcaktuar si nj presion q sht m lart se 140 mm Hg me

nj presion diastolic q sht m i vogl se90 mmHg. Ky rregullim kryesisht prek njerzit m t
vjetr dhe sht karakterizuar nga nj rritje ( t gjer ) presion impuls . Presioni impuls sht dallimi
n mes t systolic dhe diastolic presioneve t gjakut . Nj lartsi e presion systolic pa nj lartsi prej
presion diastolic , si n hipertension sistolik t izoluar , prandaj rrit presionin impuls . Stiffening e
arterieve kontribuon n kt zgjerimin e presionit impuls .
Pasi konsiderohet t jen t padmshme , nj presion t lart impuls tani konsiderohet nj
pararends i rndsishm ose tregues t problemeve shndetsore dhe dmtim t mundshm n fund
t organeve. Hypertension izoluar sistolik sht lidhur me nj rritje 2-4 her pr rrezik per , nj
infarkt ( infarkt miokardi ) , nj goditje (dmtim t trurit) dhe vdekja nga smundje t zemrs ose t
nj goditje . Studimet klinike n pacientt me hipertension i izoluar systolic kan treguar se nj ulje
e tensionit sistolik t gjakut nga t paktn 20 mmHg n nj nivel nn 160 mm Hg redukton kto
rreziqe n rritje.
Presioni i pakontrolluar i gjakut.
Emergjencat hipertensive prfshijn nj spektr t prezantimeve klinike n t ciln

presioni i pakontrolluar i gjakut t oj n mosfunksionim progresiv ose t
pashmangshm n dshtim t organeve. N kto kushte ,presioni i gjakut duhet t ulet n
mnyr agresive nga minuta n or .
Dmet neurologjike pr shkak t presionit t gjakut t pakontrolluar mund t

prfshijn:
Encefalopati hypertensive
Aksident cerebrale vaskulare
Infarkt cerebral
Hemorragji subarachnoid ose hemorragji intracranial
Dme kardiovaskulare
Mund t prfshijn ishemi miokardit / infarkt
Mosfunksionim i ventrikulit te majt
Edema akute pulmonare ose arje aortes
ELISA FLATI
Page16

HEMORRAGJIK ''
Sistemet e tjera t organeve gjithashtu mund t preken nga hipertensioni i

pakontrolluar , e cila mund t oj n dmtime akute renale / pamjaftueshmris ,
retinopathy , eklampsia , apo anemi hemolitik microangiopathic .
Me ardhjen e antihypertensivve , rastet e emergjencave hypertensive ka rn
nga 7% n rreth 1 % t pacientve me hipertension . Pr m tepr , shkalla e
mbijetess 1 - vit lidhur me kt kusht sht rritur nga vetm 20 % ( para 1950 )
tek nj norm mbijetess prej m shum se 90 % me trajtimin e duhur mjeksor .
1.5 Cfar sht urgjenca hipertensive?

Presioni i lart dhe i ashpr i gjakut prkufizohet si presioni sistiolik m i lart se180mmHg
dhe presioni diastolik m i lart se 120mmHg.Kur presionet arrijn kt lartsi,pacientt
gjithashtu jan n rrezik pr komplikime serioze si ruptura e enve t gjakut,enjtje t trurit,dhe
dshtim t veshkave.kjo sht e njohur edhe si emergjenc hipertensive.njerzit me presionin e
gjakut te lart zakonisht zhvillojn simptoma t cilat s fundmi i sjellin ata te doktori.
Kto simptoma kan prirje t zhvillohen shpejt dhe mund t prfshijn gjra t tilla si:
Mizrim ne sy ose shqetsime t tjera te shikimit
Marramendje
Nauze ose ndryshime n oreks
Dhimbje koke sidomos ne mengjes
Lodhje ose konfuzion
Dhimbje gjoksi(shtrengim)
Veshtiresi ne frymarrje
Rrahje jot e rregullta te zemres
Zhurme ne vesh (zzzzzzz)
Gjak nga hundet
skuqja e fytyres
ndjenje te fikti
ELISA FLATI
Page17

HEMORRAGJIK ''
Ndonjher ,pacientt mund t ken presin t lart t gjakut dhe mund t mos ken simptoma.N
kto raste,presioni i lart i gjakut zbulohet n mnyr rastsore.Kto raste t rnda me presion t
lart t gjakut pa simtoma jan quajtur urgjenca hipertensive.Urgjenca hipertensive tregon q
presioni i gjakut sht i lart mjaftueshm t shkaktoj rrezik t papritur,ngjarje krcnuese pr
jetn,por q nuk jan ngjarje q po ndodhin momentalisht.
Me fjal t tjera,kta pacient nuk kan dmtime t organeve ose ndonj gjndje krcnuese t
menjhershme pr jetn,por mund t ndodhi n mnyr t shpejt nse presioni igjakut t tyre nuk
vendoset nn kontroll.
1.5-1 Parandalimi i urgjencs hypertensive:
Gjja m e rndsishme q mund t bni pr t parandaluar urgjencn hypertensive sht duke

marr medikamentet tuaja q presioni i gjakutt drejtohet. Nse keni ndonj prvoj nga simptomat
e listuara m sipr, ju duhet t shkoni te nj mjek sa m shpejt t jet e mundur.
1.5-2 Ndrhyrjet pr prmirsimin e kontrollit te presioni te gjakut
Ndrhyrjet e ndryshme mund t zbatohen pr t prmirsuar kontrollin epresionit te gjakut n

pacientt me hipertension , ose pr t trajtuar hipertensionin e pakontrolluar .
Fig 3 Matja e tensionit arterial nga inermieri ose nga vete personi
ELISA FLATI
Page18

HEMORRAGJIK ''
Kto ndrhyrje prfshijn si n vijim :

Vet monitorimin
Ndrhyrjet edukative t drejtuara pr t pacient
Ndrhyrjet edukative t drejtuara pr shndetin profesional Infermier ose kujdesit

farmacistit
Ndrhyrjet organizative q kan pr qllim prmirsimin e ofrimit t kujdesit
Sistemet kujtes Emrimi
1.5-3 Urgjenca hypertensive trajtohet:
Qllimi sht pr t ulu rpresionin e gjakut para se komplikimet tjera t zhvillohen. Nuk ka
konsensus t qart se sa shpejt presioni i gjakut duhet t reduktohet, por qllimi zakonisht shkon
nga or n dit n varsi t ashprsis.
Ndrsa regjimi q prdoret pruljen e presionit t gjakut varet nga pacienti, trajtimi
zakonisht prfshin:
Lvizja e pacientit n nj mjedis t qet, t errt, qetsues
Dhenia e medikamenteve antihipertensive ne rrug orale
Monitorimi i kujdesshm
sht e rndsishme pr t mos e ulur presionin e gjakut shum shpejt, sepse nj ulje e shpejt e
tensionit t gjakut mund t pres furnizimin egjakut n tru, duke uar n dmtim t trurit ose deri n
vdekje.
ELISA FLATI
Page19

