CAEREMONIALE

ROMANO-SERAPHICUM
ORDINIS FRATRUM MINORUM

EDITI O ALTERA.

AD CLARAS AQUAS
EX TYPOGRAPHIA COLLEGII S. BONAVENTURAE

1927.

fr. BERNARDINUS KLUMPER

PROVINCIAE GERMANIA E INFERIORIS IN HOLLANDIA
EX-PROCURATOR GENERALIS
TOTIUS ORDINIS FRATRUM MINORUM MINISTER GENERALIS
ET HUMILIS IN DOMINO SERVUS

Religiosos viros omnia quae faciunt decet ui recte agani

ac ordinatim, recordantes S. Pauli monitum: Omnia autem
honeste et secundum ordinem fiant )} (I Coro 14,40). Quanto
magis hoc valet, quum nos cooperamur in cultu divino, in
solemni liturgia, qua Regi saeculorum immortali et invisibili, ipsi Deo gloriam et honorem tribuimus!
Mirum igitur non est quod beato Patri nostro Francisco
adeo curae fuerit hoc opus divinum, ut sub finem dierum suorum has litteras miserit Capitulo Generali: Deprecor itaque
omnes vos, fratres, cum osculo pedum et ea cadtate qua
possum, ut omnem reverentiam et omnem honorem, quan tumquumque poteritis, exhibeatis sanctissimo Corpori et
Clerici dicant
Sanguini Domini Nostri Jesu Christi
Officium CUl11 devotione coram Dea
vox concordet
menti, mens vero concordet cum Dea, ut possit per pu" ritatem mentis pIacere Deo et non cum lascivitate vocis
aures populi demulcere " (Opusc. S. P. N. Frane., Epist. II,
Quaracchi 1904, 100-101 et 106). Mirum non est, quod
tanti Patris secutus exemplum, totus Ordo semper hane
traditionem conservaverft, et quod Auctores nostri ascetici

VI

hanc reverentiam enixissime in culcarin t, seribentes: Cura

Offidi diligens, maxima status integritas: neglectus Offidi,
maxima vitae corruptio
(Spec. Discipl. I, 16); quod
omnia Capitula Oeneralia hanc rem maximi duxerint, ifa
ut inde a saec. XVI plures Libri Caeremoniales impressi
sint, varios ac legitimos USllS Ordinis et singularum Provinciarum exhibentes. Porro, ad procurandam majorem unitatem in re tanti momenti, Ordo Librum Caeremonialem
edidit anno 1908, qui 11lmc iterum impressus est, novis
.adaptatus Rubricis ac Deeretis. Quapropter toto ex corde
Fratribus nostris hulus Caeremonialis observantiam commendamus verbis Constifutionum Oenera/ium (n. 157):
Sacrae functiones et divinum Officium peragantur omnino
ad praescriptum nostri "0 Caeremonialis ", ut ita Deo nostro
sit jl/cunda decoraque laudatio.
Dafllm Romae, e Collegio S. Anfonii, die Il Aprilis 1927.

Fr. BERNARD1NUS KLUMPER O. F. M.

Minisfer Generalis.

APPROBA TIO PRIORIS

ORDINIS MINORUM.

Dominus Noster Pius Papa X, referente

infrascripto Cardinali Sacrorum
um Congregationi Praead
feeto, praesens Caeremoniale
majorem uniformitatem in divinis Officiis habendam in universo Fratrum Minorum Ordine, juxta Rubricas atque Apodiligenti equidem studio redactum,
Rmus
Marrani, ejusdem Ordinis Proeurator Generalis, supremae
SSmi
Nostri
approbaton humillime subjecit, et maturo examine Sacrorum Rituum Congregatio revst, benigne approbare dignatus
est:
ue ab universo memorato Fratrum Minorum Ordine unice in
observari mandavit.
non
obstantibus quibuscumque. Die 12 Augusti
A. Card.

Praef.

L.
D. PANICI Archiep. Laodic., Secret.

APPROBATIO EDITIONIS ALTERA

ORDINIS FRATRUM MINORUM.

Praesens Caeremoniale
Ordinis
Minorum ", concordat cum
Ordinis approbato a Pio Papa X, die 12 Augusti 1908,
nonnullas additiones et variationes juxta recentiora
Ideo nihil obstat, quominus idem Caeremoniale publici
juris fiat, atque ab universo Fratrum Minorum Ordine in
observetur. Contrariis non obstantibus quibuscumque. Die 25 Februarii 1927.

L.

A. Card. VICO Ep. Portuens., Praef.

ANGELUS MARIANI, S. R.

Secretarius.

INDEX SYNTHETICUS

L1BER PRIM USo

De iis quae spectant ad chori disciplinam,
et ad divinum Officium tam recitatum quam solemne.
PARS PRIMA.
DE DISCIPLINA IN CHORO SERVANDA.
CAPUT UNICUM.
Art. I. De modo chorum ingrediendi, in eo permanendi alque
ex eo egrediendi
Pago
" 2. De crucis signo el manuum junctiol,e el pectoris percussione.
" 3. De inclinationibus
" 4. De genuflexionibus
" 5. De ralione slandi el sedendi in choro
" 6. De capile tegendo el delegendo el de manlello deponendo
" 7. De ritu lhurificandi.

3
5
8
Il
16
20
21

PARS SECUNDA.
DE OFFICO DIVINO IN CHORO RECITATO.
CAP. I. De Hebdomadario
II. De Acolylhis
III. De Choralibus.
Appendix: De Officio divino privatim recitato

31

35
40
46

PARS TERTIA.
DE OFFICfO DIVINO SOLEMNITER CELEBRANDO.
CAP. I. De Vesperis solemnibus.
Art. 1. De iis quae praeparanda sunt
2. De Celebranle.

49
51

Index Syntheticus.

Art. 3. De Assistentibus
4. De Caeremoniario .
5. De Thuriferario
6. De Ceroferariis
7. De duobus Cantoribus
8. De Organorum sono
9. De Magistro chori et de Choralibus
CAP. II. De
cantatis absque
et de Vesperis solemnibus votivis
III. De
solemnibus coram Ss. Sacramento
IV. De Completorio solemni
V. De Matutino solemni
VI. De Horis Minoribus solemnibus
VII. De affido solemn! Min. Genera1is vel Provincialis

56
62
68'
71
75
77
79

83
85

88

91
~6

97

PARS QUARTA.
DE OFFICIO DEFUNCTORUM.

CAPUT UNICUM.
Art. I. De Offido Defunctorum recitato .
2. De Officio Defunctorum solemniter cantando
Appendix: De Utaniis Sanctorum.

103
107
III

SECUNDUS.
De iis qua.e spectant ad sacrosantum Missa.e sacrificium
tam privatum quam solemne.
PARS PRIMA.
DE MISSA PRIVATA.
CAP. L De iis quae ad celebrationem Missae requiruntur.
115
Il. De
122
III. De ritu celebrandi Missam privatam .
130
IV. De Missa privata coram 5s. Sacramento exposito
158
V. De Missa
Min. Generalis vel Provincialis
162
VI. De Missa privata coram Praelatis et Principibus
164
VII. De Missa privata novi Sacerdotis
166
VIII. De Missa votiva privata
167
IX. De Missls votivis Ss. Cordis jesu et Immaculatae Conceptionis.
171
X. De Missa votiva pro Sponsis.
174

XI. De Missa votiva a caecutiente celebranda

176

Index Syrlthr;licus.
CAP. XII. De Missa privata de Requie
Ordo servandus in celebrandis Missis votivis privatis.
" XIII. De Ministro In Missa privata.
Art. l. De modo ac ritu mlnlstrandi Missae privatae
2. De ministro Missae
coram Ss. Sacramento

XI

177

181
182

189
3. De ministro Missae privatae coram Praelatis et Prlncipibus .
189
4. De ministro in Missa privala Cardinalis vel Episcopi. 191
5. De ministro Sacerdotis S. Communionem extra Missam
distribuents
195
CAP. XIV. De Sacrista
196

PARS SECUNDA.
DE .'IUSSA SOLEMNI.

CAP. l. De iis quae praeparanda sunI.

Il. De Celebrante.
Art. I. De quibusdam

2. De ritu celebrandi Missam solemnem

CAP. lIl. De
assistente
IV. De sacris Ministris.
Art. 1. De quibusdam
generalibus
2. De Diacono in Missa solemni sine Pn~svtl~ro assistente.
assi3. De Diacono in Missa solemni cum
stente
4. De Subdiacono in
solemni sine Pnesllytlero assistente
5. De Subdiacono in Missa solemni cum Presbytero assistente
CAP. V. De Caeremoniario in Missa solemni
VI. De Thuriierario in Missa solemni.
VII. De Ceroferariis in Missa solemni
VIII. De organorum sono deque
chori etChoralibus.
IX. De Missa solemni coram Ss. Sacramento exposito
X. De Missa cantata sine Ministris sacris .
XI. De Missa conventuali
XII. De Missa solemni Min. Generalis vel Provincialis
XIII. De Missa solemni pro re
de Ss. Corde Jesu
et de festo transferendo
XIV. De Missa solemni novi Sacerdotis
XV. De
aquae benedidae ante Missam solemnem vel cantatam

203
204
206

215
220
223
235

236
245

245
251
256
260
265

269
271

275
279

283

284

XII

Index Syntheticus.

PARS TERTIA.
DE MISSA SOLEMNI ET DE EXEQUIIS DEFUNCTORUM.
CAP. I. De Missa solemni de
II. De Exequiis Defunctorum
III. De Absolutione Defunclorum.

289
296
298

LIBER TERTIUS.
De Sl.l.nctissiml.l. EllCharistil.l..
CAP. UNICUM.
Art. l. De modo particulas consecrandi pyxidemque purificand
2. De dstributione S. Communions tam Intra quam extra
Missam
3. De distributione S. Communionis in Mis5a solemni

4. De asservatione Ss. Sacramenti

5. De
privata S5. Sacramenti.
6. De expositione publica Ss. Sacramenti.

305
307
314
316
318
319

LIBER QUARTUS.
De Sl.l.cris fmCtiOnibllS infrl.l. annum occurrentibllS.
PARSPRIMA.
DE SACRIS FUNCTIONlBUS CERTA DlE INFRA ANNUM OCCURRENTIBUS.
CAP. I. De solemntate Nativitalis D. N. J. C.
Art. 1. De solemni Marlyrologio in Vigilia Nalivilatis Domin.
2. De Malutino solemni in Nativitate Domini .
3. De lribus Missis solemnibus in die Nativitatis D. N. J. C.
CAP. II. De festo Purificationis Beatae Mariae Virginis
III. De benedictione candelarum in festo Purf. B. M. V.
absque sacris Ministris.
IV. De Feria quarta Cnerum

V. De Dominica Palmarum.
Art. l. De Hs quae praeparanda sunt
2. De Celebranle in Dominica Palmarum .
3. De Diacono in Dominica Palmarum

329
330
332
335
340
343
347
348
351

Index Syntheticus.
Art. 4. De Diaconis Passionem cantaturis in Dominica Palmarum .
5. De Subdiacono in Dominica Palmarum.
6. De Caeremoniario in Dominica Palmarum
7. De Thuriferario in Dominica Palmarum
8. De Ceroferariis in Dominica Palmarum
9. De Cantoribus et Choralibus in Dominica Palmarum.
CAP. VI. De Benedictione Palma rum absque sacris Ministris
VII. De Matutino solemni Tenebrarum
VIII. De Feria quinta in Coena Domini.
sunt
ArI. l. De Hs quae

2. De Celebranle Feria quinta in Coena Domini

3. De Diacono Feria quinta in Coena Domini.
4. De Subdiacono Feria quinta in Coena Domini
5. De Caeremoniario Feria quinla in Coena Domini
6. De Thuriferario Feria quinla in Coena Domini
7. De Ceroferariis Feria quinta in Coena Domini

8. De Cantori bus et Choralibus Feria quinta in Coena

Domini .
CAP. IX. De Feria quinta in Coena Domini absque sacris Mi
nistris
X. De Feria sexla in Parasceve.
Art. I. De iis quae
sunt
2. De Celebranle Feria sexta in Parasceve
3. De Diacono Feria sexta in Parasceve
4. De Subdiacono Feria sexta in Parasceve
5. De Caeremoniario Feria sexta in Parasceve
6. De Thuriferario Feria sexta in Parasceve .
Feria sexta in Parasceve
7. De
8. De Canlorbus et Choralibus Feria sexta in Parasceve.
CAP. Xl. De Feria sexta in Parasceve absque sacris Ministris.
XII. De Sabbato Sancto.
Art. 1. De Hs quae praeparanda sunt
2. De Celebrante in Sabbato Sancto .
3. De Diacono in Sabbato Sanclo
4. De Subdiacono in Sabbato Sanelo
5. De Caeremoniario in Sabbato Sanclo
6. De Thuriferario in Sabbato Sando
7. De Ceroferariis in Sabbato Sancto
8. De Cantoribus el Choralibus in Sabbato Sando.
CAP. XIII. De Sabbato Sanclo absque sacris
XIV. De Lilaniis majoribus die Sancti Marci et minoribus
in TridllO Rogationum .
XV. De Sabbato n
Pentecostes

XII!

353
354
357
359
360
361
363

365
369
370
374
377
380
382
384
385
387
390
391
397
401
404
407
409
411
413
416
418
422
425
427
430
431
434
436

440
441

XIV

Index Syntheticus.

P ARS SECUNDA.
DE SACRIS FUNCTIONIBUS QUA E CERT AM DIEM
INFRA ANNUM NON OBTINENT.

CAP. L De expositione Ss. Sacramenti pro Oratione XL Horarum. 443

IL De Iriduis et octiduis in honorem Sanctorum et Beatorum. 450

1/1. De expositione sacrarum Reliquiarum et benedjctione
452
cum iisdem .
P ARS TERTIA.
DE PROCESSIONI BUS.

CAP. I. De Processionibus in genere .

Il. De Processionibus in
Art. I. De Processione in Festo Corporis Christi
2. De quibusdam aliis Processionibus

455
458
462

APPENDlX.
De qu:ibulsdam functionibus Pontifica,1ibus in ecclesiis nostris
quanl[o~lue occUJ:'1'entibus.

CAP. I. De Vesperis Pontificalibus.

Art. I. De
pontificalibus ad thronum.

2. De Vesperis pontificalibus ad faidistorium

CAP. II. De Missa Pontificai i.
Art. I. De Missa pontifica li ad thronum .
2. De Missa Pontifcali ad faldistorium
CAP. Hl. De assistentia
in Missa solemni.
Art. I. De assistentia Episcopi pluviali induti in Missa solemni.
2. De assistentia
cappa magna induti in Missa
solemni .
CAP. IV. De Missa pontficali pro Defunctis
V. De benedictione solemni 55. Sacramenti ab
impertienda

467
477

483
504
517
529
533
539

ERRATA
p. 20
p. 24
p. 97
p. 101

p.
p.
p.
p.
p.

138
160
168

169
182
p. 259
p. 276

p. 280
p. 298

CORRIGE

in fine nolae 7 not. I pago 7.

not. I pago 9
noto 3 Cartagin. ad 4.
Cartagin. ad 3.
fin. 23-24 aut Custos regiminis aut Commissarius Provincialis
fin. 7 a duobus Cantori bus
a quatuor (duobus) Cantoribus
superpelliceis
pluvialibus vel superpelliceo
/in. l/posi inclusive
addas et per Octavam Pentecostes.
lino l7 Redemptoris
ac Christi Regis
/in. 17 Crucis D. N.j. C. ac de Christo Rege
lino 3/ Cordis Jesu
Christi Regis
lino lO
permittitur
plures adhibere
lino 21
Pentecostes
neenoo in Missa Defunctorum
lin. 20
Cantores
pluvialibus ve]
ad noto 4 addas Cantores, quando sunt pluviali bus induti, procedunt immediate ante Presbyterum assistentem.
tin. 3 a calce n. 392
legas 393, in fine
lin. 9 qui llius
illius qui

Novum Decretum S. R. C. (Romana, 27 Aprilo 1927, Act. Ord. XLVI,

p. 199) aliquos numeros hujus Caeremonialis jam impressi mutare
coegit.
Loco N. 664, a lill. 3, pago 444 " Ubi viget, etc. usque ad finem,
legatur:
Haec Mssa est votiva solemnis, et sequtur hujus Mssae Rubrcas speciales. Vide n. 410 et 411. In ecclesis ubi die Commemoratonis Omnium Fide!. Defunct. hat Oratio quadraginta Horarum, expositio Ss. Sacramenti sequatur, repositio vero cum processione praecedat Mssam cantatam de die Commemorationis
Omnium FideL Defuncl.
N. 670. Loco /in. 4-6, legatur:
Oratio de Sanctissmo addatur etiam occurrenlibus Festis solemnioribus universalis Ecclesiae; omittalur lamen si Missa ve1
Commemoratio occurrens sit de identico Domini Mysterio, et in
Missis quae in Commemoratione Omnium Fide!. Defuncl. celebrentufo
N. 671. Loeo fin. 3-/0 (usque ad Oratio SS. ) legalur:
Haec Missa est votiva solemnis, et sequitur hujus Missae Rubricas speciales. Vide n. 410 et 411.
N. 675. Expungalur ultima linea:

aut Instructionis ... est

~+++++++++++++++++++

:t

+
+
:t+
+

LIBER PRIMUS

1+
l*'

*'

DE ns QUAE SPECTANT AD CH0!:JRI

DISCIPLINAM ET AD DIVINUM OFFICIUM
TAM RECITATUM QUAM SOLEMNE
~

~+++

+++++++

~
++++~

PA S

RIMA

DE DISCIPLINA IN

CAPUT
ARTICULUS J.

De modo chorum
111 eo permanel1di
atque ex eo egredlendi.
l.
statis horis ad chorum
praeparaluri Domino corda sua. In chori ingreSSll, capile prius
aqua benedicla se singuli aspergunl, secreto dcentes Antiphonam;
Aspelrge's me, Domine elc. Tum ante altare chorale unicum genu reverenter flectunt, el stati m se
ad stalla sua progrediunlur,
ubi in genua provoluti sanctissimum Sacramentum capite profunde
inclinato devote adorant verbis S. P. N. Francisci: Adoramus le,

sanclissime Domine ]esu Christe, hic el ad omnes ecclesias tuas, quae

sunt in 1010 mundo et benedicimus Ubi, quia per sanctam Crucem tuam
redemisfi mundum. Quibus addunt, sine ulteriori inclinatione, Antiphonam; O sacrum convivium elc. necnon .,. Panem de coelo etc. et
Oralionem: Deus,
nobis sub Sacramenlo mirabili etc.
2.
commllnitas Fratrum simul chorum ingreditur, singuli eadem, ut supra, circa
cum aqua benedicta et genuf1exionem ante altare chorale observant; sed quum omnes in locis
suis advenerint, sanctissimum Sacramentum communiler
recitando alta voce, Superiore incipiente: Adoramus le elc. et Antiphonam: O sacrum conviviam elc" post quam Hebdomadarius
.,. Panem de coelo elc. et Orationem: Deas, qui nobis elc. genuflexus dicit.
3. Si
inchoato jam Officio vel Missa conventuali chorum
introieril, stalim utrumque versus altare flectit genu, parumper orans;
delnde surgit et facla simplicl
reverentiam praestat Suet, choralibus rile salutatis "
ad locum suum, ubl caeterls
se conformat, opportuno tempore
quae
1

Cfr. n. 23.

Lib. I, Pars I,

l.

a choro jam recitata sunt. Si forte eo tempore, quo quis chorum inibidem dicitur: Deus in adjlltoriuni etc. vel Gloria Patri etc.
vel alia verba, quae inclinationem vel per breve m moram requirunt
genuflexionem, non
ultra, sed subsistens se inclinat ve!
genuflectit eodem modo quo aHi, donec haec verba prolata erunt;
tum adoratione et reverentiis factis, ibit ad locum suum '.
4. Si
Fra.ter Clericns ad chorum sero venit, Offido jam
inchoato, postquam in medio chori adoratonem sanctissimi Sacramenti
genuflexus manebit, quoadusque a Superiore
surgendi
; tune assurgens,
coram altari
debite se inclinat, chorum salutat 2, ac lacum
suum petil. Idem observandum est a Fratribus Laicis et Oblatis, ubi
divinis Officiis in eh oro interesse debent 3
5. Snperiore 4 chorum
quando Officium
incoeptum est, dum peracta consueta adoralione sanctissimi Sacramenti
ad locum suum procedit, omnes chorales assurgentes
si forte sedeant, profunda
inclinatione eum reverentur,
ipse Suex sede sua ad utramque partem salutans respandel. Idem
observandum est, quando Superior durante Officio charum ex
ratione egreditur.
6. Inviola.bile silentium in choro ab omnibus servetur, mSI
quis forte ex non
necessitate submissa voce loqui cogatur
de iis, quae ad funclionem suam pertinent. Nullus fiat
vel
imnnrtllnp exscreando aut
vel
sedilla. Nemo, quid acturus sit,
clamando aut sibilando; sed
omnla sedu!o praevideat, vel ab eo,
munus erit, signa
admoneatur. Errata, si quae in ipso Offido eveniant, ve! leniter corvel prudenti silentio, opportuno tempore animadvertenda,
dissimulentur. Non sit qui risu vel gestu quovis incomposito rem
divinam perturbet; litleras aut alias scripturas, vel Iibrum quemcunque prae manibus teneat,
Breviario aut Diurnali ad
commune Officium simul cum aliis
Oculos unusquisque
habeat non gyrovagos, sed demssos vel ad librum
atque
l Cir. Caerem, Episc. I. 1. c. 18, n.4,
Cfr, n, 23,
;, Juxla Ordinis eonsuetudl4 Nomine Superorum.
ncm probalam in Capitulo Generali Tolelano an, 1[,33,
quibus speciales reverenliae in diversis cas/bus juxla Caeremoniale exhibendae sunI. in
Ordine noslro intelligunlur: Nlinisler Generalis in 1010 Ordine vel ejus Oclegalus.
Commissarius
Visltalor Generalls in loeis suae jurisdlctionis. Minister vel ejus
Oelegalus aut Commissarius Provlncialis in sua quisque Provincia el Commissarialu, Guardianus vel Praeses loci in suo dumlaxat ConvenI", Eaedem imo majores
reverenliae quoque juxta Caeremoniale Epise. a nobis exhiberi debent praesenlillus
S, R. E, Cardinatillus ull[que locomm. neenoll Episcopo inlra suam Dioecesim. Si
plures Praelati simlll adsinl. vel lino in c!loro jam praesenle alius supervenial. juxla
regulam a
Episc. I. I
18, n 14. tradilam, uni lan!u", ex ips[s, qui eril
major. reverenlia specialis ex!libelllr.

De modo permanendi in chora etc.

totius corporis modestiam,

decentiam religiosam praeseferat "
7. In choro omnes suo ordina pro ratione afficii simul stent,
sedeant, surgant, et omnia uniformiter agant. Caveant igitur singuli,
ne quls gestum aliquem ab aliis differentem demonstret, ut cum alii
stant, aliquis sedeat, vel genufJectat, vel e contra; sed detur opera,
ut omnes uniformi ritu attente, devote ac reverenter divinis mysteriis atque Officiis assistere, eaque toto cordis affectu admirari et contemplari videantur 2.
8. Namini liceat e choro agredi, sine Superiorls venia', nisi
peractis ex toto divinis Officiis. Qui autem ante fine m Officii vel Missae justa de causa exire debet, ad Superiorem chori accedit et eidem
caput profunde inclinando veniam exeundi
qua obtenta ante
altare chorale in genua procumbens parumper sanctissimum Sacramentum adorat, tum assurgens Superiorem et chorales salutat,
atque iterata simplici genuflexione coram altari e choro discedit. Qui
vero propter alquod speciale officium ad sacrum ministerium pertinens chorum relinquere debet, ad Superiorem pro venia petenda non
accedit, sed adorato sanctissimo Sacramento et salutato choro, ut
supra, discedit.
9. Persoluto divino Officio, si e chora tunc egrediendum est,
omnes in suis locis flexis genibus sanctissimum Sacramentum iterum
adorant, commu'niter dicentes: Adoramus te etc. 3, deinde simul surgentes capite se invicem consalutant, coram altari debitam genuflexionem peragunt atque cum modestia et silentio discedunt. Quoad
ordinem exeundi observetur, quod ordinarie in egressu digniores
junioribus praecedunt, nisi communitas Fratrum ad aliud commune
exercitium e choro se conferat; tunc enim
praecedunt et
omnes bini et bini ordine progrediuntur.
ARTICULUS II.

De crucis signo et manuum junctione

et pectoris percussione.
10. Crucis
dupliciter a1formatur, id
aut pollice
manus dexterae tantum, aut manu seu palma dextera extensa; prior
modus vocatur etiam Crucis signum minus, alter vero signum Crucis
I Cfr. ea, quae in initio Breviarii nostri antqui exemplo S. P. N. Francisci nobis
observanda commendantur; "Solitus erat Vir Sanctus Horas canonicas non minus timorate Oeo persolvere, quam devote. Nam licet oculorllm, stomachi. splenis et hepatis
aegritudine laboraret, nolehat tamen muro, ve! parieti inhaerere, dum psalleret, sed Horas
semper ereellls, et sine. caputio. non gyrovagis oClIls. nec eum aliqua syncopa persolvebat". Ila S. Bonaventura in vita ipsiu5 Ser. Patris c. lO. - 2 Caerem. Epise. l. 1.
c. 5. n. 4. - " In fine non additur An!. O sacrum e/c. neque Or. Del/S, qui nobls etc.

Lib. I,

l, Art. II.

majus. Hoc
signum Crucis formatur elevando ad fronte m manum dexteram erectam et extensam, jUllCtiS simul
Ha ut palma
ad signantem conversa supremis tantum digitis frontem attingat, quin
caput inc1inetur; et slc a fronte ad pectus manus ducitur, tum humerus
tandem dexter lenle tangitur; sinistra manus interim
extensa infra
ita tenetur, ut sit extra Iimites Crucis a dextera
formandae, sed tamen supra
Peracto tali modo signo Crucis, dextera neque ori neque
admovetur, sed aut statim cum
sinistra ante pectus jungitur, si ea, quae sequuntur, junctis manibus
sint dlcenda, aut manus alio congruo modo componimtur. Quoties
juxta mox dicenda ad signum Crucis quaedam verba pronuntianda
sunt, haec ad
tactus Crucis congrue distribuantur.
Il.
Crucis signa tam Hebdomadarius quam caeteri chorales se
: Ad ,. Deus in adjutorium meum intende,
dicitur in principio Horarum et Laudum l (non vero quando in aliis
Jocis dicltur, e. gr. in Prima
Orationem Saneta Maria, vel In
Precibus
; - ad ,. Adjutoriwn nostrum in nomine Domini,
quando dicitur ante Confiteor, non vero in aliis
e. gr. ad Pri
mam
lectionem brevem 2;
ad 'l. Induigentiam, absoiutionem etc.
quoties post
3; - ad benedietionem fam in fine
Primae,
verba: Dominus nos benedicat etc., quam in fine
Completorli ad Benedicat et custodiat nos etc. eum dicuntur verba:
Pater et Filius et Spiritus Sanctus 3 ;
ad initium Cantieorum Evangelieorum: Magnificat, Nune dimittis, Benedictus.
In festo Epiphaniae Domini omnes signum Crucis efformant ad
Antiphonam
Ajferte Domino etc. per quam Matutinum inchoatur (non vero infra
oetavam); similiter in Officio Defunclorum neenon in ultimo triduo
majoris Hebdomadae ad
Laudes ae
dum incipilur
Invilatorium vel pronuntiatur prima Antiphona, ad reliquas vero
Horas, dum intonatur primus Psalmus. - Praelerea omnes assislentes
Missae solemni vel conventuali Cruce majori se signanl ad initium
Missae, dum Celebrans dicit In flomine Patris etc., necnon in
dum populo benedici!.
12. Crux minor efformatur pollice dexterae extensae, palma ad
signantem conversa, ila ut
a reliquis
semotus panam
Crueem lineis inter se
Tali Cruce omnes se signant: In ore ad prima verba orationis
Aperi, Domine,
os meum etc." neenon pariler in ore ad ,. Domine, fabia mea
inilio Matutini ; - in peetore ad ,. Converte nos, Deus etc. inilio
<

l Rube geo. Erev. XIll. l, Caerem. Episc. L 2. c. I, 0< 5. et c< 3< n. 5. atque
2 S. R. C. ioc< cito
S< R. C. loc< ciI,
S< R. C. 13 Apr. 1867 BolJm. n. 3156.
5 Rubr. geo< Brev. XIII. l, et Caerem<
4 loda laudabilem consuetudlnem.
Episc. i. 2< c< 6. n. 6.

De manuum junctione etc.

Completorli l ;
demum in fronte et ore et pectore ad verba: lnitium (vel Sequentia) sancii Evangelii secundum N. in utroque Evangelio Missae o.
13. MannSl inter divinum Officium a choralibus ordinarie intra
manicas tenentur, vel alio decenti modo componuntur, quando aliter
occupatae non sunt. Quoties vero ex Rubricarum praescripto manus
junctae ante pectus tenendae sunI, palma ad palmam apponatur, extensis ac junctis pariter digitis, pollice tamen dextero super sinistrum
in modum Crucis posito. Manus ipsae 8ic junctae neque nimium ad
vultum neque ad terram sint conversae, sed naturaliter ante peclus
sursum versae teneantur.
14. MannB ante pectus junctas igitur tenent tam Celebrans
quam Assistentes parati in Officio solemni, oecnon caeteri Ministri
superpelliceis saltem induti, dum ad altare aut ad sedes suas proceduot, vel inde receduot, necnon toto tempore actualis ministerii, nisi
aliquid mani bus tenendum vel agendum sit, atque excepto tempore,
quo sedent 3. - Praeterea in quovis affido sive cantato sive recitato
Hebdomadarius mani bus junctis dici! Capitulum et singulas Orationes 4, sicut et quamlibet absolutionem et benedictlonem ti. Pariter
quoties Lector vel Cantor ante singulas lectiones benedictionem petit
ab Hebdomadario hisce verbis: ]ube, Domne, benedicere, necnon dum
in fine cujusvis lectionis profert verba Tu autem, Domine, miserere
nobis, manus juxta probatam consuetudinem semper jungit, nisi ipsas
in tenendo libro vel lumine occupatas ha beat.
15. Percussio pectoris, quando in sacris functionibus praescribitur, semper manu dextera perficitur, extremis scili'cet digitis simul
junctis et parum incurvatis pectus leniter tundendo; sinistra manus
interim extensa infra pectus ponitur. Inter Horas canonicas haec trina
pectoris percussio tam ab Hebdomadario quam a caeteris choralibus
fit, quando in Confessione generali proferunt ter mea culpa 6. - [n
Missa solemni vel cantata chorales ter quoque pectus sibi percutiunt,
dum cantatur Agnus Dei ad verba miserere nobis et dona nobis pacem,
non autemin Missis de Requiem ad verba dona eis requiem 7. Demum accedentes ad sacram Communionem trinam pectoris percussionem peragunt, dum cum Sacerdote secreto dicunt Domine non

sum dignus etc. ".

, S. R. C. 13 Apr. 1867 BoMen. n. :3156.

2 Caerern. Epise. L 2. e. 8. n. 46.
Caerem. Epise. l. L c. 19. n. L el 2. - 4 Ibid. l. 2. c. 3. n. 9. et 14. - , luxla
laudabilem eonsueludinem. ,-' '\ Conformo ad praescripl. Rit. In celebr. Miss. !II. 7.
1 juxl. consuel. conformo ad Ril. in celebr. Miss. X. 2. et 4. Idem in Missa conventuali lecla laudabiliter observatur.
8 Caerern. Ord. antiq. p. L C. 4. n. 4.
3

Lib. I, Pars I, Art. III.

ARTICULUS IIl.

De inclinationibus.
16. Quaelibet inclinationes (sicut et genuflexlones, quae sub
communi nomine reverentiae in Rubricis frequenter designantur) fiant
rile ac tempestive, ila ui' nemo aliquam reverentiam praes,!'r'lnf:lm ante tempus incipiat, neque prolatis jam respectivis verbis
indebite protrahat; sed sii omnium simultanea tum inclinatio (vel genufle:lCio), tum erectio. Praeterea haec regula attendatur: Reverentam
minorem comprehendi in majori, ita ut quando Chorales sunt genuflexi
vel profunde
ad IIa verba, quae alias
inclinationem exposcunt, ulterius inclinari non debeant, nisi in certis casibus
quoad genuftexos expresse
l
17. Inclinationes in sacris funclionibus occurrentes sunt aut
totius corporis aut solius
Inclinatio
terum distinguitur in profundam et mediocrem. Profunda ea est, qua superior
pars corporis totaliter proclinatur, ila ut digiti manuum facile genua
Jlt!iincr,prp valeant; mediocris vero
inclinando caput cum huila ut corpus aliquantulum si! incurvatum. - Capitis quoque
inclinatio
Rubricas
in
et
Profunda capitis efformatur, quum caput ad pectus totaliter proclinatur
cum aliquali humerorum incurvatione; in
autem inclinatione
caput solummodo modice demitlitur.
18. Profunda.
inclinatio in ehoro facienda est: I ""H'P"
Pater, Alle, Credo in divino Offieio stando rec!tatur;
ad Orali 0nem principalem, cui immediate .,. Dominus vobiscum praemittitur,
tam in
Horis canonicis, quam in Missa solemnf seu cantata 2;
ab iis, qui recitant Confessionem generalem, a verbo Conusque ad
Misereatllr etc. inclusive - Praeterea
Cantor vel Leetor, quoties ante singulas leetiones ab Hebdomadario
benedictionem petit hisce verbis: Jube, Domne, benedicere, ad eundem
profunde se inclinat et sic inclinatus perstat, usque dum Hebdomadarius benedictionem absolverit'; atque, quum in fine leetionis profert Tu autem,
miserere nobis, altari item profunde inclinat b,
nisi post Jectionem mox e medio discedat, quo casu ad haec verba
sinlplicem genuflexionem erga altare perficit". - Transeuntes in choro
ante Praelatos majores in locis suae jurisdctionis, atque ad eos accedenles
se coram illis inclinant 1. Hanc
reveI Cfr. n. 32. - 2 Juxla laudab. Ord, consuel. Cfr. Caerem, Ord. anliq. p. 4. C. 6.
n. 3. et 26,
3 Cfr. Rilus in celebr, Miss.lII. 7. -- 4 Caerem. Epise. l. 2. c. 5. n, 5.
Caerem. Ord. antiq. p.4. e.6. n.2.
fi Caerem. Epl,e. l. 2, e. 6. n. 14. et Caerem.
Ord. anliq. p. 3, c, 7. n, 4. - 7 Caerem. Epise. I. 1. c. IB. n, 3,

De inclinationibus.

rentiam etam Celebran6 et Ministri parati capite detedo peragere

debent, quando in accessu ad altare et recessu ante
transeunt '.
19.
corporis mediocrem in ehorali Offido omnes
faciunt: Ad
quae ab Hebdomadario ante quamlibet lectionem tam in Matutino quam in Prima et
proferuntur 2;
item ad verba Dominus nos benedicat etc.
Benedicat et custodiat nos etc., quae Hebdomadarius in fine Primae et
Completorii pronuntiat Alias haec inclinatio, quae in ritu celebrandae
Missae saepius occurri!, intra divinum Officium (nisi gell1ul'Jectatur,
conf. n.
non
20. Caput
inclinatur: Quoties dicitur Sancta
ve! tres Oivinae Personae Sanctissimae Trini!atis in". Gloria Patri etc.,
in
Hymnorum, in conclusione longiori Orationum, et alias
expresse nominantur;
ad nomen fesll 5, quoties occurri! i sicut
etiam ad verba: SallctUlTI et terribile nomen ejus, Sii nomen Domini
verba similia, in quibus nomen Domini 17I(lriifk~lbenedictum,
tur G; porro ad
Sancfus tam in Hymno Te Dellm quam in
Missa cantata
Praefationem i - ad verba: Procldentes adoraGaudioverunt ellm 6, quae in Omciis Epiphaniae Domini et
rum B. Mariae V. occurrunt. - Praeterea Hebdomadarius
versus
altare profunde inclinat, quoties ante Orationes pronuntiat Oremus G;
eandem inclinationem erga Superiorem localem praestat ad
incipiendi ac benedicendi licentiam, antequam pronuntiat Deus in
adjutorium etc., Indulgentiam, absolutionem etc.) Dominus nos benedicat etc., Benedicat et custodiat nos etc. o. Praesente autem in choro
Ministro Generali vel Provinciali aut Custode
in locis suae
jurisdidionis, sicut etiam Cardinali ubique locorum
in
l crr. Rilus in celebr. Miss. III. 2, S. R. C. 31 Maj. 1670 Pharen. ad l. n. 1402,
et 13 MarI. 1700 Arequipae ad 1. n. 2049. Quoad reverentias erga magnos Principes
et Magistratus in locis suae dominationis a choralibus et a sacris Ministris in
transitu ante eos el<lIibendas attendenda est eorum dignitas ae loci consuetudo.
Juxta Decr. S. R. C. 27 Aug. 1836 Praenestin. ad 3. et 4. n. 2753, ellorales in
transitu ante Gubernalorem et Magislralus capite detecto reverenliam exhibere tenentur; Celebrans vero et Minislri parati capile tedo, et solummodo in primo accessu ad
allare el in ultimo recessu eos salutant. Cfr. etiam S. R. C. 16 Dee. 1766 Lal1relan.
ad 3. n. 24B3.
2 JUl<ta laudab. Drd. consuel. Cfr. Caerem. Ord. antiq, p. 4. c.ll. n.3.
el 26. - 3 Juxla laudab. Ord. consuel. Cfr. Caerem. Ord. antiq. p. 4. C. 6. n. 3. el 26.
4 Caerem, Episc. I. 2. C. 3. n. 8, et Caerem. Ord. antiq. p. 4. C. Il. n.
Quando
vero nominatio trium Divinarum Personarum mere enuntiative fit, sine earum glorilicatione aut supplicatione, ut e gr. in Symbolo QI1cunque, nulla reverentia peragenda
esI. - 5 Caerem. Episc. I. 2. C. 8. n. 41l. - 6 Caerem. Ord. antiq. p. 3. C. 7. n. 6. 1 Quando Sanctus alternalim dicilur aut cantatur, etiam alternalim inclinalur, ila ul
unus chorus se inclinel, quando alter recital aul cantaI. Pari modo ad cantum Agnus
Dei in Missa solemn; chorales alternatim inclinationem peragunl. Caerem. Ord. antiq.
p. 4. C. 6. n, 24.
8 Cfr. Ritus in celebr. Miss. V . ! . " S. R. C. 25 Sept. IB52
)anl1en. n. 299B, el Caerem. Ord. antiq. p. 4, C. 6. n. 29.

lO

Lib. J, Pars J, Art. 1Il.

sua dioecesi, ad eadem verba profunda corporis inclinatio ab Hebdomadario vel Celebrante facienda est l.
Omnes transeuntes ante
Superiorem localem vel Celebrantem paratum, ad eum accedentes ab
eoque
capitis reverentiam
exhibent 2.
21. In Essa Bolemni vel cantata quoad inclinationes a choattendatur: Quoties Celebrans vel sacri
ralibus faciendas haec
Ministri se lnclinant ad ea verba, quae ipsi in cantu seu alta voce
proferunt, etiam chorales Missae assistentes eodem modo et tempore
inclinationem fadunt;
quando ab
choro eae partes Missae cantantur, ad quas Celebrans eas recitans se inclinavit, chorales
eandem reverentiam praestant, e. gr. caput profunde inclinant ad
verba Adoramus te, Oratias agimus tibi,
nostram, Simul adoratur etc.; conI. tamen n. 30 in fine.
22. Simplex
inclinatio in divinis Officiis fadenda
est: Ad nomen Mariae, dummodo ipsa san eta Dei Gentrix sub eo
designetur ", et S. P. N. Francisci" quacunque occasione haec nomina
; - deinde ad nomina Sanctorum vel Beatorum
iIlis dumtaxat diebus, in quibus de ipsis Officium
seu commemoratio, non quidem ratione
communis, sed ratione Vigiliae,
festi vel octavae peragitur', imo etiam durante octava ipsorum, Iicet
ob alicujus festi solemnioris occurrentiam per accidens nulla commemoratio in Offido diei de jlJis fiat ; ad nomen
regnantis, quoties in Oratione occurrit 7. - Transeuntes ante Rel!quias Sanctorum publice
inclinatione eas venerantur.
Ad aspersionem aquae benedictae, dum Celebrans ante chorales cum aspersorio accedit, omnes ei caput inclinare, atque aspersionem reverenfer
debent 8.
In thurificatione personarum
tam
thurificans, quam iii i qui thurificantur juxta gradum diversae
dignitatis debita
inclinatione sibi invicem reverentiam exhiIn Pace autem danda obserbent ante et post thurificationem 9.
vandum est, ut quicunque Pacem dat, non inclinet antea caput recil Clr. Caerem. Epige. l. 2. e.2. n. 4, et e. 4. n.4.
2 Ibld. I. 1. c. Hl. n. 13, et Ord.
consue!. - :1 Ritus in eelebr. Mis8. V. 2. Vbi sub nomine Mariae non direete saneta Dei
Genilrix appellatur, sieut e. gr. evenit In Evangelio et Communlone Missae de Assumptione B. M. V. inciinaUo facienda non es!. S. R. C. 7 Dee. 1844 Mec!llinien. ad o. n. 1'1871'1.
- 4 Caerem. Ord. anUq. p. 3. c. 7. n, o. - 5 S. R. C. 13 febr. 1892 Calagurit. ad 25.
n, 3767, ubi etiam declaratur, inclinatlonem han c laciendam non esse, quando nomen
alieuius SaneU, e. gr. S. Pauli vel S. Matthaei, in titulis Epistolae (vel lectionum ad
Matutinum) et Evangelii in ipsiu5 lesto occurri!. Praelerea attendalur, inclinandum
non esse ad nomen alicujus Sancii in S. Scriptura occurrens, quando locus fste S. Scrip
tUTae alii Sancto in ipsius Olncio vel Missa per aecomodationem applicetur, sieut
e. gr. nomen Joseph, antiqui Patriarchae, Sponso B. M, V. in Olficio et Missa ipsius.
(> S. R. C. 19 jun. 1903 Ord. Min. ad l. n. 4116. _ 1 Rilus in celebr. Miss. V. 2, EUam
ad nomen Episcopi Dloecesanl In collecta pro lpso tune inclinatio capitis fit, quando
ipse lunctioni adsi!. Clr. S. R. C. 13 Mar!. 1700 Arequipae ad 3. n. 1'1049.- 8 Caerem.
Epise. I. 2. e. 31. n. 4. - " Ibl. I. l. c. 23, n. 2lJ.

De inclinationibus.

Il

pienti, sed solummodo postquam Pacem dederlt; accipiens vero Pacem

ante et post capul deferenti inclinat l. - Praelntonantes Antiphonas
dignioribus de choro in Officio solemni ante et post praeintonationem
reverentiam capitis inclinatione praestant, quibus ille, cui praeintonatur, stans simili inclinatione ante et post respondet 2. In praeintonandis autem Antiphonis vel Hymnis erga Celebrantem paratum vel
Praelatum major reverentia ante et post exhibenda est s.
23. Simplex inclinatio saepius quoque occurrit in salutatione
chori hoc modo peragenda: Accedens ad medium chori (vel inde
recessurus) prius erga altare chorale
delnde parumper e
medio se retrahens, ne tergum vertat altari, et ad chora!es vultum
convertens erga utramque eh ori partem caput inclinat, et prius quidem
versus eam partem, in qua stat Superlor, ve! eo absente Hebdomadarius, deiude versus alteram chori partem. Peracta hac chori salutatione, Officium suum exsequitur (vel ad locum suum discedit) sine
iterata genuflexione, excepto casu, quo e choro
debeat ".
24. Tali modo chorus salutandus est ab omnibus, qui inchoato
Offido chorum ingrediuntur, vel ante Officii finem e choro egredi
debent 6, necnon quoties aliquis durante Offido in medium chori progreditur, ibidem aliquid lecturus vel cantaturus, sicut et in nonnullis
aliis casi bus, qui suis locis notabuntur. Omnes tamen chori salutationes et resalutationes omittendae sunt coram sanctlssimo Sacramento
publice exposito, etiamsi ab omnibus conspici nequeat', atque ab
adoratione Crucis in Offido feriae sextae in Parasceve usque ad
Nonam Sabbati sancti inclusive, non vero in caeteris Officiis lucluosis
Hebdomadae majoris, sicut neque in Offido et Missa Defunctorum H.
ARTICULUS IV.

De genuflexionlbus.
25. Genufiexio duplex distinguitur, prout fit unico aut utroque genu. Si uno genu peragitur, genu dexterum usque ad terram
juxta talum pedls sinistri demittitur (nisi fiat In gradibus altaris)
, Caerem. Epise. I. L c. 24. n.5.
2 lbid. 1.2. c. L n. lO. - 3 lbid. I. 2. e. 3. n. 6.
Caerem. Episc. I. 2. c. 6. n. 12. Si vero Hebdomadarius seu Officiator non sit in
stallo suo chorali. sed ad altare vel ad scamnum, lune absente Praelato illa pars chori
prius salutanda est, in qua stai dignior de praesentibus. S. R. C. 12 Sept. 1857 Molinen. ad 25. n. 3059, - 5 Cfr. n. 8.
6 Cfr. n. 3. et 8. Etiam Celebrans et Ministri
parati in accessu ad altare et in recessu chorales ab utraque parte capite aperto salutare debellt, si choms ante altare adsit, vef ipai per chorum ad altare lranseat, necnon
quando in solemni !unctione chorum ingrediuntur et egrediunlur. - , S. R. C. 31 Aug.
1793 Asca/alla. n. 2544, et Z7l'ebr. 1847 Aretina ad 6. n. 2928. Excipiuntur nihilominus
illae reverentiae, quae polius ritua quam honoris ratione fiunl, e. gr. ad Ihurificationem. ad Pacem dandam. ad aliquid Celebranti porrigendum. - R S. R. C. 12 Sept. 1857
Molinen. ad 27. n. 3059, et Z7 Maj. 1876 Sebenicen. ad I. n. 3399.
-

12

Lib. I, Pars I, Art. IV.

absque ulla capitis vel corporis inclinatione; si vero utroque genu fieri
de beat, prius genu dexterum in terram demittitur, deinde genu sinistrum juxta dexterum flectitur, atque e contra in surgendo
elevatur genu sinistrum et ponitur talus pedis sinistri juxta genu dexterum, tum etiam dexterum genu cum toto carpo re levatur. Quoad diversas reverentias unico ve] utroque genu faciendas haec regula generalis attendatur: Quoties cum aliqua mora seu per quoddam temporis spatium genuflectendum est, utrumque genu f1ectitur; quando
vero sine temporis mora seu breviter tantum genuflecti debet, unico
genu peragitur,
paucis casibus infra indicandis.
26. 'D'nico genu f1.ectendum est: Ab omnibus, qui ante altare seu
tabernaculum, in quo sanctissimum Sacramentum asservatur, transeunt '; - item ab omnibus transeuntibus ante allare, in quo Missa
celebratur et est inter Consecrationem et Communionem 2.
Transeuntes ante altare majus seu chorale, etiamsi in eo non asservetur
sanctissimum Sacramentum, necnon ad medium chori accedentes et
inde recedentes, sed in actu functionis tantum, quavis vice genuflectere debent coram Cruce altaris 3, Celebrans tamen paratus, necnon
Praelati majores (Minister Generalis, Provincialis et Custos regiminis) coram altari majori, si super eo non adsit Sanclissimum, Cruci
profundam tantum corporis inclinationem faciunt, excepto tempore
ab adoratione Crucis feria sexta in Parasceve usque ad Nonam Sabbati sanct inclusive, quo tempore etiam Celebrans et Praelati coram
Cruce altaris majoris genuflectere debent 4. - Parlter omnes transeuntes ante Reliquiam sanctae Crucis (seu aliorum instrumentorum
Dominicae passionis) super aliquo altari in loco principe expositam,
unico genu usque ad terram flexo eam venerari debent; si vero praefata Reliquia recondita sii in custodia, caput tantum profunde coram
illa inclinant '. - Quolies in sacris functionibus a Diacono cantatur
Flectamus genua, omnes (praeter Celebrantem) genuflectunt, usque
dum Subdiaconus Levate pronuntiaverit n. - Praeterea chorales Missae solemni vel cantatae assistentes genuflectere debent, quoties Celebrans vel Diaconus et Subdiaconus cantando quaedam verba in Epistola et
unico genu f1ectunt, e. gr. ad verba: In nomine
Jesu omne genu fleetatur - procidentes adoraverunt ellm - procidens
l Ritus in celebr. Miss. II. I, et S. R. C. 26 Nov. 1644 S. Marci ad I. n. 877. S. R. C. 20 Maj, 1904 Rhemen. ad I. et 3. n. 4135, Sacerdos tamen paratus in hoc
casu genuflectere non debet, quando pro celebranda Missa ad altare procedit. vel
Missa celebrata in sacristiam redit; at dexterum genu flectat si ultro, seilicet nulla
facta inquisitione, templls inter eonsecrationem et eommunionem advertatllL - 3 Caerern.
Epise. I. 1. c. 18, n. 3, et S. R. C. 30 Aug. 1892 Sirigonien, ad II. n. 3792, alque
24 Nov. 1899 Minorieen. a11 4. n. 4048. - Caerern. Epise. loe. ciI. ac S. R. C.
9 Maj. 1857 Cadurccn. ad 5. n. 3049, et 12 Sept. 1857 Molinen. ad 4. n. 3059. 5 S. R. C. 7 Maj. 1746 Varsavien. ad 7. n. 1II390, el 20 MarI. 1869 Monlis Regalis ad 7.
n. 3~Ol.
G Rubr. Miss. XVII. 3.

De genufIexionibus.

13

adoravi! eum, neenon quoties in Evangelio saneti joannis proferuntur

verba: Et verbum caro factum est '.
27. Utroque genu coram sanctissimo Sacramento exposito
procumbere et adorare debent: Omnes accedentes ad altare, ubi patenter expositum esi, recedentes ab eo, necnon transeuntes coram
ilio, eujusvis conditionis et ordinis sinf2, si tantum excipias Celebrantem et Ministros altaris, qui intra Missam in accedendo, recedendo, transeundo unicum iantum genu fleclunt 3. Qui transeunt
ante altare, in quo Ilt Consecratio et elevatio, vel dalur benedictio
eum sanctissimo Sacramento, utrumque genu flectere neque assurgere
debent, antequam Celebrans CaJieem vel Ostensorium super corporale
deposuerit. - Idem observandum est ab eo, qui transi! ante Sacerdotem sacram Communionem fidelibus distribuentem; in hoc casu
tamen non debet manere genuflexus, donec distributio Communionis
finita sii, sed adoratione peracta surgit r,. - Similiter in occursu Sa
cerdotis sacram Hostiam in Ostensorio vel Pyxide deferentis (e. gr.
ad infirmos), utroque genu flectendum neque surgendum est, quousque Sacerdos e conspectu recesserit".
28. In choraJi Officio utrumque genu ilectitur: Ad Orationerri
praeparatoriam Aperi Domine etc. 7; ad verba Venite, adoremus et procidamus ante Deum in Invitatorio"; ad totum Versum Te ergo quaesumus etc. in Hymno Te Deum D: - ad integram primam stropham
Hymni: Veni Creator et Ave maris stella, ad integram quoque stro
pham O Crux alle in Hymno Vexilla regis '0, similiter ad stropham
Tantum ergo, quando Olficium de sanctissimo Corpore Christi coram Sanctissimo exposito persolvitur. - Porro flexis genibus in
choro recitandae sunt Preces feriales tam ad Laudes quam ad reliquas Horas, quae in Officiis feriarum Adventus, Quadragesimae,
Quatuor Temporum et nonnullarum Vigiliarum occurrunt ". In hisce
Precibus Hebdomadarius mane! genuflexus usque ad 'l. Dominus
vobiscum ante Orationem 12, caeteri vero chorales usque ad Benedicamus Domino post ultimam Oratonem, et si Antiphona finalis mox
subsequatur, usque ad finem Ofticii 13.
Genuflexio haec ad Preces
l S. R. C. 27 Maj. 1876 Sebellicen. ad 2. n. 3399. - 2 S. R. C. 19 Allg. 1651 Vrbis
ad 6. n. 937,7 Maj. 1746 Varsaviell. ad 4. n. 2390, ubi etiam declaratur, utroque genu
in hisce casibus Hectendum esse, etiamsi Sancfssimum in Pyxide tantum patenfer sit

e.posifum, ac 24 Nov. 1899 Milloricell. ad 5. et l l n. 4048. - 3 S. R. C. 12 Nov. 1831

Marsorum ad 49. n. 2682. - 4 Cfr. Ritus in celebr. Miss. II. l. - 5 Cfr. ibidem,
et S. R. C. 5 Jul. 1698 Collen. ad 14. n. 2002.
f> Cammenl. in Instr. CIemenl. VII.
n. 13 et 14. - 7 Jli.la communem consuel. - R Caerem. Epise. I. 2. c. 6. n. 8, et
S. R. C. 31 Jul. 1665 Nullil1s Dioer. ad 13. n. 1322. - 9 Caerem. Epise. l. 2. c. 5. n. 9.
et cap. 6.. n. 16, atque S. R. C, loc. cii. ad nol. 8. - lO S. R. C. ibidem, et 14 Nov.
1676 Bltantina ad 7. n. 1583. - Il Cfr. Rubr. Brev. Ordinar. ad Laud. et Vesp. 12 S. R. C. 22 MarI. 1862 S. Marci ad 9. n. 3110. J:l S. R. C. 4 MarI. 1002 Romalla
ad 2. n. 4089. Si igitur in tali Officio feriali faciendae sint commemorationes Sanctorum simplicillm vel dicendum Suffragium, chorus etiam ad haee genufle.us manel.
Rubr. gen. XXXIV. 3. et 4.

14

Llb. I, Pars I, Art. IV.

feriales servanda quoque est in casu, quo Matutinum cum Laudibus

feriae secundae die Dominica ante solis occasum persolvatur. et tunc
manent genuflexi usque ad finem Officli '. - Porro utrumque etiam
genu lIectitur ad Antiphonam finale m B. Mariae Virginis, quoties dicenda est, excepto toto tempore Paschali et singulis Dominicis per
annum a primls Vesperis, etiamsi hae in Quadragesima jam ante meridlem persolvantur, usque ad crepusculum vespertinum ipsius Dominicae 2. Sicut Antiphona finatis, sic etiam In fine Completorii Pater,
Ave, Credo genibus flexis vel stando recitantur 8. - Praeterea flexis
genibus persolvuntur Preces in Offido Defunctorum et in Litaniis
Sanctorum diebus sancii Marc et Rogalionum, solo Hebdomadario
ad Orationes dicendas surgente 4. - In Triduo sacro ad ,.. Christus
jactus est et reliqua, quae in fine cujuslibet Horae dicuntur, omnes
genua f1ectunt, atque etiam Hebdomadarius ad Oratlonem genullexus
manet 5. - In Vigilia Nativitatis Domini, quando in Martyrologio eloglum ipsius Nativitatis pronuntiatur, omnes chorales in genua procumbunt ad verba In Bethlehem judae et genuflexi manent, usque dum
Cantor pro lato integro hoc elogio et faeta genuflexione surrexerit 6.
Tandem in fine Officii ad obtinendam indulgentlam defectuum in
ipsius persolutione ex humana fragilitate eommissorum Oratio Sacrosanctae etc. flexls genibus reeltanda est ab omnibus, iis exceptis qui
infirmitatis vel gravioris impedimenti causa genuflecfere nequeunt 7,
99. Intra. Missa.m solemnem vel cantatam chora.les ma.nent
genuflexi: In principio Missae, usque dum Celebrans peraeta Confessione generali ad altare ascendat" (exceptis Praelatis, qui ad Confessionem initio Missae genflectere non tenentur 9, et iis, qullntroltum cantant) lO; post Sanctus a choro cantatum usque ad peractam
utramque elevationem B; neenon ad benedictionem Celebrantis (exceptis iterum Praelatis, qui se tantum profunde inclinant) 11. - In
Missis autem feriarum Adventus, Quadragesimae, Quatuor Temporum et Vigiliarum, quae jejunantur. atque in Missis Defunctorum
omnes insuper genufleetere debent ad Orationes, quae dicuntur ante
Epistolam; deinde POSt Praefationem, dleto per Celebrantem Sanctus
usque ad Pax Domini etc. inclusive 12; neenon ad Posteommuniones
1 S. R. C. 3 Aug. 1878 Bergomen. ad I. n. 3481. -- 2 Rubr.
Brev. XXXVI.
n. 3, et S. R. C. 16 Apr. 1853 Drd. Min. ad B. A, 3009. - :< S. R.
4 Mar!. 1901 Deerefum ad 2. n. 4070. - 4 Cfr. Rubr. spec. Brev. Sic etiam, quando lo festo S. Marci
et debus Rogationum Processio peragi non possit, et propterea Litaniae ante Primam
in choro dicuntur, omnes flexis genibus permanent usque ad fnem, solo Hebdomadario
ad Orationes stante.
5 Rubr. spec. Brev. et Caerem. Epise. I. 2. c. 22, n. 13, et 14,
6 Rubr. spec. Martyrol. 7 Rubr. ad hane Ora!. posita, et Deee S. C. Indulg.
26 Jul. 1855. - B Cfr. Rubr. gen. Mss. XVII. 5. - g S. R. C. 17 Maj. 1692 Dub.
n. 1876. - IO S. R. C. 18 Jun. 1689 Romana. n. 1812. - Il S. R. C. 13 MarI. 1700
Arequipae. ad 7. et 8. n. 2049, et 27 Jul. 1878 S. lacobl de Chile n. 3459, - 12 S. R. C,
29 Dee, 1884 Ludonen. ad lO. n. 3824.

De genuflexionibus.

15

atque ad Orationem super populum, si dicatur '. In hisce Missis non

comprehenduntur Missae solemnes in Vigiliis Nativitatis Domini, Paschatis et Pentecosles, in Coena Domini et in Quatuor Temporibus
Pentecostes, quia hae Missae considerantur festivae.- Quando in
Missa solemni post sumptionem Calicis sacra Communio Clero vel
caeteris fidelibus distribuitur, non solum communicantes, sed etiam
caeteri chorales genuflectere debent 2. - Praeterea omnes de choro
utrumque genu f1ectunt, quando ad Tractum cantatur 'l. Adjuva nos
in Missis ferialibus Quadragesimae et 'l. Veni sancte Spiritus post
Epistolam in omnibus Missis de Spiritu Sando, necnon postquam in
cantu Passionis verba exspiravit, emisit vel tradidit spiritum pro lata
sunt, quo casu remanent genuflexi, usque dum Diaconus cantans assurgat 3. - Insuper in Symbolo ad verba Et incarnatus est etc., omnes
genuflectere debeni, qui aetu suni stantes, exceptis cantanti bus, qui
finito 'l. praedicto genuflectunt et statim surgunt; qui sedent, caput
tantum profunde inclinare debent, dum Cantores hunc Versum in
cantu proferunt 4. In tribus autem Missis Nativitatis Domini et in
Missa Annuntiationis B. Mariae V. omnes, qui sunt in choro,. ac
etiam Celebrans cum Ministris genuf]eetere debent, etiamsi sedeant,
quando a choro iste 'l. Et incarnatus est etc, cantatur 5, - Denique
Missae privatae in choro assistentes, semper (etiam tempore Paschali)
genuflexi manent, excepto tantum utroque Evangelio 6,
30. Qlload genu1J.exiones a Ca.ntoriblls pera.genda.s haec observentur: Qui aetu cantant, ordinarie una cum caeteris genufledunt,
ubi aliqua genuflexio ratione verborum praeseribitur 7; si vero ad
commune legHe adstent, et verba flexis geni bus proferenda plura
sint, ne in cantu continuando errent, permanent stantes usque sub
finem verborum Hlorum, atque tu ne breviter genua fleetunt. Item
quum Celebrans vel Cantores in choro aliquid intonant, quod f1exis
geni bus canendum sit, stantes intonationem faciunt, deinde genufleetunt, sicut eaeteri B, Quae hoc loeo de genuflexionibus a Cantori bus
peragendis dieta sunt, simili ratione quoad inclinationes ab ipsis in
cantu praestandas attendantur.
31. Qlloties :Ilexis geniblls ora.ndum est per aliquod temporis
spatlum in loeo alliori, e. gr. in genuflexorio vel in infimo gradu al1 Rubr. gen. M'ss. XVII. 5. el S. R. C. J7 Maj. 1692 Duo. n. 1876. 2 S. R. C.
9 MarI. 1711 Catallien. ad 3. n. a209. - 3 Cfr. Rubr. spec. Miss. - 4 S. R. C.
17 Jun. 1673 Majoricen. ad 1-5. n. 1476, el 13 Febr. 1677. ibidem ad 2. n. 1594,
ubi eliam declaralur, quod si Celebrans et Minislri vel caeleri de choro non 5edeant
ad canlum Symboli, ipg, eum cantoribus ad Versum praedictum genuflectere debeant. - 5 Rubr. gen. Mi5s. XVII. 3, et S. R. C. 13 l'ebr. 1677 Majoricen. ad 2.
n. 1594, et 24 Nov. 1911 Adriell. ad I. n. 4aBl. Si festum Annuntiationis B. M. V.
transferri contiger,t, ad :W. El incarnalus est in die Iranslatlonis, sieul alias in festa,
genuflecli debet. S. R. C. 16 Jun. 1663 Panormitana. n. laeS. - 6 Rubr. gen. Miss.
XVII. 2. - 1 Cfr. Caerem. Epise. l. 2. C. 6. n. 8. - 8 Ibid. l. 2. C. 1. n. 12.

16

Lib. I, Pars I, Art. IV.

taris, consueta reverentia sanctissimo Sacramento vel Cruei altaris

in plano peragi debet, tum ante tum post orationem. Si igitur talis
oratio fiat coram altari, super quo Sanctissimum in tabernaculo reconditum est, vel coram altari
seu chorali, unico genu in plano
et
flectendum est l; in casu autem, quo sanctissimum Sacramentum
expositum est, oraturus coram eo in aliquo gradu,
ante et post utrumque genu in plano flectere et mediocriter se inclinare debet. Quando vero in ipso plano chori 'per aliquam moram
flexis genlbus oratur, debita reverentia altari solummodo ante discessum de loco isto exhibetur 2,
32. Genufiexioni nonntmquam a.dditur mediocris
inclina.tio, id est
et modica humerorum, quae in casu habetur uti profunda 3. Talis inclinatio a genuflexis
est: Imprimis quoties coram sanctisslmo Sacramento utroque genu adoratio
pnles,taitur" necnon ad
elevationem in Missa 5,
durante benedictione cum Sanclissimo; praeterea ad verba
adoremus et
ante Deum in Invitatorio : ad y. Te ergo, quaeSU{f1US etc., in Hymno Te Deum G; ad y. Et incarnatus est etc., ab iis
qui juxta supra dieta 7 ad cantum hujus Versus in Missa solemni genuflectunt 8; ad verba Veneremur cernui in stropha Tantum ergo,
haec ante benedictionem cum Sanctlssimo cantatur, et etiam
In Officio Corporls Chrlstl si Sanctisslmum sit patenter expositum 9;
ad verba Venite adoremus In adoratione Crucis feria sexta in Parasceve lO; ad verba Nativitas D. N. j. Chr. secundum carnem In Martyrofogio Nativitatis Domini; ad Confessionem
ab initio
usque ad subsequens Misereafur inclusive, quoties f1exis
recilatur; denique ad Orationem Sacrosanctae etc. in fine divini Offidi Il.
ARTICULUS V.

De ratione standi et sedendi in choro,

33. In Officio solemni quoact standum et sedendum a choraattendantur: Ad Initium singularum Horarum omnes
libus hae
l Caerem. Epige.!. l. c. 12. n. 9, cl c. lB n. l Quando ratione personae oranlis
coram allari in accessu et recessu sola profunda eorporis inclinallo facienda esi, haec
reverentia in lali quoque casu loco genuflexionis exhibetur. Cfr. n. 26.
Cfr. casus
n. 3 el 8. expositi. - 3 Cfr. S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sales. ad l. n. 4179.
4 Singulos casus enumeralos vid. n. 27. Cfr. etiam Decr. S. R. C. ad noI. citatum.
5 Nempe cum Celebrane ante et post elevalionem genuflectendo S8. Sacramenlum adoral; in ipso autem aclu elevationis, creeto capite, omnes SaCram Hosliam et Calieem
aspiciunt seerele dicendo J)ominas mellS et J)eus meus. ?ius Pap. X. 18 Mai. 1!lO7.
(Acl. Ord. XXIV. p. 268).
Juxta Drd. consuel.
' Cfr. n. 29. - S S. R. C.
23 Maj. 1846 Tuden. ad 6. n. 2916.
9 Comment. in Instr. Clemenl. XXIV. n. IO.
Cf. n. 28.
IO Rubr. spce. Missalis.
Il Juxta Ord. consucl.

De ralione standi in choro etc.

17

stant, usque dum primus Psalmi Versus integre intonatus sit l; quo
cantato, Celebrans cum Assistentibus et caeteri omnes in choro sedent,
et permanent sedenles usque ad Capitulum 2 (respective ad Hymnum
in Completorio et Versiculum in singulis Nocturnis), nisi ob Antiphonarum intonalionem vel cantum surgendum sit s. Finita Psalmodia omnes
cum Celebrante assurgunt 4 et stant usque ad finem respectivae Horae,
excepto casu, quo propter Preces feriales dicendas genuflectere oporteal. In
autem et Laudibus solemni ritu celebratis sederi
potest etiam ad Antlphonam ante et post Magnifica! vel Benedictus,
dummodo in cantu
; ad ipsa tamen Can1ica Evangelica omnes
stare debent". In
Nocturnis omnes chorales assurgunt ad
cantum Versiculi"
permanent, donec benedictio a Celebrante
prolata sit; ad lectiones deinde et Responsoria subsequentia quidem
sedent, sed ad quamlibet benedictionem una cum Celebrante assurgere debent 7. Insuper textum sancti Evangelii ante Homiliam stanles
audiunt, necnon stantes Hymnum Te Deum in fine Matutini cantant".
34. Quando Horae canonicae Bine cantu in choro persolvuntur, servetur antiqua nostri Ordinis eonsuetudo, exemplo jam
S. P. N. Francisci sacrata ", ul integrum Officium stando ab omnibus
recitetur, exceptis lectionibus et Responsoriis Nocturnorum atque Martyrologio, ad quae chorales sedent. Ad benedictiones ante singulas
lectiones Hebdomadarius quidem semper assurgere debet '0, caeteri de
choro autem in Officio non solemni sedentes mediocriter se inclinant
ad benedictiones, quae ante lecliones secundam et tertiam, quintam
et sextam, oclavam et nona m dicuntur ". Si vero lectio de Homilia
Dominicae vel feriae legenda occurrit, omnes jam ad ultimam benedictionem assurgunt, textum sancti Evangelii stantes audituri.
35. Ad lectionem Martyrologll in duobus tantum easibus
omnes slare debent, videlicet in Vigilia NativitaHs Domini ad integrum elogium ipsius Nativitatis 12 usque ad verba In Bethlehem judae etc., ad quae chorales in genua procumbunt; neenon in Dominica
Resurrectionis ad verba Hac die etc., qui bus ipsa solemnitas Paschatis
in ilio Martyrologii annuntiatur 12. Alias ad Martyrologium semper se1 Cfr. Caerem, Epise. I. 2. e, 3, n, 7, et c. 6, n, 7. " lbid, c. 3, n, 7, Attendatur
etiam Deer. S. R. C. 31 JuJ. 1665 Nullius Diaee. ad 14: Non est de usu Ecclesiae Romanae surgendi in recilalione clljuslibet quinli Psalmi ad Lalldes et in Vesperis, et in
redtalione quarti Psalml ad Completorium (n, 1322). - , Cfr. n. 40. - 4 Caerem.
Epise. I. 2. c. l. n, J 1.
5 lbid. c. 3. n. IO. Quando ultimis diebus Adventus Allliphonae
majores ad Magnlficat canlanlur, jllxla laudab. Drd. consue!. omnes in choro slanl.
6 Ibid. c. 6. n. Il. 7 S. R C. 22 MarI. 1862 S. Marci ad 3. n. 3UO. - 8 Caerem.
Epise. I. 2, c. 5. n. g, el 9,
9 Cfr. verba S. Bonav. ad n. 6. in nota relala. Per Rubricas lamen prohibitum non est, quominus etiam in Officio ql1olidiano ad iIlas parles
Horarum sedealur, ad qllas in Officlo solemni juxta n. praec. sedere licet. - lO Caerern.
Epise. I. 2. c. 6. n. 12. - 11 S. R. C. 22 MarI. 1862 S. Marci ad 3. n. 3110, et 12 JuL
1892 Romana ad IO. el II. Il. 3780. - 12 Juxla laudab. consueto el Caerem, Ord.
anliq. p. 3. C. 5. Il, 5.

18

Lib. l, Pars l, Art. V.

detur: ad Dea
in fine
omnes
et stantes
quae sequuntur, usque ad finem Primae recitant.
36. Ad Antiphonam finalem B. Mariae V. in choro sedere
nunquam licet, sed haec Antiphona aut flexis genibus aut stando persolvitur. Omnes stare debent ad Antiphonam istam toto tempore Panecnon in
Dominicis per annum a
usque ad solis occasum
Dominicae
ad diei crepusculum),
etiamsi die Dominica
Matutinum cum Laudibus Officii feria secunda occurrentis ante solis occasum anticipetur 2. In fine autem Vesperarum vel Completorii ipsius Dominicae ad Antiphonam B. Marae V. semper statur, quamvis contingat istas Horas post solis occasum demum persolvi 3.
37. In Officio Defl.Ulctomm, sive cantatur sive tantum recitatur, omnes in choro sedent ab inchoato primo Psalmo Vesperarum
vel Matutini, atque permanent
in
(et Laudibus)
usque ad Antiphonam ante Magnificai (vel Benedictlls) inclusive", in
autem Nocturnis sedent usque ad Versiculum post
Psalmos, ad quem omnes assurgunt et profunde inclinati Pafer nasler
secreto recitant,
iterum sedent
38. Hebdoma.darlus in
Offido, tam solemni quam quotidiano, ad omnes illas Omcii partes, quas ipse solus dicturus est,
assurgere et stans eas cantare vel recitare debet. Excipiuntur tantum
Preces feriales, in qui bus flexis genibus singulos Versiculos etc. alternatim cum choro recitat 6; ad
Daminus vobisculn autem ante
Orationem
et stans
usque ad initium seHorae 7, vel. si ob finem Offidi dicenda si! Antiphona B. Mariae V., usque ad 'l. Fidelium animae etc., quo dicto genuflectit, sed
Orationem post hanc Antiphonam fjnalem iterum quavis die stans
dicit 8. Idem observandum est tum in Officio Defunctorum B, tum in
Litaniis omnium Sanctorum, quae diebus sancti Marci et Rogationum
dicuntur, ila ul Hebdomadarius ad Preces
cum caeteris de
choro
Orationem vel Orationes autem semper stans dicat IO
Tantum in Triduo sacro majoris Hebdomadae ad Orationem
quae in
Horis dicilur, etiam Hebdomadarius genuflexus manet, et capite inclinato eam recitat ".

l Idem valel de Vesperis, quae in Quadragesima jam ante meridiem dicuntur.

2 S. R. C. 7 Sepl. 18H Tllden. ad
S. R. C. 16 Apr. 1853 Ord. Mif1. ad 8. n. 3009.
l. n. 2572, el22 Allg. 1818 Hispalen. ad 7. n. 2587. Quando vero ad Laudes leriae Il.
anlicipalas Preces feriales dicunlur, chorales usque ad finem Offidi. comprehensa Anlphona finali, genuiledunt. Cfr. n. 28.
S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsorllm ad 42.
n. 2682. - 4 Caerem. Epise. L 2. c. lO, n, 3,
;; lbid. n, 5. - (I Rubr. gen,
7 S. R. C. 22 MarI. 1862 S. Marci ad 9. n. 3110. ~ Rubr. gen.
Brev, XXXIV. 4,
9 Cfr. Caerem. Epise. I. 2.
lO. n. 4.
lO juxta praxim univerBrev. XXXV!. 3.
salem. - Il Caerem, Epise, I. 2. e. 22.
l'l.

De ratione standi in choro etc.

19

39. Qui actu cantant. in choro non sedent '. Haec regula servanda est tam in Missa cantata, quam in quolibet divino Offido, excepto tamen cantu Psalmorum et Canticorum veteris Testamenti. Cantores igitur et
sive in medio chori si ve in suis locis aliquid
intonant, cantant vel legunt, semper assurgunt et stantes suo munere
funguntur 2. Ubi quaedam Officii solemnis partes, e. gr. Antiphonae,
Responsoria Nocturnorum etc. (atque in Missa solemni: Graduale
eum AlIeluja vel Tractu, Offertorium et Communio) a schola Cantorum cantantur, isti ad haee concinenda pariter stant, quamvis caeteri
de choro tunc sedere possin!. Demum quilibet, qui in Officio solemni
ritu celebrato aliquam Anliphonam, ipsi prius a Cantore praeintonatam,
intonaturus est, etiamsi sit Praelatus vel dignior chori, semper assurgere debet, et peracta intonatione iterum cum aliis sedet 3.
40. Reverentiae causa erga digniores a choralibus aliquando
surgendum, respective standum est. Ila ad ingressum Superioris in
chorum omnes chorales, si sedeant, surgunt, quando ipse, facta adoratione, ad sedem suam pergit; idem observant ad egressum ipsius
e choro durante Offido 4. Pariter quoties Celebrans paralus chorum
intrans vel inde discedens chorales salutat, omnes ei assurgunt et
stantes eum resa!utanI 5 . Deinde quando in Matutino Praelatus vel
Celebrans sacris paramentis indutus aliquam iectionem legit, omnes
in choro stantes auscultant . Porro ex eadem ratione omnes chorales ac etiam Ministri altaris (excepto tantum Celebrante parato) assurgunt, quando in Offido solemni Praelatus (vel dignior ex ipsis, si
plures adsint) surgit pro intonanda secunda Antiphona, et nonnisi eo
assidente iterum sedent 7. Demum si unus ex Assistentibus paratis
surgH, facturus a!iquid ad offidum suae assistentiae pertinens, pariter et alii Assistentes atque caeteri altaris Ministri, non tamen chorales, cum eo assurgunt et sic perstant, donec ilIe sedeat 8.
41. Missae solemni vel ca.ntatae chorales ordinarie stantes
assistunt, exceptis casi bus, in quibus juxta superius exposHa 9 omnes
genuf]ectere et genuflexi permanere debent. Attamen illi, qui actu non
cantant, sedere possunt, quando Celebrans in Missa solemni sedet,
et insuper dum cantantur Epistola, Prophetiae, Graduale, Tractus vel
Alleluja cum Versu et Sequentia, atque ab Oflertorio usque ad incenvel, si incensatio non fit, usque ad Praefationem,
sationem chori

l'"

, Rubr. geo. Mi55. XVII. 7, et S. R. C. Il Sept. 1700 Novarien. n. 2065.

2 Cf L
Caerem. Epise. I. 2. c. 5. n. 7. - :< Cacrem. Episc. L 2. c 3. n. 8, et S. R. C. 12 luI.
1892 Decr. I. n. 3781. - 4 Cfr. n. 3. et 8.
J Cfr. Caerem. Epise. L I. c. 18. n. 4.
6 Caerem. Ord. antiq. p. 4. c. 6. Il. 14.
7 S. R. C. 12 jul. 1892 Den. 2. n. 3'181.
8 Caerem. Epise. L L c. 18. n. 8. IJ Cf L n. 29. lO Qui thurilicantur, semper
stare debent, et in choro quidem extra stalla, lleque Iicet quemquam sedelltem thurificari. Caerem. Ord. antiq. p. 2. c. 9. n. 4.

20

Lb. I, Pars I, Art. VI.

et ad
quae dicitur Communio '. Quando diebus Dominicis ante Missam solemnem vel conventualem fit aspersio aquae benedictae, omnes in choro stantes
recipiunt 2.
42. Exposito sanotissimo Sa.cramento in altari chorali conveniens esset, ut in reverentiam
omnes durante Offido et Missa
starent et numquam sederent; tamen prohibitum non est choralibus, etiam coram Sanctissimo
ad eas partes Offidi se
dere, ad quas alias in choro sedetur".
ARTICULUS VI.

De

et detegendo et de mantello

43. Ca.pite oooperto Celebrans et Ministri sacris paramentis induti e sacristia ad altare procedunt et inde revertuntur"; item caput
cooperiunt, quando inter Missarum solemnia vel divina Offida sedent'. Porro quoad caput occasione sessionis cooperiendum haec regula observetur, u! prius sedeant, et tum
tegant, dum e contra
prius caput
et poslea assurgant. Praeterea in processioni bus
tam intra quam extra
in quibus sanctissimum Sacramentum
vel Reliquia sanctae Crucis non defertur, Celebrans et Ministri parati
cooperto procedere
I;
44.
jugiter deteoto ad altare Celebrans et Ministri ejus
quocunque officio funguntur. Ad omnes quoque reverentias pn:les,talldas tam in accessu et recessu, quam infra sessionem caput de1regere
debent', nisi aliud in suis locs notetur.
in conspectu sanctissimi Sacramenti patenter
omnes
et in choro
assistentes
semper detecto manere debent, etiamsi
juxta
supra dicta sedere liceat". Praeterea ili i Ministri qui
tantum induti sunt, numquam tam ad altare, quam in choro vel alias
tegunt; numquam
Celebrans et
altaris Ministri
in sacris functionibus
uti possunt ". Chorales autem divinis
l Rubr. gen. Miss. XVII. 7, et S. R. C. t l Sept. 1847 A ngelopol. ad 4. n. lil951.
Caerem. Epige. L 2. e.31. n. 4, et S. R. C. 9 MarI. 1711 Catanietl. ad 2. n. Illil09.
Cfr. n. 33 el 34. Caerem. Episc. L 2. c.33. n. 33, el S. R. C lO Sepl. 1796 Bracharen.
ad l. n. lil55lil, llbi declaralur, eoram Sanelissimo exposilo. sed velo cooperlo, chorllm in
recilandis Horis canonicis sedere posse. - 4 Ritus in celebro Miss. Il. L et 5, el Caerem.
Epise. l. 2. C. 3. n. l. - 5 S. R. C. 14 MarI. 1861 S. jacobi de ChUe ad Il. n. 3104. 6 S. R. C. 2 Sept. 1690 Cajetana ad l. n. 1841. Qui autemin prDcessionlbu6 sacras
Reliquias vel Staluas Sanctorum deferunt, eapile deleclo incedere debent, etiamsi sini
parati, sicul Subdiaconus quoque paralus semper capile delecto Crucem processionalem portaI. - 7 S. R. C. 12 NoI,'. 1831 Pisana ad 13. n. lil684, el Zl Jul. 1878 Der/us.
ad 3. n. 3457. Vide exceptionem in noI. ' pago 7. - 8 Caerem. Eplse. I. 2. c. 33. n. 33.
S. R. C. 15 Sept. 1753 Casalen. ad lO. n. lil4lil5, et 14 Jun. 1845 Oppiden. ad
3-6. n. lil895.

De mantello del,onlen,do.

21

Officiis et Missae assislentes quoad caput cooperiendulTl vel dete

gendum legitimam consuetudlnem suae Provinciae uniformiter ob
servent.
45. Quum mantel1um in Ordine nostro non ut forma habitus
sed propter tuendum a tempestatum
adhibeatur,
in choro aliquid agendum occunit, quod in
habitus forma
debet, mantellum prius deponendum est. Hac
: Ab i:s, qui lectiones, Propheralione mantetlum in choro
tias et Martyrologium in medio chori leciuri suni ab Hs quoque,
qui candelas in altari accendere aut
aliquod mlnislerium in
choro vel ad altare praeslare debent. Pariter diebus Purificationis
B. M. V.,
Palmarum accedentes ad
cineres et
necnon ii, qui ad sacram Communionem vel feria
sexta in Parasceve ad Crucem adorandam
mantellum prius
deponunt. Quoad mantellum portandum vel deponendum in processionibus et quibusdam aliis communitatis exercitiis consuetudo reProvinciae allendatur, dummodo uniformitas ab
qui eidem functioni
observetur".

ARTICULUS VII.

De ritu thurificandi.
46. Quoad modum thuribulum deferendi haec advertantur:
Ordinarie Thuriferarius manu dextera thuribulum portat, digito auriculari in majori annui o manubrii
pollice vero ejusdem manus minorem catenulae annulum elevante,
thuribuli appoet sustinet, atque sic lente ipsum thuribulum
ne
situm
extinguatur
sinislra autem manu aequaliter elevata naviculam
c1ausam gestal,
eam ad nodum, et cum apertura ad laevam
suam versa :l. - Quando tamen cum thuribulo per aliquam moram
permanere debet, tu ne sinistra manu
manubrium
simul cum navicula tenet, dextera autem catenulas prope
a prunarum vase aliquantulum elevatum constringit, et thuribulum
lente agitando ad inferiorem superpellicei oram sustentat.tandem thuribulum pro
incenso ministraturus est, iIIud
manu sinistra cum operculo parum elevato defert, dum dextera naviculam semiapertam cum apertura versus
ita ut rep'ulllritf"f eam dextera manu Diacono vel Assistenti (aut, iis deficientibus, ipsi
tradat et, incenso imposito, sinistra
I Juxla laudab. Ord. conSlleL etiam quoad seqllentes CBSUS.
2 Cfr. Capi!. Gen.
Medio!. al1. 1729 Ordino n. 52. - Cl Clr. CBerem. Epise.
L c. J l, Il. 7.
4 Ibidem
C.

23, n.

l,

22

Lib. I, Pars I, Art. VII.

47. Pro imponendo et benedicendo incenso I Thurferarius

cum thuribulo et oavicula ad Celebraotem accedit, et staos' coram
a dexteris Diaconi vel
Assistentis, naviculam semiapertam
huic tradt, atque statim dextera manu apprehendit thuribuli catenulas
prope operculum elevatum, iIludque ante Celebrantem sustinet, ita
ut prunarum vas sit prope navlculam sublevatum; sinistram vero,
qua manubrium tenet, interea pectori applicat. _. Diaconus vero,
vel
ex
a Thuriferario naviculam incensi
cum cochleari, quod
deosculatur", et delnde porrigit Celebranti,
manum dexteram quoque deosculans, atque versus eum parum inclinatus voce mediocri dicit:
Pater Reverende 4. manu sinistra su per pectus posita, dextera accipit cochlear
trbus vici bus sumens thus e navicula, ter
super prunas
ardentes in thurbulo, dicens interim: Ab ilio benedicaris, in cujus
honore cremaberis. Amen 5. Reddito dein cochleari jungit manus ante
pectus, et statim sinistra iofra pectus posita, manu dextera signum
Crucis super incensum in thuribulo format".
Si sacri Ministri parati non adsint,
Celebrans e manu Thuriferarii naviculam accipit,
et imposito incenso, eidem naviculam
ac tunc modo explicallo
incensum benedicit, quin Thuriferarius verba Benedicite etc. profera!.
- Tali ritu e~ formula incensum in thuribulo impositum semper benedicitur, praeterquam ad incensationem
Oflertorium in Missa
solemni, quae peculiarem benedictionem habet: ldeoque ista formula
benedic!ionis adhibetur ad impositonem thuris tum in Vesperis
Laudibus) solemnbus ad Magnificat (vel Benedictus), tum in Missa
solemni ante Introitum et ante Evangelium, tum in absolulione Defunctorum, in benedictione candelarum, cinerum, palmarum etc.
Quando vero sanc!issimum Sacramentum solum incensandum est, e.
gr. in expostone et benediclione, thus non benedicitur '.
l Materia incensi, quae adhibelur, vel solum et purum !hus esse debel suavis odo
ris; vel si aliqua aroma!a bene olenlia tum ipso misceantur, advertendum est, ut quantitas !hurls longe superel. Caerem. Episc. I. I. e. 12. n. 19, et e. 23, n. 3.
Cfr.
Commento in Instr. Clement. XXIV. 17. Si vero Celebrans sit Praelatus major in loeo
suae jurisdietionis, Thuriferarius ad incensum imponendum enram ipso genuflectil, nisi
sii expnsitum S5. Sacramentum. S. R. C. I Febr. 1907 Ercm. Camalif. ad 19. n. 4198.
:l Cfr. Ritus in celebro Miss. IV
et Caerem. Epise. I. I. e. 7. n. 2, et c. 9. n. l.
Attendatur in porrigendo et reeipicndo coehleari neenon in olferendo el reciplendo
lhuribulo regula generalis: Quoties sacri Ministri aliquid Celebranti praebent, rem
oblatarn et rnanum Celebrantis osculantur, curn vero aliquid ab eodem recipiunt,
primo rnanum, dein rem deoseulanlur. - 4 Si Celebrans siI Episcopus vel Minister
Generalis etc., dicendum est: Benedicite, Patu Reverendis!Yme. - 5 Cfr. Ritus in celebr. Miss. IV. 4, Caerem Epise. I. 1. c. 23. n. 1. et 2, et S. R. C. 18 Dee. 1779 Ord.
Mn. ad 10. n. 2515. S vero Celebrans stel in suppedaneo, sinistram ponit super
altare. dum incellsum benedici!. Cfr. Rilus in celebr. Miss. III. 5.
7 Caerem. Episc.
L I. c. 23. Il. 18. Omittitur etiam benediclio incensi feria VI. iII Parasceve ad ineellsationem oblalorum et allaris. Rubr. spec. Miss. et Caere",. Epise. l. 2. c. 25. n. 33.

De ritu thurificandL

23

48, Thure
ac benedicto, Thuriferarius manum smlslram, qua manubrium tenet, statim elevat, dextera vero Ihuribulum
demittendo prunarum vas claudit, eademque dextera mox
manubrium ad annulum majorem, ila ut catenulae totaliter cum tl1mibuio dependeant, et sinistra a Diacono vel Assistente naviculam recipit',
Deiode si thuribulum stati m pro incensatione mnistrandum
sit, Thuriferarius sola dextera Diacono vel Assistenti thuribulum porita ut l1ic manu dextera assumat catenulas ad manubrium et sinistra calenulas inferiores prope operculum 2,
vero Diaconus vel
Assistens, thuribulum Celebranti
summitatem catenularum
poni! in ejus sinistra, osculando prius manubrium, inferiores autem
catenulas prope operculum in
dextera, quam
osculatur '. - In casu tamen, quo
Tl1uriferarius immediate illi thuribulum praebere
qui cum eo incensationem peracturus est, deposita prius congruo in loco navicula, dextera catenularum summitatem ad manubrium tenel, sinistra vero earum inferiorem partem eonstringit, et ila utraque manu statim incensatura thuribulum sine oseulis
49, Thurificaturus hoc modo thuribulum tenet: Manu sinistra catenularum summitatem complectitur ad manubrium, ipsumque
inter
et indicem
pectori hanc manum applicat,
neque eam iode removet toto tempore incensationis; dextera vero
easdem catenulas sim ul junctas prope operculum constringit, et thuribulum clausum fere ad altiludinem cinguli
ita ut ilIudcommode versus persona m vel rem ineensandam ducere et ad se retrahere valeat. Qua de causa teneat dexteram, quo fieri potest,
miorem
opercul0, ila ut parvum catenuiarum spatium remaneat
inter manum dexteram et thuribulum; nam si nimis thuribulum pendeat, nec commode, nec secure, nec decore Hlam actionem expedire
posset
50. In thurificatione peragenda ductus et ictus thuribuli disunt. Duetus enim thuribuli in eo consistit, quod thurficans ipsum thuribulum, ad altitudinem
fere sustentum, versus
rem vel personam incensandam attollendo ducit et reducit. Ictus vero,
qui
pro quovis ductu praescribitur, in eo consistit, ut statim
ae tl1uribulum usque ad altitudinem superioris petoris elevatum fuerit, quidam motus ulterior cum ipso thuribul0 ad objeetum thurificaridum perficiatur. Quando igitur pro unoquoque duetu thuribuli duplex ictus fieri debeat, iste motus thuribuli elevati bis sine mora perl Cfr. Caerem. Eplse. l. l.
7. o. 2, et c. 9. n. L
2 Caerem. Episc. l. L e. 2~.
n. 15. Si vero Thllrilerar;us navlculall1 non portaI, In porrigendo lhuribulo ambabus

manit>us utitur, scJicet $nistra catcnulas in summltate tent:'ns, Diacono vel Assistenti

in dexteram porriglt, ae dextera glia easdem calenulas in inferiori parte coHlgit, quas
ille recipiens sinislra constringit.
3 Caerem. Eplse. l. l. c. 23. u. 4.

24

Lib. I, Pars I, Art. VII.

agitur, quo peraeto thuribulum infra peetus demittitur, ut pro seeundo

vel tertio duetu iterum attol1atur et bis eodem modo moveatur '. Talis duplex ictus in unoquoque thuribuli duetu tune tantum perficiiur,
quando aliqua res vel persona singillatim ineensanda est, e. gr. sanctissimum Saeramentum, Crux altaris, lmagines vel Reliquiae Sanetorum, liber Evangeliorum, vel Celebrans, Praelatus, sacri Ministri,
Caeremoniarius etc. '. Pro quibus ineensandis thurifieans sistit se eoram singulis, et faeta ante et post juxta gradum diversae dignitatis
congrua reverentia", thuribulum, quod infra cingulum tenet, ad altitudinem superioris pectoris ducit seu attollit, et statim duplici ictu
iIIud versus rem aut persona m incensandam leviter movet; quo facto
reducit thuribulum infra peclus, eandem actionem juxta numerum ductuum praescriptum mox repetens. - Quando autem aliquid incen-
sandum est transeundo tantum, sicut fit in thurificatione altaris, tumuli et chori, thuribulum pro singulis ductibus non attollitur manu
dextera usque ad faciem neque duplex ictus additur, sed in unoquoque ductu thuribulum simplici ictu a pectore versus objectum incensandum ducitur et reducitur, quavis vice brachium dexterum extendendo et retrahendo.
51. Triplici ductu cwn duplici ictu tl1urificatio peragenda est:
Quoties sanctissimum Sacramentum in Ostensorio vel Pyxide patenter expositum incensatur; ad hanc incensationem Celebrans semper
utrumque flectit genu \ atque ante et post caput profunde inclinat ".
- !tem quando Reliquia sanctae Crucis vel alicujus instrumenti Dominicae Passionis publice exposita incensanda est; Celebrans ante et
post hanc thurificationem unicum gellu flectit li, sed ipsum actum thurificandi stans perficit 7. - Similiter Crux cum imagine Crucifixi incensatur, quoties in Vesperis (et Laudibus) atque in Missa solemni
fit altaris incensatio S, nisi sanctissimum Sacramentum super eodem
altari sit expositum, quia tunc Crucis thurificatio omittitur Il; si vero
in medio altaris, praeter Crucem, etiam Reliquia sanctae Crucis exposita sii, in Missa solemni ac Vesperis utraque simul, non separatim, incensari debet 10. Ante et post istam Crucis incensationern Celebrans se proful1de tantum inclinat, dummodo sanctissimum Sacramentum in tabernaculo ipsius altaris non sit reconditum, quo in casu
ante et post actumIncensationis genuflectit ". - Pari modo, ac Crux
l S. R. C. 22 MarI. 1862 S. Marci ad 20. n. 3110. 2 S. R. C. 24 Nov. 1899
Minoricen. ad 9. n. 4048, et 29 Maj. J900 Vrgellen. ad 2. n. 4057. - :l Cfr. n. 22.
4 Caerem. Epise. 1. I. c. 23. n. 18. o S. R. C. 26 MarI. 1859 Tar/wviell. a 3.
n. 3086. - tl S. R. C. 20 MarI. 1869 MOlltis Regalis ad 7. n. 3201. - 7 S. R. C. ibid.
et 15 Sept. 1736 Brixien. ad 2. n. 2324. Etiam quando fer. VI. in Parasceve Reliquia

S. Crucis incensatur, Sacerdos stando, et non ~enibus f1exis, id peragere debel.

S. R. C. 23 Sepl. 1837 Mutinen. X. 1. n. 2769...- 8 Ritus in celebr. Miss. IV. 4, et
Caerem. Episc. I. l. c. 23. n. 4. - " S. R. C. 29 Nov. 1738 Cartllaginien. ad 4. n. 2340.
- '" S. R. C. 9 JUI1. 1899 Vrbis a I. 11. 4026.
11 Ritus jn celebr. Miss. IV. 6.

De ritu IhurificandL

25

cun1" imagine Crueifixi, thurifiealur statua quaevis insignior, Dominulll

(v. gr. imago Divini Infantis
noslrum Jesum Christum
tempore Nalivitatis Domini, vel sanetissimi Redemptoris lempore Pa; si talis statua super altari in loco
exposita est, in
ejusdem altaris incensatione stati m post Crucis thurificationem et reverentiam peractam a Celebrante triplici ductu thurificari debet '.
Triplici duelu praeterea liber Evangeliorum in Missa solemni a Diacono Evangelium cantante
ducendo thuribulum primo in
medio, deinde a parte dextera
mox a sinistra, cum profunda
inclinatione ante et post~.
Tandem quoties in benedictionibus
v. gr. eandelarum, cinerum,
novae
Crucis etc.,
aspersionem eum aqua benedicta etiam thurificalio in Rubricis
tres duetus erga rem benedictam efformantur, scilieet in
tune a dexteris rei, quae est
sinistra thurifjcantis, et demum a sinistrs
52.
quoque ductus hisce persl)uiis thurificandis debetur: Primo
quoties juxta Rubricas incensandus est,
si nullus adst
cui trinus duelus debeatur 4; ac
praesente, anle altare, Cardinali
vel Nuntio Aposlolico,
scopo Dioecesano, Ministro aut Commissario Generali vel Provinciali in locis suae jurisdictionis, Celebrans
quidem
sed
duplici lantum ductu thurifieatur". - Immediate post Celebrantem in
chori ineensatione honor thuris triplici duetu defertur Praelato divinis Officiis assistenti, scilicel S. R. E. Cardinali vel
etam
extra propria m eeclesiam, Ministro Generali in toto Ordine nostro,
Commissario vel Visitatori Generali in locis sua e jurisdictions, Ministro vel
aut Commissario Provinciali in
Provincia
vel
et Guardiano in suo dumtaxat Convenlu. Si autem
plures Praelati
simul
dignior tantum ex ipsis
ici
duetu thurificatur, caeteri vero duplici ductu n. - Demum lrino quoque
ductu ineensantur tum chorales in utroque chori
quando ipsis
per modum unius thus defertur, tum fidelium populus, qui pariter
per modum unius in fine thurifieationis chori et Min!strorum altaris
thure adoletur',
l S, R. Co 15 Febr, 18i3 Romana Il, 3288.
Ri!us in eelebr. Miss, VI. 5,
el Caercm, Epige, I. 2. c. R IL 46, - :i Cfr, Caerem. Epise. L 2. Co 16. n, 8, 4 Clr, Caerem, Episc. L L c, 23, n, 32, " Ibidem, et Caercm, Ord, antq, p, 4,
c. 7, n, Il, Praesenle Praelalo tantllln locali, tam Celebrans qua'" Praelatus triplici
duelli incensantur. Caercm. Ord. antiq. p, 3, Co 2. IL L
(; Cfr. Caerem, Epise, I. L
c, 23, n, 32, et Caerem, Ord, antiq, p, 3. c, 2.
1-6. - , S, R. C, Il MarI. 1882 Monlereyen, ad 2, n, 3539. - Qllod altinet ad insigniores personas laieas, divinis Officiis
in nostris eeclesiis quandoque assistentes, speeialter IIna eum Clero thurilicandas,
conlormiter ad Caerem, Epise, I. L C, 23. n, 30. et 32, ar plllra
R, C. Decreta haec
aitendantur Princeps magnus Dominus loci. non recognoscens slIperiorem, triplici
ductu ante Prilelil!um incen~atur, GlIberllator Provincae vel Civitatis et Magistratlls

26

Lib. I, Pars l, Art. VII.

53. Duplici ductu cum duplici ictu Reliquiae vel Imagines

Sanctorum in diversis casibus thurificari debenl '. Si enim ipsae in
altari ad utrumque Crucis latus expositae exstanl, a Celebrante incensandae sunt, quolies altaris thurificatio peragitur, ita quidem, ut
facta Crucis thurificatione et eidem reverentia exhibita, antequam Celebrans e medio
convertens se parum ad latus Evangelii,
recta linea bis thuribulum ducat versus
seu
ibidem
exsistentes; dei n Iterata Cruci reverentia convertens se ad latus
stolae eodem modo Reliquias seu Imagines in hoc altaris latere positas thurHicet, absque tamen ulla inclinatione ante et post
Quando
Reliquia alicujus Sancti vel Imago ipsius in medio altaris
est, illa simili modo post Crucis incensationem duplici ductu thure
adoletur 3.
Si vero Imagines Sanctorum hine inde
altare vel
in medio ipsius ecclesiae collocatae sint, in festivitatibus eorundem
Sanctorum, attenta consuetudine, in Vesperis et Laudibus solemnibus dumtaxat, non autem in Missa solemni, post altaris thurificationem incensari
; Celebrans ante ipsas Imagines successive se
debitis cum inc!inationibus duplici duetu
thurificat 4.

54. Duplex thuribuli ductus

sonarum
occurrit. Praelati enim

in thurilicatione per-

inferiores extra
loea suae jurisdictionis
tantum duetu incensantur, sicut juxta
superius exposita praesente Praelato majore, alii Praelati minus digni
etiam in ecclesiis suls atque ipse Celebrans
tantum ductu adolentur".
In Ordine nostro praeterea Patres ilIi, qui juxta Constiejusdem, si in sedili proprio et a caeleris fdeJibus dslinclo assistanl, posI Dgnilales
duplici duclu lhuriiicanlur. Cfr. S. R. C. 18 Maj. 1675 Imolen. ad 2. n. 1537, 26 Apr.
1704 Aversana ad lO. el l L n. 2132, el 27 Aug. 1836 Praenestina ad
n. 2753. Ali
viri nobllale generis praeslanles, si in noslra eccles.a ex alquo litulo legilimo sedem
distinclam halJeanl, duplici quoque duelu posI chorales lhuriiicari possunl. Cfr. S. R. C.
28 Jun. 1M2 Ugentina. n. 807. Praeposili falJrcae ecclesiae. si in sediblJs pro lpsis
exlra Presbylerium collocalis assistanl, unico duelu a Thuriferario Incensanlur. Cfr.
S. R. C. 31 Aug. 1872 Barcil1onen. ad 3. n. 3264. Caelerum quo ordine el a quo lales
laici Insigniores speeialem thuris honorem aecipere debeanl, legilima eccleslae eonsue
ludo observelur. Mulierlbus aulem inter Missarum el Vesperarum solemnia lhurficalio
non debelur, nisi excpias Reginam vel magnam Principissam juxla Caerem. Epise.
I. cito
31. Cfr. S. R. C. 3 Jun. 1617 Lacerina 11. 353. - l Non esi de necessitale in
sculplis Sanctorum imaginilJus in altari disposilis sacras Reliquias Includere ad
ul Incensala Cruce valeanl illae a Celebranle lhurificari. Ila S. R. C. 21 Mart. 1744
Bergomen. ad 3. n. 2375.
2 Rllls In celebr. Miss. IV. 5, el Caerem. Episc. I. l. C. 23.
n. 6. Non aulem fneensandae suni Imagines in parietlil'deplctae, sed iIIae lanlum, quae
inler caodelabra altaris cotlocalae sunto Porro elsi io ulroque allaris lalere plures vel
pauciores Reliquiae Beu Imagines exslenl, bis lantum ad ulrumqlle laluB lhuribulum
ducitur.
Altendalur lamen, non licere Reliquiam seu Siatuam alicujus SancIi su
perimponere labernaculo 55. Sacramenli, ila ul idem laberna<:ulum pro basi inservial.
S. R. C. 3 Apr. 1821 Dea. gen. ad 6. n. 11613. - 4 S. R. C. 7 jul. 1899 Bonaerel1.
ad 3. n, 4044, et 28 Nov. 1902 Luganen. ad l. el 2. Il. 4103.
5 Cfr. n. 52.

De ritu thurificandi.

27

tutiones Oenerales ! sunt vel fuerunt primarii in Ordine judices, in

chori incensatione duplici ductu honorantur; idem honor intra propriam
dumtaxat Provinciam Patri bus
Definitorii competit, post
digniores ex ipsis, si adsint . - Duplici quoque ductu thurificantur
assistens ac Diaconus et Subdiaconus in Missa sotam
lemni, quam Assistentes
in solemnibus
(ve! Laudibus), etiamsi in Sacris non sint constituti".
55. Unieo duetn eum
tamen ictu
ado!entur
Cantores superpelliceo induti,
necnon reliqui AcoIythi
vel Missae solemni inservientes. Si vero Canlores ve!
una cum choro communiter thuAcolylhi slent in stalHs
rificantur. Reliqui omnes Sacerdotes et Clerici in choro
non singillatim lhurificantur, sed vel transeundo ante
in plano
chori
vel per modum unius [', ila ut thurificans anle utramque chori
parit:m successive se
et choralibus ibi stanti bus in medio, a
sinistris sui et a dexteris triplici ductu thus deferat.
56.
tandem ductu, absque
ietu, altare inean
satur hoc ordine et rilu: Celebrans peracta primum thurificatione
tum Crucis altaris vel sanctissimi Sacramenti expositi ", tum Reliquiarum vel Imaginum Sanctorum, si in altari adsint 7, incensationem
attaris a medio incipit, et
usque ad cornu Episto!ae ter ducit thuribulum in aequali distantia super mensam altaris
versus
partem, in qua sunt candelabra
Cum ad cornu
Epistolae pervenit, ibi facie ad
altaris conversa, pau!ulum
se
ila ut demissa manu thuribulum ad lateralem parlem inferiorem mensae
; et ibi bis ducil thuribulum, semel scilicet
ad partem illferiorem et deinde ad
. Tum facie ad altare
iterum conversa, elevat mallum cum thuribulo super mensam
et plallitiem seu mensam altaris in parte
incensat, ter in
distantia ducens thuribulum a cornu
usque ad meinterim ad idem medium. Cum ad medium altaris,
dium reversus est, Cruci debitam praestat reverentiam, et sta ti mprocedit ad thurificationem lateris et cornu
quae eodem modo
incensat, ac latus et cornu
; verum in thurificanda ,,,"nPl';()ri
I Con sI. Gen. n.529.
" Cfr. S. R. C. 20 JlIL 1686 Altamura ad 4. n, 1773.
Canonici contlllcntes
festivitatiblls ad ecclesias Ordinis nostri, habitu canonicali
non induti, specialiter incensandi non sunI. S. R. C. 31 Aug. 1680 SquillacclI. ad 5.
n. 1650. Si vero Capitulum Cathedrale cum Episcopo divinis OHiciis in nostris ecclesiis assistat, singnli Canonici ante alios Sacerdotes duplici duetu incensari debellI.
Cfr, Caerem. Episeo L L c. 23. n, 32,
:1 S, R, C. 13 Mar!, 1700 Arequpae ad 20,
n. 2049, et 28 Sepl. 1872 Galtelllllen. n, 3280. - 4 Caerem. Epise. L L c. 23, n. 32.
5 S. R C, 3 Aug. 1839 Bobien, ad 4. 11. 2791.
G Cfr. n. 51.
' Cfr. n,53
8 Caveat Cclebran3, ne thuribtJlum in altum projkiat, neque in modurl1 circuii su per
menSam thuribllium ducat, sed ductllS praesuiptos linea recta prope planitiel1l altaris
rlformet, ita tll thuribuillm alquibus digits a mappa alt.ris distet.

28

Lib. I, Pars I, Art. VII.

parte mensae in latere

non
ad medium, sed contres ductus acquali
sistens in cornu ipsius, brachium
distantia super mensam elformat. Deinde adhuc stans in eodem cornu
J::;v'angelll, demissa aliquantulum manu, anteriorem partem seu frontem altaris incensat tribus ductibus et linea recta,
interim ad medium. In medio iterum Cruci debita m reverentiam exhibet, et
ad cornu
partem anteriorem
'. Peracta sic totius altaris incensaaltaris in isto latere
tione, Celebrans subsistens in eodem cornu Epistolae utraque manu
thuribulum Diacono vel Assistenti reddlt, qui pro ilio
ad
secundum gradum altaris lateralem
et deoscu\ans
manum dexteram Celebrantis, thuribulum utraque manu recipit, videIicet dexteram suam subter Celebrantis dexteram prope operculum
ponens et sinistra catenularum summitatem a Celebrantis sinistra ac.... ~..,""", simul quoque thuribuli manubrium deosculando. Idem Diaalconus vel Assistens tunc etiam Celebrantem incensat vel in
tari, in Missa, in sede sua in
et Laudibus. Post Celebrantis
incensationem in
(et
ad Canticum, necnon in Missa
solemni ad Offertorium, fit incensatio eorum, qui sacrae functioni intersunt eo, qui
ordine.
57. Orda autem in thurifica,nws persanis hic est!: Omnium
primus incensatur Celebrans, etiamsi
vel alius Praelatus
major divinis Officiis assistat. Immediate
Celebrantem thuris
honor defertur ipsi
et si
simul in choro adsint, sinPraelatis
eorum dignitatis gradum in utraque chori parte.
Post thurificationem Praelati (vel Praelatorum) in
Lausolemnibus Assistentes pluvialibus induti ante caeteros de choro
thure adolentur:l, et ipsis
chorus ab utraque
parte incensari debet. Hujusmodi choralium incensati o incipienda est
ab ea parte, in qua stat
vel eo absente, dignior de
choro'. In hac chori parte successive singuli Patres digniores ex Ordine vel
si adsint, secundum
thurificantur 5; tum thurificans transit ad alteram chori partem, et in ea
l Cfr. Ritus in celebr. Miss. IV. 4, et Caerem. Episc L l. c. 23. n. 5. et 8, u!>i
etiam haec praescribuntur: "Advertat Celebrans, ut se in alfaris thurificatione graviter
el aecore gerat, non personam aut caput, dum thuribulum ducit reducitque, movens;
sinistram, quae.summitatem catenularum retinet, lirmam stabllemque anle pectlls tenebH, dexteram vero manum ac brachia commode ae tradim eum lhuribulo movebit;
ita ut, cum thurlbulum ad se relrahit, illlld sub brachio leniter et competenti mora reducat, et dum procedi t thurilicando altare, ellndo et redeundo semper illum pedem
prius moveat, qui proximior est altari, totque omnino passus laciat, quot thllribuli
lractus, ut manus pedesque in motu decenter eoncordent ". - 2 Cfr. de ordine ineensationis etiam Caerem. Epise. I. 1. c. 23. n. 21-31. - 3 Caerem. Ord. antiq. p. 3, c.
n. 1. et 2. - 4 Clr. S. R. C. 26 Sept. 1f>43 S. Marci n. 851, et 12 Sepl. 1857 Molinen.
ad 25. n, 3059. - , Cfr. n. 54.

De ritu thurificandi.

29

similiter singulos Patres praefatos ibi stantes thure adolet. Peracta

hac incensatione Patrum singillatim thurificandorum, in eadem altera
chori parte caeteri chorales transeundo vel per modum unius incensantur 1; dein thurificans redit ad primam partem chori, et ibi quoque
eodem modo reliquos chorales antea nondum incensatos thurificat.
finita utriusque chori incensatione, si thurificans in Vesperis (et Laudibus) est ultimus ex Assistentibus, reddit thuribulum Thuriferario,
qui tum ipsum Assistentem, tum Caeremoniarillm, tum Cantores Sllperpelliceis indutos, et reliqllos Acolythos singillatim incensat, nisi
hi jam cum aliis choralibus thuris honorem acceperint; si vero ipse
Thuriferarius totum chorum incensare debuit, idem et reliquos Clericos superpelliceis indutos et altaris Ministros cum choro nondum
incensatos thurificat. - In Missa autem solemni Diaconus, cui totius
chori incensatio incumbit, statlm post thurificatlonem Celebrantis ad
chorum se confert, et ibi primo Praelatum (vel Praelatos), dein omnes
chorales in utraque parte eodem ordine thure adolet, qui pro Vesperis solemnibus praescriptus est. Thurificato choro ad altare revertitur, et ibi tum Presbytero assistenti, si adsit, tum Subdiacono thuris
honorem defert; quo peracto thuribulum Thuriferario reddit. Thuriferarius vero tandem Diaconum, Caeremoniarium et reliquos Acolythos altari inservientes debito ordine incensat; ultimo loco ad ca ncellos presbyterii se conferens, ibi stans populum triplici ductu, scilicet in medio, a parte Epistolae, et a parte Evangelii thurificat.

Cfr. n. 55.

PARS SECUNDA
OFFICIO IN CHORO RECITATO

CAPUT I.
De Hebdomadario.
58. Hebdomadarills dicitur ille Sacerdos, cui per hebdomadam
celebrandi divini O ffci i munus incumbit. Ipse per integram hebdomadam offida suo fungitur, idest a Vesperis Sabbati inclusive ad Ve
speras usque Sabbati sequentis exclusive. Quilibet Sacerdos per turnum Iloc officium, secundum praecedentiam exercere debet, incipiendo
a digniore, nisi aliquis justis de causis a Superiore dispensetur vel
in afficii sui munere legitime occupatus fu eri t. Hebdomadarius in ea
cllori parte primam sedem occupat, ubi tabella cllori reperitur '. In
Officio quolidiano Hebdomadarius sacras vestes non induit, sed cum
Ilabitu Religionis consueto consisti! in suo ellori Iaea, quin ad altare
procedat ibique aliquam caeremoniam peragat.
Ipsius est singulas
Horas canonicas, peti la prius cum debita inc1inatione a Superiore licentia, inclloare 2. Ad ipsum etiam spectat, Missam conventualem quotidie celebrare, sacras Species in Tabernaculo asservatas renovare,
aquam in die Dominica pro aspersione benedicere et similia.
59. Hebdomadarills amnia quae profert solus, semper dicat:
I) voce clara et distincta, ila ut omnes intelligant; 2) recto tono,
quod composWonem sapit et fovet, cum ni! magis aurem et animum
laedat quam stae continuae circa tonum circumvolationes; 3) voce
elevata: in die
intonationem sol (g), summo mane et nocte
(item in OH, Defunctorum) non infra fa (f). Exceptio: Vox demittitur
ad semiditonum (sol-m!) pro ,. Fidelium animae, Div. auxilum, Dominus det nobis suam pacem, Adjutorium nostrum, Confiteor, itemque
in Preci bus omnium Horarum. 4) Ne sit praeceps in enuntiando, praesertim quando breves acclamationes proferendae sunt Dominus vobiscum, Kyrie eleison, sed tranquille et sedate suas partes
l S. R. C. 21 Nov. 1626 Vrbis ad l. n. 425, 12 Sept. 1716 Horfan. n. 2237, e!
3 Atlg. 1737 Capuana ad 4. n. 2328. - " Cir. n. 20.

32

Lib. I, Pars Il,

I.

60. Ad Vespera.s Hebdomadarius postquam profunde inclinatus

Poter et Ave secreto
erga Superiorem debite se inclinat statimque clara et elevata voce pronuntiat Deus in adjutorium etc. signans
se interim Cruce majori I, et post Psa!mos junctis manibus dicit Capi!ulum. Repetita Antiphona post Magnificat junctis iterum mani bus et
erectus
Dominus vobiscum, recitat Orationem vel Orationes
quibus
Oremus,
profunde inclinando versus
altare ; et si plures Orationes fuerint, primam et ultimam sub sua
conclusione et debita cum inclinatione dicit 3. Idem observat in commemoratione Crucis et Suffragio de omnibus Sanctis, cum locum habenI. Postea repetit Dominus vobiscum, addit Benedicamus Domino 1
et voce semiditonio demissa ,. Fidelium animae etc.,
signum
Crucis manu dextera ad instar benedictionis producat
- Quando
vero Preces feria!es ad Vesperas dicendae sunt, iterata ab Acolytho
Antiphona post Magnificat, Hebdomadarius flexis
et clara
voce 6 ad semiditonum demissa profert Kyrie eleison ac totum Paler
noster cum " .
; erectus 7 tamen et voce iterum elevata
dici! Dominus vobiscum et Orationem vel Orationes ut supra, dicto
Fidelium animae etc. iterum
nisi statim Comp!elorium sequatur".
Post Pater noster secreto dictum, si e choro
discedendum sit, voce demissa subdit
Dominus det nobis suam pacem et incipit Antiphonam finalem Beatae Mariae V., stans ve! genuflexus pro ratione
9; ejus Orationem tamen semper stando
dicit IO, post quam voce item demissa subjungit Divinum auxilium etc.
Si vero e choro discedendum non sit, sed immediate
tunc post ,. Fidelium animae etc. omittitur Pater noster
et
finalis Beatae Mariae V. Il
61. Ad Completorimn dicto ab Acolytho clara ac elevala voce
jube, Domne, benedicere, Hebdomadarius stans manibus
proferl
Noctem quietam etc.; et post lectionem brevem voce demissa subjungit
Arliuf,nrillm nostram etc.
se inlerea Cruce
Deinde pro-,
funde inclinalus totum Pater noster secrelo recitat '\ demissa voce facil
CCtnfeSllionem, convertens se ad utramque chori partem ad vobis Fratres et vos Fratres, ad mea culpa vero ler percuti! sibi
"3, et ad
Misereatur tui respondel Amen ac se
li. Simul ac chorus Confi1 Cfr. n. 11. 2 Cfr. n. 20.
:; 3 Rubr. geli. Brev. XXX. 5. Cfr. n. 20. - 4
lolam Octavam Pascllali, Hebdomadarius lam
Vesperis qllam in Laudibus ad
Benedicamus Domino addii duo Allell1ja, ila
ad Bened. Domino in I. Vesperis Do~
minicac Sepluagcsimae. Rubr. spec. Brev.
[, S. R. C. 24 Nov. 1899 Milloricell. ad
8. n. 4048. - il Rubr. gen, Brev. XXXII. 2, el spce. fer. Il. ad Laud.
7 Rubr. gen.
S Cfr. n. 38.
Brcv. XXXIV. 4, el S. R. C. 22 Mari. 1862 S. Marci ad 9. n. 3110.
il Cfr. n. 28. et 36.
Hl Rubr, gen, Brev. XXXVI. 3, Il Rubr. gen, Brev, XXXII. 1.
12 Notandum Quod Hebdomadarius lune solum duo prima verba Oralionis Dominieae
clara voce pronunliat, Quando in ejus !ne eadem voce proferre debet Et Ile 1l0S IlIducas
In tellfatiollem. alias numquam profenmtur.
2.
l:l Cfr.
15,
Il Cfr. n, 18.

De Hebdomadario in Officio recitato.

33

teor

pronuntiat Misereatur vestri et erga Superiorem debite se inclinans l

lndulgentiam etc. ac statim erecto, Cruce
majori se signat. Postea profert voce elevata Converte nos Deus etc.
formans sibi Crucis minoris signum super pectus ; mox ile rum Superiori debite se inclinat et eadem voce intonat Deus in adjutorium
meum etc., Cruce majori pariter se muniens. Post Hymnum junctis
manibus
Capitulum et repetita a choralibus Antiphona Salva
nos, erectus et junctis iterum manibus dicit Dominlls vobisCllm, Orationem ac rursum Dominus vobiscum, Benedicamus Domino, et, debita
facta reverentia, Benedicat et custodiat nos,
se
ad Pater et Filius et
Sanetus. Denique inchoat
finalem beate Mariae V. s, post quam stans recitat Ora
tionem, qua finita voce demissa subdit Divinum auxilum etc.
Si
Preces locum habeant, stando vel flexis geni bus
Rubricas, demissa iterum voce subdit
Pater noster et in fine Et ne
nos inducas in tentationem, Credo in Deum ac tandem Carnis resurresurgit et vocem
cfionem et subsequentes 'j'j. Tum, si genufJexus
elevans dicit Dominus vobiscum et
ut supra.
62. Ad lY!atutinum, quod semper anticipari potest 4, quando
media nocte non dicitur 5, Hebdomadarius, dieto de more
Ave
et Credo secreto, Superiori debite se inclinat et voce clara ac elevata
pronuntiat Domine labia mea aperies G os sibi signando Cruce minori 1,
ac responso a choralibus Et os meum etc. subdit eadem voce Deus in
ut alias.
adjutorillm etc. sibimet producens interea Crucis
Post 'j. et ij. primi el secundi Noc!urni dicit voce demissa Pater noster,
quod secreto et
inclinatus prosequitur ac prope finem erectus
subdit Et ne nos inducas in tentationem. Tum stans manbus junctis et
vocem ilerum elevans dicit absolutionem, et
lectionibus praemitlit benedictionem '. Post 'j. et ij. tertii Nocturni dignior Sacerdos
dicil Pater noster, Et ne nos inducas ill tentationem, necnon absolutlo1 Cfr. n. 20. 2 Cfr. n. 12.
3 Post Completorium Anliphona linalis B. M. V.
semper dicenda esI. Rubr. gen. Brev. XXXVI. Quomodo recitanda sit, cfr. n. 28. et 36.
4 Ex consuetudine Ordlnis. tn pubHca seu chorali recitatione Otlicium incipi potest
quando sol media m viam tenet inter meridiem
occasllm; ncipi nequit hora secunda
pomeridiana. S. R. C. 12 Mai. 1905 Placentina in Hlspania ad 2. n. 4158. Hora recitandi
MatutilJum annumerari potest ad libitllm aut ex meridiano locali, aut ex meridiano circulo olficiali dicto Greenwich, qui quidem anticipat horam circuli localis (Placentiae in
Hispania) per tertiam horae partem. plus minusve. Ibid. ad 3.
Consl. gen. n. 166.
(, Hebdomadarius Matulilllllll diei Epphaniae absolllte cum signo Crucis majoris incipit
ab Antiphona Afferte etc. post Pater, Ave et Credo ut supra recitatum. Rubr. special.
Brev. Cfr. etiam n. 11. - 1 Cfr.
12. - 8 Caerem. Epise. 1. 2. e. 6. n. 12, et S. R. C.
22 Mar!. 1862 S. Marci ad 3. n. 3110. - Praelati tamen majores tllne tantum benedietiones pronuntiant, si alius Sacerdos in choro non adsi!. In casu autem quo praeter
Hebdomadarium nullus Sacerdos reperiatur, primus Acolythus dicit Jubc Domne benedicere et Hebdomadarius profert benedicliones et legit lectione>; sed non ila quando
adest Clericus ordine Diaconalus insignilus, tune enlm igle lecliones debel legere.

Lib. I, Pars Il, Cap. l.

34

nem iIlum profunde Inclinatus I petil benedlctionem ; qua obtenta voce

reda ac elevala
textum sancii
non
neque IIbrum, sed manus aut ante pectus junctas aut hinc inde super
legHe vel IIbrum
tenet l. Delnde
stans
tres
lectiones petens pro singulis benedictionem ut supra; in fine vero
cujusque dicens Tu autem Domine etc. profunde versus altare se inc1inat. Quando Hebdomadarius lectiones non in loco suo, sed ad lein medio chori positum legere debet, tune ilIuc se confert, dum
genuflexione
Sacerdos dicit Et ne nos etc., ibique
erga altare et debita salutatione erga chorales
., petit benedictionem ut supra, advertens quod in fine ultimae lectionis non
se profunde inclinare, sed unicum genu f1ectere debet,
quam genuflexionem, salutatis ut antea utrimque choralibus, ad locum suum
iIIum ut
recedi! 4. Si nona leclio habeat textum sancti
supra. Ad
quas post Hymnum Te Deum vel postremum Responsorium Hebdomadarius absolute inchoat per verba Dells in adjuomnia observat quae de Vetorium etc. cUm consueto
speris
sunt ".
63. Ad Prima.m Hebdomadarius post
Ave et Credo se
creto dictum, Superiori ut alias se inclinat et voce consueta intonat
Deus in adjutorium etc. cum majori Crucis
Antiphona
post Psalmos recitat juncts manibus Capitulum, et finito Responsorio
brevi dicit Dominus vobiscum, Orationem, iterum Dominus vobiscum
et Benedicamus Domino. - Si vero Preces dicendae sint, erectus vel
f1exis
iuxta Rubricas,
breve demissa voce
incipit
eleison, Pata nosier ac in fine Et ne nos inducas in ten
tationem, Credo in Deum ac tandem Carnis resurrectonem et sUIJSeqUielltes " . signans se Cruce majori ad Adjutorium nostrum etc.,. postmodum profunde inclinatus facit Confessionem, subdit Misereatur vestri et cum debita inclinatione erga Superiorem ac majoris Crucis
signo G pronuntiat lndulgentiam etc. et subsequentes Versiculos. Tum
jugiter erectus ac voce m elevans Ol'ationem et reliqua prosequitur. Post
Martyrologium subjungit Pretiosa, Sancta Maria sine Oremus, ter Deus
in adjutorium etc. haud se
Pater noster ac in fine Et ne nos inducas in tentationem. Postea praemittens Oremus subjungit Orationem

et

etc., Dies et actus l1ostros, Adjutorium nostrum

absque
Crucis~ Benedicite et post debita m inclinatlonem erga
Superiorem dicit Dominus nos benedicat etc. ad quae verba Cruce
majori se signat et prosequitur dicens in fine voce demissa Et fldelium animae etc. ". Deinde si e choro
dieto Pata no( Cfr, n. 18.
2 Caerem. Epise. I. 2. c. 5. n. 8, et S. R. C. 8 Aug. 1835 Ord. Min.
Capuc. ad
n. 2735. Cfr.
23.
'Caerem. Epige. I. 2.
6. n. 14.
5 Clr.
Cfr. Il. Il. et 20. - 1 Cfr. n. 11. et 20.
n. 60. -

De Hebdomada do in Offido recitato.

35

ster secreto, subjidt ,. Dominus det nobis suam pacem cum reliquis
in fine Vesperarum expositis '.
64. Ad Tenia.m, Serla.m et Nonam Hebdomadarius, prae
misso Pater et Ave, debite Superiori de more se inclinat ac Deus in
adjuforium etc. cum signo Crucis pronuntiat. Post Antiphonam Psalmorum stans mani bus junctis Capitulum recitat 2, et finito Responsorio
brevi, dici t Dominus vobiscum, Orationem, iterum Dominus vobiscum,
Benedicamus Domino et Fidelium animae etc. 3, etiam quando imme
diate post Horam sequitur Missa 4; si tunc ab Officio desistendum
sit, profunde inclinatus dicit secreto Pater noster, post quod, nisi
Missa conventualis stati m sequatur, subdit Dominus det nobis suam
pacem et incipit Antiphonam finalem beatae Mariae V., in cujus fine
stans recitat '., Orationem et Divinl1m al1xifium etc. - Si ad praefatas
Horas dicendae sint preces ferales, Hebdomadarius post Responsorium breve genibus f1exis et demissa voce dicit Kyrie eleison, Pater
noster ac in fine Et ne 110S indl1CGs in feniationem cum Y'. subsequenti bus. Postea surgit, et vocem iterum elevans dicit Dominus vobiscum, Orationel11 etc. ut supra, et si alia Hora non sequatur, iterum
genuflexus recitat Pater nosier secreto cum reliquis ut supra.

CAPUT II.

De Acolythis.
65. Duo Acolythi in divino Officio non soIemni adhibentur.
Jpsi chorum ingrediuntur ut ceteri in quotidiano Ordinis habitu;
primus eorum sel11per sislit a parte Hebdomadarii, secundus ab altera parte. Acolythorum officium per duas hebdomadas perdurat, Ha
tal11en ut qui a primis Vesperis unius Sabbati incipi! ut primus, altero Sabbato s! secundus et vice versa, quin locum mutent; et sic
eterici bini et bini hoc in offida sibi succedunt secundum antiquitatem Religionis. - Praecipuum Acolythorum munus est Antiphonas
cum Psalmis ac Hymnos intonare Iectionesque recitare; propter hoc
debent, Rubricas cujusque diei proprias attente recolere, Kalendarium
accurate perlegere, cuncta ad divinum Officium necessaria maturius

I Cfr. n. 60. Vbi Ilabetur Capittlltlm proprillln Vesperarum, idem resum:tur ad

Tertiam. Cfr. S. R. C. 20 Maj. 1890 Montis Poliiian. ad 3 n. 3731. - 3 Rubr. gen.
Srcv. XXX. 3.
4 S. R. C. 24 Apr. 1742 Tl1elesina. 11. 2366. Quando vero post aliquam Horam immediate sequlur Officillm Deiunctorum. vel Litaniae Sanctorllm nOl)
dicitur XI. Fidelium animae elc Rubr. gen. XXX. 3., l1ec Anliphona finalis B. M. V.,
praeterquam posi Completorium. lbid. XXXVI. 3. Cfr. no!. 3 pago 33. Si porro aliquid
aliud, non ex praecepto Rubricarum. sed ex devotione post Officium divinum reciietur. praefata Antipholla finali, non est omiltenda. S. R. C. 9 Jul. 1695 Ord. Min.
Capuc. ti. 1926.

36

Lib. I, Pars Il, Cap. Il.

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _o_o

__

praeparare, et quae legenda sunt sedulo praevidere :lC signaculis distinguere. Ipsorum quoque est Iibros chori diligenter custodire, a staI
Iis, sedibus et legHi bis quotidie pulverem abslergere, ante incoationem Officii duas saltem candelas in altari chorali accendere l, et
haec omnia magna cum modestia ac reverentia perficere. Eorum locus
ordinarius sit ad legHe in medio chori posltum; et quoties illuc accedunt, post Aperi Domine, vel inde recedunt post ,. Fidelium animae
in fine ultimae Horae vel Divinum auxilium in fine Completorii non
omittant genuflexionem altari et reverentiam choro debitam 2.
66. Ad Vesperas dicto Alleluja vel Laas tibi Domine etc. post
Deus in adjutorium etc., primus Acolythus in Officio duplici primam
Antiphonam integram pronuntiat 3 voce distincta, composita ac tranquilla statimque primum Psalmum inchoat usque ad asterscum, quem
chorales altenatim prosequuntur, incipientes a parte ipsius primi AcoIythi seu Hebdomadarii. Si Antiphona constet iisdem omnino verbis ac
initium Psalmi vel Cantici, primus Versus Psalmi vel Cantici non repetitur, sed continuatur ubi desinlt Antiphona 4. In Offido vero semiduplici vel simplici Antiphonae ante Psalmos non 'dicuntur integrae
sed dumtaxat inchoantur, ifa famen ut neque una tantum syllaba proferatur, neque sensus absurde praecidatur; porro si verba inchoata
Antiphonae eadem sonent ac initium- Psalmi vel Cantici, continuatur
Psalmus vel Canticum, quin prima verba repetantur. Post Psalmum
idem primus Acolythus stans integram repeti! Antiphonam, e1iam in
semiduplicibus et simplicibus, reassumendo tonum initli. Mox alter
Acolythus eodem modo secundam Antiphonam pronuntlat ac secundum
inchoat Psalmum, quem chorales alternatim prosequuntur, incipientes
a parte, ubi est secundus Acolythus. Simliter in fine secundi Psalmi
idem Acolythus repetit Antiphonam: et ita deinceps fil per vices
usque ad Capitulum. Quod cum Hebdomadarius recitaverit, primus
Acolythus Hymnum intonat, postea ambo simul manibus junctls Versi
culum dicunl 6 et prlmus addit Antiphonam ante Magnificat ipsumque
I Ad Horas omnes ardeant in altari duae saltem candelae, S. C. Ep. et Reg. 7 Aug.
1595. Candelis autem, quae pro majori Feslorum celebritate quMuor vel sex etiam esse
possunl, nequeunt omnino lampades Bubrogari. - 2 Cfr. n. 23. - 3 Toto Tempore Paschali in Officio ordinario quinque Psalmi Vesperarum (et Laudum) dicuntur sub una
Antiphona; in Officio aulem festivo quinque dicuntur Anttphonae et il1 Une cujusque
additur unum Alleluja, sed ubi deesl tantum. A Dominica vero Septuagesimae usque
ad Sabbatum sanctum omittitur Alfeluja, ubicumque invenitur. Rubr. gen. Brev. XXI. 6;
Rube. spero in Dom. Septuag. et Commun, Apostolor, atque S, R. C. t2 Jul. 1892 Roman. ad 7. n. 3780. - 4 Rube. gen. Brev. XXI. 7, et Rubr. spec. in Psall. Dom.
5 AcoJythi in Versiculis Vesperarum, etiam Commemoralionum, Nodurnorum et Laudum addere debent unum Alleluja toto Tempore Paschali. Rubr. gen. XXIV. 4, el
Rube. spec. ante Commun, Apostolor. In OHi cio simplici cum tribus tantum lectionibus solus primus Acolylhus recitat Invitatorium, Psalmum Venite exsultemus, Verslculos Noclurni, Laudum et Vesperarum, etiam Commemorationum et Sullragli, neCllon
Responsoria brevi a HorarulII mino rum et Completoril.

De Acolythis in Officio recitato.

37

Canticum inchoat, postque illud Antiphonam repeli!. Si Commemorationes occurrant, earum Antiphonas primus Acolythus recitat, Versiculus vero (etiam Suflragii) ab utroque dicitur I.
67. Ad Completorium primus Acolythus, accepto a Superiore
incipiendi signo, manibus junctis et Hebdomadario profunde inclinatus
absolute incipi! voce elevata jube Domne benedcere 9; et responso a
choralibus Amen se eriglt et recitat lectionem brevem, in cujus fine profunde versus altare se inclinat, pronuntians Tu autem Domine miserere
nobis". Dieta Alleluja vel Laas tibi Domine etc., idem Acolythus inchoat
Antiphonam convenientem et primum Psalmum, quem chorales alternatim prosequuntur, incipientes a parte Hebdomadarii. Singuli vero
psalmi singulis vici bus ab Acolytho intonantur tono initiali. Repetita
cum choralibus Antiphona post Psalmos, primus Acolythus intonat Hymnum et statim ac chorales post Capitulum responderint Deo gratias,
ambo simul Acolythi pronuntianl Responsorium breve 3 a eh orali bus
repetendum; postmodum prior ipsorum incipH Antiphonam Salva nos
et Canticum Nune dimittis postque Hlud Antiphonam integram cum
ceteris repetil.
68. Ad Matutinum post Deus in adjutorium etc.} dieta a charalibus Alleluja vel Laus tibi Domine etc., Aco!ythi recitant Invitatorium 4 cum Psalmo Venite exsultemus, genuflectentes et caput incll
nantes una cum aliis ad verba Venite adoremus et procidamus ante
Deum 5; moxque assurgunt Psalmum prosequendo, et in fine ad Gloria
Patri etc. caput profunde inclinant 6. Postea primus Acolythus stans
intonat Hymnum, quo finito in Offida duplici integram pronuntiat
primam Antiphonam', in Officio vero semiduplici vel simplici ejus
initium tantum; deinde inchoat primum Psalmum, qua finito item
stans tonum initialem reassumens, repetit ntegram Antiphonam cujusquumque rHm; sit Officium. Postea secundus Acolythus aeque stans
secundam legit Antiphonam pari modo et secundum inchoat Psalmum,
in cujus fine Antiphonam re peti! ; tune primus Acolythus dicit tertiam
Antphonam et tertium inchoat Psalmum ut supra. Repetita ab ea tertia
Antiphona ambo simu1 manibus junetis Versieulum recitant. Dehinc
prolata ab Hebdomadario absalutione, primus Acolythus ad iIlum profunde inc!inatus junctasque lenens manus ante pectus} peti! benedil Si occurrat Suflragium, intonatur a primo Acolytho et chorus illud prosequitur a
verbis Virgo Maria. - 2 Cfr. o. 18.
3 A Dominica in Albis usque ad Sabbatum post
Pentecosten in 1~1~. brev. CompI. et Horar. addllnlur duo AlIeluja. Rubr. gen. Brev.
4 ADominica Pagchali. usque ad Sabbatum posi Pentecosten in InvitaXXVIII. 5.
lorio additur unum Alleil/ja. Rubr. spec. Brev. Cf L noi. ~ pago 36. - 5 Cfr. n. 32. ti Cfr. II. 20. A Dominica Passioni. IIsque ad Feriam V. in Coena Domini in Oilicio de
Tempore omittilur Gloria Patri in fine Psalmi Venile exsllltemlls el ejus loeo repelilur Invilalorium. Rubr. spet. Brev. - 7 Tempore Pasehali, idest a Dominica in Albis
usque ad Pentecosten (praeterquam in Officio Ascensionis Domini, quoties recitalur)
Psalmi cujusque Nocturni dicuntur sub una Antiphona, quae in Oificio est ordine prima,
Rubr. gen. Brev. XIIi. 3.

38

Lib. I, Pars Il, Cap. II.

etionem per verba }l1be Domne benedicere: qua aeeepta et responso a

ehoralibus Amen, se erigit, sed legere haud incipiat, nisi postquam
omnes in locis suis sederint '. Tum stans mani bus hine inde super
legile vel Iibrum positis' leetionem clara et distincla voce ac reeto
tono legit, observando pausas ae distinetiones, aeeentus grammatieales, maximeque aceentum logicum, ita ut ab omnibus com mode
intelligi possit; eamque absolvit per verba Tu Ul1tem Domine etc., dum
ad altare versus profunde se inclina! '. Post unamquamque lectionem
secundus Acolythus pari/er stans leglt Responsorium 4, alter subjungit
Versum. Diclo Responsorio primus Acolylhus eodem ritu petit benediclionem atque alteram et tertiam lectionem legit 5. In fine ultimi Responsorii cujusque Nocturni addilur Gloria Patri 6; sed in Offido de
Tempore Passionis loco Gloria Patri iteratur RespOlTsorium ab ipso
secundo Aeolytho usque ad Versum '.
69. In secnndo Nocturno aller Aeolythus eodem prorsus modo
ae in primo Nocturno primam et tertiam dicit vel inehoat Antiphonam
ac repeHt, et primum ae tertium inchoat Psalmum; seeundam autem
Antiphonam prior Acolythus legit ae repetit allerumque inchoat Psalmum; postea ambo simul recitant Versiculum. Post absolutionem
Hebdomadarii seeundus Acolythus peti t benedictiones et legit Iectiones ut prior in primo Noeturno; sed Responsoria primus Acolythus
legit, alter vero Versiculos subjungit.
70. In tertio Nocturno, quod ad Antiphonas, Psalmos, Versiculum et Responsoria attinet, omnia peraguot tit in primo Nocturno,
hoc tantum exeepto, quod primus Acolythus in seeundo Responsorio
addii Gloria Patri et post ultimam Iectionem intonaI Hymnum Te Deum,
nisi dicendum sii nonum Responsorium.
Ad Laudes omnia respective servant quae de Vesperis praescripta sunt R.
71. Ad Primam prior Acolythus intonat Hymnum, inchoat Antiphonam 9 et Psalmum; ceteri Psalmi intonantur item ab Acolytho (primo
vel secundo) tono initiali. Psalmis absolu!is prior Antiphonam integram
recitat, et post Capitulum ambo simul Acolythi dicunt Responsorium
breve, choralibus repetentibus. - Post Benedicamus Domino prior
, Caerem. Ord. antq. q. 4. c. 6. n, 33. - 2 Caerem. Epise. I. 2. e. 5. n. B,
Cfr. n. 18.
4 Toto Tempore Paschali in fine cujusque Responsori; additur AIleluja. Rubr. gen. Brev. XVII. 8, et Rubr. spec. ante Commune Apostolor. - ; Vbi
viget consuetudo ut leciones non ab Acolythis sed a dist;nctis Lectoribus legantur,
servari potesl. - f> In aliquibus Festis additur Gloria Patri etiam in fine primi Responsorii, quod semper in propriis locis notatur.
7 Rubr. gen. Srev. XXVII. 2, 8 Cfr. n. 66. - 9 Quando Oflicium est leslivull1 vel dicilur de Communi. ad Horas minores Antlphonae sumuntur ex Laudibu5 hoc ordine: ad Primam sumitur prima; ad
Tertiam secunda, ad Sextam tertia, ad Nonam quinta, praelermissa quarla. In Offido
autem de Tempore dicuntur propriae, si habeanlur, ut e. g. Dominica Septuag. etc.,
secus quae sunI posit&e in Psallerio juxta Temporum varietatem. In Feriis Advenlus,
si habeantur propriae ad Laudes, ex illis sumuntur, seCHS ex Laudbus Dominicae praecedentis, Rubr. spec. Brev, ad Primo
3

De Aeolythis in Offido recitato.

39

Aeolythus, quin pelat ab Hebdomadario benedielionem, legil Martyrologium (exeeplo ultimo triduo Majoris Hebdomadae) et quidem
reeto tono, voce clara et distineta '. Legitur autem semper leelio
ilIa quae memorias Sanetorum sequenlis diei continet, praeponendo
Kalendas, Nonas, vel Idus et quantitatem Lunae 2 ejusdem sequentis
diei, exeeptis diebus Pasehatis et Commemorationis Omnium Fidelium Defunctorum, quae ante Kalendas annuntiantur hoc modo Hac
die quam fecil elc. et Hac die CommemoraNo etc. et postea dicuntur
Kalendae sequentis diei 8. Martyrologium semper legendum est prout
jaeet', tametsi festa in eo descripta alia die eelebrari eonligerit
Verum eadem festa et alia quaeeumque, etiam per accidens translata
necnon Officia votiva, pridie quam celebrentur ilerum annuntanda
sunt, et quidem primo Iaea o; nisi alicujus Vigiliae menti o sii facienda, quia haee semper primo Iaea annuntiantur, praeterquam quum
Feria quarta Cinerum oecunal. S autem Vigilia anticipetur in Sabbato, non tamen antieipatur ejusdem annunliato in Martyrologio 7.
Officium feriale minime annuntiatur, exceptis feriis quarta Cinerum
et quinta in Coena Domini, nec Officium cujuspiam Dominicae, si excipias Dominicas primam Adventlls, Septuagesimae, Passionis et Palmarum; nec Officium dierum infra Oetavas; Octava aulem dies cujuseumque Festi semper annuntiatur, et primo quidem Iaea si de ea riat
Officium, secundo vero loeo, si ejus tantum fiat Commemoratio. Sancii
porro aut Beati quorum mentio in Martyrologio deest, ratione Offidi
qllod de illis peragendum est, debent sane paucis verbis commemorari ; ila tamen' ut proprio cujusque nomini, necnon qualitati Martyrfs, Episcopi, Confessoris, Abbats, Virginis aut Viduae et loeo obi
tus nihil praeterea adjungatur, nisi praesto sit elogium a S. Sede
approbatum. Festa perpetuo translata, pridie quam celebrenlur, an] Leclo Martyrologii in cnoro est praecepliva. Rubr. geo. Brev. XV. 3, et Martyr.
Rom, - 2 In anno qua cureit Aurcus numerus l. Luna a Kalendis januarii usqlle ad linem
illius lunalionis pronuntianda esI una die minor, quam in Martyrologio adnolatur. Rubr.
Marlyr. Rom. - 3 Ibld. - In anno bissextili die 23 Febe. omitlilur Vigilia S. Mathiae Ap,. die 24 Febr. Martyrologium ila legitur: Sexto Ka/endas MartU, Luna ... VIgilia S. Ma/hiae Ap., postea annuntiatur Oilicinm translatum, s ad,it, et subjungitur:
flem CommemoraNo plllrimorllm Salletorl/m Martyrum el Confessori/m atque Sanctorum Virginum. Die 25 Febe. iterurn legilur: Sexlo Katendas Martii, Luna ... deinde In
Judaea etc. et sic Festa in Marlyrologio descripta sub cie 24, legantur tanquam celebranda 25, ac ita deinceps usque ad finem mensis. Martyr. Rom, et S, R. C. I Mart.
1681 Conftr. Canoll. Rega/. ad 3, n. 1663. - 5 S. R. C. 7 Dee. 1844 Mechlinlen. ad
5. n. 2872. - " Rubr. Martyr. el S. R. C. 8 Aug. 1835 Ord, Min. Capac. ad 4, et 5.
n. 2735. - 7 Si vero transieratur Festum cum Vigilia, l1aec pridie huju5 diei annunlianda est si de ea iiat Olficium aul Commemoratio, secns noll. S, R. C. 18 Oet. 1818
Neapo/. ad 9. Il. 2591. - 8 Ex Rube. pecnl. Martyrologii Romano-Serapillei per Constit. Innocentii XII. Ex debito IO Nov. 1698 approbati, si agatur de Sanctis vel Beats
nostri Ordnis. in deiectu alterius elogi i approbati, hoc ipStlm ex Ordinis Menologio
Patris Arluri Monasteriensis ad men5am apuJ N05!rates legi consutto, assllmendum
eri!; prouti etiam indicitur in Breviario anni 1692.

40

Lib. I, Pars Il, Cap. II.

nuntiantur hisce verbis: Sancii vel Beati N... de quo agitur etc. '. Si
vero per accidens transferantur dicitur: Offieium Saneli vel Beati N...
de quo agitur etc. - Complela le~ione Martyrologii idem Acolylhus
semper subdit Et alibi aliorum plurimomm Sanetorum Martyrum etc.
Dehine post Orationem Dirigere et sanctificare primus AcoJythus profundeinelinatus versus Hebdomadarium petit benedietionem dicens
jube Domne benedicere; qua obtenta erectus recital lectionem brevem 2,
in cujus fine pronuntians Tu autem Domine miserere nobis, profunde
se inclinat versus altare 3.
72. Ad Tertia.m, Sextam et Nonam prior Acolythus intonai
Hymnum ., inehoat Antiphonam et primum Psalmum; ceteri Psalmi
intonantur item ab Acolytho (primo vel secundo) tono initiall. Flnitis
Psalmis pror integram Antiphonam recitat et post Capitulum ambo simul Acolythi pronuntiant Responsorium breve, choralibus repetentibus.

CAPUT III.
De Choralibus.
73. Nihil adeo aedificat et servorum Dei religiositatem commendat,
qua m devota el ordinata Divini Officii persolutio, prout testa!ur Auctor
Speculi Disciplinae 5 inquiens: Cura Officii diligens, maxima status integritas; neglectus Offidi, maxima vitae corruptio 6 Nulla igitur parcere
fas est labori, ut Dea nostro st jucunda decoraque laudatio, ut Di
vinum Officum peragatur maxima cum cura el dillgentia, summa dignitate et majestate. Ad hoc Patres nostri antiqui sequentes qualitates
exegerunt 7. Anle omnia necesse est ut, exclusa quavis praedominantia singulorum (quantumvis inconscia), ibi resplendeat unitas perfecta, quae aliter haberi nequit, nisi per constantem vigilantemque
attentionem et in actionibus et in tono rhythmoque sese ceteris conformandi. Quare omnes suo ordine pro ratione offici! simui stent,
sedeant, surgant omniaque uniformiter agan! 8; ut quibus est una fides
mentium, etlam una sit pietas actionum. lnsuper cum maxima sollicitudine et prudenti discretione transsumatur et conservetur tonus
qualis intonatus est". Quare semper unusquisque voce media, suaviter
composita ac delicata, non voce magna, negligenti ac clamorosa psallal. Hoc praesertm attinet ad syllabas finales versus, maxime quando
verbum :desinit in vocalem. Praeterea unusquisque animo fingat se
, S. R. C. 7 Dec. 1844 Mechlinien. ad V. l. n. 2872. - 2 Cfr. n. 18. - 3 Cfr. ibid.
Per totam Octavam Pentecosles ad Tertiam dicitur Hymnus Veni Creator Spirltus,
Quem primus Acolythus genuflexus intonat genuflexusque perslal nsque dum prima
stropha expleta sit. - 5 Spec. Disciplin. I. 16.7. - o Ila Musica choralis Franciscana. Coloniae 1726, pago 108. - 1 Ibid. p. 109-114. - 8 Cfr. n. 7. - 9 Snmma hac
prudenti a maxime opus est, quando cum oovo psalmo prior !onua reassumi!ur.
-

De Choralibus in affido recitato.

41

cantando potius quam loquendo psallere. Curandum quoque est, ut

singulae syllabae recte et distincte pronuntientur clara dictione, ita
ut nulla abbrevietur, nulla protrahatur (maxime quoad syllabas finales),
nulla elidatur l. Ad asteriscum uniformiter observetur pausas quae
adaequat tres syllabas breves; nec ullus incipiat, quoadusque altera
pars piene terminaverit.
74. Choralss statuta hora ad chorum tempestive accedant, praeparaturi Domino corda sua 2; ubi unusquisque secundum praecedentlam locum sibi debitum occupa t. Superiori autem semper prima debetur sedes in ea chori parte, ubi non est Hebdomadarius; ex qua
invigilat, ut omnia quae in choro peragenda sunt recte et devote fiant.
Ad ipsum solum spectat durante divino Officio pro sua prudentla errores corrigere et forsitan egressuris veniam dare. Ipse quoque incipit Orationem praeparatoriam Aperi Domine, quam omnes chorales
cum eo prosequuntur; sed quisque eam dicit in singulari, uti in Breviario jacet. Intio cujuslibet Horae etiam dat Hebdomadario signum
inchoandi ac intra Officium, quoties occurrit, benedicendi 3; In fine
inchoat Orationem Sacrosanctae et si e choro discedendum sit Ado-

ramus te etc. ..
75. Ad Vesperas chorales dieta Oratione Aperi Domine 5 surgunt et profunde inclinati recitant Poter et Ave 6. Ad Hebdomadarii
verba Deus in adjutorium etc. Cruce major i seipsos signant et re-l'pondent Domine ad adjuvandl/m me festina ac statim caput profunde
inclinantes dicunt Oloria Patri etc., erecti autem proferunt Sicuteraf etc.
subjungentes in fine Alfeluja 'leI Laus tibi, Domine, rex aeternae gloriae 7. Psalmos alternati m prosequuntur, incipientes a parte Acolythi
intonantis 8. Quotiesquumque initium ipsius Psalmi sumitur ceu Antiphona, ipse Psalmus a choralibus continuari debet a verbo in quo desinit Antiphona. In fine Psalmorum et Cantici dicunt O loria Patri cum
profunda capitis inclinatione 9, sicut etiam debite se inclinant ad alia
verba quae specialem exposcunt reverentiam '0. Ubi viget consuetudo
quod chorales durante Psalmodia sedeant, ad Capitulum tamen omnes
surgere debent 11. In fine Capituli respondent Deo gratias, Hymnum
alternatim prout Psalmos recitant, sed utrumque genu flectunt, quoties
ad aliquam stropham genuflectendum est 12, et post Versiculum pro1 Ex. gr. quando verbllm desinit in vocalem, dum verbulll sequens ncipit cum vo'
cali: piena est, Deo in, qui-a a-pud te; praeserlim ne praecipitetur in accentum cum
neglectu syllabarum debiliulll (mu-li-e-ri-bus. flO-mi-fli-bus, be-ne-di-ci-te, mul-t-tu-dinem, o-pe-ra ma-nu-um, pro-pi-ff-a-tl-o est). - 2 Cfr. n. 1. et Consl. gen. n.
3 Cfr. n. 20. 4 Cfr. n. 9. 5 In Triduo Sacro el ante Officium Deiunclorum
cilur secreto. - ti Cfr. n. 20. el 22.
7 Dicitur Allelula ad omnes Horas per tolum annum, praelerquam a Dominica Sepluagesimae usque ad Sabbatum sanclum.
Rubr. spec. Brev. inilio Psalt. el ad I. Vesperas Dom. Sepluag. - 8 Cfr. n. 34, ubi
agilur de ralone standi, dum divinum Oflicium in choro recltatur. - 9 Cfr. n. 18.
lO Cfr. n. 20. et 22. \I Cfr. not. 9 pago l7.
12 Cfr. n. 28.

42

Lib. l, Pars Il, Cap. III.

ferunt Responsorium. Quum primus Acolylhus incho"t Canticum Magnificat, omnes chorales Cruce majori sesignant ipsumque alternatim
recitant. Ad Dominus vobiscum responden! Et cum spiri/u tuo, profunde
inclinati auscultant Orationem Officii, ad eujus conelusionem caput
profunde inclinant et in fine erecti subdunt Amen; dum Commemorationes recitantur stant ereeti, proferunt Responsoria Versiculorum, ad
nomen Sancti vel Beati caput inclinant J, et ad eonclusionem ultimae
Orationis debitam inclinationem exhibent usque ad Per omnia saecu/a
saeculorum exclusive 2, qua finila respondent Amen. Suffragium de
omnibus Sanctis chorales communiter recitant s, assumentes intonationem Acolythi a verbis Virgo Maria, et Versiculo subjungunt Responsorium. Ad Dominus vobiscum respondent Et cum spiritu tuo,
post Benedicamus Domino subdunt Deo gratias et dieto Fidelium animae etc. addunt Amen. - Quando dicendae sunI Preces feriales, repetita Antiphona post Magnificat, chorales genuflectunt et permanen!
genuflexi usque ad finem Officii, nisi statim sequatur Completorium, et
respondent ad singulos Versiculos. Finitis Preciblls responden! ad Orationem vel Orationes ut supra, sed omittunt inclinationes ad eonclusiones Orationum et ad nomina Sanclorum 4.
Si ab Offido desistelldum sit, posf". Fidelium animae chorales profunde inclinati dicunl Paler nosler seereto et ad Dominus det nobis suam pacem subjungunt Et vitam aeternam. Amen. Dehinc recitant Antiphonam fina!em
beatae Mariae V., stantes vel genuflexi pro ratione temporis, responden! ad Versiculum e! dieta ab Hebdomadario Divinum auxilium, profaunt Amen atque utroque genu flexo et corpore mediocriter inclinato Orationem Sacrosanctae communiter recitant, post quam dieunt
secreto Pater et Ave.
76. Ad Completorium chorales mediocriter inclinati ab Hebdomadario acei piunt benedictionem Noctem quietam c, cui subjungunt
Amen ae recitata leetione brevi respondent Deo gratias. Cruce majori
se signant ad Adjutorillm nostrum respondentes Qui feci! caelum et
terram. Tum profunde inclinati dicun! secreto totum Pater nosfer,
stant erecti ad Confessionem Hebdomadarii, post qua m proferunt Mi-

l Cir. n. 22.

Cfr. n. 20, et Cacrem. Ord. anliq. p. 4. c. 6. n. 3. et 22.

Suffragium de omnibus Sanctis dicilur ab Oelava Epiphaniae usque ad Dominicam Passionis exclusive, et ab Oclava Pentecostes usque ad Adventum, exeeptis
duplici bus, diebus in quibus habita sii Commemorati o duplicis, vel laetum lueri! Oflicium aut Commemoratio cujllsvis Octavae, vel Viglliae Omnium Sanclorum. Si vero 01ficlum vel Commemorali o luerit de beata Maria Virgine, dicitur Suffragium Sancii omnes.
A feria secunda post Dominicam in Albis llsqlle ad Vigliam Ascensionis inclusive, in
Officio semiduplici aut simplici !am de Tempore quam de Sanctis, nisi habita si! Commemoratio duplicis, vel factum fueri! Oflicium aut Commemoralo clJjusvis Oc!avae, loco
Suflragii, fil Commemoratio de Cruce. Rubr. spec. in Ordinario Srev. - 4 Cfr. n. 16.
- 3 Cfr. n. 32. - li Cfr. n. 19.
-

43

De Choralibus in Officio recitato.

sereatur tui etc. et iterum profunde inclinati Confessionem faciunt,

vertentes se ad Hebdomadarium, dum dicunt tibi Pater et te Pater J
ac ter percutientes si bi pectus ad mea culpa 2. Post Misereatur vestri etc.
respondendo Amen se erigunt, Cruce majori se muniunt ad Indulgen!iam ele. in cujus fine addunt Amen. Ad Converte nos Cruce minori
in pectore se signant g respondentque Et averte iram tuam a nobis atque
ad Deus in adjutorium et subsequentia observant quae de choralibus
in Vesperis dieta sunt 4. Psalmos ab Acolythis inchoatos alternatim
prosequuntur incipiendo a parte Acolythi intonantis, quibus finitis
repetunt communiter integram Antiphonam convenientem, post quam
alterne recitant Hymnum a primo Acolytho inceptum. In fine Capituli respondent Dea gratias et repetunt Responsorium breve. Ad initium Cantici Nune dimittis omnes Cruce majori se signant, et Cantieum ipsum prosequuntur, in fine integram Antiphonam repetentes.
Deinde ad Dominus lIobiseum respondent Et eum spiritu tuo, ad Orationem easdem ae in Vesperis exhibent reverentias, in fine subdunt
Amen ac post Benedieamus Domillo, Dea gratias. Tum mediocriter se
inclinant ad Benedicat et eustodiat nos 5 ac Cruce majori se
dum Hebdomadarius profert verba Poter et Filius et Spiritus Sanctus,
et responso ab
Amen, stantes vel genuflexi G recitant Antiphonam
fina!em beatae Mariae V. eum Responsorio ad Versieulum. Post Orationem et subsequens Divinum auxilium e/c. respondent Amen, atque
prout ad Antlphonam finalem stantes vel genuflexi, recitant secreto
Poter, Ave et Credo.
77. Ad Matutinum ehorales profunde inclinati recitant seereto
Pater, Ave et Credo; quibus finitis se erigunt et Cruce minori labia
sibi signant ad Domine fobia mea aperies 7 ac respondent Et os meum etc.
Delude ad Deus in adju/orium Crucem majorem sibi efformantes subjungunt Domine ad adjuvandum etc. et ad Oloria Patri de more caput
profunde inclinant. Tum Invilatorium ex toto aut ex parte repetunt
et in Psalmo Venite exsultemus genuflectunt atque mediocriter se inc!inant ad verba Venite adoremus et procidamus ante Deum 8. Dieto
Psalmo ae repetito Invltatorio, Hymnum a primo Aeolytho inchoatum
alternatim recital1t, ducto initio a parte Hebdomadarii, et si in ultima
stropha nominantur tres Divinae Personae, caput profunde incJinant .
Psalmos recitant alternatim ut ad Vesperas cum profunda capitis inclinatlone ad Oloria Patri. Repetita Antiphona post tertium Psalmum
ad Versieulum addunt Responsorium, secreto et profuncte inclinati
dicunt Poter noster subjungentes in fine Sed libera nos amalo, item
Amen post absolutionem. Ad quamlibet benedictionem ante NocturnoI In cl1oro Monialiul11 semel tantllln dicitur Confiteor et omittuntur verba tbi
Pater et te Pater .. dicitur Miserealur noslri et indulgentiam... tribuat nobis. Rubr.

spec. Ordinar;; ad CompI. - 2 Cfr. n. 15. - 3 Cf L n. 12. - 4 Cfr. n. 75.

- Cfr. IL 28. et 36. - 7 Cfr. n. 12.
B Cfr. n. 32. - " Cfr. n. 20.

Cfr. n. 19.

44

Lib. I, Pars Il, Cap. III.

rum lectiones omnes mediocriter se inclinant I, addendo in fine Amen.

Dum leguntur lectiones et Responsoria chorales sedent respondentque
Deo gratias flost Tu autem Domine.
Eadem chorales in secundo et
tertio Nocturno observan't: sed primum Psalmum secundi Nocturni
prosequuntur a parte secundi Acolythi; textum sancti Evangelii, etiamsi
bis legatur, stando semper audiunt usque ad verba Et reliqua. Ad
Hymnum Te Deum alternati m recitandum omnes stani, ad Sanctus
profundam capitis exhibent reverentiam 2 et ad totum Versum Te
ergo quaesumus etc. utroque genu flexo mediocriter se inclinant B.
Dieta Te Deum, vel tertio aut nono Responsorio, persolvuntur Laudes,
in quibus chorales omnia peragunt quae pro Vesperis monuimus '1,
advertentes ut ad initium Cantici Benedictus Cruce majori se muniant.
78. Ad Prima.m chorales profunde inclinati secreto recitant
Pater, Ave et Credo; dein erecti Cruce majori se signant ad Deus in
adjutorium, respondent Domine ad adjuvandum etc. et ad Gloria Patri etc. ut alias se inclinant. Postea Hymnum a primo Acolytho intonatum prosequuntur, quem alternando recilant caput profunde inclinantes ad Dea Patri sii gloria etc. Alternis pariter choris recitant
Psalmos, incipiendo semper a parte Acolythi intonantis. Ad Capitulum
respondent Dea gratias ac Responsorium breve repetunt; post Dominus vobiscum subdunt Et cam spiritu tuo, in fine Orationis Amen,
et Dea graiias post Benedicamus Domino. Tempore Martyrologi sedent, quo finito surgentes iterum dicunt Dea gratias.
Si Preces
dicendae sint, stantes vel genuflexi juxta Offi cii qualitatem, respondent ad Versiculos et dicunt (si stant) profunde inclinati Pater noster
et Credo secreto praeter postrema verba, et faciunt Confessionem
ut ad Completorium'; si sint genuflexi, post Benedicamus Domino ad
Dea gratias surgunt. - Post Versiculum Pretiosa subjungunt Mors
Sanetoram ejus et ad Orationem Sancta Maria respandent Amen; ad
triplex Deus in adjatorium sine Crucis signo ter subdunt Domine ad
adjavandam etc.
ad Oloria Patri caput profunde Inclinant. Tum
alternati m pronuntiant Kyrie eleison, Chrlste eleison, Kyrie eleison et
secreto Pater noster usque ad verba Et ne nos inducas in tentationem,
quibus ab Hebdomadario prolatis respondent Sed libera nos amalo.
Deinde incipiendo a parte Hebdomadarii alternatim recitant Versiculum Respice in servos taos etc., ex altera parte Responsorium Et sii
splendor Domini etc., similiter Oloria Patri etc. capite profunde inclinato; ad Orationem Dirigere omnes stant ereet i respondentque Amen.
Dum ab Hebdomadario profertur benedictio Dies et actas nostros,
mediocriter se inclinan!. Ad Adjatorium nostrum absque Crucis signo
I Cfr. n. 19,
2 Cfr. n. 20, Dum una pars cantat vel recitat, altera caput profunde
inclinat et vice versa. - 3 Cfr. n. 32. - 4 Si ad aliquam stropham Hymn sit genufJeclendum, dr. n. 75. et n. 28. - 5 Cfr. n, 76.

De Choralibus in Offido recitato.

45

respondent Qui fecit caelum et terram, ad Benedicite subdunt Deus et

statim mediocriter inclinati Cruce majori se signant ad Dominus nos
benedicat etc. 1 addentes in fine Amen.
79. Ad Tertiam, Sextam et Nonam chorales secreto et profunde inclinati dlcunt Poter et Ave, se signant de more ad Deus in
adjutorium etc. ac respondent Domine ad adjuvandum etc. cum consueta inc1inatione ad Gloria Patri. Hymnum et Psalmos recitant alternatim, initium semper sumentes a parte Acolythi singulos Psalmos
semper de novo intonanHs, et profundam capitis inclinationem ad
doxologiam Hymn et Gloria Patri non omittentes. Post Capitulum
respondent Dea gratias, repetunt Responsorium breve et debite se
inclinant ad Gloria Patri. Dieto ab Hebdomadario Dominus vobisrum
subdunt Et cum spiri/u tuo, profunde se inclinant ad Orationem, in
cujus fine proferunt Amen, ac Deo gratias post Benedicamus Domino
necnon Amen post y. Fidelium animae etc. - Si Preces feriales 10cum habeallt, gennectunt et respondent ad Versculos atque se erigunt dieta Fidelium animae nisi ab Officio desistendum sii, qui a tune
item genuflexi recitant (si si! dieenda) Antiphonam finalem beatae
Mariae V. 2 atque medioeriter inclinati Orationem Sacrosanctae.
l

Cfr. o. l L et 19.

Cfr. noI. ' pag. 35.

APPENDIX.

De Officio divino privatim recitato.

SO. Religiosus solemniter professus, qui a choro abfuit divinum Officium privatim debet recitare '. In primis RlIbricaset Ka-

lendarillm diei recolat, advertens quod in privata recitatione nihil omittendllm vel immutandum erit, praeterquam quod praeceptum est. Insuper Crucis
2 et capitis inclinationes ad Gloria Patri, ad nomina
Jesu, Mariae et Sancti, vel Beati, cujus Officium aut specialis Commemoratio peragitur necnon ad invocalionem Ss. Trinitatis in fine Hymnorum religiose observare consuiitur. Laudabiliter quoque genuflectet ad
Antiphonam finale m beatae Mariae V., quando id per Rubricam praescribitur, itemque ad Preces feriales. Oeinde loeo et hora congruenti omnia
attente, clare et devote absolvat. Quapropter, etsi solus Officium recitet,
dicere debet Dominus vobiscum et sibimetipsi respondere Et rum spiritu tuo. Clericus lamen non Oiaconus et etiam Oiaconus praesente Sa
cerdote, nisi iste aliter permiserit, subslituet Domine exaudi orationem
meam atque Et clamor meus ad te veniat ". RlIrsum Jectionibus praemittendum estJube Domine benedicere ". In Confiteor semel et non bis recitando omittunlur verba fibi Pater et vobis Fratres, te Pater et vas Fratres alque dici debet Misereatur nostri... et dimissis peccafis nosiris perducai nos etc. 5. Religiosus exlra Coenobium suae collocationis constitutus debet Officium recitare juxta Calendarium Coenobii collocationis
suae, vel postremae vel actualis, ex quo iter ins!ituit. !dipsum quoque
servabit, dum in aliquo Ordinis nostri Conventu hospes consistet, si
ultra triduum ibi manere non intenda! (excepta die vel diebus, qua
vel quibus choro interfueri1). Quod si manserit ultra triduum, ilIico
debebit sub fine tridui, seu a Vesperis diei lertiae (etiamsi a choro
ob legitimam causam eximatur) Officium persolvere juxla Kalendarium
illius Conventus, quamdiu ibi morabitur, proprium postea resumpturus Kalendarium, quum inde discesserit, incipiendo semper a Vesperis.
Sui etiam Kalendarii praescriplum in recitalione Offidi servabit, quoties
ul exlra sui Ordinis Coenobia diverselur". -- Fratres
l Can. 610. 3. Privata recitatio Matutini pro insequenti die incipi potesl nora
secunda pomeridiana. S. R. C. 12 Maj. 1905 Placenlina in Hispania ad 1. n. 4158.
2 Ad illitium Callticorum Evangelicorum signum Crucis f~iell(lum esse etiam extra
chorum, respondit S. R. C. 20 Dee. 1864 Ord. Min. Capile. Il. 3U17. - :l Rubr. gen.
Brev. XXX. 3. - 4 Rubr. spec. ad MaL - J lhid. ad CompI. - 6 Rubr. pecul. Brev.
n. 152. Generalitcr Ilon satsladt ohligatiolli suae Religiosus, qui sponte vel invitatus
se adjungit ciero, Officium ab Offido ipsius Religiosi diversum canenti vel recitanti.
S. R. C. ?l lan. 1899 Marianopol. ad 3. n. 4011.

De Offici.o divino privatim recitato.

47

Minores, quando sunt infirmi, possunt dicere septem Ave Maria et

unum Pater noster loco Offidi divini, aut quid aliud sibi assignatum
a Confessarlo suo; at si infirmitas sii gravis, et medicus ila judicaveri!, ne ad hoc quidem erunt obligati, sed sufficil sola intentio, qua
velint illud rectare '.
81. Bi privatim duo vel plures recitent Officium, dieto Aperi
Domine communiter, unusquisque secreto ea dici! quae in rectatone
publica secrelo dicuntur. Unus ex ipsis Hebdomadarii munus obibi!
ut in choro, et quantum fieri potest Hymnos, Psalmos, Invitatorium,
Responsoria, Preees et reliqua ad modum ehori distribuant et alternatim prosequanlur. Conjiteor et Misereafur recitent semel ae simul,
et omittent verba fiN Pater etc. ul supra 2. Antiphona finalis beatae
Mariae V. ex praecepto addenda esi dumtaxat in fine Laudum, si tune
intermit!atur Officium, seeus posi ultimam Horam et in fine Completorii, eliamsi Malutinum illico sequatur 3. Tn recitatione privata Malulinum a Laudibus separari potest; quo in casu post Te Deum, vel
post ultimum Responsorium, dicitur Dominus vobiseum et Oratio u!
ad Laudes. Post Orationem additur Dominus vobiseum, Benedicamus
Domino et Fidelium animae efc. ae Pater noster seereto. Laudes tune
inehoandae suni cum Pater et Ave secreto u! in Psalterio 4. Adverti denique necesse est, ut simul reclantes se mutuo ae distincie audiant,
et caveant, ne quis unquam recitare incipiat, antequam alter pIane
desierit.
l N. 44. in Summar. Indulg. Ord. Serapl1. a S. C. Indulg. die 20 Jul. 1841 appro baio.
2 Cfr. n. SO. 3 Rubr. gen. Brev. XXXVI. 2, et Spec. in fine CompI.
4 Rubr. spec.

PARS TERTIA
DE OFFICIO DIVINO SOLEMNITER
CELEBRANDO

De Vesperis solemnibus.
ARTlCULUS I.

De ils, quae praeparanda sunto

82. Ornlttus ecclesae eri!
minusve
juxta solemntatum, temporum, locorum ac personarum rationem et opportunitatem '.
altare
ad quod
solemnes ordinarie
celebrantur, pro festivitatum varietate et exigentia ornandum est.
lIIius mensa lribus
mundis,
saltem ila oblonga ut
usque ad terram pertngat, cooperta erit. Nullae tamen coronides Iigneae circa altaris angulos
sed earum loco apponi poterunt
fasciae ex seri co
quibus
altaris facies apte redimita
appareat. Sex candelabra solitis spectabiliora altari superimponentur
cum cereis albis, in quorum medio collocabtur Crux
cum
Crucfixi imagine, ita ut pes illius altltudinem candelabrorum exaequel. Insuper sacrae Reliquiae et Imaglnes Sanctorum statui poterunt
alterne inter ipsa candelabra; sed et vascula cum f1osculis, frondibusque odoriferis vel serlco contextis studiose ornata adhiberi poterunt. Abstinendum tamen est a Reliquiis et
Sanctorum in
altari collocandis, si sanctissimum Saeramenlum
adorationi
exponalur', necnon
Passionis:l. Praeterea in Adventu et Quadrllge'sirna, quando Officlum de Tempore celebralur, non convenit altare floribus ornare, exceptis Dominica tertla Adventus et
Qua
dnlgesinlae '. Oradus omnes altaris tapete aliquo ampio cooperientur;
si vero tale
non habeatur, saltem
Cetera ecclesiae altaria parter ornentur, et habeat unumquodque duo
saltem candelabra cum eerels, et Crucem in medio. Si sanetissimum
I Cfr. Caerem. Epige. I. L c. 12. el Cammen!. in lnstr. Clem. IV. 15.
c. 13. n. 2, et c. 20. n. I.

S. R. C. 2 Sept. 1;41 AqI1en. ad l n. 2365,

Caerem. Epige. I. 2. c. 20. n. 3.
4 Ibid.

50

Lib. l, Pars ili,

l, Art. l.

Sacramentum non in altari major, sed In allo laterali asservetur, hoc

altare prae ceteris sumpluosus exornandum est. Mundities et nitor
semper et
reluceant.

83. In la.tere

juxta. alta.re sca.mnum' oblongum

praeparabitur, panno vridi vel allerlus decentis coloris cooperlum l,

in quo Celebrans curn duobus Assistentibus dlgniorlbus sedebil. Scamnurn slud neque allquod suppedaneum 2, neque gradus habere polesP;
ante scamnum legHe majus panno coloris dlei ornalum collocabilur,
et super ipsum Antiphonale formae majoris ponelur. Pro reliquie;
si aderunt, in plano presbyterii hinc inde anle altare
duo scamna sine
panno aliquo coloris
conleeta,
ve! eliam duo aul quatuor scabella pro numero Assistentium disponentur ". Ponelur eliam seabellum pro Caeremoniarlo ad dexteram
primi Assistentis, ve! in alio Iaea congruenti (l; pro Acolythis autem
nuda scabella prope abacum ponentur, nisi
in stallis inferioribus
chori ante altare locum obtineant.
84. In sacristia paramenta.
sunt pro Celebranle
et Assistentibus, videlicet pro quollbet alba cum amietu et cingu!o 7,
atque pluviale coloris iIlius affidi de qua
vel
vel
a Capitulo celebrantur. Stola autem neque a Celebrante neque ah
Assistentibus in affido solemni adhibetur 8, nisi ante Vesperas fa
cienda sii
sanclissimi Sacramenti et benedictio immediate
i1las sequatur; quo casu Celebrans dumtaxat, non vero
stolam jam ab initio induet i'. - Numerus Assislentium in
(et Laudibus) solemnibus, pro quibus pluvialia praeparari debeant,
deOelt1dl"t tum a copia Cleri et
in
tum a majori vel minori solemnitate H'. In praecipuis enim solemnitatibus 13m Ecclesiae universalis quam Ordinis nostri sex Assislentes
pluvialibus indut adhiberi possunt; et in hisce diebus Praelatus
I Caerem. Epise. L 2. e. 3. n. 4, et Commenl. in lnste. Clem. XXV. 1-3
S. R. C.
14 Nov. 1654 Urbis. n. 977. - 3 S. R. C. 26 ApT. 1704 Turri/an. ad 2. n. lil135. et
30 MarI. 182 i Tiburlina ad 3 n. 2831. Quoad islud SCJmnum dr. Adnotal. super hoc
Oece. (10m, .IV. p. 243): Hlljus scamni Caeremoniale nee lormam praescribil, nee Ornatum, quae duo accidenlalia 511nl et varia esse possunt jllxta diversas Ecclesiarum
conslletudines; dllmmodo cerlos iotra fnes coerceantur. Scamoi nomeo geoericllm est,
et aeque potest intelligi tam de sCllbello obloogo, qllam de
pariter oblonga sede
CUffi "110 postergali; excludit vero s~de8 camerale,,,.
4 S.
C. 22 MarI. 1862 S. Marci
ad 19, n, 3110.
Caerem. Epise. L 2. C. 3. n. 6, et S. R. C. 30 MarI. 1824 Tiburtina
ad 3. n. lilS3I. - (, Cfr. S, R. C. 28 Nov. 1609 Paial'ina n, 279,8 Maj. 1617 Ibid. n. 350,
30 Apr. 1701 Vi/erbien. n. 2071, et 31 Maj. 1817 Dubinr. ad 8. el 9.
2578.
7 In
Ordine enim noslro Celebrans et Assistentes parati in Ollidis solemnibus alba ulunlur
loco superpellicel l1xla speciale Indultum a S. R. C. 31 Aug. 1867 nobis concessum.
B S. R. C. II Sepl. 1847 Veronel1. ad 5. n. 2956, et 30 Muj. 1905 Orio/m. ad I.
n. 4182. - q S. R. C. 19 Sepl. 1883 Salopien. ad 2. n. 3593.
eadem ratione poteri! Celebran. am ab inilio Vesperarum slolam sumere, quando Immediate posI Ve
spera. facienda sit expositio Sancti,simi Sacramenti simul cum benedictionc. S, R. C.
T! Maj. 1911 Bainnell. ad 12. o. 4269. - lO Caerem. Epise. I. 2. c. 3. o. 16. el 17.

De praeparandis ad Vesperas solemnes.

51

nisi sit
Sacra peragat '. In aliis festis item solemnibus
quatuor Assistentes parentur et aliquis ex Patribus
offido
Celebrantis fungatur. In Dominids ceterisque fesUs minus solemnibus suffident duo Assistentes, qui cum Hebdomadario
solemnes celebrent. Quando autem vel ex defectu paramentorum vel
ex alia ratione Assistentes pluvialibus parati in Offido solemni adhiberi non possunt, duo Clerici
induti Celebranti assistant;
non vero Iicet pro assistentia in Offido solemni adhibere Diaconum
Praeter paramenta
et Subdiaconum dalmatica et tunicella indulos".
sU'pr2ldicta aderunt etiam pro duobus Cantoribus, Caeremoniario et
Acolythis inservienti bus superpellicea in numero sufficienti; necnon
thuribulum cum vase carbonum ardentium atque duo candelabra cum
candelis albis pro Ceroferariis in promptu erunt.
ARTICULUS II.

De Celebrante.
85. Celebrana hora
in sacristia induit amictum,
coloris Ofiicio
4,
non
albam cum
et
autem stolam
atque stans medius inter Assistentes ad
Caeremoniarii aperto
coram Imagine principali sacristiae profundam capitis inclinationem peragit, et resalulatis
ad altare procedi! inter duos Assistentes digniores junclis mani bus et caecclesiae caput
manus
pite cooperto". Ad
dexterae acdpit a primo Assistente aquam benedictam, et Cmce
majori se signat; tum caput iterum cooperit et ullerius
86. Si in acceasn ad altare chorale transeat coram alio altari, su per quo sanctissimum Sacramentum patenter
est,
detecto prius capite, utrumque genu flectere et illud
capitis
inclinatione adorare debet ; si vero ibi Sanclissimum in tabernaculo
t Conformiter ad praescripla Rubr. el Decr. S. R. C. ille qui Missam solemnem
in aliqua festivitale cele ral, etiam Vesperas solemnes, sive primas sive secunda. celebrare tcnetur, nisi sii legitime impeditu,. Cfr. S. R. C. 25 jan. 1603 Acsina. n. 124,
el 8 jun. l709 Cremeno ad
n. 11196.
2 In Vesperis Diaconus et Subdiaconus nequeunl assistere dalmatica el lunicella induli, neque in ccciesiis quae pluribus pluvialibllS careni. etiamsi Vesperac cantentllr coram Sanctissimo exposito, et Processio immediate posi Vesperas il1stituenda sit; item si il1 Quadragesima immediate post Missam soleml1em Vesperae cante"tur. S. R. c. 2 luI. ltol Alexancil. n. 1194, et 8 jun.
1911 Baionen. ad 3 et 4. n. 4271.
3 Cfr. noI. 1 pago 50.
4 Celebrans a principio
Vesperarum pluviale induere debet ct sic indulus permanere usque ad finem. S. R.
C. 20 luI. 1593 Calagur. n. 35. Non licet ei vi perantique consuetudinis in habHu
consuelo permanere usquc ad HYl1lllum et lune assumere pluviale, neque illud in ipso
choro induere el postea deponere. se l O na paramenta in sacrisla Sumere debel. S. R.
C. 30 Maj. Hl05 Orolen. ad 2. et 3.
4182. - 5 Cfr. dieta n. praec. - 6 Caercm. Episc.
l. 2. C. 3. n. l. - 1 CIL S. R. C. 27 Marl. 1779 Ord. Min. ad 4. n. 2514.
8 Cfr. n. 27.

52

Lib. I, Pars III, Cap. I, Art. IL

reconditum est, unicum genu coram ilio flectit, quod etiam praestabit
in transitu ante Reliquiam sanctae Crucis vel alterius instrumenti 00minicae Passionis pubi ice expositam '. Quando autem Reliquia sanctae
Crucis in custodia recondita sit vel
Sanctorum in al iquo
altari expositae exstent, necnon transeundo ante Magistratum stantem
in scamno proprio, caput
et i1lud profunde inclinat 2. Porro si
transeat ante Praelatum majorem in loco suae jurisdictionis aperto
capite profundam ei corporis reverentiam exhibet. Ubi chorus est
ante altare, Celebrans chorales hinc inde salutat (incipiendo ab ea
parte in qua stat
antequam ad medium altaris perveniat s.
87. Quum ad alta.re chera,le
consistens in medio
ante infimum
capul detegit et in plano unicum genu f1ectit,
dummodo sanctissimum Sacramentum ibidem sit reconditum " secus
coram Cruce altaris
se corpore inclinat; stalim autem se
ac su per infimum gradum
Orationem
riam Aper! Domine etc. secreto recital i'. Deinde assurgit, et repetita
genuflexione in plano 6 vel profunda inclnatione ut supra,
accedit ad praeparalum sibi scamnum in lalere Epislolae, sa
lutando in hoc accessu chorales hinc inde 7, et priu8 quidem a parte,
ubi slat Praelalus vel
ex
g
88. Stana in lece aibi praepa.rato, manibus junclis et flril1ftmele
incHnatus dicit secreto Pater et Ave, dei n erectus ad nutum Caeremoniarii cantat Deus in adjutorium etc. 9
se simul Cruce
majori ; poslmodum jungit manus et caput versus Crucem altaris
profunde inclinat ad Gloria Patri etc. ". Postquani chorus hunc Versum
cum
vel Laas tibi, Domine etc. decantaveril, adhuc stans inlonal primam Anliphonam ipsi praeinlonatam
modica
inclinatione
reverentiis ips exhibitis, tum a praeinlonafore tum
a cunctis Assistentibus ad sedes suas lune recessuris . Cantata
, Cfr. n. 26.
2 Cfr. Ibld. et n. 22.
3 Cfr. n. 18. et 311. Quando chorus retro
allare exlstit, tune solummodo salutatur, quum Celebrans et Ministri per, Ipsum ad
altare transeunl. Idem valet
reeessu ab altari In saeristiam finito divino affido. 4 Cfr. n. 26, et S. R. C. 12 Nov. 1831 Marllorum ad 47. n. 2682. Ilem Celebrans et
omnes alii in aecessu ad altare et In recessu genufleetere debent in plano, quando In
altari chorali Reliquia sanctae Crucis patenter cst exposita. S. R. C. 20 MarI. 1869
Mrmiis Regalis ad 7. n. 3201, Cfr. Caerem. Epise. I. 2. c. 3. n. 2. - 6 Advertatur Celebrantem et A..Istentes in Vesperls (et alils Horis) solemnlbus, quoties ab
altari ad ehorum aceedunt vel inde ad altare redeunt, juxta Cacrem. Epise. I. 2. c. 3.
n. IO, in plano genuflectere, si 58. Sacramentum super eodem altari adsit.
7 Caerem. Eplse. I. 2. c. 3. n. 3. - 8 S. R. C. 12 Scpl. 1857 Molinen. ad 25. n. 3059.
Salutatio choralium a Celebrante et omnlbus ejus Ministris inlra divina OHicia lacienda
est in quovis accessu ab altari ad scamnum et in recessu inde ad altare, dUf11f11odo
chorus existat ante altare. PeragitHr alltem haee choralilllJl satlliatio In via ab altari
ad scamnum aut viceversa, parllmper subsistendo et successive ad ulraf11que chori partem se convertendo cum simplkl capills inclinai ione.
9 Cacrem. Epise. I. 2. c. 3.
n. 5. - lO Cfr. n. 11.
Il Caerem. Episc. l. 2. c. I. n. 6.
.2 Ibla. c. 3. n. 6. .3 Cfr. n. 22, et S. R. C. 18 Aug. 1877 Al1gren. ad 5. n. 3~34.

De Celebrante in

VesnE~ris

solemnibus.

53

Anliphona et finito primo Versu Psalmi sedet et caput

atque
sedens permanet durante integra Psalmodia l; ad Gloria Patri etc.
vero, necnon ad alia verba in Psalmis et Antiphonis quae specialem
exposeunt reverentiam, caput
et debitam inciinationem praestat'.
89. Absoluto Psalmorum cantu respondet,
caput,
reverentiae si bi ab Assistenlibus exhibitae 3, et
ultima Antiphona surgit, manibusque junctis cantat Capitulum j mox Hymnum
ipsi praeintonatum intonat, atque per
Hymni cantum in loeo
suo manibus
juncUs perstat '. Si ad primam stropham Hymni
sit genuflectendum, uti evenit ad Veni Creator et Ave maris stella,
stans quidem Hymnum intonat, dehinc vero in loco suo genufleetit
usque ad illius strophae finem ; quando autem intra Hymnum ad
aliquam stropham
sit 'l, simul cum ceteris
choralibus genuflecti! et surglt. Post Versieulum Hymni intonat Antiphonam ad Magnificat si bi praeintonatam, et intonatione peracta una
cum Ministris sedet cooperto
7, dummodo Antiphona haec integre
cantetur, neque sit ita brevls ut vix pro sedendo tempus su]pp'etat.
a choro isla Antiphona. stati m caput detegit, surgit, atque
ad initium Cantici Magnificai Cruce majori se
~; dein salutans
hinc inde chorales capits inclinalione, medius inler duos digniores
Assistentes redit ad altare manibus junclis et capite aperto .
90. Quum ad infunum altaris gradum
sanctissimo
Sacn'lmento, si ibi adsit, genuflectit in plano, secus Cruci a1taris profunde se inclinat; tum ascendit ad medium altaris et iIIud osculatur;
mox vertens se versus cornu Epistolae, imponi! thus in thuribulo et
benedicit modo consueto l0, acceptoque thuribulo de manu
Assistentis altare debito ritu thurificat ". Peracta altaris incensatione
thuribulum reddit eidem
et reverlens ad medium altaris,
caput Cruci prolunde inclinat, ac in planum descendit, ubi sanclissimo
Sacramento vel Cruci eandem reverentiam exhibet ut supra. Tunc
ad sedem suam recedil, salutans utrimque chorales 12, et ibi
omnium thuris honorem excipit.
l Caerem. Epise. I. 2. c.
n.7. - 2 Clr. n. 20. et 22.
3 Cfr. S. R, C. 18 Aug. 1877
Angren. ad
n. 3434.
4 Caerern. Epise, I. 2. c, 3. n. 9.
o Caerem. Epise. l. 2,
c. l. n. 12,
Clr. n, 28. Caerern, Episc, I. 2, c. 3. n. lO, 111 Vesperis solemnibus Paschae similiter Antiphona Haec dies a Celebranle inlonari debet, atque ad
eam omnes in cl1oro slant. S, R C. Il Sept. 1847 Veron. ad 4, n, 2956, neque etiam
sedetur ad Anliphonas deprecativas, uti sunt Antiphonae majores O, Ascensionis O Rex
glorae, beatae Mariae V, San eta Maria succurre, etc, juxta laudabilem consuetudinem, - S Cfr. n. Il. - Q Caercm, Epise, I. 2, c.
n. lO.
!O Cfr. n. 47,
Il Caerem. Epige L 2, e. 3, n, lO, Quoad rHum et ordnem in altaris incensatone
servalldum cfr. fl. 56. Dum altare incellsatur, Celebrali' cum Assstentibus laudabiliter
Canticum Magnificat etc. alternatim recitare potesl, singllios ver8US congruenter
distribuendo, alque Gloria Palr tunc prolert, quum lncensatione finita in medio
altaris Cruci caput profunde inclinaI. ~ 12 Caerem, Episc. l. 2. c, 3. n, IO, Cfr.
eliam noI. pag, 52.

