http://ngonngu.net/index.php?

c=13
Cu 2: Ngn ng v li ni
Tr li:
Ngn ng l h thng cc m thanh, t ng v cc quy tc kt hp chng,
lm phng tin giao tip chung cho mt cng ng. Cn li ni l mt chui cc
tn hiu ngn ng c to theo nhng quy tc nht nh biu t nhng
ni dung c th.
S phn bit ngn ng v li ni l cn thit nhng khng phi ngay t u
c mi ngi ng tnh nhn thc c. Trong khi em li cho khoa hc ngn ng
ci v tr ng ca n trong ton b vic nghin cu hot ng ngn ng, nhng
nh nghin cu cng ng thi xc nh v tr cho c khoa ngn ng hc. Tt
c cc yu t khc ca hot ng ngn ng, vn l ni dung ca li ni, u t
n n quy phc nghnh khoa hc ny, chnh nh s quy phc ny m tt c cc
b phn ca ngn ng hc c c v tr t nhin ca n. Hin nay c rt nhiu
phn nhnh ca ngn ng lin quan n vn ny: Hin tng no thuc v
ngn ng? Hin tng no thuc v li ni ? Chng ta vn cn nh khi phn bit
ngn ng v li ni, Saussure a ra mt s tiu chun l phn bit yu t
bt bin v tu t kh bin, phn bit mt x hi v mt c nhn, phn bit
mt vt cht v mt tm l. Nhng tiu chun trn cng khng c nht qun
cho lm, v th mi dn n nhiu tranh ci.
Cu 3: Bn cht x hi ca ngn ng
t lu, bn thn ngn ng rt quen thuc i vi mi ngi. Vi cch hiu
n gin nht, ngn ng c xem l ting ni ca con ngi. Tuy nhin nu nh
ngha mt cch khoa hc th ngn ng l h thng cc m thanh, t ng, v cc
quy tc kt hp chng, lm phng tin giao tip chung cho ton cng ng.
Nhung cng cn phI khng nh ngn ng l th ca cI v cng qu gi ca
con ngi, n c hnh thnh v pht trin qua thi gian lin tc t th h ny
sang th h khc, ngn ng l mt trong nhng tin to iu kin cho x hi
pht trin, ng thi trong x hi lun c s tc ng tr li ngn ng, kch thch
ngn ng pht trin. Chnh v vy ngn ng th hin rt r bn cht x hi ca
mnh .
Trc ht ngn ng mang tnh x hi, l mt hin t ng x hi . Khng
nhng th n l mt hin tng x hi c bit, khc vi cc hin t ng x
hi khc. So vi cc hin tng x hi khc , s khc bit ca ngn ng th hin
ch: ngn ng khng thuc kin trc thng tng. THMLN phn bit CSHT v
KTTT; CSHT c hiu l nn tng KTXH bao gm ton b quan h sn xut ca XH
ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut ; cn KTTT l ton b nhng
quan im TH, tn gio, php lut, ngh thut v nhng t chc tng ng ca
chng. KhiCSHT thay i th KTTT cng thay i theo. CSHT c mt I, CSHT
mi li hnh thnh, KTTT cng theo m b hy I thay vo l mt KTTT mi.
Ngn ng th khc, n khng ph thuc vo CSHT, v khng bi CSHT quyt
nh, khi CSHT mt I ngn ng khng mt , ngn ng bin i v pht trin
lin tc. Trong XH c giai cp, KTTT mang tnh giai cp, n phc v cho mt giai
cp nht nh; ngn ng khng phI nh vy, n khng mang tnh giai cp, khng

