Você está na página 1de 6

AnisaJackson

LenguaIII
Composicin
Axolotl
Elrealismomgicoesunadelastendenciasmsimportantesdelanarrativa
contemporneaysobretodoconladistribucinextendidaentrelosescritores
latinoamericanos.Laexpresinrealismomgicoesunacontradiccin,unaquesugiere
unaoposicinbinariaentreelcdigorepresentativodelrealismoydelafantasa.Enel
lenguajedelanarracinenuntextomgicorealista,existeunabatallaentrelosdos
sistemasdeoposicin,cadaunotrabajandohacialacreacindeotrotipodemundo
ficticio.Comolasnormasdelosdosmundossonincompatibles,nosepuedellegarala
plenitudalaexistencia,ycadaunoquedasuspendido,bloqueadoenundialectocontinuo
conelotro,unasituacinquecreadisyuncindentrodecadaunodelossistemas
expansivosyquedanconhuecosysilencios.
Elconceptodelrealismomgicoesimperativoparalateoraliteraria.Eltrmino
fueacuadoporFranzRohen1925enrelacinconelartepostexpresionista,sin
embargo,haasociadoconmayorfrecuenciaentrminosdelaprcticaliterariadela
culturadeAmricaLatineyelCaribeenlosaos1940a1970.Esteconceptosealine
conalgoontolgicamentenecesario,lavisindelarealidadcotidianadelapoblacin
latinoamericana.Elrealismomgicousadocomounaprcticaliterariapareceestar
vinculadoconunapercepcindelavidaenlosmrgenes,unconceptodelaresistenciaal
centroimperialmasivaysussistemastotalizantes.Hayunaestrecharelacinentreel

realismomgicoylacolonizacin.Unaanalogaentrelosdosmundos,eleuropeoyel
latinoamericano,ylosmundosficticiosyrealistasdelrealismomgicoesdiscernible.
Sinembargo,esemismofenmenotambinconllevasusproblemasconcomitantes.El
estadodelrealismomgico,sugranpopularidadyelusocrticodelaexpresinson
objetodedebateporquemientrassereconoceporsusestilosdescolonizadoras
significativasdevocalizarnuevasperspectivasytradiciones,estdenigradaporlos
demscomounsmbolodelprimitivismoqueregalacoloniasysustradicionesescritas
comotrivialesyfantasaspsicolgicosexticos.Enesteensayo,voyainvestigarestos
temasenlapolticacultural,yaquesehanplanteadoenrelacinconelrealismomgico.
Pormuchotiempo,Argentinahaidentificadoelconflictopsicolgicodeuna
sociedadpluralista,lacrisisdelaidentidadcultural.Lacivilizacindelaconciencia
argentinaestentrelazadaconlaculturaylasracesdeEuropaenelpatrimonioindgena.
Escritorargentino,JulioCortzar,tambinplantesupuntodevistadelacrisisdela
identidad,peronoslolaidentidadargentina,sinolaidentidaddelaAmricaespaolaen
relacindelpapeldelindianismo.Eseinformeetnogrficofuncionacomountexto
colaborativo,construidoporlasdosculturasenundilogo.Enelcuento,Axolotl,un
hombrequeviveenPars,unambientequesimbolizaelcosmopolitismoyunacultura
pluralista,seobsesionaconelpequeoanfibio,elaxolotl.Amenudovisitalosanimales
delJardindesPlantes,perounda,poruncapricho,decideexplorarelacuarioyallse
encuentraconlosaxolotl.Elhombreempiezavisitaralassalamandrascadadayla
razndesuobsesinpareceindescriptibleeirracional.Undadurante,unodesus
visitas,experimentaunmetempsicosisysuconcienciaquedaatrapadaenelcuerpodela

salamandra.Estetransmigracinlepermitesentir,condenadoamovermelcidamente
entrecriaturasinsensibles.Latransformacinestpresagiadodesdelasprimeraslneas
delcuentocorto:
Hubountiempoenqueyopensabamuchoenlosaxolotl.Ibaaverlosalacuario
delJardindesPlantesymequedabahorasmirndolos,observandosu
inmovilidad,susoscurosmovimientos.Ahorasoyunaxolotl.
Despusdeestadeclaracinelnarradorvuelveahablarenprimerapersona,desdeel
puntodevistadelserhumanoysoloserefierealospequeosanfibiosentercerapersona.
Estejuegodepronombresesfundamentalenlacomprensindelasalegorasdeltexto.
R.LaneKauffman,unacadmicodeRiceUniveristydescribelacontradiccinde
Axolotldelasiguientemanera.Porunlado,elcuentodeCortzar,describelamala
concienciadelhombreeuropeohacialospuebloscolonizadosdeAmricaMientrastanto
poneenjuegoalgunascategorascentralesdepensamientosoccidentalesyabrelas
posibilidadesdeunmundomgicorealista.
Desdeelprincipioelautorreconoceunvinculoentreelyelaxolotlperono
explicaesevinculo.HayquetenerencuentaqueJulioCortzaresunhombreeuropeo
argentinoviviendoenPariscuandoescribielcuento.Esposiblequeelvinculoentreel
ylassalamandrasqueldescribecomoindgena,vengadesudescubrimientodeuna
concienciapolticaquelarelacionaconunasolidaridadconlagenteoprimidaen
Latinoamrica.