HEMORRAGJIK ''
1.6 KLINIKA
Jan shum t pakta dhe t paqarta,si dhimbje koke,marrje mendsh,zhurmn vesh,miza

para syve.
HTA njihet si ligji i gjysmavesepse rreth 50 % e t smurve nuk ka asnj ankes dhe e
kuptojn smundjen vetm kur ndodh angina pektoris apo infarkti I miokardit,apo kur
ndodh hemorragjia subarraknoidale.
Rritja e tensionit arterial fillon gradualisht dhe organizmi adaptohet me kt tension t

rritur.
Fig 4 Dmtimet q sjell presioni i larte i gjakut

ELISA FLATI
Page20

HEMORRAGJIK ''
1.7 PSE ESHTE I RREZIKSHEM HTA
Sepse ai dmton t gjitha ent e gjakut arterial q ushqejn organet e trupit duke dmtuar
kryesisht zemrn,trurin,veshkat,syt etj.Pr kt arsye ekzaminohet fundus oculi,funksioni I
veshkave,eko kardiake.
N EKO kardiake-vihet re hipertrofi e VM.
Funksioni renal-vlersohet niveli i azotemis dhe kreatinemis n plazm.
1.8 KOMPLIKACIONET
Nuk ka ndarje t plot t shenjave t smundjes me komplikacionet e saj, sepse atashkojn

s bashku sic sht : insuficienca kardiake dhe ajo renale.
Si komplikacione do t prmendim infarktin e miokardit.
Hemorragjit cerebrale t manifestuara n zonat e trurit me lezione organike-vaskulare me

natyr aterosklerotike.
1.9 MJEKIMI
Ka disa lloje t medikamenteve q prdoren pr trajtimin e presionit t lart t gjakut .

Barnat edhe efektet farmakologjike t tyre.
Bllokuesit alfa ndihmoj t relaksohen ent e gjakut duke ulur impulset nervore . Kjo lejon gjakun
tuaj pr t kaluar npr en m leht .
Bllokuesit alfa- beta jo vetm reduktojn impulset nervore , por edhe bjn q zemra t rrah m
ngadal kshtu qgjaku kalon prmes enve me m pak fuqi. Ata kombinojn efektet e beta
bllokuesve dhe bllokuesit alfa .
Frenuesit enzim Angiotensin konvertaza (i quajtur edhe frenues ACE ) t mbajtur trupin tuaj nga
brja e angiotensin II , nj hormon q shkakton ent e gjakut t ngushta . Kjo relakson ent e gjakut
.
ELISA FLATI
Page21

HEMORRAGJIK ''
Blockers angiotensin II receptor (i quajtur edhe ARBs ) pushojn ent e gjakut duke bllokuar
efektet e angiotensin II , nj hormon q shkakton ngushtimin n ent e gjakut.
Kalciumi kanal bllokuesi (i quajtur edhe CCBS ) t ndihmoj t mbani ent e gjakut t t
ngushtuara ( bhet e ngusht ) duke bllokuar kalcium nga hyrja qelizat tuaja .
Vasodilatatort e drejtprdrejt relaksojnmuskujt n muret e enve t gjakut . Kjo shkakton ent e
gjakut t zgjerohet .
Diuretikt ( pilula e ujit ) dihmon trupin tuaj t shptoj te natriumit shtes ( krip ) dhe uj n
mnyr ent e gjakut nuk duhet t mbaj aq shum fluide .
Frenuesit Renin ngadalsojn prodhimin e trupit tuaj i renin , enzim q fillon me shum reaksione
kimike q rrisin tensionin e gjakut .
Ne stadin e par nuk jepen ilae.Duhet te evitohen streset emocionale,t rregullohet

dieta,te kufizohet kripa,yndyrnat shtazore dhe te futet ne regjim jeta dhe te fillohet
fiskultura.
Ne stadin e dyt dhe t tret sht I domosdoshm fillimi i mjekimit pr t korrigjuar
HTA dhe ndrlikimet e tij.
Fig 5 Medikamente antihipertensive
ELISA FLATI
Page22

HEMORRAGJIK ''
Ka disa grupe medikamentesh antihipertensiv-beta- bllokuesit,kalcibllokuesit,ACEinhibitoret dhe diuretikt.

Esht e palejueshme t bhet mjekim i HTA nga persona qe nuk jan specialist n
kt fush.
Beta-bllokuesit (Atenolol,Metoprolol,Propanolol,Tomolol ,etj)-Jan vecanrisht
efikas n pacientt me mosh t re me qarkullim hiperkinetik.
ACE-inhibitort (Captoprili,Enalaprili,Ramiprili,Lisinopril,etj)-mund t prdoren

vetm ose te kombinuar.Pacientt q nuk tolerojn ACE-inhibitort pr shkak t
kolls ose angioedems mund ttrajtohen me antagonist t receptorve te
angiotenzins (Menartan,Losartan,Diovan).
Calci-bllokuesit (Amlodipina,Felodipina,Lercanidipina,Nifedipina,Nimodipina,si
dhe Diltiazemi e Verapramili)-jan vazodilatator arterial direkt, prdoren
medikamente me periudh t gjat veprimi.
Diuretikt (Hidroklorttiazidi,Furosemidi etj)-Tiazidikt preferohen n krahasim me
diuretikt e anss pr periudhat e gjata te mjekimit.
MJEKIMI ME BARNA
HAPI
HAPI 2.Shtojmnjvepruesantiadrenergjik, beta-bllokuestreceptorve-beta
1.Diuretikt tiazide.
propanolol,metildopeoserezerpine.
HAPI 3. Shtojmnjvazodilatator: hidralazineosekaptopril.
HAPI 4.Shtojmguanetidineosezvendsojmemjekimin e hapittedyt me

klonidineoseprazosine.
ELISA FLATI
Page23

HEMORRAGJIK ''
T gjitha ilae mund t ken efekte ansore . Disa efektet mundshme ansore t barnave t
presionit tlart t gjakut prfshijn si n vijim :
- Dhimbje gjoksi , palpitacione t zemrs ose aritmi ( rrahje zemre t parregullt )