phc v ring cho mt giai cp no. Trong XH ny sinh mu thun gia cc giai
cp vi nhau, vn dng chung mt ngn ng. Vic s dng ngn ng gia cc giai
cp th c s khc nhau, giai cp thng tr trong XH th thng dng nhng t ng
sang trng cn tng lp b tr th hay dng ngn ng bnh dn.
Ngn ng th hin thc x hi, do n c th lm ph ng tin
giao tip gia mi ngi. Con ngi c nhiu hnh thc giao tip nhng hnh
thc quan trng nht c con ngui s dng l ngn ng bi v n c tnh vt
tri hn hn, n c th biu th mi th m con ngi cn truyn at vi nhau k
c nhng g su xa thm kn nht, phc tp v a dng nht ca con ngi.
Thng qua giao tip m con ngi hnh thnh thc- hay ni cch khc khng c
ngn ng, thc ca con ngi khng c hnh thnh
Bn cnh ngn ng cn c kh nng hnh thnh vn ha v l mt
b phn quan trng cu thnh vn ha. Ngn ng chnh l phng tin l cu
ni m rng giao lu trao i, m rng tm hiu bit v vn ha gia cc cng
ng ni chung . Theo nh nghin cu Nguyn Lai th s hnh thnh ngn ng
chnh l tin nhiu mt ca s hnh thnh vn ha. Hot ng ngn ng v
hot ng vn ha l mt loi hot ng tinh thn , c hai u da vo qu trnh
c l v gn vi yu t tm l x hi. VD: m ma, cho hi, m ci v cc nghi
l khc u mang tnh c l trong vn ha. Bn cnh ngn ng c coi l b
phn giI m cho cc loi hnh ngh thut gn vi phm tr vn ha. VD: TP
TK ca ND l mt vn ha ca ngi Vit . bc tranh vn ha ca mi cng ng
DTY c phn cch khc nhau nh ngn ng .VD: t she trong TA l c yTV ca
chng ta th v vn: c y, b y, ch y; Madame trong TP ch qu b- nhng
ngi sang trng; trong TV l b m- ch s l bch kch cm
Bn cht ngn ng cn c th hin thng qua s pht trin ca
ngn ng . S hnh thnh ngn ng gn lin vi mI trng v iu kin ca
con ngi ng vt bin thnh con ngi XH trong qu trnh bin i t con ngi
V n con ngi XH, bn cnh yu t L, yu t ngn ng ng vai tr rt quan
trng. Xt v mt sinh hc ngn ng nh l kt qu ca mt qu trnh pht trin
thn kinh, sinh l gn lion vi t duy tru tng. Xt v mt ngha m ni y c
th xem l im ta con ngi ng vt tr thnh con ngi vn minh nh ngy
nay. V th nu chng ta ni rng con ngi to ra ngn ng th cng c th ni
trong khi con ngi to ra ngn ng th ngn ng gin tip to ra con ngi - l
con ngi XH- con ngi c nhu cu giao tip vi ng loi bng ngn ng. S tn ti
v pht trin ca ngn ng gn lin vi s tn ti v pht trin ca XH. Trong qa
trnh tn ti v pht trin ngn ng ghi nhn tng tr, tch ly v truyn tI
nhng thnh tu vn minh mt cch lin tc t th h ny sang th h khc qua
c khng gian v thi gian thc y XH pht trin VD: Cc TPVH c sng to
trn cht liu ngon ng chnh l thnh qu ca con ngi trong vic pht trin
ngn ng v th hin s pht trin XH thng qua ngn ng.
BCXH ca NN cn th hin ch ngn ng khng phi l mt hin t ng sinh vt n khng mang tnh di truyn, khng tun theo quy lut
pht trin ca t nhin, n tn ti khng th tch ri XH. Khi sinh ra tch
khi XH a tr vn c th bit n bit ni bit i ng chy nhy nhng chc
chn n khng th bit ni. Trong cc sch ngn ng ngi ta a ra mt cu

truyn v hai b gI n dc ch si nuI dng, vn sng bnh thng nhng tuyt

nhin khng bit ni . iu c th khng nh rng ngn ng khng th tn
ti ngoi XH v n khng phI l hin tng sinh vt. Mi ngi ch c th c c
ngn ng trong qu trnh hc hi tip thu vi nhng ngi xung quanh. XH v con
ngi lun sng trong mt quy lut mang tnh t nhin : hnh thnh, trng thnh,
pht trin, suy tn v dit vong , nhng ngon ng th khc, n lun mang tnh k
tha, khng c s hy dit hon ton. Ni nhu vy khng c ngha l tt c cc
ngn ng u tn ti mI mI, bi trong thc t khng phI khng c nhng ngn
ng tr thnh t ng nh ting Phn hay ting Latinh v ngn ng ca mt s
tc ngi thiu s hin nay. Ni mt cch khc ngn ng l sn phm mang tnh
XH khng tun theo quy lut t nhin.
Bn cht XH ca NN cn c th hin ch : ngn ng ca cng
ng no bao gi cng nh hnh theo nguyn tc c l ca cng ng
- ni cch khc n c s quy c ca tng XH, v do tnh quy c khc nhau gia
cc cng ng nn cng m,t m m hai cng ng c th hiu theo 2 ngha
khc nhau VD: t sien trong TPc ngha l ch, nhng sing trong TV l sing
nng; hoc Mere trong TP khc m trong TV
Ngn tc c l chng nhng biu hin bnh din t m cn biu hin cc
bnh din khc nh bnh din c php. VD: Cu Ti i ch(TV) khng c gii
t;nhng cu I go to market(TA) ng sau T t go l gii t to; hoc Je vais
au marcher(TP)- gii tau ch im n. y l do tnh quy c ca ngn ng
. Cu trc ni ti ca mi ngn ng bao gi cng mang du n ring ca tng cng
ng. Du n ring khng c g khc hn l tnh c l c quy nh theop
thi quen ca tp th trong cng ng y. Gi tr c l ny chnh l mt trong
nhng biu hin r c tnh XH ca ngn ng xt t mt cu to.
Bn cht XH ca ngn ng xt t mi quan h gia c nhn vi XH. C
nhn l mi thnh vin ca XH, qu trnh m c nhn tip nhn kin
thc ca cc th h trc li l qu trnh m vn ngn ng chung ca XH
bin thnh vn ring ca c nhn. Do phn ngn ng ca XH c c nhn
ha va mang tnh cht XH va mang tnh c nhn. Mt s nh ngn ng cho
rng : nu c mt bc t ngn ng chung ca XH bin thnhngn ng ca c
nhn tc l va c nhn va XHtrong mi c nhn th y chnh l tin cho
c nhn sng to ra cI mi trong ngon ng , n gn vi qu trnh pht hin
nhng nhn thc mi trong i sng. Chnh tin ny dn n mt kt lun
ht sc quan trng l : ngn ng ca XH mang tnh XH ni chung nhung trong
qu trnh sng to n li bt ngun t c nhnVD : cc TPVC chnh l mt s sng
to ca c nhn em n cho ngn ng trong qu trnh s dng ngn ng ca
con ngi. y l cch hiu mi quan h bin chng gia c nhm v XH. BCXH
y khng tch ri hot ng nng ng ca c nhn ng nh F. de Saussure
nhn nh : Hot ng ngon ng c mt c nhn v XH khng th c mt ny
m thiu mt kia
T vic phn tch trn chng ta c th i n mt KL chung l : BCca
ngn ng chnh l ngn ng l mt hin tng XH- mt hin tng XH c bit, n
khng phI l mt hin tng t nhin cng khng phI l mt hin tng c nhn, n