54

Lib. I, Pars

I, Art. IL

91. Si sanctissimum Sacra.mentum non in altari chora.li.

coram quo
solemnes
sed in alio asservetur,
utrumque incensari debet, et prius quidem altare sanctissimi Sacramenti l. In hoc casu itaque CeJebrans ad initium Cantici Magnificai'
salutatis choralibus, primum se confert ante altare chorale et Cruci
ipsius reverentiam praestat profunde se inclinando; tum statim una
cum Assistentibus et ceteris Ministris ad altare sanctissimi Sacramenti
accedit. Postquam ibi
genuflectit in
plano, mox
ascendit, atque osculatus altare in medio
ibidem consistens thus imponit et benedicit i tunc thurificat Crucem
et altare more consueto. Quo peracto,
in plano,
deinde ad altare chorale revertilur, Cruci
se iterum
inclinat, ad medium altaris ascendi! illudque
ac statim, quin
de novo thus
et benedicat,
thuribulum incipit et
perficit huius altaris incensationem '.
92. Alia. a.ltaria. praeter iIIud sanctissi mi Sacramenti et altare
chorale ordinarie non thurificantur. Quando tamen Reliquiae alicujus Sancti in altari eidem dicato exposlae exstent', vel Festum i1lius Sancii celebretur cui aliquod altare ecclesiae dedicatum est, attenta consuetudine etiam istud allare incensari polesl
In tali igitur
casu Celebrans
altaris majoris thurificatione confert se una
cum Assistentibus ad praefatum altare,
Cruci debitam reverentiam exhibet; deinde altare ascendens ilIud in medio osculalur, ac
recipiens thuribulum absque nova thuris
primum allaris
Crucem, dein
vel
Sancti, tum
quoque altare
thurificat. Peracta hac incensatione, ad allare chorale et i1linc ad sedem suam revertitur, observans tamen debitas reverenlias t3m versus
altare quod
quam versus iI1ud chorale et ipsum chorum.
si
alqua vel Imago a fidelibus venerata non super
aliquo altari, sed alibi in ecclesia exposita
et adsit cO'nsuetudo
ipsam in
thurificandi, Celebrans cum Assistentibus
iIIuc similiter
incensationem altaris sanctissim Sacramenti accedit, et Rel1qulam vel lmaginem istam ritu praescrpto thurificat, exhibens ipsi ante et posi debitam reverentiam".
l S. R. C. 31 Jul. 1665 NI1/1il18 Dioec. L n. 1322, 22 MarI. 1862
Marc ad 6.
n. 3110, et 30 Allg. 1876 AmMan. ad l. n. 3410. -Caercm. Episc. l. 2. c. 3. n. 10.
Clr. eli. m noi. B pag. 52.
Clr. Caere"'. Ord. anliq. p. 3. c. l. n. 17.
4 Reliquiae
cum luminibus cxposilae eSSe debent, ut possint specialiter thurllicari; Rellquiae non
expositae thurilieandae non Bunt. S. R. C. 31 Ju1. 1665 Nl1/1il1s D/o cc. 2. n. I311l2.
- , Cfr. S. R. C. 4 Maj. 1882 Sane/orfen. n. 3547. juxla idem Decr. poi est etiam
Celebran. attenta consuetudine in hoc casu thurilicationem allaris omittere, et sola m
Reliquiam vel Imaginem Sancti in ipso expositam duplici duelu stans in suppedaneo
incensare. - o Cfr. S. R. C. 28 Nov. 1902 Ll1ganen. ad 2. n. 4103. Sic eliam COn sueludo toleralur. ut in Peslis solemnioribus Sanctorum eorum Imagines hioc iode juxla
allare collocatae, in Vesperls solemnibus dumtaxal posi altaris thurilicalionem duplici
ductu lncensentur, Celebrante se sislente successive ante singulas istas Imagines.
S. R. C. 7 jul. 1899 Bonacren. ad 3. n. 4044.

De Celebrante in Vesperis solemnibus

55

93. Post incensationem altaris vel altarium Celebrans ad sedem suam reversus et ibidem capite adhue deteeto ae manibus junctis
stans thuris honorem
a primo Assistente', cui se parum inc1inat ante et post 2. Completo Cantico Magnificai sedet capite cooperto,
dum repetitur Antiphona 3, nisi haec brevior
vel sub organi sonu
tantum recltetur.
finita
detegit, surgit et stans junetis
jugiter mani bus cantat Dominus vobiscum, Oremus et Oratione competentem cum sua conclusione, neenon alias Orationes Commemorationum, si dicendae sint'; deinde repetit in cantu Dominus vobiscum,
et postquam duo Assistentes vel Cantores Benedicamus Domino decantaverint, voce recta ae paululum
subdit Fidelium animae elc.; tum, si Completorium mox non sequatur, stans adhuc in
loeo suo recitat seereto Paler /losler elc., in cujus fine voce item
depressa adjungit
Dominlls det nobis suam pacem 5. Tandem in
eodem loco aut stans aut
pro ratione temporis 6, incipit Antiphonam finalem B. Mariae Virginis, quam cum choro
proseqllitur, atque post Versiculum stans canit Orationem, cui suvce paululum
y. Divinum auxilium eic. Quibus
salutat hinc inde chorales ante altare praesentes, aique una
cum Assistentibus ad altare accedit, ubi, facta prills in plano debita
reverentia sanclissimo Sacramento vel Ctud,
in infimo
et Orationem Sacrosanclae etc. secreto recitat, nisi alia sacra
functio statim sequatur; demum assurgens repetit debitam reveren
liam co ram altari, et capite cooperto manibusque junctis post Assistentes in sacrisliam reverlilur.
Si vero post
solemnes
stalim Completorium in choro persolvendum sit, Celebrans pronuntiato
Fidelium animae etc. ut supra, sine mora ad altare se
chorum
sallltans ab utraque parte, coram altari sanctissimo Sacramento vel
eruci debitam reverentiam praestat atque absque ulteriori oratione
in sacristiam reveriitur eodem modo et ordine quo venerat
In
sacristia consistens in medio Assistentillm deteeto capite Imaginl
principali caput profunde inclinat, Assistentes ex utraque parte resalutat atque paramenta deponit.

Caerern. Epise. L
C, 3. n, l
Cfr. n. 22.
3 Caerern, Eplsc, I. 2, c, 3.
13. Cfr. lamen nota 7 pag, 53, - 4 Ibid. n. 14. Caerern. Epise. l. 2. ,3. n. 15.
- 6 Cfr. n. 28, el Caerem. Episc. loe. cH. Quando ad Antiphonam finalern genulleclendum esI, Celebrans cum Assistenliblls el celeris Minislris ju}[ta probalarn con.sueludinem jam durante Pala /tOsla ad
chorale redire polest. l'acta lunc coram
altari debita reverentia, el pronunlialo
DominllS del nobis elc., ibidem in infimo
gradll genuflexlIs inchoal Anliphonam praelalam,
simul cum choro prosequitur; ad Orationem canlandam assurgH et dici o . Divinl1m al1xilil1m elc. ilerum in
Infimo gradu genuflecli! pro recHanda Oralione Sacrosanlae elc. - 7 Clr. Caerem.
Epise. 10e, ci!. Clr. S, R. C. 19 Apr. 1681 Senen, n. lGGG.
Il.

56

Lib. I, Pars III,

l, Art. III.

ARTICULUS III.

De AsslstentIbus.
, 94. Assistentes in Oft'icio solemni sint
l; in eorum
tamen defectu etiam Cleric, sacra Tonsura saltem ntati pro munere
assistentiae
possunt 2, sive sex, sive quatuor, sve duo, juxta
majorem vel minore m solemnitatem et copiam paramentorum s. Qui
hora praefinita in sacristia pluviali coloris Officio congruents super
amictum, alba m et cingulum induti, ab utroque latere Celebrantis
se sistunt. Dato a Caeremoniario exeundi signo, caput detegunt iIImagini praeci puae sacristiae profunde inclinant, necnon erga
Celebrantem eandem reverentiam exhibent; tum capite cooperto bini
et bini ad altare pergunt, et duo
quidem hinc inde a lateribus
anteriores pluvialis
fimbrias manu proximiori parumper elevantes, altera manu super
posita, reliqui
vero manibus junctis incedunt", Ad ecclesiae ingressum singuli caput
deltegentes aquam lustralem digitis manus dexterae accipiunt, ila quiaccipiant et
dem ut qui propius Caeremoniarium transeunt ab
suo socio
autem ex
Celebranti porrigal, simul
se ili i inclinando; tunc omnes Cruce majori se signant, et capite
lIerum cooperto ulterius ad altare progrediunlur.
95. Si in accessu ad altare chorale transeanl coram alio allari, super quo sanctissimum Sacramentum patenter expositum exstal,
stati m ac in conspeclum
capul detegunt, in linea
recta se consistunt, atque una cum Celebrante utrumque genu flectunt,
profunda insuper capitis inclinatione illud adorando 6; si vero transeanl anle altare, ubi Sanctissimum in labernaculo reconditum
ve! Reliquia sanctae Crucis vel alterius instrumenti Dominicae Passionis
capile deteclo unicum coram ilio genu f1ectunt '.
Quando vero Reliquia sanclae Crucis in custodia recondita sit vel
Reliquiae Sanclorum in aliquo altari expositae necnon transeundo per
chorum aut ante Praelatum
et
in seamno
aperlo eandem ac Cele
distincto) in locis suae
brans ipsis reverenliam exhibent ".
96. Quum ad alta.re pervenerint, sislunl se ante infimum gradum hine inde ab utroque latere Celebrantis, ila ut
huie
l Cfr. eserem. Eplse. I. 2. c. 3. n. 1.
2 Cfr. Caerem. Episc. L 2. c. 3. n. 16, et S. R. C.
15 MarI. 1008 Alexandr/na ad 7. n. :.'148, et 16 Febr. 1900 Sode/. Sa/es. ad 8. n. 41'19.3 Cfr. n. 84. - 4 Cfr. quoad albam induendam indultllm Ordlnis nostri pago 50 in nota 7.
Stolam alltem Assistentes nllmquam indllllnl. - 5 Caerem. Episc. I. 2. c. 3. n. I. - 6 Cfr.
1 Cfr. n. 26.
6 Cfr. quoad singulas istas reverentias n. 18. n. 86. et n. 311.
n. Zi.
Quando iII accessll ad altare chorus ab Assistentibus salutandus sit, vid. 110t. 3 pag.52.

De Assistentibus in

solemnibus.

57

propius adstent, caput

ct una cum Celebrante in plano imicum genu flectunt, dummodo sanctissimum Sacramentum ibidem sit
reconditum, secus coram Cruce allaris
se inclinant '; ac
mox in infimo gradu
Orationem
Aperi Domine elc. secreto recitant". Deinde simul cum Celebrante
atque iterata genuflexione in plano 3 vel profunda inclinatione, ut
supra, capite aperto Celebrantem ad scamnum pro ipso in latere
stolae praeparatum comitantur salutando simul chorales ab utraque
Assistcntes ad dexteram et sinistram
parte 4. Ibidem duo
Celebrantis se sistunt, reliqui autem vel ante ipsum facie ad invicem
lalus distribuuntur, juxta nresl~vt:erii
versam, vel ad utrumque
dispositionem".
.
97. Stantes ante vel
Celebrantem, manibus junclis et
profunde inclinati, Pala et Ave secreto recitant, dein ad nutum Caeremoniarii se
et dum Celebrans cantat Deus in adjlltorillm etc.,
primus Assistens,
stat ad dexterum Celebrantis latus, ei aliquantulum pluvialis limbum elevaI, omnes autem ad eadem verba Cruce
majori se signant, el ad Oloria Patri etc. versus altare profunde caput
inclinant . Dum a choro cantatur Situt eral etc., primus ex Assistenad Celebrantem accedi t, atque
tibus, ducente
ante faciem ipsius se sistit,
caput ei inclinando; deinde
expleto cantu Alleluja vel Laus fibi Domine etc., submissa voce eidem
prima Antiphonam
'. Intonata hac Antiphona a Celebrante, omnes Assistentes in suis locis una cum primo reverentiam
exhibent Celebranti, caput eidem profunde inclinando, et duobus
dignioribus apud Celebrantem remanentibus, ceteri Assistentes, ducente Caeremoniario ad sedilia pro ipsis in plano
praeparata recedunt ", in transitu coram altari debitam genuflexionem non
omiltendo ". Postquam primus Versus Psalmi a Cantoribus
J Adverlalur, Assislenles pluviali bus paratos in Vesperis solemnibus, secus ac
sacros Ministros in Missa solemni, quoties eum Celebrante procedunl el slmul cum
ipso reverenliam Cruci altarls. ubi SancUssirnum non est recondtum, facere debelli,
profunde se tant"m inclinare, nOn ~enufleetere. Cf L Caerern. Epise. I. 2. e. 3. n. 3.
et IO, et S. R. C. 22 Dee. 1612 Vrbis Il. 306, et lnde, gen. Decr. S. R. C. pago 501.
ubi pracfatum Decr. ut regula generalis statuitur. - 2 Caerern. Epise. I. 2. c. 3. Il. 2.
- 3 Cfr. uol. 6 pago [>2.
Cfr. quoad locurn et ritum hujus choralium salutalionis
n. 86, et noI. 8
52.
Caerern. Epise. I. 2. c. 3. n. 5. - 6 Caerem. Epise. l. 2.
e. 3. n. 5. - 7
Epise. f.
c. 3. n. 6. Antiphonas praeinlonare seu intimare est
IOllum praecinere Antiphonam inchoano, sciI. priora tantum verba, usque ad asleriscum in Antiphonario posilum. proferendo, voce quidem inlelligibili, non tamen alta,
ne ab omnibus audialur.
Ibid. loc. cito Si quatuor Assistentes in sedUibus in
presbyterii sedeant, digniores occupant loea proxima medio presbyteri, et alli extrema,
ita IIt eodem ordine'" se distribuant quo alias ante altare cum Celebrante stanI. Q Assislenles parati, quando vel singllii vel omnes, scd non una cllm Celebranle, ad
medium chori vel ad altare accedunt aut coram altari transeunt, semper gemi flexo
reverentiam altari praestare debenl, sicut el ceteri Ministri ac chorales, quamvis ibi
non adsil Ss. Sacramentum. S. R. C. 22 Dee .. 1612 Vrbis n. 306,

58

Lib. I, Pars !II, Cap. I, Art.

m.

cantatus
simul cum Celebrante in suis locis sedent et caput
cooperiunt, quod tamen ilerum
debent, quoties ad Versum
Gloria Patri etc. alque ad alia verba in Psalmis et Antiphonis quae
speclalem reverenliam exposcunt', una cum choralibus se inclinabunt,
necnon
assurgere eos oportet". Si enm aliquis Praelatus in
choro
et
pro intonanda secunda Antiphona
una
cum omnibus choralibus etiam ipsi Assistentes surgunt atque stant,
donec Praelatus iterum sederit". Pariter quando unus ex Assistentibus
facturus aliquid ad officium suae assistentiae pertinens, cum
eo etiam ceteri Assistenles, dummodo in eodem loco cum ilio sedeant, detecto
surgere et sic slare debent, donec ilIe iterum
sedeat '.
98. Finitis Fsa.1mis, omnes Assislenles caput deteg:unt, et post
Versum Gloria Patri etc. simul assurgunt; mox illi
in plano
presbyterH sederint, facta prius altaris debita genuflexione, prlecedi~n
tibus Ceroferariis ad Celebrantem se conferunt', cui omnes caput
ofl)funde inclinant, atque eodem ordine ante vel juxta eum se sistunt,
sicut ad initium
0. Capitulo a Celebrante cantato,
Assistens ad eum accedit eodem modo quo supra, atque eidem ini
tium Hymni cum solitis reverentiis ante et
praeinlonat; post
Hymni intonationem omnes Assistentes observando debilas reverentlas tam Celebranti quam altari ad loca sua recedunt, ubi capile detecto et manibus
junctis
usque ad finem Hymni 7.
Verum si ad primam Hymni stropham
sit, apud Ce
lebrantem remanentes una cum eo utrumque genu flectunt, usque dum
prima stropha decantata fuerit, et postea recedunt;
autem ad aliam stropham Intra Hymnum praescrlptam in suis locls
praestant .
99.
Kymno duo ultimi Assistentes ~ ad medium chori
ante altare accedunt, inclinantes se Celebranti et
altari,
aequaliter stantes cantant simul Versum tono competenti lO; quo
cantato cum iisdem reverentiis ad loca sua redeunt. Dum Versus iste
primus
comite Caeremoniario, ad Celebrantem
, Cfr. n. 20. et 22.
2 Caerem. Epis. lo 2. c. 3. n.
_ : l Caerem. Epise. L 1.
e. 18. n. 12, et l. 2. e. 3. n. 8, alque hoc Caerem. Ord. ,l. 40. - 4 Caerem. Epise. I. 1.
e. 18. n. 7. et 8. Haec regula generalis inler alia servallda eril, si ullimus ex Assistentibus paralis ollicium praeinlanalldi Anliphonas Psalmorum exereeal. Quando enim
qualuor vei sex Assistenles adsunl, loea Cantorum, quibu8 aEas olfieium praeinlonalionis Anliphonarum compelit, juxla Caerem. Epise. I. 2. e. 3. n. 8, polesl eliam ult
mus Assistens vel duo ullimi simul Assislenles secundam el celeras Anliphonas Sacrdollbus in choro praeinlonare, qui lune ca observel quae in!ra n. 128, de Canloribus
dicenlur. - 5 Caerem. Episc. l. 2. e. 3. n. 9. - U Cfr. n. 96. - 7. Caerem. Epise. loc.
ciI. - 8 Cfr. n. 28.
9 Siaulem duo tanlum Assislenles paraI i adsint, lune Versus Il
duo bus Canloribus cantalur qui et singulos Psaimos inlonaverunl. - w Caerern. Epise.
I. 2. c. 3. n. IO.

De Assistentibus in Vesperis solemnibus.

59

iterum accedit ique Antiphonam ad Magnificat debitis cum reverentiis, sicut antea Antiphonam primi Psalmi, praeintonat '; tune si Celebrans ad cantum i1ljus Antiphonae sedeat', duo digniores Assistentes quoque in ipsius scamno assident, ceteri autem detecto capite
et mani bus jugiter junctis in plano presbyterii eodem modo ad Celebrantem iterum accedunt quo supra ante Capitulum. Finita dein Antiphona duo digniores simul cum Celebrante capite detecto assurgunt,
et dllm inchoatur Magnificat, signo Crucis se muniunt, atque eodem
ordine quo e sacristia ad altare venerant, capile tamen aperto, una
cum Celebrante (quem salutan!) ad altare procedunf3, salutantes simul
cum eo chorales ab utraque parte.
100. Quum ante in1mum altaris gradum pervenerint, hinc
inde a lateribus Celebrantis et simul cllm eo uncum genu in plano
flectunt" vel Cruc altaris profundam capitis reverentiam exhibent;
deinde duo digniores una cum Celebrante, ejus pluvialis ante riores fimbrias elevantes, altare ascendunt; ceteri vero Assistentes
in plano permanent usque ad finem incensationis altari s, junctis
jugiter manibus et facie ad altare versa 5. Postquam Celebrans altare
in medio osculatus fueril, primus Assistens a dexters
consstens eidem thus in thuribulo imponendum et benedcendum more
solito ministrat 8, alter vero interim dexteram pluvialis Celebrantis
partem attollt. Deinde primus Assistens thuribulum a Thuriferario
acceptum Celebranti cum debilis osculis porrigit, et dum Celebrans
Crueem altaris, Reliquias vel Imagines in eo expositas ac ipsum altare thurificat, h duo digniores ab utraque parte ipsi pluvialis fimbrias
elevantes eum comitantur', atque durante hac incensatione easdem
reverentias sanctissimo Sacramento vel Cruci altaris ac ipse Celebrans simul cum eo peragunt. Altari incensato, primus Assistens
in cornu Epistolae a Celebrante thuribulum cum solitis osculs recipit, Iludque statim Thuriferario reddit; tunc ambo cum Celebrante
ad medium altaris redeunt, caput Cruci profunde inclinant et in pIanum descendentes ib reliquis Asslstentibus se iterum adjungunt,
sancfssimo Sacramento simul cum Celebrante eandem reverentiam,
ac in accessu exhibent, atque ordine quo venerant Celebrantem ad
sedem suam reducunt B, salutantes iterum chorales, si ehorus est
ante altare.
I Caerem. Epise. I. 2. c. 3. n. IO. Idem primus Assistens in Vesperis solemnibus Pasehae
Antiphonam Nate dies etc., et in Vesperis de Tempore Advcntus Antiphonas majores
Celebranti praeintona!. Cfr. noi 7 pago 53.
2 Or. n. 89. 3 Cacrem. Epise. 1. 2.
C. 3. n. IO.
4 CIL noto I pago 57, et Caerem. Epise. l. 2. C. 3. n. lO.
5 Ibid. loc. ci!.
7 Cfr. S. R. C. 20 jun. 1899 Caurien. ad 3. n. 4039. Si Celebrans
- (, Cfr. n. 47.
in thuriliealione altaris juxla laudabilem consuetudinem canlicum Magnificai recitet,
Assslenles alternali m cum ipso respectivos Versus voce submissa proleran!. Cfr. noto "
pago 53.
R Caerem. Epise. 1. 2. c. 3. Il. lO. Clr. no!. 8 pago 52.

60

Lib. l, Pars IlI,

I, Art. III.

101. 'D'bi sanctissimum Sacramentum non in altari chora.li,

sed in alio asservetur,
ad allaris sanctissimi Sacramenti incen
sationem procedendum est l;
in hoccasu Assistentes cum
Celebrarlte, salutatis de more choralibus, accedentes ante altare chorale, coram Cruce ipsius profundam tantum inclinationem perficiunt,
atque statim ad altare sanctissimi Sacramenti
cooperto se conferunt, praecedentibus Ceroferariis. Postquam iUuc pervenerint, in
simul cum Celebrante
in thuris imposHione et altaris istius thurifcatlone
prout modo
altare chorale
sunt 2. Altari sanctissimi Sacramenti incensato,
primus Assistens thuribulum a Celebrante receptum Thuriferario
tradit, et omnes in plano iterum genuflectunt, atque ordine quo ve
nerant ad thurificandum altare chorale redeunt. In qua incensatione
a Celebrante thus de novo non
sed
altare
in medio osculatus fu erit, primus ex Assistentibus statim ei iterum
thuribulum cum solitis oseulis
; quoad cetera autem Assistentes se gerunt sieut in priori thurificatione. Eadem ab Assistentibus
si praeter altare sanctissimi Sacramenti et chorale aliud
altare ratione festivitatis vel
aliquam Reliquiam in eo expositam thurificandum
neenon quando attenta consuetudine
aliqua, a fide li bus venerata et extra altare
a Celebrante
specialiter thurificetur". Finitis autem hisce altarium vel Imaginum
Incensationibus, Assistentes Celebrantem ad sedem suam debitis cum
reverentiis deducunt, atque eodem modo iuxta eum se sistunt sicut
ad Officii intium.
102. Celebrante ad sedem suam l'everso,
Assistens parum per procedit ante faciem
et sistens se In congruenti dlstantia
coram ipso, accpit thuribulum de manu Thuriferarii atque Celebrantem triplici ductu thurificat cum profunda capitis inclinai ione ante et
'. Incensato Celebrante ceteri quoque Assistentes solitam ipsi
reverentiam praestant, et ad sedes suas recedunt. Tune si in choro
adsit aliquis Praelatus cui immediate post Celebrantem thuris honor
debelur 5" idem
Assistens, faeta altari debita reverentia, ad
illum accedi!, et
duetu
thurificat profunde se
ante
et post inelinans; si autem duo vel plures ex dictis Praelatis simul
digniori tantum triplici ductu, reliquis vero duplici ductu successive thuris honorem offert 6. Post Celebrantis et Praelati vel Praelatorum incensationem, primus Assistens thuribulum ili i tradii cui
mox dcenda munus thurifcandi Assistentes et chorales incum

l Clr. n. 91.
2 Clr. n, JOO.
:1 Clr. n, 92. - 4 Caerelll. Episc. l. 2. c, 3. n,II.
Quoad modum singulos duelus in thurilicatlone personarUlli peragendi dr. n. 50; quoad
dUctUUlll Celetlrantl et ceteris specialiter incellsandis debitum, dr, n. 52.
5 Clr. n,52. et 57. - 6 Cfr, n.

De Assistentibus in

solemnibus.

61

bit, et cum solits reverentiis erga altare et Celebrantem ad locum

suum
ubi thuris honorem mox ipse
103. Si quatuor vel sex Assistentes
adsnnt, thurificatio ipsorum et chor pertinet ad ultimum Assistentem; sin duo
tantum Assistentes habentur, incensationem prosequitur Thuriferarius 2. In priori igitur casu ultimus Assistentium, postquam
Celebrantem ac Praelatum thurificavit, ad illum in medio prt~sbyt~~rH
accedit, et de manu
thuribulum
tum altari tum
Celebranti (si ante eum transeat) debita reverentia, ceteros Assistentes
ductu
sistens se ante
eorum, atque ante
et post caput cuique inclinans 3. Deinde ad thurificandos chorales se
confert, observans ordinem jam
., et attendens ut debitas
reverentias tum
choralibus tum altari rite exhibeat c,. Chori
thurificalione peracla
ultimus ille Assistens thuribulum reddit Thuriferario, a quo mox
quoque in suo loco consistens thuris honorem
104. Completo Cantico Magnificat, duo
qui in scamno Celebrantis locum habent, cum Celebrante sedent capite
dum Antiphona cantando repetitur' ;
Asslstentes
vero,
plano
consistunt, tunc non sedent, sed durante
cum debitis reverentiis ad Celebrantem
accedunt, cui omnes ad Oratonem vel Oratones eodem modo assistunt quo antea ad Capitulum 8. Oratione cantata, duo ultimi Assi
stentes ad medium chori ante allare
ibi genuflelCieme
Versiculos
si hae dicendae oeeurrant, oeenon
ultlmam Orationem Benedicamus Domino decantant, atque ilerata genuf1exione eoram altari denuo ad Celebranlem se conferunt". Demum si
Completorum mox non sequatur, Assislenles apud Celebranlem re
manent lO et ad Arltiphonam finalem cum eo vel stant vel genufleetunt
pro ralione temporis i non tamen assurgunt, quando
Antiphona finali f1exis
persoluta, pro dieenda Oratione surgit. Dieto
a Celebrante Divinum auxilium etc., slantes eum
ehorales salutant li, atque ad altare aceedunt; ubi facta prius in
genuflexione
l Cfr. Caerem. Episc. L 2.
3. n. 12.
Cfr. Caerem. Eplsc. loe. ciL el L l
- , Clr.
- 5 Illjs choraHbus quos transe. 23. n. 26. - :< Cfr. n. 22.
eundo vel per ll10dum un!ufi thudlleat, solitam reverentiam ante el post primo l'In
tum in ordine seu ad omnes ejusdem ordinis el gradus in communi peragit. Caerem.
Epise. 1. 2. 3. n. 12. - (} Curel Assislens IhurHieator ila incensationem choralium disponere ut anle finem Cantici compleveril. qllatenus Thllrilerario
suppelal, reliquos allaris Minislros usque ad Orationis initium inetnsandi.
Cfr. n. 93.
5 Caerem. Eplsc. L 2. e.
n. 13. et 14. - 9 Si aulem duo tantum Assislentes parati
adsint, Versleuli Commell1orationmn et Benedicamus Domino neo ab ipsis, ,ed a
bus Cantoribus eantandi sunI. Cfr. Caerem. Epise. L 2. e. 3. n. IO. et 15.
lO Quando
ad Antiphonam finalem genulleetendum est, jllxta consuetudinem eeelesiae, Assistentes
cum Celebrante jam durante Poter "oster ad altare reverli ibque ln infimo gradu genuflexi IIsque ad Hnem manere possunt. Cfr. noI. O pago 55. - JI Cfr. noI. 8 pago 52.

62

Lib. l, Pars III,

I, ArI. 111.

sanclissimo Sacramento vel profunda inclinatlone Cruei altaris, in infimo gradu genuflectunt et Orationem Sacrosanctae etc. secreto l<:_."""',
nisi alia sacra functio statim sequatur '; tandem ad nutum Caeremoniarii assurgentes repetunt simul cum Celebrante coram altari debitam
reverentiam, et capile cooperto manibusque
eodem ordine in
Sacristiam redeunt quo venerant
- Si vero post
statim
Completorium in choro persolvendum sit, pronuntiato Versu Fidelium
et sine mora cum Celebrante ad allare
animae elc. salutant
se eonferunt, coram quo debilam genuflexionem vel inclinationem praestant sieut Celebrans, et absque ulteriori oratione stalim ad sacristiam revertuntur
In sacristia sistunt se ab utroque latere Celebrantis, caput detegunt, Imagini
i1lud profunde inclinant,
necnon erga Celebrantem eandem reverentiam praestant, atque paramenta
ARTICULUS IV.

De Caeremonlarlo.
105. Ad officium Cael'emonial'ii, qui pro solemnioribus vel extraordinariis sacris functionibus in ecclesiis nostris saltem m'ljoritlUs
deputaTi debet" assumatur Sacerdos vel Clerieus in Sacrs eonstitutus", in ministerio ecclesiastico bene versatus, sacrarum actionum
scientia
ac
amantissimlls <I. Tria sunt ad qua e Caeremoniarius anmum praecl'lue
advertere debet: Primo, appropinquante aliqua solemni vel extraordinari a functione
est, celeros Ministros quo:; Superior localis
vel in tabula hebdomadaria vel speciali ordinatione pro ista functione
desig;naverit, opportuno tempore circa singula
orficia bene
instruere, eosque
exerciliis ad exactam et decoram caeremoniarum executionem praeparare.
accurata m rerum notiquae ad unamquamque functionem
sibi comparare
debet, atque ea quae in hoc Caeremoniali circa singulorum officia
continentur,
et in memoriam revocare non omittet.
! Si immediate post Vesperas solemnes expositio 58. Sacramenti vel benedicilo CUlTI
eodem sequatur, non licet primo Assistenti pluviali tanfum induto 5s. 5acramentum
exponere vel deponere; sed vel duo Assistentes dalmaticam cnm stola et tunicellam ad
scamnum sumere debent, vel Caeremoniarius, alius Sacerdos aut Diaconus superpelliceo et stola Indutus iIIud in Ostensorio exponere vel deponere et Celebranti porrigere
debet. Cfr. S. R. C, 17 Sept, 1785 Por/ugallien. ad l. n. 2528. Caerem. Epise.
I. 2. c. 3. n. 15. - 3 S. R, C. 19 Apr. 1681 Senell. 1666.
4 Cfr. Consttut. Cap.
gen. Vallsolet. ano 1593 art. de disciplina cllori.
Cfr. Commento in Istr, Clemento XXXVII. 2, ubi ellam additur, vetitum non esse, quod Clercus in milloribus
constitutus dirigat alias functiones quae minoris sunt celebritalis.
{, Cfr, Caerem.
Episc. I. 1. C. 5. n. I.

De Caeremoniario in

solemnibus.

63

Secundo, antequam solemnis ve! extraordinaria functio aliqua incipiat, ei diligenter dispiciendum est, an singula sint suo quaeque
loco l'ile parala et congrue
tam in
quam in ecelesia et ad altare etc.; nec
aliquando, quum viderit necessuis eliam maniblls alios altaris Ministros
in
sacris functionibus super
Ministros imrgiilet
atque attendat, ut quisque debilo tempore et ritu ministerium sibi
commissum exequatur, neque ulla caeremonia a quoquam omittatur.
Errata Ministrorum in sacra functione interdum occurrentia modeste
et leniler corrigat, nisi expedire
judicet ad praecavendam
majorem perturbationem ea interim dissimulare,
si leviora
et postea
animadvertere. Caveat
ne in
suis actibus aflectationis vitio
sed quidquid
cum gravitate et congruenti mora, ac cum decoro corporis gestu Ha praestare
curel ut celeris devotionem et reverentiam pariat,
ab omnibus commendari mereatur; non discurrat igitur velociter ante altare
vel per ecclesiam, caput non
aut manus indecenter jactet;
quando opus est
ducere vel reducere, faciat id modeste el
discrete; submissa voce et solo
fieri
quaequumque
sint demonstrans 'l. Moneantur autem interdum a Superiore
omnes qui pro sacro ministerio
quod in iis quae ad
cultum divinum et sacros ritus in hoc Caeremoniali praescriptos pertinent, Caeremoniario ab ipso deputato sine contradictione prompte
obedire debeant, nec tantum iIlius verbis acquiescant, sed et oculos
in ilIum intendentes, illico ejus nutu aut levi
vel intuitu,
agendum slt
statim pareant 3.
10G. Pro
igitur solemnibus Caeremoniarius opportuno
tempore in sacristia adsit, et indutus superpelliceo ., inspiciat imprimis an debita paramenta pro Celebrante et Assislentibus in sacristia
praesto sint, an eliam ad altare et in presbyterio pro solemni functione
omnia l'ile praeparata exstent". Hora praestituta
signum dat
ad
et ceteros
principali sacristiae caput
inclinat, Celebrantem ac Assistentes debite
et capite semper aperto li manibusque
procedit ad al
tare post Ceroferarios a dexteris Thuriferarii '. Ad ecclesiae
l Caerem. Epige, I. L c. 5. n. 2.
Ibid. Il. 3. - 3 Ibid. Il. 5, et S. R. C. 17 jul.
1734 Monopolit. ad
Il. 2307, et 4 jul. 1817 DI/bor. ad lO.
2578. - Cfr. S. R. C.
29 febr. 1868 Oallipolit. ad L n. 3165.
Cfr. art. de praeparandis pro Vesp.
sol. n. 82-84. - l Caeremol1arius semper capite aperlo oHcio suo lungi debet, neque
ei pileolo uti liceI. S. R. C. 17 Jul. 1734 Nullius PuUgnaTli, n. 2308. Eadem regula

observanda esi a Cantoribus et eeteris altaris Minislris, superpelliceis lantum indutis.

Clr. Caerem. Epise. l. 2. c. 3. n. L - 7 Caerem. Epise. loc. ciI. et S. R. C. 4 jun. 1817
Dubior. ad 2. n. 2578. Quando sacristia est l'ciro altare, attendaI Caeremoniariu, ut
egrediantur e sacri,tia
parte Evangelii, et a parte Epistolae ad eam regredial1tur.
Cfr. S. R. C. 12 Allg. 1854 Briocen. ad 12. n. 3028.

64

Lib. I, Pa rs III,

I, Art. IV.

sum subsistit, accepiaque digitis manus dexterae aqua benedicta hane

cum parva
inelinatione praebet iIIis Assistentibus
ipsum iranseunt, ei quum Celebrans a
Assisiente aquam benedietam
simul cum aliis ulterius progreditur '.
Si in accessu ad altare chorale transire oportet ante altare sanctissimi Sacramenti sive
sive in tabernaculo reconditi, vel coram Reliquia
sanctae Crucis (exposita aut recondita), sleut etiam coram a1is Reliquiis publicae venerationi expositis, Caeremoniarum subsistens signum
dat ut omnes parumper subsislant,
capite eoram isto altari debitam reverenliam peragant, et caput iterum tegendo ulterius progrediantur. Simili modo in transitu per chorum, coram
Praelato
majori vel magno Principe CeJebrantem et Ministros monel de competenti reverenta
exhibenda 2.
107. Ad aJ.tllore choraJ.e sistH se in cornu Epistolae, sed paulo
retro, ut Assistentes cum Celebrante ante eum transire possint.
Quum Celebrans coram altari in medio advenerit, signum dat caput
detegendi atque sanctissimo Sacramento vel Cruci altaris debitam
reverentiam
simulque
a dexleris ultimi Assislents
in plano
s; deinde una cum aliis utrumque genu flecti!
super infimum altaris gradunl vel in plano, si propter numerum Assistntium in gradu spatium non
et Orationem praeparatoriam Aperi Domine etc. secreto dicit. Qua finita
et omnibus
indicat ut surgant, debitam altari reverentiam repetant et ad scamnum
se conferant (; porro pse a dexteris primi Assi
in latere
stentis se
nisi ab
presbyterii alius locus ei ratione officii sui
congrua!.
108. Ad initium Officii, recitato ab omnibus
inclinatis
Pater et Ave voce secreta, Caeremoniarius innuit ut omnes pariter
se erigant, et ad .,. Deus in
etc. a Celebrante cantandum
Cruce majori se signent atque ad
Oloria Patri etc. caput versus
I Cfr. n. 85.
2 Cfr. n. 86. et no!. ' pago 9; et n. 311.
;, Cfr. n. 26. Caeremoniarius enim et ceteri Ministri superpelliceis tHntum induti in accessu ad altare eh 0rale, sieut etiam in recessu ac transitu, coram Cruee hujus altaris sempet in plano
genuflectunt, ctiamsi sanctissimum Sactamentum ibidem non adslt, el Celebrans ac
Assistentes parati cum ipso profunde se tantum inclinen!.
'Attendat Caeremoniarius, quando et quo loeo Celebrans et ejus Ministri in OHicio solemni chorales salutate debeant. Si enim chorus ante altare exislit, salutalio choralium non lil in primo
accessu e sacristia ad altare, antequam Oratio praeparatoria eoram altari peraeta sit,
sed post hanc Orationem in accessu ab altari ad seammum, necnon quoties Celebrans
cum Assistentibus vel hi soli a scammo ad altare procedunt vel iUue reeedunt. Pro
hac sa'utatione facienda Celebrans et Assistentes in via ad scamnum vel ad altare
quasi in medio parumper sucsistunt et ad utramque chori partem se convertentes caput
versus chJrales simpliciter inclinant, prius quidem erga eam partem in qua stat Praelatus vel dignior ex praesentbus. Vbi chorus est retro altare, istae choralium salutaliones
locum non habent; si tamen Celebrans cum suis Ministris in primo accessu ad altare et
in regressu ad sacrislam chorum transeant, in hoc casu eundem more solito salutanl.

De Caeremoniarlo in

solemnibus.

65

Crucem profunde inclinent. Deinde digniorem Assistentem invitat ut

Antiphonam Celebranti
l. Quem ante faciem Celebrantis accedentem ipse eomitatur, cum eoque erga iIIum eaput
profunde inclinat, alque stat a sinistris paulo retro praeintonatorem,
usque dum Celebrans Antiphonam intonaverit; tunc omnes Assistentes monet ut Celebranti debitam reverentiam exhibeant 2, et duobus
dignioribus apud Celebrantem remanenlbus, ceteri ad sedes suas in
plano presbyteri discedant 3; deinde et ipse ad locum suum se recipit. lncepto autem Psalmo signum dat ut omnes sedeant et parati
caput tegant. Tunc etiam ipse sedere potest in aliquo scabello a
dexteris
Assistentis; in fine tamen
Psalmi ante Versum Gloria Patri etc., et quotles alias inc!inatio a Celebrante et ab
Assistentibus facienda occurrit,
et signum dat caput detegendi
atque debitam nclnationem perficiendi '.
109. Circa finem ultimi Psa.lmi innut Ceroferariis ut cereos
candelabrorum accendant, si initio Officii exstincti sint et post ultimum Gloria Patri etc. tam Ceroferarios quam illos
in plano presbyteri locum habent, ducit ad Celebrantem, ut ei ad
Capitulum cantandum eodem modo aSsistant sicut ad Officii initium.
Finito Capitulo accedi t cum primo Assistente ante fadem Celebrants
pro praeintonando
; et postquam hic Hymnum intonaverit,
Assistentes et Ceroferarios ad loca sua remittit". Si vero ad prim.am
stropham Hymni genuflexio praescripta sit, Celebranti et Assistentibus
indicat ut ibidem versus altare utrumque genu flectant, usque dum
integra stropha decantata sit; ae deinde Assistentibus et Ceroferariis
dat reeedendi. Quando intra Hymnum
sit,
unusquisque id
Iaea suo. Versus finem
monet duos
ultimos Assistentes, si plures quam duo parati adsint, secus duos
ut ad medium presbyterli ante altare accedant ad cantandum
Versiculum; deinde statim primum Assistentem ante faciem Celebrantis comitatur pro
ad
7. Intonata
hac Antiphona, Celebranti et duobus dignioribus Assistentibus,
cum
ad scamnum cansistunt,
dat
capite cooperto,
alios vero Assistentes, qui in plano presbyterii stant, necnon Cerofemonet ut ad Celebrantem
accedant, et ante vel
eum se sistant, sicut ad Capitulum. Quum Canlicum Magnificai
! Caerell1. Epise. L 2. c. 3. n. 6.
2 Adveriai Clleremonillrius, quolies Assislenles
et eeteros Ministros, vel singulos vel omnes simul, pro aliqua speciali funclione aul
assislenlia ad Celebrantem adducil el ab eo ad loca sua reducil, ul singuli in Iransilu
eoram allari eh orali debite genufleclant el Celebranti, lam anle quam post, capul profunde inclinell!. Clr. IL 20 et 26.
:l Caerem. Epige. L 2. e. 3. n. 6. 4 Cfr. S. R. C.
4 Jun. 1817 Dllbior. ad 8. et 9. Il. 2578.
5 Clr. in!ra n. 121.
6 Caerell!. Epise.
L 2. c. 3. n. 9.
1 Caerem. Epise. J. 2. e.
n. lO. - H Casus in quibus ad hanc
Antiph. non sedelur, vid. n. 89.

Lib. I, Pars III, Cap. I, Art. IV.

66

a Cantorbus intonatur, omnes signo Crucis se muniunt, et Caeremoniarius Innuit Assistentlbus ac Celebranti ut (eodem ordine quo venerunt) ad altare se conferant, salutando de more chorales, si ibi adsint l, Coram altari ad ipsius nutum omnes eandem reverentiam slcut
in primo accessu peragunt; deinde ipse cum Thuriferario post Celebrantem et duos digniores Assistentes suppedaneum ascelldit, ac
thuris impositioni et benedlctioni juxta l'huriferarium assistiti Incenso
autem benedicto in planum descendit, ubi stans remanet usque ad peractam altaris thurificationem.

110. Si sanctssimnm Sacra.mentum non in alta.ri chora.li,

sed in alio asservetur, tunc hoc altare primo loco incensandum erit;
ideo stati m postquam Celebrans et omnes Ministri coram altari chorai reverentiam debita m perfecerunt illos ad altare sanclissimi Sacramenti adducit, ubi facla prius ab omnibus in plano genuflexione,
de more thus imponitur et benedicitur, atque altaris thurificalio perficitur ". Deinde Caeremoniarius Celebrantem et ejus Minislros ad
altare chorale reducH, quod stati m ritu consueto incensalur, quin
tamen denuo thus a Celebrante ib imponatur. Quando post allaris
choralis thurificationem ex probata consuetudine adhuc aliud altare
ratione alicujus Reliquiae vel Imaginis ibidem expositae incensandum
sit, aut etiam aliquae Imagines juxta altare vel in medio ecclesiae
collocatae in praecipuis festivitatibus speciali incensatione venerandae
sint a, simili modo Celebrantem ceterosque Ministros ad ilIud altare
vel ante lales Imagines adducit, attendens semper ut reverenliae
praescriptae a singulis in accessu et recessu obsLrventur.
111. Thurifica.tione a.ltaris vel alta.rum rite peracta, omnes
debitam reverentiam altari chorali exhibent, chorum salutant., atque
Assistentes Celebrantem ad sedem ipsius reducunt. Caeremoniarius
autem statim primo Assistenti innuit ut, accepto a'fhuriferario thuribulo,
Celebrantem triplici ductu incenset; ipse vero thurificanti a dexteris
assistendo pluvialis fimbriam paululum elevat, una cum eo ante et
post Celebranti profunde caput inclinat; quo facto alios Assistentes,
qui in plano presbyterii locum designatum habent, monet ut salutato
Celebrante ad sedes suas redeant. Si in choro adsit aliquis Praf latus
cui immediate post Celebrantem thuris honor debetur, eumdem primum Assistentem ad praedlctum Praelatum comitatur, eique in thu
rificatione ipsius eodem modo assistlt ut supra. l'une, si plures quam
duo Assistentes parati adsint, ultimo ex ipsis indcat ut, accepto de
manu primi Assistentis vel l'huriferarii thuribulo, ordine ac ritu
praescripto tam singulos Assistentes quam reliquos chorales thurificet 6, sin duo tantum Assistentes adsint, l'huriferario eamdem Assil

Cfr. not.

pago 64.

Cfr. n. 91.

Cfr. n. 92. -

5 Cfr. ordinem et ritum thurificationis chorallulTl n. 51.

Cfr. noI.

pago 52.

De Caeremooiario io Vesperis solemnibus.

67

stentium et choralium incensationem committit J.

interi m ad sedem suam redil, ubi immediate posi ultimum Assistenlem lhuris honorem a Thuriferario accipit. Dum Antiphona posi Magnificat a choro
Celebranti el duobus Assislenlbus
dat
sedendi et caput
simulque Ceroferarios ac ceteros Assistentes de medio presbylerii ad Celebrantem accersil, ut huic ad
Oralionem vel Orationes canrandas eodem modo assistant sieut ad
CapiluIiJm". Quando Commemoraliones faeiendae sunt, duobus ultimis
Assistentibus innuil ut ante altare se eonferant, ibique stantes sinVersiculos post Anriphonas in cantu proferant, neenon post
ultimam Orationem Benedicamus Domino
eantent, et tune ad
Celebrantem redeanl .
112. Dieto a Celebrante Verstl Fidelium anlmae etc., si Complelorium non immediate adjungalur, Ceroferarios eum Candelabris
ad loea sua remiltit " Assistentes aulem monet ut apud Celebrantem
ad Antiphonam finalem B. Mariae V. remaneant, ipsamque s!antes
aut
pro ratione temporis recitent 6. Finito tandelTI Officio per Versum Divinum auxilium etc., Assistentes et Celehranlem
ad altare eharale reduci I salutans de more chorales. Coram altari
omnes iterum eamdem reverentiam, s cui in
accessu, praeslanl;
ac molC
Cum aliis in infimo
vel in plano genuflexus Ora
t10nem Sacrosanctae etc. secreto recilat. nlsi alia sacra functJO statim
sequatur", - In casu vero qua Completorum
immediate
Caeremaniarius post Ver~um Fidelium animar etc. Cele
branlem et omnes Minislros statlm ad altare chorale adduci! salutatis iterum choralibus, el postquam sanctissimo Sacramento vel Cruci
ejusdem altaris debita m reverentiam simul exhlbuerunt, illos eodem
qua veneranl ordine in sacristiam reduci!, ubi omnes praecipuae Ima
gini caput detectum profunde inclinaJJt et paramenla deponunt.

l Cf L Caerclll. Episc' L 2. c.
n. 12. Si Vesperis sofel1Jnibus intersinl insignes
personae laicales in scdilJllS llstnclis ante cancello> presbyterii, qulbus juxta noI. 7
pago 25 speciali!er !hurls honor delercudus siI, Cacrcmoniarius tenelur Thurl!erarlullJ
in lali incensaNone associare. S, R. C. 24 Mai, 1661 Caven. aJ 2, n. 1290.
2 Caerem,
Episc.
2. c. 3. n, 13. - 3 Ibid. n. 15. Si duo !an!ulll Assis!enles allsinl, lam Versiculo.
Commemora!onul1J qllam Benedicomus Domino duo Canlores can!aCiunl. - 4 Cfr Caeremo Eplse. I. 2. c. I. n, 17.
5 Quando ad Anlp 'onam linakll1 esi genulteelendllJ11,
Celebranlem et Assislellics jam durante Palu nosler ad allare redueere po!est, ul in
infimo altaris gradlJ genul1exi islam An!lphonam s;IJ1lJI cum ehoro persolvan!,
!alis
sit eedeslae consueludo. Cfr. noI. 6 pago 55.
6 SI immediale posi Vesperas sol 'lTlnes
exposillo sanctlssiml Sacramenti e! benedicilo cum eodem facienda sit, Caeremonia>ius,
dummodo si! Sacerdos vel saltem Dlaconus, s!olam assumere, atque Sanclissimum de
more exponere, necnon poslea Celebranti tradere e! ab co accipere polesl. S. R. C.
16 Febr. 1906 Soc. Sales, all 8. n, 4179. Cfr. et n. 142 in fine.

68

Lb. I, Pars

m,

Cap. I, Art. V.

ARTICULUS V.

De Thurlferarlo.
113. Thuriferarius l, in sacristia superpelliceo indutus, hora
praestituta Celebrantem in paramentis induendis adjuvat 2; dein stans
retro Celebrantem ad
Caeremoniarii simul cum omnibus aliis
caput profunde inclinat praecipuae lmagini sacristiae, atque ad altare
procedit post Ceroferarios et a sinistris Caeremoniarii, manibus junctis
et capite semper aperto . Si in accessu ad altare chorale transeat
ante altare sanctissimi Sacramenti s ve exposili sive in tabernaculo
reconditi, vel coram Reliquia sanctae Crucis (exposita vel recondita),
expositis, subsistit
sicut etiam co ram aliis Reliquiis
parumper, et simul cum Celebrante et ceteris Minislris debitam reverentiam genuflectendo vel inclinando praestat; similiter in transitu
per chorum coram aliquo Praelato
vel magno Principe competentem reverentiam observat 4.
114. Ad altare chorale ila se sistit in plano ut Assislentes et
Celebrans commode accedere valeant, et quum omnes coram altari
ad venerint, sanctissimo Sacramenlo vel Croci
6 reverentiam exhibet retro post Celebrantem in medio duorum Cantorum
vel Ceroferariorum; qua peracla in eodem loco in genua procumbit
et orationem Aperi Domine secreto recitato Quando Celebrans ab oratione surgit, tunc et ipse assurgens iterum coram altari unicum flectit
Ceroferarios ad scabella pro se et illis prope abagenu, atque
cum praeparata accedit, ubi in eorum medio locum occupat", Ibidem
permanet durante toto Offido, in omnibus se choralibus conformans,
nisi aliquid speciale ratione officii sui peragere debeat 7.
115. Sub finem ultimi Psa.lmi Thuriferarius. factis tum altari
tum Celebranti et choro debitis reverentis, ad sacristiam
ubi
vas prunarum ardentium in thuribulum
; quum vero Antiphona
ante Magnificai cantatur, ad altare redit, portans thuribulum cum navil Unus t"ntum Thurilerarius in Vesperis solemnious, sicut in ,\lUssa solenni, adhibetuL Clr, S, R. C. 15 Mar!. 1608 Alexandr, ad
n. 248, et 3t jul. 1665 NulIiu$
Dioec, 9.
1322. - 2 Ipaius etam est earboncs pro Ihurihulo lempestive accendere,
nisi Sacrisla jam de his provideri\.
3 Si Caeremoniarius deesl, Thurilerarius ilOTa
praelinila signum dal exeundi ad altare, alque ad eeclesiae ingTesslIm subsislens. aquam
benediclam Assislenliblls eodem modo porrigil qui pro Caeremoniarlo expositus esi n, 106.
- 4 Cfr, n, 18, 86, el 3 1, - ~ Cfr noI. 3 pago 64. - 6 S chorus sit ante altare Tliurif ,rafius in aeeessll ab allari ad sedem SlIam, et in reCeS8l1 inde ad altare vel ad sacristiam ehoTales iline inde sallllat, atque cum Ceroferariis eUam In inlerioriblls sediblls
choraliblls se sislere potesl. Cfr. noI. pag, 64. - 7 Surgenle ulIlem aliquo ex Assistenliblls pro muneTe quodam exequendo, cHam Thllriferarius cum ceteris Ministris
assurgil, alqlle stans permanel, lIsque dum me iterum sedeal.

De Thuriferario in

V""lnpr;<:

solemnibus.

69

cuia " atque iteratis reverentiis ut supra, sistit se ad cornu Epistolae in

altaris
plano. Dum Celebrans cum duobus Assistentibus
ascendit, Thurierarius quoque per gradus laterales illuc ascendit, et
stans coram Celebrante naviculam tradit primo Assistenti
parum
inclinatus thuribulum ante CeJebrantem sustinet pro !hure in iIlud
im1Poilerido ". Quo fado, eidem Assistenti thuribulum porrigit, et ipse
per
laterales ad cornu Epistolae in planum
ubi lnfra
altaris incensationem facie ad altare conversa permanet, naviculam
In mani bus retnens. Altari incensato, T huriferarius a
Assistente thuribulum in cornu
recipit, et iterata altari genuflexione omnes alios Ministros praecedens ad scamnum Celebrants
se confert 3.
116. Si sanctissimum Sacramentum non in altari chorali,
sed in alio asservetur, tunc hoc altare primo loco thurificandum eri!;
ideo in hoc casu Thuriferarius ad initium Cantici Magnificat ante altare chorale se sistit et post quam omnes Ministri cum Celebrante Cruci
altaris debitam reverentiam exhibuerunt, Ceroferarios praecedlt
ad altare sanctissimi Sacramenti, thuribulum continuo lente agitans.
Quo quum pervenerit, statim ad cornu Epistolae se sistit,
in plano
simul cum aliis
atque mox altare conscendit ad thuribulum
in thuris impositione minlslrandum et primo Assistenti porrigenduol.
Durante altaris incensatione stat in
ad lalus Episiolae ut supra,
etiam thuribulum ab eodem Assistente recipit. Dum Celebrans
in planum per medium descendit, Thuriferarius ante al1are se confert,
et retro Celebrantem simul cum ipso genuflectens, eodem ordine quo
venerat ad altare chorale
ubi iterum statim ad cornu
stolae ::ie sistens eodem tempore
repetit quo Celebrans
Cruci profunde se inclina!. Delnde per
laterales suppedaneum
ascendens
Assistenti thuribulum iterum
quin prius a
Celebrante thus de novo imponatur., et statim in planum ad
num locum redit, ibique
altaris incensatione thuribulum ab
eodem Assistente recipit.
Quando post altaris choralis thurificationem aliud altare ratione
Imaginis ibidem
eXlpm;itale sU
aut etiam
juxta altare
vel in medio ecclesiae col1ocatae in praecipuis festivitatibus speciali
incensatione venerandae sint, Thuriferarius portans thuribulum omnes
praecedit ad istud altare vel tales Imagines, ibique sicul
thuribulum primo Assistenti
atque finita thurficatione iIIud ab eo
advertens semper ut in accessu et recessu coram respecti vo
l Cfr. o. 46.
2 Caerem, Epise. 1. 2. c, 3, o. IO. Quoad modum naviculam et ttluribufum mioistrand c1r. Il. 47. et 48.
3 Quoties Thuriferarius portat thuribulum,
oml1es alios Ministros praecedit, exceptis processiooibus cum S5. Sacramento vel cum
sacris Reliquiis, - 4 Si tamen fumus de/idat, potest ipse Thuri:erarius modicam quantltatem thuris superaddere, quod etiam postea in choraJium incensatione iterare Iicet.

70

Lib. I, Pars Hl, Cap. I, Art. V.

altari vel lIIis Imaginibus, necnon in transitu ante allare chorale debitas reverenlias rile perficiat '.
117. Incensatione altaris vel altarium finita, Thuriferarius
genuflectil simul cum aliis et portans thuribulum cum navicula, prope
sedem Celebrantis se confert salutatis de more choralibus 2, ibique
primo Assistenti ad incensandum Celebrantem thuribulum tradiI. Dum
iIle incensationem hanc peragil, ipse a sinistris
stans pluvialis fimbriam iiii elevat, necnon ante et post caput Celebranti simul cum thu
rificante profunde inclinat s, Si in choro retro al1are adst aliquis Prae
latus cui immediate post Celebranlem thuris honor debetur, Thuri
ferarius accedens ad dexteram primi Assistentis, thuribuillm ab eo
e
et facta altari genuflexione a sinistris
cornu Epistolae eum comilatur ad chorum 4. Ibi salutatis
choralibus ante sedem Praelati se confert, thuribulum Assistenti a
dexteris praebet,
in thurifkatione assistit. Iterata erga Praelatum
reverentia et salutatis
praecedit primum Assistentem
usque ad medium altaris choralis, Si quatuor vel sex parati adsint,
incensatio Assistentium et choralium pertinet ad ullimum
;
Thuriferarius hunc Assistenlem ad singulos thurificandos comitalur,
eique a dexteris assistens fimbriam pluvialis elevat, cunctas reveren
tias simul cum ipso
atque observans in accesslI ad chorum
et recessu ea quae supra exposita sunt. Incensatione choralillm per
thuribulum ab Assistente recipit et cum solitis reverentiis tum
eundem Assistentem tum reliquos allaris Ministros thure adolet,
nisi hi
in stallis chori stantes cum ceteris choralibus thuris honorem acceperint, atque ultimo loco populum quoque e cancellis
Si autem duo tantum Assistentes adsint,
presbyterii thurificat 6,
post incensalionem Celebrantis et Praelati
deposita
navicula in loco congruo, statim thuribulum de manu
Assistentis
et tam ipsos duos Assistentes quam omnes cho
rales ordine praescripto thurificat 6, attendens tamen quoad reve
rentias thurificandis debitas. ut erga iIIos quos duplici ductu incensare debet, singillatim ante et posI caput inclinet aliis vero, qui transeundo vel per modum unius dumlaxat incensantur,
tantum in
Cfr, de his altarium vel lmaginum Ihurificationiblls n. 92. - " Cfr. noI. 8 pag. 52.
Quando Caeremoniarlus primo Asslslenll In ineensallone Ce!ebranlis et Praelali
non asslstal, tune Thuriferllrius a de~leris Ipslus lhurificanlis
el pluvialis flmbriam
el eleva!. Praelerea advertat, quod pro porrigendo el
lhurlbulo
ad
dexterum thurlfieanlls lalus acceda!. - 4 Si chorus est ante allare aul parum
Thuriferarius comllalur quidem Assistentem ad illum incensandum, sed Ipse mInime
porlat lhurlbulum.
5 Cfr. n. 57 in fine. Vbi Vesperls solemnlbus inlersinl insignes
personae lacales in sedibus anle cancellos presbyterii, quibus juxla noI. 7 pago 25
lhuris bonor specialiler delerendus sit, Thurilerarius attendai ea quae toc, eH. e,posila
sunto - 6 Cfr. de ritu thurificalldi et de ordine in personarum thurificalione servando
l

n. 49, et sq.

De Thuriferario in Vesperis solemnibus.

71

ordine ve! omnibus simul se inclinet l . Oportet etiam totam thurificationem absolutam esse ante Orationem Officii, ila ut ad Dominus vobiscum
ante Oratonem ab ulteriori incensalione omnino cessandum sit '.
118. Omnibus tandem incensatis
thuris honor I1pnplll1r
Thuriferarius debitis cum reverentiis erga altare et Celebrantem choralesque thuribulum cum navcula in sacristiam reporlat; dein ad
ubi remanet usque ad Offidi finem. Denique quum
locum suum
ceteri Ministri et Celebrans ad altare se conferunt, ipse quoque iIluc
procedit, conformans se Ceroferariis in omnibus
simul
cum omnibus quo ordine venerat ad sacristiam revertitur, ubi facta
Imagini praecpuae debita inclinatione, Celebrantem in exuendis paramentis
et postea ipse quoque superpelliceum exuit.
ARTICULUS VI.

De Ceroferariis.
119. Duo Ceroferarii designentur pro sacris functionibus in statura, quanlum fieri polest, aequales, ut lumina aequaliter teneant et
deferant; quumque sumpturi sunt candelabra, accipiunt quidem manu
dexlera, ila u! qui a parte dextera incedit, ponat manum sinistram
ad pedem candelabri, dexteram vero ad medium candelabri globum,
el qui incedit a parte sinistra, ponat dexteram ad pedem, sinistram
autem ad globum; quumque reverenlias erunt faduri, illas aequaliter
faciant; ac
eundo, stando ac redeundo in
et eodem
omnibus actibus inter sepsos et cum aliis Ministris se conforment,
prout per Caeremonarium admonebuntur 4.
Ad Ceroferarios etiam
perlinet, anle inilium sacrarum func!ionum cereos altaris accendere,
in quo hunc ordinem servant: Facta prius altari genufle:cione, uterque
incipil accendere candelas Cruc propiores; et si in utroque late re
plures quam tres candelae accendendae sint et ipsae in diversis gradibus collocatae exstent, primum accenduntur cerei gradus 'u""'rint!",
Quando vero unus tanlum cunctos cereos accensurus est, incipit a
candela Cruci
in parte
atque accensis in hac parte
cunctis de ritu accendendis, transit per planum debita cum reverentia
ad latus Evangelii, ubi eodem ordine
candelas accendit. In
extinguendis autem cereis posI sacram funclionem ardo inversus servalUr, ita ut primum extnguantur cerei a Cruce longius distantes, et
si unus omnes candelas extinguere debeal, incipiat a parte Evan:gelii
l Caeremo Epise. I. 20 c. 30 n. 120
2 Cfr. Caerem. Episc. I. 2. c. L Ilo 16. Si in fine
Canti, i nondum absolverit choralium tllllrificationem, ad Glolia Patri etc. cessai, et slans
versus allare eapul profundeo illclinat; tune ad cancellos presbylerii pergens, populum
de more incensaI. ae tllurilJulum in sacristiam reportal.
3 Cfr. noI. 8 pago 52.
4 Caererno Epise. I. l. c. Il. n. 8. So Ro C. l l'ebro 1907 Eremo Camald. ad l. 4198.

72

Lib. I, Para III,

I, Art. VI.

120. Pro Vesperis solemnib'O.s Ceroferarli

sacristiam
adeunt, et induti superpelliceo, primum cereos in altari vel altaribua
ecclesiae accendendos curant. In altari ad quod Vesperae solemnes
celebrabuntur, ordinarie sex cerei in candelabris spectabilioribus accenduntur; et si sanctissimum Sacramentum non in altari chorali, sed
in alio asservetur, etiam in hoc altari sex candelae pro sacra functione
paaccendunlur. Praeterea ad altare vel ali aria ubi sacrae
tenter exponentur, ut subinde ad Magnifica! specialiter thurificentur,
saltem bini cerei accendi oportet '. In sacristiam reversi sua candeIabra quoque accendunt et Assistenles in induendis sacris paramentis
adjuvant; deinde accipiunt candelabra et retro Assistentes paralos se
sistunt. Ad
Caeremoniarii una cum ceteris
Imagini
sacristiae caput
inclinant omniumque primi ad altare egre
diuntur incessu gravi et capite semper aperto ". Si ante altare sanctissimi Sacramenti sive expositi sive in tabernaculo reconditi transeant,
vel coram Reliquia sanclae Crucis
vel recondita), aut coram
aliis
publcae venerationi expositis, subsistunt
et
simul cum Celebrante et Assistentibus coram tali altari genunectendo
vel caput profunde inclinando reverenliam exhibent; similiter in tran
situ per chorum, coram aEquo Praelato majori vel magno Principe
competentem reverentiam observan! 3.
121. Ad alta.re chorale Ceroferarii ila hinc inde ante infimum
gradum se sistunt ut omnes Assistentes parati ac Caeremoniarius
locum habeant ipsique stenl in eadem linea omnium postrem~. Quum
Celebrans in medio coram altari advenerit, sanctissimo Sacramento
vel Cruci in plano genuflectunt", tenentes adhuc candelabra 6, quae
statim ellstinclis cereis ad l:ltera altaris super infimo gradu vel in
plano deponunt 7; deinde una cum ceteris in genua procumbunt ora
tionem Aperi Domine seereto recitaturi. Surgente Celebrante ab oraeliam ipsi assurgunt, eoram altari iterum unieum genu neetunt,
et ante Assistentes ad seabella prope abaeum pro se collocata accedunt s, ubi a dexteris et sinistris Thuriferarii consistunl 9 Ibidem
l Cfr. S. R. C. 31 JuL 1665 Nulllll~ Dioec. l. et 2. n. 1322.
2 Clr. noI. 6 pago 63.
Quando sacristia est retro altare, egrediuntur ad altare a parle Evangelii, et in sacristiam a parte Epistolae revertuntur. S. R. C. 12 Aug. 1854 Briocen. ad 12.. n. 3029.
3 Cfr. n. 86. - 4 Caerem. Epise. L 2. c. 3. n. 2. - , Cfr. no!. 2 pag. 65. 6 Non
licet enim Ceroferariis sine candelabris ad altare accedere. S. R. C. 22 Jun. 1874. Taurinen. n. 3333.
7 Caerem. Episc. L 2. C. 3. n. 2. Consuetudo tamen cereos in candelabris Ceroferarlorum non exlnguendi servari potest, praesertim in Vesperis solem8 Ubi chorus est ante altare, Cenioribus. Cfr. Caerem. Ord. antiq. p. 3. c. l. n. 5.
rolerari!, quoties ab altari ad sedes suas vel ad Celebrante m accedunt et inde ad altare
redeunt choralea ab utraque parte salutant, Inclinando se prlus versus eam chori partem in qua stat Praelatus vel dignior ex praesenlibus, delude versus alteram partem.
Cfr. S. R. C. 12 Sept. 1857 Molinen. ad 25. n. 3059. - o Ubi chorus est ante altare. possunt Thurllerarius et Ceroferarii etiam inlerima stalla eh ori occupare. Cfr. n. 55.

De Ceroferariis in

Ve~sn,eris

solemnibus.

73

durante toto affido permanentes in omnibus se conformant

nisi
mox dicenda Celebranti cum candelabris assistere vel ipsum
ad altare comitari debeant l.
122. Sub finem ultimi Psalmi cereos candelabrorum suorum
accendunt, si initio affidi extincti fuerint;
Versum Gloria Patri etc. aeeipiunt candelabra et, facta prius altari genuflexione, praecedendo Assistentes ad Celebrantem se
cui simul
profunde inclinant; deinde ante eundem ila se sistunt facie ad invicem versa, ut
in medio habeant, neve tamen terga vertant altari. Sic stantes permanent, donec Celebrans Capitul~m decantaverit
et Hymnum intonaverit; tum convertentes se ad Celebrantem, simul
cum Assistentibus eidem caput iterum profunde inclinant, coram altari in medio genul1echmt, et candelabra ad latera altaris reportant,
quin tamen ea iterum exstinguant, atque repetta coram altari consueta
ad loea sua reeedunt". Si vero ad primam Hymni
stropham genul1ectendum sit, Ceroferarii tenentes adhuc candelabra
sed stantes permanent apud Celebrantem,
non genuflectunt cum
donec ista prima slropha decantata
et tunc recedunt. lnchoato
Cantico Magnificat, Ceroferarii Celebrantem et Assistentes ad allare
chorale omnes praecedendo dedueunt, non omittentes salutationem
in aecessu ad alconsuetam choralum atque debitam
tare. Dum Celebrans altare conscendl ipsumque de more thurificat,
Ceroferarii in plano ante gradus stantes permanent, atque thurificatione altari peraeta, Celebrantem cum Assistentibus ad sedem suam
redueunt, eandem reverentiam erga altare et chorum observantes
sicut prius.
123. Ubi sanctissimum Sacramentum non in altari chorali
sed in alio asservatllr, prius ad altaris sanclissimi Sacramenti incenest; propterea Ceroferarii assumptis eandesationem
labris suis accedunt eum Assistentibus et Celebrante ante altare chogenuflectunt et stati m ad altare sanctissimi Sacra
l'aie, Cruci
menti post Thuriferarium procedunt. Ibi eodem modo se sistunt ac
in altari chorall, simul cum aliis in plano genufleetunt, et retinentes
candelabra perstant, usque dum hoc altare thurificatum fueri!. Quum
Celebrans in
descenderit, una cum ipso iterum genuflectunt,
atque eodem ordine quo venerant ad altare chorale revertuntur, ubi
facta iterum Cruci genuflexione, candelabra d latera altaris ut
deponunt. Eadem a Ceroferariis observanlur, quando praeter
altare sanclissimi Sacramenti el chorale aliud altare
feslivi-

l Quoties lame n aliquis ex Assslentibus pro exequendo munere Suo surgt smul
cum celeris Assislentlbus etlam omnes alii Ministri inferiore. assurgunt, el slantes
permanent, donce Ille terum sedeat. Or. n. !n in fine.
2 Caerem. Episc. J. 2.
c.3. n. 9.

74

Lib. I, Pars III, Cap. I, Art. VI.

talls vel
aliquam Reliquiam ibidem expositam thurificandum
sii, necnon quando Imago aliqua extra altare
a Celebrante
speciali incensatione si! veneranda '. Finitis autem hlsce altarium vel
Imaginum thurificationibus, Ceroferarii ad altare chorale reversi, candelabra sua ibidem reponunt, atque dum Assistentes Celebrantem ad
sede m suam reducunt, ipsi cum debitis reverentiis ad loca sua rever
tuotur,
suo tempore a Thuriferario
cui ante et
post caput parum inclinan!.
124. Dum
Antiphona post Magniflcat, Ceroferarii
ad altare chorale redeunt, et acceptis iterum candelabris ad Celebrantem una cum Assistenlibus denuo se conferunt, in Oratione vel Orationibus cantandis
eo 'em modo assistentiam praestaturl, sieut
anlea ad Capitulum 2. Finltis Orationibus, Si Completorium non statlm sequatur, candelabra ad allare reporlant", atque ad loea sua rece
ibi durante Antiphona finali stando vel
teris se conformant 4; postquam aulem Celebrans Versum Divinum
auxilium etc. pronuntiaverit,
Assistentes revertuntur ad
allare, cui simul cum ipsis et Celebrante debitam reverentiam e"hibent, atque ante Infimum
In genua
usque dum
Celebrans ab oratione assurga!. Tune et
eandelabris coram altari reverentiam repetunt, el eodem ordine qua
venerant ad saeristiam recedunl.
Quando vero Completorium Vesperis immediate adjungatur, Ceroferarii
Oratlonem vel Orationes apud CeJebrantem remanent, et dleto Versu Fidelium animae etc.,
simul cum Al'sistentibus ipsum ad altare dedueunt, salutatis de
more choralibus, atque CQram altari una cum ceteris unieum genu
f1eclunt et stalim omnes
ad sacristiam revertuntur.
Ibidem eodem Iaea se sislllnt sieut ante primum egressum, Imaginem
praecipuam
inclinatione venerantur, et
candelabris,
Assistentes in exuendis paramentis adjuvant, lunc ad altare pro
eereis extinguendis
ae postremo
quoque in saeristia
sU!JerpelJic:eum exuunl.

l CIL exposita n. 92. 2 Caerem. Episc. L 2. c. 3. n. 13. Non Iicet Cerolerarils

ioeo eandrlabrorum du" intmlida ad Oralionem in Vesperis susllnere. S. R. C. 22 Jun.
1874 Taurinen. ad 2. ,'- 3333. - 3 CfL Caerem. Epise. L 2.
L n. 17. Si ad Anllphonam finalem genullectendlll11 est et Celebrans clIm Assistentihus iuxta consuetudi
ncm eC"lesiae in ulllmo altaris gradu durante ista Anliphona genufleetere velH, Cerolerarii usque ad Paler IlOsler apud Celebrantem r<manent, et tune simul eum Assistentibus ipsum ad altare praeeedullt atque candelabra ibidem deponllnt.
4 Si immediate
post Vesperas benedicilo sanciissimi Sacramenti sequatur, Cerolerarii durante Antipholla
finali reliquas altaris candelas accendun!.

De Cantoribus in Vesperis solemnibus.

75

ARTiCULUS VII.

Oe duobus Cantorlbus.
125. Ca.ntorum munus in Offido solemni est intonare singulos
Psalmos et Cantica " choralibus
Antiphonas, et totam
Psalmodiam voce firma sustinere.
cantum
apprime calleant, opportuno tempore diligenter praevideant quae
cantanda suni, Rubricas et Direclorium Offidi persolvendi peret
tempestive ordinen!. In canendo vocem suam Ha
temperatam adllibeant, ut cantus aequalilas semper servetur, neve
unus altero altius cantet; pausasque
attendant, ne unus
alterum praevenial.
Cantores pro Offido
semper ad
chorum accedunt ibique usque ad Officii finem permanent, etiamsi
chorus relro altare sit vel ali cubi ab eo distet. Ibidem ordinarie prima
stalla inferiora ad utrumque cllori latus occupant; quoties tamen munere suo functuri sunt, semper in medio cllori conveniunt, observan1es
tam in accessu ad
quam in recessu debitam altari
xionem 2.
126. Pro Vasparls solamnibus duo Cantores superpelliceum
in sacristia induunt, et stanles retro
Assistentes a dexteris et
sinistris Thuriferarii, ad signum Cacrcmoniarii praecipuae lmagini
sacristiae caput
inclinant, atque ante Assistentes simul ad
altare cllorale procedunt 3, capite semper detecto' manibusque
nisi librum Antiphonalem secum deferant. Ad ecclesiae ingressum Ile
vasi aquae benedictae
transit, accipiens aquam lustralem
alteri
et uterque Cruce majori se
S in accessu ad
altare chorale transeant ante altare sanctssimi Sacramenti si ve expositi sive in tabernaculo reconditi, parumper subsistentes simul cum
ceteris debite genuflettunt, pariter in transilu ante Reliquiam sanctae
vel ante alias sacras Reliquias patenter
una cum
Celebrante debite
vel caput inclinant. Similiter lranseunl lv\unns Cantorllnl in Oiiicio solemni ordinarie non commilllur duobus ex numero
Assislentium pluvialibus indutis, qui solummodo in quibusdam casibus in Caerem, Episc.
e.presse notati, loto Canto rum Versiculos canlant et Anliphonas praeintonanl; idcreo
pro intonandis Psalmis etc, duo Cantores supcrpelliceis indut designari debeut. Cfr. Caerem, Epise. 2, c, 3, n, 7, et IO, sleul et c, 6 IL 4, et 9, neenon Caerem. Ord. antq, p, 3.
c. I. 1'1, l. - 2 Clr. Caerem, Epige, loc, eH. Possunl vero pro duobus Cantoribus juxta
chori situm etiam in medio ipsius nuda scabella apponi, ubi illi lune duranle tolO Ofliclo permanebunt el absque 1I1lerioribus reverentiis erga allare suo tempore Psalmos elc.
intonabunl. Ubi chorus est ante allare, Cantores in piallO clror versus altare sedere
possunt, quando duo taolum Assislentes parai I adsint. - 3 Si vero chorus sit in parle
superiori ecdesiae, Cantore, minime cum aJiis Ministris prius ad presbyterium, sed
statim e sacristia ad clrorum accedunt.
4 Cfr. nOI. 6 pag, 63,

16

Lib. I, Pars III, Cap. I, Art. VII.

tes per ehorum, Praelato major in loeo suae

vel magno
Principe reverentam observant I.
127. Ante altare chorale Cantores ila ab utroque latere Thu
riferarH se sislunt, ut Celebrans et Assislentes commode ad infimum
gradum accedere valeant; et quum Celebrans sanctissimo Sacramento
vel Cruci altaris reverentiam
quoque eodem tem pore
unicum genu fleelunt '. Erectl statlm in eodem loeo In genua procumbunt, Oratonem praeparatorlam secreto recitaturi;
dein Ce
lebrante cum
quoque
direele
chorus
est post altare ") a parte Epistolae ad eum acccdunt et ad sedes suas
se conferunt, ubi in Offido
ceteris choralibus se conformant, nisi quid proprii muneris
debeant.
128. Dnm cantatur
Antiphona, Cantores ad medium
accedunt et altari simul
dein
stantes
ibidem Psalmum intonant, atque post
Versum terum genuflectendo altari reverentiam exhibent et ad loca sua recedunt. Eodem
modo etiam ceterorum Psalmorum intonationem in medio ehori per
agunt 5. Praeterea ad eosdem Cantores nPlrtirlf't. sirlgulas AntiphOllas
praeintonare vel intonare juxla eeelesiarum consuetudinem, excepla
prima Antiphona ad primum Officii Psalmum et
ad Magnificat, quae a digniori Assistente Celebrant
In Ve
sperls Igitur solemnioribus, Cantores 6 durante
praeeedents Antiphonae primum in medio chori conveniunt, factaque ibl
altari genuflexlone, stalim ad iIlum simul accedunl cui
subsequens praeintonanda est. Stanles ante eum, eidem pro ralione
dignitats-debite se inclinant 7, atque
Anliphona,
alteruler submissa sed
voce
praecinit priora verba
Antiphonae intonandae ; qulbus ab ilio cantalis, eandem ac prius
reverenliam ambo ipsi iterum
et ad medlum chori cum debila genuflexione revertuntur, ubi mox sequenlem Psalmum intonanl.
Tali modo In Vesperls solemnioribus etam aliae Antiphonae ante
Psalmos choralibus in
chori latere per ordinem praeintonantur, incipiendo a Praelato vel
ex
". In Officiis
autem minus solemnibus haec erga chorales Antiphonarum praentonatio apud nos omitti solet, atque
Cantores singulas Antiphonas
voce competenti in medio chori intonant, moxque Psalmi intonationem adjiun:gurl1.
I Cfr. n. 86.
2 Cfr. noI. 3 pago 64.
3 Ubi ehorlls esI anle altare praemlttilur
salulalio choraHum, quae fil in ipso ingressu in chorum, inclinando se ad utramque
parlem. el prius quidem versua eam ubl alaI Praelalus vel dignior ex praeaentlbus. 4 Cfr. n. 26 5 Cfr, Caerem. Episc. I. 2. c. 3 n. 7. SI aulem in medio chor! durante
loto Offido locurn habeant, genuflexionem altari anle et posI Psalmi lntonalionem omillun!. Vid. noi. 2 pago 75.
fi Cfr. Caerem. Epige. I. 2. c. 3. Il. 8.
7 Cfr. n. 22. 8 Cfr. noI. 7 pago 57.
9 Caerem. Epise. I. 2. e. 3. n. 8. et S. R. C. 7 Sep!' 1658 Puttolana. 1091. Cfr. eliam Caerem. Ord. allliq. p. 3. c. I. Il. 8.

De Cantoribus in Vesperis solemnibus.

77

129. Finitis Psalmis Cantores usque ad Antiphonam ante Magnificat in suis locis permanent; pro intonatione autem ipsius Cantici
debitis cum reverentiis iterum in medium chori se conferunt '. Si
vero duo tantum Assistentes adsint, jam ante ultimam Hymni stropham ad medium chori accedunt, et genuflexione coram altari ac
profunda inclinatione capitis ad doxoIogiam Hymni peracta, Versiculum
post Hymnum cantant tono competenti 2, atque in medio persistentes
expleta Antiphona ad Magnificat hoc Canticum pariter intonan!. Quo
facto ad loca sua recedunt, simuI cum choralibus ipsum Canticum
prosecuturi et suo tempore thuris honorem recepturi; atque ibidem
usque ad finem Officii permanen!. In casu vero quo duo tantum Assistentes adsint, ad Cantores pertinet, tam singulos Versiculos Commemorationum, si occurrant, quam Benedicamus Domino in medio
chori decantare s. Durante Antiphona finali in suis Ioeis simul cum
choralibus genuflectunt aut stant i uxta temporis rationem, ibique post
Antiphonam in tono consueto Versiculum concinunt, qui n tamen ex
hac ratlone assurgant, si sint genuflexi. Dieto tandem Versu Divinum
auxilium etc. debitis cum reverentiis erga chorales et altare se conferunt ante altare 4 ubi eodem loco consistunt sicut in primo accessu, alque ante discessum in sacrlstiam genuflexi Orationem Sacrosanctae etc. recitan!. Si vero ComplelOrium Vesperis immediate adiungalur, post Benedicamus Domino stati m chorales ab utraque parte
salutanl et ante altare revertunt, ubi se ceteris Ministris sociant
atque genuflexione erga altare peracta ad sacristiam eodem ordine
quo veneran! recedun!. Ibidem simul cum Celebrante praecipuae Imagini caput profunde inclinant et superpellicea exuun!.
ARTICULUS VIIl.

De Organorum sono.
130. Organorum sonus, cui consociatas jamdudum consuevit
Ecclesia divinas celebrare laudes, ea lege in sacris functionibus adhibelur, ne sit lascivus aut impurus, neve cum eo proferantur melodiae
quae ad Officium, quod peragitur, non spectant, vel sint profanae
aut Iudicrae 5; sed potius eiusmodi ut ad concipienda ac promoj Caerem. Epise, I. 2. c. 3. n. lO. 2 Cfr. Caerem. Epise. loc. ciI. Versiculi semper
a duoblls sunI deeanlandi tam in duplici quam in semidupliei Offido, et eliam in Commemoratiollibus. S. R. C. 19 Maj. 1607 Platenlina ad 17. n. 235. - 3 Anliphonae enim
et Versieuli Commemoratiooum semper cantari debent. S. R. C. 20 Jun. 1899 Caurien.
ad 4. n. 4039. Cfr. Caerem. Epise. I.. 2. e. 3. n. 15. - 4 Vbi ehorus est relro allare,
Cantores in medio chori salutationem elJOraliu," peragllot et tune a la!'ere Evangelii ad
altare redeunt; quando vero io ehoro anle altare ialO existunt, simul eum Assistentibus
el Celebrante ehm'ales salntant. - c, Can. 1264. 1. et Caerem. Epise. I. 1. c. 28 o. 11.

78

Lib. I, Pars Hl,

I, Art. VIII.

venda
sensa auditorum amml per condecenlem organorum
sonum inclinenlur.
ex Ordine nostro assumalur, quoad
fieri
; et ubi idoneus frater pro hoc munere non habetur, praeferatur ecclesiasticus prae saecularl
qui in ista arte sii bene
versatus ac morum gravitale commendalur. Is sacri jugiler memor
lod,
qua
modestia ac caeremoniarum observanlia suum
exeqlllalur munus; attendai praesertim ad praescrlpta Ecclesiae " qui bus
cavetur ne organum canlum, qui semper dominari
unquam
mat, sed potius modeste sustineat et adjuvet. Neque ellam licet longa
praeludia cantui
vel eum intermediis abrumpere sonis.
Organi sonilus, qui cantum in praeludiis, interludiis, et alils
modi comilatur, nedum juxta hujus instrumenti naturam est perfidendus, sed retinere etiam debet omnes musicae sacrae qualilates. Praeterea prohibelur ne
organum
ex tempore vulgo a
tasta, nisi id
calleat; nempe ut non modo artis musicae
serventur, sed etiam sarta fidelium pietas tectaque sit animorum apcampanulae
plicatio 2. Attendat tandem organista ad sonilum
inter divinum Officium et Missam, ne Indebite protrahantur vel turbentur sacrae
aut in silentio peragantur.
131. Organa. silent in divinis Officiis et Missis quae de
Adventus et
celebrantur, necnon in Offido et Missa Defunctorum 8. Excipiuntur Dominica lertia Adventus (Gaudete), et quarta
Quadragesimae (Laetare), in quibus ad utrasque
solemnes
et ad Missam organorum sonus permiltitur 4. In aHis Dominicis extra
Adventum et Quadragesimam, atque in omnibus festis per annum,
etiamsi haec non sint de praecepto, organa in sacris funetionibus
sari licet '. Quae de organorum
dieta sunt, valenl quoque
usum instrumenti Harmonium, uDi istud loco
adhibelur.
Alia autem instrumenta musicalia in nostris ecclesiis nullo
vel occasione in divinis Officiis et Missis permittuntur, nisi Minister
Generalis vel Provinciali!! in casu
extraordinario dispensaverit G.
132. Diebus Ucitis organorum sonus in sacrls functionibus adhibetur tum ad
soIemnilatem, tum ad cantum choralem supplendum, tum ad eum sustinendum. Ex priori ratione
l Cfr. Motu proprio Pii P. X. 22 Nov. 1903 de musica sacra VI. 16-18. n.41111.
Ordinallo S. R. C. 7 Jul. 1894 de musica sacra p. I. art. 12. n. 3830. - 3 Caerem.
Epise. I. I. c. 28. n. 2. et 13. atque S. R. C. II Sep!. 1847 Taurlllen. ad l. Il. lil959,
et 15 Apr. 1905 Compostell. ad 2. n. 4156.
4 Caerenl. Epise. I. L c. 28. n. 2, necnon
S. R. C. 16 Sept. 1673 Corduben. 8. n. 1490, et 2 Apr. 1718 Benevent. n. lilM5. 5 Haee regula observetur: Organa in divinis Ofiiciis pulsari posse, quoties in Missa
ejusdem Offidi dalmatica et tunieella pro saeris Minislris adllibentur, etiamsi color sii
violaeeus. S. R. C. 2 Sept. 1741 Aquen. ad 4. Il. 2365. - 6 Cfr. Constit. Capituli gen.
Vallisol. ano 1593 de muslds illstrumentis (Chronol. leg. t. I. pago 386), eollat. cum
Caerem. Epise. I. I. c. 28. n. Il, et Motu proprio Pii P. X. 22 Nov. 1903 de musica
sacra n. 15.

De Organorum sono in Vesperis solemnibus.

79

organa ordinarie pulsantur ad primum accessum Celebrantis ad altare,

usque dum Caeremoniarius signum det Officium inchoandi, necnon in
reditu Celebrantis ad sacrisliam finila sacra functione 1. Sic eHam
durante divino Offido vel Missa fiunt inlerludia ab Organista. quoties
cantus intermittitur 2. - Ad supplendum chori cantum organa
possunt in fine cujuslibet Psalmi quando Anliphona post Psalmum recitando repelitur 3; simililer ad illas Hymni strophas et ad illos Canticorum Versus Quae non cantantur sed recilantur '; necnon post y. Benedicamus Domino ad !l. Dea gratias 6 Praeterea, ubi insufficiens adsit
choralium numerus ad canendos s ngulos Versus Psalmorum, Iicilum
est ut alternatim unus Versus a choro concinatur, alter vero sub organorum sonu reciletur 'l.
DeniQue juxta consuetudinem fere universalem organa adhiberi quoque possunt ad ~ustinendum cantum
choralium, ila lamen u! organorum sonus cantu m vocalem numquam
opprimat, sed
concomitando
7. Organa vero pulsari
non Iicet, quando Celebrans vel alius quispiam ex Ministris
lati m aliqud in cantu profert g; sed neque
ut fiat,
chorus ad cantum praedictorum respondet. - In casu necessitati s,
excepto semper ultimo triduo majoris Hebdomadae, organum adhibere Iicet ad comilandum canlum lilis etlam in Officis et Missis in
quibus organi sonus prohibetur, silente organo quum silet cantus 0.
ARTICULUS IX.

De l'Viagistro chori et de choralibus.

133.
chorl,
in Conventi bus nostris sa1tem
ribus est designandus IO, praecipuum munus oblinet, chorum universum quoad cantum et Psalmodiam
et moderandi l i . Prooter'ea
cantum
calleat, et in Rubricis sacrisque Ritibus
vocis plenae, gravis et sonorae,
bene versatus, robusti sit
ita ut totum chorum in cantu regere et sustentare valeat. Cui proinde
omnes chorales in hls quae canlum et Psalmodiam
prompte
l Cfr. Caerem. Epise. I. I. c. 28. Il, 3, et 5. 2 Cfr. not. I pag, 82.
3 Caerem.
Epise, I. I. c. 28. n. 8, et S, R. C, 20 Nov. 1660 janaen. ad 6. n. 1180.
4 Caerem.
Epise. I. I. c, 28. Il. 6. et 8. Prima tamen et ultima neenon illae atrophae Hymni. ad
quas choralea genullectunt, vel profunde se inclinanl. non supplentur per organa. sed
in lo no competenti cani debenl. Idem valet de X'. Te ergo quaesumes etc. in Hymno
Te Deum el de X'. Gloria Patri e/c. in line cujuslibel Psalmi.
5 Caerem. Epise.
I. 2. c. I. n.
- 6 S. R, C. 4 Mart. 1901 Senogall. ad 3. n. 4067. - 1 Cfr. Motu
proprio Pii P. X. de musica sacra cil. n. 16. - 8 lbid. n. 12. Omnino autem slere debenI organa tam in Officio Deiunclorum, quam in Matulino lenebrarum Tridui sacri.
Cfr. S. R. C. 16 Jun. f893 Goana ad 2. n. 3804, el 15 Apr. 1905 Composlel/. ad 2.
n. 4156. - 9 S. R, C. 11 Maj. 1911 DuMa ad 2. n. 4265.
lO Cfr. Constit. Capitul!
gen. Vallisol. ano 1593, de disciplina chori (Chronol. leg. I. I. pago 385), et Caerem.
Ord. antiq. p. 4.
2. - Il Cfr. S. R. C. 30 Aug. 1692 Lamacen. n. 1882.

c:

80

Lfb. I, Pars III, Cap. I, Art. IX.

parere seseque conformare tenentur. Integrum quoque ei erit, aliquos

cantores ab una ad altera m chori partem transferre, siquando id necessarium judicet, ut hinc inde cantus et Psalmodia aequali voce proferantur '. Diligentem Magister chori habeat curam, ut disciplina canendi et psallendi ab omnibus exacte observetur, maxime quae de
debita pausa et asterisco, de pIena canentium harmonia, deque debito rhythmo ac mensura cantus a majoribus nostris tradita sunt, quatenus fideles divinis Officiis adstantes per cantum liturgicum non distrahantur et pertl!rbentur, sed potlus ad devotionls et pletatls sensa
excltentur 2.
134. Ad ca.ntnm Gregoria.nnm melius addiscendum et perfectius
proferendum specialis schola. Ca.ntomm In Conventibus nostris, saltem ubi Fratres clerici adsunt, instituatur 3, quos Magister chori diligenter excolat ac dirigat. Qui ad hanc Cantorum scholam assumuntur,
non solum vocem aptam indolemque canendi habeant, sed pietate
etiam ac cultus divini amore excellant. Eorum prae ceteris choralibus
est, ilIas divini Offi ci i partes quarum cantus specialem peritiam et
industriam exposcit, e. gr. Antiphonas diffidliores, Responsoria, etc.,
debite antea exercere et exacte concinere; quapropter in eadem chori
parte locum habeant, ut simul stantes melius canendo convenire
queant 4 . ln omnibus autem divinis Officiis quae in ecclesiis nostris
celebrantur, forma traditionalis cantus Gregoriani, per Decreta Apostolica pro universali Ecclesia praescripta", quoad singulas partes
integre assumenda fideliterque servanda est 0, Cantus vero qui non
sit juxta normas a S. Sede praescriptas, in ecclesiis nostri Ordinis
omnino prohibetur 7,
135. Chora.les ad Vesperas solemnes tempestive ad chorum conveniunt, ibique genuflexi corda sua Domino praeparant usque ad Officii initium; et quum Celebrans et Assistentes ad altare advenerint 8,
omnes voce secreta Orationem Aperi Domine etc. redtant. Surgente
dein Celebrante, chorales cum eo assurgunt et erecti stant, usque
dum ipse ad scamnum advenerit. Si chorus sit ante altare, et Celebrans cum Assistentibus chorales ab utraque parte in accessu ad
scamnum salulet, ipsi quoque eidem se inclinando salutationi debite
respondent, quod etiam deinceps observabunt, quotiens Celebrans et
l Caerel11. Ord. antiq. p. 4. c. 2. n. 5 el 6. 2 Cfr. MollI proprio Pii P. X. 22 Nov.
1903 de mlIsica sacra n. l. et 2. n. 4121, necnon Constil. Cap. gen. Vallisol. ut supra.
3 C!'r. Motu proprio ciI. n. 25. et 27, ac ConsHL gen. Ord. n. 167. 4 Cfr. n. 39.
5 Motu proprio cii. et S. R. C. 8 jan. 1904 Decr. Urbis el Orbis de cantu Oregoriano n. 4131. - 6 Decr. Min. Gen. 14 ja". 1904. (Acl. Ord. XXIII. pago 61). 7 Constil. gen. Ord. n. 167. 8 Ubi cllo",s est ante altare, chorales non assurgunt,
quando Celebrans ante Olfic;um solemne in primo accessu ad altare chorum ingreditur;

si vero chorus est retro altare et Celebrans in via a sacristia ad altare ipsum transit,

chorales ei assurgunt a!que illius sallltationi responden! capll! inclinando. Idem servetur
in recessu Celebrantis ad sacristiam finito Officio.

De Choralibus in V"<:n,,r<: solemnibus.

81

Assistentes in recessu a scamno ad altare vel viceversa chorum salutaverint,

Celebrans in loco suo advenerit, chorales profunde inclinati Pater et Ave secreto recitant; ad signum Caeremoniarii se erigunt, atque dum Celebrans canta t ,. Deus in adjutose signant, et cantu m prosequuntur,
rium etc. omnes Cruce
caput profunde inclinantes ad .,. Gloria Patri etc. usque ad Sicut
eral etc. exclusive '.
136.
Antiphona.e ante Psalmos vel a eunciis ehoraPsalmi vero alternis Versibus ab utralibus vel a sehola
que chori parte eoncinuntur '. Si vero numerus ehoralium si! insuffieiens pro cantandis
Psalmorum Versi bus, potest alter Versus
ab omnibus
alter vero a duobus de choro sub organi sono
clara et distineta voce recitari 3; attamen " Oloria Palri etc. semper
canendus est 4. Cantato primo Versu Psalmi omnes chorales simul
cum Celebrante sedent et Psalmodian (sedentes usque ad Capitulum)
prosequuntur, nisi propter intonationem et cantu m Antiphonarum assurgere eos oporteat ". Imprimis enim ille qui Antiphonam aliqqam
in
solemnioribus intonaturus est, semper assurgere et stando
intonationem peragere debet o; et si hic sit Praelatus, ipso surgente,
etiam omnes chorales cum eo
stantes permanent,
usque dum iterum assederit 7. Porro ubi Antiphonae a schola Ca nstantorum tantum canuntur, hi pro quavis Antiphona simul
tesque eam concinunt ; si vero omnes chorales singulas Antiphonas
decantant, sedentes permanere
excepto casu quo ad comin medio chori eos accedere
Antiphonae post
mune
singulos Psalmos aut eodem modo in cantu repetuntur, intonante tunc
quamlibet Magistro chori, aut sub organorum sono saltem a duobus
de choro voce intelligibili recitantur 9. Attendant
chorales,
sed ad
ut non solum ad 'J. Oloria Patri etc. in fine cujusvis
alia quoque verba in Psalmis et Antiphonis, quae
reverentiam
debite et uniformiter se inclinen! 1D.
13'1. Finita. PsaJmodia. omnes chorales simul cum Celebrante
surgunt et permanent stantes durante Capitulo et Hymno 11 ; posI Capitulum Celebranti
Deo
et
allernis choris
decantant. Licitum tamen est, in Hymno alternatim unam slropham
ab omnibus cani et alteram sub organorum sono a duobus de choro
intelligibili voce recitari, dummodo in tali casu prima et ultima stropha,
l Cfc n, 20,
2 Caerem. Episc, I. 2.
L n.
Praxis in Vesperis solemnibus aliquos Versus ex omnibus vel quibusdam Psalmis, ceteris omissis, decantandi omnino
vetita est. S. R. C. l t MarI. t882 Montereyen. ad 3 n.3539. - 3 S. R. C. 4 MarI. 1001
Senogallien, ad 3. n. 4067.
4 Caerem, Episc. I. L c. 28. n. 6,
5 Ibid. I. L c, 3.
n. 7.
6 Or. n. 3!l Advertat qlloqlle ille cui Antiphona ab Assistente vel Cantore
praeintonatur, ul reverentiae praeintonllioris ipsi ante et post exhibitae, simili inclinatione respondeal. Cfr. n. 22.
7 Cfr. n. 40.
Clr. n. 39, - 9 Caerem. Epise. I. 2.
c. L n. 8. - l{) Cfr. n. 20 et sq.
Il, Cfr, n, 33, et Caerem. Ora, antiq, p. 4, c. G. n. 7.

82

Lib. I, Pars III, Cap. I, Art. IX.

necnon iIIa ad quam

sit, in cantu proferantur I.
Porro quando ad Hymni lnitium vel ad aliam lpsius stropham genufledendum est, chorales jam a
verbis istius
usque ad
ejusdem finem utrumque genu fiectunP. Post Hymnum omnes ad Versiculum respondent in eodem tono; deinde dum Antiphona ad
canitur, assidente
etiam choralibus qui cantare non
poss:un't, assidere Iicet".
138. Ad initium Ca.ntici
omnes chorales simul cum
Celebrante
Crucis se muniunt atque
Versus
ejulsdem Cantici alternis choris solemnius et debitis cum intervallis deut incensatio utriusque chor et Ministrorum altris durante
Cantico commode perfici valeat '. Quum ultimus Assistentium vel Thuriferarius ad chorum incensandum accedit, omnes chorales salutationi
caput inclinando,
atque deinde singuli,
thuris honorem accipiunt, thurificanti ante et post juxta
versae dignitatis se inclinant
Finito Cantico ad repetitionem Antlchorales qui non cantant iterum cum Celebrante sedere possunt nist brevior sit vel sub organorum sono tantum
Dum
se incliCelebrans Orationem Officii
omnes stantes
nant 1 usque ad verba conclusionis sub
caput tanlum
inclinatur ;
consuetas
ante et post simul in cantu proferunt~. Si Commemorationes faciendae occurrant, i1larum Arlti!lh()nlle
vel a toto choro vel a Cantorum schola decantantur, Responsoria vero
post Versiculos omnes canunt '"; ad Orationes Commemorationum stant
excepta conclusione ultimae Orationis ad quam profundam inclnationem capitis repetunt. Dicto postea a Celebrante". Fidelium animae etc. profunde iterum inclinati Pater nosteretc. secreto recitant. Demum, nisi stati m post iIIum Versum
adjungatur, chorales
An.tip,honaltn finale m intonante Celebrante simul cantant, stantes vel genuflexi pro ratione temporis usque ad 'J. Divinum auxilium etc. inclusive 11. Post ultimum hunc Versum omnes Celebrantem ad altare redeuntem, resalutant, si chorus ante altare sit, mox una cum ipso in genua
procumbunt, Orationem Sacrosanctae etc. secreto dicturi, atque, nisi
ala functio sequatur, dato a
e choro discedunt 12.
, Caerem. Epise. L I. c. 28. n. 6, el l. 2, c. L n. 1L
2 CIL n, 28. -- :< Caerel11,
Episc, L
e, 3. n, lO. Ad Antiphonas deprecatlvas, uli slInl Anliphonae majores 0,
Ascensionis,
Rex glorlae, etc. omnes In choro stanI juxla laudabllel11 conSlletudinem.
Cfr. noI. 7 pago 53. ~ 4 Caerem, Episc, L 2, c, 3, n. 13. quoati canlum Magnljicathaec
praescriblt: Advertant interm Cantores et Organista, ut cantum et sonum invlcem alternalim ila dimelianlur ul anle repetitionem Antiphonae incensali o slt expleta,
CfL n. 22,
6 Cfr n, 89,- 1 CfL n. 18, el Caerem, Ord, anliq, p. 4, c. 6, n, 3
8 Clr.
n. 20,
n
Deo gratias post Benedicamus Domino ve' aIola choro in eodem tono
eantatur.
(si prlmum fieri non potesO, sub organorum sono intelligibili voce pronUlllalur. CfL Caerem, Epise. L 2,' c. I. n, 18.
IO S, R. C. 20 Jun. 1899 Caurlcn.
ad 4. n. 4039.
Il Caerem. Episc. L 2, c. 3. n, 15,
12 Quoad observanda in discessu e c!loro dL n, 9,

De Vesperis cantatis

Assistentibus.

83

CAPUT li.

De

cantatis absque
et de Vesperis solemnibus votivis.

139. Ubi Assistentes pluvialibus

desunt, sive propter
exiguum
numerum sive ob defectum paramentorum, in
Vesperis solemnibus duo Clerici superpelliceis induti eorum vices
gerere possnt " Hi Celebrantem pluviali
ad altare comitantur, atque in infimo
oratione Apeli Domine secreto recitata,
eum ad scamnum juxta cornu Epistolae praeparatum deducunt, ibique
ab utroque latere apud eum consislentes eodem
modo se
ac supra de duobus Assistentibus dignioribus
est Pariter
prior ex iIIis suo
primam Antiphonam
Hymnum atque
sicut
An.tiphonall1 ad
Celebranti eodem ritu
alias
ex Assistentibus fa cere debet 4, Inchoato Cantico Celebrantem ad altare comitantur eique tam in thuris impositione, quam
in altaris vel allarium incensatione ritu superius
assistent ;
qua incensatione
Ce!ebrantem ad scamnum reducunt, atque
eorum
modo consueto ibidem thurificat", Si in choro
adsit Praelatus cui immediate post Celebrantem thuris honor debetur,
idem Clencus ad chorum pro ipsius thurificalione accedi!; qua peracta
thuribulum Thuriferario reddit, ut hic reliquos chorales ordine praescripto incenset.
autem duo Clerici posi incensationem ch(}ralium,
sed ante
unico ductu singiJ1atim thurificati,
usque
ad Offici finem eodem
quo Assistentes parati
o
140. Vesperae solemnes etia.m cum solo Thuriferario et
duobus Ceroferariis celebrari possunt, ubi Cledc seu Sacerdotes
expediti pro Assistentia non adsuut 7. In tali casu Thuriferarius ad
inI:ressllm ecclesiae Celebranti aquam benediclam porrigit, coram all In Convenlibus ubi fratres Clerici non adsunt, duo juniores Sacerdotes vices Assi
tentium suppleant; Fratres autem Laici ad tale munus in affido solemni nunquam
adl1ibeantuL Etiamsi desini Assislenles pluvialibus parali, Celebralls in Vesperis
solemniblls jal11 ab inilio pluviale induere, sicque paralus usque ad OWci finem penl1anere debel; lIeque liceI ci in lali casu ad Capilulum demum pluviale assumere. Cfr.
no!. " pago 51 et S. R C. 20 Jun. 1899 Caurien. ad 2. n. 4039.
3 Cfr. qlload singula
a Clericis assislcnliblls observanda n. 94. el sq. Adverlendum tamen esI, Clericos superpelliceis lantum indutos in qllolibet accessu ad altare chorale, sicul et iII receSSIl
ac transitll, semper genuflcctere debere, etiamsi Celebrans paratlls Cruei altaris pro
funde se tanlum inclinel. S. R. C. 22 Oec. ltil2 Urbis n. 306.
4 Cfr. n. 97-99. Inlonatio tamen singulorulII Psaimorulll, sicut et alla munera Cantorum ab istis dllobns
Clericis Celebranti assislcntiblls praeslari non debent; sed pro bisce peragendis duo
aHi Clerici designenlur; seCllS sllppleanl chorales.
5 Cfr. n. j(]tH02.
6 Cfr. n. 104.
7 Cfr. S. R. C. l(j Apr, 1853 Ord, Min. ad 5. n. 3009.

84

Lib. I, Pars

Cap. II.

tari durante Oratione praepanitoria a dexteris ipsius in plano genua

deinde Celebrante m ad scamnum comitatur, eique ad'. Deus
in adjutorium etc. dexteram pluvialis fimbriam elevat. Celebrans durante Psalmodia in scamno solus sedet l ; Thuriferarius vero assidet
in nudo scabello prope scamnum a dexteris ipsius posito, et Ceroferarii locum consuetum prope abacum occupant. Ad altaris incensationem Thuriferarios Celebranti dexteram pluvialis fimbriam elevat
eumque incensantem comitatur. Recepto postea a Celebrante thuribulo,
eundem ad scamnum consistelltem de more thurificat, dehinc cetera
perfidt quorum superius in expositione offidi Thurifl;rari mentio
facta est 2.
141. 1"raeterel'l. Vesperl'l.e votiVI'I.9 seu Offido diei non conformes in quibusdam casibus ritu solemni decantari valent. Quando enim
juxta Rubricas 2 Missa solemnis votiva de Festo transferendo, vel ob
magnum populi concursum celebrari potest, licet etiam Vesperas votivas de eodem Festo canere cum unica Oratione, dummodo Vesperae
occurrentis affidi tum in choro, ubi obligatio choralis existit, tum a
redtantibus non omitlantur. Sic quoque in IIis Dominicis
ad quas,
Indulta Apostolica super Festorum de praecepto
transferri contigerif solemnitatem quorumdam Festorum 6,
Missam solemnem etiam secundae Vesperae de tali
solemnitate cantari possunt, dummodo etiam
Officii currentis
tum in choro (ubi
choralis adsit), tum
(ab Hs qui
rife persolvantur", Demum in
ad divinum Offidum adstricti
non
Vesperae solemnes, quae diebus
ecclesiis ubi chori
celebrantur, non sunt necesDominicis et festivis ad devotionem
sario sumendae de Offido
sed licite de alio quovis Offida desumi
poss:unt, e. gr. de sanctissimo Sacramento, ve! de Beata Maria Virgine,
famen tal es
valeant pro implendo onere Officli canonici '.
Idem indultum
Iicet Santuariis nostris in diebus magni peconcursus.
finalis Beatae Mariae Virginis talibus
votivis solemnibus laudabililer semper adjungitur, etiamsi
sanctissimi Sacramenti vel alia sacra functio sequatur".
l In Vesperis in qllib\lS nulli adsunt Assistentes apud Celebrantem. Anliphona ante
primum Psalmulll et anle il1agniflcal, necnon Hymnus, a Canloribus in choro inlonanlur.
2 Cfr. IL 117. Etiamsi enim Vesperae a solo Hebdomadario parato sine Ministris celebrentur. thurilicat;ones lam altaris. quam Celebrantis etc. ritu praescripto
fieri debent. S. R. C. 5 Feb. 1895 Romana a,1 2. n. 3844.' Cfr. Addit. et Variato
in Rubr. Missal. tit. IV. 1-5.
4 S. R. C. 7 Aug. 1875 Ciodien ad lO n. 3365. S. R. C.
30 Jan. 1878 L/ngollen. n. 3441, et 18 Maj. 1878 A/licien. Il. 3450. -- (j Cfr. S. R. C. 2
Dcc. 1891 Dea. detlar. Indulti n.3754.
<l Cfr. supra no!. 4
'S. R. C. 29 Dee. t884
LI/ClOnelC ad 12. n. 36114.
S S. R. C. 18 Maj. 1883 Marianopol. ad l. n. 3574. Quando
in lesto Pllrificationis B. Mariae V. decantantur VcspHae in ecclesia ubi nulla est
chori obligatio. conefuduntur nihilol11nt\s eum AntipJlOna finali Aima Redemptoris.
S. R. C. 21 Feb. 1896 Vigievan. ad 4. 11. 3885.

De

solemnibus coram Ss. Sacramento

85

III.
De

solemnibus coram Ss. Sacramento

142. Altare
in quo sanctissimum Sacramentum pro Vesperis solemnibus
festive luminiblls et f10ribus ornandum
est '. Reliqlliae vero vel Statllae Sanctorllm ad ornatum in altari expositionis non collocantur 2; neqlle Crux Cllm Imagine Crllcifixi in
medio candelabrorllm
necesse est 3. Sllper altari in [oco emi
nentiori parabitur tabernacuillm vel thronus cum baldachino coloris
albi pro exponendo Ostensorio Cllm sanctissimo
et in
basi ipsillS throni
extendetur ", - Celebrans pro
coram sanctissimo Sacramento celebrandis praeter
albam et
plllviale coloris Offido
induet quoque stolam, dummodo
in fine Vesperarum benedictionem Cllm eodem Sanctissimo
debeat", Assistentes autem ratione
expositionis et benedictionis
stolam sub pluviali induere non debent; sed pro
et reponendo sanctissimo Sacramento Caeremoniarjlls, si in ordine Sacerdotii vel Diaconallls constitutus
stolam suo tempore assumet;
seCllS alills Sacerdos
et stola indutus, et in hlljllS qlloqlle
defectll ipse Celebrans Sanclissimum exponet el peracta benedictione
reponet n,
143. Quando sanctissimu1n Sacramentum ante
est
exponendnm, Celebrans cum Assislenlibus el reliquis Ministris more
solito ad altare chorale se confert; omnes lamen
Thuriferarius portans thuribulum cum navicula 7, Quum ante altare advenerint, facta prius ab omnibus genuflexione in plano, Celebrans et Assislentes in infimo
genuflectunt, Caeremoniarius autem vel alius
Sacerdos aut
sibi stola coloris paramentorum Ce-

I In altari ubi S8, Sacramenillm publice exponlur, ad minus ,ex cerei Su per can
delabris accendi deben!, laudabitler autem duodecil1l vel plures accendllntur. S. R, C,
15 Mari. 1698 Namien. n. 199:<1.
Cfr. COll1l11ent in lnslr, Clem. IV, L et sq, Stalllam lamell f1gllrall1 Ss, Angelol'lIm adoranlium vel candelas tenentium repraesenlanles
pro exposilione Ss, Sacramenli optime in altari collocar i possunt.
3 S, r~. C. 2 Sepl.
1141 Aquen, ad I n, 2365. l'olerari quoque non poi est usus slatuendi Crucem super
Ihrono el in eo praecisc loco super quo publicae adorationi in Oslensorio exponitur
S8, Sacramentllnl, S, R, Co 2 Jun 1883 Cllneen, ad 3. n, 3576.
4 Cfr. Comment. in
Instr. Clem, V. 1-5, -- 5 Cfr. n, 84, Ob solam incensalionem 55. Sacramenti expositi ad
Magnificai peragenda m slolam Celebrans induerc non debet. S, R. C. 29 Nov. 1901
Vallis Vidon. ad, 2 n. 4084.
Il Cfr. S. R. C, 17 Sep!. 1185 Portugall, ad l. n. 25lilS
el 16 Febr. 1906 Soc, Sales, ad 8, n. 4179. Quando benedici io Ss, Sacramenti immedia le seqlllllr Vesperas solemnes. nec ceiebrans CI1m Pluvialistis recedil a choro, slola
Presbyteri exponentis ejusdem colors ile para menta Celebrantis esse dcbet. S. R. C.
'Z1 Maj 1911 Weslmonaslerien. ad 8. Il. 426S.
7 Caerem, Ord. antq. p. 4. c. 1. n. 7,

86

Lib. I, Parso III, Cap. III.

lebrantis " altare ascendit et sanctissimum Sacramentum in Ostensorio

ritu consueto in eminenti throno collocat. Postquam hit in
descendit, Celebrans facta mediocri corporis inc\inatione 2, assurgens cum duobus Assistentibus dignioribus", quorum primus ei
naviculam incensi sine osculis ministrat " thus in thuribulo imponit,
quod lamen non benedicit h. Tunc iterum in infimo
de manu ejusdem Assistentis thuribulum, et sanctissimum Sacramentum triplici duetu reverenter incensat cum profunda capitis
inclinatione ante et post n, Duo Assistentes
n actu hujus
incensationis pluvialis fimbrias ei elevant, atque omnes Ministri smul cum ipso
ante et
inclinant. Incensatione sanctissimi Sacramenti peracta et thuribulo reddito, omnes adhuc genuflexi Orationem praeparatorlam secreto recitant, antequam ad sedes
suas pro inchoando Officio se conferant.

144. Si vero sa.nctissimum Sacramentum ante

jam

sit

Celebrans cum omnibus Ministris ordine consueto ad

altare accedit,
Thuriferarius thuribulum deferat. Simul atque in
conspectu
Sanctissimi advenerint, Celebrans et Assistenles
genu simul
parati caput detegunt " ante ipsum vero altare
flectunt addita mediocri
inclinatione". Mox
iidem
parati in infimo gradu
Oralionem praeparatoriam secreto
recitant: qua finita ilerum in plano genuflexi et mediocriter inclinati
sanctissimum Sacramentum adorant, antequam ad sedes suas pro inchoandis Vesperis discedant", Eadem
et inclinalione lam
Celebrans quam ceteri Ministri sanctissimum Sacramenlum venerantur,
durante Officio solemn! iterum ad altare accedunt, vel inde
recedunt lO.
145. Vesperae coram sa.nctissimo Sacramento exposito celebrantur rilu consueto. Omnes tamen salutationes choralium in accessu ad chorllm et in recessu ab ipso, sicut etiam reverentiae Assistentium et ceterorum Ministrorum erga Celebrantem et Praelalum
in conspectu Sacramenti
omittuntur ",
tantummodo
S. R. C. 27 Maj Wl J Weslmorwsleriefl. ael 8. IL 4268. Caercmoniarius vel alius
Sacerdos ant Oiaconns expositurus S8. Sacramenlllm pro acll1 tanllllll exposiliollis slo
13m assumil, qua pera cl a mox eam deponit; idem observat in aclll rcpositionis.
2 S. R. C. I() Feb. 1906 Soc. Sales. ad li!. 1. Il. 4179.
Cl Sacerdos enim, dl1m incensum ponil in thurbulo,
stare debel. S. R. C. 26 Mari. 1859 T({r!lov. ad 3
li. 3086.
Cfr.
Epise. I. 1. c. 23. IL 18, el t. 2. c. 33. n, 19. Pariter coram
S5. Sacramento exposito OSCilla omtlunlur ili pnrrigendo el recipiendo Ihuribulo.
5 Cfr. n. 47 in fine.
Il S. R. C. 26 MarI. 1859 Tamov. ad 3, n. 308l1.
7 Com menI.
in lnslr. Clem. XXX. 7. Advertatur quoque, in accesslI ad altare, S5. Sacramento jam
exposito, nemini reverenliam deberi, neque choralbus, ncque Praelato, lIeque PrincipI.
9 [bid. loe: ciI.
Cfr. Il. 145. - 8 S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sal"". ad I. n. 4179.
Cero/erari i calldelabra sua ili laleribus altaris depol1unl, quin lamell cereos in eis exstinguant. Cfr. noI. 7 pago 72. - lO S. R. C. 19 Aug. lti'jl Urbis ad 6. n. 937,
II S. R. C. 31 Aug. 1793 Ascalona. n. 2544.

De Vesperis solemnibus coram Ss. Sacramento.

87

iis reverenliis quae ad

ritum
e. gr. quae singillatim faciendae sunt a praeintonante vel thurificante erga eum cui
aliqua Antiphona praeintonatur vel thuris honor defertur '. Praeterea
conveniens
ut durante Officio coram sanctissimo Sacramento
omnes praesentes et in choro assistentes semper starent.
Ob longitudinem tamen Officii tum Celebrans et Assistentes parati, tum
celeri chorales infra Psalmodiam sedere possunt, dummodo in signum
reverentiae
aperto id faciant 2.
146. Inchoato Cantico Magnificai, Celebrans una cum Ministris ad altare sanctissimi Sacramenti expositi se conferi, atque facta
ab omnibus in plano
ut supra li, cum duobus Assistentibus dignioribus suppedaneum conscendit et altare in medio osculatur. Mox ibidem unicum !Iedit genu, et paulisper se retrahens ad
latus
thus in thuribulo de more imponit ilIudque benedicit,
omissis tamen ab Assistenle omnibus osculis lam in
et
redpiendo cochleari, quam
in ministrando thuribulo. Thure
imposito et benedicto Celebrans absque nova in medio genuflexione 5
slalim cum Assislentibus deseendil In secundum altaris
atque
in ora suppedanei genuflexus accipit thuribulum et sandissimum Saeramentum triplici duetu adolet cum profunda capitis inclinatione ante
et post 7, Duo Assistentes ab utroque latere Celebrantis genuflexi,
fimbrias pluvialis
elevant et simul cum eo se inclinant; ceteri
vero Assistentes in infimo altaris gradu et Acolythi in plano durante
hac incensatione sanctissimi Sacramenti utrumque fleclunt genu ;
qua
omnes surgunt. Tunc Celebrans rursus suppedaneum
cum duobus iIIis Assistentibus ascendit, retinens in mani bus thuribulum, in medio genuflectit ac altaris thurificationem ritu consueto incpit et perfidt ", quin tamen Crucem vel lmaginem Sanctorum in altari
forsa11 exstantes incenset '0. Peracta Altaris thurificatione redditoque
in comu
thuribulo, Celebrans et praefati Assistentes ad
medium altaris redeunt ibique genuflectunt, dein obliquo latere et
facie ad medium versa, ne terga
vertant sanctissimo Sacramento,
in planum descendunt, ila ut Celebrans cum secundo Assistente aliquantulum per lalus
primus vero Assistens per latus
stolae descendant 11. In plano omnes in genua provoluli Sacramentum
cernui venerantur, et Assistentes Celebrantem ad scamnum deducunt.
147. Alia altaria numq'llam incensantlU' in
coram
sanctissimo Sacramento exposilo, ne altare quidem super quo idem
l Ciro Commen. in Inslr. ClemenL XXX. 12. el 14. - 2 Caerem Epise. l. 2. e. 33.
n. 33. Ad eantum lame n Al1tiphonae al1te et posi Magnificai omnes stanles permane n!.
3 Cfr. 11. 144 in fil1e.
4 Cfr. Commento il1 1118tr. Clem. XXX. 8.
5 IOid. Il. lO.
6 S. R. C. 'Z1 Febr. 1847. Aretina ad 5. Il. 2928.
7 Cfr. n. 143.- 8 Cfr. Commeni. in Inslr. Clem. XXX. 8. - 9 Ibid. n. 12.
Hl S. R. C. 29 NOli. 1738 Carl/1C1ginien.
ad 4. n. 2340.
Il Cfr. Commento in lns!r. Clem. XXX. Il.8.

88

Lib.1, Pars Ill,

III.

Sanctissimum in tabernaculo recondtum exstat l. Thurificatio autem

choralium et ceterorum quibus thuris
honor debetur, ritu consueto peragitur, cavendo tamen semper ne
terga Sacramento vertantur 2. Ad Orationem et reliqua usque ad affidi finem Celebrans et Ministri omnia observant quae alias in Vesolemnibus servanda sunI. Non Iicet tamen ratione expositionis
sanctissimi Sacramenti addere specialem Commemorationem de eodem,
nisi ordo Officii eam requirat; neque omttendus est in fine'. Fidelium animae etc. 3. Finitis tandem de more
omnes ile rum
coram altari utrumque genu f1ectunt cum mediocri
inclinaHone, atque nisi supplicatio aliqua vel benedictio immediate sequatur,
ordinati m in sacristiam recedunt, adverlendo ut Celebrans et Assistentes
tunc tantum
quando e conspectu san
ctissimi Sacramenti recesserinl.

CAPUT IV.

De Completorio solemni.
148.
solemne ex consuetudine immemorabili ab
Apostolica Sede approbata 4 in ecclesiis Ordinis nostri simili rilu ac
solemnes celebrari potest, quoties hae ab aliquam causam
non decantantur. Ad quod accenduntur in altari chorali quatuor candelae, et in latere
scamnum oblongum ac
eum Antiphonario praeparantur sicut pro
", neenon in medio chori
ante altare duo seabella nuda pro Cantoribus et prope abaeum altera
duo scabella nuda pro Ceroferariis eollocanlur. In sacri stia paramenla
pro Celebrante et duobus Assislentibus
suni, videlicet
pro quolibet alba cum amietu et cingulo,
pluviale coloris illius
Officii, de quo Vesperae vel integrae vel a Capitulo ce!ebratae sunto.
Quando autem vel ex defectu
ve! ex alia ratione Assistentes pluviali bus parati adhiberi non possunt, duo Clerid superinduti Celebranti assistant; non vero licet in Completorio
sieut nec in
pro Assistentia adhibere Diaconum et
I S. R. C. 7 Mai 1746 Varsavien. ad 6. Il. 2390. Multo milllls in Vesperis coram
S5. Sacramento exposilo Imago aliqua extra allare posila incellsanda est. S. R. C. 4
Aug. 1708 Parmco. ad 2. Il. 2185.
2 Ideo e. gr. Tlmriferarius pro incensando populo
non In medio ad caneellos presoyterii se sistal, sed parumper a lalere Evallgelii. Cfr.
3 S. R. C. 26 MarI. 1859 Tamovien. ad l.
Commelll. in lnslr. Clem. XXX. n. 17.
n. 3086. - 4 Cfr. S. R. C. lndultum Ord. Min. 31 Aug. 1867.
5 Cfr. n. 83. Uoi vero
chorus esI relro altare, scabella pro Canlorlbus in presbyterio non ponunlur, quum ips
duranle affido in choro consuela5 sedes occupenl. Cfr. noI. 2 pago 75.
CII'. n. 8t.
Slola aulem a Celebranle et Assistenlibus non adhibelur, nisi benediclio cum S5. Sacramento posI Complelorium peragenda siI, quo casu Celebrans dumlaxat slolam induel. Cfr. noI. pago 50.

De Completorio solemni.

Subdiaconum dalmatica et tunicella indutos l. Praeterea pro duobus

Cantoribus et Ceroferariis inservientibus superpellicea adsint atque
duo candelabra cum cereis albis. Ubi Clerici pro assistentia desunt,
saltem unus Acolythus,
etiam Laicus esse potest, superpellceo
indutus, Celebranti in Completorio solemni assistat, simili modo quo
in
absque Assistentibus celebratis Thuriferarius vices eorum
supplet ".
149. Rora. pra.estituta.
ad altare chorale se conferunt;
praecedunt Ceroferarii candelabra cum cereis accens!s portantes;
deinde duo
tunc Celebrans medius inter duos Assi~itel1tes,
observantes singuli quae de accessu ad celebrandas
solemnes superius exposita sunI. Oratione praeparatoria ante altare re
citata Celebrans cum Assistentbus ad scamnum in latere Epistolae
si chorus ante altare existit; duo Cantores
accedi! salutando
in medio presbyterii se sistunt, Ceroferarii autem, relinquentes can
delabra sua in lateribus altaris, ad sedes suas prope abacum se reci-.
piun!
usque ad Capi!ulum permanen!. Omnibus in suis lo cis
stanti bus, primus Can!or ad Celebrantem se convertit, atque pro
funde erga eum inclinatus can!at
domne benedcere; e! dum Celebrans profer benedictionem, secundus quoque Cantor e! omnes
a choro Amen, omnes
chorales mediocriter se inclinan! 4.
se erigunt et primus Cantor ad altare conversus prosequitur lectonem brevem, profunde se inclinando ad ultima verba Tu autem Domine etc. '. Mox Celebrans canta! .,.
nostrum efc., sub
quibus verbis ipse et omnes chorales Cruce majori se signan!".
Deinde omnes profunde inclinati Paia noster efc., totum
re
citant; quo dieto se erigunt, excep!o Celebrante, qui voce recla sed
paululum
dici!
efc. 1, ad verba vobis Fratres et vos
Frafres ad utrumque Assisten!em parumper se convertens e! ad mea
culpa etc. ter pec!us sibi
8, Confessione a Celebrante recitata, Assistentes et chorales ad ipsum parumper conversi subdunt
Misereatur tui etc., ad quod i1le Amen respondet et se
Tunc
omnes ali profunde inclinati Confessionem repe!unt, ad verba tibi Pafer
e! fe Pafer erga Celebrantem aliquanlulum se convertunt, atque ad mea
culpa etc. pariter pec!us sibi ter percutiun!, manentque inclina!i, donec
Celebrans finierit Misereatur vestri efc. . Ad verba lndulgentiam efc.
a Celebrante prolata omnes jam erecti Cruce majori se signant l0.
l Cfr. n. 84 drca finem. Cfr. n. 1400 - 3 Cfr. !lo 18. - 4 Cfr. !lo 19.
Cfr.
n. 18. _o Cfr. n. II. Quolies Celebrans durante Offido se signat, prior Assistens vel
Acolylhus a dexleris ipsius slans, pluvialis ei fimbriam elevaI.
7 Cfr. n. 18. Ubi
cflorlls esI relro altare, duo Cantores posI recilalum Patu naster etc. e presbylerio ad
chorum disceduol, observalis debitis reverentiis erga altare el Celebraotem et sallllando chorum in ingresslIo Si vero chorus siI in parle superiori eeelesiae, Canlnres
manenl io medio presbylerii usque ad finem Olfieii. - S Cfr. o. 15. 0- il Cfr. o. 18. "lO Cfr.
I.

90

Lib. I, Pars

m,

IV.

150. Confessione
Celebrans voce alliori cantat ,. Converte nos Deus etc. ad quem Versum omnes Cruce minori in pectore
se muniunt respondentque Et averte iram etc., atque dum Celebrans
pn)ntmtlat Deus in adjlltorillm etc., cuncti Crucem
sibi efformant et prosequuntur slcut in
'. Tunc
Assistens Celebranti
congruente m ritu consueto praeintonat 2; quam
quum Celebrans intonaverit, duo Cantores in medio chori primum
Psalmum incipiun!. Inchoato Psalmo omnes sedent permanentque sedentes usque ad Hymnum exclusive; Celebrans vero et Assistentes
caput sedentes cooperiunt, quod tamen ad'. Gloria Patri etc. semper
Porro tres Psalml slngulis vicibus a Cantori bus intonantur
cum sua formula initiali, et chorus eos alternatlm prosequltur, comitantibus vel alternis Versibus supplentibus
sicut in Vesperis 3.
151. Finita Psalmodia., Antiphona a toto choro repetitur, atque
omnes simul cum Celebrante assurgun!. Dein
Assistens eidem
Hymnum praeintonat, quem chorales allernatim prosequuntur. Hymno
vero completo, Celebrans cantat
ad
ci Ceroferarii
cum candelabris, eodem modo ac in
solemnibus assistunt '.
Interim duo Cantores ad medium chorl
versus altare
Responsorlum breve alternati m cum choro canunt. Quo
finito Celebrans intonat
convenientem,
a dignlori
Assistente de more praeintonatam, atque iidem Cantores adhuc in
medio chori consistentes Canticum Nunc dimittis etc. Intonant, ad
initium omnes Cruce major se
; deinde Cantores ad
sedes suas redeun!. Incensati o altaris et choralium ad Canticum Comnon fit 6; propterca omnes in suis locls stantes permanen!.
Dum Antiphona post Canticum a toto choro repetitur, Ceroferarii
iterum cum candelabris ad Celebrantem se
eidem ad Orationem astituri 7; qua cantata candelabra ad altare reportant ibique
usque ad Officii finem permanenl. Cantores autem circa fnem Orationis ad medium chori iterum accedunt,
stantes versus altare
Benedcamus Domino decantanl.
a choro Deo
Celebrans voce mediocri dicit Benedicat et custodiat nos etc, ad quam
benedictionem omnes mediocrter se inclnant
se
~. Demum immedate adjungitur
finalis beatae MaI Cfr, n. 135. in
Cf L n, 97, Quando
defeclum ClerieorulI1 assistenlium
praeintonato Celebranli lieri non polest, Antlphonam anle Psalmos el anle Canticum,
neenon Hymnum Cantores in cIIoro intonanL
3 Cf L n, 132, el Caerem, Epise, I. 2,
c, 4,
4 Cfr. n, 122, - 5 Cfr. n, I L In Complelorio solemni Paschae el duranle
Oclava, Antphona Haec des a Celebrante intonalur. alque ad eam omnes in choro
gtanl Clr, noI. 7 pag, 53.
G Caerem, Epise, L 2. c, 4, n, 3,
Si vero Preces ad
Completorillm dicendae oecurranl, Ceroferarii eum candelabris circa finem earum ad
Celebrantem "ccedlln!, Istae Preces a Celebranle et choro allernatlm decantantur voce
uniformi. Vide Antiph, Rom, Toni Communes JI[ Cf L noI. l pag, 97, S, R, C, 9 Mai 1739
Monlis Poltani. n, 11343, atque22 Mar!, 1862 S, Marc ad 8. n, 3110.
Clr, n, Il. el19,

De Completorio solemni.

91

riae Virginis, quam Celebrans inchoat et totus chorus cantando prosequitur; post quam Cantores ante altare subjungunt Versieulum.
Quando ratione
ad istam Antiphonam standum est l, Celebrans et Assistentes ad seamnum remanent, ibique etiam post .,. Divinum auxilium etc. profunde inclinati Pater, Ave, Credo seereto recitant, sieut eeteri chorales; quibus finitis ad allare
observantes tum erga chorum, si ibi sit, tum erga allare debitam reverentiam. Si vero Antiphona finalis flexis geni bus dieenda sit 2, Celebrans
cum Assistentibus post prolatam benedietionem stati m ad alla re revertitur,
coram altari in plano debita reverentia, cum Assistentibus in infimo gradu genefJectit et Antiphonam iIlam simul cum
choralibus canit; cantato dein a duobus Cantori bus in suis Joc1:;; Versiculo, solus Celebrans ad eantandam Orationem
qua expleta
geI1ulle~,us cum aliis secreto recitat
Credo. In fine omnes
in suis locis
Orationem Sacrosanctae etc. dieunt, atque, nisi
alia sacra funelio Completorio adjungatur a, Celebrans cum Ministris,
ordine quo venerant; ad sacristiam reverluntur.

CAPUT V.

De Matutino solemn.
152. Matutinunl CUnl Laudibu8 in praecipuis festivilatibus, ex
leg:iti;ma consuetudine a Sede
ritu solemni
ac Vesperae in eeclesiis nostris celebrari potest', Un de eadem praeparanda sunt in altari, in presbyterio et in sacristia, sicut pro Vesperis cantandis "; insuper et in medio
prope altare collocari debet
nudum eum libro lectionum pro cantandis lectionibus". Celebrans 7
et
quorum numerus juxta 110fmam superius jam traditam determinetur a, hora praestituta in sacristia assumunt amictum et albam cum
ac
coloris affido
co:nglrtl:ntiis 9, sed absque
et sic parati una cum duobus Cerol Cfr. n. 36. 2 Cfr. n. 28. Quando Antiphona Hnalis fiexis genibus persolula est.
etiam ad Pala, Ape, Credo omncs genuflcclere debent.
Si immediale posi Complelorium exposilio 55. Sacramenti vel benediclio cum eodem seqllalur, cfr. noi. l pago 62.
Pariler si COlTIplelorium coralTI Ss. Sacramento palenler exposilo celebrari contingat,
eadem observentur, quae n. 142147 de Vesperis coram S5. Sacramento notala sunI.
4 Cfr. Caerem. Ord. anliq. p. 3.
4. n. Il, colla!. eum Reser. S. R. C. 14 Jan. 1898
Parlsien. ad 6 n. 3975.
5 Cfr. n. 82-84. - [> Caerem. Epise. l. 2. C.
n. 5, el C.
n. 12. Juxla CaerelTI. Episc. l. 2. c. 6. n. l, idem qui Missam solemnem celebralurus esi, eUam Matulinull1 solemne celebrai, nisi sit legitime ill1peditus. Cfr. noi. l
pa!:. 51. - " Cfr. n. 84 el 94. Duo digniores Assislentes propter texlum sancii Evan
gelii, quem alter in ultimo Noclurno leclurus est, in ordine 'Sacerdotii vel sallem Dia
conatus consUluti esse debent, non tamen ea de causa stolam suo pluviali induunt.
Cfr. S. R. C. 7 ApriI. 1832 Arlmlnen. ad L n. 2689. - 9 Cfr. S. R. C, lndultum Ord.
Min. 31 Ali!:. 1867.

92

Lib. l, Pars III, Cap. V.

feraris candelabra deferentibus, Thuriferario et Caeremoniario, ac

duobus pariter Cantoribus superpelliceis indutis ad altare chorale
observantes in egressu e sacristia et in accessu ad altare
eadem quae pro
sunt.
153. Pera.cta. Ora.tione pra.eparatoria Aperi Domine coram
altari, Celebrans cum Assislentibus ad scamnum in latere Epistolae
praeparatum
exhibendo tum erga
si ibi adsint, tum
erga altare debitam reverentiam l. Ibidem omnes ad loea sua stantes
inclinati Paler, Ave, Credo secreto
quibus dictis ad
nutum Caeremoniarll se erigunt, et Celebrans Offieium
cantans
'1.
labia mea aperies, ad quae verba omnes cum
labia
sibi Cruce minori
g, et respondent El os meum elc. Mox Celebrans ';l. Deus in adjulorium et cetera cum choro prosequitur, prout
ad initium
'. Interim duo Cantores ad
in medio
chori
accedunt , ibiQue consistentes, cantant lnvilatorium,
et hoc a choralibus resumpto, Psalmum Venile exultemlls etc. 0. Quum
canuntur verba Venite adoremus et procidamus ante Deum, omnes, exCantoribus 7, in loeis suis utrumque genu fleetunt ac mediocriler insuper se inclinant 8; statim autem
omnibus Cantores continuant
choro Invtatorium alternante; finito deinde
priorem
Invitatoril repetunt, et dum alteram ejus
partem chorus proseQutur, ad sedes suas redeunt.
154. Invita.torio cantato,
ex Assistentibus Celebranti
intonationem omnes Assistentes
Hymnum praeintonal o, et post
eidem caput
inclinant, atque duobus
eun
dem remanentibus, ceteri ad sedilia pro ipsis in plano presbyteri
praeparata recedunt, in transitu coram altari debitam genuflexionem
non omittentes l".
Hymni strophae alternatim a choralibus,
prout in Vesperis, decantantur; absoluto Hymno, idem dignior Assistens primam
Celebranli
qua m lotus ehorus
vel schola Cantorum
eonsuetudinem prosequitur I l . Interea duo
l Caerem. Episc. l. 2. c. 6. n. 4. Cfr. ellam quae de peragendis reverenliis erga al~
lare el chorales ad n. 87 dieta sunI. Vbi chorus est relro allare. Celebralls CUlO Assi~
slenlibus el celeri, Minlstris in presbyterio manenl; duo Canlores vero posi Orallonem praeparatoriam ad ehorIlm per latus Epistolae accedunt. in ingressu chorales
utrimque salutando. el Ibidem durante toto OHicio sedes consuetas oCclipant, slcul in
Vesper!s solemnibus. Quolles deinceps in exequendo munere suo ad chori medium eon~
veniunt. qllavis vice verSUfi altare simili genuflectunt. De loeo quem Cantores occupanl.
quando ehoros esi ante allare, cfr. noI. 2 pag. 75. - 2 Caerem. Epise. L 2. c. 6. n. 6.
3 Cfr. Il. 12. - Cir. n. 88 et frl. - , Vbl chorus est retro altare, Cantores pro
cantando Invltalorio ad consuetum legile chorale se sistunt; ubi vero chorlls anle altare exlstit. Cantores accedllnt ad leglle prope altaris gradlls pro lectoniblls canendis
positum. ibique Invltatorilll11 et Psalmlllll Venite decantan!.
6 Caerem. Episc. I. 2.
c. 6. n. 7.
7 Clr. n. 30.
Clr. Il. 32. - o Quoad modlllll et ritum in praelntonatione observandum cfr. 11. frl.
lO Cfr. noI. 9 pag. 51. - Il Cfr. 11. 136. et Caerem.
Episc. I. 2. c. 6. n. 8.

De Matutino solemni.

93

Cantores ad medium chori

stantes intonant
Psalmum '. Qua intonatione perac!a omnes
et parati caput
permanent durante Psa!modia, nisi propter
intonationem vel cantum Antiphonarum chorales assurgere debeant 2,
Quoad repetendas Antiphonas
quemlibet Psalmum eadem observantur quae pro
solemnibus notata sunt, scilicet ut vel ile
rum cantentur, intonante tunc Magistro
vel a duobus choraIibus clara et
voce sonantibus
recitentur
Porro
dum Antiphona repetitur, duo Cantores, facta prius in medio chori
genuflexione, ad eum accedunt cui juxta ordinem dignitatis intonatio
sequentis Antiphonae competit, et hanc eidem de more praeintonant
cum debita inclillatione ante et
'; qua facto ad medium chori
ibique stantes mox sequentem Psalmum intonant, et tune
iterum cum aliis sedent ",
155. Post ultimum Nocturni Psalmum duo ultimi Assistentes
detecto capite
ad legile in medio presbyterii positum ctim
debitis reverentiis accedunt
stantes versus
Antiphona, Versiculum simul cantant; quo incepto omnes una cum Celebrante assurgunt et
Versiculi subjungunt; duo
Assistentes vero observatis iisdem reverentiis ad sedes suas rece
dunt 6, Tunc Celebrans mani bus junctis intonat Pater noster,
cum choralibus secreto et profunde inciinatus recitando usque ad verba
Et ne nos inducas etc., quae erectus iterum alta voce cantat, respondente choro in eodem tono Sed libera nos etc. Mox Celebrans absolutionem Nocturno et diei convenientem in cantu pronuntiat, ad quam
omnes erecti stant et Amen respondent 7.
156. Interim, dum Verl'licu1us cantatur, Caeremoniarius accedil ad Clericum vel Sacerdotem juniorem, qui lecturus est
lectlonem, eumque capitis inclinatione invitans ad legile in medio
prope allaris
collocatum adducit Quo quum ambo
nf'rVI~nl>rnL juxta
versus allare unicum genu f1ectunt et' chorales, si ibi adsint, de more salutant; tune Leclor propius ad Iibrum
accedi! alque leclionem, quam cantaturus est, aliquantulum perspicit.
Caerem. Episr. L 2. r.
II. 9.
2 Cfc. Il. 136. - 3 Cfr. <L 136. - Clr. fl. 128.
Cacrcm. Epise.
n, lO. - I> Cfr. ca quae de cantando Versiculo in Ve
spcris solemnibus n. 99, dicta sunI. Qualldo duo tanlum Assistentes adsunl, Versiculus
cujusque Nocturni a dnobus Cantoribl1s in medio ehori cani debet. --- 7 Caerem. Epise.
1. 2, e. 5. n. 5. - 8 Caerem. Epise. L 2. e. 6 n. 12. In Matulino golemni pro singulis
leelionibus eanlandis Clerici vel Sacerdoles indpiendo a junioribus a Magislro ehori
praevie designari debelli. ul sedulo lectiones cantandas praeparare queant; fectiones
tamen terlii Nocturni a duobus dignioribllS Assistentibus et Celebrante legunlur. Clr.
Caercm. Epise. L 2. c. 5, n. 4. SnJ(ul Lectorcs a Caeremoniario dueuntur ad legile; el
ubi chorus est retro altare, primum in medio chori genullectun!, chorales utrimque salutant, atque per latus Evanl\elii ad presnyterlum se conrerunt Inique il1 medio coral11
altari termfl genuflectunt, antequam ad Iibrum proplus, accedan!.
I

94

Lib. I, Pars III,

V.

Prolata autem
Lector ad Celebrantem se convertii et
pn)fUinde inclinatus benedictionem ab eo
cantando
benedicere
inclinatus perstat, donec Celebrans benedictionis
verba
'. Durante ipsa benedictione Assistentes et chorales
mediocriter se inclinant 2 et post eam respondent Amen; quo dieto
omnes simul cum Celebrante sedent et parati caput quoque cooperiunt 8, Lector parumper expectat, donec omnes
et tunc
incipit sua m
quam distincte et devote in tono Ecclesiae
vel Ordlnis consueto decantat " mani bus hinc inde super libro positis 5. Si obscuritas exigat, prope legHe apponi potest Candelabrum
cum cereo accenso, vel Caeremoniarius a sinistris Lectoris stans
parvam candelam prope librum tenendo eidem lucet 6; palmatoriam
vero,
vel candelabrum ab alio sustentatum adhiberi non
licet 1. Finita
Lector unicum genu versus altare flectit di
cens Tu autem Domine etc., ad quod chorales
Deo gratias,o
vero facta debita reverentia iis
in choro
ad
locum suum redit Post quamlibet lectionem
chori intonat
schola Cantorum
; duo Cantores
autem in medio chori Versum intermedium canunt vel sonantibus organis clara voce recitant. Interim Caeremoniarius adduci t ad
eum
lectionem cantaturus est, observans cum eo
easdem reverentias quae pro primo Lectore
sunto Finito
cantu
lecturus sequentem lectionem ad Celebrantem se
convertens eodem ritu iisdemque verbis ac primus, benedictionem ab
deinde suam lectionem decantat; qua finita ad locum suum
discedit ut supra. Celebrans autem ad benedictionem proferendam
semper assurgere, et capite detecio ac stando eam canere debet 0.
Simul cum Celebrante non solum singuli Assistentes et Ministri,
sed omnes quoque chorales ad quamlibet benedictionem in Matutino solemnl surgunt, et nonni si ea prolata iterum sedent, parati
caput cooperiunt lO. Idem ritus pro tertia lectione cantanda
observatur.
157. Eodem modo ac ritu etiam secundus et tertius Nocturnus Matutini solemniter
Solummodo advertendum est,
in tertio Nocturno lecto prima et secunda a duobus Assistenl Caerem. Episc. I. 2. c. 5. n. 5. In benediclionibus ante lecliones d!cendis Celebrans
stai ad Lectorem conversus, non tamen signum Crucis erga eum ellormat, sed manus ante
pectus jUllctas tellel. - 2 Cfr. Il. 19. - 3 Caerem. Eplse. I. 2. c. 5. Il. 5.
'. lbld. e. 6.
Il. 13.
lbid. e. 5. Il. 8. - 6 lbid. e.6. Il. 14, et S. R. C. lO Sept. 1701 CorUmfn. ad 3.
Il. 2079.
1 S. R. C. loe. ciI. et 4 JUII. 1817 Dubior. ad 3. Il. 2578.
8 Caerern. Epise.
I. 2. c. 6. n,. 14. Vbi chorus est retro altare. Lector finita sua lecliolle et genuflex!one
eoram altari peracta, Celebranti quoque caput prolunde inclinai, alque per latus Eplstolae ad ehorum redit, salulans in ipslus ingressu de more ehorales.
<) lbid. n. 12. lO S. R. C. 22 MarI. 1862 S. Marci ad 3. n. 3110.

De MatuHno solemni.

95

tibus dignioribus, ultima autem ab ipso Celebrante cantari debeat I.

Dum igitur Versiculus tertii Nocturni canitur, secundus Assistens
debitis cum reverentiis erga
altare et chorales, si ibi
adsint, ad legile in medium
pelita de more
et obtenta a Celebrante benedictione, primo textum sancti Evanlgelii
in tono lecHonis cantat, quin Iibrum et seipsum signet'; laudabi
liter tamen manus ante
junctas tenet B, Ad verba sancti Evan
gelii Celebrans et omnes in choro stani capite deleclo ;
autem
verbis Et Reliqua, iterum
et secundus Assistens
et ab
solvil primam lectionem de Homilia, sicul alli Lectores. Eodem modo
postea
Assistens secundam Homiliae lectionem assistente Caeremoniario 4 in medio
decantaI.
158. Dum cantatur octavum
Ceroferarii ad
altare accedunt, acceptisque ibi candelabris suis accensis, ad Ce lebrantem se conferunt r,; eodem tempore
quoque Assistentes,
qui in
deteclo capite et debitis
cum reverentiis erga altare et Celebrante m ad hunc accedunt, atque
simul cum Ceroferariis eodem ordine ante vel
ipsum se sistunt
sicut in Vesperis ad Capitulum 6, pro cantanda ultima lectone eidem
aslituri. Celebrans autem et duo
accedentbus
ceteris, caput
et assurgunl. Simul cum Celebrante surgunt
quoque omnes chorales, et ob reverentiam erga
durante ultima
lectione stantes permanent 7. Finito itaque octavo Responsorio Cele
brans stans ad scamnum suum 8 et convertens se versus digniorem
de choro, peti! ab eo benedictionem per 'verba
Domne, bened
cere, caput interea profunde inclinando~. Postquam a digniore bene
dictio prolata
Celebrans ultimam lectionem de more cantat, stans
ante
suum, et manus hinc inde super Iibrum tenens; et quando
in fine dicit Tu aufem Domine miserere nobis, versus altare pr<)fund.am
inc1inationem praestat "'. Quum Celebrans suam lectionem finierit, di
gnior Assistens ante faciem ipsius accedit, eique Hymnum Te Deum
laudamus rltu consueto praeintonat Il; quo intonato juniores Assislentes
I Cfr. Caerelil. Episc. L 2. c. 5. u. 4. Quando MatuHnulil unum sotulilmodo Nocturnulil lJabet, e. gr. in Paschate et Pentecoste, Ires lectiones ipsius pariter a duobus
dlgnioribus Assistenlibus et Celebranle canlantur. - 2 Caerem. Episc. L 2. c. 5. n. 8.
3 Cfr. S. R. C. 8 Aug. 1835. Ord. Min.
ad 3. n. 2735. - , Caerem. Episc. I. 2.
c. 5. n. 8.
5 Ibid. n.
el cap. 6. n. 15.
Cfr. n. 99.
122. - 1 Clr. n. 40,
B Celebrans non tenetur accedere ad legile in medio presbyterii pro canlanda ultima
leclone, sed slans in sede sua eam cantaI. S, R. C. 1 Sept. 1658 Convers. n. 1085.
- 9 Celebtans enim eodem modo lisdemque verbis ani e leclionem suam pelere debel
benectlol1em a digniore de choro. proul ali; ledores ab ipso pelierul1L Solummodo
quando
aut Minisler Qelleralis vel Provincalis, nullo majore praesente, leclionem ullimam
sunt, versus altare inclinati dicullt jube Domine benedlcere.
cui cllorus absolute respondet Amen. S. R. C. 15 febr. 1659 Putlgllani. Il. 1108, et
12 Maj 1005 Congr. Erem. Cama/d. ad 1. n. 4159. Cfr. eliam, Rubr. pecu!. Srev. Rom,
Seraph. n. 159. ~- IO Clr. n. 18.
Il Caerem. Epise. L 2. c. 6. n. 15.

96

Lib. I, Pars III, Cap. V.

ad sedes suas discedunt una cum Ceroferariis, qui candelabra in

plano altaris, uti prius, reponunt. Durante Hymno, quem chorus altematim prosequitur, omnes stant; ad Versum Te ergo quaesumus etc.
tam Celebrans et
quam ceteri de choro utrumque genu
f1ectunt l et insuper caput profunde inclinant 2.
159. 1VIatutino expleto per
Te Deum, Celebrans statim
Laudes inchoat cantando y. Deus in adjutorium etc. B. In Laudibus
porro solemniter persolvendis tam a Celebrante, quam ab Assistentibus et reliquis Ministris, necnon a choralibus ea omnia observantur,
etiam quoad peragendam incensationem ad Canticum Benedictus, quae
pro Vesperis solemnibus superius exposita sunt'.
Consuetudo solemniter cantandi unum dumtaxat Nocturnum ceterosque recitandi
tolerari potest; sicut et Laudes post Matutlnum solemne sine cantu
in choro recitari possunt 5, nisi agatur de solemnltalibus
bus;
ratione quoque licita est
Matutino sine paramentis
choraliter persoluto, solas Laudes solemni ritu celebrare, quo casu
Celebrans et Assistentes durante Hymno Te Deum paramenta in sacrislia induunt, et circa fjnem hujus Hymni e sacristia ad altare procedunt Laudes solemniter inchoaturi.

VI.
De Horis minoribus
160. Pro decantands Boria blinoribus Prima, Tertia, Sexta
et Nona Hebdomadarius sacra paramenta non induit, neque Assistentes adhibetur G. In altari chorali duo sal!em cerei aceenduntur;
nullae autem funetiones infra istas Horas ad altare peraguntur, sed
sieut fit in affido non
totum Officium in choro eodem ritu
cantato. Organa tamen durante Psalmodia juxta eonsuetudinem eeclesiae pulsari Iicet, prout supra ad Vesperas solemnes expositum est 1.
Pariter nihil obstat, quominus duo Cantores superpelliceum induant,
tuI1C in choro eundem locum obtinent ac in Vesperis solemnibus.
161. Hebdomada.rius, qui ad
Horas minores jugiter in
stallo suo chorali consistit, in quavis Hora cantat
Deus in adjutorium etc. et finita Psalmodia Capitulum, neenon Orationem cum
'1. Dominus vobiscum ante et post, atque voce recta et paululum deI Caerem. Eplse. l, 2. c.
n. 9.
2 Clr. n.32, Etiam ad Sancfus omnes capul prolunde Inclinanl sciI. dum una pars canlal Sanc/llS, altera pars caplll inclinai, et vice
versa, ~ :l Excepto Malutino in noete Nativilatls Domini, nUlllquam Iicet III choro Matutlnum a Laudlbus seju!lgere. Cfr. S. R. C. Il MarI. 1871 Soc, Presyf. Ss. Sacram.
in fine n. 31i141.
4 Caerem, Epise. 1. 2, c, 6, n. 16. Quoad Ihurlficatlonem ad Benediclus faclendam cfr. S, R. C. 30 Aug, 1876 Ambian, ad 4, !l, 3410. - 5 Cfr. S, R. C.
18 NOli. 1831 Pisana ad 3, el 4. n. 1iI684, II! hoc casI!. explelo Hymno Te Deum. Cele'
orans cum Mi!listris ad sacristiam discedil. dum C!lOTUS Laudes prosequilur,
(, Cfr,
Caerem. Epise. l, 2 c. 7, Il, 7,
7 Cfr. n, 132, el Caerem. Eplse, l, l. c. 28. n, 7,

De Horis minori bus solemnibus.

97

pressa ,. Fidelium animae cfc. Praeterea ad Primam

post Martyrologium cantat alternati m cum choro ,. Pretiosa etc. necnon reliqua usque ad absolutionem Capituli; ad lectionem brevem
in
cantu benedidionem, atque in fine Primae consuetos tres Versculos
cantando pronuntiat. Quando ad Primam et in feriali Officio ad re liquas Horas Preces dicendae sint, Hebdomadarius alternatim cum choralibus easdem cantat in tono simplici Versiculorum l . Ante discessum
de choro in fine ultimae Horae Antiphonam finalem stans vel genufIexus pro ralione temporis intonat eamque eodem modo simul cum
choro decantat, sicut ad Vesperas solemnes 2.
162. Duo Cantores in medio chori stantes in
Horis intonant Hymnum et Antiphonam, qua inchoata stati m intonationem
primi Psalmi subjungunt. Reliqui Psalmi a Cantori bus denuo intonari
debent, et cl10rus eos alternatim prosequitur". Durante Psalmorum
cantu omnes cl10rales sedere possunt, sicut alias in affido solemni 4.
Finita Psalmodia Antiphona a scl10la Cantorum vel a loto cl1oro de
more canitur, atque omnes cum Hebdomadario pro cantando
tulo assurgunt. Interea duo Cantores, observatis debitis reverenliis
ibierga altare et chorales, ad medium chori versus altare
que stantes Responsorium breve alternatim cum choro
in
eodem quoque loco post Orationem ,. Benedlcamus Domino decantant.

CAPUT VII.
De Offlcio solemni Ministri Generalis vel Provincialis.
163. Quando Minister Generalis vel Provincialis aut Cuslos
in ecclesiis suae jurisdictionis Officium solemne, celebraturus est, splendidior erit altaris et ecclesiae ornatus, meliora quoque
pro ipso et Assistentibus in sacristia apponentur. Sex vel
saltem quatuor Assistentes cum eo parabuntur, quorum duo, in quantum fieri
sint Patres digniores ex Ordine, vel respedive ex
Provincia. Praeter solitos altaris Ministros aderunt quoque duo Clerici
induti, quorum prior Praelato celebranti de libro
serviet, alter vero eidem palmatoriam, vulgo bugia, sustinebit 5. Unum
quidem thuribulum etiam in affido solemni Praelalorum adhibetur e;
, S. R. C. 9 Ma], 1739 MOllI, Politiall, n, 2343, et 22 MarI. 1862 S, Marci ad 8,
n. 3110. Preces fHiales ad Laudes et Vesperas non cantantur. sed dicuntur recto tono,
nisi contraria adsil consuetudo, Cfr, Antiph, Rom, Toni Communes ili. ubi eliam
habetur modus cantandl K)'rie eleison pro allis Horis, - 2 Cfr. n. 93, Si vero terminato Offido Missa conventualis vel cantata statim sequatur, Antiphona finalis nOn
dicitur. Rubr. gen, 13rev, XXXVI. n, 3, - 3 Cfr. n,150, - 4 Quando ad Primam cantatam Symbolllm Ql1iCl1mque etc, dicitur, ex laudabili consuetudine omnes in choro stanI.
, Vsus palmatoriae majoribus Praelatis nostris speciali Indulto S, R. C. 28 Jul. t864
confirmatus est (Acl. Ord. XXVI. p, 332), Cfr. Can. 4. - ti Cfr, S, R, C. 15 MarI. 1608
Atexandrina ad 4, n, 248.

98

Lib. I, Pars III, Cap. VII.

congruum tamen erit, ut pro navicula ministranda specialis Acolythus

indutus adsit, qui semper simul cum Thuriferario incedat. In latere
I juxta altare ponetur
aliquo coopertum 2, et super eo praeparabuntur tria sedilia pro Praelato et duobus Assistentibus dignioribus, pannis decentis coloris apte
ornata, quorum illud pro Celebrante altius sU et nobilius; ac pulvinus quoque in eo apponatur". Alter pulvinus ad abacum praesto
quem Caeremoniarius coram Praelato tempestive ponet,
ipse ad sedem sllam in genua procumbere
et postea statim
auferet.
coram sede Praelati celebrantis non collocabitur, quum
Clericus coram eo librum tenere debeat, quoties ab ipso aliquid cantandum erit. Prope abacum apponentur duo ulteriora scabella nuda,
ubi Minister- de libro et i1le de palmatoria simul cum aliis altaris
Ministris durante Psalmodia sedere poterunt.
164. Pro solemni accessu Pra.elati celebra.ntis ad altare
chorales hora com petenti in sacristia conveniunt ibique se
hinc inde juxta ordinem in utraque chori parte servandum distribuunt 4. Ad signum Caeremoniarii omnes simul tam praecipuae Imagini sacristiae quam Praelato reverentiam exhibent et ipsum per viam
ad altare chorale processionaliter deducunt. Omnium primi
procedunt duo Ceroferarii candelabra
sequuntur Thuriferarius et Navicularius, tum duo
dein
bini et
junioribus praecedentibus, demum Caeremoniariuset Assistentes parati, atque inter duos digniores
Praelatus; post eum incedunt
duo Clerici de libro et de palmatoria, quorum
librum Antiphonalem ante pectus
ambabus manibus a
inferiore
tis, alter vero a sinistris prioris incedens manu dextera tenet
toriam cllm candela accensa,
sinistrae
admota.
Ante altare chorale Ceroferarii et caeteri altaris Ministri in utroque
late re se sistunt
quin genuflectant, exspectant, donec Celebran!>
cum Assistentibus advenerit; chorales autem bini et bini usque ad
medium presbyteri
et facta prius coram altari
stati m ad loca sua, unus a latere
alter a lalere
Evangelii in choro se recipiunt. Cum Celebrans ad altare
Ministri et Assistentes simul cum eo debitam altari reverentiam exhibent, et mox ibidem genuflexi Orationem praeparatoriam de more
recitant, antequam ad sedes suas pro inchoando Officio discedant.
165. Durante Officio omnia observantur, quae pro Celebrante,
Assistentibus et
altaris Ministris in Horis canonicis solemniter persolvendis superius jam exposita sunI. Attendant autem omnes
I Cfr. Cavaler. "Opera Omnia Liturgica" Tom. V. cap. VIII. n. IV.
2 Cfr. S. R.
C. 3 Sepl. 1661 Andrien. n. 1210. Cfr. Caerem. Ord. antiq. p. 3. c. 3. n. 1. collal.
cum Oeclar. S. R. C. 29 Mart. 1659 Cacscnalen. ad 4. Il. 1111.
4 Caerem. Ord. alltiq. p. 3. c. 1. n. l.

De Offido solemni Ministri Generalis vel Provincialis.

99

ut in quolibet aeeessu ad Praelatum eelebrantem, sieut

et in reeessu vel transitu, profundam eorporis reverentiam eidem
exhibeant I. Praeterea duo Clerici de libro et de palmatoria hoc modo
Praelato in solemn! Officio ministrant. Quoties
mox dicenda
Celebrans alquid ex libro intonare vel cantare debet, ambo Clerici
se
tempestive ad eum accedunt, atque ila ante faeiem
ut Minister de libro stet a sinistris
et iIIe de palmatoria
a dexteris
Facta ab utroque erga Praelatum profunda reverentia, prior Clericus librum Antiphonalem aperit atque ambabus
ut
com
manibus altius vel demissius ila coram eodem
mode ex hoc libro
valeat. Tenendo Jlbrum semper stat quasi
immobilis, neque genufleetit, etiamsi alii genuflectant vel se inclinent 2. Dum idem Clericus librum apertum ante Celebrantem susti
net, duo Assistentes
hine inde manus super librum apponunt, et prior vertit folium, quando necesse est, alter digito indicat
textum legendum 3. Clericus de palmatoria stans juxta iIIum de libro
cum candela ardente
ministrat, quamvis aer sit
lucidus, et opus non si! lumine ad legendum, sustinendo eam manu
dextera prope I[brum apertum, palma sinistrae
super -pectus
'. Quum Praelatus intonationem
vel partem
Officii ipsi COmpetentem
ambo Clerici stati m clauso et de
misso libro atque iterata erga Praelatum profunda reverentia, ad aba
cum recedunt, ubi Iibrum et palmatoriam
Porro
Praelato non actu ministrant, suis in loeis ad abacum permanentes
caeteris altaris Ministris in omnibus se conformant.
166. In
solemnibus duo Clerici de libro et de pal
matoria Praelato celebranti ritu supra exposito ministrant ad intonationem primae Antiphonae ante Psalmos, deinde ad Capitulum et
subsequentem Bymni atque Antiphonae ad Magnificai intonationem,
demum ad Orationem vel Orationes a Celebrante cantandas". QUlando
Antiphona beatae Mariae Virginis In fine Vesperarum dici debeat,
iidem duo Ministri coram Celebrante remanent usque ad ,. Divinum
auxilium eic., si vero ipse ad hanc
in infimo altaris
genuflectere veli!", eundem ad altare eomitantur, ubi immediate retro
Antiphonam
Praelatum genua flectunt; pro cantanda Oratione
finalem simul cum Celebrante assurgunt, et Minister de libro hunc
l1<minr Assistenti porrigit, qui eundem simul CUoI altero Assistente
ante Celebrantem sustinet, dum Minister de palmatoria ipsam ex al
tera parte juxta librum ienet. quoad
et benedieendum incensum pro altaris vel altarium thurificatione in Vea Praelato majore celebrante haec observari oportet: intonata

I Cfr. n. 18.
2 elr. Ca~rem. Epst. l. l. c. Il. n. 3.
3 Cfr. loid. I. I. c. 8. n. 3.
Cfr, ioid. I. l c, 20, n. l
~ Cfr, ioid. I. 1. C. 11. n. 3. - 6 Cfr. noI. 6 pago 55.

100

Lib. I, Pars III,

VII.

Antiphona ad Magnificat Celebrans sedet, quin tamen caput cooperiaI. Duo Assistentes
eum stantes permanent, dum
caeteri Assistentes mox ad eundem se conferant et hinc inde se sistanI. Eodem tempore accedunt ad Celebrantem etiam Thuriferarius
et Navicularius, qui facta
erga ipsum profunda reverentia coram
sede
simul genunectunt,
naviculam et thuribulum
pro thure imponendo praesentant
Praelatus vero adhuc sedens,
ministrantibus duobus Assistentibus
thus de more in thuribulo
ac benedicit 2; quo facto
et ordine consueto cUm
suis Ministris ad allare thurificandum
Cantieum Magnificat
a duobus Cantoribus non
intonandum est, quam Celebrans
thuris impositionem et benedctionem in sua sede perfeeerit.
167. In J!IIatutino solemni quando Celebrans Praelatus benedicit, ad primam eujuslibet Nocturni benedidionem stabit detecto capite,
ad alias sedebit 3 Clerici de libro et de palmatoria servientes ad
Praelatum celebrantem accedunt pro intonatione Hymni, necnon primae Antiphonae in primo Nocturno, deinde finita Psalmodia cujuslibet
Nocturni pro cantanda absolutione, sicul quoque pro benedictionibus
ante singulas lecliones a Celebrante
demum pro cantu
ultimae lectionis. Ad quam postremam lectionem a Praelato canendam etiam Assistentes et Ceroferarii durante ultimo Responsorio ad
Celebrantem accedunt et anle faciem
se sistunt, sicut ad Capitulum in Vesperis 5. Finito cantu
Praelatus, quin
ab allo de choro benedictionem
versus altare capllt profunde
inclinans canit jube Domine benedicere
Domne). cui chorales immediate respondenl Amen G. Tunc idem Celebrans ex Breviario a Cle
rico de libro ipsi ministrato ultimam lectionem stans decantat, atque
in fine
versus altare iterum
inclinando subjungit Tu
autem Domine m/serere l1obis. Responso per chorum Deo gratias, Celebrans statim Hymnum Te Deum ipsi de more praeintonatum incipit,
et tune omnes iIIi adstantes ad suum locllm recedllnt 7. - In Lalldibus
a Praelato majori solemniter celebrandis omnia observantllr, quae
'un,pr;"" qlload solemnes Vesperas
sunt.
168. Quando aliquis ex dictis Praelatis Missam solemnem
est celebrat'l1rus, etiam Tertiam
probatam in Ordine consuetudinem immediate ante Sacrum solemniter celebraI. lisdem itaque
indutus, quibus alias pro
aquae benedictae
ante Missam utitur, simul cum
atque Diacono
et Subdiacono dalmatica et tunicella
indulis, a Rel S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Camald. ad 19. n. 4198. Cfr. n. ~ pago 22. - 2 Clr.
Caerem.
antq. p. 3. C. 18. n. 4, et Caerem. Epige. I. 2.
l. n. 12.
:1 Caerem.
Ord. antiq. p. 4.
6. n. 15, et Caerem. Epise. L 2. e. 5. n. 7.
4 Cfr. Caerem. Epise.
I. 2.
n. S. et 9. - 5 Cfr. n. 122. - G Cfr. noI. 9 pago 95. Caerem. Ord. antq. p 3.
4. n. 9.
7 Cfr. Caerem. Epsc. I. 2. C. 5. n. 9.

De Offido solemni Ministri Generalis ve! Provincialis.

101

choralibus processionalter e sacristia ad altare majus deducitur '. Perac'a coram altari Oratione praeparatoria ad sedem suam
in cornu Evangelii se confert, ubi secreto Patu et Ave recitat et dein
Tertiam solemniter inchoat cantando". Deus in adjutorium etc. Daconus et Subdiaconus interea
Celebrantem hinc inde stanI, dum
et Antiassistens ad dexteram Diaconi se sistai.
cum Psalmo a duobus Cantoribus superpe1liceo indutis in medio
chori intonantur; inchoato autem Psalmo omnes sedent usque ad Capitulum et parati eaput eooperiunt, prosequendo de more Psalmodiam.
Dum Antiphona post Psalmum
duo Ceroferarii cum candelabris nl'cnon Clerici de libro et de palmatoria cum debitis reverentiis ad Praelatum aecedunt, eique pro cantu Capituli atque Orationis
eodem modo ministrant, sicut in
solemniter celebratis z. Finita Oralione Hdem Ministri ad abacum recedunt, ibique tum Ceroferarii candelabra tum ambo Clerici librum et pa!matoriam deponunt.
Tertia 3 Celebrans adhuc in sede sua consistens pluviale
in mano Caeremoniarii ve! Sacristae depont et manipulum
a
Thluriferar'io, qui et casula eum induit. Eodem tempore duo CeroferarH porrigunt Diacono et Subdiacono manipulum; dehine Celebrans
cum Presbytero assistente et sacris Ministris atque Caeremoniario
ad altare procedit, Missam inchoaturus, dum reliqui Ministri ad abacum remanent.
1 Clr. n. 164. 2 Cfr. n. 122. et 166. V'd. etiam Caerem. Epigc. I. 2. C. 8. n. 16.
cl 18. In solcmnitate Paschalig Cerofcraril el Clerici de libro el de palmatoria eliam ad
Antiphonam Haec d/es Praelalo celebranti assi3tuI1t, qui hane Anliphonam intonabit
praeinlonanlc Presbytero assistente. Cfr. noI. 7 pago 53. - 3 Si vero ob diem Dominicam aspersio aquae beneJi:tae anle Sacrum solemne sit faeienda, Praelatus celebrans finita Tertia statim eum omnibus Ministris ad altare se conlert pro aspersione
peragenda, postea manipulum et casulam assllmptllrus.

PA

QUARTA

CAPUT UNICUM.

De Officio Defunctorum.
ARTlCULUS I.

De Officlo Defunctorum recitato.

169. Offieium Defunetorum in Commemoratione Omnium FideIium Defunctorum, quae Festis primariisprimae c1assis universalis Ecclesiae aequiparanda est " recitari debet uti habetur in Breviario die
2 Novembris. Rubricae peculiares Breviarii Romano-Seraphici praequatuor Offida
el quintum generalissimum, sed pro
choro tantum~. Porro tria priora celebrantur pro universis Fratribus eorumque ac nostris propinquis et benefactoribus; quarlum
fit pro patribus et matribus omnium Fratrum,
sunt et fuerunt;
quintum
celebratur pro omnibus Fratribus et Sororibus trium Ordinum S. P. N.
pro eorum earumque parentibus et benefactoribus, ac pro omnibus, qui in ecclesiis et caemeteriis praedictorum Ordinum
sunt
Officia generalia celebrari tantum possunt diebus semiduplicibus et simplicibus'
non festivis, et dummodo in ecclesia non sit solemniter expositum
sanctissimum Sacramenlum in forma
Horarum vel ob ali
quam publicam causam j quintum vero
Iicet
in duplicibus minoribus, dumQ1odo tamen non sint festivi, nec celebrentur cum solemnitate externa nec, ut modo didum est, sit expositum sanctissimum
etiam in Pyxide 5. Quoad suffragia
pro Noslratibus serventur post
obitus nuntium praescripta
Constitutionum generalium Ordinis nostri Ritualis Ro!m.m()-~'elaplhiici
l S. R. C. 28 Febr. 1917.
2 Rubr. pecu!. n. 214. Etsi praedicta quinque Offida
extra cnorum non obligant, valde tamen convenit, ul ab iis eliam, qui cnoro forte
non intersunt, recilentur. Rubr. pecul. Brev. n. 216. - ~ Praefata quinque Offida perageoda sunt die proxime non impedita: primum pasl Dom. Septuag., secundum anle
feslum S. Mariae Magdalenae 22 Jul!!, terlium ante feslum S. Michaelis Aren. 29 Sepl.,
quartum aote Adventum, quintum vero post testum omn!um Sanc!orum trium Ordinum
S. P. N. Frane. RubL pecul. Brev. o. 215. - 4 Primum Ofl. generale 000 licet celebrare
ler. IV Cinerum lltpole privilegiata. RllbL pecu!. Brev. n. 222. - 5 Rubr. pecllL Brev.
Rom. Seraph. n. 219-222, et S. R. C. 25 Aug. 1818 H/spolell. ad 3. n. 2587.
6 N. 177183.

104

Lib. I, Pars IV, Art. I.

et Ordinationes respectivae Provindae. Notandum est vero,

si
ob aliquam causam non possit, praesente
Officium
cum Laudibus persolvi, unum tantum Nocturnum recitare licet, quo
in casu dicitur semper primus Nocturnus J. Extra diem depositionis
Defuncti Nocturnus debet respondere feriae qua canltur Missa 2 , nempe
Dominica, feria 2" et 5" primus, feria 3" et 6" secundus, feria 4' et
Sabbato tertius .
170. Officium Defunctol"ll.m recitari potest in die obitus,
praesente vel absente cadavere, in die post acceptum nuntium mortis,
et terlio, septimo,
et anniversario; imo praeterea quoties
ex fidelium petitione' vel ex sola
recitandum accurrit omnibus anni diebus, excepto tempo re solemnis expositionis sanctissimi
Sacramenti et Triduo mortis Christi. In festis porro solemnioribus
sive universalis Ecclesiae sive ecclesiarum particularium, hujusmodi
Officium differtur ad vesperam post
diei
filque
demissiori voce 6,
171. Ad
qua pridie recitandae sunt, si immediate
delationem cadaveris ad EccJesiam ac Responsorium Subvenite vel
Offcium diei currentis sequantur, Hebdomadarius absolute
Antipl10naim Placebo, si vero
recilantur, dictis ab omnibus
secreto Pater et Ave, Hebdomadarius intonat Antiphonam quam recitat
in quinque Offidis generalibus, in die depositionis,
etiam absente cadavere, in die
acceptum mortis nUlltium et teret anniversario etiam late sumpto et quoties
solemniter celebratur Officium 7. Deinde
Acolythus intonat primum Psalmum, quo finito stans
Anliphonam. Chorales omnes
incoepto primo Psalmo sedent, et sie permanent usque ad Cantcum
Psalmos alternatim recitant semper iIIos
a
parte Aeolylhi intonantis et in fine singuJorum loco Gloria Patri d
cunt Requiem aeternam dona eis etc. Alter Acolythu:l stans recitat integram vel inchoat tantum, ut supra, secundam Antiphonam, et intonat
secundum
in cujus fine similiter
Antiphonam: et ila
deincl~ps fit per vices ab utroque Acolytho usque ad Versiculum,
quem ambo simul reci1ant mani bus junctis. Post Versiculum
Acolythus immediate pronuntiat Antiphonam ad
qua ex
pleta omnes chorales
et idem primus
intonai ipsum
l Rituale Rom. de exequiis, S. R. C. 22 Jul. 1888 De Gl1atirnala ad 3. ll. 3691
et 6 Febr. 1892 Une/en. ad 5. ll. 3'164.
2 S. R. C. 6 Febr. 1892 Linciw. ad 6. et
Il Apr. 1902 Augl1stana ad 2. n. 4096.
:1 Rubr. spec. in 011. Del. 4 S. R. C.
9 Maj. 1597 Ord. Coelestinor. n. '1g.
5 S. R. C. 7 Sept. 1850 Asll1ricen. ad 5.
ll. gaS1.
Rubr. pecul. Brev. n. 231. 232. 233. CIr. n. 59 hujus Caerem.
1 Trla
priora OfHcia generalia celebrari possunt aut ritu duplici aut semiduplici. prout declaravi! S. R. C. 29 }u1. 1904 Ord. Min. ad 8. n. 4141; pro unilormitate tamen in loto
Ordine servallda, ubique ritu duplici ee!ebrentur.
Caerem. Episc. l. 2. Co IO. Il.
Clr. n. 37. hujus Caerem.

De Officio Defunctorum recitato.

105

Can!icum, quod chorales stantes de more prosequuntur, sed in fine

dicunt Requiem aeternam etc. Repetita a primo Acolytho Antiphona
post Magnificat, Hebdomadarius clara voce dici! Pater noster et staHm omnes chorales in genua procumbunt iIlud secreto prosequentes;
Et ne nos inducas in
in fine idem Hebdomadarius eadem voce
tentationem et chorales responden! Sed libera nos a malo;~- Tum si dicendus sii Psalmus Lauda l Hebdomadarius illum intonaI et chorales
ut alias eum prosequunlur addendo in fine
aeternam dona
eis etc. Postca respondent ad Versiculos Precum; qui bus dctis Hebdomadarius solus
dicil Oremus et recital Orationem vel Orationes juxla Officii ritum, el quidem cum conclusione longiori. In fine
Oralionis chorales dlcunl Amen el respondent ad Versiculos sequentes, qui tamen omittunlur, si statim sequatur Missa vel absolutio ad
Tumulum. - Notandum vero hic est, quod Versiculi qui Orationem
quoties Officium ve! ejus pars pro
praecedunt dicuntur in
uno tantum defuncto recitalUr; qui vero eam sequuntur dicuntur semper in plurali 2. Orationes in his Officiis recitandae habentur in Breviario et Rituali post Officium Defunclorum.
omcium Defunctorum fil sub ritu duplici, unica dicitur Oralio conveniens
eis ve! ei in q lIorum ve! cujus suffragium celebratur. Sc in tribus
bus Officiis
bus Oratio erit Deus veniae, in quarto generali adhibetur Oralio Deus qui nos patrem et matrem... animabus
vero
parentum nostrorum ... nosque eos etc. in
Deus indulgentiarum, ut in Breviario posI diem
Decembris.
Pro Fratre Sacerdote dicitur Deus, qui inter
Sacerdotes
sed melius Praesta quaesumus etc.;
famulum tuum N. Fratrem
in Orationibus vero pro
vel Moniali adduntur verba
Fratris nostri vel Sororis nostrae". In Offiiis ritu semduplci pro
omnibus fidelibus Defunclis celebrandis tres 'Orationes eonsuetae dicendae sunI; in Officiis vero ejusdem ritus pro Defunetis determinaHs
persolvendis, prima Oratio erit pro defuncto ve! defunctis designatis,
seeunda ad libtum, terlia pro omnibus defunclis, idest Fidelium Deus.
172. Ad
si immediate
cadaveris ad ecclesiam ae Responsorium
vel Oflicium diei cunentis sequatur', duo Acolythi, dalo a Superiore inehoand
cum caeet recitant Invitatorium cum Psalmo Venite
teris de ehoro
exsultemus choralibus Invitatorium de more alternantibus '; seeus diclis
I Psalmus Lauda in Vesperis et De profundis in Laudibus non dicilur in d'e Obitu8
seu depositionis Defuncli, neque quandocumque Officium reeitctur ritu duplici. Rubr.
spec.
2 Rube. spec. Brev. posi Vesp. Def. - 3 Rubr. peeul. Brev. n. li 6. et 117.
atque Rubr. spec. in fine 011. Del.
4 Rubr. spec. in Off. Del.
5 Invitatorium in
Matulino Defunctorum dicendum esi, quolies Officium rilu duplici peragllur. licet UI1US
tantum Nocturl1uS dicalur, ac etiam quando integrum recitalur Officium, quamvs rilu
semiduplici. Rubr. speciaL Brev. et S. R. C 9 Maj. 1739 Ord. Camald. ad 2. n. 2344.

106

Lib. I, Pars IV, Art. I.

ab omnibus Pater, Ave et Credo Aeolytlti incipiunt Invitatorium; in

fine Psalmi Venite, loeo Oloria Patri dicunt Requiem aeternam etc. 1.
Primus Aeolythus deinde stans recitat
vel inehoat tantum
r .......~ .. Antiphonam ~ et intonat primum
post quem iterum
stans integram Antiphonam repetit. Primo Psalmo intonato ehorales
sedent usque ad Versiculum
sed in fine Psalmorum loeo Oloria
Patri dicunt Requiem aeternam etc.; Acolythi vero
ad Sil1lgulas
Antipholnas reeitandas et iterum sedent post inchoatum Psalmum. Repetita Antiphona post primum Psalmum alter Acolythus secundam
legil Antiphonam pari modo et secundum inchoat Psalmum, in eujus
fine Antiphonam
; tune primus Acolythus dicit tertiam Anliphonam et tertium inchoat Psalmum, ut supra. Versieulum ambo simul
dicunt manibus
ad quem omnes surgunt et profunde inclinati
recitant secreto tolum Poter noster,. post quod se
et iterum
sedent usque ad Versiculum seeundi Noeturni. Hebdomadarius non
profert absolutionem nee benedictiones, sed primus
postquam
omnes sederint, sine mulo
reeto tono lectiones in quarum fine non
dicit Tu autem Domine etc., nec versus altare se inclinat. Responsoria
ut alias recitat secundus
primus vero dicil Versum et in
fine tertii Responsorii loco Gloria Patri
Requiem aeternam.
In seeundo Nocturno alter Aeolythus eOdem prorsus mOdo ac in primo,
primam et tertiam dicit vel inehoat Antiphonam ac repetit, et primum
ae tertium inchoat Psalmum; secundam autem Antiphonam prior AeoIythus
ac re peli! alterumque inchoat Psalmum. Ambo simul postea recitant Versiculum, ad quem chorales surgunt et omnia ut in
primo Nocturno perficiunt. Secundus Acolythus legil Jectiones ut supra, et primus legt Responsoria.
In tertio Nocturno omnia fiunt
sicut in primo, sed lectiones legit Hebdomadarius, Responsoria secundus Acolythus, primus vero Versus. In
Libera me Domine
de morte aeterna,
repetitio post Versum Tremens fit a primo asterisco usque ad seeundum; ae verba a seeundo asterisco usque ad
praefatum Versum reservantur pro altera repetitione '. Si Matutinum
Defunctorum cum unico vel cum tribus nocturnis, a Laudibus separetur, post ultimum
Hebdomadarius subjungit ullimum
Dominus vobiscum et Orationem vel Orationes eum
ut ad
Vesperas '. Expleto Matutino primus Acolythus statim recitat primam
Antiphonam Laudum, in quibus omnia servantur quae de Vesperis
dicta sunt, sed in fine loco Psalmi Lauda dicitur De profundis, si
locum habeat G.
I Si pro uno Off. recitetur, nihil in eo Inutandum est, exceptis Vers;culis ante Oralianem. Rubr. spec. Brev. et S. R. C. 7 Sep!. 1816 Tuden. ad 24. n. l!671l. - 2 Cfr.
n. 17L - 3 Clr. n. '5l. - 4 S. R. C. 23 Maj. 1835 Ord. Mi/l. Capae. ad 8. n. 1l7l!6.
5 Rubr. spec. el S. R. C. 24 Jul. 1912 Plur. Dioec. (Acl. Ord. XXXI. p. 286). 6 Cfr. noi. l pago 105.

De Offido Defunctorum solemniter cantando.

107

ARTICULUS Il.

De Offlclo Defunctorum solemniter cantando.

173. Pro solemni Offieio Defunetortl.m, haee praepara.:nda
sunt: Altare chorale ornabitur sola Cruce cum fmagine Crucifixi et
sex candelabris cum candels ex cera communi; Reliquiae et imagines
Sanctorum inter candel21bra non apponenlur, neque u\ltls ornatus fe
stivus l. Tabernaculum sanctissimi Sacramenti conopaeo violacei coaltaris
violaceum esse
loris tegetur 2; antpendium
debeP; si vero in altari chorali non adsit sanctissimum Sacramentum, antipendium coloris nigri apponi liceI. Gradus altaris et totum
pavimentum
nudum
excepto
aliquo
lapete
4. In medio ecclesiae tumulum vel castrum doloris lumini bus circumseplum erigi convenit; vel loco lumuJi etiam pannus
niger ibidem sterni potesl. - In sacristia apponelur pro Celebrante
amictus, alba cum cingulo, stola et pluviale coloris nigri, et quum
binis CantoAssistentes parati non adhibeantur, pro
ribus et Ceroferariis
tanlum
necnon duo candelabra cum candelis ex cera communi".
174. Ad Vespera.s Defunctortl.m solemniter cantandas Celestola et pluviali
brans, paratus super amictum et albam cum
Ceroferariis candelabra accensa
nigri coloris~,
tibus, necnon duobus Cantori bus et Caeremoniario, ad altare procedit
cooperto. Postquam altari debitam reverenjuncts manibus el
tam exhibueril, slatim ad scamnum in lalere Epistolae se confert
non omittendo consuetam salulationem choralium, si ibi adsint '.
Ceroferarii depositis in utroque altaris latere candelabris, adscabella sua prope abacum accedunt; Caeremoniarius a dexleris Cepostea in scabello separato sedet: Cantores
lebrantis se sistit
autem ad sedes suas recedunt. Omnibus in locis sus stantibus,
si
vel delationem cadavers ad ecc1esiam et
sorium Subvenite, vel Vesperas diei currentis immediate
Placebo Domino
duo Cantores in medio chori absolute
intonant, quam chorus vel schola Cantorum prosequitur; secus oml CIL Caerem, Episc, I, 2, c, I L n, L
2 S, R. C, 21 Jul. 1855 Briocen. ad 10.
n, 3035.
:, S, R. C, 20 MarI, 1869 Montis RegaUs ad IO. il,
Prae!erea adverla!ur hoc loco. duran!e expositione S5, Sacramenti OHicium
solemniter cantari vel redlari non licere, S, R, C, 8 febr. 1879 Soc, Ss, Sacr, ad 2. n, 3479.
4 Caerem, Episc, L 2, c, l L Il, l; ubi eliam addilur: Omnia paramenta tam allaris,
quam Celebranlis sini nigra, el in his nullae imagines mortuorum vel cruces albae pollallluL
r. Caerem, Epise, L 2, c, IO, n, 2.
6 Ibid, n, lO, et S. R, C, 21 Jul, 1855
Briocen, ad L IL 3035. Cbi pluviale nigrut~t non adsit, licet quoque Oifeium Deiullclorum cantari a Celebrante indulo superpelliceo et stola nigra.
1 Cir, n,

108

Lib. I, Pars IV, Art. II.

nibus profunde inclinatis, secreto recitant Pater et Ave, post quae

Cantores Ailtiphonam intonant '. Mox iidem Cantores primum Psalmum intonant; quo
omnes sedent et Celebrans caput cooperit, permanentque sedentes usque dum inchoetur Cantcum Magnificat~. Psalmi alternati m a choralibus cantu Gregoriano persolvuntur,
quin organorum alteriusve instrumenti sonus intermisceatur In fine
Psalmi 16co Oloria Palri etc. dicitur Requiem aeternam etc. "
statimque chorus vel schola, intonante Magistro chori, Antiphonam
repetit. Sequentes Antiphonas cum Psalmis eodem modo, quo primam, duo Cantores inchoant, qui etiam, repetita ultima Antiphona,
Versiculum Audivi vocem etc. In medio chor! prope altare concinunt,
atque
ad
intonant. Finita autem hae Antiphona
Celebrans caput
omnesque eum ea assurgunt; duo Cantores
dein Canticum de more incipiunt, ad quod omnes Cruee
se
signant. Durante Magnificat nulla fit ineensato, nee altari s, nee Celebrantis nec etiam tumuli.
175. Dmn Antiphona. post Canticmn repetitur, Ceroferarii
cum candelabris accensis ad Celebrantem
et facta
debita
modo consueto eidem hine lnde assistunt usque ad
finem Vesperarum '.
vero Celebrans post praedictam Antiphonam
adhue stans dicit voce competenti Patr noster, quod genuflexus secreto
genuflectentibus etam omnibus aliis praeter duos
Ceroferarios usque ad Officii finem; deinde eadem voce cantat ,. Et
ne nos inducas etc., sieut et sequentes Versculos Preeum choralibus
7, Tunc
solus assurgens ad ,. Dominus VQbiscum, Orationem Officio respondentem eanit tono feriali cum conclusione Jongiori, cui subjungit )1. Requiem aeternam etc. Post quod
l Caerem. Epise. I. 2. e. 10. n. 3. Rubr. spec. Brev. ante 011. Del. Antiphonae in
Officio Defunctorum duplicantur in Commemoratione Omnium Fidelium Delunctorum
tam Ecclesiae universalis,
Ordinis nostri, in die deposilionis defuncli, in die
post acceptum mortis
et terlio, seplimo, lrigeslmo el anniversario, eliam
late sumplo, quoties solemniteT ceJebralur Officium, !lecnon in qualuoT Qlficiis generalibus. Rubr. spec. el S. R. C. 29 Jul. 1904 Ord. Minor. ad 8. n. 4141. Cfr. noI. 7 pago 104.
2 Caerem. Epise. I. 2. C. IO. Il. 3.
:1 lbid. I. 1. c. 28. Il. 13, el S. R. C. 15 Apr. 1905
Composlell. ad 2. n. 4156. Cfr. Il. 131
EliamBi Officium persolvallJr pro uno lantum
defunclo, in X'. Requiem aelemam elc., in fine
Psalmorum et in ultimo
cujusque Noeturni Responsorio l1illi! mutalur. - "
Epise. I. 2. e. tO. n. 4. Si
Celebral1. ad Preces in fine Offidi Deiunclorum genuftectere velil in infimo altaris
quod maxime tune convenii, quando Psalmus Lauda elc. juxta mox dicenda posi
nusler redlandus est, C~roferarii Ipsum ad altare comitanlur, el eandelabris deposjjis
eidem assislunl in infimo gradu usque ad !inem genuflexi.
(I Versiculi Precum. qui
anle Oralionem dicuntur, In singulari numero pronunlianlur, si Oificium pro uno tanlum
defuncto persolvalur. Rubr. Brev. in Oii. Dei. - 1 Posi Paler nus/ef el anle reliquos
Versiculos Precum Psalmus Lauda anima mea e/c. (el in Preci bus Laudum Psalmus
De profundis elc.) a Celebranle inlonatur et a ohoralibus genuflexis alternatim recilalur;
exeeplo die obilus seu deposilionis Deiunti, et quandocumque Oiiicium redlalur rU u
duplici. Rubr, apec. Brev. Cir. Il. l pag. J05,

De Offido Defunctorum solemniter cantando.