-Koll , temperatur , infeksion t traktit t siprm respirator , ose " gripi - si " simptoma
- Diarre ose kostipacion
- Marramendje
- Dhimbje koke
- Nauze
- Nervozizm apo shqetsimin i rritur
-Problemet me ereksionin dhe funksionin seksual
- Purra n lkur
- Lodhje , dobsi , t qent i prgjumur ose letargji ( mungesa e energjis )
- Humbje pesh e paqllimshme apo shtim it vjellve.
Tregoini mjekut tuaj sa m shpejt t jet e mundur n qoft se efektet ansore tuaja t bhen t
rnda.
Gabimet q bjn pacientt e rinj me presion t lart t gjakut:
1. Nuk e marrin diagnozn seriozisht

sht e zakonshme pr pacient te rinjt nnvlersojn natyrn serioze t diagnozs s tyre.
Pr shkak se tensioni i lart i gjakut sht diagnostikuar n mnyr tipike n nj koh kur
pacientt t ndjehen mir, sht e vshtir pr mjekt pr t prcjell sa serioze smundja
mund t jet n qoft se ajo nuk sht e adresuar si duhet. Realiteti sht se presioni i lart i
gjakut mban rreziqe shum serioze, edhe nse ju nuk keni asnj simptom.
Presioni lart i gjakut sht nj smundje e rrezikshme dhe duhet t merren seriozisht n
qoft se ajo sht q do t trajtohen me sukses.
2. Anashkalojn faktorte stilit t jetess

Me suksesin e trajtimit modern t ilaceve,sht e zakonshme pr pacientt t vendosin
prgjegjsi m t madhe pr kontrollin e presionit t gjakut n ilaet q ata marrin.
Mjeksia, megjithat, sht vetm nj pjes e tregimit.
ELISA FLATI
Page24

HEMORRAGJIK ''
Pr shkak se kaq shum raste t tensionit t lart jan t lidhura drejtprdrejt me gjra t tilla
sipesh, pirja e duhanit, dhe e nivelit t aktivitetit, ju keni shum m shum kontroll mbi
shndetin tuaj se sa ju mund t mendoni.
3. Mosmarrja ose shmangia nga dozat mjeksore

S pari, pacient te rinj shpesh kan probleme n mbajtjen e ilaeve t tyre t reja dhe mund
t humbas doza. Ajo sht gjithashtu e zakonshme pr pacient te rinj t mos marrin ilacet
e tyre.Kjo shpeshka t bj me zemrim mbi nevojn e mjekimit. Me kalimin e kohs, kto
ndjenja kan tendenc pr tu zgjidhur. Shpesh, thjesht duke qen t vetdijshm se ju mund
t reagoni n kt mnyr sht motivimi i mjaftueshm q t rrini me rutin ne re. Nse
keni nevoj pr ndihm n mbajtjen e recetave tuaja t prditshme, farmacit shesin Pilula
me gjurmues q jumund t prdorni pr t gjetur ilaet tuaja.
4. Nuk dakortsohet me marrjen e ilaceve

Sepse trajtimin e presionit t gjakut duhet t rregullohen me kalimin e kohs, ndjekia
konstante e kujdesit sht jetike. Kjo e lejon mjekun tuaj pr tn djekur progresin tuaj dhe t
rregulloj mjekimin tuaj sipas prgjigjes tuajdhe do efekte ansore. Nse jeni duke punuar
pr t br ndryshime n dietn tuajdhe zakonet e ushtrimit, vizitat e rregullta te mjeku
mund t jet gjithashtu nj burim i motivimit. Njerzit me presionin e lart t gjakut duhet t
jet nn mbikqyrje pr t siguruar q presionii lart i gjakut nuk sht duke shkaktuardme
t organeve t tjera.
5. Nuk bjn pyetje

Ajo mund t ket vshtirsi pr t krkuar pyetje mjekve. Realiteti, megjithat, sht se
mjeku juaj sht atje pr t ndihmuar, dhej u duhet t presin prgjigje t qarta dhe t plota
pr do pyetje ju mund t keni. Nse jeni duke dgjuar fjalt q ju nuk e kuptoni, pyesni se
far duan t thon.
Sa her q t largoheni nga zyra e mjekut tuaj ju duhet t dini:

far ka ndryshuar nga vizita juaj e fundit
do udhzime t reja
Qllimet specifike pr t punuar pr vizitn e ardhshme
Data dhe koha e vizitave tuaja t ardhshme
ELISA FLATI
Page25

HEMORRAGJIK ''
KAPITULLI II
AKSIDENTI CEREBROVASKULAR DHE HTA
Tensioni i lart i gjakut, i njohur gjithashtu si hipertension, sht vetm faktori m i rndsishm
rreziku pr AVC n tru. Ajo shkakton rreth 50% t avc ishemike dhe gjithashtu rrit rrezikun pr
AVC hemorragjike.
Dmi q shkakton hipertensioni ndodh me kalimin e kohs dhe shpesh sht diagnostikuar vetm
kur dme t konsiderueshme kan ndodhur tashm n ent e gjakut t trupit. Nse keni hipertension
ju nuk do t keni asnj simptom t dukshme pr nj koh t gjat.
Simptomat q lidhen me hipertension prfshijn:

-Lodhje,
- Konfuzion ,
-Ndryshimet vizion,
- Dhimbje gjoksi,
-Gjak n urin ,
- Gjak nga hundt ,
- Rrahje zemre t parregullta ,
- Zhurma e veshit ose gumzhim.
Por hipertensionit mund t menaxhohet me sukses, edhe pse shum njerz nuk krkojn
trajtim.
Fig 6 AVC hemorragjik

ELISA FLATI
Page26

HEMORRAGJIK ''
2.1 Si hipertension rrit rrezikun pr AVC?
Ven tendosjet nga hipertensioni n t gjitha ent e gjakut i bn ata t dobsojn dhe predispozuar
ata pr dmtim. Zemra juaj duhet gjithashtu t punojn m shum pr t mbajtur gjakun tuaj t
qarkullojn.
Pasi ent e gjakut t dobsohen ata kan m shum gjasa pr tu bllokuar. Kjo mund t shkaktoj nj
goditje ishemike dhe hipertensioni sht shkaku m i rndsishm i ktij lloj goditje dhe gjithashtu
sulmet e papritura t ishemis.
M rrall, hipertensionit sht e implikuar n goditje hemoragjike, kur nj en gjaku n brendsi t
trurit dhe rrjedhjet e gjakut n tru.
2.2 Aksidenti cerebrovaskular(hemorragjik)
AVC sht shkaku i tret kryesor i shtrimit n spital n vendin ton. Nj goditje sht prcaktuar si
n reduktimine papritur e rrjedhjes t gjakut n nj pjes t trurit. Ka dylloje kryesore t AVC
ishemike: (e njohur edhe si trombotike) dhe hemorragjike. Nj goditje edo lloji sht rast urgjence
ekstreme mjeksore, dhe trajtimi i shpejt sht i domosdoshm. Edhe pse AVC-t hemorragjike
prbjn vetm 15% t t gjitha AVC -ve, ata kan nj norm t vdekshmris m t lart. Ka dy
nn-kategori t goditjes hemorragjike: hemorragji intracerebrale(ICH) dhe hemorragji
subarachnoid(SAH).
Edhe pse ICH dhe SAH jan shum t ngjashme, ata zakonisht rezultojn nga shkaqe t
ndryshme.
Fig 7 Hemoragjia Intracerebrale(ICH) dhe Subachnoide(SAH)