tn ti khng ch cho ring tI, ring anh, m cho chng ta cho mi ngi, cho XH
nhm p ng nhu cu giao tip, nhu cu thng tin ca XH
Cu 5. : Chc nng ca ngn ng. Mi quan h gia choc nng giao tip
v chc nng t duy
Tr li:
Giao tip l s truyn t thng tin t ngi ny n ngi khc trong mt bi
cnh nht nh mang mt ni dung nht nh vi mt mc ch nht nh v
bng phng tin chung; cn t duy l kh nng nhn thc v phn nh th gii
khch quan xung quanh con ngi di dng khi nim, phn on v kt lun. Vi
cch hiu nh vy t duy ng nht vi t tng, l kt qu ca qu trnh suy ngh,
qu trnh t duy. Chc nng giao tip v chc nng t duy trong ngn ng c th
hin nh th no ? N c mi quan h vi nhau nh th no ?
Chc nng giao tip: Trong cuc sng hng ngy giao tip tr thnh mt
nhu cu thit yu ca con ngi, c th ni khng c giao tip khng c tn ti x
hi. c bit trong thi i ngy nay- thi i bng n thng tin, thi i thng
tin vng th giao tip cng tr nn quan trng.
Cc hnh thc giao tip gt sc a dng: c th l iu b, l cc loi du
hiu, k hiu, tn hiu ( nh h thng k hiu ton hc, ha hc,sinh hc, h
thng tn hiu thng tin lin lc, h thng tn hiu n giao thng ), l bn nhc
vi nhiu cung bc m thanh, cc tc phm iu khc hi ha c th hin qua
nhng hnh khi mu sc
Trong s cc hnh thc ht sc a dng m con ngi s dng th hnh thc
giao tip bng ngn ng l ph bin nht v quan trng nht , ni nh Lnin ngn
ng l phng tin giao tip quan trng nht ca con ngi. So vi cc phng
tin giao tip khc, ngn ng vt tri hn hn, ngn ng c th biu th mi th
m con ngi cn truyn t, k c nhng g c coi l tinh t nht, su kn
nht a dng v phc tp nht trong mi ngc ngch ca th gii tm hn tnh
cm.
VD: c on trch Kiu lu Ngng Bch trong tk ca ND, nh ngn
ng m tm trng c n, s hi ca Kiu mi c bc l mt cch r nt nht v
nh ngn ng m ngi c mi thu hiu c tm trng ca TK
Nh c ngn ng m con ngi c th trao i tnh cm tr tu tri thcvi
nhau. Nh ngn ng m con ngi mi hiu bit ln nhau, moi truyn t c
nhng kinh nghim sn xut v u tranh v nhng thnh tu khoa hc t ni
ny n ni khc, t th h ny sang th h khc.
VD: Nhng cu ca dao tc ng v kinh nghim lao ng sn xut ca
ng cha ta t thi xa xa truyn li n by gi vn con nguyn gi tr:
-

Ngi p v la, la tt v phn.

Chun chun bay thp th ma, bay cao th nng bay va th rm

C th n by gi nhiu ngnh khoa hc ang chim linh nhiu mt ca
i sng x hi ( VD nh ton hc, ha hc vt l hc)nhng d c ph bin n
au cng khn gth thay th c ngn ng, khng th vt c ngn ng. Mun

gii m c cc k hiu trong ha, ton l u phi cn n ngn ng hc.