109

duo Cantores in medio chori stantes decantant semper plurali numero

Amen I. Finils tali modo
Celebrans debilam altari reverenlam exhibet et, nisi Matutinum Defunctorum statim
cum suis Ministris in sacrisliam revertitur.
176. Pro Matutino Defunctorum solemniter cantando Celebrans iisdem paramentis
prout in
cum iisdem
etam Ministris ad altare
et facta coram ipso solila reverenta stati m ad scamnum suum se conferI. Tum, si Matulinum vei
delationem cadaveris ad ecclesiam et Responsorium
vel
Matutinum et Laudes, diei cllrrenls immediate sequatur, duo Cantores
ad
in medio chori consistentes absolute incipiunt Invitatorium
cui omnia vivlInt etc., quo a choralibus resumpto, Psalmum
Venite exslIltemlis etc. prosequuntllr, choro Invitatorium de more alternante; secus dicto secreto Pater, Ave et Credo Invitatorium inciPost Invitatorium cum suo Psaimo cantatum, iidem Cantores
adhuc in medio chori stantes
Antiphonam intonant; qua a
choralibus cantata, Psalmum ibidem incipiunt, omnesque tunc simul
cum Celebrante sedent,
etiam caput cooperit 3. Quoad rerletl~n(las
Antiphonas et caeleros Psalmos intonandos eadem altendantur, quae pro Vesperis
supra exposita sunto Versiculus cuiuslibet Noc!urni a duobus Cantoribus in medio chori canitur, et dum
chorales Versiculi Responsorium cantant, Celebrans caput detegit,
omnesque cum eo assurgunt. Tunc Pater noster etc. totum secreto ab
omnibus recitalur, atque omnes iterum sedent et Celebrans quidem
caput
Dieto Pater lloster, junior Clericus" stans ad
coram altari collocalum, absolule incipit primam
quam in
tono
decantat ", quin Tu autem Domine aul aliud quidquam adjungat. PosI quamlibel Iectionem schola
intonante Magistro chori,
canit, Versiculum aulem inlermedium duo Cantores in medio chori concinunl 6 Quando tres Nocturni cantandi sunI, in secundo et tertio eadem observanlur, quae
quoad primum exposila sunt 1. Porro Laudes pro Defunctis eodem

Re'quiesca,nt in pace, et choraies

l RubL spec. Brev. Invitalorium in Malulino Defunclortlm dicendum est, quoties OHicium persolvilur cum lribus lloc!urnis, etlam sub ritu semiduplici, aul cum
unico nocturno, sed sub rilu duplici. In die depositlonis Defuncti dicilur semper primus Noclmnus. Quando aulem OHicium Defunetorum ritu duplici peragatur, vide n. 171,
et noI. 7 pag. 10~. - ~ Cf L Caerell1. Eplse. I. 2. c. IO, n. 5. - 4 Singulae lecliones a
tolidem Clericis. incipiendo
juniorillus, canlanlur; neque 0pus esi, ut ullimam leclionem ipse Celebrans canle!. Quivis Clericus pro canlanda sua leclione ad legHe in
medio presllylerii posilum lempeslive se conlerl, in accessu el recessu quoad reverenIiam erga allare el satutaliooem choralllln eadem observaodo, quae n, 156
Malulioo salernoi oolala sunI.
Curn canunlur leeliones in Matulino Defunelarurn, organa pulsar non posollnl. S. R,
1lJ Dee, 1909 Ceplwluden. ad
Il.4243. - (j Caeremo Epise. I. 2. c. lO. o, 6.
1 Quomodo cOllcludenduln esI Malulillum si Laudes Defunclorum posi Noclurnum vel NoclurI1os non persolvanlur dr, Il. 172 circa finem.

110

Lb. l, Pars IV, Art. Il.

piane ritu persolvuntur, situt

Psalmus De profundis non
dlcitur in die obitus seu depositionis Defuncti, nec quandocumque
Officium recitatur ritu duplici '.
177. Roe ritu solemni Offieium Defunetorum celebrari convenit in solemni Commemoratione Omnium Fidelium Defunetorum. Ordinarie Vesperae Defunetorum adjunguntur Vesperis diei, etiamsi
de Festo duplici primae c1assis vel de Dominica eelebratae fuerint i Matutinum autem Defunctorum aut post Laudes diei, aut mane
ante Missam solemnem de Requie persolvitur t. Potest tamen Matutinum cum Laudibus etiam in choro die
ut
fideles commodius et frequentius tali Offieio interesse valeant, et tum
vel post Completorium Hlius diei solemniter
a, vel immediate Vesperis Defunetorum adjungitur ". - Quae de Commemoratione Omnium Fidelium Oefunetorum universalis Ecclesiae dieta sunt,
observentur quoque in persolvendo Offlcio generalissimo in die commemorationis omnium Oefunctorum Fratrum etc. trium Ordinum Sanctl
Patris nostri Francisc!.
178. Officium Defunctorum cantari potest, praesente cadavere, omnibus anni diebus exceptis solemnitaHbus Nativitatis VU'IlIIlI1,
Epiphaniae, Paschatis, Ascensionis, Pentecostes et Ss. Corporis Christii
Festis lmmac.
Annuntiationis et
B. M. V"
S. Michaelis Archangeli, S. Joannis Bap!., festo et Solemnitate S. JoTitularis nr{\f""""
SS. App. Petri et Pauli, Omnlum
ecclesiae, Patroni principalis loei, S. P. N. Francisci et Oedicationis
S. Mariae
Insuper prohibetur in ultimo triduo Majoris
Hebdomadae, tempore solemnis expositionis Ss. Sacramenti in forma
Horarum vel pro alla publica causa, ac tandem diebus
Oominicis in qui bus solemnitas Festorum translatorum celebratur a
populo". - Non praesente cadavere idem Officium solemne vetitum
est: in omnlbus Oomincis et Festis de praecepto, in
primae vel secundae classis, in diebus infra Octavas privilegiatas cujusvis
ordinis tam Ecclesiae universalis quam
vel Ordinis.
l Clr. noI. l pago 105, - 2 CIL Rubr. spec, anle 011. Del. Ubi Vesperae de die solemniter
celebratae sint, cantalo ~l. Benedicamus Domino Celebrans cum Assislenlibus el caeteri. Ministris in sacrisliam recedi!. lnlerim ab allari chorali el seamno omnis ornalus
festivus aulerlur el ea praeparantur, quae n, 173 nolala suni. Omnibus praeparalis.
Celebrans indulus, tit supra, ad allare redl Vesperas Defunclorum solemnes inchoalums; qua in casu dicilur Paler et Ave ante primam Antiphonam. Cfr. Caerem.
Epise. I. 2. e, IO, n. L el 2. - " S. R. C, 9 luI. 1895 Dea. gen. l. n. 3864. 4 Caerern. Epise. L 2, e, IO. n. l, el S, R, C, 5 Jul. 1698 Col/en, ad 15, n. 2002.
5 S. R C. 8 febr. 1879 Soc, Ss. Sacram, ad 2, n. 3479, el 4 Aug, 1892 Lucionen.
ad 2. Il, 3788.

APPENDIX.

De Litaniis Sanctorum.
179. Litaniae Sanctormn ex Indulto Apostolico pro Ordine nostro
rile concinnatae, persolvendae sunt die sancti Marci
Evangelistae et triduo Rogationum. Ad ipsas recitandas tenentur omnes
etiam a cnoro absentes I et
anticipari nequeunt 2. Si non cantantur dictis diebus ante Primam flexis genibus recitantur, non vero
duplicantur s. In fine Hebdomadarius dici! Versiculos et Orationes,
ad quas
solus
caeteris Hebdomadario
4
Sede
vacante, omittuntur verba Vi domnum Aj;'Osio[,{cum
et dictur tantum Vi omnes ecclesiasficos ordines, omittitur etiam Versiculus Oremus pro Ponti/ice nosiro N. cum congruenti Responsorio
et Oratione.
.

S. R C. 4 Aug. 1877 Ord. Praemonstr.

Il,

3428.

S, R. C. 28 Mar!, 1775 Drd.

Min, ad 4. n. 2503. - " Rubr. pecuL Srev, 11. 237, et S. R. C. 7 Maj, 1853 Congr.
S8, Redempt, ad 2, n, 3011.
4 Rubr. special. Srev. 111 Litaniis Qmnes Orationes dicUl1lur conjunclim 5ub uno Oremu8. Rubr. gen. Brev. XXXV. 5.

PARS PRIMA
DE MISSA PRIVATA

CAPUT lo

De iis, quae ad celebrationem Missae requiruntur.

180. Ecclesia. consecrata vel sa1tem benedicta, dummodo non
sit interdicta, nec violata l, nec execrata 2; est locus ordinarius celebrandi Missam 3. Ecclesiae nomine intelligitur aedes sacra divino
cultui dedicata eum potissimum in finem ut omnibus Christifidelibus
usui sit ad divinum cullum
exercendum 4. licei quoque, servatis
Missam celebrare in oratoriis publicis, semipublicis
ac etiam privatis. Oratorium est locus divino cullui
non
lamen eo potissimum fine ut universo fidelium populo usui sit ad reIigionem publice colendam. Oratorium est publicum, si praecipue
erectum sit in commodum alicujus collegii aut eliam privatorum, ila
tamen, ul omnibus tidelibus, lempore saltem divinorum Officiorum,
si in
sit, legitime comprobalum, illud adeundi;
commodum alicujus communitatis vel coetus fidelium eo convenienlium erectum
neque Iiberum cuique sit ilIud adire; privatum seu
aedibus in commodum alicujus tantum fadomesticum, si in
miliae vel personae privatae erectum slt". Oratoria publica eodem
jure qua ecclesiae reguntur; ideoque si auctoritate Ordinarii ad
cum Dei cultum perpetuo per benedictionem vel consecrationem dedicala fuerint, omnes sacrae functiones in eis celebrari possunl, salvo
contrarlo Rubricarum praescripto".
nonnisi auctoritate Orpossunt 7. In is
dinarii erigi neque erecta In usum profanum
omnla divina offida funclionesve ecclesiasticae celebrari possunt, nisi
obstent Rubricae aut Ordinarius
Pro
Oratoriis privatis requiritur indultum Apostolicae Sedis". Minister GeneI Cfr. Can. 1172.
2 Clr. Can. 1170. - :l Can. 822. I, Cone. Triden!. sesso 22. De
observ. et vitand. in celebraI. Miss. et Constil. Benedicti XIV. Magno, 2 Jun. 1751. ~
, CRn. 1161. --; Can. 1188.
Can. 191. - 7 Can. 1192. Can. 1193.
o Can. 1195.

116

Lib. Il, Pars I, Cap. I.

ralis in toto
Provincialis et Commissarius in sua quisque Provincia vel Commissariatu, sine licentia Ordinarii loci, per se vel per
alum Sacerdotem ad hoc delegatum, solemniter benedicere possunt
ecclesias et oratoria
Ordinis nostri l, quemadmodum easdem
ecclesias et
etiam consecrata, reconciliare valeant, si fuerint
violatae ,"o lnsuper iisdem datur facultas in Conventi bus et Domibus
oratoria semipublica in com
respectivae jurisdictlonis suae
modum
pro Missis quotidie celebrandis 8; debent tamen
esse divino tantum cullui reservata et ab omnibus domesticis usibus
libera '. Possunt
tantum et ralionabili de causa, in aliquo
extraordinario casu et per modum actus, concedere licenliam celebrandi extra ecclesiam et oratorium super petram sacram et decenti
loco, numquam autem in cubiculo \ Missam etiam in mari celebrare
Iicet, si habeatur Apostolcum indultum et servari
conditiones
requisitae fio
181. Alta.re est alterum requisltum ad celebrationem Missae.
Potest esse aut immobile seu fixum, aut mobile seu portatile. Dicitur
immobile si mensa superlor una cum stipitibus per modum unius
cum eadem consecratis conjungitur 1; vel ad modum
si altari ex
muro confecto ara lapidea est inserta" quae tam ampia sit, ut Ho
stiam et
partem Calicis
9, imo quae et sulficiat ad
Pyxidem retro post Calicem reponendam, quum particulae in ea
s"int consecrandae IO. - Dicitur vero mobile seu portatile Il, si simplex lapis consecratus,
ullo nexu, mensae altaris sive
sive ex alia materia
inseritur. Tum mensa altaris immobllis,
tum petra sacra ex unico constent lapide naturali, integro et non friabili;
Sanctorum contineant et ab Episcopo sint consecratae 12.
l Can. 1156. Leo Pap. X. Bulla Religionis suadet,
2 Julius 11, Consl. Dudum ad
sacrum 5 kal. Aug. 1506 22. - 3 S. R. C. lO Nov. 1906 Secovien. ad 1. n. 4190. No"

tandum insuper est in istis legi posse eadem die plures Missas, non solum a Religiosis,
sed ella m a Presbyteris saecularibus, cum hoc privilegium non sit personale tanlum, sed
etiam locale. Pariter omnes lideles in iia possunl Missam audire el salisfaeere praecepto
audiendi Sacrurn dlebus Domlnlds el feslivis quibuscumqlle. - 4 Can. l 196. 2. Condiliones aulem praeceptivae
" Can. 822. 4. el S. C. de Sacram. 23 Dee. 1912. sunt l. ul lulum sii navigium el a IiUore longe absens; 2. ul mare sii adeo lranquillurn,
ul nullum adsil periculum eflusionis sacrarum Specierum e Calice; 3. ul alter Sacerdos
vel Diaconus, si adfueril, rile Celebranli adsislal, ne Calix everlatur; 4. ne loeus ad
Missae sacrificium celebrandurn delectus quidquam Indecens aut indecorum praeselerat, ul evenit in cells navium privatis viatorum usi bus deslinatis. Bened, XIV. de Sacro
Miss. I, 3. c. 4. n. Il. et S. C. de Prop. l'id, I MarI. 1902, III cellis vero, in qui bus
adjuncta omnia removellnl irreverenliae pericula, celebrari liceI. S. C, de Prop. l'id.
13 AlIg. 1902. - 1 Can. 1197. l. 10._ R S. R. C. 31
1867 S. Hlppolyti ad I. n.
3162. - " Can. 1198. 3. Rubr. gen, Missal. XX.
'"
Rit. in celebr. M15s. IL 3.
. Il Privilegium allaris porlatilis ve! a jure vel indulto Sedis Aposlolicae lanlum concedilur el ila inlellgendum est, ul secum feral facullatem ubique eelebrandi, honeslo
famen ac decenti loeo et super pelram sacram, non aulem in mari. Can. 822. 2. 3.
- 12 Can. 1198 et l Hl9.

De Iis, quae ad celebratiouem Missae requiruntur.

117

Altare dicitur privilegiatum,

annexam habet ex Apostolica
auctoritate gratiam, ut
ibi Sacerdote sacrosanctum Missae sacrificium pro anima alicujus defuncti Deo in charitate conjuncti, haec
indulgentiae plenariae
Privilegium hoc potest esse
locale vel personale, prout
altari immediate adnectitur, vel ipsi
Sacerdoti, ubicumque
conceditur l.
182. Orna.tum altaris Rubricae et Decreta sic determinant: AItaris planities seu mensa,
pannum lineum ceratum super petra
tribus mappis seu tObaleis mundis et
consecrata positum',
benedictis, quae totam
mensam et latera contegant 3, quarum
duae possunt esse breviores vel una duplicata, superi or' vero tam
longa sit oportet, ut ex utraque parte uSQue ad terram pertingat 4,
Ipsae ex lino aut cannabe sint
exclusa quavis alia materia i altare collocetur Crux effigiem Crucifixi ferens et inter
candelabra
nisi in altari
adsit magna statua vel
tabula Crucifixi 7. NUl11quam ante ostiolum labernaculi collocanda est;
polest lamen super
tabernaculum collocari, sed non in throno,
ubi exponilur sanclissimum Sacramentum 8. Duo candelabra cum accensis candelis in maxima saltem parte ex cera apum "J, super altare
l VI Indultum altaris privilegiati focali" obtineri passi I, requiritur ut altare sit lixull1,
vel saltem ut in medio aitaris stabJis et inamovibHis, licet non consecra!i, lapis consecratus, etiam amovibilis ponatur. S. C. Indulg. 26 MarI. 1867. Suilicil ut altare s! Ilgneum muro minime lirmatul11, cum lapide in medio mensae consecrata el alicui Sancto
specialiter dedicatum. S. C. Indulg. 18 Jul. 1002. Ad lucrandam Indulgentam altaris
privilegiati sive focafis sive personafis, non amplius sub poena nullitatis requirllur
Missam de Requie aul de Feria vel Vigilia eum Oralione defuncli propria celebrari;
id lamen laudabiliter lil Cllm licet, ac decet pJelatis gratia erga defunelum. S. C. S.
2il Febr. 1913. Eadem lamen Oratio pro Delunctis addi nequit in Missis de Feria vel
Vigilia quae cum commemoratione Duplicis vel Semiduplicis aut de Tempore Paschali
celebranlur. Addit. et Variato VI. 4.
2 Clr. Ponli!. Roman. de altaris consecr.
3 Caerem. Episc. 1. I. C. 12. n. II.
Rllbr. gen. XX, et S. R. C. 9 Jun. 1899 DuOior.
ad L n. 40119.
~ S. R. C. 18 Mai. 1819. Dea. gen. n. 11800, et 13 Aug. 1895 Pfacent.
ad L n. 3888. In lobaleis allarium. in albis el superpelliceis tolerari possunl vela lransparent ia, quae repraesentant Cruces, Ostensoria, Calices cum Hostia, lgllras Angelorum et
alla sl11i1a sacra objecla. S. R. C. 5 Dec. 1868 Syren. ad 5. n. 3191.
ti Caerelll. Episc.
L L C. 12. n. II. Crux altaris debet esse visJbilis tam Celebranti qua m populo; el parva
Crux vix visibilis cum imagne Crucilix posi la super tabernaculum S8. Sacramenti non
esi suflidens lempore sacrifici! Missae. S. R. C. 16 JUll. 1663 Rossanen. ad l. n. 111'70, et
17 Sepl. 1822 Duolor. ad 7. n. 118111.
7 S. R. C. 16 Jun. 1663 Rossanen. ad 2. n. H170.
- n S. R. C. Il Jun. 1904 Ord. MIn. ad 2. n. 4136. - 9 In MJssa privata duae candelae a Rubricis praescribunlm, Rubr. gen. XX; in Missa cantata et conventuali qualuor requiruntur, Caerem. E pisc. I. L ('. 12. n. 24, el ~. R. C. 12 Sept. 1857 Mofinen.
ad 9. n. 3059. 6 Febr. 1858 Northantonien n. 3065, et 7 Dec. 1888 Ord. Min. Cap.
ad 7. n. 3897, il1 Mis8a vero S olemni sex. Cfr. Ritus in celebr. Mis. IV. 4. Praeter
candelas praescriptas, aUae candelae ex stea r ina inlra ambilum aitaris tolerari neqlleunt,
non obstante consuetudine et part!cularibus circllms tantiis. S. R. C. 30 Jlln. 1910 TI1nquen. ad 5. n. 4257.
IO Rubr. Missa!. De defect. X. 1. S. R. C. 14 Dee. 1904
pfl1rium Dioecesllm n. 4147.

0.

118

Lib. Il, Pars I,

I.

in utroque latere collocentur J, quae locari possunt etiam super gradum

superiorem Tabellae Orationum secretarum ad Sacerdotis commodum et adjumentum
et quidem major ad
Crucis
vel ante tabernaculum, duae minores una cum Psalmo
Lavabo in late re
altera CUm inilio Evangelii sancii Joannis
in latere Evangelii. Paretur etiam cussinus vel legile pro Missali in
cornu Epistolae et ab eadem parte in fenestella seu in parva mensa
praeparentur ampullae vitreae vini et aquae cum pelvicula ettmanutergio mundo pro Lavabo ac parva campanula quod
dumtaxat
ad Sanctus et ad utramque elevationem'. Ab eadem parte Epistolae
cereus, ad elevationem Sacramenti accendendus,
non el<stinguitur, nisi postquam Sacerdos preliosissimum Sangulnem su mpserit, vel alios communicaverit, si qui in Missa erunt communicandi".
Praeter necessaria ad Missae sacrificium, vel ad altaris ornatum nihi!
altare ponatur
aliud omnino super
183. Calix si non s! totus
saltem habere debet cuppam
intus inauratam '. Patena conficienda est ex eadem
materia ac Calicis cuppa, et in parte saltem concava totaliter inauranda Utraque priusquam in sacro cultu adhibeantur, sunt ab Episcopo consecranda ".
Lunula Ostensori! atque ipsum Ostensodum,
adnumerari possunt Capsula, in qua Lunula ineludilur,
et Vascula sacro rum
convenit ex eadem materia
est
Calix confici; fieri possunt etiam ex cupro deaurato . Ea tamen consecrare necesse non est, sed suffici! ut benedicantur ab habente facultatem benedicendi indumenla sacerdotalia ll. Pyxis debet esse suo
operculo intus deaurato bene clausa et, cum sanctissimum Sacramentum continet, velo albo serico cooperta lZ. Ostensorium in ejus
summitate Crucem visibilem habere debet 'Cl.
Calicis ornamenta
sunt purificatorium, paHa, velum et bursa cum
purificatorium et palla omnino ex lino aut cannabe sint oportet, absque
S. R. C. 16 Sepl. 1865 Cameracen. ad I. n. 3137.
2 S. R. C. 5 Dee. 1891 Lu:l RlIbr. gen. Missal. XX.
4 Ritus in celebr. Miss. Vll. 8. et
VIII. 6.
Rubr. gen. XX. Rilus in celebr. Miss. VIU. 6. Consuetlldo non aecendendi
tertium tereum in Missis leetis a Consecratione usque ad Commullionem servar! potesl.
4029. Accedente lamen Ordinarii aucloritale
S. R. C. 9 Jun. 1899 Dubior. ad
aecendendus est, non obstanle contraria consuetudine. S. R. C. t l luI. 1904 Ord. Min.
ad 6. n. 4141.
Rubr. gen. XX.
7 Ritus in celebro Miss. I. l. Caliccs, quorum
cuppae sUlll ex aere vel aurichalco, prohibentur et cOllsecrari nequeunl. S. R C.
16 Sepl. 1865 Aesina ad 4. n. 3138. - 8 Ritus in' celebr. Miss. I. l. Ratione Mllln..ta!i.
et perseclllionis Callx stanneus, sed cum cuppa in'"s deallrata pennittitur.
Rubr.
MissaL De delee!. X. 1. Ubi solel adhiberi parvull1 cochlea< ad lacilius et tUtillS aquam
in Calicem elfundend~lTl, convenit, ut conficatur ex eadem materia ClljUS est Calix et
Patena.
g Rilus in eelebr. Miss. l. 1.
'" S. R. C. 31 Aug. 1867 S.
ad 6.
n. 3182.
Jl Ritus in celebr. Miss. 11. 3, et S. R. C. 16 Nov.
januen.
ad 5.
928.
12 Rilual. Roman. de Ss. Euch. Saeram.
S. R. C. II Sepl. 1847
Ariminen. n. 2957.
1

cana ad 2. n. 3759. -

'L

De Hs, quae ad celebrationem Missae requiruntur.

119

commixtione gossypii alteriusve materiae " sed Iicet ea circumducere

textu denticulato.
et palla benedici debent ;
potest quidem benedici cum corporali et palla, seorsim; de rigore
tamen non est benedicendum 3. Velum esse debet sericum' et
dem coloris cujus est pianeta. Bursa, quae omnino requiritur in sacrificio Missae f" esse debet materjae et coloris paramentorum.
184. Indumenta sa.cerdotalia debent esse
decenter
munda et benedicta, non vero lacera aut scissa 6. Amictus et alba ex
contexta esse
lino puro aut cannabe, non autem ex lino et
possunt 7 j to!erari tamen potest, ut fundus coloratus supponatur textili
denticulato vel operi phrygio in manics et fimbriis albarum '. Regulariter color fundi colorati respondere debet colori
et respectivae extremitatis manicarum quo uti
Celebrans
ex lino lO vel cannabe conficitur,
vel Minister 9. Cingulum
sed etiam laneum Il esse potest vel sericum et coloris albi vel paramentorum 12. - Manipulus, stola et pianeta seu casula conficienda
sunt, saltem a parte exteriori, ex panno serico et ornari possunt imafrondibus floribusque sive acu sive penicillo depictis 13. Nullo
modo fieri possunt ex mero lino,
vel lana. Attenta tamen
ecclesiarum paupertate toleratur illud
genus,
ex parte extema et oculis intuentium apparente ex filo serico
contegitur,
sed habet operis textilis fulcimentum in gossypio, lana vel lino ", Quae
paramenta benedici debent, antequam in sacro culto adhibeantur "'.
185. Colores para.mentorum, quibus sancta Romana Ecclesia
sunt quinque,
sive in Missa sive in aliis sacris functionibus
et niger le. Pro albo, rubro ac
nempe albus,
viridis,
viridi tolerari possunt paramenta ex auro contexta, non autem pro
colore nigro et violaceo 17. Tela
permittitur pro colore albo .
, Ritus in celebr. Miss. l. I; S. R. C. 18 Maj. 1819 Dea. gCIl. n. 2800, Palla a
superiore parte panno serico aut ex auro vel argento et acu depicto cooperta permilli
potesl durnrnodo palla linea subnexa Calicem cooperial. ac pannus superi or non sit
l1igri rolors, nec relerat aliqua rnorlis signa. S. R. C. 17 luI. t894 Dubior. ad 4.
n. 3832.
2 Ritus in celebr. Miss. I. L
S. R. C. 7 Sepl. 1816 Tude". ad 12. el
13. n. 2572. - 4 Ritus in celebr. Miss. L L - 5 S. R. C. 19 )an. 1692 Ord. Mi".
Capuc. ad 2. n. 1866.
(l Rltus in celebr. Miss. L 2. 1 Ritus in celebr. Miss. i. I;
S. R. C. 18 Maj. 1819 Dea.
n. 2600.
S S. R. C. 12 Jui. 1892 Romalla ad
n. 3780. - Il S. R. C. 25
1906 Bergome". ad 3. n. 4186.
w R. C. 22 Jan. 1701
Co"gr. Mo"t. Coroll. ad 7. n. 2067, Porro limbriae non debent esse nimiae lalilu'
dinis.
Il S. R. C. 23 Dee. 1862 Ord. Carthus. n. 3118. - 12 S. R. C. 8 jun. 1709
Bracheren. ad 3. n. 2194.
'3 S. R. C.
jun. 1883 CUllcen. ad 15. n. 3576, et
MarI. 1885 Brune". n. 3628. - 14 S. R. C. 23 MarI. 1882 O"esnen. n. 3543, el
21 Ape. 1893 Cene/en. n. 3796. - 15 Ritus in celebr. Miss. L 2. ac Rubr. De defecL X. L
Rube. gen. Missal. XVIII. L Amictus el alba cum ex lino aut cannabe sint conii
cienda. semper candidulll colorem habere debent; idem dicendul11 est de superpelliceo.
Cfr. n. 184. - 11 S. R. C. 5 Dec. 1868 Syren. ad 4. n. 3191, et 2Cl Nov. 1885 Pllpien.
2. IL 3646.
,e S. R. C. 20 Nov. 1885 Papiell. ad 3. n. 3646.

s.

120

Lib. Il, Pars I,

Paramenta coloris flavi nullatenus adhiberi possunt, ne quidem in

m,"npri,h"", ecclesiis " In Missis votivis beatae Mariae V, 10co al bi

vel violacei coloris non licet absque speciali indulto Apostolico usurpari co'orem caeruleum 2, Colorem autem rosaceum adhibere Iicet in
omnibus Missis Dominicae III Adventus et IV
In
sacris paramentis unus color semper praedominari debet; unde paraaliis vero coloribus
in
menta ex serico
Quibus color primarius vix dignoscitur, non possunt pro albo, rubro
et viridi, saltem mixtim, usurpari 4. In paramentis
Superiores
mortuorum vel albae Cruces poni neQueunt ,s. Ordinis nostri et Sacerdotes ejusdem Ordinis ab ipsis delegati, benedicere possunt paramenta, ornamenta et alia Quaecumque ad divinum
cultum
in
Chrisma non intervenit; at pro propris
dumtaxat ecclesiis et oratoriis ac pro ecclesiis monialium sibi subjectarum 6, non pro exteris, etiamsi adsil consuetudo?, Crucem altaris
Sacerdos private benedicere potest",
186. Panis et vinum constituunt materiam sacrificii llIlissae", Panis seu Hostia debet esse confecta ex farina mere triticea Hl
cum aQua naturali et
cocta atque incorrupta Il, Unde si panis non
sit triticeus, vel si triticeus, admixtus sii
alterius
in
tanta
ut nOn maneat
vel sit
corrunon conficitur Sacramentum 12, Insuper panis debet esse azymus
et Hostia rotunda
imaginem Jesu Christi Cruei affixi habeat,
ubi adest consuetudo
- Vinum debet esse naturale .de geni mine
vitis et non corruptum 14, sed nihil
utrum sit album, an rubrum; propter linteorum tamen munditiem album praeferendum est.
Qtlal:lrootler si vinum factum sii penitus acetum, vel pulridum, vel de
uvis acerbis seu non maturis expressum, vel ei admixtum tantum
l S. R. C. 16 MarI. 1833 Veronen. ad 4. n.2704, 23 Sepl. 1837 Malinen. ad V. l.
n. 2769, et 23 JUI1. 1892 Lauden. ad 3. Il. 3779. - 2 S. R. C. 23 Febr. 1839 Congr.
Ob/al. B. M. V. ad 2. n. 2788. - :. S. R. C. 29 Nov. 1901 Vall/s Vidoll. ad 3. n. 4084,
4 S. R'. C. 23 Sep!. 1837 Mulinell. ad V. 2. n. 2769. Caerem. Epise. 1.2. e. II. n. l.
Ciro etiam n. 173 hlljllS Caerem. - "Can. 1304. Leo Pap. X. Bulla Rellgionis suadet,
el S. R. C. 16 Maj. 1744 rirasonen. ael3. n. 2377, et 17 Mai. 1760 Ca/agarit. Il. 2457.
7 S. R. C. 18 Aug. 1629 Dllbium. n. 513, 13 Mart. 1632 Cameracen. n. 587, et 31
Aug. 1867 Mechllnien. ad 1L n. 3157.
ti S. R. C. 12 jul. 1704 Urbis ad 2. n. 2143.
U Conco Florenl. Decr. Unionis,. Conco Trielent. sesso XIII. ac Rubr. MissaL De e1e
fect. Il. I. et IIJ. I.
lO Can. 815 I, S. C. de Sacram. 7 Dee. 1918. (Aet. Ord. XXXVlll.
p. 42). Farina pro Hostiis conliciendis minime apud publlcos mercatores emenda esi,
qulppe qui l10n semper iarinam genuinam vendunt; Idlpsum lnlelllge quoqlle de vino.
In5tr. S. O. 30 Aug. 1901. (Acl. Ord. XX. pago 2(2). - Il Ad evilandum corrllptionis et
alterationis pericllium Hostiae et particulae consccrandae recentes slnt oporlel, ila
lIt non ante qulndecm vel ad summllm vlglntl dies conleetae sinI. Rllual. Roman. de
SS. Eueh. S3Cr. Quapropler S. R. C. 16 Oee. 1826 Oandaven. ad I. n. 1iI6BO, repro
bavil conSuellldlnem consecrandi species a Iribus mensiblls tempore hiemis. el li sex
mensibus in aestale conleelas. - 12 Rllbr. Missal. De defect. III, L
S. R. C.
26 Ape 1834 lmolen. n. 2714. - 14 Can. 815 2.

De iis, quae ad celebrationem Missae requiruntur.

121

aquae, u! vinum sit corruptum, non conficitur Sacramentum'. Vino

in Calicem infuso admiscenda est modicissima aqua naturalis".
187. Missale, quod requiritur ad Missam celebrandam, pro nobis
est Romano-Seraphicum, cujus tamen usum hae moderantur
In ecclesia
vel oratoriis stricte
Missa debet esse
conformis Officio proprio Celebrantis'.
In ecclesiis et oratoriis
ad Tertium Ordinem S. P. N. Francisci, etiam
nentibu:s, Missale et Kalendarium Romano-Seraphicum adhiberi possunt, quamvis fratres et Sorores in Hs non Ofiicium divinum, sed
Officium parvum B. M. V, aliasque preces dumtaxat recitare soleanl.
Instituta
ldipsum indulgetur in ecclesiis et oratoriis ad alia
spectantibus, quae in sui origine aut progressu cum Ordine Seraphico
Missa vero in
cOl1junctionem seu cOl1nexionem habent G.
aliena ecclesia vel oratorio publico ac
6 conformis
omnino sit oportet Officio
ecclesiae vel oratorii, slve iIIa in
Romano sive in Regularium Missali contineatur; exclusis tamen peculiaribus ritibus Ordinum et Ecclesiarum propriis 7, Decretum hoc omnes
cOlnorellendit g
tantum Cardinalibus et Episcopis", ideoque
non Iicet Regularibus Missam Officio proprio ritus classici, id est priconvenientem celebrare aut saltem Symtlolum
mae et secundae
ne quidem quando color Officii proprii idem est ac Officii ecclesiae alienae '''.
Quae tamen regula de conformitate Missae cum
Officio ecclesiae tunc tantum obligat, quando in ecclesia aliena Missa
celebranda est de Festo duplici; secus enim Celebranti integrum erlt,
Missam de Requie, vel votivam, vel de Feria occurrente vel etiam de
Festo proprio (quod est magis consulendum) sicut et ecciesiae alienae
sibi eligere ",
semper
in
Rubricae et Decreta
has Missas prohibent 12. Porro in casu quo Missa proprio Officio ve!
, Rube. }\'\ssal. De delecl. IV. l.
2 Rilus in celebro Miss. VII. 4., cl Clln. S14. Aqua in
Calice m inlulldenda naturllli, esse debel, el lIumquam licei sine gravi culpa miseere vino
aquam rosaceam vel allerius dislilllltionis. Rubr. Missal. De delecl. IV. 2. Aqull vero Ilaturalis potabilis, sed acidula, gassosa aut Illcalina misceri liceI. S. E. U. I. Il Aug. 1904.
(Acta Ord. XXIII. pago 355). - :1 Quod hic de eeelesia proprill dicilllr, lntelligendum est
elillm de eeclesill Ilb Episcopo Reglllllrlbus ad tempus concredita, quarnvis ab Ordinarii
jurisdictione minime exempla. S. R. C. 15 Dee. 1899 Vrbis ad 2. Il. 4051, el 27 Jlln~
1905 Ratisbonen. Il. 4150. Si autem eeclesia non Religiosae fllmiliae, sed lllnlum alicui
prSonae privatae t etsi ad eandem familiam pertinenti, commissu sit, Mi5sft debct esse
conlormis Kalendllrio Dioecesis. S. R. C. 15 Dee. 1899 Urlli:; ad 3. n. 4051.
4 Rubr.
gen. Miss. lnltio et IV. 3.
.~ Bulla Pii Pap. VI Religiosos Ordines 6 Sepl. 1785, el
~ Cfr. n. ISO. - 7 S. R. C. 9 Dee.
S. R. C. 15 Apr. 1904 Ord. Min. ad I. n. 413ll1.
1895 Vrbis et Orbis n. 38elll, Addi!. et Vllrial. IV. 6.
8 S. R. C. 8 Febr. 1896
Dubium n. 3883. - o Can. 239. 9, el 349, l, n. l. - lO S. R. C. 3 Jul. 1896 Sirigcnien. ad 3. n. 39ll1'!..
11 Liberum tamen non est Sacerdoti recilare Missam, quam
marllerl ex eodem Commllni, llbi sunt plures Missae, ncc Epistolam aut Evangellum
sumer. ex alia MisSIl, sed debel legere Missam, quae in proprio Missall loei Ilssignatur. S. R. C. 11 Sepl. 1841 Naml1rcen.
l. n. llIS39.
12 Rube. Missal. Addit. et
VariaI. IL l, et S. R C. 9 Jul. 1895
et Orb n. aselli.

Lib. Il, Pars I,

122

I.

Ecclesiae alienae conformis celebratur, l1aec semper eri!

vero votiva aut more votlvo '; hinc celebranda est """iiI""
ecclesiae alienae Kalendarium praescribit 2.
188. Tempus celebrandae Missae
pro nobls Regularlbus,
etlam in ecclesiis alienis, incipi! duabus hori!! ante auroram vel post
meridiem s. Imo in ecc!esiis nostris
ob aliquam causam possumus nos et etiam Sacerdotes saeculares celebrare duabus horis post
mediam noctem et tribus post meridiem '. Hoc autem tempus non mathematice sed moraliter et politice
est, ita ut Sacerdos
sine ulla culpa Missam terminare posslt in initio
temporis
ante auroram et eam il:lcipere in exitu temporis assignatl post meridiem". Notabiliter vero Missam ante hoc tempus
terminare, vel post iIIud incipere, penitus est illicitum.

CAPUT Il.
De

generalibus Caeremoniarum.

189. Rubricae
observandae sunt in celebratione Missae,
et quomodo in Missali Romano describuntur;
In virtute enim sanctae obedlentiae
ut Sacerdotes Missam
ritum, modum ac normam, quae per Missale tradilur, decantent
et legant, neque alias caeremonlas vel preces, quam quae Missali
contlnentur, addere vel recitare
II
190. Quoad pronuntiationem Rubricae duo vitari jubent, nimiam videlicet
ut quae Sacerdos
commode advertere possit; et nimiam morositatem, ne adstantes taedio afflciantur'. Insuper
vocem
nempe secretam, medlam
et altam. - Vox secreta ita a Sacerdote proferenda
ut ipse quidem se audiat, a circumstantlbus autem non audiatur A. Hac voce proferuntur: l. Aufer a nobis etc. usque ad !ntroitum". 2. Munda cor
meum, lube Domine et Per Evangelica dieta lO. 3.
sancte Pater
et
usque ad Praefationem, exceptis duobus verbis Orafe
Fratres 11. 4. Canon Missae usque ad Per omnia saecu{a saccu/orum
ante Pater noster,
tria verba Nobis qaoquc
12. 5.
Amen post Pater naster cum Oratione sequenti usque ad Per omnia
l S. R. C. 14 MarI. 1896 Basi/un. ad 5. n. 3892. - 2 Excipe Symboluin si ad
dendum sit ralione Reliquiae insign,s vel Tilularis. - 3 Reser. Pii VI. 24 Jan. 1783
et lO Mai. 1785. Cfr. elam resp. Prad. S. Congr. Ep. el Regul 17 OeL 1834. (ColI,
privi!. Congr. MisBion. n. 147). - 4 Ex concess. PP. Redcmplorisls laela (Col!. privi!.
Congr. Mission. pago 79. 11. 148). - , S. R. C. 2 Nov. 1634 Missa/. Romani n. 814.
o Bulla S. Pii V Quo pr/mum 14 Jul. 1570 inilio MiBsal., BenedicI. XIV. De sarr.
Mi55. Il L 13. et Can. 818.
1 Rllbr. Missal. XV I. 2. - ~ Ibid.
V Ritus in celebr.
Miss. III. 10.
'" Ibid. VI. 2. - Il Ibid. VII. 7. - 12 Ibid. IX. 3.

De

generali bus Caeremoniarum in Missa.

123

saecl/la saeculorum exclusive I. 6. Haec commixtio etc. 2. 7. Orationes

post Agnus Dei usque ad Antiphonam, quae dicitur
ex
verbis Domine non sum
8. Placeat Ub sancta Trnitas'.
-

Vox media sic formatur, ut a Ministro et prope adstantibus perpossit, sed prae voce alta nonnihil
sU. Eadem dicuntur:
I. Duo verba Orate Fratres . 2. Sanctus et Benedictus post Praefationem 3. Tria verba Nobis quoque peccatoribus 7. 4. Haec quatuor
verba Domine non sum dignus ter repetita - Vox alla seu elata ea
est, quae audientibus ita est aeeommodata, u! quae leguntur intelligere
valeant. Oportet tamen, ut devotionem eoneiliet neque alios,
in
eadem eelesa tune temporis fortasse celebrant, perturbet . Hae voce
dieuntur: I. Confessio eum eaeteris quae in plano dicuntur usque ad
Oremus ante Orationem Aufa a nobis. 2. Antiphona, Psalmus et Oloria
Patri ad Introitum. 3. Kyrie et Oloria in excelsis etc. 4. Dominus vobiscum, Oremus, Flectamus genua, Levate et Oraliones. 5. Prophetiae,
Graduale, Versus, Trac!us et Sequentia. 6. Evangelium,
Credo et Offertorium. 7. Praefatio. 8. Per amnio saecula eum Poter
Dei etc.
noster etc. 9. Per omnia saecula cum Pax Domini etc. IO.
Il.
Postcommuniones, Humiliate capita vestra Dea, !te
Mssa est vel Benedicamus Domino ve! Requiescant in pace. 12. Benedlctio et ultimum
191. Inclina.tiones, quae in Mlssae celebratione occurrunt 10,
sunt aut totius corporis aut solius
Inclinatio
i:listinguitur in
et mediocrem, inclinatio vero capitis in profundam et simplicem ",
Profunda. corporis inclinatio peragitur: 1. In
accessu ad altare ac postquam descenderit ad Missam im:ipl,endalm
2. Ad Conjiteor donec Minister responderit Misereatur tui inclusive "'.
3. Ad Munda cor meum, jube Domine benedicere, Dominus sft in corde
meo H. 4. Ad Te
initio Canonis uSQue ad osculum altaris 15. 5. Ad
Supplices te rogamus post elevatione01 usque ad osculum altaris "',
6. Ante gradus altari s, priusquam recedat 17. 7. Transeundo ante altare
si ibi non asservetur sanctissimum Sacramentum 18 capite
tamen cooperto, si Celebrans CaIcem deferat. 8. In transitu ante Praelatos
in locs suae
sed capite tecto, si Calicem
prae manibus teneat l".
(l.

l Rilu5 in celebr. Miss. X. l. el 2"

2 lbitt :l Ibid. X"
Ibid. XII. L
" Ibid. VII. 7. et Ord. Miss.
"lbid. R et Ord. Miss.
1 Ibid. IX. 3. et Canoo. Mis>.
lbid. X. 4" - 9 Rllbr. gen. Missal. XVI. 2" - lO Quoad inclinationcs in Missa,
servandae suni Rubricae. ex qllibllS dignosclllr quomodo faciendae sini. S. R. C.
12 Nov. 1831 Marsor. ad 28. n. ll68ll. - Il Cfr. n. 17. - 12 Ritu> in celebr. Miss.
II. 2. el III. L Si aulem in altari adsi! tabernaclltUll1 S5. Sacramenti, Ilnicull1 Ilectil
genll. Ibid.
13 Ibid. III. 7. et ardo MiSSile.
.. Ibid. VI. 2. - 15 Ibid. VII!. I.
et Canon. Mis"
w lbid. IX. I. et Canon. Mis.
11 Ritus in celebr. Miss. XII. 6.
Si autem in altari ads!t tabernaculum Ss. Sacramenti, unicum flectit genu. Ib!d.
lH Cfr. n. 26.
H Cfr. noI. 9 pago 132.

124

Lib. H, Pars I,

II.

192. Mediocris
inclinatio facienda est: l. Ad Deus tu
conversus usque ad Oremus inclusive '. 2. Ad Oramus te Domine usque
ad oseulum altaris, quum dicitur quorum
". 3. Ad In spiritu
hllmilitatis elc. 3 4. Ad Sllscfpe saneta Trinilas etc.'. 5. Ad Sanclus
usque ad Benedictus qui venit exclusive 6. Ad tres Orationes ante
Communionem ". 7. Ad Domine non sum dignus etc. '. 8. Ad sumptionem sacrae Hostiae '.

193. P1'omnda.
inclinatio fit a Celebrante: l. Imagini
pr<leciptlae sacristiae ante et post Missam a, capite tamen cooperto,
si Calicem deferat. 2. In medio altaris, antequam Celebrans descendat, ut Missam inchoet 1(\. 3. Ad Gloria Patri etc., quoties occurrit ".
4. Ad Gloria in excelsis, dum dicil Dea, Adoramus te, Gralias agimus
Ubi,
deprecationem nosfram 12. 5. Quoties profert sanctissimum
nomen
vel sanctissimae Trinitatis sive sit VOli Trinifas sive
Pafris ef Filii ef
Sancii 11. 6.
dicit Oremus,
nisi sii
15. 7. Ad Credo, dum pronuntiat Deum, et Simlll adorafur In. 8. Ad initium Praefationis, dum dici! Dea noslro H. 9. Ad utramque
dum dicit Grafias agens, et ad verba utriusque
consecrationis 18. IO. Ad Per eundem Chrislum DominI/m nosfrum ante
Nobis qlloque
'o. Ad tria
Dei!". 12. Ad Humiliale capila vesira Dea 21. 13. Ad Placeaf Ubi sancfa Trinifas
14. Ad Benedical vas, dum pronuntiat Deus
15. Transeundo ante Reliquiam
sanctae Crucis in custodia recondilam ac anle
Sanctorum
expositas; neenon transeundo ante Superiorem localem, Magistratum
stantem in scamno proprio, ac Sacerdotem paratum, qui procedit ad
altare vel inde recedit 24. - Intra Missam haec
capitis inc1inatio fil versus Crucem altaris, in
tamen erga
sed
Consecrationem et quando Missa celebratur coram
simo Sacramento exposito, fit semper versus ipsum Sanc!issimum "".
194. Smplex
inclinatio fit: 1. Ad nomen Mariae, dummodo
saneta Dei Oenitrix sub eo designetur, et S. P. N. Francisci, quacumque occasione haec nomina pronuntiantur 2". 2. Ad nomina
Sanctorum vel Beatorum, de quibus dicitur Missa vel fit Commemo
ratio ratione Vigiliae ~1, Festi et per totam Octavam
3. Ad nomen

l"

1 RitllS in celebr. MiSE. ili. IO. ~ lbid. IV. L _. ;1 Ibid. VII. 5. _ I Ibld. 7.
Ibid. 8.
II lbld. X. 3.
7 Ibid. 4.
Ibid. - " Ibid. Il. L
IO Ibid. 4. - Il Ibid.
IO RitllS in celebr.
III. 6, el IV. 2. - 12 Ibid. IV. 3. - 13 Ibid. V. 2. - " Clr. n. 20.
Miss. V. L VII. 1. X. L
In lbid. VI. 3.
Ibid. VII. 8.
Ibid. VIII. 4. 5. et
Hl lbid. IX. 2. - 20 Ibld. X. 2.
21 Ibid. Xl. 2.
22 Ibid. XII. L
Ibid. - 24 S. R.
7 Mai. 1746 Varsavien. ad 7. n. 2390. Cfr. n. 20 et no!. I pago 9.
270 S. R. C. 30 Nov.
1895 Congo Presb. Ss. Sacro ad 4. n. 3875.
211 Ritus in celebr. Misa. V. 2. Cfr. n. 22.
21 S. R. C. 24 Nov. 1911 Adrien. ad 2. n. 4281.
lR Cfr. n. 22. Ideo capllt non inclinatur
ad nomen Sanctorum. de quibllS fil t"nlum mentio in Oralione A etl/1ctis, aut de qlliblla
Oratio ad libitllm rectatllr. Quando plura Sanclorum nomina occlIrnml, ad qual' Incli
nandllm si t, incllnalio capUIa a primo ad ultlmllm continualllr. Cfr. eliam 1101. " pago IO.

De

ge:nelraliiblJls Caeremoniarum in Missa.

125

Papae regnantis, tam in Oratione, quam in Canone l. 4. Ad utrumque

Memenio 2. - Intra Missam
inclinatio fieri debet
versus librum, nisi in loco principe altaris, in quo Missa celebratur,
habeatur imago vel statua
Sancti; tunc enim ad imaginem
vel statuam fit',
195, 1J'nicum genu f1.ectit Celebrans in Missa 4: 1. Transiens
ante altare, in quo sanctissimum Sacramentum in tabernaculo asser
vatur, vel ante Reliquiam sanctae Crucis (seu aliorum instrumentorum
super aliquo altari in loco principe expo:sil,lm
Dominicae
2. In plano ante infimum gradum in aecessu ad altare et in reeessu
vel in
post Missam, si ibi sanctissimum Sacramentum asservatur
IDeo
exposta est Reliquia sanctae Crucis 7; et in priori
casu etiam postquam descenderit, ut Missam incipiat, sed super infimum gradum ". 3. Dum dicit suo tempore Flectamus genua, onlet'erquam in Missa solemni Q, 4. Quoties in Missali ad Epistolam, Tractum et Evangelium reperitur Rubrica Hic genufleciitur l0. 5. Ad Credo,
eum pronuntiat Et incarnatus esi de Spiriiu Sancto ex Maria
ei homo
est li. 6. Ante et post elevationem sacrae Hostiae et
Calicis l". 7. Ante et post verba Per ipsum etc. id est post detectionem
et cooperitionem Calicis 13. 8. Ante et post fraclionem sacrae Hostiae".
9. Ante Domine non sum
16. lO. Ante sumptionem pretiosissimi
Sanguinis
de Calice amota 'b. II. Ad Et Verbum caro jactum est
in Evangelio sancti Joannis 11. - Celebrans cum ad altare Ha gelnulae(:tit
manuum
hinc inde super altare extendH, ut seipsum sustineat 18,
praeterquam in genuflexione ante elevationem sacrae Hostiae In.
196.
genu f1.ectit Celebrans 20: l. Transiens ante altare sanclissimi Sacramenti patenter
sive in Ostensorio sive
in Pyxide. 2. Transiens ante altare, in quo fit Consecratio et elevatio
aut datur benedictio cum sanctissimo Sacramento, nec
nisi
POistqualrIl Celebrans Calicem vel Ostensorium in corporali deposueripl. 3. Praeteriens ante altare, in quo distribuitur sacra Communio,
in hoc casu tamen non permanet
toto tempore Commul Rittls in celebr. Mi55. V. 2.
Ibid. VIII. 3.
'1 Rittls in celebr. Mis5.
2, el
25. Il. 3767. ~ Clr. n. 25.
' Cfr.
S. R. C. 13 Febr. 1892 Calagurit.
" Rillls in celebro Mis8. Il. 2. XII. 6. et S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 47. n. 2682,
7 S. R. C. 20 MarI. 1869 Mont. Regali" ad 7. n. 3201.
K Ritlls il1 celebr. Miss.
ilI. 1. S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 47. Il. 2682. In Mi5sa solemn; genllilectill1r
eliant, Cl1m intra Mis5am per medillm recedit vel accedit ad altare. Ibid. IV 6.9 Rllbr. gen. XVII. I. et 3. Ritus in celebr. Mi5s. V. 4. lO Rubr. gen. Missal.
XVII. I.
"RitllS in celebr. Miss. VI. 3.
12 Ibid. VIII. 5. cl 7.
.1 Ibid. IX.3. 14 Ibid. X. 2. 15 Ibid. 4.
H' Ibid.
J7 Rlibr. gen. MiS5. XVII. I. et Rittl5 in celebro
Mis5. XII. I. Si MiS5a celebretllr coram Ss. Sacramenlo patenter exposilo, Celebrans boc
in caSll versus ilIlld genullectil. S. R. C. 30 Nov. 1895 Congo Presb. S5. Sacro ad 4.
n. 3875. - H' Ritus il1 celebr. Miss. V. 4.
19 Cfr. ril. in celebr. Mis5. VilI. 5.
20 Ciro Il. 25.
21 Ritus il1 celebr. Mi. Il. l.

126

Lib. Il, Pars I, Cap. Il.

nionis, sed peracta adoratione surgit et progreditur I. 4. Si obviam

Sacerdoti veniat sanctissimum Sacramentum deferenti, quousque e
conspectu recesserit'. Celebrans in ejusmodi genuflexionlbus peragendis portans Calicem,
utrumque flectit genu, delnde caput defactaque mediocri corporis inclinatone caput cooperit, surgit
et proeedit. Si vero Calieem non
omnes praefatas gelluflexiones perlicit
detecto, quod
antequam genuflectat, nec iIIud
nisi
e eonspectu sanctissimi Sacramenti reeesserit 4.
5. Praeterea genuflexus utroque genu manet, dum in Passione
expiravit, emisit ve! tradidit spiritum,o tu ne vero manus ante pectus
junctas tenet, altari autem imponit, cum est surrecturus.
197. Oculos Celebrans in Missa demissos tenet: 1. Dum ante
Missam ad altare accedit et post Missam recedit 5. 2. Cum ad populum versus dicit Dominus vobiscum, Orate Fratres et, cum populo benedicit".
Oculos elevat. 1. Ante Munda cor meum 7. 2. Ante Susancie Pater". 3. Ad totum Offerimus Ubi Domine etc. il. 4. Ad
Veni
aeterne Deus IQ. 5. Ante
sanda
Trinitas 11. 6. In Praefatione ad Oratias agamus, cum dicit Deo nostro 12. 7. Ante Te igitur initio Canonis 13. 8. Ad verba elevatis oculis
ante Hostiae Consecrationem ".9. Ad Benedicat vas etc. in fine Missae 15.
Cum Celebrans oculos elevat semper Crucem altaris
debet 16
eos demittit,
ad
- Oculos vero intentos lenet ad sanctissimum Sacramentum: l In elevatione sacrae
Hostiae et Calicis 17 et quoties sacras Species prae manibus habet.
2. Ad Memento Defunctorum dum privati m orat 18. 3. Ad totum Pater
noster". 4. Ad tres Orationes ante Domine non sum
20
198. Oscula.tio altaris semper in medio facienda est mani bus
hinc inde super eo extra corporale aequaliter extensis; sed post Consecrationem usque ad digitorum ablutionem manus ponuntur intra
corporale et pollex ulerque ab indice non disjungitur" ; praestat quoque
aliquanlulum ab altari recedere. Celebrans osculatur altare: I. Ad
Oramus te Domine, dum dicit quorum reliquiae hic sunt
2. QuoHescumque sese ad populum est conversurus, ut pronuntiet Dominus )i0-

I Ritlls in celebr. Mise, II. l, et S, R, C.

luI. 1698 Collen. ad 14, n, 2002. Commento in Instr, Clement. VII. 13. et 14.
:I S, R, C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad I.
n. 4179,
4 Commen!. in Instr. C1emen!. VII. 12.
~ Rit1l5 in celebro Mis. II. l.
et XII. 6.
Ibid. V. 1. VII. 7. et XII. 1.
7 lbid. VI. 2. 8 lbd. VII. 2.
Ibid.
IO Ibid.
Il Ibld.7.
Ibid. 8.
13 Ibid. VIII.
14 Ibld. 4.
15 Ibid. XII.
5.
l.
'6 S. R, C. 22 ]ul. 1848 Ad/aren. ad 3, n. 2960, Si in altari. ubi Mis5a celebratur,
adsit expositllm S5. Sacramentum, hoc est inspiciendum et non Crux. Commento in
Instr. Clemen!. XXX. 27. Quando Crux altaris posita est nimis in allo, vel nims in
imo, ita ut oculi attolli nequeant, Sacerdos elevaI oculos versus caelum cum positione
convenienti. - 11 Ritus in celebr. Mise. VIII. 5
Ibid. IX. 2.
I" Ibid. X. I
"O Ibid. 3.
Ibid. IV. l. V. I. VII. 7. IX. I. et XII. I. Ibid. IV.!.

De regulis generalibus Caeremoniarum in Missa.

127

biscum '. 3. Anle Orate Fralres". 4. Ad Te igitur, dum

uti
accepta habeas". 5. Ad SlIpplices te rogamus in verbis ex Iwc altaris
participaUone '. 6. Si detur pax, post primam ex tribus Orationibus
ante Communionem s. 7. Posi Placeat Ubi sancta Trini/as, etiamsi be
nedictio populo non impertiatur".
Insuper Celebrans, dum sacris
parannerltis se induit, osculari debet
et stolam
in medio, ubi est Crux 7, quod eliam facere convenit, cum iisdem se
exuit. Similiter expleta lectione sancti Evangelii osculari debet
dem texlus principium, praelerquam in Missis Defunclorum". Tandem
osculari debet Palenam ad verba Da propitius pacem, poslquam se
ea
et
in
extremitate
seu ora 9.
199. Praeter
Crucis majoris et minoris, quo Celebrans
"" alia Crucis
in Missae celebratione occurrunt,
circa quae sequentia animadvertenda sunt. I. Cruces fiunt extensis
jUl1letisqlle omnibus dexterae manus
etiam in efformanda transversa Crucis linea Il. lnter Consecrationem et Communionem pollices
vero
et indices manus utriusque apicibus inter sese contingunt,
digiti juncti manent et extensi J2. 2. Celebrans seipsum
sinistram non impeditam semper collocat infra
vero alla,
si stet ad altare, sinistram non impeditam super altare ponit la, prae
terquam, dum signat Evangelium; tu ne enim sinistram super librum
sed
erga poextensam lenet 14. Si vero non stet versus
pulum, sinistram infra pectus tenebit. 3. Ad singulas Crucis Iineas,
quae
fiunt aut contactu, verba diligenter sunt distribuenda. Hinc
aut verba, quae Crueem in Missali depictam praecedunt,
sunt pronuntianda, dum prior linea reeta efformatur, quae autem sequuntur, dum linea transversa efficitur. 4. In
rerum benedietione per Crucem parvus digitus cum reliquis digitis conjunctus vertendus est ad rem, cui benedieitur . ltem priusquam res quaepiam
Cruee signetur, manus
pectus
sunt, nisi forte altera
impediatur, uti evenit ad benedietionem aquae in Calicem infundendae
neenon ad benedietionem Hosliae et Calicis ante Conseeratonem. 5.
Lineae Crucis neque adeo exiguae debent esse, ut Crux vix distnguatur, neque adeo longae, ut rei
latitudinem valde exee
dant.
in benediclione sub Missae exitum prima linea frontem et peetus, altera transversa humerorum latitudinem minime prae, Ritus in celebr. Mss. V. 1. VII. 1. et Xl. 1. - 2 Ibid. VII. 7.
J Ibid. VIII. 1.
Ibid. IX. I.
' lbid. X. 3. - 6lbid. XII. I. et 4.
7 Ibid. I. 3.
8 Ibid. VI. 2.
Il Ibid. X. 2, et S. R. C. 24 Jul. 1683 Albingallll. ad 5. n. 1711.
10 Cfr. n. W.
l! Ritus in celebr. Miss. lIl. 5, el S R. C. 4 Aug. 1663 Dalmatiar. ad 4. n. 1275,
12 Cfr. Ritus in celebr. MisR. VIII. 5.
13 Ritus in celebr. Miss. III. 5, et Caerem.
Episc. J. 1. c. 19. u. 3.
14 S. R. C. 7 Sepl. 1816 Tudell. ad Il. n. 2572, L" Ritus
in celehr. MisB. III. 5.
4

128

Lib. Il, Pars l,

IL

tergrediatur. Similiter cum Hostia vel Calix

horum terminos
vix ac ne vix quidem lineae exsuperent. 6. In quocumque Crucis signo
peragendo,
primam lineam (quae semper incipit a parte supe
riori respectu
manus seu parvus
reduci debet ad
medium illius rectae Iineae, tum vero transfertur ad sinistram partem
signantis, dehinc ad dexteram et ibi completur
7. Cruces
omnes exacte, distincte et modeste sunt
ac 'nefas plane
est, manus in iis temere
200. Ka.U'l18, quoties ex Rubricarum
junctae ante
palma ad palmam apponatur, extensis ac
pectus tenendae
pariter digitis,
tamen dextero super sinistrum in modum Crucis
posito J. A Consecratione vero usque ad digitorum ablutionem
pollicis et indicis manus utriusque jugiter
esse debent, excepto casu quo sacra Hostia tangenda vel tractanda est. - Quando
manus junctae ponuntur super altare,
parvi dumtaxat frontem
seu medium anterioris partis mensae tangant, rei iqui autem digiti a
parvis minime
supra oram mensae collo cantu l', pollice dextero super sinistrum in modum Crucis infiexo 'l. Verum post Conseet indices manent juncti, ut
crationem usque ad ablutionem
supra diximus. Sic ponuntur manus
quotles Celebrans in
medio altaris inclinatus orat, excepto: L Munda eor meum, 2. Sanefus, 3. Primo
Dei in Missis vivorum ac tribus Agnus Dei in
Missis de Requie, quae omnia junctls ante
manibus dicuntur '.
- Manus
cum super altaris mensam ponuntur, illic usque
ad pulsum sese porrigant ante Consecrationem quidem hinc inde
extra
a Consecratione autem usque ad ablutionem Intra
corporale;
vero iJlanitiem mensae
". - Manus ante
pectus extenduntur pa1rnis ad invicem conversis sine ulla elevatione,
quarum extensio latiludinem humerorum non debet excedere ", neque
altitudinem superare; extremitas autem
caelum magis seu
faciem
quam altare
vero fuerint
dae, non decet ilIas prius elevari aut deprimi, sed recta linea statim
ante pectus sunt adducendae. Extenduntur manus ante pectus statimque
: I. Quoties Celebrans dicit in Missa Oremus", praeterquam in Periis quarts et Sabbatis Quatuor Temporum (exceptis illis
Pentecostes) ante orationes, quae lectones praecedunt, ubi Celebrans
manus junctas extendit ad Oremus easque statim super altare poni!
ac genuflectit dicendo Fleefamus genua~, et ad Oremus ante Pater nosfer tantum jungit et ad Pater noster extendit". 2. Quotiescumque ad
populum conversus
Dominus vobiscum Il>. 3. Cum pronuntiat
I Cfr. Il. 13.
2 Ritus ili celebr. Miss. III. I. et VIII. 5, - 3 Ibid. IV. I.
4lbid.
VI. 2. VII, B. X. 2. et 4. Ibid. IV. I. et IX. 1.
Ibid. V. I. - 1 Ibid. et VII. I.
g Ibid. V. 1. et 4. " Ibld. X. 1. - w lbid. V. I. et VII. I.

De regulis generalibus Caeremoniarum in Missa.

129

Orate Fratres '. In hisce casibus Celebrans manus extendere incipit,

eum verba
inehoat easque stalim
eum ea desinunl.
- Manus ante pectus tenentur extensae: I. Ad
Secretas
et Postcommuniones usque ad conclusionem Per Dominum nos/rum etc.,
et si conc1usio sit Qui tecum vel Qui
usque ad in unitate 2. 2.
In Praefatione ad Sursum corda usque ad Gratias agamus exclusive g;
deinde a Vere
usque ad Sanctus simililer exclusive 3.lnfra
Canonem fere semper, ut notatur in Missali. 4. A verbis Pater noster
usque ad finem . - Manus prius junctae extenduntur, quin deprimantur, ad latitudinem humerorum atque elevantur usque ad superiorem humerorum partem, ibi
circulum efformando junguntur
et junctae ante pectus demittuntur": l. Ad verba Gloria in excelsis
Deo '. 2. Ad verba Credo in unum Deum '. 3. Ad verba Veni Sanctiomnipotens aeteme Deus l,. 4. Ante Te igitur initio Canonis lO.
5. Ad utrumque Memento; sed ad Memento vivorum
non junguntur 11. 6. Ante Consecrationem post verba Corpus et Sanguis fiai 12.
7. Ad Benedicai vos omnipotens Deus in fine Missae 13.
Dum una
manus aliquid peragit, altera numquam manet veluti in aere pendula,
sed
actionis qualitatem ponitur super mensam altaris, super
Missale, ad Calicem vel infra pectus "'.
Celebrans leniter et modeste pectus sibi percutit LS: l Ad ter mea culpa in Confiteor II). 2. Ad
Nobis quoque peccaioribus 11. 3. Ad
dum profert verba Miserere nobis et Dona nobis pacem '". 4. Ad Domine non sum dignus 19.
Dum pectus sibi
manum sinlstram in Confiieor lnfra pectus
poni! '0, ad Nobis quoque
et
Dei super corporale 21,
ad Domine non sum dignus cum ca Patenam sustinet :!2. Post Consecrationem tamen percussio haec fil tantum tribus inferioribus seu postremis
; et tu ne cavendum est, ne pollex et index juncti pIanetam tangant. Ad
Dei et Domine non sum
decet,
ut inter unam et alteram percussionem dextera pectori admota teneatur, quam ut su per altare ponatur.
201. In CllJiee tegendo et detegendo palla inter pollicem et
indicem manus dexterae capiatur, post Consecrationem autem usque
ad ablutionem inter pollicem et indicem minime sejunctos ac digitum
medium; sinistra interim ad pedem Calicis posita;
modo palla
resumitur ac Calici imponitur.
1 Ritu, in celebr. Miss VII. 7.
2 Ibid. V. I. - :t lbid. VII. 8.
'lbid.
c, lbid.
X. I.
6 Ibid. IV. 3, el Caerem. Epige. I. 2. C. 8. n. 38.
'Rlus in celebr. Miss.
IV. 3. - 8 lbid. VI. 3.
l Ibld. VII. 5. IO lbid. V111. l.
"lbid. 3, el IX. 2.
IZ lbid. VIII. 4. Cl Ibid. XII. l. l4 lbid. VII. 5, et S. R. C. 7 Sepl. 1816 Tuden.
ad I L n. 2572. Ad Introlum Missae de Requie Celebrans, dum dexlera facil signum
15 Cfr.
Crucis, sinistram super mensam altaris ponere debet. S. R. C. ibid. ad 25.
n. 15.
lO Ritu. in celebr. Miss. iii. 7. lbid. IX.
- la Ibid. X. 2. lbid. 4.
20 Cfr. n. 15. - 21 Ritus In celebr. Miss. IX. 3, et X. 2.
n Ibid. X. 4.
Q

130

Lib. Il, Pars I,

II.

202. Ex memoria recitanda sunt a Celebrante: I. Orationes

dicendae, dum manus lavat et sacras vestes induii. 2. Omnla quae
ab Inito Missae usque ad [ntroitum dicenda sunI. 3. Gloria in excelsis, saltem utiliter. 4. Munda cor meum, jube Domine, Dominus sit
dieta etc. 5. Credo, praesertim Versus
in corde meo et Per
Et incarnalus elc. 6.
sancle Pater etc. 7. Deus, qui humanae
subslantiae dignilatem etc. 8. Offerimus liDi Domine Calicem sal1ltaris etc.
9. In spiri/u humilitatis etc. lO. Veni Sanctijicator etc. Il. Psalmus Lavabo, saltem primi Versiculi. 12. Suscipe sancta Trinifas etc. et Orale
Fratres elc. 13. Te igitur Inilio Canonis usque ad haec sancta sacrifida illibata. 14. Quam oblationem tu Deus vel saltem verba bene ..r. .
dictam etc. usque ad formam Consecrationis Calicis et Haec
cumque etc. 15. Post Unde et memores, Hostiam "I, puram etc. 16. Sup
te rogamus usque ad Per eundem Christum. 17. Per quem haec
omnia etc. usque ad omnis l1onor et
18. Da
pacem etc.,
dum Patena se signat et Per eundem, dum Hostiam
19. Haec
commixtio etc. 20. Tres orationes post Agnus Dei, saltem utiliter.
21. Panem caelestem elc. et Domine non sum dignus. 22. Quid retribuam etc., Calicem salularis etc., Sanguis Domini noslri etc. 23. Quod
ore sumpsimus etc. et Corpus tuum Domine etc. 24. Placeat Ubi sancta
Trinitas et Benedical vos omnipotells Deus etc. 25. Antiphona Tri1lm
puerorum cum cantico Benedicite.

CAPUT Hl.

De ritu celebrandi Missam privatam.

203. Sacerdos celebraturus Missam,
Confessione sacramentali, quando opus
et saltem Matutino cum Laudlbus absoluto, orationi aliquantulum vacet et Orationes praeparatorias ab
Ecclesia exblbitas pro temporis
dlcat '. Antlpbona Ne reminiscaris In Festis duplicibus duplicatur, In semidupliclbus et slm
plicibus tantum Inchoatur 2 eique Tempore Paschali addltur Alleluja,
etiam ante Missas de
Kalendarium seu Directorium inspiciai'
atque omnia In Missali bene
ac
nisi
I Can. 807 et 810. Rhll. in celebro Miss. L L Polesl etiam Celebrans, si pro plllribllS orare intendit, ne circumslantibus sit morosus, ante Missam in animo proponere sibi omnes illos, tam vivos, quam defunctos, pro quibus in ipsa Missa orare intendil el in Memento generaliler unico contextu ipsofllm commellloralionem agere in
Missa, pro quibus anle Missam orare proposuit. Ibid. VIII. 3. - 2 Quando ritu. Missae
differl a rilu Oflicii, ex. gr. in Missa Rogalionlllll ccurrente duplici An\. ad Ilbi/am dupllcari polest juxla rilum Officium vel Missae. S. R. C. TI Jan. 1899 Marlarwpol. ad 2.
n. 4011.
3 Sacerdos, qni probabiliu6 judical Kalendarium errare, Kalendario slare
tenetur; nec polesl in hoc casu proprio inllaerere judicio qlload Officium, Mis.am
et colorem paramenlorum. S. R. C. 13 l"n. 1899 Plur/llm D/oec. ad 5. n. 4031.

De ritu celebrandi Missam privatam.

131

jam a Sacri sta factum fuerit. Tum manus, non tantum digitos, lavat
recitando interea Orationem Da Domine virtatem manibas meis etc.,
easque Iinteo mundo
'. Mox Calicem
2, super ejus
os ponit purHicatorium mundum et plicatum, ita ut
extremitates
ab utraque parte Calicis dependeant il et super lIud Patenam cum
Hostia integra et a fragmentis bene extersa; hanc tegit palla, super
quam velum expandit, quo Calix
vel saltem in
anleriori cooperitur <. Deinde velo superimponit bursam cum apertura
ad Celebrantem versa, intus habentem corporale plicatum". Si Calix
pars anterior supra bursam
a
parte totaliter
replicari potest, ut Calix commodius capiatur et deferatur, Praeter
dieta nihil aliud super Calieem ponere Iicet 6.
204, Quibus Ha dispositis induit para.menta 7 ac primum aeclamictum in extremitatibus prope chordulas utraque manu, osculatur iIIum in medio ubi est Crux B; tum dexteram circumducens super
sinistram capiti lIum imponit \1 ac funiculos inde
sub brachiis post tergum inserit, et ante pectus reductos stride colligat; interim dicit Orationem Impone Domine etc. - Postmodum albam as
sumit recitando Orationem Dealba me Domine etc., caput submittens
dexteramque manicam brachio dextero et sinistram sinistro inducit;
atque albam ipsam adjuvante Ministro circa collum, humeros, brachia
totumque corpus distendit et adaptat.
Tum cingulo cum f10ccis a
per Ministrum a
sibi porrecto, super
dextero latere
lumbos se
Mlnister vero elevat alba m super cingulum circumcirca, ut decenter dependeat, vestem tegat et fimbriis bene com
positis aequaliter defluat, ita ut quanta est
vel circiter latitudo
elevata a terra distet. Interim Sacerdos dicit
me Domine etc.
Postea manipulum accipit, Crucem in medio deosculaturet brachio
imponit sinistro pulsum inter et cubitum, dicens interea Merear Domine etc.
Deinde stolam utraque manu
inchoando Orationem
, Ritus in celebro Miss. l. l.
2 Juxta Rubricas loeo citato et Deer. S. R. c.
7 Sept. 1816 Tuden. ad 6. n. 2672, Celebrans in Missa privata Caiicem praeparare debet;
at posterius ad Dubilim Num aliis ac praesertim Sacerdolibus Sacristis vaieat permitt,
ut Hostam super Patenam collocel1t pro Missa ab alii. celebral1da? Resp. allirmative,
dummodo qui id peragi t prima saltem tonsura si! initialus; sed consulendum Celebranti, lit ipse Cali cis nstructlonem et alia secundum Rubricas exseqllatur. S. R. c.
l Febr. 1907 Erem. Camald. ad 15. n. 4198.
3 Usus cochlearis non est prohibitlls,
S. R. C. 6 febr. 1858 Baltimoren. ad 4. n. 3064, et ubi adhiberi solet, iIIud purificatorio intra cuppam Calicis nonnihil impresso, superponetur.
4 S. R. C. 12 Jan. H69
Urbinaten . .' n. :1379.
' S. R. C. 13 Sept. 1704 Ravennaten. ad 2. n. 2146. ~
ti S. R. C. 1 Sept. 1703 Pisaurell. n. 2118. 7 Sacra paramenta ab altari sumere solius
Episcopi est. Ritus in celebro Miss. I. 5. S. R. C. 17 Jun. 1673 Patavin. n. 1480; ob
necessitatem lamen licet ellam aliis, seti lune ex parte Evangelii sumenda sunt.
8 In
medio amicti requiritur Crlil< a Celebrante deosculallda. Ritus in celebro Miss. l. 3, et
Caerem. Epise. l. l. c. 9. n. l, et L 2. C. 8. n. 12. - ~ Juxta Decrelum S. R. C. 23 Aug.
1905. Ord. Min. n. 4169. Cfr. lamen Act. Ord. XXIV. pag. 379.

132

Lib. Il, Pars I,

III.

Redde mlhl Domine etc., iIIam similiter deosculalur

medium
collo imponil, ila tamen ul a
quae superlmponenda erit, contegalur; illam porro inslar Crucis transfert ante pectus, prius nimirum
flectendo partem a sinistro humero pendentem ad lalus dexterum.
partem aulem pendentem a dextero humero ad latus
ita ut
pars dextera in pectore statuatur super sinistram '. Ha partem utramque sloJae per
cinguli extremitatem hinc inde eidem cingulo
adnectit. - Postremo planetam induil sine osculo
funisi adsint, ante
ipsam devincil; quum eam induit, oral

Domine qui dixisti etc. '.

205. Sacel'dos omnibus
indutus,
tedo,
Calicem ad nodum manu sinistra
quem portai elevatum ante
pectus, dexteram super bursam extensam tenens 4; facta(IUe prllecipllae
sacristiae
capitis
ad altare
demissis oculis, incessu
erecto corpore
Ad
ecci ecaput
digitis manus dexterae accipit a Ministro
aquam benediclam et Cruce majori se signat, si commode fieri potest,
secus iIlud omittat 0. Transiens ante
super quo sancHssimum
Sacramentum
expositum est, vel fit Consecratio et elevatio,
vel datur benedictio cum eodem
vel distribultur sacra
Communio utrumque genu flecti! 7. Transiens ante altare sanctissimi
Sacramenti in tabernaculo reconditi , vel ante Reliquiam sanctae Crucis (veI alterius instrumenti Dominicae
publice
cooperto unicum genu F1ecti! "'. Ante Crucem altaris majoris, si
l Si Celebrans sit Episcopus non ducit stola m anle peclus in mudum Crucis, sed
sinit hinc iude Illrasque extremitates pendere, Rilll' in celebr. Mi58. l. 4.
Ibid. 3.
- :, Abusus est deferendi ad altare calice m discooperillm. S. R. C. lO MarI. 1906 De
crelum V, n. 4181. - Si Celebrans ob iniirmitatem vel senecllltem neqlleat Calice'"
delerre, tu ne accedit ad allare junctis manibus ac debllas reverenltas capite deteelo
exhlbe!.
Rilus In celebr. MIss. II. l.
Il S. R. C. Zl MarI. 1779 Ord. Min. ad 4.
n. aa14. Ubt sacristia habel duas portas ad lalera allaris, egrediendum est ad allare
per parlem Evangm el regrediendum ad sacristlam per partem Epislolae, S, R, C. 12
Aug, 1854 Br/ocen. ad t2. n. 3029.
7 Cfr. n, 27. Celebrans cum anle S5, Sacramen'
lum palenter expositmn genuflectere debet hane servabit regulam: PrllS lllrumque genu
flectit, mox caput detegit illudque profunde inclinai ae ilerum legit, poslea surgit et
suum prosequitur inces8um. Cfr, Commen!. in Instr. Clemen!. VII. 9. el IO. ubi etiam
de capite tegendo habelur Non laudandi sed redarguelldi sUlll illi, qui ad majorem reverenliam. ul ipsi dicunt, capite aperto abeunt, dOllec sini extra conspectum altaris.
lum quin opernntur conlra Rubricam et Oecreln, 111m qui" incurrunt periellium. !lt aliquid de Calice decida!. - B Si Iranseat ante altare, in qllo Nllssa celebratur et esi
inler Consecrationem et Communionem, gellullectere nnn debet; at dexterum genu
f1ectel si ultro, nulla Bcilicel facla inquisilione. tempub intcr Consecrationem el Commu
nionemadvertatur. S, R. C, 20 Maj. 1904 Rilemen, ad 2. n. 4135. Simililer si procedi!
e sacristia vel redit ab altari, dllm in choro cantatllr j'. Symboli El incarnatus est etc"
non lenetllr genuflectere. S, R. C. 13 Jun. 1671 Angelop. ad 3. n. 1421. Clr. n. 26,
Cel.ebrans Calicem ferens genullexionem ulroque /i(enu praeslal capite delecto, unico
genu vero capite cooperlo, ila el qualescumqlle inclinationes. Cfr. Rilll> in celebr.
Miss. IL l.

De ritu eelebrandi Missam

133

ibi non adsit in tabernaeulo sanetissimum Saeramentum, neenon ante

Praelatos
in locis suae
profundam eorporis exhibet inclinationem " Transeundo ante Reliquiam sanctae Crucis in
custodia reconditam ac ante Reliquias Sanctorum
; neenon
transeundo ante
localem,
stantem in scamno
proprio, ac Sacerdotem paratum, qui procedi! ad altare vel inde recedit, capite cooperto debitam exhibet inelinationem
206. Cum Sacerdos ad altare
stans ante infimum
gradum caput manu dextera detegit eamque ut antea super bursam
reponit; tum Crue! altaris profunde se inclinat, vel si in tabernaculo
adsit sanctissimum Sacramentum
in",
ulla
capitis inciinatione. Deinde ad medium altaris ascendit ibique ad cornu
Evangelii sism Calicem; tum amictum decenter collo circumadaptat
et mox bursam apprehendit el sinistra illam tenenle, dextera corporale extrahit Quo facto bursam colloca! ad cornu Evangelii cum apertura ad altaris medium versa", nisi aliter eam collocari fas sit ob
imagines in ea fortasse depictas. Totum
ambabus manibus
in medio altaris explicat ; et primo quidem partem quae est ad sinistram suam, dein quae ad dexteram, postea extendit partem posteriorem versus tabellam Seeretarum ac tandem versus fronte m altaris
partem anteriorem, cujus ora a fronte mensae spatio unius alteriusve
digiti distet. Tum dextera Calici superposita, iIIum sinistra ad nodum
capi! el in posteriori corporalis plicatura collocat
iIIius ita
accommodat, ut anterior saltem pars Calicis omnino cooperiatur n. Si
plures Hostias est consecra!urus pro sacra Communione facienda,
quae ob quantitatem super Patena manere non possint, locat eas su per
corporale ante Calcem aliquantulum versus cornu Evangelii, aut in
Pyxide vel vase mundo et benedicto poni! eas retro post Calicem
et operculo vel alia Patena vel etiam palla cooperi! '.
207. Collocato CaJice Buper corporale jungit manus ante pectU!!, quin caput Cruci inclinet". pergit ad cornu Epistolae in incessu
I Cfr. n. 191.
2 Cfr. Il. 193 el not. l pago
Sacerdos dUI1l accedit ad aliquod
altare vel ab cO recedil, sacris veslibus sacrHicii in<lutus et prae manibus Calcem te
nens, transiens anle altare Ss. Sacramenti, potest, si adsit necessitas, sacram Communionem lidelbus distribucre et poste a ad altare l'ergere ad Mis8am celebrandam.
$. R. C. 12 Marr. l836 TridclII.
Il n. 2740. Ritus in celebr. Miss. Il. 2, S.
R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 47. Il. 2682, Si Mis8a celebretur in altari, ubi adesi
exposita Reliquia sanelae Crucis aut instrumenti Dominicac Passionis, Celebrans acce
den5 ad altare et ab co recedens cl transiens per medium altaris, id est, ab uno latere
ad alterllm, ut lit in in~ensationc, genuflectere dcbet unico genu. S. R. C. 18 FebL 1843
CerlOman. n. 2854, et 20 MarI. 1869 Mont. Regal. ad 7. n. 3201.
4 Ritus in celebL
Mi5S. IL 2. - r, S. R. C. I i Maj. 1878 Soc. Jeso ad 12. n. 3448.
h S. R. C. 12 Jan.
1669 Vrblnaten. n. 1379.
'Rilus in celebro Miss. Il. 3. Si Celebrans paramenta de
altari aedpi!, haec omnia similiter perfieit, antequam ab altari descendat, ut Missam
inchoel. Ibid. 2. CL eliam no!. ' pag. 131. .- , S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 28.
11.2882.

134

Ub. Il, Pars I,

III.

altari Jatus suum sinistrum prorsus obvertens. Stans in cornu Epistolae Missale clausum
" Missam perQuirit ac
si
opus
suis locis componit
Tum mani bus iterum junctis dexterumque latus altari obvertens, redit ad medium altaris, ubi facta profunda capitis inclinatione erga Crucem 6, sine mora, vertens se ad
cornu Epistolae et aliQuantulum se retrahens ad corou
ne
directe
objiciantur
descendit in planum ; si autem plures habeantur gradus, varios in ordines distributi, sufficit ut descendat
post gradum ultimum primi ordinis, vel ante predel1am, si sola adsit
a08. Sa.cerdos cum ita. descenderit, per latus suum sinistrum
convertit se ad
altare
stans in
junctis ante pe
ctus manibus, Cruci profunde corpore se inclinat 7, vel sanctissimo
Sacramento in tabernaculo recondito genufleclit super infimum gradum sine ulla capitis inclinatione. Deinceps erectus Missam inchoat,
se
Cruce
dum alta voce dicit 111 l1omil1e Patris etc.,
tangendo sibi frontem cum profert In nomine Patris, pectus et FlUi,
humerum sinistrum et Spiri/us, et dexterum Sancti. Amen ac statim
manus ante pectus jungit, et Ha porro ad finem usque proseQuitur,
Quin unQuam animum advertat ad Missam, Quae in alio altari tunc
forte
etiamsi sanctissimi Sacramenti ibi fiat elevatio
a09. Post verba. In nomine Pa/ris etc., eadem voce pronuntiat
Antiphonam Introibo ad altare Dei etc., ac responso a Ministro Ad
Deum, qui laetificat etc., stans uti prius cum ilio alternatim recitat
Psalmum judica me Deus 'o, in
fine caput
Cruci inclinat
ad Oloria Patri ". Postea repetit Antiphonam Introibo ac responso a
Ministro Ad Dellm,
laetificat jllventutem meam, sinistra infra pectus
posita, se Cruce
signat dcens, dum tangit frontem Adjutorium, pectus nos/rum, humerum sinistrum in nomine et dexterum Domini l i . Tum iterum jungit manus ante pectus, cumQue Minister responderit Qui feci! caelum et terram, profunde inclinatus recitat Confiteor '", in QUO ad ve.ba vobis Fratres et vos Fratres minime se vertit
l S. R. C, 7 Sepl. 1816 Tude". ad 5. tl. 2572.
Ritus in celebr. Mis>. II. 4,
Cfr. n. 193,
4 Ritus in celebe. Miss. II. 4. 5 S, R. C. 16 jun. 1663 Granaten, all
4. n. 1265.
Il Si in altari ubi Missa celebratur adsit exposi!a Reliquia sanctae Crucis
vel ins!rumentum Dominicae Passionis, hoc in casu non genuflectitur, sed caput pro
funde versus Crucem inclinatllr. S. R. C. 23 Maj. 1835 Luclonen.
I. n. 2722.
, Cfr. n. 191.
S. R. C. 12 Nov. 1831 Morsor. ad 47. n. 2882.
" Rilus in eelebe.
Miss. Il!. 4, Cfr. n. IO. S vero, dum Sacerdos in altari Calieem accommodal vel Mssam
quaerit. in altari vicino fial elevatio Ss. Sacramenli, statlm desisti I prosequi ea quae
peragil el junctis anle pectus manibus capul profunde tenet inclinatum. donec Celebrans
Calicem su per corporale depo$uerit. Poslea surgi! et Missam nchoal.
IO Psalmus }Itdica omittitur in Missis Defunctorum el in Missis de Tempore a Dominica Passionis inclusive usque ad Sabbalum sanclum exclusive, in quibus, diela Antiphona /n/roibo etc.,
slalim subjungitur Adjuforfwn nos/rum efc. Ibid. 1Il. 6.
Il Cfr. n. 193.
12 Caerem.
Episc, L I, c. 25. n. 5, - 1:1 Ce1ebrans in Missa privata non debet bis dicere Conli/eor,
quando sine Ministro eandelll legiL S. R, C. 4 Sept. 1875 Erien. ad L n, 3368.

De ritu celebrandi Missam privatam.

135

ad Ministrum, ad verba autem mea culpa etc. sinistra infra pectus

posita, ter dextera
sibi
'. Post Confessionem permanet
inclinatus, donec
Misereatur tui a Ministro prolatum ipse responderit Amen; tum se
ac porro manus ante pectus junctas
tenel. Peracta a Ministro
Sacerdos adhuc erectus subse ad Ministrum convertat, Misereatur vestri etc., ac responso Amen a Ministro,
se Cruce majori subjicit, dum tangit
frontem
absolutionem, humerum sinistrum et remissionem et dexterum peccatorum nostrorum 2. Denique mediocriter
inclinatus
Deus tu conversus ac reliqua usque ad Oremus
inclusive manibus
eademque voce; extendit vero jungitque
manus ante
eas elevet cum proferl Oremus 4.
210. Dieta Oremus Sacerdos se
manibus ad
medium altars ascendt r. dcens interim secrelo Aufer a nobis etc.
PosI hanc Orationem ibi mediocrter inclinalus junctas
manus
super
Ha ut
dumtaxat frontem seu medium anlerioris
mensae altaris
secreto pronuntial Oramus te Domine etc.; cum vero dicit quorum reliquiae hic sunt, extensis extra
corporale super altare manibus,
in medio anterioris partis osculatur. Postmodum se
et
alia inclinatione versus Crucem
manibus adii cornu Epistolae, prosequens et omnium
Sanctorum etc., ubi ad altare seu Missale conversus ac se signans
Cruce majori, erectus alta voce legit Introitum, quem prosequitur
manibus junctis et ad Oloria Patri profunde caput versus Crucem inclinat ac dein
introitum usque ad Psalmum non se signans
uti prius 7,
211. Post Introitu.m, junctis ante pectus manibus, accedi! ad
medium
ad quod ila conversus profert alta voce alternati m
cum Ministro, ter Kyrie eleison, ter Cltrisle eleison iterumque ter Kyrie
eleison, ila tamen, ut Celebrans dicat bis Kyrie, semel Christe et iterum bis
Si neque Minister neque ex adstantibus quisquam Celebranti
ipse solus novies dicit g, quod etiam in aliis
Missae
observet, si Minister desit. Post ultimum Kyrie ibidem consistens clara voce
si dicendum sit, Oloria in ex-

l Cfr. n. 15,
Clr. Rit. in celebr. Miss, III. 6. el 1. - :I Cfr. n. 192.
4 CIL
n, 200.
Cum Celcbrans gradus allaris ascendil prius pedem dexlerum. deinde sini5lm", movebiL
~ Rilus in celebr. Miss. IV. L Clr. eliam n. 200. - 7 Ritus in celebr. Mis., IV. 2. A Dominica Passionis usque ad Paseha in Mis.is de Tempore non
dicilur Gloria Patri, sed finilo Psalmo repelilur Introitus. Rubr. spec Dom. Passion,
Tempore vero Pasellali in omnibus Missis, quae non suni de Requie, ubi desunt ad
duntur duo Alleluja anle Psalmum. Rubr. spec. anle Commune Confesso PonI il.
Kyrie nOn est inchoandum alllequam Sacerdos ad mediu1l1 altaris perveneri! et ses.
ad illlld cOllverleril; quod semper observandum est ad omnia, quae cerIo loco
praescribulliur.

136

Lb. Il, Pars I, Cap. III.

eelsis l manus expandens et elevans usque ad humeros, et dicens Deo

palmas jungit et demittit ~ et Cruci caput
inclinat. Dein capite erecto et manibus ante pectus junctis, Hymnum prosequilur et
absolvit praestans Cruci profundam capitis inclinationem ad Adora-

mus te, Oratias agimus

lesa Christe, Suscipe deprecationem 00stram, et iterum ad jesu Christe Dum vero profert Cum Saneto
rifu, sinistra infra peetus posita, dextera se Cruce mai ori signat dicens, dum tangit fronte m Cum Sanefo, pectus Spiritu, humerum sinistrum in gloria, et dexterum Dei Patris. Amen et
haee postrema verba manus non jungit, sed eas super altare edra corporale
extensas ponit.
212. Dieto Kymno aloria, vel si non sit dieendus, dieto ultimo
Kyrie, Celebrans altare in medio oseulatur"; tum ereetus mani bus
ante pectus junctis oculisque ad terram demissis, per suam dexteram
ila ad populum se vertit, ut facies populum et dorsum a!taris medium
direete respieiat, quin i llud tangat; ibique stans clare pronuntiat DominllS vobiseum manus interim ante peetus extendens et J-""-"'~
Postmodum manibus ila eompositis revertitur per eandem viam ad
Missale; ubi manus ilerum ante peetus extendens et jungens simulque eaput Cruei profunde inclinans dicit Oremus 7; deinde manibus
ante
extensis Orationem
Cum profert Per Dominuln nostrum, jungit manus easque sie retinet usque ad finem Orationis et
eaput profunde fleetit Cruci ad verbajesum Christllm". Si vero oralio
conc!udatur per
teeum vel Qui vivis, manus junguntur ad verba
in unifate sine ulla capitls inclinatione ". -- Si plures orationes sint
l In Mis,i, quae Officio suni conformes Gloria ditilur qualHJocumque in Malulino
diclus esi Hymnus Te Del/m, praelerquam in Missa Feriae V, in Coena Domini et Sabbati sallcli, ll quibus Gloria dicitur, quamvis in Oflicio nOn sii diclllm Te Del/m,
RllbL gen. Vili. 2, In Missis vero quae suni Oflicio difformes Gloria dicilur: I. In
Mssa Dominicae praecedentis resumenda infra Oelavas privilegialas universalis Ecclesiae aul Tempus Paschale, 2. In Missis B. M, V. ill Sabbalo, eliamsi non lial Oilicium
de eadem, vel lnfra alquam ipsius Oelavam, quamvis simplcem, celebralis. 3. Angelorum. 4, Sanclorum vel Bealorum, quorum illa die menlio ll in Marlyrologio, vel in
ejus appendice pro respectvis ecc!esis approbala, ellamsi de eis non fial commemoralio in Officio, el inlra lIIorum Oclavam, e!;am s;mpl;cem, si habeant AddiI. el l'ariat
VII. I, Rubr. gen, VIII. 4, et spec, anle Mis5a5 volivas, S, R. C, 13 jmL 1671 Angelopo/.
ad 2, n, 1481, 30 Jul. 1689 Ord, Mill, Capue,
1814, 22 Aug. 1744 Cracoviell, ad 7,
n, 83'18, et 26 Jan, 1793 Ord. Min. ad 2. n, 2542. - ~ Cfr, n, 200,
~ CIL n. 193,
In fine Gloria, Credo et Sanetus posi signum Crucs manus non suni ilerum
jungendae, S. R. C 12 Nov. 1831 Marsor, ad 29. n, 2682.
' Clr, n, fIlB. - .\ Cfr.
n. 200. SI Mi55a celebrelur in allari ad Orienlem sito, ul Celebrans in conspectu habeai non modo altaris Crucem, sed eliam populum, lune diclurus Domillus vobiscum,
Orate Fratres, !te Missa est, vel daturus benediclionem non in altari quidem ob"erl;l
humeros, sed Ilud In medio oscl/lalus expansis ibidem junctisque manibus, III supra,
salulal ae benedictionem ImperliL Rilus in celebr. Miss. V. 3,
1 CJr. Il, 193.
Ck
20, el 193.
Rilus in celebL Miss, V. L Sacerdos lI1anus junctas lenere
debet usque ad linem conclusionis, ideo dllm !lane didl non debet lolia verlere,

De ritu celebrandi Missam privalam.

137

dicendae priori lanlum ac secundae praemillitur Oremus, prima dumtaxat et ultima concluditur I eodem ritu servato in voce, in exlensione
manuum et in inclinatione capitis,
de oralione
supra praescribitur ~. Animadvertendum lamen esI, quod ad nomen Sancti vel
Beati de quo dicilur Missa vel fil commemoralio, ralione
Festi
vel
capitis inclinatio facienda est versus Iibrum 3,
nisi in loeo principali allaris habeatur simulacrum vel imago beatae
Mariae V. aut Sancti, quia lunc ad
caput inclinatur', Ad nomen
vero
regnants semper versus librum capul inclinandum esI".
213. Quando plurali Ora.tiones legendae sunI cum Prophetiis,
ul in Missa de
Feriis
et Sabbats Qualuor Temporum,
ilemque de feria quarta ante Dominlcam Passionis el Hebdomadae
majoris, Sacerdos dieto Introitu,
ad medium altaris,
profert Kyrie eleisoll ut alias, Postultimum Kyrie revertitur ad comu
Epistolae, ubi stans ante Missale dieit Oremus manus interim ante
expandens
et caput eruci profunde inclinans; mox
palmis super altare ila
ut Missale in medio si t, unicum fiectens genu versus Missale, etiamsi expositum sit sanctissimum Sacramentum ,
Flectamus gellua ac Ministro respondente Levate
confeslim surgil. Tum mani bus de altari erectis extensisque ante peclus ut
orationem recitat et concludit ut supra. In Qualuor Temporibus Pentecostes omittitur Flectamus genlla, et post Oremus BUco
subjungitur oralio. Post orationem
Prophetiam seu lectionem
et Versus sequentes manibus super Missale ve! altare positis, ut infra
de Epistola dicelur 7. Eodem modo sequentes orationes el lecliones
dicendae sunI. Absolutis omnibus oralionibus ac leclionibus extraordinariis se denuo inferI manibus junctis ad medium allaris; ibique
recilal, si dicendum sit, Gloria in excelsis; secus statim osculatur altare,
Dominus vobisCllm ac modo consueto prosequilur Ora
tiones, Epistolam elc.
214. In Missis de Officio
a.ut
extra Tem
pus Passionis atque Oclavas Paschatis el Pentecosles post Oralionem
diei, duae dicuntur oraliones pro diversitate Temporum
Altera lamen vel
si una vel duae jam commemoraliones occurrerinl. A Dominica Passionis usque ad Sabbatum in
Albis inclusive et per Oclavam
unica additur oratio pro
diversitate Temporum
; quae parter omiltilur, si qua fiat
I Excipiuntnr casus, in quibus Oratiolli Missae dici stalilll adiungenda est ali qua
matio votiva: lune enilll duae i\lae oraliones dicunlur eum IInica conclusione. Cfr.
Il. 27]
2 Rllbr. gen. VII. 7, et Rillls in celebr. Mis5. V. 2.
Cfr. n. 194.
, Rilus in celebraI. Miss. V. 2, el S. R.
13 febr. 1892. Calagurit. ad 25. n. 3'1'6'1'.
5 Ritus in celebr. Mi55. V. 2. Similiter capilI inelinalur ad nomen Episcopi Dioecesani in Colleela pro ipso, quando Mis5ae adest. S. R. C. ]3 MarI. 1700 Arequipl1e ad 3.
n. 2049. - ti S. R. C. IB febr. 1843 Neapo/it. o. 2859. - 7 Ritus il1 eelcbr. Mis5. V. 4.

138

Lib. Il, Pars I, Cap. III.

commemoratio. - Orationes Tempori congruentes hoc ordine sunt dispositae: 1. A Dominica prima Adventus usque ad Nativitatem Domini, secunda est Deus, qui de B. Mariae V. utero, tertia Ecclesiae
vel pro Papa; 2. a Nativitale Domini usque ad diem secundam Februarii inclusive, secunda Deus qui salutis, tertia Ecclesiae vel pro
Papa; 3. a die tertia Februarii usque ad Feriam tertiam post Dominicam Quinquagesimae et a Dominica prima post Pentecosten usque
ad Sabbatum ante Dominicam primam Advenlus, secunda A cunctis,
terlia ad libitum; 4. a Feria quarta Cinerum usque ad Dominicam
Passionis, secunda A cunctis, tertia Omnipotens; 5. a Dominica Passionis usque ad Sabbatum in Albis inclusive, secunda EcclesiGe vel
pro Papa, tertia non dicitur; 6. a Dominica in Albis usque ad Feriam sextam post Octavam Ascensionis inclusive, secunda Concede
nos, tertia EcclesiGe vel pro Papa. - In omnibus Missis de B. Maria
Virgine, necnon in Vigilia el per Oclavam atque in Missa votiva
Omnium Sanctorum, extra Tempus sub 5 descriptum, secunda oratio
de Tempore erit de Spiritu Sancto, tertia EcclesiGe vel pro Papa.
Quod si de B. M. V. vel de Omnibus Sanctis riat tantum commemoratio,
tertia oratio erit de Spiritu Sancto, si tertia oratio dicenda sit '.
215. In Oratione A cunctis et in ejus Postcommunione ad litteram N. exprimitur nomen Titularis propriae ecclesiae, etiam in ecclesiis non consecratis sed tantum benedictis", necnon in oratoriis
so!emniter benedictis", dummodo Titulus non sit Persona divina, ve!
Mysterium Domini, aut de ipso Titu!o non dicatur Missa, aut facta
non sii commemoratio, aut iIlius nomen non sit in eadem Oratione
expressum; ac nomina sanctorum Angelorum, et sancii Joannis Baptistae, si Titulares fuerint, praeponuntur nomini sancti joseph. In hisce
autem omnibus casibus omittunlur verba atque beato N. '. In eadem
Oratione servandus tamen est ordo dignitatis in Rubricis praescriptus ,5. Rubricae autem hunc ordinem praescribunt: I nomina sanctorum
Angelorum; Il sancti Joannis Baptistae; !II sancti joseph Sponsi beatae Mariae V.; IV sanctorum Apostolorum et Evangelistarum; V
sancii P. N. Francisci; VI sancti Titularis, qui non sit de quinque
prioribus 6. Si Missa, vel commemorati o fuerint de Sanctis quorum fil
mentio 4 in Oratione et Postcommunione, ibidem omittunlur verba quae
eos respiciunt. - Quando praescribitur Oratio EcclesiGe vel pro Papa,
convenii eas alternare; quod si eodem tempore una ex ipsis vi Rubricarum et altera ab Ordinario praescripta esset, unica Oratione utrumque
adimpletur praeceptum, Rubricae nempe et Ordinarii '. - Orali a ad
l AddiI. el Varo VI. l. 2 S. R, C. 28 Nov, 1891 Senegamb, ad t. n, 3752.S, R, C. 5 Jun, 1899 Deer, gen, 5, n, 4025. - 4 Rubr. spec, post araI. A cunclis,
5 S, R, C. 2 Dec, 1891 Decr. n, 3758. (> Rubr. pecuI. Brev, Rom,-Seraph, n, 126
et 209, - 7 AddiI. et VariaI. VI. 4, Quando Sede, Pontificia vacat, Oratio pro Papa
omitlilur, et sola Oralio Ecc/esiae dici debel.

:l

De rilu celebrandi Missam privalam.

139

libilum,
a Rubrcis praescribilur, est praeceptiva el eam omil
lere non licet; potesl tamen esse vel de aliquo
dummodo jam
non sit nominatus, vel de sanctissimo Sacramento, ve! de Passion,e,
vel de Cruce
de
dici
Missa
ve!
ex .orationibus diversis in fine Missalis '. Loco hujus oratonis substitui
potest Collecta a Summo Pontifice vel ab Ordinario imperala 2.
216. Oratio imperata a Summo Pontifice dicenda est ab omnibus Sacerdolibus, el imperala ab Episcopo a tolo Clero
3 et ab extraneis
ibi celebrantlbus 4. Si Oralio
eliam a
haec imperata sii simpliciter pro re gravi, omittenda est in omnibus
duplicibus
c1assis, in
Nalivitatis Domini ac Pentecostes, et in Dominica Palmarum; quodsi expresse ordinetur dicenda
eliam in
primae classis, tunc omittitur tantum in Nativitate Domini, Epiphania, Feria quinta in Coena Domini, Sabbato
sanclo, Dominica Resurrectionis, Ascensione Domini,
festo SS. Trinitatis et Corporis Christi. Si autem Oralio non sit
rata pro re
omittenda est in duplici bus
vel secundae
classis, in Dominicis
in
Nativitatis
phaniae et Pentecostes, Infra Octavas
Nativitatis Domini,
Paschatis,
Pentecostes, Corporis Chrisii, .infra Octavas pro particulari tantummodo eccIesia aut Ordine
quomodolibet privilegiatas, in Feriis privilegiatis
Cinerum et
l S. R. C. 2 Sep1. 1741 Aquen. ad 2. n. 2365. In anniversario proprlae ordina
nationis sacerdotals, a die fixa mensis computando, (si Vigilia Nativi!. vel Pente
cos!., Dom. Palmarum aut duplex I classis 1I0n occurrerlt, secus autcm in proximiori
sequenti die simliter non impedila), cllivis Sacerdoti licet, extra Miss. Delune!., et
post oraliones a Rllbricis praescriptas, adderc Oratiollem pro seipso Sacerdote, IIt
inter Oratiolles diversas n. 20. AddiI. et VariaI. VI. 3. - 2 AddiI. et VariaI. VI. 1. et 4.
Quando Oratio A cUllclis est secunda, tertia ad libitum non potest eligi pro Congrega
tione et Familia, id est Defende, S. R. C. 13 Febr. 1892 Ca/aguri/. ad 24. n. 3767'
neque pro Delul1cts. In die anniversario crealionis el coronationis Summi Ponlilicis regnantis, et in anniversario eleelionis (vel translationis) el cOllsecrationis EpiscopI Dioe
ceseos de praecepto lieri debet commemoratio in Missa; exceptis Missis de Requie,
dllplicibus primae classis, Dominica Palmarum atque Vigiliis Nativitatis Domini et Peno
tecostes. Addi!. et Variato IL 4. et 5.
S. R. C. 17 Aug. 1709 Bergomen. ad 2. n. 2198,
et 3 Apr. 1821 Dea. geli. I. n. 2613. Praelati reglliares, etiam locale s, non possunt sine
licentia Episcopi ordinare Collectam dicendam in Missa a subditis suis, tam pro necessi
talibus Ordinis, quam pro necessitale communi. S. R. C. 21
1779 Ord. Min. ad 6.
dicenda lempore
n. 2514. Ab hac lege lamen excipienda est Oralio de Spir.
Capiluli glis. Cfr. Rit. Rom. Ser. Tit. 4.
IV. n. 5. Orationes seu Collectae in Missa
dici debenl uti jacenl, nec umquam licitllm est Celebranti ex propria aut fidelillm devo
tione aliquam orationem addere. omittere aut variare, nisi in casibus a Rubrkis per
missis; qllod valet etiam de orationibus Secretis et Postcomlnunionibus, quae qnoad
numerum el ordinem selnper correspondere debent orationibus ante Epislolam reci
tatis. S. R. C. 28 Jall. 1606 Carmel. Disca/c. n. 197, 13 Jlln. 1671 Lugosien. n. 1422,
2 Dee. 1684 lIIerden. n. 1740, el 'l:i MarI. 1779 Ord. M/L ad 6. n. 2514. - 4 S. R. C.
5 MarI. 1898 Duo. n. 3985. Non licet pro lubilu cessare a recitanda Collecta imperala, antequam Ordinarius id jusseril. S. R. C. 3 Apr, 1821 Dea. gell. ad 2. n. 2613.

140

Lib. Il, Pars l, Cap. III.

prioris tridui Majoris Hebdomadae, in Missis votivis pro re gravi et

publica simul causa vel ad instar solemnium celebratis, et Quoties in
Missa, juxta Rubricas,
quatuor orationes dictae sini'. Oratio imperata omittenda esI etiam Quando in Missa quarta oralio dieta est de
sanctissimo
vel de electione et coronatione Summi Ponti
ficis, vel de eleclione ec consecratione Episcopi Dioecesani 2. Ubi duae
orationes
ambae sunt
etiamsi tres orationes
a Rubricis praescribanlur', et dici debent juxta ordinem dignitatis ",
semper autem post commemorationes a Rubricis
. In
omnibus Msss lectis non conventualibus, diebus rtus smplicis, extra
Ferias majores privileglatas, dici possunt ad Celebrants Iibtum orationes stricte votivae, cauto tamen semper ut
post orationes a
Rubricis praescriptas et Collectas ab Ordinario imperalas locum ha
beant, cum eis
numerum non excedant, atque imparem
numerum relineanl vel inducant. Si plures sini, ordinem inter se ser
vare debent lisdem in Missis, extra Tempus Paschale, etiam Orali o
pro Defunclis apponi potest, sed paenultimum semper locum occupet'.
217. Completis Orationibus, Sacerdos demittit super Missale
aut altare manus, ila ut palmae Missale tangant vel etiam, si plaeuerit, pol1ices Iibrum teneant palmis interim ad legile applicatis; ae
voce
., in
fine vocem aliquantulum in
fleetens eapiteque nonnihil ad Ministrum converso, monet eum, ul
respondeat Deo
Simliter stans eodem modo
Graduale, Alleluja, Versus, Trac!um et Sequentiam,
occurrunt D.
Si infra Epistolam vel Tractum sit
id praestatur versus librum ''', etiamsi adsit expositum sanctissimum Sacramentum ".
EpIstola cum reliquis recitata, Missale ad cornu Evangelii transferlur.
S librum transferat pse Sacerdos, hoc facit anlequam ad medium
altaris sese inferal, alque dum transit ante mediul11 altaris non geo
nunectit lZ, sed caput Cruci profunde inclinaI. Missale vero non quidem
et VariaI. VI. 6.
2 S. R. C. 21 Jun. 1912 SeYflen. ad 5. (ACL Ord.
XXXI, p 247). Cfr. noI. 5 pago 137. - ., S. R. C. 22 MarI. 1912 Detr. ad li (Acl. Ord.
XXXI p. 155).
4 Praecedit imperata pro re gravi; in eodem gradu, si agatur de aliquo
Mysterio vel Sancto, servari debet ordo Litaniarum, aut ordo Missalis. si oratio sumalur ex Missis votivis aut oratonibus diversis in fine Missalis posilis Addl. et V~
riaI. VI. 5. Ibid. VI. 4. - fi Clr. noI. 4 supra. - 7 Addit. et VariaI. VI. 6.
< Ritus
in celebr. M;55. VI. L Quando nomen alicujus Sancii, de quo celebralur Missa vel [il
specIalis C'ommemoratio, occurrit in titulis Epistolae et EvangeHi t caput non est indjl1aH~
dum. S. R. C. 13 FebL 18.ll2 Calagarit. ad 25. n. 3767. Cfr. noI. "pag. 10.lnclinandull1
vero esI quolies in Epislola, in Graduali et ubicumque in Mis5a occurril. DecL ciI.
9 Se'luentia, al'luibus assignala Festis, omltl pOI esi in Missis leclis non convenlua
libus, quae de die infra OClavam, non vero de de Oclava, celebranlur. Se'luentia
Paschatis et Penlecosles num'luam omitti polesl. Addit. el VariaI. VII. 2.
IO Si in
peragenda genullexione simplci occurrerel nominandum Ss. nomen .lesu ve! aliud, ad
cujus pronunliationem praescripta esI inclnatio capitis, haec inclinatio omittitur in
genuflexione. Cfr. n. 16.
"S. R. C. 18 FetlL 1843 Neapo/it. n. 2859. - 12 S. R. C.
14 Jan. 1898 Parisien. II. I. n. 3975.

De ritu celebrandi Missam privatam.

141

ila statuil, ut erat in cornu EpishJlaie, sed ut posterior pars libri respiciat ipsum cornu altaris, adeo ut Sacerdos Evangelium legens et
ante librum consistens, mediam veluti vultus partem ad populum
conversam habeat '.
218. Post Graduale ac reliqua
sive Minister Missale
deferat ad cornu Evangelii, sive deficiente Ministro
debueri! librum transferre, accedit aut redit junctis ante pectus mani bus ad
medium altaris; ibique stans elevat ad Crucem oculos statimque demittit el
quin
manibus altare tangat~, secreto dici! Munda cor meum, il/be Domine benedieere, Dominus sii in
corde meo etc. Dehinc se erigi! et confert ad cornu
ubi
stans versus librum
anle
mani bus, proferl elata voce
Dominus vobiscum,o deinde manus disjungens ponit sinistram super
Missale et pollice dextero, quem dimovet a reliquis
extensis
junctisque invicem, primo signat Cruce minore librum, ubi incipit
texlus sancti
quod lecturus est,
vocabulum Sequenlia aut lnitium,o tum sinistra Infra peclus posita Cruce minori se
signat in fronte, cum dicit sancii Evangelii, in ore, cum dici! seeundum, in pectorE', cum profert nomen
per Ministrum Gloria tibi Domine,
junctis ante pectus manibus,
legt Evangelium i quo finito, cum Minister respondit Laas iibi Christe,
ipse Iibrum sine
aliquantulum utraque manu elevat seseque nonnihil proclinans secreto dicit Per Evangelica dieta, osculatur principium textus
deleantur nostra delicta 5.
Inclinationes ad nomen Jesu et genuflexiones inter Evangelium peragendas erga librum fieri oportet".
219. Missale osculatus, ilIud collocat cum pulvino aut legli
prope corporale, ut commodius Offertorium et quae sequuntur legere
possit 1. Dehlnc junctls ante pectus manibus adi! medium altaris; ubi
stans alta voce recita t Credo, si dicendum sit, manus interim extenl Ritus in celebr. Miss. VI. l.
2 Cfr. Il. 200. - J S. R. C. 7 Sepl. l8i6 Tuden
ad il. Il. 25'12. - 4 Caerem. Epise. I. 2. c. 8. Il. 46.
5 Cfr. Rit. in celebr. Miss. VI. 2,
Passio in Mis5a privata in cornu Evangelii legi debet S. R, C. 26 Nov. 1644 S. Marci
ad 2. n.8'1'1, et 4 Allg, 1663 Da/maflar. ad L n, 12'15. Ideoque Sacerdos diclo Traelll
accedil ad medium altaris, capul Cruci inclinaI el praelermisso Manda COI' meum etc,
se transfer! ad Missale; ibique omissis Dominas volJiscam et Sequentia elc. absoillle
i ncipil manibus junclis Passio Domini nostri elc. non signando librum nec seipsum,
et a Ministro non respondetur Gloria liDi Domine. Vb! nolalur esse genulleclendum,
maniblls super altare ad latera Missalis posUis, ulrumque genu lIeelil, lempore unius
Qralionis Dominicae medilans Christi morlem manibus junclis. Postea posills i1erum
super allare manibus, surgil el prosequllur leclionem Passionis usque ad eam partem,
quae tono Evangelil cani ari sole!; tum accedil ad medium allaris ibique more solito
recilal Munda cor meum, labe el Dominus sii in corde meo etc., deinde redi! ad Misgale el absolule incipil Allera autem die. in cujus fine Iibrum oscillalur ad inltium
hujus ullimae parlis, dicens Per Evangelica dicla elc. et Minlster respondet Laus t/bi
Chris/e, Clr. Rube sper, in Dom. Palmar. - " Rilus in celebr. Miss. VI. 2,
1 Ibid.

142

Lib. Il, Pars I,

III.

dens ac elevans usque ad humeros. Dum

anum Deum
manus
demitlit cum profunda
Cruc inclinatione l, Tum
erecto et manibus ut antea junctis, iIlud prosequitur
usque ad
faciens inclinationem capitis profundam adJesam Christam et simal adoratar necnon unicum flectens genu ad Et incarnatus est
usque ad et homo factus est inclusive. Dicens Et vitam venturi saeculi.
Cruce
Amen, sinistra infra pectus demissa, dextera interim se
; dum
fronte m et pectus profert Et
humerum sinistrum
et dexterum saeculi; ad Amen manus demittens,
prius
eas super altare extensas ponit".
220. Post
vel si i1lud sit omittendum, redux ut
supra post Evangelium, allare in medio
extensis utrimque
extra
mani bus. Tum junctis mani bus ante pectus, ibidem
a manu sinistra ad dexteram vertit se ad populum easque expalldl~ns
alta voce pronuntiat Dominusvobiseum, junctisque denuo palmis revertitur per eandem viam ad medium allaris. Rursum manus ex/endens ac jungens simulque Cruci faciens profundam capitis inclinationem dicit Oremas. Dehinc manibus ante pectus
alta voce
Ofrertorium', facie aliquantulum ad Iibrum conversa i
semper in similibus observandum est. Post Offertorium utraque manu
velum Cali cis hinc inde submovet
plicandum Ministro praebet
vel a semetipso plicatum reponit in cornu
prope corporale.
Tum sinistra super altare posita, dextera
ad nodum apprehendit iIlumque extra corporale ad cornu
statuit ac pallam
inde detractam demittit super Calicis velum. Si adsint Hostiae parvae
consecrandae,
vel vas
ac intentionem iIlas ofrerendi et consecrandi efrormat 4. Postea Patenam cum Hostia capit
inter pollicem et digitos
eamque ad medium altaris ante
pectus allatam accipit etiam sinistra, ita
ut Patenam hinc
inde
utroque pollice et indice circa oram Patenae extem,s,
ac
subter Patenam junctis. Sic porro Patenam elevatam ante
oculos ad Crucem elevat statimque demittit et dici! secreto
sanete Pater etc. Deinde ad unius palmi
mensuram super corporale demittit Patenam et eiformat cum
signum Crucis unius circiter palmi per binas
ab altari versus se, a sinistra ad dexteram productum. Tunc remotiorem
Patenae extremitatem paulum inclinans, Hostiam collocat circa medium anterioris partis
ante se, ubi praefatum Crucis signum cum Patena eiformatum fuit. Si Hostiae parvae consecrandae
super Patenam sint depositae, eas simul cum Hostia
super
I Cfr. Il. 200.
" Cfr. noI. 4 pago 136. - "Tempore Paschal Offertorio additur
lInum Alleluja, sed tantum uo! non habetuL Rubr. spec. alite COll1ll1un. Confesso Ponti!.
4 Ritus in celeOr. Mss. VII. 3.

De ritu celebrand Mssam privatam.

143

corporale, aliquantulum ad partem

Postmodum sinistra
extra
posita, dextera Patenam recondit aliquantulum subtus
corporale ad dexteram et Pyxidem, si adsit, claudit "
221. Pa.te.na. recondita., a medio altaris
mani bus recedens in cornu Epistolae, sinistra Calicem ad nodum accipit in quo
nonnihil elevato et inclinato, dextera extensis junctisque
premit
medium purificatorii usque ad fundum, pollice tamen alterutrum purifieatorii pendentis Iimbum retinet ad exteriorem partem cuppae ac
purificatorium semel et iterum circumdueens per Calieem, hune penltus
Quo facto Calicem allari
tenet ad nodum
sinistra, e cujus
ad ipsius Calicis pedem, dextera vero accipit ampullam vini de manu Ministri et poni!
vinum in Calieem et ordinarie quidem tantum, quantum unico haustu
facile sumi queat. Ampulla Ministro reddita, retine t Callcem manu
dextera signum Crucis efformat super ampullam aquae, secreto proferens Deus,
humanae substantiae etc. et ad verba per
hujus aquae et vini
in Calicem parum
scilicet aut quatuor
aquae infundit Ad quod parvum cochlear, si eo utatur"
aquae benedictionem dextera capi! de altari et aqua ex
ampulla plenum effundit in Calicem. Guttas in cochleari residuas in
ae extra corporale
ampullam rejicit, coehlear purificatorio
prope Patenam deponit. Cum dicit jesus Christus caput ad Crucem
fleetit. Si lntra cuppam
aquae aut vini adhaeserint, eas abstergil', dexterum indicem purificatorio obvolutum intus circum
agendo. Tandem
in binas
partes plicatum collocat super Patenae latus corpor'lli non coopertum, cujus extremitates
altare res,pic:iarll.
222. Ca.licem detectum prope corporale in cornu Epistolae sta
tuens, Saeerdos junetis mani bus ad medium altaris regreditur ac primum sinistra super altare extra corporale posita, dextera Calicem
capi! ad nodum; dein huoc ad medium altaris allatum etiam sinistra
sic
ut pollex slet supra
reliqui digiti iofra. Tum
vero ila Calicem utraque manu tenens elevat supra corporale usque
ad faciei altitudinem, sic tamen, ut cuppa Calicis frontem non excedat, intentisque ad Crucem per totam Oratonem oculis, memoriter
et secreto pronuntiat Offerimus tibi Domine etc. Quam Orationem
eum
Calicem demittt ad unius circiter palmi distanliam
ab altari, ubi cum
Crucis
super
in
medio posi Hostiam
i1tum ita collocat, ul aliquot digito rum

Ritu5 in celebr. Mi55. VII. 3.

2 S adst cochlear dextera lIlid amovet
Ca3 Ritlls in celebr. Miss. Vll. 4. Can. 814. - ,
R. C. 6 Febr. 1858 Ballimoren. ad 4. n. 3064, Cfr. noI.
pago 118. - 'S. R.
7 Sepl. 1816 Tuden. ad
14. n. 2572.
J

lice. -

144

Lib. Il, Pars l, Cap. III.

ab Hostia distet, et palla eundem cooperi! '. Positis exinde

manibus junctis super altare 2 mediocriter corpore inc1inatus profert
secreto In spiritu !lumilitatis etc. Tum erectus oculos elevat ad Crucem ae simul manus
et elevans statimque demissas jungens ante pectus, oeulis etiam demissis, dicit itidem seereto Veni Sanctificator etc. Ad verba et benedic sinistra super altare extra corporale
dextera signum Crucis producit super Hostiam simul et Calicem manu recta etiam in linea transversa:l. Deinde manibus
sese confert ad cornu Epistolae, ubi stans sinistro latere altari obverso abluit extremitatem ulriusque pollids et
Minislro
infundenle, ae interim secrelo recital Psalmum Lavabo. Lolas manus
1inteo
sese ad cornu altaris converlens, ibique Psalmum
prosequtur, in cujus fine ad Gloria Patri Cruc profunde capul inclinat '.
223. Post Psalmum Lavabo ad medium altaris junclis manibus
ante peclus se
stans oculos ad Crucem
s!atimque
demitti! ae,
super altare manibus junetis", mediocrlter inclinatus
dici! secrelo Sliscipe sancta Trinitas etc. Dehinc manibus hinc lnde
extra corporale extensis altare in medio osculalur. Ereclus jungit
manus et oculis demissis per suam dexleram vertil se ad
erga quem edendens
manus G profert voce mediocri haec
duo verba Orate Fratres; quibus prolatis iHco vertt se manibus
ad medium allaris per corou
prosequens seerelo ut
meum ac vestrum Sacrificium etc.
a Ministro vel a circumstanti bus Suscipiat Dominus
de manibus tuis etc.
ipse Celebrans
etc. de manibus meis etc.) secrelo
subjungil Amen 7. Tum in medio consistens facie ad Missale lantillum
conversa
manibus' legi! sine Oremus Orationem ve! Orationes
primam lan!um ac postremam, si plures sint dicenconcludens"; ad
conclusionem ipse respondet Amen.
Dum dicit Per Dominum
manus, et ad jesum Christum capul
Cruci profunde infleclit fl
224. Ad conclnsionem nltimae Secretae, nimirum ad verba
ilIa: Per omnia saecula saecu/omm exclusive, Sacerdos stans in medio
altaris demiltit dexleram super altare, sinislra quaerit Praefationem,
I Or. n. 201.
2 Cfr. n,200,
' S. R, C. 4 Au;:. 1663 Dalmatiar, ad 4. n. U175.
Quando Cruces suni communes super Hostiam et Calicem, linea recla incipienda est
a medietate pallae, et quin manus deprimatur ducitur super Hostiam. et linea Irans
versa Iii inter Callcem et Hostiam extra pallam. sed in eadem altitudine primae lineae
et in longitudine inlegrae pallae. - 4 In Mi55is de Requie el de Tempore a Dominica
Passlonis usque ad Feriam V. in Coena Domini inclusive omillitur Gloria Patri in line
Psalmi Lavabo. Ritu5 in celebr. Mi5s. VII 6,
Cfr. n, 200.
6 Cfr. n, 200. 1 Rltus In celebro Miss. VII. 7,
~ Quoad numerum,' ordinem et conclusionem Se'
cretarum observel quae dieta sunt n, 212,
Rilus in celebr. Miss. VII. 7, colI.
cum V. I. Clr. not. " pag, 136.

De ritu celebrandi Missam privatam.

145

lum ambabus depositis super eo maniblls hinc inde

dicit alta
voce Praefationem '. Ad verba Sursum corda elevat manus hinc in de
extensas usque ad pectus, ita ut palma unius manus respiciat alteram; cum dici! Oratias agamus Domino iIlas ante pectus junglt, quin
magis elevet; cum dicil DI'o nostro oculos elevat
caput
Cruci profunde inclinaI.
a Ministro
et justum est,
manibus rursum ante pectus
Praefationem prosequitur. Quoties in Praefatione occurrit nomen
caput versus Crucem prolunde inclinat, quando vero occurrit nomen beatae Mariae V., S. Joseph aut S. P. N. Francisci, illud versus librum inclinat, nisi in loco
principali altaris habeatur eorum simulacrum vel imago, quia tunc
versus eam caput flectendum est 2. Cum dicit Sanetus,
ante
pectus manibus, quln ils altare tangat, et corpore mediocriter inclinatus, voce mediocri illud prosequitur". Dicturus mediocri itidem
voce Benedictlls qui venit etc. se
et sinistra infra pectus pasila,
dextera se
Cruce majori: tangendo
dum profert Benedictus, pectus qui veni!, humerum sinistrum in nomine, dexterum Domini, quin in fine manus conjungat.
225. Post ultimum HQsanna in excelsis, dextera su per altare
extra corporale
sinistra primum folium Canonis aperit. Tum
stans ante medium
manus extendens parumque elevans et jungens, oculosque simul ad Crucem elevans et sine mora devote demittens,
ante
manibus junctis super
oram
secreto dicit Te igitur etc. . Post verbum petimus manibus extra
corporale altari impositis, iIlud in medio osculatur. Stati m erectus ad
uti aeeepta habeas et benedicas jungit manus; deinde posita sinistra
extra corporale, dextera ter signat super Hostiam simul et Calicem,
in
Cruce dicens hoec>f<
in altera haee ~I" munera, in tertia
haec sanda >f< sacrificio illibata. Deinde manibus denuo ante pectus
prosequitur secreto in primis qual' Nbi offerimus etc. Pronuntians una eum famulo tuo
nostro, ad litteram N. exprimit
nomen
regnantis cum capitis inclinatione ad Iibrum".
Apostolica Sede vacante, verba iIIa omiltuntur 7. Dum subdit et Antistite
nostro, simliter ad Iitteram N. profert nomen
in
qua Sacrum facit 8, dummodo possessionem ecclesiae suae per
quamvis nondum sit consesum vel per suum Procuralorem
cratus ". Si vero Episcopus sii vita functus, verba iIIa omittuntur, uti
I Rlus in celebr. Mis5. VII.
2 Ibid. V. 2. Cfr. n. 212,
3 Ritus in celebr.
S, R. C. 12 Nov. 1831 Marsor, ad 29, n. 2682.
"Canon, Mis5., Ritus
Miss. VII. 8.
in celebr. Miss, VIII. I, et S. R. C. 7 Sept. 1816 Tuden. ad 19. n, 25'12. -v S. R. C. 23 Mai.
1846 Tuden, ad 5. n, 2915, et 13 Febr. 1892 Calaguritanen. ad 25. n. 3767. - 1 Ritus
in celebro Mi55. VIII. 2,
8 S, R. C. 25 Sept. 1649 Tomaun. ad 6. n. 924, et 8 Apr.
1690 Oal/iarum ad L n. 182'1.
9 S. R. C, 4 Jul. 1879
OratorU ad 2. n. 3500.
Viearius aulelll seu Administrator Apostollcu5, quamvs
Episcopus consecratus,

146

Lib. Il, Pars I,

III.

semper fit ab Hs, qui Romae celebrant; si nomen Episcopi forte

retur, dicatur Antistite nostro sine nomine. - Cum Sacerdos dicit
Memento Domine famulorum famularumque tuarum, manus elevat jungitque usque ad faeiem vel peetus, ita paulisper consistit capite aliquantulum
tum commemorationem facit vivorum Christifidelium pro lubito suo, quorum nomina si vult, secreto memoret; necesse tamen non est ea singillatim voce exprimere, sed sufficit eorum
memoriam mente habere '.
226. Pst vivoru:m commemora.tionem demissis et
ante pectus manibus, continuat et omnium circumstantium etc., neenon
Christi
ila compositus prosequitur Communicantes etc. Ad nomen
eaput Cruei profunde infleetit, ad nomen vero Mariae et Sanetorum,
quorum vel Mssa, etsi votiva, eelebratur, vel peeuliaris fit eommemoratio ratione Vigiliae, Festi vel Oetavae inclinat iIIud ad Iibrum,
nisi in loco principali altaris habeatur simulacrum vel imago beatae
Mariae V. aut Sancti, cujus nomen occurri!; tunc enim ad simulacrum
seu
caput inclinatur Ad Per eundem manus jungil. Cum incipit dicere Hanc igitur, ambas ila expandit manus super oblata, ut
teneantur apertae versus ac supra Calicem simul et Hc)stiia111,
ac digitorum extremitas sese
ad medium circiter pallae, quin
eam
juncto utroque indice ac dextero pollice super sinistrum
il1star Crucis supra manus inflexo 4. Ad verba Per Christum Dominum
nastrum. Amen jungit seu claudit manus illasque ad se ante pectus
retrahit iisque sic
prosequitur
oblationem tu Deus in
omnibus, quaesumus. Tum vero sinistra super altare extra corporale
dextera ter signat super Hostiam simul et Calicem, dicens
ad primam Crucem bene ,I; dictam, ad secundam adscri >1'" ptam, ad
tertiam ra':B tam,. dehine prompte
ratianabilem, acceptabi
lente dexteram retrahit ad pectus, dicens ut
lemque lacere
nobis Cor ':B pus, semel signat super Hostiam tantum, et dicens et
semel super Calicem tantum; postmodum manus elevans
San ':B
et ante pectus jungens prosequitur
dilectissimi Fili tui Domini
Cruci caput profunde inclinans, dum profert
nostri lesu
Christi. Si aliae adsint Hostiae consecrandae, nune aperitur Pyxis:'
et, si opus
paulo propius ponitur.
sine indulto in Clnone nominari nequiL S. R. C. 22 Aug. 1722 Sarsinaten. ad 5.
n. 2274, et 9. Maj. 1857 PekiTlell. ad 4. n. 3047, et 8 MarI. 1919 Dubium. (Acl. Ord.
XXXVIII. p. 90).
I Ritus in celebr. Mi55. VIII. 3. Cfr. noI. I pago 130.
2 S. R. C.
24 Nov. 1911 Adrien. ad 2. n. 4281. !nfra Octavam aliclljus Sancii Octavam habentis,
clljus nec Ollicium recitatur, nec fieri commemoratio per accidens potest, capili nil1ilominus inclinandum est, quando nomen dicti Sancii in Canone Missae oceurri!.
R. C.
19 jlln. 1903 Ord. MiTI. ad 1. n. 4116. Cfr. n.22. Rltlls in celebr. Miss. V. 2. et
S. R. C. .I3 Febr. 1892 Ca/aguril. ad 25. n. 3767. Cf L n. 212.
4 S. R. C. 4 AlIg. 1663
Da/mafiar. ad 5. 1275.
Ritlls in celebr. Miss. VlIl. 5.

De ritu celebrandi Missam prvatam.

147

227. Ad verba. Qui pridie quam pateretl1rextremitatem utriusque pollicis et

si opus
ad corporalis oram hinc inde leviter
dum pronuntiat
panem in sanctas ac
venerabiles manus suas, e sinistro latere
lum indice premi! Hout altera ex parte elevatam inter pollicem et indicem dexterum
commodius apprehendat, id quod semper observatur,
Hostia
prae mani bus sumenda est. Sic vero apprehensae admovet etiam poi
manus infra Holicem et indicem sinistrum, reliquis digitis
stiam extensis et junctis, iIlamque ad inferiorem extremitatem tenet
ambabus mani bus e corporali aliquantulum erectam. Tum ad verba
et elevatis oculis in caelum ad te Deum Patrem suum Om!niJ10tem'em
Crucem suspicit et illico oculos demittit; dicens autem tibi
agens caput
inclina!. Tum Hostiam pollice dumtaxat et indice sinistro tenens, super ipsam signum Crucis dextera efformat, dicens bene >1, dixit; ac subinde Hostiam uti
etiam pollice et indice dextero capit, nterea prosequens
dedifque discipulis suis
dicens: Accipite et manducate ex hoc omnes.
228. Ad Consecrationem, nimirum cum finerit
verba,
non prius, cubitis vel partibus brachiorum anteriori bus super altare
positis, quin corporale manibus tangat, capite
inclinato, dicontinuate ac secreto
verba Consecrationis super Hostiam ilIam atque omnes, quae consecrandae sint 1. Prolatis Con secrationis verbis, confestm ponit manus sacram Hostiam
super anteriore m
Iimbum, et unicum f1ectens genu, iIlam
adorat. Postmodum se
oculis in sacram Hostiam intentis,
il1am recta linea super corporale sic
ut ea a populo COllSTlici
et adorari
~; mox ipsam ad corporale per eandem Iineam demittit. Deinceps a sacra Hostia sinistram dimovet eamque indice et
pollice junctis, ac tribus ultimis digitis extensis, super altare ita deponit, ut sola manus pars lateralis
parvum
altare tangat;
dextera vero sacram Hostiam repont, ubi antea
erat, cavens,
ne usque ad digitorum ablutionem
et ndices sejungat, nisi
sacra Hostia tangenda seu attrectanda sit ; tum dexteram itdem ac
sinistram super
collocat et iterum f1ectit genu. Si adsit
Pyxis, eam cooperi t et in suo loco reponit, si ante Consecrationem
inde amota fuerit.

l Si forte eveniat. quod Sacerdos prolerat verba Consecrationis Pyxide clausa, sed
super corporale posita, et ad particulas ibi inciusas minime animadvertat, par!iculae
absque dubio erunt consecralae, quando prius jam habueril intelltionem consecrandi
omne quod sllper corporale appositum eral consecrandum, Benedic!, XIV. de S5. Miss.
Sacri!. lib, 3, c. XVIII. n,
2 Fideles, qui S. Hostiam elevatam a5picunt el adorant
verbis: Domnlls mells et Deus meli S, iucrantnf indulgenliam 7 annorum et 1 quadrage
namm. Pills Pap. X. J2 Jun. 1901.
"Ritus
celebr. Miss. VlIl. 6.

148

Lib. Il, Pars I,

III.

229. Adorato Sacra.mento, sinistram collocat super

Calics, ex quo dextera removet pallam, quam extremitati veli plicati
ut iIIam exinde commodius recipiat. Tum utrumque polIicem et indicem
mutuo fricat super Calicem, ut ex iis Hostiae fragmenta, si quae sint, illuc demittat I, interim dicens Sim/i
modo postquam coenatum est. Delnde prosequens
et hunc
praeclarum Calicem in sanctas ae venerabi/es manus suas, utraque manu,
inter indices nempe pollici bus adjunctos et reliquos digitos Calcem
appn~h:ndlit juxta nodum infra cuppam, dextera quidem supra et sinistra infra nodum, eumque spatio quatuor circiter digitorum ab altari elevat
deponi!. Sic
eodem modo
ad
verba Tibi
agens caput sanctissimo Sacramento profunde inclinat, ad vocem bene ':B
sinistra Calicem intra cuppam tenens,
dextera jam a Calce amota super illum
Dum vero
deditque discipulis suis etc., denuo prehendit
dextera scilicet
ad nodum, sinistra vero ita ad pedem, ut hujus index et pollex juncti
sint supra,
digiti infra
eumque tenet a corporali parum elevatum, non autem vel vix versus se inclinatum. - Post
verba bibite ex eo omnes, cubitis vel partibus brachiorum anteriori bus
super altare positis et
profunde inclinato, iIlico profert distincte,
continuate ac secreto verba Consecrationis pretiosissimi
Hie est enim etc. usque ad remissionem peccatomnl inclusive. Quibus
prolatis, sanctum Calicem statuit super corporale, ibique utraque
manu extensa unicum flectit genu, dicens interim secreto Haec quotie;SeLJ'm~IUe jeeeritis etc. Mox erectus ambabus manibus accipit sanctum Calice m discoopertum, uti paulo
et oculis in ipsum intentis
ita recta linea eum sublevat, ut a
prospici queal atque
adorar. Dehinc
per eandem lineam rectam demittit et pristilocum reverenter restituit, cavendo ne sacram Hostiam maManu autem sinistra super pedem Calicis posita, dextera
recipit B eaque sanctum Calicem
Tum manibus
super corporale
iterum genuflectit.
230. Reposito
adorato sancto Calice, stat ante medium altaris, manibus utrimque ante pectus expansis', ac dicit secreta Unde et memores elc. Cum profert de tuis donis ac datis, jungit
ante pectus manus et mox sinistra super corporale deposita, dextera
ter
super sacram Hostiam simul et sanctum Callcem ad verba
Hostiam >B puram, Hostiam ':B sanetam, Hostiam ':B immacu/atanl; postea semel
super sacram Hostam tantum dicens Panem ':B sallctUnl vitae aetemae et semel super sanctum Calicem tantum proferens
et Cal/cenl >B sa/utis perpetuae. Tum stans uti
extensis mani bus
Supra quae propitio etc. Qua Oratione expleta corpore
, Rilus in celebr. Miss, VIIL 7, -

Ibia,

a Cfr. n, 201

Cfr. n, 201}

De rilu ce.lebrandi Missam privatam.

149

profunde inclinatus ante medium

manibus junctis super ilio,
in margine non intra corporale
memoriter dicit
te
rogamus etc. Cum profert ex hac altaris participafione, extensis hinc
inde manibus super corporale, altare in medio ante sacram Hostiam
osculatur j statimque se
manus ante pectus jungit dicens sacrosanctum Filii tlli. Mox vero sinistra super
posita, semel
signat dextera super sacram Hostiam tantum ad vocem Cor li.; pus et
semeI super sanctum Calicem tantum ad vocem San i:B
sumns,'rJ'1lUS. Tum sinistra infra pectus demissa, dextera Cruce majori
seipsum signat tribus
digitis sub verbis omni benedctione ..:8
caelesti, tangendo sibi
cum profert amni benedictione, pectus
caelesti, humerum sinistrum ei grafia, humerum dexterum, re)Jlearnlur
Ad vocem
Per eundem etc.
manus ante
Cum
dicit Memento Domine jamulorum etc., incipit manus extendere et elevare usque ad numeros easque jungens ante
partem pedum dicit in somno
lta compositus, manibus usque ad
faciem elevati s, oculis in sacram Hostiam
sistit aliquantum
orans pro
eadem piane
quae praescribitur in commemoratione vivorum c,. Extensis deinde manibus ut
prosequitur
Domine etc. et ad verba Per eundem etc.
manus et
caput profunde inclinat~. Haec est sola conclusio, ad quam caput inf1ectitur, tametsi sanctissimum nomen
non exprimatur.
231. Ad Nobis quoque pecclltoribus sinistra super
deposita, tribus postremis dexterae
pectus leniter
,
mediocri voce dieta tria verba, et manibus denuo extensis,
pf()sequitur secreto jamulis tuis etc. Ad nomina
qui in
nac oratione commemorantur, caput inclinatur in eorum die festo et
per Octavam, etiamsi infra Octavam per accidens de iis non fiat commemoratio
Ad verba Per Christum Dominum nostrum manus jungit
easque
tenet usque ad Per quem haec omnia,
semper
bona creas inclusive. Postea demittit sinistram super corporale et
dextera ter signat super sacram Hostiam simul et sanctum Calicem
dicens sancii li, jcas, vivi"B
bene ~ dicis et praestas nobis. Exinde sinistram super
Calics ponens, pallam ab eo dextera
amovet l; dehinc utraque manu super corporale de more extensa,
flectit genu;
erectus, sinistro indice tantillum
extremitatem sacrae Hostiae, quo commodius sic elevatam ad medium crciter reverenter
inter pollicem et indicem
et cum
ea super sanctum
quem sinistra ad nodum tenet, tres Cruces
eflormat a labio ad Jabium, dum pronuntiat Per ip 8:' sum, et cum
ip >1, so, et in ip ':8 so. Pari modo binas subinde Cruces efficit inter lal S, R, C, 7 SepL 1816 Tuden, ali 21. IL 21>72.
'Rltls in celeor.
IX, 2,
" Cfr. n. 200.

Clr. n. 198.
Cfr. n.225.

Cfr. n. 224.
Cfr. n. 201.

:l

Lib. Il, Pars I,

150

III.

bium anterius Calicis suumque pectus, incipiens a labio Calicis, neque

sacra m Hostiam demittens versus
ejusdem, interi m dicens est
tibi Deo Patri l:B omnipotenti, in unitate Spiritus
Saneti. Deinceps
sacram Hostiam manu dextera jugiter tenens, defert recta linea super
sanclum Calice m eumque simul cum sacra Hostia manu sinistra aliquantulum, idest non ultra paJmae altitudinem de altari sublevat, proferens interim secreto omnis honor et gloria. Mox et sanctum Calicem
et sacram Hostiam in locum suum reponit. Tum utrumque, si opus
sii, pollicem et indicem super sanctum Calicem perfricat et hune
dextera palla cooperit; extensis denique hinc inde manibus super corporale, flecti! genu et continuo surgit.
232. Ante Orationem Dominicam erectus manusque super coradhuc retinens extensas,
alta voce Per omnia saecula saeculorum, et responso a Ministro Amen, subdit
jungens interim lIlanus ante pectus, et caput sanctissimo Sacramento
profunde inc!inans; dehine
Praeceptis salutaribus moniti etc.
Dum inehoat Pater noster, manus de more ante pectus extendit, et
oculis in sanctissimum Sacramentum intentis, prosequitur Oralionem
Domincam usque ad finem, ae responso a Ministro Sed libera nos a
malo, secreto subjungit Amen manus interim ad altare demittens. TUIll
Patenam cum purificatorio superposito extra corporale educit, medio
digito ad
eoncavum applieito, eamque totam in parte concava
exlergit. Exinde purificatorium aliquantulum a
dimovet, ila
ut ibidem
in medio Calix post ablutionem digitorum collocar i.
Tunc sinislra
super
dextera Patenam
inter
eamque super altare extra
indicem
junetum et relquos
cm'I1I1'f:llif' sic tenet erectam, ut ipsius eoncavum ad sacram Hostiam
conversum sit, dextera vero super Patenam
posita, dum
dicit Lbera nos, quaesllmus etc.
autem
da
Nus pacem, ponit sinistram infra
dextera vero
signat
eum Patena, dicens
frontem da propitius, pectus pacem, humeruw sinistrum in dieblls, et dexterum nostris. Mox Patenam ipsam
oseulatur in ipsius superiori extremitate seu ora', ae prosequens ut
ope misericordiae tuae etc, indice sinistro hinc
sacram Hostiam
in qua siet Ilnc dextera ei pauxillum elevatae submittit
nistro indice sacram Hostiam
iIlamque
manu ad
sansancti Calicis in extrema ora collocaI. Tandem
ctum Calicem et, manibus de more hinc inde super corporale
sts, flecti! genu et continuo as~;urlgit.
233. Ad f!.'actionem sacrae Hostiae erectus sinistro indice
Patenae saeram Hostiam, quam in extrededuci! ad oram
mitate superiori
pollice et indice dextero
extollit

.:r,

S. R. C. 24

Jul. 1683 Alblnganen. ad 5.

1711.

151

De ritu celebrandi Missam

super sanctum Calicem. Deinde

ibidem etiam pollice et indice manus
sacram Hostiam reverenter dividit in duas partes aequales, leniter i11am f1ectendo
in medio et infra, dehinc iterato flexu caute totam frangendo.
dum eam
et
mediam partem, quam in manu dextera retinuit, super Patenam reponit, pronuntiat secreto Per eundem Dominum nostrum jesum Chriprofunde inclinans ad jesum Christum,o substum Filium tuum,
inde prosequens
tecum vivit et regnat, de altera media parte,
quam sinistra manu sancto Calici
lenet, dextero pollice
et indice particulam in ejus inferiori parte l detrahit ac super Calicem
sanctum retinet; tum dicens in unitate Spiritus Sancii Deus partem
Hostiae
quam sinistra manu tenet, adjungit mediae Hostiae
super Patenam
ila ut sacra Hostia appareat rotunda.
Mox sinistra Calicem ad nodum tenens, alta voce profert Per omnia
saecula saeculorum,o ac responso a Ministro Amen, cum particula sacrae
quam super Calicem retinuit, ter
a fabio ad labium Calicis, quin eum
dicens interim ad primam CnJcem
Pax >-r~ Domini, ad secundam si! ...B semper, ad tertiam vobis >I~ cum.
Resp()nso a Ministro Et cum spirita tuo, parliculam continuo immittit
in sanctum Calicem, recitans secreto Haec commixtio et consecratio efc.
et caput profunde flectens ad lesa Christi. Post hanc Orationem
licem et indlcem utriusque manus perfricat super
quem subinde palla cooperit", ac mani bus super corporale
flectit genu.
Post genuflexionem stans, junctis ante
manibus altare non tangelltims et capite ad sanctissimum Sacramentum profunde inclinato,
alta voce recital ter
Dei qui tollis peccata mandi; el dextera
percutiens sibi pectus, sinistra super
poglta, dicit miserere nobis, et deinde non jungit, sed iterum percutit gibi pectus, cum
dicit secundo miserere nobis, quod et terlio facit, cum dicit dona

nobis pacem .
234. Post

Dei, manibus
et in ora allaris
oCIJli!,qu!e ad sanctissimum Sacramentum intentis, mediocriter Jnclinatus tres Orationes secreto recital. Quibus absolutis se erigi!
utraque manu super corporale hinc iode posita, f1ectlt genu atque
iIlico surgens secreto profert Panem caelestem accipiam, et nomen Doadmini invocabo. Tum indice sinistro ambas sacrae Hosliae
ducit ad superiorem Patenae oram versus
Calicis easque suet indice dextero reverenter
ad imum
collocat pollicem inter et indicem sinlstrum ila
t duae partes rotundam serven! sacrae Hosliae figuram. Dein dextera Patenam
inseril inter sinistrum Indicem et medium. Dum sinistra sacram Ho-

l S, R, C. 4 Aug, 1663 Dalmalar. ad 6.

in fine.

Il.

1275.

Cfr. n. 201. -

" Cfr, n. 200,

152

Lib. Il, Pars l,

III.

stiam cum Patena ioter pectus et sanctum Calicem quatuor circiter

a
elevatam sustinet, corpore mediocrter inclinatus,
ter
quin sinistro cubitu altari innitatur, tribus ultimis dexterae
pectu!! sibi
unaquaque vice voce mediocri devote et humi!iter l proferens Domine non sum dignus, et secreto prosequens ut
intres sub tectum meum etc. Quibus tertia vice repetitis usque ad
anima mea, se erigit ac pollice et indice dextero parte m dexteram
sacrae Hostiae alteri
moxque e sinistra utramque sacrae Hostiae partem ad imum accipit; et super Patenam, quam sinistra adhuc
retinet immotam lunc a corporali elevatam, cum sacra Hostia Crucem
ante se format, id cavens, ne se tangat, neve Crucis signum extra Patenae Iimites egrediatur, interim secreto pronuntiat Corpus Domini nostri etc., caput profunde inclinans ad Jesll Chrisl". Exinde mediocriter inclinatus et cubitis super altare posHis, ambas simul sacrae
Hostiae partes reverenler sumit. Tum vero Patenam ut antea ad pedem Calicis reponi! ac super iIlam, si opus sit,
et indices
pauli:sp~~r defricat; demum se
junctis ante faciem mani bus,
aliquantulum in meditatione sanctissimi Sacramenti
'
235. Dende a.d
sa.ncti Ca.licis, demissis mani bus
super corporale, dici! secreto Quid retribuam Domino pro omnibus,
quae retribuit mihi? interim discooperlt Calicem ", manibusque iterum
super corporale
genuflecti! el
Tum sinistra jVII~~i:m:,
si opus sit, longius a corporali removet et dextera Patenam de more
inter indicem pollici junctum et reliquos digitos,
corporale et colligit
(;, ducendo aliquoties
ubi
sacra Hostia
ac etiam
si oportuerit, corporale paululum elevando. Exinde sinistra inter indicem pollici junctum et re
digitos Patenam accipit ea ex
ex qua fragmenta collecta non sunt, iIIamque extensam ac veluti supinam super sanctum
Calicem
ita ut remotior ejus extremltas a sinistra retineatur, propior vero
ad medum os Calicis. Tum iIIam circumquaque
super sanctum Calicem extergit indice vel pollice
solius manus
et ipsos
quos postea ibidem np,rfr;l'l-lt
~ne quid fragmenti in eis remaneat . Post extersionem Patenae,
denuo pollicibus et indici bus,
quae Patenam adhuc relinet,
deponit super corporale ad !atus Evangelii usque ad sumptionem;
dextera vero sanctum Calicem apprehendit infra nodum" secreto proalque ita consistens prosequitur
nuntians Cal/cem salutaris

ei nomen Domini invocabo,. laudans invocabo Dominum et ab illimicis

meis salvus ero. Mox sibi efformal
Crucis cum
quem

l CafiOfi Missae. - 2 Cfr. n. 200, in fine.

n. 2850. - j R,fus in celebr. Miss. X. 4.

:j S. R. C. 24 Sept. 1842. Neapo/it. ad I.

'Ibid. - Il Ib'd.
7 Ibid. - 8 Ib'd. o.

De ritu celebrandi Missarn privatarn.

153

ita elevat, ut
surnrni!as
ad
et recta linea dernitti! usque ad pectus, quin seipsurn tangat, proferens secreto SanDomini nostri etc. et caput profunde inclinans ad Jesu Chrisli 1 ;
dein continuo Calicem ori
cui sinistra supponi! Patenam
pene usque ad mentum elevata m, et stans erectus reverenter totum
haurit
Sanguinem cum particula, quin tune Calieem a
labiis dirnoveat. Si forte in sumptione particula Calici inhaeserit, illarn,
vino infuso, sumat cum purificatione '.
236. Post sac1'Osancti
statim ad
ablutionem, etsi quaedam consecrati vini
in Calice rnaneant,
Ministro in cornu Epistolae Calcem super altare, non extra, si fieri
porrigit 3, sinistra interi m cum Patena su per corporale
secreto dicens Quod ore sumpsimus etc.; el illum, cum vini quantum
salis est receperit, pauxillum elevat, ut infundere Minister intermittat.
In Calice ad se reducto vinurn tantisper circurnagit, ut sacrae Species
statirnque mento supponens
cuppae adhaerentes vino
Patenarn, purificationem absorbet ex eadern Calicis parte, per
pretiosissimum Sanguinern surnpsit. Reponif exinde Patenam super
corporale ad latus
et Calcern
utriusque
manus ad cupparn prehendens, indices autern et pollices super os
Calicis adjungens, se infert ad cornu Epistolae, ibique hos vino et
aqua; a Ministro infusis abluit, et confestim Calicem inter corporale
ac purificatorium statuit. Interim, sub ablutione et abstersione
torum, secreto dicit Corpus tuum Domine etc. Dehinc advertens, ne
qua gutta in corporale aut mappam decidat, excutit super Calicem
indices et pollices eosque purificatorio, quod dextera
abstergit,
nec amplius
et indices junctos tene!. Si forte alis etiam digitis sacra m Hosliam tetgerit, illos quoque abluere debet.
abstersis, medium purificatorii sic accommodat inter sinistrum pollicem
et indicem, ut ab utraque parte super digltos pendeat, ac interim
redit ad mediurn altaris, ubi sinistram cum purificatorio extra corporale
atque manu dextera Calicem infra nodum capii et cum
purificatione circumagit; tum sinistra
mento supponens,
ablutonem sumit. Postea Calicem collocat super corporale et dextera
sibi extremo purificatorii limbo os
; subinde purificatoriurn
super Calicem extendit, quem ad nodum sinistra parum elevatum et
inclinatum tenens, medium
dextera premi! ad irnum usque,
ac pollice alterutram i1lius partem retinet extra cuppam;
iIIud
bis terve circumducens, totum Calicern pertergit. Quo facto purifical S. R. C. 24 Sepl. 1842 Neapolll. ad I. n. 2850. Rubr. Miss. De deect. X. 8.
'1 S. R. C. 12 jul. 1901 Colimen. ad 4. n. 4077. - 4 Sacerdos lantllm sallem aquae
n Calicem iofuodere pennillat. qllalllum prills vini ipse poslleraL Conlormiler ad
Decr. S. R. C. Il MarI. 1859 Piuro Doec. ad 2. L. 3088.

154

Llb. Il, Pars I, Cap. ilI.

torium super ipsum extendit I, eique sinistra Patenam et huic pallam

dextera superimponit ; tum Calicem sinistra collocat ad cornu Evangelii extra corpora/e 3, quod plicat vo/vendo prius partem illius anteriorem, dein partem posteriorem, tum latera/em a parte Episto/ae,
tandem lateralem a parte Evangeli!. Stati m manu dextera bursam accipit, quam sinistra apertam tenet,
in eadem
dextera
ila re ponit, ut extremitas seu fimbria partis ultimo plicatae versetur
bursa vel in medio vel in
Cajuxta bursae aperturam;
lici adversa reposita Calicem velo cooperit, super quod bursam imponit. Calicem ad nodum sinistra accipit, dextera supra bursam posita, eumque in medio altaris collocat ac velum illius ita accommodat, ut anterior pars Ca Iicem totaliter cooperiat 4.
237. In casu binationis purificatio et ablutio ita peragendae sunt: Quando Sacerdos eadem die duas Missas dissits in /ocis
celebrare debet, in prima, dum divinum
sumit, eum dilisorbet. Exinde Calicem super corporale ponit et palla
tegH, ac junctis manibus dicit Quod ore sumpsinlus, e/c. et stati m in
medio altari s, admoto aquae vasculo, digitos lavat dicens Corpus
fuunI, e/c. eosque purificatorio abstergit. Hisce
super
cornflrlllf' adhuc manentem, deducta palla, cooperit, ceu moris est,
scilicet
purificatorio, deinde Patena ac palla et demum velo.
Post haec Missam ut
quin in accessu ad medium et in recessu
a medio
debeat", prosequitur, et completo ultimo Evanan aligelio, rursus stat in medio altaris, et detecto Calice
quid divini Sanguinis ad imum se receperit, quod plerumque contingi!. Tunc iIIas
absorbet, et quidem ex eadem CaIicis parte, qua primum pretiosum
sumpserat, Patenam
mento supponens. Postmodum in ipsum Calicem tantum saltem aquae
infundendum curat, quantum prius vini posuerat, eamque circumactam
ex eadem Calicis
in vas ad hoc paratum demittit. Calicem ipsum
deinde purificatorio
ac more solito cooperit et in reditu ad
sacristiam secum defert.
vesti bus depositls et gratiarum actione
completa, aqua e Calice demissa pro rerum adjunctis vel ad diem
crastinum servatur, si nempe Sacerdos Missam celebraturus rursus
i Iluc redeat, et tum in secunda purificatione in Calicem demittitur;
vel gossypio aut stuppa absorpta comburitur et cineres in sacrarium
mittuntur; vel in sacrarium effunditur; vel in defectu sacrarii exsccanda In sacristia relinquitur G. - Quando vero Sacerdos eadem die

l S, R. C. 4 Sepl. 1875 Eden. ad 2. n. 3368. - 2 ParVlllll cochlear, llbi adhiberi solet, sllper pllrificatorium aliqllalllulum compressulll collocalllr. - :1 RilllS in
celebr. Miss. II. 2. qllod a pari hic observandllm,
4 S. R. C. 12 jan. 16t9 Vrblnaten. n. 1379.
5 S. R. C, 20 juL 1686 Angelopolil. ad 7. n. 1772, " loslr,
s. R. C. Il MarI. 1858 Plllrlllm DIoee. ad 2. n. 3068. Palesi alllcm Saccrdos eamdem

De ritu celebrandi Missam

155

duas Missas in eadem ecclesia celebrare debet, se gerat uti supra

dictum est; sed absoJuta Missa quin Calice m purificet, si in ecclesia
non sit
eum eodem modo super allare relinquit, vel in
tabernaculo, si
Secus vero Calicem in sacristiam defert, ibique super corporale vel pallam in aliquo Joco decenti et
clauso collocat usque ad secundam
in qua, cum eodem
Calice uti debeat, ilIum rursus cum hostia consecranda secum ad
altare
ac su per corporale extensum reponit!. Cum autem in
secunda Missa Sacerdos ad Offertorium
ablato velo de
Calice, hunc parumper versus cornu Epistolae, sed non extra corporale collocat;
Hostiae ob!atione non abstergit Calicem
purificatorio, sed eum intra
relinquens vel super pallam
statuens leviler elevat, vinumque et aquam eidem caute infundit,
Calleem nullatenus ab intus abstersum more solito
offert '.
238.
qua.e dicitur Communio recitaturus manibus ante pectus junctis,
Cruci se inclinet 3, aceedit ad cornu
folia Missalis ipsemet vertit .. et mani bus iterum junctis, alta
voce dictam Antiphonam legt Postea redil ad medium altaris, quod,
extensis hine inde manibus ", osculatur; tum erectus, manibus ante
pectus junctis
ad terram demissis, ad populum per dexteram suam se vertit et dicit Dominus vobiscum, manus interim expandens et ante peetus
ae per eandem viam sese denuo eonfert
ad
Orationem vel Orationes
Communionem leeturus,
eodem modo, numero et ordine ae supra de Orationibus ante Epistolam dictum est'.
In Quadragesima, a Feria
Cinerum usque
ad Feriam quartam
Hebdomadae, in Missa de Feria lectis Orationibus post C~mmunionem, Celebrans ante Missale adhuc perstat
et subjieit Oremus, caput versus Crucem profunde inclinans manusque

et jungens. Tum junetis manibus addit Humiliate capita

vestra Deo, iterum caput profunde, sed versus librum flectit et ma-

aqwlll,
aliquo vase mundo C'aule ctlstoditam, secum defcrre, ut eam eUn! pu""
rificatione secundac Missae >lIlIlaL S. R. C. 9 Maj. 1893 Romana ad 5. n. 3798.
! Quae hic de Calice non priu> purificando, sed In sacrisliam pOSI Missam deferendo el custodiendo dieuntur, servanda quoqlle suni in casu, quo Sacerdos duas Mssas
in cadem quldem eerlcsla, sed non in eodem altari celebraI,
Cfr. Appendlx Ril.
Rom. ediL Iypicae 1925. In secunda et lertla Missa Nativltats Domini et Commemoralionia Omnium Fidelum Defunctorum idem observandum esI. Rubr. spero dirtis in
S. R. C. 6 Febr. 1892 Lincien. ad 15. n. 3784.
:< S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor.
ad 27. n. 2682.
4 S. R. C. Il Maj. 1878 S"e/et. Jesu ad 14. n. 3448. i> Tempore
Pascl1al Antlpl1onae. quae dicitur Communio. additur unum Alleluja, sed tantum ubi
non l1abetur. Rubr. special. ante Commun. Confesso Pontii.
Cfr. n. 198. - 1 Cfr.
n. 212. Quae n. 215 de Oratlone A cunetis dieta sunt, applicanfur quoque Postcommunionl ejusdem Oralionis. quae est Mundel et mlln/at nos, etc.

156

Lib. Il, Pars I, Cap. III.

nibus extensis Orationem super populum ibidem postam subjungit l.

- Orationibus cum suis conclusionibus finitis, et non
Missale
ita claudit, ut iIIius apertura medlum altaris respciat, nisi ad alterius
Evangelii lectionem illud oporteat relinqui apertum. Tum manibus
ante pectus junctis rursum adit medium altaris, iIIudque more solito
vertit se statim ad populum et dicit Dominus vobiscum, ac
responso per Mlnistrum Et cum spiritu tuo, ibidem stans, junctis manibus eadem voce subdit Ite Missa esi et continuo per eandem viam
revertitur ad altare . Si lie Missa est non sit dicendum, ipse se vertit
post Dominus vobiscum, et conversus ad altare, stans junctis manibus dicit Benedicamus Domino'.
239. Dioto /te Missa esi vel Benedicamus Domino, manibus in
altaris ora junctis", capite
inclinato,
seereto Placeai
tibi sanda Trinitas eic. G. Dein extensis manibus hinc inde super altare positis, hoc in medio osculatur, seque
manus
et
intelligibili voce pronuntiat Benedicai vos omnipoiens Deus ac interim
manus expandil, sublevat statimque jungit
elevat oculos ad
necnon caput profunde inclinat ad vocem Deus'. Exinde manibus ila
compositis
se per suum dexterum latus ad populum convertit, mox sinistram infra pectus ponit et dextera extensa
et erecta semel benedici t populo per verba perspcue prolata Pater
Sanctus . Postea manus conjungit, ut antea,
et Filius >B et
ac circulum perficiens adit cornu
ubi sinistro latere {antlsper ad populum obverso seu oblique stans pronuntiat Dominus vobiscum. Dum profert Initium aut Sequentia etc. pollice dextero
Iibrum in casu quo adsit, aut tabellam vel altare ''', posita interim si
nistra super librum, si eum
aut super altare, si signet hoc vel
tabellam. Subinde sinistra infra
demissa, pollce dextero in
ef!ormat Il. Responso
fronte, ore et pectore sibi Crucis minoris
per Ministrum Gloria tibi Domine, junctis manibus, legit Evangelium
sancti
vel aliud, quod occurrat 11. Ad verba Et Verbum caro
jactum est, item ad procidentes adoraverunt eum vel procidens adoravit
eum, manus hinc inde super altare extendit et genuflectit erga comu
statimque surgens reliqua profert. In fine nec Evangelium
I Ritus in celebr. Miss. XL 2.
2 A Dominica Paschatis usque ad Sabbatum in
Albis inclusive In MlssIs de Oclava, ad !te Missa est addilur duplex Alleluja. Rubr.
spec. ibi.
3 Ritus in celebr. Miss. Xl. L Dicitm Benedicamus DOn/ino, quoties
in Missa omittitur Gloria. Rubr. spec. in Dom. prima Adv. - , Cfr. n. 200.
li Cfr.
n. 193.
7 Ritus in celebr. Miss. Xli. I. - 8 Cfr. n. 199. - 9 S. R. C. 30 Aug. 1892
Strigonien. ad 5. n. 3792.
IO In Missa coram S8. Sacramenlo patenter exposilo Celebrans non signat altare, sed tabellam Evangelii. Rube spero Missal. In Coena Domini
et Commenl. in Instructionem Clem. XXX. 19. - li Cfr. n. 12.
12 Quoad EV3ngelillm in line Missae legendum, cfr. Rube gen. XIII. 2, S. R. C. 30 JlIn. 1896 Detr.
III. 3. n. 3922, Adlit. et VariaI. IX, et S. R C. 29 Apr. 1922 Dar. (Acl, Ord.
p. 201).

De ritu celebrandi Missam

157

osculatur neque addii Per Evangelica dieta, sed c1audit Missale, si eo

usus fuerit,
aperlura medium altaris
240. Fast ultimum
manibus ad medium
allaris se confert, ibique revoiuta super bursam parte veli anteriori,
ut supra l, sinistra Calicem ad nodum capit ac dexteram super bursam collocat, ne
cada!. Tum facta Cruci proful1da capitis incli:naliOlle, per latus suum dextrum se vertit ac aliquantulum ad cornu
Evangelii se retrahens, descendit ante infimum altaris gradum, ubi
se profunde inclinat, vel si in eo adsi! tabernacu!um sanctissimi Sacramenti, vel Reliquia sanclae Crucis sit
atque
unico genu in plano". Delnde dextera caput amictu
ad sacristiam redil modo quo exiit B, recitans interea Antiphonam
Trlum puerorum et Canticum
quod prosequitur, dum se
sacris vestibus exuit.
Cantici Antiphona, juxta supra dieta',
duplicatur vel lantum inchoatur eique
Paschali additur Alleluja etiam in Missis de Requie. Sacerdos, ut ad sacristiam perve
oit , CaJcem adhuc retinens capite cooperto imagini praecipuae capul
profunde
iIIum exinde super mensam deponit itemque sacra
indumenta inverso ordine ac quo
osculum figens Cruci
stolae, manipuli et amictus.
vestibus Calicem quoque deet in sua custodia reponit, vel saltem
de Calice
accipit iIIudque extendit, ut siccetur, mox amictum plicat, ubi moris
est, et in locum suum ponit. Ultimo manus lavat G.
l Cfr. n. 203, in fine.
l Ritus in celebr. Miss. XI!. 6. Cfr. eliam S. R. C. 12 Nov.
1831 Marsor. ad 47. n. 1168ll. - :1 Si Sacrista si! retro altare, ad cam regreditur a
l'arte Epistolae. S. R. C. 12 Aug. 1854 Briocen. ad 12. n. 30$19. Quoad accessum ad
altare S5. Sacramenti, si sacra Communio ex necessitale distribuenda sit, cfr. noto l
pago 133.
Cfr. n.203. - 5 Si Sacerdos ralione infirmitatis vel alterius rationabilis
causae paramenta ad altare sit dimissurus. illis se exuit in cornu Evangelii, ibidem interim recitans AnI. Trium pllerorllm et Cantico Benedici/e. Cfr. Ritus in celellr. Miss.
XII. 6. - 6 De Prec1bu8 post unll.mqull.mque lIII1881l.m privatam, etlam de Requie,
ex Decreto Leol1is XIlI (6 Jan. 1884 Urb. et Orb.) dicel1dis, haec noia: Celebrans, recitato
ullimo Evangelio, manibus junctis vel directe per viam brevlorem descendt ad medium,
vei prius accedit ad medium altaris, ubi Cruc! caput prohmde inclinat; et vel ad secundum
allaris gradum vel in planum descendit, ubi genulle,us sive in ora suppedanei sive in
infimo alfaris gradu (S. R. C. 18 Jun. 1885 Aretina ad 8. n. 363'1), alternafim cum populo aut saltem cum Ministro ter Ave Maria, communiter cum ipso Saive Regina et
postea solus prolert Verslculum, Orationem atque invocalionem saneti Michaelis Arch.,
cui addatur trina invocatio Cor jcsu sacratissimum, populo vel MInistro ler respondente miserere nolJis. S. C. l11dulg. 17 jun. 1904, et 19 Aug. ejusd. anni. Preces istae
recitandae sunt immediate expleto ullimo Evangelio. QUllpropler anle ipsas nec sacra
Commullio dislribuenda est. S. R. C. 23 Nov. 1887 Basi/un. n. 3682, et 2 Jun. 19f6
Dllbia ad 3. (Act. Ord. XXXV. p. 186). Ipsae dici debent post unamquamque
Missam privatam, etiam de Requie. In Nativilale Domini et in Commemoratione
Omnium Fidelium De!unclorum Sacerdos Ires Missas consecutive celebrans, quil1
ab altari recedat, in fine ultimae lantum Preces recital; posI singulas Missas vero
eas recitare dcbet, si mas aepare!. S. R. C. lO Maj. 1895 Macaonen. ad 7. n. 3855,
et Il Dec. 1896 Agrigentina ad l. n. 3936. Recilandae suni submissa voce Il Cele-

158

Lib. Il, Pars I, Cap. IV.

CAPUT IV.

De Missa privata coram SS. Sacramento exposito.

241. Non licet Missam prillatam in altari, in quo sanctissimum
Sacramentum palam si ve in Pyxide sive in Ostensorio praesertim
pro Adoratione quadraginta horarum est expositum, celebrare'. Permittitur tamen, si adsit: I. Necessitas vel rationabilis causa", ut praeceptum audi end i Sacrum; 2. defectus alterius altaris, in quo celebrari possi! 3; 3. consuetudo immemorabilis, quae sine populi offensa
ac pietatis detrimento tolli nequeat 4; 4. indultum Apostolicum c,, quod
etiam in cireumstantiis praedietis expedit implorare. - Pariter non
licet distribueresacram Communionem ante, infra vel post Missam
in altari expositionis 6, ne vi quidem consuetudinis 7; sed potius tunc,
si necessitas omnino exigat, ut sacra Communio distribuatur, in altari laterali parvum ciborium seu tabernaculum amovibile apponatur;
et si opus sit, loco transennae, vulgo balaustra, scamna circumponantur". Attamen, si ex necessitate, vel ex gravi causa, vel ex speciali indulto in altari expositionis sacram Communionem distribui
contingat, tune Sacerdos, cum dicit Ecce Agnus Dei etc. ac intra ipsam
distributionem attendit dumtaxat ad Sacramentum, quod prae manibus
tenet, nulla habita ralione expositionis. - Color paramentorum debet
esse conformis Officio diei, de qua Missa celebranda est D, nisi ritus
brante et a Ministro respondente in oratoriis Communitatis religiosae, quando ipsa
Communitas vel lectioni meditationis, vel alteri Missae assistit, ve! ad recipiendam
sacram Communionem accedit, vel pias preces in communi recitat. S. R. C. 2 jun. 1916
Dabia ad 2. (Acl. Ord. XXXV, p. 186), Omitti possunt, si Mlssa celebretur
cum aJiqua sotemnit.ate, ex, gr, occasione primae Communionis, aut Communionis
generali s, sacrae Confirmalionis, vel Ordinationis, pro Sponsis; si immediate post
Missam, quin Celebrans ab altari recedat, subsequatur aliqua lunctio sacra seu pium
exercitium. S. R. C. 20 jun. 1913 Dea. (Acl. Ord. XXXII. p. 217); ile m omitti possunl
post Missam volivam lectam de SSmo Corde jesu, prima leria sexla cujusvis mensis,
quando habetur uti solemnis. S. R. C. 8 jun. 1911 Bajonen. ad 2. n. 4271. Pariler
omitli possunl posI quamlibet Missam convenlualem leclam, quia aequiparari polest
solem"i. S. R. C. 7 Dee. 1888 Ord. Min. Cap. ad 7. n. 3697, et t9 jan. 19060rd. Nin.
ad 2. n. 4177. - Preci bus recilalis Sacerdos ilerum altare conscendil el acceplo
Calice ul supra ab altari recedi!. - l Caerem. Episc. I. I. C. 12. n. 9. - 2 S. R. C.
13 jun. 1671 Angelopol. ad 5. n. 1421. et S. R. C. Il Maj. 1878 SoC. jesu ad l. n. 3448.
3 S. R. C. lbid., el S. R. C. 9 Aug. 1670 Bononien. n. 1406. 4 S. R. C. 27 Sepl.
1864 De Nicaraglla ad 2. el 3. n. 31l1l4. Clr. Commen!. in lnslr. Clement. XII. 2. et 7.
Legata Missarum celebrandarum coram S8, Sacramenlo solemniler exposilO, allenla inveterata consuetudine, adrnitti possunt; sed hoc in casu ,\1,issam de Requie numquam

celebrare lice!. S. R. C. 19 Aug. 1858 Limbllrgen. n. 3070. - 5 S. R. C. II Maj. 1878

Soc. jesa ad l. n. 3448. - o S. R. C. Ibid., el 17 Apr. 1919 Marianopol. (Ac!. Ord,
XXXVIII. p. 122). - 7 S. R. C. 8 febr. 1879 Parisien. n. 348l1l. - 8 S. R. C. 23 Nov. 1880
Papell. ad 4. n. 3525. - 9 S. R. C. 29 Ja". 1752 Ord. Carme!. excal. ad 3. n. 2417.

De Missa privata eoram SS. Sacramento expo:sitl).

159

diei admittat volivam; tune enm convenientius votiva de sanctssimo

Sacramento eelebratur.
Missa in altari expositionis in coJore nigro celebrari potest '. Crux in altari pro Missa eoram sanetissimo Sacramento exposito non ponitur, nisi aliler ferat eonsuetudo,
nec Reliquiae vel statuae Sanctorum ibidem tunc permittuntur
242. Qua.ndo idem Sacerdos, qui Missam coram sanctissimo
Ipsum exponere debeat. more solito
Sacramento celebraturus
ad altare se confert, ubi unicum genu in plano f1ectil, ad medium altaris ascendit, et Calice supra mensam ad latus Evangelii
bursam aecipit et corporale extendit. Qua facto accedit ad cornu
aperit et disponit Missale, redit ad medium altaris et Sanctissimum ritu consueto exponit. Postea genuflectit, Calicem super corporale
iterum
et obliquo lalere ac facie quasi ad
medium versa, ne terga directe vertat sanctissimo Sacramento, aliquantulum per latus Evangelii in planum descendit. Tum in infimo
altaris gradu genuflexus, corpore mediocriter se inclinat et assurgens incensum in thuribulo de more imponit, quod tamen non benedicit 4. Iterum in infimo
genuflexus, accipit thuribulum de manu
Ministri et sanetissimum Saeramentum triplici ductu reverenler incensaI cum profunda
inelinatione ante et post"; dein assurgi!
et stati m absque nova reverenta incipit In nomine Patris etc.
243. Qua.ndo sa.nctissimum Sa.cra.mentum ante Missam
est
l, eum Sacerdos calicem gestans ad altare nprw'ne'rit
prius utrumque genu
dein eapul detegit et eorpore mediocriter
se incJinat '. Si vero Calieem non portet, statim ae in eonspectum
Sanctissimi adveneri!
et ante
ut supra, genuflectit.
Tum
ascendil ad altare, Calicem aliquanlulum ad partem Evancollocat et unicum flecti! genu in suppedaneo. Calice deinde de
more
rursum
antequam ad cornu Epistolae pro
libro aperiendo
reversusque inde in medium altaris, iterum
genuflexione Sanctissimum adoraI. De altari descendens aliquantulum
recedit ad latus Evangelii, ul supra, unico genu in infimo gradu genuflectit S et Missam inchoat v.
244. l'acta Confessione etc. npn genuflectil, nisi postquam suppedaneum cOl1scendit ibique altare de more osculatus, genuflexionem
repetit atque
ad
Introitum; quo lecto, rediens ad
, Cfr. S. R. C. 18 Juo. l868 Dea. gen. n. 3177, et 9 Jlll. 1895 Decr. gen. ad 4. n. 3884.
S. R. C 2 Sept. 1741 Aquen. ad l. n. 2365. Commento In Instr. Clement. IV. l.
et 5.
:l S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad IlI. 2. n. 4179.
4 Cfr. n. 47 In Hne.
S. R. C. 26 Mar!. 1859 Tornav. ad 3. Il. 3086. - 6 Sacerdo6 in accessu ad
al1are S8. Sacramenti expositi, neminl reverentlam exhibere debet. Cfr. O. 145.
? S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad l. n. 4179.
~ S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor.
ad 47. n. 2681.
Ettamsi haec Missa dicalur coram 55. Sacramento exposito quiem, Be velato vel In Pyxide, {lmoes genullexiones observari debent, quae alias Iiunl
coram Sanctissimo publice exposito. S. R. C, 22 Dee. 1753 Wilnen, ad lO. n 2427.

160

Lib. Il, Pars I,

IV.

medium denuo
antequam Kyrie incipiat. Post Gloria vel,
si non sU dlcendum, post
osculatur altare, genuflectit et convertens se ad populum, aliquantulum recedit extra altaris medium ad
cornu Evangelii faciemque vertit ad medium circiter inter cornu Epistolae et populum, pronuntiando Dominus l'obisCl/m; delnde obvertit
se iterum ad medium altaris cum genuflexione et accedit ad Missale
pro Oratione vel Orationibus recitandls. Si ante Orationem
rendum sit Flectamus genua,
more solito, versus librum'
incllnationes vero, quae alias ad Crucem diriguntur, fiunt erga sanctissimum Sacramentum". Oratio sanctissimi Sacramenti dici potest in
omnibus Missis durante expositione quadraginta Horarum 3; pn)hibi1la
vero est in Festis
et secundae classis 4 atque in Missis, quae
unam tantum admittunt
ut in Dominica Palmarum, in
Vigiliis Nativitatis Domini et Pentecostes 5. Similiter prohibetur ex
Identitate mysterii in Missis Passionis,
sanctae
Viae
sacratissimi Cordis
et sanctissimi Redemptoris Dici potest etiam durante expositione ex causa
sive in Pyxide sive in Ostensorio fiat 7, exceptis diebus supra indicatis; sed durante qualibet
ex causa privata dici non
Dicitur semper post omnes oratones a Rubricis praescriptas
et ante Collectas ab Ordinario imperatas".
~45. Anta et
Munda cor meum genuflectit in medio '0. Dum
legit
omnes inc!inationes ad nomen jesu, sicut et genuflexiones, si faciendae
erga sanctissimum Sacramentum exhibet ".
Lecto Evangelio et osculato libro ad medium altaris revertitur, genuflectit et post Symbolum, si dicendum sit 12, altare osculatus iterumque
et convertit se ut supra l" ad populum, dicens Dominus
vobiscum; tum iterum ad altare cum genuflexione conversus,
Oremus. Rursum
priusquam se conferal ad cornu Epistolae
pro vino et aqua infundendis, ac ad medium altaris denuo reversus,
iterat genuflexionem. Dieto Veni
benedictisque oblatis,
1

S. R. C. 18 Febr. 1843 Neapo/it. n. aS5e. -- 2 S. R. C Decr. Index glis. pal(. 300

S. R. C. 2 Dee. 1684 Congr. Can. Reg. Lal. ad 4. n. 1743. Ubi lostr. Clement.
4 S. R. C.
obligatoria est, Oralio S8. Sacramenti dici debet. lnslr. Clemen!. XVII. 21.
2. Sepl. 1741 Aquen. ad I. n. 2365.
Rubr. spec. MissaL dielis in locis, S. R. C
3 Mar!. 1761 Aquen. ad 2. n. 2461, atque Commenl. in Inslr. Clemenl. XVII. 24.
n S. R. C. 3 jul. 1896 Strigonien. ad 4. n. 3924.
7 S. R. C. 7 Maj. 1741l Varsavien. ad
4.el 5. n. 2390.
B S. R. C. Ibid. ad 4, et 20 Nov. 1903 Ord. Min. ad 7. n. 4120.
g Commento in lnstr. Clement. XVI. 25. el 26. IO Si ipse lebrans Missale ad
aliud aitari8 cornu translert, tran8iens in medio non genulleclil, sed capul prolunde
88. Sacramenlo inclinat et genuflectit, antequam in medio dicat Manda cor meam.
S. R. C. l Febr. 1907 Erem. Camo/d. Mont. Coro ad 12. n. 4198. - 11 S. R. C. 30 Nov.
1895 Congr. Presb. Ss. Sacro ad 4. n. 3875.
Ratione expositionis Credo non dicitUL S. R. C. 2 Dee, 1648 Congr. Can. Reg. Lat. ad 3. n. 1743. Quando non dicitur
Credo, Sacerdos reversus ad rnedium genullectit et osculatlls altare. asque iterala
genulIexione, ad populum se converti!. Cfr. n.243.
l

De Missa

coram 55. Sacramento exposlto.

161

flectit genu, et accedens ad cornu

descendit in supremum
juxta consuetudnem l, ubi per suam
gradum lateralem vel in
sinistram ad populum conversus, ne
vertat sanctissimo Sacramento, lavat
acceptoque
suppedaneum illco conscendit ad illos abstergendos atque Psalmum in loco consueto absolvendum. Post G/oria Patri etc. redt ad medum altaris ac genuflectt. Dieta Oratione Suseipe sancta Trinitas osculatur altare, genuflecti! et aliquantulum deflectens ad cornu
conversus, ut
supra 2, ad populum, dici! Orate Fratres, non perficiens circulum, sed
per eandem viam rediens ad medillm altarisgenuflectit et reliqua
usque ad Communionem, ut in aliis Missis prosequi!ur.
246.
purificationem hausit,
Calice sllper
corporale, genuflectit; dein Calice more solito
adit cornu
unde post
ablutionem et abstersionem, rediens
ad medium altaris
Pariter
antequam
ad
cornu Epistolae ad
Communionem ac postquam ad altaris
medium rediit; dicto, ut supra", Dominus vobiscum, iterum genufleclit
et graditur ad cornu Epistolae pro Orationibus post Communionem.
Finitis Orationibus regreditur ad altaris medium,
osculatur
altare et ad populum reconversus, profert Dominus vobiscum et !te
Missa est, conversusque iterum ad
genuflexionem
Ad
benedictionem pronuntians Benedicat vos omnipofells Deus caput non
; mox conversus ad populum
ad Domiinclinat, sed
nus
illum benedicit more solito, at non perfidt
neque ad medium redit, sed stati m absque nova genuflexione per snistram suam se convertens ad corou
vadt ad
sanctum
non signans altare, sed librum aut tabellam ac
seipsum et ad Verbllm caro jaetllm est flectit genu versus sanctissimum
Finito ultimo
redit ad medium et genuflectit
Sacramentum
et accepto Calice in planum descendit; ibi ut in accessu ad altare 4
in genua provolutus mediocriter corpore se inclinat et, antequam
surgat, capu't cooper! et ad sacristiam revertitur', - Si post Missam (l
danda sii benedictio sanctissimi
Sacerdos non redil ad
sacrisliam, sed facta in plano
utroque genu cum mediocri
inclinatione', vadit ad abacum, ubi deponi! Calicem,
easulam ae manipulum et ind uit pluviale; qua facto ante medium altaris accedit, ubi
ut antea genuflexianem ac benedictionem ritu
consueto impertit.

, S, R. C 12
1831 Marsor. ad 48. n. 2682.
Cfr. n. 243. - :< S. R. C.
30 Nov, 1895 Cougr. Presb. Ss. Sacro ad 4. n. 3875.
4 Cfr. n. 242. , Ql10ad
ce. a Leone XIII praescrip!as, cfr, noI. ( pag, 151.
(, Preces a Leone XIII prae7 S. R, C. 16 febr. 1906
scrp!ae in hoc casI! omit!i pOSsllnt; cfr. noI. pago 157.
Soc. Sa/es. ad l. n. 4179.

162

Lib. Il, Pars I, Cap. V.

PUT V.

De Missa privata Min. Generalis vel Provincialis.