ELISA FLATI
Page27

HEMORRAGJIK ''
2.2-1 Hemorragji Intracerebrale ( ICH )
Hemorragji intracerebrale sht prcaktuar si ruptura e enve t gjakut t kafks , duke

rezultuar n rrjedhjen e gjakut n indet e trurit . Faktori m i zakonshm rreziku pr ICH
sht hipertensioni kronik , hipertensioni shkakton arteriet dhe arteriolet duke i br t
dobta , duke rezultuar n rrjedhje . Nj studim kinez vuri n dukje se nuk kishte rrezik i
konsiderueshm rritur pr ICH n pacientt hypertensive i cili nuk ka marr rregullisht
medikamente e tyre . Faktor t tjer t rrezikut pr ICH prfshijm drogn dhe abuzimin e
alkoolit, medikamentet antikoagulant , mosha , gjinia,raca . Konsumi i tepruar i alkoolit
dhe prdorimit t drogs , veanrisht t kokains dhe amfetamins , jan shkaqet m t
shpeshta t ICH pr njerzit n 20-tat e tyre dhe '30 . Anticoagulants , t tilla si Coumadin
ose heparin , jan t prshkruara pr nj shumllojshmri t kushteve , duke prfshir goditje
ishemike , infarkt miokardi , dhe tromboz ven t thell . Monitorimi i duhur i ktyre
barnave sht thelbsor , sepse ato rrisin rrezikun e ICH . Aspirina ka treguar edhe pr t
rritur rrezikun e ICH n pacientt e moshuar . ICH rrall ndodh n njerzit nn moshn 45
vjeare , dhe rreziku pr zhvillimin ICH dyfishohet do 10 vjet pas ksaj . Hemorragji
intracerebrale ndodh m shpesh n meshkuj , dhe afrikano-amerikant kan m shum gjasa
pr t'u prekur se sa jan t Kaukazit .
Simptomet e ICH prfshijn si n vijim:
Humbja e pjesshme ose t plot t ndrgjegjes
T vjella ose t prziera t rnda
Dobsi, mpirje, ose paraliza, veanrisht n njrn an t trupit
Papritur, dhimbje koke e rnd
ELISA FLATI
Page28

HEMORRAGJIK ''
N qoft se kto simptoma ndodhin, sht thelbsore pr t marr kujdes t menjhershm

mjeksor.
2.2-2 Hemorragjia subarachnoid(HSA)
Nj hemorragji ubarachnoid ndodh kur kemi rrjedhje te gjakut n membranat q rrethojn

trurin,
Shkaqet pr HSA prfshijn shprthim t aneurisms(nj ngritje tmurit arterial) dhe
keqformime t enve t gjakut. Faktort e rrezikut pr HSAjan m t vshtir pr t
prcaktuar se sa ato pr ICH por prfshijn moshn, gjinin, racn, prdorimi i cigareve dhe
alkoolit, dhe historin e familjes. Incidenca e HSA rritet gjat gjith moshs s mesme, dhe
arrin majat mes moshs 40 dhe 60 vje.HSA prek grat n 60% t t gjitha rasteve.
Afrikano-amerikant kan gati dy her rrezik sesa Caucasians. Pedorimi icigareve dhe
alkoolitj an treguar pr t rritur aneurizmit kputje. Njerzit me nj histori familjare t
aneurizm-i t predizpozuar HSAjan n rrezikm t lart pr shkak sel loje t caktuara t
aneurizmave shfaqen me ngut te disa familje.
Simptomat e HSAprfshijn:
Fillimin e papritur i dhimbjeve t forta t koks
T prziera ose t vjella
Qaf t fort
Intolerancs ndaj drits
Humbje totaleoset pjesshme e vetdijes.
Pas nj arje t aneurisms, forma t nj mpiksje gjaku mbi zonn e prekur. Nse zona e
mpiksur sht e shqetsuar, gjakrrjedhia ndodh,gjakrrjedha pr s dyti sht shkaku
ELISA FLATI
Page29

HEMORRAGJIK ''
kryesor i vdekjes n mesin e pacientve me SAH. sht e rndsishme q pacientt me

simptomat e SAH krkojn kujdes t menjhershm mjeksor.
2.3 Hipertensioni dhe AVC hemorragjike

Aksidentet cerebrale ndodhin zakonisht nga bllokimi I rrjedhes se gjakut ne nj pjes t trurit,por
15% e tyre ndodhin si pasoj e hemorragjis.Kto jan t njohura edhe si AVC hemorragjike.Dhe
nga t gjith shkaktart e AVC hemorragjike,presioni i lart i gjakut sht m ishpeshti,duke u
bazuar n shifra z rreth 80% e t gjith rasteve.
Presioni I lart I gjakut si factor risku pr AVC
Nuk ka rndsi se sa faktor risku pr AVC nj person mund te ket,vuajtja vetm nga presioni ilart
i gjakut mund t rris ne menyr domethnse riskun per vuajtje nga AVC.Ky risk sht m tepr i
theksuar me moshn,njerezit qe pin duhan,meshkujt,diabetiket dhe n njerzit qe pine alkool.
Presioni ilart i gjakut shkakton hemorragji intrakraniale duke car muret e enve t vogla t
gjakut n zonat e thella te trurit.Jan t njjtat arterie q preken nga goditjet lakunare,t cilat jan
shum t zakonshme n zonat e bardha.Gjithsesi,zona m e shpesht e prekur nga hemorragjia
intracraniale quhet ganglion baazal.Pjest e tjera t trurit t cilat preken nga hemorragjia n saj t
presionit t lart t gjakut prfshihen talamusi dhe cerebelumi.
N disa raste derdhja e gjakut e shkaktuar nga presioni i lart i gjakut sht aq i larte sa gjaku
derdhet brnda n ventrikujt e trurit duke shkaktuar hemorragji intraventrikulare,nj gjendje e cila
mund t rezultoj n krcnuese pr jetn hidrocefali.
2.3-1 Cilat jan simptomat?

Simptomat e hemorragjis intracerebrale t shkaktuara nga presioni i lart i gjakut varet nga
lokalizimi dhe madhsia e derdhjes s gjakut.
Simptomat mund t konsistojn n:
ELISA FLATI
Page30

HEMORRAGJIK ''
Dobsi t fytyrs ose te krahut ose kmbs t njrs an t trupit.