Trong i sng lng thng tin truyn ti n vi con ngi ln gp bi ln so vi cc
ngnh khoa hc khc. Cc k hiu, du hiu khc nh h thng tn hiu giaop
thng, h thng cnh no ng thy,so vi ngn ng cng hn ch rt nhiu.
Tuy c u th hn so vi cc k hiu khc nhng hi ha, m nhc cng vn b
nhng hn ch v phin din so vi ngn ng . Mt iu hin nhin l chng
khng c kh nng truyn t cc khI nim, t tng mt cch chnh xc r rng
nh ngn ng . S tip nhn thng tin ca cc loi hnh ngh thut ph thuc rt
nhiu vo trnh them m, nng lc ngh thut ca mi ngi, d trong thi i
ngy natnh thng thc NT ca con ngi c nng ln rt nhiu nhng khng
th dng cc loi hnh NT khc thay th cho NN. Nh vy so vi ngn ng cc loi
phng tin giao tip khc ch ng vai tr lm phng tin b sung cho NN m
thi.
Trong hot ng giao tip NN c dng vi nhiu mc ch khc nhau, cn c
vo mc ch biu t ca NN ta c th thy chc nng giao tip ca NN c
biu hin mt s chc nng nh sau:
+ Chc nng hn huyn : Vi chc nng ny ngn ng c dng thit lp
hoc duy tr s tip xc hn l trau di thng tin t tng
+ Chc nng cu khin.
+ Chc nng thng tin : Ngn ng c dng nois v cI m ngi ni tin tng
thng tin v cc s kin rng : s kin c th c hoc c th khng.
thc hn chc nng ny ngi ta thng dng cu tng thut
+ Chc nng hi:NN dng ly thng tin t ngi khc, CN ny nm trong nhng
cu hi i hi phi tr li
+ Chc nng biu cm : chc nng ny ngn ng dng biu l cm xc, v thi
ca ngi ni, dng cu cm thn
+ Chc nng gi cm : NN to ra nhng cm xc nht nh ngi gnhe, c
th l s giI tr yu thng, hn gin chc tc
+ Chc nng ngn hnh: T ngn hnh l ng t m mc ch hnh ng t
ra trong t c th hin ngay trong t CD: Ti quyt nh I HN( T
quyt nh y l hnh ng c th thc hin c).
Nhng iu va trnh by trn cng c ngha khng mh vai tr s
mt ca hnh thc giao tip bng ngn ng v s ph bin mang tnh ton cu
ca n trong XH hin nay. C th khng nh mi hot ng giao tip ca ngn
ng u thc hin c nh cng c l ngn ng. Chnh ngn ng l ng lc
thc y XH pht trin.
Chc nng t duy: Bn cnh chc nng giao tip, ngn ng cn c chc nng t
duy- chc nng phn nh. S phn nh hay t duy ch c thc hin c nh ngn
ng . Ni c th hn kt quca s phn nh l con ngi cn thng bo vi ngi xung quanh . vi cng ng ngi bng mt phng thc l NN. Do chc
nng ca PT TD ca con ngi c th hin nh sau:

+ N.ng l hin thc trc tip ca t tng . Mc cho rng ngn ng l hin
thc trc tip ca t tng, ng vy mi t tng, mi nh ca con ngi ch c
thc hin mt cch r rng bng ngn ng. Khng c mt t hoc mt cu no
m khng ch mt khi nim hoc khng c mt khI nim hay mt t tng , ngc
li khng c mt t tng no li khng c biu hin bng ngn ng. Chnh ngn
ng l s biu hin thc t ca t tng VD: T tng ca con ngi mun c mi ngi bit n khng cn cch no khc l dungf ngn ng. T tng yu nc nhn
ngha ca Nguyn Tri th hin trong BNC l t tng ln c th hin di dng
ngn ng - n tr thnh bn tuyn ngn c lp ca DT ta.
+ Ngn ng tham gia trc tip vo qu trnh hnh thnh pht trin t
duy con ngi . ng vy, tin hnh cc hot ng t duy tr tu con ngi
phI c mt vn tri thc v s biu hin nht nh, vn tri thc c c l nh
s hot ng thc tin tm hiu v khm ph th gii khch quan xung quanh
mnh, n c tng tr bo ton ch yu nh vo ngn ng . chnh nh ngn
ng m ngi ta c th truyn t nhng tri thc, nhng kinh nghim , hiu bit
t ngi ny sang ngi khc, t quc gia ny sang quc gia khc VD: Nh ngn ng
, m chng ta c th hiu c XH TQ thi ng thng qua vic c v tm hiu
th ng .R rng ngn ng tham gia rt tch cc v c hiu qu vo qu
trnh hnh thnh v pht trin t duy ca con ngi.
Mi quan h gia chc nng giao tip v chc nng t duy:
Hai chc nng giao tip v chc nng t duy l hai chc nng quan trng v ph
bin nht ca ngon ng ; cng l hai chc nng m ngn ng m nhim
trong suet lch s XH loi ngi t khi ra i cho n nay . C th khng nh
rng : CNGT l chc nng th nht, CNTD l chc nng th hai. Hai chc nng ny
c mi quan hm vi nhau. Bn thn chc nng t duy ra i l do s cn thit ca
chc nng giao tip, l cc kt qu ca s phn nh phI mang hnh thc
ngn ng v n cn phI c thng bo, truyn t cho nhng thnh vin khc
trong tp th y. S thng bo truyn t l biu hin ca CNGT. Do nu
khng c s cn thit phi giao tip th ni chung khng cn thit phi c ngn
ng con ngi phn nh TG. Do CNGT ca con ngi gn lin vi chc nng
th hin ca t duy.
Tuy nhin khn gth ng nht hai chc nng ny. Trong thc t chc nng t
duy cng c th c lp vi chc nng giao tip. l trng hp ngi ta c th ni
mt mnh, c mt mnh m khng cn trao i vi ai hoc ngi ta c th suy
ngh mt mnh mt cch thm lng m khng ni ra li . l hin tng li ni
bn trong. Li ni bn trong l hin tng chng minh CNTD c th ng c lp
vi CNGT.
Tm lai khi tm hiu v CNGT v CNTD ca ngn ng chng ta c th I
n mt KL l : Gia giao tip v t duy lun c mi quan h khng kht vi nhau
nhng chng khng ng nht. CNGT bng ngn ng chnh l cng c tham gia
vo qu trnh hnh thnh v pht trin t duy ca con ngi.
Cu7: Tnh h thng v cc quan h trong h thng ngn ng
Khi nim trung tm ca l thuyt i cng v h thng l khi nim h
thng. Trong khi nim chung v h thng phi ghi nhn c nhng thuc tnh