247. Quando Miniater Genera1ia 1 vel Provincialis in ecclesiis suae jurisdictionis Missam privatam celebraturus esi, allare sit decenter ornatum; quatuor candelae super iIIud ardebunt, nisi ratione
specialis festivitatis plures accendere conveniat. Missale apertum et
coJJocatur et paJmatoria,
dil;P()siturn in cornu
super
super mensam altaris ad dexteram Missalis ponituL Revulgo
moventur ab altari tabellae Secretarum et loco eorum in medio altaris statuitur Canon Pontificalis apertum eum Oratione Au/er a nobis.
Ad abaeum deferuntur Calix omnino praeparatus et velo eoopertus 2,
ureeus eum aqua et bacile neenon mantile super pelvim. Aderunt
unus Saeerdos, vel saltem Clerieus in Sacris constitutus, superpellieeo
absque stola 3 indutus ac duo Clerici similiter
amicti.
In Sacristia pro majori minorive festivitate meliora paramenta disponantur,
duo funalia ad elevationem deferenda pr:ae!>arantur
248. Rora. pra.estituta Praelatus in saeristia, adjutus a Sacerdote
induit paramenta. Ad altare praecedunt duo Cletum Sacerdos assistens, ultimo Celebrans manibus junctis et cadeteeto accipit
eooperto. Ad januam ecclesiae PraeJatus
ab Assistente aquam benedictam, et postquam Crucis majoris
se munierit, caput iterum cooperil. In accessu ad altare, si transeat
ante sanctissimum Sacramentum, ante Reliquias, majores
etc.
altars caput dedebitam exhibet reverentiam 4. Ante medium
et Cruci profunde se inclinat, vel si in tabernaculo adsit sanclissimum Sacramentum, genuflectit in plano; deinceps erectus Missam
inchoat et prosequitur more solito.
249. Assistens autem ad Confessionem utroque
in plano
a sinistris Praelati paululum retro genuflecti!; quoties postea Celebrans flectit genu et
sicuti etiam, quoties per medium
transil. Adstat cum palmaloria, dum Celebrans
cui et legenda
indicai ,; et folia evolvit; cum folia vertere vel cum Celebrante genuf1ectere debel, prius palmatoriam super altare deponi!. Ad lntroitum,
l Quae hic exponuntur, valenl semper et ubique pro Ministro Generali; tempore
Vistationis canonicae et diebus solemnioribus pro Minislro Provinciali; tempore Visitationis canonicae tantUIl1 pro Commissario et Visitatore Generali. Ex consuetudine Or
dinis confirmala a S. R, C, 28 JuL 1864 (Acl. Ord. XXVL pago 332). Cfr. Can. 4.
2 S, R. C. 14 MarI. 1906 Decf. ad V. ,l, 4181,
:1 S, R. C, 12 Mar!. 1836 Valentin.
n, 2741, Cfr. n, 86.
'i Haec indicalio li! semper manu a Celebrante remotiori
e"tensa, palma ad Celebrantem versa et digitis unitis, AssisJens nane regulall1 geDeralem
attendat, quod se cum Celebrante siKnet et inclinet, quoties hic voce non secreta aliquid prolerens se signat vel inclinaI. Cfr. S. R, C, 29 Maj. 1900 Vrgel/en, ad 5. n. 4057.

De Missa

Min. Generalis ve I Provincialis.

163

Orationes et
stat a dexteris Praelati. Ante Evangelium transfert palmatoriam ad latus
quo lecto super altare eam deponi!. Dum Celebrans recitat Credo ve!, si non si! dicendum, finito
defert Calicem coopertllm ad altare, expandit corporale,
detegil Ca!icem, porrigit cum osculis Patenam Celebranti, dein extergit Calicem, in quem vinum et aquam
ampllilam aquae
Celebranti ostendendo ac proferrendo Benedicile Pater Reverendissime "
vel Paler Reverende, si Celebrans si! Minister Provincialis. Postquam
guttulas intus adhaerentes abstersit, Calicem cum osculis Celebranti
minime recitans eum ipso
efe. et slatim ac Celebrans
Calicem super corporale deposuerit, Assistens eum palla cooperi!. Ab
initio oralionum Seeretarllm usque ad Hane igifur oblationem efc. inclusive eum palmaloria ad librum
folia
eum opus si!.
Post Secretas Canonem Pontificalem ad. Praefalonem aperlum loco
Missalis in
poni!. Ad
oblationem redit ad dexteram Celebrantis et in ora suppedanei genuflexus, cum sacra Hostia elevatur,
sinistra manu posteriorem sublevat planetae partem eamque dimittit,
antequam Celebrans genuflecta!. Postea surgi! ac pallam e Calice detrahit; mox iterum genuilexus, ad elevationem Calicis similiter posteriorem extollit planetae
ac dum Celebrans Calieem demitti!,
et palla eum cooperit; deinde ad Iibrum revertit, folia,
cum opus sit, volvit et eum Celebrante genufleetit. Ad Pater noster
transi! ad dexteram Celebrantis
Patenam extersam cum oseulis
tradit.
Calieem iIIumque cooperit,
juxta ritum
J"\issae faciendum oecurrit. Si sacra Communio distribuenda sit, As
sistens cooperit Calicem et imposi/a sibi stola, tabernaculum
gelnullectit, Pyxidem extrahit et deposita stola, transit ad partem Evangelii ad dexteram
Patenam mento eommunicantium sup
Postea ad latus
revertitur et stola iterum as
sumpta, Pyxidem claudi! et in tabernaculo reponit, quo reserato stolam deponit atque purificationem et ablutionem Celebranti ministrat.
Dein Canonem Pontificalem in medio altaris deponi! ac Missale ilerum in legHi collocat. Tunc transi! ad latus
Calicem
et
ut moris est, atque ad abaeum defert, vel Clerico prima
sal/em Tonsura initiato tradit iIIuc deferendum, ut ipse opportune ad
Iibrum cum palmatoria assistere valeat, Celebranti indicando Communionem et Orationes. Ad benedietiollem in ora
utroque
gellu f1ectit et ad ultimum Evangelium palmatoriam ad dexteram Celebrantis
nOli tamen ad Verbum caro
est
Deinde cum Celebrallte descendit in planum atque ~ facta ibidem
gelnuflexiorle ad sacristiam, ordine quo venlt, rel~reditur.
I

:l

Caerem. Ord. antiq. p. 2, c. II. n,Il.

S. R. C. 3 Sepl. 1661 Andrien. n. 1210.
Quoad Preces a Leone XIII. praescriptas. dr. noI. fj pago 157.

164

Lib. Il, Pars I, Cap. V.

250. Duo Clerici genuflectunt hinc inde in plano ad Confessionem cum suo Psalmo. Per reliquam Missam in infimo altaris gradu
genuflexi permanent, Celebranti de more respondent, ad utrumque
Evangetium stant et pro lavandis manibus ad Lavabo et post purificationem Celebranti urceum et mantile genllflexi administrant '. Prior
transfert Missale a cornu Epistolae ad cornu Evangelii, ministrat ampullas, pulsat campanulam, quando opus erit. A Sanctus vero usque
ad elev;itionem, et si sacra Communio administranda si t, usque ad
Communionem expletam, simul cum altero intorticia defert 2. Alter
porro suo tempore defert Missale a latere Evangelii ad latus Epistolae;
in retiquis se gerunt ut in aliis Missis.
251. In defectu Assistentis in 8acris constitll.ti adhiberi
potest Clericus saltem tonsuratus:) pro assistentia Praelato Missam
privatam celebranti. Qui omnia explere potest, quae ad Assistentem
in Sacris constitutum spectant, exceptis: l. Calicem ante Offertorium
abstergere nequit; 2. vinum et aquam in Calicem infundere non debet;
3. nec Patenam cum Hostia nec Calicem ad Oflertorium Celebranti
tradit; 4. Calicem infra Actionem nec tangere nec palla cooperi re aut
detegere potest; 5. post ablutionem Calicem abstergere non licet,
sed tantum more solito componere et ad mensam coopertum deferre 4
- Si autem Clericus sacra Tonsura nondum sit initiatus, Calix ante
Missam ad altare defertur et more solito in medio mensae super corporale statuitur; Clericus vero se gerit ut in Missis a simplici Sacerdote celebratis. Poterit tamen ad Missale Celebranti assistere, folia
vertere, palmatoriam sustinere; Calix autem a Celebrante suo tempore
abstersus et velatus in medio mensae collocatur et absoluta Missa in
Sacristiam defertu r ".

CAPUT VI.

De Missa privata coram Praelatis et Pri"ncipibus.

252. Pro Praelatis, scilicet Cardinali ubique terrarum, Nuntio
et Legato Sedis Apostolicae in locis suae Legationis, Patriarcha in
suo Patriarchatu, Archiepiscopo in sua Provincia et Episcopo in sua
Dioecesi, quando aliquis eorum in nostra ecclesia Missae privatae
assistere velit, ante medium altaris vel, si situs loci id postulet, in
carnu Epistolae, genufle:xorium paretur G. Sacerdos Missam privatam
, Cfr. S. R. C. I Febr. 190 EreIT/. CaIT/a/d. ad 19. n. 4198. - 2 Caerem. Ord.
antiq. p. 2. c. 11. n. 14. - :\ S. R. C. 14 MarI. 1906 Dea. 3. n. 4181. - 4 Ibid. 4. " lbid. 7. - (l Caerem. Epise. I. I. e. 30. n. I. et 4. GenuHexiorum eooperiendum est
panno viridi vel vialaeeo, pro qualitate Temporum; at si paretur pro Cardinali, panno
rubei seti violacei coloris cooperiri debet, prout erunt jllxta diversitatem Temparu",
ipsius vestes. Genuflexor;o sllperimponenda sllnt duo plilvinaria, '"1111H in parte superiori, in inferiori alterum. Caerem. Epise. I. 1. c. 12. n. 8.

De Missa

coram Praelatis et Principit.us.

165

celebraturus coram dictis

habitu tamen praelatitio
praecedit illos ad altare et apt;J.to Calice apertoque Missali, descendit
in planum ante altare in cornu Evangelii. Ibi COnsistens capite detecto
; quo acmani bus, exspeclat a Praelato
cepto
se i Ili inclinat et tantisper conversus ad ipsum in
eodem
cornu, facla altari debita reverentia, Missam more
solito inchoat l. Si vero Praelatus Sacerdotem celebraturum ad altare
pracveniat, Sacerdos cum Calice ut alias ad altare pergit, ac Irangiens ante Praelatum eidem se profunde inclinat 2, capite cooperto.
Tum accedens ante infimurn allaris gradum, tanti11um ad eornu EvanPraelato terga objieiantur, eaput
et exhibita algeli, ne
tari debita reverentia ad iIIud
Calicem accommodat ae Missale aperit, ceu moris' est. Postmodum deseendit et caetera
ut supra
253. Ad Conjfeor Iaea vabis Fratres et vas Fratres dicit tibi
Pater et te Pater, vertendo se ad Praelatum vel, si
assistant,
ad digniorem ex praesentibus; at vero, si Praelati adsint dignitate
aequales '1, dicit vobis Patres et vas Patres. Dieto Oremus post ConPraelato se profunde inclinat et ante infimum
ad
medium altaris accedit, ubi incipiens Anfer a nobis conscendit suppedaneum ac Missam prosequitur ut alias
Post Evangelium non
osculatur librum neque subdit Per evangelica dicta etc., sed Minister
librum de altari acceptum, deferl osculandum Praelato, nisi sii Missa
Iiber digniori dumtaxat
de Requie . Si vero plures adstent
deferetur; quod si sint aequales, nullus librum ne Celebrans
osculabitur Post haec Missam iterum ritu consueto prosequitur,
usque ad Orationem pro pace ante Communionem. Qua expleta, altare in medio et instrumentum
sibi a Ministro porrectum oscutatur, dicens Pax teeum, nisi sit Missa de Requie, vel ex consuetudine omittatur s. Minister vero ilIud defert Praelato vel Praelatis
deosculandum ". Ad benedictlonem profert more solito Benedicat vas
Omnif.1Ot/?!lS Dens, ast conversus ad populum, erga Praelatum
capite profunde inclinato, quasi veniam benedicendi petens, erectus
prosequitur Pater et Filius ,I.. et
sanctus et benedicit adstantes
a parte, ubi non est Praelatus; sclicet a parte Evangelii, si Praelatus sit in medio "'. Finito ultimo
Celebrans descendit in
/I et ibidem consistens Praelato
planum ante altare in corou
l Ritus in celebr. Miss. III. 2.
2 Cfr. n. 18.
:! Si vero ob loci condi1ionem gemedio Missam
nuilexorium e regione in cornu Epistolllc pllratlll11 sii, Celebrans lune
4 Ritus
more solilo nel10at ibique opportunas inclinaliones erga Praelalu1l1 exhibel.
in celebr. lvliss. III. 8.
Ibid. 11. - " Ibid. VI. 2.
7 Cerem. Epise. I. I. c. 30.
n.
Ad Offertoriulll Praelatus non benedicit aqtlarn. Ibicl.
B Haec illslrumenti paci.
exhibitio alicabi in usu non esi.
Rilus in cclcbr. Miss. X. 3.
lO Ibid. Xli. 3.
Il Quoad Prcees a Leone XIII praescriptas, dr. noto (, png. 157.

166

Lib. Il, Pars I, Cap. VI.

facit reverentiam convenientem, nec discedit nisi postquam Praelatus

discesserit. Quod si iste moram
CelelJira'ns. altari reverentia
exllib:ita, caput cooperi! et ad Sacristiam
Praelato in transitu
profunde se inclinando capite cooperto '.
254. Extra locum
Pra.elatorum in Missaprivata coram
Sacerdos ita se gerH, ac si non adessent, sed tantum reverentiam ims cum profunda capitis inclinatione in accessu ad
altare et recessu ab ilio, capite cooperto, exhibet ac instrumentum
pacis ipsis a Ministro deferendum osculatur, dummodo tali::> inslrumenti pacis exhibitio in usu sito
255. Si forte coram Summo Pontifica Sacerdos Missam celebret, priusquam eam inchoel, genuflexus exspectat ab ilio benediclionem. Rursum unicum fleetil genu: 1. ad
dum profert tibi
et te Pater; 2. post Oreml/s, antequam altaris
conscendal, 3. priusquam
benedicat in exitu Missae; 4. demum anad Sacristiam redeat 2. Caetera
prout supra de Missa
coram Praelatis celebrata declaralum est.
256. Quoad magnos
Rubrica Missalis nhil habet;
servar tamen poterunt et erga ipsos, quae de Praelatis extra propriae
jurisdictionis loca
sunt. Et, si forte ipsis etiam liber ad
oseulandum
Evangelium exhibeatur, non erit liber altaris" quem
Celebrans de more osculari debet, sed alius omnino.

CAPUT VII.

De BUssa privata Dovi Sacerdotis.

257. Si Neo-Sacerdos
Missam privatam celebret,
altare parabitur solito festivius, et super eo sex candelae accendentur. Calx el Missale jam anle Missam inchoandam ad altare deferri
ac disponi poterunt. Indumenla erunt pulchriora et Sacerdos superpelliceo et stola 3.indulus eidem assistet cum duobus Clericis ministranlibus. Polerunt quoque extra tempus, quo voce intelligibili Celebrans aliquid
debet, organa pulsari.
25ft Ad altare
duo Clerici, quos vel ante Celebranlem solus vel ad sinistram Celebranlis sequitur
assistens. Hic ad altare genuflecti! ad dexteram Celebrantis paulo posI
eum, dum facit Confessionem,
ad Iibrum
assisti! et
cum Celebrante se
ac se
quasi eum in
ejusmodi actibus praeveniens. Atlamen cum i1le extendit manus, populum, oblata
similiter ipse non facit. flectit insu-

:l

J Ritus in celebr. Miss. XII. 5,

Ibid. III. 2,
el li, alqlle XII. 3, el 5,
Si ila ferl consuellldo, Cfr, S, R, C. Il jun, 1880 Viglel'anen. ad 7, 11. 3515.

De Missa privata novi Sacerdotis.

161

per genua ad utramque elevationem, ad quam elevabit posteriorem

planetae fimbriam, et ad benedictionem in fine Missae; in reliquis
stato - Clerici genuflectunt hinc inde in plano ad Confessionem cum
;suo Psalmo. Ad reliquam Missam flexis
in infimo altaris gradu
respondent, et stant ad utrumque Evangelium. Prior transfert Missale
camo
a cornu
ad cornu Evangefii, ministrat
quando opus erit, atque ad elevationem simul cum altero
Clerico intortida geri!. Alter porro suo tempore defert Missale a la
tere Evangelii ad Jatus Epistolae.
259. Si qui communica.ndi sint intra
Assistens con
tinuo ad sinistram novi Saeerdotis adstat, ac Patenam sub mento
communicantium tenel'. Manus tamen Celebrantis oseulanda non erit
ab Hs, qui sacram Synaxim
Hic juv"at animadvertere, tres
Missas votivas nempe de Spiritu Saneto, de beata Maria V. et pro
injunctas, celebrandas esse
Defunctis novo Sacerdoti ab
diebus a Rubrica np:rmi""j<;:

VIII.

De Missa votiva privata.

260. .M:issa. votiva. stricto sensu iIIa est, quae extra ordinem
Offidi diei
quin a Rubricis praescribatur. Pro ipsius celebratione necesse est, ut ritus Offidi diei illam permittat et ut habeatur causa saltem rationabilis '. Missae votivae
si legantlll', prohibitae sunt: I In omnibus festis duplicibus. 2. In Dominicis,
etiam anticipati s, vel quoad Officium
et in diebus in quibus
reponenda est Missa Domincae praecedentis impedita. 3. Infra
Octavas privilegiatas, etiam particularis Ordinis vel Ecclesiae; 4. In
Commemoratione Omnium fidelium Defunctorum; 5. In omnibus Vi
giliis, etiamsi de eis tantum commemoratio in Offido facta sit 4. 6. A
Feria quarta Cinerum usque ad Feriam quartam Majoris Hebdomadae'.
1. In feriis Quatuor Temporum et secunda Rogationum'. 8. In Feriis Adventus a die 11 usque ad 23 Decembris inclusive 4. 9. In diebus Octavis simplicibus, etiamsi tantum commemoratis in Offida.
lO. Quando alterius Missae obligatio urgel et Llnus tantum Sacerdos
, Cfr. S. R. c. :J Sepl. 1661 Andrell. n. 11110. S. R. C. Il Apr. 1840 Barei
ad 4. n. llSOll.
" Ruor. geo. IV 3. AddiI. et VariaI. Il. L Causa ratiooabilis
est desiderium vel petilio elecmosyoam daulis, oecooo specialis devolio Celebrantis
erga aliquod Mysterium vel Saoctum. Noo autem sullicil pro causa ad passim Missaa
votivas celebraodas, ul Sacerdos cito se expediat, III evtet Mi55am loogiorem vel alia
similis levis occasio. Cfr. Merati, P. I, Ti!. IV, R. 3, n. 12.
4 In feriis Advcntlls Missam propr:am habentibus, Quadragesimae, Quatuor Temporum, Vigiliarum el seclIl1da
Rogatonllm, exceplis dupliciblls primae et seclIndae c1assis, lice! celebrare Missalll de
feria vel Vigilia, sed non lIIorc volivo. Addii. et VariaI. I. L
Ilollell.

168

Lib. Il, Pars I, Cap. VIII.

habeatur, 1 uti ex. gr. Missa in Feria tertia Rogationum ubi fit Processio. - Missae votivae, si cantentur, prohibitae suni: 1. In omnibus
duplicibus. 2. In Dominicis, licei anticipatis vel, eliam quoad Officium
3. Infra Octavas privilegiatas ut supra. 4. In Feria quarta
'-''''''' , ""''', et in primo triduo Majoris Hebdomadae. 5. In Vigiliis Nativitatis Domini,
et Pentecostes. 6. In Feriis Rogationum,
in ecclesiis unam lantum Missam habenlibus, si fial Processio.
Missae votivae celebrari possunt de Mysteriis, de beala Maria
de Sanctis el pro diversis necessitatibus. Qualibet die, ut supra non
impedita, dici
etiam uti Missae votvae prvatae, iIIae quae
pro
hebdomadae diebus loco Missae conventualis in fine Missalis as~;iglJantur
261. MissaeVotiyae Mysteriorum dici possunt de sanctissima
Trinitate, de Spiritu Sando, de sanctissimo Eucharistiae Sacramento,
de sancta Cruce, de Passione Domini, de sanctissimo Nomine Jesu,
de sacratissimo Corde
de
Domini et de
Mysteriis Viae Crucis D. N. J. C. Pro Mysteriis Verbi Incarnati, quorum votiva non habetur, uti Nativilas, Circumcisio, Epiphania, Re
surrectio et Ascensio Domini extra eorum Octavam dicilur Missa de
sacratissimo Corde Jesu; pro aliis mysteriis, uli pro Patre aeterno etc.
sumitur de sanctissima Trinitale aut Missa de die.
262. De beata Maria V. Missae votivae generatim non possunt
celebrari utendo Missis propriis festivitatum ejusdem, nisi iofra earum
Octavas, si habeant, neque de variis titulis
uti de sacratissimo
de Monte Carmelo etc. Celebrari vero
lv\issae
Immaculatae
Portiunculae, VII Dolorum ac Vll Gaudioindicalum est, quomodo dici debeanl more votivo. Si
votiva beatae Mariae Virginis in aliquo Festo ejusdem vel infra ali
quam ejus Octavam, quamvis simplicem, dici debet, sive Officium
de Octava fiat, sive non, Missa non dicenda est votiva, sed de
Festo occurrente vel de infra Octavam secundum ritum ilIius diei
cum Gloria, orationibus de Tempore et Credo 4; quod observandum
quoque est in Festo ejusdem beatae Mariae V. per accidens ad instar
simplicis redacto, quo in casu in Missa festiva commemorationes diei
occurrentes non vero Orationes de Tempore dicendae sunt . AHis
!f'nnnc)rilm<: dici debel una ex quinque votivis de beala Maria V. appositis in fine Missalis pro diversis anni temporibus , vel una ex fe-

1 Addit. et VariaI. IL l. et 11. Rubr. spec. ante Missas voti vas ad diversa.
:1 S. R.
23 febr. 1884 Neapolil. ad V. 2. n. 3605, et 3 )ul. 1896 Sirigonien. ad 2.
n. 3924. - 4 S. R, C. 30 )un. 1896 Deer. gen. III. 3. et V. L n. 3922. Inffa Octavam
NMivitatis B. Mariae V. Credo omittitur. S. R. C. 7 Allg. J914 Dubia ad 2. (Acl. OrLI.
XXXIII. p. 273).
;. S. R. C. lO Nov. 1906 Ord. Min. ad II. I. n. 4192. - Il S. R, C.
30 JilrJ. 1896 Dccr. gel!. ilI.
et V. I. Il. 3922.

De Missa votiva

169

stivis quae 1010 anno uli votivae dici possunt, nempe Immaculalae
Conceptionis,
VII Dolorum et VII Gaudiorum. Si de Annuntiati'onle, Puriificat1onie, Assumptione
Pestis beatae Mariae V.
Missa votiva petatur, celebranda est una ex quinque praedictis
telnporiis occurentiam l, In
vero Immaculatae
et
Assumptionis beatae Mariae V., Ioco votivae omnino celebrari debet
lv\issa Vigiliae
263. De Sanctis quibuscumque canonizatis in Martyrologio relatis , aut
a S. Sede specialiler Missa festiva concessa sit,
lv\issae votivae celebrari possunt. Sumitur Missa propria si habeatur,
si vero quaedam partes tantum sinI
hae saltem adhibenlur;
alias de communi
mutalis lamen mutandis, ut nr<)m'j"
assignalur. Quod si in Calendario non
omnia dicuntur
de Communi, ad libilum Celebranlis," idest si in Communi plures
Missae
potest
quam maluerit.
M1ssae votivae
ad diversa, quae in fine Missalis
dici possunt pro variis necessitati bus. Circa eas
observari oportet: 1. Ad postulandam gratiam
Sancti dicitur Missa votiva de
Sancto cum Orafionibus propriis, 2. Pro gratarum actione dicilur
Missa de sanclissima Trinitate, vel de
vel de beata
Maria Virgine, aut de aliquo Sanclo canonizato et in Marlyrologio
additurque sub unica conclusione Oratio quae pro gratiarum
actione habetur ante Oratones diversas fio 3. Pro
necessitatibus, si ve
sive non, pro quibus nulla Missa specialis in Missal
eligitur Missa quae dicitur Pro qUl{cumque
addendo sub unica conclusione Collectam parlicularis necessitatis ul supra, si habeatur (I,
. 264. Color paramelltorum in Missis votivis
et
Sanctorum idem adhibetur ac in eorum Festis 7. ltaque color albus
adhibendus esI in votivis sanctissimae Trinitatis, sanctssimi Sacrasanelissimi Nominis Jesu, sacratissimi Cordis Jesu, beatae
J\;\ariae V., sanctorum Angelorum, sancii
sancii Petri ad Vincula, utriusque Cathedrae, Conversionis sancii Pauli; item io votivis
sanctorum Confessorum,
et non Virginum ac pro Sponsi~;.
Ruber adhibetur in votivis de Spiritu Sanelo, de
San
guine, de Cruce et de Mysleriis Viae Crucis D. N. J. C.; item in votivs Apostolorum, excepta votiva sancti
Evangelslae, in qua
1 S. R. C. 2iJ lan. 1752 Ord. Carmelo eXCIlIr. ad 6. n. 2417,22 Dec. 1753 Wilnen.
3d 2. n. 2427, el 30 JU!1. 1806 Dea. geli. V. I. !l. 3922. S. R. C. 30 Jun. 1896
Dea. geli. V. I n. 3922. - l Ibid. lIl. I. Missa votiva de Bealis celebrati non polesl,
elamsi de cis Mlssa festv:. concessa sii. - , Rubr. spec. ante
volvas ad d
S. R. C. 29 Nov. 1738 Cartlwginiel1. ad l. el 2. n. 2340.
' Rubr. spec. ., S. R. C. 23 Febr. 1884 Neapol. ad 4. n 3605, el 30 Jun. 1896 Deer. gen. Il. 3. n. 3922,
1 Cfr. Rubr. gen. XVIII.

170

Lib. Il, Pars I, Cap. VIII.

extra Tempus Paschale albus requiritur, infra

Paschale autem
ruber,
sumitur in festo sancti Joannis ante Portam Latinam; praeterea in votivis sanctorum Martyrum , etiamsi sint
vel non
Summo PonVirgines, etiam sanctorum Innocentium et pro
tifice. Color violaceus eligitur pro votivis de Passione Domini l, pro
Fidei propagatione et pro reliquis votivis in fine Missalis appositis
eXI:e~ltis modo indicatis.
265. Introittl.s Gaudeamus in votiva extra Octavam Festi celebranda omittitur,
loco alius dicitur sive de
sive de
Communi pro qualitate temporis et Missae, nisi aliter suo loco noletur. Si aulem habeanlur duo
exlra eorum Octavam omittunturo Gloria non dicitur nisi in his casi bus : I. In votivis beatae Mariae V. in Sabbato, quamvis non fiat Officillm de ea. 2. In Missis
ejusdem beatae Mariae
si infra Oclavas feslivitatum ejus more
votivo celebranlur *, et quamvis sit Oclava
3. In volivjs Angelorum, quocumque dje celebrenlur. 4. In votivis, quae dicunlr de
Sanctis infra eorumdem Feslorum Oclavam, etiam simplicem, non vero
infra Odavam allerius Festi
5. In votiva de
qui in Offido
diei solum commemoratur vel sallem in Martyrologio
in
die
propler festivitalem
266. In Oratiolbtl.s verba solemnia, natalitia,
solemnifas et similia mutantur in
congrua memoria vel commemoratio " llIa autem IlOd/e, hod/erna, annua, sotemn cullu etc. omnino
dicendae sunt diei el
omiltuntur. Orationes in Missis votivis
lempori
: prima sdlicet de ipsa Missa votiva, secunda
de Missa Offidi diei, terlia quae in Missa diei essei secunda cum
omnibus commemorationibus
si adsint", Proplerea si
Missa diei legenda esset de Octava, in Missa votiva tertia oralio
erit, quae seeundo loco infra
Octavam ponitur; si de semiduplici, aut simplici terlia eri! quae seeundo loco de Tempore recitanda praescribitur \1, - In omnibus Missis votivis de b. Maria Vir(ad quam refertur etiam Missa de Feslo Cireumeisionis Domini
ejusque Oelava, sicubi haec celebrar! debeat) et de Omnibus ':>0.",.<1".,
secunda oratio erit Ollieii diei, tertia de
Sancto, (si tertia oralio de
dicenda si!) IO. In votiva solius sancti Petri Apostoli vel solius
sancti Pauli Apostoli seeunda oratio eri! de alterutro, lerlia de Offico diei. In votiva utrique Apostolo communi in Oratione A

I S. R. C. 30 jun. 1896 De,L gen. IV. 2. 11, 3922. - ~ S. R, C. 14 Der. 1904 Soe.
Parisien. n. 4146. - J Cfr. Rubr, gen, XVIII. 5.
4 Cfr. n. 262, 5 S. R. C, 30 jun.
1896 Deer. gm, III. 3. n. 3922.
Il Addl. et VariaI. VII. 1. - 7 S, R. C. 22 Dee, 1753
Wilnm. ad 2.
2427, cl 30 Jun. 1896 Deer. gen. III. l. n, 3922, AddiI. cl Variat. VI. [, - " De oralionibus pro Temporum varietate assignalis cfr. Il. 214. - 10 AddiI

et VariaI. VI. 1 ad 8.

De Missa votiva privata.

171

s forte adhibenda
eorum Nomina omittuntur '. In votiva sancii joseph
beatae Mariae V" S. P. N. Francisci et sancti Titularis
ecclesiae in Oratione A cunetis, s dicenda sit, reticetur nomen ejus,
de quo Missa celebratur 2.
267. In Graduali et Tractu mutationes pro varietate temporis
fiunt, et quae non habentur suis
de communi sumuntur
in votivls nunquam dicitur" sicut nec Credo, nisi agatur
de votivis alcujus
Domini vel
aut de aliis Sanctis
diebus infra eorumdem Octavas, per quas
et Credo praescribitur l'.
Praefatio dicitur propria Missae votivae, si adsit; si
vero propria m non habet, dicilur propria Missae sive Officii primo
loco inter cetera, quae Praefationem propriam
commemorati,
aut, ea deficiente de Octava, quae curril, vel propria de Tempore. Si
plures Octavae slmul occurrant Praefationem propriam
sumilur de
alioquin sumenda est de Communi 6.
Communicantes et Hane
Octavae propria in omni Missa votiva dicenda
sunt, quae intra
Octavam celebratur '.
/te Missa est dicitur,
in Missis votivis recitatur Gloria,. secus substituitur Benedi
camus Domino. - Evangelum in fine est sancti joannis In
etc.,
nisi votiva celebretur In festo S. Marthae V. 29 juli, tunc enim le
gendum est
Missae S. Marthae. Quod si votiva
sit cantata, in Feriis majoribus propriam Missam habentibus et in
communibus
ultimum Evangelium Ferlae vel Vigiliae .

IX.
De Missis votivis SS. Cordis Jesu
et Immaculatae Conceptionis.
268. Prima.
mensis Feria. VI singuli Sacerdotes Or
dinis de S8. Corde jesu Missam votivam privatam celebrare .,,""" ,n 1 o
Mlssa
dicitur colore albo, sine Gloria et Credo, cum
Praefatione Nativitatis lO ac Benedicamus Domino. Ad Oratlones quod
attinet, secunda eri! de Offido currenti et dende aliarum commemora
tionum, si faciendae sinI. Deficiente commemoratione, si Officium fuerit
duplex, 110n additur tertia oralia; si fuerit semi duplex vel
tertia
, Rubr. spec. ad dict. Oral.
2 Rubr. spee. posi A cUilelis. - :. S. R. C.
lun.
196 Decr. gel!. 1II I. n. 3922. - , S. R. C. t6 Sepl. 1673 Cordliben. ad 2. n. 1490, el
21 Mart. 1795 COllimbrieell. ad 2. 11. 2550.
~ S. R. C. 30 luo. 1896 Dea. gm. III. 3.
et V 2. n. 3922. Qlload Sequenliam cfr. noI. il pago 140. - Il Addit. et VariaI. VlII.
7 S. R. C. 30 Jum. 1896 Deer. gcn. II. 3. n. 3922.
AddiI. et VariaI. IX. 3, et S R. C.
29 Apr. 1922 Detrei. (Act. Ord. XL!, p. 201).
Ex privilegio Minoriblls Capucinis
concesso 18 Aug. 1909 et a Definitorio Generali O. F. M. acceptato die l Dee. 1911. Cfr.
Acl. Ord. XXXI. p.44. - lO Etiam a DOll1il1icaSeptuagesimae usque ad Pentecosten.
Rubr. spec.

172

Lib. Il, Pars I, Cap. IX.

est.
Haec Missa proGratin erit ilIa quae secllnda
hibetur: l. In omnibus Festis I vel II classis. 2. Infra omnes Octavas
privilegiatas. 3. In Feriis VI.Quatuor
ac in
coml11unibus. Diebus tamen de quibus sub 3, loco hujusmodi
Missae volivae vel in
Missae votivae
poteri! oratio
Missa de die post oralionem Feriae seu Vigiliae, vel in Missa de
Feria
Vigilia ante alias orationes '.
Quoties Feria VI incidat
in diem
3 aut 4 Januarii et aliunde non sit prohibita, pro Missa
votiva sumitur Missa Puer natus est, ut die 30 Decembris 2. Quoties
prima Feria VI juni! coincidat cum Feria VI post Octavam Ascenpro Missa votiva sumi!ur Missa de die sc. EXGudi Domine".
269. Ordo noster
habet quolbet Sabbato, ex(:ep't!s
Sabbatis infra
ce1ebrandi in ecclesiis nostris Missam votivam Immaculatae
beatae Mariae V. Attamen Missa
conventualis de Offido occurrente semper dici debet, sicut et reliquae
Rubricae adamussim observandae sunt '. Hoc privilegium
extensum est ad ecc1esias vel oratoria cujuslibet familiae religiosae
Kalendario Romano-Seraphico utentis 5 et quidem pro singulis Sacerdoti bus ibidem celebrllntibus; et ad omnes Sacerdotes saeculares
Tertio Ordini sancti francisci adscriptos pariterque Kalendarium notrum sequentes; ila tamen, u!
vel in
oratorio, ve! in
ecclesiis trium Ordinum sancti Francisci Sacrum faciunt, Missam
votivam, ul supra, celebrare valeanl ". Quod indultum valet pro quolibet
l.
in quae incidunt festa solemniora, scilicet
vel secundae c1assis. 2. Sabbatis occurrentibus
infra Octavas
cujusvis ordinis. 3.
in quae inet Pentecostes. 4. Sabcidunt
Nativitatis Domini,
bato, in
incidit Commemoratio Omnium Fidelium Defunctorum
5. Sabbatis, in quae incdunt aliquod Festum beatae Mariae V. ve1
dies infra Octavam ejusdem, si de ea Offidum recitatum sit j dicitur
enim in his casibus Missa de Festo ilio vel de Ista die infra Octavam
tamquam non votiva cum Gloria et Credo s. Si vero infra Oclavam reMissa est
de die infra Octavam
citetur Officium de alio
beatae Mariae V. cum Gloria, Credo ac Praefalione Octavae currenS R C. 8 Febr. 1913. Dec,.. Il. (Acl. Ord. XXXII. p. 152).
2 S. R. C. 27 JUl1.
" S. R. C. 8 Julii 1921 Dl1hil1m (Act. Ord.
XL. p. 247). - 4 Pius Pap. IX Brevi 5 Apr. 1856. - , In hoc privilegio comprehenduntur etiam Congregationes Religiosae, qllae Kalendario q"jdem Romano-Seraphico
utuntur quoad Missae celebralionem, loco aulem Horarum Canonicarum Officium parvllm B. M. V. aliasve preces dumtaxat recitant. S. R. C. 15 Apr. 1904 Drd. Min. ad I.
n. 4132, et 25 Maj. 1900 Ord. Min. Cap. n. 4185.
S. R. C. 9 Dee. 1903 Ord. Min.
et 22 MarI, I~05 Drd. Min. (Acl. Ord. XXIII. p. 12, et XXIV. p. 200). - , Cfr. S. R. C.
lO Maj. 1895 Macaonen. ad 2. n. 3855, el 28 l'ebr. 1917 Detr. (Act. Ord. XXXVI. p. 96).
In Sabbalo infra Octavam Nalivitatis B. Mariae V. Credo omittitur. S. R. C
7 Aug. 1914 Dubia ad 2. (Act. Ord. XXXIll. p. 273).
l

1923. DI1/Jil1m (Acl. Ord. XLII. p. 223). -

De Missis votivis SS. Cordis Jesu et Immaculalae Conceptonis.

173

ls ellle Missa est'. Si Vigilia Immaculatae Conceptionis vel Assum

ptionis beatae Mariae V. incidat in diem
est Mssa
de respectiva Vigilia 2 in colore violaceo S, sine Gloria et
secunda oralione de Festo occurrente, et terlia Feriae vel Sirnplcis
Praefatione communi vel Oclavae occurrentis' et Benedicamlls DaIn Sabbatis
Quatuor Temporum et in quae
mino.
incidi! Vigilia quaelibel,
Vigiliis privilegialis, ut supra, Missae votivae Immaculatae Conceplionis prohibentur; sed Missae de die
post orationem Feriae seu Vigiliae, vel Missae de Feria seu Vigilia,
ante alias orationes add potest oralio Immaculatae
5
His in Sabbatis Iicet tamen celebrare Missam votivam unicam cum
canlu ", in qua semper
est ultimum Evangelium Feriae seu
7; si autem Feria et Vigilia simul occurrant, de ea dicitur
EvangeJum de Qua primo facta est commemoratio . Quod si adsit
concursus
et Missa cum cantu commode haberi nequeat, celebrar! poteri! unica Missa votiva lecta cum ultimo Evangelio ut supra 0. - Pius Papa X insuper concessit,
Missam celebrari posse etiam infra Octavam Solemnitalis Immaculatatae
Conceplionis,
tantum
primae vel secundae classis
ac Dominicis pd vilegiatis, in quibus unica solemnis decantari permittitur '0. Infra hane Oetavam dicitur Missa ut in die cum seeunda
oralione Offieii diei, tertla
vel secunda Dominicae
tertia Festi simplificati vel
et eum Credo. Si aliquod
festum beatae Mariae V. oecurreret in Sabbato, vel infra Octavam
lmmaculatae Canceptionis; pariter si Feslum illud per accidens redigeretur ad instar
tunc non licei celebrare Missam votivam Immaculatae Conceptionis, sed dicenda esi Missa de festa
ad inslar sim plicis
non more votivo sed
id est cum
Oloria, Credo" et Praefatione de festo; dicuntur dumtaxat com memorationes occurrentes et Callectae imperatae, minime vero aratio
de TE'lll0rHE'_
'270. In hac Missa. votiva. serva.nda sunt: L Color erit albus.
2. Formulare Missae sumitur de festo lmmaculatae Gaudens galldebo.
Dicitur Gloria sed non Credo. In duplicibus dicuntur orationes ul ad
Laudes diei
exclusa tertia oratone de Spiri!u Sancto ; in
semiduplicibus et simplicibus oralio secunda eri! de Officio diei, terta
Quae tamen omittltur, si in Offcio
comde Spirilu
J S. R. C. 17 Maj. 1912 [nlire/o/w ad L (Act. Ord. XXXII. p. 115).
2 S. R. C.
24 Mai. 1895 Stinsi Merid. ad 2 n. 3858. - J S. R. C. 12 Sept. IrOI DlJbium. n. 4083.
- , Rubr. grn. XII. 4. - ;; Addl. el VariaI. II. I, S_ R. C. 8 febr. 1913 Decretum II.
(Act. Ord. XXXII. p. 152). - li Ibid. - , Addii. el VariaI. IX_ L - 8 Ibid. IX. 2_ p S. R. C. 8 febr. 1913 Dca. Il (Art. Ord. XXXII. p. 152). - lO S. R. C. 20 }an. 1905
Ord. Mi". (Act. Ord. XXIV. pag_ H2).
Il S. R. C. 12 Mai. 1905 Ord. Min. ad 7.
n. 4157. Infra Octava, simplices
dicilur Credo.
Ibid. ad 2.

174

Lib. Il, Pars I, Cap. IX.

memoratio
Vigiliae vel
loeum habuerit '. In ora
Hone Seereta pro solemnitate dicitur commemoratione 'l, sed infra
Octavam Immaeulatae
dicenda est uti jacet. In Praefatione dicilur Et te in Conceptione fmmaculata. In fine dicitur fte Missa
est et legitur
sancti
nisi aliud stricte proprium
sU legendum .

CAPUT X.

De Missa votiva pro Sponsis.

271. Celebra.tio Missa.e votiva.e pro Sponsis, prout in fine
Missalis
omnino vetita est ante contractum Matrimonium.
et nisi in eadem fiat benedictio nuptiarum quae ut
possit
necessaria omnino est amborum Sponsorum
Solemnis benedictio extra Missam
nequit . Porro Missa votiva pro
sis, cum propria benedictione, permittitur quotidie; et etiam ternp(He
c1auso (id est Adventus et
quoties Ordinarius loei
ex justa causa benedietionem nuptialem permiserit '. Prohibetur tamen haec Missa votiva in utroque casu: 1. Omnibus Dominicis et festis de praecepto, etiam suppressis. 2. In
primae vel secundae c1assis. 3. Infra Oetavas
primi et secundi ordinis, nempe Pascllatls,
et
Christi.
4. In Vigiliis Nativitatis, Epiphaniae et Pentecostes. 5. Feria IV Cineunam tanrum et in Majori Hebdomade. 6. In ecclesiis
tum Missam habentibus prohibetur etiam diebus Rogationum, si Hat
Processio 8. Quibus diebus dicenda est Missa de die cum commemoratione ex Missa pro Sponsis sub unica conclusione cum Oratione
Missae
datur benedictio pro eis propria". In Commemoratione
Omnium
Defunetorum prohibetur et Missa et
necnon
et in ea benedictio nuptialis, ad
et benedietio l0. Missa pro
l AddiI. et Varia t. VI. 1. S. R. C. 16 Sepl. l8t5 Ralisbonen. n. 3138.
:; S. R. c. 29 Apr. 1922 Dea. (Acl. Ord. XLI. p. 201).
Benediclio nuptalis consistil in
Oralionibus, quae habelltur in Missali: Propi/iare Domine etc. et Del/S. qlli pote.~tate etc.
dicendae posI Pater Iloster Missae pro Sponsis, neenon Deus Abral1am etc. dicenda post
benedictioncm. S. R. C. 9 Maj. 1893 Romano ad 3. n. 3798.
S. R. C. 27 Maj. 1911
Bajonen. ad VII. n. 4269. - Il AddiI. et VariaI. II. 2, Can. 1101. l, S. R. C. 23 Jun.
1853 Umburgen. ad 1. n. 3016, el 9 Ma. 1893 Romano ad 4. n. 3798. Quando MalrimOllum immediate anle Missam celebra!ur. Sacerdos praeler albam el stolam, eliam
plalletam illduere debel. S. R. C. 31 Au~. 1867 Ambanen. ad 3. n. 3158. Benediclio
arrharllm el duorum annulorum fieri palesI. elamsi non sequatllr Missa pro Sponsis.
S. R. C. 15 Sepl. 1881 Ollayana ad 4. et 5. n. 3531. - 1 CM. 1108. 2. et 3. H S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 35. Il. 2682.
Il Addit. el VariaI. 11. 2. Haec com
memoralio lieri debet eliam in Nativilate Domini vel in Dominica Paschatis, si Ordi
narii loci permiltant benedictionem nllptialem. S. R. C. 1918 Herbipolel1. ad I. (Acl
Onl. XXXVII. p. 158).
lO Rlibr. spec. ante Mssam voliv. pro Sponsis.

De Missa votiva pro Sponsis.

175

quam
non quidem sunt adigendi, bene tamen adhortandi,
fieri potest etiam in casu quo
infra hanc Missam sacram Communionem non percipiant l. In eadem Missa Sacerdos
plures
Sponsos
quo in casu non debet benedictionis Orationes
pluries recitare, neque in plurali dicere, sed eas
prout in
Missali jacent. Verum benedictio nuptialis conjugibus, qui eam non
obtinuerint, extra tempus c1ausum impertiri potest, si eam petant, Missamque simul pro
diebus per Rubricas non prohibitis, celebrando; diebus autem prohlbitis commemorationem sub unica conclusione cum oratione Missae de die addendo, etiam postquam diu
in Matrimonio vixerint". SI vero mulier est vidua et alias benedictienem jam acceperit, omittenda est tam benediclio nuptiarum quam
Missa pro Sponso et
G, benedictlo autem annuii omittenda
non est ".
272. Hac in Missa. color albus adhibetur et est votiva privata;
quare etiamsi fiat in cantu, semper dicenda est sine Gloria et sine Credo.
Si votiva celebretur in Festo ritus duplicis, post secundam orationem
Officii diei fiunt tantum commemorationes occurrentes et omittitur
tertia oratio de Tempore; secus dictur terlla oralio de
nisi
ilerum commemoraliones faciendae occurranl ". Collectae imperalae
semper dicuntur, nisi juxta Rubricas jam quatuor dictae slnt oratlones Dicitur Praefatio communis, nisi
vel
Oclava,
vel Festum quod commemoretur propriam
Diebus .porro,
quibus dicilur Missa de Officio occurrente cum commemoratione pro
Sponsis ut supra, Oraliones pro benediclione nuptiarum ad praefalam
Missam pro
Pater noster el ante Placeat adjungendae
similiter recitantur 7. In fine dicilur Benedicamus Domino et ultimum
sancii Joannis, nisi aliud
Vigiliae vel de Festa
commemorato legendum si! B.
273. Ipsa.
benedicto intra. Missa.m hoc modo
pe:ralJ:itulr: posi celebralionem Malrimonii juxta Rituale Romanum peractam 9, Sacerdos inchoat Missam, quam prosequitur more solito usque
ad Patu noster. Qua dielo non
Patenam, sed genufJeclit et
paululum ad cornu
se retrahil, ne
sanclissimo Sacramento verlat, ubi conversus ad Sponsos ante allare genuflexos, manibus junctis dicit super eos Orationes
et Deus, qui pote(l.

l S. R. C. 30 jlJn. 1896 Dea.

VI. li. 3922.
2 Callo ilOr. l, S. E. U. l.
31 Aug. 1881 Dea. f!Cll., el
R.
Zl Maj. 1911 Baionen. ad 6. Il. 4269. - Cl S. R. C.
3 MarI. 1761 Aql1en. ad 1 n. 2481, el 30 jun. 1896 Dccr. gen. VI. Il. 3922. - 4 S. R. C.
Zl Aug. 1836 Rhedonen. ad 2. n. 2743, S. R. C. 28 Febr. 1818 Dea. gen. n. 2582,
el 30 jUl1. 1896 Decr. !ten. VI. 11. 3922, S. R. C. 12 Maj. 1905 Ord. Min. ad 2. n. 4157,
el 24 Maj. 1912 Dabia ad 7. (Act. Ord. XXXI. p. 204).
" AddiI. et Varia!. VI. 4. 7 Rubr. spec. H Addit. et Veria!. IX, S. R. C. 29 Apr. 1922 Decr. (Act. Ord. XLI.
;) S. R. C. 16 Febr. 1886 Carllwginien. 11. 3654.
p. 201).

176

Liber Il, Pars I,

x.

state etc. Ministro Missale vel tabellam a sinistris Celebrantis tenente.

Postea
ad loca sua recedentibus, Sacerdos se converti t ad al
tare, genuflectit et Missam prosequitur, dicens Libera nos etc. Postquam
pretiosissimum Sanguinem sumpsit, communicat
si communicaturi sinI. Dieto Benedicamus Domino, vellie Missa est, si Missae conante Placeat Ubi etc., iterum conversus ad
dicit Grationem Deus Abraham etc. sine Oremus, Ministro iterum Missale ve! tabellam sustinente. Postea eos sermone
moneal, ul sibi invicem
servenl
orationis tempore et
jejuniorum ac solemnitatum casti maneanl; el vir uxorem atque uxor virum diligat et in
timore Dei permaneant. Post brevem hanc monitionem eos aqua benedieta aspergi I per modum Crucis el ad altare reconversus, dici! more
solito Placeat etc., dat benedictionem el
ultimum

CAPUT XI.

De Missa votiva a caecutiente celebranda.

274. Sa.cerdos ca.ecntiens I indultum Aposlolicum obtinere
potest, ut Missam votivam bealae Mariae V. vel quotidianam Defunclorum celebrare possit. Conditiones vero in indulto apposilae oblisunt in conscientia el non merae ritualilatis el styli.
De
beala Maria V. quovis anni tempore dicere potest Missam inter votivas
quintam. Potest etiam
alias Quatuor Missas
votivas de beata Maria V. in Missali pro diversilate
exslantes, si lantae adhuc est polentiae visivae ul has
possit
Missa votiva de beata Maria V. dici polesl quovis anni tempore;
dici vero debet omnibus el
diebus in
non rlP"mitf>ln_
tur Missae quotidianae Defunclorum juxla Kalendarium ecclesiae in
qua Sacerdos caecutiens celebraI. In triduo sacro
Hebdomadae omnino a celebrando abslinebit. In Nativitale Domini Ires dicere
Missas 3. - Si Missa votiva de beata Maria V. celebretur
pro re
et
simul causa, a Sacerdote caecutienle semper
dicitur unica
Gloria,
Praefalio (in tono solemn) Ite
Missa est ei ultimum Evangelium Sancti
In omnibus aliis casibus dicitur Gloria quandocumQue dicendum esi in Missa diei currenlis, infra Octavas, ctiam simplices, bealae Mariae V,et in Sabbaiis 4. Secunda et tertia oralio non adduntur, quandocumque orationes
de
excludurttur a ritu Missae diei
juxla Kalendal Seu ille, qui lali visivae polenliae debililale, sive accidentaliler, sive habitualiter,
laborat, ul legere posslt nonnisi typos valde crassos, S. R, C. 12 lan. 1921. lnstruclio
pro Sacerdote caeC/ltienie, (Acl. Ord. XL. p. 84).
2 Ibid. 2, I
Ibid, 2. Il.
4 Sacerdos caecutiens In jubilaeo propriae ordlnalonis sacerdolalis dicit Missam vo
tivam beatae Mariae V. CHm Gloria et Credo. Inslrllctio ciI.
III, 2,

De Missa votiva a caecutiente celebranda.

177

rium ecclesiae in qua Missa celebratur; secus tres dicuntur orationes et quidem secunda de Spiritu
tertia Ecc/esiae vel pro
Credo dicitur quandocumque dicendum est in Missa diei currentis, juxla Kalendarium ecclesiae in qua Missa celebralur. In Praefatione dicftur et le in veneralione, praelerquam in Festis et per Octavas, eliam simplices, beatae Mariae V., in quibus Praefalio dicitur
ac si Missa de Octava celebraretur. In fine dicitur Benedicamus Domino, vel quando dictum fuerit Gloria, /te Missa est et semper
Evangelium Saneti joannis in
'. - Diebus a Rubricis
sis, loeo Missae votivae de beata Maria V. eaeeutiens celebrare
potest Missam quotidianam Defunctorum, cum vel sine
cum
tribus orationibus, ut infra Il. 278. In Commemoratione Omnium Fidelium Defunctorum ter Missam quotidianam celebrare potest cum unica
tantum Oratione Fide/illm. Item unica oratio dicitur quandocumque
Missa quotidiana locum teneat Missae in qua unica tantum oratio
juxta Rubrieas dici debet. Ad Sequentiam Dies irae nunquam tenetur.
Attamen si Missam cantet, licet ipse
non
chorus
eam cantare ne omittat
27 o. Si Sacerdolil ad omnmodam caecitatem devenert, ne
cesse est, ut a celebrando abstineat, donec novum impetretur indul
tum; quo obtento, sub gravi alium Sacerdotem adhibere debet, ut ei
assistat,
forte haec obligatio in indulto non ex presse fuerit
apposita"
superpelliceo et a Consecratione usque ad purificationem etiam stola alba indutus, omnia in hac Missa facere potest, quae per
Diaconum in Missa solemni fieri solent, speciatim debet pedem Calicis
ad Crucis
tenere, initia orationum dcere, ac dilig~enier attendere,
ne fragmenta sacrae Hostiae in corporali et Patena relinquantur.

CAPUT XII.
De Missa

de

276. In praeparatione ad Missam de

pro opportunitate
Sacerdoti celebraturo
et
situt ei in gratiarum
actione
Missam nihil mutari vel omltti oportet,
in fine
Psalmorum dicitur Gloria Patri et Tempore Paschali ad Antiphonam
additur Allelllja. Paramenta debent esse nigra .. et dum Sacerdos iis
J Instruclio ciI. 2. III. In oralo\is privatis, Kalendarium proprium Celebrantis lenel
locum Kalendarii ecclesiae in qua Missa celebralur; idque etiam circa Missam deiuncto
rum servllbitllL Ibid. loc. cito
Ibid. 3. - :J Ibid. I. 3. - 4 In Missis privats de Re
quie, quae celebrantur in Commemoralione Omnium Fdelum Deiunclorum, dum Ss. Sacramentum publicae fdelium adorationi est exposilum pro solemni Oratione Quadra
ginla Horarum, color violaceus adhbendus est. S. R. C. 27 Jlln. 1868 Decl'. gen.
Il.3177, et 9 jul. 1895 Dea. gen. IV. n. 3864.

178

Liber Il, Pars l, Cap. XII.

se induit, nec oscula amclus, mani pul el slolae, nec preces consuelas omitti!.
277. In Missa. non dicilur Psalmus Judica, sed pronunliala Anliphona Introibo ad altare Dei el responso a Ministro Ad Deum qui
laelificat etc., slalim subjungilur Adjutoriunl nostrum ac caelera de
seipsum, sed sinislra super
more I. Ad Introitum Sacerdos non
altare posila 2, dexleram exlendens facil signum Crucis super Iibrum
quasi aliquem benedicens 3. Post Psalmum lnlroilus non dici! Gloria
Patri, scd repetit lntroilum absque novo signo Crucis 4,
Orationes
hoe modo disponunlur: Si Missa quotidiana applicetur pro Defunctis
in genere, dicunlur tres orationes ul in Missa quotidiana prostant;
si vero applcetur pro Defunclis eerto designatis, prima dicitur pro
iisdem Defunclis (deficiente vel
designalione, dcitur Oratio
Deus, veniae largitor... Per Dominum), seeunda ad libitum, ultima Fidelium pro omnibus Defunclis. In omnibus lamen quolidianis Missis
leclis addere licet alias orationes ad Iibilum Sacerdolis,
cum
servato numero, el ultimo loeo ponalur semper Oralio
aliis
Fidelium In Missa lecta, quae Offido Defunetorum ritu duplici eelebrato
nempe in dle Commemoratonis Omnlum Fidelium Defunelorum, item permittente ritu, in die et pro die obitus ae
dlebus terlio, septlmo,
et anniversario, etlam late sumpto,
neenon in Missa post aceeptum nunlium de obitu, ac demum diebus,
in
fiunt Offida generalia et generalissimum, una tantum dieenda est oratio Officio respondens
semper dicenda
esi in ills Missis
quae unam solummodo admittunt orali 0nem; in reliquis vero privalis recilari vel omilli potest ad Iibilum
Celebrantis 7. Gloria, Allelufa,
Domine benedicere, Dominus st
in corde meo etc., numquam dicuntur; sed Celebrans dielo Munda cor
more solito,
meum etc., confestim se confert ad
in eujus fine neque osculalur Iibrum, neque subjicit Per
dieta etc. 8. Omittitur Credo ae benedici io aquae in Calicem infunden
dae, sed dicilur Oralio Deus, qui humanae substantiae. Posi Psalmum
Lavabo non dicitur Gloria Patri, neque substituitur Requiem aeternam.
Praefatio est propria, Communicantes adhibelur semper de Communi.
Ad nomen Sancii, cujus eodem die fU Officium, neque in Canone neque
dialibi in Missa capul inclinatur. Ad Agnus Dei pro miserere
dtur dona eis requiem, et pro dona nobis pacem, dicilur dona eis requiem sempiternam; tunc vero non pereutilur peetus, sed manus ante
super oram altaris ponantur.
ipsum tenentur junctae et elevatae,

l Rilus io celebro Miss. III. 6. el XIII.

o. 2572. - 3 RitllS in celebr. Miss. XHI.
- 6 lbid, lbid. Ili, Il, et S, R, C. 30
g S. R, C, Il Sept. 1847 Veronen. ad IO.

S, R. C. 7 Sepl. 1816 Tuden. ad 25,

5 AddiI. el Varia!. III. !O.
Jun. 1896 Dea, gen. IV. Il n, 3920. -

1. 1. -

, lbid. -

n. 2956.

De Missa privata de Requie.

179

Praeterea prima oralio ante Communionem Domine ]esu Christe, qui

dixisti Apostolis tuis omit!itur, neque pax datur '. Post Dominus vobisClIlIlln fine Sacerdos non dicit !te Missa esi nec Benedicamus Domino,
sed illico ad altare conversus pronuntiat in numero semper plurali

Requiescanl in pace. Non dat benedictionem, verum post P/aceal altare

osculatus, statim ad ultimum Evangelium legendum procedi!, quod
semper est illud sancti Joannis~.
278. Frohibetur Missa privata de Requie praesente cadavere:
l. In Duplicibus primae et secundae classis. 2: ln Dominicis et Festis
de praecepto, eliam suppressis. 3. Infra Octavas privilegiatas, etiam
particularis Ordinis vel Ecclesiae'. 4. In Vigiliis et Feriis privi legiatis. 5. Toto tempore expositionis sanctissimi Sacramenti 5. 6. In
Commemoratione Omnium Fidelium Defunctorum". 7. Quoties celebranda sit Missa conventualis vel parochialis, et adsit tantum Sacerdos qui huic Missae satisfacere debet. 8. Quoties unica Missa habeatur et habenda sit benedicilo Candelarum, vel fiat Processio Rogationum '. Aliis autem diebus: in ecclesla vel oratorio publico, dummodo ibidem Hat funus cum Missa exequiali solemni et Missae pro
ipso Defuncto applicentur, Missae privatae de Requie pro die obitus seu
depositionis defuncti celebrari possunt, praesente, insepulto, vel etiam
sepulto cadavere 8; in oratoriis semipublicis, quae locum teneant ecclesiae ve! oratorii publici ", praefatas Missas pariter celebrare licet
unica die ad libitum eligenda, ab obitu usque ad sepulturam; in oratoriis vero privatis, item in semipublicis quae locum non teneant ecclesiae vel oratorii publici, Missae privatae de Requie permittuntur
omnibus et singulis diebus usque ad sepulturam, etiamsi funus cum
Missa exequiali ibidem non fiat, sed necesse est ut cadaver sit phy-

Ritus in celebr. ,"li85. XIII. I. Sacra Communio fidelibus in Missis Defunctorum

Cllm paramentis nigris admillistrari permittitur. Sicut etiam in iisdem paramentis ni~eadem ministrari potest immediate posI ,\cH,sam Defunctorum, et dala rationabili
causa immediate quoque anle Missam; in utroque tamen casu omittenda est benedictio.
S. R. C. 71 jun. 1868 Deer. geTI. n. 3177. - 2 S. R. C. 22 jan. 1678 Urbis. n. 1611..< [<ilus in celebr. Miss. XIII. I. - , Cfr. n. 260. , Exposilio SS. Sacramenli cum
Pyxide fieri debet sel71per in tabernaculo aperto; el si liat ex publica causa et sit permanens, impedit Missas de Requie. S. R. C. 28 Apr. 1902 Labaren. ad 8. n. 4096. ii In Commem. Omnium Fidelium DefunctoTUrn. si S5. 5acramentul11 sit expositum pro
Oratione XL Horarum, Missae de Requie in vestlblls violaceis dicendae sunI. Constit.
Benedicli XV. Ineruenlum IO AlIg. 1915 (Act. Ord. XXXIV. p. 317), 5. R. C. 71 Jun.
1868 Deer. gel!. n. 3177, et 9 JIII. 1895 Deer. gen. IV. n. 3864. - 7 AddiI. el VariaI.
II. II. - " Pro paupere defunclo, clIjus familia impar esi solvendis expensis Missae

exequialis cum cantu, haec Missa Jegi potest cum jisdem privilegiis, qllibl1s Missa rum

cantu conceditur. dumrnodo in Dominicis aliisqlle Feslis de praeceplo non omillalm

Missa Officio dici cllTrcnlis respondens. AddiI. el VariaI. III. 4, S. R. C. 9 Maj. 1899
Deer. n. 4024. - 9 HlIjuslllodi suni oriltoria principalia Ordinulll seu Congregationlllll
Religiosarum, ubi nempe, deficiente ecclesia vel oratorio publico, solent Horae canonicae

Olficii divini aut Olficii parvi B. M. V., el Missa occllrrentis diei celebrari.

180

Liber Il, Pars I, Cap. XII.

sice praesens in aedibus eorumdem oratoriorum '. - Prohibetur

Missa privata de Requie
. In Festis duplicibuset in
Dominicis. 2. In omnibus
etiam tantummodo commemoratis.
etiam particularis Ordinis vel Eccle3. Infra Octavas
siae. 4. In Ferlis Quatuor Temporum et secunda Rogationum. 5. In
Feriis Adventus a die 17 Decembris usque ad 23 inclusive. 6. Diebus
in quibus fit officium de Dominica
vel Missa Dominicae
impedita reponitur. 7. Diebus Octavis simplicibus, etsi tantummodo
commemoratis~. 8. Toto tempore expositionis sanctissimi Sacramenti ".
9. In Ecclesiis quoties
obligatio Missae
cui per
alium Sacerdotem satisfieri nequeat. lO. In
vero permittuntur prima tantum die cujuscumque hebdomadae Hbera, in qua,
extra Quatuor Tempora et
tantummodo commemorafiat de Festa
aut de Feria non privilegiata 1.
In
ecclesia vel oratorio
ac principali sepulcreti, et in quolibet
sacello
rile erecto vel erigendo, Missae quae inibi permittuntur.
esse de Requie diebus non
a Dominicis, aut
Festis de praecepto, licet suppressis, a Festo duplici primae vel secundae
etiam
necnon a
Vigiliis
privilegiati!!. Hoc tamen
non favet aliis ecclesiis vel capelli!! extra
!!ubter quas, licet ad legitimam di,itallti,lm,
alicujus Defuncti cadaver quiescit; neque
oratoriis publicis
et sacellis
in quo olim cadavera
modo autem
ex causa non amplius
soleant; neque tandem ecclequae, licet circumjacens habeant coemeterium, tamen adjurlctl~m
chorale onus aut curam animarum adnexam habent T.,
I AddiI. el VariaI. III.
- 2 Ibid. IL l. el III. 9.
ConI. noI. ' pago 17. AddiI.
VariaI. III. 9. - 5 Ibid. III. 8, S. R. C. 19 Maj. 1896 Dea. l. n. 3903, 12 Ja"
1897 RomallO ad L n. 3944, et 28 Ape 1902 Labacen. ad 1. et 2. Il. 4096.

Orda servandus in Missis Votivis

181

l Quando 2. et 3. oralio diei praescribilur, id signilcat 2. orationem esse de 01

hcio diei, et 3" quae secundo loeo dicenda esset In Missa de Officio diei. Haec aulem
3, Oratio omitHtur, si una vel ptllres commemorationes In Offido dici occurran\. 2 In Missa votiva Mysteriorum Viae Crucis D. N, 1. c. adllibelur color ruber,
3 Mlssa de SacI. Corde jesu pro Nostratlbus est Egredifllilli, in qua ad Offerlorium el ad Communionem extra Tempus Paschale non omiltitur Alle/uia.
4 Etiam a
Dom. Sepluagesimae usque ad Penlecosten. RubI. spec.
5 Dicitur propria, si ha
beai, alias de OClava vel de Tempore, el in earum defeelu dicilur Communis. Rubr.
geo. XII. 4, - (j In Missa .ancli joannis Evang. exlra Tempus Pasellale, Conversioni.
sancii Pauli, uldusque Cathedrae sancii Pelri ejllsque Vinculorum adhlbelur color a/bus.
Rubr. gen. XVlll. 2. - 7 In voli va sanclofliIn Apostolorum Pelrl el Pauli in Oral. A
cIII/elis, omitllllllur eorum nomina. Rubr. spec, In votiva vero sollus sancii Petri vel
solius sancii Pauli, 2. oralio eri t de alterutro, 3. de Ollicio diei. - 8 ln voliva sancii
josepl1, Sp. B, M. V" S. P. N, Francisci et sancii Titularls ecclesiae, si Gralio A cuncfis
dicenda eril, relieetur nOmen eju., de quo eelebralur Missa, Rube. ,pec. Si infra Octavam alicujus Mysteril vel Sancti cele!lrelur Missa voliva de code m My.terio vel de
o

182

Lib. li, Pars l,

XIII, Art. I.

CAPUT XIII.

De Ministro in Missa privata.

ARTICULUS I.
De modo ae rltu minlstrandl ,iVl.lssae

279. Sacerdos Missam ne celebret sine ministro

eidem
l. Altissimo hoc munere in ecclesiis nostris
inserviat et
fungitur Religiosus sive Laicus sive Tertiarius in suo habitu religioso
cum reverentia sacro loco tantaeque
debita
Religiosis
deficienti bus adhiberi possunl saeculares honesli,
in habitu
laicali ". et etiam adolescentes
qui quantum fieri potest, veste
talari et superpelliceo sint induti '. In Missa slriete privata unus lantum Minisler admitti potest 5, sive ipsa a simplici
sive a
Praelatis aut Dignitatibus
inferioribus celebretur ; sed permittitur ratione solemnitatis Missae, ex. gr. in Missa parochiali, aut
in Festis solemnioribus
Missae vero conventuali inservire debel
Clericus superpelliceo indutus B, in cujus defectu supplet Frater
laicus.
Missale ad Missam designandam Ministro in Missa
non licet, nec quaerere varias partes Missile ex. gr. Communionem pro Sacerdotis commoditate, nec potest Calicem praeparare,
aquam eidem in Calieem infundere, nec posi ablutionem Calcem
extergere, etsi Ministrans sii in Sacris constitutus ". Minister Missae
inserviens ne sii mulier, nisi, deficiente viro, justa de causa, eaque
ut mulier ex longinguo respondeat nec ullo pacto ad altare
eodem Saneto, tune non dicitur more votivo, sed festivo; ideoque cum Gloria, sine
oratione de Tempore, et cum Credo, nisi sit Oetava simplex, si Credo eis de lure,
prout in Missa diei Festi competat, ac etiam cum Ile Missa esI in fine, S. R. C. 30 jun,
1896 Dca. gen. IIL 3. n. 3922. - l Can. 813. , L Si Sacerdos ex indulto Aposto'
foco vel vera ex necessitate (v, g, dandi VialiclIm, aut ul populus audiat Missam de
praecepto) celebret sine Ministro, semel tantum <'ieil Con/ileor. CIL S, R. C. 4 Sept.
1875 Eriell. ad l n, 3368. - 2 Qui Missae privatae ministraluri sunI, addiscanl
quando et quomodo sii slandul11. incedendmn, et genuflectendum; ilem qua ralione siI
signum Crucis faciendum, capilI el corpus inclnandum ac pectus percutiendum, quae
omnia n. JO-4O suni exposila.
" S. R C. 8 jun. J911' Bojonen. ad l. n. 4271, el
30 jao. J915 Romana ad 2, (Acl. Ord. XXXIV. p, 76). - Consl. gen, n, 170. Non
probibetur, ut assislentes conjunctim respondeanl, modo boc decenler facere valeant,
nec alios Sacerdoles celebrantes vel fidefes adstanles perturbent. S. R. C. 4 Aug. 1922.
Dubia (Act. Ap, Sed, XIV, (1922) p, 505), - 5 S. R. C. 12 Sept. J857 Molinen. ad 7.
n.3068.
f> S, R C. V Sepl. 1659 Decret. 21. n. 1131, 27 ApI'. 18/8 De Privi!. 6,
n, 2683, el 29 Aug, 1872 Consto super PrIII. 18. n. 3262.
7 S. R. C. 12 Sept. 1857
Molinen. ad 7. n. 3069. - B S, R. C. 7 Sepl. 1861 S. Marci ad 3. n. 3108.
o S. R. C.
7 Sept. 1816 Tuden. ad 5, el 6. n, 2572, et Il Maj, 1878 Soc, Jesll ad 14. n. 3448.

De Ministro in Missa privata.

183

accedat Quo in casu Sacerdos ante Missam quae ad Sacrificium necessaria sunt commode disponat in mensa altaris, in cornu
280. Pra.efatus lVIinister, facta brevis oratione ac lotis deinde
manibus, necessaria ad altare, in quo Sacrum est faciendum, defert,
nisi praeparata jam fuerint, nempe ampullas vitreas vini et aquae
una cum pelvicula, linteum mundum atque campanlliam in abaco seu
parva mensa e cornu
ac duos cereos super
altare accendit, facto initio a cornu
". Ad sacristiam postea
reversus, Celebrantem, dum se sacris induit paramentis, adjuvat,
stans a sinistris ejus. Ac primo amictum extensum ei porrigit j postmodum ambabus manlbus aJbam accipit eamque prius ab ea parte
revolutam, quae
debet a tergo, circa collum Sacerdotis imponit, dehinc dexteram manicam elevat, postea sinistram, ul faciliu!!
brachia Sacerdotis in eas immitti queant, atque albam ipsam circa
humeros, brachia, totumque corpus distendi! et apta!. Mox cnigululu
cum floccs e dextera sua pendenti bus a tergo praebet alque albam
super cngulum circumcirca elevat, ut decenter
vestemque
cujus fimbrias diligenter adeo componit, ut quanta est digiti latitudo vel circiler ad terram hinc iode aequaliter defluant 4.
Postea manipulum
quem Sacerdoti in .Cruce media osculandum offert ejusque brachio sinistro, pulsum Inter et cubitum firmaI.
De'in(;e~ls utraque manu
stolam eodem modo Sacerdoti tradit
osculandam sibique propriis manibus imponendam, quam ejus collo
sic adaptat, ut a pianeta, quae
erit,
non
revolvendo tamen Crucem stolae supra Sacerdotis dorsum. Postremo
plicata super mensam posteriori parte planetae, eam dumtaxat elevat,
ut Sacerdos com mode
induere
; quam postea circa collum
et humeros accommodat.
281. Sacris
a Sacerdote indutis, sumi! Missale,
quod portat in brachio sinistro, quando cum dextera vel januam aperit
ve1 Sacerdoti aquam benedictam
; secus illud erectum ante
pectus gestat, manus ejus
inferioribus apponens, partemque,
qua
obversam ad propriam sinistram tenens. Facta profunda
inclinatione
simul cum Celebrante
sacristiae imagini, accedit ad vas aquae benedictae, quod plerumque in
ecclesiae
et
si com mode fieri potest ",
aquam lustralem manu dextera comiter offert eaque Cruce majori
seipsllm quoque
Deinde, ubi mos
campanulam
ipsumque Celebrantem tribus quatuorque
altare progreditur, demissis oculis, incessu
De defec!ib, in celebr. Mis5, X. l, S. R. C. Z1 Aug. 18:i6 Ve:l S, R. C. l febr.
r. 3. S. R. C.
27 Mar!. !779 Orri. Min. ad 4. n. 2514.
I

Call, 813, 2. -

ronrn. ad 8, n. 2'145, e! 18 MarI. 1899 A/alrin. ad 6. Il. 4015. J907 Erem. Coma/d. ad 9. n. 4198, Ri!us in celebro Miss,

184

Lib. Il, Pars I, Cap. XIII, Art. I.

detec!o. Si sacri stia sila sii retro altare, per cornu Evangeli egreet absoluta Missa per cornu
'. - Si obviam
alicui Sacerdoti parato veniat, eum capitis inclinatone salutat et ad
propriam vergens dexteram procedit. Si vero
ut pertranseat ante altare majus, aut ubi sanctissimum Sacramentum in ta
bernaculo asservetur, vel exposita sit reliquia sanctae Crucis, unicum
f1ectit genu a sinistris Celebrantis; non tamen genuflectit vel aliam
reverentiam facit transeundo ante alia altaria, etiamsi ibi Sacrum fiat
et super mensam sanctissimum Sacramentum adsit Transiens autem
ante altare, ubi dlstribuitur sacra Eucharistia, aut fit Consecratio et
elevatio sacrarum
vel ubi sanctssimum Sacramentum sit
expositum, utrumque f1ectH genu, nec surgH, antequam Celebrans
surgat
si accessus ad altare sit ante cornu Epistolae, Minister ibidem consistens parum retrocedit, ut Celebranti aditum praebeat; quod semper in similibus observandum eri!.
282. Cum ad altare pervenerit, sistit se ad dexteram Celebrantis paulo post ipsum, ibique in plano unicum genu f1ectit, etiamsi
in altari non asservetur sanctissimum Sacramentum, quod observaquoties intra Missam ante medium altaris transibit aut ab eo
recedet 4. Postea per cornu Epistolae ascendit ad altare, ubi Missale
c1ausum super legile vel cussinum sic ponit, ut pars qua aperitur,
obversa ad medium altaris jaceat. Tum descendit in
et cum
genuflexione in medio altaris, se coniert ad cornu Evangelii seu ad
sinistram Celebrantis
post
ibique in plano genuflexus junctas jugiter tenens manus, nisi libro utatur, clare ac devote
Celebranti respondet et ila porro ad finem usque
qui n
unquam animum advertat ad
quae in alio altari lune forte
celebretur, etiamsi sanctssimi Sacramenti ibi fial elevatio .
283. Sacerdote 1Il[issam inchoante, Minister Cruce majori se
signat ad verba In nomine Palris efc. Ad Antiphonam Infroibo ad allare Dei respondet Ad Deum, qui laelifical juvenlu/em meam, et sic
Psalmum judica, si dicendus sU, alternatim cum Sacerdote prosequitur conformans vocem suam voci iIIius. Dehinc responso Ad Deum,
qui laelificaf etc. post repetitam Antiphonam In/roibo, cum Celebrante
Cruce majori se iterum signat ad Adjutorium noslrum elc., ac subdit
Qui fecit caelum et terram. Expleto deinde a Celebrante Confiteor,
inter quod erectus manet, statm
Misereatur tui aliquantulum
inclinatus atque conversus ad ipsum. Tum erga altare mediocriter"
inclinatus Coniessionem repelit, vertens se ad Celebrantem ad Tibi
Pater et Te Pater, ac ter percutiens sibi pectus ad mea culpa. Post
Misereatur ves/ri se
subdit Amen et Cruce majori se signat
S. R. C. 12 Aug. 1854 Briocen. ad 12. Il.3029.
"Cfr. not. pago 132.
~ Cfr.
" S. R. C, 16 No\', 1!lOO Erem. Camald, Monl. COroll. ad I. Il. 4193.
:; Cfr. Ritu5 ili celebro Miss. Ilf. 4.
" Cfr. Il. 32.
l

n, 27, et 205.

De Ministro in Missa

185

ad Indulgentiam etc., in
fine subjicit Amen. Deinceps ad Deus
tu conversus etc. se mediocriter inclinat ac alternatim respondet. Postea se erigens, Celebranti altare con scendenti anteriores albae fimbrias nonnihil sublevat. Tum genuflectit in infimo gradu et per totam
l'I1issam manus ante pectus junctas tenet, nisi eas in suo ministerio
occupare debeat, vel libro utatur. Ejus autem locus, dum
non sii
aliquid agendum, est in
apposita ilIi, in qua est Missale, ubi
genuflexus manet,
Evangelio. Dum Celebrans
aliquid proferens alta voce, idem
faciat '.
284. Ad Introitum signo Crucis majori se munit cum Celebis Christe
brante, postea cum eodem alterne dicit semel Kyrie
eleison, semel Kyrie eleison. In fine Hymni Angelici ad verba Cum
Sancto Spiritu efc. cum Celebrante Cruce majori se signat et ad Dominus vobiscum respondet Et cum
tuo. Ad Oremus, ad nomen
S. P. N. Francisci et
sanclissimae Trinitatis, beatae Mariae
Sancii, de quo Missa celebratur, vel cujus fiat
commemoratio, necnon ad nomen
regnantis, tunc solummodo una cum
ratione non maneat genulflel\us
Celebrante caput inflectit, si ex
Ad Flectamus genaa subjicit Levate,
tamen assurgat, et in conclusione primae et u1timae orationis respondet Amen. Rursum post
iIla
quae quinto
quamlibet
vel Propheliam,
Deo
semper loco legitur in Sabbatis Quatuor Temporum 3,
gratias. Sed Missale non transfert, nisi lecta Epistola, quae post

Dominus vobiscum
285. :Fost Epistolam, responso Deo gratias, graditur per pIanum, cum
in medio
ad cornu Epistolae, ubi
ambabus manibus accipit Missale una cum
vel cussino atque
ad sua m sinistram se vertens, descendit in planum ibique genulne(;tit
et transfert illud ad cornu
Missali super altare
delpm,it(), ita ut Sacerdos
et ante Iibrum consistens,
mediam veluti vultus partem ad populum conversam habeat, per
gradus laterales descendit in planum, ubi stans versus altare respondet
Et cum
tuo et Gloria tibi Domine ac sinistra
admota,
pollice dexterae Cruce minori in fronte, ore et pectore se
sicut Sacerdos. Dehinc ad cornu Epistolae cum
ante
medium altaris se recipit, ac ibidem in plano stans permanet manibus
paululum ad Celebrantem conversus, caput cum eo inclinans
vel erga altare genuflectens, si opus sit, atque in fine respondens

Laas tibi Christe

l S, R. C, 29 Mai. 1900 Urgellen. ad 5, n. 405'1. - 2 Cfr. quae exposita sunI
n, 16.
'j Rubr. spec. propriis in locis.
Cfr. Ri!us in edebr. Miss. VI. 1
Quando legitur Pagsio, Min;sler in principio lecliol1is nOn respandel El Cl/m spirilu
luo nec Gloria libi Domine; in fine vero ullimae parts di:!! de more Laas libi Chrisle.
Rubr. spec, Missal.
Oom, Palmar.

Lib. Il, Pars l, Cap. XIII, Art. l.

186

286. :Responso Laas tibi Christe, ibi de more genua flectit, et

si Symbolum locum habeat, medioeriter se inclinat ad Versum Et ncarnatus est etc. l neenon sub finem eum Celebrante Cruce majori se
Postmodum ad Dominus vobiscum subjungit Et cum spiritu tuo.
Dum Saeerdos, dieto Oremus,
Offertorium, Minister
genufiexione pergit ad abaeum vel parvam mensam, sumit mplnlJltp:rlYillm
iIIudque extendit super altare in cornu
Tum
opus fuerit, Calicis velo ipsi a Celebrante porrecto eoque prope tabellam majorem Secretarum extra corporale
ad abacum redit,
ex quo vini et aquae
apprehendit, utraque manu in pelvicula ad altare defert
superimponit.
ibidem slans, manu dextera accipit in ima parte ampulla vini, quam
Celebranti
sinistra postmodum ab eodem aecepta ampulla
vini, dextera illi
ampul1am aquae, quam deineadem dextera
receptam reponit super pelviculam, advertens ut utramque ampul1am
tam in porrigendo quam in
osculetur, non autem manum
Celebrantis
Ampullam aquae dextera receptam deponi! super pelvculam, ampullam vero vini seponit vel ad abaeum refert. Reversus
iterum ad cornu Epistolae paulum sublevat manutergium super altare,
ut facilius a Celebrante
queat, et sinistra pelviculam tenens,
dextera vero ampullam aquae, stans in gradu
proximo
caput Celebranti accedenti profunde inclinat et aquam super extremitalem ulriusque polHcis et indicis ejusdem infundit, donee
desislendi dederil, elevando nimirum pauxillum manus; post hoc
iterat reverentiam. Tunc aquam pelviculae in congruum effundit vasculum, ampullam vero, pelviculam ae manulergium pliealu"m ad
abacum reportat vel ad parvam mensam reponit.
accepta
campanula, nisi jam fuerit ad
altaris, se confert ad anteriorem
EpisbDlae, ubi genuflectit super infimum altaris gradum,
manens
ad Orate, Fratres
postquam Celebrans
ad altare se iterum converlerit, Suscipat etc., qui n caput aut corpus
inclinet. Rursum ad initium Praefationis consuetas proferl responsiones.
287. Ad Sanctas ler campanulam leviler pulsat; ad Benedictus
cum Celebrante Cruce majori se
Deinde cereum in candela-

, Cfr. n. 32.

RHus in celcbr. Mis5. VII. 4, el S. R. C. 16 Nov. 1906 Erem.

Cama/d. Mont. Corono ad 2. n. 4193. In Mi5S!! de Requie el In Mis5a coram Ss. Sa-

cramento exposiln, nscula haee omlthHllur. S. R. C. Ibit!. ad 3. Commenl. in lnslr.

Clement. XXX. 28. - 3 Campanula
Ministro pulsanda est ellam in Missa,
celebralur '" oraloris prlvatis. S. R. C. 18 Jul. 1885 Marianopo/. ad 3. Il. 3638. Non
poIest loco tllllnnabuli pro sacrosancto Missae Sacrificio adhiberi qlloddam cymbalum,
diclum !ndorum Oden/alium. quod est ad n!Odum magni catini semipendentis ab hasta
lignea, et percussum ab Acolytho sonum eHcil. S. R. C. lO Sept. 1898 Mexican. ad 3.
n. 4000. Si Missa celebrclur ad aliquod allare e conspeclu cllOri posilUlII. campanula

De Minislro in M.issa

187

bro majori ad COrIlU Epistolae

ubi haec adest consuetudo,
vel ab Ordinario expresse est praeeeptum l, qua in casu non erit exnisi
Sacerdos
Sangullern sum
vel alios, si qui sint, communicaverit ; deinceps uti
flectit
genua. Paulo ante Consecrationem expedit ut alquod
det signum
et si altare
habeat gradus, ascendens propius
ad Celebranlem in superiori gradu
atque ad elevationem
tum sacrae.Hostiae, tum saneti Calicis, mediocriter inclinatus., sinistra
aliquantulum sublevat posteriorem planetae fimbriam, eam in medio
accipiendo
osculo, dextera vero leviter campanulam
scilicet vel ter ad utramque elevationem, nempe ad primam
xionem, ad elevationem sacrae Hostiae et ad
genuflexionem, vel continuate, sed modeste, nempe a genuflexione elevationem
prlleCedenlle usquedum Sacerdos sacram Hostiam super
de
ponat; similiter postmodum ad elevationem sancti Calicis ".
288. Fa.cta. elevatione. campanulam ad dexteram seponit, descendit, in medio genuflectit et ad priorem locum
ubi genuf1exus perstat usque ad Paia nosier. Deinde Celebranti, cum opus
si! respondel ac semper manens adhuc genuflexus, ter
sibi
peclus ad Agnus Dei 6 el mediocriter se inclinat, cum Celebrans saeram Hostiam sumit. Dum Sacerdos fragmenta super corporale colligit, Minister facta genuflexione,
ad abaeum deferens campanulam, quam super abaco deponi!;
nisi sacra Communio sit
distribuenda, dextera apprehendil ampullam vini et sinistra ampullam
aquae absque
tenensque eas anle pectus
accedit
ad !atus Eplstolae, ubi
in ora
quousque Celebrans pretiosissimum Sanguinem sumpserit, mediocriter se inclinans,
dum hunc sumlt. Tunc ilIico
ac extendens brachium dexterum super allare, infundit vinum in Calice m ad
Celebrantis. Rursus eodem modo effundil vinum et aquam n medio Calicis super pollices et indices Celebrantis pro eorum ablutione. a Sanctus et elevationem, tempore chori, pulsari nequaquam potest. Similiter llSllS
campanulae est omnino prohibitus in omnibus Missis privatis, quae tempore pine per
ecclesiam supplicationis celebrentur. S. R. C. 21 Nov. 1893 Dubior. I. 2. el Il.11.3814.
Si tempore elevalionis in ecclesia lial Processio ali! celebrenlur Exequiae, non pII 1satur campanula. De non pulsanda campanula tempOfe expositionis Ss. Sacr:tmenti? cfr.

Cfr. n. 182
fine.
3 S. R. C. 25 Ocl. 1922 Ro' Cfr. noI.
pago 16.
5 Rilus in celebro
Miss. VIII. 6.
" Clr. S. R. C. 30 Dec. 1881 Urgellen. ad 3. n. 3535. Si Sacerdos
pacem dalurlls siI, Minisler ad Agnus Dei accpil ex abaco inslrlllnenlum pacs
parvo velo el ascendi! ad altare, IIbi genllllexus ad dexteram prope Celebranlem, post
primam Oralionem anle Commllnionem instrurnenlulll deosclIlandum Celebranti porrigil,
qllod el ipse deosculalllr. respondens Et rum spiritu tuo. Deinde surgens instrumenlum
velo abslergit et lacta genullexione, in planllm descendit illlldque ad alios, qlliblls pax
delerenda siI, deosculandllITl deferl, iaciens singlllis debitam reverenlam non prllS,
sed poslquam instrumenlllm ilIlld deosclliati iuerinl. Ritlls in celebr. Miss. X. 3.
n.290.

Clr. noI. " pago 118.

mana (Act. Apost. Se. XIV. p. 157).

188

Lib. Il, Pars I,

X ili, Art. I.

S sacra Communio si! distribuenda, dum Celebrans sanctum Calice m

su mi!, Minister genuflectit ad gradum lateralem in corou
mediocri!er l inclinatus dicit Conjifeor more solito et respondet
Sacerdoti ad Misereatur etc.
289. Beportatis
ad abacum suoque
contectis, cereum magni candelabri, si
Mox cum
solitis genufIexionibus altari exhibitis, transfert Missale ad cornu
statui! uti ante Introitum s, quin folia vertat '. Postea
cum
ante medium altaris redit ad cornu Evangelii, ubi
genuflexus super infimum
ad Dominus vobiscum
et ad orationes. Ad Ite Missa est vel Benedicamus Domino subdit Deo
gratias, Amen vero ad Requiescant in pace. Dum Sacerdos bened ictionem populo impertit, Cruce majori se
et
Amen;
deinde erectus
Et rum spiritu tuo et Gloria tibi Domine,
se ut ad
Evangelium
Postmodum, debita cum
genuflexione in medio
transi! ad cornu
ubi stat,
dum legitur Evangelium,
cum Celebrante erga altare ac
in fine respondet Deo gratias. At si propter aliud
ab ilio
consueto sancti Joannis legendum, Missale apertum super altare relictum
statim
lfe Missa est illud defert ad partem alteram,
non omittens
in plano transeundo ante medium altaris.
Ad benedictionem in ora
cornu Evangelii genuflexus se
signat, ut supra, deinde surgit et transit ad latus
ubi stat
usque ad finem, observans quae supra dicta sunt.
ultimo
nisi altera Missa statim ibi sequatur, altare ascendit, acM 'ssale 6 et ante infimum altaris gradum a dexteris Celebrantis
paulo post
peracla
ad sacristiam regreditur
modo, quo egressus est'. At si sacri stia sila foret retro altare, ad
eam per cornu Epistolae regreditur $. Ubi facta
principali et
Sacerdoti profunda capitis inclinatione, Missale in loco congruo deponit, et Celebrantem in exuendis paramentis a sinistris adjuvat Quo
facto 'ad altare denuo se confert, ut candelas exstlnguat, incipiendo a
cornu Evangelii ", et ut
cum pelvicula in sacristlam reportet.
l Cfr. n. 32.
2 Si Minister ipse communicet, praeferendus est ceteriR
diatri
butone Sa'crae Synaxeos. cauto tamen, ut laico inservienti prae/eranlur clerici, et dedcis rninoris ordinis aHi in m<ljore ordine constituti. aut personae quae superiori pofleant dignilale liIurgice altendenda per Se (uti Regum) vel per acddens (ut Sponsorum
in Missa pro benedicendis nu ptiia). S. R. C. 3(} Jan. 1915. Romana. ad II. (Acl. Ord.
XXXIV. p. 76). - :1 Ritus in eelebr. Mis. Xl. I. Cfr. n. 282.
' S. R. C. II Maj. 1878
Soc. lesll ad 14. n. 3448. - , Cfr. n. 285.
(> Si Missale ob ultimum Evangelium
proprium in eomu Evangelii exsistat, Hlud etlm legil vel cnssino in latus Epistolae
prill. re portaI. QUUlIl Celebrans Preees a Leone XIII praeseriptas recitato Mini
ster accipiena tabellam Precum praebet eam Celebranti, quoctlm allernatim Prece, recitans, candelas exstinguit, et Missale uccipi!. si in eodem altari alia Missa non statirn
sequatllr. - R Cfr. n. 281.
S. R. C. l Febr. 1007 Erem. Cama/d. ad 9. n. 4198

De Ministro in Missa

coram 55. Sacramento.

189

ARTICULUS II.

De Ministro Missae

coram SS. Sacramento

exposito.

290. Minister in Missa coranl sanctissimo Sacramento

exposito, dum e sacristia
dal
cum solita parva
ca!mpanula '. In accessu ad altare, in plano presbyleri ad dexleram
ulroque genu flectit et mediocriter se inclinai s. Mox
ereclus altare ascendit, ponit Missale super legHe, descendit de altari
in planum et, facta in medio
simplici, transit ad latus
Evangelii,
in plano genuflexus omnia de more
4; at
infra Missam unicum fleclit genu in plano
transit anle medium
altari s, necnon in loco suo quoties ascendit ad altare descenditque
de eodem . Ad Offerlorium non osculalur ampullas vini et aquae, cum
eas Celebranti porrigit vel ab eo
". Ad Lavabo sistit in plano
obvertens populo et favel in secundo gradu lateris altaris,
ciem Celebranti. Ad Sanctus et ad elevalonem non pulsatur campanula, ne quidem diebus Dominics 1 neque in casu, quo altare ubi
celebralur Missa, ad latera sit altaris majoris, ubi adest exposilio, ut
ita removealur periculum irreverenlae erga sanctssimum Sacramenlum patenter expositum 8. Absoluta Missa, a dexteris Celebrantis in
plano ulrumque genu flectt ac mediocriter se incl,inat, ul initio Missae. Tum assurgens antecedit Sacerdotem ad sacrislam redeuntem
more solilo.
ARTICULUS III.

De l"\lnistro 1\'lssae

nrlv~itl1le coram

Praelatis et Principi bus.

291. S aliquis ex Praelatis supra enumeratis o in habitu praelatitio Missae intersit, Minister superpelliceo indulus procedens ad
altare, si
Praelatus ibi adsit, prius eidem, delnde altari genuflectit. Cum ab una parte ad aliam perrecturus est, advertere debet,
ne transcal ante Praelatum, sed post psum; al si id ob angustia m
aut constructionem IDei fieri nequcat, altari simul et Praelalo genuvel prius Praelalo ac postea altari, prout huc vel illi
<occurrit. Missali suo loco deposito, ad latus
in plano gel Ins!L Clemellt. XVI. S. R. C. 7 Jul. 1877 Soc. Presb. S5. Sacro
6. n. 3426.
S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad I. Il. 4179.
4 Cfr. n. 283, el seq. " S< R< C. 7 jul. 1877 Soc. Presb< Ss. Sacr, ad 13. Il. 3426, el S< R. C. 14 jall. 1ll!l8 Parisien.
<ad l. 2. n. 3975. - " Cfr. Ilol. 2 pag< 186<
7 S. R. C. II Maj. 1878 Soc. Jesu ad 2.
Il. 3448, el S< R. C. 31 Aug. 1867 Mecltlinlen. ad IO". n. 3157.
lbid. - !) Clr. n. 252.
:1

190

Lib. ll, Pars I, Cap. XIIl, Art. III.

nuflectit l . Ibi exhibita Praelato profunda reverentia, una cum Celebrante aliquanlulum facie ad altare versa Confessionem perficil cum
suo Psalmo alternati m cum ipso Celebrante, ad quem, non vero ad
Praelatum, conversus dici! fibi Pater et te Pater, ac Misereatur tui".
292. Completa. Confessione cum Deus tu conversus etc., se confert ad cornu Evangelii, ibique manet, donec leclum fueri! Evangelium.
Quo finilo, in Missa vivorum, nisi id praestet Sacerdos cum superpelliceo 3, statim ex altari Missale sumit ac Praelato absque praevia
reverentia deosculandum defert, eidem indicans principiul11 Evangelii'.
Postmodum Iibrum claudi!, Praelato genufJectit atque ad altare redi! 5;
ubi in plano facta genuflexione, Missale apertum uti prius reponit
ac debitis cum reverentiis pergit ad COfllU Epistolae. At si plures
Praelati forent, soli digniori i Ilud osculandul11 praebetur. Et si plures
adessent aequales, ex. gr. plures Cardinales, modo ne aliquis ex ipsis
esset Legatus a latere, nulli defertur n.
293. Cum Sacerdos dicit Agnus Dei, Minister, in Missa vivorum tantum, factis de more reverentiis, sumi! ex abaco instrumentum
pacis cum velo coloris Missae congruentis ejus manubrio appenso.
In suppedaneo ad cornu Epistolae genuflexus exspectat, usquedum
Celebrans altare osculatus fueri!; tum eidem illud instrumentum
osculandum offert, respondens Et cum spiri/u tuo 7. Mox surgens genuflecti! sanctissimo Sacramento, instrumentum velo abstergit, illudque
ad osculandum defert Praelato dicens Pax tecum, advertens ne ullam
reverentiam faciat, antequam diclum instrumenlum ei porrexerit osculandum, sed tantum postquam iHud osculatum fuit 8. Dehinc idem
instrumentum velo cooperit, et facta Praelato et altari genuflexione
ad abacum reportat. At ubi plures fuerint Praelati, singulis praebet
instrumentum pacis, digniori primum, deinde aliis per ordinem, atque
post osculum, non vero prius, debitam unicuique exhibet reverentiam
ac extergit instrumenturn". Absoluta Missa, candelas altaris non
exstinguit, nisi Praelato discedente, cui genuflectit, cum eidem Celebrans in recessu ad sacristiam profunde se inclinaI.
294. Bi exteri Praelati Missae interfuerint '0, Minister ad altare
accedens et inde recedens ac transiens ante ipsos non genuflecHt, sed
illis dumtaxat se profunde inclinat I l . Item nec eis Missale defert osculandum, sed tantummodo instrumentum pacis. Quod aeque praestat
erga magnos Principes in locis eorum ditionis ".
, Si ob loei condilionem genuflexorium praeparalulII ibi ad8il, collocai se, ut alias,
ad parlem Evangelii. - 2 Rilus in celebro Miss. lIl. 9. - 3 Caerem. Epise. I. I. c. 30.
Il. I. 4 Ritus in eelebr. Miss. VI. 2. o Caerem. Epise. I. I. e. 30. Il.2. - " Ibid. 3.
7 Ritus il1 eelebr. Mi8S. X. 3. 8 Ibid. VI. 2. 'J Caerem. Epise. l. I. c. 30. n. 2.
et 3. Ubi adest consuetudo haud porrigendi instrurnentum pads deosclliandum, Mil1ister u! il1 aliis Missis se gerit. - lO Cir. Il. 254. - li Caerem. Episc. l. 1. c. 30. Il. 4,
et S. R. C. 12 Sepl. 1857 Molinen. ad 20. n. 3059. - '" Cfr. n. 256.

De Ministro in Missa privata Cardinalis vel

191

ARTICULUS IV.

De J'Vilnlstro in Missa privata Cardlnalls vel Episcopi.

295. Si
CardinaJis aut Episcopus Missam
celebrat, altare pro qualitate
et Festorum solemnius ornabitur.
Ante altare parabitur genuflexorium panno l coopertum cum duobus
pulvinaribus, quorum unum ad genua, alterum ad brachia ponitur,
necnon Canon Pontificalis et a sinistris palmatoria cum candela acest mappa munda, cui imponuntur Cacensa. Abacus
lix cum toto ornatu,
aquae et vini in pel vicula, urceus cum
aqua et linteo super pelvim ac alia
pro Cruce
et
i insuper campanula et duo cerei majores ad eleva1ionem a
duobus Cleri cis deferendi". In altari accenduntur quatuor candelae;
et remotis ab eo tabellis Secretarum, in cornu
super cusEt quasinum vel
Missale 3 apertum et
nam Episcopus sacra
de altare accipit, (nisi adsit exposilum sanctissimum
quo in casu se induat in
vel ad abacum extra conspectum tamen Sanctissimi positum)" haec
in medio altaris collocantur, quibus etiam
adjungensit Regulari;; eoque nondum lndutus. Manidum eril, si
ponitur, nisi Missa sii de Requie 5.
pulus seorsim in cornu
- Duo Sacerdotes
absque stola 6 induli Praelato inserviunt eique assistunt '; verum in eorum defectu duo
si adsunt, saltem prima Tonsura initiati,
possunt 8. Assistentes,
sive Sacerdotes sive Clerici sint, cum ad altare
et quoties
ante medium altaris transeunt aut ab eo recedunt,
debent
unico genu, etiamsi ibi non asservetur sanctissimum Sacramentum 9.
296. Prior Sacerdos seti. Assistens ad preces
a dexteris Praelati genuflexus palmatoriam cum candela accensa susHnet;
quas surgit, Episcopo genuflectit '0, accedit ad altare ver1 juxta Caerem. Episc. I. L c. )2. n. 8. genuflexorium cooperienum est panno viridi vel volaeeo, pro qualitate Temporum; sed pro Cardinali pannus debet esse sedeus rubei, vel violacei colori s, prollt vestes ipsills Cardinalis, secundum diversitatem
Temporum, erunt. Episcopo extra Suam Dioecesim non licet sternere pannum el pulvinar colorie violacci, scd debenlur lantum duo pulvini in genuflexorio nudo. S. R. C.
l3 OeL 1618jadren. n. 367. - 2 Caerem. Epise. I. I. c. 29. n. 6. S. R. E. Cardinales in omnibus eccleslis et orator;ls possunl Missam celebrare proprio Calendario con4 Cfr. Caerem. Eplse. I. 2. e. 33. n. 30.
5 Ritus in celebr.
lormem. Cal1. 239. 9.
Miss. I. 4. - il S. R. C. 12 MarI. 1836 Va!enlna ad I. et 2, n. 2741.
7 S lmus
lanlum Sacerdos asslstal, omnia quae in!ra de alterulro Assistente expo.ila sunt, quantum possibile est, perlieit: et in casu quo dumtaxat unu. Sacerdos et unus Clericus adsinI, hic palmaloriam sustinet, ille Praelato, ul in!ra, ministral. - 8 S. R. C. IO Mart.
1906 Decret. ad 3. et 7. n. 4181. - ' S. R. C. 16 Nov. 1906 Erem. Camald. Mont.
Corono ad l. n. 4193.
IO Episcopo in sua Dioecesi Missam celebranti gel1uflexlo
debetur, extra Dioecesim inclinatio proiunda eorporis.

192

Lib. Il, Pars I,

XIII, Art. IV.

sus latus Epistolae, ubi iterat genuflexionem erga altare iIIudque

ascendit et ponit palmatoriam a dexteris Missalis. Tum stati m deseen
dit et ante infimum gradum altaris genuflectit;
Crucem pectoralem Praelato tollit, ei osculandam praebet atque in pelvieulo positam super altare defert. Ad lotionem manuum Praelali porrigit mano
tile '; delnde induit eum amlctu, alba, cingulo, Cruee pectorali, stola
hine Inde
et pianeta; amietum, manipulum, si hoe ab initio
aeeipiat, Crucem peetoralem et stolam
praebet prius oseulanda. Manipulum Praelatus non aecipit cum aliis
ante
Crueem pectoralem, nisi in Missa de
sed ad altare postquam
in Confessione dixit lndulgenfiam etc.} eum induit 2. Ad initium Missae
paulo retro ad dexteram Celebrantis genufleetit, ubi respondet 001niaque
sicut cuilibel Celebranti. Ascendit altare cum PraeIalo, elevans aliquantulum anterores veslmenl ejus fimbras; accedi!
ad Missale ante Praelalum et stans a dexleris ejusdem, indicaI l'i
Introitum, sustinet juxta Missale palmatoriam et, cum opus sit, folia
sed Hymnum
verli!. Ad Gloria in excelsis staI a dexleris
cum l'O non recilal, quo finito, redl ad Missale indicaturus Oraliones, Epistolam, Graduale etc., cum Celebrante non
quia
palmatoriam tene!. Cum dicitur Munda cor meum, descendit cum palmatoria de
genuflectit in medio et ad cornu Evangelii se condUl11
indicans
fert, ibique Celebranti
intium et palmatoriam tenens, quam in fine lectionis stalm super
altare deponit, elevat Missale et exhibet Episcopo, ut inilium textus
osculari
'. [tem ad Credo a sinistris perstat, non genufleclit
cum Celebrante ad 'f. Et incarnatlls est etc., quamdiu palmatoriam
sustine!. Dicto a Celebrante Dominus vobisclIm, Offertorium legendum
indicat ac
folia vertit tum Missalis tum Canonis. Dicta Oratione Veni Sanctificator,
in altari
descendi! ad
lalus
et mantile
Praelato cum manus lavat; postea
ad locum suum redit et indicat Secretas. Ad Praefationem alque per
Canonem palmatoriam jugiter prope librum tenet; verum dum Celebrans
Memenfo
ea in altari deposita, paulo relrocedi!. Ad Qui pridie, palmatoria super altari
descendi! ad superiorem gradum,
in suppedaneo, et ad elevationem Celebranti genuflectenti posteriorem planetae partem mediocriter inclinatus 4 elevai; elevatione peracta ad Iibrum cum palmatoria persistit".
l Caerem. Epi.e. I. I. c. 29. n. IO. Ritus in celebr. Mis>. I. 4.
3 Si aliquis
Cardinalis vel Princeps maximus Missae interiuerit, prior Assistens praelJet ei libmm
osculandum, lIon utique ilIum, quO utitur Episcopus, sed alium consimilem ad hoc
pr aeparatum. Si vero adessent ali i Praelati, nulli eorUl11 liber Evangelii osculandu. deferlur, sed solus Celebrans eum osclliabitur. Caerem. Episc. I. I. c. 29. n. 9.
4 Cfr.
noI. pago 16.
5 Ad Agnlls Dei, s Missae assistunt alil Praelali. Assistens accipi!
nSlmmenlurlI paci s, observans quae n. 294. dlcla sunI.

De Ministro In Missa

Cardinalis vel Episcopi.

193

Si sacra Communio distribuenda sit, ad Confiteor relicta palmatoria super altari,

in ora suppedanei,
Patenam,
transit ad latus
et illam communicantium mento supponit.
Post Communionem Canone in medio altaris ante Crucem deposito,
Missale ilerum in legili
iIludque ad latus Epistolae de more
transferl. Ibidem porrigit mantile ad ablutionem manuum C.plpl,r:lnti!'(.
et ad librum cum palmatoria Celebranti assistens, Communionem et
Orationes ei indicaI. Ad benedictionem genuflectit in ora suppedanel,
et ad u1timum
a dexteris Celebrantis palmatoriam tenet.
Finito EvangeHo descendit cum Celebrante in planum I, ibique facta
ad ejus dexteram genuflexione, sacris indumentis eum exuit. Postea
imponit ei mozettam et Crucem pectoralem, quam prius osculandam
ac tandem praebet ei biretum. In precibus pro gratiarum
actione, assisti! ei, ut ad praeparationem; quibus
et palmatoria in genuflexorio relicta, Praelatum ad sacristiam vel ad porta m
ecclesiae comitatur.
297. Alter Assistens a sinistris Praelati preces prile!)aral)ri;as
recilantis
folia Canonis vertit. Post preces surgit, Episcopo
genuflectt 2, apprehendit Canonem, et accedens ad altare versus latus
EvanJ!1"elii iterum
versus altare illudque ascendit et Canonem apertum ad verba Aufer a nobis in medio altari s, loco tabellae
Secretarum, collocaI. l'um statim descendit et facta
ante
infimum
mozettam Episcopo detraclam tradit familiari vel
alibi deponit Si familiaris vel alius Minisler inferior
aquam
ministrat ad manus lavandas. Postea de altari affert singula paramenta, traditque primo Assistenti,
eis Praelatum induit Tum manipulum de altari
et ad sinistram Celebrantis accedens, in
plano parum retro genuflexus, ad Missae initium de more simul cum
primo Assistente respondel. Ad lndulgentiam post Confessionem surmanipulum, postquam ellm ipse prope Crucem inferiorem oseulatus
Celebranti ad Crucem mediam osculandam praebet, tum
brachio ejus sinistro iIlum imponit, manumque osculatus iterum in
plano
:J. Ad
li nobis
et elevans aliquantulum
Praelalo anteriorem vestis fimbriam altare
ubi sistit a sinistrs Celebrantis ad lntroitum, Kyrie,
et Graduale, genufJectens cum
quoties genuflectendum est et folia
vertens, cum opus si!. Post Graduale transfert Missale ad cornu Evancum
in medio,
semper faciet transeundo per
medium
et ad dexteram CeJebrantis se recipit, dum hic legit
quo finito, vel post genuflexionem ad y. Et incarnatus
per
laterales
est etc., si Symbolum locum habeat,
l Quum Celebrans Preces a Leone Xill praescriptas recital, ad ejus dexleram in
infimo gradu genul1exus tabellam Precum CUlli ali ero Assistente sustinel. - 2 Cfr. noI.
pag. 19L - 3 Cfr. 11. 295. et 296.

194

Lib. 11, Pars l,

XIII, Art. IV.

descendit ad abacum, Calicem cum 1010 ornatu apprehendit et in

mensa altaris collocat; tum corporale in medio explicat, bursamque
ad gradum candelabrorum versus cornu Evangelii ponit. Ledo a Celebrante Offertorlo, Calice m
Patenam cum consuetis osculis
Calicem
vinum infundit I, et antequam paucas guttulas aquae in Calicem immittat, dicit Benedicite Pater Rellerendsguttulas intra Calice m adhaerentes
sime,. tum aquam infundit
purificatorio
; quo facto Calicem cum osculis Episcopo tradii 2,
sed Offerimus etc. cum eo non recitat nec Calicis pedem sustine!.
Postea Calicem
et Patenam purificatorio cooperi!. Dicto Ven
Sanctijicator, Canonem apertum ponit in latere
pro Psalmo
Lavabo recitando, et deficiente familiari vel alio Ministro, aquam ministrat pro lolione digitorum. Ad recitandum Suscipe SQncta Trinitas
iterum Canonem in medio altaris collocat. Dum Secretae recUantur,
Praefationem in Canone quaerit, el ad sinistram
Assistentis
cum genuflexione in medio altaris
ibique posi Secretas Canone m apertum loco Missalis in leg1i ponit ac
Celebranti
detrahit, quem in pel vicula depositum una cum Missale super abacum
collocaI. Quo
ad dexleram Celebrantis redit, ubi se
Assistenti conformaI. Ad elevalionem in ora
posteriorem partem planetae mediocriter inc!inatus 3 attollit, Calicem
ac cooperil, cum opus fueril, et semper cum Celebrante genuflectit eique in fine Pater noster Patenam extersam cum osculis
porrigit 4. Si sacra Communio adminislranda
post sumptionem
preliosissimi
Calicem palla cooperlt et assumpta stola tabernaculum aperit, genuflectit, Pyxidem extrahil et aperit iterumque
genuflectil; postmodum geni bus in ora suppedanei provolulus et me
diocriter inclinatus
stola dicit Confiteor, et dum sacra Communio distribuitur, ad latus sinistrum Celebranti assistito Posi Communionem ad altare reversus stolam reassumit et cum consuetis genuflexionibus
in tabernaculo recondlt ac stolam
Peracta Communione, vel si non sit distribuenda, sumpto a Celebrante
Sanguine, pileolum in capite Praelati reponit,
purificationem et ablutionem eidem minstrat atque etiam aquam pro
manuum lotione, si familiaris vel alius Minisler desit. Dum a Celebrante legitur Communio, debita cum
ante allare ad
latus Evangelii vadit, ubi Calicem de more
tegit et ad abacum defert, tum ad sinistram Celebrantis redit. Ad benedictionem
genuflectit in ora
et dum
ultimum Evanlgelurn,
Si non adsil alius C1ericus, ipse ampllilas vini et aquae de abaco ad allare aflerl.
In Missa de Requie non pelil benediclionem el omitl! oscula consueta. Ritus ;11
celebr. !v\iss. XIII. l. el 2. Caerem. Epise. l. I. c. Hl. n. 16, et I. 2. c. 11. n. 5, S. R. C.
16 Nov. 1900. Erem. Cama/d. Mon/.
ad 3. n. 4193.
Clr. nol. ' pago
- .. Cfr. nol. L pago 106.
c, Cfr. n. 32.
l

De Ministro in Missa privata Cardinalis vel Episcopi.

195

stans a sinistris Celebrantis Canonem sustinet, quin genufleclat ad

Et Verbum caro etc., quo expleto, descendit cum Praelato in planum,
ibique ad
sinistram genufleclit " atque Canone supra genuflexorium deposito, Praelatum in exuendis paramentis adjuvat, deponens
ea super altare. Dum Praelatus
ei assistit ut ad praeparationem, postea relieto Canone supra genuflexorium, Praelatum
ad
vel ad januam ecclesiae comitatur.
298. In defectu Sa.cerdotum duo Clerici, saltem tonsurat,
Episc:op'o celebranti assistere possunt, qui omnia quae de Sacerdotibus supra descrpta sunt explent, iis tamen quae sequuntur exceptis:
l. Alter Assistens Patenam cum Hostia Celebranti non tradit; 2. Calicem ante Offertorium non
; 3. vnum et aquam in Calicem
non infundit, nec Calicem ipsum Celebranti
; 4. infra Aclionem numquam sanctum Calicem
neque pallam ab eodem removet aut super eum
; 5. Post ablutionem Calicem non abssed tantummodo illum more solito componit el velo coopertum cum bursa ad abacum deferl". - Si vero Clerici sacra Tonsura
non sint initiati, possunt quidem a Praelato in Missa lecta uti Ministri assumi, sed in ministrando se gerere
ut in Missis a simSacerdote celebratis; quo in casu Calix velatus ante Missam ad
altare deferendus est, et more solito in medio mensae super corporale statuendus. Post purilicationem pse Celebrans eum abstergit et
velai ac in medio mensae collocai, et absoluta Missa in sacristiam
defertur, sed non ab ipso Praelato. Clerici autem possunt ad Missale
Celebranti adsislere, folia verlere, palmatoriam sustinere etc. H.
Si
As:sislten5, duo ali Cleri ci adsint,
induti, ad
abacum
praeterquam infra ulrumque Evangelium permanent,
ampullas opportuno tempore afferunt, in defeclu famifiarium Praelati
aquam et pelvim pro lotione manuum ejusdem ante
ad Lavabo et post dgilorum ablutionem
pulsant et
cereos a Sanctus usque ad peractam Communionem genuflexi a lateribus altars sustinent; alias cerei poterunl super duobus candelabris
magns ibidem accendi et posi Communionem exstingui.
ARTICULUS V.

De ministro Sacerdotis S. Communlonem extra ,,"issam

distribuentls.
299. Minister pro sa.cra. Commnnione dstrbuenda ad altare
sanclssimi Sacramenli junctis mani bus Sacerdoiem antecedit. Cum
, Qllum Celebrans Preces
Leone XIII praescriptas recitat, ad ejus sioistram in
infimo gradu geullilexus tabellam PrecullI Clllll priori Assistente suslinel. - 2 S, R C.
IO MarI. 1906 Deerel 2, 3. et 4, n. 4181.
:J S. R. C, IO MarI. 1906 Decrel. 7. n, 4181.
4 Caerem. Epi,c. L L
29. o. 6, et 7.

196

Llb. Il, Pars I, Cap. XIll, Art. V.

ilIuc
sistit se ad dexteram Sacerdotis paulo post ipsum
ac in plano genuflectlt. Tum duas vel plures candelas juxta consuetudinem, facto initio a parte
accendit t, atque Iinteum ante
communicandos extendit 2, nisi jam antea haec
Postea dum
Sacerdos Pyxidem e tabernaculo extrahit, genuflexus ad latu5 Epistolae super infimum altaris gradum, recitat Confiteor mediocriter inclinatus B ac suo tempore Sacerdoti respondel. Deinde, si ob defectum
lucis necessarlum est, assumpto parvo candelabro cum candela accensa, Sacerdotem a sinistris in distributione sacrae Communionis
i1concomitatur. Vbi adhiberi solet parvum 1inteum ad instar
ludque in adu Communionis infra mentum a quolibet communicando
Minister accedit cum Sacerdote ad communicandos et primo
Ipsorum
1inteum iIIud, quod postea ab ultimo
ac suo
loco reponit. Impertita a Sacerdote benedictione, cereos exstinguit,
inchoando a parte Evangelii. Tum stans a dexteris Sacerdotis cum
eo genuflectit, ac ad sacrisliam, modo qua venit, revertitur.
Vbi
usus purificationem praebendi communicatis,
postquam
Sacerdos sacram Eucharistiam distribuere coeperit, dextera manu vas
apPrE~hendit cum vino aqua
sinistra vero mappulam, et unicommunicato purificationem porrigit ac mappulam ad os abstergendum. - In defectu Ministri Sacerdos non debet sacram Communionem fidelibus
sed :pse Confessionem in infimo altaris
genuflexus et inclinatus recitat, antequam altare conscendat.
necessitate,
potest mulier a
uti in Missae
celebratione.

XIV.
De
300. A.d oft'icimn Sacristae
unum ex Sacerdoti bus
designet 4, cui fratrem Laicum socium adjungat, qui tamen vasa sacra
numquam tangat, nisi
manus laverit, neque ea in publico coram
fidelibus nuda manu deferat . Vterque vero etiam ad minima divinum
et
incumbere debet. Singularem
cultum spectantia
prorsus reverentiam et religiosam modestiam cunctis semper deferat
et omni petenti minlsterium suum compIacila benignitate
Curet, ut omnia vasa sacra, vestes et quaecumque alia ecclesiastica
qua divina
mysteria, perpetuo munda
ac nitida sint Bo
Superiori diligenter insinuabit, quae necesl Cfr, n. 280,
2 Rilus In celebr. Mi55. X,
" Cfr. n. 32. - 4 CapiI. genIe Romae
habitum
1600,
5 Possunl fralres Laici Sacristae vasa sacra tangere ex privilegio
Sum. PonI. Callisti ili et Sixli IV (Ferraris Bibliolheca, verbo Vasa sacra n. Il),
6 Can. 1296. I,

De Sacri sta.

197

saria fuerint ad praefatam sacram supellectilem tum munde servandam tum opportune resarciendam '; in altari enim
sordiprospidum, dissitum vel scissum numquam apparere fas est.
eiat, ut nemo in ecclesia et sacristia quidquam
quod non deceat
domum Dei; et vel maxime, ut omnes a confabulatione inutili in hoc
sancto loco abstinentes, sacrum et
silentium
servent, sicut monet tabula Si/enflan! in sacristia affigenda. Occurrente
necessitate, breviter tantum et submissa voce Joqui permittat. Saeculares laicos a choro et a sacristia prudenter arceat, praesertim
dum divina celebrantur offida et Sacerdotes ad Sacra se praeparant2.
hospites tamen et adve'nas Sacerdotes Missam in nostris ecclesiis celebraturos
s011icitudinem et urbanitatem demonminorive
strel, praeparans eis meliora sacra indumenta pro
eorum dignitate. Sacerdolem extraneum exhibentem authenticas et
adhuc validas litteras commendatitias sui Ordinari i, si sit
vel
ve1 sacrae Congregationis pro Ecclesia
sui Superioris, si sit
Orientali, si sit ritus Orientalis, ad Missae celebrationem admittat, nisi
interim aliquid eum commisisse constet, cur a Missae celebratione repelli debeat. Si iis litteris careat sed de ejus probitate apprime constet,
poteri! admitti; si vero sit ignotus, admitti adhuc potest semel vel
dummodo ecclesiastica veste sit indutus, nihil ex celebratione ab ece1esia in qua mat, quovis titulo, percipiat, et nomen, officium suamque
dioecesim in peculiari libro
s. In qualibet sacristia semper in
promptu sit veslis talaris quae ad talos pertingat 4 pro Sacerdoti bus
saecularibus celebraturis. Pro iisdem etiam habeatur tabella in loco
conspicuo sacristiae
exhibens nomina Antistitis et Sancii tltularis ecclesiae, necnon Orationem imperatam, indultum Missae votivae
Immaculatae Conceptionis et spedalia indulta illius ecclesiae.
301. 8a.nctissimo Eucha.ristia.e 8a.cramento summam curam
impendere debet, ila ut nihil prorsus, quod ad ejus cultum et ornamentum
umquam desideretur. Tabernaculum conopaeo albo
vel melius coloris Offidi diei cooperiatur"; in Missis, saltem cantaUs, de Requie sit coloris violacei, quando in ipso altari Sanclissimi
celebrantur, numquam nigri 6. In tabernaculo quidquam aliud, praeter
sanctissimum Sacramentum, asservari, minime permittat 7; et ante
ostiolum tabernaculi dumlaxat tabellam Secretarum ponat 8. Clavem
l Can. 1302. Attendalur diam ad Can. 1296. 3. praescribenlem quod circa matesupellectllis serventur praescrpla liturgica, ecclesiastica lraditio
riam et forma m
potesl modo, eliam artis sacrae !eges.
2 Consti!. gen. n. 168.
et, mellore quo
169. et 201. Can. 804. l. et 2.
Can. 81 t.
S. R C. 21 Jul. 1855 Br/oem.
ad lO. n. 30311. - 6 S. R. C. 1 Dec. 1882 Nesquallen. n. 31162.
1 Can. 1269. 2,
Rit. Rom. de S5. Euch. Sacram. - 8 Anle ostio!um tabernaculi vas flomm, ve! quid simile relineri non polesl. neque anle idem oSllolum Reliquiam alicujus Sancii collocare
liceI. S. R C. 22 Jan. 1701 Congr. Moni. Corono ad lO. n. 206'1, el 6 Sept. 1845 S. Angeli

in Vodo n. 290e.

198

Ub. Il, Pars I, Cap. XIV.

tabernaculi
custodiat J. Super tabernaculum sola Crux
cum
imagine adsit; vetitum est ibidem sanctorum Reliquias
pictasque Imagines superimponere, etiamsi sit Reliquia sanctae Crucis
vel instrumentum Dominicae Passionis 2. Altare sanctissimi Sacramenti
munditie et nitore prae caeteris
et candelabris cum cereis ac
seu f10ribus jugiter ornatum sit, prout Rubricae juxta temporum diversitatem praescribunt 9. Lampadem Sanctissimi mane et vespere sedulo pervideat, expurget et oleum novum infundat, ut numquam
(;. Ante sanctissimum Sacramentum ea animi religione,
et reverentla continuo se gerat, ut exem pIo suo devotionem ac venerationem populo inspiret; accedens ad altare, flexis
5~'''''U~ suppliciter illud adoret, et ante ipsum transiens semper usque
ad terram genu devote flectat
302. Ante lIIIissas mane omnes praeveniat, et
januae
ecclesiae publico
altaria detegat, quorum stragula extra
altare deponit', pulveres peniculo
folia florum guttasque cereorum, fortasse super altare existenta colligat et auferat,
vel
cussinum in cornu Epistolae aptet et campanulam in loco suo deponat H. Altarium candelas
ponat aut mutet, vel novas, cum opus est,
semper advertens, ut candelae saltem
in maxima parte sint ex cera apum", lampades quoque per ecclesi necesse
accendat.
In sacristia Missalia necessaria
in
Missam, Commemoratones, Collectas, Praefationem etc. inquirat, et omnia distincte et ordinate signaculis adnotet.
Amictus et purificatoria
Sacerdotibus distincta
et in
totidem loculis separatis nominibusque vel numeris
asservet.
In Capsula sive metallica, sive ex alia materia
habeantur
Hostiae 1(1 integrae, rotundae et a
detersae, rotula plumbea
serico vel lineo panno obducta compressae. Tot Calices cum respectivis Patenis et pa1lis
quot sunt planetae cum cingulis et
albis pro Celebrantibus
et unumquemque velo serico cooperiat, cui superimponat bursam
coloris cum velo, prout
Officium diei requirit. Singulis bursis immittat
omnino mundum et bene plicatum ,ila ut pars exerna, quae limbo
ornata, si! ad aperturam ipsius
super quam velum inflecti potest.

l Can, 1269, 4. - 2 S, R, C. 31 Mart 1821 Dea, gen. ad 6. n, 2613, et 12 Mar!.

1836 Trident ad L n. 11740. Si in allari adsi! expositum S5, Sacramentum, tempore
Nativitati5 Domini Imago divini Inlanti" nOIl ill eodem, sed in alio altari exponi poteril.
S, R, C 7 Febr, 1874 Lisbonen. 11, 3390. - 'l Cfr. n, 82,
Permittitur compositio
ex olio olivarum et cera apum ad nutriendam lampadem S8, Sacram. S. R, C, 8 Nov,
1907 CarcassonelL Il. 4205, Can. IZ1L
5 Can, ciI., RiL Rom. de 55. ElICO, SaCral1L
ti Cf" 11. 26. et 31. 7 S. R. C. 2 ]un, 1883 Cuneen. ad 2. n, 3578.
8 Cf"
11, 182,
9 S. R. C. 14 Dec, 1904 Plurium D/oee, Il. 4147. Cf" etiam Il. 182,
Cf L (L 18("
Il S. R. C. 13 SepL 1704 Ravenna/en. ad 2. n. 9146,

De Sacrista.

199

Ampullas vino et aqua repletas in pelvicula cum

ad singula altaria delerat,
eas in abaco vel parva mensa. Ante
primam Missam in altari sanctissimi Sacramenti clavem tabernaculi
prope ipsius januam in cornu
apponat, non vero in foramen
serraturae immittat. Ibidem paratum eri! vasculum coopertum cum
mundo pro digitorum puaqua semper munda et purificatorio
rficatone. Particulas si novae consecrandae sint, in Pyxide velo non
cooperta ad altare deferat, Laicus utique manibus !inteo aut velo serico obtectis; psae quoque partlculae
sint et a fragnlerlts
maxime detersae atque Ha dispositae, ut Sacerdos in sacra Communione dstribuenda iIIas facile capere possit. Attendat
ut
Pyxis et Lunula Ostensorii in qualibet hebdomada purificentur et sacrae
renoventur, sedulo observatis instruetionibus
Pro Missa conventuali
qllas Ordinarills loei hae de re dederit '.
convenientior apparatus et Calix pretiosior adsH, et superpelliceum
pro Ministro. Curet, ne tempore divini affidi ad altare chorale Missae
celebrentur, et si Missa ad aliquod altare e conspectu chori celebretur,
ad Sanctus et elevationem sonum campanulae nequaquam nelrmittalt.
sicut nec tempore processionis, sacrae fllnctionis et expositionis sanctissimi Sacramenti 2.
303. Ad alias sacras functiones pariter cuncta necessaria tam
in sacristia quam in ecclesia tempestive provideat apteque disponat.
Diebus Dominicis ad aquam lustralem benedicendam parata habeat
vas aquae mundae, salem, Missale aut Rituale; Hem pro Celebrante
praeter amictum, albam,
et stolam, etiam
eoloris
affido convenientis 3. Pro Clerico adsit superpelliceum, vasculum et
aspersorium. In presbyterlo super abacum ponatur pianeta cum manipulo Celebrantis, et si Missa sit solemnis, etiam manipuli Ministrorum; liber autem vel tabella pro Versiculis et Oratione sit in suppedaneo vel prope Ministrantem. Praeterea curet, ut aqua benedicta
in omnibus vasis ecclesiae
hebdomadis renovetur',
Quando
danda est benedictlo eum sanetissimo
semper praeparabit amietum, albam, cingulum, stolam ac pluviale albi coloris; at
si praedicta benedictio immediate posI Missam solemnem ve! cantatam locum habeat, parabil pluviale coloris Missae"; quo in casu
conopaeum tabernaculi et altaris paramenta necesse non est immutare e. Praeterea velum humerale semper album 7 et librum Orationum
in promptu habeat atque
carbones
provideat. Pro sacra Communlone extra Missam administranda parata sint su, Can. 1272.
2 S. R. C. 21 NOll. 1893 Dl1bior. n. 3814. Cfr. n. 287. el 290.
Ril. Rom. Ordo ad fadend. aquam bened. et Rubr. spec. Missal. - 4 Caerem. Epsc.
I. 1. c. 6. Il. 2. - "S. R. C. 21 jun. 1868 Limana ad 3. Il. 31'15, et 12 MarI. 1891
Casi rimar. Siab. ad 7. Il. 3949.
6 S. R. C. 1 Dee. 1882 Annecien. Il. 3559.
; S. R. C. 9 luI. 1678 Taggen. ad 6. Il. 1615.
3

200

Lib. Il, Pars I, Cap. XIV.

perpelliceum, stola et bursa coloris Offido congruentis vel alba I.

Diligenter quoque custodiatin bursula coloris
loco nitido
et decenter ornato
vasa sacro rum Oleorum, quae
annis Feria quinta in Coena Domini ab
benedicta, veteribus
combustis, renovanda curet 2. Cujus custodiae clavem semper in loco
determinato, omnibus Sacerdoti bus facile pervio, conservet".
est curare, ut habita ratione loci, temporis et festi, divina
Offida, Missae et sacrae functiones juxta horarium pro cultu divino
a
statutum sonilu campanarum annuntientur, ut exacta
ipsius horarii observantia numquam praetermittatur, et ut mane, meridie ac vespere salutationis
signum detur.
304. Missis
sa.cris ftmctionibus a.bsolutis, altaria
cooperit, sacra paramenta plicat et in respectivis armariis reponat. Quae raro adhibentur, locis
remotis asserventur et intra annum nonnumquam aeri exponantur. Calices et alla vasa
sacra antequam reponat, subtili Ilnteo ad hoc designato
et
in
thecis claudat, advertens, ut unaquaeque Patena suo
Calici jungatur. Ampullae et pelvicula
laventur, et manutergia, ut exsiccentur, suspendantur. Missalia priusquam reponat, inspieiat utrum folia et signacula sint rite
Patenae,
Lunulae etc. semel saltem in anno aqua calida et tenui lixivio laventur ac molli penicillo in angulis et caelaturis expurgentur,
quae aqua postea in sacrarium immittenda est. Ut linteamina semper
munda et nitida sint, purificatoria singulis hebdomadibus, amictus
hebdoniadibus
corporalia
mensibus, albae alternis
saltem
mappae altaris superiores singulis mensibus, inferiores bis in anno saltem mutentur. Corporalia, pallas et purificatoria
Sacerdos sacrista per se vel per alium in Sacris constitutum lavet,
antequam aliis .Iavanda tradantur; et aquam immittat in sacrarium
vel, si hoc desit, in
4. Linteamina detrita, mutata forma, in
usus profanos adhiber! possunt". - Et quoniam Sacrista prae caeleris decorem domus Dei ex offldo diligere debet, sic
ipsi cordi
si!
ut caetera omnia ad cultum spectantia secura sint ac
munditie et nitore effulgeant. Hinc diligenler curet, ut ecclesia a fu'rbus tuta sit debitisque horis claudatur et aperiatur. Bis in hebdomada
totam ecclesam et chorum,
vero sacristiam per se vel per
alios everrat <l. Quotidie post Missas celebratas, vel post prandium
omnia in cboro, ecclesia et sacri stia a pulveribus
Praeter
haec aliquoties in anno, praesertim vero ante solemniores festiviI S. R. C. 12 Marl. 1836 Trid8Tlt. ad 12. Il. 9740, et Il Jun. 1880
l. n. 3515.
2 Can. 945. et 946.
3 Ciro Rit. Rom. de Extr. Une!.
; Can. 1305. 1. l0. Cfr. el.am Qennari. Consult. Canonicae p. 201-205. n. 171. el 172.

li

ad
1306.Consl. gen.

De Sacrista.

201

tates, scalis admotis, vel

longis
fornices,
ipsa ecclesiae testudo et contgnationes a pulveribus et araneis mundentur. Altaria, supellectiles altarium, confessionalia, cancelli, subsellia, armaria et
pulpitum et scrinia organorum, cum pulveres in artefactis caelatis vel laevatis facilius
lenissi me
et cautissime abstergantur. - Quae autem certis temporibus; festivitatibus et pro
peculiaribus functionibus Sacrista peragere debeat, suis loci!! in hoc Caeremoniali
vel a Superiore addiscet; sed et optimum erit, ut in sacri stia diarium habeat, in quo omnia ad suum officium pertinentia adnotata sinI.

PARS SECUNDA
DE MISSA SOLEMNI

CAPUT I.

De iis quae p:raeparanda sunto

305. Ornat'llS ecclesia.e pro Missa solemni erit plus minusve
splendidus
solemnitatum, temporum, locorum ac personarum
rationem et opportunitatem, sicut pro Vesperis solemnibus l. Altari,
in quo Missa solemnis celebranda est, antipendium coloris paramentorum apponatur, nisi
ornalum aut per modum tumbae
constructum siI. Super mensam ipsius altaris non desint tabellae Secretarum et ad latus Epistolae adsit cussinus vel
cui superimponitur Missale 3 ea in pagina apertum quae Missam legendam
habel', cum
locis suis ordinatis.
306. A latere
". In
presbyterii, juxta altare ,
parata sint scamnum oblongum pro sacris Ministris, scabellum ad
dexteram Diaconi pro Presbytero
si aderit, aliaque sca
bella nuda in loco congruenti pro Caeremoniario et
7. Praeter
haec inter scamnum seu sedem Celebrantis et cancellos
si loei dispositio
paretur mensa seu abacus a
rum per disjuncta,
mensura talis sit, ut omnia necessaria
eum poni possint". Contegitur lineo mantili mundo superstrato, usque
ad terra m circumcirca pendenti". Quo in abaco neque Crux, neque
Sanctorum
ponendae sunt lO; in
medio statuitur Calix
cum suis
videlicet purificatorio, Patena,
palla ac
velo, nisi hoc plicatum prope Calicem poni praeferatur. Ad dexteram
Calicis Missale vel
pro sacris Ministris, et ad sinistram
l Cfr. n. 82.
2 Cfr. n. 182. - :l Duo Missalia, UnUlTI in COrllU Epislolae, alterum
in cornu Evangelii, il1 Missa solemnl permilti nequeun!. S. R. C. 7 Sepl. 1816 Tuden.
ad 7. n. l:Io'1SI, 2 Apr. 1875 Mexicana n. 334,l:I, et Il Nov. 1904 Giennen. ad 2. n. 4,144.
- Ritus in celebr. Miss. IL 5.
5 Celebrans et sacri Ministri sedere non possunt
ill latere Evangelii, eliamsi adsil consuetudo. S. R. C. 14 Mart. 1861 S. jacobi de Chile
ad 3. n. 3104. Exeipiuntur Praelatl maores Ordinls nostri in loeo jurisdicfionis auae.
Clr. n. 163.
6 Rubr. geo. XVII. 6. 1 Cf L n. 83.
Caerem. Epige.!. l. e. 12.
Il. 19. ef 22.
q lbid. n. 19. IO Ibid. n. 20.

204

Lib. Il, Pars Il,

I.

peJvicula cum ampullis vini et aquae, lnteum et campanula disponuntur.

pro Communione, si opus fueri!, retro post Calicem
collocabitur. Quae omnia velo humerali coloris paramentorum conteguntur I, ila tamen ut posterius pro collocandis hinc inde Ceroferariorum candelabris spatium relinquatur; super velum autem imponitur
bursa coloris paramentorum, continens
cum apertura ad anteriorem abaci partem versa. Ast si abacus minime sii capax omnia
praedicta
saltem Calix parvo velo contectus cum bursa
ibidem collocabitur, ae suo tempore eandelabra Ceraferariorum; reliqua vero aUo in loco reponuntur; sed tunc nequaquam
super iIIum expandi necesse est velum humerale 2.
307. In sa.cristia. indumenta disponuntur pro Celebrarlte, nempe
amictus,
cingulum, manipulus, stola et pianeta eoloris Missae
congruentis, diebus vero Dominicis pro aspersione aquae benedictae,
etiam pluviale
coloris". Eadem in mensa aderunt quoque
paramenta, ad dexteram pro Diacono, ad sinistram pro Subdiacono,
dalmatica et tunicella 5
nempe amictus, ac totidem albae cum
vel binae
plieatae et duo manipuli cum stola pro Diacono
ejusdem coloris ac
Celebrantis, nisi
eum aqua benedicta
locum habeat; tune enim manipuli pro Celebrante et sacris Ministris
cum pIaneta deferuntur ad scamnum seu sedem sacrorum Ministrorum
in latere Epistolae
Pro
si adsit, in loco
congruo paratur pluviale coloris Missae, cingulum, alba et amictus;
alio In loco praesto erunt pro Caeremoniario ac Clericis superpl~llice;a,
duo candelabra cum cereis al bis " thuribulum cum navieula, intorHcia
pro
vas cum carbonibus accensis ae
pro usu thuribuli, et diebus Dominicis vas aquae lustralis cum aspersorio.

CAPUT Il.

De Celebrante.
ARTICULUS L

De quibusdam regulis generali bus.

308. Plures Missa.e solemnes de eodem Offido eodemque Mysterio, in eadem ecclesia eodemque die celebrari non possunt, si aliI Caerern. Episc. I. L c. 12. n. 19.
2 Ubi adhiberi soletlegile pro sustinendo libro
ad canlum Epistolae et Evangelii, Hlud in latere Epistolae paratur, panno ejusdem coloris
cujus sunI cetera paramenta, cooperlum. Caerem. Epise. I. L e. 12. n. 18. -- Rubr. spee.
Missal. pro faclenda aq. ben.
4 S. R. C. 16 Mar!. 1833 Reclnelen. n. 2703.
~ Pluvialia,
dalmaticae, tunicellae et superpellicea necessario benedici non debent, congruenter tamen
benedicuntur benediclione sacerdotalium indumentorum in genere, absque ulla mutatione et sine nomine rerum, quae benedicuntur.
(, Caerern. Epise. I. I. e. 12. n.

De Celebrante in Missa solemni.

205

quam cum Offido diei relationem habeant; quapropter, si

Missam conventualem alias Missas vel ex fundatlone vel ex fideeas nonnisi post absolutum Oflium petitione cantare
fdum chorale et absque ulla cum eo connexione celebrare Iicet I,
nempe expleta Nona et
Antiphonam finale m beatae Mariae
Virginis.
309. Cum plu.res reverentiae exhibendae su:n.t in transeundo
ante altare, chorum, Praelatos etc., inspicitur tantum commoditas gradientis, et reverentia fieri debet semper primo ei a quo disceditur,
et ultimo ei ad quem Itur, nullo habito
eorum si!
major 2. Propterea, si eundo ad altare ante chorum transeat,
detecto reverentiam primo exhibet choralibus, ac deinde altari; contra
discedendo ab altari, reverentiam praeslat primum altari, et tunc
choro. Si
adessenl
ac etiam Legalus, et Cardinales,
uni lanlum ex i
qui est major, pula
reverentiam faci!".
Rursum quando Celebrans paratus accedit ad altare vel ab eo recedi!
aut ante ipsum transit, caput profunde inclinat; si vero in altari, llbi
Missa
asservetur sanctissimum Sacramentum, genuflectit,
tam in
accessu quam in recessu, necnon qlloties intra Missam
e medio altaris ad scamnum discedit vel ab hoc ad medium altaris
revertit, vel ab uno ad aliud altaris cornu per medium transit. Assidere potest Celebrans medius inter Diaconum et
dum
canuntur Kyrie, Gloria, Graduale, Tractus et Sequentia, dein post
si habeatur concio, et dum canitur Credo. Ad sedendum detecto
pergere debet ac ita ad altare regredi 4. Item
ad scamnum
debet breviori via per latus
atque
ad altare reverti longiori per planum
ante medium altaris.
Cum autem sedet ad Prophetias, e sedili direele ad cornll Epistolae
se confert, ubi prosequitur, quae dicenda sun!. Demum caput amielu
('()()nf'ri! postquam sederit, et
antequam assurgat.
310. Celebrans
vocem promit in Essa solemni,
secreto nem pe, elate seu cum cantu et submisse. Secreta voce proferendum est, quidquid in Missa privata eadem voce
' In
cantu autem Celebrans pronuntiat: 1. Gloria in excelsis Deo et Credo
in unum
iis locus est; 2. Dominus lfobiscum et Oraliones ante
; 3. Dominus lfobiscum et vocem Oremus ante Offertorium; 4. Praefationem
; 5. Per omnia saecula saeculorum
cum Pater /loster; 6. Per omnia saecula saecuiorum cum Pax Domini;
7. Orationes et Dominus vobiscum post Communionem 6.
omnia
omnino a Celebrante cum cantu pronuntianda sunt, consuetudine non
l
-

S. R. C. 30 JUM. 1896 Decrelllfll n. 3eln.

2 Caerem. Episc. I. l. c. 18. n. 13.
Ibid. n. 14. - " S. R. C. 12 Nov. 1831 Pisana
13. n. 2684.
o Cfr. n. 190.
Rubr. geo. XVI. 3.

206

Lib. Il, Pars Il,

Il, Art. I.

obslante in contrarium': Voce submissa

suni reliqua,
clara voce dicuntur . Benedictio vero in fine
quae in Missa
Missae voce clara ac intelligibili
debet
ARTICULUS Il.
De ritu celebrandi Missam solemnem.
311. Celebra.ns 4 hora praestit'llta., in sacristia a Thuriferario
adjutus 5, sacra Induit paramenta, consuetas recitans orationes Deinceps, quin Incensum in thurlbulo ponat, stans medius inter Diaconum
et Subdiaconum ad signum Caeremoniarii aperto
coram Imaprincipali sacristiae profundam capitis inclinationem peragll, el
sacris Ministris
omnium
cooperto, junclis
manibus, demissis oculis, incessu
et corpore erecto ad altare
progreditur? Ad ecclesiae ngressum,
aspersi o aquae lustrals
locum non habet, caput
manus dexterae
a
i tum caput ileDiacono aquam benedictam et Cruce majori se
rum cooperit et ultimus
Si in accessu ad altare transeat
coram allo altari, super qua sanctissimum Sacramentum patenter expositum est, vel fit Consecratio et elcvatio aut datur benedictlo cum
Sanctissimo aut distribuitur sacra Communio, caput
", ante
vero altare utrumque genu
addita mediocri corporis
inclinatione 9, moxque
et progreditur; s vero ibi Sanctissmum in tabernaculo sit reconditum, detecto prius
unicum genu
coram ilio flectit et caput iterum cooperit, quod etiam praestabit in
transitu ante Relquiam sanctae Crucis vel alterius instrumentl Dominicae Passionis pubi ice
Transeundo ante
Sanctarum
sanctae Crucis in custodia recondilam ac ante
expositas, necnon transeundo ante Magistratum stantem in scamno
proprio, ac Sacerdotem paratum qui ab altari
coram
inclinat,
et transeundo ante
caput detectum
in loco suae
profundam
Praelatum
inclinationem non amitti t lO, Ubi chorus est ante altare, Celebrans chorales hinc inde salutat
ab ea parte in qua stat Superiar),
antequam ad medium altaris perveniat I I ,
] S. R. C. 14 MarI. 1861 S. jacobi de Chi/e ad l. n. 3104.
' Rubr. gen. XVI. 3.
Ritus in celebr. Miss. XII. 7.
4 Cfr. no!. l pag.51. 5 Juxta Ordinls nostri
consueludinem. Cfr. S. R. C. 9 lui 1895 Dubior. ad l. n. 3866. - "Cfr. n. 204.
7 Ritus in celebr. Miss. IL l.
Commen!. in Instr. Clemen!. XXX. 7. Clr. no!. 7
pag. 132.
9 S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad I. n. 4179,
IO Cfr. n.
193,
205 et no!. I pago 9. Si trunsire contingat ante altare majus super quo S5. Sacramentum in tabernaculo non est reconditum, Cmei prolundam tanlum corporis inclinalionem laci!. Cfr. Il. 26. Si per chorum procedendo Irallseal, ad illum se converlil et
dctecto capite chorales simplici inclina/ione salulal, et prius quidem a parte, ubi
Praelatlls vel digilior ex pmesentiblls.
Il Cfr. no!.
pag. 52.
3

De Celebrante in Missa solemnL

207

312. Cum ad a.ltare

consistens in medio ante infimum
caput
et amictum decenter collo circumadaptat; tum, si in altari adsit sanctissimum Sacramentum in tabernaculo
vel
Reliquia sanctae Crucis, unicum genu f1eclit in
inclinatione I, statim Missecus facta Cruci altaris profunda
sam inchoat, submissa voce
alternati m cum sacris Ministris,
more solito Confessionem faciens; sed cum pronuntiat vobis Fratres
et vos Fraires, aliquantulum ad illos se convertit, incipiens a
versus Diaconum dum dicit vabis} et versus Subdiaconum
dum dicit Fratres 2; similiter ad Misereatur vestri se ad iIIos convertiI.
313. Dicto Orem l1S, altare conscendit
ex more osculaturo Dein ad cornu
aliquantulum se convertens, manu sinistra infra
dextera e navicula sibi a Diacono
cochlear et tribus vicibus sumens thus ex illa, ter
super prunas ardentes in thuribulo, dicens interim submissa voce:
Ab illo belledicaris - iII cujus haI/ore
cremaberis. Amell 3 Tum co4 statimque sinistra
chlear Diacono reddit,
ante
super altare
Crucis super incensum in thuriformat h. Posi haec
ab eodem Diacono thuribulum, ila ut
manu sinistra summitatem catenularum ad manubrium, dextera autem
inferiores catenulas prope operculum complectatur. Deinde ad altare
se convertit et manu sinistra
eam toto tempore incensationis removeat, dextera vero catenulas simul junctas
prope
et, si in tabernaculo asservatur sanctissimum Sacramentum vel exposita sit Reliquia sanctae Crucis, genusecus caput Cruci altaris profunde inclinat,
elevars thur!'".I1""" triplici ductu Crucem adolet ; mox iterata
vel
inclinatione altare thurificat 7, nihil dicenso Si vero
vel
exstent, hoc modo incensanlmagines Sanctorum in altari
dae sunt.
antequam e medio discedat, duobus thuribuli
ductibus iIlas prius adolet, quae sunt ex parte Evangelii, sed nullo
modo eis se inclinat". Dein genuflectit vel capuUnclinat ut antea, et
Reliquias vel Imagines similiter
quae sunt ex
Epistolae; et absque ulla prorsus inclinatione altaris thurificationem prosequitur . Si una tantum
sive in medio altaris sive ad latus
in medio candelabrorum sit exposita, Celebrans statim post
Crucis incensationem et reverentiae exhibitionem ibidem consistens,
duplici ductu, qui n se inclinet, thure illam adolet. Pariter tempore
l Cfr. n. 206. ~ Cfr. CaerelO. Epise. I. 2. c. 8. n. 31.
3 RitllS in celebro Miss.
IV. 4. Caerem. Epise. I. I. et c. 23. n. I. et 2, atqlle S. R. C. 18 Dee. 1779 Ord. Min. ad 10.
n. 2515.
4 Cfr. n. 47. et 199.
5 RiluS In celebr. Miss. III. 5. - il Cfr. n. 50. et 51.
7 CII'. Il.56.
8 Ritus in celebr. Miss. IV. 5, et Caerem. Episc. I. I.
23. n. 6.
Clr. Il. 53 hujlls Caerem. - 9 Porro elsi in ulroque altaris latere plures Reliqlliae seu
lmaglnes exstelll, bis lalllunl ad ulrumque lalus Ihuribulum ducitur. CIL n. 53. et 319.

208

Lib. Il, Pars Il, Cap. II, Art. II.

Nativitatis Domini Imago Divini Infantis ve! tempore Pasehali Statua

sanctissimi Redemptoris loeo
super altari exposita, triplici
duetu
Crucem thurificatur l .
314. Peracta. aJ.ta.ris incensa.tione, Celebrans subsistens in
eodem cornu
utraque manu thuribulum Diacono
et
altare ad latus suum sinistrum
stans junclis ante
nibus,
ductu ab ipso Diacono incensatur 2, cui ante et post
caput parumper inclinat 3.
facto Celebrans vertit se ad Missale
et submissa voce
lntroitum, more solito se signans;
ibidem alternatim cum sacris Ministris dicit
eleison nec inde
donec chorus ultimum Kyrie canere inceperit.
Si ad cantum
Kyrie sedere
Cruci altaris captlt profunde inclinat, et sine genuflexione, sequens Diaconum, via breviori capite detecto ad scamnum
Ibi medius inter sacros Ministros assidet, caput
ac manus super planetam prope genua extensas tenet. Ad
postremum Kyrie
et per viam
ad medium altaris acubi facta in infimo gradu
5, si ibi asservetur sanctissimum
vel secus, exhibita profunda
inclinatione,
altare conscendit iIIudque de more osculatur Cl;
semper in similibus servandum est.
Si ad sedendum non
e cornu
stolae
ad altaris medium, ubi, finito cantu organoque
intonat Gloria in excelsis Dea 7, quod una cum sacris Ministris ad
finem usque
inclinationes consuetas non omittens. Recitato
Hymno
si Celebrans sedere voluerit, in suppedaneo sanctissimo Sacramento in tabernaculo incluso
vel Cruci altaris profunde caput inclinat et Diaconum sequens via breviori per
latus Epistolae detecto capite" ad scamnum progreditur, uH supra ad
dictum est. Dum a choro Ula canuntur vel sub organorum sonu
recitantur
ad quae inclinatio facienda est, caput
profunde f1ectit '" cumque cantatur Cani Sancio Spiri/a, ad quae verba novum
Crucis
minime
caput detegit,
ac per planum ante
medium altaris se confert; ubi repetita in infimo gradu genuflexione '"
I S, R. C, 15 Febr. 1873 Romana, Il. 3288. Si in eminenti
altaris ex,JOsla
sit Slalua alicuius Sancii de quo feslum celebratur, Celebrans posI Crucis incensalionem el reverentiam eidem exhilJitam, duplici duelu illam incensaI. Cfr. n,53,
2 Cfr. n. 52, 3 Cfr. n, 22,
1 S, R, C. 21 Mar!. 1676 Collen, ad L n. 1563.
S, R. C. 12 No\', 1831 Marsor. ad 47. n. 2682. Si chorus sit ante altare, chorales
hine Inde sa'utat. incipiendo ab ea parle in qua stat Superior. Cfr. noI. 8 pag. 52.
(> Caerem. Episc.
L c. 19. n. 6. et L 2. c. 8. n. 59.
Gloria et Credo necnon slngulae modulaliones videlicet Oralionum, Praelalionis, Paler noster, elc. a Celebrante in
Missa solemn! exsequendae, cantari debent prout jacent in Missali. et quidem typcae
edlionis. S. R. C. 14 MarI. 1896 Romana Il. 3891, et 7
1907 Decret. n. 4203. 8 S. R. C, 12 NoI'. 1831 Pisana ad 13. n. 2684. q S. R.
21 MarI. IG6 Collen. ad
l. n, 1583, et ZI Jul. 1878 Dertl/sen. ad 3, n. 3457.
LO S. R. C. 12 Noy. 1831 Marsor.
ad 47. Il. 2682. Si chorus sit ante altare, c1r. supra noto ".

De Celebrante in Missa so!emni.

209

vel profunda corporis inclinatione, altare conscendit

men~
sam osculatur.
315. Ca.nta.to Gloria, ve! si non sit dicendum, postremo Kyrie can~
tato, Celebrans altare osculatus et ad popu!um conversus canit Dominus vobiscum. Dein ad cornu Epistolae secedit, Oremus et Orationem vel Orationes cum solitis caeremoniis can1aturus; ast ad Dominus vobiscum et Oremus manus tam lente exlendit ac jungil, ut initio
cantus illas extendat atque in exilu eas
Cum Diaconus suis
temporibus cantat Flectamus genua, Celebrans minime genuflectit 1.
Cantala Oratione, dum Subdiaconus
cantat, eandem et Celbrans legit ac pari modo Prophetias, si occuffant, una cum Graduali, Tractu ", Alleluja, etc. usque ad Munda cor meum
ibidem perstans, donec Subdiaconus, cantata
adveniat. Postea Subdiacono in ora suppedanei ad latus
in genua proet sinistra su per altare
de~
cumbenti se paululum
xleram in superiorem libri partem
eam Subdiacono deosculandam
cui dehinc nihil
eadem manu signo
Crucis benedici! '. Si dicenda sit Sequentia, Celebrans eam lam in
Missa de Festo quam pro
solus, non vero alternatim cum
sacris Ministris
4. Porro si ad cantum
sedere velit, simul
ac eam
post Diaconum ad scamnum graditur, quin prius ad medium altaris accedat, sed Cruci caput
inclinaI. Circa finem ejus
accedens ad medium altaris, observat quae supra de Kyrie dicla sunt 5.
316.
Subdiaoono benedictione, vel cantu
tiae ad finem
sese ad medium altaris
ubi more so~
Iilo recital Munda cor meam, jube Domine et Dominus sii in corde meo.
Deinceps in cornu
voce submissa legit
ut in
Missa privata, sub cujus flnem non osculatur librum neque subjicit
Per Evangelica dieta etc. Accedens postmodum fere ad altaris medium, imponi! ac benedicit incensum in thurlbulo ut ad Introitum '!,
et conversus ad altare junctis manibus
Cum Diaconus in
su'ppiedllm:o genuflexus dicit jube domne benedicere, Celebrans ad eundem conversus, junctis mani bus subdit Dominus sii in corde fuo etc.
cumque
In nomine Patris efc., sinistra pectori
dextera
Crucis versus Diaconum efformaP. Mox super ipsius Iibrum
dexleram suam imponit, ut eam Diaconus osculelur. Deinde
l Rtus in celebro Miss, V.
:< In Missa de Spiritu Sanelo el in Msss feriaCelebrans ulrumque genu i1eclit in ora suppedanei, dum a choro
Iibus
canlalur ,Ven/ Sande Spiritus etc, el Adjuva nos etc. Rubr. gen. XVII. 3.
3 Rtus
in celebr. Miss, VI. 4, Quando Celebrans recital verba In nomine Jesa omne gena
!ledatar elc" ilem ad em/sll sp/ritam ac smiHa, genuflectere non debet, sed leetionem
prosequilur. donee praedieta verba a Subdiacono vel Diacono cantenlur. S, R. C. 29 Mai,
1900 Vrgel/en. ad 6. n. 4057.
4 S. R C, Il Sept, 1847 Veronen, ad 7. n. 2856.
5 Cfr. Il, 314.
Il crr. n. 313.
7 Ritus in celebr. Miss. VI. 5.

210

Lib. Il, Pars Il, Cap. Il, Ari. Il.

manus et ad altare terum conversus Crud

profunde inclinai,
ubi slat facie ad altare versa, quoadac se ad cornu Epistolae
usque Diaconus cantet Domillus vobiscum tunc vertit se ad iIlum sic
consistens manibus ante pectus
oculisque demissis ad finem
usque
Cum Diaconus cantat Sequentia vel Inltium etc., Ce
lebrans quoQue Cruce minori se
in fronte, ore et pectore, ut
Diaconus. Ad nomen Jesu caput profunde inclinat versus
ad
nomen autem Mariae vel
de quo Missa celebratur vel specialis
fit Commemoratio, illud
neetil erga Iibrum Diaconi vel ad
altare, si in hoc adsit eorum
velut principalis \. Si porro
si! genuflectendum, id unico genu efficit altare versus, manibus super
mensam ipsius
ac stati m se erigens ad Diaconum terum se
verliP. Decantato Evangelio, illud a Subdiacono sibi deJatum osculatur, utraque manu librum ad se quasi attrahendo, pronuntians Per
Evanirtelica dieta etc. Tum ibidem stans junctis manibus a Diacono
tribus ductibus
cui ante et posi leviter capul inclinat
Si
Evangelium habenda sit
Celebrans postquam thurifi
calus fuerit, accedit ad altaris medium,
peracta cum sacris
Minislris sanctissimo Sacramento vel Cruci altaris debita reverentia,
per lalus
ad scamnum descendit 4, ubi
detegendo
caput, salutationi Concionaloris, si ab eo salulatur
Absoluta con
cione, ad altare redi! ut alias, i1ludque osculatur G. Quod si concio
Celebrante, tunc slabit in suppedaneo ad latus Evangeliii
fiat ab
vel ibidem super nudo scamno sedebii. Si vero in pulpito
ad iIlud sine casula et manipulo ducitur a Caeremoniario.
31'7. Celebrans post concionem, vel si concio minime habeatur,
post suiipsius incensationem, reversus ad medium altaris, praecini!
Credo in unum Deum, si dicendum sit, quod cum sacris Ministris integre prosequitur, nequaquam
consuetas inclinationes,
genulfleldone:m 1, signum Crucis majoris, quemadmodum in Missa pri
I S. R. C. 13 febr. 1892 Calagurit. ad 25. n. 3767. Nulla aulem Iii inclinatio quando
In iniliis Epislolae el Evallgelii nomell Salleli occurrit de quo celebratur Missa vel lit
Commemoratio. - 2 Rubr. gen. XVII. 4.
3 Ritus ill celebr. Miss. VI. 5. Caerem.
Epise. I. 2. c. 8. n. 46. et 47. - 4 Celebrang ante condonem non potest praedicatorem
benedicere nigi vlgeal eonsuetudo id faciendi. S. R C. Il JIII. 1699 Baren. n. 2031,
7 Dee. 1844 Olinden. Il. 2882, 23 Maj. 1846 Bah/en. ad I. et 2. n. 2907, 31 Aug. 1867
Malacitana ad I. n. 3161, et 18 Aug. 1877 Angretl. ad 8. n. 3434, Ex antiqua con
suetudine inter Missarum solemnia condonator benediciionem pelere potest a Cele
brante; dummodo non immediate post Diaconum EvangeliulIl cantatuwm benediclionem petat, sed cantato Evangelio et thurilicalo Celebrante. S. R. C. I J ul. 1874 S. fa
cobl de Chile ad i. n. 3334, :ID Dee. lBBI Urgellen. ad 4. 3535, et IO Mai. 1895 Macoonen. ad 6. n. 3855. Celebrans benediclionem dans conctonatori iisdem verbis uti
pOI esI quibus ulitur, dum Diaconum Evangelium canlalurum benedicil, mulatis tunlum
verbis Evangelium suum in verba sane!a sua. S. R. C. I Jul. 1874 S. jacobi de Chile
ad 2. n. 3334. - 5 S. R. C. 20 Jul. 1686
ad 5. n. 1'172.
6 Cfr. n. 314.
7 Caerem. Epise. l. 2. c. 8. n. 52. Cfr. etiam S.
C. 24 Nov. 1911 Adrien. ad L n. 41181.

De Celebrante in Missa solemni.

211

vata. Recitato Symbolo, si sedere

pergit ad scamnum modo
quo supra dictum est '. Ad verba jesum Christum et simul adoratur
caput detectum 2 profunde inclinat; ad 'I. Et incarnatus est, si non
sedeat, utrumque in ora suppedanei f1ectit genu cum mediocri corporis inclinatione' usque ad finem praedicti Versus 3; si vero
caput tantum apertllm profllnde inclinat . - In tribus Missis Nalivitatis
Domini, et in Missa Festi Annuntiationis beatae Mariae V., etiam si
sedeat, detecto
ante medium altaris in infimo
genufJectit
cum profunda
inc1inatione G, dehinc iterata altari debita reverentia, redi! ad scamnum uti prius.
Ad verba Et vitam venturi saeculi
post signum Caeremoniarii surgit et ad altare ut alias revertitur'.
318. Deca.ntato Symbolo, vel si non sit dicendum,
a
Diacono thuris honore vel peracta
si locum habuerit, Celebrans osculatur altare, cantat versus populum Dominus vobiscum ac
mox ad altare iterum conversus Oremus. Tum submissa voce
Patenam, offert HoOffertorium, quo lecto de manu Diaconi
stiam ac super corporale deponit, Patenam vero aliquantulum subtus
corporale sicut in Missa privata recondito Ad vini infusionem signum
ut Diaconus infundere intermittat. Elevata a Subdiacono ampulla aquae, dictoque Benedicite Pater Reverende, Celebrans posita
super
dextera slgnum Crucis producit versus il1am,
sinnuilqLle Orationem inchoat Del/s,
humanae substantiae etc., quam
manibus
absolvit. Calicem exinde de manu Diaconi aopn~hlm
dens, offert iIIum more solito una cum Diacono ac in suo colloeat
Celebrans sinistram
loeo 0. CHm Diaeonus Calieem palla
pedi Calicis superponere
ne evertatur, dexteram vero altari
admovet; quod semper effi et , quoties Calix cooperiendus vel deteest. Obtecto
recitat In spiritu !wmilitatis etc.
319. Post Velli Sallcfijcafor, manibus ante pectus
et
ulla
se convertit ad Diaconum a dexteris stantem
et thus injicit in thuribulum eodem modo ac ante Introitum l0, sed loco
Ab ilio benedicaris dicit: Per intercessionem beati MichaiHis Archangeli etc. ac incensum benedici! ad vocem bene >B dicere
Capto postmodum e manu Diaconi thuribulo, illudque ut supra
est
sustinens ,ae nullam tunc reverentiam Cruci
incensat
efformando cum thuribulo, quod semper
elevatum
Cfr. n. 314. - 2 S. R. C. 27 Jul. 1878 Derlusen. ad 3. n. 3457.
3 Clr. n. 32.
S. R. C. 23 Maj. 1846 Tuclen. ad 6. n. 2915.
5 Rllbr. gen. XVII. 3, et Caerern. Epise.
I. 2. f. 8. n. 53.
fJ Ibid. loe. cit., Rubr. geo. XVII. 3, S. R. C. 13 Febr. 1617 Majorcen.
ad 15. n. 1594,22 Jul. 1848 Acljacen. ad 2. n. 2980, et 25 Maj.
Tuclen. ad 6.
n. 11915. Si le,tllm Annuntiationis B. M. V. translerrl contigerit, ad . Et incama/us
est genuflectl debet in dle tantum translationis, sicut alias fierel in die lesti. S. R. C.
16 Jun. 1663 Panormitalla. n. 1288.
7 Clr. n. 314.
Rilus In celebr. Miss. 111.5.
9 Ibid. VII. 9. lO Clr. n. 313.
Il Rtus iII Celebr. Mi58. VII. lO, el Ordo
Missae. - 12 Cfr. n. 49. et 3l3.
l

212

tib.

Pars II,

Il, Art. JI.

tenet, tres Cruces super Calicem simul et Hostiam per lineam rectam
transversam, pronuntians ad primam Crucem lncellsum >B
ad secundam a te "li bened/ctum, ad tertiam ascendat "Ii ad te Domine.
Mox thuribulum ante Hostiam parumper demittens, tres efformat circulos instar coronae circum Calice m et Hostiam; duos priores, bis
<Iucendo thuribulum a dextera ad sinistram et semel a sinistra ad
dexteram, ac interim dicit ad primum circulum et descendat super nos,
ad alterum misericordia, ad tertium tua l, prout ex
delineatione conspicltur 2. Facla
sanctissimo Sacramento, si in tabernaculo
simplici genuflexione vel Cruc profunda capitis
inclinatione,
Reliquias,
si super altari
atque
ipsum
sicut ante Inlroitum, incensaI 3 ;
tamen voce
submissa, dum Crucem thuril'icat 4 Dirigatur Domine orafio mea etc.,
quae verba ita sunt distribuenda, ut simul cum allaris incensatione
finianlur 5;
vero communem praxim Romae servatam, in Reliquiis et Statuis thurificandis nihil dicitur. Quapropter verborum distributio communiter recepta juxta schema insertum haec esI: I. Di~t

rigatur
2. Domine
3. aratio mea - 4. - 5. - 6. - 7. - 8.
sicat
9. incensum - IO. iII eonspeetu tuo: - II. elevatio - 12. manuum - 13. mearum - 14. sacriflcium - 15. vespertinum. - 16. Pone
Domine
17. custodiam - 18. ori meo - 19. et ostium
20. cirfumstanflae
21. labiis - 22. meis: - 23. ut nO/1 deelinet
24. cor
meum - 25. in verba
26. malitiae - 27. ad excusandas
28. exfusationes - 29. in peccat/s. Incensatione peracta, thuribulum Dacono
reddens, subjungit Accendat in nobis Dominus ignem sui amoris
mam aeternae caritatis. Amen et ab eodem utinilio Missae thurificatur 6
320. Lotis subinde manibus et non tantum digitis 1, Missam
prosequitur usque ad
Dei sicut in
praeter ea quae
supra indicata sunt A, necnon
Diacono munus relinquit detegendi
coop'erien!diqlue Calcem et
cum opus fuerit, atque ab eodem
Patenam accipit, postquam sub finem Orationis
respondit
submissa voce Amen"
Recitata Oratione Domine
qui
dixisfi etc., osculatur altare et
genllflexiol1e ad Diaconum a
dexteris ejus stantem conversus, dat illi pacem dicendo Pax teeum ,n.
l Ritti. in ce!ebr. Mis". VII. lO, et Ordo Mi~sae.
Vide paf(. 213. Notandutn vero
quod tres Crtlces el circuii lieri de beni in eadem line~ et loto. Qumnvis in delinealione
Cruces el circuii su per et circa oblata sini inler se dislanles, irl faclum esi, quia in
eadem linea incidi nequibant verba in qualibel Crtlee ac ercuilione proferenda. Cfr. n, 313, - 4 S, R. C. 5 MarI. 1810 Olomucen. ad 2. n. 3213.
" Caerem,
Epi,c, l. l.
23, n, Il.
" Cfr. n, 313. Ritus in celebr, Miss. Vil. lO, el Ordo Missae ,
1 Cfr. ibid, circa finem. " Cfr. IL 310. el noI. 1 pag, 208, - ~ Ritu, in celebr.
Miss. X, 8. - 10 Morlu> dandi et recipiendi pacem hic est: Dans pacem imponi!
manug s.as exlensa, super humeros cj"s, qui recipit pacelO; recipicns supponil
manus suas cubitis cjus, qui dat pacem, sinislris gcnis si bi invicem appro.pinquanlibus;
quo in aetu qui dal pacem, dicil Pa:x lecum; qui accipi!, respondel El CIlm spiri/Il

ORDO THURIFICANDI OBLATA.

ORDO INCENSANDI ALTARE.

Ex Missal Romano Pustet

De Celebrante in Missa solemni.

215

Dein Missam more consueto prosequitur,

ablutionem digitorum in medio altaris,
ad Subdiaconum conversus; qua
sumpta
purificatorium super os Calics ponit, et
se
Subdiacono operam remittens extergendi I ac componendi
confert ad cornu Epistolae Antiphonam !ecturus quae dictur Communio. - Tum loco ac more solito cantat Dominus vobiscum, Oremus et Orationem vel Orationes
Communionem, non omittens
in Missis ferialibus Quadragesimae Orationem super populum, pro
qua post secundam conclusionem Orationum iterum cantat Oremus et
quiescit, manibus junctis, donec Daconus Humiliate capita vestra Deo
cecinerit; mox mani bus de more ante pectus
Orationem
istam in cantu prosequitur 2. Quibus expletis, minime claudit Missa1e,
ubi altare osculatus Dominus l'obis
sed continuo altaris medium
cum repetit et versus populum, manibus junctis
subsistit nihil dicens 3, donec a Diacono cantatum fuerit /te Missa est.
Quod si loco lte Missa est canendum sit Benedicamus Domino, iIIico
post Dominus vobiscum se ad altare vertit ac submissa voce
Benedicamus Domino. Dieta subinde P/aceat, benedietionem populo impertit voce intelligibili eodemque modo ac in Missa privata., et Evanut alias; post quod ad medium altaris rediens cum sacris Ministris caput Crucl profunde inclinat et ante infimum altaris
gradum
ubi denuo facta in plano
ve1 profunda
corporis inclinatione,
cooperit et ad sacristiam revertitur modo
qua venit, recitans Antiphonam Trium puerorum et Canticum Benedi
cite~. In sacristia medius stans inter sacros Ministros, coram Imag:ne
praecipua capllt detectum profunde inclinat et sa1utationi sacrorum
Ministrorum, parum hinc inde se inclinando,

III.

De Presbytero assistente.
321. Officio Presbyteri a.ssistentis in Missa solemni futlgens,
ordine Sacerdotii
esse debet". Tribuitur assistentia I-'r,p"rlVtuo. Porro pacem delerens chorum nOn salutai nec cuquam quanlumvs supremo PrinCipi, etiamsi esset Imperator vel ReA, uilam reverentiam fa cere debet, antequam pacern
del, sed tantull1 posi pacem datam, Dans pacem Praelatis majorbus muous suas exlensas non super humeros ejus imponil, seli cubitis ejus supponi!. RHu. io celebr.
Mss. X, 8, et Caerem, Ep.c, I, I, c. 24, n, 2, 5, et 6, Quicumque Pacem dat, non inclinat antea caput recipienti, 5eli solummodo post Pacem datam; accipiens vero Pacem
ante et post caput deferenti inclinaI. Cfr,
22, hujus Caerem, - l Si Subdiaconus non
st in Sacri. consttutus, ipse Celebrans Calicem abstergere debel. S. R. C. IO Mari.
1906 Decrelum 2, n. 4181. Rtlls in celebr. Mi5S. XI. 3,
R C. 7 Sept. 1816
Tuden. ad 22. n. aEl7a. - 4 Ril1l5 in celebr. Miss. XII. 7.
5 Cfr. IL 240. - 6 Caerem.
Episc. L L c. 7. o. I. et S. R. C. 7 Aug. 1610 Verceflen. Il, 284.

216

Lib. Il, Pars Il,

III.

teri solis Praelatis majoribus l, Ministro Generali nempe ac Provinciali,

Commissario Provinciali, necnon Sacerdotibus primo celebrantibus 2.
Aliis autem Sacerdoti bus, non obstante consuetudine contraria 3, Presbyterum assistentem adhibere prohibitum est', qui Praelatis
assistere debet, sit primus et dignior ex Sacerdoti bus
atque in sacerdotalibus officiis expertus", Ipsius praecipua cura erit, totam Missam in Missali praevidisse et slgnacula suis
locis
ul Praelato celebranti
et opportune demonstrare valeat, quae ex libro
vel canenda sunt; submissa
quoque voce iIli
vel modestu nutu indicando, si forte in
aliquo deficeret aut titubaret". Praeter Presbyterum assistentem, Diaconum et Subdiaconum ali assistentes parati nemini permittuntur 7.
322, Rora. 1ita.tuta. ad sacristiam
manus lavat et supra
amictum et albam absque stola, induit pluviale coloris Missae con
post
venientis ac stans in plano ad dexteram
Caeremoniarii Imagini praecipuae sacristiae caput profunde inclinat,
et salutato
ad altare
a sinistris Celebranlis "',
capite cooperto junctisque manibus. Ad januam ecclesiae aquam benedictam a Diacono vel Caeremoniario acceptam Celebranti praebet,
quoti es
[ocum non habeaL Si transeundum sit ante sanctissimum Sacramentum, Reliquias, Chorum, Praelatos
etc. debitam
reverentiam 11.
323. Cum a.d altare pervenrit, consistit ante infimum
gradum ad dexteram Celebrantis, et detecto
faclaque in plano
genuflexione 12 Celebranti cum aliis respondeL Ad Celebrantem sese
convertit, dum in Confessione profert Ubt Pater et te Pater Ig. Qua
absoluta et dieta per Celebrantem Oremus, ascendi! cum eo ad altare, eidem manu sinistra a suo latere anteriorem vestis fmbriam
paululum elevans. Mox cedens locum Diacono, retrahit se ad cornu
Epistolae, facie aliquantulum ad Celebrantem versa, dum hic thus
injlcit in thuribulum. Postquam Celebrans Crucem, ac etiam Reliqulas vel Imagines si adsint, incensavit,
assistens genuflectit 14 cum
Missale cum legili utraque manu
et
, Caerem. Drd. antiq. p. 2. c. II. n. 2, S, R. C. I Dee. 1882 Vicenlina ad 2. n. 3564.
Si cOlJsueludo sit immernorabilis vel adst indultum Apostolicum, lice! ad!libere
Presbyterum assistentem. S. R. C. 19 jun. 1604 Manll/ana n. 165, et I Dee. 1882 Vicentina ad I. n. 3564.
S. R. C. 28 Jul. [876 }acten. ad 2. n. 3408, el 19 Sepl. 1883
Dianen. ad I. et 2. n. 3588.
5 Caerem. Epise. I. I. c. 7. n. I. " Ibid. n. 3. 7 S. R. C. 24 Jul. 1683 A/bingan. ad 4. n. 1711, el IO Jan. 1852 Tranen. n. 2996. 8 Cfr. Rescripl. S. R. C. 31 Aug. 1867. (Acl. Drd. XXVI. pago 332). - "S. R. C. I Dec.
1882 Vicentina ad 2. n, 3584. - IO S. R. C. 15 Apr. 1899 Urgellen. ad 2. n. 4018. " Cfr. n. 311. - '2 Ubi e!lorus est ante altare, antequam genufleetat, chorales !li ne inde
salutat (incipiendo ab ea parte in qua stai Superior), quod etiam observat, quoties ab
altari ad sedem procedit vel e sede ad altare revertitur.
'1 Cfr. Caerem. Epise. I. I.
C. 7. n. 4.
,. Quoad genuflexlones una cum Celebrante vel ab eo solo faclendas,
observat regulas Infra pro sacrs Minstris tradendas n. 329.
1

De Presbytero in Missa solemn.

217

in planum ad cornu
ubi stat ad altaris latus
conversus, donec cornu Epistolae incensatum sit. Dum Celebrans
ad medium progreditur, altare conscendit, Missale pristino in loco
reponit, una cum aliis genuflectit ibique consisti!. Iterata post thuiterificationem lateris Evangelii cum sacris Ministris
rum in planum descendit, ubi staI ad dexteram Diaconi, cum hic
Celebrantem incensaI. Quo facto accedit in secundum gradum ad
dexteram
cui indicat 1 lnlroilum Missae, Cruce majori
cum eo se signans ac ad Kyrie respondens 2. - Si ad cantum
sedendum siI, Cruci altaris caput profunde inclinat et sine genuflexione, sequens Diaconum capite detecto et mani bus junctis ad
suum
scabellum ita silum a dexteris
ut sedens ad Celebrantem fere spectel, altari tamen renes minime obverlat 3, ibique
sedet
cooperto. Ad postremum Kyrie capul
surgit et
per viam longiorem sequens Diaconum ad medium altaris accedit aliquantulum
ut Celebranti transeunti locum praebeat, cui
ad dexteetiam debitam exhibet reverentiam; peracla in infimo
altare conscendit.
Si vero non sit seram Diaconi
suppedaneum ascendit et a dexteris Diaconi suo tempore
recitat cum alis
Angelicum, solitis inc1inationibus et
Crucis majoris non omissis.
324. Si post recita.tum Gloria sedendum sit, una cum sacris
Ministris in
genuflectil, vertensque se per suam dexleram
ac sequens Diaconum, via breviori ad suum pergit scabellum. Ad
verba, quae inclinationem
caput delegit atque inclinat, prout
Celebrans. Sub canlus exitum deteclo capite
et per planum
post Diaconum se conferI anle infimum altaris gradum 4, aliquanlulum
retrocedens el
Celebranti, ul supra, inclinans. Peracla in infimo
gradu a dexteris Diaconi genuflexione, altare conscendit ac se ad Missale sstit, ufi prius, ostendens Celebranti
post
quam respondet Deo grafias, Graduale etc. Si ad Sequentiam quoque
assidendum sit, ad scabellum procedil, quin prius suppedaneum ascendat, praemissa tamen profunda capitis inclinatione erga Crucem a1taris.
325.
a. Celebra.nte Subdiacono benedictione ve]
cantu Sequentiae ad finem
Presbyter assistens Missale cum
,I Haec indicatio fil semper manu a Celebrante remotiori extensa, palma ad Celebrantem ver,lI et digiti, uniti,. Presbyter assisteu, hanc regulam generale m attendat,
quod
cum Celebrante signet et incline!, quolies hic voce non seereta aliquid profercns se signat vel inclinat. Ciro S. R. C. 29 Maj. HlOO Urgellen. ad 5. n. 4057.
2 Cfr. Caerel11. Epise. I. 1. C. 7. Il. 4.
Cacrem. EpiSc. I. 1. C. 7. n. 2. et 4. Servari potest immemorabilis consuetudo, vi eujus Presbyter assistens sedet ad sinistram
Subdiaconi in scabello separato. S. R. C. 15 Apr. 1899 UrgeNell. ad 3. n. 4018, Idem
iieri potest ubi ratio loei id exigeret, semper tamen in scabello separato. -:
Vbi
chorus est ante altare, cum Celebrante chora)es hinc inde salutat (incipiendo ab ea parte
in Qua stat SlIperior), anteqllam ad medium allaris perveniat. Cfr. noI. 8 pago 52.

Lib. II, Pars Il,

218

III.

utraque manu apprehendil ac inter Celebrantem et Diaconum

incedens, genuflectensque in medio
transfert iIIud ad cornu
Evangelii. Jllico ad secundum descendit gradum
consistens Celebranti pro leetione Evangelii ministrat ac respondet, se signans ac
caput cum eo inclinans, dum legit Evangelium;
quod Missale
prope altaris medium aptat.
Ad thuris impositionem a sinistris perstat
facie
um ad Celebrantem conversa. Tum
se retraht ad cornu
ac junctis manibus ad Diaconum Evangelium canlantem se vertil,
se, inclinans ac
erga
altare, cum opus fueri!. Incensato post Evangelium Celebrante, suppedaneum iterum
illique Credo, si dicendum sit, ostendit.
parum
IDcum
SubdiaDeinde ad cornu
cono et Symbolum simul cum atiis recital. Ad sedendum quod attinet,
servat quae supra dieta sunt l. Dum Diaconus bursam ad altare defert,
non assurgit neque caput detegit. Sub finem Symbol alios praecedendo ad altare redit et facla cum aliis a sinistris Subdiaconi in infimo
gradu genuflexione, accedit ad Iibrum, indicans suo tempore quidquid Celebrans dicere debet.
326. Dwn Celebrans adolet altare, Presbyler assistens stat
manibus junclis prope
usque dum Cetebrans post incensacum alis
tionem lateris altarisin medium redierit; tunc
et amovet inde
prout ante Introilum s, descendens in planum
ad latus
4. Peracta thurificalione in cornu
repanit
Iibrum in pristinum locum, genuflectit cum
ibique Celebranti
ubi etiam post incensationem chori et ante Subdiaconum 5
duplici ductu a Diacono
sese aliquantulum ad ipsum
convertit atque ante et post thurificationem ei caput inclinat. In
Missa Praelati post Secretas Canonem Pontificalem ad Praefationem
aperlum loco Missals in
ponit. Ad Praefationem, dum canuntur verba Dralias agamus etc., ilem ad nomina Jesu, Mariae et
S. P. N. Froncisci, si occurrant, debite caput inclinat, et ad Sanctus
parum se retrahens ad comu Evangel, dat locum Subdiacono
ilIudque mediocriter inclinatus voce submissa cum aliis recitat atque
ad Benedicius etc. se
Cruce majori". Deinde iterum ad iibrum
accedit ibique sistit usque ad Quam oblatlonem,. tum ad secundum
utroque genu
a sinislris Celebrantis descendit, ubi
neque
danec Celebrans posi alteram elevationem Calicem super corporale deposuerit. Tunc statim ad ejus sinis!ram itequoties Celebrans
rum accedit assistens ei ut supra, et
genu:f1el:tit 7; non autem se
nec
inclina! ad ca quae
2 S. R. C. 15 Apr. 1899 Urgellen. ad 5. n. 4018. Caerern. Epise. L I. c. 7 n. 5.
" S. R. C. 15 Apr. 1899 Urgellen.
ad VI. l. n. 4018.
6 Cfr. S. R. C. 29 Maj. 1900 Urgellen. ad 5. n. 40&7. Cfr.
Caerem. Epige. l. I. c. 7. n. 5.
I Cfr. n. 323 et eliam 317. -

Cfr. n. 323. -

De Presbylero in Missa solemni.

219

Celebrans voce secrela proferl, sed ad Nobis quoque peeeatoribus

pectus sibi percutit 1. Ad Pax Domini cedit locum Subdiacono et una
Dei pronunUat, ter si bi
cum ceteris mediocri!er inclinatus
pectus
ad miserere nobis et dona nobis pacem Postmodum
facta cum sacris Ministris
accedit ad dexteram Cele
ubi utrumque flectit genu usquedum Oralio Domine Jesu Christe
a Celebrante dicta est, tunc slatim
una cum ipso junctis manibus altare exlra corporale osculatur et ab eodem Celebranle pacem
accipit 3, respondens Et eum spirifu tuo 4.
facta genuflexione,
per sinistram suam se vertit ad Diaconum eique in secundo aharis
pacem dal dicens Pax tecum; et facta denuo genuflexione,
Caeremoniario vel Thuriferario comilante, ad chorum
el
ex cornu
si chorus sit retro altare, ubi dal pacem Praelato
vel Praelatis; lum primo cujuscumque ordinis, sed
dignioribus,
dei n minus dignis, unaquaque vice proferendo Pax teeum. Postea
choralibus hillc inde salutatis, per cornu
ad altare l'egre
ditur, ubi facta in medio
ibidem dat pacem Caeremo
niario vel. Thuriferario i tum repet! genuflexionem, ascendit fld sini
s!ram Celebrantis el ad Iibrum consistit; ad Domine non sum dignus
mediocriter inclinatus peclus sibi percuti! 6 et ad Communionem Ce
lebrantis mediocriter se inclinaI. Si sacra Communio dislribuenda
relrahit se ad corou
extra supremum
seu sup
ibi consistens usque ad exitum distributionis facie ali
quantulum ad sanclissimum Sacramenlum conversa '.
327.
a Celebrante digitorum ablutione, Canonem
Ponlificalem, si adhibetur, in medio altaris
ac Missale ilerum
in
collocat, quod deinde transfert ad corou
ctens ante medium altaris, ibique Celebranti assistit in Hs quae ab
ipso dicenda sunI. Post Orationes librum cl audi t, nisi ultimum Evansit proprium i et ad corou
perstal, facie ad altare
versa, donec Ile Missa est a Diacono cantatum sii i lum transi! per se
1 Ex laudabili consuetudine propter uniiormitatem, licei obligato non adslt. Clr.
S. R. C. 30 Dec. 1881 Urgellen. ad n.3535. - 2 S. R. C. lbid.
3 S R. C. 15 Apr. 1899
Vrgel/en. ad VI. 2. n. 4018,
4 De modo recipend el dandi pacem cfr. noI. .0 pag. 212.
S saecularibus nsignibus pax praebenda sit, datur eis per nstrumentum pacis, quod
Presbyler assisleus, postquam pacem Diacono praebu it, a Caeremoniario vel Thurilerario
sibi porrectum osclliatur, dicens Pax fecum. Poslquam igitur Presbyter assistens omnibus choralibus pacem distrlbuerit, aeciplt a Caeremoniario vel Thurilerario instrumcntum iIlud et porfigit osculandum lis, qui thuris bonorem a Diacono specialiter acceperunl. Caerem. Epise. l. I. c. 24. n. 6, el S. R. C. 21 MarI. 1609 Pacen. n. lil69, 5
Jun. 1614 Calagurf. n. 3lil3, et 22 Apr. 1690 Baren. ad l. n. 1830. Mulieribus, etamsl
collegialiler et solemn!ter Missae solernni assistant, pax danda non esI. S. R. C. 3 Jun.
1617 Lucerna. n. 353.
5 Caerem. Episc. I. l. c. 24. n. 7. Si vero non adsil chorus,
ad quem pax. deferri possit, Presbyter assistens, dala pace Diacono, ad Missa]e accedit; Caeremoniarius ve] Thuriferarius tune pacem a Subdiaeollo recipit.
ti Cfr. sl1pra
Clr. Caerem. Epise. l. 2. C. 29. n. 3.
noI. -

220

Lib. H, Pars Il, Cap. III.

cundum 'gradum
in medio ad cornu
ubi in ora
suppedanei utroque genu flexus benedictionem acciplt. Si aliud Evantransfert
in fine
sit, cantato a Diacono /te Missa
Missale, facta in medio genuflexione, ad cornu Evangelil, ubi genu
flexus in ora
recipit benedictlonem. Qua accepta surgit et
ad sinistram Celebrantis
.eidem sustinet tabellam
sancti
non autem se
ad lnitium etc. nec
ad Verbum caro jactum est, quando tabellam prae ma
nibus tene!. Si vero aliud Evangelium legendum sit, seipsum signat
et in fine Iibrum claudit, ita ut
apertura medium altaris
eia!. Deinde accedit ad dexteram Celebrantis, cum ipso caput Cruci
inclinat ac vertens se per suam sinistram descendit ante
infimum gradum, factaque in plano genuflexione, caput cooperit et
modo qua veni{ ad sacristiam
ubi
Itnagini
puae ac Celebranti reverentia, paramenla deponi!.

CAPUT IV.

De sacris Ministris.
ARTICULUS I.