Mpirje t fytyrsose te krahut ose kmbs t njrs an t trupit.
Paaftsi pr t kuptuar gjuhn e folur ose paaftsi pr t folur.
Paaftsi ose vshirsi n t lexuar ose shkruar

Marrje mndsh dhe ecje t paekuilibruar me ose pa nauze ose t vjella.
Dhimbje koke t ashper ose shikim I dyfisht.
N raste t ralla,gjakrrjedhja e shkaktuar nga presioni i lart i gjakut sht aq profus sa t on n nj
rritje t shpejt t presionit intracranial, e cila bn q pacientt t mos reagojn,n paraliz ose
komatoz .
Por vetm nga simptomat nuk sht e mundur t dallohet nse AVC-ja sht rezultat i rrjedhs s
dobt t gjakut apo hemorragji profuse.Kjo sht nj arsye e rndsishme pse testet special
krkohen pr diagnozn e gjakrrjedhies.
2.3-2 Si diagnostikohet?
Kur nj person vjen n dhomn e emergjences me simptomat e goditjes,I nnshtrohen testeteve
fizike rutin per t pare prgjakrrjedhie n tru.Testi i pare q i nnshtrohet sht CT e koks,e
cilasht e shpejt dhe e besueshme pr ta prjashtuarsi mundesi kur gjakrrjedhia sht gjetur por
burimi jo,prdoren teste t tjera si angiograma cerebrale oseMRI e trurit me contrast.Kto teste
mund t ndihmojn n diagnostikimin e shkaktarve t tjera t hemorragjis
si:AVM,aneurisem,amyloidangiopati ose tumoret e trurit.
2.4 Cili sht trajtimi?

Trajtimi pr hemorragjin si pasoj e presionit t lart t gjakut fillon me sjellien e pacientit
nnjsin e terapis intensive pr stabilizimin dhe diagnostikimin.Kjo gj bhet nga personeli q
jan t specializuar n gjndjet kritike.Zakonisht, presioni i gjakut kontrollohet n mnyr q t
parandalohet hemorragjia e mtejshme.Disa ndrhyrje t tjera t mundshme jan vendosur n saj
ts hkalls s hemorragjis,nga ashprsia e simptomave t shfaqura nga pacienti,dhe nse ndrhyrjet
qkonsiderohen mund t pritet q t bj nj ndryshim n rezultatin e prgjithshm.N disa
ELISA FLATI
Page31

HEMORRAGJIK ''
raste,gjakrrjedhja duhet hequr menjher,sepse t con n dmtim t trurit.N raste t tjera,risku nga
kirurgjia duhet t kaloj deficitet duke drejtuar mjeket dhe familjart ti prmbahen trajtimeve t
mtejshme.
Dhe n disa raste, gjakderdhja ka shkaktuaraq shum dme ntru sa ndrhyrja kirurgjikale sht e
kot.Pr disa njerz, trajtimin e duhur mund t krkoj prdorimin e ventilimit mekanik,
implantimin e nj monitor ICP, ose vendosjen prkohshme ose t prhershme t nj tubi per t
ushqyerit.
2.4-1 Diagnoza e AVC hemoragjike

Procedurat m t zakonshme diagnostike pr prcaktimin e shkakut t goditje hemorragjike jan CT
scan , MRI , dhe Angiogram cerebrale . Kto procedura jan prdorur pr t prcaktuar llojin e pash
dhe zon t caktuar t trurit q sht prekur . Trajtimi i pash bazohet n rezultatet e ktyre
procedurave .
2.4-2 Trajtimi Konvencionale nga AVC hemoragjike
Trajtimi i AVC-s hemorragjike sht i bazuar n shkakun themelor t hemoragjis dhe shkalln e
dmtimit t trurit : Trajtimi prfshin medikamente dhe ndrhyrjen kirurgjikale . N pacientt me
hipertension nxitin ICH , trajtimi fillestar prfshin prdorimin e agjentve antihipertensive . Nse
hemorragja vjen nga prdorimi i antikoagulanve , t tilla si Coumadin ose heparin , kto
medikamente duhen ndrprer menjher . Protamine dhe vitamin K mund t jepen pr t
reduktuar gjakderdhjen n pacientt me gjakderdhje t shkaktuar nga antikoagulant.
N pacientt me ruptur t aneurysms , ndrhyrja kirurgjike sht metod e trajtimit dhe prfshin
vendosjen e nj klip n t gjith aneurysm ose embolization nse zona t dmtuara sht n qasje e
vshtir . Gjat embolizimit , nj kateteri teli - mbushur sht ndrprer prmes enve t gjakut deri
sa t arrij zonn e dmtuar ; telat jan t shkputur ather n mnyr q ata t formojn
mbshtjellje q trheqin qelizat e gjakut pr t nxitur formimin e mpikjes .
ELISA FLATI
Page32

HEMORRAGJIK ''
Pacientt me ICH mund t prfitojn nga nj evakuimin kirurgjikale t hematoma . Ndrhyrja

kirurgjikale sht kundr indikuar n pacientt q jan 75 vje ose m t vjetr , t cilt kan
smundje t rndsishm para- ekzistuese , ose q mbrrijn n spital n gjendje shum t keqe .
Kirurgjia
Ka pr qllim pr t hequr gjakun e derdhur brenda trurit , hiqni mpiksje gjaku q mund t ket
shkaktuar pushimin , mbylli aneurysm dhe lehtsimin e presionit t teprt n tru t shkaktuara nga
gjakderdhje .
Trajtimi klinik sht prdorimi i barnave pr trajtimin e presionit t lart t gjakut, konfiskimet apo
infeksionet . N rastet m t rnda q ju mund t ken nevoj transfuzionet e gjakut .
Me prmirsimin e pacientit n terapi ose terapi profesionale duhet t iniciohet pr t prmirsuar

cilsin e jets t pacientit dhe duke reduktuar plagosjet .
2.5 Pasojat e AVC-s hemorragjike
Disa pasojat e mundshme t pashmangshme hemorragjike sht paraliza , vshtirsi n t folur ,

glltitje , vshtirsi n brjen e aktivitetetve t prditshme t jetess . Goditje hemorragjike nuk
sht aq e zakonshme sa goditje ishemike , por m s shpeshti shkaktojn vdekjen e individit .
Parandalimi i AVC hemorragjike mund t bhet duke ndryshuar disa zakone t jetess , t tilla si
strvitje t rregullt fizike, nj diet e ult n yndyr dhe krip , dhe kujdes t duhur mjeksor pr
kontrollin normal t presionit t gjakut .
Mundet q niveli i kolesterolit t jet shum i ult?
Kolesteroli ka fituar nj reputacion t keq, se disa njerz mund t jen pa dashje duke vrar veten e
tyre duke e mbajtur qllimisht kolesterolin n serumin e tyre shum t ult. N konferencn vjetore
n Tiran nj raport sht dorzuarduke treguarse njerzit me nivel t kolesterolit nn 180 dyfishuan
rrezikun e tyre pr goditje hemorragjike n krahasim me ata me nivelet e kolesterolit 230. AVC-ja
hemorragjike ndodh kur nj en gjaku n tru ahet dhe sht i ndryshm nga infarkti m ngjashmri
trombotike t shkaktuara nga nj tromboze anormale t gjakut. Ky studim gjithashtu tregoi se
ELISA FLATI
Page33