chung nht ca bt k h thng no , chng phi c phn bit ci h thng v

ci khng h thng . Vy h thng l gi ? Cc quan h trong h thng ngn ng
c biu hin nh th no ?
Trc ht chng ta tm hiu v h thng:
H thng l mt t c dng kh ph bin trong ngn ng hng ngy cng nh
trong cc ngnh KH. Vi t cch l mt t thng thng, nhng cch ni nh h thng
GTV, h thng dn nc sch, h thng dn n thi, h thng cu ng , h thng
dch v y tvn c XH chp nhn mt cch bnh thng khng bt b qu
kht khe v mt thut ng. Vi t cch l mt thut ng KH, h thng c quan
nim l mt th thng nht nhng yu t c mi lin h qua li v quy
nh ln nhau . Nh vy to nn mt h thng cn phi c :(1) Mt tp hp
cc yu t; (2) Cc yu t trong tp hp phi c mi quan h qua li v quy nh
ln nhau . Ni mt cch r hn , cc yu t v mi quan h ca cc yu t trong
tp hp phI to thnh mt chnh th.Nh vy Nu ch c mt yu t th cha to
thnh h thng .Vi cch hiu nh vy th mt i tong tron vn nh mt dng h
mt gia nh, mt c th sng, mt bn c tng, mt dy n xanh, vng,
ng t ng u l nhng h thng in hnh. Mt tp hp cc yu t ri rc
nh ng , ng gchkhng to thnh h thng bi cc yu t trong
khng c mi quan h v quy nh ln nhau to thnh mt chnh th.
Thuc v mt h thng nht nh mi yu t tp hp ch c gi tr
trong h thng m thI.i ra ngoi h thng yu t khng cn gi tr ca
h thng y na VD: ng hiu trng ca mt trng H chng hn ch c gi tr
khi nm trong h thng trng H ca ng ta, cn khi i hc li xe, ng ta tr thnh
hc vin ca cc bc thy khc. Cng nh vy khi tr v dng h ca mnh, c th
ng li l bc chu cht ca khng t ngi va t tui, va t hc n nI n
chn. Bn cnh con f mt loi h thng quan trng hn l h thng chc nng
tc l h thng c mt chc nng, mt vai tr nht nh VD: i bng , i
bng truyn c chc nng thi u. Thng thng trong h thng - c bit l
h thng chc nngth mi lin h lien kt gia cc yu t khng phI l ng
loi , lc ny h thng phn thnh tiu h thng, mang tnh tng bc VD: h
thng cy.
Nh vy mi yu t ring l c th tham gia vo cc h thng khc nhau.Vi
ngha nh vy th h thng chnh l mI trng yu t tn ti, l cI chnh th
yu t tham gia vo.
H thng ngn ng: Ni n h thng khng th khng ni n h thng
ngn ng .
Ngn ng l mt h thng v n m bo c tt c nhng yu cu v h
thng ni chung. N l mt tng th, mt tp hp cc yu t cc dn v v cc
n v ny c nhng mi quan h thuc nhiu kiu khc nhau. F.de Saussure
cho rng: NN l h thng trong mi yu t u gn b khng kht,
gi tr yu t ny ch l hiu qu ca s tn ti ng thi ca nhng
yu t khc
Cc n v ca NN cng chnh l cc yu t ca NN c phn bit vi nhau
bi cc chc phn ca chng trong h thng theo trnh t t b n ln

Cc n v ngn ng bao gm m v, hnh v , t v cu

+ m v: l n v ng m nh nht m con ngi c th phn ra c trong
chui li ni. VD: /n/,/o/,/b/,/e/,/u/,/i/,/v/m v c chc nng cu to v khu bit v
m thanh ca nhng n v c ngha ca ngn ng VD: V m thanh ca t
no(khng )trong TA c to bi hai m vl:/n/ v /o/, v m thanh ca t
cinta(yu) trong ting Malay c cu to bi 5 m v/c/,/i/,/n/, /t/,/a/. m v c
chc nng khu bit, nh m v /n/ m ngi Vit c th phn bit c v m
thanh ca nhng cp t: na- ta, nm- m, nung- hung, nng- cng, nngtng
+ Hnh v: L n v nh nht c ngha c th l ngha t vng hoc
ngha ng php. VD: love- ly( ng yu) v work-ed( lm vic )trong TA, love,
work l nhng hnh v mang ngha t vng, cn ly, -ed l nhng hnh v
mang ngha ng php.
+T: l chui kt hp cc hnh v thc hin chc nng nh danh v chc nng
biu hin ngha VD: t quc, quc gia, ng bintrong TV; He, she,love, very,
welltrong TA
+ Cu: L chui kt hp cc t thc hin chc nng thng bo VD: I love
you( ti yu em) trong TA; Saya cinta kamu(ti yu em ) trong ting Malay
Nhng n v trn ca ngn ng khng thuc cng mt loi. Trong h thng
chung l ngn ng, mi loi n v li lm thnh mt h thng con hay cn gi l
tiu h thng. Mi mt h thng con nh vy to thnh mt cp t thp n
cao: cp m v, cp hnh v, cp t, cp cu
Gia cc n v trong h thng ngn ng lun c nhng mi quan h
rt chng cht, phc tp:
+ Quan h cp (th bc, tng bc): quan h ny th hin ch : yu t
hay n v thuc cp bc cao hn bao gi cng bao hm cc n v thp hn
v ngc l. Theo quan h ny th cu bao hm t, t bao hm hnh v, hnh v
bao hm m v. TrI li m v nm trong hnh v, hnh v nm trong t, t nm
trong cu. VD:- Cu gm mt t: Cn thn!
-