De quibusdam regulls
39S. Dia.conus et Subdiaconus I, qui eliam
Ministri appellari solent, offida quaecumque praestare studeanl maxima puritate, reverentia ac
In actionibus communibus, quantum fieri
conformitatem inter se
ut una simul
surgant, se signent etc. Pariter se conforment Celebranti, quoties
cum eo se
aut
debeant, dum
aliquid cantat
aut submissa voce pronuntiat 2. In
verba simnl pronun
tient ac voce utantur uniformi cum Celebrante. - Procedere del Diaconus et Subdiaconus in Missa solemni omnino adhibendi sunto Consuetudo Missam solemnem celebrandi cUm solo Diacono vel solo Subdiacono, quum
praeslo non sii aliquis minislrorum, lolerari non polest. S. R. C. 16 MarI. I86J
S. jacobi de Chile ad 2. n. 3104. Il e111 consuetudo, in defeclu sacrorum Ministrorum, induendi veslibus sacris duos laicos, sive juvenes sive lIlwralos, quorum aller
Diaconi munere fungilur, alter Subdiaconi minlslerio, qua111vis nulla111 funclionem ad
110s sacros Ordines pertinenle111 obeanl, la111quam abusus omnino eliminanda esi, el
in caslI Missa canlelur per 50lum Presbyterum. S. R. C. Il Sepl. 1847 Blesen. n. 2952.
Loco Missae solemnis eum canlu, ad evilandam diuturniorem moram, celebrari non
polest Missa leda eidem inservienlibus Diacono el Subdiacono dalmalica el lunicella
indutis. S. R. C. 21 Jul. 1855 Vicar. Apos/. Constantinop. ad 1. n. 3031. Non Iicelullra
Diaconum el Subdiaconum pro majori decore aliquos Sacerdoles pluvialibus indulos in
Missis Feslorum solemnium adhibere. S. R. C. 24 Jul. 1683 Albinganen. ad 4. n. 1711.
el IO Jan. 1852 Tranen. n. 299B. - 2 S. R. C. 29 Maj. 1900 Urgellen. ad 5. n, 4057.

De sacris Ministris in Missa solemni.

221

bent Celebrans et sacri Ministri unus post alium, um e sacristia

ad altare pergunt et viceversa; Presbyter assistens vero, si adsit,
ad sinistram Celebrantis incedi! '. Quando autem Celebrans est pluviali indutus, bini Ministri procedunt hinc inde a latere
cui
anteriorem pluvialis fimbriam elevant. Si egressus
occurrerit, progrediuntur unus post alium, Ha ut Subdiaconus Diaconum
praecedat et Diaconus Celebrantem. - In toto Missae decursu manus ante pectus junctas tenent, nisi ratione oHicii impediantur vel
sedeant. Numquam manus super altare ponant, ne quidem dum genuflectunt. Dum aliquid una manu operantur, alteram pectori admoveant.
Quum ab uno
ad alterum, licet proximum descendere opus
caveant ne retrocedant, quod esset indecorum; sed
conversi ad dexteram vel sinistram, prout opus est, descendant versus
locum ad quem accedere debent. CUm sedendum
primum sedet
Celebrans, deinde Ministri, postea caput cooperiunt; cum porro est
caput detegunt, dein
2 et quidem ante
Celebrantem. Rursum si unus surgit alquid proprii muneris acturus,
et alter ac consistit aperto capite, donec socius redierit s. Demum quoties Celebrans ascendit ad altare, sacri Ministri a suo quisque latere anteriorem vestis fimbriam eidem paululum elevant. Quoties sacri Ministri aliquid Celebranti offerunt, rem osculantur
ab eodem
quam porrigunt et manum Celebrantis; cum vero
recipiunt, primo manum, deinde rem deosculantur" praeterquam in
Missa ac functionibus Defunctorum o et in Missa Praesanctificatorum
Feriae sextae in Parasceve, in qui bus ejusmodi deosculatio omittitur ".
In Missa porro ac funetionibus coram sanctissimo Sacramento expo~
silo iIIa dumtaxat praetermittuntur oscula, quae fiunt ob
Celebrantis reverentiam, minime vero quae ad ritus solemnitatem
pertinent.
Diaconus ex. gr. praebens Celebranti vel ab eo
recipiens
cochlear, thuribulum aut quid simile, semper
-oscula tam manus quam rei omittit 7. Sed minime osculari omittit
manum Celebrantis, accepta benedictione ante Evangelium, neque Patenam, Calicem ac iterum manum Celebrantis ad Offertorlum, nec
rursus Patenam et manum sub inem Orationis Dominicae; oscula
enlm haec non sunt actus mere reverentales, sed proprie spectant
<ld ritum Missae solemns.
329. :Ministri sa.cri ha.s genu1lectendi
observent
oportet: l. Dum ab uno latere altaris ad aliud transeunt, Sacramento
super altari non exstante, Diaconus et Subdiaconus semper
J S, R. C, 15 Apr. IB99 Urgellen. ad IL I. Il. 4018.
Cfr. Il. 43,
3 Caerem,
Episc. I. I. c. 18. Il. 7,
4 Caerem. Episc, I. I. c, IB. Il. 16, Ritus il1 celebr. Miss. IV. 4.
VII. 9. et X. 8.
r. Caerem.
I. I. c. 18. n. 16, Ritus in celebr. Miss. XIII. 2.
ft Memoriale Riluum ti!. V. c. 2.
3. n. I.
'Caerem. Episc. L I. c. 23, n. 18. et I. 2.

{:, 33. n. 19.

222

Lib. H, Pars Il,

IV, Art. l.

ctunt et quidem in medio tantum; Sacramento vero super altari exstante, semper et tantum
debent in utroque latere I. 2. Dum ab uno latere
in medium vel e medio ascendunt ad
altare aut viceversa, Sacramento super altari exstante, semper et tantum genuflectunt in loco equo recedunt, excepto Subdiacono, qui reversus ab incensatione sanctissimi Sacramenti ad elevationem in Missa
solemni de Requie, genuflectere debet in medio tantum; Sacramento
super altari non exstante, numquam genuflectunt, praeter Subdiaconum, quando accepta Patena vadit post Celebrantem ante medium
altaris, et facta genuflexione ibi stat 2. - 3. Genuflectunt etiam quotiescumque e medio altaris in
vel chorum recedunt, uti
dum pergunt ad sedendum
Gloria et Credo recitata, ad
canendum, ad chorum incensandum etc., et cum in his
similibus casibus ad altare redeunt. - Quapropter aliae ge:nul'leli:iolles
quas nonnulli perficiunt, ut postquam ad altare
Confessiom:
conscenderint, post intonationem Gloria et
antequam ad Sanclus altare conscendant, et similes sunt
nisi sanctissimum Sacramentum adsit expositum, utpote a Rubricis nequaquam
admissae. Subdiaconus tamen ante et post Epistolam in medio altaris
super infimum gradum genuflectit".
330. Dalma.tica. et tunicella. utuntur Diaconus et Subdiaconus in
Missa solemoi, ad Processiones et ad Benedictiones 4. Planetae autem
plicatae ante pectus, adhibentur diebus
praeter Vigilias
Sanctorum, in Domincis Feriisque Adventus et
etiam
coram sanctissimo Sacramento exposito 5; item in
Pentecostes
ante Missam ac in benedictione Candela rum, Cinerum et Palmarum
cum Processione. Excipiuntur Dominica tertia Adventus (Gal/de/e)
etiam quando Missa infra hebdomadam repetitur, et Dominica quarta
QUladra!~es;imlae (Laelare), Vigilia Nativitatis Domini, Feria quinta in
Coena Domini, Sabbatum sancfum ad Cerei benedictlonem et ad Missam, ac Quatuor Tempora Pentecostes 6.
At Diaconus planetam
suam deponit, cum
cantaturus est;
porro in humerum
sinistrum super stola m complicatur, aut pro
assumitur stola
quaedam latior nulla Cruce ornata 7; et facta Communione planetam
resumit ut prius Subdiaconus planetam exuit, cum
cantaturus est, quam in alba canit; finita
manum Celebrantis
osculatus planetam ut antea recipit". In minoribus autem
jejuniorum
in alba tantum ministrant; Subdiaconus
cum .manipulo, Diaconus etiam cum stola ab humero sinistro sub
lO
dexlerum
1 S. R. C.9 Jun. 1899 Plur. Dioeces. ad I. n. 4027.
2 S. R. C. 9 Jun. 1899 Plur.
Dioeces. ad 2. et 3. n. 4027. - 3 Rtu8 in celebr. Mi58. VI. 4. - 4 Rubr. gen. XIX. 5.
5 S. R. C. 31 Aug. 1867 Malacitana ad 2. n. 3161.
6 Rubr. gen. XIX. 6. - 1 S.R. C.
25 Sept. 1852 Venetiar. ad 7. n. 3006.
8 Rubr. geo. XIX. 6. o Ibid. - IO lbid. n. 7.

De Diacono In Missa solemni sine Presbytero assistente.

223

ARTlCULUS II.

De Diacono in J\'lissa solemni sine

assistente.

331. Diaconus hora praestilttl~ta. sacristiam

ubi In
Celebrantis Missali Missam, ComrnelTIoratiorles, Pniefati()nemIUe perac quovis loeo signacula disponit. Dehinc in libro
rum vel altero Missali Evangelium quod eri! cantaturlls
ac
Postmodum manllS lavat et ad dexteram Celebrantis a
primo Ceroferario adutus, paramenla sui ordinis simili modo ae Celebrans induit I, deosculans amictum, manipulum ac stolam quam humero sinistro superimponil, exlremitalibus sub brachio
dexlero
pendentibus cingulo
nisi haee jam sint unitae, recitans lnterim, si lubet, Orationes pro Sacerdote praescriptas, sed cum dalmatcam accipit, dicens Iadue me, Domine, indumento salufis} et ve-

stimento laetitiae et dalmatica

circumda me semper.

332. Omnibns rite

stans In plano ad dexterum Celebrantis latus, caput detegit ac
sacristiae
cum
aliis profunde inclinat, et salutato Celebrante caput iterum
et
Subdiaconum ad altare graditur I
mani bus demissisque
oculis. Ad ecclesiae
si aspersi o aquae benedictae non fiat,
caput
ac manu dextera aquam lustralem a Caeremoniario vel
Subdiacono acceptam stati m Celebranti praebet, seipsum
caput
suumque iter prosequitur. Si transeundum sit ante sanctissimum
Sacr2lmlntunl, I<eliquiias, Chorum, Praelatum etc. observat quae supra 2
dicta sunI.
333. Cum ad altare
consistit ante infimum aJtaris
gradum a dexteris Celebrantis,
circa collum
adaptat; deinde facta in plano 4
genuflexione, Cruce majori
se signat quando Celebrans profert verba /n nomine Patris ,
rfum nostrum et
5; ut in Missa privata Celebranti read Gloria Patri
profunde incllnat, sed stat erectus infra
Celebrantis Confessionem.
aliquantulum
Celebrantem se curvat et dicit Misereatur tui capite usque
inclinato;
dum ipse recitat Con/ileor, profunde se inclinat erga altare, sese ad
Celebrantem vertens in iis verbis tibi Pater et te Pater pectusque ter
l Diaconus manipulum post dalmaticam assumi!. Cfr. Caerem. Epise. J. I. c. 9.
n. I, et L 2. c. 8. n. 23. - 2 Cfr. n. 31L
3 SI chorus est ante altare, ehorales utrimque salutat (incipiemlo ab ea parte in qua stai Superior), antequam perveniat ante
gradus altars. Cfr. noI. 8 pago 52. - , S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 47. n. 5l1il851.5 Sacri Ministri, dum Cruce majori se sigllant ita verba distribuallt: l. Tallgendo frolltem proferullt In nomine Patris, peclus et Filii, humerum sinistrum et Spiritus, dexterum SancII. Amen.; 2. tangendo frontem /ndulgentiam, pectus absolutionem, humerum
sinislrurn et remissonem et dexterum peccatoram IlOstrorum ; 3. !allgendo frontern
Adjutorium, pec!us nostrum. hurnerum sinislrurn in nomine, et dexlerurn Domini.

224

Lib. Il, Pars Il,

IV, Art. II.

sibi percutit, cum

mea culpa. Ad
se erigit, et ad
Deus tu conversus mediocriter se inclinat l.
334. Pronuntiato a Celebrante Oremus, Diaconus sine alia
reverentia manu sinistra anteriorem albae Celebrantis fmbriam aliquanhllum a suo latere elevat, et cum Celebrante pari passu, movendo primum
dexterum, altare conscendit. Quod cum Celebrans osculatus
se retrahens locum praebet Thuriferario. De manu
dextera accipit naviculam. Hac sinistra ad nodum confestim
cum apertura ad Celebranet indice cochlear super navitem conversa, dexteraeque
culae oram
tenendo, parum erga Celebrantem inclinatus, dici! Benedicite Pater Reverende 2,
naviculam
ut thus in thuribulum injiciat, deosculando et cochlear et dexteram
Celebrantis exteriori in
dum iste cochlear in manu capit; postThure
modum dexteram operculo
ne claudatur,
injecto, manu dextera recipit
osculatus manum Celebrantis, dein
quo in navicula reposito, hanc Thuriferario
reddit. Mox dextera assumit catenulas thuribul ad manubrium et sinistra catenulas lnferiores prope operculum, atque prius osculatus
manubrum Celebranti thuribulum porrigit, summtatem catenularum
ponens in
sinistra, inferiores autem catenulas prope operculum
in ipsius
quam pariter osculatur. Dum Celebrans debitam
Cruci exhibet reverentiam, genuflectit, et dextera subinde infra
sinistra
planetae partem paululum elevatam tenet.
Peracta thurificatione
iterum
et Celebrantem in
altaris incensatione pari et naturali passu comitatur, genu cum Subdiacono flectens, quoties Celebrans vel genu curvat vel Cruci se
planetae
pautantum inclinat 3, interim semper
lulum sublevando. Altari thurificato, ad secundum gradum altaris lateralem descendit, et deosculans prius manum dexteram Celebrantis,
thuribulum utraque manu redpit, videlicet dexteram suam subter
Celebrantis dexteram prope
ponens et sinistra catenularum summitatelJ1 a Celebrantis sinistra accipiens, simul quoque thuribuli manubrium deosculando. Post haec in planum a late re
lae descendit, ubi
ductu 4 Celebrantem lncensat cum nrr,fllrlda
capitis inclinatione ante et post, ac tandem Thuriferario a dexteris
suis stanti thuribulum reddit.
335. Ad Introitum, secundum conscendit
a dexteris
Celebrantis
deficiente
initium indicat lntroitus,
Cruce major se
5 et caput versus Crucem altaris cum Celebrante profunde inclinans ad Gloria Patri atque ipsi ad Kyrie responl

Ri!us in celebr. Miss. II. 5.

Ibiu. IV. 4. - :l Ri!1l5 in celebr. M'5s. IV. 7.
Cfr. !l. 50. et 52. - c, S. R. C. 29 Maj. 1900 Urgel/cn. ad 5. n. 4057.

De Diacono in Missa solemni sine Presbytero'::a's~sislellte.

225

denso Si ad canturn
sedendum sit, Cruci altaris caput nnfllml1p
inclinat, et sine genuflexione,
deteclo l manibusque junctis, se; ubi a dexteris Celebrantis
quens Subdiaconum ad scamnurn
consislens, huic posleriorem sublevat planetae limbum et aple post
demittit. Tum Celebranti exhibila reverenlia
scamni
caput cooperi! ac manus,
exlensis et junctis, super dalmaficam
prope gcnua ponit. Ad
Kyrie, post signum Caeremoniarii
assurgit, Celebrantem salulat et per planum ante Infi
caput
murn altaris gradurn se conferi, relrocedens aliquanlulurn, ul Celebranti locum praebeal ac debltam ei, cum
exhibens reverentiam~. Ibi ad Celebrantis dexteram pera eta in infimo
xione, elevans Celebranti anteriorem albae fimbriarn. ascendit ad
gradum suppedaneo proximiorem, ac retro post Celebrantem se collocat. Idipsum observat,
sedendum est. Si vero sedendurn
non sit, dum a eh oro ultimum decanlatur
ad
Caeremoniarii Diaconus per secundum incedens
dexterumque altari
obvertens latus, una simul cum Celebrante et Subdiacono accedit ad
altaris medium ibique perstat, donec a Celebrante vel intonatum sit
Gloria in excelsis Deo, vel decantatum Dominus vobiscum. Ad vocem
Deo
profunde inclinat, dei n aliqualenus versus dexterurn declinans, insimu\ cum Subdiacono altaris
conscendit, ita ut ad
attingit
dexterum Ce\ebrantis \alus pervenial, dum Subdiaconus
sinistrum. Ibidem manibus junctis consistens, cum ilio Hymnum
licum usque ad fnem voce submissa 3 et uniformi, non praeveniendo
.aut sequendo, sed concomitanter, recitat 4,
cum ipso profunde inclinans ad verba Adoramlls te, Gratias
Jesa Christe, Suscipe
deJrJrecai'iorlem nostram, et iterum ad Jes1I
ac Cruce
sub
frontem, dum profed Cl/m
finem se
Spiritu, hllmerum sinistrum in gloria, et dexterum Dei Pa!ris. Amen.
336. Recitato Gloria, si non sit sedendllm, Diaconus
maniblls ad dexterum Celebrantis latus perstat llsquedum a choro
HV'mrlll" An,gelicus decantatus sit; durn cantatur
genuflectat,
faciem vedendo verSllS Celebrantem, ad secundum descendit gradum,
S autem sit sedendum, peracta in supsislcns se retro
pedaneo genuflexione, ad suam se vertit dexteram, et sequens Subdiaconurn pe~ viam breviorem versus latus Epistolae, capite u"'''... 'u,
ad scamnum pergit, ut supra de Kyrie dictum est. Cum a choTO cantantur vel sub organorum sono recitantur illa verba quae inclinationem exposcunt,
apertum profunde curvat ; dum canitur Cum
l S R. C. 21 MarI. 1676 Col/en.
n. 1563, et t2 Nov. t831 Pisana ad 13.
n. 2684. - 2 Ub; chorus est ante altare, Diaeonus ehorales hlne In de salutat, (ineipiendo ab ea parte in qua stat Superior), antequam ad medium altaris perveniat. Cfr.
noi. pag.52. - 3 Ritus in celebr. Mis8. IV. 7.
4 S. R. C. 22 Apr. 1871 Urgellen.
ad
n.3248.
5 S. R. C. Ibid. et "l:I Jul. 1878 Dertl/sen. ad 3. n. 3457.

225

Lib. Il, Pars Il, Cap. IV, Art. Il

Sancto Spiritu, novum Crucis signum nequaquam

sed ad
nutum Caeremoniarii caput
assurgit, et salutalo Celebrante
per planum anle infimum altaris gradum, ut supra, se confert.
337. 'Ubi Dominus vobiscum a Celebra.nte ca.ntatum fuit 1,
Diaconus per eundem secundum gradum se confert una cum Celebranle ac Subdiacono ad cornu
in incessu obverlens altari
lalus suum sinislrum, quod semper in similibus servandum esI. Ad
Orationem vel Oraliones stat a
Celebrantis et caput cum eo inc1inat ad nomen Sancti vel
de quo dicitur Missa vel fit Commemoratio ralione
Festi vel Octavae, ad nomen Mariae
modo ipsa Sancta Dei Genitrix sub eo
ac S. P. N. Francisci, necnon ad nomen Papae viventis 2. In defectu
accedit ad dexteram Celebrantis, cui Orationes ostendit, et si folia Missalis sini verlenda, hoc semper illa manu peragil, quae a Celebrante
est remotior. Cum suo
decantai Flectamus genua, genuflecli!
omnium primus el Subdiacono respondenle Levate, surgit 3.
cum plures sunt
seu Lectiones recitandae, ad has
Celebranti assislit ul ad Missae
ad Oraliones aulem stat
post ipsum. Absoluta ultima Oratione cum sua
absque
ulteriori reverenlia ad dexteram Celebrantis accedi!
in secundo
assisti t, dum
post quam subdit Deo gratias. Ad
Graduale elc. folia
ac cum Celebranle
inclinat ac genuf1eetit cum opus fueri! '. Cantata Epistola, aliquantulum posi Celebrantem recedi! et dat locum Subdiacono. S Sequentia locum habeat et
ibidem Cruci al!aris profunda
ad ejus cantum si! sedendum,
inclinalione, sequens Subdiaconum ad scamnum procedi t, ubi
observat quae supra de
dieta sunI. Dum Celebrans incipit legere
Diaconus in cornu Epislolae adhuc consistens, per latus
laterales in planum descendil et a Caeremoniario vel Acolylho Iibrum
Evangeliorum
quem utraque manu ad inferiores
ante
pectus elevatum cum apertura versus latus suum sinistrum tenens, se
vertit per dexteram suam, et per planum ante allaris medium pergiL
Facta ibi in infimo gradu genuflexione, allare conscendit et in
medio clausum deponi! librum b cum apertura versus cornu EvanTum paululum deflectil ad cornu
donec Celebrans
Evangelium
Si pianeta utatur plicata, eam ad sedile dimittit,
quam librum ad altare deferat, et adjuvanle Acolytho
stolam latiorem assumi!".
I Diaconus ad Verslculom Domws vobiscum Celebranti non respondet. neque
in fine oralionum dici! Amen .. satis enim est responsioncs consuetas fieri a eh oro.
Quod etiam in slmilibus servetur, nlsi ex presse aliud noletur.
2 Clr. n. 194. 3 Ritus in celebro Mi5s. V. 5. 4 S. R. C. 29 Maj. 1900
ad 5. n. 4057.
5 Ordo Missae, Caerem. Epise. 1. l.
9. n. 2. et S. R. C. 12
1901 Colimen. ad 3.
n.4077. - 6 Rubr. gen. XIX. 6.

De Diacono in Missa solemni sine PrpslWl'pro assistente.

221

338. Lecto
Diaconus stans a dexteris
eidem thus in thuribulum imponendum
uti ante Introitum 1. Mox descendit in secundum gradum ante altaris medium et in
ora
genuflexu5, capite profunde inclinato manibusque
5ubinde, altare
secreto profert Munda cor meum etc.
conscendit, utraque manu librum Evangeliorum prehendit, et in suppedaneo versus Celebrantem
2, dextrorsum habens altare,
Iibrllm ante pectus erectum sustinens, capite profunde inclinato, a
Celebrante benedictionem petit, intelligibili voce pronuntians jube
domne benedicere manetque
inclinato, usquedum Celebrans benedictionem finierit. Cum Celebrans post signum Crucis dexteram
libro aliquantulum erga ipsum deflexo superponit, Diacollus eam deosculatur;
se
et Celebranti, non autem altari, debitam
reverentiam exhibet ac faciem ad cornu Evangelii vertens, in planum
Ubi
ante altaris medium descendit, paululum versus cornu
ad
tacta cum aliis in infimo
genuflexione,
per sua m se verlit sinistram, et Iibrum clausum uti prius ante pectus
sustinens. a dexteris Subdiaconi ad cornll Evangelii aliquantulum
lIbi Evangelium canendum est
longe ab altaris
Quo cum
ita se collocat, ut dexterum latu5 habeat versus
altare et sinistrum erga populum, facem autem ad i!lam partem conversam, quae pro Aquilone figurarur". Ha stans librum apertum in
manibus Subdiaconi ponit". et unctis mani bus cantat Dominus vabiscum, deinde manus
ponit sinistram super
EvangeliorulTl '" et pollice dextero, quem dimovet a
extensis
junctisque digitis, primo
librulTl in principio lextus
quod est canlaturlls,
cum cantu vocabulum Ini ~l, fium aut
Se 'B queniia. Tum sinistra nfra pectus posita,
eodem
signat Cruce minori in fronte, ore et pectore 1 ad verba Sancii 8:-< Evangefil se 8:-< cundum N.
gr. Ma ,1-< tflaellm). Dum chorales respondenl
Gloria tibi Domine, a dextero latere thuribulum a Thurferario accipt,
catenularum nempe surrmitalem prope manubrium sinistra, inferiores
autem catenulas prope operculum dextera constringendo. Sinistra pectori adrnota, dexlera thuribu!um aliquantulum atlollit praemissaque
ter lbrum ipsum
in
ad librum profunda inclinatione
l Cfc IL 334.
2 S. R. C. 4 Apr, 1879 Roma/w ad 7, n. 3491. Si quando Praelatus (ex, gr. Guardlallus) muncre DiaconI fungalur, il Celebrante slans cl profunde
inclinal.,s benedlclionem petil. Cfr. n)Id.RIfus In celebr. MIss, VI. 5. Ub chorus
est ante altare, post factam genuflexiotlelll chnnlles lltritllque salutaf! !ncipiendo ab
ea parte in qua staI Superior. - I Cilerefll. Epige. 1. 2, C. 8. n. 44.
" Si legHe
pro cantu Evangelli adhlbelur. Oiaconus Iibfllm super illuli poni! el manibus junctis
EVHng-elium more sotHo ctlntat; quo canti1to flccipit Iibrum de Icgili, tradit ilium
Subdiacono, inilium textus sancIi EVllngcli dexlera illi demonslrans.
S. R. C.
7 Sepl. 1816 Tuden. ad II. n. 2572. - 1 Rltus in celebr. Miss. V1.
et Caerem,
Epise. I.
C. 9, n. 2, et I. 2.
8. n, 4G,

228

Lib. Jl, Pars Il,

IV, Art Il.

medio scilicet, a sinistris et dexteris suis. Deinde inclinatione profunda

thuribulum Thuriferario porrigit,
stati m
quod usque ad finem prosemanibus, incipi! cantare
qui!ur. Ad nomen
Mariae et Sancti
dicitur Missa vel fit
specialils Commemoratio, erga librum flectit caput I itemque, cum opus
~. Finito
manu dextera inversus Iibrum
dicat Subdiacono principium
ac se parum retrahens facie
ad altare versa, Subdiacono ante se transeunti dat loeum. Dum
Subdiaconus cum libro ad Celebrantem ascendi t, Diaconus accedU ad
genuHectit in infimo
Diaante medium altaris,
conus, accepto thuribulo a
Celebrans osculatus est librum, triplici ductu ipsum thurificat 3, ante et post profunac thuribulo Thuriferario redam
inclinationem ei
stituto, secundum altaris gradum conscendit. - Si post Evangelium
habenda sit concio, Diaconus, thurifieato
ad
ascendi! dexteram, et continuo faeta genuflexione deseendit ut alias ad
scamnum; ubi a dexteris Celebrantis eooperto
assidet et
Concionatori, cum ipsum salutat, caput aperi!. Si ipse Celebrans
coneionem faeiat, Diaconus pariter eum Subdiacono in seamno assidet Post conconem ad altare cum
in infimo gradu
revertitur.
339. Incensato post Evangeliuln Celebrante, veJ, finita concione si locum habuerit, ad secundum ascendit gradum a tergo Celebrantis, donec iste Dominus vobiscum et Oremus decantaverit, si
bolli m non sit dicendum; sin alltem, donec Credo in unum Deum intonaverit. Tune ad vocem DeunI facta profunda capitis inclinatione,
aiiquatenus versus dexterum declinat et insimul CUll1 Subdiacono
altaris gradllm
Ha ut ad dexterum Celebrantis latlls perdum SlIbdiaconus
attingit sinstrum. Ibidem manibus
junclis consistens, recitat cum ilio Symbolum, sicut Hymnum Angelicum r" non omittens
inclimitionen capitis ad Jesum Christum et simul adoratur, genuflexionem ad Versum Et incarnalus est etc.
ac
Crucis majoris ad Et vi/am venturi saecu/i Amen ,tarlg"~ndo
frontem et pectus dum profert Et vitam, humerum sinistrum venturi,
dexterum saecu/i. Amen.
Si recitato Symbolo non sit sedendum,
Diaconus mani bus
perstat a dexteris Celebrantis caput profunde
inclnans ad cantum verborum Jesllm Christllnl; asi paulo ante Et incarnatus est, facem ad Celebrantem convertens, descendt cum eo in
secundllm gradum et ad praefatum VerslIm in ora
utruml Caerem. Epise. L 2. C. 8, n, 46. Quando nomen alicujus SancIi de qua celebralur
Missa, ve! fil specialis Commemoralio, accuni!
lilulis Evangelii, capul non est inclinal1dum. S. R, C. 13 febL 1892 Ca/agllrit. ad 25. n. 3767.
2 Rubr. gel1. XVII. 4.
3 Cfr. n. 50. et 52. 4
R. C. 20 Jul. 1686 AnSIe/opali!. ad
n. 1772.
5 Cfr. n,
- i, S. R. C, 29 Mai. 1900 Urge/len. od 5. 11. 4057,

De Diacono in Missa solernni sine Presbytero assistente.

229

caput profunde inclinando l. Cantatis verbi::; et

et iterurn curn Celebrante altare conscendit, ubi
per viarn breviorern se confert ad abacum, el
inde bursarn, eodem modo ac mox declarabitur, ad altare
et
explicato corporali bursaque deposita, sistit ad Celebrantis dexteram
ul
caput profunde inclinans ad cantum verborum simul adoratur. Post Symbolum, qui n genuflectat, ad secundum descendit gradum a
Celebrantis.
Si vero ad Symbolurn sit sedendum, accedit ad scamnum, assidet, debitas reverentias nfra cantum occurdictum est ad altare
rentes peragit, caput inclinat et prout ad
redil
Ad Versum Et incarnatus est minime genuflectit, sed caput
apertum dumlaxat profunde inclinat
Excipiuntur tres Missae Nativitatis Domini et Missa Festi Annuntiationis beata e Mariae V., in
qui bus ad Et incarnatus est, ante altare super infimum gradum genuf1ectendum est cum profunda capitis inclinatione usque ad et homo
factus est inclusive 4. Deinde
et facta altari debita genuflexione,
ad sedem suam revertit.
Alias vero post cantalum et homo factus
est
et facta ante Celebrantem profunda capitis inclinatione, ad
abacum vadit, unde bursam a Caeremoniario sibi porrectam
quam extensam et quodammodo
utroque pollice et indce
circa angulos inferlores distento ac reliquis digitis subter eam juncts,
hinc in de sustinens elevatamque usque ad oculos cum apertura ad se
conversa, solus et
cum incessu ad altare defert, postquam caput
ante Celebrantem profunde inclinaverit, quando ante ipsum transeat
Cum ante infimum altaris gradum venerit, ibidem genuflectit, altare
conscendit el de bursa quam sinislra aperta m lenet, dexlera corporale exlrahil. Quo facto bursam collocai ad cornu
cum apertura ad altaris medium versa, nisi alter eam coJlocari fas sit ab lmain ea fortasse
Totum
ambabus mani bus in
medio altaris explicat, primo quidem parlem quae est ad sinistram
postea extendit parlem
suam, dein qua e ad
versus tabellam Secretarum ac tandem versus frontem altaris partem
anteriorem 6. Tum Missali Celebrantis prope corporale accommodalo,
manibus junctis versus Crucem genuflectit et per via m breviorem ad
versus Celebrantem
scamnum redit, ubi inclinatione capitis
repetila 1, assidet uti prius.
340. Sub Symboli exitum ad al.tare reversus 8, sislit post tergum Celebrantis in secundo
; lum, cantato Oremus, ad quod
caput profunde inclinat, absque genuflexione suppedaneum ad cornu
S. R. C. 23 Maj. 1846 Tuden. ad 6. n. 2915. Cfr. n. 335. et no!. 2 pag.225.
Rubr. gen. XVII. 3, et CaeTern. Epise. 1. 2.
8. n.53.
4 Rubr. gen. el Caerem.
Epise. loc. cito Cfr. no!. 5 pago 211.
5 Rtus in celebr. Miss. V1. 7, et Caerern. Epise.
I. 1. c. 9. n. 3. el L 2.
n. 54.
6 Cfr. n. 206. - 7 Cfr. n. 309. - B Si chorus
s! ante altare, cfr. no!. 2 pago 225.
l

230

Lib. Il, Pars Il,

IV, Art. II.

Epislolae conscendit, ubi velo a Subdiaconi humeris pendenle de Calice prius amoto, de manibus Subdiaconi Calcem accipit et ante se
'. Si Subdiaconus,
Symbolum cantatum non esi, Calicem
cum bursa ad altare attulerit, Diaconus primo bursam
extrahit, iIIudque, bursa ad cornu Evangelii
medio altari s, ul supra, explicat. Mox Pyxidem, si adsit,
lam a Palena detractam prope corporale demiltit, atque Patenam
cum Hostia inter
et indicem utriusque manus apprehensam
Celebranti porrigit cum osculo prius Patenae, dein manus 2. Dum
Celebrans proferl
Sancte Pater etc., Diaconus
si
adsit,
et dextera aliquantulum elevatam tenet, dein eam claudlt
et super
corporalis
ponit. Tunc Calicem sinistra,
e cujus pollice purificatorium versus
Calicls pedem pendebit,
ad nodum tenens, dextera ampullam vini de manu Subdlaconi acvinumque ad Celebrantis beneplactum in Calicem parum Inclinatum effundit". Postea nOllnullis aquae guttulis a Subdiacono'
in Calicem
eidem ampuUam vini reddit; tandem, si intra
cuppam hinc inde guttae aliquot aquae aut vini adhaereant, eas
purificatorio indici dextero involuto
(',
subinde
corporale Ha colloca! ut
extremitates altare respiciant. Exinde
Calicem apprehendit, dextera quidem ad cuppam, sinistra vero ad
ac Celebranti tradit, deosculans pedem Calicis manumque
Celebrantis G. Stati m sinistra
admota, dextera
Calicis
tangit, vel brachium dexterum Celebrantis sustentat, dicens interim
cum eo submissa voce Offerimus tibi Domine etc. '. Postmodum
Calieem a Celebrante altari superpositum dextera
eooperit, et
illieo Patenam sine
in dextera Subdiaconi ita ponit ut
pars
concava peetus
eamque extremitate veli
humero pendentis
Dicto a Celebrante Veni
a dextero
Sanctijicator etc., Diaconus eidem ministrat ad injectionem incensi ut
ante !ntroitum Missae
Dum oblata ineensantur, extremis dexterae
digitis pedem Calicis
ne evertatur, et sinistra posteriorem pianetae fimbriam circa dexterum Celebrantis humerum parum sublevat.
Deinde eum Crux est ineensanda, manu dextera Calieem ad cornu
Eplistol!le intra corporale statuit,
et Cruce thurificata, eadem
manu Calieem in medio altari s, uti prius,
atque genufIexionem
repetendo Celebranti in altaris ineensatione ut supra assistit '0.
, Rilus in celebr. Miss. VII. 9, el Caerem. Episc. l. I. c. lO. n. 5.
Rilus in celebr.
Miss. VII. 9, et Caerem. Episc. I. 1. c. 9. n. 4.
3 lbid. I. 2. c. Il.
62.
4 Si Subdiaconlls non
in Sacris constitutus, ipse Diaconus aquae glltlulas in Calicem ellundil.
S. R. C. IO MarI. 1906 Decret. 2. n. 4181.
R. C. 7 Sepi. 1816 Tuden. ad 14.
n. a57a. - 6 Caerem. Epise. I. I. e.9. n. 5. el I. 2. e. 8. Il. m. - 7 Rilus in celebr.
Miss. VII. 9, et Caerem. Episc. I. 2. c. 8 !l. 63.
8 Rilus in celebr. Mis5. VII. 9, et
Caerem. Episc. I. 2. C . ! l .
I) Cfr.
331.
IO Rillls
celebr. Miss. VII. lO,
el Caerem. Epise. I. I. C. 23. n. IO. et Il.

De Diacono in Missa solemni sine Presbytero assistente.

231

341. Post altaris incensationem Celebrantem thurificat l; dein

reddito thuribulo Thuriferario,
in infimo gradu et ad chorum
procedit 2; ibi in Iimine vel in medio subsistens chorales utrimque
salutat
ab ca parte in qua stat Superior), mox de mani bus
Thuriferarii recepto thuribulo, Praelatum vel Praelatos qui adsint incensat, dei n amnes charales in utraque chori parte, modo et ordine
supra descriptis cum debita reverentia ante et post " necnon cum geo
nuflexione erga altare, quando per medium chori transeat. Peracta choralum
thuribulum tradit Thuriferario et choralibus i!erum
salutatis, ad altare redi! et in medio post Subdiaconum
- Deinde accedit ante infimum gradum ad angulum lateris
sine genuflexionc se converti! ad Subdiaconum, quem duplici ductu 7
incensat, caput ei ante et post inclinans. Tum a latere dextero reddito thuribulo in manu Thuriferarii, ascendi!
suppedaneo proximum ante medium altaris, ubi ad Crucem
et se convertens ad Thuriferarium in cornu EpistoJae stantem, ab eo thtlrific,ltur,
cui prius et postea caput parum inflectit, Demum facie ad altare conversa, ibi perstat ad fnem usque
nisi in defectu Caeremoniarii ad Celebrantem accedere debeat pro Secretis indicandis foMissalis vertendis; quo in casu ad sinistram Celebrantis
ascendit
manu sinistra extensa unitisque
Secretas legendas indicat et in fine ultimae Praefationem ostendi!. Dum
haec cantatur, caput debite inclina! ad Deo nostro, ad nomina
Morioe, S. joseph et S. P. N. Froncisci, si occurrant 8; e! si ad Missale assista!, post verba Dea nostro, stati m retro post Celebrantem
genuflectaL Prope finem Praefationis
genuflexione ascendi! ad dexteram Celebranti s, ubi mediocriter inclinatus
recital cum eo
se
ac Cnlce majori se
ad Bel Clr. n. 334, Z Ub! chorus esi relro allare, ad ipsum accedi! per lalus Epislolae,
Clr, n, 117.
SI lumus deficial, Thuriferarius anle incensalionem chori modicam quantifalem Ihuris superaddere poles!. S chorus sii in parle superiori ecelesiae, ad quem
accedi nequeal nisi exeuntio ab ecdesia. ejus Ihurilicalio omitlenda esi; si aulem
inlra ambilum el aream ecelesiae. Ihurificandlls esi a Thurferario, poslquam Diaconus
Subdiaconum Incensavi!. S, R, C. 18 Dee. 17;9 Ord. Min. ad 9. n, 2515. SI chorales
nOn ad.inl, Diaconus immediale posi Celebranlem prope angulum inHmi gradus a lalere Epislolae, qllin prus genllfleclal, dllplici duelli incensai SlIbdiaconllm, - 3 QlIoad
modum singulos duclus in Ihllrificalione personarum perageodi, eh. n. 50; quoad nllmerum dllclullm Celebranti el celeris specialiler incensandis debitum, clr. n,52, el 54;
quoad ordnem, cfr, Il, 57, - 4 II1i5 clloralibus, quos Iranselllldo vel per modum unius
thurHical, soltam reverenliam anle el pOSi primo tanlum in ordine seu ad omlles
ejusdem ordillis et gradus in communi peragi!. Cfr. Caerem. Epise. I. 2. c, 3, n. 12.
5 Ubi chorlls est retro allare, per lallls Evangelii ad ipsum redi!. Cfr. n, 117,
6 Si chorus sii anle allare aul parum dislans, Diaeonus posi incensalionem cllor
genllflectil in medio posi Subdiaconllm. el dllm ad iIlllm incensandum pergil atqlle
ab eo recedi! ipsemel Ihuribulum defer.
7 Cfr. o, 5i, Rilus in celebr. Miss, VI]' IO,
S, R C. 29 Mai, 1900 Urgellen, ad 5, n. 4057.

232

Lib. Il, Pars Il, Cap. IV,

Il.

nedictus,
frontem dum
Benedictus, pectus
dexlerum Domini.
humerum sinistrum in
34s!. Ad Canonem Celebranti indicandum simul ac Benedictus
qui venit etc.
vertens se per latus suum sinistrum, ad secundum descendit gradum et facta in medio genuflexione, se confert
ad sinistram Celebranti s, ubi Canonem
et quae
sunt
oslendi! ac folia vertit 1. Ad
oblationem per secundum
incedens et in medio altaris genuflectens, ad dexteram Celebrantis
accedil; ubi Pyxidem, si
aperit et ad vocem benedixit in ora
suppedanei genua flecti!. Dum Celebrans adorando genuflectit, caput
profunde inclinai, et cum sacra Hoslia elevalur, dextera manu
admota, sinistra infimam
posteriore m in medio cpiens aliquantulum attollit, eamque absque osculis
antequam
Celebrans iterum genuflectat Peracta a Celebrante
cum
eo surgit, Pyxidem, si adsit, claudit, dextera
a Calice detrahit
atque prope corporale versus COrllU
poni!. Mox ilerum ut
prius
caput profunde inclinat dum Celebrans
et ad elevationem sancti Calicis similiter posteriorem elevat pla.netae
fimbriam. Cum Celebrans sanctum Calicem depont,
et depostum manu dextera palla
Tandem facta cum Celebrante genuflexione, ad ejus sinistram recedit, ubi iterata
assislit
uti supra". Ad
te rogamus minime se inclinat, nec ad omni
benedictione se
4, sed pectus sibi
ad Nobis quoque peccatoribus ". Ad verba Per quem haec omnia, 'facta ibi
accedit ad dexleram Celebrantis, ubi post Crucis
sanctum Caliet una cum Celebrante genufJectit atque
. Statim
cem
Calicis firmat 7, et
ad Per ipsum etc. duobus dexterae digitis
postquam Celebrans pollicem et indicem utriusque manus super CaIicem
iterum sanctum Calicem
contegit, cum Celebrante
gell1ul~e(:lit et simul surgit, ibi consistens usque ad Orationem Dominicam 8. Ad Oremus capul inclinat versus sanctissimum Sacramentum.
343. Statim ac Celebra.ml incipit Pater noster, Diaconus,
fada in suppedaneo
ad secundum descendit gradum
post Celebrantem B. Ad verba Et dimitte nobis debita nostra, iterata
genuflexione, ascendit ad Celebrantis dexleram; ubi aliquanlulum se
convertens versus corou
Patenam a Subdiacono delatam
I Rilus in celebr. Miss. IV. 7, el VII. Il. - 2 Diaconus limbram planetae exlollere debet dumlaxal lempore elevalionis utriusque Speciei, non vero tempore Consecrationis. Ritus in celebr. Mi~s. VllI. 8. Caerem. Episc. I. I. c. 9. n. 5, el L 2. c. 8.
n. 69, ac S. R. C. 30 Dee. 1881 Urgellen. ad 2. n 3535. Cfr. noi. S pag. 242.
3 Rilus in celebro Mis8. VIII. 8, et Caerem. Episc. l. L c. 9. n. 5. et L 2. C. 8. n. t19.
4 S. R. C. 30 Dee. 1881 Urgellen. ad 3. n. 3636.
5 Ex laudabili consuetudine propler
unilormitatem, licei obligalio non adsil. Cfr. S. R. C. Decr. supr. ci!. el aliud 29 Mai.
1900 Urgellen. ad 5. n. 4057.
6 Ritus in celebr. Miss. IX. 4.
7 Caerem. Epise.
L I. c. 9. n. 5. - 8 Ritus in celebro Miss. IX. 4. - 91bid.

De Diacono in Missa solemni sine Presbytero assistente.

233

Patenam Ipsam dextera de manu Subdiaconi

stati m
eandem in
sua m immitlit, dextera vero sumit purificatorium
eoque totam Patenam per partem concavam
Mox eandem in
ipsius
extremitate seu ora deosculatur l ac utraque manu
hinc Inde super aliare extra
erectam lenet,
concavo
ad sacra m Hostiam converso; deosculatur quoque Celebrantis manum,
cum eam super Patenam ponit, sed minime cum eodem se signat ad
da propitius pacem. Vbi Celebrans sacrae Hostiae Patenam submiserit, Diaconus pallam a sancto Calice dimovet, cum Celebrante genuflectit ac se
Cantato subinde a Celebrante Pax Domini etc.,
re~;p(m(let Et cum spiri/u tuo, et immissa particula sacrae Hostiae in
sanctum Calicem, hunc
atque cum Celebrante rursus genuflectens simul
Deinde mediocriter inclinatus submissa voce
cum Celebrante Agnus Dei manibus
sed illico sinistra
infra pectus
dextera ter si bi pectus leniter percutit
dum
miserere nobis et cum dicit dona nobis pacem. Postmodum
utrumque ibidem flectit genu,
genuflexus permanet, donee Ce[ebrans Orationem Domine
Christe, qui dixisti etc. absolverit.
Tum se erigi! ac manibus ante pectus junctis, una cum Celebrante
altare extra
osculatur; mOX ad Celebrantem conversus pacem ab eo
respondens Et cum
tuo, et ante et post
Celebranti profunde inelinans a. Pacis osculo acceplo, curvat
genu et facie Celebranti obversa, in planum descendit,
Subdiacono dat dacem, quin antea
inclinet\ dicendo Pax tecum atque
cavendo ne altari
". Post pacem Subdiacono datam, facta
inclinatione
iterum genuflecti! et ascendit ad sinistrum Celebrantis
ibique remanet ad ablutionem usque digi!orum B. Al ubi
Subdiaconus ad ampullas ministrandas opportuno tempore e choro
non redieri!, Diaconus cum debitis genuflexionibus ad dexteram Celebrantis accedit eique
ministrat.
344. Ad Domine non sum dignus mediocriter se inclinat, pectus
cum Celebrante ter sbi percutiens 7 et dum hlc sub utraque Specie
se communicat, erga altare profunde se curvat 8, minime vero tempore intermedio . Deinde, si
usus si! plicata, descendens ad
Ritns in eelebr. Mi55. X. 8. el Caerem. Epise. I. I. c. 9. n. 5. et 1. 2. c. 8. n. 73.
S. R. C. 30 Dec. 18~1 Vrgel/en. ad 3. n. 3535,
3 Quoad modnm pacem reciplendi et dandi, cfr. noto lO pag.212. - 4 Caerem. Episc. 1. l. C. 24. n. 5. - 5 Si sae
cui ari bus insignibns pax praebenda sit, datnr eis per instrnmentum pacs, quod Diaconns. postquam pacem Subdiacono praebuit, a Caeremoniario ve! Thurilerario sibi porrectum, osculatur, dicens Pax lecum. Caerem. Episc. I. I. C. 24. n. 6; S. R. C. 21 Mart.
1609 Pacen. n. 269, 5 jun. 1614 Calaguril. n. 323, et 22 Apr. 1690 Baren. ad I.
n. 1830. - 6 Ritus in celebr. Miss. X. 8. - 7 Cfr. noI.
pago 232.
a Ritus in
celebe. Miss. X. 8.
G Quando inira Mlssam solemnem sacra Communio fidelibus
distribuenda est, Diaconus Confileor alta voce recitare potest vel cantare juxta constietudinem. S. R. C. 28 Nov. 1902 De Queretaro ad 2. n. 4104.
l

Lib. Il, Pars Il, Cap. IV, Art. Il.

234

secundum
ibidem ante medium altaris genuflectit et per breviorem viam se ad abacum
ubi latlori stola deposita, planeante altaris medium in infimo gradu retam resumit, et
petita, redit ad librum 1. Postquam Celebrans
abluit, Dlaconus,
accepto Missali cum legili, ad dexteram suam se
et per secundum
incedens ac cum Subdiacono in medio altaris j;(e:tlUlnec:teitlS,
Ilud ad cornu
defert et ad secundum .gradum descendit.
In defectu Caeremoniarii ad Missale consistit et Celebranti Antiphoac deinde ad secundum granam quae dicitur Communio
dum post eum recedit. Lecta Communione, per eundem
cum
Celebrante ad allaris niedium se confert, et post Dominus vobiscum
cum
ad cornu
redit, ubi ad Orationem vel Oraliones
stans a
Celebrantis perficiet quae supra s praemonita sunt, nisi
Caeremoniarii vices gera!.
In
cum canenda est
Oratio super populum, dicto a Celebrante Oremus, Diaconus per latus
suum sinistrum se vertens ad populum, in eodem cornu Epistolae,
manibus
cantat Hamiliafe capita vesfra Deo, et per eandem
viam ad altare iterum se converlit 4. - Completis Orationibus, si
Caeremoniarius
librum ila claudit ut pars quae aperitur obversa ad COrnu
nisi Missale ad alterius Evangelii
lectionem oporleat relinqui apertum, quo in casu Evangelium legendum evolvi!. Tum per secundum gradum sese una cum Celebrante
ad medium altaris denuo confert, ubi cantato a Celebrante Dominus
si Hymnus
dictus sit, sine genuflexione ila se
vertit per latus suum dexterum ad popu!um ut terga vertat Celebranti, sicque stans manibus
cantaI ife Missa est. S autem
slans facie ad altare conversa,
Hymnus Angelicus dictus non
canit Bencdicamus Domino.
345. Post /te Missa est vei Benedicamus Domino ad cornu
se parum retrahit, ac dum Celebrans, dieta
altare
osculatur, ibidem in ora
genuflectit et cum profunda capitis inclinatione ad benedictionem Cruce
se signa!. Dein
ereetus ibi consisti t ad finem usque
ad cujus initium Cruce
minori in fronle, ore et peclore se munit, inclinat ac
proul
Celebrans. Lecto Evangelio ascendi! suppedaneum a dexteris Celebrantis,
Cruci profunde inclinato, verlens se a late re
suo sinistro, descendit ante infimum altaris gradum, ubi facta in
plano 'genufJexione, caput
r. ac cum
eodem quo venil

Rubr. gen. XIX. 6, et Caerem. Episc. I. 2. c. 13. fi. 9. - 2 Ritus in celebr. Mi55. XI. 3.
Cfr. n. 337.
Ritus in celebro Mi5s. XI. 3. - 1 Vbi chorus est ante altare,
post factam genuflexionem choralcs utrimque salutat et capllt coopert. SI in regressu a sacrlstiam ante chorum tran5eat, subsistit allquantllluMl et cIIm aliis cilorales
simillter salutaI.
I

De Diacono in Missa solemni cum Presbytero assistente.

modo, ad sacristiam revertitur. Quo cum
Celebrantis consistit, caput detegi! ac
inclinat, et salutato Celebrante, sacras vestes exuil.

235

ad dexteram

ARTICULUS III.

De Diacono in Mlssa solemn! cum Presbytero

assistente.
346. Cum Presbyter assistens pluviali indutus in Missa
solemni adest, Diaconus in sacristia a sinistris Celebrantis se sistit,
ibique ad signum Caeremoniarii caput
et facta lmagini principali sacristiae profunda
inclinatione, ad altare ante
terum assistentem et post Subdiaconum
'. Ad ecclesiae in
gressum, nisiaspersio locum habeat, aquam benedictam Presbytero
assistenti porrigil. Perveniens ante altare consistit a sinistris Celebrantis eique ex more respondet 2. Peracta Confessione prommtiatoque
a Celebrante
manu dextera parum ei sublevans a suo latere
anteriorem vestis 1mbum, ascendi! cum eo ad altare. Statlm deinde
ad dexteram accedens
eidem thus ministrat imponendum
in thuribulum, et ad altaris thurificationem more consueto assistit 3.
- In
servat soli!um praeter
: 1. ad Offertorium
Prt~5bvte~ruim assistentem post incensationem chori, sed ante Subdiaconum, duplici incensat ductu 4; 2. post Sanclus non accedit ad sinistram Celebrantis ut
sed ad ejus
dexteram paulo retro
usque ad Paler nosler [;; 3. post Agnus Dei facta
ad secundum descendit gradum a tergo Celebrantis, ibique a
assistente pacem fecipit 6, quam de more Subdiaeono continuo praebet;
4. iterata dein
ad librum
donee e choro Presbyter assistens, pace ehoralibus distributa, redierit. Tunc facta genu;fleJ(o;ne, se ad dexteram Celebrantis
cui ampullas pro purificatione et ablutione ministrat, si id Subdiaconus nondum praestiteril '; 5.
ablutionem non transfert Missale ad eornu Epistolae,
sed descendit ad secundum
Celebrantem i 6. lecto ultimo
ascendit suppedaneum ad sinistram Celebranti s,
capite
Cruc inclinato, vertit se per latus suum dexterum
ac descendit ante infimum altaris gradum, ubi facta in plano a sinistris
Celebrantis genuflexione, caput
et ad sacristiam modo quo
egressus est regreditur.

S. R. C. 15 Apr. 1899 Urgel/en. ad Il. 1. n.

J lbid. n. 34. et 35.
4 S. R.
n. 4018.
5 Ritus in celebr. Miss. VII. H, et
grUen. ad VI. 2. n. 4018.
7 Caercl1l. Episc.
l

c. 8. n.

4018.
~ Cfr. Caerem. Episc. l. 2.
C. 15 Apr. 1899
ad VI. L
VII!. 8. - (, S. R.
15 Apr. 1899 Url. 1. C. 9. n.
in fine.

236

Ub. II, Pars II,

IV, Art. IV.

ARTICULUS IV.

De Subdiacono in Missa solemni sine

assistente.
347. Subdia.com munere fungi potest in Bissa solamm. qui
Subdlaconatus ordinem non
dummodo saltem sacra Tonsura
s! initiatus, adsit rationabilis causa, manipulum non
aquam
ante Offertorium in Calicem non infundat, ipsum sanetum Calieem
infra Aetionem nunquam
neque pallam ab eodem removeat
aut super eum reponat atque Calieem
ablutionem non abstergat '.
- Hora praestituta sacristiam ingreditur, ibi
ac signat
stolam quam
erit cantalurus. Postmodum manus lavat, Calicem
ad abaeum deferendum praeparat et a secundo Ceroferarfo adjutlls,
ad sinistram Celebran1is sui ordinis para menta indllit, eodem modo
deosculans amietum et manlpulum ae recitans, si lubet,
ac Celebrans
Orationes pro Sacerdote praeseriptas. Ad tunieellam autem profert:

Tunica jucunditatis et indumento laetitiae induat me Dominus.

348. Omnibus rite
stans in plano ad sinistrum Celebrantis
caput
ac
sacristiae Imagini cum aliis
profunde inclinat; salutato dein
caput iterum cooperit,
atque demissis
incessu
junctis mani bus et corpore
erecto ante Diaconum ad altare graditur. Ad ecclesiae ingressum, si
aspersio aquae benedictae minime locum ha beat, caput
manu
dextera aquam lustralem a Caeremoniario aceeptam stati m Diacono
praebet, nisi hoc
Caeremoniarius praestet, seipsum
caput
suumque iter
Si transeundum sit ante sanctissimum
Sacramentum, Reliquias, Praelatos majores, Chorum, etc. observat
quae supra dicta sunt 9.
349. Cum ad altare pervenerit 4, consistit ante nfimum altaris
a sinistris Celebrantis, caput
et amictum collo cireumadaptat. fa eta deinde in plano simplici genuflexione
Cruce
majori se signat, quando Celebrans profert verba In nomine Patris,
Adjutorium nostrum et Indulgentiam <l, ae Celebranti ut in Missa privata respondel. Ad Gloria Patri caput profunde inclinat, sed stat
erectus infra Celebrantis Confessonem. Qua finita aliquantulum versus
Celebrantem se curvat et dici! Misereatur tui capite usque ad fnem
inclinato; dum
recitat Conjiteor, erga altare profunde se inclinat,
, S. R. C. 17 Jul. J894 Dubior. ad 7. n. 3832, el IO Mari. lQOO Darct. l. el 2.
n. 4181. - 2 Cfr. n. 204. Subdiaronus manipululll posi tunieellam assumi!. Cfr.
Caerem. Epise. l. 1. c. 9. n. l, el l. 2. c. 8. n. 23.
3 Cfr. n. 311.
Si chorus sii
ante altare, chorales ulrimque salmat (inripiendo ab ea parle in qua slal Superior),
priusquam anle graduo altaris pervenial. Cfr. noI. S pago 52.
5 S. R. C. 12 Nov. 1831
Marsor. ad 47. n. 2682. - " Cfr. 1101. 5 pago 223.

De Subdiacono in Missa solemni sine PTl~stlvh~ro assistente.

237

ad Celebrantem se vertens in iis verbis tibi Pater et te Pater pectusque

ter sibi percutit, cum profert mea culpa. Ad Indulgentiam se
et
ad Deus tu conllersus mediocriter se inclinat '.
350. Pronuntiato a Celebrante Orenllls, Subdiaconus sine alia
reverentia manu dextera anleriorem albae Celebrantis fmbriam aliquantulum a suo latere elevat, et cum Celebrante pari passu, movendo
dexterum, altare conscendit. Quod eum Ce!ebrans osculatus fuerit, fere ad sinistrum Celebrantis latus consistil, paululum
ad ipsum conversus, dum incensum in thuribulum
Thure imposito, quando Celebrans debitam Cruci exhibet
genuflectit, et subinde sinistra infra pectus posita, dextera
netae fimbriam parum elevatam tenet. Crucis thurificatione
iterum genuflectit, et Celebrantem in altaris incensatione
turali passu comitatur, genll simul Cllm Diacono llt:l~lt:ll::;,
lebrans vel genu curvat vel Cruci se tantum inclinat 2, interim semper
posteriorem
partem aliquantlllllm sublevando. Altari thllrficalo, in planllm per lallls
descendit, ubi dum Diaconus Celebranlem incensat, stat a sinistris
et cum eo ante et posI incensationem Celebranti caput
inclinat.
351. Ad Introitum stat in plano ejusdem lateris
a
dexteris
Cruce majori se
3 et caput versus Crucem
altaris cum Celebrante profunde inclinans ad Gloria Patri atque
ad Kyrie respondens. - Si ad cantum Kyrie sedendllm sit, eodem in
loco Cruc altaris caput profunde inclinat, et ante Diaconum per viam
breviorem capite aperto 4 ad paratum
scamnum. Ibi a sinistris
Celebrantis consislens, huic posteriore m sublevat panetae Iimbum et
apte post scamni tergllm demittit. Tum Celebranti exhibita reverentia
caput cooperi! ac manus
extensis et junctis super tunicellam prope genua ponit. Ad poslremllm Kyrie, posI signum Caeremoniarii
Celebrantem salutat et per planum
ante infimum altaris gradum se confert 5. Ubi a sinistris Celebrantis
in infimo gradu genuflexionem, dei n manu dextera paululum
elevans Celebranti anteriorem albae fimbriam, accedit ad medium altaris et in plano sisli! a
Diaconi.
quoties sedendllm et
sessionem ad altare redeundum si!.
Si vero sedendum non sit, dum a choro ultimum decantatur
ad signum Caeremoniarii, Sllbdiaconus per idem incedens planllm, dexterumque altari obvertens latus, una simul eum Celebrante et Diacono, quod
semper in similibus effciendum est, accedit ad altaris medillm ibique
l Ritus in celebr. }',\iss. Il. 5.
2 Ibid. IV 7. :I S. R. C. 29 Maj. 1900 Urgellen. ad 5. n. 4057. - .j S. R. C. 21 Mar!. 1676 Collen. ad I. n. 1563, ct 12 Nov. 1831
Pisana ad 13. n. 2684.
Si chorus sit ante altare, chorales utrilllque salutat (in'
cipiendo ab ea parte in qua stat Superior), antequalll ad medium altaris perveniat. Cfr.
noI.
pago 52.

238

Lib. Il, Pars Il,

IV, Art. IV.

a Celebrante vel inlonaium fuert Oloria in excelsis Deo vel decantalum Dominus vobiscum. Ad voce lo Deo capul

perstat,

profunde inclinat, et ta celerter

altaris conscendit ul ad sinistrum Celebrantis latus perveniat, dum Diaconus ipsius attingil dexierum. Ibidem manibus
CUlO ilIo Hymnum Angelicum
usque ad finem voce submissa l et uniformi, non praevenendo aut sequendo, sed concomilanler, recital 2, caput CUlO ipso profunde inclinans ad verba Adoramus te, Oratias
tibi,
Christe,
deprecationem nos/ram, et iterum ad
C/Iliste, ac Cruce
finem se
tangendo
cum profert CUlO
pectus
Spiritu, humerum sinistrum in
et dexterum Dei Patris. Amen.
- Si recitato Gloria non si!
Subdiaconus perslal
mani bus ad sinistrum Celebrantis latus, donec a choro Hymnus
Iicus decantatur; dum cantatur Amen, quin genuflectat, facielll vertendo
versus Celebrantem in planum descendt a tergo Diaconi. Si autem si!
sedendum, peracta in suppedaneo
ad suam se vertit
dexteram et ante Diaconum per viam breviorem
ad scamnuOl,
observans supra
CUlo a choro cantantur vel sub organorum
sono rectantur iJla verba quae inclinationcm exposcunt, caput apertum profunde inclinat"; dum canitur CUlo Sancto Spiritu, novum signu m Crucis nequaquam efformat, sed ad signum Caeremoniarii caput
ass;ufJ~it, et salutato Celebrante ad altare modo supra exposito procedi t.
352. Ubi Dominlls vobiscll1ll a Celebrante cantat\:lm fuit, per
planum se confert una cum Celebrante ct Diacono ad comu Epstiolae,
in incessu obvertens altari latus suum sinistrum,
semper in similibus servandum est. Ad Orationem vel Orationes stat a tergo Celebrantis et caput CUlo eo inclinat ad nomen Sancti vel
de quo
dicitur Missa vel fit Commemoratio ratione Vigiliae,
vel Octavae,
ad nomen Mariae (dummodo ipsa Sancta Dei Oenitrix Bub eo designetur) ac S. P. N. Francisci, necnon ad nomen Papae viventis'.
CUlo suo tempore Diaconus decantai F/ectamus getlUa, genuflectit et
cantans Levate omnium primus
Rursus, cum plures sunt Pro
phetiae seu Lectiones
quae ab aliquo lectore sUJi)er'pellil~eo
induto canendae erunt, ad has quidem Celebranti ut ad Missae Introitum assislit, ad Orationes autem stat post Diaconum. - Ad conclusionem ultimae Oralionis G ibidem consistens, a Caeremoniario ve!
eo deficiente ab Acolytho, cui caput inclinat, librum Epistolarum
accipit, quem parte superiori
adhaerente CUlo apertura ad
suam sinistram conversa, ulraque manu ad inferiores al'lgulos ante
Ritus in cel~br. Miss. IV. 7.
S. R. C. 22 Apr. 187t Urgellen. ad 5. 'L 3248.
S. R. C. Ibidem, et 27 Jul. 1878 Dertusen. ad
n. 3457.
Cfr. n. 194.
Ritus in celebr. Miss. V. 5.
tbid. VI. 4, et Caerem. Episc. I. 1. c.
n. 2.
l

'De Subdiacono in Missa solemni sine Presbytero assistente.

239

pectus tenens, graditur ad altaris medium, u9i facta in infimo

genulfle'(one, continuo redit ad cornu
Ibi stans in
Celebrantis, facie ad altare conversa 2 ac ipsemet Iibrum sustinens il, postquam chorales Amen
cantat
caput
debite inclinans ac
quoties occurrit'.
353. Cantata
Iibrum clausum ut supra
ad
in infimo gradu repetiturus, et
medium altaris redit
inde per planum ad Celebrantem in cornu Epistolae accedit. Jbi in
ora suppedanei 5
librum versus Celebrantem
deflectit, ejusque manum libro
osculatur ac benedictionem
recipi! a; tum erec!us librum cum inclinatione
tradit Caeremoniario
eo deficiente, Acolytho. - Si pIaneta utatur plicata, eam
IJbrum EpistoJarum accpiat, et cantata
ad sedile dimittit,
receptaque benedictione, illam stati m resumi! 7. Si Sequentia
locum habeat et ad
cantum sedendum sit, observat quae de Kyrie
praescripta sunt . Post traditionem libri Epistolarum vel circa exitum
cantus
si locum ha beat, apprehenso Missali cum legili
vertit se ad sinistram suam, ac in planum descendens et ante medium
altaris in infimo gradu genuflectens", transfert iIIud. ad cornu Evan
atque ila statult ut lIius pars
fere angulum lateralem
cornu
Delnde ad secundum descendt gradum e
latere
cornu, ubi facie ad altare versa, assistit Celebranti
legenti, folia sinistra manu vertit, de more in principio
et in fine respondet, necnon Cruee minori se
in fronte, ore et
in
caput inclinat ac prout
si opus fuerit, genuflectit
Lecto
respondet Laus tibi Christe, ascendit suppedaneum, collocat Missale prope
ubi corporale extendendum
erit, et ad injectlonem incensi in thuribulum se
ut ante Introitum Il. Postmodum descendit ante infimum altaris gradulll aliquanexspectans adventum Diaconi, quin getulum prope cornu
nuflectat. Ad
Caeremoniarii facta ibi a sinistris Diaconi in infimo gradu
per suam se vertit laevam 12, et a sinistris
S. R. C. 12 No\'. 1831 Marsor. ad 47. n. 2682. - < Rilus in relebr. Miss. VI. 4.
Si legle adhibealur, Subdlaconus ponil librunl super legile el mantls extensas
in extremilale inferiori libri. Cfr. noI. 2 pago 204.
4 Quando nomen a!cujus SancIi
de quo celebralur Missa, vel li! specialis Commemora!o, occurrit in tilulis Epistolae,
capu! non esI nclinandum. S. R. C. 13 febr. 1892 Calaguril. ad 25. n. 3767, 5 S. R C. 4 Apr. 1819 Romana ad 7. n. 3491, et 12 Jul. 1901 Colimen. ad
n. 4077.
PosI canlul11 Epistolae, si Celebrans adhuc Tractul11 vel Sequentiam legl, Subdaconus
in plano ad latus Epslolae exspectal el leclone explela in ora suppedanei utrumque
genu flectil. - r. Rtus io celebr. Miss. VI. 4. - 7 Rubr. gen. XIX. 6. - ~ Cfr. 0.351.
(> S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsar. ad 47. n. 2682. IO S. R. C. 29 Maj. 1900 Urgellen.
ad 5. n. 4057. - Il Cfr. n.35O. - )2 Vb choru5 esI ante altare, post faclam genullexonem chorales lItrimque salutato et primo quidem eam parlem, in qua stat SuperioT.
Cfr. noI. s pago 52.
J

240

Lib. Il, Pars Il, Cap. IV, Art. IV.

Diaconi ad locum procedit ubi

canendum
nimirum
ad
cornu paufo
ab altaris gradibus. Ubi ita se collocat ut sinistrum habeat latus altare versus et dexlerum erga populum, facem autem ad Diaconum conversam. Ha slans accipit a
Diacono ambabus mani bus librum
ad
inferiorem, et
sic ante pectus elevatam tenet 1) ul facies oculque
a libro tegantur. Sic consistit immobilis uSQue ad finem Evangelii, Quin se
caput inclinet, aut
2
354. Cantato Evangelio, librum apertum super brachium sinistrum demittens, recta via et absque ulla genuflexione vel alia reverentia in medio, illum deferl Celebranti osculandum, indicans
manu dexlera principium Evangelii sibi a Diacono ostensum 4. Postquam Celebrans
osculatus est, librum claudit ac parum
retrocedens, Celebranti caput profunde inclinat et Cruci altaris genuflectil. Dehinc in planum descendit a corou
ubi librum Caeremoniario vel Acolytho tradit eique caput inclnat. - Si post Evanhabenda sit concio, Subdiaconus, Celebrante per Diaconum
thurificato, ascendi! ad iJlius sinistram, et continuo facta in suppedaneo
descendit ut alias ad scamnum, ubi a sinistris
.Celebrantis assidet et Concionatori caput
" si ilIe
saIutabit. Si ipsemet Celebrans conconem faciat, Subdiaconus in scamno
assidet ut supra. Post concionem ad altare revertitur cum
xione in infimo
355. Incensato post
Celebrante, vei post concionem, si Iocum
accedit ad medium altaris et in plano
siSli! a
Diaconi, donec Celebrans decantaveril Dominus vobiscum
et
vel intonaverit Credo in UllUm Dewn. Tunc ad vocem Deum
caput profunde inclinans, ad sinistra m ascendit Celebrantis ut ad
Gloria, et cum eo non
nec
sed concomi
tanter 6, Symbolum recitat usque ad finem. Nn omit!at
capitis IncIlnationem ad lesum Christum et simul adoratu" genuflexionem ad Et incarnatus etc. ac signum Crucis majorls ad Et vitam
venturi saeculi. Amen, tangendo frontem et pectus dum profert Et vitam,
humerum slnistrum venturi, dexterum saeculi. Amen '.
SI recitato
Symbolo non sit
Subdiaconus manibus
perstat a
slnistris Celebrantis caput
inclinans ad cantum verborum
Jesum Christum .. paulo ante Et incarnatus est, faclem ad Celebrantem
convertens, descendit cum eo ad secundum gradum et ad praefatum
Versum utrumque in ora
f1ectit genu, cum profunda ca
l Si Jegile adhibealur, Subdiaeonus stat post legHe et manu> l1ine inde libro apposilas lenel. - 2 Cnerem. Epise. L L c. 10. Il. 3. - 3 Jbid. I. 2. e. 8. n. 46. - 4 Rilus
in eelebr. Miss. VI. 5, et Caerern. Epise. l. 2. e. 8. n. 46.
.~ S. R. C. 20 Jul. 1006
Angelopol/f. ad 5. n. 1772.
(l S. R. C. 22 Apr. 1871 Urgetten. ad 5. Il. 3248. 1 S. R. C. 29 Maj. 1900 Urgellen. ad
n. 4Q57.

De Subdiacono in Mlssa solemni sine Presbytero assistente.

241

pilis inclinatione I usque ad et homo

est inclusive. Quibus cansurgit
altare conscendit uti prius, et caput profunde
inclinat ad simul adoratur. Post
quin genuflectat, in pianum descendt a tergo Diaconi. Si vero ad Symbolum sit sedendum,
facta cum Diacono
accedit ad scamnum,
debitas
peraglt inclinationes et ad altare redit, ut supra ad Kyrie". Ad Versum Et incarnatus est minime genuflectit, sed caput apertum dumtaxat
profunde inclnat l.
tres Missae Nativitatis Domini et
Missa Pesti Annuntiationis beatae Mariae
ad Et incarnatlls
est cum proest ante altare super infimum gradum
funda capitis inclinatione usque ad et homo
est inclusive 1.
Deinde
et, facta altari debita
ad sedem suam revertit. - Alias vero posI cantatum et homo jactlls
cum Diaconus
detecto, sic
bursam ad altare delaturus surgit, assurgit el
stans
manibus usque ad illius reditum "; tunc cum eo assidet
ac caput cooperit. Quando non dicitur
Subdiaconus dum Celebrans cantat Oremlls
in infimo gradu, accedit ad dU.(ll.:LlIll,
ubi assumpto velo humerali una cum Calice bursam deferl ad altare,
ut mox describetur G.
356. Sub
exitum ad altare reversus, sistit in plano
post tergum Diaconi; tum cantato Oremlls, ad quod caput profunde
inclinat, in Infimo gradu
et ad abacum pergit. IlIc renibus
ad populum versis,
circa humeros a secundo Acolytho velum
sericum oblongum coloris Missae congruentis. Dehinc parvo velo Calcis deposito, manu sinistra ad nodum Calcem cum purificatorio,
Hostia ac palla apprehendit, illumque dextera parte veli conDeinde extendens dexteram !luper ipsum velum, per latus
stolae absque
ubi a dexteris Diaconi eidem Calicem sic coopertum tradii;. Cum Diaconus Celebranti
Patenam
Subdiaconus sinistra Calicem ad nodum capiens
in quo nonnihil elevato et inclinato) dextera extensis junctisque digitis
medium purificatorii usque ad fundum, pollice tamen alterutrum purificatorii pendentis Iimbum retinens ad exteriorem partem
cuppae ac purificatorium semel ac iterum per calicem circumducens,
hunc
extergit . Tum, sinistra pector! admota, acceptam a
I S, R. C. 23 Maj. 1846 TudelL ad 6. n. 2915.
2 Cfr.
351.
:l Rubr. geo.
XVII. 3, el Caerern. Episc I.
c. S. Il. 53. Cfr. llul. I pag. 211.
" Caerem.
Epiac. I. 1. c. 18. n. 8. - 6 Rilus in celebL Mlsa. V!. 7.
7 Rilus in elebr. Miss.
VIf. 9, el Caerem. Epise. I. I. c. IO. Il. 5. - B Si ada;t parvum eochlear, Subdlaconus
dexlera illud prope corporale dernitllt el Calicem exterglt, et poslquam Diacollus
v;num in Calicem iofuderit, ipse dexlera aqllam eum cochleari sumens ipsLls benedi
clionem a Celebrante pelil, qua impertita aquam in Calice m millil, residul1rnque in
ampullam refl1ndil, deinde manlliergio cochlear abslergil. Cfr. S. R. C. 6 FebL 1858
Baltimor. ad 4.
3064. - 9 Si Subdiaconlls non sil in Sacris conslilulus, cf L n. 347.

Ili

242

Lib. Il, Pars Il,

IV, Ar!. IV.

primo Acolytho ampullam vini praebet Diacono !line oseulis, ae dum

ab eodem Acolytho dextera achic vinum in Calcem infundit,
cipit ampullam aquae, quam alquantulum elevans ostendi! Celebranti,
dicens interim parum inclinatus Benedicite Patu Reverende l. Facto
antem a Celebrante super ampul1am Crucis signo, paucas aquae guttas
effundit in Calicem: postea de manu Diaconi
ampullam vini
et utramque Acolytho tradi!. Post Offerimus inter pollicem et reliquos
dexterae accipit Patenam sine purificatorio sibi a Diacono porreetam cum ipsius concavo ad pectus converso, quam ab ipso Diacono
coopertam, sibi ad
extremitate veli a latere suo dextero
peetus declina!. Tum per sinistram suam se
descendit in
z,
ante medium altaris, ubi peracta in imo
consisti! cum Patena ante faciem elevata ad finem usque Orationis
Dominicae:l, exceptis casibus mox nolandis. Suslinet manu sinislra
brachium dexlerum, si opus fuerit, non
cum Celebrante,
nisi ad elevalionem 4.
357. Ad Orale Fralres, reclinala ad peclus Patena, respondet
Suscipiat Dominus etc., quin se incline!. Cum Diaconus, choro in\C1:11"dlU, eum thurificalurus est, applicata Patena ilerum
absque
ila ad Diaconum se vertit ul lalus sinistrum allari
obversum habeal, eique caput inclinat ante et post incensationem;
quo faclo iterum faciem ad altare verlit et Patenam elevaI. Circa
Patena pectori admota, quin prius genufleclat,
finem
ascendit ad sinistram
ut cum eo mediocriter inclinatus
Sanctus recltet, se
non tamen ob Patenam quam manu lenet
se
ad Benedietus
venit etc. Deinde sine
iterum
in planum descendil 5 et Patenam uli prius eleva!. Verum, ubi mos
est ut Subdiaconus ad Celebrantem minime accedat ad dicendum
Sanctus, servari licet".
35S. Fa.ulo ante Consecra.tionem, cum Diaconus genuflectit,
flecti! et
genua super
Subdiaconus Palena ad pectus
infimum
a tergo Celebrantis', sic manens 8, dom~c Celebrans posi sancti Calicis elevationem a genuflexione surrexi!. Tune
se erigi! ae Patenam uli antea elevatam sustine!. Sub finem Orationis
Do,minicae, scilicet ad verba Et dimitte nobis etc. Patenam anle pectus
demittit et racta in infimo gradu genuflexione, altare conscendit ad
cornu
a dexteris Diaconi, eique sine alia genuflexione, PaI Ritus iil celebr. Miss. VII. 9. 2 Ritus in celebr. Mis5. VII. 9, et S. R. C.
9 Jun. 1899 Plur. Dioec. ad 2. et 3. n. 4027. Rlus in celebr. Miss. VII. 9. 4 Cfr. S. R. C. 11 Febr. i764 Tale/una. n. 2474. 5 Rilus in celebr. MiSE. VII. II.
_. ~ S. R. C. 12 Nov. 1831 Mursor. ad 30. n. 2682.
7 Ritlls in celebr. Miss. VIII. 8.
- 8 Cilm Celebrans ante et post ulramque elevationem genufleclendo Ss. Sacramentum
adorai, SubdiaCOl1us capili prollll1de inclinai; in ipso autem aclu elevalionis, ereelo
capite sacram Hostiam et Callcem aspicit.

De Subdiaeono in Missa solemni sine

Pnest)ylc~ro

assistente.

243

tenam offert
Deposito ibidem In manus
Acolythl
velo humerali, genuflectt et ad
descendit locum, ubi non
Iterat genuflexionem, sed staI mani bus ante pectus junctis et facie ad
altare conversa Cantato a Celebrante Pax Domini etc.
in
infimo
el ad Illius sinistram accedit, ubi cum Celebrante iterata
dicit cum eo voce submissa et mediocriter inclinatus
Dei, ad priora verba manus
tenens, mox vero sinislra
infra pectus
ter sibi
leniter perculit, dum profert mise,
rere flobis el cum dicit dona nobis pacem 2. Dehinc iterum genuflecti!
a in planum ante medium altaris descendit, quin
iteret.
Postmodum parum recedens ad cornu
a Diacono pacem
3, respondens Et CUlli spiritu tuo 4 et caput ante el post incHnans
Pace
simul cum Diacono
ac Caeremoniario vel, eo
Thuriferario eum comitante, ad chorum se confert 6, et
e corou
si chorus si! retro altare, ubi dal
pacem Praelato vel Praelatis; tum primo
ordinis, sed prius
dignioribus 7,
unaquaque vice Pax tecum, et si per medium
chori transeat altari
8. Pace in choro distributa, salutat ab
ulraque parte chorales, redit ad altare per corou
si chorus
sit retro altare, ubi ante medium, facta in infimo
genuflexione,
Caeremoniario vel Acolytho,
eum comitatus erat, dat pacem. Tum
genuflexione ut supra
ad dexteram ascendit Celebrantis 9.
359. Ad Domine non sum dignus, mediocriter inclinatus ter sibi
oercLltit pectus, et dum Celebrans sub utraque
se communical,
erga altare
se curvat, minime vero tempore intermedio. Ubi
Celebrans, sumpla sacra
a meditatione
Subdiaconl)s
pallam e sanclo Calice detrahit et eum Celebrante genuflectit ae
ministrans suo tempore sine osculis
a Caeremoniario vel
Acolylho acceptas pro Calicis purificatione et digitorum ab!utione HJ.
Quibus peractis, purificatorium
expansum super
Celebrantis. Tum per gradus anteriores altaris in
descendit, simul
I Ritus in celebro Mi55. VII!. 8, et Caerem. Epise. 1. 2. c. 8. Il. 74.
2 S. R. C.
30 Dec. 1881 Urgellen. ad 3. n. 3535. - ;j Qlload modllm pacem recipiendi et dandi,
cir. not. IO pago 212. - 4 Ritus in eelebr. Miss. X. 8, et Caerem. Epise. I. I. C. 24. n. 2.
Cfr. Il. 22. - 6 Si Chorales non adsint, Subdiaconus accepta pace
Diacono, genullectit cum eodem et convertens se ad sinistram, Caeremoniario vel, eO deficiente,
Thuriferario dat paecm; tum genullecW Cum co et ad dexleram Celebranlis ascendi!.
Idem observandum esI. ubi chorus esI in parte superiori eeclesiae. - , Rilus in ceB Si saecularlbus insignibus pax praebenda sii, datur cis per inlebr. Miss. X. 8.
slrumenlum pacis, et quidem hoc modo: $ubdiaeonus
pacem choralibus praebuil, accipi! a Caeremoniilrio vel Thuriferario
illud el porfigi! osculandum iis, qui lhllfis honorem
Diacono acceperunt. Caerem. Episc. 1. L c. 24. n. 6,
S. R. C. 21 MarI. !W9 Pacen. n. 269, 5 JlIn. 16!4 Calagurt. n. 3113, el 22 Apr. !690
Baren. ad I. n. 1830. Mulieribus, eliamsi collegialiter el solemniter Missae s!llemni
assislant, pax danda non est. S. R. C. 3 Jun. 1617 Lllurina. n. 353. -~ 9 Rillls in celebr. Miss. X. 8.
w Ibid.

244

Lib. Il, Pars Il, Cap. IV, Art. IV.

cum Diacono ante altaris medium

et ad cornu Evangelii
accedi!; ibi purificatorium super Calicem extendlt, quem ad nodum
sinistra parum elevatum et Inclinatum tenens, medlum purifiicator'll
dextera premit ad imum usque, ac
alterutram illius partem
retlnet extra cuppam;
llud bis terve circumducens totum Calicem extergi!. Super hunc
extendit l eique
sinistra Patenam et huic
dextera
; mox
volvendo prius partem IlIius
dein
ste!r()rem, tum lateralem a
tandem lateralem a parte
Bursam statim
quam sinistra tenet atque in eadem
corporale dextera ifa reponit, ut extremitas seu fimbria
ultimo
plica:tae versetur juxta bursae aperturam; postea bursam
uti
antea erat et Calicem velo ab Acolytho delato
super quod
bursam imponit. Quo facto anteriorem partem veli super bursam re~
volvit, sinistra Calicem ad nodum accipit, et dexteram super bursam
extensam tenens, defert illum stne velo humerali , sed cum Ile'nuillexlone ante medium altarls, ad abacurn; ubi demisso velo revoluto,
ad suum redit locum post tergum Diaconi, absque
si
adhuc si! in cornu Epistolae Il. Oralionibus absolutis, se per
confert simul cum Celebrante et Diacono ad altaris medium, non se
vertens neque inclinans, cum Diaconus cantat lte Missa est.
360. Fast !te Missa est vel Benedicamlls Domino, ad secundum
ascendit gradum, aliquantulum ad cornu Evangelii, ac dum Celetlrans.
dieto Placeat, osculatur altre, genuflectit in ora
Cruce
majori se signans ad benedictionem. Si ultimum Evangelliulm sit proprium, decantato /te Missa est, sine genuflexione ascendi! ad cornu
Epistol<le via breviari, sumit Missale cum legili et descendens in
num
ante medium altaris in infimo
defert
ad cornu
ubi idipsum collocat ut ad 1)l"lll'CUH Ev;an~:elurn
slatim ad secundum gradum ante altare descendit et ad benedictionem utrurnque rJectit genu In ora suppedanel ac Cruce
se
Benediclione accepta surgt, et per eundem
ad cornu
Evan!~eli a ......,;.."" ub facie ad altare versa, assisti! Celebranti Evancui in principio et in fine respondet et tabellam sustinet, non se
neque genufJectens. Si vero Missali
manu
sinistra folia vertit necnon Cruce minori se
in fronte, ore et
pectore, caput inclinat ac genuflectt prout Celebrans, si opus fuefi!.
Lecto
MissaJe elaudit, si Celebrans eo usus
cujus
apertura rnediurn altaris respiciat; deinde suppedaneum a sinistris
Celebrantis
iblque capite profunde Cruci infJexo, vertens
se e latere suo dextero, descendit ante infimum altaris gradum, ubi

l Rilus in celebr. Miss. XI. 3. el S. R. C. 4 Sepl. 1875. Eriell. ad 2. n. 3388.

Caerem. Epise. I. 2. c. 8. Il. 77.
:l RitllS in eelebr. Mi55. XI. 3.

De Subdiacono in Missa solemni sne Presbytero assistente.

245

facta in

genullexione, chorales salutat, si ante altare sint, caput

cum aliis eodem quo veni! modo ad sacristiam revercum
consislit ad sinistram Celetlrantis,
detegil et Imagini
profunde inclinat, deinde salutato Celebrante, sacras exuit vestes ordine inverso, deosculans manipulum
et amictum.
ARTICULUS V.

De Subdiacono in Mlssa solemni cum Presbytero assistente.

361. Cnm in Missa solemni adest Presbyter assistene
indutus, Subdiaconus ad signum Caeremoniarii
deet facta a sinistris Diaconi
sacristiae nrr,fllful"
captis inclinaHone, ad altare ante Diaconum
ut alias Pervenens autem ante iIIud, consistit ad cornu
a sinistris Diaconi et Celebranti ex more respondet. Peracta Confessione pronuntiatoque a Celebrante Oremus, ascendil simul cum Diacono ad altare
et assistl ad
incensi in thuribulo et ad thurificationem
allaris more consueto.
In
servat solitu m praeter sel~uEmtia
1. Non transfert Missale posi cantatam Epistolam benediclionemque
acceptam, sed reddito Caeremoniario Epistolarum libro, sequens Presbyterum assistentem, ad cornu
Evangelii cum genuflexione
in medio altarisj 2. dum Celebrans Evangelium
inter um consistl et
post
; 3. non
vadit ad chorum post pacem a Diacono more locoque solito receptam,
sed facta genuflexione, ad dexteram ascendit
ac suo lempore ampullas Diacono praebet, pro Calicis purificatione ac digilorum
ablutone; 4. lecto ultimo Evangelio, pro quo numquam transfert Mis':
sale, ascendt
ad sinlstram
ibique Cruci capite
inclinato, vertit se per latus suum dexterum, ac descendit ante infimum
altaris gradum. Ubi a sinistris
Diaconi facta in plano j;!ell1U!lexione, caput contegil et ad sacrlstiam modo quo egressus est rell:reljillJr

v.
De Caeremoniario in Missa solemni.
362. Pro M:issa solemni Caeremoniarius:1 opportuno tempore in sacristia
manus lavat, et indutus superpelliceo, inspiciat
imlJrilnis an debita pararnenta pro Celebrante et sacrls Minislris in
sacrislia praesto sint, an etiam in altari et in
omnia rile

fi.

l Rlu5 in celebr. Mi55. XII. 7.

4018.
~ Cfr. n. 105.

S. R. C. 15 Apr. 1899 Urgel/en. ad II. 1.

246

Lib. Il, Pars Il, Cap. V.

praeparata exstent'. Hora praeslituta ipse signum dat

ad
altare, et ceteros praeveniendo Imagini principali sacristiae caput
Celebrantem, Diaconum et Subdiaconum debite salutat, et capite semper aperto manibusque junctis
ad altare
post Ceroferarios a dexteris Thuriferarii". Ad ecclesiae
quoties
aquae lustralis locum non habeat, subsistit, acceptaque manu dextera aqua benedicta, praebet eam Subdiacono et simul
:l
Si in accessu ad altare transire
cum aliis ulterius
oporteat ante altare sanctissimi Sacramenti patenter expositi, simulatque in conspectum ejusdem advenerit, dal
detegendi
el utrumque genu f1edendi. Si vero transeal coram Sanctissimo in
tabernaculo recondito vel coram Reliquia sanctae Crucis (aut alterius
instrumenti Dominicae
publice
advertit ut caput
detegant et fa eta
unico genu, caput iterum cooperiant.
ante
Sanctorum in aliquo
expoSi transire
silas, coram ipsis caput delectum inclinare facit; similiter in transitu
ante Chorum, Praelatum majorem in loco suae jurisdiclionis etc. debitam reverentiam cum aliis exhibebit "
363. Cum a.d a.lta.re pel'venerit, sistit in cornu
et
Celebrante coram altari in medio adveniente,
dat caput delegendi atque sandissimo Sacramento ve! Cruci altaris debitam reverentiam praestandi,
ipse genu f1ectit in plano a dexteris
Diaconi 5; deinde
in plano ad dexteram Diaconi vel
teri
Cruce majori se signat ad verba In nomine Patris etc.
et cum ceteris Celebranti voce submissa
Profunde inclinatus cum sacris Ministris facit Confessionem, ad Celebrantem se
convertens ad tibi Pater et le Paler ac ter sibi
percutiens ad
mea
Pronuntiato a Celebrante Oremus, surgit et cum aliis altare conscendit. Ad i.njectionem incensi in thuribulm sisHt in suppedaneo inter Diaconum et
Diacono naviculam
quam ab eodem recipit post impositionem incensi. Si non
postquam Celebrans Crucem ac etiam Revel Statuam, si adsint, incensavit, Caeremoniarius genuflectit
Missale cum legili utraque manu apprehendit, et in planum

I Cfr. cap. dc praeparandis pro Missa solernni IL 3Q'j307.

2 Caerem. Episc.
2.
3. n. I, et S. R. C. 4 Jun. 1817 Dubior. ad 2. n. 2578. - 3 S. R. C. 27 MarI. 1779
Ord, Min. ad 4, n, 2514. Quando sacrlstia est retro altare, Caeremoniarlus monet
Cerolerarios ut egrediantur e sacristia a parte Evangelii, et a parte Epistolae ad eam
regrediantur. S. R. C. 12 Aug. 1854 8riocen. ad 12. n, 3029.
4 Cfr. n, 311. Vbi
chorus est ante altare, statim ac ibi pervenerint, Celebrantern et sacros Ministros
monet ut chorales utrimque salutent, incipiendo ab ea parte in qna stat Superior.
Cfr. noto 4 pago
- S Caerernoniarius et Ministri superpelliceis induti in accessu ad
altare, sicut
in reccssu ac transitu ante medium ipsius, semper in plano genu
lIectunt,
S5. Sacramentum ibidem non adsil. Cfr. noI. 3 pago 64.

De Caeremoniario in Missa soIemni.

247

ad cornu
descendit, ubi stat ad altars latus conversus, donec
cornu Epistolae incensatum siI. Dum Celebrans ad medium progreditur, allare conscendit, Missale prislino in loco reponit et una cum
aliis genuflectit ibique consisti!. Ileraia post thurificationem lateris
t:vanlf!elii cum sacris Ministris genuf/exione, denuo in plal'lUm descendiI. Si vero adsit Presbyter assistens, in allaris thurificatione a dexteris Diaconi Celebrantem comitatur. Ad incensationem Celebranlis a
tergo Diaconi ad sinlstram Thuriferarii se collocat et
caput
illi inclinat ante et post incensationem. Celebrante incensato, accedi!
ad cornu
altaris latus, vel retro staI post Prl~sbvte~rU1m
as,;istenlenl; si adsit, ad Introitum, cum aliis Cruce majori se signans
et capul, alios praeveniendo, inclinans ad Gloria Patri. Cum a choro
ultimum decantalur
Celebrantem sacrosque Ministros monet ut
ad medium altaris accedant. - Si vero ad canlum Kyrie sit sedendum, dat
caput Croci altaris
flectendi, et praecedendo
per breviorem viam Celebrantem ef sacros Ministros ad paratum
scamnum conducit. DehincCelebranle sedente cum aliis salutalo, et
ipse sedere
I in aliquo scabello vel ad dexleram
Diaconi, vel
si adsit Presbyter
ad sinistram Subdiaconi, ifa collocato
ut a Celebrante el sacris Ministris videri possit. Ad postremum
surgH , et consistens ante Celebranlem eidem
profunde inclinat
in signum
Tum per
ilIum l'acrol'que Minil'tros
antecedendo reducit ad altare 2, ubi facta a dexteris Diaconi genuflexone in plano, se recipit ad iatus Epistolae.
364. Post Gloria in excelsis Deo intona.tionem, invitat sacros
Ministros ut suppedaneum conscendant et, si non adl'it
as~;isj:ens, accedit ad dexteram Diaconi, secus ad dexteram Presbyteri
assistenti s, recilans cum aliis Hymnum
fJectenl'
caput ad Adoramus te, Dralias agimus tibi, ]esu Christe, Suscipe deprecationem nostram, et iterum ad ]esu Christe, ac Crucis
signo se muniens in fine Hymni. Si ad hujus Hymni cantum sedendum
sit, dat signum ad debitam Cruci revcrentiam exhibendam et praecedendo Celebrantem sacrosque Ministros ad scamnum ducit ac
ul supra. Dum a cantoribus ilIa canuntur vel sub organorum sono
recitantur verba quae inclinationem exposcunt, signum praebet caput
detegendi et inclinand. Cum autem postrema concinuntur, nempe
Cum Sancto Spiritu, surgit et consil'lens ante Celebrantem eidem profunde caput inclinat in signum
Tum per planum ante altare, ut ad
ctictum est 3, revertit, ubi facta a dexleris Diaconi

, Cfr. S. R. C. 28 Nov. 1609 Palavina. n. 279, 8 Maj. 1617 lbid. n. 350, 30 Apr.
1101 Vi/erblen. 2071, et
jU". 1817 Dl1bior. ad 8. et 9. n. 2578.
2 Vbi chorus esi
ante altare, eosdem monel ut qllotes e scamno ante medium altaris accedunt, priusqllam genuflecla"t, chorales IIlrimqlle salutenl.
3 Cfr. nolam praecedenlem.

248

Lib. Il, Pars 1/,

v.

in plano ad latus
genuflexione, se
ut ad Introitum,
assistens, Celebranti Orationes dicendas
ibique, si desit
ostendit et folia vertit. Ultima Oratione incepta " accipt ex abaco
Epistolarum librum, quem tenens ad latera cum apertura ad dexteram
suam conversa, tradit Subdiacono in cornu
consistenti cum
inclnatione. Mox incedens a sinistris
eum ad meiIlum
dium altaris ducit, et facta ibidem cum eo in plano
ante eornu
reducit; dum cantat Epistolam, sistit paulo retro
pariter a sinistris
caput cum eo inclinans ae genuflectens, si
opus fueri!. Qua expleta, rursum ducit Subdiaconum ante altaris medium ibique uti prius repetita genuflexione, c.omitatur lIum ad Celebrantem pro benedictione recipienda, post quam ab eodem Subdia
cono Iibrum
caput ei iterum inclinans.
365. Cum Celebrans Evangelium lege:re incipit", a latere
Epistolae in plano librum
cum capitis inclinatione Diacono porrigit, quin eum ad altaris medium comitetur. Lecto subinde
a Celebrante Evangelio, per gradus laterales cornu
in suppedanel~m altaris ascendit et ad impositionem thuris prout ante Introitum assistit ; quo in thuribulum injecto ac
descendit
cum Thuriferario in
ad latus Epistolae ibique exspectat, quoadusque Celebrans benedictionem Diacono impertiatur. Tunc Thuriferariumac Ceroferarios ante medium altaris adducit, ubi postquam
4, praeeDiaconus in planum descendlt, facta ab omnibus
undo eos ducit ad locum in quo Evangelium cantari solet, nempe ad
corna
aliquantulum longe ab altaris
Cum iIluc
accesserit, locum dat Ministris ante se transeuntibus; dehinc ad dexteram sistt Diaconi paulo retro post eum, indicans ei textum Evangelii
se
Cruce minori in fronte, ore et
ad verba Sequentia
parum se retrahens
sancii
secundum etc.; quibus
ad dexteram suam, dat locum Thuriferario ut thuribulum Diacono
porrigat, et post incensationem libri pristinum peti! locum. Si infra
cantu m Evangeli occurrat nomen jesu, Mariae vel Sancii de quo celebratur Missa vel fil
debite inclinat versus Iibrum ", genuflectit similiter versus Iibrum, si
sit, et
cum
cum opus
folia vertere non omittit. Cantato
Subdiaconus Celebranti Iibrum defert osculandum, Caeremoniarius
reliquos Ministros ducit ante infimum altaris gradum cum l!eirJul~e
xione, et stans in plano ad latus
accipit, cum capitis ineli1 S Subdiaconus planela plicala ulalur, ad scamnum anle canlum Epislolae in ea
2 Si Diaeonus pIaneta pIideponenda et post Epistolam resumenda ipsum adjuvaL
cala ulatur. ad scamnum anle cantum Evangelii in ea deponenda el posi Communionem
3 Cfr. n. 363. 4 Ub! chorus est anle altare, posi exlliresumenda ipsum adjuvat.
bilam Cmei allaris genul!exionem, sacros M!nislros monel ul ehorales utrimque salulent.
' Clr. n. 20. el 22.

De Caeremoniario in Missa solemni.

249

natione, a Subdiacono Evangeliorum librum, quem ad abacum re

portat. - Si post
habenda sit concio, Celebrantem et
sacros Ministros,
ab omnibus Cmci altaris debita reverentia, ad scamnum invitat et postea ad altare reducit '.
366. Intonato a Celebrante Credo in unum Deum, sacros Ministros monet u! suppedaneum ascendant, se confert ad dexteram
Diaconi vel Presbyteri assistentis et recitat cum aliis Symbolum, caput
profunde inclinan::; ad
Christurn et simul adoratur ac genuflectens
ad Et incarnatus, necnon Cruce majori se signans ad Et vitam venturi
saeculi. Amen. Si recitato Symbolo non sit
manet ibi; ast
paulo ante Et incarnatus, cum Celebrante sacrisque Ministris ab
invitatis ad secundum
et cum ipsis utrumque genu
in ora
flectit ac mediocriter corpore se inclinat usque
ad et homo jactus est inclusive. Dein ascendit rursum cum iIlis ad
altare, ubi facta cum Diacono ad hoc invitato ge:rlUt'le~:iolle,
via breviori ante eum ad abacum. Ibi Diacono bursam n~n erectam
sed directam ita tradit ut
apertura Diaconum
eam
solus ad altare
Caeremoniarius vero per eandem viam breviorem ad cornu Epistolae redit ibique
Sub finem Symboli sacros Ministros admonet ut post tergum Celebrantis descendant,
vero debita cum genuflexione ante medium altaris secedt ad
librum, si nimirum non adsit Presbyter assistens. S vero ad Symbolum sit sedendum, dat
Celebranti
Mnistris ut debitam Cmci altaris reverentam exhibeant et ad scamnum
prout supra ad Kyrie". Ad Et incamatus est etc., surgens, monet Celebrantem aliosque ut caput profunde
vero
4
In tribus Missis Nativitatis Domini vero ac in Festo Annuntiationis
beatae Mariae
Celebrantem sacrosque Ministros ducit ad genuf1ectendum ante altare in infimo
cum quibus
quoque ibidem
". - Decantatis verbis et homo jactus est,
et
Diacono dat signum accedendi ad abacum, ubi eidem bursam ut supra praebet, qui eandem solus ad altare deferl. Diacono ad scamnum
reverso, uti prius sedet.
361. Post
reductis Celebrante
Minisms ad a.ltare, accedit ad Missale, dummodo non adsit Presbyter
assistens. Lecto a Celebrante
ante medum
ad cornu Epistolae a dexteris Subdiaconi se conferI. Ad injectionem incensi in thuribulum se gerit ut ante Introitum G; deinde cum
genuflexione ante medium altaris redit ad cornu
et, si desit
Pr,><:r,,,tE>y assistens, stat mani bus
prope Missale, usque dum
Celebrans
incensationem cornu Epistolae in medium redierit;
l

ad 3,

Cir.
Il.

Il,

363,

3029.

Cfr,

) Cfr.

Il.

32.
'I Cfr.
pag.211. -

Ilot. ~

n.
ti

363.
Cfr.

4
n.

S. R, C. 12 Aug. 1854 Broce/L

363.

250

Lib. Il, Pars Il, Cap. V.

tunc genuflectit cum aliis et amovet inde

prout ante Introitum " descendens in planum ad latus
Peracta thurificatione
in cornu Evangelii, reponit Iibrum in
locum, genuflectit cum
aliis in suppedaneo ibique
Si vero adsit
assistens,
ad altaris incensationem Celebranti a sinistris adslat. - Postmodum
sistit ad librum, ostendens Celebranti legenda et canenda, dummodo
pariter Presbyter assistens locum non habeat; alioquin in cornu Epistolae per totum quoque Canonem assisti t. Thurificato Diacono, Caeremoniarius se vertit ad Thuriferarium, a quo incensalur unico ductu
in loco ubi tunc reperitur, facta ante et post
inclinatione. Circa
finem Praefationis, monet sacros Ministros ut ad latera Celebrantis
ascendanl, et retrahens se alquantulum ad cornu
dat 10cum Subdiacono, cum aliis Sanctas recitat ac se erigendo Cruce majori ad Benedictas se
Post Praefationem, si est ad lbrum,
descendit in planum, et facta simul cum Diacono ante medium altaris
ge11uflexionle retro
Subdiaconum, quod semper in similibus observandum est, se confert in planum lateris Epistolae. Ad Quam oblationem, incensum absque benedictione 2 imponit in thuribulum a Thuriferario porrectum, et genuflectit in infimo altars
laters Epistolale
ad sinistram Thuriferarii, sic permanens toto tempore Consecrationis.
368. Peracta utra.que
se
et accedi! ante medium aitaris post Subdaconum, bi simul cum Thuriferario et Ceroferariis genufIectit et accedi! ad cornu
in
Cum Diaconus ad Per quem haec onmia genuflectit, Caeremoniarius cum eo
curvat genu et, si desit
assstens, ad sinistram Celebrantis
accedit,
stat, folia vertens ad Orationem Dominicam, si opus
fuerit. Prope finem Orationis Dominicae innuit Subdiacono ut ascendat
ad dexteram Diaconi. Dum Celebrans cantat Pax
aliquantu)um
ad cornu
deflectens, locum cedi! Subdiacono, tum facta
nuflexione, dicit cum aliis submissa voce Agnus Dei mediocriter se
inclinans et ter pectus si bi percutiens ad miserere nobis et dona nobis
pacern. Si adsit
pos!quam iste pacem Diacono
Caeremoniarius ante altare genuflectit illumque, si chorus sit
retro
e cornu
ad pacem in choro distribuendam comitatur. Pos!ea choralibus hinc inde salulatis, per corou Evangelii ad
altare
ubi facta in medio genuflexione, ibidem ab eodem
PneS[lv1lerO assistente pacem recipit, et repetita cum eo genuflexione,
vadit ante abacum ad Thuriferarium, cui osculum pacis praebet, statmque per
laterales cornu Epistolae con scendi t a dexteris
Subdiaconi, ubi genuflexionem repetit. Si autem Presbyter assistens
non adsit, Caeremoniarius simul ac Diaconus pacem Subdiacono praebuit, peracta in suppedaneo genuflexione, in planum descendit, et
I

Cfr. n. :63. -

Caerem. Epige. l. 2.

Co

8. n. 70.

De Caeremoniario in Missa solemni.

251

Subdiaconum pacem daturum per chorum ut supra comitatur '. Ad

altare reversus, Iterum genuflectit et ab eodem Subdiacono pacem
; tum
cum eo
ad abacum Thuriferario
pacem praebet statimque altare conscendit ut supra.
369. Ad Domine non sum dignus, mediocriter inclinatus ter sibi
pectus percutit, et dum Celebrans sub utraque Specie se communicat,
erga altare profunde se
non tamen tempore intermedio. Ad
purficationem et ablutiollem Subdiacono ampullas mlnlstrat, et cum
assistells vel Diaconus Missale ad cornu Epistolae reportaverit,
deficiente
ad Missale Celebranti
ut ad !ntroitum assislit ei Communionem, et decantato Dominus vobiscum, Poskommuniones indicans, quibus finitis, Missaleclaudit,
nisi i1lud ad alterius Evangelii lectionem oporteat relinqui apertum.
Pro benedidione in ora suppedanei lateris Epistolae genuflexus, Cruce
se
Ad ultimum Evangelium Cruce minori se in
ore et pectore munit
inclinat ac genuflectit cum Celebrante, si opus sit; post quod ascendit suppedaneum a dexteris Diaconi vel
ubi
Cruci profunde inclinato, per
suam se vertens
descendit ante infimum altaris gradum. Ibi
facta a dexteris Diaconi vel
assistentis simul cum aliis in
plano genuflexione, eodem quo venerunt modo Celebrantem ac Ministros ad sacris!iam reducit. Ubi cum
debitam Imagini praecipuae exhibet reverentiam ac Celebrante salutato superpellceum exuit.

CAPUT VI.

De Thuriferario in Missa solemni.

370. Thuriferal'11s hora
sacristiam ingreditur,
lhuribulum praeparat, manus lava! ac superpelliceo indutus Celebrantem se induentem adjuvat'; dein stans retro
Celebrantem ad
Caeremoniarii simul cum omnibus aliis caput profunde in
J Si saecularibus insignibus pax praebellda sii, Caeremoniarius accipit instrumelllum pacis, et postquam Diaconus pacem Subdiacono dederit, porrigit illi illslrumentull1
pacis osculalldum, respondens Et CUnl spirau tuo, el comi"lando dein Subdiaconum, ad
chorum illud deferl; pace aulem omnibus clloralibus exhibila, praebel diclum inslrumenlum Subdiacono ad pacem dandam illis saecularibus, qui singillalim Ihuris honorem
a Diacono acceperunl; quod si nullus eorum a Diacono incensalus lueril, ipse i1lis inslrumenlum osculandum olferl unicuique dicens Pax tccurn. - In casu vero quo Presbyler assislens aderii, inslrumentum pacis huic praebelur osculandum, poslquam pacem
Diacono dederil, sicul el ipse illud poslea praebel saecularibus, qui a Diacono spedaliler incensali lucrunl. Caerem. Epise. I. 1. c. 24" n. 6.
2 Quoad modum pacem
recipiendi el dandi, cfr. nOI. lO pago 212.
3 Unus lanlum Thuriferarius in Missa solemni adhibelur. CIL n. 113.
4 ]uxta Ordinis nostri consuetudinem" CfL S. R. c.
9 ]ul. 1895 Dubior. ad L n. 3866.

252

Lib. Il, Pars Il, Cap. VI.

clinat praecipuae Imagini sacristiae et ad altare

Cerofe~arios a sinlstris
manibus
et
semper
Si in accessu ad altare transeal ante sancUssimum Sacramenlum, sive palenler exposilum sive in tabernaculo reconditum, anle
Reliquias, Chorum, Praelalos majores etc., observat quae supra dieta
sunt 1.
371. Cum ad altare pervenerit,
eum aliis in linea
recla a sinistris prioris Ceroferarii, sistentis in cornu
vel
si loeus sit arcUor, retro post Celebrantem. Delnde pergit ad abacum
ibique per suam sinistram ad altaris latus conversus, utrumque in
medio Ceroferariorum flectit genu, Cruee majori se
ad verba
In nomine Patris etc. Cum sacri Ministri incipiunt Confiteor, surgit et
facta altari
ad sacristiam
ubi vas prunarum ardentium in thuribulum ponit statimque ad altare redit, portans thuribulum cum navicula", atque iterata genuflexione ut supra, sistit se
ad cornu Epistolae in plano.
Celebrans altare conscendil
iIIudque osculatus est, Thuriferarius quoque per
laterales iIIuc
ascendit, et stans coram Celebrante naviculam Diacono tradit atque
parum sese inclinans thuribulum ante Celebrantem sustinet pro thure
in illud imponendo 3. Quo facto, Diacono thurlbulum
et recipiens de manu Diaconi naviculam ac per suam se vertens dexteram,
per
laterales ad cornu
in planum
ubi Infra altarls incensationem facie ad altare conversa permanet, navieulam in
manibus lenens. At si
assistl!ns vel Caeremoniarius desint,
navicula super abaco posita, postquam Celebrans Crucem et etiam
Reliqui,IS vel
si adsint, ineensavit, cum aliis in suppedaneo
ge1~utlectit, Missale apprehendit et in planum ad cornu Epistolae descendit, ubi stat ad altaris latus eonversus, donec cornu Epistolae
incensatum sito Dum Celebrans ad medium
altare con
scendit, Missale pristino in loeo reponit et una eum aliis in suppedaneo
Ad incensationem Celebrantis stat retro
Diaconum a dexteris Caeremoniarii, caput profunde inclinans ante et
post incensationem. Celebrante
accipit de manu Diaconi
thuribulum, quod cum navieula in sacristiam reportat, debitis cum
genufIexionibus erga Crucem altaris, antequam discedat et in reditu <l.
Tum ad abacum sistit, ibique persta! ad Introitum, K)'rie et Gloria,
nisi sit sedendum.
Si Celebrans eum sacris Ministris ad Kyrie,
Gloria et Sequentiam assidet, sedere quoque
Thuriferarius ad
scabellum In loeo congruo praeparatum ; iIIuc se confert in medio Ce
I Cfr. n. 311. ~ Cfr. n. 46,
Ri!u8 in celehr, Miss, IV. 4. Cfr, n. 47. et 48.
huu8 Caeremonalis.
4 Vhi chorus est ante altare, Thuriferarius chorales utrimque
salutat (incipiendo ab ea parte n qua stat Superor), quoties ah altari recedi! et ad
illud accedit. Cfr. noI. pag. 52.

De Thuriferario in Missa solemni.

253

roferariorum, facta
Celebranti profunda
inclinatione, si
ante ipsum transeat l Dum sedet, manus super genua ponit, et cum
a Cantoribus iIIa concinuntur vel sub organorum sono recitantur verba
quae inclinatlonem requirunt,
flectii. Si Caeremoniarius non
adsit, monet quoque Celebrantem ac saeros Ministros ut caput detegant et inclinent, quod semper stans perfidt. Cum autem cantatur
Cam Sane/o Spiri/II,
et si Caeremoniarius deslt, consistens ante
capul erga eum in
assurgendi
inclinat
et continuo se ad abacum recipii.
372. Ad Orationes stat vel
prout chorales 2. Sub ultimae Orationis finem, quando Caeremoniarius non sit praesens, accipit ex abaco librum
quem tenens ad fatera 'cum apertura ad dexteram suam conversa, tradit Subdiacono in cornu I::::pislol,le
COllsii5teinti, cum simplici
inclinatione. Mox incedens a sinistris
Subdiaconi, ante medium altaris eum ducit, ubi facta cum eo in plano
genuflexione, iIlum ante cornu Epislolae reducit, sistit dum cantai
Epistolam paulo retro pariter a sinistris
inclinans ac genulleclens cum eo, si 0pus fueri!. Qua expleta rursum ducit Subdiaconum ante altaris medium,
ut prius repetita
comitatur i1lum ad Celebrantem pro benedictione recipienda, post quam
ab eodem SUbdiacono librum accipit eidem caput inclinans.
373. Dum Celebrans recitat Munda cor meum, facta Cruci
altaris genuflexione,
in sacristiam ad
thuribulum
iterat
cum navicula, et ex sacri stia ad altare reversus,
et vadit ad cornu Epistolae, ubi exspectat usquedum Celebrans Evangelium
Quo ledo per
laterales ad medium ascendlt,
ibique naviculam et thuribulum ut ante Introitum ministrat 3. Injecto
thure ac benedicto, thuribulum non tradit, sed recepta navicula, iterum
per gradus laterales cornu
in planum
ibi con sistens quoadusque Diaconus benedictionem accipiat. Tunc Ceroferarios praecedendo graditur ante altare, ubi in medio iIlorum ac retro
post Diaconum et Subdiaconum, ad
Caeremoniarii, fada simul
vertit se per suam sinistram et ante Cerofecum aliis
rarios se confert ad locum 4 ubi Evangelium cantari solet, videlicet
ad Evangelii cornu
ab altaris
Quo cum
ac,ce~'serit, deflectens ad suam
sistit a tergo Diaconi; postquam Diaconus Jnilium vel Sequentia e/c. pronuntiavit, a latere
dextero thuribulum clausum porrigit
quocum caput profunde
versus librum inclinat ante et post incensationem libri. Subinde ad
Thurilerarius cum Cerolerars sedere poi esi etiam ad gradus presbyteri, quando
non gert vicem CaeremonariL S, R, C, 18 Dec, 1779 Ord, Min, ad 5, n, 11515.
n,388.
Cfr. n, 371. - Ub chorus est ante altare, peraeta gel1unexione, chorales uhimque salutat, antequam ad locum Evangelii procedat.
1

254

Lib. Il, Pars Il,

VI.

idem latus
thuribulo, se post Diaconum
facie ad lithuribulum lente
et cum Diacono se inclinat
brum versa,
ac gen:uflf:ctit erga altare, si opus fuerit
374. Ca.nta.to
ad Celebrantem a dexteris Diaconi se
onverti1 cum genuflexione, et postquam Celebrans Missale osculalus
fuerit, Diacono thuribulum
ad Celebrantem thurificandum.
Quo incensato, Ihuribulum recipit, el inter Ceroferarios in medio
pn~stlyh~rii se
una cum
altari
ac thuribulum in sacris1iam defert; cum redit ad abacum,
rethuripeti i. Si Credo locum nonhabeat, subsistit ante abacum,
bulum deferal ad sacristiam.
Si ad Symbolum sedendum
observat quae de Kyrie tradita sunt '. Ad Et incarnatus etc., si stet, genufiectit utroque genu ac mediocriter se inclinat, si vero sedet, caput
profunde curvat . In tribus Missis Nativitatis Domini et in Festo Annuntiationis beatae Madae V. semper est genuflectendum 2. Decantatis
verbis et homo jactus est, surgit ac
donec Diaconus, ab altari reversus, assideal. Si Caeremoniarius desit, monet Diaconum ut
accedat ad abacum, ubi eidem bursam non erectam sed directam ita
praebet ut ejus apertura Diaconum respiciat,
solus ad altare
eandem defert.
37S. CUUl Celebrans a.d OffertoriUUl cantat Oremus, non
omissis
Cruci altaris
ad sacristiam
acceptoque thuribulo, ad altare prope abacum se collocai. Dieto a
Celebrante Velli
per
laterales cornu Epistolae
ad dexteram Diaconi ascendit, ubi na viculam ac thuribulum ministral
thure ac benedicto, descendit in planum.
ul ante Introitum 3.
- Si desii Presbyler assistens vel Caeremoniarius, posita super abaco
navicula, genuflectens ante medium
ad cornu Evangeli i se
confert, ubi stat prope Missale, donec Celebrans post incensatlonem
cornu Epistolae in medium redierit; tunc genuflectit cum aliis et amovel inde Missale prout ante lntroitum s, descendens in planum ad
latus
Peracta thurificatione in cornu Evangelii, Iibrum in
pristino loco reponit, ibique cum aliis
et ad latus redit
Epistolae, aliquantulum
Diaconum, iterata in transitu ante medium altaris genuflexione. - Incensato Celebrante, accedens ad dexteram Diaconi, thuribulum ab e'o
et facta altari genuflexione
a sinistris Diaconi, si chorus sit relro aHare e cornu
ad
chorum
Ibi salutatis utrimque choralibus (et primo
a
parte in qua stat Superior), thuribulum Diacono a dexteris
et ad sinislram eias comitatur eundem in incensatone choralium,
I Cfr. Il. 371.
2 S. R. C. 13 JUIl. 1671 Al1gelopolil. ad 3. IL 141U, 17 jun. 1673
Majoricen. ad I. Il. 1476, 13 Febr. 1677 IlJid. ad 2. Il. 1594, et 22 jul. 1848 Adjacen.
ad 2. Il. 2960. - 3 Cfr. lJ, 371.

De Thuriferario in Missa solemni.

255

in qua reverentias consuetas simul cum eo

Postea e manibus
ejus thuribulum
et terum salutatis choralibus ut supra, per
partem
incedens ad medium altaris revertHur, ibique facta
in plano genuflexione, procedit ad cornu
ubi Diacono thuribulum
stans paululum ab
tergo, dum ille Subdiaconum
incensat '. Recepto postmodum thuribulo, ibidem ad angulum
infimi consistens, Diaconum retro stantem post Celebrantem duplici
ductu cum bino ictu thurificat 2, caput ili i ante et post inclinans. Mox
Caeremoniarium unico duchi cum duplici ictu incensaI". Tum per latus
suum dexterum conversus ad
unumquemque forum pariter unico ductu cum
ictu thurificat. Tandem praemissa ante
altaris medium
prope aditum
se confert, ubi
populum triplici duclu cum duplici ietu incensat, nimirum in medio,
a
et a parte Evangelii, caput ante et post inclinans 4.
376. Post populi incensationem, iterum altari genuflectit et ad
sacristiam se
unde ad Sanctus, Acolythos cum intorticjis anlecedendo, redit cum thuribulo et navicula ante
ibique retro
post Subdiaconum medius inter illos genuflectit. Stati m exinde vadil
ad eornu Epislolae, ubi paulo ante elevationem
vel
in hujus defeetu ipse, imponi! incensum in thuribulum absque beneatque cum eo in infimo gradu laterali utrumque fleetit genu.
Ad utramque elevationem sacram Hostiam et sanctum Calcem ter
semper ictu thurificat, nimirum dum Celebrans genuflectit, dum
sacram Hostiam vel sanctum Calicem attollit, ac dum iterum genuflectit:" mediocriter corpore se curvans ante et post utramque incensatonem". Deinde
et peracta ante altare in medio Acolythorum
unico genu " illos iterum praecedens 8 in sacristiam regreditur, ubi thuribulum congruo in Iaea rcponit, statimque
ad abacum cum
erga altare revertit, ibique stat vel genuflexus manet, prout chorales n. Quod si Ceroferarii intortica teneant
usque ad sacram Communionem, sub finem Orationis
accedi! ante medium altaris ad dexteram Subdiaconi et facta cum eo
ipsum ad altare ascendentem sequitur cique utraque
manu velum humerale demil; quocum
ibidem genuflexione,

, Vbi chonl3 est anle altare aul parum distans, Thurlferarius comilalllT quidem
Diaconum ad iliLlm incensandum, ,ed ipse minime porlal lhuribulum. CIL n. 50.
el 54. C'r. n. 55.
4 CfL n. 57. in fine. Rilus in celebr. MisB. VII. lO. Ri!us
in celebr. Miss. VIII. 8. Permilli nOli polesl, ul Thmiierarius ad elevalionem 55. Sacramenlum in COrnu Evangelii thurilicel. S. R. C. 12 Jul. 1901 Colimen. ad Il n, 4077,
6 CIL n. 32. 7 S. R. C. 20 Mai. 1904 Rhemens. ad 3. n. 4135,
Si sacra Communio in Missa solemni si! dislribuenda, el in Mi55is lerialibus Quadrag(simae, Quatu or Temponlln el Vigiliarum, in qulbus Cerolerarii permanent genullexi CU!l1 intorli
ciis usque ab peraclam Communionem, TIJUrilerarius in sacristiam solus regreditur. CtL O. 390.

256

Lb.

VI.

ad pristinum seeedit loeum, ubi velum

ae super abaco deponit.
Ad
Dei, mediocriler corpore inclinatus, nisi sii
ter sibi pectus cum aliis percutil j tum, nisi adsil
pro pace in choro danda I, facta altari simul cum Subdiacono vI.'I
Presbytero assistente
hunc ad chorum praecedens comitatur. Pace deinceps per Subdiaconum distributa, chorales reverelur 1.'1 Subdiaconum per cornu
ad altare ul supra re
ducit j ubi fada a sinistris Subdiaconi genuflexione, pacem ab eo exrespondl~ns Et cum
tuO;l. Mox repetita
ilIam
continuo Ceroferariis ad abacum stanti bus defert 3.
377. Ad Domine nOli SUI1l
si in pace praebenda minime
sit occupatus, mediocriter inclinatus ter
sibi pectus, et dum
Celebrans sub utraque Specie se
se inclinat,
non tamen tempore intermedio. Si Ceroferarii intorticia
posto
quam Calix a Subdiacono detectus fuerit, ad altare defert
vini el aquae, cum
in plano ob praesentiam sanctissimi
Sacramenti, easque sinI.'
cum opus est, Subdiacono porrigit.
Ad Orationes stat VI.'I genuflectit, prout chorales 4. Tandem pro be
nedictione utrumque fJectt genu ac Cruce majori se
Ad ul
timum
Cruce minori in fronte, ore et peclore se munit,
atque caputinclinat ac
cum Celebrante, si opus sit, ante
altare
manibus se
ut initio Missae. Facta ibidem cum
ceteris genuflexione, ad sacristiam redit ordine quo venit. lI1ic a
tergo Celebrantis Imagini
cum aliis capul profunde inclinat, et postquam Celebrantem salutavit, eidem sacris se vesti bus
exuenti
ac demum superpelliceum deponi/.

VB.

De Ceroferariis in Missa solemni.

378. Duo Cerofera.rii seu Acolythi hora. praestituta. ad sa
cristiam se conferunt, ubi manus lavant ac superpellicea induunt. Tum
ad altare pergunt ad candelas
ut supra traditum est r,. In
sacristiam reversi candelas quoque in suis
accendunt et
Diaconum, alter Subdiaconum se induentes
Omnibus
rite
sua candelabra acdpiunt, tenentes et deferentes ea
quemadmodum supra
descriptum est T,. Re1ro post sacros Mi
nistros stantes, ad
Caeremoniarii una cum ceteris praedpuae
[magini sacristiae caput
inclinant, omniumque primi ad al
I Si saecularlbus In~ignibus pax praebenda sii, In deiectu Caeremniaril, ipse ohservat qua" dieta sunt not. l pago 251.
2 Quoad modum pacem reciplendl et dand,
dr. not. lO pag. 212.
:I Cfr. n. 388.
., Cfr. n. 388. - r, Or. n. Il!!.

De Ceroferariis in Missa solemni.

257

tare
incessu gravi et
semper aperto. Si ante altare sanctissimi Sacramenti sive expositi si ve in tabernaculo reconditi Iranseant, vel coram
sanctae Crucis aut coram aliis Reliquiis
venerationi expositis, subsistunt
et si mul
cum Celebrante el sacris Ministris genufleclunt vel caput profunde
inclinant; simHiter in transitu ante Chorum, Praelatos etc.. debitam
reverentiam exhibent
379. Oum a.d altare
stantes in linea recta, prior
ad cornu
alter ad cornu Evangelii omnium postremi, vel
retro post sacros Ministros, una cum aliis in
si locus sit
plano
Mox secundus Ceroferarius versus latus Epistolae
quin in medio altaris genuflexionem ileret, quod semper in
simlbus efficitur; et cum ad locum allerius in cornu
stantis
pervenit, procedunt ambo simul ad abacum et in
angulis posterioribus candelabra cum candelis accensis
3 Tum ibidem in
genua procumbunt, prior quidem a dexteris, alter a sinistris Thuriferarii,
manibus ac facie ad altaris latus conversa. Ad Psalmum et Conlessionem respondent atque se signant et inclinant ut
se eri
Dum Celebrans cum sacris Ministris altare
gunt ibique perstant 4. Ad !ntroitum, Cruce majori se signant una
cum Celebranle.
Si recitato
Gloria et Sequentia, Celebrans
cum sacris Ministris sedere voluerit, ad scamnum se conferunt, cum
i11i ab altari descendunt; prior nimirum ad latus altari
aller
ad aliud lalus. Ubi cum Diaconus et Subdiaconus
posteriorem sublevant partem dalmaticae ac tuniceilae vel planelae, quam
scarnni dorsuale demittunt; tUm ante iIlos accedenles caput Celebranti
inclinant et ad proprium pergunt scamnum vel scabella. Ad verba inc\inationem
caput cum aliis profunde
inclinant. Cum autem cantatur Cum Sancto Spiritu, assurgunt ac dum
Celebrans ad altare cum sacris Ministris accedit, se ad abacum recpiunt. S vero pro Ceroferariis scamnum minime apponatur, lunc
exhibita reverentia, postquam sacris Ministris dalmaticae et lunicellae
fimbriam elevaverint, ante abacum iterum redeunt, ibique consistunt
caput f1ectentes ut supra. Possunt etiam Ceroferari sedere in gradi bus
380. Ad Orationes stani vel
proul chorales Il. Cum
Di,lconws, acce pia benedictlone canendi Evangelium, ab altari descendii, Ceroferarii sua candelabra ex abaco accipiunt et Thuriferarium
sequentes, cum candelabris ad altare
atque retro post Diaconum et Subdiaconum se sistunt. Ad signum Caeremoniari, facla
J Cfr. 11. 31 I. - 2 Cfr. 1101.' pago 64.
:l Rilus in celebr. Miss. Il. 5. - 4 Locus
ordinarlls Ceroferarorum fola tempore Missae solemns est abacus.
5 S. R. C.
18 Dee. 1779 Ord. Min. ad 5.
aala, n Cfr. 11. 388.

Lib. Il, Pars Il, Cap. VII.

258

ibidem a lateribus Thuriferarii una cum aHi3 genuflexione, vertunl

se ad suam quisque sinistram, et Thuriferario
conjuncti
procedunt ad locum ubi Evangelium cantari solet. [bi se ex propria
dextera vertentes, Diacono faciem convertunt, et ad latera Subdiaconi
librum tenentis ad fine m usque
consistunt l, quin se
inclinent aut genuflectant 2. Cantato
in medio presbyterii
a tergo Diaconi se collocant, et postquam hc Celebrantem iucensaverit, ibidem cum Thuriferario genufIectunt, ad abacum redeunl
et suo loco candelabra deponunt. - Si ad Symbolum sii sedendum,
perfi<:ia1ntulr quae modo de Kyrie dieta sunto Ad Et incarnatas, si stent,
gel~uflectullt utroque genu et mediocriter se inclinant, si vero sedent,
caput tantum profunde curvant $. Ast in tribus Missis Nativitatis Domini et in Festo Annuntia!ionis beatae Mariae V. semper est genuflectendum 4, Decantatis verbis et homo factus est, assurgunt, et cum
Diaconus, bursa ad altare delata, ad sedem suam reversus sit, huic
et Subdiacono posteriorem dalmaticae et tunicellae partem, ut supra,
elevant et ad scamnum suum vel abacum revertunt.
381. Ad Oft'ertorium, cum Subdiaconus abacum adi! Calicem
accepturus, secundus Ceroferarius super
humeros velum oblongum expandit, dum primus ilIum ad altare cum Calice procedentem
immediate sequitur, portans super pelviculam
vini et aquae 5 ,
quas suo tempore eidem sine osculis tradi!.
postmodum ab eodem
Subdiacono receptis, ad suam dexteram se vertens, eas absque genufIexione ad abacum reportat, ubi cum socio suo perstat, dum altare adoletur. Celebrante thurificato, ambo Ceroferarii, prior cum ampulla aquae super pelviculam, alter cum
ex latere
stolae ad gradum ascendunt suppedaneo propiorem, ibique stantes
Celebranti ad manuum lotionem ministrant ", aquam infundendo lnteumque praebendo cum profunda capitis inclinatione ante et posto
Recepto subinde lillteo, faciem ad invicem vertentes, descendunt et
super abacum deponunt quod prae mani bus habent, ibi suo tempore
a Thuriferario
cui ante et post caput inc!inani.
382. Ad Praefatonem, dum Celebrans cantat Gratias agamus etc. caput profunde inclinant, vadunt ante medium altaris ibique
!Iectunt genu et ad sacristiam pergunt, ubi
intorticiis accensis, Thuriferarium sequendo ante altare redeunt, genuDectunt, et p~i
mus ad Sanctus, paulo anle Consecratonem et ad utramquc elevalonem campanula m leviter pulsaI 7. Sic manent
usque ad sancti
Calicis elevationem inclusive. Tum
unicum flectunt genu"
et quo venerunt modo in sacristiam recedunt funalia exstincturi. Rilus in celebL Mss. VI. 5. Caerem. Epise. L 2. c. 8. n. 4G.
., Cfr. n. 374.
CIL ibid.
5 Rilus in celebL Mi55. VII. 9.
" Rilus in celcbL Mi5~. VII. 10.
7 S. R. C. 25 Oel. 1922 Romana (Acl. Aposl. Sedis XIV. p. 557). S. R. C.
20 Maj. 1904 Rhemens. ad 3. n. 4135,
I

De Ceroferariis in Missa solemni.

259

In Festis solemnioribus quatuor vel sex intorticia adhibentur; et tune,

si ex postiea altaris parte in presbyterium veniant, egrediuntur eum
face in manu extima per utrumque altaris latus, divisi in
numero unus post
praeeedentibus. Si autem aliunde
iIlue veniendum sit, tune incedunt bini et bini, minus dignis praeeuntibus. Cum ad medium presbyterii devenerint, facta simul in recta
linea genuflexione, hine inde ad latera allaris ulrumque genu f1ectunt,
sic tamen, ut digniores sint Subdiacono vieiniores; si locus sit angustus, genuflectunt ante medium presbyterii. In quovis porro casu,
qui in cornu sunt
faces tenent manu sinistra, qui vero in
cornu
iIIas sustinent manu dextera, altera
admota.
Facta autem utraque elevalione vel
ut mox dieetur, surgunt omnes, simul unicum fleetunt genu in medio presbyterii, et iode
di~:rejdiuntulr eonjuncti vel divisi prout venerunt, minus
praecedentbus.
Mox Ceroferari cum Thuriferario
unico
genu altari facta, ad abaeum
ibi junctis manibus stant,
eum Celebrante
In Missls vero in
sacra Communio ministranda
necnon in Missis feriarum Adventus, Quadragesimae, Quatuor
et Vigiliarum cum jejunio, tametsi ex
dispensatione non jejunelur (exceptis Vigiliis Paschatis, Pentecostes
ac Natvltalis Domini et Quatuor Temporibus
genuflexi
eum intorticiis perslant usque ad Communionem inclusive I.
383. Sub :6.nem Orationis Dominiea.e primus Ceroferarius accedit ante medium altaris ad dexteram Subdiaeoni, el facta eum eo
genuflexione, ipsum ad altare aseendentem sequitur
utraque
manu velum humerale demit; quocum
ibidem genuflexione,
ad pristinum seeedit locum, ubi velum plicat ae super abaeum deponH. Quod si
teneat lntorlicium, Subdiacono ministrat Thuriferarius. Ambo Ceroferarii, nisi ferant intorlicia, ad Agnus Dei el ad Docum mediocri corporis inclinatione ler sibi pectus
mine non sum
pereutiunt. Suo tempore pacem a Thuriferario accipiunt 2, nisi in tenendo intortida impediti
et profunde se inclinant, eum Celebrans
sub utraque
se communicat. Postquam Calix a Subdiacono
deleclus fuerit, prior Ceroferarius
si ipse intorlicium adhuc leneal, Thuriferarius ad altare deferl
vini et aquae, cum genuflexione in plano, ob praesentiam sanetissimi Sacramenti, easque
sine osculis, cum opus est, Subdiacono porrigit. Qulbus postea read suam se vertens dexleram, absque genuflexione ad abacum
reportal. Alter vero accipit parvum Calicis velum et facta cum Diacono et Subdiaeono anle altaris medium genufJexione, portat illud ad
l Rilus in celebr.Miss. VIII.
Quando minislralur sacra Communio, duo ex ipsis
ad signum Caercl1lolliarii inlorticia reportalll ad abacum, acceptoque ex eo linteo albo,
ad gradum suppedaneo propinquiorem ascendunt ac li"leum ,usli"en!.
2 Ibid. X.
De modo pacero recipiendi ac dandi, cfr. noI, lO pago 212.

260

Lib. Il, Pars Il, Cap. VII.

cornu Evangelii, et repetila in medio genuflexione, ad abacum redi!.

Ad Orationes post Communionem slan!. In diebus vero jejuniorum
n. 382 in fine) et in Missis in quibus sacra Communio ministratur, peracta Communione, surgunt, genuflectunt ac ordine quo
venerunt intortieia in sacristiam reportant; dein cum
ante medium altaris ad abacum redeunt, ubi cum Thuriferario ad
Orationes utrumque genu f1ectunt.
384. Pro benedictione in loeis suis utrumque fleetunt genu ac
Cruee majori se
Ad ultimum Evangelium Cruce minori se
muniunt in fronte, ore et pectore, atque caput inclinant ac genuflectunt
cum Celebrante, si opus sH, sua ex abaco sumunt eandelabra et ante
medium altari s, ut initio Missae, se conferunt, ubi postquam Celebrans
et sacri Ministri in planum
facta cum eis in plano genuflexione, ad sacristiam quo venerunt ordine revertuntur. Illie a
tergo sacro rum Ministrorum Imagini praecipuae caput profunde inclinant, et Celebrante salutato, candelabra in loeo, unde ea sumpserunt,
collocant. Diacono et Subdiacono sacris se vestibus exuentibus servitium praestant; tunc altare pro candelis exstinguendis redeunt, ac
postremo ipsi quoque in sacristia superpellicea exuunt.

CAPUT VIII.

De organorum sono deque Magistro chori et choralibus

in Missa solemni.
385. Organa in Missa solemni pulsari possunt l omnibus anni
diebus in quibus licitum est Diacono et Subdiacono dalmatieam et
tunicel1am adhibere, etiamsi color sit violaceus 2. Jn Missa vero feriae
quintae in Coena Domini pulsantur usque ad Gloria in excelsis integre
cantatum " numquam per totam Missam 4, in Sabbato sancto ab Hymno
'. - Statim igitur ac in Choro diclum
Angelico inclusive et
est .,. Fidelium allimae organa pulsantur ad introducendum cantum
Introilus augendamque solemnitatem; itemque finita Missa fit
dium in Celebrantis reditu ad sacristiam. Ex eadem ralione infra
Missam ab Organista fiunt interluda, quando Celebrans aliquid agi!
eo tempore, quo nhil a choralibus canendum est; sed ad elevationem sanctissimi Sacramenti graviori et dulciori sono organa pulsari
I De regulis ab Organista in organcrum sono servandis, dr, n, 130. 2 S. R, C.
2 Sepl. 1741 Aquen. ad 4. IL 2385. - 3 Caerem. Episc. L I. c. 28. n. 2, et S, R. C.
Il Jun, 1880 Viglevanen, ad 4, n. 3515, et
MarI. 1901 Senogallien. "cl 6, n. 4087,
et Il Mai. 1911 Dllola ad 2. IL 4285. - 4 S, R, C, 30 Dee, 1881 UrgeUen. ad 7.
n. 3535.
5 Caerem. Episc. L I. c, 28. n. 2, El S. R. C. 4 MarI. 1901 Sel1OgaUien.
ad 6. n. 4087, et Il Mai. 1911 lJuoia ad 2, n. 4285, et 22 MarI. 1912 Egilanlen.
ad 2, (Acl. Ord. XXXI. p, 154),

De choralibus in Missa solemni.

261

possun! l.
Ad sustinendum cantum choralium organa
possunt,
modeste tamen, ita ut organorum sonus cantum vocalem numquam
opprimat, sed potius concomitando
Tertio organa adhiberi
liceI ad cantum supplendum, si ob insufficientem Cantorum numerum
quaedam Missae partes clara et intelligibili voce a choralibus rectantur. Credo semper per integrum cantandum est 2;
autem quae per
integrum recitari, numquam vero omitti possunt 3, hae sunt: lntroitus,
Graduale cum Aileluja, Tractus ", Offertorium et Communio ; partim
Gloria, Sequefl1ria,
vero concini, parlim recitari permittuntur,
vUi"~'''~, et
Dei. pulsari
dum cantantur
Orationes, Epistola,
Praefatio, Oratio Dominica necnon
cum Celebrans vel sacri Ministri
aliquid in cantu proferunt", vel quando, Chorus ad cantum praedictorum
Silent
organa totaliler in Missis de tempore
et
Quatuor Temporum, excepla Missa Dominicae tertiae Adventus
dete}, etiamsi infra hebdomadam repeta!ur, et Dominicae quartae Quadragesimae
necnon Feriae quintae in Coena Domini et Sabbat sancii, ut supra dicium est 7. Neque organa pulsari possunt in
Missis Defunctorum el in Missa votiva de
quae Feriis sextis
per annum in colore violaceo alicubi celebrari solet B. Ceterum in casu
necessitatis licet adhbere organum in Officiis et Missis in
sonus
prohibetur, sed solum modo ad associandum et sustinendum cantum, silente organo cum silet cantus 9.
386.
chori dillgentem curam habeat, u! quae in Missa
cantanda sunt, omnino legibus ecclesiasti cis sint conformia
Textus
canendus est idiomate Ialino,
in libris authenticis
jace!,
verba mutentur vel postponantur aut indebilae flant
tones vel syllabarum
ila ut fideles Quod audlunt semper
intelligere
!'\on licet ordinem confundere, neque textus praescriptos in alios ad Ilbitum eleclos mutare, neque
vel etiam
dumtaxat partim eos omittere. Licet lamen Versus a Rubricis permissos sub organi sono clara et intelligibili voce recitare Il.
l Caerem. Epise. I. l. c. 28. n. 9.
2 [bib. n. lO, S. R. C. IO MarI. 1657 Se/!untina
ad 3. n. 1023, et S. R. C. 22 Mai. 1894 Decr. gen. Il. n. 382'1.
3 S. R. C. a Aug. 1906
Neapolit. ad l. n. 4189, et S. R. C. lO Jan. 1852 Montis Poliliani ad 2. n, 2994. , Traclus, qUl!m organa non l!lsanlur, inlegre caneodus esI. S. R. C. 7 Sepl. 1861
S. Marci ad 14. n. 3108.
Missae alllem parles propriae Jaudabilius
vel
silenlibu! 'lei comilanlibus orgaols, adhibilis libria aulhenlicis caolus Gregoriani.
R. C,
a AUI!. 1906 Neapolit. ad l. n. 4189,
S. R. C. 27 Jan. 1899 Dublum n. 4009.
7 Clr. J1OI. 3_' pago 2O. Occasione primae Communionis puerorum, lempore Quadragesimae organa pulsari possnl. S. R. C. Il. Maj. 1878. Soc. lesa ad Il. n. 3448,
S, R. C. 30 J un.
gen. IV. 2. n. 3922.
9 Excipilur lame n semper ullimum
Iriduum Maioris
ab Hymno Angelico Feriae V excl. usque ad Gloria Sabbali
SancII. S. R. C. Il Maj. 1911 Dubia ad 2. n. 4265, el 22 MarI. 1912 Egilanien. ad 2.
(Acl. Ord, XXXI. p. 154). - lO Cfr. n. 133. - II Molu proprio Pii P, X. 22 Nov. 1003 8.
el 9. n. 4121. De lis, quae lolaHter 'lei partim clara voce recitarl pos5unl, cfr. n. 385.

262

Lib. Il, Pars Il, Cap. VIII.

Gloria, Credo
quae in cantu polyphonieo aliquando canlentur,
omnino
Ecciesiasticae auctorltatis munita sinI. Post Cantatum Offerlorium
tempore quod superest, permittitur
cantus brevis cantiunculae sacrae ex verbis ab Ecclesia approbatis
Similiter post Benedictus Missae solemnls concedilur, ut
aliqua cantiuncula sacra (vulgo mottetto) in honorem sanctissiml Sacramenti cantetur, numquam vero
vernacula, et dummodo Celebrans a Missa continuanda haud impediatur '.
387. In solemnitatibus a.dhibentur qnatnor Cantores quorum officium est intonare omnia quae concinenda sunt, necnon cantare ea quae alternatim cum Choro proferenda sunt I
etiam obet Tractus. In magnis
tingit persolvere Versum Gradualis,
solemnilatibus pluvialibus coloris Missae nduuntul;; in aHis solemn!
sieut et
non habelur numerus sufficiens pluvialium,
superpellices induli sunI. Sislunt se in
aut linea recta
ante
(panno decenti
quod collocatur in medio chori
ante altare '. Accedentes ad
easdem regulas observant ac antores in
Ceterum sese inclinant, genuflectunt et sedent prout
Chorales. Ad sedendum parantur eis quatuor scabella ante
si superpelliceis tantum induti sunt, etiam in stalia vicina se
conferre possunt'.
388. Chorales hora
pro Missa solemni tempestive
ad chorum conveniunt, ibique
manent usque ad Missae iniHum, nisi Celebrans cum sacris Ministris chorum transeat; tunc enim
assurgunt et salutationi Celebrantis
caput inclinando. Accedente Sacerdote ad
incipiunt Cantores Antiphonam ad Introltum. Quae in Missa Defunctorum, in Feriis ac in Festis simplicibus intonatur a Magistro chori; in aliis Festis et in Dominicis a
duobus Cantoribus i in so!emnitatibus vero a quatuor, ubl Cantores
suppetunt. Chorus, stans, prosequitur usque ad Psalmum; iidem Cantores prmam
Versus Psa!mi et
Gloria Patri proferunt,
in
Versum abso!vente universo Choro". Postmodum !ntroitum
cantu repetunt omnes, ve! clara et intelligibili voce sub organorum
sono recitant. Mox Kyrie eleison et Christe eleison alternis choris ab
utraque chori parte vel a scho!a Cantorum alternatim cum ceteris
choralibus concinuntur.
389. Intonato a. Celebra.nte Olorla 111 excelsls Deo,
chori et scho!a Cantorum subdunt Et in terra pax etc., choralibus
l Motu proprio modo eit. n. 8. et Caerem. Epise. I. L c. 28. n. 9. S. R. C.
Decret. gen. 22 Maj. 1894, ad 3. n. 38116.
2 Ubi nllmems Fratrum non SlIppeterel,
elam duo Cantores hoc munere fllngi possent.
3 Ubi chorus est retro altare, generatim non expediel a celero Choro separare Cantores qui CUlTI ipso alternatim cantare
debent.
4 Cfr. n. 125. et 126.
Cfr. noto 2 pago 75.
fl Grad. Rom. De riti/>.
sen'andis In Cantu Missae ll. I.

De choralibus in Missa solemni.

263

a1ternatim ut supra, prosequentibus. Qui non cantant, sedente Celebrante, assidere possunt, dummodo
in quantum fieri
potest, servetur; fleclunt lamen caput ad verba quae inclinationem
requirunt, quod et cantantes
Expleto Hymno, omnes sur'
gunl, respondent Celebranti et stant ad Orationem vel Oratones, sed
durante prima Oratione profunde se inclinant, in conclusione vero
et ultimae capul profunde inclinant '.
In Missis Feriarum
Advenlus, Quadragesimae, Quatuor Temporum et Vigiliarum cum
jejunio, tametsi ex dispensatione non
et in Missis de Reomnes, etiam Praelati majores, ad Orationes genuflectunt, praeter
illas quibus immediate praemiltitur Flectamus genua, ad
item
omnes unicum flectunt genu usque dum Subdiaconus Levate pronuntiaverit
Excipiuntur Vigiliae Nativitatis Domini, Paschatis et Pentecostes, Feria
in Coena Domini et Quatuor Tempora Pentecostes, in
ad Oraliones omnes, ul s.upra, stant 3. - Post Orationes sedent omnes usque ad cantum Gradualis
chorates, uno,
duobus vel quatuor ut supra intonantibus, stantes concinunt, ceteri
vero sedenles auscultanL Si dum cantatur Epistola sit genuflectendum, sedentes ad verba quae alias
caput
tantum
inclinant; in Traclu vero ad Versum Adjulla nos
(in Missis ferialibus Quadragesimae), et Veni Sancte Spiritus (in
Missa de Spiri tu
omnes jam ab initio
flectunt genu
usque ad finem Versus". Ad cantum Evangelii stant omnes et Cruce
minori in fronle, ore et
se
inclinant ac gellufJlecltunl,
cum opus fueri! 4.
390.
Celebrans intonaverit Credo in Imam Deam,
Maigisiter chori et schola Canlorum subjungunt Patrem omnipofenfem,
choralibus alternati m prosequentibus ut ad Oloria. Sive organa ad
cantum Symbol sustinendum adhibentur sive non, omnes
articuli canendi sunt et nullo modo clara voce recitandi". Qui non cantant, dum Celebrans
ipsi quoque sedere possunt, sed caput
profunde inclinant ad jesum Chrisfum et simul adorafur, quod etiam
cantantes observanL Ad Versum Et incarnafus est etc., omnes qui
stant, genuflectunt utroque genu et mediocriter se inclinant ", ex(;ep!tis
Cantori bus, qui finito Versu praedicto genuflectunt unico genu 1 et
statim
qui vero sedent, caput profunde inclinant~. In tribus
Missis Nativitatis Domini ac in illa Annuntiationis beatae Mariae V.,
ad praefatum Versum semper et a cunctis genuflectendum est Q. In

IB. el 20. Cfr. n. 26. Rubr. gen. XVII. 3. el 5.

3 Cir. n. 29. 22. cl 26.
Caerem. Epi.e. L I. c, 28. n. IO, S. R. C. lO MarI. 1657 Segunlina ad 3. n. 1023, 7
1861 S. Marci ad 15. n. 3108, et 22 Maj. 1894
Dea. gen. Il. n. 3827.
Il. 29 et 32. -- 1 Cfr. n. 29. et 39.
Cfr. n. 380.
p Cfr. n. 380.
I

Cfr.

Cfr.
Il.

Il.

:n

264

Lb. Il, Pars Il, Cap. VIII.

et ceteri sedentes, ac refine Symboli, surgente Celebrante

SplJnl:terlt ad Dominus vobiscum; deinde cantato a Celebrante Oremus,
a
chori, duobus vel quatuor Cantoribus, prout supra, lntonatur Offertorium, quod chorales vel schola Cantorum prosequuntur,
et in fine sedent usque ad chori incensationem, si
thurificandus sit, aliter usque ad Praefalionem '. Cum Diaconus chorum thurificaturus
assurgunt omnes
ante et post incensationem
inclinat 2.
391. Ad Pra.efationem stani ilem omnes ac Celebranti respondent; et postquam Sanctus
in genua procumbunl usque
ad utrumque elevationem peraclam. Tunc se
et
chori vel Cantores intonant Benedictus, celeris ut alias prosequen
tibus 4.
In Missis Feriarum
Quatuor
Temporum et Vigiliarum quae
ac in Mi5Sis de Requie, manent genuflexi usque ad Pax Domini inclusive", excipiuntur
Nativitatis Domini, Paschatis et Pentecostes, Feria quinta in Coena DoPentecostes Agnus Dei a
chori
mini el Quatuor
vel Canloribus intonantur et ab omnibus
alternatim canlantur.
Pro
et danda pace, observanda suni supra exposita 7. Porro
qui primo in quolibet chori ordine pace m accepit, dal successive
alteri subsequenti, et i1le iterum alteri 8; quod observatur in utroque
chori latere. Post
Sanguinis
canitur Anti
phona quae dicitur Communio, eodem prorsus modo ac de Offertorio
dictum est, quo tempore, Qui non cantant sedere possunt, ac deinceps ad Dominus vobiscum assurgunt.
Orationum slant inclinati, erecti, vel genuflexi ut ante Epistolam", et Celebranti responden!. Ad benedictionem Praelati majores profunde se inclinant, reliqui
Stani omnes ad Evangelium, se
inclinantes ac
prout Celebrans. Poslmodum salutationi
Celebranlis et sacro rum Ministrorum
cum hi ante vel per
chorum transeunt.
(I.

l Rubr. gen. XVII. 7,

Cfr, n. 22, ~ 3 Dum sanclissmum Sacrall:Cll!Um sve
sub una sive sub altera Specie elevatm, canlores omllino silere debent et Sanctissimum cum celeris adorare. S. R. C. 22 Maj. 1894 Decr. gen, 1Il. 3827. - Cum Ce lebrans ante el posI ulramque clevationem genufleclil, callul profunde inclinant; in ipso
autcm actu elevationia, erecto capite sacra m Hostiam et Calicem aspiciunt secreto dicendo Dominus meus et Deu$: meus. Pius Pap. X 18 Maj. 1907 (Act, Ord. XXIV. p. 2(8).
S. R. C, 14 jan. 1921 Dubium, (Act. Ord. XL. p. 85), Cfr. n. 29.
Rubr.
gen. XVII. 5. - 1 Cfr, noto lO pag, 212, - S Ritus in celebr. Miss. X. 8, et Caerem.
Epsr. I. l. C. 24, n. 2. - Q Cfr. n. 359.

De Missa solemni co ram Sanctissimo Sacramento eXIPo:,it<).

265

IX.

De Missa solemni coram Sanctissimo Sacramento

392. Bora
Celebrans et 5acri Ministri paramenta
induli,
cooperto, una cum Caeremocoloris Missae
niario, Thuriferario ac Ceroferariis ad altare expositionis l juxla ordinem consuetum se conferun!. At ubi in conspectum sanctissimi Sacramenti pervenerint, caput detegunt, manibus
ad alfare accedunt
omnes utrumque flectunt genu ac corpore mediocriter se
el in
inclinant 2. Mox erecti absque ulteriori reverentia Missam, ut
inchoant; in
decursu Celebrans discedens aut adveniens ad medum allaris vel transiens ante sanctissimum Sacramentum semper
unum flectit genu sine
inclinatione
Sacri
dum ab
uno latere in alud transeunt, semper et tantum in utroque latere genuflectere debent; dum ab uno latere pergunt in medium, et dum e
semper et tantum in loco,
medio ascendunt ad latera aut
equo recedunt, genuflectunt '.
393, Absoluta. Confessione cum suo
Celebrans et sacri
"""''''"', nulla prius facta genuflexione, altare conscendunl ibique
nuflectun!. Diclo subinde a Celebrante Oramus te Domine, sine genullJexione aliquanlulum se retrahunt versus cornu Evangelii el Celebrans
facie veluti ad cornu
conversa, de more imponit ac benedici I
incensum, Diacono naviculam sine osculis ministrante ". Postea, non
genuflexione, cum sacris Minislris ad secundum
descl:mlit, advertens ne terga sanctissimo Sacramento vertat, atque
in ora
Celebrans accipil a Diacono thuribulum sine osculis, et sacris Ministris posteriorem hinc inde planetae
fimbriam elevanti bus, Sanctissimum triplici duclu et bino ietu adolet
Thure
cum profunda capitis inclinatione ante et post incensationem
sic oblato, surgunt et ad altare rursum accedunt,
genuflectunl
ac thurificationem altaris, non autem Crucis 7, vellmaginum Sanctorum
etiamsi adsint,
Post altaris thurificationem Celrbral1s thu
I Quae Sllpra n. 241. dlcla sunI de prohlbltlone Missae prlvatae coram sancllsslmo
Sacramento e,posito, valenl etiam de Missa solemni,
excipias solummodo Missas
exposilionis et repositionis Sancissimi. S, R. C. 13 Jlln. 1671 Angelopolit. ad 5. Il. 14111.
S. R. C. 16 febr. l!;06 Soe. Sales. ad I. n. 4179. Si S8. Sacralllentulll immediate
ante Missam exponendum est, omnia respective observentur, quae supra n. 143 tradita
sunI.
3 Cfr. n. 25.
4 S. R. C. 9 Jun. 1899 P/Ilr. Dioee. n. 401l7.
5 S. R. C.
23 No\'. 1906 Duior. ad 5 n, 4194.
(\ Caercm, Epise. L I. c, 23. n. 18, et L 2. C. 33.
n. 19; Commento in Instr. Clement. XXX. 8. Thuriieraru8 tam anle ascensionem ad altare, quam post descensionem de eodelll, in plano genuflectil. Cfr. n. 51. S. R. C.
26 MarI. 1859 Tornov. ad 3. n. 3086.
1 S. R. C. 29 Nov. 1738 Carthaginien.
ad 4. O. 2340.

266

Lib. Il, Pars Il, Cap. IX.

ribulum Diacono reddi! el e late re

in secundum gradum
vel in planum juxta consuetudinem descendit, ubi cavens ne
vertat sanctissimo Sacramento " per suam sinislram ad populum conversus triplici ductu cum duplici ictu a Diacono ex ad verso stante
inceosatur. Tum sioe genuflexione rursus altare conscendil ad legendum Inlroitum elc. Dum postremum cantalur
Celebrans et sacri
Ministri in medium procedunt, ubi facta ab omnibus unus
alium
gelnul'le~:iOlle~ Celebrans intonai Oloria iII excelsis Deo,o Diaconus et
Subdiaconus genufledunt, antequam ad latera Celebrantis ascendant,
Post recitalum Hymquin iterent
i Il uc cum
num
si ob prolixilatem funcfionis sedere
genuf1ectunt et per viam breviorem ad scamnum procedunt 8, ubfsacfl
Ministri neque Celebranti
inclinant, neque sedentes iIlud coo
quod etiam Celebrans observat. In fine Hymni per planum
unico
ante infimum aHaris
procedunt, super quo
osculatus
genu i Celebrans ascendit altare
xionem; Ministri sacri vero sistentes unus posi alium non llenultlectuntcum Celebrante. Hic autem ad Domillus vobiscum vertens se ad
populum, aliquantulum sese abducit extra altaris medium ad cornu
Evangelii
vertit ad mediumcirciter inter cornu Epistolae
et populum; postea omnes iterant genuflexionem et ad cornu Epistolae
Post omnes alias Orationes a Rubricis praescriptas et
prcedunt.
ante Col1ectas imperatas ac votivas, facienda est Commemoratio sanctissimi Sacramenti i in Festis autem primae vel secundae classis, in
in Dominica Palmarum ac
Nativitatis Domini et
in Missa votiva solemni, quando una tantum dicitur
praefata
Commemoratio fieri debet sub unica conclusione G; si vero illa Festa
occurrant in Dominica, Commemoratio sanctissim Sacramenti conjungenda est Orationi Dominicae 7. ab identitatem Mysterii Oratio
sanctissimi Sacramenti omittitur, si Missa celebretur de Sacratissimo
Corde Jesu, de
de
de Pretiosissmo Sanguine g, de
M,/!'lt.'riiis Viae Crucis et de Christo
394. Post cantumEpistolae, Celebrans Subdiacono manum
praebet osculandam
benedictionem de more
Ante
1 S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 48. Il. 2682.
? Ciro n. 42. Videtur tamen
11Iinus convenire; clr. Caerem. Episc. I. 2. c. 33, n, 33; eandem ob caU9am sederc po'"
sent ad Kyrie, Graduale, 8equentiam et Credo, eaedemque regulae tune observantur
ae supra pro Gloria expositae sl1nt. - 3 S. R. C. 12 Jul. 1901 Colim~tl, ad 6. n. 4077.
4 Ubi chorlls est ante altare, Celebrans et sacri Ministri in acceSEU ad altare
omitlunt salutatonem ehoraHum.
5 S, R. C. 18 Dee. 1779 Ord, Min. ad L n. 2515,
et 18 Sept. 1877 Soc. Jesu ad 3. n. 3436. - ti S. R, C. 23 Jun. 1736 Brugen. ad L
n. 2323, et 16 Febr. 1737 Mechlinien. ad L n. lil327. - 7 S. R. C. 3 Mart. 1761 AquclI.
ad 3. n. 2461. In Dominicis privileglatls primae el seeundae classis, eOl1jul1genda est
Oralioni Dominicae, si haec unica si!. S. R. C. Z7 Jal1. 1778 Composle/{. ad I. n. 2509.
S, R. C. 3 Jul. 189G 8lrigonien. ad 4. n. 3924.

De Missa solemni coram Sanctissimo Sacramento exposito.

267

et post Manda cor mellm genufleclit. Quotiescumque in lectione Evanpronuntiatur nomen jesu, caput profunde inclinat versus Venerabile Sacramentum '. Leclo
incensum
in thuribulo
ac benedicit ut ante Introitum, et dat Diacono benedictionem ac
manum deosculandam ut alias. Suo tempore osculatur Missale a Subdiacono more soHto sibi delatum, atque incensatur a Diacono stante
non in medio altaris, sed aliquantulum ad cornu
Ad Dominus
lIobiscum CelebTansgenuflectit ante et post, et cum cantat Oremlls, omnes
cum eo caput profunde inclinant
Ministri sacri genuflectunt.
Subdiaconus, accepta
in suppedaneo ad dexteram
et non
cum in planum descendit",
395. Dieta Veni Sancfijicafor, Celebrans cum Diacono sine genuflexione s, et modo superius 4 explicato incensum ponit in thuribulo
ac benedicil, solita proferendo verba Per intercessonem etc. Dehinc
ad medium altaris sine
conversus, e mani bus Diaconi
thuribulum
et de more oblata incensat; quibus incensatis, Diaconus Calicem e medio corporalis non amovet', Postmodum Celecum Diacono genuflectat, aliquantulum ad cornu EvanJ~elli
se retrahit, Diaconus autem ad cornu
ne sanctissmo Sacramento terga obvertant, ambo ad secundum descendunt gradum,
ubi in ora
Dum Diaconus ad dexteram Celebrantis
fmbriam e elevat, Subdaconus autem
cum Patena in loco suo stans permanet 6, Celebrans sanctissimum
Sacramentum thurificat, proferens verba consueta
etc. Deinde
cum Diacono suppedaneum conscendit,
et altare incensaI.
Post altaris thurificationem in secundo
lateris
vel in
plano, ut ad Introitum, facie ad
conversa a Diacono incensatur,
manus lavat acceptoque manutergio suppedaneum iIlico
conscendit ad i1las abstergendas atque Psalmum in loeo consueto absolvendum, Dicto Gloria Patri etc., redi! ad medium altaris ac genuf1ectit cum Diacono. Ad arate Fratres
ad populum, ut supra,
se convertat, genufleclit et non
circulum, sed per eandem viam
rediens ad medium altaris iterum
: dein reliqua usque ad
lncenut in aliis Missis solemnibus prosequitur 7.
sato cl10ralium et ceterorum quibus thuris honor debetur, ritu consueto peragitur debitis cum genuflexionibus et inclnationibus, cavendo
lamen semper ne terga Sanctssimo vertantur.
Diaconus et Subdiaconus
se aliquaniulum relrahunt ad cornu Evangeli i
ante et post incensationem; Diaconus tamen genusine
flectit cum ad medium altaris pervenit". Thurferarius pro incensando
l S. R. C. 30 Nov. 1895 Congr. Presb. Ss.
23 Nov. 1900 D"blor. ad 6. n, 4194. - :l Ibid.
in Ins.L Clemen!. XXX. 16.
<I S. R. C.
7 Cammenl. in In5lr. Clement. XXX. 17.
"

Sacram. ad
n. 38'15.
S. R. C
ad 5.
4 Cfr. n. 393.
5 Com menI.
Il Febr. 1764 Tole/ana n. 2474. Ibid.

268

Lib. Il, Pars

Cap. IX.

populo non medio ad cancellos

se sistit, sed parum a latere Evangelii l. In defectu Caeremoniarii, Diaconus post
etc.
genuflectit et ascendit ad sinistram Celebrantis ad vertenda folia Missalis; ad inltium Praefationis, dicto a Celebrante Deo nostro, iterum
genuflectit et ad locum suum retro post Celebrantem redit. Gecum
nuflectit quoque simul cum Subdiacono ad fjnem
ambo ascendunt ad recitandum Sanctus atque postquam ilIud recitaverint; Diaconus Berat genuflexionem etiam cum ad s1nistram Celcbrantis pervenit, quod
observat ad Quam oblationem, Iransiens
a sinistra ad dexleram Celebrantis", Ad Sanctus, Ceroferari intorticia ferentes, cum accedunt ante
utroque genu flectunt cum
profunda
inclinatione; idem observant post
dum
ad Sanctus et elevaut ad sacristiam redeant.
tionem minime pulsant.
396. Celebrans
purificationem hausit, sine genu
flexione in eodem loco digitos abluit et extergit. Genuflectit cum Diacono antequam
ad legendam Communionem ac postquam ad
altaris medium rediit; dieta, ut supra, Dominus vobiscum, iterum cum
Diacono genuflectit et graditur ad cornu Epistolae pro Orationibus
Communionem eanlandis. Subdiaconus prusquam Calicem aecipiat et eundem ad abacum deferat genuflectit in suppedaneo; in inpostquam ex abaco ad altare reversus est. Dia
fimo autem
conus pro cantando Ite Missa est genuflectit, aliquantulum se abducit
extra altaris medium ad cornu
faciemque vertit ad medium
circiler inler cornu
et populum. Si infra ultimum
erga sanctissimum Salium sit genuflectendum, omnes hoc
cramentum
Lecto ultimo
Celebrans et sacri Ministri ad
medium altaris accedunl ibique genuflectunt, deln obliquo lalere et
facie ad medium versa ne terga directe vertant sanclissimo Sacrain planum descendunt, ita ut Celebrans cum Subdiacono aliquantulum per latus
Diaconus vero per latus
descendant. Tum peracta ab omnibus in plano genuflexione ulroquc
genu cum
capitis inclinatione ., ad sacristiam regrediuntur
ordine quo
caput cooperiendo, quum extra cOllspectum
sanctissimi Sacramenti pervenerint.
Si post Missam danda sit benedicHo cum sanctissimo Sacramento, Celebrans el sacri Ministri
facta ut supra in plano genullexione', vadunt ad scamnum, ubi facie
ad altare versa, Celebrans
planetam atque manipulum et assumit
coloris Missae 6, sacri Ministri vero deponunt manil Commen!. in Inslr. Ctemen!. XXX. 17.
2 S. R. C. 9 JUfI. 1899 Plur. Dioc. ad I.
11. 4027,
' Cfr. S. R. C. 30 Nov. 1895 Congr. Presb. S. Sarram. ad 4. n. 3875. , S. R. C. 16 Febr. 1906 Societ. Sales. ad l. n. 4179.
; S. R. C. 24 Nov. 1899 Mino'
n. 4048. - f> S. R. C. 9 Jul. 1678 Taggen. ad 6. n. 1615, Z'I Jun. 1868
ricen. ad
Limana ad 3. 11. 3175, et 12 Mari. 1897 Castrm. Siab. ad 7. 11.3949.

De Missa solemni coram Sanctissimo Sacramento

f'''n()!~it,,_

269

pulos; quo facto, ante medium altari!! accedunt, ubi iterant geo
nuflexionem ut antea, ac Celebran!! benedictionem more consueto
imperti!.

x.
De Missa cantata sine Ministris sacris.
397. In Missa., qlla.9 sine saeris Ministris, Diacono nempe
et Subdiacono cantatur, incensum sine indulto Apostolico adhiberi
nequit '. non obstante immemorabili consuetudine in contrarium Pro
hac Missa in altari quatuor candelae accenduntur s. A latere Epistol<le
adsit scamnum, ubi Celebran!! ad
Gloria,
et Credo
sedere
atque
super quo ponitur Missale pro Epistola
cantanda et ampullae aquae et vini 4. In medio altaris, super corporale totaliter
collocatur Calix cum suis ornamentis, et ad
Celebranti inlatus Epislolae legile cum Missali aperto et
servire possunt duo Clerici 5 superpelliceis induli ac etiam
in sacris constitutus, qui folia vertere, Calicem abstergere, vinum et
aquam in ipsum infundere eumque infra Actionem palla cooperi re et
di!.cc10l=lerire necnon post purificalionem
atque ornare poteste,.
In defectu Ministri in sacris constituti, Clerieus saltem tonsuratus
ipsius vices, secundum supra
" explere potest.
398. Celebrans ad a.ltare
manibus junctis et capite
cooperto. Cum ad altare pervenerit,
detegit et, debita altari
exhibita reverentia, Missam more solito
' ac prosequitur, omula
cantans quae in Missa solemni eantat, etamque Evangelium, /le Missa
est vel Benedicamus Domino vel Requiescant in pace (l. Submissa voce
profert cuncla, quae non sunt canlanda, excepla benedict!one in fine,
quae voce intelligibili impertitur l0. Dum Confessionem facit et absolutionem
ad verba vobis Fratres, vas Fratres et Misereatur
vestri erga inservientes minime se converlit li. Solito loco legit Introltum et ibidem dicit Kyrie eleison ut in Missa solemn. ]n duplicibus seS. R. C. 19 Aug. 1651 Ufl>iS ad 3. n. 937, et 18 Dee. 1779 Ord_ Min. ad 8. n. 2515.
S. R. C. 18 MarL 1874 De Zacatllecas ad L n. 3328, et 9 Jlln. 1884 Caurien. ad 6.
n. 3611. S Missa canlalm co ram Ss. Sacramento exposilo, smiliter incensationes
Mssam omiltendae sunt, ~t hoc in casli Sanclissimum incensalur tantum poslquam
in tbrono luit collocaillm et anlequam deponnlur. S. R. C. Dee. n. 3328, modo
cilalum.
5 S. R. C. 25 Sep!. 1875 Balonen. ad I. n. 3377. Cfr. el Caerem. Episc.
l. l. c. 12. n. 24, el S. R. C. 12 Sepl. 1857 Mollnen. ad 9. n. 3059. - 4 Cfr. n. 306.
5 In deleclu Clericorum dllo Laici supplere possunt, dumll1odo de otficio suo sini
bene instructi.
S. R. C. 25 Sepl. 1875 Bajonen. ad I. n. 3377.
7 Cfr. n. 251.
Cfr. n. 307. Immediate ante vel post Missam cantatam, non leet sacram Communcnem Hdelibus minislrare. S. R. C. 19
1906 Ord. Min_ ad 3. n. 4177.
q Ritus in
celebr. Miss. VI. 8.
11) Ibid. XII. 7.
J l Bened. XIH. de Miss. canto r. 4. n. 2.
I

270

Lib. Il, Pars Il,

x.

eundae elassls
Commemorationem
per se, in dureducti I. Ad Kyrie,
plicibus primae classis etiam ad modum
Gloria,
et Credo sedere potest, ut in Missis solemnibus 2.
Si danda s! pax, minime per
praebeb!ur, sed per instrumentum pacis, u! in Missa
399. Duo Aeolythi e sacristia ante Celebrantem sine candelabris, mani bus
et capite deteclo
Ad januam ecclesiae, si
aquae benedictae non
prior Acolytbus aquam
lustralem manu dextera, primum
dein socio praebet. Ante
altare fa eta in plano
prior ad dexteram, alter ad sinistram Celebranti s, ibidem paulo retro posi eundem
genu
Oectunt eique insimul ad omnia, ut in Missa privata,
quae
a choralibus non cantantur" ac se signant, caput profunde inclinant
atque
sicut Celebrans,
hic aliquid cantat aut clara
voce profert, dummodo non sint genuflexi, quia tune caput non inclinant". Post Confessionem ante Oremus surgunt, ac Celebranti anteriorem albae fimbriam sublevant, deinde Iterum
in imo
graduo Discedentes ad abacum vel ad scamnum
redeuntes
Cum Celebrans sedet,
in plano ante medium altaris simul
primus ei a dexteris, alter a sinistris planetam in scamno adaptat,
inclinatione salutato,
quoque
dein Celebrante profunda
super duo scabella paulo ante Celebrantem posita
tamen
ei vel altari
obverlant; dum sedent, utramque manum extensam prope genua ponunt, digitis tamen
Prlor dal signum
caput inclinandi vel surgendi,
alias Caeremoniarius.
Ad altare a lateribus Celebrantis cum reverenliis debilis 6 revertuntur
et Celebranti altare ascendenti anterioris albae fimbriam, ut supra,
elevant. Inilio ultimae Orationis prior Acolythus de abaco ambabus
mani bus accipil Iibrum Epistolarum, quem ad inferiores angulos ante
pectus ila tenet ut pars superior pectori adhaereat et apertura ejusdem libri ad suam sinistram conversa sito Ad conclusionem pr;~efaI2Ie
Orationis procedi! in medium altaris, genuflectit in plano et redi! ad
locum pristinum; ibique stans retro post Celebranlem, facie ad altare
conversa et Iibrum utraque manu sibi ipse
eundem aperi!
ac responso a choro Amen, uti Subdiaconus in Missa solemni Epistolam cantat 1; qua finita, librum claudit, et iterata ut antea
l AddiI. et VariaI. V. I
S. R. C. 12 Aug. 1854 S. Miniai!. li. 3026,
Cfr. li. 253. el noI. pago 165.
4 Ad Kyrie lamen, elsi canlanlur, ipsi responden!.
- o Cfr. n. 32. S. R. C. 29 Maj. 1900 Urgelirn. ad V. 1. n.4057.
6 Ubi chorus est
ante altare, chorales l1trimque salulanl (incipiendo ab ea parle in qua slat Superior),
anlequam ad mediuITI altaris pervenialli. - 1 Rilus in celebr. Mis. VI. 8. Si nullu.
adsil Clericus illservien5, qui superpelliceo indl1tus Epislolam decantel jl1xta Rubricas,
satius eril quod Epistola dicalur Cum vel sine canili ab ipso Celebranle; numquam
vero in ecclesiis Monialium decanlelur ab IIna ex Ipsis. S. R. C. 23 Apr. 1875 Lis/)ollcn.
n.3350.

De Missa cantata sine Ministris sacris.

271

xione, in abaco reponit, quin manum Celebrantis osculetur et benedictionem accipiat '. Secundus Acolythus Missale Celebrantis ad corou
Evangelii
ante medium in
Ad Offertorium, cum Celebrans cantat Oremus, facta simul genunexione, vadunt
ad abacum et inde cum ampullis ad cornu Epistolae; ibi alter velum
ampullas
Calicis plicat et in altari prope corporale reponit,
aquae et vini cum osculis tam in porrigendo quam in
ministrat, quin tamen osculetur manum Celebrantis 2. Ad Lavabo secundus aquam super pelviculam ministrat,
vero manutergium
; ambo simul Celebranti caput ante et post inclinantes. Ad
Sanctus, prior campanulam pulsat et uterque funalia accensa usque
ad elevationem deferre possunt, vel ea in candelabris ante altare positis accendere. Si funalia minime sustinent, ad elevationem utriusque
sacrae
paululum sublevant, dum prior etiam campanulam
Post sacrae Hostiae sumptionem, prior Acolythus ad
et ablutionem Celebranti vinum et aquam
deinde cum secundo in medio
qui Missale ad COfllU Epistolae transferl. Mox in loeis suis genuflexi
usque ad ultiprior Acomum Evangelium, quod stantes audiunt, et si sit
lythus debita cum genunexione ante medium altaris Missale transferl.
finito
cum Celebrans coram altari vel genuflectil vel
inclinat, in plano genunectunt, et uti venerunt in sacristiam revertunlur, ubi exhibita
profunda
incllnatione
et salutato Celebrante, prior huic assistit, vestes sacras deponenti,
dum secundus candelas exstinguil, ae res in Missa adhibitas in sacristiam fPfHlrt::l!

De Diissa conventualt.
400.
choro adstrict tenentnr in suis ecclesiis
qa.otidile celebrare lIIissam conventualem Officio diei
tem, sed non tenentur ad eam eantandam, nisi obligatio aliunde oriatur.
Ipsa semper Iocum habere debet, etiamsi aliae ab i1la sive votivae,
sive Defunetorum, ul onera particularia
sive ex speciali Sanctae Sedis indulto canendae sinI . In ipsa tam lecta quam
cantata in Festis duplicibus
elassis omitlitur Commemorati o
Festi ad instar Smplicis reducti; in Feslis autem seeundae classis
omittitur Commemoratio Festi simplicis.
si ratione solemnitatis
I Ritu, iII celcbr. Miss. VI. 8. 2 S. R. C. Jij Nov. 1906 Eremit. Cama/d. 2.
n. 4193.
R. C. 2 Dec. 1891 Dea. gen. I. n. 3757. Immediate ante vel post
M!s5am convclIlualern non licet sacra m COlmmmionem !idelibus rninislrare. S. R. C.
19 Jan. 1906 Drd. Min. ad 3. n. 4177.

272

Lib. Il, Pars Il,

Xl.

altera Missa de die cantetur, lune Commemoratio Simplicis in conventuali lecta omitti non debet '. Considerari debet uti solemnis,
quamvis sine cantu celebretur; et ideo accendendae sunt plures qua m
duae candelae 2.
401. In Feriis Qll.a.dra.gesima.e, Passionis, Qll.a.tuor "J:Ellm]pOrum, II Rogationum ac in Vigiliis, si occurral Festum duplex
aut semiduplex, Missa conventualis dici debet de Feria. vel Vigilia 3.
- Prima die
mensis, extra Adventum,
Tempus Paschale et mensem
in qua Officium fiat de
Missa convenlualis dicitur de Requie, ut in Quotidiana, cum ::'e'QUl~n
ta '.
In Feria secunda cujusque hebdomadae, cum OHiC!um fit de
extra Quadragesimam et Tempus
dummodo ali qua Vigilia non occurrat aut primo resumenda non sit Missa Dominicae
praecedentis impedita, loco Missae conventualis de die, dici potest
Missa de
ul supra. Si vero Missa conventualis eelebretur de
Feria currentl vel votiva de Sanetissima Trinitate, pelJultimo loeo additur Oratio Fdelium pro Defunctis 6,
In feriis per hebdomadam
(eJ(c1usi$ Sabbatis) extra Adventum, Quadragesimam, Quatuor Tempora, Rogationes ac Vigilias, si Officium fit de Feria, nec
resumenda sit Missa Dominicae praeeedentis impedita, pro Missa
conventuali una ex votivis dici potest secundum ordinem dierum in
fine Missalis
cum Commemoratione
cujus factum
est Officium ", - Si diebus Rogationum publica
peragitur
el una tantum Missa haberi
haec Missa erit de Feria Rogationum, dummodo non occurrat Duplex l classis'. - Si Missa alicujus Dominicae sua die ab Officio nobiliori impediatur, et nulla
infra hebdomadam subsequentem occurrat dies in qua fieri valeat
Officium de Feria Missam
non habente; tunc in aliquibus
I S. R. C. 12 MarI. 1836 Tridentna ad 7. n. 2740.
Preces posi Missam praes:riptae, in line Missae conventuali. omitti possunt. etiamsi ea lcgalur; dlcendae vero
sunt, si post conventualem leclam alia eantetur. S. R. C. 7 Dee. 1888 Ord. Min. Capuc.
ad 7. n. 3897, et 19 ]an. 1906 Ord. Min. ad 2. n. 4177, Quae dieta suni de Missa conventuali, non valent de Missa parochlali. Quamvis enim ipsa debeat esse eonformis Offkio dici et plures quam duae candela e accendi possint, tamen si legatur, Commemoratio
Simphels in Duplicbus primae et seeundae classis, ae Preces post Missam omitti ron
possun!. S. R. C. 28 Mai. 1897. Agcnnen. ad 3. n. 3957. Cfr. tamen
6 pago 157.
J S. R. C. 28 Febr. 1925 Dubium. (Acl. Ord. XLIV. pago 135). 4 Quod si prima

die Jibera mensis oC'currrtt Ferit Quatuor Tcmporum, aut VjgiHa , aut prrno resllmenda

sit Missa Dominieae praecedentis impedita, eadem Missa convenlualis de Requie di

citur in proximiori sequenti die similiter non impedita. AddiI. et VariaI. III. 3.
Rubr. gen. IV. 3.
1 S. R, C. 29 jul. 1904 Ord. Min. ad 5. n. 4141. Hoc idem
valet si Feslum S. Marci incidal in Dominicam vel Fer. fL Resurreclionis, et peragatur
proeessio; io casu de Missa unica, Feria IIL infra Ocl. Pasel1ae didtur Missa Rogationum, cum Commemoratione Octavac, Praefalione Pasehall cum in {wc polissimum
die ac Communicanles et Hall(: igilur proprio. Casu quo plures Missae lIabentur,
Miasa erit quidem de Rogalionibus, sed sine Commemoration" Octavae, cum Praeiati)Ile in hoc polfssim/1m. Communicantes, etc. ut I per annum.

273

De Missa conventuali.

casibus
Dominicae Missa resumtur per hebdomadam tamquam
Missa conventualis, i n qua fit Commemoratio de Offido diei, et aliae
quae occurrant '.
Si in ecclesia Monialium Breviarium RomanoSeraphico utentium et Officum canonicum in choro recitantium, unica
tantum Missa habeatur, in diebus quibus juxta Rubricas
ejusdem Breviarii Officium
Defunctorum in choro
haec Missa erit de Requie cum unica Oratione et Sequentia~.
402. Tempus quo Missa. conventuaJ.is Officii mei
bitur, est pro Missa Defunctorum de qua in n. 401, post Primarn;
in Festis duplielbus et
in Dorninicis et infra Octavas
post Tertiam; in Festis simplicibus, in Feriis per annum atque in
Ascensionis Domini post Sextam; in Feriis autem Adventus,
Quadragesimae, Quatuor Ternporum (etam infra Octavam Pentecoin Vigiliis quae jejunantur, Missa celebrari debet post Nonam 3.
In Nativtate Domini tres Missae conventuales dicuntur: prima post
mediam noctem dicto Benedicamus Domino Matutlni et omisso Vertertia
siculo Fidelium onimae etc." secunda in aurora
in die post Tertiam . Ab Hora canonica Missarn conventualem sepa
rare non Iicet, ita ut inter iIlas breve vel longum aliquod temporis
spati um intercedere nequeat 6; ac post Horam canonicam omttenda
est Antiphona finalis beatae Mariae V. 7 non vero Versiculus Fidelium

animae etc. 8.
403. Omnes Religiosi Missae conventuali interesse debent,
nisi legitime impediantur 1J.
Celebranti in hac Missa ministrat,
Clericum esse
et superpelliceo indutum; sed in necessitate
tolerat!lr Laicus sive Religiosus sive saecularis, durnmodo hic veste
talar et uterque superpelliceo indutus st . Cereus paschalis diebus
non festivis tempore Missae conventualis accendi nequit, nisi aliter
ferat consuetudo ll. Diebus Dominicis
praemittatur aspersio aquae
l lpsa Dominicae Missa resumitur prima inlra hebdomadam die. in qua unum e sequenlibus celebre!uf Ollicii8. selecto quidem Ollicio, si suppetat, juxta hune ordinem
minu8 nobili. acUicet: l de reslo simplici; 2. de sancta Maria in Sabbato; 3. de die
Oetava simplici;
de die inlra Octavam communem. vel, nac deficiente. de die iotra
Octavam privilegiatam pro parliculari lantummodo Ecclesla concessam; exeepta tamen
die in quam simul inciderlt Feria Missam propria m habena. aut quaelibet Vigilia;
denique de die inlra Octavam in univeraa" Ecclesia privHegiatam. dumlllodo agatllr de
Dominica inlTa reapeetivam Octavam occurrenti et non de alia Dominica ante eam Octavam impedita, et nulla Item oecurrat Vigilia. AddiI. et VariaI. 1. 6.
2 S. R. C.
29 Jul. 1004 Ord. Min. ad 5. Il. 4141. Clr. n. 432.
3 Rubr. gen. XV. 2. Missa Rogationum tam in die sancii Marci quam in triduo Ascensioncm Domini praccedcnte.
celcbranda est post Nonam. - 4 Rubr. speCial. et S. R. C. 20 Nov. 1903 Ord. Min.
ad 8. n. 4120.
5 Rllbr. gen. XV. 4. 6 Rubr. gen. Brev. XXXVI. 3, et S. R. C.
!l Apr. 1000 Drd. Min. ad 3. n. 4053. - 7 Rubr. gen. Brev. XXXVI. 3. - R S. R. C.
24 Apr. 1742 Theleslna n. :;1366.
g COl1slit. gen. n. 158. lO S. R. C. 7 Sept. 1861
S. Marci ad 3. n. 3108, et Il Dec. 1885 Asculana ad 6. el 7. n. 3647. - " S. R. C.
7 Dec. 1888 Ord. Min. Capuc. ad Il. n. 3697.

18

274

Llb. Il, Pars Il,

XL

benedictae, quae facienda est per Celebrantem pluviali indulum, vel

absque pIaneta et manpulo I . . . Quae omnia servanda sunt etiam
in ecclesiis Monalium Offcium canonicum in choro recitantium
404.
non, tenentul' ad secundam vel tertiam
Missam conventua.1em in Feriis Quadragesimae,
Quatuor Temporum, Rogationum et in Vigiliis, nisi consuetudo obligel 3;
velitae lamen non suni. Quare si
praeter tempus a Rubricis praescriptum ',haec quae sequuntur observanda sunt c': In Duplicibus
vel
c1assis et per Octavas
secundi ordinis, prima Missa conventualis dici debet de Officio diei in
choro seu cum assistenlia choralium; in
vero Duplicibus et
Semiduplicibus Missa de Festo legenda est exlra chorum seu sine
assistentia choralium, et in ea non fit Commemoratio Feriae aut Vgiliae; fiunt tamen aliae Commemorationes, si forle occurrant; at si
Festum sii duplex secundae classi s, fit tantum Commemoratio Duplicis
aut Semiduplicis ad modum Simplicis redact, haec autem omitlitur si
Festum sit
primae classis. In Semiduplicibus et Smplicibus,
Orationem dlei, duae (quandoque una) dicuntur orationes pro
diversitate Temporum
Altera tamen vel utraque omi1ltur.
si una vel duae jam Commemorationes occurrunl".
Oraliones Tempori congruenles hoc ordine sunt dispositae: I. A Dominica prima
Advenlus usque ad Nativitatem Domini didtur secunda Oratio Deus.
qui de B. Mariae V. utero, terlia Ecclesiae vel pro Papa; 2. a Nativitate Domini usque ad diem secundam Februaril inclusive secunda
Deus, qui salutis, tertia Ecclesiae vel pro Papa; 3. a die tertia Februarii
usque ad Feriam tertiam post Dominicam Quinquagesimae el a Dominica prima
Pentecosten usque ad Sabbatum ante Dominicam
primam Adventus, secunda A cunctis
lertia ad libitum """l'ld .....,i
Communitatis 8; 4. a Feria quarta Cinerum usque ad Dominicam Pas-sionis
secunda A cunctis, tertia Omnipotens; 5. a Dominica
Passlonls usque ad Sabbatum in Albis et per Octavam Pentecostes,
secunda Ecclesiae vel pro Papa, tertia non dlcitur; 6. a Dominica in
Albisusque ad Feriam sextamposl Octavam Ascensionis inclusive,
secunda Concede nos, terlia Ecclesiae vel pro Papa; 7. per omnes
Octavas, tam
quam communes, el in diebus Octavis simplicibus, quae a dle tertia Februarii usque ad Feriam fertiam post
1 S. R. C. 15 Dee.
Urbis ad l. n. 4051.
2 Cfr. Can. 610. 2.
3 S. R. C.
Mai. 1924, Dubium
I. (Acl. Ord. XLIII. pal'o 199). Cfr. et S. R. C. 2 Dee. 1891
gen. I. n. 3757.
4 Cfr. n. 402. S.
C. 2 Dec. 1891 Dea. gen. III. et V.
n. 3757.
5 Addit. el VariaI. I. 1.
Vide n. 214. ? Circa Oralionem
A cunclis dr. n. 215.
8 AddiI. el VariaI. VI. 1. el S. R. C. 12. Maj. 1905 Ord. Min.
ad 9. n. 4157. Superior aulem non polesl eligere Oralioflem 8. Pro COflgregallone el
familia, idesl Defende quaesumus etc., cum secufldo loeo Oralio A cunctis dicltur.
S. R. C. 13 Febr. 1892 Calagurit. ad 24.
3767.

De

conventuali.

275

Dominicam
et a Dominica prima post Pentecoste n
usque ad Sabbatum ante Dominicam primam Adventus incidunt, secunda Oralio Concede nos, tertia Ecclesiae vel pro Papa; 8. in
secunda de
ac infra Octavas beatae Mriae V. et Omnium
Spiritu Saneto, lertia Ecclesiae vel pro
In secunda Missa
conventuali de Feria aut de
quae posi Nonam semper celebranda esi, adhibetur color violaceus ", comprehensis Vigiliis Immaculalae Conceptionis el Assumplionis bealae Mariae V. a; non dicitur
Oloria nec Credo} neque fil Commemoratio Officii diei, nec diei infra
In Feriis aulem
Passionis et
Oetavam nee
Quatuor
dicuntur Oraliones ibi nolalae; in eeteris Fers
et
Orationem Missae, dicunlur oraliones quae pro Temdiversitate assignatae sunI. Si vero concurrat Feria cum
Ha, secunda Oratio erit de Vigilia, tertia Concede nos,. porro in Vigiliis Omnium Sanctorum ac etiam B. Mariae V. exlra
secunda dicitur de
lertia Ecclesiae vel pro Papa. Praefatio dicitur Communis vel de
non aulem de Festo neque
de Oelava. Dcitur Benedicamlls Domino, ac in fine legilur Evangevel duae
Iium sancti joannis In principio. Si autem Feria et
Vigiliae simul occurrant, de ea legitur
de qua facta est
Commemoratio.