HEMORRAGJIK ''
rrezikui AVC trombotike ishte dy her m shum n ato me nivelet e kolesterolit mbi 280 n
krahasim me aton 230. Raporti arriti n prfundimin se niveli optimal i kolesterolit
prparandalimin e prgjithshm t AVC ishte rreth 200.
Presionii gjakut nj faktor i ri i rrezikut n moshn e mesme.
Nj studim 30-vjear i binjakve meshkuj tregoi se presionii larti gjakut nmes t jets con burrat
n prshpejtim t plakjes s trurit dhe nj rritje pr goditje m von ,n jet. Meshkujt edhe me
presionin t ngritur leht t gjakut 25 vjet m par tregoi vllime t vogla t trurit dhe m shum
goditje n krahasim me vllezrit e tyre binjak q nuk kan rritje t tensionit t gjakut. Ky studim, i
publikuar n revistn Stroke(1999; 30), theksoi rndsin e trajtimit agresiv t presionit t ngritur t
gjakut edhe n qoft se ai nuk sht tmerrsisht i parregullt.
2.6 TRAJTIMI I PACIENTVE ME AVC HEMORRAGJIK.
Qllimi afatgjat i kujdesit sht pr t kufizuar dmtime t organeve . Qllimi kryesor sht pr t
ulur presionin e gjakut pr m pak se 140/90mmHg . N prehypertension , n qoft se pacienti nuk
ka m shum se nj faktor t rrezikut kardiak dhe nuk ka dmtime t organeve , gjykimi i
menaxhimit jo farmakologjik fillon zakonisht me rregullat follo-up(ndiq) pr 6 muaj . Menaxhimin
mjeksor konservator thekson dietn , strvitje , dhe ndryshimet n mnyrn e jetess . Q humbja e
peshs mund t rezultoj n nj rnie prej 10 mm Hg n t dy presionet gjakut systolic dhe diastolic
, pacientt jan t inkurajuar pr t arritur nj pesh brenda 15% t peshs s tyre ideale trupore .
Pacientt jan t vendosur n nj diet t ult - natriumi , kolesterolit ; reduktimin e futjes s
natriumi nga 2 gr dit mund t ult lexime systolic nga 2.2 mm Hg . Kshilloni pacientt t
ndrpres pirjen e duhanit dhe pr t reduktuar pirja e alkoolit n nj got ver apo birr n dit .
Rekomandoni nj regjim t strvitje aerobic q ndrton deri n 20 deri n 30 minuta tri her n jav
. Kur kto ndryshime nuk jan t efektshme , terapi t drogs , s bashku me kto rekomandime ,
bhet e nevojshme .Trajtimi pr nj pacient me hipertension sekondar prfshin korrigjimin e
shkakut themelor dhe kontrollin e efekteve hypertensive . Presioni i ngritur shum i gjakut ( Kriza
hypertensive ) mund t jet i fort pr medikamentet dhe mund t jet fatale . Emergjencat
hypertensive krkojn administrim parenteral t nj vasodilator ose nj frenues adrenergjik ose
ELISA FLATI
Page34

HEMORRAGJIK ''
administrimin oral e nje droge te zgjedhur (si :Nifedipin , Kaptopril , Clonidine ose Labetalol ) , pr
t reduktuar shpejtsi presionit t gjakut .
Prfundim
AVC hemorragjike sht nj urgjenc mjeksore . T dy llojet e hemoragjive t prfshira jan ICH
dhe SAH .
Faktor rreziku kryesor pr ICH sht hipertensionit pr shkak se hipertensioni kronik dobson ent
e gjakut . Faktor t tjer t rrezikut prfshijn droga dhe abuzimin me alkoolin, medikamentet si
antikoagulant , mosha , gjinia , dhe raca .
Shkaku themelor pr SAH sht aneurysm cerebrale .
Faktort e rrezikut pr SAH prfshijn histori familjare t aneurysm , mosha , gjinia , dhe raca .
Simptomat pr t dy llojet e goditjeve hemorragjike jan t ngjashme dhe t prfshijn fillimin e
papritur e dhimbje koke t forta , humbja e vetdijes , t prziera dhe t vjella , dhe paraliz e
pjesshme ose t plot .
Diagnoza e shkakut themelor i pas hemorragjike sht nga CT scan , MRI , dhe angiography .
Trajtimi pr goditje hemorragjike varet nga shkaku themelor .
-Pr ICH rezulton nga hipertensioni ,trajtimi fillestar sht t kontrollit t presionit t gjakut . Nse
anticoagulants jan shkaku i ICH , kto medikamente jan ndrprer menjher . Evakuimin
kirurgjikale e hematoma mund t jet e nevojshme .
-Pr SAH , trajtimi prfshin prer ose embolization e aneurysm . Medikamente Hydergine dhe
piracetam mund t jet e dobishme pr pacientt me goditje hemorragjike . FDA nuk i ka aprovuar
Hydergine pr trajtimin , por ajo duhet t jet n dispozicion prmes farmaci spitalore , dhe
pacientt apo zvendsit e tyre duhet t krkoj prdorimin e saj . Piracetam mund t jet e
dobishme n parandalimin e dmtim t prhershm neurologjike pas goditje n tru . Piracetam nuk
sht aktualisht n dispozicion n Shtetet e Bashkuara .
ELISA FLATI
Page35