T gm mt hnh v: I, he, shetrong TA; chn tay mt mi trong TV

Hnh v gm mt m v: thing- s( cc th) , say-s(n ni)trong TA

+ Quan h ng on(hng ngang tuyn tnh) : Quan h ny xut pht t
tnh hnh tuyn ca ngn ng, c ngha l nhng yu t nm trn mt trc
( trc ng lu) ln lt ni tip nhau hay ni cch khc quan h ng don l quan h
gia cc yu t k cn cng hin din trong cng mt n v, trong mt chui li
ni. Quan h ng on bao gi cng c hai hay nhiu yu t k tip nhau VD:
Chui cu: Long- lanh- y- nc- in tri
Theo cch hiu ny th l s kt hp m v vi m v to thnh hnh
v, hnh v vi hnh v to thnh t, t vi t to thnh cu.Nh vy quan
h ng on l quan h gia cc yu t cc n v ngn ng ni tip nhau trn
trc ngang, theo tuyn tnh . Trn trc y ch c nhng n v ng loi mi c

th trc tip kt hp c vi nhau. iu c ngha l s khng c s kt hp

gia m v vi m v, hnh v vi hnh v, t vi t, cu vi cu
+ Quan h lin tng : hay cn gi l quan h h hnh, quan h i v,
thay th . Nu quan h ng on l quan h hng ngang th quan h lin tng
li l quan h hng dc. y l quan h xu chui mt yu t hin din vi mt
yu t khim din c th thay th c cho n
VD: Ti ung c ph( yu t hin din l t c ph) thay th bng:bia, ru, ch(y l nhng yu t khim din)
Hoc :Ti thch c y
Yu
Qu
Mn
Trong cc v d trn ta thy nhng yu t c th thy th cho nhau l nhng
yu t cng loi- nhng yu t nh vy c coi l nm trong mi quan h lin tng
i vi nhau
Thc t cho thy nhiu khi quan h ny c vn dng n mc hon ho ,
ngha l ngi c khng th tm c yu t khc hn thay th cho n. Hy
c nhng cu ca dao di y:
Ngi sinh ci nn cng xinh
Ngi gin ci tnh tnh tinh cng gin.
Th tht kh c th c t no c a hn c th thay th c
Nh vy quan h lin tng cho php ngi c c quyn yu t thch hp trong
dy lin tng to lp vn bn. Tuy nhin s lu chn ny cn ty thuc vo kh
nng t hp cc yu t c la chn to ra ng on. iu cng c ngha
l mi mt kt hp, mt pht ngn , mt vn bn c hnh thnh u l kt qu
ca s vn dng c hai quan h : QHN v QHLT.
T vic tm hiu tnh h thng v cc quan h trong h thng ngn ng
chng ta c th thy ccu trc ni chung v cu trc ngn ng l mt h thng
rt phc tp. iu ny l gii ti sao cho n nay nhiu nh nghincu ngn ng
vn tm hiu v c nhng khm ph mi i vi ngnh hc ny.
Cu 8: Mi quan h gia ngn ng v vn ha, ngn ng v t duy.
Tr li:
Ngn ng l h thng cc m thanh, t ng v cc quy tc kt hp chng;
lm phng tin giao tip chung cho mt cng ng. Chinh v vy n c mi
quan h vi rt nhiu yu t xung quanh n v hai trong nhng mi quan h
l mi quan h gia NN v VH; NN v TD.
Vn quan h gia vn ha ngn ng - t duy v c trng vn ha dn
tc ca chng ngy cng cun ht mnh m s ch khng ch ring cc nh vn
ha hc, ngn ng hc hay tm l hc, m cn c sc hp dn c cc nh trit
hc, dn tc hc, x hi hc. c bit l t khi gi thuyt tng i ngn ng hc

ca E. Sapir- B.L. Whorf ra i, n nh mt ngi n lm bng ln nhng cuc tranh

lun nhiu khi rt d di trn vn n. Trong bi lm ny chng ta s tm hiu
mi quan h gia ngn ng vi vn ha, ngn ng vi t duy .
Vy vn ha l g, y l mmt khi nim rng, vi nhiu cch hiu khc
nhau, ngay bn thn t vn ha cng xut hin nhiu ngha . Theo t in TV
vn ha c nhng ngha sau:
1.

Tng th chung nhng gi tr vt cht v tinh thn do con ngi sng to ra

trong lch s. VD: VH phng ng, nn vn ha c

2.

Nhng hot ng ca con ngi nhm tha mn i sng tinh thn. VD: pht
trin vn ha, cng tc vn ha

3.

Tri thc, kin thc khoa hc( ni khi qut nht )VD: hc vn ha, trnh
vn ha

4.

Trnh cao trong sinh hot XH, biu hin ca vn minhVD: Sng c vn
ha, n ni thiu vn ha

5.