XII.

De Missa solemni Ministri Generalis vel

405.
sunt pro Missa solemnl Ministri Generalis
vel Provincialis J in ecclesiis suae
splendidior altaris et
ecclesiae ornatus, meliora quoque paramenta tam pro Ctlebrante
quam pro Presbytero assistente ac sacris Ministris. Unum tantum
In
thuribulum etiam in Missa solemni Praela10rum adhibendum
latere Evangelii juxta altare ponetur SUl~pl,dalneum
et super eo praeparabuntur sedilia pro
sacris Ministris et
decentis coloris apte ornata, quorum
i1lud pro Celebrante altius sit atque nobilius; pulvinar quoque in eo
apponatur e. Prope abacum parabitur scamnum, ubi cum Thuriferario,
I AddiI. et Varia!. VI. I.
2 Missa Vigtliae Ascensionis Dni celebratur post
Sextam in colore albo, cum OIoria et Ile Missa est, Rubr. gen. XV!!1. 5. - 3 S. R. C.
12 SepL 1901 Dubium n. 4083.
4 Quae hic exponuntur, valent semper et ubique
pro Ministro Generali; tcmpore Visitationis canonicae et diebus 501emnioribus pro
Ministro Provinciali; tempore Visitationis canonicae tantum pro COmmissario Provinciali et Visitatore Generali. Ex consuetudine Ordinis confirmata a S. R. C. 28 Jul. 1864
(Acl. Ord. XXVI. pago 332). Cfr. Can. 4.
5 Cfr. S. R C. 15 MarI. 1608 Alexlndrln.
ad 4. ti. 248. - 6 Cfr. ti. 163.

276

Lib. Il, Pars Il, Cap. XII.

Naviculario et Acolythis, Ministri de palmatoria et de libro sedere

possint '. Removentur ab altari tabellae Secretarum et loco earum in
medio altaris ponetur Canon Pontificalis apertus cum Oratione
a nobis etc. Ad abacum aderunt urceus cum aqua ac bacile et ma ntile super pelvi m 2. Munere Presbyter assistentis
aliquis
Pater dignior Ordinis vel respectivae Provinciae, Ministri sacri assumuntur ex Patri bus pariter
Praeter solitos allaris Mini5tms aderunt quoque duo Clerici superpellieeis induti, quorum
de libro inserviet alter de palmatoria.
406. Pro solemni acceSlilU Praelati Celebrantis ad altare
~eliigosi chorales hora competenti in saeristia conveniunt, ibique hine
servandum se distribuunt".
nde juxta ordinem in utraque ehori
Ad signum Caeremoniari omnes simul tam praecipuae Imagini saeristiae quam Praelato reverentam exhibent, et per vam longlorem
Praelatum (iisdem paraments ac pro aspersione aquae benedictae ante
Missam indutum) simul cum Presbytero assistente atque Diacono et
Subdiacono dalmatica et tunicella absque manipulis indutis, Df()Ce~ss.io
naliter e sacristia ad altare deducunl. Omnium
procedunt duo
Thuriferarius eum NavicuCeroferarii candelabra gestantes,
lario manibus junctis, tum quatuor 4 Cantores
liceis
dein
Religiosi bini et bini capite
junioribus praecedentibus, demum
Caeremoniarius et Presbyter assistens
ultimo Praelatus inter saeros Ministros pluvialis fimbrias hinc inde elevantes;
Celebrantem
duo Cleric de libro et de palmatoria, quorum prior librum Antphonaalter
lem ante pectus defert, ambabus manibus a parte inferiore
vero a sinistris
incedens, manu dextera tenet palmatoriam cum
sinislrae peetori dmota. Ante altare
candela aecensa,
Ceroferarii et ceteri altars Ministri in utroque latere se sistunt et,
quin genuflectant, exspectant, donec Celebrans cum sacris Ministris adveneri!; chorales autem bini et bini usque ad medium presbyterli procedunt, et facta prius eoram altari genuflexione, statim ad loea sua
in ehoro se recipiunt, et si chorus sii retro
unus a parte
stolae, alter a latere Evangelii ilJuc accedi!.
407. Cum Celebrami ad altare pervenit, Ministri sacri et
Acolythi simul cum eo debtam altari reverentiam exhibent, et mox
in infimo
altaris
seereto recitant Orationem praeparatoriam pro Tertia,
probatam in Ordine consuetudinem ante MisOratlone praeparatoria, Celebrans
sam solemniter cantanda 5.
ad sedem suam in cornu
se confert, ubi Paier et Ave secreto
Terliam inehoat et absolvit prout supra
est ".
l Possunt Ceroierarii sedere etiam in gradibus Presbyterii. S. R. C. 18 Dec. 1779
Orde Min. ad 5. n. 2515.
2 S. R. C. 28 JIlI. 1864 Orde Min. (Act. Ord. XXVI. pago 332).
3 Caerem. Orde anliq. p. 3.
1. n. I. Cfr. fl. 387 et noto 2 pago 262.
o Cfr. n. 168.

De Missa solemni Ministri Generalis vel Provincialis.

277

Expleta Tertia 1 Celebrans adhuc in sede sua consistens pluviale

in manu Caeremoniarii vel Sacristae
et manipulum accipit
a Thuriferario, qui et casula eum induit. Eodem tempore duo Ceroferarii porrigunt Diacono et Subdiacono
; dehinc Celebrans
cum
sacris Ministris et Caeremoniario ad altare
procedit, ubi Presbyter assistens ad dexteram, Diaconus et Subdiaconus ad sinistram Celebrantis, Caeremoniarius vero ad dexteram
Presbyteri assistentis se sistunt,
debita altari exhibila re verentia, Missam inchoat eamque cum
assistente et sacris
Ministris de more usque ad finem prosequitur, advertens tamen, ut
per latus Evangelii via breviori ad sedile pergat et per idem latus
via longiori ad altare revertat.
Presbyter
finitis
Secretis,
Missale de legHi, tradii Ministro de libro et Canonem Pontificalem
loco ponil,
Praefatonem convenientem. Post
Sanguinis sumptionem Canonem tradit
Missale, quod super
positum ad
Communionem Missae currentis aperit. Subdiaconus cum e scamno
ante infimum altaris gradum reversus est, retrocedil aliquantulum
ut Presbytero
Diacono et Praelato locum
ac debitam huic, cum transit, reverentiam exhibet.
408. Ceroferarii CUnl. Thuriferario et Naviculario necnon
Ministri de libro et palmatoria. initio Missae ad abacum genujuxta Missale
depositis.
f1ectunt, libro in abaco et
Ad Conji/eor Celebrantis Thuriferarius et Navicularius surgunt, ante
altare
et in sacristiam se
ubi acceptis thuribulo
et navicula, statim ad altare regrediuntur cum genuflexione consueta.
Cum Celebrans altare
ipsi quoque per latus
accedunt ad dexteram Diaconi; ibi Navicularius cum navicula ad sinistram, Thuriferarius cum thuribulo ad dexteram in suppedaneo ante
Celebrante m
navculam et Ihuribulum pro
incenso praesentant
quod observant etiam ante cantum
et
ad Offertorium; eodem tempore Minister de palmatoria accedit ad
cornu Epistolae, et dum
assislens
Missale,
dextera
palmatoriam, in planum descendit et ad dexteram
Presbyteri
consistit, donec hic Missale super altare reponat; tUIlC enim et
palmatoriam ibidem collocat et ad abacum recedit. Thuriferarius posi impositionem incensi, tradito thuribulo Diacono, descendit cum Naviculario in planum ad idem Epistolae latus
eX:lpe:ct~lns incensationis exitum. Postea accipil de manu Diaconi thuribulum et ad sacristiam a Naviculario com.itatus reportat. Thurificato
I Si vero ob diem Dominicam asperso aquae benediclae anle Sacrum solemne
sii lacienda, Praelallls celebran8 finila Terlla stalim cUm omnibus Minis!ris ad altare
se conferI pro aspersione peragenda, poslea manipulum el casulRm assumplurus.
2 Cfr. noI. 2 pago 22.

278

Lib. Il, Pars Il, Cap. XII.

su binde Celebrante, Minister de palmatoria ad !atus Epistolae denuo

accedit, et manu Missall propiore palmatoriam sustinens, a dexteris
stat Presbyteri assistentis. Cum Celebrans ad Gloria assidet, palmatoriam altari superponit et cum aliis Clericls sedet. Post Gloria ad
latus pergit Epistolae palmatoriam sustenturus, ut ad !ntroitum. Cantata Epistola, sequens cum palmatoria Presbyterum assistentem, per
planum se confert cum genuflexione ante medium altaris ad latus Evangelii, ubi a sinistris Presbyteri assistentis adstat cum palmatoria, dum
Celebrans legit Evangelillm. Ad hujus vero cantllm, deposita juxta
Missale palmatoria, ad dexteram stat Presbyteri assistentis, facie ad
Diaconum versa. Ad Credo eadem quae de Gloria dieta sunt, peragit.
Post Symbolum cum genuflexione ante medium altaris redit ad cornu
Evangelii, ubi cum palmatoria Celebranti assistit, dum Jegit Offertorium. Cum Celebrans post Offertorium thllre adolet altare, in planum
lateris Evangelii cum palmatoria descendit, consistens ad sinistram
Presbyteri assistentis; dein assistit uti prius. Ad Lavabo prior Ceroferarius genuflexus urceum cum bacili, alter vero manti le super pelvim
ministrat. In fine Praefationis octo Religiosi superpelliceis induti procedunt e sacri stia cum intorticiis accensis; si ex postca altaris parte
in presbyterium veniant, egrediuntur cum face in manu extima per
utrumque altaris latus divisi in aequali numero unlls post alillm, dignioribus praecedentibus. Si vero aliunde in medium presbyterii veniant, tunc incedunt bini et bini, minus dignis praeeuntiblls. ClIm ad
medium presbyterii advenerint, facta simul in recta linea genllfIexione,
ibi, vel si locus sit angustior ante medium presbyterii l, genuflectunt,
ita tamen ut digniores sint Subdiacono viciniores. In quovis porro
casu, qui in cornu sunt Evangelii, faces tenent manu sinistra, qui
vero in cornu Epistolae, illas sustinent dextera, altera pedori admota.
Facta autem elevatione, vel Communione, si sit distribuenda, omnes
surgunt simulque unicum flectunt genu 2 coram altari. et inde digrediuntur conjuncti vel divisi prout venerunt, minus .1ignis praecedentibus. Ad sanctissimi Sacramenti elevationem Minister de palmatoria,
deposita hac super altari, utroque genu in latere ejusdem cornu Evangelii genuflectit in infimo gradu; postmodum se erigit et Celebranti
cum palmatoria assistit usque ad ablutionem digilorum; ast quando
genuflectit cum Celebrante, palmatoriam interim su per altari ponit.
Peracta ablutione, Ceroferarii afferunt urceum cum bacili et mantili
super pelvim uti ad Lavabo. Palmatoriam autem defer~ns post Presbyterum assistentem se recipit ad latus Epistolae, genuflectens in transitu
ante medium altari s, et iIlie ad Orationes assisti t uti ad Introitum.
Quibus expletis sequens rursum Presbyterum assistentem cum palmatoria ac genuflectens uti prius, se transfert ad latus Evangelii, genul Cfr. n. 382. 2 S. R. C. 20 Maj. 1904 Rhemen. ad 3. n. 4135. Pro ipsa sacrae
COllllTlunionis minislralione, cfr. noI. l pago 259.

De Missa solemni Minislri Generalis vel Provincialis.

279

flectit ad benedictionem el ad ultimum Evangelium adstat ul alias,

posi quod in planum descendil palmatoriam secum deferens. Caeremoniarius autem, impertita a Celebrante benedictione, chorales invitat
ad Celebrantem
ordine quo venerant, in sacristiam
reducendum '.

CAPUT XIII.

De Missa votiva solemni pro re

de sacratiss. Corde Jesu et de Festo transferendo.
409. Missa votiva pro re gravi et publica iilimul causa. ea est,
quae offieio diei per se non
ab Ordinario loei praescrivel de
consensu, qualibet vice obtinendo, cum extraordinario populi concursu et interventu
aut saltem Cleri
et populi vel apud nos totius Religiosae communitatis, solemniter vel
nesaltem cum cantu celebratur pro quadam spirituali vel
ce~ssilate, quae communitatem ipsam affidat, v. g. ad petendam pluviam, pro
pro pace obtinenda, pro Principe
ac
similibus Comilia nostra generalia et provincialia censentur causae
graves et sufficientes canendi Missam votivam de Spiritu Sancto,
ad bonum commune Ordinis vel Provinciae maxime conducentes '. Eleet sufficienti 5; nec
etio vero Abbatissae haberi nequit pro causa
6, nec
aut
vestitio vel professio
bilaeum
annorum.
410. Missam votivam solemnem pro re
celebrare non
licet: I. In Dominicis primae classis, scilicet prlmae Adventus,
secundae, tertiae et quartae
Palmarum, Paschatis, in Albis ac Pentecostes. 2. In Festis duplici bus
quibus adnumeranda est Commemoratio Omnium Fiprimae
sco quarta Cinerum
delium Defunctorum 7. 3. In Feriis
et
tridui Hebdomadae majoris. 4. In Vigiliis Nativitatis Domini
.et Pentecostes. 5. In ecclesiis in qui bus
onus Missae conventualis,
ei per alios Sacerdotes satisfieri possi!. 6. In ecclesiis
unam tantum Missam habentibus die secunda Februarii, si fiat beneet minoribus, si fiat Prodictio Candelarum, et in Litaniis
cessio B. Hisce autem debus
in Missa de
etiam conventuali, sub unica conclusione addi potest Oratio de Missa votiva impel Ex consuetudine Ordinis coofirmata a S. R. C. 28 juL 1864 (Acl. Ord. XXVI.
pag.332).
" S. R. C. 23 Sepl. 1837 Matinen. VII!. ad 4. n. 2789. - 3 S. R. C. 19 Mai.
1607 Placentina ad 12. n. 235, 30 juo. 1896 Dea. gen. Il. n. 3922. - S. R. C.
16 Apr. 1853 Ord. Min. ad
n. 3009. Cfr. Consti!. gen. n. 461. S. R. C. 28 Apr. 1708
Bracharen. ad 5. n. 2184. - ti S. R. C. 24 juL 1683 Ruremonden. ad 5. n. 1'1'14,
el 26 Aug. 1702 Camerinen. n. 2101. - 1 AddiI. et VariaI. IL 3. lbid. Il. 11.

280

Lib. Il, Pars Il, Cap. XIII.

dita, et fiunt tantummodo Commemorationes sub distincta conclusione,

quae Mjssae votivae conveniunt. Attamen ne Commemoratio quidem
classis,
Missae votivae fieri potest in sequentibus Duplcibus
idest in Nativitate Domini, Epiphania, ultimo Iriduo majoris HebdoDominica Pentecostis, Festo
madae, Dominica Paschatis,
Ss. Trinitatis et
Christi, ac etiam in Commemoratione Omnium
Fidelium Defunctorum '. - Si Missa canenda esset de identico Domini
Mysterio vel de eadem Sancti Persona cujus fit Officium aut Commemovel occurrat Vigilia aut dies inira
simplicem,
tunc loco Missae volivae canitur Missa Oificio, Commemorationi, Viaul Octavae conveniens, cum Commemorationibus quae in
Missa votiva faciendae essenI'.
In omnibus aliis diebus per annum
Missa votiva solemnis celebrari potesl. Verum in ecclesiis quae ad
Missam conventualem tenenlur, votiva solemnis nOn celebretur, nisi
prius celebrata fuerit Missa conventualis de Officio occurrente 3.
411. Missa pro re gravi celebranda
ex iis quae in
Missal uti votivae designantur 4; quod si ibidem non habealur, sumitur Missa Pro quacumque
addendo sub unica conclusione
Collectam necessitati relative propriam, si habeatur 5. - Color paramentorum erit congruus qualitati Missae celebrandae
Oloria semper
dicitur, nisi Missa celebretur in paramentis violaceis 7; Sequenlia
semper omittitur. Ubi existit onus Missae conventualis, in Missa votiva dicitur unica Oralio cum Credo, Praefatione
si habeatur,
numquam dicuntur
vel secus communi. (ommun/cantes et Hanc
fieri debet
de Octava. Ubi vero onus Missae conventualis non
Commemoratio s, si occurrat: 1. de Duplici secundae classis; 2. de
Dominica quavis; 3. de Feria majori; 4. de Rogationibus; 5. de Viprivilegiatis; 6. de Octavis privilegiatis. Credo semper dici debet,
etiamsi in colore violaceo et infra hebdomadam Missa votiva celebretur. Praefatio dicitur propria Missae votivae, si habeatur; secus diloco in1er cetera, quae Praecitur propria Missae sive Officii
fationem propriamhabeat commemorati; aut, ea deficienle, dicitur de
Octava communi, vel de
; aut demum Praefatio communis
Communicantes et Hanc
dicuntur de Octava '0, si propria habeat.
Tonus
Praefationis et Pater noster eri I solemnis, et
organa pulsari possunt Il. Ite Missa est dicitur, si dictum si!
!

AddiI. et VariaI. V. 3.

2 Ibid. Il.

S. R. C. 30 Jlln. 1896 Detr. gen. Il. 2.

3999.
Cfr. n. 261-263. - n Cfr. n. 261. S. R. C. 23 febr. 1884 Neapol. ad 4.
n. 3605, et 30 Jun. 1896 Decr. gen. II. 3. n. 3929. - 6 Clr. 0.264.
7 S. R. C. 30 Jun.
1896 Detr. gen. H. 3. n. 3922. - B Si Missa voliva celebretur coram Ss. Sacramento
exposito. Oralioni Missae addenda est Oralio Ss. Sacramenti sub unica conclusione;
(Cfr. n. 392.) quod etiam abservari apartet si celebretur pro Gratiarum actione. Rubr.
gen. IX. 14.
9 AddiI. et Variato VIII. I. 10 Ibid.
Il S. R. C. 19 Maj. Hi07 Piacentino ad 12. n. 235, et 30 Jun. 1896 Decr. gen. Il.
n. 3922.
Il.

De Missa votiva solemni.

281

secus substituitur Benedicamus Domino. In fine

sandi Joannis, quando Missa con ventualis locum habet; si vero Missae
conventualis onus non existit, similiter
S.
dictur
nisi legendum sit de Dominica, de Feria Qtlaclragesirna,c, 1'prnnnrii<:
Passionis, Quatuor Temporum, de feria secunda
gilia privilegiata Epiphaniae et de ejus die Octava, de die
vam Paschatis ac Pentecostes, aut de Missa sive Officio
inter cetera, quae Evangelium stricte proprium et non appr'opria:tu'm
habeant, commemorato '.
412. Missa votiva de sacratissimo Corde Jesu in
ubi prima feria sexta cujusvis mensis,
in
honorem ipsius divini Cordis approbante loci Ordinario, mane peraguntur, celebrari potest. Prohibetur: l. in
de Festo
Christ Domini fit Ofticium, aut Commemoratio, aut occurri!
aut dies infra Oclavam, quamvis simplicem 3; 2. in Vigilia E~)phani~le
3. in Festo Purificationis B. M. V. 5; 4. in Duplicibus
5. in Feria sexta Parasceve; 6. infra Oclavas
Ascensionis, Penlecostes ac Corporis Chrisli; 7. in Commmoratione
Omnium fidelium Deful1ctorum 6; 8. in ecclesiis, ubi unus tantum adest
Sacerdos, qui Missam conventualem vel parochialem Officio convenientem celebrare debet; 9. in ecclesiis unam tantum Missam habentibus
in diebus Utaniarum majorum si riai Processio ".
Quolies Feria VI
incidat in diem 2, 3 aut 4 Januarii, pro Missa votiva sumitur Missa
Puer natus est, ut die 30 Decembris". Quolies prima feria VI Junii
coincidat cum Feria VI post Octavam Ascensionis, pro Missa votiva
sumilur Missa de die sc. Exaudi Domine". S autem dicta Feria sexta
inciderit infra Octavam Pentecostes, in Missa addi potest Oralio de
sacratissimo Corde Jesu sub unica conclusione et sinealia Commemoratione, additis tamen Collectis, si quae sint, imperatis pro re gravi l0.
Sive ipsa legatur sive cum cantu fiat, considerari debet ufi votiva
solemnis pro re
. Color paramentorum erit albus. Adhibenda
est apud nos Missa Egredimini, in qua dicitur Oloria et Credo cum
J AddiI. et VariaI. IX, Evangelia slriete propria habent; l. \'\issae Domini, excepla
Missa Dcdicationis ccclesiae; 2. B. Mariae V., excepla Mssa Assumplionis; 3. SS. Arehangelorul1l cl Angelorum Cuslodum; 4. S, Joannis Baptistae et S, Joseph;
88. XII.
Apostolorum; 6, S8. Innocenlium Mm., 8. Mariae Magdalenae Porni!. el S. Marthae V.
8. R. C. 29 Apr. 1922 Decrclum (Act. Ord. XLI. p. 2(1). - 2 S. R. C. 2 Jun. 1916
,Duvia ad L (Acl. Ord. XXXV. p. 186). - 3 S. R. C. 16 Juo. 1922 Hildesien. ad 12.
(Acl. Ord, XLI. p. 258),
4 s. R. C. 29 Nov. 1901 ValUs Vidonis ad l. n. <\084.
S. R. C. Z MarI. 1902 Romana ad 3. n. 4093, - 6 S. R. C. lO Maj. 1895
Macaonen. ad 2. n. 3855.
7 S. R. C. Z Mart. 1902 Romana ad l. el 2. o. 4093.
8, R. C. Z jun, 1923 Duqium (Act. Ord, XLII. p. 223). - 9 S, R. , 8 Julii 1921
Dubium (ACL Ord, XL. p, 24).
lO AddiI. et VariaI. V, 3, 8. R. C. 16 Febr. 1918
Lauden. ad 2. (Acl. Ord. XXXVII. p. 210), el S. R. C. 16 IUI1. 1922 Hildesien, ad 15.
(Act. Ord. XLI. p, 258).

282

Lib. Il, Pars Il, Cap. XIII.

unica Oratione "

tantum in ecclesiis ubi existit onus Missae
conventualis; in aliis vero fiunt Commemorationes Feriae Adventus,
Quadragesimae ac Quatuor Temporum et Festi
secundae
si occurrant; attamen Collecta imperata pro re gravi dicenda
est, et sub distincta conclusione 2. Praefatio erit semper de Nativitate
sancii
nisi aliud
Domini 3. In fine
dum si! juxta supra dieta".
413. Si per accidens
Festum Patroni prineipalis
aut Ttuli vel Dedicationis
aut etiam Tituli vel
Sancti Fundatoris Ordinis seu Congregationis, de eo in sua die permittitur una Missa in cantu, vel Commemoratio in Missa cantata diei
currentis,
conventuali,
ea quae supra de Missis votivis solemnibus habentur t,. Ubi adest obligatio celebrandi Missam
conventualem, haec prius post Terliam legenda vel cantanda est, et
post Nonam canilur votiva de Festo transferendo il; quod si etiam
conventualis Offidi diei celebranda sii
Nonam, prius dicenda
est
quae cum Offido concordat et postea votiva de Festo transferendo. In ecclesiis vero, in
non est
obligatio,
sola votiva de Festo transferendo cantari potest 7. Commemorationes,
Praefatio, Hanc igitur et Communicantes ac ultimum Evangelium dicuntur juxta supra dieta s. Credo semper dicitur. - Idem etiam servatur in
ubi cum magno (id est cum extraordinario) populi
concursu D, cujus rei judex est loei Ordinarius, celebretur Festum, quod
transferri aut commemorari ve! accidentaliter omitti de beat ob occurrens O!fieium nobilius, et etiam de Mysterio, Sancto vel Bealo, cujus
mentio ea die fiat in Martyrologio vel in
appendice pro respectivis ecclesiis approbata IV. Si Missa conventualis Officii diei in eadem
ecclesia celebretur, nulla fit Commemoratio in Missa de Festo impe
dito ". Secus observentur quae sequuntur: Si Festum de quo Missa
canenda est, sii inscriplum in
Kalendario sub ritu
classis, facienda est Commemoratio: 1. de Duplici secundae
classis; 2. de Dominica quavis; 3. de Feria majori et de Rogationibus; 4. de
; 5. de Octava
Si vero idem
Festum inscriptum sit in proprio Kalendario sub ritu Duplici secundae
classis, faeiendae sunt omnes Commemorationes occurrentes, eXI:ep,tis
de die infra Octavam communem, de die Octavae simplieis et de Festo
l S. R. C. 20 Maj. 1890 Mont. Polillani ad I. 11. 3731, 19 Febr. 1892 Urgellen. ad 3.
3769, et 20 Maj. 1892 Rhemen. n. 3773.
2 AddiI. l'I VariaI. VI. 4. Cfr. etiam
Decreta S, R, C. citata ad noI. lO pag, 281. - 3 Rube. special. - 4 Cir, n, 41 L in fine.
5 Cfr. n, 410. et AddiI. el VariaI. IV. L o S, R, C. 9 Ape 1900 Ord. Min. ad 4,
n. 4053. - 7 S, R, C. 17 Aug. 1709
ad J. n. S198, et 7 Aug, 1875 e/odien,
ad 4. n. 3365.
8 CIr. 'n. 411. 9
C, 23 Sepl. lB37 J'dutinen, VilI. ad 4,
n. 2769.
lO Addit. et VariaI. IV, 2. el S, R, C. 13 Jun, 1671 Ange/opo/, ad 2.
[1, 1421.
Il AddiI. el VariaI. V. 4.
11.

De Missa votiva solemni.

283

simplici. In omnbus aliis casibus faciendae sunt Commemorationes ritu!

Pesti congruentes. - Quando solemnitas externa de Patrono principali,
de Titulari et Uedicatione propriae ecclesiae, ac de Titulo aut Sancto
Fundatore Ordinis in Domincam immediate sequentem l transfertur,
permittitur unica Missa in cantu et altera
sed tantum in Dominicis minori bus. In Dominicis majoribus et in Duplicibus primae c1assis
Orationi Missae cantatae diei currentis, etsi conventualis, et in altera
leda, fit Commemoratio de solemnitate externa sub unica conclusione,
exceptis diebus Nativitatis Domini et Epi phanlae, si in Dominicam inPentecostes et Sandissimae Trinitatis ".
cidant, et Dominica

De Missa solemni novi Sacerdotis.

414. In prima. Missa. novi Sacerdotis solemniter celebranda,
omnia servari debent, quae
de Sacro solemni
sunt; Celebranti autem dari potest Presbyter assistens amietu, alba,
stola 3 et pluviali indutus 4. - Omnes ad altare procedunt more consueto; lIIuc cum pervenerint, Neo-Sacerdos in medio,
assistens a dexteris
Diaconus et Subdiaconus a sinistris, exhibita
Cealtari debita reverentia, in infimo gradu genuflectunt,
lebrans intonat Hymnum Veni Creator Spiritus, quem chorales alternati m prosequuntur; quo finito, sacri Ministri canunt Versiculos Emitte
Spirilum tuum etc., choralibus respondentibus Et renovabis etc. Tum
Celebrans
et cantat Orationes Deus,
corda
etc.,
prout habetur in Rituali Ordnis. more solito inchoat et
ad quam fas
est oblationes non tamen pecuniaras recipere 5. Si Neo-Sacerdos sacram Communionem administrat,
manum osculandam nullatenus communicantibus praebet ".
415. Finita Missa., Celebrans ante melium altaris stans intonat
Hymnum Te Deum laudamus, quem chorales, circa altare quasi in
primo
Celebrans
circulo stantes, prosequuntur.
suppedaneum conscendit et in parte
super scabellum decenter ornalum sedens, manus suas consecratas super cussinum a
Caeremoniario ipsius gremio imposilum osculandas praebel. Si plures
et
ac stola induti, cum Celebrante altare conscendunt et omnia
ut modo de Celebrante
didum est. Omnium primus, debita altari exhibita reverentia, accedi!
Praelatus
si adsit; deln sequitur
assistens, post ipsum
l S. R. C. 12 Febr. 1916 Dabia ad L (Acl. Ord. XXXV. p. 1(0). 2 Addii. et VariaI.
V. 3. - 3 S. R. C. 11 JUfI. 1880 Vigltvanen. ad 7. n. 3515.
4 S. R. C. I Dee.
VicentiTUl. ad 2. n. 3564,
5 Cfr. Consli!. gen, n. 233. o Cfr. S, R. C. 22 Nov.
Matheranen. n. 1134.

284

Llb. Il, Pars II, Cap. XIV.

veniunt sacri Ministri, ceterique Clerici superpelliceis

postea
chorales incipiendo a digniore. Porro Sacerdotes manus Neomystae
stando ante
ceteri vero in
osculantur in parte
exteriori coram eo genuflexi. Omnibus ad osculum admissis, Celebrans
iterum in
descendit et Hymno absoluto, sacri Ministri cum ilio
Versiculos etc. canunt, deinde Celebrans Orationes cantat in Rituali
Ordinis exstantes l. Facta dein debita altari reverentia cum sacris Miet ordine quo veni! ad sacristiam regredilur 2.

xv.
De Aspersione aquae benedictae ante Missam solemnem
vel cantatam.
416. Aspersio aquae benedictae
Missae conventuali, quae
vel canitur in Dominicis a sive cum Diacono et Subm,lC(Jn(}, sive
sacris Ministris <. In
paratur sal et aqua
benedicenda a Sacerdote Sacrum celebraturo, qui amictu, albp. cum cine! stola coloris Missae convenientis ad instar Crucis ante
aptata indutus 5, aquam benedicit prout in Missali vel Rituali Romano
habetur 6 Sal non est toties quoties exorcizandus, sed jam antea exorcizatus et ad baec reservatus, adhiberi potest Ubi adest fons Baplismali:s,
in Dominicis Paschatis et Pentecostes aspersio fit cum aqua pridie bene
dieta in fonte
acceptaque ante olei et chrismatis infusionem 8.
417. Absoluta in choro Tertia', Celebrans IO affido diei convenienti indutus pluviali super albam et stolam, una cum sacris Mil Juxta anliquam in Ordine consuetudinem. 2 Cfr. n. 259,
3 Rilus aspergendi
aqua benedicta popuillm restringitur ad dies Dominieos tantum ante Missam et fieri debet
ad lormam Ritualis. S. R. C. 31 Jlli. 1665 Nullius Dioec. ad 3. n. 131111. Quando Festul1l
Purifieationis B. M. V. occunit in die Dominica, atque in Dominica Palmarum, aspersio
lieri debet ante benediclionem Candelarum et Palmarum. Rubr. speeial. Missal. < S, R, 15 Dee. 1899 Urbis ad I. n. 4051. Si pluviale eoloris Oflicii diel desit, sacri
Ministri dalmaticam et tunicellam non induunt, sed in al bis Celebranti assistun!. 5 S. R. C, 30 Sep!. 1679 Ord. Min. Capile. ad 3. n. 1637. Si benedicilo aquae noli
liat a Celebrante ante ,'Aissam, sed ab aHo Sacerdote Sllperpelleeo induto sive immediate ante Missam si ve alio tempore, lune adhibenda est slola eoloris violaeei. Ritual.
Rom. VHl. c. 2, - fi Missal. Rom. Ordo ad lae. aquam bened., Rilual. Rom. Vili. e. 2,
Caerem. Epise, L l. c. 6. n. 2. - 7 S. R. C, 8 Apr. 1713 Lausannen. ad 3. n. 2218.
11 Rubr. spedal. Missal. 9 Aspersio aquae benediclae fieri debel, juxla Rubr. Missalis et RitllaHs Romani omnlno posI Tertlam ante Missam conventualem; el eonsuetudo etlm translerendi post Nonam anle Missam volivam solemnem lolerari non polesl.
In Dominicis vero primae el seeundae elassis et Festis pariler primae et secllndae classis, ubi adest legitima consuetudo canendi Missam Dominicae vel lesti posI Nonam ratione processionis Ss, Sacramenll, tunc aspersi o fieri debel post Nonam anle Missam.
S. R. C. 31 Aug. 1672 Gerunden. ad L et 2. n. 3268. - lO Celebrans, elsi sit Su peri or,
aspersionem aquae benediclae praemittere debel. S. R. C. Z1 Nov. 1632 Peruslna. n. 595,
16 No\'. 1649 januen. ad I. Il. 9116.

De Aspersione aquae benedictae ante Missam solemnem.

285

nistris propria paramenta ferentibus absque manipulis, facta

puae Imagini sacristiae profunda capitis inclinatione, ad altare hoc
ordine se confert: praecedit Thuriferarius cum vase aquae benedictae
et aspersorio, dehinc duo Ceroferarii candelabra cum candelis accensis gestantes, quos sequitur Caeremoniarius ac demum Celebrans medius inter Diaconum a dexteris et Subdiaconum a
eidem
anteriores pluvialis fimbrias elevantes, qui tres
incedunt cooperto et Celebrans etiam manibus junctis. Ad januam ecclesiae Caeremoniarius aquam benedictam nemini porrigit neque
seipsum signat.
418. Cum ad altare pervenerint, stantes in recta
Cele
brans et sacri Ministri caput detegunt, et exhibita altari debita reverentia, statim in infimo altaris gradu utroque genu fIectunt. Ceroferarii autem peracta coram altari genuflexione, candelabra super abacum
deponunt ibique in genua procumbunt; Thuriferarius vero cum Caee
remoniario a dexteris Diaconi genuflectit. Mox
manu Thuriferarii aspersorio, illud cum solitis osculis Celebranti
porrigit, qui statim intonat Antiphonam
me vel
Paschali Vidi aquam " ter interim conspergens altare, in medio scilicet, in parte Evangelii et in parte
2, postea
aspergi! ad movendo fronti suae aspersorii verticem; mox
et unico
3,
pro singulis ductu sacros Ministros adhuc
prius Diaconum, dein Subdiaconum, qui intra totam
anteriores pluvialis fimbrias Celebranti hinc inde sublevant. Postea
aspersorium Diacono reddi!., et hic Thuriferario; chorales interim
stantes
detecto b Antiphonam prosequuntur.
419.
sacroruxn DtUristroruxn peracta, assurgllnt
omnes et Celebrans facta cum allis altari debita reverentia, Ceroferariis ad abacum erectis consistentibus, ad chorum
per cornu
6 medius inter Diaconum et Subdiaconum interim
cum Ministris recitans psalmum Miserere 7; praeeunt vero Caeremoniarius ac Thuriferarius 8. IlIic consalutatis utrimque choralibus, Dial Anlipl10nam Vidi aquam tempore Paschali Ce1ebrans simliter genuflexus intonare
debet. Rubr. special. M;ssa!. - 2 Si in altari adsil expositum Ss. Sacramentum, aspersio
allaris omitlilur. S. R. C. 18 J ul. 1885 Vrgel/en. ad 2. n. 3639. - 3 Celebrans non
pOiesi offerre aquam benedictam sacris Min;slris. maml eOrum aspersorio capiendam,
sed ipsos aspergere debet, non obslante contrario usu. S. R. C. 'ZI Sepl. 1698 Leodien.
ad 2. n. 1l013.
4 Ubi chorus est ante allare aut parum dislans, Celebrans aspersQriurn Diacono minime reddil, sed faela allari de bila reverenlia ad eh oral es pergens
ipsemet aspersorillm ddert. " Caerem. Epise. I. 2. c. 31. n. 4.
6 S. R. C.
7 Dee. 1844 Lucan. ad I. n. 11867. - 7 S. R. C. 31 Jul. 1665 Nuliius Dioec. ad 12.
n. 131111. Si vero Presbyter assislens adsil, aspergitur anle Diaconum. el ante allare
remanet, dum sacri Ministri Celebrantem aspergenlem eomilanlur. - 8 Si chorus
nimis distai ab allari vel silus sil in parle superiori ecdesiae, Celebrans illue nOn
pergit, sed aller Sacerdos sllperpelliceo el slola indllllls in ehoro aspersione m facit.
S. R. C. 17 Nov. 1592 Abu/en. ad I. n. 19.

286

xv.

Lib. Il, Pars Il,

conus a Thuriferario a dexteris

stante accipit aspersorium madidum, quod Celebranti cum solitis osculis tradiI. Si in choro adsit
Minister Generalis, Celebrans
ei tangendum offert cum
profunda corporis inclinatione ante et post '; quod in absentia Mini
stri Generalis observat erga Ministrum Provincialem in propria Provincia et erga Commissarium
et provincialem, necnon Visitatorem
in loco suae
; quo etiam absente,
erga
sed tunc cum profunda capitis inclinatione
ante et
, quodsi
sint
ceteros deinde juxta eorum
dignitatis gradum in utraque chori parte
singillatim". Similiter
sunt
quibus, juxta supra dieta '1,
thuris honor
defertur. Quibus
aspersis, cho
rales ab utraque
eodem
quo incensari soient .. non quidem
sed omnes in eodem chori parte simul,
tribus ictibus, in medio
ad sinistram et ad dexteram; quod aeque
praestat in
alterius
facta in transitu ante medium
debita altari reverentia.
vero Praelatus vel Superior in choro
non adest, pars
ubi
est, ea habetur, in qua
consistit dignior ex
non autem per se pars, cui hebdomada contingit et cui
est tabella chori 5. - Si aliquis Cardi
nalis vel
Dioecesanus in choro ads!t, Celebrans eidem debitis
cum ineiinationibus 6 et osculis
porrigit, ut ipse, si veHt,
se aspergat 7, alioquin
illud tangendum". - Omnibus aspersis
salutationem choralium repetlt, ut in accessu, et per corou Evangelii
ante medium altaris
ubi Ceroferarios ante abacum stantes
aSTlerl~it. Tum facta uti prius altari reverentia, ad cancellos presby
terii se confert populum aspersurus D, ibique stana ter illum aspergit,
in medio
ad suam sinistram et dexteram; vel, ubi haec adsit
cOlnsttetud,o, cum Ministris
per eceiesiam, aspergendo fideles
primo a
et rediens deinde a parte Evangelii l0, quo
casu Caeremoniarius quoque et Acolythus cum vase aquae benedctae
eum
comitantur. S aliquis magnus Princeps intersit,
ratio
est et Ioei consuetudo servanda,
dummodo haec Rubricis vel Decretis non repugnet; quod et de Ma
gi!;tnltu stante in scamno proprio dictum sito
420. Dum Celebrans chorum et populum aspergit, pronuntiata cum sacris Ministris voce submissa Antiphona Asperges me, re
citat alternatim cum
Psalmum
tol scilicet Versus, qua t
57. S. R. C.
S. R. C. 14 Apr.
g Si il1 ali ari adsil
expositum Ss. Sacramenlum, Celebrans in aspersione aquae benediclae cum sacris Mi
nistris in parte Evangeli! populum aspergi!. - lO S. R. C. 22 Mar!. 1862 SancII Pauli
ad 2. n. 3114, el 12 Sept. 1884 Sane/orfen. ad 4. n. 3621.
l

Cfr.

Il.

18. el 20.

Cfr.

Il.

20. -

Cfr.

Il.

54. -

Cfr.

12 SepL Ul57 Molinen. ad 25. 11. 3059. - Il Cfr. 11. 18. el 20. 1646 Lili/Jonen. ad 3. 11. 893.
8 Caerem. Episc. l. 2. c. 31. Il. 3. -

IL

De

aquae benedictae ante Missam solemnem.

287

ad finem usque ipsius aspersionis com mode dici possunt. Jdem dicendum de recitando Psalmo Conjilemini Tempore Paschali. Dum in
choro cantatur Oloria
Celebrans paulisper
interrumpit et cum aliis caput profunde inclinaP. In Dominica Passionis
atque Palmarum praetermittitur Gloria Patri. A Dominica vero Paschatis usque ad Dominicam Pentecostes inclusive dictur Antiphona
Vidi aquam cum Psalmo Confitemini.
421. Populo asperso, Celebrans aspersorJum Diacono et hic
Thuriferario reddit, atque ad altare reversus debitam
facit reverentiam 2, et Antiphonam repetit. Qua etiam a Cantoribus iterala 3,
stans junclis manibus ante infimum allaris gradum \ Versicu!os et
Orationem cantat ex libro quem sacri Ministri hinc inde ilem stantes ante eum sustinent. Exhibita poslmodum ab omnibus allar de
bita
accedunt omnes ad scamnum in cornu Epistolae 5,
ubi Celebrans
deposito,
et planetam
Caeremoniario adjuvante. Diaconus vero et Subdiaconus, Ceroferariis
adjuvantibus, manipulos sumunt; Thuriferarius Inlerlm vas aquae
benedictae cum
in abaco deponit, ilIud In sacristiam re
cum iIluc ad accipiendum thuribulum
Dehinc Ce
lebrans cum sacris Ministris el Caeremoniarioad allare accedt Missam celebraturus, praemissa
in infimo gradu, si in altari
adsit sanctissimum Sacramentum e, vel profunda
inclinalione;
sacri Ministri vero semper in infimo gradu genunectunt 7,
422. 'D'bi sine sa.cris
vel etiam sine cantu, Missa
convenlualis vel
celebratur, ul solet in ecclesiis minori
bus
ante
potest
aquae
ut
supra, et unus vel duo Acolythi vlces Diaconi et Subdiaconl
bunt. Si pluviale
Celebrans vestietur dumtaxat amlctu, alba,
et slola ante peclus in modum Crucis aptata 8.
l S. R. C. 24 jan. 1890 Paun. ad 3. n. 3'11111. 2 Si ob specialia locorum adiuncla.
Celebrans a gradibus altaris nOn recedi!. sed tanlum se vertil consistens aliquanlulum
a late re Evangelii. reverenliam omilli!. S. R. C. 1 Febr. 1907 Erem.Camald. Mon/.
Corono ad 4. n. 4198.
3 Anliphon3 Asperges me vel Vidi aquam praeceplive repelenda est a Celebrante et 3 Cantoribus. S. R. C. 7 Jul. 1876 Ravenna/en. ad 5. et 6.
n.340l!. - 4 S. R. C. 19 Jul. 1659 Ca sentina. n. lll!l!.
5 Celebrans deponere potest
altarls iuxta cor.pluviale vel ad scamnum. vel retro altare, ve1 in medio ante
4 Apr. 1699 Burgi S. Sesuetudinem, dummodo casu1am non acdpiat de allarl. S. R.
palchri ad 3. n. 1102'1, et 7 Sepl. 1861 Sancii Marci ad 16. n. 3108.
6 S. R. C.
l Febr. 1907 Erem. Camald. Monl. Corono ad 3. n. 4198.
7 Cfr. n. 329.
S. R. C.
30 Sept. 1679 Ord. Min. Capuc. ad 3. n. 183'1.

Ir++++++++++++;:::;;;+:;~;;~~::+++++++++++l+I
+i

Il

DE MISSA SOLEMNI ET DE EXEQUnS

DEFUNCTORUM

'l'

II

+~

~+

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

CAPUT I.

De Missa solemni de Requie.

423. Pro Missa solemni Defunctorum, haec praeparanda.
sunt: Altare ornabitur sola Cruce cum imagine Crucifixi et sex ca ndelabris cum candelis ex cera communi; Reliquiae et lmagines Sanctorum inter candelabra non apponentur, neque ullus ornatus festivus
appareat i. Si Missa celebretur in altari ubi asservatur sanctissimum
Sacramentum, conopaeum 2 tabernaculi et antipendium altaris coloris
violacei erunt 3; si vero ibi non adsit sanctissimum Sacramentum, antipendium nigri coloris apponendum est'. Gradus altaris et totum
pavimentum presbyterii nudum erit, excepto suppedaneo, quod aliquo
tapete tegi potest". In latere Epistolae paretur scamnum pro Celebrante
et sacris Ministris panno violaceo ornatum, necnon scabella nuda pro
Caeremoniario et Acolythis. Abacus cooperietur alba tobalea, su per quo
ponitur Calix cum suis ornamentis parvo velo coloris nigri tectus. Ad
dexteram Calicis Missale pro Defunc!is et ad sinistram pelvicula cum
ampullis aquae et vini, linteum et campanula disponuntur, et si post
Missam fat absolutio, non desint Rituale Ordinis, vascum aqua benedicta et aspersorio, atque in loco congruo prope abacum Crux processionalis. Praeterea pro absolutione post Missam peragenda, extra
presbyterium in medio ecclesiae paretur tumulus 6 seu castrum doloris
luminibus circumspectum 7; deficiente tumulo, etiam pannus niger in
medio presbyterii sterni potest". Si distributio candelarum in choro
intra Missam facienda sit, candelae ibidem congruo in loco collocenCaerem. Epise. I. 2. e. Il. n. I. - 2 S. R. C. 21 Jlli. 1855 Brioeen. ad IO. n. 3035.
S. R. C. 20 MarI. 1869 MOlliis Regalis ad IO. 11. 3201. - Rubr. gen. XVIII. 6.
' - 5 Caerem. Epise. I. 2. e. Il. n. I. li Qu: lumulus absenle corpo re ila semper
esI erigendus, ul pars sllperior capili repraesenlali cadaveris respondens verSllS lores
eeclesiae spectel, inferior alltem altare versus. Licilum es: huie cenotaphio cussinum
superponcre, et si absollltio lacienda sit pro Sacerdote vel Episcopo, insignia qlloque
sacerdotalia vel episcopalia. Cfr. S. R. C. 31 Maj. 1817 Dubior. ad 12, n. 2578. 7 Tolerari potest IlSllS contegendi tumllium f10ribus vel ramis virentibus. Cfr. S. R. C.
16 jun. 1893 Goono ad 6. n. 3804. - H Caerelll. Epise. I. 2. c. II. n. I.
l

:l

,o

290

Lb. Il, Pars lll, Cap. L

tur. - In sacristia indumenta pro Celebrante et sacris Ministris disponentur '; pIaneta,
tunicella, stolae et manipuli erunt
coloris, sicut et
pro absolutione post Missam, si locum
habeat 2. Superpellicea quoque pro Caeremoniario et Clericis praesto
sint, necnon duo candelabra cum candelis ex cera communi.
424. Rora.
Celebrans et sacri Ministri sacristiam
ingrediuntur, manus lavant et ab Acolythis
sacra induunt paramenta recitando consuetas orationes. Delnde factis debitis reverenmore solito ad altare se conferunt,
Ceroferariis
portanti bus candelabra cum candelis accensis, ac Thuriferario ad si
nistram Caeremoniarii. Facta Confessione, in qua omittitur Psalmus
judica, Celebrans cum sacris Ministris
altris ascendit,
in medio osculatur. Cum altare non st thurificandum~, statim ad
cornu Epistolae
ad legendum Introitum, stantibus interim sacris Ministris ut alias, non tamen Cruce majori se signanti bus, dum
super Missale efformat; ibi consistens proCelebrans Crucis
nuntiat etiam Kyrie eleison.
425. Ad Orationem vel Orationes,
si adsit Caeac Ceroferarii utrumque prope abacum flectunl genu';
sed in defectu
Thuriferarius Iibrum Epistolarum Subdiacono praebet cum consuetis reverentiis. Subdiaconus post cantatam Epistolam non
ad osculandarn manum Celebranls, neque
ab eo actipi! benedictionem, sed iterala in medio altaris genuflexione,
Caeremoniario vel, eo deficiente, Acolytho librum reddit et ad dexteram Diaconi se conferi.
Celebrans
solus, non vero
alternati m cum sacris Ministris legit ''. Porro si ad cantul1l ejus se
dere velit, simul ac eam legerit, caput Cruc cum sacris Mnistris
pnJfunde inclinat, et
ad medium altaris accedat, sequens
Diaconum ad scamnum graditur. Ad Versum
Preces
meae etc. cum sacris Ministris ad mediul1l altaris accedit, observans
quae supra exposila sunt". - Si vero ad cantum Sequentiae sedere
nolit, perslat ad Missale usque ad Versum !nter oves etc., tunc procedi! ad medium altaris, dici! Munda cor meum etc., omittens tamen
jube Domine etc.; Subdiacollus interea transfert Missale ad cornu
Diaconus librum EvanEvangelii. Dum Celebrans Evangelum
incensi in Ihurigeliorum more solito ad altare defert. Cum
bulum ante
cantum minime locum habeat, illico posi Evangelium a Celebrante lectum, Daconus in ora suppedanei
I Cfr. o. 307,
2 In paramenlis nigris nullae imagines morluorum vel cruees albae
apponi possunt, nec calvaria cum ossi bus clecussatis morluorum repraesenlari licet.
Caerem, Episc. I. 2, c, II n, I. et S. R, C, 24 Nov, 1905 Dubior, ad I n, 4174.
Ritus in celebro Miss, XIII. 2, et Caerem, Epise, I. 2, c, II, n, 4, - 4 Rubr, gen,
XVII. 5, el Caerem, Epigc, I. 2, c,II. n, 5, - , S, R, C,Il Sept. 1847 Ve ronen , ad 7.
n. 2956. - 6 Cfr. n. 314.

De Missa solemnl de Requie.

291

profert Munda cor meum. Tum libro ex altari accepto, non petit be
nediclionem neque deosculatur manum
sed in planum ad
dexteram Subdiaconi descendit; quo tempore Ceroferarii quoque sine
candelabris, manibus junctis, ante altare veniunt. Facta ab omnibus
Ceroferariis consi
genuflexione, pergunt ad cantandum
stentibus manibus
hinc inde ad latera Subdiaconi Iibrum tenentis. Diaconus non incensat librum, neque in fine
sicuti nec Subdiaconus huic librum defert osculandum, sed finito
Evangelio et peracta ab omnibus ante altare genuflexione, Iibrum dat
Caeremoniario vel Acolytho J. Thuriferarius deinde vadit in sacri
stiam,
thuribulum cum navicula et ad abacum
non
omissls genuflexionibus.
426. Ad Offertorillm, Subdiaconus sine velo humerali Calicem,
omnibus suis ornamentis coopertum, ad altare defert; ad infusionem
aquae in i1lum non proferl verba Benedicite, poter Reverende .. Celebrans lamen recitat consuetam Orationem
qui flUmanae substan
fiae etc.
in Calicem infusa, cum Patenam retro post Celebran
tem sustinere non debeat~, statim se recipit cum genuflexione in
medio altaris ad latus sinistrum
cui in oblatorum et al
taris thurificatione cum Diacono
posteriorem
fimbriam sublevando. Dlaconus vero Celebranti Patenam et Calicem sine
osculis porrigit', ac deinceps purificatorio partem Palenae a corpo
rali non tectam, ut in Missa privata, cooperi t. Tum naviculam pariter
sine osculis Celebranti minlstrat,
more solito thus imponens, dicit
Per intercessionem etc. ac incensum ritu consueto benedicit ad vocem
benedicere. Oblata et altare thurificat more solito,
verba
Dirigatur Domine etc. In fine ipse solus, exclusis ceteris, incensatur
a Diacono. Ad Lavabo, Subdiaconus accipiens a priori Ceroferario
ampuUam aquae cum
Celebrant aquam ministrat, Diaconus
vero ad manus
Iinteum praebet. Postmodum Diaconus
in secundo altaris
Subdiaconus autem in
cum Celebrante
uterque respondet
ad medium al1aris accedunt, ubi ad Orate,
Suscipiat. 'Ad Sanctus, sacri Ministri a\1are ut alas conscendunt, Ceroferarii una cum duobus vel quatuor aliis
deferunt intor
qui tamen ab allari non
nisi post sumptonem utriusque
427. Dllm Celebrane pronllntiat Hone igifllr, Subdlaconus
absque genuflexione ad cornu
accedit, ub! incensum in thuribulum sine benedictione imponit atque ibidem in infimo altaris
I Ritus in celebr. Miss. XIlI. 2, et C"ercm. Epise. L 2.
II. n. 6.
Ritus in
celebr. Mi55. VII. 9, et Xl!!. 2.
:l Rilus in eelebr. Mi55. XIII. 2, Caerem. Epise.
I. I. e. 18. n. 16, (,' L 2. C. I L Il.5, atque S. R. C. 16 Nov. 1906 Erem. Camald. Mont.
Corono ad 3. n. 4193. - 4 Clr. Caerem. Epise. L 2. c. Il. n. 7. - , Ritus in eelebr.
Mis5. VlIl. 8,

292

Liber Il, Pars III, Cap. I.

genuflexus, thuribulum a Thuriferario accipit et ad u1ramque elevationem sanctissimum Sacramentum adole1. Postea reddit thuribulum
Thuriferario et ad medium altaris regreditur cum
in infimo gradu" ibique
adstat usque ad Pax Domini. Tunc genuf1ectit, ascendit ad sinistram Celebrantis, et peracta una cum ipso et
Diacono genuflexione, simul mediocriter inclina1us
tunsione
pectoris dicit 1er
Dei. Mox sacri Ministri iterum genuflectunt,
et cum pax non
Diaconus ad sinistram accedit Ce:lelbnwtis,
Subdiaconus autem ad dexleram. Thuriferarius, post elevationem 1huribulo in sacrisliam
genuflexus perstat prope
usquedum tempus adveniat am
ministrandi; tum
easque more
solito ministrat. Peracta utriusque Speciei sumptione, Ceroferarii surgunt, genuflectunt et intorticia in sacristiam reportant; dei n cum genuflexione an1e medium altaris ad abacum redeunt, ub cum Thuri
ferario ad P{)stcommunionem utrumque genu flectunt. Daconus loco
!te Missa est, ad altare conversus, cantat Requiescant in pace 2, quod
Celebrans submissa voce dicil ". Reliqua hic non expressa, ut in aliis
Missis de Requie perficiuntur.
428. Chorales in Missa Defunctorum
se
ut in
ceteris Missis solemnibus. Ad Oratones tamen tum ante
tum post
necnon post Praefationem terminato cantu
Sanctus usque ad Pax Domini inclusive genuflectunt, etiam Praelati
malolres. - In casu necessitats organa vel harmonium adhiberi possunt dumtaxat ad sustnendum cantum choralium, ita ut Ila sileant,
cum cantus cessat".
integre cantanda est, etiams! unicus
sit Cantor; similiter et cetera omnia quae precatonem
respiciunt, cani debent" - Si ex consuetudine cl10ralbus distribuendae
sint candelae, id post
dum cantatur
" et
ifa tempestive accendantur, ut ad principium cantus
accensae sint; quo cantato
et deponuntur, ac ilerum accenduntur intra Praefationem et ardent usquedum Celebrans
sissimum Sanguinem
429. Quando habendus est sermo seu oratio iunebris, non
fit infra Missam, sed postquam Celebrans finita Missa pluviale sume et ad scamnum cum sacris Ministris perrexit. Orator re~:ularis,
eril in habitu suae Religionis; si vero sit Sacerdos
in
l S. R. C. 9 Jun. 1899 PIIiT. Dinee. ad 2. et 3. 11. 4027.
2 Ellamsi Missa
pro uno Defunclo celebrala siI.
S. R. C. 7 Sepl. 1816 Tudett. ad 22. n. 2572.
4 Rubr. gen. XVlJ. 5. Cfr. 11. 29.
Cacrem. Episc. I. I. c. 28. n. 13, et S. R. C.
MarI. H1I2 Eg/lanlefl. ad 2. (Acl. Ord. XXXI.
Il Mai. 191 I Dubla ad 2. n. 4285, et
154). Cfr. n. 385. - 6 S. R. C. Il Sept. 1847 Ta",.III,.n. ad 2.2959, n. et 9 Maj. 1857
Porl/ls Alo/sii ad I. n. 3051,7 Ang.
Ciad/l'il. ad 7. n. 3365, el 29 Dee.
cionen. ad II. n. 3624. - 7 Ritti. in
Xlli.
et Caerem. Epise.
I
RitllS in celebr. Miss. XIII.
Episc.
2.
11. n. IO.

De Missa solemni de

293

veste erit talari nigra sine

et stola l. Ante sermonem
ab Episcopo, si adsit, non petit benedictionem, neque recitat salutationem
sed
Crucis
dumtaxat se munit 2.
sermonis, Celebrans cum sacris Ministris in solito scamno
assidet.
430. 1Tnicam Missam exeqnialem solemnem vel cum cantu,
praesente vel rationabilem ob causam etiam absente vel
sepulto
cadavere celebrare licet, in die vel pro die obitus aut
singulis anni diebus, exceptis: l. festis duplici bus primae c1assis
sciI. Nativitatis Domini, Epiphaniae, Dominicae
Ascensionis Domini, Dominicae
Sanctissimae Trinitatis,
Corporis Christi, Immaculatae Conceptionis, Annuntiationis atque Asbeatae Mariae V., Dedicationis S. Michaelis Arch,lng~elj
Sept.), Nativitatis sancti joannis Baptistae, S. joseph et Solemnitatis
sanctorum Apostolorum Petri et Pauli, Omnium SanctoPatroni principalis loci ac Tltularis et Dedirum, S. P. N.
cationis ecclesiae in qua funus
deberet". Ubi vero ex indulto Apofestorum de
stolico solemnitas quorumdam
ad sequentem Dominicam transfertur, Missa
permittitur die
qua celebratur
non autem die Dominica in quam transfertur
Solemnitas 4. 2. Ultimo triduo majoris Hebdomadae et tempore solemnis
sanctissimi Sacramenti 3. Quoties urgeat obligatio Missae cujuslibet onventualis vel parochialis, cui per alios Sacerdotes satisfieri nequeat. 4. Item in ecclesiis unam tantum Missam
habentibus in die secunda
feria
Cinerum, Dominica Palmarum et Vigilia Pentecostes, si fiat benedictio Candelarum,
Palmarum et Fontis baptismalis; in Litaniis
et
minoribus, si fiat Processio . Missa tamen exequialis, ut supra .mtransferri potest in proximiorem sequentem diem similiter non
impeditam 7.
Pro paupere defuncto,
familia impar est sol vendo
expensas Missae
cum cantu, permittitur Missa exequialis
letta sub iisdem c1ausulis et condWonibus,
Missa cum cantu
conceditur". In his Missisuna tantum dicitur Oratia cum
Si in die Commemorationis Omnium Fidelium Defunctorum
tia 0.
I Caerem. Epise. l. 2. c. 1L n. IO. et S. R. C. 14 jun. 1845 Limburgen. n. 2888. 2 Caerem. Epise. ibid.
AddiI. et VariaI. III. 4. S. R. C. 2 Dee. 1891 Deer. gen. I.
n. 3'155, Il MarI. 1882 Deer. gen. tI. 3541 et 29 Dee. 1884 Lucionen. ad 8. n. 3624.
- 4 AddiI. et VariaI. m. 4. S. R. C. 2 Dee. 1891 Decr.
n. 3755, 6 MarI. 1896
Qllebecen. ad I. L IL 3890, 4 Dee. 1896 Alldegaven. n.
et 16 NOli. 1898 CllrcasSOllell. q. I. ad I. Il. 4003. - 5 S. R. C. 2 Dee. 1891 Decr. geli. Il. 3755. - " Addl!.
et Varia!. Il!. 12. Cfr. S. R. C. 3 jul. 1869 Quebecell. Il. 3208, et 2 Dec. 1891 Deer. gen.
n. 3755. Quoad moniales tamen IInam tanlllm Missam habenles, cfr. Il. 401 circa fillem.
7 AddiI. et Varia!. III. 4.
~ AddiI. el VariaI. m. 4. S. R. C. 9 Maj. 1899
Dea. 4024.
Q AddiI. et VariaI. IlI. lO. el 11, et S. R. C. 3011111. 1800 Dea. gen.

I. Il.3920.

294

Lib. Il, Pars III, Cap. I.

agatur funus
Defuncti, sumenda est prima Missa; si haec
aut sit eelebranda pro Offido diei, ubi adest obligatio
jam dieta
chori, sumatur secunda; quod si etiam haec jam celebrata sit, sumatur tertia. Quaelibet autem ex
dicatur pro exequiali, Orationi Missae sub unica conclusione addenda est Oratio Missae exequae pro Sacerdoti bus sumatur ex Orationibus
pro
reliquis ex Missa in die obitus I.
431. In die tertia.,
trigesima et a.mversaria ab
et opportuniori die post aeceptum
obitu vel
mortis nuntium, in qualibet ecclesia permittitur unica Missa pro Decantata vel etiam lecta 2. Dies tertia, etc.
sive a die obitus, si ve a die depositionis vel sepulturae s. Hanc Missam impediunt 4; l. Festa duplicia primae et secundae classis, etam
tralnslati!l, ac Dominlcae et Festa de
licet suppressa; 2. Octavae
scii. Nativitatis Domini, Epiphaniae,
Pentecostes, Corporis Christi ac Immaculatae Conceptionis; 3. Feriae
sciI. quarta Cinerum et
tertia
et quarta majoris Hebdomadae; 4. Vigiliae privilegiatae, sciI. Nativitatis Domini, Epiphaniae et Pentecostes ; 5. Commemoratio Omnium
Fidelium Defunctorum; 6. Solemn!s expostio Sanetissimi Sacramenti,
toto tempore expositionis ; 7. Quoties urgeat obligatio Missae conventualis vel
cui per alios Sacerdotes satisfieri nelqut~at.
Missa tamen ut supra impedita, anticipari, si anticipari valeat, aut
transferri potest in proximiorem diem, pariter non impeditam, dummodo in cantu celebretur 7. - In anniversariis late
quae
ex fundatione vel pro omnibus Defunctis alieujus coetus (communitatis
Confraternitatis etc.) semel in anno die ad libitum
eli,gerlda 8 fieri solent, etsi non sint adie obitus seu depositionis,
Missa solemnis vel saltem cantata permittitur, ut supra pro anniversariis stride sumptis. Infra Odavam Omnium Fidelium Defunctorum
permittuntur etiam
quae pro fidelium
locum habent, exceptis diebus supra memoratis B; quae tamen Missae extra
octiduum
anticipari et transferri
"'. In omnibus istis
Missis una tantum dicitur Oratio et Sequentia ".
l'AddiI. et VariaI. III. 4. S. R. C. IO )an. 1919 Albinganen. Deer. (Act. Ord.
XXXVIII. p. 89).
2 Addi!. et Varia!. Hl. 6. 3 S. R. C. 23 Aug. 1766 Carthaginien. ad 2. n. 2482, et 2 Dee. 1891 Dea. gen. IV. n. 3753.
4 AddiI. et VariaI. III.
Cfr. S. R. C. 28 Apr. 1902 Lavaten. ad 5. n. 4096.
6 Ibid. ad 8, et
6. et 12. S. R. C. 2 Dee. 1891 Deer. gen. I. et ilI. n. 3753.
7 AddiI. et VariaI. IlI. 6. Diebus
quibus Missae quotidiallae pro Defullclis celebrari possimt, licet eadelll die plures
Missas de die terHa, etc. cum cantu celebrare. S. R. C. 16 )un. 1922 Hildesien. ad 6.
(Acl. Ord. XLI. p. 258).
H S. R. C. 12 Jun. 1922 Hildeslen. ad 7. (Acl. Ord. XLI.
p. 2.18).
v AddiI. et Variato Ill. 6. et 12, et S. R. C. 2 Dee. 1891 Deer. gen. V.
n. 3753, et 28 Apr. 1002 Labatell. ad 3. n. 4096.
IO Addit. et Varia!. ili. 7.
Il Addit. et Variato III. IO. et 11. et S. R. C. 30 jun. 1896 Dea, gen. l. 3920.

De Missa solemni de Requie.

295

432. Nostrates insuper tenentur ad cantanda.m Missam de

quatuor Offcia generali a et quintum genera
lissimum persolvuntur '. Missa quatuor Offidorum
canenda
est posi Primam aut posi Nonam Offidi diei; ubi vero eorum Vigiliae
mane posi Matutinum diei
dictis hujusmodi
cum
Laudibus, immediate post celebrari potest Missa pro Defunctis 2.
Missa vero Officii
cani debet post Nonam, sicut in Commemoratione Omnium Fidelium Defunctorum. In omnibus autem praefatis Missis de
unica tantum dicilur Oratio, et quidem in triDeus veniae etc., in quarto vero
bus prioribus Offciorum
Deus, qui nos pafrem et matrem ... animabus parentum nostrorum ...
Deus
Domine:
nosque eos etc., in ullimo
da animabus Fratrum, Sororum, propinquorum etc. 'l. In ordine Missalis
Missa adhibenda est quando fit Officium generalissimum ; tertia
autem seu anniversari! in
Officiis 1.
433. Fidelium rogatu Missam solemnem de Requie extra casus
enumeratos celebrare licet omnibus et solis Festis semiduplicibus et
quae non sunt privilegiatae. Prosimplicibus necnon diebus
hibetur i!aque: 1. in omnibus Duplicibus; 2. in omnibus Dominicis,
licet
vel etiam quoad Olficium
; 3. infra Odavas
privilegiatas sciI. Nativilatis Domini,
Paschatis, Ascen;
sionis, Pentecoste s, Corporis Christi ac Immaculatae
4. in Feriis
sciI. quarta Cinerum el primi tridui majoris
Hebdomadae; 5. in Vigiliis privilegiatis, sciI. Nativitatis Domini, Episanctisphaniae et Pentecostes ; 6. tempore publicae
simi Sacramenti, sive in Ostensorio sive cum Pyxide, si sit perma
nens et ex causa pub!ica ; 7.
urgeat
Missae conventualis, cui per alium Sacerdotem satisfieri nequeat; 8. in ecclesiis
unam tantum Missam habentibus diebusLitaniarum majorum et mi
norum, si fiat Processio 7. In hac Missa, quae semper eri! Quotidiana,
nisi
Officio Defunctorum celebrato Bub ritu duplici, tres
dicuntur Orationes, et plures quam tres dici non possunt. Si Missa
applicetur pro Defundis in genere, dicuntur Orationes quae in Missa
Quotidiana Defunctorum prostant; si vero applicetur pro Defunctis
certo designatis, prima oratio dicitur pro iisdem Defunctis; deodente, vel
prima Oratio eri!
veniae lar
Al'qlue diebus,

l Rubr. pecu!. Brev. Rom. Seraph. n. 215. et 216.

2 Rubr. gen. XV. 3. Cfr. noto 7 pago 104.
4 Rubr. spee. Missal. et S. R. C. ;:9 luI. 1904 Drd. Min.
ad 8. n. 4141,
S una ex hsce diebus conttogal lieri lunus alicujus Deluneti, pro
norma sumi potest Rubrica de MiEsa e::<equiali in Comm. Omnium Fidelium Delunctorum,
quod Oralioni Missae sub unica conclusione addenda esi Orali o Missse exe
quia!is.
Addi!. et VariaI. III. 4, et n. 430 in line. Addit. et VariaI. III. 9.
fj Rubr. gen. V. 2, et S. R.
C. 28 Apr. IS02 Labacen. ad 8. n. 4096.
7 AddiI. et
Varia!. III. 12.
3

296

Lb. Il, Pars III,

l.

secunda ad Iibitum
ultima Fidelium I. Sequentia
semper dici debet 2. - In
ecclesia vel
oratorio publico
ac principali, Missa solemnis vel cantata Quotidiana de Requie celebrari
potest omnibus diebus non impeditis Festo duplici primae vel secundae
Dominicis et Feslis de praecepto, licet sU!lpres!;is,
Octavis,.
privilegiatis s. Vbi adest indultum
Apostolicum celebrandi bis vel ter in qualibet hebdomada Missam
de Requie cum cantu, dum Officium occurrit ritus duplicis minoris
vel majoris, iIlud indultum locum obtinet, eliamsi in hebdomada
festa ritus inferioris, idest semiduplicis vel simplcis occurrant, et
plures Missae de
eadem die cantari possunt 4.

CAPUT IL

De Exequiis Defunctorum.
434. Exequia.e iIIae dicuntur, quae circa feretrum fiunt, cadavere Defuncti sive physice sive moraliter praesente.
Celebrans cum sacris Ministris expleta Missa per latus Epistolae ad
scamnum descendit, sacra indumenta pari modo ac pro absolutione"
exuit ac sumit, et cum celeris ad feretrum se confert, omnibus de
choro candelas accensas gerentibus. Cum ad feretrum pervenerint,
adeo ut, si Defunctus
Celebrans semper se sistit ad pedes
sit
stet in medio inter feretrum et portam
si
autem Sacerdos non fuerit, stet inter feretrum et altare 1. E converso
Subdiaconus Crucem deferens cum Ceroferariis semper ad caput
fuerit chaDefuncti se collocat; quamobrem si Defunctus
ractere
se statuit inter fere!rum et altare, facie ad feretrum
versa; si vero non fuerit
consisti! inter feretrum et januam
eccleslae. Ceteri se collocant prout in absolutione ad tumbam 8.
435. Omnibus in stria locis stantibus, Celebrans jugiter manibus junctis, sine Oremus et
ulla verborum immutatione,
pronuntiat clara voce Non intres in judicium cum servo tuo Do
mine etc. ~, Diacono 10 librum tenente. Deinde
chori incipit
Libera me Domine, choralibus ve! schola Cantorum prosequentibus; sub
exitum imponitur et benedicitur incensum in thuriI Addit. et Variato III. IO. et S. R. C. 30 Jun. 1896 Dea. gen. IV. n. 3920.
Ibid. et Addit. et VariaI. Ili. Il. Addi!. et Varia!. III. 8, et S. R. C. 19 MaJ.
1896 Deeretum n. 3903. - 4 S. R. C. 18 Dee. 1878 Taranlasien. ad l. n. 3472.
5 Post Missam exequialem alius Sacerdos a Celebrante diversus accedere non potest
ad absolutionem peragendam; hoc Jure gaudet tantum Episcopus loe! Ordinerius.
S. R. C. 12 Aug. 1854 BrlocetI. ad IO. n. 3029. - 6 Cfr. n. 438.
7 S. R. C. 3 Sepl.
1146 Massae ad 2. n. 2392.
SCIe. n. 439. - 9 Rube. spec. in fine Missal. S. R. C.
21 Jan. 1741 Calaguril. n. 2358.
IO Rit. Roman. ed. typ. 1925.

De EXlequliis Defunctorum.

297

buio. Post
Celebrans intonat Pater noster et corpus Defuncti
aSllergi! et thurificat, ut infra in absolutione l, eo tamen discrimine,
u! si Celebrans sit inter altare et
conspergit et incensat
cadaver inchoando a
Evangelii, si vero sistat inter feretrum et
portam
eo quod Defunctus fuerit
aspergit et thurificat corpus ordine inverso, incpiendo nimirum a pedibus Defuncti
ad latus Epistolae,
in transi!u Cruci Subdiaconi et altari
debitis reverentiis. Post cadaveris incensationem ad priorem locum
reversus, subdit Et ne nos, ac
ut in Rituali cum Oralione

cui proprium est etc.

436. Si corpus tunc ad
sit
eo se
conferunt omnes quo ordine ad feretrum
canendo interim
Antiphonam In Paradisum etc. Si via si! longior, aliqui Psalmi ex Officio Defunctorum cantari
t. Ad sepulcrum sistunt universi
prout in ecclesia, et Celebrans sepulcrum benedicit, si nondum fuerit
benedctum, proferens Orationem Deus,
miseratione; qua persoluta thus injicit in thuribulum cum
ut supra, ac ter
Defuncli corpus et tumulum
in medio sclicet, a sinistris et
a dexteris suis; postea simili modo incensat utrumque. At si sepulcrum
benedictum fuefit, praetermiltitur eius
necnon
aSI)ersio ac thurificatio tum
tum corporis.
Si vero corpus
tunc haud si! ad sepulcrum deportandum, cantari nihilominus potest
Anliphona In Paradisum eodem in loco, ubi antecedentes
preces recitatae sunt '.
Postea Celebrans sive perrexeril ad sepulcrum sive non, intonat Antiphonam Ego sum, chorales autem eam
prosequuntur, et
chori intonante, alternati m cantant Benedictus, in
fine addunt
aeternam dona ei, Domine ac repetunt Antiphonam. Mox Celebrans cantat Kyrie eleison etc.
cum Pater noster, ac dum secreto reliquum
corpus de more conquin se pedibus moveat. Qua asperso subdit Et ne nos cum
aliis
qui in Rituali Ordinis habentur, ac Oratiane Fae
quaesumus Domine,
quam subjungit Requiem aeternam etc. et

Anima ejus et animae omnium jidelium Defunetorum per miserieordiam

Dei requieseant in pace 4.
a choralibus Amen,
voce
detnissa, sed intelligibili Si iniquitates, et praecedente Subdiacono
cum Cruce, omnes ordine quo venerunt ad sacristiam se conferunt,
I Ciro n. 440. - 2 Quando Regutars deiunctus in ecctesia vel in coemetero Conventus
sepeliri nequit ob civile velitum, Regulares cadaver ad commune coemeterium de!erre
possl.Int, cum stola et Cruce Conventus, absque Parochi interventl.l, dl.lmmodo lamen cadaver sine solemni pompa et reeto tramite ad coemeterium de!eratur. Idem servari
potest et debet quoad omnes, quorum Exeql.liae apud Regulares celebratltllr el sepultura in coemeterio iacienda esi. S. C. C. 24 Jatl. 1840. et 17 Sept. 1880. Cfr. et Cod.
jur. Can. Lib. 3, Tit. 12, Cap. 12.
3 S. R. C. 2ll Jul. 1832 Brlx/en. ad J. n. 2696.
4 S. R. C. 31 Aug. 1872 Fiorentina n. 3267.

298

Llber Il, Pars III, Cap. II.

Interim recitantes alternatim Psalmum De

quo expleto repetitur ab omnibus Antiphona Si iniquitates, et Celebrans ante ImaKyrie eleison etc. et in fine
praecipuam Sacristiae
recitat Orationem Fidelium Deus '.

CAPUT III.
De Absolutione Defunctorum.
437. Absolutio Defunctorum ea dicitur quae ad tumulum peragitur, corpore Defuncti absente. Ipsa, si locum habeat, finita Missa
de Requie fieri debet; non tamen ex bligatione facienda est, sed ad
libitum Celebrantis, nisi accedat consuetudo, legatum vel etiam speciale mandatum illius qui
obtulit 2. Si Missa de
ritu permittente, sii lecta, absolutio non est facienda immediate post
Matutinum; sed fieri debet post Missam de
sive
sive
cantatam". Post Missam de die vel aliquam votivam, quamvis sit apaliis
induantur,
plicata pro Defunctis et
non potest 4. Verum, si in festo duplii etiam secundae classis"
post Nocturnum Defunctorum absolutio peragenda foret, et subsequens Missa de de
esset pro Defunctis, permittitur absoluto, dummodo finita absolutione, ante Missam tumulus removeatur 6.
438. Celebrans lecto ultimo Evangelio et exhibita cum sacris
Ministris altari debita reverentla, per latus Epistlae ad scamnum
induit, adubi exuta casula et manipulo,
juvante Thuriferario vel Caeremoniario; sacri Ministri vero manipulum dumtaxat deponunt 7. Postea Thuriferarius cum lhuribulo et navicula a dexteris alterius Acolythi ferentis vas aquae benedictae cum
aspersorio ac Rituale, ad medium
prope cancellos se con
ferl. Hos sequitur Subdiaconus Crucem pn)cE$siorlal,em delrerem5.
Imago sit prorsum versa, medius inter Ceroferarios candelabra cum
bini et bini suo ordine,
candelis accensis gestantes; tum
et ubi moris est, candelas accensas ex cera communi in manibus
portantes, ac demum Celebrans cum Diacono a sinistris , quin hic
l Rubr. spero in fine Missal. S. R. C. 28 Jul. 1832 Brixien. ad 2. n. IU!9E1. et Il MarI.
1899 Vicentina n. 4014, et 20 Aug. 1901 Vicentina ad 3. n. 4081.
S. R. C. 4 Sepl.
1875 Ql1cbecen. ad 2. n. 3369. S. R. C. 20 Aug. 1901 Vicentina ad 2. n. 4081 et
28 MarI. 1908 Dubil1m n. 4215.
4 S. R. C. 9 Jun. 1853 Cochinchin. ad l. n. 3014.
5 S. R. C. 12 jul. 1892 Romana ad 8. n. 3'180. b S. R. C. IO jan. 1852 Mont. Polltiani ad I. n. 29114, et 17 MarI. 1906 Samogitien. n. 4183. - 7 Rilus in celebr.
Miss. Xli!, et S. R. C. 7 Sept. 1861 Sancii Marci ad 5. n. 3108. In defectu pluvialis
nigrl, Celebral1s manet cum alba et stola ante pectus tnstar Crucis aptata; QUo in casu
sacri Ministri, ultra manipulos deponunt eliam dalmalcam el tunicellam. S sacri Mi
nistri desint, duo Clerici vces eorum gerun!. - 8 Si adsil Presbyler assistenS.ll dexleris
Celebranlis incedit, cui suo tempore librum pro Versculs et Oralione ministrat.

De Absolunone Defunctorum.

299

pluvlalis fimbriam sublevet. Mox peracta ab omnibus praeter Subdiaconum et Ceroferarios debita altari
ad tumulum procedunt ordine modo dicto et
detec!o.
439. Cum ad tumulum
Thuriferarius ejusque 80clus ferens vas aquae benedctae ac Caeremoniarlus consistunt in
parte Epistolae; Subdiacollus cum Ceroferariis ex parte Evangelii
progrediendo, sistit semper inter tumulum et januam ecclesiae, facie
ad altare conversa ac congruo spatio Celebranti et Diacono transituris
relicto. Religiosi hnc inde a lateribus tumuli se ita distribuunt ut
digniores sint Celebranti viciniores, omnesque facie ad tumulum vertant; Celebrans vero inter altare et tumulum aliquantulum ad cornu
Epistolae se collocat, ita ut altari nequaquam tergum directe obvertat, sed Crucem Subdiaconi
Diaconus tandem a sinistris
stat Celebrantis, et prope eum retro Thuriferarius cum thuribulo
et Acolythus aquam lustralem deferens '; Caeremoniarius autem a
dexteris Celebrantis se
tenens librum. Omnlbus sc stanti bus,
Magister chori
IJ. Libera me Domine, quod chorales vel
Schola cantorum prosequuntur; Versus aulem a duobus Cantoribus
concinuntur. Sub Responsorii finem, idesl quando repelitur Libera,
Diaconils et Thuriferarius ad dexteram Celebrantis accedunt; Diaconus incensum sine osculis
dicens Benedicite Pater Reverende, Thuriferarius thuribulum de more sustinet et Celebrans ter
incensum
in thuribulum, proferens Ab ilio benedicaris etc.,
Caeremoniarius interim dexteram pluvialis Celebrantis fimbriam sublevat. Facto mox a Celebrante super iIlud signo Crucis, uterque Minister ad pristinum recedi! locum.
440. Absoluto Responsorio cum ultimo
Celebrans intonat Pater noster, quod omnes secreto prosequuntur usque ad Et ne
IIOS inducas etc. Interim Diaconus cum Acolytho de aqua lustrali ac
Thuriferario ad dexteram Celebrantis denuo se confert, ubi aspersorium madidum ab Acolytho acceptum Celebranti sine osculs nrriait
Celebrans cum acceperit aspersorium, manu sinistra pectori admota,
a dexteris comitatus a Diacono", qui ei
timbriam sublevat,
incedens per latus suum dexterum, ante altaris medium se confert;
cui facta debita reverentia, Diacono
accedit ad partem
dexteram lumuli, hoc est ad cornu
ubi tumulum crl Rilus in celebr. Mi5s. XIII. 4, Ritual. Rom. de Exeq. el Caerem. Epise. l. 2. c. Xl.
n. 15. - 2 Responsorlum Libera non est incipiendul1l, nisl quando Subdiaconus ad lumulum perveneril. S. R. C. 7 Sepl. 1861 Sanctl Marci ad 4. n. 3108. Idipsum Celebrans
cum Diacono alternatim submissa voce recitaL Hoc Responsorium "equll cani aut redtari submissa voce in Festo duplici primae classis. S. R. C. J J Apr. 1902 Augustana
ad 3. n. 4095.
3 Delicientibus sacris Ministrls et Caeremoniario, Acolythus de aqlla
benedicta, deposito vase, Celebrantem comitatur, elevans ei dexteram pluvialis lim
briam. Idem in hoc casu faciet Tlturilerarius in incensafione tumuli.

300

Lib. Il, Pars IJ!, Cap. III.

cumiens, ter illum

scilicet in pede, in medio et in capite,
jugiter
Mox exhibita Cruci Subdiacon profunda corporis
inclinatione, Diacono denuo
ad sinistram fransit tumuli
partem, tribus
vicibus i1lam aspergens in capile, in medio et
in pede. Redux ad locum unde discesserat, Diacono aspersorium
reddit, et continuo ab eodem thuribulo sine oscuJis
tumulum
rursum crcumit, incensans ilIum eo modo quo
non praetermssis in transitu tum altari tum Cruci Subdiaconi debitis reverentiis. Si adsit
in utraque circuitione ad sinistram
Celebrantis fimbriam pluvalis elevat, genuflectendo Cruci et altari
prout Diacon uso
441. Post tum.llli incensationem, Celebrans ad pristinum locum
reverSllS thuribu!um Diacono tradit, hic autem Thllriferario, et stans
facie ad Crucem Sllbdiaconi conversa, junctisque manibus, Diacono
vel Caeremoniario Iibrllm apertum
cantat Et ne nos
indllcas in tentationem cum reIiquis Versiculs, ul in Missali aut
Rituali. Postea pronuntiat Orationem Absolve vel alam
sub conclusione brevi. Completa Oratione ac per chorales responso
Amen, Celebrans sinistra
admota, dextera signllm Crucis
super tumulum efformans, subjungit
aeternam etc. Tum Cantores in cantu pronuntiant Reqlliescat vel Requiescant in pace, et chorales
Amen. Deinde Celebrans demissa voce profert Anima
ejus (vel Animae eorum), et animae omnium fldelium Defunctorum per
mlsericordiam Dei requiescant in pace '. Responso a choralibus Amen,
Celebrans voce demissa, sed intelligibili subjicit S iniquitates, et praecedente Subdiacono cum
omnes ordine quo vel1erunt ad sacrisliam se conlerunt, interim recitanles alternalim Psalmum De profundis, quo expleto repettur ab omnibus Antiphona et Celebrans ante
imagiinem praecipuam Sacristiae subjungit Kyrie eleison etc. et in fine
recitat Oralionem Fidelium Deus etc. 2.
Si absolulio pro
Defunclis
Versiculi et Oralio dicuntur in numero
; si fuerit
in genere feminino; si fueri! Sacerdos vel Episcopus vel
Confrater
exprimilur nomen
vel fraternitatis 3. Porro si absolulio fiat pro Omnibus Defunclis, Versus Anmae eorum etc. necnon Anliphona Si iniquitates et Psalmus De profundis
cum
omittuntur '. Si absolutio facienda sit sine Diacono et
Subdiacon1o, adhiberi possunt tres vel quatuor Ministri inferiores superpelliceis induli, scilcet unus ut delerat crucem, aller ut ministret
aspersorium, tertus incensum et thuribulum, quartus librum; et etlam
duo
si haberi
cum candelabris candelas accensas
I S. R. C. 31 Aug. 1872 Fiorentina n. 3287. 2 Rubr. spec. in fine Missal.
S. R. C. 28 ]uL 1832 Br/x/en. ad 2. n. 2696, et Il MarI. 1899 Vicentina n. 4014, et
20 Aug. 1901 V/centina ad 3. n. 4081.
3 Rube. special. Missal. et Rit. Rom.
4 S. R. C. 28 Jul. 1832 Ord. Min. n. 2894.

De Absolutone Defunctorum.

3m

habenlibus, qui cruciferum comitentur. Minister de libro fimbriam

Celebrantis elevat dum tumulum circuit pro asperdexteram
sione et thurificatione. In casu necessitatis crux collocari potest in
basi ante tumulum sine candelabris cum candelis accensis.
442. Bi tumu1us non erigatnr et absolutio fieri debeat, Acopannum insterfinita Missa statim in medio
nunt. Celebrans post ultimum
facta cum sacris Ministris
debita altari reverentia, ad scamnum descendit; ubi depositis et asindumentis, ut supra, e latere Epistolae suppedaneum iterum
conscendit, et stans, ubi legitur lntroitus, ad altare conversus cum
Diacono a dexteris et Subdiacono a sinistris, fincm exspectat t<eSDI)nsorii Libera me Domine. Dum Responsorium a choralibus repeHtur,
Celebrans ibidem stans thus injicit in thuribulum, et cantato ultimo
Kyrie, praecinit Pater noster,
secreto compieI. Interim Thuriferarus et Acolythus de aqua benedicta, facta altari
transeunt ad cornu
ac secundum altaris
conscendunt,
::!<;'r'Ipr'<;/)'rillm et thuribulum Diacon'o ministraturi. Celebrans autem cum
sacris Ministris ad medium altaris in suppedaneo accedit et ad pannum cum ipsis se converti t, Diacono ad dexteram, Subdiacono ad
sinistram
stantibus. Mox de manu Diaconi a dexteris ejus
stantis accepto aspersorio, ter pannum aspergit, nempe in medio, a
parte Epistolae el a parle
Denceps simili modo illum thu
rificat, sacris Ministris hinc inde
fimbrias elevantlbus. Post
haec ad cornu
redit, ubi stans inter Diaconum et Subdiaconum, ex libro su per
posito subjungit Et ne nos inducas cum
ceteris Versiculis et Oratione, quemadmodum supra. Demum pronuntiato per Cantores Requiescat vel Requiescant in pace, Celebrans
subdil Anima
vel Animae eorum ac Antiphonam Si iniquifates cum
Psalmo De profundis ul supra, alque cum sacris Ministris denuo accedens ad medium altaris, capul Cruci profunde inclinat et in planum
descendit. lbi facta cum aliis debita reverentia, medius inter Diaconum el Subdiaconum, ejus
fimbrias sublevantes, ad sacrisliam revertilur, praeeuntibus
Ceroferariis cum candelabris accensis et Caeremoniario.

CAPUT UNICUM.
ARTICULUS L

De modo particulas consecrandi Pyxidemque puriflcandae.

443. Parliculae in Missa consecrandae pro fidelium Communione recenles sinI oportet el non ante quindecim vel ad summum
viginli dies confectae l; adeoque saltem semel in hebdomada mutenlur et renovenlur". Antequam in
ponanlur, magna solliciut Satudine a
mundentur et in Pyxide" ita
cerdos sacra m Communionem administrans
facile
Ante initum Missae
clausa sine velo in altari ad latus
Evangelii ponatur vel ab ipso Sacerdote celebraturo vel a Ministro
vel a
dummodo hi duo saltem prima Tonsura sint initiatl ;
quod observetur etiam in casu quo particulae non in Pyxide, sed in
alio vase sacro
sunI. Hostia pro
si difficulter inlra
Missam in lunula apiari possit, ponilur in
lunula el cum sua
capsula deferlur ad altare, ut supra diclum est, si vero facile in lunula aptatur, ponitur in Patena cum Hostia Missae, subtus quam
etiam ponuntur particulae consecrandae, si paucae sinI. - Celebrans
igitur, postquam Calicem super altare posuit,
collocat retro
Calicem 6; Hostiam vero majorem pro Ostensorio in capsula
sed
cum lunula exsistentem loca! pariter intra
consecrandas super Patenam positas ibidem usque ad Offertorium
444. Ad 01fertorium Sacerdos, antequam Palenam
Pvxi(lern manu dexlera di~;co,oplerit ~ et in!enlionem suam eliam ad iIIas
offerendas el consecrandas
; oblatione facla
iterum
l Ritual. Rom. 1. 4. c. I. n. 7, Can. 1272. Ciro n. 186. Caerem. Epige. I. 1. C. 6.
n. 2, et S. R. C. 12 Sepl. Il:llH Sanctoricl1. ad 2.
36lU. - :. In deleClu Pyxidis Hostias
parvas consecrandas poni licet in aliquo Calice CO!lsecrato vel vase mundo benedicto.
Ciro Ritus in celebL Mi58. Il. 3.
S. R. C. 23 Nov. 1906 Dubia I. n. 4194, ciro el
lO Mar!. 1906 Decret. 2-6, !l. 4181.
Ritus in celebr. Miss. Il. 3.
Simililer
capsula cum lunula in qua includitur Hostia pro Ostensorio. anle Oflertorium el ante
Consecralionem aperienda esI. CIL S. R. C. 4 Sepl. 1880 Briocen. ad 6, n. 3524.

'Xl

306

Ub. ili, Art. I.

l. Quando particulae suni super

offert eas Sacerdos cum Hostia magna et facto de more signo
cum
iIIas super anteriorem corporalis partem versus cornu Evangelii
Hostiam magnam ita disponit, ut in decursu Missae a manipulo vel
manica albae minime tangantur.
445. Ad Consecrationem, priusquam Sacerdos dicat
pridie
qllam
Pyxidem retrahit ad latus Calicis versus cornu
stolae, ac manu dextera ilIam discooperit. Si vero
sint
super corporale, ibidem eas relinquit. Verba porro Consecrationis
profert su per Hostiam quam mani bus tenel, et simul super omnes
alias consecrandas. Facta genuflexione,
sacram Hostiam
super corporale deposuit, Pyxidem sacrarum Hostiarum
ac
post
uti prius, reponit".
446.
8'lUlt conservandae particulae consecratlloe, Sacerdos post sumptionem utriusque
Pyxidem velo cooperit
eamque in tabernaculo collocaI. Si vero
sini super corporale,
postquam se sacra Hostia eommunieavit, detecto Calice
illas cum Patena colligit atque immittit in
Pv'xiC!pm s, quam, praemissa genuflexione, dextera claudit. Pariter si
Hosta
pro Ostensorio nondum fuerit ab initio lunulae aptata,
post Communionem sacrae
lunulam pollice et indice tamen
manus semper junctis,
sacra m Hostiam ili i immittit
etin CalJSlllam collocat, quam statim claud it 4. Subinde
e corporali
ac more solito in Calicem injicit Tum hauslo
pfl~t()si:ssimo :sanguil1le depl)sitoclue aliquanlulum ad latus
Calice palla cooperto, Pyxidem velai eamque sicut et capsulam cum
lunula, si ads!t, tabernaculo aperto et
facta, in eodem
ponit; postea iterum genuflectit, labernaculum obserat ac Missam proIn casu vero, quo capsula et lunula cum altera sacra Hostia sint in tabernaculo, nova Hostia consecrata remanet super corporale usque ad peractam
Sanguinis sumptonem ; postquam
Sacerdos, Calice super
aliquanlulum ex parte Evangelii
posito, tabernaculum aperit,
aperit
sacram Hosliam inde super Patenam ponit et reverenter sumit.
Tunc lunulam super interiori parte digitis diligenter
in Calicem. Deinde novam Hostiam in lunula aptat et in capsulam collocat atque c1ausam in tabernaeulo
Quodsi in altari non
adsit tabernaculum, Pyxis super
usque ad finem

",,,,n,'rH

I Rtus in celebr. Miss, VII. 3.

2 Ibid. Vili. 5. et 6, - ;, Ibid. X. 5. - 4 Praxis
sacram Hostiam, quae in Oslensorio exponenda esi, recondendi intra duo crystalla
apte cohaerentia, eamque reponendi in tabernaculo absque ulla capsula, li cita est, dummodo sacra Hostia in dclis cryslallis bene sii clausa atque cadem non tangat. S. R. C.
4 Febr. 1871 Vie. Ap, De Dania ad 4. n. 31i134. cl 4 Sept. 1880 Briacell. ad 6. n. 351i14.
5 Rilus in ce!ebr. Miss. X. 5.

De particulis consecrandis ae Pyxide purHicanda.

307

Missae, post quam ad tabernaculum transferenda est; sed tunc in

servabuntur quae de Missa coram Sanctissimo exposito ani
madversa sunt l.
447. Quum Pyxis est purificanda, Sacerdos sumpto
simo Sanguine, Patenam et Calicem deponi! super t'""n(1,r"ll ..
Evangeli!, istumque palla
Tum si
extrahenda
unicum f1ectit
educit et super corporale posilam aperil; iterum genuflectit, nisi
contineat pana dumtaxat fragmenta. Quod si vero in
particulae supersint, mox a genuflexione erectus eas absumit. Numquam Sacerdos novas
consecratas cum veteribus commiscere, sed vel eas in alia
servare, ut quam primum distribuantur, vel si paucae
eas sumere debet 2, Postmodum sinistra
ad nodum lenens, solo dextero Indice vel pollice fragmenlla
in ea dispersa colligit et in Calicem mittit atque digitum istum cum
pollice super Calicem perfricat, ne
adhaereant. Acci!=liells
subihde dextera
Ministro eam
vinum pro
puriflicatio,ne infundi!; supra corporale caute vinum in Pyxide semel
ac iterum circumagitat, ut tota interior cuppa abluatur; tum vinum
ex
in Calicem infundit ac pro purificatione Calicis sumiL
Denique Pyxide purificata, eam purificatorio
suo Cl"l'rlrIl1Cl
sine velo claudit et ad latus
extra
collocai Misperagitur modo
samque
Nonnullis in locis
ut
manus dexterae Sacerdos colligit frae
eaque in Calicem immittit, qui n vinum in Pyxidem
infunda!. Sed fragmentis diligentissime collectis, quantum moraliter
fieri potest, Pyxis, sive
si ve
ablutionem, extra cOl'pe.ralle
suo operculo clausa poni!ur.
ARTICULUS II.

De distributione S, Communionls tam intra quam extra

Mlssam.
448. Minister ordina.rill8 sacrae Commn.nioms est solus Sa. cerdos; extraordinarius est Diaconus, de Ordinari i loci vel parochi
Iicentia, gravi de causa concedenda, quae in casu necessitatis le~:itime
praesumitur 3, Omnibus diebus licet sanctissimam Eucharistiam distriI Cfr. n. 246.
2 Cfr. RiluaL Rom. I. 4. c. L n. 7. 3 Ibid. n. 12. et Can. 845.
Diaconus in hoc casu omnia eodem ritu iisdemqlle verbis peragit Ilt Sacerdos, praeterquam quod stola m transversam habet; potest igtur ad lndulgenliam cOllllllllnicantem
signare signo crucis: potest infirmllm et popllfllm Cum Pyxide (vel etiam manu absqlle
Sacramento) benedicere. Can. 1274. 2, S. R. C.14 Aug. 1858 Tonkini Occid.
l.

n.3074.

308

Lib. III, Art. lI.

buere I, sed Hs tantum horis qubus Missae sacrificium offerri potest,

ea ratione ut, llbi et
Missae Sacrificium licile offertur, ibi
et tunc Ss. Eucharistia licit~ distribu queat ns aliud ralionabilis
causa suadeat 3. - Quilibet porro SacerdoB intra Missam. sve
solemnem, sive
(et, si privatim
eHam proxime ante
et statim post), S.
minislrare potest. Etiam extra Mssam quilibet Sacerdos eadem facultate pollet ex licentia saltem praesumpta
rectoris ecclesae, s sit extraneus . Sacerdoti autem celebranti non
licet Eucharisliam ntra Missam distribuere fidelibus adeo dstantibus
ut pse altare e
amittat". Data rationabili causa, Sacerdos
qui ad aliquod altare pro celebratione Missae accedit vel ab eo recedit,
sacris vestibus sacrificii indulus el prae manibus Calicem tenens, in
Iransitu ante altare sanctissmi Sacramenti potesl illud ascendere et
sacram Communionem fidelibus dislribuere 7. In altari ubi expositum
esi Ss. Sacramentum, neque intra neque extra Missam ministrari potest,
excepto casu quo in ecclesia unicum reperatur altare vel habeatur indultum Aposlolicum vel
causa a; quod etiam valet pro ecdesiis
parochialibus rurali bus In hoc casu
quum dicit Ecce Agnus
Dei etc. ac intra ipsam dislribulionem attendat dumlaxat ad Sacramentum quod prae manibus lene t, nulla habita ratione
In Missis de Requie eum paramentis
sacra Communio fidelibus
ministrari permittitur, sieut etiam in iisdem paramentis nigris distribui
potest immediate post Missam de
et data ralionabili causa
immediate quoque ante Missam; in ulroque lamen casu omittenda
est benedictio IO - Ante sacram Communonem in Missa distribuendam, Sacerdos postquam se eommuncavert, ex altari et de consensu
1 Can. 867 L Feria VI Majoris Hebdomadae solum licet S, Vialicum ad infirmos
deierre, Sabbato Saneto sacra Communio Ilequit fidellblls ministrari nlsi
MIgsarum solemnia vel continuo ac statlm ab iis explets, Can, 867, 2, et 3,
Haec
Eecleslae intentio lucide apparet ex Cail,
4, et 846 L coli. cum Can. 869,
Eandem ntentonem jam Tridentna Synodus manlfestaverat, exprimendo SUUIlI desiderium lIt
slngulis Missis fideles adstantes non solum spiritaH a!fectu, sed sacramentali etiam Eueharistiae pereeplione communiearent , (Cone, Trid. Sesso 22. c, 6),
Ex hia jam sequitur quod S, Communio distrlbul potest etlam sub dio, in mari, sub
terra, etc., quando ibidem lielte Mlssa oliertur; idem valet de Oratorio privato, nisi
loei Ordinarius, justis de causis, in casiblls parlicularibus S, Commllnionem ibidem
prohibllerit (Can, 869, dr. el Cod, Indicem i. V. Communlo); seqllitur etialll quod noete
Nativilatis Domini Ss, ElIcharistia dislribu potest in ecclesiis paroeeialbus el conventualibus (Clr. Can. 821. 2), et etiam in quaquulllque ecelesia vel oratorio ubi tune
Jegitime Missa celebratur; qllod idem pro religiosis seu pUs dOlllibus oratorium habenlibuscum facullate S5, Eucharistiam habilualiler asservandi, e,presse concessi t Can, 821.
3,
a Can, 867, , 4, De hora qua Missae Sacrificium oiferr potest, dr. n, IE8.4 Can, 846, I. Prol1ibilum esI lIIinstrare S. Comll1unionel1 proxime anle vel statim
post Missam SOlellll1em aul canlatam aut etiam conventualem, S, R, C, 19 lan. 19()6
Ord. Fralr, Minor. ad 3. n, 4177. - 5 Can, 846. 2,
li Can. 868, Ad infirmorum
Communlonem quod allinet, dr. n, 452,
7 S. R, C, 12 MarI.
Tridelll, ad II.
n, 2740.
li Clr. n, 211.
n Cfr. n. 241 et S, R. C, 23 No\'. t880 Papien, ad 4,
n, 3525,
IO S. R, C. '!7 Jun, 1868 Decr, gen, n, 3177.

De distributione Sacrae Communionis.

309

Ordinari!,
ad populum brevem sermonem habere l. Idem conceditur pro prima Communione puerorum et pro alia quacumque causa 2.
Occasione
tridui, novendials etc. Iicet transferre sanctissimum Sacramentum ad altare in lateribus ecclesiae erectum, ut
sacra Communio ibidem populo distribuatur, dummodo in duobus
altari bus sanctissima Eucharistia continuo seu habitualiter non asservetur :l. Porro occasione Indulgentiarum vel simili, qua fideles
magna cum frequentia ad sacra m Synaxim accedere solent, ne sese
penes altaris cancellos turmatim obtrudant, praestat ut
genuf1exoria si ve scamna linteo mundo contecta hinc inde a cancellis drculatim, seu in quadrum intra ecclesiam ordineniur et in extremitatibus
interjecti
duo saltem candelabra disponantur, quae perpetuo
olluceant, dum fidelibus drcum
sacra Communio distri
buitur 4. His in casibus
insimul Sacerdotes sanctissimam Eucharisliam distribuere poterunt, unicus tamen et idem preces ante et
post recitare debet.
449. Intra lVrissam sacra Communio stati m post Communionem
Sacerdotis celebrantis distribui debet, quum Orationes quae in Missa
post Communionem dicuntur non solum ad Sacerdotem, sed etiam
ad alios communicandos spectent'. Sacerdos igitur hausto diligenantequam purificationem sumat, Calicem
tius pretiosissimo
palla cooperit. Tum, si particulae sint super corporale,
genuflexione, eas in
vel si paucae sint, super Patenam
poni! genuflexionemque terat. Si vero particulae ab initio in Pyxide immissae fuerint, tunc postquam Calicem Missae palla cooperuit, ante eum statuit
ae manu dextera
In casu
autem quo particulae e tabernaculo extrahendae sint, Calice
cooperto et aliquantulum ad latus
seposito, ostiolum tabernaculi aperit. genuflectit, Pyxidem educit 6, corporali superimponit ac
ejus operculo inde amoto, iterum genuflectit 7. Facta
a Ministro Confessione, denuo genufJectit 8 ac mani bus ante pectus junctis,
quin
ab indici bus disjungat, per suam dexteram se vertit ad
populum, alquantisper ad cornu Evangelii, ne terga objiciantur sanctissimo Sacramento. Ibi stans clara voce profert Misereatur vestri etc.,
semper plurali numero, etsi una tantum si! persona communicanda;
mox subjungens lndulgentiam ... peccatorum vestrorum tribuat vobis etc.,
sinistra infra pectus
dextera
Crucis producit versus
l S, R. C. 12 Sept. 1857 Molllcll. ad lO. n, 3059. - 2 S, R. C. 16 Apr. 1853 Ord,
Min, ad 4, n. 3009, et 23 Mart, 1881 TUl1rlllll. n. 3529.
3 Can, 1268. l. S. R. C.
2 jun. 1883 Cunecn. ad 6. n. 3576. - 4 S. R. C. 26 Mart. 1859 Tarnovien. ad 2.
n.3086.
5 Ritua!. Rom. Ord, t. 4. c. 2. n. Il. S in tabernaculo remaneal alio
in va5e S5. Sacramenlum. Succrdo. educta Pyxide ilIiu. osliolum daudal. secu. apertum relinquil.
1 S. R. C. 23 Dec. 1862 Romana. n, 3116.
8 Si vero Millisier
ad aperitionem Pyxidis Confessionem jam peregerit. haee genunexio omiltitur.

310

Lib. III, Art. Il.

communicandos. Deinde per eandem viam ad allaris medium cum

conversus, sinistra
ad nodum capit, aut si sacrae Species sint super Patenam, inter digitos sinistrae Patenam
particulam,
immiltil, ac pollice et indice dextero unam
quam aliquantulum super Pyxidem vel Patenam elevatam tenens,
rursum se convertit ad populum, humeris altari obversis. Clara voce
pronuntiato Ecce Agnus Dei
ter eadem voce subjicit Domine non
Silm
ilt intres etc., quae verba sine ulla prorsus varialione
proferenda sunt latine I. Quibus tertio
descendens per gradus anteriores, numquam per laterales, accedit ad cancellos presbyterii in parte Epistolae pro fidelibus communicandis. Tribus inferioribus dexterae digitis inflexis unicuique porrigit sacram particulam,
Crucis
faciens cum ea,
Pyxidis aut Patenae Iimites
signum super Pyxidem aut Patenam versus quemcumque communicantem, ac simul proferens Corpus Domini nostri jesu Christi custodiat animam tuam in vitam aeternam. Amen, caput inclinans ad nomen
jesu,o ila ut haec formula cum impositione sacrae particulae super
linguam
finiatur. Omnibus usque ad
latus communicatis, si alii accesserint communicaturi, Sacerdos regreditur ad
latus
ac ita porro 2. In casu quo non sufficiant sacrae particulae, Sacerdos eas dividere potest
Religiosi ad gradus altaris
sacram Communionem recipiunt, et quidem Sacerdotes ac Diaconi
cum stola alba vel coloris Officio diei convenientis; Diaconi autem
stolam transversam ferre debent, etiamsi privatim accedant 4. In distributione sacrae
est ceters Minister altaris
sive clericus sive laicus sil 5; cauto tamen ut
vel sacrifici i
laico inservienti
clerici, et clercis minoris ordinis ali
in majori ordine constituti, aut personae quae superiori polleant diattendenda, per se (uti Regum) vel per accidens (ut
gnitate
in Missa pro Sponso et Sponsa) 6. - Omnibus communicatis, ad altare per anteriores pariter gradus revertitur, nihil dicens
ac po\licem et indicem dexterae manus ad
junctos super
Pyxidem vel Patenam retinel)s. Collocata super
Pyxide aut
Patena genuflectit, si aliqua
superfuerit; Pyxidem vero, si
ea usus fuerit, cooperit, in tabernaculo recondi! ac, iterata genuquae supersunt
flexione, tabernaculum c1audit '. Verum si
non sint reservandae, eas ante
reverenter sumit. Deinl s. R. C. 23 Mai. 1835 Ord. Min. Capue. ad 5. n. 2726.
2 Cfr. RUual. Rom.
/. 4. c. 2. n. 12. - 3 S. R. C. 16. MarI. 1883 Vemllell. ad I. n. 2704.
4 RUual. Rom.
t. 4. c. 2, n. ,4. et S. R. C. 4 luI. 1819 Anlibaren. ad lo et 2. n. 3499.
' Laicus
Missae inserviens, eliam si non sii indutus habilu clericali, inlTa presbylerium ad ora
5uppedanei sacram Communionem recipere polest. S. R. C. 8 jun. 1911 Bajonen. ad I.
11. 4271,
6 S. R. C. 30 jan. 1915 Romana ad 2. (Acl. Crd. XXXIV. p. 76).
ti S. R. C. 23 Dee. 1862 Romana. n. 3116, et 14 jan. 1898 Porisien. ad III. 2. n. 3975.

De distributione Sacrae Communionis.

311

ceps corporale et Patenam

vel Pyxidem abluit, prout particulae super corporale aut in
co!locatae tuerin!. Post haec dicit
Quod ore etc., se purificat et Missam prosequitur J.
450. Si immediate ante vel post Missam privatam sacra
Communio ministranda
Sacerdos, collocato Calice ad latus Evangeli extensoque in medio altaris toto corporali, tabernaculum aperit,
genuflectit, Pyxidem extrahit, super corporale statuit ac
In
perficiet quae supra de sacra Communione Intra Missam
dieta sunt 2. Absotuta Communione redit ad altare, Pyxidem corporali
ac genuflectit. Tum pollicem et indicem dexterae manus
super Pyxidem perfricat, eamque claudit ac
in praeparato vase
abluit atque purificatorio abstergit, interm dicens O sacrum convivium etc. ; tum subdit " . Panem de melo, Domine exaudi et Dominus vobiscum ac Orationem Deas, qui nabis 4 etc. cum longiori
conclusione Qui vivis et regna cum Dea Patre etc. '. Tempore Paschali
et per Octavam Corporis Christi ad Antiphonam O Sacrum et , Panem
de caefo additur Alfeluia, el loto Tempore Paschali dicilur oralio Spiritam nobis Domine etc. cum conclusione longa Per Dominam, in unitate ejusdem etc. 6. Pyxidem subJnde in labernaculo reponit, genuflectit
ac tabernaculum occludi!. Quo facto, quin altare
7, pronuntiat Benedictio Dei omnipotentis, el oculos interim ad Crucem
tollens, manus
sublevans statimque
caput infleclit.
Manibus ita compositis,
oculis se per dexlerum lalus ad
populum convertit, sinistram intra
ponit, dextera benedicit
iis qui
dicens Patris et Fili 8:i et Spirifus Sancti,
tum manus iterum jungens, absolvit descendat super vos et maneat
danda est iis qui communicarunt tam extra
semper. Benedictio
Missam quam immediate ante vel post Missam, etiamsi praevidendum
esset communicatos recepturos esse benedictionem Celebrantis in
fine Missae Il. Non daiur
sacra Communio immediate ante vel
post Missam Defunctorum distribuitur lO ;quo in casu tempore Paschali ad Antiphonam O sacrum, ad ,. et IJ:. omittendum est etiam
Alleluja li, servata tamen Oratione Spiritum nobis Domine etc. Deinde
per eandem viam ad altare se
ubi, si Missam incipere
debeat, Calicem in medio collocat; si autem Missam celebraverit,
l:lJllllIlT " ' " atque in bursam
recondi! ac more solito ad sacristiam revertitur.
I Rilus In celebr. Miss. X. 6.
2 Cfr.
449. - ;! S. R. C. 14 jan. 1898 Parisien.
ad Il!. l. n. 3975. - 4 S. R. C 30 Ang. 1892 Strigonien. ad IO. n. 3792. - 5 S. R. C.
Il jnn. 1880 Viglevan. ad 2. n. 3515.
ij Rilual. Rom. t. 4. c. 2. n. 6. 7 S. R. C.
16 Mart. 1883 Veronen. ad
n. 2704.
S. R. C. 23 Maj. 1835 Ord. Min. Capuc.
ad I. n. 2725. Numquam haec benedicIlo danda esI cum S5. Sacramento. Ibid. II S. R. C. 30 jnn. 1910 Turquen. ad 7. n. 4257. - lO S. R. C. 30 Aug. 1892 Sfrigonien. ad IO. n. 3792. - Il S. R. C. 26 Nov. H178 Senen. n. 3465.

Lib. III, Art. II.

312

451. Monia.libus, quae chorum habent retro post altare vel in

parte laterali presbyterii vel ab altari distantem, Sacerdos immediate
ante vel post Missam sacris
indutus, extra Missam vero
cum superpelliceo el stola, !lacram Communionem distribuens, diclo
Monialibus Conjiteor, slatim debet cum Pyxide
a Ministro vel ab
ad fenestellam eh ori accedere, ibique
super corporali ve!
palla posita ae aperta, omnes preces sve anlecedentes sive subsequentes recitare, modo ne sint alii praeler Moniales communicandi
sive laici si ve Ministrans; si enim tales adessent, omna dicenda sunt
in
altaris, quae servari debent etiam, quoties sacra Communio Monialibus intra Missam dis1ribuitur '.
452. Pro infirmorum Communione in Ora.torio
per(idem valet de Oratorio privato sive pia e familiae sive communitatis
Sacerdoti celebranti non licet intra Missae celebrat!onem altare e conspectu suo amittere, ul
sacram Communionem ex devotione aut pro Viatico praebeat in cubiClllis ab oratorio distanti bus ; sed in tali casu particulas reservare debet distribuendas post Missam ~, fragmenta vero reponere debet in Pyxide,
quae in tabernaculo asservatur
Si cub!cula aegrotorum autem parum
distant, ila ut moraliter praesentes sint infirmi et audir! possit vox
Saeerdotis celebrantis, eisi altare non
tunc Sacerdos sacram
Communionem ad infirmos intra Missam deferre potest in Pyxide,
etiam sine velo humerali, dummodo lamen in delatione sanetissimi
Sacramenti umbella omnino adhibealur, et saltem duabus candelis
comitetm 4. In Communione infirmis dcferenda ex devotione, recitari
debent Psalmus Miserere per viam; deinde 'j. Pax huic domai et Antiphona
me etc. eum 'j'j. et Oratione. Exaudi in cubi culo
infirmi, et data Communione alia arati o Domine sancte etc. 5. In
reditu dici potest Psalmus Laudate Domillum de caelis aut alius Psalmus vel Hymnus

S. R. C. 6 Febr. 1892 Uneen. ad 14. n. 3764, cl 13 Jun. 1893 FirmamI n. 3800.

S. R. C. 19 Dec. 1829 Fiorentina ad l. 11. 2672, 7 Dee. 1844 }anuen. n. 2885,
et 24 MarI. 1860 Ord. Min. Capue. ad l. n. 3099. - :t S. R. C. Ibid.
4 S. R. C.
7 febr. 1874 Ord. S. }oan. de Deo ad 2. n. 3322. Sacerdos inlirmo sacram Commun;onem disfribuens, semper dicere debel Mserealur tui elc. sive nlirmus accipial
Vaticum, sive communicel ex devolione aut ad implendum praeceptum paschale. 10lra
Missam vero, si Sacerdos in altari proximo penes inlirmum celebrel, dieeodum esi Mserra/ar velltri elc" el quidcm ad altare more solilo, non vero prope inlirmum;
sicul el Conflleor a Ministro coram altari dici debet. S. R. C. 16 Nov. 1906 Erem.
Camald. mOlli. Coro ad 4. n. 4193. Infirmi, qui jam a mense decull1bunt s;ne certa
spe, ut cito convalescant, de prudenti confessarii consilio sanctissill1am Eucharisliam
sumere possint semel aut bis in hebdomada, ctsi aliqu8m medicinam vel aliquid per
modum potus antea sumpserint. Can. 858. 2. Cfr. et DeCI. S. Of1'. 7 Sepl. 1897. (Acl.
Ord. XVII. p. 90). Ritual. Rom. t. 4. C. 4. n. 13-15. S. R. C. 19 Febr. 1892 Urge llell. ad 2. n. 3769.
ti Ritual. Rom. t. 4. C. 4. n. 23.
l

De dislribulione Sacrae Communionis.

313

453. Si extra occasionem Missae sacra Communio adminislrar! debeat, Sacerdos lotis prius mani bus,
ac stola
albi coloris vel Offido diei congruentis l
ad altare sanctissimi Sacramenti procedit, utraque manu ante pectus bursam ejusdem
coloris cllm corporali
nisi haec jam in altari adsint 2. QUllm
ad infimum altaris gradum
facta in plano genuflexione,
ascendit ad altare ibiqlle manu sinistra bursam tenente, dextera corporale extrahit. Quo facto bursam collocai ad corou Evangelii cum
ambabus manibus
ad altaris medium versa, tolum
in medio altaris explicat", labernaculum aperit ac
; tum
ac cetera peragit
Pyxidem educit, super corporale collocat et
ut supra descriptum est'. At praestat hic animadvertere, c1avem tabernaculi numquam relinquendam esse in ostiolo vel in altari, sed
lo co tuto cllstodiendam. Quando ex
et rationabli causa
sanctissima Eucharistia
ad infirmos defertur, haec saltem
observanda suni: Sacerdos stolam semper habeal propriis coopertam
vestlbus: in sacculo seu bursa
quam per funiculos
collo appensam in sinu reponat: et numquam solus procedat, sed uno
saItem fideli, in defectu clerci, assocetur. Cum autem ad infirmi cubiculum
Sacerdos superpelliceum quoqlle indual cum stola,
si illud antea non induerit 5.
454. Si qnae
super terram decidat intra sacrae
Eucharstiae distributionem, il li co Sacerdos eam reverenter accipiat
locumque in quem ceciderit signet, Iinteum quodpiam superimponendo, donec
opportuno illum abluere possi!; aqua autem
cum pulveribus abrasis in sacrarium mittitur. - Si
ceciderit
super mappam aul velum, mappa aut velum
poslmodum diligenter abluatur, et lotio ipsa in sacrarii piscinam effundatur". Si
tandem super vestes communicantium ceciderit, locus postea lavetur,
si absque nimia admiratione fieri
; at si forte intra vestes feminae dilapsa fuerit,
non vero Sacerdos particulam aut fralgn1etltum apprehe,ndat et in Pyxidem immittat, vestem aut locum et digitos abluat, lotionemque in sacrarium projiciendam curaI.

l RiluaL Rom. I. 4. c. 2. n. 1. S. R. C. 12 MarI. 1836 Tridenf. ad 12. o. 2740;

S. R. C. Il Juo. 1880 Vig/evallen. ad l. n. 3515. Die Commemoratioois Omoium Fi
delium DelulIclomm extra Missam stola albi vel violacei coloris adhibenda est. S. R. C.
19 Apr. 1912 Decr. ad IO. (Act. Ord. XXXI. p. 185). RiluaJ. Rom. loe. cit.
S. R. C.
24 SepL 1842 Neapolil. ad 3. n. 2850. Corporale in adminislranda sacra Communiooe
Missam semper adhibendllm est, et non sufficil uli palla super allare
S. R. C. extra
2i .Febr. l84i Congr. Clero Reg. Ss. Cme. e/ Passo n. 2932.
Cfr. n. 450. In Communione extra Mlssam. deficiente omnloo Ministro idoneo, ipse Sacerdos priusquam
altare cooscendal, in infimo gradll recitabil Con/Ueor. S. R. C. 31 MarI. 18i9 De Zaca/hecas ad 3. n. 3488. - 4 Cfr. n. 450. - ; Ritllal. Rom. t. 4. e. 4. n. 29. - o Rubr.
Missal. De defecl. X. 15.

314

Lib. III, Art III.

ARTICULUS III.

De dlstributione S. Communlonls In Missa solemn!.

455. Si in Missa solemni l pX'O sacX'a Communione consecX'andae sint parliculae, hae in
ante Missam super abacum
collocanlur. Ad Offertorum Caeremoniarius ve! eo deficiente Acolythus, s saltem prima Tonsura sit initiatus ", eam ad altare defert
et Diacono tradiI. Cum Celebrans dicit
sancte Poter, DiacoI1US Pyxidem detectam parum e!evatam tenet 3, et peracta oblatione,
iIlam super
suoque operculo contegi!. Paulo ante
Consecrationem, Diaconus iterum
nec prius cooperit,
nisi postquam
reposita sacra Hostia super
a
genuflexone surrexil.
456. Hansto diligelltins a Celebrallte pretiosissimo Sanguine, Subdiaconus Calicem palla obtegit, et Diaconus 1lum retrahit
ad cornu Evangelii ntra corporale. Postmodum Diaconus descendil
in planum' ad latus
ubi stans facie ad Celebrantem versa,
qui tunc cum Subdiacono e cormi Evangelii se parum convertet ad
cornu
\ mediocriter inclinatus cantat vel alta voce (juxta
consuetudinem) recita t G Confileor manbus junctis, nisi tabellam aut
Iibrum teneat, genuflexs interm choralibus qui communicaturi suni
451.
Comessiolle, genuflectunt etam chorales
communicaturi non sunt'; tum duo Ceroferarli Mssae, reportatis funalibus
ad
acceptoque ex eo linteo albo, illico ante altaris medium se
conferunt, ibique fada in plano
unico genu, ad gradum
sUjppled:w:o propinquiorem
et hinc Inde
in ora
suppedan!ei facie sibi invicem versa, linteum
ad quatuor
angulos sustinent, quoadusque sacra Communio
Mox Diaconus et Subdiaconus, si sint sacram Eucharistiam recepturi,
ante linteum in ora suppedanei genullectunt, et Celebrans pronuntiat
alta voce Misereatur vestri et Indulgentiam etc. Deinde ad altare reconversus cum genufJexione, Pyxidem apprehendit ac cetera prout
supra praestat; communicans prius Diaconum et Subdiaconum, dein
alios, nempe Sacerdotes, si adsint,
Subdiaconos, AcolyCeroferarios ac tandem ceteros Religiosos, qui omnes bini et
1 In Mlss3 solemni vel cantata coram Ss. Sacramento e.posito non licet sacram
Communionem Hdelibus distribuere sine necessitate. vel gravi causa, ve! de speciali inS. R. C.
dulto. S. Re C. 17 Apr. 1919 Marianopoll/ana. (Act. Dtd. XXXVIII. p. 122), 14 Mar!. 1906 Decret. 4181. et 23 Nov. 1906 DuMor. ad l, n, 4194. - 3 Caetem,
Episc. L 2, c, 29, n, 2.
4 S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 14. n. 2682. Caerem.
Episc. L 2. c. 29. n. 3. - 6 S. R. C. 28 Nov. 1902 De Queretaro ad 2. n. 4104.
7 S. R. C. 9 MarI. 1711 Catanien. ad 3. n. 2209. Cfr. n. 29. hujus Caerem,
S Cf L n. 449.

De distributione Sacrae Communionis.

315

bini e choro per cornu Evangelii 1 ordinatim

manibus
junctis, summa cum modestia, gravi et aequali incessu ante infimum
al1aris gradum se conferunt, ubi facta utroque genu in plano genuflexione ac mediocri corporis inclinatione, ad gradum suppedaneo
proximiorem ascendunt, et in ora suppedanei coram Celebrante genuflexisacram percipiunt Communionem.
sumpta
hine
inde oblique in
descendunt ad latus aliorum duorum
imet facta simul cum
genuflexione
mediate communicaturi
et inclinatione uti prius, illi per cornu Epistolae ad chorum redeunt,
isti vero superiorem conscendunt gradum, sacram Synaxim recepturi;
ac ita porro de alis.
Sacerdotes et DacoiJi sacram Communionem
recepturi, nisi sacris vestibus sint amicii, stolam albam vel coloris
Officio diei convenientis induunt , quam duo Clerici ad hoc desig:nati
de abaco accipiunt i1lisque distribuunt. Vbi Acolythi et alii intorticia
17Pl,pntp", sacram Communionem sumere debent, prius funalia sua deponunt.
communicat sunt, reassumunt intorticia et genufleciunt. Finita Communione choralium, Ceroferarii linteum album complicant et ad abacum deferun1. Si laici saeculares adsint communcandi, post Religiosos sacra Eucharistia eis ad cancel10s presbyterii
distribuitur ; et tunc duo Acolyth cum fUl1albus Celebrantem sacrosque Ministros hinc inde ad cancellos presbyteri usque ad finem
distributionis sacrae Communionis comitantur. Ad altare dein reversi,
post consuetas genuflexiones in sacristiam funalia reportant; quod faciant et ceteri qui durante Ss. Eucharistiae ministratione ad altaris
facie ad invicem
permanserant.
458. Sacri Ministri, sumpta. CODUnuni0118. ad Celebrantem
Diaconus per latus
ad dexteram, Subdiaconus
per latus Epistolae ad sinistram; si vero ad sacram Communionem
non accedant, postquam Celebrans Misereatur et Indulgentiam pronuntiaverit, statim locum ad utrumque Celebrantis latus mutant. lbi facie
ad populum versa, Celebranti assistunt usque ad fine m Communionis,
etiam laicorum, Diaconus Patenam sub mento communicantium tenens, Subdiaconus stans manibus junctis '. Post sacrae Eucharistiae
distributionem, Pyxide altari superposita, Celebrans cum sacris Ministris genuflectit, et si Pyxis in tabernaculo recondenda
Celebrans versus carnu
parum se
cedit locum Diacono
I Vbi chorus esI anle altare, cborales similiter bini et bini accedunt ad altare, sed
sacra Communione sumpla, per eandem viam ad 10ca sua revertuntur.
2 Ritual
Rom. I. 4. c. 2. n. 4, et S. R. C. 4 Jul. 1879 Anlibaren. ad l. n. 3499. - 3 In Missa
solemni, dum sacra Communio per notabile lempus distribuitur, prius cantatur Anti
pbona quae Communo dicilur; add potesl aliquis cantlls in lingua Ialina, sed non
licet aliquid canere lingua vemacula. S. R. C. 14 Jan. 1898 Parisien. ad V. 1. n. 3975.
4 Vbi vige! usua ul Dlaconus
plano ad cornu Epistolae Relgiosis purificalionem
praebeat, explelo boc mllnere, ad Celebrantis dexleram se conferI.

316

Lib. III, Art. III.

qui illam cooperit et in tabernaculo reponit; facta subinde cum Celebrante et Subdiacono
tabernaculum obserat, et Calicem
in medio corporalis collocatum detegit. Tum ad sinistram Celebrantis
secedit cum
in medio altaris, Subdiaconus autem transit
ad dexteram, similiter
; reliqua de more perficiuntur'.
ARTICULUS IV.

De asservatione Ss. Sacramenti.

459. Sanctissimum Sacramentum permanenter in ecclesiis
nostris asservari debet 2; item in ecclesia adnexa monasterio MoniaIium exemptarum 3. In uno autem dumtaxat cujusque ecclesiae altari
continuo seu habitualiter asservari potest"; non autem prohibetur
occasione alicujus
tridui, novendials, mensis
celebrandi, etc. Sanctissimum transferri in alud altare, diversum ab ilio
in quo ordinarie asservatur, ut inde sacra Communio populo distribuatur i'.
Sanctissimum Sacramentum asservandum est in tabernaculo inamovibili in media parte altaris posito il,
regulariter
collocatum esse debet in altari majori, utpote digniori 7, vel in alio
prae ceteris nobili ac conspicuo, quod venerationi ac cultui tanti
Sacramenti commodius et decentius videatur". Tabernaculum eril
saltem ex Iigno solido affabre exstructum, undequaque solide clausum,
decenter ornatum, extra deauratum, intus vero alquo panno serico
decenter contectum vel simpliciter deauratum 10; si autem ex marmore aut alia solida materia confectum fuerit, convenit ut tabulis ligneis deauratis intus obducatur ad praecavendam humiditatem vel
saltem panno sedco albi coloris ex omni parte contegatur. In ejus
summitate parva Crux emineat". Bene clausum et ila obtectum esse
ut Pyxis in qua sanctissimum Sacramentum asservatur nullo
modo a circumstantibus videri possi! 12; et
ostiolum sera solida
instructum sit, quae duas claves argenteas vel deauratas habeat, quae
nullatenus in foramine tabernacul aut alio loco aperto reliinlqwen(jaE~,
sed a Sacrista in loeo tuto diligentissime custodiendae sunt, onerata
conscientia sacerdotis qui Eeelesiae vel Oratorii curam
I Ciro n. 449.
2 Can. 1265. L IL L - :l Ibid. Cfr. S. R C. 16 Apr. 1644 M/lrfallell. n. 880.
Callo 1268. L S. C. Epise. et Reg. 13 OcL 1620 et S. R C.
21 luI. 1696 Aagastae Praetoriae
3. n. 1948. S. R C. 2 jUll, t!l83 Canefll.
ad 6. IL 3578. - 6 Can. 1269. L - 7 Cfr. tamen Can, 1268. 3. S. C. EpiSc. et
Reg. IO Febr. )579, et 29 NO\l. 1594. - H Can. I26B. 2. RltuaL Rom. t. 4. C. 1. n. 6,
et Caerem. Epise. I. l C. 12. n. B. S, C. Epise. et Reg, 26 Oct. 1575. - lO S. R. C.
7 Aug. 1871 Urgei/ell. ad 7. el B. n. 3254. S. R. C. 5 jUll, 1889 Calven. et Theallen.
ll. 3709, et 20 ]un. 1899 Romana ad 4. n. 4035. - " Adnot. super Decr. S. R. C.
n. 2613, collcet. Decr. \101. IV. pago 203. - 12 S. R. C. 20 Sept. 1806 Tvletana ad 2.
n. a584.

De asservatione Sanctissimi

Sacramenti.

317

habet l . Conopaeum ad instar tentorii, qua tabernacu!um contegendum

est 2, ex serico vel alia decenti materia confici potest, et erit coloris
albi vel melius coloris Officio diei congruentis ; pro nigro autem
adhibetur color violaceus '. lntra tabernaculum in ejus planilie corporale mundum ac benedictum expandendum est, super quo
cum
sanctissimo Sacramento ponitur; loco autem
adhiberi etiam
benedicta
Antequam in tabernaculo sanctissimum Sacramentum recondatur, benedicendum est 0 benediclione quae in Missali et Rituali Romano Benediciio tabernaculi seu vasculi inscribi!ur.
- Coram tabernaculo una sa!tem
diu noctuque continenter
luceat Haec autem lampas vel in medio ante tabernaculum suspenditur ope cordularum, vel brachio ex metallo confecto et
infixo ad similitudinem
sustentari potest, dummodo intra
et ante altare continuo ardeat 8. Ad lampadem nutriendam utendum
est alea olivarum vel cera apum; ubi vero oleum olivarum non habetur, vel ob gravem penuriam aut summum pretium non absque
magna difficultate comparari potest, remitti!ur prudentiae Ordinarii
loei, ut aliis oleis (quantum fieri passi!
eommutelur n.

460. Quando
cum sallctissimo Sacra.mento asportando,
est e tabernaculo in quo asservatur, ad aliud ob aliquam causam,
ta'm in altari a qua dimovetur, quam in alio ad quod asportatur,
saltem duae candelae accendendae sunI. Sacerdos ve! Diaconus suet stola alba indutus,
duobus Clericis
cum facibus vel cereis accensis, et alio cum umbella, ubi quidem
haec in usu est, ad altare se confert. Ibi expanso in medio altaris
corporali, ostiolum tabernaculi
genuflectit,
CUlTI sacris
n"r/il'lIli" e tabernaculo extrahit et super
deponit iterumque
genuflecti!; tum in ora
velum humerale aceipit, dein
et mani bus velatis sacram Pyxidem extremitatibus
veli humeralis coopertam accipit, et praeeuntibus Clericis cum candels
alio vero cum umbella super sanctissimum Sacramentum extensa ad latus sinistrum Celebrantis incedente, ad altare quo
asportandum est se confert, recitans, si via sit longior, alternatim
CUlTI Clericis Psalmos vel Hymnos. Quum illuc
sacram
xidem super corporali deponit ac genuflectit; delnde descendens in
suppedaneo proximulTI, in ora
ac velum
I Can. 1269. !' 4. Cone. L3teran. IV. C. 20, et S. C. Ep.
Reg. 9 FelJr. 1751 Lil.
2 S. R. C. 21 jul. 1855 Briocen. ad lO. n. 3035,
encycl. jussu Bened. P. XIV.
28 Apr. 1865 jflcob de Ci/e, n. 3150 et 7 Allg. 1880 Auxilana n. 35110.
:I Cfr.
5 Commenl. in In,tL Clement. V. 4. et 5. - ti S. R. C.
n. 301. - 4 Cf L n. 301.
20 Jun. 1899 Romana ad 4. n. 4035.
Can. 1271 Caerem. Episc. I. I. c. 12. n. 17.
S. R. C. 22 Aug. 1699 Ord. Min. Capllc. n. 2033, et 2 lun. 1883 Cunall. ad 4.
n. 3578, - 9 Can. 1271. CfLS. R. C. 9 luI. 1864 Plur. Dloce. n. 3121, S. R. C. 8 Nov.
1907 Carcosson. n. 4205, et 26 Febr. 1916 DecrefunI. (Act. Drd. XXXV. p. 1(0).

318

L1b. III, Art. IV.

humerale dimittit; quo

iterum suppedaneum conscendt, genuflectt et aperto tabernaculi ostiolo, sacram
recondit, et regenuflexione, ostiolum claudit.
intorticia vel cereos gerunt,
hoc tempore hinc inde ante Infimum altaris
genuflexi manent.
ARTICULUS V.

De expositione privata Ss. Sacramenti.

461.
sanctissimi Sacramenti es. est, quae
fit in Pyxide velo oblecta et in aperto tabernaculi ostioJo posita, quln
iIIa ex eo extrahatur', nisl pro populo cum ea benedicendo 2. Fieri
polest sine licentia Ordinarii, ad arbitrium
Superioris localis
ex qualibet
causa", In hac expositione saltem sex candelae in
altari accendendae sunt .. et tam conopaellm tabernaculi quam antpendium altaris coloris Officii diei esse possunt.
462. Omnibus rite
Sacerdos superpelliceo et stola
alba, et ad Iibitum etiam pluviali super albam indutus, praeeunte
Thurlferario cum thuribllio et navicula ac
duobus Clericis
cum funalibus, si fieri potest, ad altare procedit. Quum i11uc pervenein plano
; deinde In infimo gradu utroque genu flexo,
parumper orat. Thuriferarius vero medius inter Clericos funalia gerentes, retro post Sacerdotem cum
genuflectit. Tum
altaris
tabernaculum aperit,
et Pyxidem
usque ad aperturam tabernaculi protrallit; dein iterum genullectit statimque
et aliquantulum ad cornu Evallgelii se retrahens, Ile
sanctissimo Sacramento terga obvertat, iterum in planum descendit,
in infimo altaris gradu utrumque flectt genu et mediocriter se
inclinat 6. Mox se
thus ill thuribulum absque benedlctione imponit, et genuflexus triplici ductu cum bino ictu sanctissimum Sacramelltum adolet cum profunda
Inclinatione ante et posi. Incensato Sanctissimo, recitantur preces necessitati vel devotioni congruentes, dummodo sint ex approbalis, ac postea subjungitur
ergo.
Ad Genitori Sacerdos, praemissa mediocri inclinatione 7,
et
thus rursum in thuribulum imponi! ut supra, ac sanctissimum Sacramentum incensat; demum pronuntiato ,. Panem de caefa s1ans subdit
Oralionem Deus, qui nobis sub Sacramento mirabili, cui nulla alia
I S. R. C, 31 Maj, 1642 Savonen, n. 800, 16 MarI. 1876 OUnden, ad L n, 3394, et
lO febr. 1900 V/nen. ad 2, n. 4180, BenedicI. XIV, lnsL 30, n. 9-15, et Commeo!. in
lnstr. ClemenL XXXVI. 2. S, R. C, 30 Nov, 1895 Congr, Pres/)o Ss, Sacro ad 3,
n, 3875.
;1 Can, 1274. l. 4 Ila praescribil pro locis ubi vige! Commenl. in
Instr. Clement, VI. 9.
5 Pro exposilione S5, Sacramenti ili Pyxide, incensalio non
requiritur, sed permllilur. S, R, C. Jul. 1907 Derthonen, ad L n. 4202.
fi S. R. C,
IO Febr. 1906 Soc, Sales. ad 6, n. 4179.
7 S, R, C. lbd. ad 3, 20

De expositione privata Sanctissimi Sacramenti.

319

Oratio adjungenda est '. Postea genuflexus velum humerale assumit,

conscendit et peracta
sacram Pyxidem e
tabernaculo educit ac in medio altaris super corporale deponit; tum
manu sinistra velata illam ad nodum accipi! et alia veli extremitate
totaliter
2; mox ambabus manibus eam ante pectus sustinens,
per suam dexteram ad populum se convertit et illum, ut infra dicetur, benedicit '. Deinde sacram
super corporale reponit, et
genuflexione peracta, in gradum suppedaneo proximum descendi!, et
in ora suppedanei genuflexus, velum humerale dimittit i quo facto,
ilerum suppedaneum conscendit, genuflecti! et sacram Pyxidem in taiIIud claudit; tum in
bernaculo recondit, et repetila
planum descendit, ubi facta cum Clericis
ad sacrisliam
prout venerat revertit ".
ARTICULUS VI

De expositione publlca 55. Sacramenti.

463.
sanctissimi Sacramenti ea
quae fit in Ostensorio detecto, sve hoc in throno sive super altare
dumtaxat exponatur ('. In die festo sanctissimi Corporis Christi et infra
Octavam fieri potest in omnibus ecclesiis et oratoriis publicis inter
Missarum solemnia et ad Vesperas, sine Iicentia Ordinarii 6; aHis vero
temporibus ex justa dumtaxat et gravi causa
publica et de
Ordinarii loei Iicentia, Iicel ecclesia ad Religionem exemplam
nisi adsit
indultum Apostolicum', consuetudo immemorabilis vel centenaria. - In altari
in loco eminen-

I S. R. C. 23 Nov. 1906 Dubior. ad lO, n. 4194, el 26 Apr. 1918 Senen. ad 2. (Acl.

Ord. XXXV!!. p. 123). - 2 S. R. C. 23 Febr. 1839 Meli/en. ad l. n. 2786, 13 Jul. Ill83
Conversanen. ad l. n. 3582,12 jul. 1892 Romaflil ad n. 3780, 21 Febr. 1896 P/alien.
ad IL 3888.
Cfr. Il. 465. - 4 Si exposilio S8. Sacramenti fiat pro animabus in
Purgatorio degentibus, ante benedictionem recitari quidem possunl Psalmus De prolundis Clllll Versu Requem aeternam et Oralio Fidelium Deas vel alia pro Delunclis,
ubi adsil cOl1sueludo vel specialis gralia; quae O;atio tamen addi nequit Oratiol1' S8. Sacramenti Deus, qui nobis sub Sacramento. S. R. C. 13 jun. 1891 Mont. Polilian ad 2.
n. 3748, et 13 jun. 1990 S. larabi de Venezuer ad I. !l. 4058. Benediclio cum sacra
Pyxide in iUllclionibus Marialibus alisque, quae cum Mi5sa persolvunlur, ex. gr. mense
Oclobri, impertiri polest Il Celebrante pianeta reten'a (nllmquam autem nigri coloris),
imposito tantum velo humerali. S. R. C. 20 Jul. J894 Castri Mars. ad 3. n. 3833. 5 Cfr. Commenl. in Instr. Clemenl. XXXV l. 2-8. Expositio 58. Sacramenli publica seu
solemnis fieri non potest cum Pyxi
collocanda in tl1rono tabemacul. S. R. C. 28 Apr.
1902 Labocen. ad 7. n. 4096. - " Ex Can. 1274. I. colI. c. Can. 1191. I. Ciro S. R. C.
20 Apr. 1641 Smyrnen. n. 753.
7 Can. 1274. I. Bcned. P. XIV. ConsL Aceepimus
16 Apr. 1746, et
R. C. 12 MarI. 11'36 Tridentina ad 6. n. 2740.
Bened. P. XIV.
Ins!. Ecl. XXX. n. 16.

320

Lib. III, Art. VI.

tiori
thronus 1 cum baldachino coloris albi pro exponendo
sanclissimo Sacramento in Ostensorio, et in basi
throni corporale extendetur. Conopaeum tabernaculi et antipendium altaris semper
albi coloris esse debent ; Reliquiae et statuae Sanctorum ad
orna!um collocari neq ueunt 3, et excepto lem pare Missae, tabellae Secretarum omnino ab altari removendae sun!" Gradus altaris ampio
sternuntur. In altari ad minus sex cerei su per candelabris accendi debent, laudabiliter autem plures accenduntur Cl'ucem cum
Crucifixi in medio candelabrorum apponi necesse non est
464. Ad expositionem sanctissimi Sacramenti cum sacris
M:inistris Sacerdos 7 super amictum et albam, stalam et pluviale coloris albi induit 8, sacri vero Ministri amictum et
dalmaticam
et tunicellam, Diaconus etiam stolam diaconalem ejusdem coloris",
et ceteri Ministri
assumunt. Ad altare praecedit Thuriferarius cum thuribulo et navicula, tum duo vel plures Cleric funalia gerentes, dehinc, si adsH, Caeremoniarius vel alius Sacerdos
aut etiam Diaconus Sanctissimum
cum sia la su per brachium suum sinistrum, ultimo Sacerdos celebrans capite cooperto,
medius inter Diaconum et Subdiaconum pluvialis fimbrias ei more
solito elevantes. Quum illuc pervenerint, Celebrans et sacri Ministri
caput delegllOt omnesque in
genuflectun! 111. Deinde in infimo
gradu genuflexi parumper orant, quod eliam Thuriferarius
Cleric retro posi illos in genua provoluti peragunt. Interim Caeremoniarius vel alius Sacerdos aut Diaconus ",
sibi stola l",
vel in eorum defectu Diaconus assistens, altare conscendit, corpo-

1 ThrOllus expositionis debet esse amovibilis; 11011 prol1ibetur lamen lilrooum

sltionis conslruere in muro ab Allari sejl111cto. dummodlJ hal1d nimis dislet ab AIlari, CUm quo debel quid uoum efficere. S. R C. Z1 Maj. 1911 IVestmonasterim, ad 4,
et 5. n. 4288.
S. R. C, 9 JuL 1678 Taggen, ad 1. el 8, 11, 1815, et 19 Dee, 1829
Hispalm. n. 2873.
'I Clr. n. 142.
S. R C. 20 Dee. 1864 Tut. Ord. S. Fralle.
ad 3, n, 3130.
S. R. C. 15 Mart. 1698 Narnen. 11.1992.
S. R. C 2 Sepl. 1141
Aqucn. ad L n. 2365. Tolerari non potesl usus slaluendi Crucem super Ihrono el In
eo praecise loeo super quo publicae adoralioni in Ostensorio exponllur S8. Sacramentum. S. R C. 2 }un. 1883 CUlleell, a,1 3. n. 357fl. - 7 Cf. infra noL l'.
B S. R. C.
20 MarI. 1869 Montis Regolis ad 6. n. 3201, el 12 Mai. 1893 Senogallen. ad L IL 3799.
- q Rubr. gen. MissaL XIX. 5. el S, R. C. 11 Sepl. 1785 Porfuga/llm. ad I. n. 2528.
lO Caerem. Ep!sc. L I. c. 15, n. 5.
11 l'\'\inisler expostionis el reposilionis 5s. Sacramenti esi Sacerdos vel Diaconus; minister vero benediclionis Eucharislicae est solus
5acerdos, nec eam imperlire Diaconus polesl, nisi in casu qllo de Ordinari! loei ve!
Parochi Iicentia (quae in casu necessitalis legilime praesumilur), Vialicllm ad inlirmum detuleri!. Can. IZ14, 2, et 845, 2. Diaconlls ratione ministerii slli, eliam praesenlbus Sacerdotibus el exlra ca8uru necessilalis, polesl S5. SacramenllllTl de uno al
lari ad allerulTl deferre. S. R. C. 23 Nov. 1900 Dabia ad
n. 4194.
"Ubi adesI
consueludo, ul Sacerdos vel Daconus qui S5. SacramentulTl exposilurus siI slolam
osculelur, anlequam csm assumal vel deponat, servanda esI. S. R. C. 29 MarI. 1851
Congr, Oral. ad l. Il. 2990.

De

Sanctissimi Sacramenti.

321

rale e bursa extrahlt et explicat atque Ostensorium 1 super eo ponit;

deinde tabernaculum aperit, et peracta aliquantulum versus cornu
Epistolae genuflexione 2, ne terga Celebranti obvertat,
de
tabernaculo extrahit, super
et
tum terum genuflectit, tabernaculum claudit et lunulam cum sacra Hostia e capsula
detradam in Ostensorio ponlt iterumque uti antea genutlectit 3; mox
Ostensorium in eminenti throno collocat" vel super corporali relinquit. Postea in suppedaneo ut antea genuflectit, per latus
in planum descendit et in infimo
a dexteris Diaconi genuflexus
stolam deponit. Tum Celebrans cum sacris
facta mediocri
corporis inclinatione",
et parum ad cornu Evangelii deflectens
incensum in thuribulum lmponit sine benedictione, Diacono naviculam sine osculls ministrante 7, Subdiacono vero dexteram
fimbriam elevante ac Thuriferario thuribulum sustinente. Quo facto,
iterum in infimo gradu
de manu Diaconi slne osculis
thuribulum accipit et sanctisslmum Sacramentum triplici ductu cum
bino Ictu reverenter incensat cum profunda capitis inclinatione ante
et post B. Sacri Ministri in actu incensationis pluvialis fimbrias ei elevant, et omnes una cum Celebrante ante et post
inclinant. Incensatione
thuribulum Diacono reddit et hic Thuriferario. Chorales statim ac Sacerdos vel Diaconus Sanctisslmum
eXl>ositurus tabernaculum
inchoant Pange lingua, aut O saluaut O sacrum convivium vel similes cantus Iiturgicos 9.
taris
1 Ostensorium cooperiri debel velo albo, quando stat in altari ante et post expositlonem Ss. Sacramenti S. R. C. 'l1 Maj. 1911 Westmonasterien. ad 7. n. 4268. 2 Cum expositor, aperto ostloto tabernaculi gel1uflectit, priu5quam Ss. Sacramentum
exlrallal, et cum, reposito Sacramento, genuflectil. priusquam osliolum c1audal, celeri
qui genuflexi ad511l1l, nullam reverenliam lacere debeni. S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es.
ad 2. n. 4179.
3 S. R. C. 29 Jul. 1904 Ord. Min. ad 7. n. 4141.
4 Velum hume
rale non est adllibendum in expositione S5. Sacramenti, si in eodem altari exstat taber
naculum, in quo illlld asservatur; si vero in diverso altari labernaclllulll exstal, velum
adllibendulll est. S. R. C. 16 Dec. 1828 Mexicana ad 2. n. 2669. - 5 S. R. C. 16 Febr.
1906 Soc. Sales. ad 3. 20.
4179.
6 Clr. n. 47 in fine. Quoad expositionem in ostensorio, duplex incensati o requirilur, una post expositum S5. SacramentUln, ali era ad
slropbam Genitori, etsi inter expositionem et Tantam ergo nullae interponantur p, eces; quo in casu non fil nova lburis impositio. S. R. C. 5 Jul. 1907 UertilOllen. ad L
n.4202.
1 Ck Caerem. Episc. I. L C. 23. n. 18, et L
C. 33. n. J9. Pariter
co ram 55. Sacramento exposito oscula
porrigendo et recipiendo Ihuribul0.
- 8 S. R. C. 26 MarI. 1859 Tarnov. ad 3. n.
Il Coralll SS. Sacramento exposilo cantari possunl Hymni 'leI preces in bonorem alicujus Sancii cum Antiphons,
Versiculs et Oratlonibu8 respondentbus. 5ed sne Domlnas vobiscum. S. R. C. 20 Aug,
1901 Vicentina ad 7. n. 4081. Antiphonae B. M. V. ex. gr. Ave Regina cae/orum, Re-'
gtna caeli, Satve Regina, A/ma Redemptors caoendae sunt post Litanias ejusdelll
B. M. V. cum Oratione congruente; quod si Litaniae IOCum non habeant, praelatae Antiphonae praemltunlur Hymno Tantum ergo. S. R C. 23 MarI. 1881 Neapoiit. ad L
n. 3530. Consuetudo recllandi expositione 5s. Sacramenli aliquas preces pro Delunctis ante Tantum erga, ex. gr. Alltphonam xsutta/Junl CUm Psalmo Miserere et in

21

322

Lib. III, Art. VI.

Postea inchoantur preces l, si dicendae

ad quas omnes genuflexi
excepto
Te Deum, quo durante stanP; ad Versum
tamen Te ergo quaesumus de more genuflectunl et mediocri!er se in
clinant s.
465. Ad benedictionem cnm Sanctissimo, sa.cris Ministris
assistentibus, post preces, s locum habuerint, a Cantoribus vel ab
altaris Ministris ntonalur Tantum ergo; et quum proferuntur verba
Veneremur
omnes mediocriter se inclinant 3. Ad Genitori Celebrans, repetita inclinatione mediocri cum sacris Ministris et Thurife
rario., assurgi! el thus in thuribulum imponi! ac sanclissimum Sacramenlum ul in expositione 5 incensaI. Finito Hymno, CaRtores vel Mini-siri altaris canunt y. Panem de caelo, cui
Paschali et infra Octavam sanctissimi Corporis Christi additur Alleluja, Celebrans vero
sine ulla inclinatione e solus
et qui n praemittat Dominus vobiscum 7, stans manibus junctis, ex libro a Diacono manu sinistra et a Subdiacono manu dextera sustento, qui tamen genuflexi manent B, cantat
Oratonem Deus, qui nobis sub Sacramento cum conclusione brevi Qui
vivis et regnas in saecu/a saecu/orumo, caput profunde inclinans sanctissimo Sacramento ad verbum Oremus H'. Tum genuflexus velum humerale 11 coloris albi a Caeremoniario, vel, in ejus defectu, a Diacono 12
as!;unl1it, quod Subdiaconus ante
firmaI.
si Ostensorium
in eminenti throno sit collocatum, Caeremoniarius vel alius Sacerdos
aut
imposita sibi stola, vel in eorum defectu Diaconus assistens, sine ulla inclinatione , sed cum debitis genuflexionibus in
suppedaneo ante et post
hoc in medio altaris
super corporali deponit et per latus Epistolae in planum descendit
atque in infimo
genuflectit. Deinde Celebrans cum sacris Ministris assurgens,
cum Diacono conscendit; Subdiaconus
line Requiem aeternam ac Oralionem Fidelillm Dells etc tolerari polest, si revera existaI; ubi vero mos non extat. introduci non potes!. Cfr. noI. 4 pago 319. S. R. C.
18 Pebr. 1843 Fiorentina. Il. 2856, et 12 Aug. 1884 Viglevanen. Il. 3616. Quotes ex
posito S5. Sacramento canitur Te Deum in lunclionibus a Rubricis et Decrelis expresse
non direclis, et in fine datur
eodem Sanctissimo benediclio, Versiculi CUm Gratione
Deus, cujus misericordiae dici debent ante Hymnum Tantum ergo. S. R. C. l Febr.
1907 Erem. Camald. Mont. Corono ad lO. n. 4198.
I Preees sinI ex approbatis.
S. R. C. 31 Aug. 1867 Mechlinien. ad 8. n. 3157. S. R C. l7 Sepl. 1897 Augustodunen. ad 2. n. 3965. Ha eliam ex consuetudine Ordinis standum est ad cantu m
cujuslibet Hymni alque ResponsorL
3 Cfr. n. 32. - 4 S. R. C. Hl Febr. 1906 Soc.
' Cfr. Il. 464. - " S. R. C. 16 Pebr. 1906 Soc. Sa/es. ad 3. l0.
Sates. ad 3.2. Il.4179,
n. 4179.
l11str. Clemenl. XXXt, et Caerem. EpSc. L 2. c. 33.
27. - B Caerem.
Epigc. lbr. 2. cap. 33. n. 27, et S. R. C. 16 Febr. 19m Soc. Sa{es. ad 7. n. 4179, o S. R. C. 29 MarI. 1651 Adren. ad 6. n. 2986,
IO Cfr. n. 20. Il Caeremonarus
vel Acolythus, anteqllam surgat iturus ad abacum ad velum humerale accipiendum,
nullam reverentiam fa cere debet; al s trallseat anle altare, in medio genuflectit. S. R. C.
16 febr. 1906 Soc. Sa{es. ad 3. 50. n. 4179.
12 Cfr. Caerem. Episc. I. 2. C. 33. n. 20.
13 S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa{es. ad 3 40 n. 4179.

De expositione publca Sanctissimi Sacramenti.

323

proximiori et in ora
utrumvero
in
que flecti! genu; Celebrans autem cum Diacono, peracta genufle:(cllle
simplici
surgit et OSlensorium a Diacono ambabus manibus porrectum, utroque stante 2, manu dextera velo cooperta ad nodum, sinistra
vero pariter velata ad
iIludque ante superiorem
partem
per sua m dexteram ad populum se converlit, erga quem stans Ostensorium decenti mora usque ad oculos
elevat, et eodem modo infra pectus demittit; mox iterum usque ad
superiorem partem pectoris attollit, et exinde ad humerum sinistrum,
quin pedes dimoveat, duci! et ad dexterum reduci! 3; quo facto sanctissimum Sacramentum ante
non reducendo, statim per corou
Evangelii ad altare se convertii. Diaconus postquam Ostensorium Celebranti
in ora suppedanei ad dexteram Subdiaconi genuubi tempore benedictionis sinistram
fimbriam elevat,
Subdiaconus vero dexteram. Peracta benedictione" Diaconus surgit
ac Ostensorium de manu Celebrantis receptum, super corporali reponit; tunc
ab utroque ut antea genuflexione, Celebrans cum
Subdiacono alquantulum per latus Evangeli, Diaconus autem parum
per latus
in planum descendunt et in infimo
i!erum
genuflectunt, qui n caput inclinent 5, et Celebrans velum humerale dimittit. - Tempore benedictionis incensatio sanctissimi Sacramenti
non praescribitur; ubi vero haec consuetudo exsistat, servetur il: organa quoque
possunt
et dulciori sono, prout in elevatione Missae solemnis; et ut populus distans de momento benedictionis admoneatur, etiam campanula pulsetur 7. Celebrans in benedicendo populo cum sanctissimo Sacramento nihil dicere, et Cantores interim nihil quoque canere possunt, non obstante quacumque contraria consuetudine B.
Deinde Caeremoniarius vel alius Sacerdos
aut Diaconus,
stola, suppedaneum conscendit
parum
versus cornu Epistolae unicum flecti! genu, mOle lunulam cum sacra
Hostia ex Ostensorio extractam in capsulam includit, tum tabernaculum aperi!, genuflectit et
in tabernaculo recondit; repetita
postea genuflexione parum versus cornu Epistolae, ejus ostiolum
claudi! et,
complicato atque intra bursam reposito, in pIanum descendit n
Si vero alius Sacerdos vel Diaconus pro repol S. R. e. 29 jul. 1904 Urd. Min. ad 7. n. 4141.
2 S. R. e. 14 jan. 189B Parisien.
ad 4. Il. 3975. - 3 S. R. e. 21 MarI, 1676 Collen. ad 2. n. 1563.
4 Benediclio eum
Ss. Sacramenlo pluries una eademque die in eadem eeclesia popul0 impertiri non licet
sine licenlia Episcopi. S. R. e. 12 Jan. 1878 Templen. ad 5. n. 3438, et Il Maj. 1878
Soc. fesu ad 3. n. 3448.
S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad 4. n. 4179.
6 S. R. e.7 Sept. 18til S. Marci ad 6. n. 3108. - 1 Clr. Commenl, in lnstr. elcment.
XXXI. 12.
8 S. R. e. 9 Fcor. 1762 Capll/aqoen. n. ~ 464,23 Maj. 1835 Llle/onen. ad 3.
n. 2722, cl Il Jul. 1857 Ultrajeclen. ad 2. n. 3058.
9 POSI benedictionem euffi.
S5. Sacramento laudes Dio sia benedello lingua
Sanetissimo adlmc exposito,
recitari possulli. S. R. C. Il Mart. 1871 Sorgi S. Domnini ad l n. 3237.

324

Llb. !II, Art. VI.

nenda sacra Hostia non adsit, Diaconus

postquam Osteno
sorium e manibus Celebrantis recepii, quin
cum Celebrante
descendat, praefata statim praestat. Tum omnes surgunt, in plano
gellufleclunt, Celebrans et sacri Ministri
et ad sacristiam
ordine quo venerunt regrediuntur ac sacra paramenla deponunt.
466. Pro
cum uno Assistente
Sacerdos
celebrans sacris vestibus paratus ut supra', Assistens vero supero
pelllc:eo indutus et stolam albam super brachium suum sinistrum
catam deferens, ad altare se conferunt. Praecedit Thuriferarius cum
thuribulo, tum Acolythi cum funalibus, dein
ultimo Cele
brans
manibus junctis et
cooperto. Ante gradus altaris
unicum flectunt genu, et dum Celebrans in infimo gradu genuflexus
secreto parumper orat, Assistens imposita sibi stola, ad altare ascen
dit et sanctissimum Sacramentum in Ostensorio fidelum adorationi
t:AIJu ... t, prout supra dictum esP. Quo facto, ad dexteram Celebrantis
descendit, ubi stolam deponit, alque mediocriter simul cum eo se intum assurgens Celebranti thus in thuribulum imposituro naviculam sine osculis minislrat. Flexis exinde genibus, lhuribulum a
Thuriferario acceptum Celebranti item sine osculs tradii eique In
actu incensationis dexteram pluvialis fimbriam elevat et una cum eo
ante et post
profunde inclinaI. Incensatione expleta, thuribulum
a Celebrante recipit ac Thuriferario reddit. Postmodum preces A, si
dicendae sint, inchoantur, ad quas Celebrans perstat cum ceteris
gellUflexus, eX(;eplto Hymno Te Deum.
467. Ad benedictionem cum uno Assistente
post
preces, si locum habeant, cantatur Tantum ergo, ad quod dum canuntur verba Veneremur cernui, omnes mediocriter se inclinant, et intonatQ Genitori, Assistens Celebranti navlculam ministrat, thuribulum
porrigit ae recipit,
ut supra 5. Expleta a Celebrante Oratione Dens,
nobis, velum oblongum humeris ejus imponit, et assumpta stola, debitis cum genuflexionibus Ostensorium e
loco eminenti demittit ae super altaris mensam in medio corporalis
collocat; tum in suppedaneo parum versus cornu
genuflexus,
Celebrantem exspectat, quocum, postquam genuflexit, assurgens, ambabus manibus Ostensorium ei porrigit, deinde tempore benediclionis
in ora
ad latus Epistolaeutrumque genu f1eetit et mediocriter se inclinaI. Benedictione
conscendit et
Ostensorium e manibus Celebrantis reverenter
super corporali deponit; dein peracta cum Celebrante simplici genuflexione,
sacram Hostiam in tabernaculo ut supra recondi! et In

Cfr, n. 464.

Cfr. n. 465. -

Cf L n, 464,

Cf L n. 465.

J Cfr. noI,

pag. 321.

Cf L noI.

pago 322.

De expositione publica Sanctissimi Sacramenti.

325

descendit, ubi stolam

eamque plicatam super brachium slmstrum ponit, cum aliis genuflectit et in sacristiam modo quo venit
468. Pro expositione sine Assistente peragenda Celebrans
consuetis paramentis indutus " praecedentibus ut supra Thuriferario
cum thuribulo et
cum funalibus, ad altare manlbus
et capite tedo se confert; ubi peracta in plano genuflexione, suppedaneum conscendit, corporale e bursa detrahit et explicat, atque
Ostensorium super eo ponit; deinde tabernaculum aperit, genuflectit
et sanctissimum Sacramentum in Ostensorio fidelium adorationi exaliponil ut supra 2. Postmodumiterata in
quantulum ad latus
deflectens in planum
ibique
in infimo gradu altaris
mediocriter se inclinat 8; mox surgit, et ilerum ad cornu Evangelii parum deflectens, thus in thuribulum
benedictione injicit. Tum iterum genua in infimo gradu
flectit, et accepto e manu Thuriferarii thuribulo, sanctissimum Sacramentum triplici ductu cum bino ictu adolet, ante et post caput profunde inclinans; incensatione peracta, thuribu]um Thuriferario reddit
ac preces, si sint dicendae, ut supra recitat 4.
469. Ad benedictionem sine Assistente peragendam statim
ac preces
sint, a Cantori bus vel ab
Celebrante una
cum altaris Ministris intonatur Tantum ergo, ad quod dum canuntur
verba Veneremur cemui, omnes mediocriter se
et intonato
Genitori, Celebrans thus in thuribulum imponit, sanctissimum Sacraet
more consueto canmentum ut supra incensat ac
taI.
si Ostensorium in eminenti loco sit collocatum, altare
conscendit,
in suppedaneo simplici
iIIud in
medio altari!! super
deponit iterumque
et descendens in gradum
proximum, in ora su(>peda:nei ge:nul~e~;us
humerale ab aliquo
ve] Sactista accipit, tunc iterum
SU!,p~:danelllm conscendit et genuflectil.
Si autero Ostensorium non
in throno alto, sed in medio altaris exstet, praefatum velum in infimo
altaris
accipit statim ac Orationem cantavit; postea
suppedaneum ascendi! et unicum flectit genu ; tum erectus posteri 0rem Ostensorii partem ad se
illudque manu dextera velo cooperla ad nodum, sinistra vero
velata ad pedem
ac sustinens ilIud ante pectus, per suam dexteram ad populum se
convertit
modo supra exposito benedicit 6, quo facto, etatim
per suam dexteram se convertI! et Ostensorium super corporali ut
anlea reponit. Post haec
in gradum suppedaneo pf()xilmum
l Clr, 11.464. - l Cfr. 11.461. - 3 S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad 6. 11. 4179.
-- ~ Cfr. 11. 464, et noI. 9 pago 321. - , S. R. C. 29 luI. 1904 Drd. Min. ad 7.11.4141.
- " Or. 11. 465.

326

Lib. ili, Art. VI.

descEmclit, et in ora suppedanei

velum humerale demittit,
tunc iterum
genuflectit, et lunulam cum sacra Hostia in
capsulam includit atque in tabernaculo recondit, cujus ostiolum post
iteratam genuflexionem claudit et
complicatum intra bursam
I t:JJUIIIl, tum descendens ante infmum altaris
in plano una
et capite tetto ad sacristiam modo quo venit
cum aliis
regreditur.
470. Pro sola
sanctissimi Sa.cra.menti, Sacerdos
vel Diaconus superpelliceo et stola indutus cum vel sine pluviali I, cum
Thuriferario et duobus Acolythis thuribulum et funalia gerentibus, ad
altare se confert et in plano genuflectit. Mox altare conscendit, corporale e
extrahit et explicat atque Ostensorium super eo ponit;
et peracta genuflexione, lunulam cum sacra
deinde tabernaculum
Hostia e capsula
in Ostensorio ponit iterumque genuifJel:tit
atque Ostensorium in eminenti throno collocat. Postea in SUIPpl~d~me'o
repetit, in planum descendit, deflectens aliquantulum
ad latus Evan~elii et in infimo
mediocriter se inclinat; tum assurgens thus in thuribulum
et sanctissimum
Sacramentum thurificat prout supra z. Facta subinde brevi oratione,
utrumque genu cum aliis in plano flectit ac mediocriter se inclinat,
mox assurgit et in sacristiam revertit.
Si expositio facienda sit in
altari in quo sanctissimum Sacramentum non asservatur, sacra Hosed in capsula,
stia non defertur ad altare expositionis in
eodem prorsus modo quo transfertur Pyxis cum sacris
3
471. Ad Bola.m benedictionem cum sa.nctissimo Sa.cra.mento
antea exposito, Celebrans cum sacris Ministris, si adsint, ceteordine consueto
altare accedit. At statim ac in
Sanctissimi advenerint, Celebrans et sacri Ministri caput
detegunt., ante ipsum altare vero utrumque genu sirnul flectunt, adet in infimo
dita mediocri
inclinatione '. Tunc
gradu genuflexi preces ut supra recitant d, vel Tantum ergo canunt ceteraque modo consueto perficiunt.
cum intorticiis toto terl1p()re
sacrae functionis retro post sacros Ministros genuflexi manent.
I

S. R. C. 22 Jan. 1I0l Conf(r, Monl. Coron. ad 5. n. 9067.

3 Cfr. n. 460, -

4 Cammen!. in ln81T. Clemen!. XXX. 7. -

Soc, Sales, ad t. n, 4179. - (, Cfr, n. 464, et noI,

Cfr. n, 464,

, S, R, C. 16 Febr. 1906

pag. 321.

..

PARS PRIMA
DE SACRIS FUNCTIONIBUS CERTA DIE
ANNUM OCCURRENTIBUS

I.

De solemnitate Nativitatis

N. J. C.

ARTICULUS l.

De solemnl Martyrologio In

Nativitatis Domini.

472.
sunt pro Martyrologio cantando in medio
presbyterii
panno violaceo coopertum et super ipsum Martyro
apertum '. In sacristia aderunt pro Sacerdote (vel Diacono)
Cantore amictus, alba, cingulum et pluviale pariter coJoris violacei 2;
superpellicea pro
duo bus Clericis Cantori
assistentibus, Thuriferario et Ceroferariis; denique duo candelabra
cum candelis et thuribulum cum navicula.
473. Rora. praestituta, Cantor Martyrologii, supradictis sacris
paramentis absque stola 3 indutus, dum in choro cantatur ResponsoFili Dei, una cum Ministris superpelliceo indutis, Imarium
sacristiae consuetam reverentiam exhibet, et capite
gini
cooperto ad altare se confert. Praecedit Thuriferarius cum thuribulo
et navicula, sequuntur d\10 Ceroferarii candelabra cum candelis accensis deferentes, deinde Caeremoniarius, postremo Cantor manibus
medius inter duos Clericos, qui ei fimbrias pluvialis sustinent.
omnes stantes in linea recta in plano geQuum ad altare
nuflectunt, et ad legile
ubi Ceroferarii hinc inde se collocant, facie ad altare conversa. Prior Clericus assistens stati m naviculam incensi, cum osculis et aliquantulum inclinatus, Celebranti mil Martyrologium Vigiliae Nativitatis Domini, sub praetextu majoris solemnitatis,
transferri nequl in ipsum diem Nativitalis. S. R. C. 22 Jan, 1707 Cusentna. n. 11178.
2 S. R. C. 22 Mart. 1867 Tuden. n. 11573. - 3 Cfr. S. R. C. 4 Allg. 1863 Dalmatar.
ad 3. n. 11175.

330

Lib. IV, Pars I, Cap. I, Art. L

nistrat, qui thus more solito in thuribulum a Thuriferario sustentum

imponit ac benedicit !; alter Clericus assistens interi m a dexteris pluviale paululum sublevat. Responso post Benedicamus Domino a choCantor ter Ibrum Martyrologii
sicut a
ralibus Dea
Mox maDiacono in Missa solemni incensatur Iiber
nibus junctis, non signans
nec Iibrum, incipit cane re Martyrologium 2 a verbis Octavo Kalendos jonl/orli luno... Ad verba In
Bethlehem judae etc., statim omnes praeter ipsum et Ceroferarios in
genua procumbunt 3; quando cantat Nativitas D. N. j. C. secundum
carnem, omnes genuflexi mediocriter se inclinant. Tum et ipse Cantor
utrumque f1ectit genu et per spatium unius Pater noster manet inclinatus sicut ceteri, Ceroferaris tamen stanti bus. Post haec ad signum
Caeremoniarii omnes
et Cantor cum Ministris exhibita altari
ordine quo venit ad sacristiam redit sacras vestes
In choro autem Acolythus in cantu
prosechoralibus de more sedenti bus b.
ARTICULUS I i.

De Matutlno solemnl In Nativitate Domini.

4'14. Praeparanda 8unt pro solemni Matutino in nocte sacrain presbyterio et in sacristia
tissima Nativitatis D. N. J. C. in
et in medio
omnia ut pro
solemnibus cantandis 6 j
Dn~sbvtE~rii prope altare collocari debet legHe nudum cum libro lectoaddantur
num 7, Luminibus altaris et abaci plures
vel
latibula colqui bus presbyterium, chorus,
lustrentur . Praeterea pro sex AcoIythis qui ad cantum trium HomiIiarum intorticia
sunt, totidem superpellicea necnon funalia
in promptu sint 9. Vbi moris est, antequam fores ecclesiae "n,~ri"",ll1r
Divini !nfantis super altare vel in
velo albo
discooperienda. Hora
cooperta, ad Te Deum ve! inilio Hymni
inchoandi hujus Matutini tam accurate eri! praesignanda et temporis
spatium pro
celebratione ifa dimetiendum, ut in ipsa media
nocte Matutinum desinat et Missa solemnis incipi valeat IV. Assistentes
Homilias cantaturos saltem Diaconatus ordine insignitos esse oportet j
l S. R. C. 'Z7 MarI. 1719 Ord. Min, ad l. n. 9514.
Chorales stant usque ad
verba In Bethlehem judae etc, Cfr. n. 35.
3 Cfr. n, 28. et 35. ~ 4 Cfr. n, 32. 5 Cfr. n. 35. 6 Cfr. n. 82-84.
7 Caerem, Epise. I. 2, e. 5. n. 5, ~
Ibid,
C. 14, n. 3,
9 Juxta probalam Ordinis consuetudinem. Cfr. S, R. C, 19 Sept. 1867
Ord. Min. (Acl, Ord, XXVI. pago 332). - lO Hujusmodi Matutinum prldie cantari
nequit, sed immediate primam Missam praecedere debet. Rubr. geo. Brev. XXXI, 4,
et Ru br. spec.

De matutino solemni in Nativitate D. N.

J.

C.

331

quod si unus tantum ex

sit
alter
hic a
cantando Evangelio cum Homilia abstinere debet', et tunc assistens
Diaconus
et octavam lectionem cantabit.
475. Rora
Celebrans et Assistentes in sacristia
assumunt amictum et albam cum
ac pluviale albi coloris, sed
absque stola 2. Matutinum celebratur more solito : sed quum Celebrans intonat Hymnum
Redemptor omnium, manus elevat et juncaput versus altare profunde inclinans ob reverentiam divinae
Incarnationis 4. Antiphonae in hoc Matutino praeintonandae sunt"o Dum canitur Versiculus tertii Nocturni, secundus Assistens debita cum
reverentia erga Celebrantem, a Caeremoniario comitatus, duobus Clericis cum funalibus
ad legHe in medio presbyterii acversus Celebrantem procedit, ibique facta ab omnibus
funde inclinatus petit ab eo benedictionem, qua obtenta ad altare conversus cantat primum Evangelium cum Homilia, adstantbus hinc inde
Acolythis intorticia gestanti bus et Caeremoniario a sinistris candelam 8, si opus sit, sustinente. In fine
ad verba scilicet Tu
autem Domine miserere
genuflectit 1 et comitatus a Caeremoniario ad locum Suurn revertitur, non omittens debitam Celebranti
reverentiam. Eodem modo cantatur secundum
cum Homilia a primo
cui tamen assistunt quatuor Acolythi cum
funalibus. Dum cantatur octavum Responsorium, Ceroferarii ad altare
accedunt, acceptisque ibi candelabris suis cum candelis accensis, ad
medium presbyterii se conferunt. Eodem
duobus insuper AcoIythis cum funalibus preeuntibus, Celebrans medius inter duos Assistentes pluvialis fimbrias elevantes ad legHe accedit, ibique omnes
hoc ordine se collocant: Celebrans in medio ante legile, primus Assistens a
alter a sinistris Celebrantis, sex Acolythi vero et
Ceroferarii aequali numero divisi, hinc inde a lateribus Assistentium
in linea recta consistant, ita tamen ut duo Ceroferari ultimi exstent,
et Caeremoniarius paulo retro post Celebrantem. Omnibus sie standebita m altari insimul exhibent reverentiam; tum Celebrans ca
pite profunde inclinatus peti! benedictionem a dlgniore de choro per
verba
Domne benedicere"o Postea ultimum Evangelium cum Homilia cantat, manus hinc inde super Iibrum tenens; et quando in fine
dicit Tu autem Domine miserere
non genuflectlt, 8ed versus al-

l S. R. C. 7 Apr. 1832 Ariminen. ad I. n. llea9. 2 Ibid. 3 Cfr. n. 152-158.

Caerern. Eplse. I. 2. C, 14. n. 5. - 5 S. R. C 7 Sept. 1861 S. Marci ad 7. n. 3108.
ti Caerern. Epise. 1. 2. c. 14. n. 6.
1 Cfr. n. 18. 8 Si Celebrans sii Minister
Generalls vel Provincialis aul Commissarlus Provincialis se inclinat versus Crucem
allaris el canlat jube Domine benedicere, cui cl10rales immediate respondent Amen.
Cfr. Caerem. Ord. ani l'l. p. 3. n. 9. Rubr. pecul. Brev. Roman. Serapl10 n. 159, el
S. R. C. 12 Maj. 1905. Congr. Erem. Cama/d. ad 7. n. 4159.

332

Lib. IV, Pars I,

I, Art. II.

tare profundam inclinationem praestat l, Quum Celebrans suam tedionem finierit, dlgnior Assistens eodem in loco Celebranti se inclinans
omnesque
ei Hymnum Te Deum laudamus ritu consueto
ibidem usque ad finem stantes permanent; tu ne Celebrans cantat Dominlls vobiscum et Oratonem, iterumque Dominus vobiscum et bini
Cantores in medio chori cantant Benedicamus Domino; responso
autem a choralibus Dea gratias, Celebrans non subdit Versculum
Fidelium animae etc, 2, sed facta cum aliis debita
ad sacristiam redit, praecedentibus Ceroferariis cum candelabris, quos bini
et bini sequuntur Acolyth funalia ferentes". Ibi deposito cum Assistentibus pluviali, sacra indumenta pro Missa solemni una cum
Diacono et Subdiacono assumit. Chorales interim
et organa
festi ve pulsantur.
476. Post lYI:i.SlliaJ:I1, expleto ultimo
Celebrans cum
sacris Ministris debitam in medio altaris exhibet
et per
viam breviorem lateris
ad scamnum procedit, ubi ipse quidem planetam, stolam et manipulum, Ministri vero sacri dalmaticam,
stolam, tunicellam et manipulos deponunt, ac pluvialia albi colo1"is
jam a Sacrista ibidem parata induunt, et omnibus suis in locis ut
ad initium Matutinl slantibus, Celebrans absolute Laudes inchoat,
cantans Deus in adjutorium e/c. et prosequens modo supra descripto',
Ubi vero adest consuetudo ut Laudes post Missam
eantu re
citentur 5, Celebrans cum Ministris, finita Missa, in sacristiam revertitur, et Laudes immediate inchoantur.
ARTICULUS III.

De tribus Mlssis solemnlbus In die NatlvJtatls D. N. J. C.

477. In nocte lIlativitatis Domini inchoari media nocte potest
sola Missa conventualis vel
non autem alia sine Apostolico indulto e, Celebrans cum ceteris Ministris ad altare procedit more solito; et quum iIIuc pervenerit, chorales
nisi
l Clr. n. 18. 2 Rubr. spec. Bre"., Caerem. Episc. I. 2. c. 14. n. 9, et S. R. C.
20 NOIl. 1903 Ord. Min. ad 8. n. 4UIO. - 3 Ex consuetudine Ordinis approbala a
S. R. C. ]9 Sept. 1867. (AcL Ord. XXVI. pago 332). - Cfr. n. 159. Sicut Matutinum
immediate ante primam Missam canendum est, ita Laudes immediate post eandem, et
nullatenus separari possunt. Clr. Rubr. spec. Brev. et noto IO pago 330.
5 Clr. S. R. C.
19 Maj. 1838 Atrien. n. 11778. - 6 Can. 821, 2. In omnibus tamen religiosis seu piis
domibus oratorium habentibus cum facultate sanctissimam EuchariBtiarn habitualiter
asservandi, norte Nativitatis Domini, unus Sacerdos tres rituales Missas, vel servatis
servandis, unam tantum (quae adstantibus omnibus ad praecepti quoque salislaclionem
valeal), celebrare potest et sacram Communionem petentibus rninistrare. Can. 821. 3.
Cfr. el Rubr. gen. Missal. XV. 4; S. R. C. II Maj. 1878 Soc. Jesu ad 15. O. 3448, et
2 Juo. 1883 Cllneen. ad IO. n. 3578.

De tribus Missis solemnibus in:

Nativit~le

D. N.

J.

C.

333

jam in transitu Celebrantis per chorum assurgere debuerin!. Imago

Divini Infantis tempore Nalivitatis, si in loco principe a!taris exposila
sit, post Crucem thurificanda est triplici duetu, eodem prorsus modo
quo incensatur Crux cum imagine Crucifixi '. In Missa hac, siculi et
in aliis duabus ad Versum Symboli Et incarnatus est Celebrans, sacri
Minislri et Caeremoniarius, etiams sedeant, genufleclunt in infimo
gradu ante altare et mediocriter se inclinant 2, ceteri autem idipsum
in suis locis perfidunt 3. Ad Communionem Celebrantis, Caeremoniarius vel, eo deficiente, Thuriferarius vasculum aquae ad digitos Celebrantis abluendos su per mensam altaris ad latus Epistolae ponit.
Celebrans, hausto diligentius pretiosissimo Sanguine, Calicem in
medio corporalis deponit, quem Subdiaconus palla cooperil; statimque Celebrans secreto et mani bus junclis recitat Quod ore sumpsimus etc., Subdiaconus interim extra corporale offerl ei vasculum aquae,
in quo Celebrans pollices et indices abluil, recitans Corpus tuum, Domine etc. eosque purificatorio abstergit. Tunc Subdiaconus, amota
palla, Patenam super Calice m imponit, quem palla et velo coopertum
super corporale in medio altaris relinquit ac purificatorium extra corporale versus cornu Epistolae poni!. Celebrans post haec Missam ut
alias prosequitur, quin in accessu ad medium el in recessu e medio
cum sacris Ministris genuflectat'. Post Communionem Celebrantis fidelibus sacra Synaxis distribui potest 5. Expleto ultimo Evangelio, Celebrans cum sacris Ministris debitam exhibet altari reverentiam et per
via m breviorem ad scamnum procedit, ubi depositis sacris paramentis,
induit cum ipsis pluviale et in loco consueto Laudes solemnes, ut
supra dictum est, inchoat ". Caeremoniarius autem vel alius Sacerdos,
finita Missa, Calicem in sacristiam defert, ibique su per corporale vel
pallam in aliquo loco decenti et clauso coliocat usque ad secundam
Missam '. Aqua vero qua Celebrans digitos abluit, poterit vel sumi
cum purificatione tertiae Missae vel relinqui in altari, ut Sacrista eam
post Missarum celebrationem demit!at in sacrarium B.
478. Sec\U1da Missa. solemnis celebranda est summo mane
post cantatam vel saltem recitata m Prirnam ". Si Missam cantet idem
, S. R. C. 15 l'ebr. 1873 Romana. n. 3288. Imago Divini lnlantis, si processionaliter deleratur, sine velo humerali et sin e umbella delerri debet. S. R. C. 3 Aug. 1901
Tropien. ad 4. n. 4079. Eadem imago exponi nequit in majori altari, quando Ss. Sacrarnenlum ibidem est expositum; exponi tamen poteril in alio altari. S. R. C. 1 Febr.
1814 Lisbonen. n. 3320. - 2 Clr. n. 32. In tribus Missis solemnibus Nativitatis Domini
et in feslo Allnuntiatiollis B. M. V. Celebrans el Minislri sacri genuflectere debent
etiam quando eadem verba simul recilanl ad altare. S. R. C. 24 Nov. 1911 Adrien. ad l.
n. 4281. - 3 Clr. n. 311. 339. el 31;5. - 4 S. R. C. 20 ]ul. 1686 Angelopol. ad 1.
n. 1772. - 5 Si numerus Communicanlium nimius est, alius vel alii Sacerdotes adjuva re possunt in ministrando S8. Eucharistia. Cfr. n. 448 in fine. - 6 Cfr. n. 159. 7 Cfr. n. 231. - 8 S. R. C. 6 febr. 1892 Uncien. ad 15. n. 3784. 9 Rubr. gen.
Missal. XV. 4.

334

IV, Prs I,

I, Art. III.

Sacerdos qui Missam de Nocte celebraverit, Calix cum suis ornamentis

praeparatur in altari super corporale, prope tabellam Secretarum" ut a
Celebrante commode altare incensari
In hac Missa, etsi solemni,
peragitur comm,emoratio sanctae Anastasiae. Dum cantatur versus Symboli Et incarnatus, genuflectitur ut supra. In secunda et tertia Missa
Diaconus ad Offertorium Calicem pro infundendis vino et aqua super
/'(\'rnfw::lli vel super
ponit eumque nec anle nec post vini et aquae
infusionem
sed paululum elevatum
ut guttulae forsitan
adhaerentes colligantur. Subdiaconus Patenam de more sustinet retro
post Celebrante m '. Post pretiosissim
sumptionem, Celebrans et sacri Ministri omnia perficiunt quae supra de prima Missa
eXI)OSiita sunt.
479. Tertia Missa solemnis celebrari convenit, multo jam die
post cantatam Tertiam z, ab
" in qua omnia servantur
qual' supra de duabus Missis tradita sunt; sed dum in Evangelio Diaconus cantat Et Verbum caro
est, omnes,
Subdiacono et
unicum fleetunt genu versus altare, Diaconus vero versus
Iibrum. Celebrans
et ablutionem, ut in aliis Missis
solemnibus sumit. Subdiaconus Calicem
componi! et ad
abacum portat, et cantato a Diacono /te Mssa est, Missale ad cornu
Evangeli transfert.
480. Qtlilibet Sacerdos tres Missas hodie celebrare potest.
In quarum prima et secunda Calix
non debet " dicuntur tamen in medio altaris Orationes eonsuetae, nempe Quod ore sumpsimus etc. manibus ante
junctis,
tuum etc. autem, dum
fit abiutio digitorum in aquae vasculo, ad hoc in altari aliquantulum
versus cornu
praeparato 5. In secunda et tertia Missa Calix
ad Offertorium non
ideoque, dum infunduntur vinum et
aqua, Calix ponitur super
vel
et sumptio pretiosisfit semper ex eadem Calicis parte. In tertia Missa fit
simi
purifcatio Calicis more solito, et in fine legitur Evangelium ~p'lplla
niae. In tribus hisce Missis post sumptionem pretiosissimi
Celebrans, eundo et redeundo ad medium altaris, genuflectere non debet 6
Quisque autem Saeerdos potest pro suo libito 7 duas vel etiam unam
tantum Missam celebrare. Qui unam dumtaxat Missam celebraI, eam
legat quae respondet seu congruit circiter horae juxla Rubricas peculiares hujus diei a, nimirum primam, si in media nocte vel ante auroram, secundam, si in aurora, tertiam, si posi auroram celebrel".
S, R, C Il SepL 1847 Veronen. ad 6, n, 2956,
Rubr. gen, Missal. XV, 4.
Cfr. Caerem. Epise. I, 2. c. 14. n. 1L
4 S. R. C. 16 Sept. 1702 Regni Lusi!,
n. 2104.
5 S. R, C, 6 febr. 1892 Lincien. ad
n, 3764. - 6 S. R. C. 20 jul. 1686
Angetopol. ad 7. Il.1772, - 7 S, R. C. 19 J"", 1875 Lucerina. n. 3355, Cfr. Can. 806.
I. - 8 S. R, C 19 Jun. 1875 Ord. Carthusian. n, 3354.
9 S. R, C. 13 febr. 1892
Calagurit. ad 21. n, 3'167. Preces In fine Missae ex praescripto Leonis XIll recitandae
J

De festo Purificalionis beatae Mariae

335

CAPUT II.