HEMORRAGJIK ''
KAPITULLI III.
STUDIMI
3.1 QELLIMI
Kam zgjedhur ,kujdesin infermieror n t smurt me HTA me AVC hemorragjik ,pr arsye
se sht nj nga patologjite e cila sht rritur ndjeshm kto koht e fundit ne shqipri.
Nj arsye tjeter se pse e kam zgjedhur kete temsht se HTA sht nj smundje e
fshehur dhe q ka shum persona qe jan me HTA,por q nuk jan t diagnostikuar .
Nj arsye tjetr sht se koht e fundit sht vn re se kemi nj rritje te personave obez
te cilt bjn nj jet sedentare dhe prdorin n mnyr t pakontrolluar duhanin dhe
alkolin te cilat jan nj ndr shkaqet kryesore t shfaqjes s HTA .
Nj tjetr arsye sht se HTA shkakton edhe nj nga smundjet e sistemit neurologjik si
AVC hemorragjik
3.2 OBJEKTIVAT
I.
Duke ditur q HTA sht nj smundje e fshehur,objekti I studimeve te mia sht q HTA
tzbulohet n koh,n mnyr q t ket nj mjekim efikas.
II.
Nje objekiv tjetr sht q n pacientt e prekur te sigurohemi q ai nuk ka m dhimbje dhe
t mbajm njtension n shifrat 140/90mmHg.
III.
Esht e rndsishme q pacienti t jeti informuar rreth smundjes dhe mjekimit te saj.
IV.
Objektiv tjetr sht q pacientit ti japim mbshtetje emocionale q ta prballoj sa m

leht smundjen e tij.
ELISA FLATI
Page36

HEMORRAGJIK ''
M posht jepet n paraqitje grafike rastet e pgjithshme t vdekjeve si pasoj e hipertensionit.T

dhnat fillojn q nga viti 2003 dhe tendenca vjen duke u rritur numri i rast fataliteteve t
pacientve hipertensiv.
Grafiku-1 Raste t vdekjeve nga smundje me HTA
Vdekjet dhe smundjet e qarkullimit te gjakut zn vendin e par t vdekshmris s prgjithshme

me nj rritje 3% ,ne 2003 kundrejt vitit 1999 Rezulton se vdekjet jan pothuajse 1.2 me te larta
tek meshkujt se tek femrat.
3.3 Metodologjia
U studiuan 55 pacient , ( 30 M dhe 25 F) q ishin diagnostikuar me AVC hemorragjik n Kliniken
Universitare te Neurologjise. Mosha mesatare e tyre ishte 56 vjec. Intervistimi i tyre u krye n
pavionet e neurologjis dhe kardiologjisnga infermieri.
ELISA FLATI
Page37

HEMORRAGJIK ''
Pas intervistimit nga infermieret t gjith pacientt u rivlersuan edhe nga mjeku neurolog dhe
kardiolog, dhe m pas t dhnat u konfrontuan. U klasifikuan me hipertension arterial t gjith
pacientt q kishin ndryshime n EKG.
3.4 Rezultatet
Nga 55 pacient ( 30 M dhe 25 F ) t studiuar u pa se 24 ishin me AVC hemorragjik, nga t cilt
15 ishin meshkuj dhe 9 femra.
Po t njjtt pacient u rikonfirmuan pr AVC edhe nga ekipi I mjekve q brn rivlersimin.
Nga pacientt me AVC u pa se 13 prej tyre kishin deficit motor t rnd ( hemiplegji) dhe nuk ishin
t vetshrbyeshm, ndrsa 11 prej tyre kishin deficit m t leht,hemiparezose sindrom ataktik,
dhe arrin ti kryenin vet aktivitetet e jets s prditshme.
REZULTATET E PERMBLEDHURA
Grafiku-2 Raporti meshkuj-femra n popullaten e studiuar
ELISA FLATI
Page38

HEMORRAGJIK ''
N ktparaqitje skematike n prqindje vrehet predispozita e lart q pacientt me hipertension

arterial kan pr t bere AVC hemorragjik
Grafiku-3 Prevalenca e HTA me AVC
Raporti I pacienteve me HTA nga AVC

Me Deficit te rende
37%
63%
Me Deficit te lehte
Grafiku-4 Raporti I pacientve me HTA nga AVC

ELISA FLATI
Page39

HEMORRAGJIK ''
3.4-1 Rezultatet e prmbledhura
Prevalenca e hipertensionit arterial me aksidentit vaskular sht 56 % e dhn kjo qsht n

prputhje edhe me t dhnat e disa vndeve t tjera, si Estoni, Lituani, Egjipt.
64 % e pacientve me AVC ishin me deficit t rnd neurologjik dhe 37 % me deficit m t
lehte.63% e pacientve me AVC ishin femra, ndrsa 38% ishin meshkuj.
T dhnat e vleresuara nga infermieri ishin nprputhje me vlersimet e mjekut.
3.5 KONKLUZIONI
Prevalenca e HTA pas AVC sht 41 %, dhe kjo sht m e madhe tek meshkujt dhe tek personat
q kan deficit neurologjik madhor.
Infermieri q punon n komunietet pas trajnimit mund te monitoroj pacientt e diagnostikuar dhe
mund ta identifikoj hert HTA nga aksidenti: gj q sjell uljen e rritjes se prevalencs s HTA n
jetn e prditshme t pacientit.
ELISA FLATI
Page40

HEMORRAGJIK ''
KAPITULLI IV
KUJDESI INFERMIEROR PER TE SEMURET ME HIPERTENSION ARTERIAL
Fig 8 Kujdesi ifermieror

DIAGNOZA INFERMIERORE
1- Rreziku pr prodhim ult kardiak n lidhje me rritjen e pasngarkess, vasokonstrksionin,

ishemi miokardi, hypertrofiventrikulare.
Qllimi:Pasngarkesa nuk sht rritur, nuk kishte vazokonstriksion, dhe ishemi miokardi nuk
ndodhi.
Rezultatet e pritura:
Mbajtja e presionit t gjakut brenda nj spektri t pranueshm.

T tregojritm dhe frekuenc kardiake t qndrueshme .
T marr pjes n aktivitetet q ulin presionin e gjakut.
ELISA FLATI
Page41

HEMORRAGJIK ''
Ndrhyrjet infermierore:
Monitorimi dhe matja e presionin tgjakut n t dy duart, duke prdorur nj aparat

tensioni dhe teknikat e duhura pr sa i prket matjes s presionit t gjakut.
Dgjim t tingujve tfrymmarrjes dhe tonit t zemrs. Vzhgojm ngjyrn e

lkurs, lagshtin, temperaturn dhe kohn e mbushjes kapilare
Vm re pranin, cilsin e pulseve qendrore dhe periferike.
Ruajtja kufizimet n aktivitete t tilla si pjesa tjetr n krevat ose karrige.
Ndihmon n kryerjen e aktiviteteve t vet-kujdesit si t nevojshme.
Sigurimi i nj mjedisi t qet dhe t prshtatshm .
Monitorojm prgjigjen ndaj mjekimit duke kontrolluar presionin e gjakut. Japim

kufizim t lngjeve dhe diets me natrium ashtu si na krkohet.
Bashkpunim mjeksore n ofrimin e mjekimeve ashtu si krkohet.
2-Dhimbje akute: dhimbje koke lidhur me rritjen epresionit cerebral vaskular.
Rezultate te pritshme:
Pacientt zbulojn mungesn e dhimbjes s koks dhe duken t rehatshm.
ELISA FLATI
Page42