Mesentainnoblefrenteaellos;habaunapurezatanespantosaenesosojos
transparentes[]Detrsdeesascarasaztecas,inexpresivasysinembargode
unacrueldadimplacable,quimagenesperabasuhora?
Conestaslneassepuedeverqueelaxolotlfuncionacomounaejemplificacinaztecade
unsufrimientoactual.Coneso,elnarradorrecuerdaelgenocidiofsicoyculturalque
llevacabobajolabrutalidaddelacolonizacineuropea.Cortzar,quetiene
antecedentestantoindgenasyeuropeos,tieneunareaccinmixtaentrela
responsabilidadylaculpabilidadconsuidentidadmulticultural.Conestacitatambinse
puedeidentificarlasimultaneidaddelosdosdiferentespuntosdevistadeCortzar.Por
unlado,losaxolotlcontienen,unapurezatanespantosa,yporelotrolado,las
salamandrashansufrido,unacrueldadimplacable.Aunquelascriaturaslohacensentir
alavezculpableeabsorto,lesotorgaunpasadoidlico,untiempodelibertadenqueel
mundohabasidodelosaxolotl.Haydospuntosdevistaadicionalesaquyes
importantetenerencuentaqueestasopinionessonmayoritariamenteoccidentales.Una
deellasesladelbuensalvajeyelotroeslaidealizacindeunpasadoindgena.Atravs
deloselementosmgicosdelcuento,latransmigracindelhombreenaxolotlmitigael
remordimientoeuropeosentidovicariamenteporelprotagonista.
Amedidaqueelnarradorseajustaelarquetipodeleuropeoconlaconciencia
culpable,losaxolotltambintienenalgunosrasgosestereotpicosasociadosconla
indgenalatinoamericana.Encimadetodo,elestoicismoindio.Noslosonas
salamandrasfijadaspermanentementeenlaetapalarval,sinoquetambintienenun
inexpresividadforzadadesusrostrosdepiedra,loquereflejaelletargo.Ademsel

autorobservaquelosanimalesactancomoesclavos,yaqueseapianestrechamente
juntosenelsuelodelamasadeltanque.Porltimo,hayunalejana,unelemento
extico,enelanimalqueestveladocomounmisterio.
Peromientrasmiraprofundamentealosaxolotlelnarradorseveasmismo.Se
veelesfuerzo,intilmentequeraprobarmequemipropiasensibilidadproyectabaenlos
axolotlunaconcienciainexistente.
Sintransicinsinsorpresa,vimicaracontraelvidrio,envezdelaxolotlvimi
caracontraelvidrio,lavifueradelacuario,lavidelotroladodelvidrio.
Entonesmicaraseapartyyocomprend.
Aquesdondeexistenlosdosnarradores.Unapartedeleselhombrequeviveuna
culturaeuropeasimplementeobservandoalosanimales,peroelaxolotlenelacuario,que
todavaestaensufaselarvaria,esperando,estreconocidacomounaparteimportantede
suidentidadtambin.
Culturalmenteypsicolgicamente,ellatinoamericanoesdospersonas,el
europeoylaindgena,elobservadorylaobservada,elnarradoryelaxolotl.La
personalidadlatinoamericanaescomocualquierotra,trabajandoparaconstruiruna
identidadyculturaqueconstituyeunasntesisviableparaelautodescubrimiento.Las
doscarasextremasdeAmricaLatinaseencuentranenelacuarioenAxolotl,eleuropeo
yelindio.Cuandoelnarradoryelaxolotlencuentraenladosopuestosdeelvidrio,la
culturaestenlabrincadeunirse.Sinembargo,laidentidadacabadeserreflexionescon
imgenesretiradasenunaabundanciadedirecciones.Cortzarinsistelaactualidadde

ambasculturas.Elvidriotantodistorsionayredistorsionalaidentidadyaunquenohay
unabasedefinitiva,anfuncionaparaayudaracrearunaidentidadmulticultural.

Você também pode gostar