De festo Purificationis beatae Mariae

481.
Iilunt in altari duo antlpendia, unum albi coloris, cui
alterum violaceum, quod ante Missam facile amoveri potest.
altare in plano ad cornu Epistolae parva statuitur
mensa linteo mundo contecta, in qua ponuntur
munda coopertae) candelae cerae albae benedicendae l, ea copia quae pro adstantium numero sufficiens videbitur; ibidem congruo in loco ettam Crux
collocatur.
scamnum parantur casula, dalmatica
et tunicella cum
stolis et manipulis albi coloris. In abaco
omnia quae ad Missam solemnem necessaria sunt disponuntur. Praeterea vas aquae benedictae cum
cum urceo ac
manutergium ad manus Celebrantis post candelarum distributionem
abluendas
2. In sacri stia aderunt amictus et albae
cum
sicut pro Missa solemni; insuper pluviale violaceum
cum stola pro
ac duae planetae
ubi adhibentur,
pro sacris Ministris cum stola diaconal
coloris 3. Pro Caeremoniario, Thuriferario et Ceroferariis
praesto
ac duo candelabra cum candelis et thuribulum cum navicula 4.
482,
in choro Tertia., sex in altari candelis jam accensis, Celebrans super
albam et stolam pluviali coloris
violacei indutus et sacri Ministri cum
plicatis vel albis dumtaxat, absque manipulis, Diaconus vero etiam cum stola 5,
praecipuae sacristiae profundam capitis exhibent inclinationem et ca-

dicunlur lantum in fine ullimae Misgae; post singulas vero Missas dicul1tur, si Missae
separantur. At, quando Sacerdos post secundam Mi5sam privatam immediate celebrat
tertiam Missam solemnem, Preces recitare non tenetur. S. R. C. lO Mai. 1895 Macaonen.
ad 7. n. 3855, et S. R. C. Il Dee. 1896 Agrigent. ad 1. n. 3936, Quomodo se gerere debeat Sacerdos, si secundam et tertiam Missam nOI1 in eadem ecclesia ve! in
eodem altari celebrat, cfr. n. 237. - l Benediclio Candelarum, Cinerum et Paimarum
non est de juribus meTe paroehialibus. S. R. C. 10 Dee. 1703 Vrbis et Orbis ad 5.
n. 2123.
Caerem. Epise. I. 2.
H. n. 2. et 3.
3 Rubr. gen. XVIII. 5. Cfr.
Clr. Caerem. Epise. l. 2.
17. n. 1. De praeparandis,
n. 330. hujus Caerem.
quando 1estum Purilcalionis B. M. V. incidit in Dominicam privilegiatam, clr. n. 487.
Si in ecclesia ad si!. expositum S5. Sacramentum pro Oratione Quadraginta Mramm et
expositio die noctuque perduret, benedictio candela rum facienda est in laterali sacello,
quod prae eeteris magi. ab altari expositionis distat, servatis caeremoniis omnibus in
Mi5sali praescriptis, sel! ollliltenl!a est proeessio. Cfr. S. R. C. 17 Sepl. 1822 Dubior.
ad 9. n. 11621. Si vero exposilio noclu intermittatur, S8. Sacramentum reponendum
est, donec candeiarum benediclio et distributio ac processio peracta lueriL Ubi per indultum Apostolicum solemnitas PurHicalionis a.M. V. in
sequentem translertur, benedictio !amen et distributio candelarum ac
fieri debent ipsa die
secunda Februarii. S. R. C. 7 Febr. 1874 Rhemen. n. 3321.
5 Rubr. spec. Missa!.

336

Lib. IV, Pars I,

II.

cooperto ad altare se conferunt. Praecedunt Ceroferarii candelabra cum candelis accenss

sequuntur Caeremoniarius et
a sinistris ejus Thuriferarius manibus junctis, ac tandem Celebrans
medius inter sacros Ministros, qui pluvialis fimbrias eidem sublevant.
Si Celebrans pluviali non sit indutus, sacri Ministri absque planetis
plieatis unus post alium ineedunt, capite item cooperto ae manibus
483. Quum ad alta.re
I, Celebrans eum sacris Mi
nistris caput detegit et facta ab omnibus debita
Thurife
rarius et Ceroferarii statim ad abacum pergunt, ibique candeJabris
depositis, consistunt mani bus junctis, et Caeremoniarius candelas dis
Co()p<~rit; Celebrans autem cum sacris Ministris, qui ei de more paululum a suo
!atere anteriorem albae fimbriam elevant, a1taris
conscendit illudque in medio osculatur. Tum ad cornu
stolae se recpit, ubi stans ad altare conversus, cum Diacono a dex
1eris et Subdiacono a sinistris paululum retro, cantat in tono feriali
Dominus vobiscum et
Orationes, ut in Missali, manibus semper jundis, etiam ad Oremus 2, ad quod, sicut etiam ad nomen jesa,
erga Crucem altaris
flecti! . Quum dextera benedicit
candelas, slnis1ram super altari ponit .. et interim Diaconus parum ei
elevatpluvialis fimbriam; Caeremoniarius autem toto tempore benedictionis Celebranti assistit in cornu
prout in Missa solemni,
suggerens qual" agenda suni. Chorales ad candelarum benedictionem
stantes permanent et Celebranti quum opus est respondenl. Thuriferarius ad tertiam Orationem in sacristiam pergens, accipit thuribulum
cum prunis accensis 1"1 navicula, statimque ad abacum redit, non
omissis genuflexionibus altari debitis.
Sub ultimaI" Orlltionis exi
Caeremoniarli Thuriferarius cum thuribulo et navi
tum, ad
cula, a dexteris
Ceroferarii vas aquae lustralis cum aspersorio
deferenl:is, accedit ad dexteram Diaconi et u1erque suo tempore thuribulum et aspersorium
ministrat. Celebrans vero cantatis
Orationibus, stans adhuc in COfllU
de more imponit ac be
nedici1
Diacono naviculam cum oscuIis ministrante, et Sub
diacono dexteram pluviaIis fimbriam elevante. Mox Diaconus reddita
navicula Thuriferario, acceptum ab Acolytho aspersorium madidum,
cum solitis osculis Celebranti tradit, qui statim ter candelas aspergit,
in medio
a sinistris et a dexteris
proferens submissa
voce Antiphonam
me etc.
Psalmo. Tum reddit asper
sorium
accipil ab eodem thuribulum et
modo ter eas
simplici ductu incensat nihil dicensO. Diaconus in aspersione et thuril Quando lestum Purificalionis incidil in Dominicam, anle benedictionem candelamm fit aspersio aquae benedictae. Memor. Ritllum t. I. c. 2. I. n. 7. crr. eliam
S. R. C. J5 Dee. 1899 Vrbis ad I. n. 4051. - 2 Rubr. spec.
Cfr. n. 20.
4 Rllus
in celebr. Miss. III. 5. - o Rllbr. spec. Cfr. n. 51,

De festo Purificationis beatae Mariae

\l"w,'n,Q

337

ficatione parum Celebranti dexteram pluvialis fimbriam extollit. Ceroferarius autem et

et incensatis
vas
aquae benedictae et thuribulum suis in locis reponunl.
484. Completa. benedictione, Celebrans cum sacris Ministris
ad medium altaris accedit et ad populum se convertit, habens a dexteris Subdiaconum,
ei in distributione candelarum
anteriorem pluvialis fimbriam elevat, et a sinistris Diaconum, qui candelas non accensas a
Ceroferario acceptas, singulas absque ipsarum osculo, Celebranti distribuendas
Interim Caeremoniarius
fada altari genuflexione, pergit per cornu Epistolae 1 ad invitandum
de
qui absque mantello et sine stola S incedens a
dexteris ipsius
per cornu
ad altare se confert, ubi peracta debita altari
ad gradum
propinquiorem ascendit.lllic stans accipi! e manu Diaconi unam ex candelis benedictis, et cum ipsius dumtaxat osculo tradit i1!am Celebranti in suppedaneo"
qui postquam eam osculatus fueri!, Diacono porrigil.
Si nullus Sacerdos in choro adsit, Diaconus candelam
Celebrantis statim collocat in altari; Celebrans tu ne ad altare sese
convertit, et in suppedaneo genuflexus, candelam
ab altari sumi!
et osculatur statimque surgens, eam Diacono praebet.
Mox Celebrans capite semper detecto, candelam a Diacono acceptam eidem digniori in ora suppedanei genuflexo
quam ipse una cum manu
Celebrants osculatur" ac
reverentiis altari et choro exhibitis,
per latus Epistolae ad sedem suam redil. Al si dignior iIle sit Supefior
stans candelam accipit, quam solam osculatur; si vero
sit Minister Generalis, Provincialis aut Commissarius Provincialis in
locis jurisdictionis suae, altari profunde se tantum inclinaI', si sanctlssimum Sacramentum in altari minime asservetur, et omnium primus
ante Celebrantem stando eandelam accipit, quam solam osculatur 8;
deinde eidem Celebranti alam candelam
ipsius osculo porrigit fI.
Postea accedunt sacri Ministri ad suas recpiendas candelas cum osculo prius
deinde manus Celebrantis,
in ora suppedanei; tune surgentes, sine
pristinum petunt locum,
et traditis in manus secundi Ceroferarii
Celebranti uH
inserviunt. Accedunt denique alli de choro ordinalim bini et bini,
primum quidem Sacerdotes
eorum
deinde Diaconi, tum Subdiaconi,
Ministri altaris superpelliceis induli aHi1 Ubi ehorus est ante altare, Caeremoniarius direete ad illvitandum dignorem de
choralbus se conferi et similiter cum eD ad altare cum debtis reverentiis recedi!. Cfr. n. 45.
:1 S, R. C. 14 Febr. 1705 Ord, Min, Capue, ad 5. n, 2148.
4 Caerem.
Epse, l. 2. c. 17, n, 2.
S. R. C. 22 Dee. 1753 Bareinonen, n, 2426.
(, S. R, C,
14 Febr. 1705 Ord. Min, Capile. ad 5. n. 2148.
7 Cfr. n. 26. - 8 Rubr. Missal. in
festo Purif. et S. R, C. 8 Maj. 1700 AnagninG n, 2052. -- g Cfr. Caerem. Epise. I. 2,
c, 18. n. 8. et 9,

338

Lib. IV, Pars I, Cap. Il.

que Cleri ci ac tandem reI

Religiosi J, qui omnes sine mantello et
mani bus Intra manicas compositis egredientes a parte Evangelli 2, altari ante et post genufJectunt, candelas f1exis genlbus super oram suppedanei et cum osculo candelae et manus Celebrantis
et ad
chorum per cornu
revertunt Post chorales
modo candelas recipiunt Magistratus, Officiales majores civitatis et nobiles,
nisi quidam ex ilIis
consuetudinis
ante Clericos
candelas
3. Ultimo alii de populo, ubi moris est, qui bus Celebrans, sacris comitatus Ministris, candelas minores porrigit ad prescancellos. Verum si populus sit numerosior, poterit alius Sacerdos
et stola v!olacea indutus eisdem candelas praebere 4.
chori, quum Celebrans inceperit candelas distribuere,
Antiphonam Lamen ad revelationem etc. intonat, quam chorales prosequuntur, atque post
Versus Cantici Nune dimittis (a schola
Cantorum decantandos) integre repetunt". Si ob longiorem distributionem Antiphona et Canticum non sufficianl, ambo repeti possunt,
sed Gloria Patri semel tantum, in fine nempe distributionis cantari
debet. Post distributionem cantatur Antiphona ExslIrge Domine etc. 6
Interim Thuriferarius tl1uribulum praeparat pro incenso ante processionem imponendo.
485. Finita. ca.ndela.rum distributione, Celebrans in suppedaneo ad cornu
manus lavat, Subdiacono aquam a
Ceroferario acceptam infundente, Diacono vero mantile ab altero Ceroferario apprehensum
7. Dein stans ante Iibrum medius inter Diaconum et Subdiaconum stati m atque a Cantoribus
sit
Antiphona
Domine, cantat Oremas cum sequenti Oratione
quaesamus etc. Attamen si fueri! post
et non in
die Dominica, pronuntiato a Celebrante
Diaconus a dexteris
genuflectens, cantat Flectamus genua, omnbus
Celebrantem genuflectentibus; Subdiaconus vero a sinistris primus omnium se
erigens, respondet Levate; tum Celebrans praefatam Orationem de
canta t 8. Post haec ibidem 0 cum sacris Ministris consistens incensum
uti supra in thuribulum imponi! ac benedicit; quo tempore Caeremoniarus candelas curat pro
accendendas. Dehinc Subdia
conus, facta
capitis inclinatione, per viam breviorem ad latus
l Cfr. Caerern. Episc. L 2. L 11. n. 2. el 3.
2 Ubi chorus esi anle allare. chorales
direete ad reeipiendas candelas pergunt el ad loca sua rever!un!.
Caerern. Epise.
I. 2. c. 16. n. IO.
.. Hoc in casu, ad evilandarn confusionem, Sacerdos superpelliceo
et stola indntus in aliquo sacellO separato candelas benedictas dislribuere poles!.
5 Caerern. Episc. I. 2. c. 11. n. 4. Canlores non omnes simul accedunt
candelas reRubr. spec.
7 Si Celecipiendas, sed successive. ut semper sint qui canten!.
brans candelas fideHbus ad caneellos presbyterii distribuerit. completa distribulione,
manus in plano lateris Epistolae lavabi!. Lotis maniblls, per viam breviorem ad Missale in eoenu Epistolae p1':rgit. Memor. Rituum. - B Rlibr. spec.
9 S. R. C. I Febr.
1907 Erem. Cama/d. Mont. Caran. ad I. n. 4198.

De festo Purificationis beatae Mariae Virginis.

339

Epistolae descendit, ubi a Caeremoniario Crucem processionalem accipi! et, praeeunte Thuriferario cum thuribulo et navicula, medius
inter duos Ceroferarios candelabra cum candelis accensis deferentes,
ad medium presbyterii sine genuflexione se confert; ibique cum Ceroferariis sistit contra altare, Thuriferarius vero post eum, donec Religiosi e choro ab utraque parte exeuntes hinc iode fuerint ordinati.
lnterim Diaconus cum Celebrante ad medium a1taris accedit, ibique
stans candela m accensam a Caeremoniario acceptam, Celebranti cum
solitis osculis tradit; tum sua quoque recepta, adhuc in suppedaneo
stans, vertit se ad populum et cantat Procedamas in pace, ui chorales respondent In nomine C17risti. Amen. Mox Celebrans cum Diacono
ante infimum altaris gradum descendi!, ubi facta erga altare debita
reverentia l ad processionem se convertiI.
486. Fracassio hoc graditur ordine: Facta prius altari genuflexione, omnium primus praecedit Thuriferarius, dextera thuribulum
lente agitans, sinistra vero naviculam gerens; sequitur Subdiaconus,
medius inter duos Ceroferarios deferens Crucem cum imagine Crucifixi prorsum versa 2, qui tamen non genuflectunt; deinde Religiosi
ordinatim incipiendo a junioribus, bini et bini candelas accensas in
manu extima gestantes, et postremus incedit Celebrans capite aperto
cum Diacono a sinistris, qui tamen pluvialis ejus fimbriam non elevat".
Caeremoniarius autem vel ante Celebrantem incedit vel ad ordinem
processionis attendendum ante chorales progred itur. !nterim Cantores praecinunt Antiphonas prout in Graduali habentur. quae si non
sufficiant, repetuntur. Quum autem processio ecclesiam ingredi!ur,
illic Magister chori intonat Responsorium Obla/erunl, Canloribus vel
schola Canto rum prosequentibus. Postea duo Cantores conciount
Versus sequentes, et ceteri repetunt Responsorium. Tempore processionis, Sacri sta antipendium violaceum ab altari removet '. Ad
altare reversi omries debitam eidem exhibent reverentiam et ex utraque parte chorum adeunt, ibique stant, donec Celebrans ante altare pervenerit. Subdiaconus vero, quin altari genuflectat, Crucem pristino in
loco deponi! statimque ante altare ad partem EvangeHi consistit; Diaconus autem in reditu ad altare transit ad dexteram Celebrantis, cujus
candelam cum solitis osculis accipiens, tradit Caeremoniario simul cum
sua, qui eas exstinguit; quod et alii faciunt. Celebrans et sacri Ministri, faeta prius erga altare; debita reverentia, ad scamnum pergunt,
ubi a Caeremoniario et Ceroferariis, postquam candeJabra super abaco
I S. R. C. 1 Febr. 1907 Erem. Camo/d. Monl. Corono ad 2. n. 4198. - 2 S. R. C.
18 Maj. 1675 Jadren. ad l. n. 1538. - 3 Rubr. spec. - 4 Caerem. Epise. I. 2. C. 17.
n. 5. - 5 Si in altari adsit S8. Sacramentum, Celebrans cum sacris Ministris recedens

ab altari ad SCamnlllTI, ut alia sumat paramenta, et a scamno ad altare revertens, in

infimo gradu genuflectit. quod et soli sacri Ministri laciunt, etsi S5. Sacramentum in
altari minime adsi!. S. R. C. l Febr. 1901 Erem. Camo/d. Monl. Corono ad 3. n. 4198.

340

Lib. IV, Pars I,

Il.

deposuernt, adjut, paramenta benedictionis dimittunt et alia coloris

Missae convenientia induunt', Tum ante altare accedunt,
facta
debita reverentia, Celebrans
quae semper ab eodem Sacerdote qui candelarum benedictionem
celebranda est, more solito inchoat 2. Infra Missam ante
et dum cantatur PraeSacrista candelas benedictas choralium
quas chorales
accensas tenent ad cantum Evangelii et ab incepto Canone usque ad
Pax Domini inclusive, ut pace m commode accipere
Celebrans vero dumtaxat ad cantum
eam accipit a Caeremoniario
post impertitam Diacono benedictionem
ante osculum libri
Evanl~eliorum reddit". Ministri altaris candelas non tenent.

487,

festum Pnrificationis incidit in Dominicam

privillelgLt~Lm Septlag:esimae,

Sexagesimae vel
conopaeum tabernacul sanctissimi
antipendium altaris sicut
et sacra indumenta pro benedictione candelarum, processione et Missa
erunt coloris violacei. Hoc in ca su fil benedictio et distributio candelarum ac
ut supra; Missa vero dicitur de Dominica priviinfra quam candelae benedictae non accenduntur ad cantum
Evangelii nec ab
Canone usque ad Pax Domini etc, ", neque
fit commemoratio
etiamsi ecclesia beatae Mariae V.
sub alio titulo, ex. gr. Annuntiationis, Assumptionis etc. sii dicata ".
Si vero in diem secundam Februarii incidat festum Patroni principalis
vel Titularis ecclesiae, post candelarum benedctionem et processi onem dicilur Missa de
etiam in Dominicis
quo in
casu candelae non tenentur accensae ad Evangelium et ad elevationem.

CAPUT III.

De benedictione candelarum in Festo Purif. B. M. V.

sacris Ministris.
488. In defectu sacrorum llIinistrorum, benediclio candelarum cum tribus vel pluribus Cleri cis 7
potest, ut evenire solet in ecclesiis minoribus',

indutis peragi
quae

I Robe spec. el Caerem. Episc. L 2. c. 17. n. 6. 2 S. R. C. 26 Pebr, 1628 Brundus.

n. 453, 22 Mar!. 1653 Tudert. n. 946, 17 Mar!. 1663 Lauden. n, 1252, 13 Febe 1666
Decreta, 12, n, 1333, et 1 Sept. 1838 Pinerolo n. 2783. Solis Episcopis Ordinariis
licei candelas benedicere et Missam seqoentem non celebrare, Caerem. Epise. L 2,
C. 16. n. 16, Si Episcopi tillliares benedicant candelas, ellam ipsi Mls5all1 sequenlem
celebrare debent. S. R. C, 9 Maj, 1893 Romana ad 2. n. 3798,
RubL spee. 4 RubL spec. et Caerem. Epise. I. 2. C. 16. n. 19. et e. 17. n. 6.
5 Rubr. spec, et
Caerem. Episc. l. 2. c. 16. n. 19.
S, R C. 15 Sep!. 1736 Tale/ano ad 2. n. 2326.
7 In i1lis millorlbus
ubi Cleros nOn babeatur, in Clericorom locum subrogari possunt Fralres Laici,
etiam juvenes saeculares, honesli et religiosi, veste tamen
tatari el superpelliceo indoli ae rile instrucli.
8 CiL no!. pago 387.

De benedictione candelarum

sacris Minis!ris.

341

supra exposi!a sunt,

sacro rum Minislrorum indumentis. Cehora
indutus super amictum e! albam stola ac
eliam pluviali coloris violacei, si habea!ur, capul profunde cum aliis
inclina! praecipuae
sacristiae e! praecedente primo Clerico
manitlUs junc!is medius in!er secundum et tertium Clericum sublevantes ei anteriores pluvialis fimbrias, ad allare se confert capile
!ecto. A! si pluviale non deferat, posI omnes incedi!.
489. Cum ad altare
facta de more debita reveren!la \ ac, si si!
etiam
aquae
altare
cum duobus Cleri cis assistenti bus conscendit illudque in medio osculatur et ad cornu
se recipi!. Ibi stans manibus
inter
Clericos, cantat Dominus vobiscum et quinque Orationes
modo supra exposito, Cterico a dexteris
vicem Diaconi sUIPplente.
Sub ultimae Orationis finem, primus Clericus cum thuribulo et navicula, !er!ius autem Clericus cum vase aquae luslralis et !l"'!"lf>,"orio
a sinistris Thuriferarii ad cornu Epistolae accedun!, ibique sistunt a
dexteris secundi Cleri ci Celebranti asss!enlis. Expleta ultima Oratione, Celebrans imponi! ac benedici! incensum more solito, secundo
qui es! a dexteris ipsius, naviculam cum osculis mini,;tr,lnte,
Thuriferario thuribulum sustinente "; postea candelas
ac
thure adolet ut supra dictum est 'l.
490. Completa benedictione, prior Clericus assistens candelam
pro Celebranti apprehendit, et si nullus adsit Sacerdos qui illam Celebranti offerat uti supra adnotatum est', eam in allaris medio collocat;
Celebrans autem, facta in medio altaris
in suppedaneo erga
altare genuflectit, candelam accipit et osculatur atque primo Clerico
servandam tradi!. Tum medius inter duos Clericos candelas ut supra
distribuit
interim Cantores Antiphonam Lumen ad revelationem etc.
cum Cantico Mmc dimittis decantan!.
candelarum distributione
Celebrans manus lavat fundente aquam
et aliis duobus
ministrantibus; postea stans ante librum prout ad benepostquam in choro Antiphona
cantata
cantat
Orcmus, et si fuerit post Septuagesimam et non in die Dominica, genuflectens cum aliis
ipsemet Flectamus genua, secundus vero
Clerictls omnium primus surgens respondet Levate. Dein Celebrans
cantat Orationem
quaesllmus, manibus semper
accenduntur.
permanet B. Interim candelae benedictae pro
491. Pro processione Celebrans stans in eodem cornu
accipit a primo Clerico assistente candelam accensam, tum ibidem
vertit se ad populum et cantat Procedamus in pace, Clericis vel Canl Clerici superpelliceis indu!i in qllolibet accessu ad altare, sieut et in recessu ae
transitu, semper genuflectunt in plano. etiamsi Celebrans Cruci altaris profllnde se
tanlum inclineL Cfr. noI.
pago
el S, R, C. 22 Dec. 1612 Vrbis. n. 306. Memor.
Rilu\lm.
Clr. n. 483, Cfr. n, 484. - , Cfr. n, 48.1.
[, Memor. Ritllum.

342

Lib. IV, Pars l, Cap. 1I1.

toribus respondentibus In nomine C!lrisfi. Amen. Mox prior Clericus

accipit Crucem
et, quin altari genuflectat, vertit se ad
populum et ante omnes procedi!; sequuntur chorales et Cantores, ultimo Celebrans capite aperto medius inter secundum el tertium Clericum, quibuscum in plano ante infimum altaris gradum, debitam Cruci
exhibet reverentiam l et processioni se associato Qua finila absolutoprimus Clericus, Cruce deposita,
que Responsorio Obtulerunt
resumi! candelas a Celebrante et Cleri cis, exstinguit et servat in credentia; Celebrans reverentiam ut antea altari repetit et cum Clericis
assistentibus ad scamnum se
ubi ilIis adjuvantibus, exuit
pluviale cum stola violacea, ac paramenta coloris Missae co,nglrue,ntiia
indui!. lnterea
Clercus vel Sacrista amovet antipendium violaceum, nisi Sacrum fiat de Dominica privilegiata 2; et si sii sallem
prima Tonsura initiatus', statim Calice m cum suis ornamentis ad
altare defert, ubi extenso
iIIum in medio collocat. Si nullus
Clericus tonsuratus adsil, Celebrans, postquam planetam sumpsit,
calicem de abaco accipit, in medio altaris collocat, et postea Missam
more consueto inchoat. Postea Celebrans ante medium altaris accedi t
et, si in altari adsit sanctissimum Sacramentum in tabernaculo reconditum, in infimo gradu genuflectit et Missam cantatam vel simpliciter lectam celebrat, in qua si fueri! de Purificatione, Clerici et chorales, si adsint, ad
et ab incepto Canone usque ad peractam Communionem candelas accensas prae manlbus tenent
492. Bi benedictio ca.ndela.rnm
Bine cantu., Cele
brans omnla jam exposi!a observat, sed quae canlanda sunt clara voce
tantum dicit, Clericis
Expleta
Celebrans
suam accipit candelam et statim ad cornu Epistolae redlt, ibique alternatim cum Clericis alta et aequa voce Antiphonam Lumen ad revelationem etc. atque Canticum Nune dimifts etc. recitat; quibus finitis
iterum medium altaris adit et facta Cruci reverentia ad populum se
vertit ac candelas ut supra distribuit. Finita distributione, Celebrans
manus lavat; postea stans ante Missale prout ad benediclionem, alta
voce cum Clericis legit
Domine. Tum subdil Oremus, et, si
tempus id requirat genuflectens cum omnibus
subjungit Flectaqui a dexteris
adstat, primo surgens remus genua et
spondet Levate. Dein Celebrans dicit Orationem Exaud, quaesumus,
manibus semper junctis, et
peragit ut supra, recitans
cum Clericis Antiphonas el Versus, necnon in
presbyterii
Responsorium Obtulerunt etc. prout exstant in Missali (vel Rituali,
aut Memoriali Rituum) G.
I Memor. Rituum et S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Cama/d. MOl/t. Corono ad 2.
n. 4198.
2 Clr. n. 487.
3 Cfr. S. R. C. 10 MarI. 1906 Decretum 4.5. et 6.
4181.
4 S. R. C.I Febr. 1907 Erem. Cama/d. /'tfonl. Corono ad 3. n. 4198. 5 Memor.
Riluull1. - ti Clr. n. 491. Cfr. etiam Memor. Rituum.

De Feria quarla Cinerum.

343

CAPUT IV.

De Feria

Cinerum.

493.
lilunt: Altare hae die sieul et per lotam Quadragesimam, quum dicilur Officium de
I, simplieiter ornabitur
sola Cruce el sex candelabris, sine floribus vel aliis ornamentis festivis; tabernaculum, si adsit,
conopaeo violaceo,
coloris quoque erit altaris antipendium. In cornu Epistolae ponetur legile vel cussinus cum Missali aperto atque disposito, et inter Missale
et idem cornu vas ex pulchra materia
cum cineribus ex
ramis in praeeedenti Dominica Palmarum benedietis 2, eombustis, sub
liliter
aridis el in
redaetis, coopertum vel opencullo
consimili vel velo violaceo. Ad scamnum afferuntur pianeta el manipulus coloris violacei pro Celebrante ac manipuli
coloris pro
sacris Ministris. In abaco praeter ea quae pro Missa solemni in colore
violaceo
sunt, aderunt stola lalior
coloris pro
Diacono, vas aquae benedictae cum
pelvicula cum medulia panis et urceus cum pelvi et mappula pro mani bus Celebrantis
post cinerum distributionem
et
In sacristia
exponentur omnia sacra indumenta sicut die secunda februarii 4.
494.
in choro Nona (', Celebrans super amiclum, albam el stolam pluviali coloris violacei indulus et sacri Ministri cum
planets plicatis vel albis dumtaxat absque manipulis, Diaconus vero
etiam cum stola, Imagini praecipuae sacristiae profundam capitis exhibent inclinationem et capite cooperto ad altare se conferun!. Praecedunt Ceroferarii candelabra cum candelis accensis
sequuntur Caeremoniarius et a sinistris ejus Thuriferarius manibus junctis,
ac tandem Celebrans medius inter sacroS Ministros,
pluvialis fimbrias eidem sublevant. Si vero Celebrans pluviali non sit
sacri Minislri sine planetis plicatis unus
alium incedunt,
item cooperto ac mani bus
495. Q'Ilum ad altare
Celebrans cum sacris MiniSiris caput detegit, et facta ab omnibus debita altari reverentia, Thuriferarius cum Ceroferariis stalim ad abacum pergunt, ibique candeJ Rubr. geli. XVIII. 5.
2 Rubr. spec. Mis.al. in fer. IV Ciner. Caerem. Episc. I. 2.
c. IS. n. l
Benediciio Candelarum, Ci ne rum el Palmarum non est .de juribus mere pa
rochialibus. S. R. C. lO Dec. 1703 UrlJ. el OrlJ. ad 5. n. 2123.
3 Nullo modo licei
adhibere cineres in modlJm luli. S. R. C. 23 Maj. 1603 Egitanien. ad 3. n. 130. 4 Praeter solemnem dnerum belledictionem poSi Nonam, cineres privalim benedici possulll SUrl1r110 mafie per alquem Sacerdolem, redtando solum qualuor Oraliones, ut
in Missali, et aspergendo cineres; el quilibel Sacerdos, e.plela Missa privala,
neres lidelibus adslaniibus distribuere potesl, non vero sibimet imponere. Clr. S. R. C.
16 MarI. 1833 Veronen. ad 5. n. 2704.
c, Cfr. II. 482.
"Cfr. Il. 330.

344

Lib. IV, Pars I, Cap. IV.

labris depositis, consistunt manibus junclis, et Caeremoniarius ad

cornu Epistolae accedit cineresque discooperit; Celebrans autem rum
sacris
qui ei de more paululum a suo quisque late re anteriorem albae fimbriam elevant, altare conscendit iIIudque in medio
se
ubi stans junctis maosculatur. Tum ad cornu
nibus ad altare conversus, cum Diacono a dexteris et Subdiacono a
sinistris paululum retro,
submlssa voce et absque signo Crucis
Antiphonam Exaudi nos, Domine, quam interim,
chori intenante, chorales vel schola Cantorum prosequuntur. Finita Antiphona,
Celebrans in tono feriali cantat Dominus vobiscum et
Grafiones l subjungit pro cinerum benedictione, quos finitis Orationibus
et thurificat eodem pIane ritu qui supra de benedictione
candelarum expositus est Postmodum cum sacris Ministris ad medium altaris accedit, ibique stat
manibus ad populum conversus, habens a dexteris Diaconum vas cinerum sustinentem et a sinistris Subdiaconum pluvialis fimbriam ei
elevantem. Interi m
Caeremoniarius, facta altari
pergit per cornu !:.['''''llUI,dt:,
si chorus sit retro altare, ad invitandum digniorem de choro,
dexteris
Caeremoniarii per cornu Evangelii ad altare se consuppedaneo proubi peracta altari debita reverentia, ad
pinquiorem ascendit. llIic stans
stola cineres
et indice manus dexterae capiti Celebrantis inclinato imponit, dicens Memento homo etc. '.
Si vero nullus Sacerdos adsit,
Celebrans
in medio
genuflexus, facie ad altare versa, sibi cineres nihil
dicens imponit 5. - Mox Celebrans item versus populum stans, capite
jugiter detecto, simili modo ex vase cineres sumit, et in modum Crucis
super
illius dignioris Sacerdotis genuflexi spargit, dcens Memento homo,
pulvis es et in pulverem reverteris. At s dignior iIle
Sacerdos fuerit Superior localis, stans capite inclinato clneres
Si vero sit Minister
Provincialis aut
Provincialis in locis jurisdictonis suae, altari profunde se tantum inclinat G, si sanctissimum Sacramentum in altari minime adservelur, et
inclinato cineres reomnium primus ante Celebrantem stans
cipit ; deinde capiti Celeb,rantis item inclinato cineres imponit s. Interim Magister chori intonat Antiphonam immutemur habitu, et chorales vel schola Cantorum eam cum reliquis ut in Graduali proseI Dum cantalur quarta Oralio, ThUliferarius eum !huribulo et navieula a dexteris
prioris Cerolerarii vas aquae lustralis e!lm aspersorio deterentis ad COfllU Epistolae accedit, et uterque suo tempore thuribululll et aspersorium Illinistrat, scut in benedctione
candelarum expositum est. Cfr. IL 482, - 2 Clr. n. 482, - 3 Cfr. S, R. C. 14 Febr. 1705
Ord, Min, Cap, ad 5, n. 2148,
4 Caerem. Epise. l. 2, c, 19, Il, 5,
' Rubr. spec,
Nemo ex ministranlibus Celebranti, e!si esseI Saceraos, aebet cineres eidem imponere. - (, Cfr. n, 26,
7 Cfr. Caerem, Epise. l. 2, c, 18, n, Il. et 13, et S. R. C.
8 Mai. 1700 Anagnina n. 2052. - 8 Cfr, Caerem. Episc, l. 2. c. 18. Il, 8, et 9,

De Feria quarta Cinerum.

345

quuntur. Post
accedunt sacri Ministri l,
Clerici
superpelliceis induti et
Religiosi, deinde
Officales
majores cvitatis et nobiles ordine supra
". quibus omnibus
genuflexis in ora suppedanei eodem modo Celebrans cineres super
caput imponit; deinde procedit cum sacris Ministris ad cancellos
ubi populo eodem ritu cineres super caput aut in fronte
imponit, praefata verba semper proferens, Iicet feminis cineres distribuat. Quod si
sit populus,
possunt alii Sacerdotes, qui
et stola violacea induti, aliquo Clerico vas
cinerum ministrante in alio sacello pro locorum qualitate cineres benedictos distribuant 3.
496. Fost cinerum impositionem Celebrans in cornu Epistolae manus
perfricatas lavat, Subdiacono aquam
infundente, Diacono vero manutergium praebente. Tum stans ante Miscantat junctis manibus
sale medius i nter Diaconum et
Dominus vobiscum et Orationem Concede nobis. Expleta hac Oratonle,
Celebrans rum sacris Ministris Cruci altaris caput
et per viam breviorem descendit ad scamnum, ubi a Thuriferario
adjutus, pluviale exuit et manipuillm ac planetam induit; sacri Ministri vero
assumllnt. Celebrans postea cum sarris Ministris ad altare procedit, ibi facta in infimo
5 genuflexione, vel,
si non adsit sanctissimum Sarramentum, profunda capitis inclinatione,
Missam, quae semper ab eodem Sacerdote qui cinerum benedictlonem perfecit celebranda est 6, more solito inchoat.
lntra Missam
Celebrans, qllum post Epistolam legit Versum
nes etc., non
genuflectit 7, dum vero in choro
Versus decantatur, utrumque genu cum ceteris flectit B
in suo loco. Subdiaconus ad
ultimam Orationem ante Epistolam, facta Cruci altaris
ca
pitis inclinatione, ad scamnum
et a Caeremoniario adjutus,
planetam plicatam
et cantata Epistola,
manum Celebrantis osculatus est, eam iterum assumit statmque Missa]e ad latus
EvangeBi transfert. lnterea Diaconus, facta Cruci altaris profunda cade
descendit ad scamnum, ubi
Quum sacri Ministri in ora suppedanei genuflectunt pro accipiendis cil1eribus. Diavas cinerum Caeremoniario tradit, quod acceptis cil1eribus terum resumi!. 2 Clr. n. 484.
3 Permillitur usus, ubi viget, imponendi lidelibus cineres prima Dominica Quadragesimae; dummodo Feria quarta Cinerum ritus benediclionis et impositionis cinerum expletus luerit juxta Missale RomanulTI, et impositio eorundem cinerum liat post expletam Missall] aut extra Missam. S. R. C. 30 Jun. 1922 Aquen. (Acl.
Ord. XLI. p. 259). - 4 Si Celebrans ad cancellos lidelibus Cil1ere5 di5tribuerit. rever5US ad allare eidem reverentiam exhibet, et mOx ad planulTI in cornu Epistolae secedens ibi manus lavat, et delnde per viam breviorem ad Missale in cornu Epistolae
pergi!. Memor. Rituum t. 2. c. 2. 2. n. 6.
5 S. R. C. 1 Febr. t907 Erem. Camald.
MonI. Corono ad 3. n. 4198. Cfr. noI. 5 pago 339.
f> Cfr. noI. 2 pago 340.
7 Cfr.
R. C. 29 Maj. 1900 Urgellen. ad
n. 4057.
Clr. n. 29.
l

COI1US

346

Liber IV, Pars l, Cap. IV.

tam plicatam deponi! stolamque latiorem

quam retinet usque
ad peractam pretiosissimi Sanguinis sumptionem. Deinde iterum ad
scamnum
ibique stolam latiorem, Caeremoniario
deponit et planetam plicatam resumit I, non omissis genuflexionibus
in transitu anle altaris medium. Celebrans post alteram conclusionem
Oralionum ad medium allaris non
sed denuo cantai Oremus
manusque iterum jungit; et Diaconus illico sine
per
suam sinislram ad populum conversus, manibus junclis et alta voce
subdil Humiliafe capita vestra Deo alque ad altare denuo se convertii
et Celebrans canlat Oralionem super populum. Ceroferarii genuflectunl
ad Orationes ante Epistolam et ad Postcommunionem, neenon ad Orationem super populum;
manenl genuflexi cum funalibus a
Sancfus usque ad Communionem inclusive ; quod et Thuriferarius
servat,
thuribulum non defert. - Chorales vero ad pr:iefalals
Oraliones, et a Sancfus exclusive usque ad Pax Domini inclusive genuflectunt 3.
497. Ubi ex defectu sacrorum Ministrorum benediclio cinerum fit dumlaxat cum tribus vel pluribus Clericis 4 superpelliceo indutis, ul in ecclesiis minoribus contingere solet,
quae
supra
sunt 5,
sacrorum Ministrorum indumenlis. Ce
hora
indutus super amictum et albam stola ac
etiam pluviali coloris violacei, si habeatur, cum solitis reverentiis,
praecedente primo Clerico manibus
medius inler duos alios
Clericos ad altare se confert iii udque conscendit et osculatur in medio.
Deinde in benedictione, receplione ac impositione cinerum serval
quae supra o
sunt, duobus Clericis sacrorum Ministrorum
vices
Verum si nullus adsit Sacerdos, ipsemel Celebrans
in medio altaris in ora suppedanei
sibi sacros cineres
imponit nihil dicens 7. Completa cinerum imposi!ione, lavat manus;
postea stans in cornu Epislolae versus librum, cantat manibus junclis
Dominus vobiscum et Orationem Concede
post quam, exhibita
Cruci altaris profunda
inclinalione, per viam brevorem ad
scamnum descendit, ubi Clericis adjuvantibus, pluviale deponit, si eo
usus
et manipulum assumit ac planelam. Interea prior Clericus,
si prima saltem Tonsura sit iniliatus 8, Calicem ad altare
in
medio corporale explicat et Calicem super illud aptat. Si vero
l Cfr. n, 330.
2 Rilus in celebr. Miss. Vili, 8. '~Cfr, n. 29. Cfr. noto 7
pago 340, et noI. 4 pago 387. ~ 5 Cfr. n. 493.
Il Cfr, n. 495.
7 Rubr. spec, huju.
diei. Si Cantores desint, Celebrans cum Clericis ministrantibus ante cinerum benedictlonem Antiphonam Exaud tlOS recitat, deinde postquam benedictionem peregil et
cioeres recepit, confestim ad Missale redit, ibique cum Clerici. Antiphonam Immuteml1r
l1al1UI1 etc. usque ad linem recitat; tum lIerum ad medium altaris accedil et ams cineres imponit. Memor. Rituum t. 2. L 2. 2. n. 2. - ~ Cfr. S. R. C. lO MarI. 1900
Decretum 4, 5, et
n, 4181.

De praeparandis Dominica Palmarum.

347

Clericus non sit tonsuratus, Celebrans quum ad Missam inchoandam

procedit, Calicem secum defert et ipsum super altare de more collocat, et postea Missam more consueto inchoat.

CAPUT V.

De Dominica Palmarum.
ARTICULUS I.

De lis quae praeparanda sunto

498. In ecclesia. ornabitur altare Cruce velo violaceo cooperta
in medio sex candelabrorum cum candelis albis, et inter cande!abra
loco florum, rami
statuentur l; conopaeum tabernaculi sanctissimi Sacramenti et
altaris erunt coloris violacei, et
in loco solito ponetur Missale apertum et dispositum.
altare
in plano ad cornu Epistolae parva apponelur mensa mantili albo contecta, in qua rami palmarum seu olivarum aut aliarum arborum benedicendi collocentur, qui alio linteo pulchro ve! velo violaceo usque
ad benedictionem
manent. Ibidem congruo in Joco etiam
Crux processionalis statuetur velo violaceo pariter obducta, cum
vitta item violacea pro
in summitate Crucis Iiganda 3.
scamnum parabuntur pianeta et tres manipuli pro Celebrante et sacris Ministris. In abaco praeter necessaria pro Missa solemni, apponentur stola latior coloris violacei pro Diacono, pelvis cum urceo ac
manutergio pro lotione manuum Celebrantis necnon
pro sacris Ministris. Ad Jatus Evangelii in presbyterio aderunt tria
pro Cantori bus Passionis-l.
499. In sac.cistia exponentur amictus, albae cum
pro
Celebrante et sacrls Ministris, insuper
violaceum cum stola
pro Celebrante, duae planetae
pro Diacono et Subdiacono
et stola dlaconalis ejusdem colorls. ltidem congruo in loco
nentur tres amictus et albae cum cingulis, tres manipuli cum tribus
ordinariis stolis diaconalibus 5 coloris violacei, ac tres libros cum
cantu Passionis <. Tandem pro Caeremoniario, Thuriferario et Ceroferaris
praesto erunt, necnon candelabra cum candelis,
vas aquae lustralis cum aspersorio et thuribulum cum navicula".
I MenlOL R!lnuln t. 3. c.
n. 3. - 2 Benedicilo Candelarnln, C!nerum el Palmarum non esi de juribns mere parochialibus. S. R. C. IO Dee, 1703 UrlJ. et OrlJ, ad 5.
o, 2123.
3 Memor. Rilunm I. 3. c. l. 4 S. R. C, 16 Juo. 1893 Goana ad lll. l.
n. 3804.
'Usus caneod! PasBiooem in majorl Hebdomada, adh!bila stola laliorl,
vulgo stolone, super stola ordinaria tolerar! non potesl. S. R. C. 12 MarI. 1897 Castrim. StalJ. ad
n. 3949.
ti S in ecelesia adslt expositum 55. Sacramentum. bened!etio palmarUIl1 peragilur prout d!etum est noI. 4 pago 335,

348

Lib. IV, Pars I, Cap. V, Art. I.

ARTICULUS IL

De Celebrante In Dominica Palmarum.

500.
in chol'O Tel'tia., Celebrans super amictum, albam
et stola m pluviali coloris violacei indutus, facta cum aliis praecipuae
Imagini sacristiae profunda capitis inclinatione, ad altare se confert
cooperto manibusque junctis.
medius inter sacros Ministros,
Cum ante infimum altaris gradum pervenerit, debitam eidem exhibet
reverentiam et primum de more
aquae benedctae
faci! l, Deinde assumptis a sacris Ministrs manipulis, altare conscendit ilIudque in medio osculatur et ad cornu
se recipit, ubi
Crucis signo mani bus junctis et submissa voce
legt Antiphonam Hosanna lilio David,. qua a Cantoribus expleta,
ibidem stans, quin ad populum se convertat, canit in tono feriali
Dominus vobiscum cum Oratione Deus, quem diligere, manibus semper
junctis, etiam ad Oremus, ad quod sieut et ad nomen jesu, caput
erga Crucem altaris
inclinat Dum Subdiaconus Lectionem
in tono Epistolae
ipse eandem cum Responsorio submissa
voce legit ; post quam Subdiacono, ut in Missa
dat benedictionem. Tum eodem in loco profunde inclinatus dicit Manda
cor meam, jube Domine et submisse
Evangelium, quo finito,
quin Iibrum osculetur, ibidem stans, imponit ac benedicit incensum,
et dicto a Diacono in medio altaris Munda cor mellm, ad iIlum conversus dat ei
ac manum ei osculandam
quemadmodum in Missa solemni, quin e cornu
discedat. Dum
Diaconus Evangellum cantat, ad Blum se convertit, et in fine Iibrum
osculatur dicens Per
dieta etc. atque a Diacono ncensatur '.
501. Celebra.nlil a. Diacono incenlilatus denuo ad Missale se
convertit, et ibidem stans manibus jundis ac aliquantulum versus
palmas benedicendas
quin tamen ad populum se 1'f"'VI'rt,.t
benedici! ramos, cantans in tono feriali Dominus vobiscum cum OraCrucis versus ramos efforHone Auge /idem. Quoties dextera
Tum prosequi!ur Praefationem
mal, sinistram super altare poni!
ut in Missali, maniblls item junctis, in CUjllS fine eodem in loco mediocriter inc1inatus dici! submissa voce Sanctus,. ad verba Benedicfus

l Cfr. n. 418. et seq.

2 Cfr. n. 20. - 3 In solemni palmarllm benedictone liberum est Celebranti, Lectionem ellm Resporlsorio et Evangelium legere, sed ad id non
lenetur.
Rubr. spec. hujus Oom.
RitU5 in celebro Miss. III.

De Celebrante in Dominica Palmarum.

349

qui venit etc. se

et Cruce
se
Mox in tono pariter
feriali iterat Dominus vobiscum el subjungit quinque Orationes subsequentes. Quibus expletis, thus de more
et
et accepto
ter ramos
in medio scilicet, a sinistris et
a dexteris suis,
submissa voce Antiphonam Asperges me etc.
absque Psalmo. Accepto dei n a Diacono thuribulo, pari modo ter
ramos simplici ductu l
nihil dicenso Postea se iterum ad
Missale convertens, eodem vocis tono ut supra, junctisque manibus
cantat Dominus vobiscum cum
Oratione; qua finita, medium
altaris cum sacris Ministris adit, ubi conversus ad populum, a dignior de choro palmam benedictam
non
neque
deosculans manum illius; sed ramum dumtaxat, quem Diacono tradiI.
Si nullus Sacerdos in choro adsit, ad altare se convertit et in suppel1arleo genufJexus, ramum ipse ab altari sumit et osculatur, stalimque
surgens, Diacono eum tradii.
Tum stans item versus populum,
ramos distribuit, prirnum digniori de choro, a qua
ramum
At si dignior i1le sii Superior localis stans ramurn
quem solum
osculatur. Minister
Provincialis et Commissarius Provincialis in locis jurisdictionis suae, altari profunde se tantum inclinat,
si sanclissimum Sacramentum in altari minime adservetur, et omnium
ante Celebrantern stando ramum
", quem golum osculatur j deinde eidem Celebranti ramum quoque
ipsius osculo
Postea ramos distribuit sacris Ministris, choralibus, Ministris altaris superpelliceo indutis et reliquis
atque MaOfficialibus majoribus civitatis, nobili bus juxta loci Consuetudinem', ac tandem, ubi moris est, populo ad cancellos
tedi, omnibus genuflectentibus et ramum ac rnanum Celebrantis OSCUlantibus ",
S02.
palma.rum di8tlibutione, ad cornu Epistolae G
manus lavat, Subdiacono aquam infundente, Diacono
praebente. Tunc stans ante Iibrum cantat junctis manibus in tono feriali Dominus vobiscum et Orationem Omnipotens
Deus etc.
Post haec ibidem 7 consistens, incensum in thuribulum imponi! ac
benedicit more solito; subinde ad medium altaris se confert, ibique
de manu Diaconi ramum accipit. Decantato a Diacono Procedamus in
pace, Celebrans per suam dexteram se vertens, ante infimum altaris

Clr. n. 51.
Clr. n. 484. et 495. - 3 Clr. Caerem. Epise. I. 2. e. 18. n. 8. et 9.
Clr. n. 484.
RubI.
Clr. Caerem. Epise. I. 2. r. 16. n. IO. Cfr. etiam quae
de dlstributione candelarum exposita sunt n. 484. - (l Si Celebrans palmas lidelibus
ad caneelJos presbyterii distribuerit, finila distributione manus lavaI In plano laterls
Eplslolae. Lolis manlbus, per v'am 'breviorem ad Missale in cornu Epistolae perglt.
Memor. RIluum t. 3. c. 2. 2. n. 8.
7 S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Camald. Mont.
Corono ad
n. 4198.
l

350

IV, Pars I, Cap. V, Art. Il.

gradum
ubi facta altari debita reverenlia l, capite
ad processionem se convertii eamque sequitur, gradiens, cum Diacono a
omnium postremus et ramum in manu dextera deferens. Quum ad portam majorem ecclesiae in reversione processionis
pervenerit, extra ecclesiam in medio choralium permanet, facie ad
Crucem Subdiaconi conversa, suo tempore cum aliis respondens
Gloria, laus etc., et
subinde janua, ecclesiam intrat, et procedit uti prius. Ad altare reversus debitam ei exhibet reverentiam 2,
ramum Diacono tradit et ad scamnum se retrahlt, ubi Caeremoniario
adjuvante, pluviale deponit et manipulum ac planetam assumit Tum
ante altare cum sacris Ministris
Ibique denuo facta debita reverentia, Missam inchoat, quae semper ab eodem Sacerdote celebranda est qui palmarum benedictionem perfecit '.
503. In Missa solemni Celebrans, dum legit Epistolam, ad
verba u! in nomine Jesu e!c., non genuflectit, sed eam usque ad finem
prosequitur; quum vero a Subdiacono praefata verba cantantur, etiam
Celebrans In suo loco uncum genu flectlt usque ad vocem infernorum". Ubi a Cantoribus Passio inchoatur 6, palmam a Diacono accipit eamque manu sinistra tenet per tQtam
quam stans
in cornu
" paululum ad Cantores conversas, submissa voce
usque ad ultimam partem
quae pro
inservit. Non praemittit Passioni Munda cor meum cum Jube Domine, Dominus vobiscum; non signat Missale neque seipsum 8, non genuifle<:tit
ad emisi! spiritum". lecta Passione, ad Cantores se convertit, palmam manu sinistra sastinens; et dum canuntar verba emisit spiritum,
in suppedaneo versus Crucem altaris lO utrumque genu flectit; sic
donec a Caeremoniario
detur; tune uti
consistit. Finito Passionls cantu, palmam Diacono tradit et in
medio a!taris corpore
inclimitus recitat Munda cor meum
CUm
Domine; tunc ad cornu Evangelii ultimam Passionis partem
non praemittens Dominus vobiscum, non signans Iibrum, neque
seipsum l l . Postmodum thus imponit ac benedicit in thuribulo more
solito, et dum Diaconus ultimam Passionis
cantat, Celebrans
uti
sustinet. In reliquis more solito se
sed in
fine
consuetum Evangelium sancti Joannis lZ.

S. R. C. l Febr. 1907 Erem. Camald. Mon/. Corono ad 2. n. 4198.

2 Clr.
pag. 339.
3 Rubr. spero
4 Cfr. noI.
pag. 340. Caerem. Episc.
L 2. C. 21. Il. 13, et S. R. C. 29 Maj. 1900 (Jrgellell. ad 6. n. 405'1.
"Si ab de
feclum Diacollorum Celebra!'ls parte m Passiollis calltare dcbeal. clr. Il. 509. - 1 Caerem. Episc. I. 2. c. 21. Il. lO, et S. R. C. 28 Sep!. 1630 PisGlIrell. ad 3. n. 544, et
12 Mar!. 1836 Trident. ad 3. Il. 2740.
8 Rubr. spec.
Il S. R C. 29 Maj. 1900
(Jrge/{en. ad 6. n. 4057. Cfr. elalll noI. 3 pag. 209.
Ii) Rubr. gen. XVIL 4.
I J Rubr. spec.
12 Rube spec.
1

noI.

De Diacono in Dominica Palmarum.

351

ARTICULUS III.

De Diacono in Dominica Pahnarum.

504.
in choro Tenia., Diaconus super amictum et
albam indutus stola diaconal et, ubi adhibetur, etiam pianeta plicata
coloris violacei, sine
ad dexteram Celebrantis facta cum
aliis Imagini praeci puae sacristiae profunda capitis inclinatione, et salutato
ad altare capite cooperto a dexteris Celebrantis
elevans ei anteriorem pluvialis fimbriam. Si Celebrans
viali non si!
Diaconus sine pianeta plicata post Subdiaconum
incedit, capite item cooperto ac manibus
Quum ad altare pervenerit, facta in plano
fit
aquae lustralia, in
qua omnla servat quae supra exposta sunt '.
postmodum
ante altare manipulo coloris violacei, cum Celebrante suppedaneum
cOllscenl:li!, elevans ei manu sinistra paululum anteriorem albae fimbriam; et ubi Celebrans altare osculatus est, ad cornu Epistolae cum
ipso
ibique ad dexteram
retro sistit, cui in
fine lectionis respondet Dea
Dum in choro cantatur Responsorium Collegerunt vel In monte Oliveti, si pianeta
utatur, caput
Cruci altaris profunde inclinat, et ad scamnum pergit
eam dimitlit , et stola latiori assumpta, librum Evangeliorum ad medium altaris de more defert, tum per viam breviorem ad cornu Epistolae ad
dexteram Celebrantis revertit, et lecto a Celebrante Evangelio, naviculam ei pro thuris impositione cum solitis osculis ministrat; dein
rediens ad medium altaris, in ora suppedanei
et mediocriter
dici! secreto Munda cor meum, mox
et
libro
in medio suppedanei versus Celebrantem genuf1exus, petit ab eo benedictionem ceteraque ut in Missa solemni
peragit pro cantando
Celebrantem incensat 2.
505. Incensa.to Celebrante, in infimo altaris
et ad scamnum derlUo se confert, ubi stola latiori depo:5itll, plarletam
plicatam resumit et ad dexteram Celebrantis in cornu Epistolae accedit, ibique in fine Praefationis mediocriter inclinatus versus Crucem
altarls, voce submissa Cllm Celebrante recita t Sanctus etc., se erigens
ac Cruce major se signans ad Benedictus
venit etc., dende quoties Celebrans Crucis signa super ramos producit,
fimbriam elevai. Finitis Orationibus navlculam, aspersorium atque thuribulum cum solitis osculis Celebranti adminstrat; et
Orationem Deus,
Filium tuum etc., ad medium altaris cum Celebrante

, Cfr. n. 418. et seq. -

Rllbr. spec.

Lib. IV, Pars I, Cap. V, Art. III.

352

se confert; ubi stans a sinistris illius ad

conversus, ramos
a priore Caeremoniario
absque
osculo Celebranti
nnrrialt distribuendos, excepto primo, quem
de choro exhibet.
- Si nullus Sacerdos adsit, Diaconus ramum Celebrantis stati m collocat in altari. - Simul ac Celebrans ramum a digniori Sacerdote
Diaconus illum
ac secundo Ceroferario tradit, et postquam dignior de choro suum a Celebrante
Diaconus cum
Subdiacono accedit ad
suum, cum osculo prius rami,
coram
in ora suppedanei;
deinde manus Celebranti s,
tum surgens, sine ulteriori
petil locum, et
tradito in manus secundi Ceroferarii ramo, Celebranti uti
in
distribuendis in~,er'lfiL
006. Finita ramorum dstribution9, Diaconus accedit cum
Celebrante ad cornu
et dum Celebrans manus lavat, manutergium ei praebet ad i1las abstergendas, et postea ad Orationem
Omnipotens sempiterne Deus etc., a dexteris iIIius, ut ad benedictione m, sisHt. Post haec ibidem stans l, Celebranti navculam ministrat
ad
incensi in thuribulum et
dimillit ac Caeremoniario tradiI. Mox ad medium altaris cum Celebrante redit, ubi
ramum cum debitis osculis eidem restiluit; tum suum quoque
et adhuc in
stans, vertit se ad populum et ad nutum Caeremoniarii cantat Procedamus in pace; quo cantato, descendit cum
Celebrante ante infimum altaris gradum, ubi peracta in infimo
genuflexione 2,
aperto processionem sequitur a sinistris Celebrantis incedens, et in manu sinistra ramum deferens, qui n illius pluvialis fimbriam sublevet. In reversione
ad portam
rem extra ecclesiam a sinistris item Celebrantis permanet, responlaus etc., et
deinceps
intrat
dens cum aliis
ecclesiam uti
incedens. Quum ad altare pervenerit, ad dexte3, ad
ram Celebrantis transit factaque in infimo
scamnum cum Celebrante et Subdiacono se retrahit, ubi ramum deponi! ac manipulum assumit; quo facto, cum Celebrante ante altare
se confert, in infimo gradu genuflectit et Celebranti in Missa solemni
assisti!.
007. In M:issa, dum Celebrans
Epistolam, ad verba ut in
nomine
etc., minime genufleclit; quum vero praefata verba a Subdiacono cantantur, Diaconus a dexteris Celebranlis flecti! genu erga
'. Ad lectonem PasCrucem altaris usque ad vocem
sionis Celebranti assistit ut ad Introitum Missae, manu sinistra pal.
mam suslinens, et non genuflectens ad verba emisit spiritum; expleta
leclione
Passionis, simul cum Celebrante ad Cantores se
l

S, R. C. I Penr. 1901 Erem. Cama/d. Mont. Corono ad I. n. 4198.

Ibid. ad 3. - Cfr. S. R. C.
Maj. 1900 Urgellen. ad

Ibid, ad 2.

S. R. C.

n.4057.

De Diacono in Dominica Palmarum.

353

converti! manens a sinistris ejus et palma m in manu dextera tenens.

Quum cantantur verba emisit
ibidem versus altare utroque
flectil genu, et sic permanet usquedum Caeremoniarius signum surgendi
dedert; tunc uti antea consisti!.
Passionis cantu, palmam Ceroferario tradit, et si
plcata utatur, Cruci allaris caput profunde inclinat, et ad scamnum procedit, ubi eam deponit, stolam latiorem assumit et Evangeliorum Iibrum ad medium altaris defert; si
vero in alba assistit, a primo Ceroferario librum recipt, in planum
descendit et,
in infimo altaris gradu
suppedaneum conscendit; tum leda a Celebrante ultima Passionis parte, naviculam incensi more consuelo ei ministrat. Quo facto,
in
ora suppedanei dicit Munda cor meum} petit benedictionem et procedit ad locum consuetum pro cantando
ubi Iibrum
incensat, Dominus vobiscum autem non praemittit, neque librum neque
seipsum
sed absolute in tono Evangelii vel modulo huic parti
proprio
'. Postmodum thurificat Celebrante m ac cetera perfidt
ut in aliis Missis solemnibus; tamen post Communionem Celebransi pIaneta piicata usus sit, ad scamnum pergit, ubi stolam latiorem
resumi!
ARTICULUS IV.

De Diaconis Passione m cantaturis In Dominica Palmarum.

508. Tres Diaconi l'assionem cantaturi 3, saltem ad Epistolam in sacristia induunt amictum, albam, cingulum, manipulum et stolam diaconalem ordinariam vioLacei coloris" super quam stolam latiorem eis imponere non licet . Sub finem Tractus e sacri stia procedunt unus post
Caeremoniario manibus
primus sequilur ilIe qui Chronistae, deinde qui turba rum, ultimo
Christi persona m
cum libro ante
et capite
cooperto ad altare se conferunt. Quum ante infimum allaris gradum
Chronislae personam
cum Caeremoniario aliquantulum se retrahil ad partem Epistolae, qui turbarum ad partem
qui Christi sistit in medio, et sic stantes omnes simul
in plano genuflectunt. Qua facto, non dicunt Munda cor meum, nec
petunt benedictionem, sed stalim salutantes ex utraque parte chorales, si chorus sii anle altare, ad loeum pergunt ubi Evangelium cantari solet; ibi stant in linea reeta, facie bus non ad Celebrantem, sed

, Rubr. speco
2 Cfro no 3300 Si Diaconu5 Missae Passione m cantare debeat, cfr,
no 509. - 3 Qui Passonem cantanl, Diaconi sint oporlel. S. Ro C. 22 MarI. 1862
S. Marel ~d 100 'L 3110. Clr, Decr, 16 Jan 1617 Hispalen. ad So n. 1588.
Caerem.
Episeo I. 2 0 C. 21, n. 140
5 S. Ro C. 12 MarI. .1897 Castrimo 8tab. ad 6. no 3949.
o

354

Liber IV, Pars I, Cap. V, Art. IV.

ad partem quae pro Aquilone figuratur conversis l;

Christi perqui turo
sonam
in medio se ponit, qui Chronistae a
barum a
suum habens librum
Tractu, qui
Chronistae locum tenet non praemiUens Dominus vobiscum, nec thurifieatonem, neque ulla Crucis signa, absolute
Passio Domini
nostri etc. ae omnia cantat quae sub Iittera C eontinentur; qui Christi
personam
quae signata sunt sub >B, et
turbas (Synagogam)
repraesentat, quae comprehenduntur sub BUera S 3. Pro1atis verbis
emisi! spiritum, Diaconi eantores in genua
versuslibrum,
et ad signum Caeremoniarii iterum surgunt. Finito cantu Passionis,
ante altare se
et facta uti prius
ordine quo
venerunt ad sacristiam redeunt et sacra indumenta deponunt.
509. S ob defectum Dia.conorum vel Sa.cerdotum Celebrans,
Diaconus et Subdiaconus Missae Passionem cantare debeant, Celebrans,
exuat, cantat in cornu
quae sunt
sub >B', et quae ab aliis canuntur submssa voce
; Diaconus vero
et
dummodo et hic ordine Diaconatus sit insignitus 5,
in plano
canunt: Diaconus nempe quae continentur sub liltera
Subdiaconus quae comprehenduntur sub littera S. Si pl"metis
plicatis
eas ante cantum Passionis deponunt, et Diaconus minime tunc stolam latiorem assumit; Subdiaconus vero sto1am diacona1em ordlnariam coloris violacei assumit, quam post canlum Passionis stati m deponit. Si solus
ve1 solus Diaconus, cum
aliis duobus Diaconis cantoribus, vel ambo simul cum tertio Passi 0nem
eadem respective observant.
ARTICULUS V.

De Subdlacono in Dominica Palmarum.

510. Expleta. in choro
Subdiaeonus super amietum et
albam indutus pIaneta plicata co1oris violaeei, ubi adhibetur 6, sine
manipulo, ad sinistram Celebrantis, facta cum aliis Imagini pr;ael:ip,uae
sacristiae profunda capitis inclinatione et salutato Celebrante, ad altare
I Tres Diaconi dum Passionem cantant. nOn possunl habere laciem ad Celebrantem
conversam, neque unus eorum polesl sistere in ambone et alii duo in separai o quoque
altari. S. R. C. 16 jun. 1893 Goana ad ili. 2. el 3. n. 3804. Attamen Juxta ecclesiarum consueludinem Passio in pulpilo cantari potesl. Caerem. Episc. I. 2. c. 21. n. 15.
S. R. C. lbid. ad III. l. Permitli polest, ut Daconus qui repraesenlal Synagogam, eas lantum senlentias cantet quae
uno proleruntur, ut a Petro, Caipha.
Pilato etc.; sententae vero turbae canlentur a Schola, ordnarie ex laicis con fiata.
S. R. C. 7 luI. 1899 Bonaeren. ad 2. n. 4044. Vettum omnino est Monalibus ut in
earum ecclesiis in cantu Passonis turbam repraesentent. S. R. C. 17 jun. 1700 Nullius
TerWfen. n. 2189. - 4 S. R. C. 12 Mart. 1836 Tridenl. ad 2. n. 2740.
.. Clr.
\1ot. 3 pag. 353. - 6 Cfr. \1. 330.

De Subdiacono in Dominica Palmarum.

355

cooperlo a sinistris CeJebrantis procedit, eJevans e anteriorem

pluvialis fimbriam. Si Celebrans pluviali non sii indutus, Subdiaconus
sne pianeta plicata ante Diaconum incedit
item cooperto manijunctis. Quum ad altare pervenerit, facta in plano genuflexione,
",,,,,pr,,ifl aquae lustralis, in qua omnia servat quae supra eXIPO!,i!a
ACCe!J!o pm,tmlodum ante altare e mani bus alterius Ceroferarii
manpulo colors violacei, cum Celebrante suppedaneum conscendit,
elevans ei manu dextera paululum anteriore m albae fimbriam; et ubi
Celebrans altare osculatus est, cum ipso ad cornu
ad sinistram Celebrantis
retro sislit. Qui dum priorem
decantat
si pIaneta
utatur, Cruci altaris
profunde inclinat et per viam breviorem ad scamnum pergit, ibique eam
dimittit, et accepto libro Epistolarum, ante medium altaris se confert
cum genuflexione in infimo gradu Epistolam post Orationem in loco
et more consueto cantaturus; qua finita iterum uti prius
et
benedclionem, sicuti in Missa
a Celebrante
Exinde
ad scamnum per viam breviorem
et resumpta pianeta
per eamdem viam ad sinistram Celebrantis sine genuflexione redit, cui
dexteram pluvialis fimbriam elevat, quum incensum in thuribulo ponit.
Quo
in
ante medium altaris descendt paululum ad
cornu
se retrahens,
Diaconus iIIuc pervenial; lune
faeta eum eo
in infimo altaris
ad solitum
locum, ut ibi Diacono Evangelium eantaturo librum apertum sustineat;
quem
Celebranti more consueto defert osculandum ", praemittens Cruei genuflexionem, antequam in planum descendat g.
511. Incensato a Diacono Celebrante, sine genuflexione rursum
ad sinistram Celebrantis in cornu
ubi in fine Praefationis mediocriter versus Crucem altaris inclinatus, recitat cum eo
Sanctus etc., mox se
eruce
ad Benedictus qui veni! etc.
se signa!. Fnitis Orationibus, fimbriam pluvialis Celebranti thus in
thuribulum imponenti a latere dextero sublevat; et
Orationem
Deus,
Filium tuum cum Celebrante ad medium altaris se
ubi a dexteris iIIius stans ad
conversus, anteriorem plulvi<llis
fimbriam durante palmarum distributone jugiter elevatam lene!. Statim ac
Sacerdos suum ramul)1 recepit, cum Diacono accedit
ad
suum, cum osculo prius rami deinde manus Celebrantis, genuflexus in ora suppedanei; tum surgens sine ulteriori ~enu1tle
xone,
petit locum, et tradito in manu secundi Ceroferarii
ramo, Celebranti uti
assistito
512. Finita. ra.mornm distributione, comitatur Celebrantem ad
cornu Epislolae, llbi aquam illi ad manus la vandas infundlt, et postea
ad Orationem Omnipotens sempiterne Deus, a sinistris illius ut ad beI

Cfr.

fi.

4f8. et se'l. -

Rubr. spec.

hlljUS

Oom.

Cfr. n. 354.

356

Lib. IV, Pars I,

V, Art. V.

nedictionem sistit. Post haec ibidem stans, dexteram pluvialis fimbriam

Celebranti elevat, dum hic iterum thus in thuribulum injicit. Deinde
In planum per latus Epistolae descendit; ubi
in manibus
Caeremoniarii manipulo, Crucem
accipit, et medius
inter duos Ceroferarios ad medium presbyteri sine genuflexione acIn
cedit, bique stat ad altare conversus, donec chorales
nomine Cllristi. Amen; tum vertens se per suam dexteram, Thuriferarium
cum Cruce prorsum versa '.
In re versione processions extra ecclesiam permanet facie ad ejus
nuam majorem versa, Crucifixi tamen imagine Celebrantem respiciente.
ad
Cantatis omnibus vel aliquibus
imagine Crucifixi sursum versa, calce hastilis Crucis percutit imam
portae, Ha ut fragor intus audiatur". Aperta subinde
janua, cum Cruce ecclesiam intrat et uti antea procedit. Quum ad altare pervenerit, sine genuflexione Crucem pristino in loco deponit,
statimque revertens ad
ante altare, in plano exspeelat Celebrantem et Diaconum, quibuscum deinde peracta in infimo gradu genuflexione, ad scamnum pergit, manipulum accipit et
ante altare redit, ibique in infimo gradu 3 genuflectit et Missae so
lemni assistito
513. In .issa, dum Celebrans Orationem cantat, si pianeta
plicata utatur, Cruci altaris caput profunde inclinat et ad scamnum
ibique eam dimittit, et accepto Epistolarum libro, eam de more
cantato Ad verba vero at in nomine
usque ad vocem
rum ibidem unicum flectit genu', accepta postmodum a Celebrante
benedictione, ad scamnum iterum se confert planetam pHcatam resumassislit ut ad IntroHum,
pturus '. Dum Celebrans legit
manu sinistra palmam sustinens, et ad verba emisit spirltam non genuJfle<:tells; expleta leelione
cum Celebrante
et Diacono ad Cantores se convertit, a sinistris Diaconi manens et
palmam manu dextera tenens. Quum cantantur verba emisii spiritam,
ibidem versus altare utroque genu f1ectit et sic permanet, donec Caeremoniarius signum surgendi dederit G; tu ne uti antea consistito Finito
Passionis cantu, palmam Caeremoniario tradit et Missale Celetlra'nU:s,
cum
in infimo gra!fu ante medium altaris, ad cornu Evangelii transfert; ibique Celebranti more solito assistit, dum
EvanLaas tibi Christe. Cantata a Diacono
gelium, in cujus fine
postremae partis praeultima Passionis parte, Celebranti initium
bet osculandum. In relquis ut in Missa solemni se gerit.

S. R. C. 18 Maj. 1675 jadren. ad l. n. 1538.

~ Memor. Rilullm L 5. c. 2. 3. n. 7.
S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Cama/d. Monl. COroll. ad 3. 11. 4198.
Rubr. gen.
XV!!. I, et Caerem. Episc. I. 2. c. 21. n. 13.
' Cfr. n. 330. Si Subdiaconus ob deleclum Diaconorum Passionem cantare debeal, dr. n. fl9.
iJ Cfr. n. 29.
l

De Caeremoniario in Dominica Palmarum.

357

ARTICULUS VI.

De Caeremoniarlo in Dominica Palmarum.

514. Ca.eremoniarius superpelliceo indutus, antequam Celebrans
cum sacris Ministris ad altare se conferat, inspicit an omnia sint suis
Expleta in choro Tertia, signum dat
locis parata et bene
egrediendi ad altare et ceteros praeveniendo Imagini praecipuae sa
cristiae caput profunde inclinat, Celebrantem et sacros Ministros dead altare post Cerobite salutat, et capite detecto manibusque
ferarios procedit. Ad ecclesiae ingressum non sumit aquam lustralem.
Quum ad altare pervenerit, exhibita simul cum ceteris debita Cruci
reverentia, stati m in infimo
dat
aspersionem aquae benedictae, cui more solito assistit '. Sumptis postea a sacrs Ministris ante altare manipulis, ad angulum posteriorem
se
ubi velum a ramis beoedicendis
altaris in cornu
amovet ac Celebranti ut ad Introitum assistit. Dum Celebrans cantat
Orationem Deus, quem diligere, si Subdiaconus pianeta plicata utatur,
ad scamnum cum eo
cui auxilium praestat in illa deponen.
da; mox acceptum Epistolarum librum tradit Subdiacono, quem more
cantandam et manum Celebrantis oscusolito comitatur ad
landam;
ad scamnum in resumenda pianeta plicata eundem
adjuvat. Rursum dum in choro cantatur Responsorium
vel In monte Oliveti, ad scamnum Diacono pianeta plicata se CAIUClllI,
si ea utatur, eique stola latiori induto, librum Evangeliorum porrigit.
Lecto a Celebrante
signum dat thus in thuribulum
nend!, et ad cantum Evangelii ut in Missa solemni assistit, postque
illud ad scamoum cum Diacono pergens, adjuvat eum in resumenda
pIaneta
; deinde ad
altaris
in carou Epistolae uti prius redit.
615. Completis Ora.tionibus, indicat Celebranti ut incensum in
thuribulum
; deinde ramis
et
altari geo
nuflectit et per cornu Epistolae 2 ad chorum pergens, invitat dill~ni<)rem
e choralibus, quem a sinistris ad altare per cornu Evangelii comitatur,
ad palmam Celebranti
In
distributione Oiaconum adjuvat, ramos ei sine osculis porrigendo, et post chorales in
sacds constitutos accedit cum Thuriferario ad recipiendum ramum
suum cum osculo prius rami deinde manus Celebrantis, genulflel<Us
in ora suppedanei; tum surgens sine ulteriori ge;nulfleldone, nri;;tin!lll1
petit locum, et tradito in manus Thuriferarii ramo, Diacono uti prius
l Cfr. 11. 418. el seq. ~ 2 Ubi chorus est ante allare, Caeremoniarius dlrecte ad
dignlorem de cilOro accedi! et debita Inclinatlone eundem ad altare invitaI.

358

Lib. IV, Pars I, Cap. V, Art. VI.

inservit 1. Peracta palmarum distributione, Celebrantem monet ut ad

cornu Epistolae se conferat, ibique manus lavet ac postea ad Missale
conversus, Dominus vobiscum et Orationem Omllipolens sempiteme Deus
decantet; qua expleta, thus a Celebrante ibidem 2 injiciendum curat,
et ramos tam pro Celebrante quam pro Diacono huic porrigit. Tum
una ex palmis in summitate Crucis processionalis ligata, ordinat processionem hoc modo: Praecedit Thuriferarius cum thuribulo et navicula; sequitur Subdiaconus medius inter duos Ceroferarios cum candelabris, Crucem deferens; deinde Religiosi bini et bini, ipse vero
immediate ante Celebrantem incedlt, genuflecti! ante altare una cum
Diacono S et manu extima ramum sustinet. In reversione processionis
permanet extra januam majorem ecclesiae, non longe a Diacono, et
postquam omnes vel aliqui tantum Versus Hymni Gloria, laus elc. decantati fuerint, Subdiaconum admonet ut calce hastilis Crucis imam
partem januae percutiat; qua ilIico aperta, intrat cum aliis in ecci esiam et graditur uti prius. Quum ad altare pervenerit facta genuflexione,
ad scamnum se confert, ubi ramos a Diacono accipit et Celebrantem
ad pluviale deponendum et manipulum ac planetam pro Missa solemni
assumendam adjuvat.
516. In Missa dum Celebrans cantat Orationem, monet Subdiaconum, si pianeta plicata utatur, ut ad scamnum pergat, cui in Ula
deponenda auxilium praestat. Quum in Epistola decantantur verba ul
in nomine Jesu usque ad vocem injernorum, genuflectit a sinistris Subdiaconi., quem post acceptam a Celebrante benedictionem in resumenda ad scamnum pianeta adjuvat; mox in sacristiam se confert, et
sub finem Tractus tres Diaconos Passionem cantaturos praecedendo "
ad altare ducit, ubi facta genuflexione, ad legilia comitatur; tum ramos
Celebranti et sacris Ministris infra Passionem tenendos praebet, et
ipse suum retinens, uti ad Introitum assisti!. Prima Passionis parte
a Celebrante lecta, cum eo ad Cantores se convertit, manens ad sinistram Subdiaconi. Ad verba emisit spiritum dat signum ut omnes
suis in locis una cum ipso utrumque genu flectant per spatium circiler
unius Paier noster, exinde signum terat ut surgant, ipse vero uti
antea consistito Finita Passione palmas e manibus Celebrantis sacrorumque Ministrorum recipit easque in abaco deponit; deinde Cantores
ante medium altaris reducit, et facta ibidem in plano genuflexione, eos
modo quo venerant ad sacristiam comitatur. Ad cantum ultimae partis Passionis Celebranti soli terum palmam porrigit, quam eidem ante
1 Quando palmae ad cancellos presbylerii lideliblls dislribucndac suni, Celebranlem
cum sacris Ministris illuc comilalur et in redilu ad altare eum illis prius Cruci reverenliam praestal, deinde per planum ad lalus Epislolae Celebranlem ducil, ul ibi
manus lave!. Cfr. Memor. Riluum l. 3. c. 2. 2. n. 7. - 2 S. R. C. I Febr. 1907 Erem.
Cama/d. Mont. Corono ad l. n. 4198. - 3 S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Cama/d. Mont.
Corono ad 2. n. 4198. - 4 Cfr. n. 26. - " Caerem. Episc. I. 2. c. 21. n. 15.

De Thuriferario in Dominica Palmarum.

359

osculum libri tempestive demit. In reliquis ut in al iis Missis solemnibus se

excepto quod post Communionem
si
plicata usus sit, ad scamnum invitat, eumque in
stola latiori et iIla resumenda adjuvat.
ARTICULUS VII.

De Thurlferarlo in Dominica Palmarum.

517. Expleta. in choro Tertia, Thuriferarius superpelliceo indutus
vas aquae benedictae cum
et debitis reverentiis lmagini
Celebranti et sacris Ministris
praemissis, ad altare ante omnes procedit. Quum iIluc pervenerit, facta
simul cum aliis in plano
servat quae de aspersione
aquae benedictae exposita sunt . Postmodum reposito vase aquae benedictae in abaco, sistit ibidem manibus
medius inler Ceroferarios, et dum Subdiaconus
cantat, in sacrisliam se confert
ad thuribulum cum navicula accipiendum, genuflexionibus in transitu
ante medium altaris non omissis. Ad
Caeremoniarii thuribulum cum navicula in cornu
more solito
atque
ante et post cantum Evangeli! se gerit ut In Missa solemn!. Post Orationes benedictionis palmarum, innuente item Caeremoniario, accedit
ad Diaconum a dexteris Ceroferarii vas aquae benedictae deferentis,
subinde ac incenet iterum thuribulum ut supra ministrat.
sats
Ihurlbulum in sacrlstiam reportat; tum
in ramorum distributione, Caeremonlario eos sine osculis porrigens ac post
chorales in sacris constitutos accedit simul cum Caeremoniario ad recipiendum ramum suum cum osculo prius rami deinde manus Celebrantis,
in ora
; tum surgens, sine genuflexione
pristinum peHt locum, et accepto etam ramo Caeremoniarii, congruo
in loco eos deponit et in sacristiam pro thuribulo accipiendo redit.
518. Fost distriblltionem ramorum, absoluta Oratione Omnide more minipofens sempiferne Deus, thuribulum in cornu
slrat, postea Subdiaconum cum Cruce
ad medium presbyterii praecedit, sistens se inter cancellos et Subdiaconum facie ad
altare conversa, atque dato a Caeremoniario
procedendi, altari
genulfle(;tit et omnium
incedit, dextera thuribulum lente agitans 3 ,
sinistra vero naviculam gerens. In reversione porro
extra
majorem ecclesiae permanet a dexteris
et
quum janua aperta fuerit, ecclesiam intrat et incedens uti prius ad
altare redit; cui facta genuflexione, perstat ante abacum, thuribulum
relinens pro Missa solemnL
2

Cfr. n. 418. et seq. -

Rubr. spec. hujus Dom.

360

Lib. IV, Pars I, Cap. V, Art. VII.

519. In Missa., quum Subdiaconus in Epistola cantat ut in nomine ]esu usque ad vocem infernorum in proprio loco cum aliis genuf1ectit '. Dum cantatur Passio, stans ante abacum in medio Ceroferariorum, manu dextera ramum sustinet; et ad verba emisit spiritum
utrumque flectit genu usquedum Caeremoniarius signum assurgendi
dederit 2. Tunc thuribulum praeparat, quod Celebranti, lecta ab eo ultima Passionis parte, de more ministrat. [n reliquis cuncta peragit
ut in aliis Missis solemnibus.
ARTICULUS VIII.

De Ceroferariis in Dominica Palmarum.

520. Expleta in choro Tertia, Ceroferarii superpelliceo induti,
acceptis candelabris cum candelis accensis, Imagini praecipuae sacristiae, Celebranti et sacris Ministris debite se inclinant, et post Thuriferarium modo consueto ad altare se conferunt. Quum Blue pervenerint, facta simul cum aliis in plano genuflxione, statim ad abacum
recedunt ibique candelabra deponunt et ad aspersionem aquae benedictae servant quae supra exposita sunt 3. Qua peracta, Diacono et
Subdiacono ante altare stanti bus manipulos ex abaco acceptos absque
osculis porrigunt; postmodum ante abacum perstant usque ad Evangelium a Diacono canendum, ad quod cum candelabris ut in Missa
solemni assistunt ac postea iterum ad abacum se recipiunt ibique candelabra deponunt. lnfra quintam Orationem benedictionis palmarum,
ad signum Caeremoniarii, prior Ceroferarius, accepto vase aquae lustralis cum aspersorio, a sinistris Thuriferarii ad Diaconum accedi!,
cui aspersorium madidum suo tempore porrigit. Aspersis deinceps ac
thurificatis palmis, vas cum aspersorio in pristinum locum reponi1.
Tum alter Ceroferarius ad altare prope Caeremoniarium accedit, ibique de manu Diaconi prius ramum benedictum Celebrantis, deinde
iIIos sacrorum Ministrorum accipit et congruo in loco collocato Postquam Caeremoniarius et Thuriferarius suam palmam receperunt, Ceroferarii quoque manibus junctis cum genuflexione ante medium altaris
ad secundum gradum accedunt, ubi genuflexi in ora suppedanei, ramum recipiunt, cum osculo prius rami deinde manus Celebrantis, ac
postea repetita in plano genuflexione, ad abacum se recipiunt.
521. Expleta ramorum distriblltione, palmas suas in abaco
deponunt et prior Ceroferarius ad cornu Epistolae cum urceo et pelvi
se confert .. quae Subdiacono tradit, alter Diacono mantile praebet.
, Cfr. n. 26. - 2 Cfr. n. 29. - :1 Cfr. n. 418. et seq. _. 4 Si Celebrans ad cancellos presbyterii palmas distribuerit, in plano lateris Epistolae manus lava!. Clr.
no!. 6 pago 349.

De Ceroferaris in Dominica Palmarum.

361

Quum Celebrans thus in thuribulum injecerit, prior Ceroferarius ma

nipulos sacrorum Ministrorum recipit, alter ramos Celebrantis et Diaconi huie
, tum ambo candelabra cum candelis accensis accipiunt, et hine inde a lateribus Subdiaconi ad medium
sine genuflexione pergunt, ibique sistunt facie ad altare conversa,
usquedum chorales ad Procedamas in pace responderint In nomine
ad Thuriferarium se convertunt
Christi. Amen. Tum sine
eumque ad latera Subdiaconi sequuntur '. In reversione proeessionis
extra ecclesiam
ad latera item Subdiaconi, facie ad januam
conversa; qua postea aperta, ecclesiam ingrediuntur et uti antea incedunt. Quum ad altare pervenerint, sine genuflexione ad abacum accedunt, ibique candelabra deponunt, et ad seamnum sacros Ministros
in accipiendo manipulo pro Missa solemni adju\ranlt.
522. In
quum Subdiaconus in Epistola cantat at in nousque ad vocem infernorum, Ceroferarii propriis in locis
mine
genuflectunt 2. Dum cantatur Passi o ante abacum stantes pelrm.me:nt,
uterque manu dextera ramum sustinens; post verba emisit spiritam
una cum aliis in genua proeumbunt, donec Caeremoniarius
surgendi dederit. Finito Passionis cantu, s Caeremoniarius nondum
advenerit, prior
si saeri Ministri pianeta m plicatam adhibent, ad scamnum pergens, piacono illam deponenti et stolam latiorem assumenti nservit. Ad cantum ultimae
quae pro
Evangelio inservit, ambo sine candelabris, manibus junctis hinc inde
a lateribus Subdiaconi Iibrum sustinentis assistunt 3. In reliquis ut in
aliis Missis solemnibus se gerunt.
ARTICULUS IX.

De Cantoribus et Chorallbus In Dominica Palmarum.

523.
in choro 'f'ertia., primo fit
aquae benedictae, in qua Cantores omittunt Gloria Patri posi Psalmum Miserere 4.
deinde Celebrans proced it ad benedieendas palmas Magister chori
intonat Antiphonam Hosannajilio David etc., et Chorales vel schola Cantorum prosequuntur, ac Celebranti, quum opus sit,
Post
Epist,olam, ad quam de more omnes sedent, canunt Responsorium Co/Ipo'prtml vel In Monte Oliveti,' et in fine Praefationis Sanctus, ut in Missa
solemni. Completa ramorum benedic1ione, dignior e ehoralibus, invitante
incedens per prtem Evangelii, si chorus si1 retro
altare, a sinistris
ad altare se
ubi in plano
et
ad gradum suppedaneo proximiorem ascendit, iIIie stans
de
manu Diaconi ramum benedic1um, et eum ipsius dumtaxat osculo tradit
I

Rubr. spec.

Cfr. n. 29. -

Rubr. spec.

Rubr. spec. Missal.

362

Uber V, Pars

r,

illum Celebranti '. Mox in ora

ramum suum
recipit cum osculo prius rami deinde manus Celebrantis, ac postea per
latus
ad sedem suam redit, reverentia altari exhibita.
At
si
iIIe sit Superior localis, stans ramum recipit, quem solum
osculalur. Minister Generalis, Provincialis el Commissarius Provincialis in locis jurisdictionis suae altari
se tantum inclinant, si
sanctissimum Sacramentum in altari minime adservetur 2, ac omnium
primi ante Celebrantem stando ramum
~, quem solum osculantur~.
Post sacros Ministros accedunt alii chorales ordinati m bini
et bini,
quidem Sacerdotes juxla eorum
deinde
"""'''V'IIl, tum Subdiaconi, postea Ministri
induli,
quos
Clerici ac tandem ceteri
omnes absque mantello 5 a parte Evangelii, ubi chorus est retro altare, mani bus intra maegredientes, allari ante et post genuflectunt,
nicas
super ora suppedanei accipiunt, et ad chorum per cornu
revertunl. Post chorales,
modo palmas recipiunt MaOfficiales majores civilatis et nobiles juxta loci consuetudichori, quum Celebrans
ramos distribuere,
nem G.
Antiphonalrn Pueri Hebraeorum etc.
quam chorales vel schola
Cantorum prosequuntur; et si ob
distributionem palmarum
utraque
non
524. Finita ramorum distribntione et cantato In nomine Christl.
chorales ordinatim bini et bini, illrlnrih:ll" pr<leeunlib:us,
in manu extima gestantes, facta altari
Crucem Subdiaconi sequuntur; interim Cantores
Anliphonas prout exstant
in Graduali, vel omnes vel aliquas, quousque durat processio. In reversione processionis duo ve! quatuor Cantores ecclesiam ingrediuntur, et clauso ostio, stant facie conversa ad processionem, ceteri vero
chorales in vestibulo ecclesiae extra
consistunt in duas partes
divisi vel per gyrum circa Celebrantem, faciebus ad portam conversis.
Omnibus sic stantibus, Cantores intra
incipiunt canere Versum
Gloria, laas et honor e/c. Quem quum chorales repetierint, Cantores
alios Versus sequentes cantant, vel omnes vel partem, prout vide bitur; et qui sunt extra ecclesiam,
respondent Gloria,
laus etc. Omnibus vel aliquibus dumtaxat Versibus decantaHs, quum
nimirum Subdiaconus januam
eandem aperiunt, et dum processio ecclesiam ingreditur, cantant
Ingrediente Domino etc. sine Gloria Patri in fine. Cum ad altare pervenerint, genu
flectunt in plano et ex utraque
ad chorum se recipiunt et
mas deponunt '.
Rubr. spec. hujus Dorn. - 2 Cfr. n. 26.
3 CfL n. 484. et 495, atque Caerem.
Episc. L 2. c. 16. n. lO. - 4 Clr. Rubr. spec, In lesto PuriL B. M. V.
5 CIL n. 45.
Caerem. Eplsc. L 2. Co 16. n. IO.
RubL spec.

De Benedictione Palma rum absque sacris Ministris.

363

525. In Missa. Canto l'es ad Introitum omittunt Gloria

dum
Subdiaconus in Epistola decantat verba ai in nomine }esu usque ad
vocem
chorales omnes genuflectunt. Ad cantum Passionis
et
omnes stant et manu dextera palmas sustinent; et cantatis in Passione verbis emisit spiritum, quisque in suo loco utrumque
genu flectit, donec Caeremoniarius signum surgendi dederit. In reliomnia ut in aliis Missis solemnibus peraguntur.

CAPUT VI.

De Benedictione Palmarum absque sacris Ministris.

526. In defectu sacrorum Ministrorum l, benedicto
rum cum tribus vel
Clericis superpelliceo induts
n",,,<:,,,"Hm in ecclesiis minoribus 2, Praeparantur quae supra eXIPO!;ita
sunt,
sacrorum Ministrorum indumentis 8, Expleta in choro
Celebrans indutus super amictum et albam stola ac etiam, si
halbelitur, pluviali coloris violacei, Imagini praedpuae sacristiae cum'
aliis caput
inclinat, et medius inter duos Clericos sublevan
tes ei anteriores pluvialis fimbrias, praeeunte primo Clerico cum vase
aquae lustralis et
ad altare se confert capite teeto manibusque
At si pluviale non deferat, post omnes ineedit.
527.
a.d altare pervenerit, facta de more debita reverentia et
aquae benedietae, altare eum duobus Clerids assistenti bus conscendit ilJudque in medio osculatus ad cornU Ep'istol,le
se redpit. Ibi stans manibus junctis inter praefatos duos Clericos, submissa voce,
se signet, indpit Antiphonam Hosanna fiuo David,
quam chorales eodem tempore cantabunt. Tum stans ibidem versus
Iibrum
manibus cantat Dominas vobiscum et Orationem Deas,
qaem
mox
lectionem et subdit Responsorium Collegeruni
vel In monte Oliveti: quo tempore primus Clericus solito in loco
lectionem in tono
decantat, sed in fine manum Celebrantis
minime osculatr. Celebrans praemisso deinceps in eodem cornu
stolae Manda cor meum et
Domine etc., cantat ibidem Evangelium
ut in Missa cantata sine sacris Ministris 4. Deinde manibus item
cant Dominus
Orationem Auge fidem ac Praefationem, in
fine mediocriter inclinatus submissa voce cum Clerids assistenti bus dicit
postea subjungit Benedictas etc., Cruee
se
Tunc iterat Dominas vobiscum et subdit quinque subsequentes
manibus semper junctis, nisi Crucis
super
l Cfr, noi.
n. 498. eI499.

pago 387.
2 Memor. Rlluum
"' Cfr. Il. 398.

m. 3. Cfr. noI.

pago 340.

Cfr.

364

Lib. IV, Pars I,

VI.

palmas efformare debeat. Sllb Illtimae Orationis finem primus Clericus

cum thuribulo et navicula, tertius autem Clericus cum vase aquae Iustralis et aspersorio a sinistris Thurilerarii, ad cornu Epistolae acce
dunt, ibique sistunt a dexteris secundi Cterici, qui Celebranti assistit.
ultima Oratione, Celebrans imponit ac benedicit incensum
more solito, secundo Clerico naviculam cum osculis
primo thuribulum sustinente; postea palmas
et thure adolet,
ut supra dictum est " statimque cantat Dominus vobiscum et sextam
Orationem.
528. Completa benedictione, ad medium aHaris se
ubi
secundus Clercus palmam pro Celebrante apprehendit, et si nullus
illam ut supra dictum est 2 Celebranti porrigat,
adsit Sacerdos,
eam in altaris medio collocat; quo
Celebrans in suppedaneo
erga altare genuflexus, illam accipit et osculatur atque tertio Clerico
servandam tradiI. Tum ad populum conversus, medius inter secundum
et tertium Clericum palmas ut supra 5 distribuit; interim Cantores
Antiphonam Pueri Hebraeorum decantant. Finita palmarum distributione, Celebrans manus lavat; postea stans ante Iibrum prout ad bei1edictionem, cantat Dominus vobiscum et postremam Orationem.
529. Pro processione Celebrans sians in medio suppedanei accipit a secundo Clerico palmam, tum vertit se ad populum et cantat
Procedamus in pace, Cantoribus
In nomine Christi.
Amen. Mox primus Clericus accpit Crucem
quin
altari genuflectat, vertit se ad populum et ante omnes procedi!; sequuntur chorales et Cantores, ultimo Celebrans capite aperto medius
inter secundum et teriium Clericum ; Cantores in
Antiphonas decantant, ut in Graduali. In reversione
Clericus cum Cruce sistit ante januam ecclesiae, duo vero vel quatuor
Cantores intrant ecclesiam, et clauso ostio, canunt Gloria, laus etc.; Celebrans autem cum aliis extra ecclesiae januam eosdem duos Versus
repetit, ac cetera uti supra
" Quum ad altare
debilam
exhibet reverentiam, et cum Clericis ad scamnum se retrahit, ubi iIIis
adjuvantibus exuit pluviale, si, eo usus fuerat, atque manipulum et pIanetam accipit. Interea
Clericus Cruce pristino in loco deposita.
a Celebrante palmam et, si fuerit saltem
Tonsura initiatus 6, Calicem paratum ad altare portat et, extenso corporali, iIIum
in medio statuit. Postmodum Celebrans ad Missam celebrandam proin qua
Passionis in cornu Evangelii (\ legit, sel Cfr. n. 501.
2 Cfr. n. 501. - 3 Cfr. n. 501. - 4 Cfr. Il. 502.
5 Cir. S. R. C.
lO MarI. 1900 Decret. 7. n. 4181, Si nullus Clericus tonsuratus adsil, Celebrans. posto
quam planetam sumpsit, Calicem de abaco accipit et in medio altaris more consueto
collocaI.
6 In Missa enim canlata absque sacris Mnislris, sicut etiam in omnibus
Mssis privalis, tola Passio a Celebranle in cornu Evanl(el legenda est. S. R. C.
12 MarI. 1836 Trldent. ad 3. n. 2740.

De Benediclione Palmarum absque sacris Ministris.

365

cundam vero ibidem cantat in lono Evangelii " osculans in fine non
el in fine Missae legit eonsueinilium Passionis sed ultimae
lum Evangelium sancti .IV<1II11"::'. Clerici per lolam Passionenfpalmas
manu dextera sustinen!.
530. Si benedictio
Bine ca.ntu, Celebrans
omnia jam
observat, sed quae cantanda sunt alta voce tantum dicit Clericis
; Antiphonam vero Hosanna, Responsorium
vel In monte Oliveti alternatim cum Cleri cis recital.
Expleta palmarum
Celebrans suum in medio altaris aecipit ramum et confestim ad comu
ibique alternati m
cum Clericis
Pueri Hebraeorum recital; quibus finitis ilerum altaris medium adii et
ut supra distribuiI. Ad processionem clara voce
Procedamus iII pace, et Clerici respondent In
nomine Christi. Amen, eUIn quibus recitat
in Missali (Rituali aut Memoriali Rituum) adnotatas. In reversione processionis,
duo Cleri ci assistentes ecclesiam
et c1auso ostia recitant
Gloria, laus, etc. ac
ut supra perficiunl ".

VII.
De Matutino solemni Tenebrarum.
531. Matutinum Tenebrarum cantari debet feria quarta, quinta
et sexta majoris Hebdomadae vespere, hora congrua, ila ut terminetur
sole occidente, vel circiter 3. Pro eo praeparanda sunt: In altari Crux
praeeminens velo violaceo obducta in medio sex candelabrorum eum
candelis ex cera naturali h. e. flavi coloris. Si ibidem asservetur sanctissimum
antequam Matutinum feriae quintae inehoetur, ad
alud sacellum, si commode fieri possit, illud deferendum esI. In plano
ante altare ad latus
ubi eadem a Subdiacono cantari solet,
collocabitur candelabrum
cum quindecim candelis cerae
naturalis in eo
nfixs" et prope ipsum aderii hasta cum exstinetorio. In medio chori collocabitur
sine tegumento.
532. Sub finem
cerei tum altars tum trianguli accenduntur; term inato
omnes
et corpo re profunde
inclinati dcunt secreto Palu, Ave et Credo. Deinde Superior 6 in habilu ordinario,
sacris
et in suo chorali stallo, sine
praeintonatione Antiphonam Zelus domus tuae intonat, una cum ceteris

I S. R e 13 Jun. 1899 Plur. D/aee. ad 2.

4031. - 2 Memor. Rihwm. Cfr. Cacrem.
L 2. e. 22. n. 3. et n. 17. - 4 Caerem. Epise. loc. ci!. n. 4. 5 Ibid. n. 9.
In Trduo Saero non Hebdomadarius, sed ipse Superior munere Olfi
eiatoris lungtur. Clr. Cacrem. Epise. L 2. e. 22.
3

366

Lib. IV, Pars I,

VII.

choralibus Cruce majori se

Chorales autem vel schola Cantorum reliquam concinunt Antiphonam et duo Cantores in medio chori
consistentes
intonant
quo incepto omnes sedent divinamque Psalmodiam alternatim prosequuntur; Cantores autem ad
sinlgulas AntiphOllas et Psalmos intonandos assurgunt. Psalmi Officii
cantati terminantur modo solito, sicut ceteri Versus, Gloria Patri vero
ubique omittitur 2. Finito primo Psalmo,
vel alius ad id deputatus ad candelabrum triangulare cum reverentiis altari et choro
et accepto exstinctorio, candelam in ima parte triandebitis S
respicientem
deinde in fine secundi
gul ad latus
Psalmi alteram infimam ab alio
et sic successive alternatim ab
utroque latere
candelas in fine cujuslibet Psalmi
tam in primo quam in sequentibus Nocturnis atque in
praeter iIIam quae est in vertice '.
533. Post singulos Psalmos Antiphonae aut eodem modo in
cantu
intonante tunc quamlibet Magistro chori, aut a duobus de choro voce intelligibili recitantur. Post repetitionem ultimae
cujusque Nocturni, duo Cantores ad medium chori cum
debitis reverentiis accedunt et Versiculum decantant; chorales tunc
assurgentes
; et dicto secrete integro Poter nosler, omnes
iterum seden!. interim Cantar 6 cum reverentiis altari et choro
ad
accedit', ibique lamentationem cum litieris
Hebraeorum devote cani! 8. In principio lamentationum non pelitur
benedictio nec in fine dicitur Tu autem Domine etc., sed
jerusalem, converlere elc. Finito cantu
cantaturus sequentem lamentationem ad legHe se confert, eadem observans quae de
primo
exposita sunt. Lectiones secundi et tertii Nodurni
pari modo, sed tono diverso vel Cantores scholae vel alii de choro
singulas cantando~, atque
cantant,
a junioribus,
in iIIis
ultimi verbi accentui praecedentem,
ultimam vero totius dictionis
per semilonium
iteratis reverentiis ut supra, ad
loea
Qui iIIas
secedunt. Si vero Superior alquam Jectionem cantat, omnes stant;
sed hoc in casu ad legile in medio
sicut ceteri, canere debepo.
J Cfr. n,Il.
2 Rubr. Offidi Maioris Hebd. 1922, ante fer. V. in Coen. Dni. In Matutno Sabbati sancti omittuntur omnes salulationes in choro, S. R. C. 12 Sepl.
1857 Molne>l. ad 2:7. n. 3059. - <\ Rubr. Brev, ante fer. V. in Coen. Dni, et Caerem.
Epise. L 2, C. 22, n. 7. Rubr. Brev. ante fer. V, in Coen. Dni, et Caerem. Episc. I. 2.
c. 22, n. B.
Ibid. n. 9, et S. R. C. 3) Maj, 1670 Bilunfina. n, 1399.
7 In Malutino Sabbati sancii olllitluntnr Ol11nes salulatones in choro. S. R, C. 12 Sept. 1857 Mo/inen, ad 27. n. 3059.
8 Tolerari non potest, qllod in Offido Tridui Sacri cantus Lamentalionum, Responsoriorum et Psalmi Miserere liat simul eum sono organi, harmonii
alorumque instrumenlorum musicaIillm. S, R. C. 16 Jun. 1893 Ooana
2. n. 3804,
et 20 MarI. 1903 Pisana. n. 4111. Caerem. Epise. I.
e. 22.
IO.
IO
R. C.
13 MarI. 1700 Arequipae ad 22. n. 2049.
3

De Matulino solemni Tenebrarum.

367

Cantores lectlonum altari genuflexionem et choro solitas reverentias

ante et post praestant,
Praelatis, qui non
nisi in altari adsit sanctissimum Sacramentum; sed ab initio adorationis Crucis Feria sexta in Parasceve usque ad finem Nonae
Sabbati sancii, reverentiae erga chorum omittuntur, et Cruci altaris
omnes, etiam Praelati
genuflectunt '. Post quamlibet
lectionem Magister chori intonat Responsorium, quod schola Cantorum prosequitur j duo Cantores autem in medio chori Versum intermedium canuni. Post Versum tertii
Nocturni,
loco Gloria Patri integrum Responsorium in cantu repetitur. Ubi vero
Cantores non suppetunt, Versus
et eliam si necesse
fueri! ipsa
a duobus Cantori bus voce clara et intelligibili recitari possunt, vel a toto Choro formula
modularL
534. Laudes eodem pIane ritu ac Matutinum perSI)!v1.UlLtur.
::iuperic)r absolute cum
Crucis majoris primam Antiphonam intonat 2, quam Magister chori cum aliis prosequitur.
primo
Psalmi Versu omnes sedent usque ad
quem duo Cantores
in medio chori praecinunt et chorales assurgentes responden!. Tunc
intonata m a Superiore statim Antiphonam ad
chorales vel
schola Cantorum prosequuntur; post quam duo Cantores Canticum
intonant, choralibus illud alternatim concinentibus. Interea Acolythus
vel alius ad id deputatus ad altare se confert, et dum canlalur Vt sine
timore, et Versus subsequens cum exstinctorio singulatim exstinguit ad
quemlibet Versum singulas candelas alternatim in utroque altaris latere,
a candela Cruci remotiori in cornu Evangelii, et pariter omnia luminaria, si quae sunt, per ecclesiam exstinguuntur, ita
ul in fine Cantici omnia exstincta reperiantur :l. Quum repetitur Antiphona post Benedict/ls, idem Acolythus supremam candelam candelabri
removet, eamque accensam elevata manu super mensam
altaris in cornu Epistolae sustinet ; et quum inchoatur a Magistro chori
Versus Christus
est, ilIam accensam retro altare vel alio modo
abscondit, ut non
; et tunc chorales omnes genuflectunt et
genuflexi manent usque ad finem 4.
535. Finito Christus
est, dicitur secreto Pater noster, mox
Psalmus Miserere a Superiore inchoatur aliquantulum
hoc est
voce non piena, quem chorales eadem voce" prosequuntur absque
instrumentis musicis". Postmodum
cum
genuflexus
permanens et capite inclinato, simili voce vel ex libro vel memoriter,
omissis Dominus vobiscum et Oremus, recital Orationem
quae-

I Cfr, IL 26,
2 Clr. n, IL
3 Caerem, Epise. I. 2. c. 22. n, I L Lampas anle
55. Sacramenlum Ilon exslillj(uilur. sed aliquo modo abscondilur, ut non appareat.
lbld. n. 12. el 13.
Oflicium Maj. Hebdom. 1922. Rubr, anle Miserere posi
Oll. Tenebr, in feria V,
h Clr, not, 8 pag, 366,

368

Lib. IV, Pars I, Cap. VII.

sumus, usque ad Qui tecum vivii

quod secrelo compIei G.

Posi Orat1onem Magister chori vel alius manu scabellum vel lbrum percutiens, per breve
facil el
a ceteris similiter fil, donec Acolylhus candelam praediclam accensam, quae fuerat
in medium proferal, qua
omnes
cessare debent a
et sub silentio discedunt 7; candela accensa vero in summitate candelabri iterum statuitur et
exstinguitur.
536. lTbi ex defectu choralium hae Malulinae laudes ul supra
canlari non possunl, celebrentur quam optimo fieri potest, Ha ut
mus saltem Nocturnus una cum
ubi sufficiat Religiosorum
numerus, deeanletur. Verum si id
nequeat, sacra Psalmodia
persolvatur alta voce, devote ae debita cum pausa. In fine Psalmorum, Lectionum,
, .,. Christus jactus est, Psalmi Miserere et Orationis Respice, quaesumus syllaba, ultimi verbi accentui
pnlec:edens, elevatur, ultima vero totius dictionis
per se mitonium deprimitur. Ritus vero cereos trianguli et a!taris exstinguendi
necnon abscondendi ultimam candelam,
post brevem
tum producendi, omnino servandus est 8.
537. :Horae minores hoc Triduo dicuntur sine cantu, candelis altaris
Feria
in qua Horae minores et
Vesperae", non vero Completorium, recitantur cum candelis accensis.
Dictis igitur more solito Paler et Ave, et ad Prlmam etiam
Hebdomadarius absolute inchoat primum
se cum
ceteris ehoralibus Cruee majori l0. Post Psalmos omnes in genua procumbunt, et Superior incipit Christus jaetus est, quod chorales prosequuntur; et dieta
Pater noster toto seerete, Hebdomadarius incipit Psalmum Miserere, ceteris illum prosequentibus, post quem semper
permanens et capite inclinato dicit
conclusionem seereto profert. Ad Primam omittitur lectio Martyrologii I. In Vesperis Hebdomadarius pronuntiat cum signo Crucis majoris
Antiphonam sicut in Laudibus, ad quam omnes similiter se
; idem Hebdomadarius Antiphonam ad Magnificat clara voce
recitat; Completorium inchoat absolute a
et post Nune dimittis incipit ut supra, Christus
est et Miserere. Feria quinta
in Coena Domini et Feria sexta in Parasceve Pater, Ave et Credo post
Completorium omittuntur
1\ Caerem. Epise. l. 2. e. 22. Il. 14.
7 Rubr. spee. Brev. el Caerem. Epise.
loc. cii. Il. 15. et 16. - B Si Malulinum in privala recilalione a Laudibus separe
lur, posi nonum Ij. subjungilur Qralio Respi:e, qllaesllmus, Domine ele... Laudes
vero, dclis Poter et Ave, absolule a prima incipiunlur Antiphona. Rubr. spee. el
S. R. C. 24 ]ul. 1912 Plur. Dioec. (Acl. Ord. XXXI. . 286).
9 Vesperae dicuntur
cum candelis accensis eliam Feria sexla.
o Cfr. n. 11. - l Rubr.'spec. Brev. 2 Cfr. Rubr. spec.

De praepalranidis Feria quinta in Coena Domini.

369

CAPUT VIII.

De Feria quinta in Coena Domini.

ARTICULUS I.

Oe ils quae praeparanda sunto

538. Alta.re ma.jus parabitur solemniter cum f10rum vasculis ornamentisque albis; Crux in medio candelabrorum
cooperietur velo albi coloris I, Missale quoque in cornu Epistolae ponetur
super cussin'o vel
; altaria vero mnora cum sus Crucibus velatis
et solitis ornamentis violaceis parata remanebunt. - In abaco, consueta
pro Missa solemn
sed super
Calicis Missae
duae collocabuntur Hostiae magnae. Item alius adert Calix amplior
cum
Patena ac parvo velo serico, necnon ligula ejusdem co10rs et materiae ad velum illud colligandum;
insuper cum particulis consecrandis pro Communione generali ac Iinteum mundum ante
communicandos extendendum. Prope abacum ponetur crotalum, Crux
pn)c~ss:ioniallsvelo violaceo
et umbella alba pro processione.
Extra presbyterium vero statuetur baldachinum albi coloris 8, In choro
demum nonnullae in promptu erunl stolae presbylerales et diaconales
pro Sacerdolibus et Daconis communicandis, et unus vel
CaIices et
vini et aquae pro purificatione Sacerdotum, ac vas
unum vel plura pro Clericis el Religiosis cum
ad os exter539. Intra ecclesia.:m sacellum vel aliud altare" ab ilio in quo
Missa celebranda est omnino distinctum 5, ornabitur, quantum fieri
potest, pretiosis vels non tamen
vel obscuri coIoris G, luminibus
ac fiori bus ; exclusis omnino Sanclorum Reliquiis, Imaginibus, Osteno
Calici bus el Ciboriis ornatus causa 7 ac
Iicet
Passionem aut
Domini repraesentanlibus 8, modo excipias statuas Angelorum cereos manibus
illius
sacelli altare in loco eminenti statuatur urna, intus et foris ele:ganlE:r
elaborata vel
ornata et clave firmata, intus habens corporale
l Memor. Rituum, et S. R. C. 20 Dee. 1783 Lusi/aaa ad 4. n. 2524. S. R. C.
lbid.
3 Memor. Rituum. 1 Rubr. spec. in Coen. Dni. Sacellum hoc eliam Sepulcrum appenalI", qllia repraesenlat tam sepulluram Domini qllam inslilutionem S8. Sacramenti. S. R. C. 15 Dee. 1896 Romallo ad I. n. 3939.
5 S. R. C. 12 ]ul. 1901 Co/imeno ad lO. n. 4077.
6 S. R. C. 21 ]all. W62 Lallden. n. 1223. - 1 S. R. C.
12 ]ul. 1901 Co/imen. ad IO. n. 4077,
S. R. C. 26 Sept. 1868 Saltello ad I. n. 3178.
Poterllnt tameo Episcopi, ubi antqua consuetudo vlgeat, repraesentatones sepulturae
Domini tantum tolerare; caveant autem, ne novae eonslletudlnes "ae In re introducantllr. S. R. C. 15 Dee. 1896 Romana ad 2. n. 3939.

370

Lb. IV, Pars l, Cap. VIlI, Art. I.

stratum pro sancto Calice servando l; insuper sex saltem candelabra

cum candelis
et super mensam altaris aliud adhuc corporale
aderunt. In loco congruo apponetur scabellum gradatum pro
tione saneti Calicis in urna 2.
540. In sa.cristia
indumenta meliora albi coloris ad
Missam solemnem necessaria 3, duo parabuntur pIuvialia, unum album
pro
alterum vioIaceum pro lotione
cum suis stolis,
addita aHa stola violacei coloris a Diacono induenda ad altarum denudationem. Pro Subdiacono ad Crucem deferendam congruo in loco
exponentur amictus, alba,
ac tunicella albi coloris sine manipulo.
quoque intorticia ac candelae in
deferendae, et aliud thuribulum,
pro Cantori bus,
pro
funalia gestaturis ac baldachini hastas elevaturis.
541. Ad Mandatum in aliquo oratorio vel decenti loco extra
ecclesiam prope sacristiam exequendum, (oisi ecclesia sit magnae
structurae" ita ut in quodam sacello 10Uo pedum exequi
ullo irreverentiae periculo erga sanctissimum Sacramentum in S. Serec:onditum), altare instruetur cum
et Cruce
velo aeque violaceo contecta ac duobus saltem candelabris cum candelis. Ad latus sinistrum altaris super aliquam mensam linteum mundum, quo Celebrans se praecingere
aliaeque mappae ad
"h<:t~ropnrl()., necessariae collocabuntur; pelvis insuper cum urceo ac
mantile ad abluendas et abstergendas Celebrantis manus post lotionem
pedum, necnon Missale ad Evangelium caoendum praesto erunl. Ad
dexterum latus scamnum oblongum
panno viridi coopertum
aptabitur, in qua sedere debebunt illi quibus lavandi sunt
;
ante quod amplum insternetur
cui vasa, ad minus duo, cum
urceis magnis aqua implendis ad pedum iotionem peragendam superponentur. Totus ille locus, mensa et vasa floribus
odoriferis aspersa erunt 5.
ARTICULUS II.

Oe Celebrante Feria quinta in Coena Domini.

542.
in choro Nona,
solemnioribus' albi coloris indutus, ad altare more solito se confert Missam
l Capsula habens ostiolum vitreum, ex qua Calix velo coopertus oculis adorantium
apparet, adniberi nequit. 5. R. C. 30 MarI. 1886 Valllsolel. ad I. n. 3860. - 2 Memor.
Ritllum. In hoc altari non iicet apponere velum album, quod e magna Cruce descenden8 cooperat urnam, in qua 55. Sacramenlum est reconditul!1. S. R. C. 8 Aug. 1835
AllJen. ad I. n. 2734. - 3 Cfr. n. 307.
4 S. R. C. 22 MarI. 1817 UrlJis n. 2574, et
22 MarI. 1862 S. Marc ad 18. n. 3110.
5 Caercm. Epise. l. 2. c.
n.3. et 4.
o Mi35am in hac Feria celebrare pertinet ad ipsum Superiorem, et ubi Minis!er Gel,eralis vel Provincialis adsit, ad Praelatum majorem.

De Celebrante Feria quinta in Coena Domini.

371

celebraturus I, in qua
PsaJmum Judica et Gloria Patri
ad Introitum et Lavabo 2. Dicit tamen Gloria in
unicam Orationem, Credo, Praefationem de
Communicantes, Hanc igitur,
et Qui pr/die propria. Duas consecrat Hostias, quarum una m ex more
sumit, altera m jam ab Offertorlo dimittit ac
super corporale
aliquantulum ad cornu
usque ad sumptionem pretiosissimi
eamque pro die
in qua non conficitur Sacramentum, resenrat. Consecrat etiam particuJas pro Communione generali et conservandas pro
si 0pus fueri!. Dieto Agnus Dei
more
recitat quidem tres Orationes ante Communlonem, sed
pace m non dat 'l.
543. Ha.usto diligentius pretiosissimo
super
deponit, quem Subdiaconus
quam sacri Ministri locum mutaverunt, genullectit cum
Mox
stanti bus Diacono a dexteris
et Subdiacono a sinistris, Ha pollice et indice dextero sacra m Hostiam reservatam in alio Calice reut inde facile insequenti die absque manuum applicatione extrahi possit. Postmodum iterum
et aliquantulum ad cornu
ibi sistit facie ad altare conversus, usquedum
Diaconus cooperto praefato
Pyxidem detectam in medio corporals statuerit; tum deuuo
et cum Subdiacono ad cornu
parum se retrahit, facie m ad Diaconum in cornu
converleus, dum hic Con/iteor cantat; quo cantato,
reac vertens se ad
ad cornu Evangelii,
dcit more solito M/sereatur vestri et Indulgentiam; postea ad altare
cum
denuo conversus,
quae supra
sunt<.
Missam
absolvit uti coram sanctissimo Sacramento exposito".
Post ultimum Evangelium, ad cujus initium tabellam
et se

l In hac Feria proeter Missam solemnem, aliam lectam celebrare non liceI. S. R. C.
Hl Dee. 1654 Florelltlna n. 980, et 20 .'l'larl. 1762 Veneta. n. 2465. Quando vero occ"rrit Feslum
Joseph aliquae Missae privatae, ob praeceplum audiendi Sacrum, ab
Ordinariis permiltunlur ante conventualem, quae celebramJae sunt de l1ac Feria eum
Gloria el Credo. non vero de Feslo, eliamsi sit Tllularls. S. R. C. 13 Sepl. 1692 Deer. gen.
n. 1883, 13 Sepl. 1692 Hispalen. ad 1. n. 1885, lO Jal1. 1693 Galilar. ad 6. n. 1890,
'l7 Sepl. 1716 Dea. gen. n. 2240, et 7 Sepl. 1816 Tuden. ad 8. et 9. n. 2572. Praeter
perrnlssas, non Iicet alias Missas celebrare Ile clausls quidem janllis. S. R. C. 28 Jan.
1719 Llleana. n. 2260. - 2 Rubr. spec. in 0001. Passion.
3 Rubr. spec. hujus feriae.
4 Cfr. n. 457. Expedit ul Feria qulnla lllajoris Hebdomadae omnes clerici, eliam
Sacerdoles qui ea die a Sacro liIando abSlinent, 55. Chrlsli Corpo re in Missa solemn
seu conventuali reficianlur. Can. 862. Magislratus, si sacram Communlol1em sumere
velinl, post omnes chorales communlcandi sunI. S. R. C. 12 Aug. 1854 Amerillfl. n. 3024.
Si in tabernaculo adhuc adsit sacra Hoslia maor quae pro exposilione asservalur, reverenler eam ante purilicalionem sumi!. Minores tamen Hostiae consecralae sullicienti
numero in Pyxide asservandae suni, el posi Mis5am ad aliud tabernaculum ab ecciesia
remotllm a Caeremoniario lransferuntur. Ct" n. 556 circa finem.
5 Cfr. n. 396.

372

Ub. IV, Pars I,

vm.

Art. II.

ibique facta
ipsum, non autem altare signat '. redit ad medium
cum sacris Ministris
in planum descendit, ubi cum aliis
utrumque genu f1ectil 2 cum profunda capitis inclinatione atque ad
scamnum pergit i depositis ibidem
et manipulo,
assumit, cavendo ne terga vertat Sanctissimo.
544. Ad
medius inter sacros Ministros a scamno
ante altare
capite detecto; atque quum illuc advenerit, facta
ibi in plano
cum
capitis inclinatione uti antea,
se erigit et
super infimum altaris
parumper oral.
finita oratione,
et se
retrahens ad cornu Evanfacie veluti conversa ad cornu Epistolae, incensum in duobus
thuribulis absque benedictione imponit; tum rursus genuflexus cum
thuribulo sanctissimum Sacramentum triplici ductu et bino ictu
adolet, caput
inclinans ante et posI.
deinceps velo
hu:meralL ad
ascendit ibique in
ora suppedanei
Calicem cum sanctissimo Sacramento de
manu Diaconi
sinistra tenens nodum, dexteram vero ipsi Calici imponens, super quam Diaconus veli humeralis extremitates extendit; tum Celebrans se erigit, et quum Diaconus sancfissimum Sacramentum
suppedaneum ascendit ac per sua m dexteram
ad populum se vertit. Ad signum Caeremoniarii medius inter sacros
Ministros ab altari descendit, et sub baldachino ad sacellum vel altare paratum
ad sanctum Calicem in eo reservandum, recitans
interea submissa voce aiternatim cum sacris Ministris Hymnum
lingua. Quum Dluc pervenerif, ante infimum altaris
consistit,
ibique stans Diacono sanctum Calicem porrigit, statimque sanctissimum Sacramentum in manibus Diaconi genuflexione simplici adorat ~;
deinde in infimo altaris
et velum humerale deponi!,
genufIexus perslat usque ad verba
Oenitoque. Tunc
surgit. et parumper ad cornu
se retrahens in primum dumtaxat thuribulum absque benedictione thus imponil; mox iterum genuflexus sanctissimum Sacramentum uti supra adolet et aliquantulum araI. Ad
Caeremoniarii assurgit, el facta in plano genu
f1exione utroque genu cum profunda capitis inclinatione, ad sacristiam
medius inter sacros Ministros revertitur, caput non tegens, nisi
quam e
sanctissimi Sacramenti recesserit.
545. Pro alta.rium denudatione post
Celebrans indutus super amictum et albam stola violacea instar Crucis
ante pectus, absque manipulo, facta Imagini praecipuae sacristae
debita reverentia, retro post Diaconum manibus juncfis el capite cool Rubr. spec.
2 S. R. C. 24 Nov. 1899 Millorcll. ad 5. n. 4041:1. - .) S. R. C.
1 Febr. 1907 Erem. eamald. Mont. Coron. ad 13. n.4198.
S. R. C. 12 Nov. 1831
P/sana ad 7. n. 2684.

De Celebranle Feria

in Coena Domini.

373

perto ad altare
Quum ante infimum
gradum advenerit, caput detegit el peracta Crnci profunda corporis inclinatione,
ibidem stans inchoat alta voce Antipilonam Diviseruni l; interim altare
et dum illud denudare
inchoat Psalmum
Deus, Deus meus, respice in me, quem alternati m cum sacris Ministris submissa voce recital. !nterim ab altari amoventur tobaleae 2,
antipendium et alia ornamenla, excepla dumlaxat Cruce velata cum
candelabris; tabernaculum aulem relinquendum esi apertum. Repetila
subinde in plano ul antea inclinatione, eodem ordine ad reliqua
altaria denudanda graditur, incipiendo ab ilio quod proximum est
altari
a parte
deinde alterum ex eadem
et
Bic de
ita ut ultimum quod
sit proximum altari
e late re Eplstolae. Psalmus porro ila lenle celeriusve esi re
citandus, ul in postremi altaris denudatione absolvatur. Denudats
altari bus, ad altare majus redit, ubi profunde. Cruei se
et
post ultimum Versum Psalmi a choralibus recitalum, repetit integram
Antiphonam Div/serani, el faeta Cruci altaris reverentia uti prius, in
sacristiam proul venerai reverlilur 3.
546. Ad lotio:nem pedum
ilora congrua indutus amletu,
alba, cingulo, stola ac pluviali coloris violacei, medius Inter Diacoad locum ubi Ictio pedum pernum et Subdiaconum, capite
est, se conferI. Quum anle ejus allare venerit, caput aperil, et
facla Cruci altaris profunda corporis inclinatione, altare conscendil
et in medio osculatur; tum se parum retrailil ad cornu
et
libro per Diacol1um ad altare delato, imponit ac benedicil incensum
in thuribulo more solito. Postmodum Diacono benedictionem
ut in Missa solemni eam impertit, et exhibita Crue!
transit
ad cornu Epistolae, et tam in audi endo Evangelio quam in libro postea deosculando
in thure
ut in Missa solemni se
geri!. Delnde facta erga Crucem altaris profunda capitis inclinatione, e latere Epistolae ad scamnum descendit et
deponi! ;
tum magno a sacris Ministris linteo praecinctus, medius inter eosdem facla altari debita inclinai ione, ad ilIos quibus lavandi sunt
pedes accedit. Ibi
ante primum altari propiorem, ei
dexterum lavat pedem, Iinteo sibi a Diacono porrecto tergit, et absque
l Memor. Rituum.
2 Si stalim tobaleae com mode amoveri nequeunt, liet postea,
denudata sallem in caeremonia majori parte mensae allaris. Memor. Rituum. Tobalea
cerata, qua tegitur mensa sell petra sacra, non est amovenda. Vbi adesi talis consuetudo, sufficit pro altarium denudatione mappas seu tobaleas Ha complicare ut major
mensae pars denudata appareat, quin mappae ipsae ab altari amoveantllr. S. R. c.
I febr. 1895 Bel/un. ad 4. n. 3842. - 3 Cfr. Memor. Rituum. Vsus denudandi post
Vesperas altara non a Celebrante cum sacri, Ministris, sed ab alio Sacerdote su perpelliceo et stola induto cum duobus Clerici, item superpelliceo indulis, servari potes!.
S. R. C. Il Sept. 1847 Taurnen. ad 3. n. 2959.
4 Hi quibus lavandi sunt pedes,
tredecm sint oporte!. Caerem. Episc. l. 2. c. 24. n. 3.

374

Lib. IV, Pars I,

VIII, Art. II.

osculatur; idem facit successive singulis. Com~)lel:a

medius inter sacros Ministros Cruci altaris caput profunde inclinat atque ad latus
recedit, ubi manus lavat, easque
alio abstergi! linteo; tum deposito ibidem quo praecingebatur linteo,
pluviale resumit et ante infimum altaris gradum cum debita Cruci
inclinatione se confert. lIIic stans manibus
dicit cum cantu
Pater noster,
secreto
usque ad Versum Et ne nos etc.,
quem una cum aliis Versiculis et Oratione, ut in Missali, decantat.
Qulbus absolutis, CI'Uei altaris profunde se inclinat et ad sacristiam
modo quo egressus est regreditur '.
ARTICULUS III.

De Diacono Ferla quinta in Coena Domini.

54'7. Expleta. in choro Nona, Diaconus suis
indutus
ad altare more solito se confert pro Missa solemni, in qua ut alia!'
se
usque ad
Dei ; quo dieto, quum pax non detur, stati m
cum Subdiacono locum
accedens ad
faeta in utrosumptionem,
que latere genuflexione s. Post pretiosissimi
Calicem a Subdiacono palla coopertum aliquantulum ad corou Evan
gelii intra corporale retrahit, et
cum Subdiacono genufIexione
ad dexteram Celebrantis redit. Ibi alte rum Calicem per
Caeremoniarium ad altare delatum detegit, et facta cum Celebrante
gelmflexiolle 4 , iIIum dextera ante Celebrantem elevatum tenet, ut hic
sacram Hostiam in
reponat. Quo facto, Calicem super corporali
deponit et cum Celebrante iterum genuflectit; mox consistens in medio
prius palla, dein Patena inversa Calicem
ac desuper
velum album
quod Iigula ad pedem devincit, et sic contectum in medio altaris versus tabellam Secretarum collocat; ante quem
confestim poni! ejusque operculum amovet. Tum facta denuo
cum Celebrante genuflexione, per gradus laterales in planum ad cornu
Epistol2le descendit, ubi stans mediocriter versus Celebrantem indinatus, cantat Conflteor manibus junctis, nisi tabellam aut librum teneat ; quo expleto, manet ibidem indinatus, donec post Misereaiur
responderit
deinde erectus post Absolutionem iterum Amen re
Tum
et simul cum Subdiacono ante Celebrantem
ubi in ora suppedanei genuflexus post Praelatos quidem et
PrI'''Ih,vtf'r",m
si
sed ante ceteros omnes sacram
Communionem simul cum Subdiacono recipit, prout supra ex!po~;;itIJm
l Rubr. spec. llUjUS Feriae et Caerern. Epise. 1. 2. c. 24. n, 9. - 2 Quol11odo se geo
rere debeat circa particulas consecrandas pro sacra COl11lTlunione, cfr. n.455,
3 S. R, C,
9 Jun, 1899 Plur. Dioec, ad 1. n. 4027.
4 Memor. RituulTl.
Cf L n. 456.

De Diacolio Feria quinta in Coena Domini.

375

est J. In reliquis servat quae de Missa solemni co ram sanctissimo

Sacramento exposito praescripta sunt 6. Post ultimum Evangelium ad
dexteram Celebrantis in suppedaneo accedit et facta cum eo e:e:rlulrle
in planum descendit, ubi cum aliis utrumque genu f1ectit et
caput profunde inclinat atque ad scamnum
manipulum
siturus, cavendo ne
vertat sanctissimo Sacramento.
548. Ad processionem a scamno ad altare
detecto prodexteram
fimbriam Celebranti paululum
et
facta ibi genuflexione utroque genu, se
et in infimo gradu genuf1exus parumper cum aliis oral. Finita oratione,
et quin proferat Benedicite Pater Reverende, Celebranti sine osculis thus pro
duobus thuribulis ministrat; tum iterum
primum thuribulum ad adolendum sanctissimum Sacramentum Celebranti porrigit,
eidemque tunc pluvialis fimbriam sublevans ac cum eo caput profunde inclinans ante et posI.
subinde per Caeremoniarium
super humeros Celebrantis velo
altare conscendit; ibique
facta genuflexione, paululum ad cornu Epistolae, ne terga Celebranti
obvertat, Calicem cum sanctissimo Sacramento
manu accipit,
et per sinistram suam conversus, stans Celebranti in ora suppedanei
genuflexo iIlum tradit et supra dexteram Celebrantis sancto Calici
impositam ambas veli humeralis extremitates expandit. Mox sanctissimum Sacramentum in mani bus Celebrantis

adorat; et dum hic suppedaneum conscendit, se ad populum convertit et cum Subdiacono locum permutat, ita ut in processione a
dexteris Celebrantis inceda!. Intonato Hymno Pange lingua, ad signum Caeremoniarii ab altari cum aliis descendit, et sequens processionem, fimbriam pluvialis Celebrantis a suo latere jugiter sublevat
et alternati m eum eo submissa voce
Hymnum recita!. Quum
ad sacellum vel altare ubi sanctissimum Sacramentum est asservandum pervenerit, ante infimum gradum erga sanc1issimum Sacramentum utrumque genu f1ectit et
inclinat 5, statimque
adhuc genuflexus veli extremitates amovet et sanctum Calicem de
manu Celebrantis
Mox
et
Celebrans sanctissimum Sacramentum simplici genuflexione adoravit, suppedaneum
conscendit et super corporale sanctum Calicem statuit. Facta deinceps Ibidem paululum in cornu Epistolae genuflexione, ad dexteram
Celebrantis descendit
ad Versum Genitori etc. naviculam Incensi sine osculis ministrat, ac postea thuribulum porrigit ad Sanctisl Cir. n, 451. Vbi purificalio communicals praeberi solet, hanc Diaeonus in cornu
Epistolae consisterla singulls in sacris consttuts praebet; interim Subdiacnus a sinistris Celebranls Patenam sub menlo communicantium te ne!. Cfr. Caerem. Epise. !. 2.
c. 29. n, 3.
2 Cfr. n. 396.
3 S. R. C. 24 No\'. 1899 Minoricen. ad 5. n. 4048.
4 Cfr. Cammen!. in Instr. Clem. XXX. 8.
9 Caerem. Episc. I. 2. c. 23. n. 12.
S. R. C. 1 Febr. 1901 Erem. Camald. Mont. Corono ad 14. Il. 4198.

376

Lib. IV, Pars l, Cap. VIII, Art. III.

simum incensandum. Oblato thure, allare conscendit, in suppedaneo

in
genuflectit et sanctum Calicem in urna reponit; tum
suppedaneo repetita, ostiolum c1audit et clave obseral 1 Postea redit
ad Celebrantem et cum eo in infimo gradu genuflexus paulisper orat;
ad nutum Caeremonlarii surgit, et facla cum aliis utroque genu in
plano
et profunda
Inclinatione, ad sacristiam a
dexteris Celebrantis more solito revertitur, caput non
nisi
prius e conspectu sanctissimi Sacramenti recesserit.
549. Pro a.1tarium denudatione post
",
Diaconus indutus super amictum et albam stola violacea diaconali
absque manipulo,
post Subdiaconum tecto capile ad altare
majus. Quum ante infimum ejus gradum advenerlt, caput detegit, et
peracta a dexteris Celebrantis Cruci altaris in
ibidem consisti!; inchoala mox a Celebrante' Antiphona Diviserunt,
eam simul cum eo voce submissa prosequilur, delnde cum Celebrante
suppedaneum conscendit et alterne integrum recital Psalmum
Deus meus,
in me, adjuvans interim a sua parte Celebrante m
in amovendls ex altari tobalels S, antipendio aliisque ornamenti s, ex
cepta Cruce cum candelabris. lterata su binde super infimum altaris
gradum genuflexione, eodem ordine ad
altari a denudanda cum
Celebrante procedit,
ab ilio quod proximum est altari majori a parte
et prosequens ad alia per eandem partem, ila
ut ultimum quod spoliatur, si! proximum altari
e latere Epistolae. Denudatis altari bus, ad altare
redil, ubi in infimo gradu
genuflectit, et postquam Celebrans Antiphonam
Cruci
altaris in plano genuflexione, caput cooperi! et In sacrisliam prout
venerat revertitur.
550. Ad lotionem. pedum Diaconus, hora congrua, indulus paramentis albis cum manipulo, prout in Missa
tecto capite,
a dexteris
elevans ei pluvialis fimbrlam, ad locum ubl
altare venerit,
lotio pedum
est se confert. Quum ante
caput aperit, et facta in plano
statim a Caeremoniario
librum Evangeliorum accipil, quem utraque manu ad inferiores angulos ante
elevatum cum
versus latus suum sinistrum
medio clausum deponil cum apertenens, altare conscendit et in
tura versus cornu Evangelii. Deinde consistens in suppedaneo solitis
cum osculis na viculam ad impositionem incensi in thuribulo Celel Clavis umae, postquam Sanctissimum bi reconditulll est, tradenda eri! Sacerdoti
sacram func!ionem die sequenti celebraturo. S. R. C. 7 Dee. 1844 Narn/en. ad 4.
n. 2873. - 2 Quando Caeremol1iarus 11011 si! saltem in ordille Diaconalus, DiacolluB
inira Vesperas, adhuc alba et stola diacollali albi coloris illdulus el adhibito velo humerali ejusdem coJors, Pyxidem iII qua sacrae parliculae asservalltllr, ad alilld tabemaculum ab ecelesia remoillm trallsiert. Cfr. noI. 3 pago 3 I, iII fine, et
556 iII fine.
3 Cfr. noto 2 pago 373.

De Diacono Feria quinta in Coena Domini.

377

brant ministrat, dicens

Pater Reverende; tum libro ex altari accepto,
praemitiat Manda cor meam,
in suppedaneo ante Celebrantem et petl ab eo benedictionem ad cantandum
Ante diem
Pascllae, ad quod ut in Missa solemni
se
Postquam autem Celebrantem incensavit, cum eodem ad
scamnum secedit, ubi manipulum deponit ac Celebrantem piuviall jam
exutum, magno praecingit
et incedens a dexteris
facta
prius altari debita reverentia, ad illos accedi! quibus lavandi sunt
In lolione coram unoquoque a dexteris Celebrantis j;(e:nulle(:tit
utroque genu, et suo tempore ei mappas praebet ad
absterComplela pedum
in plano fateris
manus,
si in(Ugeat, lavai, et ibidem resumpto manipulo, revertitur ad dexteram Celebrantis anle medium altaris; ibi facta in infimo
gea sua parte Iibrum apertum sustinet, ut ex eo Celebrans
Versiculos et Oralionem cantare possit, qui bus
in plano
geJnul~e(:tit et ad sacristiam modo quo veni! regreditur 1.
ARTICULUS IV.

De Subdiacono Feria quinta in Coena Domini.

551. Expleta. in choro Nona., Subdiaconus suis
indutus ad altare more solito se confert pro Missa
in qua
omnia ul alias perficit usque ad Agnus Dei,' quo dicto, quum pax
non
statim cum Diacono locum permutat, accedens ad dexteram Celebrantis, facta in
latere ipsius
2. Post
sumptionem pretiosissimi
Calicem palla
et recum Diacono genuflexione simplici, ad sinistram Celebrantis
redil i!erum genufleclens cum
ante et post
sacrae
Hostiae in Calicem. Dum Diaconus cantat Conji/eor, Subdiaconus perslat in cornu Evangelii retro post
parum ad fatus Epistolae conversus; Confessione autem expleta, manet
donec
Celebrans Misereatur et Absolufionem dixerit, ad quod utrumque re
sp,[)ll(jet Amen; tunc
simul cum Diacono ante Celebrantem accedi!, ubi in ora
genuflexus immediate
Diaconum sacram Communionem recipit 3, In reliquis omnia servat quae
de Missa solemni coram sanclissimo Sacramento exposito pral~s(:ril)ta
sunt 4. Post uitimum Evangelium ad sinistram Celebrantis in suppe[ Cfr. Rubr. spero hujus Feri,1e el Caerem. Epise. I. 2. c. 24.
2 S. R. C. 9 Juo. IB99
O. 4027.
J Cfr. O. 457. Ubi purficato praeberi solel, Subdiaconus lleceplll sacra Communione ad lalus Epislolae io planum descendll, ibi a Diacono
puriliclllionem accipil, slallmque rediens cum genuflexione ad sinislrarn Celebranlis.
Patenam aecipil, eamque sub mento communieaulium lenel. Caerern. Epise. l. 2. e. 29.
n. 3.
Cfr. n. 3%.
Plur. Dioee. ad I.

378

Lib.

Pars I, Cap. VIII, Art. IV.

daneum ascendit et facta ibidem eum eo ge:nulfleJdone, in planum deseeridit, ubi sieut alii utrumque genu flectit l et caput profunde inclinat atque ante Diaconum ad scamnum pergit
depositurus,
cavendo ne
vertat sanctissimo Sacramento.
552. Ad
a scamno ad altare capite detecto procedif, sinistram pluvialis fimbriam Celebranti aliquantulum elevans,
et facta coram altari ut antea in plano
cum profunda
se erigit et in infimo
genuflexus parumper
capitis
cum aliis orat. finita
simul eum Celebrante assurgit, et dum
hic incensum in duobus thuribulis imponit, eidem dexteram pluvialis
fimbriam elevat, quod
genuflexus rursum ad illius sinistram
praestat, quum sanctissimum Sacramentum incensatur, caput cum Celebrante ante et post profunde inclinans. firmat
ante
Celebrantis velum oblongum, surgit et ad
suppedaneo proximum cum Celebrante ascendit, genuf1ectens
ejus sinistram in ora
suppedanei; et quum Celebrans accepto sancto Calice suppedaneum
conscendit,
ad populum se convertii et cum Diacono locum
pe'rm'utat, Ha ut in
a sinistris Celebrants incedat. Intonato Hymno
ad signum Caeremoniarii ab altari cum
aliis descendit, et sequens
fimbriam pluvialis Celebrantis a suo latere
alternali m cum eo praefatum Hymnum
recitans. Quum ad sacellum vel altare, ubi sanctissimum Sacramentum
est asservandum,
ante infimum
subsistit quousque
Celebrans Diacono sanctum Calicem tradiderit; tum prout Celebrans
simplici genuflexione in plano sanctissimum Sacramentum in mani bus
Diaconi adorat, deinde surgit et in infimo altaris gradu genunectit,
sicque perstat usque ad Genitori. Tunc iterum surgit, et dum Celebrans incensum ponit in thuribulo et postea sanctssimum Sacramentum adolet,
fimbriam utl antea ili i elevat et aliquantulum
cum Celebrante oral. Ad nutum Caeremoniarii se
et facta utroque genu in
cum
inclinatione, ad
sacristiam a sinistris Celebrantis more solito revertitur, caput non
tegens, nisi
e conspectu sanctissimi Sacramenti recesserit. Animadvertendum hic est, Crucem
non a Subdiacono
Missae, sed ab alio, tunicella albi coloris super amictum et albam
induto, absque manipulo, deferendam esse ; qui, intonato Hymno
Pange lingua, medius in1er duos Ceroferarios per viam longiorem,
sed non extra ecclesiam praecedens omnes ad praefatum locum repositionis
ubi sistil ante sacellum ad latus Evangelii, non
ge:l1ul~ec:tells neque se inclinans. Postquam Diaconus sanctum Calicem

l S. R. C. 24 Nov. 1899 Nlinoricen. ad 5. n. 4048.

2 Cfr. RUbr. spec. hlljUS Fe'
riae. In deleclu alterius Sllbdiaconi Cmx deferlur a Clerico superpelliceo indulo.

De Subdiacono feria
in urna

in Coena Domini.

379

stans cum ceteris aliquantulum orat; dehinc ad

Caeremoniarii sine genufIexione post Thuriferarios ad sacristiam revertitur.
553. Pro aJta.rium denuda.tione
peragenda, Subdiaconus indutus amlctu et alba
manipulo, graditur ante Diaconum tecto
ad altare maju8. Quum ante infimum ejus gradum
detegit, et peracta a sinistris Celebrantis in
ibidem consistit; inchoata mox a Celebrante Antiphona
simul cum eo voce submissa
deinde una
cum Celebrante suppedaneum conscendit et alterne integrum recitat
Psalmum Del/s, Deus meus,
in me, adjuvans interim a sua
parte Celebrantem in amovendis ex altari tobaleis l, antipendio aliis
que
excepta Cruce cum candelabris. Iterata delnceps
super infimum altaris gradum genullexione, eodem ordine ad reliqua
altari a denudanda cum Celebrante procedit, incipiens ab ilio quod
proximum est altari majori e latere
et prosequens ad alia
per eandem partem, ita ut ultimum
spoliatur, si! proximum
altari
a latere Epistolae. Denudatis
ad altare majus
redit, ubi in infimo gradu genuflectit, et postquam Celebrans Antiphonam
repetita Cruci a1taris in
cooperit et in
prout venerat revertitur.
554. A.d lotionem pedmn
hora congrua, indutus
paJranlerltis albis cum manlpulo praut in Missa solemni, tecto capite
a sinistris
elevans ei pluvialis
ad locum ubi
Ictio
peragenda est, se confert. Quum ante ejus altare venerit,
caput
et facla in plano genullexione, iIIud cum Celebrante conscendit, et dum hic thus injicit in thuribulum,. elevat ei dexleram
pluvialis fimbriam. Delnde in planum
ibique conslstit, donec
Diaconus accepta benedictione pariter
simul cum ipso in
infimo
atque ad locum consuetum Evangelil canendi
ubi de more Iibrum sustinet, quem postea Celebranti osculandum defert ut in Missa solemni; postquam autem Celebrans incensatus
cum eodem ad scamnum secedit, ubi manipulum deponit et una cum Diacono Celebrantem
jam exutum magno
atque incedens a sinistris
facta prius
altari debita
ad ilIos accedit
lavandi sunt pedes.
In lotione coram unoquoque a sinistris Celebrantis genuflectit utroque
genu et singulorum pedem dexterum aliquantulum e!evatum tenet.
Completa pedum lotione, in plano lateris
manus lavat et
ibidem resumpto manipulo, ante altaris medium a sinistris Celebrantis
revertilur; ibi facta in infimo gradu
a sua parte Iibrum
apertum
ut ex eo Celebrans Versiculos et Orationem canl

Cfr. noI.

pago 373.

380

Lib. IV, Pars I, Cap. VIlI, Art. IV.

tare
quibus absolulis, in plano
modo quo venit regreditur 1.

et ad sacristiam

ARTICULUS V.

De Caeremoniario Feria quinta in Coena Domini.

555. Eora. pra.estittl.ta., Caeremoniarius
indutus
tempestive dispiciet an cuncia sint suis locis congrue aptata et bene
disposita 2. Expleta in choro Nona, dat
accedendi ad altare
more solito pro Missa solemni in qua posi intonatum Gloria in excelsis Dea monet ut pulsentur minores et
campanae atque
organa, quae deinceps silent usque ad
intonalionem in Missa
Sabbati sancii 3. Ad Offertorium
ex abaco ad altare defert et
Diacono tradito Post Agnus Dei, quum pax non
facta cum sacris
Minislris genuflexione, ad cornu
se
Paulo ante
sumptionem
ad abacum
Calicem in
quo sanctissimum Sacramenlum in crastinum reservandum erit, ad
altare defert et Diacono tradit,
in recessu et accessu.
Recondita in Calice sacra Hostia cum
ante et post, indicai Diacono ut in planum descendat ad
ibique labellam vel librum ei cum inclinatione
ad Conftteor
decantandum; deinde ad dislribulionem sacrae Communionis servat
quae supra exposita sunt .. Postmodum Missa
sicut coram
sanctissimo Sacramento exposito. I mpertita per Celebrantem benedictione, Sacrislam et Ceroferarios monet ut choralibus candelas
albas pro processione distribuant et accendant. Post ultimum Evangelium a dexteris Diaconi suppedaneum
et facla ibidem
simul cum Celebrante et sacris Ministris
in planum deubi utrumque genu cum aHis flectit 6 et
inclinat, atque alios praecedendo ad scamnum
Celebranti
inservit, dum planetam et manipulum
assumi!.
556. Ad processionem Celebrantem et sa eros Ministros ante
altare ducit, ubi facta in plano a dex!eris Diaconi
utroque genu cum profunda capitis inclinatione, se
et in infimo
parumper cum aliis orat. Finita ora1one, Celebrantem
monet ut thus in duo thuribula imponat
de more assls1it, et
iterum
cum Celebrante caput
inclinat ante et
sanctissimi Sacramenti incensationem. Mox sllper hllmeros Celebranti:;
velum oblongum expandit, et processionem
quae per viam
I Cfr. Rubr. spec. et Caerem. Epise. I. 2, c, 24,
" Cfr. n, 538-541.
:l Cfr. Rubr,
spec, hujus ferae et S, R. C. 30 Dee. J88J Vrgel/w, ad 7. n, 3535. Cfr. et no!. "
pag, 433.
4 Cfr. n, 457, 5 S, R, C. 24 Nov. 1899 Mifloricefl, ad 5, n,4048.

De Caeremoniario Feria

in Coena Domini.

381

quidem longiorem incedere debet, sed non extra ecclesiam. Praecedit

alter Subdiaconus cum Cruce medius inter Ceroferarios, tum Religiosi ordinatim cum candelis
duo
Clerici sUI~erpel
liceis induti cum facibus, postea duo Thuriferarii, ac ultimo Celebrans
sub baldachino, medius inter Diaconum et Subdiaconum. Intonato
Hymno
Celebranti
Ministris
ut progrediantur; tunc et ipse processioni se associat ante Thuriferarios incedens. Quum ad sacellum vel altare
una cum Celebrante
sanclissimum Sacramentum in manibus Diaconi simplici genuflexione
adorat, et velum ab humeris Celebrantis detrahi! atque congruo in
loco reponit. Deinde ad verba Gentori iterum thus a Celebrante in
primo dumtaxat thuribulo imponendum et Sanctissimum de more
incensandum curaI. Reposito a Diacono sandissimo Sacramento, aliquantulum orat, postmodum monet ut
et facta in
utroque genu cum aliis
cum profunda
inclinatione, ad sacristiam per viam breviorem revertitur. Post haec, asstola alba l et
sibi velo humerali, statim
in qua sacrae particulae asservantur, ex altari majori sub umbella
ab Acolytho delata ad aliud tabernaculum ab ecclesia remotum defert, duobus Ceroferariis cum candelis accensis praecedentibus".
Deinde
ecclesiae
exceptis iis quae sunt in
sacello sanctlssimi Sacramenti. Pariter Caeremoniarius cura bit ut canin choro persohtis,
delas in altari majori,
antequam Celebrans cum sacris Ministris ad altarium denudationem
557. Pro altarium denudatione stati m post Vesperas peragenda, Caeremoniarius manibus junclis a dexteris Thurferarii, cum
aliis ad altare
se confert. Quum ante infimum
gradum
advenerit, facta in plano a dexteris Diaconi
et
a Celebrante Antiphona Diviserunt, cum eodem et sacris Ministris
altare conscendit. Dimoventur ab altari tobaleae, anlipendium aliaque
Crucem et candelabra. Iterata subinde in infimo
gradu
eodem ordine ad reliqua altaria denudanda Celebrantem et lVinistros ducit, ncipiendo ab ilio quod
est
altari majori a parte Evangelii, deinde adeundo alterum ex eadem
parte et cetera ita ut ultimum quod exspoliatur sit proximum altari majori e latere Epistolae. Denudalis
ad altare
Celebrantem ceterosque reducit, ubi in plano genuflectit, et
l Si vero CJeremoniarius non siI in ordine sallem Diaconalus consllulus, Cllrabit,
ul Pyxls a Diacono Missae vel ab a!io Sacerdole (Diacono) superpellceo el sloia alba
;nduto, dllm reeltllotur Vesperae. ex altari ad labernacuillm praeparalum aSl'ortetur.
2 Clr, o, 460. Pyxis cum parllc.ulis coosecralis pro iolirmis in urna Seu Sepulcro
una cum sacra Hostia reservata pro sequenli die reponi ne'lui!. S. R. C, 9 Dee. 1899
Comen. ad 4, n, 4049.

382

VIII, Art. V.
Lib.
--_. ------------------------

quam Celebrans Antiphonam iteravit, repetita Cruci altaris genuflein sacristiam prout venerat revertitur '.
558. Ad lotionem pedum Caeremoniarius, hora congrua
altarium denudationem, sequens chorales ante
ad locum
ub lotio pedum
est,
Quum ante
altare accesa dexteris Diaconi in
genuflectit,
ei
Iiorum Iibrum cum nclinatione
tradit; dehinc ad impositionem
incensi in thuribulo, ob
mox cantandum, Celebranti in
suppedaneo assistit, et dum Diaconus illud cantat, omnia ut in Missa
solemn! complet.
Celebrans a Diacono incensatus est, iIlum
invitat ut per cornu
in planum
ubi illum in deet quum Celebrans magno linteo se praeponendo pluviali
facta
altari
eum cum sacris Ministris ad
ilIos qui bus lavandi sunt pedes ducit, ibique stans suggerit quae
facienda sunt. Completa pedum lotione, Celebrantem admonet ut in
plano lateris
manus lavet, et subinde eundem in deponendo
Iinteo quo erat
adjuvat ac in pluviali resumendo ei servitium praestat. Tunc Celebrantem cum sacris Ministris ante altare
ubi facta a dexteris Diaconi in plano
Celebranti
librum porrigit ad cantandos Versiculos et Orationem; qui bus absorepetit
et ad sacristiam ordine qua venerant
omnes reducit 2.
ARTICULUS VI.

De Thuriferario Feria

in Coena Domini.

559. Pro :Missa. solemni,

in choro Nona, Thuriferarius superpelliceo indutus more solito ad altare procedit ibique ut in
aliis Missis solemnibus inservit,
quod pax non datur; ad
sacram Communionem
simul cum Caeremoniario accedlt,
prout supra
est 3.
560. Pro
post benedictionem a Celebrante in fine
Missae impertitam in plano ante medium altaris utrumque f1eetit genu
cum profunda
inclinatione, et ad sacristiam se confert, acceptoque thuribuIo cum navicula, a dexteris alterius Thuriferarii
thuribulum deferentis ante altare
et facta ut modo dictum
ibidem interim
permanent. Tum ad nutum
Caeremoniarii pro impositione thuris ad dexteram Diaconi, unus post
l Finita altarium denudatione, Caeremoniarius monebit Saerislam ul aquam benedictam e vasis eceleslae removeal, quae post Versum Peccatores Litaniarul1l Sabbat sancii iterum nfulldetur. S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsaf.
Il.2682, et 1 Febr,
1907 Erem. Camald. Mani, Coma. ad G. n, 4198. - 2 Cfr, Rubr, spee, blljuS Feriae
el
Epse. I. 2. c. 24,
3 Cfr, 11. 457,

De Thuriferario feria quinta in Coena Domini.

383

alium thuribulum minlstraturi, accedunt; quo facto, alter ad latus

ibique genuflexus
usque ad intonationem
Hymni
prior vero
navicula de manu Diaconi,
thuribulum ei porrigit ad incensandum sanctissimum Sacramentum;
thurlbulo poslea
et praevla in
simplici genuflexione,
ad latus
secedit, alteri se socio conformans. Intonato
ambo
ad medium
accedunt, factaque
utroque genu sanctissimo Sacramento
hinc inde immediate ante Celebrantem, extra baldachinum incedentes, facie veluti
ad invicem conversa l, ne sanctissimo Sacramento terga obvertant,
continue ac tractlm 2 movebunt thuribula
Quum ad sacellum vel altare repositionis advenerunt, cessan! a thurificatione, et hinc
lnde se retrahunt, ila ut Celebrans cum sacris Ministris commode
transire
dein retro post sacros Mlnistros genufJectunt; dum
cantatur
Genitoque etc.,
dumtaxat surgi! et ad dexteram
Diaconi thuribulum ut antea minlstrat, et post incensationem Sanctissimi ad
redit locum
et cum aliis parum per orat; ad nutum Caeremoniarii ambo surgunt et facta genuflpvi",.,p Il t ,.C\C1' Il p genu cum
ante omnes
ad sacristiam per viam breviorem redeun!.
561. Pro alta.rium denudatione post
Thuriferarius, superpelliceo indutus et manibus
a sinistris Caeremoniarii, sequens Ceroferarios, ad altare
se confert. In accessll et recessu genuflectit cum aliis in plano, et in denudatione
altarium Ceroferarios
in deferendo congruum in
locum
antipendia, aliaque ornamenla eorumdem altarium,
excepta Cruce cum candelabris, quae remanent in suis locls.
562. A.d lotionem pedum Thuriferarius superpelJiceo indutus,
hora congrua, thuribulum et naviculam deferens ac omnes praecead locum
ubi lolio
est. Quum ante
ejus altare
in
cum ceteris vel a dexteris CaeremonlarH, vel retro post Celebrantem
et ad nutum CaeremoniarH per latus Epistolae suppedaneum
ubi more solito
ante Celebrantem thuribulum sustinet pro thure imponendo ob Evangelium a Diacono statim canendum, ad
omnia ut in Missa solemni perfieil. Post incensatonem Celebrantis thuribulum
et
10co congruo deponit; et postquam Celebrans magno linteo a Dia
cono
est, facta prius altari genuflexione, ad iIIos quibus
lavandi sunt
accedit; ibi stans, Diacono mappas ad pedem
l S. r~. c. 15 SepL 1142 Ercm. Camald. n. 2388.
Qui est a lalere dextero,
de)(tera catenl.llarl.lm summilatem lenel el sinistra Ihurilmlum movel; qui al.llem a latere sinistro, sinislra calenularum Sl.lmmitatern lenel, el de)(lera 1l1uribulum moveL Cfr.
CommenL in Inslr. Cfernelli. XX. 13.

384

Lib. IV, Pars l,

VlIl, Art. VI.

uniuscujusque abstergendum, quum opus fuerit, praebet. Completa

lotione, vasa congruo in loco reponit j subinde thuribulum
cum navicula aecipit, et cantatis Versieulis et Oratione, genuflectit
cum aliis
ad sacrisliam modo quo venit regreditur '.
ARTICULUS VII.

De Ceroferariis Feria

in Coena Domini.

563. Pro Missa. solemni Ceroferarii superpelliceo induti, expleta in choro Nona, ad altare more solito procedunt, in qua, intonato Gloria in excelsis Deo, parvas eampanulas toto tempore, quo
i11ud a Celebrante sacrisque Ministris reeitatur pulsant; quae deim:erlS
usque ad praefatam intonationem in Missa Sabbati sancii silent ,
ad Sanctus vero et elevationem modeste pulsant erotalum. Versus
finem Praefationis duo vel quatuor Clerici cum funalibus Ceroferariis sese consociant, qui se
ut supra expositum est $. Post elevationem in sacristiam non
sed genuflexi permanent eum
intortcis usque ad initum
observando tamen quae supra
exposita sunt de distributione S. Communionis inter Missarum solemnia '. - Duo porro Ceroferarii Missae ante Communionem intorticia sua ad abaeum deferunt,
aceepto, illud in ora suppedanei sustinen!. Finita Ss. Eucharistiae distributone ampullas vini
et aquae de more ministrant, ae post ultimum Evangelium sacros
Ministros in deponendis manipulis adiuv'an!.
564. Ad processionem,
candefabris eum eandelis ae'censis, hine Inde ad latus Subdiaeoni Crucem deferentis, ante altare
sine genuflexone et ultra baldachinum se conferunt; ibique stant
facie ad al1are conversa usque ad intonationem Hymni Pange lingua;
tune qui n genuflectant, ante omnes a lateribus Subdiaconi incedentes,
per viam longiorem, sed non extra ecelesiam ad sacellum vel ad altare ub sanetissimum Sacramentum asservandum est, gradiuntur.
quum
congruo in loco extra sacellum sistunt, ita ut
Celebranti alsque translluris nullum impedimentum afferant, et in
transitu Sanctissimi minime se inelinant neque genuflectun!. POlst(~U,lm
Diaeonus sanctum Calieem in urna
stantes cum ceteris
aliquantulum orant; dehine ad
Caeremoniarii sine genuflexi(me
post Thuriferarios ad saeristiam reverJuntur r..

Cfr. Rubr. spec. hujus Feriae.

2 Rubr. spec. hujus Feriae. Clr. no!.
pag.433.
Cfr. o. 382. - 4 Cfr. n. 457. lo processione cum iisdem fuoalibus immediale ante
Thuriferarios inceduot et in sacello ad lalera allaris genufiecll!nL Redeuntes aulem
ad sacristiam, exslinclis lunalibus, posi Ceroferarios io:edunL Cfr. Rubr. spec.
hujus Feriae.
I

De Ceroferariis Feria quinta in Coena Domini.

385

565. Pro altarium denudatone post Vesperas

Ce
roferarii superpelliceo induti, manibus junctis, ante omnes ad altare
se conferunt. In accessu et recessu cum aliis Ministris in plano
genuflectunt et in denudatione singulorum allarium congruo in loco
ornamenta a sacris Minislris ab
ponunt tobaleas,
altaribus ablata, praeter Crucem et candelabra, quae suis in locis re
manent.
566. Ad lotionem
Ceroferarii superpelliceo
hora
congrua, acceptis candelabris cum candelis accensis, ad locum ubi
Thuriferarium pergunt. Quum ante
10tio pedum peragenda
ejus altare advenerint, facta cum aliis in plano
ibi perstant cum candelabris, donec Diaconus ad Evangelium cantandum
descendat, ad quod omnia
sicul in Missa solemni 1. Postea
hinc inde a lateribus altaris candelabra deponunt; mox in
la
teris EpistoJae sacros Ministros in deponendis manipulis
et
magnum Iinleum Blls
; tum facta cum allis
altari genuflexione, manibus junctis ad iIIos quibus lavandi sunt
ac
prior
ibique genuflexi ad latera sacrorum
vim sub pede dextero
successive collocat, alter vero ex
urceo aquam calidam vel
prout opus fuerit, super
caute effundit, dum Celebrans illi pedem lavet. Completa
lo
tione, ante ceteros ad latus
redeunt, ubi prior Cerofera
rius aquam Celebranti infundit ad ejus manus lavandas, idipsum dei n
Mox
faciens etiam sacris Ministris i alter vero iisdem linteum
ibidem Diacono et Subdiacono ad resumendum manipulum ;n~.""'Jill:nt
et poslea, acceptis suis
ante infimum altaris
conferunt, unus ad latus
alter ad latus Evanl~elii,
linea cum aliis, et facta in
genuflexione, ibi permanent
dum Celebrans Orationem absolverit; tum vero repetita ge:nulflel<one,
ordine quo venerunl ad sacrisliam redeunt

ARTICULUS VIlI.

De Cantoribus et Choralibus Ferla quinta in Coena Domini.

567, :In Missa solemni Canlores et chorales,
in choro
Nona, omnia ut in aliis Missis solemnibus servanl, hisce lantum exceptis: I. Ad Introitum omittunt Gloria Patri; 2. absoluto
Angelico, reliqua sine organo vel quolibet alio in strumento mLlsl:ali
canunl 3; 3. ad cantum Orationum et a Sanctus usque ad Pax Domini
I Cfr. n. 373. 2 Cfr. Rubr. spec. bujus Feriae ef Caerem. Epsc. I. 2. c, 24,
3 S. R. C. Il Jun. 1880 Viglevanen. ad 4. n. 3515, 30 Dee. J881 Vrgellen. ad 7.11,3535,
4 Mar!. 1901 Senagallien. ad 6. 11. 4067, Il Maj. 1911 Duola ad 2. n, 4265, 22 MarI.
1912 Egitonien. ad 2. (Act. Ord, XXXI. p. 154).

386

Lib. IV, Pars I, Cap. VIII, Art. VIII.

non genuflectunt ut in aliis Missis

nisi
elevationis J; 4. pacis osculum haud recipiunt, 5. omnes Sacerdotes et reIlqui
de manu
celebrantis ordine et modo supra
expositis 2 sacram Communionem recipiunt 3, nlsi legitime ab eodem
dhipe!nSen1tur; Praelati tamen ante Presbyterum assistentem et sacros Ministros eandem recipiunt. Circa finem
alter Subdiaconus qui Crucem processionalem deferre debet, super amictum et
; eodem tempore,
albam induit tunicellam albi coloris sine
Religiosi baldachinum et alterum thurlbulum delaturi, necnon duo
Cantores
assumunt, et aliqui ex junioribus Religiosis
candelas pro
accendendas choralibus distribuunt. Interea
a Sacri sta candelae in saceHo seu altari expositionis accenduntur.
568. Ad pl'ocessionem, dum Celebrans cum sanctissimo Sacramento ad populum se onvertit, duo Cantores superpelliceis indut
intonant Hymnum
. deinde omnes chorales assurgunt, et
incipiendo a junioribus, ex utraque chori parte egr'ediuntur
utroque genu sanctissimo Sacramento gelnuflexionle
inclinatione, bini et bini ordinalim post Crucem, cereos accensos in
manu extima
incedunt praefatum Hymnum devote decantantes; Clerici vero
indut et funalia
prope
sanctissimum Sacramentum ante Thuriferarios gradiuntur. Si Hymnus
ob
iter usque ad sacellum non sufficiat, demptis
duabus ultimis strophis, praecedentes repetuntur. Quum sacello vel
altari
appropinquaverint, chorales in duos hinc inde ordines facie ad invicem conversa ila se distribuunt ut
remaneant prope Crucem processionalem, digniores vero altari propinquiores consistant. Dum Celebrans cum sacris Ministris per medium
eorum transiturus
ibidem in genua procumbunt, profunda
inclinatione Sanetissimum adorantes; dein se ad altare repositionis convertunt. Qui baldachinum deferunt, congruo in loeo iIIud
deponunt. Cantares vero simul ae Diaeonus sanctum Calicem super
subjunganl Versieulum
altare posuerit, intonant Tantum ergo, et
Panem de caelo etc., sanctissimo Sacramento in urna
parum per cum aliis orant; dein ad nutum Caeremoniarii surgentes unversi genuflectunt utroque genu et caput profunde inclinant, et exstinctis
ordinati m ad chorum redeunt, Vesperas sin e cantu
recitaturi, intra quas candelae in altari aecensae manent ".
569. Pro altarinm denlldatione immediate posi Vesperas perag't:ml<l, quum Celebrans
Antiphonam Div/serunt
I crr. n. 29. - 2 Cfr. n. 451. - 3 Cfr. Can. 862. Caerem. Epise.
2. c, 23. n. 6,
S. R. C. 12 Sepl. 1116 Dea, gen. n, lillil40, et 23 Sept. 1831 Mulinen. ad I. n. lil'169.
Cfr. etiam Decr. 19 Sept. 1654 Seguntina ad I. n. 970.
4 Caerem, Epise. loe. ciI, et
C. 29. n. 6,
RubI. spec.

De Cantoribus et Choralibus Feria quinta in Coena Domini. 387

chorales stantes, alta voce alternatim, incipiendo a
chori
parte, totum recitant Psalmum Deus, Deus meus respice in me, sed
ita lente
ul
in reversione Celebrantis ad altare
altaris absolvant l.
denudatonem
570. Ad lotionem
post denudalionem altariunlpenlge~nd!a,
omnes chorales e sacristia bini et bini post Ceroferarios ad locum
ubi lotio
est se conferunP. Quum iIIuc perv~nerint,
facta allari
in duas partes se distribuunt, ubi Diacono
canent de more respondent, el postquam Celebrans a
Diacono incensatus est, Magister chori statm intonai Antiphonam Mandatum novum, quam sicut et reliqua quae in Graduali habentur schola
Canto rum vel Chorales prosequuntur, donec lolio pedum absolvatur.
Postmodum absoluta a Celebrante Oratione, altari iterum genufleclunl
el ad sacristiam ordine quo advenerunt regrediuntur

CAPUT IX.

De Feria

in Coena Domini absque sacris Ministris.

571. Sacrae functiones Feriae quintae in Coena Domini, in defectu Diaconi el

cum tribus vel pluribus Cleri cis superindutis
possunl, praesertim in ecclesiis minoribus 4.
Pr~pn~r~nlllr quae supra ,> exposita suni, exceptis sacrorum Ministrorum indumentis. Hora praestiluta primus Clericus
cereos
in altari
el si si! saltem tonsuratus", etiam Calicem cum
duabus Hostiis necnon Pyxidem cum parllculis consecrandis in medio
, Rubr. spec.
Pro Mandalo designenlur a Superiore lredecim Religiosi, qui ilora
praeslituta anle ceteros cilorales post Ceroferarios, bini et bini ad locum lotionis procedunt, el lacla ibi erga Crucem allaris genuflexione, ad praeparalum scamnum se sislunl,
ila ul digniores altari stent propiores. Cantato EvangeHo, per ordinem considunl el sandaHum 11 pede dexlero solvun!. Quum Celebrans cum sacris Ministris ad singulos pro
pede lavando accedal, modeste pedem dexterum parum sublevanl, usquedum Celebrans
pedem osculalus fueri\. Finila lotione, iterum genuflectunt el Oralione cantata, ordine
quo venerunl in sacrisliam redeunt.
3 Rubr. spec. et Caerem. Episc. I. 2. c. 24. 4 In eeelesis ubi adesi obligatio chori, luncliones Tridui sacri, scut et reliquae lnlra
annuO!, celebrandae suni juxta Rubricas Missalis, si numerus choralum sulliciens suppelat; secus utendum est Memoriali Rituum Benedicli XIII. pro minoribus ecclesiis
edito. S. R, C. 7 Dee. 11188 Ord. Min. Capile. ad 17. n. 3697. Eodem Memoriali utendum est in ecclesiis parochialibus in quibus solummodo Paroehus exstat. S, R. C.
23 Maj. lB45 Tuden. ad l. n. 2915, el 13 Sept. 1879 Bajonell. ad 5. n. 3505. In i1lis
tandem Conventibus et residentiis ubi luncliones Triuui sacri ne juxla lormam quidem
praelati Memorialis 10Clll11 ilabere valenl, ibi Feria V. in Coena Domini Missa sola legi
licei ad l11inislrandllm Religiosis sacram Commllnionem; sed celebranda est in oratorio
privato, et si hoc desii, in ecclesia ianuis clausis. S. R C. 31 Aug. 1839 Tut. Ord,
S. Frane. ad 2, n, 2799, et 9 Dee. 1899 Comen. ad 2. n, 4049. - , Cfr. n. 538541.
6 S. R. C. 14 Mar!. 190fi Decret. 3. n. 4181.

388

Lib.

Pars I, Cap. IX.

altaris adap1at; si Clericus tonsuratus desit, Celebrans Calicem Missae

more solito ad altare defert et alterum Calicem antea super altari
deponit; lum in cornu Epistolae Missale
et
collocaI. Dehinc expleta in choro Nona, Superlor sacris paramentis albi
coloris pro Missa indutus, ad altare tecto capite manibusque junctis,
praecedentibus Clericis, se conferI. Missam more
nisi Calicem
solito cantat, sed praetermittit Psalmum
Gloria Patri ad
Introitum et Lavabo. Ad intonationem Gloria iII excelsis pulsantur campanae et organa, quae deinceps silent usque ad
intonatonem in Missa Sabbati sancii, sed ad Sanctus atque elevationem pul
satur crotalum. Binae consecrantur Hostiae magnae, et a SUllctas
usque ad Communionem duo Clerici cum facibus coram altari genuf1ectunl. Post Agllus Dei prior Clericus, si sit tonsuratus, ex abaco
Calicem vacuum cum
palla, vitta ac velo albo eumque
ad altare deferl. Celebrans hausto diligentius pn~ti()si:ssi.mo Sanglline,
poni!
Calicem Missae palla cooperit, et alterum in medio
ac
; tum fiectit genu et sacram Hostiam in eo reponi!; quo
stati m palla et Patena inversa contecto veloque
expanso,
iterum genuflectil. Deinde fil sacra Communio generalis prout supra
expositum est '; post quam prosequitur Missam ac si sanclissimum
Sacramentum esset expositum
Interea Calix Missae jam a Celebrante extersus, ad abacum per priorem Clericum defertur, lhuribulum paratur, baldachinum, seu umbella disponitur, cerei distribuuntur, ac candelae in sacello vel altari repositonis accenduntur. Leclo
ultimo
Celebrans ad medium altaris accedit, genuflec1it
et in planum
ubi utroque genu flexo et capile profunde
inclinato', ad scamnum se confert planelam et manipulum de:po:;illlrus ac pluviale assumplurus, Clericis adjuvanlibus.
572. Ad
Celebrans medius inter secundum et lertium Clericum pluvialis ejus fimbrias elevantes, ante altare manibus
genufJexione,
junctis progreditur; ibique facla in plano uti
et in infimo
genuflexus parumper araI. Dein incensum absque
benedictione in lhuribulo
primo Clerico qui munus Thuriferarli exequitur thuribulum, secundo autem naviculam sine osculis
ministrantibus, et tertio dexteram pluvialis fimbriam paululum sublevante. flexis exinde
sanctissimum Sacramentum lriplici ductu
cum duplici ietu
facta ante et post una cum dictis Clericis
inclinatione.
pluvialis fimbrias interim elevantibus
Mox velum humerale a secundo Clerico accipit et altare conscendit,
ubi peracta genuflexione, ligula serica albi coloris velum Calicis ad
cautelam firmat; quo
sinistra ad nodum sanctum Calicem prehendit, eam velo submittens et dexteram Calici
supra quam
l Cfr. n. 457.

2 Cfr. n. 396. -

S. R. C. 24 Nov. 1899 Minoricen. ad 5. n. 4048.

De Feria V. in Coena Domini absque sacris Ministris.

389

secundus Clericus extremitatem veli humeralis extendit. Tum Celebrans vertit se ad populum, Cantores concinunt Pange
et processio
in qua antecedt lertius Clericus cum Cruce processionali, dein Religiosi cum cereis accensis, post eos primus Clericus
cum lhuribulo fumiganle, ultimo Celebrans sub baldachino vel umbella, el a sinistris
secundus
qui vestis anterioris Celebrantis extremitales, dum descendit gradus vel ascendit, parum elevat, alque cum eodem praefatum Hymnum cantat vel recilat. Quum
sacello vel altari
chorales in duos
hinc inde ordines facie ad invicem conversa ila se dislribuunl ut
di~:niorl~s altari propinquiores consistan!. Dum Celebrans cum Thuriferario el altero Clerico per medium eorum transilurus accedil, ibidem in genua procumbunl, profunda capitis inclinatione Sanclissimum
adoranles; subinde se ad altare convertunt. Gestantes baldachinum
congruo in loco illud reponunt, et Celebrans ascendit altare sacelli
atque sanclum Calicem in medio altaris super
collocai;
facla
in planum descendit, el in infimo
genuflexus velum humerale exuit. Mox Canlores concinunt Tantum
ergo, et ad Genitori Celebrans se erigens, lhus iterum imponil in thuel sanctissimum Sacramenlum adolel uli prius. Poslmodum
sanctum Calicem in urna recondil eamque claudit, debitis cum genuflexionibus i tum in planum descendil el in infimo altaris gradu genuf1exus parumper cum aliis orat. Post oralionem surgit et ulroque
genu
in plano genuflexione cum profunda
praecedenle Thuriferario, ad altare reverlilur, capul legens, quum
extra conspectum Sanctissimi
Ad altare reversus sacram
Pyxidem cum particulis consecralis ad aliud tabernaculum ab ecclesia
separatum modo supra exposito defert l. Postea dicuntur Vesperae
sine cantu, sed cum candelis altaris accensis.
573. Pro alta.rium denuda.tione immediate post Vesperas perCelebrans indulus super amictum el albam stola violacea
instar Crucis ante pectus
ad altare
se confert, servans quae supra dicta sunt 2, Clericis sacrorum Ministrorum vices
gerenlibus.
574. Ad lotionem
si facienda
indutus
amictu, alba, cingulo, stola ac pluviali coloris violacei 3, praeeuntibus
Clericis et
ad locum praeparatum se confert, capite cooperto manibusque junctis. Quum anle
altare
aperit et facta profunda corporis incJinatione, suppedaneum conscendit, altare in medio
et ibidem profunde inclinatus secreto
dicit jube Domine benedicere et Dominus sii in corde meo etc.; quibus
dictis, ad cornu Evangelii pergit, et ibi Evangelium Ante diem festum
I

Cfr. n. 5.')/). -

Cfr. n. 545.

S. R. C. 25 Jan. 1895, Caesaraug. n. 3841.

390

Ub. IV, Pars l,

IX.

Paschae eodem ritu ,ac in Missa cantata

et in fine librum
osculatur. Tum descendens in planum ad latus
deponit
nhnri::llp et magno Iinteo se praecingit, Clericis adjuvantibus; postea
pedum lotionem
uti supra
est " Clericis pelvim,
aquam mappulasque ministrantibus; interim Cantores canunt Antiphon:am Mandatum novum cum
lotione, manus
lavat;
Iinteo deposito, pluviale resumit et accedit ante altare,
ubi stans Versiculos et Orationem cantat, prout in Missali; ac postea facta Cruci, profunda capitis
cum alis ad sacrlstiam
redil 2.

CAPUT X.

De Feria sexta in Parasceve.

ARTICULUS I.

Oe iis quae

sunto

575. In ecclesi~ altare

eril
nudum, super
quo
sex dumtaxat candelabra cum candelis ex cera naturali
formae cum imagine Cm
(h. e. flavi coloris) et Crux !ignea
ita velo violaceo vel nigro, secundum consuetudinem <, obtecta,
ut hoc facile solvi et amoveri queat; super secundum autem altaris
tres pulvini coloris violacei non multum inter se distantes collocabuntur, super quos Celebrans et sacri Ministri in prostratione brachia ponent. In presbyterio a parte
tria statuentur legilia
nuda ad Passionem decantandam 5, in latere Epistolae solitum scam
num itidem nudum et in loco idoneo in promptu aderit Crux processionalis velo violaceo cooperta. Rursum congruo in loco praesto erit
oblorlgllS ac pulvinar violacei coloris cum linteo, suo tempore
ad Crucis adoralionem extendendus,
Abacus mappa munda ita
eril, ut haec nulla ex parte
; super eum ponentur duo candelabra Ceroferariorum cum candelis ex cera naturali minime accensis; tobalea unica plicata pro altari; Missale Celebrantis cum Jeglli nudo et alterum Missale pro sacris Ministris;
bursa
coloris, intus habens
ac desuper purificatorium;
cum ampullis vini et aquae ac manutergio; vas vitreum cum aqua et purificatorio ad
si opus fu erit,
l Cfr. n, 546,2 Hoc Trduo re!nenda es! consue!udo amovendi aquam benedic!am a vasi. ecelesiae, S. R. C, 12 Nov, 1831 MUl'sor, ad 54. n. 2682. - ;l Memor,
Ri!lIum,
4 lbid. et S, R. C. 30 Dee. 1881 Urge/len. ad 8. n. 3535. - > Cfr. n, 498,

De praepalrarldis Feria sexta in Paraseeve.

391

abluendos; stola latior pro Diacono, si pIaneta plieata utatur; ae

demum parvum velum nigrum ad Calicem sub saerae funetionis
tum contegendum.
In sacello
super altari ponetur corpoet super aliquo scamno velum humerale album i apto
rale
in loco collocabuntur baldachinum et intorticia seu candelae pro processione necnon scabellum, si necessarium videatur.
5'16. In sacristia pro Celebrante parabuntur
alba, cingulum,
stola et
coloris. Pro saeris Mlnistris
duo amictus et albae cum cingulis, duo manipuli cum stola dlaconali
coloris item nigri, et in ecclesiis majoribus duae planetae plicatae
ejusdem coloris '. Pro Diaeonis Passionem cantaturis tres amictus ac
totidem albae cum eingulis, tres manipuli et stolae diaeonales nigri
coloris, ac tria Missalia. Pro allo Subdiacono Crueem pr'Jcf~ssio{lalem
delaturo
et
2
dummodo
sacri Ministri planetis utantur. Pro Caeremoniario, Clericis et Cantoribus septem
et duo thuribula cum
oecnon
superpellieea pro iis qui hastas baldachlni et fuoala sunt gestaturi.
ARTICULUS II.

De Celebrante Feria sexta In Parasceve.

5'1'1.
in choro Nona, Celebrans indutus amictu, alba
et cingulo, cum manipulo, stola ac
nlgri coloris, pr.aernioisa
sacristiae de more inclinatione, mani bus junctis
et capite tecto, retro post Diaconum ad altare se conferI. Quum ante
et profunde se Cruci
iofimum
caput
inclinat; deinde super pavimentum se prosternit, caput et brachia
ponens super
in secundo a terra
eollocatum,
prostratus orat per spatium circiter unius Miserere. Ad
Caealtare conscendit illudque in medio oseulatur et ad
remoniarii
cornu Eplstolae se recipit, ubi positis super
vel Missali manlcum
Traetu. Quo a
bus, submissa voce
manus exteodendo
choralibus cantato, stans ibidem cantat
et jungendo atque
Cruci inclinando, et quum Diaconus pronuntiat Flectamus genua, non genuflectit il, sed responso a Subdiacono
Levate, maolbus extensls ut lo Missa solemoi, Oratiooem decantat in
tono feriali. Dein Epistolam una cum Tractu leglt, at post haec Subdiacono minime maoum osculandam
neque eidem benedictlonem impertit. Dum cantus Passlnls Inchoatur, stans in eodem cornu
Ep,istohle aliquantulum ad Cantores conversus, eandem submissa voce
, Cfr. n. 330, - 2 S. R, C. 6 Maj. 1826 Alexandrlna ad I. n. 2646.
Missal. XVII. 3, et Ritus in celebr. Mi58. V. 5,

"Rubr. gen.

392

Ub. IV, Pars I,

X, Art. II.

legit l. Quum profert tradidi/ spiri/um, non genuflectil, sed lectionem

prosequltur usque ad finem 2, dicens in eodem cornu
Munda
cor meum sine jube Domine benedicere etc. Delnde se lolum ad Canlores convertil, flectens erga altare genua posi verba fradidit
tum". Expleto canlu
partis Passionis, se ad Missale reconverlit, al minime incensum in thuribulo ponil, neque Diacono benedicit; infra cantum ultimae partis tamen stai ut In Missa
facie ad Diaconum conversa, sed in fine non osculatur librum neque
thuris honorem reci pit 4.
578. Post cantum ultimae
l'assioma ad altare se convertit, el in eodem cornu Epislolae consislens,
mani bus canlal
priorem monitionem Oremus dilectissimi etc.; qua finita extendens ac
jungens manus anle pectus el caput Cruci profunde inclinans subdit
Oremus} et Diaconus
Flectamus geni/a, ad quod lamen Celebrans non
G. Responso a Subdiacono
manibus anle
peclus exlensis Oralionem in lo no feriali decantaI. Eundem rilum in
reliquis serval, ila ul monitiones
mani bus, Orationes vero macaput inclinaI; al Sede Aponibus extensis decantet. Ad nomen
stolica
monitio CUOI Oralione pro Papa omittitur. Preces pro
Romano Imperatore ob sublalum Romanum Imperium prorsus omittuntur 6. Posi monilionem pro Judaeis non subditur Oremus, neque
Flectamus genua;.
579. Finitis
quin ad medium altaris se conferat,
ad scamnum
caput
Cruci inclinat, el per latus
descendit, ibique planelam deponi!; qua deposila, ad angulum posleriorem cornu Epislolae in plano
ubi slans facie ad populum conversa, Crucem de manibus Diaconi
facie Crucifixi
populum
et sacris Minislris hinc inde ad
lalera stantibus, dextera Crucis summilalem
nimirum usque ad
transversum, ila tamen ut Crucifixi caput minime appareal; mox Crucem ulraque manu
gravi voce solus cantat Ecce /ignum Crucis, et CUoI Ministris prosequitur in quo salus mundi pependit s, non
genufleclens ad Venite I1doremus. Omnibus a
ascendit ad anleriorem
cornu Epistolae, sciI

Rube. gen, Missa1. XVII. 3, et Ritus in celebr, Miss, V. 5.

Caerem, Episc.

I. 2. c. 26. n, 5. Si Celebrans ob defectum Sacerdotum et Diaconorum parlem Passicmis

cantare debel, observal quae dicta sunt n. 509.

:; Cfr. n.503. - 4 Rubr. spec. hujus
Feriae et Caerem. Episc. I. 2. c. 26. n. 1-5. Si concio habeatur. Celebrans CUlO sacria Mioistris interim sedet in scamno consueto. Cfr. lbid. c. 25. n. 20. - 5 Rubr. gen. XVJI,
3, et Ritus in celebr. V. 5.
6 S. R. C. 27 Sept. 1860 Vrbis et Grbis ad 3. n. 3103.
Praeter Orationes quae in Missali habentur, nulla alia particularis ex. gr. pro Episcopo,
Rege, Principe elc. add potest, etiamsi immemorabilis adsil consuetudo. S. R. C. 7 Aug.
1875 Clodien. ad 2. n. 3365.
7 Rubr. spec.
Celebrans et Ministri melodiam memoriter addiscanl, ita ul sine conlusione et rum de core haec verba proferaolur; vel
etiam ea decaolanl ex libro quem ip.is tene! Thurlerarius.

De Celebrante Feria sexta in Parasceve.

393

licet in
ubi legitur Introitus Missae, et stans facie
conversa, brachium dexterum Crucis et caput Crucifixi
ad
; tum elevans Crucem aliquantul um altius, voce quoque eleva
tiore quam
cantat secundo Ecce lignllm Crucis, reliqua uti supra
cum Ministris
Post Venite adoremllS ad medium supante altare
et stans item ad populum conversus,
totaliter Crucem di!ICOiOp1efiit, Subdiacono velum tradens; dein Crucem
vocemque adhuc altius elevans cantat tertio Ecce lignum Crucis etc.
uti supra '.
580. Cantato ultimo Venite adoremus} Celebrans solus, nulla
altari exhibita
Crucem ambabus marlibus elevatam cum
imagiine Crucifixi
ad locum praeparalum portat;
ubi
eam, facie Crucifixi ad populum versa, ibidem super
pulvinar
firmans eam cordulis, si apus fueri!. Tum se
et facta eidem simplici genuflexione, ad scamnum in lalere Ep'istola:e
vadit, ubi
manipulo 2 et sandaliis, solus delecto capte et
manibus junctis, accedi t ad adorandam Crucem, primo
in aliqua a Cruce distanlia, ubi f1exis genibus et mediocriter inciinatus 3 recitat Adoramus te, Christe,o dein surgens, in loco medio
iuter Crucem et priorem locum adorationis genuflectt et orat uti
antea; atque similiter tertio ante Crucem, ubi facta eadem
80108 Crucifixi pede8 deosculatur. P08tmodum assurgit et
Cruci
unico genu 'l, directe absque reverentia altari ad
scamnum iterum redit; ibique resumptis sandaliis, manipulo et
neta, assidet capite tecto, et cum sacris Ministris ab adoratione
Crucis
ibidemque cum eo sedenti bus, legit alternatim voce
submissa Improperia ".
581. Finita adoratione Crucis et Improperiis cum reliquis,
prout numerus adorantium suadet, lectis, quando Diaconus cum Cruce
ante ipsum transit, detecto capite surgit et utrumque flectit genu 6;
Cruce autem super altare deposita, sedet uti prius. Tum omnibus pro
priocl~ssiOlle dispositis, caput detegit et ante medium altaris accedit;
iblque facta in infimo gradu genuflexione', thus injicit in unum thuribulum absque benedictione, et iterata postea in infimo gradu genufleaperto Diaconum sequens, ad sacellum vel altare pergit
ubi sanctissimum Sacramentum reconditum fuil. Quo quum pervenerit,
in
ante altare utrumque f1ectit genu et caput profunde inclinat;
mox in infimo
genufJexus parumper oral. Ad signum CaeremoI

Cfr.. Caerem. Episc. l. 2. c. 25. n. 23. et c. 26. n. 9. -

S. R. C. 15 Sept. 1736

Tale/ana ad 4. n. 133136. Pro sandaliis deponendis Celebrans in scamno assidere potest.

Cfr. n. 32.
4 S. R. C. IO Ma). 1895 Macaonen. ad IO, n, 3855. 5 S. R. C.
I Febr, 1901 Erem, Camo/d, Mont. Coron, ad 5. n. 4198. - l) Caerem. Epise, l. 2,

c, 26, n. 12. - ? Ab adoralione Crucis hujus Feriae usque ad Nonam inclusive diei se
quentis. ante Crucem allaris majoris eliam Celebrans genuflectere debet, Cfr. n. 26.