HEMORRAGJIK ''
Ndrhyrjetinfermierore:
T bj pushim n krevat,t qendroj i qet,t mbaj nj drit t vogl.
Kufizimi i pacientve n aktivitet.
Minimizimi i stimujve mjedisore.
T japim nj veprim te gzueshm sipas indikacioneve t tilla si pako akulli, pozicion

rehati, teknikat e relaksimit, imagjinatn kshillimit, shmangja e kostipacionit.
Bashkpunim mjeksore n ofrimine mjekimeve analgjezike dhe qetsues.
3-Perfuzioniindor i paefektshm:cerebrale, renale, zemrse lidhur meqarkullimt dmtuar.
Qllimi:Qarkullimi i trupit nuk sht i zhvlersuar.
Rezultatet e pritura:
Pacienttq tregojn nj prmirsim t perfuzionit si tregohet nga: presionin e gjakut

brenda kufijve t pranueshm, nuk kan ankesa pr dhimbje koke, marramendje, vlerat
laboratorike brenda kufijve normale.
Shenja te qndrueshme jetsore.

Diureza 30 ml/min.
ELISA FLATI
Page43

HEMORRAGJIK ''
Ndrhyrje tinfermierore:
T bj pushim n krevat, ngre kokn e pacientit me an t shtratit.
Vlerson presionin e gjakut n t dy kraht, duke fjetur, i ulur me monitorimin e presiont
arterial n qoft se ajo sht n dispozicion.
Masim t dhnat dhe shkarkimin.
Vzhgoni hipotension e papritur.
Prdorimi i aumbulancs brenda mundsive tuaja dhe pr t shmangur lodhjen pacientit.
Monitorojm elektrolitet, kreatininn sipas kshillave t mjekut.
Ruajtja e lngjevedhe medikamenteve sipas kshillave t mjekut.
4 -Deficiti Njohurish n lidhje me mungesn e informacionit n lidhje me procesin e smundjes
dhe vet-kujdesit .
Qllimi: Pacientt jan plotsuar n aspektin e informacionit n lidhje me hipertensionin.
Rezultatet e pritura :
Pacientt mund t shprehin njohurit dhe aftsit e tyre t menaxhimit t trajtimit t hershmm t
hipertensionit .
Raportojm prdorimin e mjekimeve sipas kshillave t mjekut .
ELISA FLATI
Page44

HEMORRAGJIK ''
Ndrhyrjet infermierore:
Prshkruani natyrn e smundjes dhe qllimin e procedurs dhe trajtimin e hipertensionit .

Shpjegoni rndsin e nj mjedisi t qet dhe t teraupetik , dhe menaxhimin e stresorve .
Diskutoni rndsin e mbajtjes s nj pesh t qndrueshme .
Diskutoni nevojn pr diet t ult n kalori , nivele t ult n natrium.
Diskutoni rndsin e shmangies lodhje n aktivitetin .
Shpjegoni nevojn pr t shmangur kapsllkun n lvizjen e zorrve .
Shpjegoni si t mbaj futje e duhur t lngjeve , shuma e lejuar , kufizime t tilla si kafe, aj
dhe alkoolit .
Diskutoni simptomat e rikthim apo progresion t komplikimeve t raportuara te mjeku :
dhimbje koke , marramendje , i dobt , vjellje dhe t vjella .
Flisni pr mjekimin :emrin , dozimit , koh e administrats , pr qllime dhe efekte ansore
ose efektet toksike .
Shpjegoni nevojn pr t shmangur prdorimin e ilaceve , pa shqyrtimin e nj mjeku .
DIAGNOZA INFERMIERORE: Ndryshime n perfuzionin e indeve ( renale, cerebrale,

kardio-pulmonare dhe periferike), lidhur me paksimin e rrjedhs s gjakut.
QELLIMI I KUJDESIT INFERMIEROR: T siguroj mbajtjen e nj tensioni n shifrat

normale 140 / 90 mmHg.
ELISA FLATI
Page45

HEMORRAGJIK ''
Fig 9 Kujdesi infermieror ne pacientet me HTA
Ndrhyrja infermierore:
T prpiqemi q pacienti t kuptoj situatn q ndodhet.
T arrijm q pacienti t kryej aktivitete fizike, t ket rnie n pesh,
T respektoje dieten me sa me pak yndyrna dhe sa me shume fruta.
T udhezohet i semuri te perdore rregullisht ilacet per uljen e presionit arterial.
T rekomandohet q t ndaloj alkolin, duhanin, dhe kafen.
T jemi t durueshm ndaj krkesave t pacientit.
T arrijm q i smuri dhe familjart t kuptojn situatn n t ciln ndodhen.
ELISA FLATI
Page46

HEMORRAGJIK ''
Qllimi I ndrhyrjes infermierore:
T paksohen ankesat e pacientit
T zbatohet dieta e rregullt.
T zbatohet terapia ne menyre sistematike.
Ulja e tensionit.
T nxisim familjart q s bashku me pun t arrijm m t mirn per t smurin.
Rezultatet e pritshme:
Pacienti eshte i informuar pr ecurin e smundjes
Esht arritur paksimi i ankesave.
Pacienti fillon te zbatoje dieten me prpikmri ( kufizimin e krips,shmangien e pirjes se
duhanit,kafeins,si dhe pijeve alkolike)
Prmirsimi i aftsise s pacientit pr t kuptuar situatn q ka.
Esht aplikuar terapia sipas urdhrave t mjekut.
Gjendja e pacientit sht pmirsuar dhe familjart jan msuar q tja matin vet presionin
arterial.
ELISA FLATI
Page47

HEMORRAGJIK ''
Literatura:
http://nanda-nursinginterventions.blogspot.com.
http://emedicine.medscape.com/article/1952052-overvie
http://.onhealth.com/high_blood_pressure/page5.htm
http://.lef.org/protocols/prtcls-txt/t-prtcl-101.htm
http://www.healthline.com/health/cerebrovascular-accident#Overview
http://en.wikipedia.org/wiki/Stroke
Jam mbeshtetur dhe te Farmakologjia Klinike e Prof.Assoc.Dr.Pirro Prifti
ELISA FLATI
Page48

Kujdesi Infermieror I Pacienteve Me Hipertension Arterial Me Avc Hemorragjik

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Kujdesi Infermieror I Pacienteve Me Hipertension Arterial Me Avc Hemorragjik

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

''KUJDESI INFERMIEROR I PACIENTEVE ME HIPERTENSION ARTERIAL ME AVC

UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISIU DURRES