Nn vn ha ca thi k lch s c xa, c xc nh trn c s tng th

nhng di vt tm thy c c nhng c im ging nhau VD: VH ong Sn

Trn c s nh ngha vn ha c khI qut c th nh sau: VH l h thng

hu c cc gi tr vt cht v tinh thn do con ngi sng to v tch ly qua qu
trnh hot gn thc tin trong s tng tc gia con ngi vi mI trng t nhin
v mI trng XH
Mi quan h gia ngn ng v vn ha.
T nh ngha trn , chng ta c th thy gia NN v vn ha, NNDT v
VHDT c mi quan h cht ch, chng pht trin trong s tc ng qua
li ln nhau . Silichep khng dnh: Cng vi chiu kch dn tc, ngn ng
ng vai tr khng km phn quan trng trong s pht trin vn ha. N cng
gn b hu c vi vn ha do to thnh gn nh l c s, nn tng ca VH. VH DT
khng tn ti ngoi ngn ng . Chnh v vy, khng phi ngu nhin m thng thng hn c chnh ngn ng ng vai tr l tiu ch khi loi hnh ha cc nn
VH, phn bit cc nn VH vi nhau ni cch khc ngn ng - ngI nh ca
s tn ti(Macrtin Heideger).
Hot ng ca ngn ng cng nh hot ng ca vn ha l mt loi hot ng
ca tinh thn, c hai u da vo qu trnh c l v gn lin yu t tm l x
hi.
V d : Tnh c l trong vn ha ca ngi Vit : m ma, cho hi, ci hi
NN c coi l phng tin duy nht c kh nng gii m cho cc loi hnh ngh
thut gn vi phm tr vn ha. Vi d tc phm Truyn Kiu ca Nguyn Du l vn
ha ca Ngi Vit; Tam quc din ngha, ty du k, thy h, hng lu mng l
vn ha ca ngi Trung Quc.
Ngn ng vi chc nng quan trng nht ca mnh l phng tin giao tip quan
trng nht ca mi ngui, nhng li hm cha trong mnh mt iu kh giI thch
- l iu c F.de Saussure cp kh lu v xem nh mt nguyn l quan
trng tnh v on . Do vy khi ngi bn ng x dng ngn ng biu t

10

khi nim vn ha, ngi ta khng t ra vn l ti sao t ny li dng trong

ng cnh ny c cng ng tha nhn . V d i tng duy nht trong v tr l
mt tri dn tc no cng c, dn tc no cng gi ging nhau nhng khng th
gii thch c v sao li dng hnh thc m thanh biu hin cho ni dung
; i vi ngi Vit ngha en c hiu nh sau : Ch con ch mc, qun
thm, mt huyn, nga .
Ngn ng v vn ha ng nht vi nhau theo nguyn tc k tha
truyn thng, chnh v th m bn thn chng cha nhiu c im ring
nht v sc thI ca cng ng dn tc. chnh v vy bc tranh ng ngha vn
ha ca mi dn tc c phn cch rt khc nhau. V d : t She(c y) trong
ting Anh ch c mt t nh vy nhng ting vit ca chng ta th v vn : C y,
ch y,b y ; Madame ( ch qu b - s trang trng trong Ting Php); Ting
Vit l b m( ch s l bch kch cm)
Bn cnh c trng ng ngha ging nhau gia cc ngn ng, ngha
ngn ng cn c nhng yu t c th trong nn vn ha nht nh, c th l
ngha biu trng ca t khi so snh cc nn vn ha vi nhau.
V d : i vi ngi Vit : Cy Tre tng trng cho tinh thn bt khut, dng cm,
sc mnh dn tc.
i vi ngi Nht : Nu cy Dng S tng trng cho sc manh, thnh t .
Th i vi ngi Nga cy dng s li tng trng cho s cht chc, tang thng.
i vi ngi Nga cy Si mi l loi cy tng trng cho sc mnh thnh t.
c trng vn ha dn tc ca tt c nhng qu trnh ngn ng, nhng c
im ca ngn ng trc tip hoc gin tip th hin c trng dn tc ca
t duy ngi bn a
V d : Cch tri nhn thi gian ca ngi Vit khc vi ngi PT; Tnh t m ca Ngi Vit l vn ha, nhng vi ngi PT l tt xu.
Tm li ngn ng chnh l phng tin, iu kin cho s ny sinh, pht trin v
lu gi bt c mt nn vn ha no mt cch r rng nht, n l tm g ng thc s
ca nn vn ha dn tc- Chnh ngn ng sn sinh ra cng ng dn tc.
Trong thi i ngy qu trnh trao i vn ha gia cc dn tc ang din ra
mnh m vi s xut hin ca cc phng tin hin i nh bo ch, truyn hnh,
in nhth ngn ng vn oc xem l phng tin quan trng nht trong s
trao i .
Bn cnh mi quan h vi vn ha, ngn ng cn c MQH vi t duy . Vy t duy l
g?. Thut ng t duy thng c dng theo nhiu ngha khc nhau (1) T duy nh
mt s hiu bit( s hiu bit khi nim, t tng- khc vi cm gic )(2) T duy nh
mt qu trnh m nh n c th t c s hiu bit mi (nh l nhn thc chuyn
t cha bit sang bit)(3) T duy nh l mt trong nhng kh nng ca con ngi(l
tr- khc vi tnh cm, ch)
Trn c s nh ngha t duy c th c khi qut nh sau :T duy l s phn
nh th gii khch quan xung quanh . Nhng t duy ca con ngi s khng thc hin
c nu khng c ngn ng , ngn ng chnh l hnh thc tn ti, l phng tin

11

vt cht biu t t duy. Cho nn gia t duy v ngn ng ny sinh nhiu mi

quan h.
Mi quan h gia ngn ng v t duy.
Ngn ng v t duy c mi quan h khng kht , thng nht. Khng c ngn
ng th khng c t duy.Ngc li khng c t duy th cng khng c ngn ng, nu
c th cng l m thanh trng rng, v ngha. Tt nhin y ch l mt cch
ni, ch thc ra, m thanh trng rng, v ngha th lm sao c th gi l ngn
ng. v vy khng th tch ri ngn ng v t duy.
Ngn ng v t duy thng nht nhng khng ng nht. Gia ngn ng v t duy
c nhiu im khc nhau.
-

Trc ht ngn ng v t duy l mt th thng nht vt cht tinh thn,

trong khi t duy l yu t tinh thn thun tuy. T duy khng c nhng thuc
tnh vt cht nh trng lng, khi lngmc d t duy ny sinh v tn ti trong mt
khi vt cht c bit, l no b. Ngn ng th khc. ngn ng tn ti di
dng m thanh, tt c cc n v ca n nh t, cuu c th o m
c v di ngn, cao thpiu c ngha l ngn ng c cc thuc
tnh vt cht.

Ni n t duy l ni n tnh nhn loi, cn ngn ng th thuc v

mt dn tc, mang tnh dn tc. Quy lut t duy l quy lut chung cho ton
nhn loi, nhng cc ngh, t tng li c biu hin ra bng nhng cch khc nhau
trong cc ngn ng khc nhau. Mi ngn ng biu hin t duy theo cch ring ca
mnh. V d cng mt ni dung quan tm n ngi khc, ngi vit ni : ng
cn g ? Cn ngi Anh li din t : Ti c th gip ng c khng? , cng mt
ni dung ph nh Ngi Vit thng ni : Ti ngh rng anh khng ng/ ti ngh
rng anh sai, nhng Ngi Anh li ni : TI khng ngh rng anh ng. R rng ngn
ng mang m tnh dn tc.
Cc n v ca t duy v cc n v ca ngn ng khng trng nhau.
Cc n v ca lgic hc- khoa hc nghin cu cc quy lut t duy- l khi nim,
phn on, suy l. Cc n v ny khng trng vi cc n v nh : T, cu, hnh
v ca ngn ng hc . Mt khi nim c th biu t bng nhiu t khc nhau.
Khi nim cht chng hn c th biu hin bng cc t, t hp t nh: v gi ,
t trn, qua i, t thy cha k l cng mt khI nim nhng trong cc ngn
ng khc nhau th c nhng t biu th khc nhau. Tri li, mt v ng m c
th l hnh thc chuyn tI cu nhiu khi nim khc nhau nh cc hin tng a
ngha v ng m vn c l c tt c cc ngn ng th gii. Ri cng c nhng
t khng biu th khi nim ( nh : i t, dnh t ring, thn t) Nhng cu
khng biu th mt phn on no c( nh : cu hi, cu cu khin)
Tm li, ngn ng v t duy c mi quan h khng kht, thng nht nhng khng
ng nht. Ngn ng khng ch l hnh thc tn ti, l phng tin vt cht
biu t t duy, l cng c ca hot ng t duy m cn trc tip tham gia vo qu
trnh hnh thnh v pht trin t duy ca con ngi.
Mi quan h gia ngn ng v vn ha, gia ngn ng v t duy l mi quan
h gn b khng kht thng nht vi nhau, n nh hai t giy c mt ny th phi
c mt kia mi tn ti c. Mi quan hh ny c xc lp khng phI mang tnh

12

ngu nhin m mang tnh ng thi, tnh truyn thng. N l c trng vn ha

dn tc ca ngn ng v t duy.
Cu 4: Vai tr ca ngn ng i vi s pht trin ca XH.
Tr li:
Nh Th c Macthin Haicgi tng khng nh : Ngn ng l ngi nh
ca s pht trin, ng vy nu khng c ngn ng th khng c s tn ti v
pht trin ca con ngi v x hi. S pht trin ca ngn ng gn lin vi s pht
trin ca XH loi ngi. V vy xem xt s pht trin ca NN khng th khng
t n trong s pht trin chung ca XH. Vy NN c vai tr nh th no i vi s
pht trin XH?
Nh chng ta bit NN l h thng cc m thanh, t ng v cc quy tc kt
hp chng, lm phng tin giao tip chung cho mt cng ng- Ni nh Lnin NN
l phng tin giao tip quan trng nht ca con ngi. X hi loi ngi tri qua
cc thi k pht trin : XH cng x nguyn thy , XH chim hu n l , XH PK,
XHTBCN, XHCN . NN gn lin vi s pht trin ca XH nhng n tun theo mt
qu trnh lin tc ch khng b gin on hay to thnh cc nht ct rch ri theo
s phn chia ch quan ca con ngi thnh cc thi k ring bit. Chnh v vy n
ng gp khng nh i vi s pht trin chung ca XH
Nh nc ra i l mt bc tin quan trng vn ha, vn minh nhn loi. Mi
mt nh nc y i hi phi c mt ngn ng chung, lm ngn ng quc gia ./.
( Su tm).

13