394

Lib. IV, Pars I, Cap.

Art. II.

niarii assurgit, et parum ad cornu Evangelii defIectens, incensum in

duobus thuribulis sine benedictione ponit; tum iterum genuflexus sanctissimum Sacramentum cum
thuribulo tribus duclibus adolet,
caput profunde ante et post inclinans.
exinde super humeros
ibique in
velo oblongo, ad gradum suppedaneo proxlmiorem
ora
" de manu Diaconi Calicem cum sanctissimo
Sacramento aceipit; quo ab eodem Diacono ;Hl,ror~ITO. SUI)pE:daneum
conscendit et per dexteram suam ad populum se vertit. Intonato
ad
Caeremoniarii medius inter Diaconum et
Hymno
Subdiaconum in planum descendit, et sub baldachino ad altare majus
progreditur, recitans submissa voce cum sacris Ministris nr"pf"tIJm
Hymnum.
582.
ad a.ltare
pervenerit. in plano stans sanctum
tradit,
ibidem
simCalicem Diacono
plici sanctissimum Sacramentum adorat 2. Tum velo humerali deposito, in infimo altaris gradu genuflectit, et simul ac Diaconum ad ejus
dexteram reversus est, surgit et ibidem parum ad cornu Evangelii
e medio
iterum thus in thuribulum
benedictione
imponit, et f1exis exinde genibus in infimo gradu, sanctissimum Sacramentum uti antea incensat 3. Thure oblato, suppedaneum conscendit
atque
; dehinc sanctum Calicem a Diacono detectum apprehendlt eumque caute defledens efficit ut sacra Hostia ex eo in
Patenam defluat, quam Diaconus iofra corporale aHquantulum elevatam tenet, cavens ne absque necessitate sanctissimum Sacramentum
; quod si forte
in aliquo vase cum aqua ibidem
abluit et purificatorio abstergit. Tum Calice super
corporale collocato, Patenam ambabus manibus accipiens, sacram
Hostiam, nihil dicens et signum Crucis cUm Patena minime efformans, super corporale
Patenam vero statim non subtus,
sed super corporale versus cornu Epistolae collocat. Dum Diaconus
et Subdiaconus vinum et aquam in Calicem Infundunt, non recltat Oraqui humanae substantiae neque benedicit aquam, sed
tionem
statlm Calicem de manu Diaconi
eumque nihil dicens nec
Crucis signum cum eo efformans, retro sacram Hostlam loco solito
deponit. Deinde pro thurificatlone altaris, qui n prius genuflectat, ad
cornu
parum se retrahit, et facie quodammodo ad cornu
Epistolae conversa, sine benedictlone et absque Oratione Per intercessionem, incensum in thuribulo ponit; tum ad altare iterum conversus,
thuribulo genuflectit, et quin iterum sanctissimum
Sacramentum
oblata more solito adolet, dcens submissa

Caerem. Epise. L 2. e. 25.

Il.

31.

S. R. C. 1 Febr. 1906 Erem. Cama/d. Mon/.

C. 25. Il.32. - 4 Clr. S. R C.

Corono ad 13. Il. 4198.

Clr. Caerem. Epise. I. 2.
23 No\'. 1906 Dl1blor. ad 5. n. 4194.

De Celebrante Feria sexta in Parasceve.

395

incensat
divoce lncensum istud,o mox facta
cens
Domine et repetita genuflexi<we prosequitur more solito thurificationem altaris semper genu:flel:tens, quoties per medium
transit l .
583. Altari incensato, thuribulum Diacono reddit, pronuntiando
consueta verba Accendat in nobis Dominus, et quin
aliusve incensetur, ex latere
ad secundum gradum vel in planum
descendit, ubi per suam sinistram ad populum conversus, manus lavat
nihil dicenso Quibus abstersis, medium altaris adit, factaque genuflemediocriter inclnatus
et more solito super altare positis mani bus, dicit submissa sed
voce In
humiliTum altare osculatur, genuflectil et retrahens se aliquanlulum
tatis
extra allaris medium ad corou
ad populum semiconversus
eadem voce dicit Orate, Fratres, manus de more extendens atque jungens, et quin perficiat circulum, per eandem viam ad altaris medium
cum
iterum se convertit, proferens interim seereto ut
meum ac vestrum
Mox ceteris omissis cantat juxta notas
Missalis et manibus
Oremus.
salutaribus moniti etc.
ac manibus extensis prosequitur Pater nos/er. Responso a choralibus
Sed libera nos a
secreto subdil Amen,. atque absolute sine
Gremui cantat in tono Orationis feriali Libera nos usque ad Amen exelusive, quin se cum Patena signet 9, sed manus jugiter ante pectus
extensas tenens usque ad finem.
chorales responderint
Amen
et Patenam
minime abstersam sacrae Hostiae
submittit; tum inter pollicem et indicem manus dexterae sacram Hostiam accipiens, sic eam jugiter
elevat altius
ita ut
ab omnibus videri
sinistra interim cum Patena super corporale
retenta; mox, quin sacram Hostiam super Patenam
statim
supra Calicem jam a Diacono detectum eam in tres
more solito dividi! nihil
quarum duas majores super Patenam collocat, minimam vero in Calicem
Crucis cum ea non
efformando 4 neque verbum aliquod
Diaconus
Calicem palla
genuflctit, et
Dei,
osculo pacis ac duabus priori bus Orationibus, ante Communionem
mediocriler inclinatus et mani bus
super altare de more podicit seereto
Corporis tui. Postea genufIectit et illi co
surgens accipit Patenam cum sacra Hostia dicendo item secreto Panem
non sum
terque
caelestem o; dei n more solito dicil ter
peclus sibi percutit; tum erectus cum sacra Hostia se
et inl Caerem. Epise. I. 2. e. 25. n. 33. S. R. C. 5 jul. 1698 Panormllal!a. n. 2003, et
II f'ebr. 1702 Lerlell. ad I. n. 2089. - 2 S. R. C. l f'ebr. 1907 Erem. Cama/d. Monl.
Corol!. ad 18. n. 4198.
3 Rubr. spec. Missal.
4 Caerem. Episc. I. 2. c. 26. n. 20,
et S. R. C. 13 Febr. 1666 Decre/a ad Miss. peri In. J l. n. 1333.
S. R. C. I f'ebr.
1907 Erem. Cama/d. Mont. Corono ad 18. n. 419B.

396

Lib. IV, Pars I, Cap. X, Art.

n.

terim secreto pronuntiat Corpus Domini nostri, de more se communicat atque parumper in meditatione sanctissimi Sacramenti
584. Sumpta. sa.cra. Hostia., non dicit Quid retribuam Domino,
sed
et fragmentis collectis atque in Calicem immissis,
nihil dcens neque seipsum cum Calice signans, particulam sacrae
Hostiae cum vino
Patena mento supposita. Dehinc
tens eonsuetam Calieis purificationem, digitos super Calicem de more
abslergit et ablutionem in medio altaris haurit,
nihil dicens; mox mani bus ante pectus junetis et mediocriter inclinatus dicit secreto Quod ore sumpsimus etc. l, cui Orationi nihil aliud
sed ibi
donec Subdiaconus ad ejus sinistram redeat; tune caput profunde Cruci inclinat et in planum descendit, ubi
facta ante infimum
genuflexione 2, caput cooperit et ad sacristiam ut venerat revertit. Postea dicuntur Vesperae sine cantu, sed
cum candelis accensis 3.
l S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Camald. Monl. Corono ad 18. n. 4198.
2 Cfr.
n. 26.
:> Si Feria sexta
Parasceve cl1til1gat, ut Sacerdos qui sacra m [unctiol1em
inchoavi!, subita morte vel inlirmi!ate correptus candelO prosequi impcdialur et adsit
tantum Diacol1us ministrans jejunus, et Sacerdos non jejunus, Missa Praesanctiiicatorum absolvi polesl a Diaco'no minislrante, dummodo ,i! Sacerdos; el hoc in casu
slalam et planelam more Celebranli. assumit, et alter in munere Diaconi ci succedi!;
si vero ilIe siI dumlaxal in Ordine Diaconatus consti!utus, et nullus alius Saecrdos
iejullus adsil, eessel Officium et sacra H05tia reponatur in tabernaculo ubi adesi sacra
Pyxis, et die sequenti post sUTIpliol1em pretiosissimi Sanguinis sumalur. S. R. C.
5 MarI. 1825 Resolut. Dubior. n. 2636. - Consuetudo, "eria sexta in Parasceve posi
Celebranlis Communionem Ss. Sacramentum deferendi ad Sacellum ubi pridie lueral
reconditum, vel de sero CUlo Illminibus Hlud ilerum eolloeandi in ecelesia et ad proprium altare, esi eliminanda. S. R. C. II Febr. 1702 Leriel/. ad I. n. 2089, el
S. R. C. 12 MarI. 1836 Tridentlna ad 4. n. 2740. Vetilum item est in loeo ubi asservalur S5. Sacramenlum pro hae feria, statim post sacram IUllctionem buju5 Feriae exponere publicae venerationi Reliqlliam S5. Crucis, et eam ibi relinere exposilam usque crastinum ad horam solemnis funclionis. S. R. C. Ibid. ad 5. Polesl
tamen eKponi Immediate posi adorationem Crucis, si Crux cum praefata inclusa Re
Iiquia sii talis mensurae ul inter candelabra arae majoris poni queal. S. R. C. 14 Jun.
1845 Pfonnl. ad 4. n. 2887. Hac Feria Reliquia sanclae Crucis a Sacerdote non genufJexo, sed stante triplici duelu jneensanda est, facta anle et post simplici genulIexione; quoad colorem pluvialis et veli humeralis in benedictione cum eadem Reliquia el modulO recitandi Orationem Resplce necnon admillendos lideles ad csculum
diclac Reliquiae hac dic, servelur consuctudo. S. R. C. 23 Sepl. 1837 Mulinen. a<t X.
I. 2. 3. et
n. 2769, et 20 MarI. 1869 Montls Rega/is ad 7. n. 3201, el 26 Apr.
1918 Senen. ad l. (Act. Ord. XXXVII. 1918 p. 123). Hodie post Missam Praesanctilicatorum vel in sero Iicet processionaliter delerre slatuam Ss. Redemploris demorlui, vel
B. M. V. Perdulenlis CUlo ChTisto mortuo, sed non licet eam exponere Ferla V. in Coena
Domini neque Ferla VI. in Parasceve ante praefatarn Missam. S. R. C. 21 MarI. 1744
8ergamen. ad 4. n. 2375, 12 Nov. 1831 Marsar. ad 52. n. 2682, 27 MarI. 1903 S. Mniatl n. 4112, et 16 jan. 1907 Congr. Orat. ad I. n. 4197. - Feria VI Maioris Hcbdomadae solum licet sacrum Viaticum ad inlirmos delerre. Can. 867. 2; quibus <teferenda esi absque exleriori apparatu, sed CUlo stola albi coiris, recilando submissa
voce Psalmos CUlo aloria Patri; pOpUlllS tamen sine benedictione dimitlendus esi.
Bened. XIV. lnsl. eccI. 38. el 39; S. R. C. 15 Mai. 1745 Lucana. n. 2383.

De Diacono Feria sexta in Parasceve.

397

ARTICULUS III.

De Diacono Ferla sexta In Parasceve.

585. Expleta in choro Nona, Diaconus indutus amictu, alba,
cum stola diaconali et pianeta plicata, ubi adcingulo et
hibetur l, nigri coloris, praemissa Imagini
sacristiae consueta inclinatione et salutato Celebrante, manibus junctis et capite
retro post Subdiaconum ad altare majus se conferI. Quum ante
gradum
et in plano a dexteris
infimum
Celebrantis genuflectit; deinde ibidem super pavimentum se pnJstenlit,
caput et brachia ponens super pulvnum in secundo a terra gradu
collocatum,
orat donec a Caeremoniario
surgendi detur. Tunc cum Celebrante surgit, altare conscendit, quod
quum a Celebrante osculatum sit, sine genuflxione ad cornu Epistolae
se
ut ad lntroitum Missae, non respondens Dea gratias in
fine Prophetiae, neque in fine
Lectionis. Sub fine m cantus
Tractus per secundum gradum incedens retro post Celebrantem vadit,
ubi cantato ab eodem Oremus, subdit in cantu Flectamus genua, iIlico
quum Subdiaconus respondet Levate 2.
ac se
Absoluta a Celebrante Oratione, ad ejus dexteram uti prius accedit
ibique perslat aliquantulum ad Cantores conversus quoadusque Celebrans totam Passionem
folia Missalis eidem vertens quum
opus sit, non tamen
ad verba tradidit cn;'rjf,/im
dum cum eo ad Cantores se convertit, remanens ad iIIius sinistram.
Quum
verba decantantur, versus altare utrumque f1ectit genu,
ad
Caeremoniarii
et uti antea consisti! 3. Finito cantu
primae
Passionis, ad scamnum accedit, depositaque ibi
plicata, si ea utatur, ejus loco stolam latiorem assumit et librum
cum genuflexione in infimo gradu, super altare more
solito collocat; tum
in ora
dicit secreto Munda
cor meum, librum iterum accipit, et quin benedictionem a Celebrante
petat, in planum descendit; facta in infimo
ad
consuetum pergit locum
seu postremam parlem Passionis
cantaturus, cui non praemittit Dominus vobiscum, nec signat Iibrum
neque illcensum adhibet .1.
neque
586. Post cantum ultimae
Passioms ante altare in
infimo gradu genuflectlt, et quin
plicatam resumat, ad se-

, Cfr. o. 330. Rubr. geo. XVI!. 3, el Rilus in celebr. Miss. V. 5.

3 Quod
attinel ad Daconos Passionem canlaluros, ipsi assumunl slolas el manpulos ngri coloris; in reliquis vero servan! quae supra exposi!a sunt. Cfr. n. 508. S Diacon\lS Missae
parlem Passlonis cantare ctebeat, cfr. n, 509, - 4 Rubr, spec.

398

Lib. IV, Pars I,

Art. III.

cundum
a
Celebrantis
manibus junctis
stat ad monitlones et Orationes, ac suo
quoties Celebrans
Sln.gulas monitones (octava
Oremus cantaverit, in cantu
Flectamus genua, statim genuflectendo, ac se erigendo quum
Subdiaconus respondet Levate. Comptetis Orationibus, ibidem Cruci
altaris caput profunde inclinat et per viam breviorem ad scamnum
Celebrantem comitatur, ubi postquam hic
deposuerit, per
lr\t,a;(\r,>m viam ad altare cum Caeremoniario
factaque in infimo
genuflexione, suppedaneum
Crucem de
manu Caeremoniarii accipit, habens
Crucifixi ad se conversam, quam per viam breviorm ad Celebrantem in plano ad cornu
stantem defert eique sine osculis tradito Tum sistens a
facie ad
conversa, ilIum, in quantum
in Cruce
et cantato per Celebrantem
prosequitur cum eo cantans in quo salus mundi
pejrJer.!dit J; dum autem chorales respondent Venite adoremus, genuflectit
Ilt,'"n",p genu versus Crucem et mediocriter se inclinat 'l, quod sead dexterum Cecunda quoque et tertia vice praestat, sistens
lebrantis Jatus uti supra.
58'1. Canta.to ultimo Venite adoremus, dum Celebrans ad loeum
adorationis Crueem portat, Diaeonus eum Subdiaeono remanet in suppedaneo erga populum genuflexus, donec
Cruce, assurgenuflexione,
; tune
et ipse, factaque ibidem CruC
ad scamnum per viam breviorem secedit,
stat mani bus iunelis.
Celebrans ab adoratione Crucis reversus
Diaconus
et sandalia deponit 4, et a dexteris Subdiaconi ad
Crucem adorandam mani bus
post Praelatos, si adsint, sed
ante alios
ter genua ftectns in iisdem distanlis quas Celebrans
atque in quavis adoratione recitans Adoramus te,
Christe etc. mediocriter se inclinando; tertia autem vice ante Crucem
facta
solos Crucifixi pedes ante Subdiaconum deoseulatur 5.
Deinde cum eo se erigi! et peracta insimul Cruei genunexione simplici, redit ad scamnum; ubi resumptis sandaliis ac manipulo, non
tamen
plkata, a dexteris Celebrantis
eaput cooperit
atque simul cum Subdiaeono Improperia alternatim cum Celebrante
voce submissa legit.
588. Ultimi quum a.dorationem
deteglt, surgit
et
ex abaco bursam intus habentem
ae desuper
purificat:oriiunl, in plano versus Crucem
et ad altare per
viam breviorem defert; dei n corporale de more
et bursam
ac
in loco consueto
Adoratione expleta, directe
! Cfr. noI. 8 pago 392.
2 Cfr. n. 32. Rubr. spec.
4 S. R C. 15 Sepl. 1736
Tale/ana. ad 4. n. lil3lil6, et 23 Sepl. 1837 Mutinen. ad X. 5. n. 2769.
" Cfr. n. 580.

De Diacono feria sexta in Parasceve.

399

ex altari ad Crucem se confert, eique simplici genuflexione facta, ambabus mani bus eam reverenter
et elevata m tenens cum imagiine
Crucifixi ad altare conversa, atque nemini reverentiam exhibendo,
ad allare reportat et ante ostium tabernaculi statuit. Cruce in loco suo
deposita, genuflectl unico genu, ad scamnum redit et a dexteris Celebrantis iterum sedeI. Omnibus subinde pro processione dispositis, cum
Celebrante ante altare accedit, ibique facta in infimo
a dexteris
Celebrantis genuflexione, eidem naviculam incensi sine petitione benedictonis et sine osculis ministral'; lum
in infimo gradu genuflexione, capite aperto sequens Subdiaconum, ad sacellum vel altare
gradilur ubi sanclissimum Sacramentum reposilum fui!. Quo quum pervenerit, in plano ante altare a dexteris Celebrants utrumque lleclit genu
et caput profunde inclinat, moxque se erigens in infimo gradu genufledi! et aliquantulum orat. Postea altare conscendit, et facta e:eJ~utle
xione parum ad cornu Epistolae, ne terga obvertat
capsulam
quin lamen sanctum Calicem inde
extrahat; tum iterata
in suppedaneo genuflexione, ad dexteram Celebrantis redit, ubi in
infimo gradu utrumque f1ectit genu et caput cum Celebrante profunde
inclinat, eique naviculam ad impositionem incensi in duobus thuribulis sine osculis ministrat, non petens benedictionem; quo facto,
ge]nul~e}ms Celebranti primum thuribulum porrigit, ut sanctissimum
Sacramentum incenset, caput cum eo ante et post
inclinans
eidemque a suo latere posteriorem planetae fimbriam sublevans. Imposito a Caeremoniario super Celebrantis humeros velo oblongo,
suppedaneum i1erum ascendi!, et facta ibidem genuflexione, sanctum
Calicem e capsula extrahlt, ac vertens se per suam sinistram, stans
confestim Celebranti genuflexo iIIum tradil atque extremitatibus veli
humeralis sanctum Calicem manusque ilIius cooperi!; postea sanctissimum Sacramentum adorat unicum f1ectendo genu, et dum Celebrans
cum Sanctissimo ad populum se convertit, cum Subdiacono locum
permuta!, ita ut in processione a dexteris Celebrantis incedat. Intonato Hymno Vexilla, ad signum Caeremoniarii una cum Celebrante
ab altari descendit processionemque sequitur, alternatim recitans cum
eo submissa voce
"
589. Quum ad altare majus
utrumque genu in plano
versus Celebrantem f1ectit, et adorato cum profunda capitis inclinaHone sanctissimo
adhuc
sanctum Calicem de
manu Celebrantis accipil', statimque
et postquam hic genuf1exione simplici Sanctissimum adoravit, altare
sanctllm
Calicem in medio corporalis statuit, et peracla genuflexione unico
I S. Ho C. 16 Nov. 1906 Erem. Camald. MOlli. Coroll. ad 3. n. 4193.
2 Rubr.
spec. el Caerem. Epige. I. 2. c. 25. n. 31. et c. 26. n. 15. - :1 S. R. C. I febr. 1901
Erem. Camald MOIlL Corono ad 14.
4198.

Lib. IV, Pars I, Cap.

400

ArI. III.

genu paululum ad corou

in planum ad dexteram Celebrantis
descendit, in infimo gradu genuflectit utroque genu et caput profunde
inclinat, mox simul cum Celebrante assurgens naviculam ei ministrat
et postea thuribulum porrigit ut antea. Incensato sanctissimo Sacramento,
cum Celebrante conscendit et unico genu facta
genuflexione, velum a Calice amovet et Patenam super corporale
versus corou Epistolae ac pallam Iaea consueto ponit. Tum Patenam
resumens ante Celebrantem super corporale ambabus mani bus eam
parum elevatam
ut hic in eandem ex Calice saeram Hostiam
deponat; post haee Patenam cum sacra Hostia Celebranti sine osculs
porrigit. Tum in
manu sinistra super altare elevatum, vinum
infundit, neque
neque
i1lum
; et aqua in
Calicem a Subdiacono instillata, iIIum sine osculis Celebranti tradit,
.ac demum consueto in 10eo
palla cooperi I. Deinde non praemittens genuflexionem 1, neque petens benedictionem, Celebranti thus
sine osculs ministrat; tradito dein thuribulo Celebranti, cum ipso
genuflectit et more solito ad oblatorum, Crucis et altaris incensationem assistit, in cujus fine oec Celebrantem nec alios thurificat. Ubi
thuribulum Thuriferario reddidit, in plano staos versus Celebrantem
ad latus Epistolae consistentem, Iinteum ei ad manus
praebet. Tum per secundum gradum ad Mssale se confert, facta
prius una cum Celebrante ante medium altaris genuflexione. Ad Orate,
Fratres non respondet
genuFlectit tamen ante et post cum
Celebrante.
590. Inchoato a Celebrante Pa/er nos/er, flectit genu et ad
secundum gradum a tergo Celebrantis descendit, ubi manet usque ad
Orationis Libera nos. tum quippe facta cum Celebrante genuflexione, parum se ad cornu
retrahit, et in ora suppedanei
genuflexus sacram Hostiam elevatam manibus junctis et
eredo
no!d"riClrf>m planetae Celebrantls fimbriam minime sublevando.
Dum Celebrans sacra m Hostiam demittit, illico
et ad illius
dexteram absque genuflexione accedens, confest1m Calicem disiCOOpl~
fil. Sacra
a Celebrante in Calicem missa, hunc palla cooet cum Celebrante
statimque ad iIlius snislram
atque ibidem genuflexionem iterat. Post Orationem Percepto Corporis
tui cum Celebrante genuflectit, ad Domine non sum
mediocriter
inc1inatus ter pectus si bi percutit et ad Communionem profunde se
curvat. Ubi Celebrans sumpta sacra Hostia a meditatione
cum eo genuflectit, et post sumptionem
dicto a Celebrante
Quod ore sumpsimus, Missale c1audit, et si pianeta plicata utatur,
in medio altaris
per vam breviorem ad scamn um accedi!,
lati ori stola
pianetam plicatam resumit;
l

S. R. C. 23 No\!. 1900 Duba ad

4194.

De Subdiacono Feria sexta in Parasceve.

401

et per viam breviorem absque

ad dexterum Celebrantis
latus ascendit, et Subdiacono ad sinistrum re verso, cum Celebrante
ubi peracta cum
caput profunde Cruci inclinat et in planum
aliis ante infimum gradum genuflexione, caput cooperit et ad sacristiam ut venerat revertit J.
ARTICULUS IV.

De Subdiacono Feria sexta in Parasceve.

591. Expleta. in choro :Nona, Subdiaconus indutus amietu, alba
coimis, ad slet
ac
plicata, ubi adhibetur~,
gnum
sacristiae ac Celebranti
et capite
ante Diaconum ad altare majus se conferI. Quum ante infimum
gradum pervenerit, caput detegit et in plano a sinistris Celebrantis
ge:tlul'lec:tit; deinde ibidem super pavimentum se prosteroit, caput et
brachia ponens super
'in secundo a terra gradu collocalUm,
prostratus orat, donec a Caeremoniario
detur.
Tunc cum Celebrante surgit, altare conscendit, et ut Celebrans illud
osculatus sit, sine genuflexione ad corou Epistolae se recipit ut ad
Introitum Missae, non respondens Deo
in fine
Sub finem cantus Tractus in planum retro post Celebrantem vadit,
ibique stans, quum Diaconus Plectamus genua pronuntiat, iIIico genuflectit, et subdens in cantu Levate statim
s. Dum Celebrans
Orationem cantat, si pianeta
utatur,
Cruci altaris
profunda capitis inclinatione, ad scamnum se confert eamque,
Epistolarum libro,
vante Caeremoniario, deponit;
cantandam alteram lectionem solito in loco et in tono
faeta ad medium altaris in infimo
ante et post genuflexione.
Lectione cantata, non osculatur manum Celebrantis neque ab eo acbenedictionem, sed libro reddito Caeremoniario, ad scamnum
ut pianetam plicatam, si ea utatur, resumat, et deinde ad
dexteram Diaconi in corou
se conferI. lbi permanet, aliquan1tul:um ad Cantores conversus quoadusque Celebrans totam Passionem legerit, non
ad verba fradidif spirifum,. POStnl0duro cum eodem Celebrante ad Cantores se converlit a sinistris Diaconi. Quum
verba
versus altare utrumque flectit
genu, ad signum Caeremoniarii surgit et uti antea consistito Finito
Passionis, quin Missale ad aliud corou tralnsferat;
cantu primae
in
descendit cum
in infimo
ante medium
I Cfr. Rubr. spec. hujus Ferille.
in celebr. Miss. V. 5.

Cfr. n. 330. -

Rubr. gen. XVII. 3. et Ritus

402

Lib. IV,Pars l, Cap. X, Art. IV.

altaris, ac parum defledens versus latus

exspectat adventum Diaconi, quocum
iterat in eodem
et ad consuetum locum pergit Iibrum sustentaturus pro cantu ultimae partis
in
fine tamen Iibrum Celebranti deosculandum non
defert l .
592. Post cantum ultimae
Passionis, facta cum Diacono ante altare in infimo gradu
ad cornu Epistolae a
Diaconi in planum recedit ibique stat manibus iunctis ad monitiones et Orationes, ac suo tempore, quoties Diaconus ante singulas
Orationes (excepta octava) cantaverit F!ectamus genua,
in
cantu Levate, genuflectens ac stati m se erigens, uti supra. Completis
Orationibus, Cruci altaris caput profunde inclinat, et per viam breviorem ante Diaconum ad scamnum
ubi
pianeta plisi ea utatur, cum Celebrante ad angulum posteriorem in cornu
Ep,istoI<le in plano se
ibique stans a sinistris
facie ad populum conversa, illum, in quantum opus fuerit, adiuvat In
Cruce detegenda, et cantato per Celebrantem Ecce lignllm Crucis,
prosequitur cum eo cantans in qua salus mundi
; dum autem
chorales respondent Venite adoremus, genuflectit utroque genu versus
Crucem et mediocriter se inclinat
secunda quoque et teriia
vice praestat, sistens jugiter ad sinistrum Celebrantis latus uti supra.
Tota Cruce
velum de manu Celebrantis accipit et secundo Ceroferario tradit.
593. Canta.to ultimo Venite adoremus, dum Celebrans ad locum
adorationis Crucem portat, Subdiaconus cum Diacono remanet in suppedaneo erga populum genuflexus, donec ille,
Cruce, assur; tunc surgit et
factaque ibidem Cruci simplici genuflexione,
per viam breviorem ad scamnum
manibus
junctis. Postquam Celebrans ab adoratione Crucis reversus fuerlt,
Subdiaconus manipulum et sandala deponit 4, et a sinistris Diaconi
ad Crucem adorandam post
si
sed ante alios Sacerdotes accedit, ter genua f1ectens in isdem distantiis quas Celebrans servavit, atque in
adoratione recitans Adoramus te Christe
mediocriter se inclinando; tertia autem vice ante Crucem facta eadem
adloratione, SOl08 Crucifixi
Diaconum deosculatur D. Deinde
cum eo se er'igit, et peracta insimul Crud
redi!
ad scamnum; ubi resumptis sandaliis et manipulo ac pianeta plicata,
gj eam adhibet, ad sinistram Celebrantis assidet, caput cooperit atque
simul curo Diacono lmproperia alternati m cum Celebrante voce submissa
l Rubr. spec. hujus Ferine.
2 Clr. noto 8 pago 392. - 3 Cfr. n. 32. - 4 S. R. C.
15 Sept. 1736 Toletana ad 4. n. 2326, et 23 Scpt. 1811 Mulinen. ad X. 5. n. 2769.
5 Cfr. n. 587.

De Subdiacono Feria sexta in Parasceve.

403

594. Circa finem adorationis, quum Diaeonus

bursam
ad altare delaturus, deteeto capite
quoque surgH, sic permanens
usque ad iIIius reditum; et quando Diaconus, finita adoratione, Crucem ad altare reportat, cum Celebrante
aperto utrumque flectit
genu J. Omnibus subinde pro processione dispositis, caput detegit et
cum Celebrante et Diacono ante altare
facta in infimo
gradu a sinistris Celebrantis genuflexione, ad impositionem incensi
in thuribulum assistit; tum
in infimo gradu
caubi sanpite aperto, ante Diaconum ad sacellum vel altare
ctissimum Sacramenlum repositum fuit z. Quum ad sacellum vel altare
in plano ante altare a sinistris Celebrantis utrumque flectit
genu et caput profunde inclinat i mox in infimo gradu genuflexus aliquantulum cum aliis orat. Ad signum Caeremoniarii cum Celebrante
adstat ad impositionem incensi in duobus
tum
iterum cum aliis genuflexus, dum Celebrans sanctissimum Sacramenfimbriam elevat et
tum adolet, ei a suo latere posteriorem
caput ante et post profunde inclinato Quo
velum
a
Caeremoniario humeris Celebrantis impositum ante pectus ejusdem
firmat, dein simul cum
ad
proximiorem ascendit ibique in ora suppedanei a sinistris Celebrantis genuflectit; et
hic cum sanctissimo Sacramento ad populum se cona sinistris
vertit, cum Diacono locum permutat, ila ut in
Caeremoincedat Celebranlis. Intonato Hymno Vexilla, ad
niarii cum Celebrante ab altari descendit et processionem sequitur,
praefatum Hymnum alternatim cum eodem submissa voce recitans.
595. Quum ante altare majus advenerit, in plano consistit,
donec Celebrans sanctum Calicem Diacono
tunc sancfissimum Sacramentum in manibus Diaconi una cum Celebrante genuflexione simplici adorat; moxque in infimo altaris gradu cum Celebrante
genuflectil. Diacono ad dexteram Celebrantis reverso,
et ad
impositionem Incensi in thuribulum atque ad thurificationem sanctissimi Sacramenti ut antea assisti t. Postea cum Celebrante suppedaneum
conscendit et unico genu peracta genuflexione, ibi persta!. Deposita
exinde a Celebrante super corporale sacra Hostia, Calicem non abstergit, sed postquam Diaconus vinum infundit, paucas aquae
in illum instillat, qui n benedictionem petat; tum ad sinistram Celel Caerem. Episc. l. 2. c. 25. n. 28.
2 Crucem processionalem jam detectam alter
Subdlaconus detert paratlls amicttl, alba cum cingulo et pianeta plcata nigri coloris,
dummodo etiam sacri Ministri eadem induti sinI. Hic, finita Crucis adoratione, e sacristia ad presbyterium procedit, et absque genuflexione inter duos Ceroferarios an!e altare se sislit facie ad altare conversa. Da!o signo a Caeremoniario, posi Thuriierarios via brevior ad sacellum vel altare Ss. Sacramenti progreditur ibique lta consisti!
ut acceplo a Celebrante sancto Calice, via longior per ecclesiam ad altare majus processionem reducere possi!. Poslquam in presbylerium advenerit, mox una cum baldachlnnm geslantibus Crucem in sacrisliam reporlat.

Lib. IV, Pars l, Cap.

404

Art. IV.

brantis eum genuflexione in utroque late re redit et ad impositionem

incensi in thuribulum necnon ad thurificationem oblatorum, Crucis et
altaris more solito assistit, posteriorem
fimbrlam Celebranti
sublevando et genuflectendo,
Celebrans genuflectit.
Poslmodum in
deseendit slansque versus Celebrantem ad
latus
consistentem, aquam ei ad manus lavandas praebet.
Delnde per planum gradiens, ante medlum altaris se confert, bique
simul cum Celebrante et Diacono peracta, usque ad
Orationem Libera nos inclusive
non
ad Orale,

Fratres.
596. Post Orationem Libera

IlOti cum Diacono genuflectit et

suppedaneo proximiorem ascendit parum versus cornu
Ev.an~;eli.i, ibique in ora suppedanei
mani bus jundis et
erecto sacram Hosliam elevata m
posteriorem pianetae Celebrantis fimbriam minime sublevando. Dum Celebrans
sacram Hosliam demittit, ilIico cum Diacono
et ad ejus sinistram
genuflexione accedit. Sacra particula in CaJicem a Celebranle immissa et Calice a Diacono
cooperto, cum eis genuflectit et statim ad dexteram Celebrantis
iterumque genuflecti!.
Post Orationem
corporis lui cum
genuflectit, ad
Domine non sum dignus mediocriler inclinatus ler
sibi pereutit,
ad Communionem profunde se curvat, et Calice suo tempore detecto,
cum aliis
Tum vinum et aquam pro ablutione dumtaxat
praevia anle
Celebrantis in Calicem infundit, ac
medium altaris genuflexione, ad corou
se confert, Calicem
juxta solitum compositurus et ad abacum delaturus, non omittens
genuflexionem in infimo gradu coram Cruce altaris. Inde iterum in
transitu ante medium altaris genuflectens ad sinistram redit Celebranquocum caput Cruei profunde inclinat et in planum descendit,
CUID ceteris ante infimum
genuflexione, caput
COl1nf'rit et ad saeristiam ut venerat revertit l.

ARTICULUS V.

Oe Caeremoniario Ferla sexta In Parasceve.

597. Caeremoniarins superpelliceo indutus, ternpl~st:ive
an omnia sint suo quaequeloco
et congrue disposita. Expleta in choro Nona, Celebrantem
Ministros monet ut praemissa Imagini praecipuae sacristiae debita revercntia salutatoque a
Ministris
ad altare majus
in Missa solemni se con-

Cfr. Rubr. spec. hujus Feriae.

De Caeremoniario Feria sexta in

405

ferant l,
vero i1luc ante sacros Ministros a dexteris Thurlferarii
procedit. Quum ad altare
in
ad cornu Epistol::Le
mum Cruci genuflectit, deinde in genua procumbit,
permanet
usquedum Ceroferarii tobaleam super altare extenderint, quod
curat
parum oraverint; tunc
et Missale apertum
atque dispositum cum legili in comu
collocai. Postmodum
dat Celebranti signum assurgendi, et iIIico
libro Epistol<lrum
tradit eum Lectori Prophetiae, quem ad medium altaris et Inde ad
latus
cum solitis genuflexionibus comitatur, uti fit quum cantatur
sed in fine non ducit illum ad Celebrantem. Ad Flectamus genua genuflectit cum atiis et ad Levate se
; dum Celebrans Orationem decantat, Subdiaconum, si pianeta plicala utatur,
ad scamnum ducit, i1lumque adjuvat in ea deponenda, postea tradit
ei librum
et more solito comitatur iIIum ad Lectionem
cantandam, qui n in fine eundem ante Celebrantem adducat; sed statim
libro super abacum deposito, ad scamnum pergit, ubi Subdiaconum
in resumenda pianeta plicata, si eam adhibet, adjuvat. Dum cantatur
Tractus, ad sacristiam se confert et
opportuno Diaconos Passionem cantaturos ad altare conducit, et postea in sacristiam '<;'JU'.H,
prout supra expositum est". Ad cantum ultimae partis Passionis assistit more solito, sed thus non adhibetur neque in fine liber osculandus ad Celebrantem defertur.
598. Finito ca.ntu ultima.e
Pa.ssionis, coram altari cum
aliis genuflectit et in cornu Epistolae ad Missale ul ad Orationes
in Missa solemni assistit, genuflectens cum ceteris ad Flectamus
genua et se erigens ad Levate 3. Ante postremam Orationem Ceroferarios monet ut
et
pro adoratione Crucis extendant ;
et expleta ultima Oratione, Celebranti sacrisque Ministris dal
ad scamnum per via m breviorem accedendi, ut ibi Celebn'lns et Subdiaconus
. quo facto,
Diaconum a sinistris comitans, per viam longiorem ad altare cum
in infimo
gradu
illudque conscendens Crucem devote apprehendit eamque Diacono in suppedaneo stanti tradit i tum graditur ad comu Epistolae et stans prope Subdiaconum, assistit trino in loco ad Crucis
denudationem, utrumque fleclens genu et mediocrter se inclinans 4 ad
Venite adoremus. Cruce detecta,
dum Crucem ad Jocum
adorationis defert, comita!ur, genufJectens cum eo, postquam iIle
Crucem
". Deinde Celebrantem ad scamnum reducit
sandalia
auxilium
quem postea ad Crucem ado- - - _....
_-~

l Vbi chorus esI ante altare, Caerell10niarius Celebrantem et sacros Ministros

IIt in accessu ad altare chorales solito modo salulen!. Ab adoratione Cruds
usque ad Nonam Sabbal! sancti omnes chori salutaliones omiltendae sunI. Cfr.
Cfr. n. 5J6. - :l Cfr. n. 26. - 4 Cfr. n. 32.
5 Caerem. Epise. L 2. c. 25.

monet
lamen
n. 24.
n. 24.

406

Lb. IV, Pars I, Cap.

Art. V.

randam comitatur, qui n eam osculetur; reverso autem Celebrante ad

scamnum, eundem in resumendis
manipulo et pianeta adjuvat,; post chorales in sacris constitutos et
depositis
cum Thuriferario, si hic Missate ante
non sus,
tineat, ad Crucem adorandam, observans in adoratione quae supra
dieta sunt " Tum monet Sacristam ut Crucem processionalem et
si commode fieri possit; imaillas quae per ecclesiam sunt
vero Sanctorum velatas
Sub finem adoratonis Diacono innuit ut bursam ad altare deferat et
in medio mensae
explicet, Ceroferarios vero ac Sacristam advertit ut candelas altaris
majoris, Ceroferariorum et
ubi sanctissimum Sacramentum
est repositum, accendant; ipse vero Missale cum legili vel cussino
ad corou
necnon vasculum cum aqua et purificatorio ex abaco
et super altari ponit . Finita
invitat Diaconum ut Crucem ad altare
ipsumque a sinistris
comitatur et cum eo genuflectit; dum Diaconus cum Cruce redit ad
altare dat
ut omnes in genua procumbant; postque Ceroferarios admonet ut tapetem una cum Iinteo et pulvino removeant.
599. :Pro processione omnibus
Celebranti innuit ut
cum sacris Ministris ante altare accedat,
in infimo
gradu peracta, incensum in primum dumtaxat thuribulum imponat.
facto universi Cruci
et per viam breviorem ad sa
cellum vel altare ub sanc!issimum Sacramentum est reconditum, hoc
ordine se conferunt: Praecedunt duo Thuriferarii, dei n alter Subdiaconus cum Cruce detecta medius inter
tum chorales per
ordinem bini et bini junioribus
postea duo Cantores,
sacri Ministri ac Celebrans, unus post alium; ipse vero Caeremoniarius sacros Ministros praecedit; in sacello ve! ante altare suum cuique
ut supra expositum est. Quum ante altare pervenerit,
a dexteris Diaconi utrumque in plano
genu et capu! profunde
moxque in infimo
cum aliis
araI. Interi m baJdachinum ante altare defertur et intorticia atque candelae in
gerendae distribuuntur et accenduntur. Diacono,
postquam urnam aperuerit, ad dexteram Celebrantis reverso, surgit
cum Celebrante et sacris Ministris et ad impositionem incensi in duobus thuribulis de more assisti!; tum iterum
cum Celebrante
caput profunde inclinat ante et post sanctssimi Sacramenti thurifica
tionem. Dehinc velum oblongum super humeros Celebrantis expandit,
et suo tempore dai signum ui processio per viam longiorem ad altare
revertatur ordine supra exposito 3.
GOO. Quum ad a.lta.re
simplici
cum Celebrante Sanctissimum in mani bus Diaconi
l

Cfr. n. 580.

Caerern. Epise. I. 2. e. 25. n. 28.

~ 3

Cfr. n. 556.

De Caeremoniario Feria sexta in Parasceve.

407

velum oblongum ab humeris Celebrantis dimovet; quo

genua
donec Diaconus e suppedaneo descenderit;
flectit in infimo
tum adstat ad thuris impositionem in primum thuribulum et genuflexus
caput profunde inclinat ad sanctissimi Sacramenti incensationem ut
cum Celebrante sacrisque Ministris altare
supra. Quo
conscendit, genuflectit, et dum vinum et aqua in Calcem infunditur
ac thus in thuribulum
de more assistito Postea cum genuflexione in utroque latere fransit ad cornu
ibique stat ma~
nibus jundis prope Missale,
Celebrans
incensationem
lateris
in medium redierit; tunc genuflectit cum aliis et
amovet inde Missale, descendens in planum ad latus
Peracta ibidem thurificatione, librum in pristno loco reponit, iterum
cum aliis genuflectit ibique sistil usque ad finem Orationis Libera
nas, genuflectens cum Celebrante,
hic
Post praefatam
facta cum Celebrante sacrisque Ministris llell1ullexione, in secundum gradum descendit et ad sacrae Hostiae elevationem in ora
utrumque f1ectit genu; quum autem Celebrans
sacram Hostiam demttit, surgi! et denuo suppedaneum a sinistris
Subdaconi absque genuflexione conscendit. Sacra
a Celebrante in Calicem immissa et Calice a Diacono palla cooperto, genuse
flectit cum aliis et statm una cum Subdiacono ad cornu
permanet, donec
super abacum
Calice, ad altare redierit; tum caput profunde cum alils Cruc inclinaI
et in planum
ubi facta cum omnibus ante infimum
ad sacristiam ut venerat revertt. Postea ab altari et
abaco tobaleam amovendam, necnon candelas altaris finitis in choro
Vesperis
curaI.
ARTICULUS VI.

Oe Thurlferarlo Ferla sexa in Parasceve.

601. Expleta. in choro Nona., Thurferarius superpeHiceo indutus, praemssa lmagini praecipuae sacristiae debita reverentia salutatoque Celebrante, post Ceroferarios a sinistris Caeremoniarii maCelenibus junctis ad altare majus procedit. Quum Huc
branti cum sacris Ministris transeunti locum praebet, retrahens se
parum ad latus
ac postea in plano retro post Celebrante m
facta prius simplici genuflexione, ibidem utrumque flectit genu et cum
aliis parum inclinatus orat, donec a Caeremoniaro signum assurgendi
medetur. Tunc repetita genuflexione, ad abacum se confert
dius nter duos Ceroferarios stat manibus
Ad Flectamus genua
genuflectlt et cum alis se
in cantu Passionis ad verba
trad/di! sp/ritum simul cum aliis in genua pn)culml)it.

408

Lib. IV, Pars I, Cllp. X, Art. VI.

&Og. Ad monitiones et Ora.tiones stat item ad abaeum; quibus

absolutis, Celebranti ad seamnum pianeta se exuenti servitium .praestat, et dum hie tribus in lods Crueem diseooperit, apertum Iibrum
(si opus fuerit) ante iIIum sustinet, ut ex eo Ecce lignum Crucis decantet l; ehoralibus autem
Venite
c1audens prius
Iibrum ac parum se a Celebrante relrahens, cum aliis utrumque genu
flectit et mediocriter se inclinaP. Quum Celebrans ad locum adorationis
Crucem
sicut alii perstat, donec ille, Cruee deposita,
as~;ur!gat; tune surgit et ipse,
ibidem eum ceteris versus
Crueem genuflexione, ad abaeum
super quem Iibrum deponit.
Tum una cum Caeremoniario Celebrantem in manipulo et sandalis
dimittendis et post Crucis adorationem in iisdem resumendis adjuvat.
Deineeps aedpit Missale et ante Celebrantem genuflexus i1lud aper; post chorales in sacris contum sugtinet, ut ex eo Improperia
stitutos, si Celebrans lmproperia jam absolverit, sandalia
et
a sinistris Caeremoniarli incedens ad Crucem adorandam accedit,
observans quae supra dicta sunt 3. Sub fjnem adorationis pergit in
sacristiam ad
thuributum cum
ubi interim aller
Thuriferarius superpelliceum induil et thuribulum pro processione
praeparat.
&03. Pro
e sacristia a dexteris alterius Thuriferarii
thuribulum ltem deferentis et ante Subdiaconum Crucem geslantem
ad medium
; quo quum
facta genufle;ione, ibidem cum socio sistit, simul ac Celebrans dein cum sacris
Ministris e scaml10 ante medium altaris pervenit,
solus ei thuribulum pro thure imponendo administrat, poslea socio se denuo
conjungit, alque ad signum Caeremoniarli ambo omnium primi via
breviori ad sacellum vel altare ubi sanctissimum Sacramentum repositum
se conferunt. Quum ilIuc pervenerinl, ad latera allaris se
retrahunt, ut aditum Celebranti sacrisque Ministris relinquant; mox
facta cum ams
genu in plano genuflexlone cum mediocri corporis inclinatione, aliquanlulum orant et deinde ad nulum Caeremoniarli thuribula de more ministrant ceteraque peragunt quae supra
eXlpm;i!a sunt 4. In
immediate anle baldachinum procedunt sanctissimum Sacramentum thurificantes. Vbi ad altare
ad1,elJlerint. a thurificalione deslslunt et pror in cornu Epistolae alter
in cornu Evangelii genua fleclunt. Posilo super altare sanctissimo
Sacramenlo, prior dumtaxat thuribulum ut supra minislrat; et
incensationem sanctissimi Sacramenti, thuribulo recepto, unicum genu
f1ecti! et ad abacum secedit; alter vero
utroQue genu
cum mediocri
inclinatione
in sacristiam pergit thul Cfr. Caerem. Episc. I. 2. c. 25. n. 23. 0,500.

Cfr. o, 32, -

Cfr,

Il,

580, -

Cfr.

De Thuriferario Feria sexta in Parasceve.

409

ribulum depositurus. Vino et aqua in Calicem

in
genuflectit et a sinistris Diaconi altare conscendlt, thuribulum pro imo
positione incensi denuo administraturus; tradito dein thurlbulo in
manibus Diaconi, per fattls Eplstolae in planum descendit, ibique genuflexionem repetit atque thuribulo post incensationem altaris recepto,
iterum genuflectit unico genu l
in sacristiam
2. Tum
ad abacum cum eadem genuflexione rediens, ibi cum aliis ge:l1ul'le,lUs
permanel usque ad peraclam sumptionem Calicis. Calice demum ad
abacum per Subdiaconum delato, ante altare se confert, ubi exhibita
cum ceteris genuflexione, ad sacristiam ut venerat revertitur.
ARTICULUS VII.

De Ceroferariis Feria sexta in Parasceve.

604. Ceroferarii ante sacram functionem candelas altaris et can
delabrorum in abaco positorum non accendunl; sed
in choro
Nona, superpelliceo induti, Imaginem praecipuam sacrisliae et Cele
brantem debite salutant et ante omnes manibus
ad allare
majus procedunt. Quum illuc pervenerint, retro post sacros Ministros
a lateribus Thuriferarii facta prius simplici genuflexione, ibidem utrumque flectunt genu et
inclinato aliquantulum oranI. Ad
Caeremoniarii assurgunl, et accepta ex abaco tobalea, eam ita super
altare
ut parum hinc inde
quin tamen latitudinem
mensae excedat 3; quum vero Celebrans sacrique Ministri se erigunt,
corifestim tres dimovent pulvinos et congruo in loco deponunt atque
ad abacum se recipiunt, ubi stantes
mani bus junctis. In
defectu alterius Clerici, prior Ceroferarius, accepto a Caeremoniario
libro, ante medium altaris se confert, et facta in plano
genuflexione, ad latus Epistolae retro post Celebrantem consistens,
cantat Prophetiam, qua absoluta genuflectit uti antea et ad abacum
redit. Ad Flectamus genua ambo cum aliis genuflectunt et ad Levate
assurgunt; parlter in cantu Passionis utrumque flectunt genu ad verba
fradidit spiri/amo Ad cantu m
partis Passionis sine candelabris, praemissa ante altaris medilUn
ad locum consuetum accedunt, ubi hinc inde a lateribus Subdiaconi Iibrum tenentis
manibus junctis adstan1'; ac postea iterata titi antea genuflexione,
ad abacum denuo se recipiunt, ubi ad monitiones el Orationes
genuflectendo quum opus siI.
605. .Ante
Ora.tionem.
altari genuflexione,
tapetem vel pannum violaceum ante gradus altaris, vel ad jn~~ressl1m
l Cfr. S. R. C. 20 Maj. 1004 Rhemen. ad 3. 11. 4136. - 2 Hodie ad elevationern sa
crae Hostiae incensurn non adhibetur.
3 Rubr. spec. hlljus Ferille et Caerern. Epise.
. 2. e. 25. n. 9. et e. 26. n. 2.
4 Rubr. spec. et Caerern. Epise. I. 2. e. 25. n. 19.

410

Lib. IY" Pars I,

X, Art. VII.

presbyteri 1, si sit
ita ut pars
primum
vel alterum
attingat, et super istum gradum ponunt pulvinar
item violaceum ac Iinteum ad Crucem desuper collocandam, tum repetlta ante medium altaris genuflexione, pristinum locum petunt. Completis Orationibus, alter Ceroferarius Subdiacono
plicata, si
ea utatur, se exuenti inservit, ae dum Celebrans Crucem tribus in
loeis diseooperit, ambo manibus
hinc inde
saeros Ministros stant ad
conversi;
autem a Celebrante
Ecce /ignum
prosequuntur cum aliis in qua salus mundi pependit, quod secunda ae tertia viee perficiunt, utrumque genu fleetentes
neenon medioeriter se inelinantes ad Venite adaremus 2. Tota Cruee
detecta, secundus Ceroferarius velum illius a Subdiaeono aecipit et
ambo genuquando Celebrans Crucem ad iocum adorationis
flexi cum aliis permanent, donec iIIe, Cruce deposita,
; tum
quippe surgunt et
ibidem Cruci
simplici,
per viam breviorem ad scamnum se conferunt, et secundus Ceraferarius velum Crucis in abaco
Celebrante ab adoratione Crucis
reverso, sacros Ministros in man!pulo et sandali!s deponendis adjuvant, sieut etiam post Crucis adorationem in iisdem una eum pIaneta
plicata a Subdiacono, si eam
resumenda, auxilium eis praestani. Ipsi quoque post Caeremoniarium sine sandaliis ad Crueem
adorandam accedunt ordine et modo supra indicatis 3. Circa flnem adorationis tobaleam altaris per latitudinem explicant versus frontem altaris 4, candelas altaris suorumque candelabrorum accendunt, et quando
Diaconus ante eos cum Cruce transit, utrumque genu cum aliis flectunt, et postea ad signum Caeremoniarii debitis cum genuflexionibus
tapetem, pulvinum ac velum amovent et congruo in loco reponunt.
606. Pro processione quum alter Subdiaconus Crucem processionalem deferens e sacristia
sua accipiunt candelabra et
hinc inde ad latus
ante altare sine genuflexione se conferunt 6 ;
ad
Caeremoniarii posi Thurlferarios incedentes, ad sacellum
vel altare ubi sanctissimum Sacramentum reconditum est, modo supra
Subdiacono in loeo conexposito procedunt 6; ibique cum
gruo sistunt, quin unquam genuflectant. Intonato Hymno Vexilla, ad
se convertentes ante
nutum Caeremoniarii, quin primo
omnes gradiuntur a lateribus item Subdiaconi et per viam longiorem
! Memor. Rituum l, 5, c, 2, L n, 14, Si adoratio Cboralium ii! in ipso presby!ero, pro populi adora!ione allerum !apelem ac pulvinar praeparen! ad ingressum
3 Clr, n,580, 4 Cfr. Caerern,
presby!erii. - 2 Cfr, n. 32, et noI. 8 pa~, 392,
Epigc. l. 2. c, 25. n. 28. - 5 Simul cUm Crucifero accedun! saltern quatuor Acolylhi
superpelliceis indutl curn in!or!iciis exs!inctis, qui in medio presbyterli genllfleclunt et
ad processionem posi chorales incedunt; ante sacellum Ss. Sacramenti in!ortida accendun! e! genullexi exspectant donec processio ad altare majus incipie!, ad ql1am ante
6 Cfr, n. 599.
Thuriferarios incedunt et in presbyterio more solito genuflectl1nl.

De Thuriferario Feria sexta in Parasceve.

411

ad altare majus redeunt; quo quum pervenerint, candelabra super

abaco deponunt et prope eundem versus altare utrumque flectunt
genu. Incensato subinde sanctissimo Sacramento, primus Ceroferarius
vini et aquae ad altare
easque ut in Missa solemni
cum
in plano tam ante accessum ad altare quamin recessu ab
dehinc ad abacum uti antea genuflectit.
Post altaris incensationem secundus Ceroferarius Subdiacono ampultradit ad manus Celebrantis lavandas, prilam aquae cum
tum ammus vero Diacono linteum praebet ad illas
ibi genupulla, pelvicula ac Iinteo receptis et super abaco
flexi
usque ad
ex
modeste crotalum pulsat, dum Celebrans sacram Hostiam elevaI. Peracta,
a Celebrante Communione, prior ampullas ad altare reportat; alter vero
candelas
statiOl ac Celebrans sacra m particuiam cum vino
suorum candelabrorum exstinguit l et parvum velum ad cornu Evan
gelii de more defer ad Calicem a Subdiacono cooperiendum; quo
postea ad abacum per eundeOl Subdiaconum delato, ambo Olanibus
ante altare se conferunt, ubi facta cum ceteris genuflexione,
ad sacristiam prout venerunt revertuntur 2.
ARTICULUS VIII.

De Catltoribus et Chorallbus Feria sexta in Parasceve.

607.
in choro Nona., omnes chorales suis in Iocis perstant, donec Celebrans cum sacris Ministris ante altare ad venerit ;
dum vero iIIe prostratus orat, ipsi quoque
et capite incliet
Ad cantum Pronato orabunt; illo porro
sedent a, qua expleta surgunt, et Magister chori intonat Tractum, quem chorales vel schola Cantorum prosequuntur. Quum Dia,
conus Flectamus genua cantat,
oOlnes, et Subdiacono
oOlnes assurgunt 4 ac suo tempore Celebranti respondent. Ad Epistolam seu Lectonem iterum assident, et Tractum
eodeOl modo ac supra canunt. Dum cantatur Passio cum postrema
parte, stant universi; ad verba vero tradidii spiritum in suis
lo cis genua flectunt, ut supra dictum est~. Rursum stant ad moniti 0l Acolythi ntorlicia lenellles eodem lempore ea exslnguunt, et peracta gennfleCandelae altars accensae
xione erga Crucem aliaris, ad sacrstam revertuntur,
manent usque ad fnem Vesperarum, quae mox in cl1oro persolvllntur; quibus 1ioltis,
exstinguuntur et altare a Ceroferariis ilerum denudatur. Pro legenda ProplIeia
unus ex Clericis vel Cantoribus superpellceo indutus ad slgnum Caeremoniarii e choro
ad altare procedit, acceptoque a Caeremoniario Epistolarum libro, Prophetam in tono
suo in plano retro post Celebranlem cantaI, genuflexione anle el post in medio allaris non omissa, - 4 CIL n, 26, CIre n. 522,

4i2

Lib. IV, Pars I, Cap. X, Art. VIII.

nes et Orationes, ad verba autem Flecfamas genaa quoti es cantantur,

genuflectunt, se erigunt ac Celebranti respondent prout supra.
60S. Ad Crucis denudationem stant omnes, et decantato per
Celebrantem Ecce /ignaro Crucis usque ad pependit, in genua procumbunt et corpore mediocriter inclinato subdunt in cantu Venite adore
mas '; quod secunda quoque ac tertia vice perficunt. Tertia autem
vice genuflexi manent donec Celebrans in loco adorationis Crucem
deposuerit. Tunc omnes surgunt et incepta a Celebrante Crucis ado
ratone, duo Cantores in medio chori Improperia incipiunt 2. Postquam sacri Ministri Crucem adoraverint, chorales, incipiendo a dignioribus, bini et bini depositis sandaliis et mantello 8, manibus
intra manicas compositis, oculis demissis et humili incessu, egredientes a parte EvangeIii, si chorus sit retro altare, procedunt ad
adorandam Crucem eo prorsus modo quo Celebrans et sacri Ministri eam adoraverunt 4; ad chorum regrediuntur per cornu Epistolae.
Circa ordinem vero adorationis haec observanda sunt: Quum duo
primi secundam ante Crucem faciunt genuflexionem et orationem. alii
duo peragunt primam; dum vero primi genuflectunt et orant ad pedes
Crucifixi, secundi hoc faciunt in medio tapetis et in istorum loco alii
duo succedunt pro prima adoratione, et Ha porro. Episcopus Dioecesanus, s adsit, ante Celebrantem accedi!". Minister Generalis tamen,
Provincialis et Commissarius Provincialis in locis jurisdictionis suae,
Guardianus in suo Conventu neenon exteri Episcopi, aut alii Praelati
insignes, si fuerint praesentes, Crueem adorant immediate post Celebrantem", qui eo tempore ad scamnum stat capite aperto. Praeterea
si interslt aliquis magnus Princeps, statim post Sacerdotes ad Crucis
adorationem procedit; Magistratus vero et Officiales ceterique laici
nobiliores post omnes chorales adorant 7. Si adoratio Crucis fit in
ipso presbyterio, tunc pro feminis, Iicet nobilibus, ac pro populo,
Diaconus, post Choralium adoratione ac praemissa simplici genuflexione, Crucem ante ingressum Presbyterii portat, ubi alter pannus
violaceus cum pulvinari et velo praeparatus est.
609. Ad processionem,' Cruce ad altare per Diaconum re por
tata s, omnes chorales ex utraque chori parte exeunt, ante Crucem altaris genuflectunt, etiam Praelati majores P, et Crucem Subdiaconi sequentes, ordinatim ad sacellum vel altare ubi sanctissimum Sacramentum repositum est se conferunt. Quo quum pervenerint, Ha in duos
l Cfr. n. 32. 2 Rubr. spee. hujus Feriae et Memor. Rituum.
3 Cfr. n. 45.
Cfr. n. 580. - 5 Caerem. Epise. l. 2. e. 26. n. II.
6 S. R. C. 18 Dec. 1719 Ord.
Min. ad 4. n. 2515. - 7 Caerem. Epise. l. 2. e. 25. n. Z7. Ab adoratlone Crucis usque
ad Nonam Sabbati sanetl inclusive eonsuetae salutationes choralium omittuntur. Cfr.
n. 24.
8 Vbi chorus est ante altare, quando Diaeonus, finita adoratione, Crucem ad
altare repoTtat, ehorales omnes simul eum Celebrante in genua proeumbunt; Cruce
autem in altari reposita, assurgunt. - 9 Cfr. n. 26.
4

De Cantoribus et Choralibus Feria sexta in Parasceve.

413

ordines hinc inde se distribuunt ut Celebrans cum sacris Ministris

transire
; postea genuflectunt digniores quidem prope altare, alii
vero juxta Crucem et aliquantulum orant; interim Sacri sta candelas
et intorticia distribuii, quae postea accendit '. Quando Celebrans cum
sanctissimo Sacramento ad populum se convertit, duo Cantores superpelliceis induli intonant Hymnum Vexilla, mox
omnes, et praemissa sanctissimo Sacramento
bini et bini candelas manu
extima tenentes, post Crucem ordine modo indicato ad altare
procedunt, praefatum Hymnum prosequentes. Quum iIIuc accesserint,
genuflectunt in plano
in circulum, nisi chorus sit ante altare, quo in casu in propria stalla se recipiunt et genua flectunt sicque
genuflexi manent usque ad finem sacrae functionis. Sumpto a Celesuas candelas exsUnguunt, et, si chorus sit retro albrante
tare, peracta genuflexione, ad illum
et postquam Celebrans
ab altari
fuerit, Vesperas sine cantu recitant, sed cum candelis altaris accensis.

CAPUT XI.

De Feria sexta in Parasceve absque sacris Ministris.

610. In defectll saCro:t.'lU11 Ministrorum sacra functio Feriae
insextae in Parasceve CUm tribus vel pluribus CJericis
dutis
potest, ut evenire solet in ecclesiis minoribus. Praeparantur quae supra
sunt"
sacrorum Ministrorum indumentis. Expleta Nona, si chorus habeatur l Celebrans omnibus Missae
ad altare
capite manibusque
paramentis nigri coloris
junctis progreditur, Clericis praeeuntibus. Quum ante altare pervenerit,
se inclinat, Clerici vero genufleetunt in
caput detegit et Cruci
plano ;.deinde super pavimentum se prosternit, caput et brachia ponens
super pulvinum in secundo a terra gradu collocatum,
prostratus orat per
circiter unius Miserere. Clerici autem post eum
genuflexi, facta brevi oratione, se
et primus
ex
abaco tobaleam per Iongum super altaris mensam
altero
Clerico adjuvante; tertius vero Missale
et
in
cornu
collocaI. Postmodum Celebrans surgit, et amoto per
tertium Clericum pulvino, altare
ubi in medio osculatus sit, ad cornu Epistolae se confert Prophetiam cum Tractu lecturus, deinde dicit Oremus ac etiam Flectamus genua,
cum aliis, cui secundus
primus omnium surgens, respondet

, Rubr. spec. et Memor. Riluum t. 5. c. 2. 3. n. IO. Cfr. n. 575. et 576.

Cfr. noI.

pag. 387. -

414

Lib. IV, Pars I,

Art. VIII.

Levate; tum Orationem subjungit,

quam alteram legit Ledionem

cum suo
ac deinceps
proferendo in eodem cornu
Epistolae Munda car meum atque iIIam prosequendo usque ad finem
sine osculo libri. Qua lecta, iIIico monitiones et Ora1iones ut in Missali incipit,
singulis Orationibus (octava
Flectamus genua, ad quae verba
Cantores si
canunt
Tractus et
quum opus sit l.
611. Ad 'Itima.m monitionem primus Clericus, tertio adjuvante,
tapetem ante
altaris vel ad ingressum presbyteri extendit, et
super
gradus pulvinum imponi! ac Iinteum
2
Post Orationes Celebrans ad scamnum planetam exuit; dehinc per
viam
cum debita Cruci reverentia ad medium altaris accedens, Crucem
et ad
pos1eriorem cornu Epis1,alale
in plano
ubi slans facie ad populum conversa, manu dextera
summitatem Crucis usque ad transversum illius exc1usive d!;cooperit,
ita tamen ut Cruciflxi caput minime appareat; tum Crucem ambabus
primo Clerico librum ante eum
secundo
mani bus
autem et tertio ad utrumque latus sistentibus, gravi voce cantat Ecce
lignum
prosequendo cum Clericis il! qua salus mundi pependit;
et dum Cantores subjungunt Venite adoremus, cuncti praeter Celebrantem
et mediocriter se inclinant. Hoc ipsum secunda quoque ac tertia vice efficitur, ut supra dictum est 3. Ubi tertio responsum
fuit Venite adoremus, Celebrans solus Crucem ad locum
et sanportat, ibique ea collocata, ad scamnum pergit ubi
; deinde
daliis depositis4, ad adorationem Crucis prou! supra
redit ad scamnum, et sandalia ac manipulum non vero
resumit. Postmodum chorales seu Cantores et reliqui Religiosi depositis
prius sandaliis et mantello, bini et bini devote adorant, sicut supra
expositum est G Primus Clericus post suam adorationem Missale ante
Celebrantem
duo alii vero Celebranti asslstunt etlm'prclpeTia
alternatim cum eo recitant. Sub fine m adorationis primus Clericus cansecundus et tertlus explicant tobaleam altaris per
delas altaris
latitudinem, quo facto, alter bursam cum corporali et
ad
altare defert, tertius vero Missale ad corou EvangeHi et vasculum cum
aqua pro abluendis digitis ad cornu
transfert.
adoratione, Celebrans Crucem ad altare reportat Clericis genuflectentibus,
qui
cum pulvino et linteo amovent. Cruce in altari colet via breviori ad scamnum
locata, Celebrans in suppedaneo
pro
resumit et
descendit, ubi
ante medium altaris se confert cum
in infimo
1 Memof. Riluum t. 5. c. 2. L n. 8.
2 lbid. n. 14. - 3 Cfr. n. 580. CfL et not.
pago 392.
4 Rubr. spec. et S. R. C. 15 Sept. 1136 ToMana ad 4. n. lil3lilEl, et MemoL
Rituum t. 5. c. 2. 2. n. 12. - 5 Cf L n. 580. - 6 Cfr. n. 600.
7 Memor. Rituum
1. c. n. 24. CIL n. 26.

De Feria VI. in Parasceve absque

Ministris.

415

612. Ad
Celebrans stans ante medium alfaris, incensum in thuribulum a tertio Clerico administratum
benedictione, ac stati m ut sllpra 1 ordinatllr processi o, quae praeeunte
Thuriferario per viam breviorem ad locum ubi sanctissimum Sacramentum reconditum est,
Quum iIIuc nprVf'"P,rit
facta utroque genu in plano genuflexione cum mediocri
se erigit et in infimo altaris gradu genuflexus, parumper orat cum omnibus aliis item
excepto primo Clerico Crucem pr,[)c{$sionalem deferente; interim distribuuntur candelae accensae pro processione 2 et paratur baldachinum vel umbella. Facla oratione, Celebrans
surgit, aperit urnam, genuflec!it in suppedaneo et in planum descendit, ubi peracta genuflexione cum mediocri inclinatione ", stans thus
in thuribulum impont sine
et
ter de more
sanctissimum Sacramentum ado leI. Postmodum se erigit ac praevia in
supp!ed.m{~o genuflexione, sanctum Calicem e capsula extrahit eumque
in medio altaris super corporale statuit; dein iterum genuflecti! et ad
gradum suppedaneo proximum descendit, ubi in ora
suppedanei
accipit velum humerale; quo accepto, suppedaneum
iterum conscendit, genuflectit et stans sanctum Calicem aplprehe:ndit,
quem secundus Clericus extremitatibus veli cooperi t. Mox ad populum se
et Canlores incipiunt Hymnum Vexilla, quem Celebrans cum secundo Cleri co parum a sinistris
submissa voce recltat, nisi ob defectum Canto rum
Celebrans cum
Clercis eum canere debeat, et
se
quae per viam
longiorem ordine supra exposito 5 ad altare majus
Quum
i11uc pervenerit, chorales intra presbyteriumquasi in circulum genuflectunt,
cum candelis accensis usque ad sacrae
functionis exitum; si vero chorus si! ante altare, in sua se stalla recipiunt et genuflectunt; Celebrans autem altare conscendit, sanc!um
Calicem super
collocat, et facta in SUIPP.d'In~o gen'ufllxione,
in planum descendit et in infimo gradu
velum humerale deponi!; tum mediocri!er se inclinat, et stans injicit incensum in thuribulum absque benedictione atque iterum
sanctissimum Sacramentum uti antea ado leI.
613. 'l'hure oblato, altare
sanctum Calicem detegi! ac Patenam super corporali poni!; dehinc sanctum Cali~
cem apprehendens, ex eo sacram Hostiam super Patenam deponit,
quam statim
manu
sacram Hostiam super corporale
collocat, nlhil proferens neque signum Crucis producens, cavens ne
eam tangat, quod si forte acciderit, digitos in vase ad hoc
super mensa altari
lavat et purificatorio abstergit; Patenam
I Ci<. n. 599.
2 Cfr. n, 609.
n, 4179,
4 Memor. Rituum. t, 5.

:1 S, R, C. 16 Febr. 1906 So c, Sales, ad 6,

2, 3. n, IO. - 5 Cfr. Il, 58Q,

416

Lib. IV, Pars I, Cap. XI, Art. VIII.

vero versus cornu Epistolae de more reponit, at non subtus sed supra corporale. Tum praemissa genuflexione,
Calicem et ad
cornu Epistolae aliquantulum accedit; ubi sinistra Calice m parum elevatum tenens, dextera vinum et aquam in eum infundit, nihil dlcens.
neque aquam benedicens, neque guttas intra Calicem
; posto
modum Calicem super corporale ad latus relinquens. iterum medium
altaris cum genuflexione adit et Calicem absque signo Crucis solito
in loco reponit eumque palla cooperi t. Qua facto, thus
in thuribulum et adolet oblata, Crucem et altare, prout supra traditum est l.
peinceps cuncta perficiuntur quae supra exposita sunt 2,
quod
post Oralionem Libera nos Celebrans, facta genuflexione,
sanctum
Calicem discooperit, ut sacram Hostiam post
elevationem statim
super Calicem frangere queat. Hausta ablutione, Calicem
et
cOlmponit, ac postea mediocriter in'clinatus, manibus ante pectus junsecreto
Quod ore snmpsimns 3. Demum Calice ad abacum
per primum Clericum delato, si sit sallem prima Tonsura initiatus',
secus super altare relicto, Celebrans in planum
ubi peracta cum Clericis genuflexione, ad sacristiam prout venit redit. Postea
dicuntur Vesperae sine cantu, sed cum candelis accensis.

CAPUT X[f.
De Sabbato sancto.
ARTICULUS I.

De ils quae praeparanda sunt.

614. In ecclesia. omnia altaria festivis ornamentls albi coloria parabuntur sine Sanctorum tamen reliquiis aut
; sed in altari
antipendio albo apponetur aliud violaceum
Litanias amovendum; et tu ne, antequam Missa inchoetur, etiam
altaris taampio insternentur, si commode tunc fieri
mensam
altaris solito in loco collocabitur cussinus vei
cum Missali
et disposito. A latere Evangelii prope infimum altaris gradum
pes ligneus vel marmoreus aderit ad sustinendam suo tempore arundine m cum tribus candelis'. Ibidem in aliqua distantia magnum statuetur candelabrum 6 cum cereo Paschali', in cujus Crucis effigie
1 Cfr. n.582. - 2 Cfr. n. 583. - 3 Memor. Riluum l. 5. c. 2.. 4. n. 25. - S. R. C
14 MarI. 1900 Decret. 4. n. 4181. - 5 Arundo removenda esi posi explelam Missam
nujus Sabbali el ejus candelae non amplius accendi possunl. S. R. C. 7 Dee. 1844
Namien. ad 5. n. 2873. - 6 S. R. C. 14 )un. 1845 Maceraten. ad 2. n. 2890. 7 Cereus Pasenalis ex eera apum, sallem in maxima parle, eon!eelus sii oporlel.
S. R. C. l4 Dee. 1904 Plllrillm Dloecesllm. n. 4147. Qui lamen non esi quotannf6 ne-

De praepalral1ldis in Sabbato sancto.

417

quinque grana incensi minime erunt infixa; ellychnium cerei ita paratum esse debet ut facile accendi possit. Apud candelabrum in loco
ubi Evangelium cantari solet 3, pulpitum vel legHe velo albo contectum praesto erit 4. In presbyterio versus latus
aliud collocabitur Jegile nudum cum
Missali ad legendas
Super solitum scamnum lateris Epistolae apponentur
cum mani
pulo coloris violace a Celebrante pOSI Praeconum as:sulnend:a, necnon
aHi duo manipuli coloris item violacei pro sacris Ministris
violacei pro Celebrantis sacrorumque
abacum aderunt tres
Ministrorum
ad Litanias. Abacus tobalea munda contl~e:t~
tur; super eum
Calix cum suis ornamentis albi
atque
peJlvilcula cum
vini et aquae ac manutergio necnon parva candela pro lampadibus accendendis ac Missale pro cantando Praeconio.
Tandem lampades intra Praeconium accendendae ubique per ecclesiam
aptabuntur, ut facile accendi
615. In sacristia pro Celebrante, praeter amictum, albam et
cingulum, parabuntur stola ac pluviale coloris violacei. Pro sacris Miac planetis plicatis
ubi
nistris amictus et albae cum
adhiberi solent, necnon ~tola diaconalis ejusdem coloris exponentur.
Praeterea pro Missa solemni
dalmatica et tunicella cum resOlectivis stolis et manipulis albi coloris disponentur. Rursum congruo
in loco pro Caeremoniario, Thurferario et duobus Clericis quatuor
aderunt superpellicea; item thuribulum sine igne cum navicula, vas
aquae benedictae cum
ac pelvs cum quinque
incensi 6, necnon candelabra Ceroferariorum cum candeIis pro Missa soaliud superpelliceum praeparalemni. - Vb adest fons
bitur pro Acolytho Crucem processionalem ad benedictionem fontis
delaturo et candelabra Ceroferariorum jam ante sacram functionem

cessario ex 1010 renovandus; sed poleSI el debel renovari lantum, quum pars accendenda
non, sullicial pro loto lempore Paschali. S. R. C. Z1 Mar!. 1896 Nemausen. ad I. n. 3895.
Praefalus cereus ila poni debel, ut duranle Praeconio, Cru>: in mo depicla Celebrantem
respiciat; sed posI Praeconium Cm" eadem cum quinque granis incensi semper populum respiciat. S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Camald. ,Uvnl. Corono ad 7. n. 4198.
Regulariter accendilur ad Missas et Vesperas solemnes (elamsi persolvantur coram
Sanctssimo exposito) in tribus debus Pa8chae, Sabbato in Albis el in Dominicis omnibus usque ad Ascensionem D. N. J. C., quo die, cantalo Evangelio ad Mis8am, exstinguitur; si dctis diebus immediate post Vesperas lit Benedictio cum Sanetissimo, retineri potest accensus; aliis lemporis Paschalis diebus, etiam solemniler celebralis, non
acenditur, nisi adsit consuetudo, quae in casu servanda es!. S. R. C. 19 Maj. 1607
Placentina ad II. n. 235, et S. R. C. 13 Apr. 1923 Ord. Fratr. Minor. (Acl. Ord. XLII.
1923 p. 133). Cfr. eliam n. 403 hujus Caerem. - 3 S. R. C, l febr. 1907 Erem. Camaid. Mont. Corono ad 8. n. 4198.
4 Cacrem. Epise. I. 2. C. ZI. n. l.
5 Pianeta
plicala el slola diaconalis pro Diacono ad seamnum transporlantur aporIa eeelesiae
statlm ae Diaconus posI benedictionem ignis eas deposui!. - 6 Rubr. spec. hujus Sabbati; Caerem. Episc. I. 2. C. ZI. n. l. et IO. et Co 28. n. l. neenon Memor. Rilullm l. 6. e. I.

418

Lib. IV, Pars I, Cap. XII, Art. I.

ad abacum deferentur cum candelis exstinctis. Crux processionalis in promptu eri t.

616. Extra portam principalem ecclesiae vel in
aditu ad
latus
est mensa Iinteo mundo cooperta, sed sine
Cruce et candelabris, super quam collocabuntur manipulus, stola ac dalmatica albi coloris pro Diacono et
cum Missali;
lanterna,
si opus fuerit, et parva candela ad lumen accendendum. Prope mensam
ad latus
sinistrum aderi t
cum foculo, in quo carbones et
pro novo igne accendendo ponentur; instrumenta ad
e silice exdextero ponetur arundo
cutiendum 1 ac forcipes ferrea. A latere
ele~gantl~r ornata cum tribus candelis in summitaie, quae in infima parte
ita conjunctae sint oportet, ut veluti unam cande1am efforment, et exinde in tres distinguantur aequaliter inter se distantes, ut in vertice
trianguli similitudo oriatur. ElJychnii candelarum integri esse debent.
617. Prope fontem
ubi adest 2, scilicet a sinistris
alia mensa Iinteo item teda parabitur, eique superimponentur
cum Missali, ita collocatum ut Celebrans ex eo cantans, aditum baptisterii respiciat; insuper vasa sacrorum OIeorum Chrismatis et Cavas ad lavantechumenorum, pelvicula cum bombacio et mica
das Celebrantis manus cum duobus manutergiis, vas aliquod ad hauriendam aquam e fonte, et duo alia vasa ad aquam benediclam infunUCIJU~"", unum cum
ad populum
et alterum
majoris formae pro aspersione domorum implendum 3, et tandem stola
pro Sacerdote
populi perviolacea cum
acturo. Quodsi postea ministrandum sit Baptisma, praeparabuntur insuper omnia ad hoc necessaria.
ARTICULUS IL

De Celebrante in Sabbato sancto.

618. Expleta in choro Nona., Celebrans indutus super albam
stola ac pluviali coloris violacei, exhibita Imagini praecipuae sacristiae debita reverentia, manibus juncts et capite
post omnes a
I Novus ignis a Saerista jam inlra Horas minores praeparalur. Clr. Caerem. Epise.
i. 2. c. Z7. n. 3.
2 Fonlis benedici io lieri debet in omnibus ecclesis fontem bapti
smalem legilime habenlibus. S. R. C. I MarI. 1636 Manluana. n. 630, el 13 )an, 1899
Utinen. ad I, el 2. n. 4005. Praelata benedictio peragenda est lam in Sabbato sanclo
quam in Vigilia Penlecostes. oon autem aliis diebus, eliamsi ex Sabbalo sanClo aqua
baptisrrralis satia supersit, quae tUlle in sacrarlum efluodatur; el contraria consuetudo
eHminanda est. S. R. C. 12 Apr. 1755 Lucana ad l. n. 2436. 7 Dec. 1844 Urbevelana
o. 2878, et 13 Apr. 1874 S. Hippo/yli o. 3331,
3 Si fons baptismalis iosufficiens
sit ad capiendam aquam benedctam
Chrstifidelibus recipiendam, Hdtum est a'luae
benedictionem perlicere in alio vase sal ampio extra lontem posilo. dummodo unicum
sit, ex quo a'lua anle immlxlionem sacrorum Oleorum n lontcm lundatur. S, R. C.
4 Sepl. 1880 Briocen. ad 5. n. 3524.

De Celebrante in Sabbato sando.

419

dexteris Diaconi
extra portam principalem ecclesiae, vel ad iIIius
aditum novum ignem jam accensum benedicturus. In transilu ante Crucem altaris majoris profunde se inclinat', Quum ad locum benedictionis
sistit ante mensam ibidem praeparatam, facie ad Crucem
Subdiaconi conversa, ila ut mensa sit inter
et Crucem 2 et manibus
profert sine cantu 3 Dominus vobiscum cum Iribus su bsequentibus Oralionibus prout exslant in Missali, ad benedicendum
ignem, ac quarlam sine Oremas ad benedicenda quinque grana
ponens sinistram infra pectus,
dextera benedicit ignem et grana
incensi. Dehinc incensum in thuribulum imponit ac benedicit, proferens consuetam formulam Ab illo
et
dein a
Diacono aspersorio, ler aspergit novum
et grana incensi,
scilicet in medio, a sinistris et a dexleris suis, dicens interim ASJoer,f[es
me sine cantu et absque Psalmo, et similiter eadem ter incensai
nihil dicenso
619. Benedictione peracta et Diacono albis
induto,
anlequam processio in ecclesiam
Celebrans iterum more
solilo incensum in thuribulum imponi! ac benedicit; tum in processione omnium postremus incedi! manibus junctis et capite aperto, ter
subsistens ac
cum aliis ad Lumen Christi. Postquam chorales tertia vice responderint Dea
ante infimum altaris gradum
accedi!, ubi profunde se inclinat et altare conscendi! iIIudque in medio osculatur; deinde, quin iterum incensum in thuribulum imponat,
ad cornu
accedit ibique sistit ad altare conversus, quoadusque Diaconus benedictionem petat; lunc ad illum conversus dicit
Dominus sit in corde tuo et in labiis tuis at
et competenter annunties suam Paschale praeconium. In nomine Patris etc. eique ad haec
postrema verba
sed manum osculandam minime porrigit 4.
Deinde ad altare iterum se vertit, donec Diaconus incipiat cantare
Exultet, lunc stans item in cornu Epistolae ad iIIum se convertit, sic
permanens manibus
usque ad finem Praeconii, quod
non
legil. Finito Praeconio, qui n Missale deosculetur aul thuris honor excipiat, facta Cruci altaris profunda capilis inclinatione, per cornu
lae ad scamnum
ubi dimisso pluviali, manipulum et casulam violacei colors [, assumi!. Dein per gradus lalerales ad cornu
Epistolae
submissa voce et manibus super Missali
vel
depositis,
cum Tractu, ubi
in quarum fine canlat Oremus, manus extendendo et jungendo atque caput
eruei inclinando; lum pronunliato a Diacono Flectamus genua, ad quod
ipse Celebrans non
et a Subdiacono Levate, mani bus prout
in Missa exlensis ", cantai Orationem in tono feriali.
Cfr. n, 260 - 2 Memo-, Rituum L (lo Co
4 Caerem. Epise. I. 20 Co 27. n,
lebr. Mis5. V. 4,
J

c, 28. n, L

l. n.
Caerem. Episc. L 2.
' lbid. c. 28. n. 4, - 6 Rilus in ce-

420

Lib.

Pars I, Cap. XII, Art. II.

62.0, Ca.nta.ta Oratione

ultimam Prophetia.m, quin
ad medium altaris accedat, caput Cruci profunde inclinat et ad scamnum iterum descendit ac planetam et manipulum exuit l, Tum accedi!
et super pavinllelltum
ante medium altaris, Cruci profunde se
se prostemit, caput et brachia ponens super pulvinum in secundo a
terra
collocatum, sicque
permanet usque ad Versum
Litaniarum Peccatores, a choralibus cantatum. Tunc ad
Caeremoniarii assurgit, et exhibita Cruci profunda capitis reverentia, caput
cooperit et
Diaconum ad sacristiam pergit sacra indumenta albi
coloris pro Missa assumpturus.
62.1. Ubi adest fonl; baptismalis, absoluta postrema Prophetia
cum sua Oratione, Celebrans uti supra ad scamnum descendit, ubi
deponi! pIanetam et
et assumit
violaceum; dein
peracta ante medium altaris profunda corporis inc1inatione, mani bus
jundis et
aperto, medius inter Diaconum et Subdiaconum ad
fontem procedit. Quum ad
sistit ante fontis
cancellos facie ad Crucem versa, ibique mani bus junctis cantat in tono
feriali Dominus vobiscum et Orationem Omnipotens sempiferne Deus,
ingreditur et ila se collorespice propitius. Qua
cat ut Crucem
renes ad portam ecclesiae
obvertat et fontem ante se habeat. Ibi sic consistens cantat manibus
junctis Dominus vobiscum cum Oratione Omnipotens sempiterne Deus,
item
adesto. Dein vocem elevans in modum Praefationis,
manibus junctis Per omnia saecu[a saecu[orum. Postquam aquam manu
dextera extensa in modum Crucis diviserit ac subinde palma ejusdem manus aeque extensa eandem
utraque vice manum Iinteo
abstergit. Dum dextera tres supra fontem Cruces efformat, sinistram
infra
Rursum quum dextera dividit aquam eamque versus quatuor mundi partes effundit.
manus sursum versa erit, atque parum aquae extra fontis
emittere
nimirum ad
Aquilonem et Austrum, hoc modo
3 ~ 4 2 Reliqua quoque in Missali notata exacte servare debet.
fontis benedictione, antequam Olea sacra in aquam infundantur, aliquis
Acol;ythus aquam e fonte haurit et in vas pro aspersione populi effundit; tunc Celebrans, aspersorio de manu Diaconi accepto et in aqua
nihil dicenso Tum unus
fontis Inlincto, se et circumstantes
Sacerdos superpelliceo ac stola violacea indutus populum per ecclesiam, comitante
aqua benedlcta
nlhil proferens. !nterim alio In vase aqua rursum de fonte accipitur pro vasis
;~ I Ubi 11011 adest 1011S baptismalis, aqua lustralis benedicitur a Caeremonario vel
alio Sacerdote In saeristia post expletas Prophetas; l!a autem ponitur in vass eedesae post Versum Ltalliarum PeccatQres. S. R. C. I Febr. 1907 ErEm. Camald. MOIl/.
Coroll. ad 6. Il. 4198. - 2 Memor. Rtuum t.
c. 2. 2. n. 7.

De Celebrante in Sabbato sancto.

421

eC(:lellia(~, pro benedictione domorum et

ad
diei
sec!uenti:s. Hisce
Celebrans sacra Olea in fontem effundit ac
permiscet, ut in Missali praescribitur I; demum manus cum bombacio
et mica
easque lavat et abstergit. Quae ablutio in sacrarium erit effundenda. Delnde si qui sint baptizandi, eos more consueto
et pluviali
baplizat; secus stalim ad allare ordine quo venit
ad scamnum deposito, ante altare ut supra procumbit dum Litaniae
decantantur, et ad Versum Peccalores in sacristiam se confer!.
622. Ad Missam post
Caeremoniarii, Celebrans cum
Ministris
sacristiae capite profunde inclinato, ad
altare ut in Missa solemni
ibique Sacrum de more inchoat
cum Psalmo judica et Gloria Patri,. tum facta Confessione, altare
conscendit,
quum osculatus
thus in thuribulum imponit ac
benedicit ipsumque altare more solito adolet, in cujus fine ipse a Diacono ut alias incensatur. Introitus non
sed statim ac Celebrans
incensatus est, ibidem ad Missale conversus dicit Kyrie, quibus dictis
ad medium altaris accedi!. Postremo Kyrie a choralibus absoluto, solemniter intonat Gloria in excelsis Deo, quod
more consueto
prosequitur. Benedictione post Epistolam Subdiacono impertita, ter
canit Alleluja prout in Missali, vocem
elevando; tum
Versum Conjitemini cum Tractu. Quoad Evangelium ut in aliis Missis
solemnibus se
Non dicitur
et post Dominus vobiscum,
dicto Oremus, non legitur Offertorium. Thurificatio altaris 2, Celebrantis
aliorumque fit more solito et in fine Psalmi Lavabo dicitur Gloria Patri.
Praefatio, Communicantes et Hane
sunt propria. In reliquis servetur solitum usque ad Pax Domini, quod quidem dicitur de more,
Agnus Dei tarnen non recitatur, neque pax datur, tres Orationes vero
consuetae ante Cornrnunionern dicuntur s. Si post Celebrantis Comrnuobservantur
nionem chorales et fideles 5s. Eucharista refici
omnia quae supra exposita suni de distributione S. Communionis inter
Missarurn solemnia '.
623. Pro Vel~pe:ris,
digitorurn ablutione, ad cornu Epipararnentis retentis
Antiphostolae se recipit ubi omnibus
l Paroehlls cllrel ul Presbyler vel Cleri CII s, si possibile si!, in Saerie conslilulus,
nova Olea sacra redpiat. Quod si aliquod exstet impedimenlum, idem Parochus ve!
per se vel per allum Saeerdotem benedical fonlem sine saerorum Oleorum inlusione,
qllae privati m opportuno tempore liet; nisi aliquem baptizare debeat; tune enim ipsa
benedictione solemni vetera Olea infundal. S. R. C. 31 lan. 1896 Annecien. n. 3879.
2 Si in loeo principe altaris adsit exposita imago Ss. Redemptoris, ea Iriplici duetu
eum allplic etu posi Crucem incensalur; qllod observandum est in Mssa el Vesperis
solemniblls 1010 tempore Pasehali quum altare Ihurifieatur. Cl. n. 51.
3 Rubr. spec.
nlljus Sab. - 4 Vide n. 456-"'18. In Sabbato San cIo sacra Communio nequi! lidelibus miniBlrari nisi inter Missarum solemnia vel continuo ilC stalim ab Hs expletis.
Cal1. 867. 2. Cfr. S. R. C. 2S Apr. 1914 Dubia ad 2. (Act. Ord. XXXIII. p. 157). Per
eandem saeram Communionem praeeepium Pasenale adimpleri polest. S. R. C. 22 MarI.
1800 Ti/emal. Il. 2581.

422

Lib. IV, Pars I, Cap. XII, Art. II.

nam Alleluja, ac deinceps alternatim cum sacris Ministris recitat Psalmum Laudate, post quem Antiphonam
. qua etiam a choralibus
repetita, intonat Antiphonam ad Magnificat, nimirum Vespere autem
Sabbati, quam submissa voce cum sacris Ministris prosequitur. Ad initium Cantici Cruce majori se signat et ad medium altaris redit, ub
imponit ac benedicit ncensum in thuribulo, et altare ut ante lntroitum
adolet, recitans interim alternatim cum sacris Ministris Magnificat;
quo facto, ipse ad cornu
ut initio Missae a Diacono incensa; qua
turo Postmodum ad Missale se convertit et
etam a choralibus absoluta, ad medium altaris redit, quod quum osculatus sit, ad populum conversus cantai Domnus vobiscum et Missam
prosequitur more solito.
ARTICULUS III.

De Diacono In Sabbato sancto.

624. Expleta in choro Nona, Diaconus indutus 8uper amclum et albam slola diaconali ac pIaneta plicata, ubi adhibetur, coloris violacei absque manpulo, facta Imagin
sacristiae
debita reverentia salutatoque
a sinistris
capite detecto
manibusque junctis pluvialis Celebrantis fimbriam non
pergit
extra porta m principalem ecclesiae vel ad
aditum pro novi ignis
in transitu ante Crucem altaris
ad dexterum Celebrantis latus paululum retro
sublevat pluvialis fimbram, quoties
ac quinque
grana incensi benedicit.
Oratione Veniat quaesumus, Celebranti naviculam ministrat cum solitis osculis, dicens Benedicite Pater
Reverende; tum navicula Thuriferario reddita, Celebranti aSlper'sorium
porrigit, quo postea recepto, illico thuribulum praebet, ac dum Celebrans praefata thuris grana novumque
et adolet, pluvialis Celebrantis fimbriam parum elevat.
625. Benedictione
et granorum incensi peracta., in
mensa ibidem praeparata indumenta violacea deponit et stolam, dalmaticam et manipulum albi coloris ad Praeconium cantandum assumi! "
iterum Celebranti naviculam ministrat ad impositionem inac
censi in thuribulum i tum a Caeremoniarlo arundnem accipit et eh 0rales sequitur ante Celebrantem incedendo. Quum Celebrans ecclesiam
Diaconus ad signum Caeremoniaril subsistit et arundinem
caute
ut Acolythus unam ex tribus candelis
posits
I

Diaconus qui Praeconium canlal, eliam Missae inservire debel. S, Re Z7 Mari,

1824 Tibllrlina ad 2. n. D631, 12 Nov. 1831 PiSal1G ad R n, D684, et 22 luI, 1848

Ord, Min. ad 3. n. D9Go.

De Diacono in Sabbato

423

accendat, qua accensa, arundinem elevans genuflectit unico genu ac

solus cantat Lumen
. tum surgens eodem ordine ad medium
ecclesiae procedit, ibique altera candela ut supra accensa, iterum genuflectit, altius cantans Lumen Chrfsti. Tandem ad medium fere presbyterii
ubi tertia accenditur candela, et rursus genuflectit uti
a choralibus Deo
prius, adhuc altius cantans Lumen Chrfsti.
gratfas, arundinem Acolytho norriut
626. Ad Praeconium. accepto Missal a Caer;emoniario, in plano
coram altari genuflectit et suppedaneum conscendit,
in medio
altaris, qui n praemittat Munda cor meum, ante Celebrantem genuJfleJcus
petit ab eD benedictionem, dicens Jube domne benedicere. Accepta benedictione, non deosculatur manum Celebrantis 2, sed stati m in planum
descendit et
genuflexione in Infimo gradu, Missale clausum
ante pectus
ad pulpitum seu
graditur. Quo quum pervenerit, latus dexterum altari conversum tenens 3, facie vero ad Aquilonem et non ad Celebrantem conversa, nisi sit in ambone', Missale
superponit et aperit ac thure ut ad Evangelium adolet; deinde
non
Missale neque
manibus
cantat Exultet.
Post verba curvat imperia cantu m intermitlit, et quinque grana incensi
benedicti in cereo infigit s, primum scilicet in parte superiori, alterum
in
tertium in
quartum a sinistris, quintum a dexteris suis
1

4 25.
3

Quo facto, prosequitur cantum In hujus

usque ad verba

rutilans
accendit, post quae
arundinem et cum una ex tribus candelis in ea positis cereum accendi!. Tum continuat Qui licet
mater
cessat parumper a
sit divisus, et cantatis verbis
cantu, donec Acolythus lampades viciniores accenderit. In fine nomen
Papae el Episcopi Dioecesani exprimendum est 6, etiam ab eXlemptis.
Sede
vacante, omittuntur verba Beatissimo
nostro, et
sede Episcopali vacante omittuntur et Antistite nostro. Quum Romanum
Impel'iulrll sublatum
omittuntur verba
etiam usque ad cum
omni popu/o suo inclusive '. Finito Praeconio, Missale claudit, et quin
Celebrantem
altari in infimo gradu
et ad scamnum
ubi depositis indumentis
violacea uti
cum manipulo assumit. Postmodum cum Celebrante per viam breviorem ad
comu Epistolae se confer
dum Prophetias
ut ad lntroi
tum Missae assistit, sed in earum fine non respondet Deo gratias ;
quum vero Celebrans Orationes cantat, retro post
ut in Missa
J Rubr. spec. MissaL et Caerem. Episc. l. 2. c. 21. fi. 7. 2 lbid. 11. 9, et MemOL
Rituum t. (t c. 2.
fi. 3.
3 S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Cama/d. Mont. Corono
ad 8. fi. 4198.
4 S. R. C. 29 Mai. 1900 Urgel1en. ad 3. n. 4067. S. R. C.
12 Nov. 1831 Pisano ad 9. n. 2684. S. R. C. 8 Apr. 1690 Go/liar. ad 2. fi.1827.
7 S. R. C. 27 SepL 1860 Vrbis et Orbls ad 3. L n. 3103. Cfr. Rube geo.
Missal. X. L

424

Lb. IV, Pars l, Cap. XII, Art. III.

solemni
et pronuntiato ab eodem Oremus, singulis
praeterquam ante ultimam Orationem canit Flectamus genua, iltico genuf1ectendo ac surgendo quum Subdiaconus responderit Levate".
627. Expleta post ultimam
Oratione simul cum
Celebrante caput Cruei profunde inclinat, quin prlus ad altaris medium
accedat, ad scamnum descendit
manipulum et planetam plca1tan1.
si ea utatur, exuit; mox ante medium altaris cum Celebrante se confert, ubi praemissa in infimo gradu genuflexione, super pavimentum
a dexteris Celebrantis se prosternit, caput et brachia ponens super
pulvinum in secundo a terra gradu collocatum,
prostratus permanet usque ad Versum Litaniarum Peccatores a choralibus cantatum.
Tunc ad signum Caeremoniarii simul cum Celebrante assurgit, et peracta in plano
caput
et post Subdiaconum ad sacristiam
sacra indumenta albi coloris pro Missa assumpturus 2.
628. lTbi adest fans baptismalis, absoluta postrema Prophetia
cum sua Oratione, descendit uti supra ad scamnum, ubi manipulum
tantum
; tum facta altari in infimo
gradiens
a dexteris Celebrantis, cui pluvialis fimbriam
ad fontem procedi!. Quum ad baptisterium pervenerit, sisti! ante ejusdem cancel1os,
et recitata a Celebrante Oratione
sempiterne
respice
cum eo ingreditur, eique
ad
dextepropitius,
ram assisti! atque suo tempore eidem cereum Paschalem necnon vasa
sacrorum Oleorum ministrat. Quum Celebrans
fimbriam elevat, et dum aquam tangit Jinteum postea ei praebet
ad manus
benedictione, baptizatisque ca techumenis si adsint, modo quo venit ad altare
et deposita ad
scamnum pianeta plicata, si ea utatur, ante altare se ut supra prosternit et postea ad sacristiam se confer.
629. Ad Missam post
Caeremoniarii Imagini pr<lecipllae
sacristiae caput profunde inclinat, et salutato
ad altare
more solito procedi! et Missae assisti!. Quum !ntroitus non dicatur,
incensato
stati m cum eodem a1ternatim Kyrie recita!. Post
Epistolam ad cantum Alleluja Celebranti ut ad lntroitum assistit;
usque ad Pax Domini cuncta
sicut in aliis Missis solemnibus. Cantato Pax Domini, quum
Dei locum non habeat,
neque pax detur, cum getluflexione in utroque latere, ad Missale in
cornu
stati m se confert 3. Si Sacra Communio ministratur
observat omnia quae supra exposita suni de distributione S. Svna:Ke()S
inter Missarum solemnia '.
630. Pro Vesperis. sumpta a Celebrante digitorum ablutione,
Missale ad cornu
transfert et recitat cum Celebrante Anti1
:l

Rubr. gen. XVII. 3, et RitllS in celebr. Miss. V. 5.

Rubr. spec. ht1jt1s Sab.
' Cfr. n. 456-453.

Cfr. not.

pago 422. -

De Diacono In Sabbato sancto.

425

phonam Alleluja atque alternatim Psalmum Laudate, assistens ut ad

Introitum. Inehoato per Cantores Magnificat, Cruce
se
altaris medium adit et Celebranti navculam incensi eum solitis oseulis
ministrat, petens de more benedictionem; dehinc ad Crucis et altaris
thurifieationem Celebranti
recitans interim alterne cum ilio
Magnificat, ac postea eum incensat ut initio Missae.
facto, vadit
ad incensandos chorales ac
Subdiaeonum prout ad Offertorium;
vero retro post Celebrantem a Thuriferario incensatur. In
reliquis ut in aliis Missis solemnibus se
addens tamen duplex
Allelufa ad !te Missa est 1.
ARTICULUS IV.
De Subdiacono fn Sabbato sancto.

631.
in choro ::Nona, Subdiaconus Indutus super albam
pianeta plicata, ubi adhlberi solet, coloris violacei absque manipulo,
ad signum Caeremoniaril cum Cruce
extra januam princisolus immediate posI Acopalem ecclesiae vel ad
aditum
incedens. In transitu ante Crueem a1taris majorls subsistit eum
aliis sed minime
Quum ad loeum ignis benedicendi pervenerit, inter mensam et portam ecelesiae se sistit renibus ad hane, facie
Crucifixi ad Celebrantem versis.
vero ac
632. Post benedictionem ignis et incensi, paramentis albls a
Diacono assumptis et !hure in thuribulum imposito, ad nutum Caeremoniarii ecclesiam ingreditur immediate post Ceroferarios, et ad Lumen
Christi tribus vicibus a Diacono cantatum subsistit cum
sed non
gelnuflectit. Quum ante altare per chorales tertio responsum fuerit Deo
ad latus
medius inter praefatos Acoly!hos se retrahit, usquedum
accepta a Celebrante benedictione, in pianum descendat ; tum vero a dexteris primi Acolythl arundinem defeceteros Acolythos, nulla Cmci altaris
reve
rentis,
ad pulpitum seu
accedit. 1Ilie ad dexteram Diaconi se
collocat, facie ad Iibrum versa et latus dexterum altari obversum tenens 2, imagine vero Crucifixi Celebrantem
et Ita permanet
usque ad finem Praeconii j locum tamen cedit Thuriferario pro mi
nistrando ac recipiendo thuribulo, quum Diaconus Iibrum incensat.
Postmodum sine genuflexione ante medium altaris, Crucem ad latus
Epistolae congruo in loco
et ad scamnum recedit, ubi aSllUl1np1:o
manipulo, per viam breviorem ad cornu Epistolae cum Celebrante se
confert, eique dum
Prophetias assistit ut ad fntroitum Missae,
I RlIor. spec. hl(US Sao. ad 8. n. 4198.

2 S. R. C. 1 Feor. 1907 Erem. Camald. ,'Ilonl. Corono

426

Lib. IV, Pars l,

XII, Art. IV.

non
in eorum fine Deo
Ad Orationes post Prophetias in planum retro post Celebrantem stat, ibique quoties Diaconus
cantat Flectamlls genlla,
et
Levate, omnium
primus
633.
post ultimam Prophetiam Oratione, caput
et ad
Cruci profunde inclinat, quin prius ad medium altaris
scamnum descendit, ubl manipulum et planetam plicatam, si ea utatur,
ibique
deponit; mox ante medium altaris cum Celebrante se
praemissa in infimo gradu genuflexione, super pavimentum a sinistris
Celebranlis se prosternit, caput et brachia ponens super pulvinum in
secllndo a terra gradu collocatum, sicque prostratus permanet usque
ad Versum Litaniarum
a choralibus cantatum. Tunc ad
signum Caeremoniarii simul cum Celebrante
et peracta in
et ante Diaconum ad sacristiam
plano genuflexione, caput
pergit sacra indllmenta albi coloris pro Missa assumpturus.
634. trbi vero adest fons baptismaJis, absoluta
Procum sua
descendit uti supra ad scamnum et manipulum dumtaxat deponit; tum facta altari genuflexione in infimo gradu,
graldil~ns a sinistris
cui plllvialis fimbriam elevat, ad fontem procedit. Quum ad baptisterium pervenerit, sistlt ante ejusdem cancellos, et recitata a Celebrante Oratione
sempiterne
respce propitus, baptisterium cum eo
eique ad ejus sini
stram jugiter assistit atque quoti es Celebrans aliquid agat, plUlVi,lIis
ejus fimbriam a suo latere eidem elevai. Completa benedictione bapticatechumenis si adsint, modo quo venit ad altare redit, et
del0ml!ta ad scamnum pianeta plicata, si ea utatur, ante altare ut
supra se prosternit, et postea ad sacristia,m se confert.
635. Ad llIissam,
signum Caeremoniarii pr<ienrlissis consuetis salutationibus Imagini praecipuae sacristiae et Celebranti, ad
altare more solito procedit et Missae assistito Quum Introitus non dicatur, incensato a Diacono Celebrante, stati m Kyrie alternatim cum
eodem recital. Post Epistolam vero ad cantum Alleluja assistit sicut
ad Introitum; p08tea usque ad Pax Domni cuncta ut in aliis Missis
80lemnibus servat. Post cantum Pax Domini, quum Agnus Dei locum
in
latere, ad
non habeat, neque pax detur, cum
dexteram Celebrantis accedit 2. Si Sacra Communio ministratur observat omnia quae supra
sunt de S8. Eucharistiae distributione in Missa solemni s.
636. Pro
digitorum Celebrantis ablutionem, cum
genuflexione ante medium
ad illius sinistram transit, Calicem
de more compositurus et ad abacum delaturus j tum accdit ad cornu
I

Rubr. geti. XVII. 3, et Ritus in celebr. Miss. V. 5. -

Cfr. n. 456-458.

;!

Rubr. spec. hujus Sab.

De Subdiacono in Sabbato sando.

427

Epistolae et recitat cum Celebrante Antiphonam A/leluja et alternatim

Psalmum Laudate, assistens ut ad Introitum. Inchoato per Cantores Ma
gnificat, Cruce majori se signat et altaris medium adit; ibi Celebranti
ad thuris
et altaris thurificationem ut initio Missae as
et interim cum 11I0
alternatim recitat. Dum Diaconus
Celebrantem incensat, Subdiaconus sistit more solito ad illius sini
stram. et suo tempore, stans in plano retro post Celebrantem, a Dia
cono incensatur. In reliquis ut in aliis Missis solemnibus se
ARTICULUS V.

De Caereluoniarlo In Sabbato sancio.

63'1. Caeremoniarius superpelliceo indutus, tempestive inspieit
an omnia sint suis loeis
et congrue disposita. Expleta in
choro Nona et choralibus in
Celebrante m aliosque Ministros monet, ut praemissa [magini
sacristiae re
verentia
a Ministris Celebrante, extra januam ecclesiae
vel ad
aditum se conferant. Ipse vero ante Celebrantem incedit. In transitu ante Crucem altaris majoris dat signum ut omnes
subslstant et, excepto Subdlacono Crucem deferente, debitam Cruei
benedicendi pervereverentiam praestent; et quum ad locum
nerit, prope Celebrantem sistit, ei ceterisque facienda suggerens.
Post ignis benedictionem et alteram incensi in thuribulum impositionem Diacono arundinem porrigit et dat signum ut
in eccle
siam revertatur. Ipse vero ante Diaconum ecclesiam
et
vix ac etiam Celebrans in eam introierit, innuit ut sistant omnes, et
indicat Acolytho ut unam ex candelis arundinis accendat, et ad Lumen
Christi cum ceteris genuflectit; quod item'
in medio ecclesiae
et ante gradus altaris majoris 1. Responso tertia vice a choralibus
Deo
Missale Diacono cuminclinatione
tradit, et quum
hic post acceptam benedidionem iterum in planum descendit, cum
aliis altari genuflectit et
ducit eos ad pulpitum vel lein late re
praeparatum, ibique durante cantu Praeconii
retro sistit post Diaconum, ostendens ei facienda, folla Missalis vero
tens et adjuvans prout opus est 2. Post Praeconium exhibita altari in
l Caerem. Epise. I. 2. c. 27. n. 7.
2 Adverlat Caeremonlarius ul pro cantu Pracconii singuli Ministri haec loca occupent: Coram pulpito, facie ad Aqullonem, non ad
Celebrantem conversa, Dlaconus se slstlt; ad hujus dexteram primo Subdiaconus cum
Cruce, imagine Crucifixi Celebrantem respieiente, dende Thuriferarius; ad slnislram
vero Diaconi primo Aeolj'lhuS eum arundine, deinde aller AcolytllllS pelviculam cum
granis incensi tenens. Omnes autem lineam rectam efformant faciemque ad librum convertant. Cfr. Rubr. spec. Caerem. Epsc. !. 2. c. 71. n. IO. et S. R. C, l Febr. 1907
Erem. Camald. Mani. Corono ad 8. n.41&8.

428

Lib. IV, Pars I, Cap. XII. Art. V.

plano genuflexione, Celebranti sacrisque Ministris innuit ut ad scam

num accedant ibique Celebrans pluviale deponat et manipulum atque
planetam assumat; Diaconus vero, depositis paramentis albis, mani
pulum, stolam et
pllcatam violacei coloris induat, Subdiaconus tandem manipulum slbl imponat.
autem statim ad chorum
et inde cum solitis reverentiis juniorem Clerlc\lm ad
in medio presbyterli positum
ad cantandam prlmam Prophetiam '; post quam ad Flectamus genua ambo ibidem genuflectunt et
ad Levate assurgunt 2; at si Tractus subsequatur, Caeremoniarius,
cum reverentiis ut supra, statim iIIum ad locum suum reducit aliumita se
cum reliquis Cantoribus ceque ad legile adducit;
terarum Prophetiarum.
638. Post Orationem ultimae Prophetiae ad scamnum cum
Celebrante sacrisque Ministris accedit,
Celebrantem adjuvat in
deponenda pianeta 3; tum monet Acolythos ut tres pulvlnos in se
cundo gradu altaris deponant, ac
per vlam longlorem ad
altare cum Celebrante accedit, factaque cum sacris Ministris in infimo
gradu
a dexteris Diaconi in plano utrumque genu IlecHt
usque ad Versum Litaniarum Peccatores, quae a choralibus canuntur.
Tunc
et dat
ut Celebrans cum Ministris
assur
et facta
ante Subdiaconum ad sacristam pergit,
ubi Celebrantem in assumendis paramentis albis pro Missa adjuvat.
- Interea cerei altaris accenduntur, flores vel
inler cande
labra apponuntur,
altaris tapete inslernuntur, ac antipendium
vio!aceum amovetur',
639. trbi vero adest fons
expleta Oratione postremae Prophetiae, ad scamnum uti supra
ibique Celebrano
tem in exuenda pianeta cum manipulo et assumendo pluviali adjuvat
ac
processionem hoc modo ordinat: Antecedlt Thuriferarius
indutus
cum cereo Paschali accenso, tum aliui! Clercus
cum Cruce processionali, medius inter Ceroferarios candelabra sua
cereis accensis deferentes, dein chorales bini et bini junioribus praeeuntibus, poslea Caeremoniarius ac ultimo medius inter sacros Ministros Celebrans. Quum ad baptsterium pervenerit, Cruciferum sistere facit inter Ceroferarios prope cancellos, facie et imagine Crueifixi ad Celebrantem versis, chorales hinc inde vel
in circulo
juxta loei capacitatem, Celebrantem vero cum sacris Ministris ante
fontis
Dieta a Celebrante Oratone Omnipotens sempiterne
I Attendat Caeremoniarius IIt Prophetiae a junioriblls successive ad seniores seu
digniores cantentllr.
2 Clr. n. 26.
3 Ubi non adest lons baptismalis, aqua lustralis
in sacrislia ab alio Sacerdote bel'ledicel'lda est post expletas Prophetias, et in ecclesiae
vasis post Versllm Litaniarum Peccatvres pOllenda. S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Cama/d. Mont. Corono ad 6. n. 4198. - 4 Rubr. spec. hujus Sab. et Memor. Rituum
t. 6. C. 2. 6. n. 2.

De Caeremoniario in Sabbato sancto.

429

Deus,
propitius, dat signum Celebranti baptisterium cum sacris
Ministris ingrediendi, praeeuntibus Crucifero ac Ceroferariis. AnteCaeremoquam Celebrans sacra Olea in aquam benedictam
niarius quempiam Acolythum admonet ut aquam e fonte hauriat et
in vas ad hoc praeparatum infundat, et aliquem Sacerdotem advertit
ut superpelliceo ac stola violacea. indutus populum per eclesiam ipsa
aqua benedicta
nihil dicens i interim vero ulteriorem aquam
pro aspersione domorum et ad Missam sequentis diei in aliud vas
effundere facit. Peracta benedictione baptizatisque catechumenis, si
adsint, ad altare modo quo venerat redit, ibique facta cum aIiis genuflexione, ad scamnum se recipit, Celebrantem in deponendo pluviali
ac postea ante altare ut supra genuflectit, et ad Versum
Peccatores Litaniarum in sacristiam, ut supra dictum est, Celebrantem
cum suis Ministrs reduct.
640. Ad Missam, antequam in fine Litaniarum
a choralibus cantetur
praemissis consuetis salutationibus lmagini
praecipuae sacristiae et Celebranti, ad altare cum ceteris procedit, ut
in aliis Missis solemnibus. Intonato a Celebrante Gloria in excelsis
Dea, campanas intra ecclesiam pulsare facit' toto tempore quo Celebrans cum sacris Ministris ilIud recitat, et, si ecclesia sii praecipua
datum fuerit, etiam in
loei, vel jam ab ecclesia primaria
turri ~. Si inter Missarum solemnia S. Communio distribuenda est,
curet ut
adsit
cum Hostiis con'secrandis. Non dicitue Credo neque Offertorium i item neque Agnus Dei; neque datur pax;
ideo post cantatum Pax Domini, facta
ad cornI! Epistolae
transii. Pro Communione choralium et fldelium observat quae supra
sunt de Ss. Eucharistiae distributione in Missa solemni 3.
Hausta a Celebrante ablutione digitorum, pro Vesperis Antiphonam
Alleluja et Psalmum Laudate cum sacris Ministris
assistendo
ut ad lntroitum. lnchoato Magnificat, fit incensatio altaris ac postea
Celebranti!! ut initio Missae, choralium autem ac ceterorum prout ad
Offertorium. Repetita post Magnificat Antiphona, in reliquis Missae
servat solitum. Posi Missam cum velo humerali, umbella et candelis,
in qua asservatur sanctissimum Sacramentum, ad proprium
altare modo solito defertur 4.
I Rubr. spee. hujus Sab. Cfr, no!. 2 pago 433.
2 Caerem. Epise. I. 2. c.27. n. 23;
Memor. Rituun) t. 6. c. 2. 6. n. 7. Consl. Leonis X. Dum inlm. 19 Oee. 1516 14;
S. R. C. 20 jul. 1593 Rossanen. n. 36, 14 Nov. 1615 Venesina. n. 337, 19 Oee. 1671
Savonen. ad 6. n. 1440. Inler cantum Hymni Angelici deteguntur imagines altarium, si
commode fieri possi!; alioquin post expletam Missam. S. R. C. 20 Nov. 1662 Patavina.
n. 11148, el 22 Jul. 1848 Ord. Min. ad 2. n. !l9BI>. Imaginem Sa. Redemptoris, si in
loco principe altarls jam posila si t, dum intonatur Gloria discooperiri convenii; quo
in easu, quum incensatur allare ad Oflerlorium el Magnificai. triplici ductu CUlO du!ctu thurifkanda esi; quod 1010 lempore Paschali observari debel. Cfr. n. 51. Cfr. n. 455-458. - 4 Cfr. n. 460.

430

Lib. IV, Pars I,

XII, Art. VI.

ARTICULUS VI.

De Thurlferarlo in Sabbato sancto.

641. Expleta in choro N0Wi!o. Thuriferarius superpelliceo in.9utus thuribulum absque
el naviculam cum incenso
; et
Caeremoniarii, exhibitis Imagini praecipuae sacrisliae el
ad
Celebranti debitis
exlra
ecclesiae vel ad
aditum a dexteris Acolythi vas aquae benedictae deferentis, ante
in transitu ante CruCrueem progreditur, sUDsistens ac
cem altaris majoris. Cum ad locum ignis benedicendi
ad
mensam se sistit retro post Celebrantem a dexteris
Acolythi,
donee Celebrans quartam Oralionem Veniat, quaesumus inchoet; tunc
accepta
prunas ardentes jam benedictas in thuribulo ponit, et
expleta
Oratione, Celebranti thuribulum ministrat ad impositionem incensi; mox parum retrocedens, locum cedit Acolytho de
aqua
et stati m ac Celebrans novum ignem
Diacono thuribulum tradit. Quo subinde recepto, iterum ulteriores prunas
ardentes in thuribulum mitti!.
642. Diacono albis pa.ra.mentis
denuo thuribulum Celebranti ministrat uti supra, ac deinceps a sinistris Acolylhi quinqiue
grana incensi deferentis ante Cruciferum ecclesiam ingreditur, subsistens ac genuflectens cum ceteris tribus diversis in locis ad Lamen
Christi. Quum ante infimum altaris
parum subsi
stt, donec a choralibus lertia vice Deo
responsum sit; delnde
ad cornu
a slnlstris Subdiaconi se
Diaconus, benedictione a Celebrante accepta, in planum descendat;
tunc altari genuflectH et a sinistris alterius Acolythigrana incensi deferentis ante Cruciferum I ad pulpitum seu
in latere Evangelii
collocatum se
ibique
Inter Subdiaconum et Diaconum
se s1stit, cui ante initium Praeconii thuribulum ad Missa[e incensandum porrigit. Reeepto autem thuribulo, ad dexterum Subdiaconi lalus
transt
facie ad tibrum Diaconi versa usque ad finem Praeconii
perstat, lhurlbulum cum navicula retinens non lamen
Deinde
thuribulum in sacrlstiam reportat, genuflexionem Cruci altaris ante
discessum et post reditum non omiltendo. Tum ad abacum secedit,
ubi in medio Ceroferariorum consistit dum
canunlur, geo
nuflectens cum ceteris ad Flectamus genua, simulque assurgens ad
Levate 2.
643. Postrema.
cum sua Ora.tione absoluta, ad
scamnum accedit, ubi Celebranti planetam exuenti inservit, ac dein, Memor. RiluUIl1 L 6. c. 2. 2. n. 1-5.

Cfr. n. 26.

De Thurferario in Sabbato sando.

431

ceps ante medium altaris se confert,

peracta genuflexione,
retro post Celebrantem utrumque f1ectit genu usque ad Versum Litaniarum Peccatores,o tunc ad
Caeremoniarii cum aHis
facta altari
a sinistris Caeremoniarii mani bus
ad sacristiam pergit et sacros Ministros in assumendis paramentis
albis adjuvat. Ad
Caeremoniarii, praemissis
puae et Celebranti reverentiis, ad altare more solito pro Missa solemni procedit, in qua col1suetum servat usque ad Communionem;
qua a Celebrante (et fidelibus) peracta, cum genuflexionibus solitls
in sacrisliam pergit thuribulum cum navicula sumpturus, quod Cele
branti ad initium Cantici Magnificat ministrat, ac postea Diaconum
ceterosque quemadmodum ad Offertorium thurificat; tum thuribulum
in sacristiam reportat, genuflexiones ceterasque reverentias non omit
tendo. In reliquis servat solitum.
644. lTbi adest fons bapt:ifllll1a.Jlis, post Orationem ultimae Pro
phetiae cum genuflexione ante medium altaris ad corou
ibique cereum Paschalem accensume candelabro accpit I,
quem utraque manu elevatum gestans, in medio presbyterii sine geo
nuflexione se
usquedum processio .instituatur. Ad
Cae
remoniarii, quin genuflectat, ante Cruciferum ad fonte m progreditur;
quo quum accesserlt, a dexteris Diaconi sism
suo tempore cereum
et ab eo
et linteo abstergil. Benedictione fontis
completa,
si adsnt catechumenis, ad altare modo quo
Cruci altaris,
venit primus omnium revertit, et
cereum accensum super candelabrum ita restituit ut ejus Crux po2. Deinde ad scamnum secedit cum
ante
pulum
medium altaris, Celebranti servitium cum Caeremoniario praestaturus
dum pluviale exuit, ac
ante altare retro post Celebrantem
ad sacristiam se confer.
utrumque genu fJectit, et suo
ARTICULUS VII.

De Ceroferariis in Sabbato sancto.

645. Ceroferari:i ante sacram functionem candelas altaris et
suorum candelabrorum non accenduot, sed expleta in choro Nona,
su]pel:pe:llil:eo induti, ad signum Caeremoniarii
praecipuam
sacristiae et Celebrantem debite salutant et ante Subdiaconum Crucem
aditum
processionalem deferentem extra ecclesiae januam vel ad
l Si cereus Paschalis talllae magllitudillis sii ut ad belledictiollem loolis asportari
el in ea adhiberi vix posbit. lidtum esI aliul11 cereul11 minoris formae adhibere, dum~
modo etiam ille benediclus siI in eoque illfixa sinI quillque grana thuris. S.R. C.
23 Apr. 1815 De Venezuela ad L n. 3352, el 19 Jun. 1875 Mexican. Il. 3358.
2 S. R. C. 1 Pebr. 1907 Erem. Camald. Mont. Corono ad 7. Il. 4198.
. ... __ .

Lib. IV, Pars I, Cap. XII, Art. VII.

432

progrediuntur, prior cum vase aquae benedictae a sinistris Thurife

rarU, alter cum pelvicula quinque granorum incensi a sinistris prioris,
Ila ut hic medius inter Thuriferarium et alterum Ceroferarium incedat.
In transitu ante Crucem altaris majoris subsistunt ac genuflectunt.
benedicendi pervenerint, ad mensam se sistunt
Quum ad locum
retro post Celebrantem eodem ordine, vel si non adsit legHe, prior
Cerol'enuilus, deposito su per mensam vase aquae
Missale
apertum ante Celebrantem sustinet. Novo igne benedicto, secundus
Ceroferarius pelvim cum quinque granis incensi ante pectus
ad dexteram Celebrantis accedi!, ut ilIa benedicat; prior autem, reposHo super mensam Missali, si iIIud sustinebat, aspersorium suo
tempore Diacono porriglt, quod postea ab eodem
in locum
suum una cum vase aquae benedictae reponit. Deinceps parvam candelam ex novo igne accendit ac in
si opus fuerit, includit
eamque prae manibus sustinet.
646. Post benedictionem
et granorum incensi, secundus Ceroferarius, deposita
cum granis incensi super mensa,
Diaconum in assumendis paramentis albis adjuvat, et deinde eandem
pelviculam deferens ecclesiam ante Cruciferum intrat, a dexteris Thu
riferarii gradiens et cum ceteris ad Lumen Christi subsistens ac geo
nuflectens i prior vero cum lanterna vel candela de novo
accensa
cclesiam a sinistris Diaconi ingreditur, et cum ceteris subsistens
qualibet vice cum praefata
quum Diaconus arundinem inunarn
candelam, ac simul cum eo
ad Lumen
Christi. Quum ante altare pervenerint, responso a choralibus tertia
vice Dea
secundus ad tatus
deflectit a dexteris Sub
diaconi;
autem,
in abaco parva candela vel
arundinem a Diacono
Postquam hic, recepta a Celebrante
benedictione, in planum descendit, ambo Ceroferarii altari cum aliis
genu1flec:tullt et ad
seu
pergunt,
alter grana
incensi deferens a dexteris Thuriferarii, et post eos prior a sinistris
Subdiaconi Crucem deferentis I i iIIic uterque perstat ad sinistram
Diaconi in linea recta, facie ad Missale conversa. Infixis a Diacono
quinque
thuris in cereo Paschali, secundus Ceroferarius pelvim
in abaco depont, et parvam candelarn sumlt, qua suo tempore in
pn~sbyte,rio ex candelis arundinis accensa, viciniores
in pre
Rh'rtf'rio acc:enljit, dum Sacrista dein remotiores intra eccJesiarn cum
adem parva candela accendit. Finito
idem secundus Ceroferarius
nudum in medio presbyteri collocat cum
Missali ad cantandas Prophetias; tum praevia genuflexione ante rnediurn altaris, ad scamnum accedit ibique Diacono
alba
~xuenti ac violacea induenti auxilium praeslat i post haec ad abacum
I

Memor. Riluum I. 6. c. 2. 2. n. 4-5.

De Ceroferariis in Sabbato sancto.

433

se redpit, ubi stans permanet dum canuntur

genuflectens
cum aliis ad Flectamlls genlla, simulque assurgens ad Levate. Prior
autem
expleto
arundinem super basim suam in
latere Evangelii positam firmat, ac postea cum genuflexione ante medium altaris ad abacum pergit, ubi Intra Prophetias
perstat,
cum aliis ad Flectamus genua.
641. Dum. Oratio postremae Prophetiae ca.ntatur, tres
vinos super secundum a terra gradum altaris deferunt ad Celebranlis
sacrorumque Mlnistrorum
; quo
ad scamnum accedunt, ibique Diaconum et Subdiaconum in exuendis planeUs plisi iis ulantur,
ac postea ante medium altaris se conferunt, ubi peracta
a tergo sacrorum Ministrorum utrumque flectunt genu usque ad Versum Peccatores Litanlarum; tunc ad
signum Caeremoniarii assurgunt cum
et dum Celebrans cum
sacris Mnislris ad sacristiam redit,
ante altare remanent, pulvnos e gradibus altaris auferunt, deinde adjuvantibus a1iis Religiosis
flores vel Sanctorum Reliquias inter candelabra ponunt, candelas altars accendunt,
extendunt, antipendium violaceum removent
et sua
si in abaco exstent, in sacristiam defrunl 1 lbi
ad nutum Caeremoniarii,
candelabris cum candelis accensis,
lmaginem praecipuam sacristiae el Celebranlem debite salutant, et ad
altare more solito procedunt pro Missa solemni, in qua consuetum
servant, excepto quod posi inlonationem Gloria in excelsis Deo, campanulas ntra ecclesiam pulsant tolo tempore quo HvmnlUR AngelliClls
a Celebrante sacrisque Ministris recitatur; ad Evangelium candelabra
non deferunt, sed hinc inde a lateribus Subdiaconi manibus
assistunt. Si S. Communio choralibus et fidelibus ministratur, observant omnia quae exposita suni de distribulione Ss. Eucharistiae in
Missa solemn! 3. Ad
in fine Missae ad abacum remanent
!bique !nfra Magnificat ritu consueto a Thuriferario incensantur.
648. Ubi a.dest fone ba.ptismalis, circa finem ultimae
tiae candelas candelabrorum suorum in abaco accendunt, et assumpto
a Celebrante pluviali, candelabra accipiunt et a lateribus alterius Aco
Iythi superpelliceo induti 4 et Crucem processionalem deferentis ante
aditum
se conferunt facie bus ad altare conversis,

I RubL spec. hujus Sab.

Sacri,ta vel alius curabi( li! campanulae quae S(lnanlur, in quanlum fieri potesl ad invicem concorden!. CfL n. 457.
Crucem
processionalem ad fonls benedictiol1em deferl aliquis Acolylhus superpelliceo indulus,
qui, lnilis Prophetiis, e sacrislia in mcdillm presbylerU absque genuflexione procedil
bique llsque ad initium processioni, medius inler duo, Cerolerarios facie ad altare
versa consisti!. Dalo il Caeremonaro sgno, ad fontem post Acolylhum cereum
Paschalem portantem progredilllr, lIoi in medio Ceroferarorum semper persisli!.
Finita fontis benedclione, eodem modo ad presbylerllm redil et inde in sacrsliam
Crllcem reporlal.

434

Lib. IV, Pars I,

Art. VII.

genunectant, ac suo tempore eodem ordine ad fontem procedunt. Quum

ad baptisterium
sistunt prope fonte m seu ante cancellos,
facie ad Celebrantem conversa; .tum recitata a Celebrante Oratione
Omnipotens sempiterne
respice propitius, baptisterium, si locus
ingrediuntur, et jugiter stantes hinc Inde ad latus Cruciferi
retro post fontem se collocant, facie ad Celebrante m conversa. Benedictione fontis completa baptizatisque si adsint catechumenis, ad
altare redeunt modo quo advenerunt, sua candelabra cum candelis
iterum exstinctis in abaco
Dein sacros Ministros adjuvant, dum planetas plicatas, si eas adhibuerint, exuunt et confestim
tres pulvinos super secundum altaris gradum ponunt; quo
ante
altare utrumque genu flectunt. Ad versum Lltaniarum Peccatores assursunt, ac in fine
gunt et festinan!er praestant quae supra
candelabra ex abaco
et ad sacristiam deferunt. Ad Missam
solemnem uti supra se gerunt.
ARTICULUS VilI.

De Cantori bus et Choratibus in Sabbato saneto.

649. Expleta in choro Nona, omnes
ad sacristam
se conferunt, ubi ad signum Caeremoniarii, exhibitis Imagini praecipuae et Celebranti debitis reverentiis, post Crucem pn)cessionalem
bini et bini junioribus praeeuntibus, extra januam princpalem eccle
siae vel ad ejus aditum procedunt. Transeuntes ante Crucem altaris
Praelatis majoribus I. Quum ad
omnes
locum ignis benedicendi pervenerint, hinc inde in duas alas quasi in
circulo se disponunt, ita u!
sint Celbranti vicniores, alii
vero
et sc perstant, Celebranti quum 0pus si! respondentes,
donec iste, Diacono
albis induto, thus in thuribulum imposui!. Tunc ordine quo venerunt in ecclesiam revertuntur, subsistentes tamen ad signum Caeremoniarii; et quum Diaconus, accensa
prima candela arundins, genuflexus cantat Lumen Chrisfi, genuflectunt
omnes unico genu, et assurgentes respondent Deo gratias. Quod
iterum in medio ecclesiae ac tertia vice in presbyterio praestant,
omnibus choralibus hac ultima vice hinc inde ante altare consiste nti bus. Tum facta altari genuflexione (a Praelatis vero majoribus pro
funda corporis inclinatione) ad chorum
ubi sedent usque
Exultet, ad quod omnes stan!.
ad
650. Finito Praeconio, chorales sedent, Prophetias vero per
ordinem canunt incpiendo a junioribus. Cantor vero
Prophetiae ad signum Caeremoniarii, cum reverentiis choro et altari debitis,
I

Cfr. n. 26.

De Cantoribus et Choralibus in Sabbato sancto.

435

ad legHe in medio presbyterii

se "'V'H'-"'.
Iigibili simulque
integram Pn)prletiam
manus hinc inde ad
vel supra 1ibrum tenens; qua absoluta,
ad Flectamus genlla ibidem prope legile genufJectit, ac postea ad Levate
cum reverentiis chori et altaris ad locum suum secedit;
tune simili modo ad legile se confert Cantor secundae
et post cantum ad chorum recedit. ac ita porro
cantantur;
si vero Prophetiam sequatur Tractus, Cantores non remanent ad legile usque ad
sed facta
statim recedunt.
Ceteri
dum canuntur Prophetiae, sedent ac sub cujusque
finem se
genuflectentes ad Flectamlls genua, assurgentes ad
Levate , ac erecti perstantes ad subsequentem Orationem. Post quartam, octavam et undecimam Prophetiam
chori stans intonat
Tractum, quem chorales vel schola Cantorum item stantes prosequuntur; interi m chorales qui non cantant, sedent '.
651. Oratione post ultimam Prophetia.m expleta, ad
Caeremoniarii chorales in locis suis genuflectunt, duo Cantores autem
in medio chori genuflexi, Litanias ut in Graduali
choralibus
non respondentbus sed idem integre repetentibus". Post Versum
Peccatores tam Cantores quam chorales reliquos Versus, si opus
fuerit, lentius
u! interim omnia in altari et sacristia pro
Missa solemni
qlleant. Kyrie in fine Utaniarum congruenti
cum pausa pro Missa decantant, ita ut Celebrans sub iisdem queat
Confessionem facere, altare incensare et eadem Kyrie cum sacris Ministris recitare. Ad Gloria in excelsis et
pulsantur organa 6
et inrra Missam chorales soltum servant, sed post Epistolam omnes
assurgentes Celebranti
canenti eodem tono ter illud idem re
Non cantatur Offertorium, neque Agnus Dei, neque Communio,
sed
Sanguine a Celebrante sumplo, chorales,
chori intonante, canunt Anliphonam Alleluja pro
deinde alternatim Psalmum Laudate Dominum cum
ut in
et
dum cantatur
a Diacono more solilo incensantur. - Si post
Communionem Celebrantis Ss. Eucharistia refic cupiunt, observant
omnia quae supra exponebantllr de S. Synaxeos distributione inter
Missarum solemnia 7.
l Singu,ac Prophctlae Il Cantorbus integre
debent, et eas IIbrumpi non licei
quando Celebrans earum lecllonem absolveril.
R. C. 14 MarI. 1861 S, jacob/ de
Cflile ad 8.11. 3104.
Caerem, Eplsc. l. 2, c. 28, n, 5, - 3 Clr, n, 26. - 4 Cfr. Il.39,
5 Rubr, spec, hujus Sab. Ad invocationem S. P. N. Franciaci dicunl: Sallete Pater
naster Franf:sce. Cfr. Rubr. pecul. Brcv. Rom. Scraph. n. 188, el S. R. C. 22 Aug, 1818
H/spal. ad 2. n. 2587. Hujusmodi Litaniae extra Sabbatum sanclum et Vigiliam Peno
tecostes in votiva aliqua f!lndione cantari non possunl. S. R. C. 17 Aug. 1883 Br/x/ell.
ad 1. n. 2709. "S. R. C. Il Jun. 1880 Viglevanen, ad 4, n. 3515, 4 MarI. 1901
Senogallien. ad 6. n. 4067, I l Maj. 1911 Dub/a ad 2. n. 4265, et 22 Mar!. 19J2
Egilanien. ad 2. (Acl. DI'd. XXXI. p, 154).
7 Cfr. n. 457.

436

Lib. IV, Pars I, Cap. XII, Art. VIII.

652. tl'bi a.dest fons baptisma.lis, assumplo post Prophetias

a Celebrante pluviali, chorales bini et bini ad fontem cum genuf1exione ante Crucem altaris majoris gradiuntur, Canloribus interea Tractum Sicut cervus desiderat cantantibus. Quum i11uc accesserint, hlnc inde vel in circulo juxla loci capacitatem consislunt, sic permanentes, Celebranti quum opus sit
donec
benedictio fontis completa st, et catechumeni si adsint fuerint baptizati; tum quippe ad chorum prout venerunt revertunlur, integl'os
Litaniarum Versus repetentes, quas duo
dum a fonte disceditur,
in via inchoant l et in choro f1exis genibus prosequuntur
et explent.

CAPUT XIII.

De Sabbato saneto absque saeris Ministpis.

653. In defectu lIacrorum Ministrorum sacra !unctio Sabbat
sancti cum quatuor vel pluribus Clericis superpelllceo induts peragi
potest, ut evenire solet in ecclesiis minoribus 2.
supra
exposita 3,
sacrorum Ministrorum induments.
Nona,
si chorus habealur, Celebrans indulus super albam slola ac pluviali
coloris violacei, extra ecclesiae januam cum Clericis se confert hoc
ordine: Praecedit primus Clericus mani bus
tum lerlius cum
Cruce processionali, postea chorales si adsint, bini et bini, ultimo
Celebrans medius inter secundum et quarlum Clericum, In transtu
ante Crucem altaris majoris Celebrans profunde se inclinat, ceteri
genuflectunt. Extra porta m ecclesiae Crucifer sistit in Iimine portae,
renes eidem vertens, facie Crucifixi ad Celebrantem conversa, et Celebrans stans ante mensam inter ipsum et Crucem collocatam, ignem
et
grana incensi super mensam in aliqua pelvicula
benedicit prout supra '. Dum Celebrans dicit Oralionem Veniat quaesumus,
Clericus forcipe novum
benediclum in thuribulum
imponit, quod postea cum solitis revel Rubr. spec. cl S. R. C. 7 Sept 18Gl S. Marc ad lO. n. 3108. 2 Cfr. noI. "
pago 387. In eccl<siis mnoribliS qllae non snnl parochiales neqne fonlem baplismalem
habcnt, omitli potest sacra lunclio Sabbat saneti, non lamen Illa Feriae sexlae in Parasceve si Feria quinla in Coena Domini Missa CHm expositone S5. Sacramenti ad Sco
pn!cl1rum celebrala fnil. S. R. C. 9 Dec. 1899 Comen. ad l. 11. 4049. Non licet Sabbaio gancto Missam cantatam vel leetam celebrare, quin cidcm Ignis cl cerei bene
dictio praemittalur, neque Propl1eliae ante Missam omilti possunt S. R. C. 12 Apr. 1755
Lucana ad 4. n. 11436.
3 Clr. n. 614617. Praeterea extra porlam ecclesiae slIper
mensam poni debent pclviclIla cum qnlnqne globulis Incensi, vas aquae benedctae cllm
aspersorio et prope mensam thuribuillm eum nnvicula. Memor. RitUlIlIl t. 6. c. L 4 Cfr. n. 618.

De Sabbalo sanclo absque sacris Ministris.

437

renliis ante Celebrantem sustinet, ut in i1tud thus injiciat; tum

incensi ac novo
a Celebrante
eidem solitis cum osculis
thuribulum porrigit ad Ula incensanda; thuribulo exinde
alium novum ignem in eo poni!. Cantores si adsint, Celebranti ut
in funetione solemni responden!.
654. l'acta ignis et th'llris benedictione, Celebrans pluviale
ac stolam violaceam deponit et manipulum, stolam diaconalem in hu
mero sinistro et dalmaticam albi coloris induit '. Deinde thus denuo
in thuribulum cum benediclione 1njicij2, et apprehensa arundine, simul
cum Ministris in ecclesiam hoc ordine redil: Praecedunt quartus Cle
ricus gerens pelviculam cum quinque
Incensi et a sinistris
eius primus Clericus cum thuribulo
; tum tertius Clericus
cum
postea chorales si adsint, tandem Celebrans cum arun
dine, habens a sinistris secundum Clericum cum parva candela ex
novo igne aeeensa. Quum ecclesiam
fuerit, perfielt quae
supra" de Diacono dicta sunt, omnibus aliis praeter Cruciferum ad
Lumen ClIristi genuflectentibus ac Deo gratias
Accensa ante altare tertia candela ac responso tertlo Deo gratias, Celebrans arundinem Clerico qui candelam
tradit et ab eo Missale reelpit, quod ante pectus sustinens et in infimo altaris gradu
gellutllex,us, non
Munda cor meum, dici! jube Domine bene

dicere. Dominus sit in corde meo et in labiis

ut digne et competenter unnuntiem sllum Paschale praeconium. Amen 4. Postmodum surgit,
et facta cum aliis altari debita reverentia, cum
ad legHe in plano
lateris
positum
hoc ordine: Thuriferarius habens
a dexleris Clericum grana incensi deferentem, tum Crucifer et a sinistris eius Clercus cum arundine, et ultimo Celebrans cum Missali.
Ad legHe omnes in linea recta se disponunt, Crucifer a dexters Celebrantis et Thuriferarius a dexteris Cruciferi; Clericus ,vero cum
arundine a sinlstris Celebrantis et ilIe cum grans a sinistris Clerici
arundinem tenentis. Antequam Celebrans cantare inclpiat, Missale
incensat,
thus in thuribulum' iterum
deinde clara voce
incipit Exultet et absolvit ut supra.
655. Finito Praeconio, Celebrans librum
secundus Clercus arundine m in sua basi ad latus Evangelii firmat, tertius vero
Clericus ad latus Epistolae Crucem depont. Tum Celebrans, exh
bita altari debita reverentia,
scamnum se confert, ubi Clericis
adjuvantibus paramenta alba exuit et manipulum, stolam ac planetam
violace! colori!! induit. Mox per
laterales ad comu
ibique alta voce PrOphetias cum Orationibus et TractibuS
j Memor, Rituum t. 6,
2. I. Il. 11. - 2 Memor. Rituum
c. n. 13. et S. R. C.
I f'ebr. 1907 Erem. Camald. Monl. Corono ad 17. n. 4198. - 3 Cfr. n. 625. - 4 Memor.
Rituum I. , 2. n. 3.

XIII.

Lib. IV, Pars I,

438

genuflectens cum ceteris dum ipsemet

Flec/amus genua,
cui secundus Clericus
Levate.
656.
Oratione post ulti:ma.m Prophetia.m, Celebrans
caput Cruci profunde inclinat, et per viam breviorem ad scamnum
descendit; deposita ibidem pianeta et manlpulo, ante medium allaris
se confert, et facta Cruci altaris profunda
inclinatione, su per
caput et brachia ponens super pulvinum in
pavimentum se
secundo a terra gradu collocatum, et dum Cantores in medio chori genuflexi
Litanias, choralibus singulos Versus
repetentibus, sic prostratus permanet usque ad Versum Pecca/ores l.it;~l'!iJlrllm_
quo tempore Clerici
manent retro post Celebrantem. Tune aset repetita
corporis
ad sacristiam
indumenta alba pro Missa
Clericis interim altare festivo
modo
ut infra.
Si vero Cantores non habeantur,
Celebrans ante medium altaris non procumbit, sed ibidem super scabello genuflexus Litanias recitat ex Missali ante se posito, Clericis
aeque in plano
omnia quae
dicit repetentibus. Ad
Versum Pecca/ores, antipendium violaceum ab altari amovetur, aeeenduntur
et vasa florum inter candelabra eollocantur " et si
adsit Clericus sacra tonsura saltem initiatus, CaHx ab eo super altare statuitur 2. Celebrans Lilanias prosequitur usque ad Christe
et fada debita inclinatione,
exaudi nos inclusive ; tum se
praecedentibus Cleri cis ad sacristiam se confert paramenta alba as'
65'1. lTbi vero adest fons baptismaJis.
Orationem ultimae
Prophelrial2, Celebrans ad scamnum via breviorl descendit, ubi depositis
pianeta et
pluviale vlolaceum
; facta exlnde ante
medium altaris profunda corporis
Cantores 'inchoant
Tractum Sicut cervus etc.; si autem Cantores
Celebrans clara
dum ad fon
voce iIIum cantat vel recitat et cum Clericis
tem hoc ordine pergunt: Ante omnes incedit primus Clericus cum cereo
Paschali accenso, tum tertius cum
dehinc chorales si adsint,
postremo Celebrans medius inter alios duos Clerlcos. Ad cancellos
fontis sistunt omnes, et Ceiebrans facie ad Crucem versa, dicit Dominus vobiscum et Orationem Omnipotens sempiterne Deus, Iibrum
ante eum quarto Clerico sustinente. Postea Clericus cum cereo et
alter cum Cruce baptisterium ingredluntur, si lod
sinat, et
jugiter perstant ante faciem
qui accedens prope fontem
alteram Orationem
ae reliqua perfidt prout in Missali; ante
sacrorum Oleorum infusionem autem
de aqua benedicta non

i\1emor. Riluum t. 6. c. 2.
n. 2.
'1 Memor. Rilllum I. c. n. 3.

n. 4181.

Cfr. S. R. C. IO MarI. 1906 Derrel. 3-6.

De Sabbato sancto absque sacris Ministris.

439

solum se et circumstantes, sed etiam fideles per ecclesiam

Completa benedictione, baptizatisque catechumenis si adsint, Celebrans ad altare cum aliis ordine quo veni!
Cantores si
cereus
habeantur interea Litanias canunt. Quum ad altare
in suo ponitur candelabro et Crux ad latus
Celebrans pluSi autem Canviale deponit et ante altare ut supra procumbit.
tores non adsint, Celebrans et Ministri e fonte ad altare in silentio
revertuntur; ei Celebrans deposito pluviali ante altare non procumbt,
sed genuflexus super scabello ipsemet Litanias recitat ex Missali ante
se posito, Clercis aeque genuflexis omnia quae ipse dicit repetentibus
ac cetera ut supra perficientibus.
658. Ad Missam Celebrans, indumentis albis
Imagini praeeipuae sacrisliae caput profunde inclinat et praeeuntibus Clead altare se confert, ante
gradus profunde se inclinat et
Missam inchoat more solito cum Psalmo JUdica et Gloria Patri. Post
Orationem Aufer a llobis immediate in medio allaris dicit Kyrie eleison,
quum Introitus non legatur. Ad Gloria in excelsis
organa et
et, si ecclesia sit praecipua loei, vel pricampanae Intra
maria signum jam dederit, etiam in turri. Post
ter cantat
vel saltem clara voce dlcU Alleluja, vocem gradati m elevando, etiamsi
non cantet, et Clerici qualibet vice in eodem tono iIIuc repetunt. Non
dicitur
neque Offertorium, neque Agnus Dei I. Si in hac Missa
de distriS. Communio ministratur, observantur omnia supra
butione Ss. Eucharistiae in Missa 2, Loco Antiphonae Communio
dcuntur
prout in
nimirum Celebrans in cornu Epistolae recitat Antiphonam Alleluja et cum Clericls alternati m prosequitur Psalmum Laudate, in cdjus fine Antiphonam
dum haec
a Cantoribus canuntur. Deinde intonat Antiphonam Vespere aulem,
quam Cantores prosequuntur, et postea
canunt; Celebrans
interim altare ut in Vesperis incensat, et in fine
a Thuriferario
triplici ductu cum duplici ietu incensatur; qui postea etiam chorales,
Clericoset populum thurificaP. Poslmodum repetita Antiphona Vespere aulem, ad medium altaris accedit, Missamque more solito abSOlvH, additis tamen ad Ile Missa est duobus
- Si Cantores
non habeantur, Celebrans omnla pro
alta voce cum Clericis
Denique
in COrtlU Epistolae recital et thurificationem altaris omittit.
Celebrans indutus superpelliceo et stola alba, imposito sibi quoque
velo humerali, Pyxidem cum sandissimo Sacramento ad altare re
portat et in solito tabernaculo reponit 4.

I
J

Rubr. spec. hujus SalJ.

Cfr. n. 52, 53. 55. el 57. -

2 Vide 11. 449. Cfr. eliam n. 457, el noI. 4 pg. 421.

Memor. Rituum t. 6. c. 2. 7. Cfr. Il. 460.

440

Lib. IV, Pars l,

XIV.

CAPUT XIV.

De Litaniis Majoribus die S. Marci

et Minoribus in triduo Rogationum.
659. Expleta. in chol'o Nona. cum Versu Benedieamus Domino,
quin dicatur Fidelillm animae', Religiosi ibidem congregati, contrito
paulisper
" dum Celeet !lumili corde Deum f1exis
brans indutus super albam stola et pluviali violaceo, medius inter
sacros Ministros dalmatica cum stola et tunicella s,
similiter violacei coloris super albam
praeeunte Crucifero
inter duos Ceroferarios
amictos 4 candelabra cum candelis
accensis
ad altare se confert
cooperto, sicut et sacri
Minislri 5. Ibidem Celebrans cum Diacono et Subdiacono caput deteet debita peracta
ante infimum
consistit; Crucifer vero cum Ceroferariis in medio presbyteri sistit, facie ad altare
conversa, quin unquam se inclinet aut genuflectat. Tum stantibus omnibus, Cantores Antiphonam Exsurge Domine, absque AlIelllja in fine,
concinunt 6; qua post Gloria Patri repetita, omnes genuflectunt et duo
Cantores superpelliceis induti ante altare in plano parter genuflexi,
Lilanias Sanctorum, ex indulto Apostolico pro Ordine nostro Se:raplhil:o
rile
7, devote canere incipiunl, choralibus non quidem re
spondentibus, sed il1tegrCls Versus repetentibus Quum decantalum
omnes, et praecedente Crufueri! Saneta Maria, ora pro nobis}
cHero inter duos Ceroferarios, Religiosi ex utraque c!lori parle exeuntes, bini et
praeeuntibus
processioni se associanl,
claustra et septa Conventus, si loei conditio permittat, circumeundo
dein CeleLitanias prosequuntur, quos loeo ultimo duo
brans
aperto medius inter sacros Ministros vel Assistentes
subsequllntur, qui ei anteriores pluvialis fjmbrias sublevant. In
terium
Crucifer eum Ceroferarii ad sacristiam pergit, Religios\
ad chorum se eonferunt ibique genuflexi permanent usque ad finem
Orationum; Celebrans autem cum sacris Ministris in infimo altaris
gradu genuflectit. Cantores ante altare in genua provoluii, Litanias
ad fnem perdueunt, dein Psalmum Deus in adjutorillm alternatim eum
choralibus decantan!. Quo expleta, Celebrans adhuc
ex
l

Rubr, gen, Brev, XXX. 3. -

" Rituale Roman, -

Rllbr, gen. MissaL XVIII, 5.

, In processioni bus etiam intra claustra Cerolerari; sllperpelliceum gerere debent,

quando juxta Crueem ellm candelabris incedun\' S. R. C, 1 Febr, 1907 Erem, Camald,
ManI. Coron. ad 16, n, 4198.
In defeetu pluvialis Celebrans saltem superpelliceum cum stola vlolacea induet; et tune etiam Assislenies cum superpelliceo absque
stola procedun!. Ritua!. Roman, - 'I RUua!. Roman,
7 S, R, C. 12 Mart. 1836 Tridentina ad S. n, 2'140.
S. R. C. 16 Sept. 1865 S, jacoM de CI/ba n, 3135.

De Lilaniis Majoribus el Minoribus.

441

Rituali vel Graduali a sacris Ministris vel Assistenlibus sustento,

Preces
ad Dominus vobiscum se erigi! et stans Oratlones
ibidem exstantes cantat. Sede Apostolica vacante omittitur Vi Domnum
Apostolicum et 'J. Oremus pro Pontifice etc. alque Oratio congruens;
dicitur nihilominus Vt omnes Ecctesiasticos Ordines.Ubi vero non fit
Processio dicuntur flexis
in Choro ante Primam.
Quoad
Religimios Ordinis nostri curam animarum habentes necnon
ecclesiam parochialem Conventui adnexam habent, haec notanda sunt:
l. Ubi
est Parochus et solus ut lalis processionibus cum
populo assistit, cantandae vel rectandae suni Litaniae communes ut
in Rituali Romano, el
iisdem sic recitatis, obligationi suae
satisfacit. 2. In Conventibus, in quibus Religiosi omnes ex laudabil
consuetudine processioni bus
si populus Litanias Ordinis
recitare
Religiosa familia non debet in alia processione neque
in choro Litanias pro Noslratibus
postquam Litanias communes in
peragendas recitavit I.
Pariter si Reperagenligiosi Ordinis nostri cum clero saeculari ad has
das convenire soleant, illa
sufficiet, quin alia intra domesticos parieles peragatur vel Litaniae pro Nostratibus repetantur 2.

660. Post processfonem celebranda est llIissa. Boga.tionum

quae Missa est conventualis; dicilur sine
cum commemorationibus occurrentibus vel suis orationibus juxta
absque Credo ..
cum Praefatione Paschali et Benedicamus Domino. Si occurri! Festum
I classis et plures habentur Missae, post
cantanda (vel dicenda) esi Missa
; si vero unica habetur
haec erit de Festo cum commemoratione Rogationum
Ubi
processio non fil, omitlitur etiam Missa
sed in Missa
conventuali Officii diei commemoratio
fieri debet ".

xv.
De Sabbato in

Pentecostes.

661. In
Pentecostes usque ad Nonam inclusive
adhibetur color al bus ; ad Prophetias, benedictionem fonls (si adsit)
et ad Lilanis color violaceus ; ad Missas vero tam
quam
solemnem color ruber". Ornatus altaris majoris pro sacra functione
I S. R. C. 8 Apr. 1865 Ord. Min. IL 3133. QlIod atlinel ad ecclesias MOl1ialillm
aliasque, in quilms unus dumlaxat adest Sacerdos, cfr. 11.401.
2 Cfr. Decr. citaI. ad 3.
- ~ S. R. C. 2 Dec. 189l Deer. geTI. IV. n. 3757. - 4 Credo omittitur, etiamsi Litaniae
majores diei sancii Marci Evang. incidant in Dominicam. S. R, C, 7 Sept. 1816 Tuden.
ad 16. n. 2572. - ; Addit. et Variato I. 4, Si lestum S. Marci incidat in Dom. Re-surrectionls vel in l'er. Il seqllentem, cfr. n. 4ll1. et noto 1 p. 272, et S. R. C. 16 Apr. 1853
Ord. Min. ad l. Il. 3009. - (, S. R, C. 27 l'ebr. 1847 Limburgen. ad l. et 2. n. 2942.
1 Rlibr. gen. XVllI. 2.
s Ibid. XVlII. 4.
Ibid. XVIII. 3.

442

Lib. IV, Pars I, Cap. XV.

erit coloris
pro Missa rubri. Pro solemni functione eadem
fere in
ad
et ad fontem baptismalem
praeparanda sunt ac in Sabbato sancto l . Candelae altaris non acce nduntur, nisi post Versum Peccatores Litaniarum 2. - Si fons baptismalis sit benedicendus, cereus Paschals solito in loco exstnctus
collvcatur, et candelabra Ceroferariorum in abaco cum candelis exstinctis ponuntur, quae una cum cereo Paschali infra cantum ultimae
Prophetiae accenduntur
662. Expleta in choro
Celebrans indutus super amictum
et albam manipulo, stola ac
violacei coloris, et sacri Ministri
similiter
manipulis (Diaconus etiam
necnon planetis piiubi adhiberi solent, induti, ad altare more solito
praeeuntibus Ceroferariis
candelabris, Thuriferario ac Caeremoniario superpelliceo amictis. Quum ante infimum
pervenerint, debita altari exhibita
Celebrans illud una cum sacris
Ministris conscendit et in medio osculatur, mo,Xque ad cornu Epistolae
secedlt ad
legendas Oratonesque cantandas ut in Missali hac die
assistentibus sibi Diacono et Subdiacono
prout ad lntroitum Missae. Ad Orationes vero sacri
stant
retro post
qui n tamen Diaconus proferat Flectamus
genaa. Ceroferarii ac Thuriferarius,
altari genuflexlone, ad
abacum se recipiunt, iblque consistunt dum canuntur Prophetiae.
Postmodum omnes sacram functionem ut in Sabbato sancto proseQuuntur; sed
Oralio ante benedictionem {ontis dictur
hujus diei; et
hac benedictione, cereus Paschalis
tur 4 et in sacristiam defertur.
Missa solemnis celebratur prout
hodie in Missali adnotatur, nimirum absQue Introitu sed cum OfferAgnas Dei ac pace. Ceroferarii ad cantum Evangelii sine candelabris
et post elevationem intorticia In sacristiam more
Ad Intonationem Gloria in excelsis Dea
solito
organa et campanae, etam in turrl, et chorales ad Orationem et
Postcommunionem non
J Cfr,
614-617, ricen, ad IO, n. 4048.

Rubr. spec,

CIr. n.615.

S. R. C, 24 No\', 1899 Mlno-

PARS SECUNDA
DE SACRIS FUNCTIONIBUS QUAE
DIEM INFRA ANNUM NON OBTINENT

I.

De expositione Ss. Sacramenti pro Oratione XL horarum.

663.
sunt: In altari majori, in quo solo sanetissimum Sacramentum pro Oratione quadraginta horarum exponi Iicet,
et in eminentiori
velanda est Imago vel Statua quae ibi
loco ipsius altaris eolloeabitur thronus eum baldachino coloris albi
pro sandissimo Sacramento in Ostensorio exponendo atque in basi
throni
extendetur '. Totum altare solemni
ornabitur cum pluribus candelabris, solitis spectabilioribus apteque
dispositis. Ad ejus ornatum adhiberi polerunt etiam Siatuae figuram
Angelorum adorantum vel eandelabra tenentium repraesentantes;
minime vero aliae
vel Reliquiae Sanctorum 2. Antipen<iium altaris erit albi coloris Per diem in altari saltem viginti
candelae ardebunt; hine inde autem prope infimum altaris gradum
in
eandelabris duo cerei majoris ponderis; noeturno lempare praeter lampades per eeelesiam distributas, in ipso altari decem
ad minus candelae accensae erunl. Praeterea ubique
numerum
cereorum qui
ante sanclissimum Sacramentum ardere debebunt,
mandatum propri! Episcopi aut praescriptio
si adsint, servanda sun!. In pervigilio diei
in sero post signum salutationis
et mane sub aurora solemni modo eampanae ad
commonendum populum pulsentur 4.
664. Missa votiva solemnis de sanctissimo Sacramento pro
ex;pmlitiioIl,e ac
sumitur iIIa quae in fine Missalis exstat,
et dicitur cum Oloria, unica Oratione, Credo, Praefatione Nativitatis
lnslL
V.'
Ibld. IV,
3 Ibld. XVIII, et S. R. C. 19 Dee, 1829 Hn.
- 4 Ins!L Clemcnt. XI. Cfr Can. 1215. lnslructio Clementina jU68U
Clemel1ls P. XII. l Sept. 1731 edita, extra Vrbem quidem non obllgat; laudandi tamen
sunt, qui se iii i conformare stlldent, nisi alilld ab Ordinariis locorum statutum siI.
Decret. S. Offidi 22 lan. 1914 (Acta Ord. XXXIll. p. 93.), S. R. C. J2 Jul. 1749 Patal'ina.
n. 1lI403.
1

444

Lib. IV, Pars Il, Cap. I.

ac consueto
sancti Joannis in fine '. Infra Octavam vero
Christi Missa erit de Odava eadem cum Sequentia
sanctissimi
et unica Oratione absque Commemorationibus et Collectis 2'. ~ Ubi
Instructio Clementina, haec Missa prohibetur: I. In Dominicis
mjol'ibil1S, sciI. Adventus, in Dominicis a Septuagesima usque ad Dominicam in Albis
et in Pentecoste. 2. In festis primae et
seeundae elassis. 3. In feriis privilegiatis, scii. feria quarta Cinerum,
feria
tertia et quarta Majoris Hebdomadae. 4. Omnibus diebus Oetavarum Pasehatis, Penteeostes et Epiphaniae. 5. In
Nativitatis Domini et Penteeostes. 6. In Oetava propria prilvilegiata.
Hisce autem diebus prohibitis canenda est Missa diei eurrentis cum
Oratione sanctissimi Sacramenti sub unica conclusione, omissis omnibus Commemorationibus et Collectis '. In eeclesiis ubi die Commemorations Omnium fidelium Defunc!orum flat Oratio quadraginta
Horal:unl, exp1ositio Ss. Sacramenti sequatur, repositio vero cum processione praecedat Missam cantatam de die Comm,morationis Omnium
Fidelium Defunctorum 4. Quod si Festum aliquod
vel secundae
classis occurrat in
tunc secundo [oco sub distincta conclusione f! Commemoratio Dominicae et legitur
Evangelium in fine.
In feriis quarta Cinerum, Feria
tertia et quarta Majoris
in cantu Orationum, Praefationis et Pater noster adhibendus est tonus feriali s, et non est omittenda Oratio super populum t,. - Praefatis porro diebus impeditis, Gloria et Credo dicuntur
vel non dicuntur,
ritus et qualitas Missae diei exigunt. Ubi
adest obligatio
Missa conventualis Officii diei omitti nequit, et
votiva solemnis celebranda est
Nonam r,.
665. M:issa. erpositionis non differt ab aliis Missis solemnibus
usque ad sumptlonem
Sanguinis inclusive; sed duae
Hostiae magnae consecrandae sunt,una pro Sacrificio ut moris est,
altera pro
facienda n. ltaque Caeremoniarius paulo ante
Communionem Celebrantis cum
tam in recessu quam in
accessu, Ostensorium suo velo coopertum ex abaco accipit et ad altare in cornu Epistolae defert
velum amovet. Hausto dilia Celebrante
Sanguine, Subdiaconus Calicem
palla cooperit, iIIumque Diaconus parurn ad cornu EvangeIii intra
l Ubi Mlssa convenlualis Ollicii diei locllm non habet, fil Commemoralio de Domi
nica minore, el de Feria majori non privilegiala, eum ultimo Evangelio Dominicae vel
Feriae, si oeellrrant. - 2 In51r. Clemen!. XII, el S. R. C. 18 Maj. 1883 Marlanopolit.
ad 5. n, 3574. - 3 Addii. el VariaI. II. 3, V. 3. Comlllellloralio S5. Sarramenli
omillenda esi, ob idenlilatem Mysterii. in Feslis Passionis. Crucis, 58. Red'W1ptoris, sacfatiss. CJrdis ]esu, preloslssiml Sangulnis, Myslerorum Viae Crucis el Christi Regis.
S. R. C. 6 Sepl. 1834 Ostunen. n. 11717, 18 Jul. 1884 Ralisbonen. ad 1. n. 3613, et
3 ]ul. 1896 Strigonien. ad 4. n. 39114. - -l S. R. C. 26 Febr. 1919 Urbis et Orbis.
(ACI. Ord. XXXVJlI. p. 89). - " Insfr. Clemen!. XII.
6 Clr. n. 443-446. et Commenl.
in lnslr. Clellleni. XIX. 2.

De expositione S5. Sacramenti pro Oratione XL horarum.

445

corporale retrahit; tum facta ab utroque genuflexione, Diaconus ad

dexteram, Subdlaconus ad sinistram Celebrantis accedH, ibique uterque genuflexionem repetit l
Diaconus Ostensorium apertum
super corporale statuit. Mox
peracta una cum sacris Ministris genuflexione, lunulam cum sacra
Diacono adiuvante,
in Ostensorio ponit, quod Diaconus confestim c1audit et in medio
corporalis collocat nullo velo apposito 2. Repetita deinceps genuflexione, Diaconus ad sinistrum, Subdiaconus ad dexterum Celebrantis
latus iterum sese recipiunt ac
Post haec Missa continuatur et absolvitur cum genuflexionibus et caeremoniis uti coram
sanctissimo Sacramento exposito Lecto ultimo Evangelio, Celebrans
et sacri Ministri ad medium altaris accedunt ibique genuflectunt, dein
obliquo latere et facie ad medium versa, ne terga directe vertant
sanctissimo
in planum descendunt, ita ut Celebrans cum
Subdiacono aliquantulum per latus
Diaconus vero per latus
incedant. Tum peracta in plano
utroque genu
cum profunda
inclinatione", ad scamnum vadunt ut deponant
manipulos; Celebrans vero,
pianeta, assumat pluviale album
vel etiam coloris Missae. Pro
observentur omnia quae
infra habentur de processione in Festa Corporis Christi,
quod incedant per solam ecclesiam, neenon per plateam attiguam, si
ecclesia sit nimis angusta '\
666. In processione Cantores
lingua prosequuntur toto tempore processionis. Durante processione campanae
quoque ecclesiae solemniter pulsantur. Si
praefati non
sufficiant, repetuntur, omissis semper duobus ultimis, quae post reditum
ad altare dumtaxat canendi sun!. Quum ad altare
Crucifer ad
latus
Crucem deponit, et Ceroferarii candelabra super abacum
statuunt; Religiosi hine inde in duos ordines ila se distribuunt, facie
ad invicem versa, ut Celebrans cum sacris Ministris per medium
eorum comrpode transire
; et ilio appropinquante, genuflectunt
omnes ac mediocriter se inclinan!. Ubi chorus est retro altare Religi()si
circulum ante allare facientes
remanent in preSb\lte:rio; si vero chorus si! coram altari, in stalla sua se recipiunt,
ibique candelas aecensas usque ad finem Litaniarum tenentes genuf[exi
manent. Qui baldachinum
illlld congruo in loco deponunt,
candelas accensas a Sacrisla accipiunt et cum aliis genuflectunt.
66'7. Quum Celebrans ad altare accesserit, ante infimum
gradum consisti! 7, Diaconus vero ad illum conversus ulrllmque flectit

1 S, R. C, 9 Jun, 1899 P/aL Dioee. ad i. n, 4027. S. R. C, 29 MarI. 1851 Congr,

Cfr. n, 396, - 4 S. R. C. 24 Nov. 1899 Minoritell, ad 5.
Oral. ad 2, n, 2990, Il. 4048. - 5 Clr. Il. 691. et 692, - ~ lnstr. Clemenl. XXI.
7 lnslr. ClernenL XXIV,
ei S. R, C, 1 Febr. 1907 Erem. Camald. i'rlonl, Coron, ad 13, n. 4198.

446

Lib. IV, Pars Il, Cap. I.

genu, et postquam caput erga sanctissimum Sacramentum profunde

inclinavit, adhuc genuflexus, Ostensorium de manu Celebrantls acet iIIico
]; postquam autem Celebrans, tradito sanctlssimo
SalcramEmt,o, iIIud una cum Subdiacono et Caeremoniario
genuflexione
Diaconus Ostensorium super altare statuit; tune
Caeremoniarius vel alius Sacerdos aut
imposita sibi stola,
vel, in ejus defectu, ipse Diaconus Missae
simplici genuflexione, iIlud in throno collocat; postea in SUIPp~d;mE~o aliqua,ntullwm
ad cornu
iterum unieum flectit genu, et ad dexteram Cele
brantls rediens in infimo altaris gradu genufleclit. Interim Celebrans
genuflexus velum humerale
cum Subdiacono in infimo altaris
intonant Tanfum ergo, et Cedeponit. Quo facto Cantores
lebrans cum ceteris ad Veneremur cernui mediocriter se inclinat;
ad Genitori vero, repetita mediocri inclinatione, assurgens cum sacris
Ministris, parum ad cornu Evangelii defJectt, ubi stans facie veluti
ad cornu
conversa, thus in thuribulum a priori Thurifera
rio ante se stante n sustentum
dum Diaconus naviculam sine
osculis ministrat et Subdiaconus dexteram pluvialis fimbriam sublevat; dei n cum ipsis genuflexus sanclissimum Sacramentum incensat
more solito. Postea Thuriferarius, thuribulo a Diacono
in
ad pristinum locum secedit, ubi facta
genu cum socio suo
mediocri corporis inclinatione, ambo ad sacristiam
thuribula deposituri. Expleta ultima Hymni stropha, quin 'l. Panem de caelo cantetur, Cantores jugenuflexi Sanctorum Litanias canunt .. in quarum fine, pronuntiato prius a Celebrante Pater noster etc., Psalmum Deus in
ril1m intonant, quem alternatm cum choralibus prosequuntur. Tum
Celebrans adhuc
Preces in tono feriali subjungit prout
prostant in Rituali Ordinis, quod sacri Ministri ante eum sustinent;
Dominl1s vobiscum vero et Orationes stando cantat. Quibus absolutis,
iterum genuflectit, et dicto per Cantores Exal1diat nos o,mnipotens ac
responso ab aliis
absque signo Crucis subdit Fidelium animae ac
relpetito ab aliis
omnes breviter adorationi vacant; ad signum
Caeremoniarii Ceroferarii
candelabris suis ante altare se
conferunt, ubi utroque genu
ab omnibus genuflexione cum
mediocri corporis inclinatione, ordinatim ad sacrlstiam redeunt, sed
Celebrans et sacri Ministri caput non cooperiunt, nisi postquam
e conspectu sanctissimi Sacramenti reeesserunt r,.
668. Si
locum non habeat, Celebrans post Missam
pluviale ad scamnum assumi! et sacri Ministri ibidem manipulos del Insf. Clement. XXIV, cl S. R. C. l Fcbr. 1907 Erem. Camald. Mont. Corono ad 14.
n. 41.98. - 2 Cfr. n. 32. - 3 Cfr. S. R. C. l Febr. 1907 Erem. Camald. Monl. Corono
ad 19. a. 4198.
4 In8fr. Clement. XXIV. In hac sacra fllnctione Lfaniae Sanctorum
commllnes dcendae sunt, quae non dllplic"~tur. - $ laslr. Clemen!. XXIV.

De expositione Ss. Sacramenti pro Oratione XL horarum.

447

ponunt; tunc quin ibi thus in thuribulum imponatur, ad medium altaris se conferunt et in plano utrumque f1ectunt genu ac mediocriter
se inelinant. Tum
in infimo gradu aliquantulum orant i postea
mediocri inclinatione I assurgunt, et Celebrans incensum in unum dumtaxat thuribulum imponit; quo faclo rursum eum
illis genufleclit ae more solito sanclissimum Sacramentum adolet.
Mox Caeremoniarius vel alius Sacerdos aut Diaconus imposita si bi
stola, vel in ejus defeetu Diaconus assistens, debitis cum
nibus Ostensorium in throno colloeat; dehinc Cantores intonant Hymnum Pange fingila,
a ehoralibus integre cantatur, et ad Genitori
Celebrans iterum thus in thuribulum imponit ac sanctissimum Saeramentum thurificat; Hymno autem
Cantores iIIico inchoant
Litanias Sanctorum etc. ut supra.
669. Pro a.dora.tione toto tempora eXJPOl~itiollis prl'l.es:ta.:u.dlilo.
duo
vel saltem unus,
a dignioribus, superpelliceo induti 2 et Sacerdotes ac Diaconi praeterea cum stola coloris
albi 3 vel Officio diei congruentis., flexis
ante scamnum in
aliquo coopertum continue
plano
praeparatum ae
unusquisque per unius horae spatium, vel minus juxta consuetudinem. In sacristia horologium ad horas indieandas aderit, et
singulis horis cum campana majori
dabitur'.
perdurante nemini ex saeeularibus presbyterium
fas est, ne
ad cereos
; hoc quippe munus a Ministris superpelliceo indutis explendum est". Si
sermo post
habendus sit ad excitandos fideles ad devotionem erga sanctissimum
Saeramentum, Conconator pietate ac brevitate sib proposita, capite
semper detecto, concionabitur 7, et hoc in casu eliam Concionator
induere debet 8. Curet tamen ne populus
sanctissimo Sacramento terga obvertat, etiamsi Ostensorium velo sit
coopertum 9.
670. Missa.e
quae expositionis tempore celebrantur,
erunt de affido oceurrenti cum Commemoralione sanctissimi Sacralo
menti post alias a Rubricis praescriptas et ante Collectas
In Feslis tamen
et secundae
ae Missis quae unicam
tantum Orationem admittunt, haec Commemoratio sanctissimi Sacramenti vetita est 11. Diebus vero semiduplicibus ae
non

l S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad 6. n. 4179. - 2 lnstr. Ctemen!. IX.

S, R. C. 17 Aug. 1833 Brixien. ad 2. n. 2709. - 4 S. R. C 4 Maj. 1686 Ariminen.
n. 1765. - 5 lnstr. Clement. X. - " Instr. Clement. VII.
R. C. 9 Dec. 1628 Gienen.
ad 4. n. 488, et 23 Sept. 1837 Mutinen. ad 2. n. 11769.
InstT. Clement. XXXII.9 Cfr. Commento in lostr. Clernent. XXXII. 7. et seq.
IO Ubi Instr. Clement. non viRet, additio Orationis Ss. Sacramenti est ad libitum Celebrantis. Cfr. Tnslr. Cternent
XVII. 21. - Il S. R C. 2 Dec. 1684 CO!1gr. Can. Reg. Lat. ad 4. n. 1743.

448

Lib. IV, Pars Il,

convenit celebrare Missam votivam de sanctissimo Sacramento, quae in fine Missalis habetur, sine Gloria, cum tribus saltem Orationibus, absque Credo, CUffi Praefatione Nativitatis et Evangelio sancii
in fine '. In omnibus Missis, dum Sacerdos e sacristia ad altare celebraturus
parvum signum campanulae
sed ad Sancfus et ad utramque elevationem tintinnabulum minime pulsatur 2. In altari expositionis Missae lectae celebrandae lJon
sunt s. Si
Horarum habenda sU in Commemoraomnes celetione Omnium Fidelium
Missae de
brantur in paramentis violaceis, nunquam tamen ad altare expositionis 4 . . .
671. Missa votiva solemnis pro Pace vel pro alia necessitate
Ordinarii loei mandatu m , quae secunda die cantanda est, celecum Commemoratione sanctisbratur in colore violaceo, sine
simi Sacramenti sub unica conclusione", et cum Credo 7, etiam extra
diem Dominicam. Praefatio eri! Communis etiam in Dominica ; in fine
legitur Evangelium sancii Joannls. In
Festis, Feriis ac
supra indlcatis o, necnon quando una sola Missa habetur in
ecclesia ubi Missa conventualis dici debet, Missa solemnis celebratur
de Officio occurrenti, addita Commemoratione ex Missa pro Pace sub
unica conclusione 1(l; Oratio Ss. Sacramenti dicitur tunc sub distincla
Nonam,
conclusione. Praefata Missa pro Pace celebranda est
non in altari
neque in il!o ubi asservatur in tabernaculo
sanctissimum Sacramentum 11. Missa vero conventualis post Tertiam,
ubi adest obligatio eam .
omittenda non esI.
672. In repositione sa.nctissimi Sacra.menti in fine Orationis
Quadraginta horarum Missa solemnis celebranda est ad altare expositionis, servando quoad ritum omnia quae supra
suni"'.
Porro Missa haec erit vel votiva vel de Officio diei, prout de Missa
expositionis declaratum est 13. Absoluta Missa, Celebrans ac Ministri,
in plano
utroque genu cum mediocri inclinatione 14, ad scamrum
et postquam Celebrans ibidem pluviale induit, ac sacri Ministri
deposuerunt, quin ibi incenBum in thuribulum imponatur, ad mediulU altaris se conferunt, ubi
et inclinatione ut supra, in infimo
genuflectunt. Tunc Canlores in medio presbyleri
Litanias Sanclo, Cfr. a. 264. et 267. - 2 Cfr. a. 290.
lastL CtemenL XII. Cfr. etiam a. 241.
l1ujus Caerem.
'S. R. C. Cfr. S. R. C. 26 Febr. 1919. (Acl. Ord. XXXVlIl. p. 89).
, !nstr. Clemen!. XIV.
lnslr. Clem. XIII, el S. R. C. 18 Maj. 1833 Marianop.
ad X. 4. n. 3574. S. R. C. 30 Juo. 1896 Decret.
Il, 3. n. 391111.
Cfr. S. R. C. 19 JIII1. 1903 Ord. Min. ad 2. n. 4116.
n. 664. - lO S. R. C.
18 Maj. 1883 Marianopo!. ad V. 4. o. 3574. In Cornmemoraliol1e Omnillm Fidelium
Defunctofllm prohibelur Missa pro
" Il1slr. Clemen!. XIII. et XIV. - '2 Cfr.
0.392. et scq.
Cfr. 0.664. - JJ S. R. C. 16 Febr. 1906 Soc. Sa/es. ad I. n. 4179.

De expositione Ss. Sacramenti pro Oratione XL horarum.

449

rum cane re incpiunt, ut in expositione dictum est l, choralibus respondentibus, post quas Celebrans pariter genuflexus prosequitur
Preces usque ad y. Domine exaudi orationem meam 2. Quo dieta cum
sacris Ministris assurgit, tllUs absque benedictione in duobus thuribulis ponit, et genuflexus cum priori sanctissimum Sacramentum more
solito ado le t. Deinde Caeremoniarius, vel alius Sacerdos aut Diaconus,
cum stola, vel in ejus defectu Diaconus Missae, Ostensorium cum
debitis genuflexionibus e throno deponit et super corporali statuit,
factaque genllf1exione in planum descendit. Tum imposito per Caeremoniarium, vel in ejus defectu per Diaconum, super humeros
Celebrantis velo oblongo, Celebrans cum sacris Ministris surgit, ad
gradum suppedaneo proximum ascendit, et in ora suppedanei cum
Subdiacono genuflectit; Diaconus vero altare conscendit, ubi aliquantulum versus cornu Epistolae genuflectit; mox erectus Ostensorium
ambabus manibus apprehendit et stans Celebranti adhuc genuflexo
tradit, tunc genuflexionem simplicem erga sanctlssimum Sacramentum
repetit, Celebrantem in assurgendo adjuvat et ad dexteram ipsius se
confert. Celebrans autem cum Ostensorio suppedaneum conscendit
et ad populum se converti! atque processione m sequitur ut infra expositum est 3.
673. Post processionem Celebrans in plano Ostensorium tradit
Diacono, qui sanctissimum Sacramentum non in throno, sed in medio
altaris super corporali reponit, et ad dexteram Celebrantis revertitur.
Tum Cantores intonant Tantum ergo, et ad Genitori Celebrans thus in
thuribulum injicit et sanctissimum Sacramentum adolet more solito.
finito Hymno, Cantores adhuc genufJexi subdunt y. Panem de caelo,
cui Tempore Pascha!i et infra Octavam sanctissimi Corporis Christi
additur Alleluja,. deinde Celebrans surgit et sine Dominus lIobiscum
cantat manibus junctis Orationem Deus, qui nobis sub Sacramento
mirabili, una cum aliis, et quidem sub conclusione longiori, prout
habentur in Rituali Ordinis, quod sacri Ministri jugiter genuflexi
ante eum tenent. Post Orationes iterum flectit genua, et recitato ultimo
Versu Fidelium animae, velum humerale assumit, altaris gradus medius inter sacros Ministros, ei anteriorem albae fimbriam parum
elevantes ascendi! et benedietionem cum sanc1issimo Sacramento imperti! more solito. Postmodum Caeremoniarius, vel alius Sacerdos
aut Diaconus, imposita sibi stola, vel in ejus defectu Diaconus Missae, Ostensorium more solito in tabernaculo recondi! '. lnterim Ceroferarii ex abaco sua candelabra sumentes ante altare se conferunt; et facta in plano ab omnibus genuflexione unico genu, ad sacristiam more solito revertuntur, praeeuntibus duobus Thuriferariis.
I Cfr. n. 667. el noI.' pago 446. fine, el n. 692. - , Cfr. n. 465. iII fine.

Instr. Clemenl. XXX. -

" Cfr. n. 691

in

450

Lib. IV, Pars Il,

I.

674. Si
locum non habeat,
,. Domine exaudi
Cantores intonant
lingua, ad Genitori Celebrans thus
in thuribulum imponii et sanctissimum Sacramentum more solito
adolei. Firtito Hymno, Orationes ut supra cantat; tum Caeremoniarius,
vel alius Sacerdos aut Diaconus, imposlta sibi stola, vel in
defectu Diaconus Missae Ostensorium super altare
et Celebrans benedictionem populo impertit more solito.
675. Ubi Instructio Clementina obligatoria non est, et
exercitium Quadraginta horarum, judice loei Ordinario, fieri nequit
prout a praefata Instructione exigitur, sit satis, ad efiectum Indulgenquatiarum et
obtinendum,
die Ss.
quumque hora matutina, vel circa meridiem, publicae venerationi in
Ostensorio exponere, et
die et per diem alterum
ejllsn~olji expositione, die tertio (meridie aut de
Idem deponere,
Missae autem solemnes
quamvis noctu expositio interrumpatur '.
erunt prout loci Ordinarius statuerit, et sequen1ur regulas Missae
votivae solemnis aut Instructionis Clementinae prout in dioecesi
praescriptum est 2.
....

"~LLIlII.

CAPUT II.

De Triduis et Oetiduis in honorem Sanetorum

et Beatorum.
676. Ha.ec solemnia consistunt in cultu et honoribus altarium
prima vice per continuos, sive
sive oeto dies Sanclo recenter
canonizato, et Beato nuper in Caelites recensito tribuendis. Pro quibus intra primum annum a Beatificatione vel Canonizatione
consueta indulta Sedis Apostolicae per Superiores decernendi sunt
dies idonei, ut Christifideles de Indulgentiis lucrandis opportune praemoniti ad ecclesiam convenire valeant . Ecclesia ornanda erit me!iori quo fieri potest modo, ita tamen ut in ea et extraordinariae solemnitatis et
testimonia resplendean1.
67'1. llIl'issae omnes de ipsa festivi late quae in praefatis solemnis
celebrari permittuntur, ob peculiarem celebritatem dicantur cum Gloria
et Credo, et cum Evangelio sandi Joannis in fine, nisi legendum fu eri!
ultimum
Dominicae,
aut Sancii, quoties de
his facta fuertt Commemoratio.
Missae privatae dicuntur cum omnibus Commemorationibus
sed Orationibus de
l S. C. Offidi. 22 Jan. 1914 Decrelum (Acl. Ord. XXXIII. p. 93).
Cfr. S. R. C.
12 Sepl~ 1840 Brugen. ad 3. n. IU114. - 3 Quoad privilegia in Triduo vel Oclidllo
solemul!er celebrando illlra annum a Bealificalione vel Canonizatiolle, vide Instruclio
S. R. C. 14 Del. 1926 (Acl. Ord. XLV p. 278279).

De Triduis et Octiduis in honorem Sanclorum et Beatorum. 451

et Collectis exclusis. Quoad Praefationem serventur Rubricae. Praefatas Missas privatas
: 1. Dominicae et Duplicia
et
secundae classis. 2. feria quarta Cinerum et feriae primi tridui Majoris Hebdomadae. 3. Octavae privilegiatae primi et secundi Ordinis.
4. ViglHa Nativitatis Domini et Pentecostes. In his autem casibus
impedimenti, Missae dicendae sunt de Offido diei, prouti ritus postulat, cum Commemoratione de Sancto vel Beato et quidem sub
unica conclusione cum Oratione diei. Haec tamen Commemoratio omittitur, si occurrat Duplex primae classis Domini primarium universalis
praeterquam Feriae Il et III Paschatis et
in
qui bus ea permittitur. In ecclesiis ubi adest onus celebrandi Missam
conventualem, ejusmodi Missa numquam omittenda erit l.
678. Missa solemnis seu canta.ta, ubi altera Missa de Offido
currenti
dicatur cum unica Oratione; secus fiant iIlae
tantummodo Commemorationes quae in Duplidbus primae classis
permittuntur, scilicet
secundae classi s, Dominicae, Feriae
non privilegiatae, Vigiliae Epiphaniae et Octavae privilegiatae
secundi et tertii ordinis. Missam solemnem vel cantatam impediunt:
1. Duplicia primae classis. 2. Dominicae primae classis. 3. Octava
Paschae et Pentecostes. 4.
Nativitatis Domini et Pentecosteso 5. Feria qu.uta Cinerum et Feriae primi tridui Majoris Hebdomadae. In his casibus impedimenti, in Missa Omci diei nat Commemoratio ut supra de Missis lectis dictum est.
Si Pontificalia
Missarum de Sancto vel Beato ad thronum nant, haud Tertia canenda est, Episcopo paramenta sumente, sed Hora Nona: quae tamen
Hora de
Sancto vel Beato semper erit; eaque ad implendam
Divini Officii obligationem substitui non poterit Horae Nonae de die
currenti.
Quamvis Missae omnes, vel privatae tantum, impediri
JJV'"'''''', semper nihilominus secundas Vesperas de Sancio vel Beato
solemniores facere Iicebit absque ulla Commemoratione, quae Vesperae tamen de novo Sancto vel Beato pro satisfactione inservire
non poterunt 2.
619. Alia.e functiones ecclesiasticae praeter recensitas, de
Ordinarii consensu, semper locum habere p01erunt, uti Homilia inter
Missarum solemnia, vel vespe re oratio panegyrlca,
ad Sanctum vel Bea1um fundendae preces, et maxime solemnis benedictio
cum sanctisslmo Sacramento. Postremo vero tridui vel octidui die
Hymnus Te Deum cum versiculis Benedicamus
Benedictus
es..., Domine,
Dominus vobiscum ... et Oratione Deus, cujus
misericordiae... cum sua conclusione numquam omittetur ante Tanium
ergo ... et Orationem de sanctissimo Sacramento ".

:I

l !nslrucfio S. R. C. 14 OcL 1926 1lIV. (Art. Ord. XLV. p. 218). lbid. ad VII.

Ibid. -

452

Lib. IV, Pars Il,

III.

CAPUT III.

De expoBitione sacrarum Reliquiarum

et benedictione cum ilsdem.
680.
pOlilllllUlt publico cultu eae solae Reliquiae in ecclequas genuinas esse constat authentico documento alicuius S. R. E.
vel Ordinari loci, vel alii viri ecclesiastici cui facultas
authenticandi indulto Apostolico s! concessa '. Quae quum exponuntur, in thecis seu
clausae et
sint oportet. Reliquiae
Beatorum non exponantur, [lisi in ecclesiis in quibus Officium de
iisdem recitare et Missam celebrare lceat 2. Locus
aut
est Inter candelabra in alterutro vel utroque latere altaris, aut in
proprio parvo throno, qui erit in medio altaris ad pedem Crucifixi.
Nullatenus autem exponi possunt in eodem throno, ubi alias sanctissimum Sacramentum publicae adorationi
consuevit; neque poni
eas Iicet super tabernaculo, in quo asservatur sanctissimum Sacramentum, !a ut idem tabernaculum pro basi inserviat, quod etiam de
Reliquiis sanctae Crucis aliorumque instrumentorum Dominicae Passionis intelligendum est; neque ante tabernaculi ostiolum 3. Necesse
non est Reliquiis pallam supponi non autem Iiceat baldachinum superimponere, excepta Reliquia S. Crucis et aliorum instrumentorum
Dominicae
ubi mos est; quae tamen nunquam in eadem
theca cum reliquiis Sanctorum publicae venerationi exhibeantur, sed
propriam thecam separatam habeant . Tempore expositionls, etiamsi
Reliquiarum thecae ad ornatum Inter candelabra collocatae sint 6, saltem duae candelae ante eas horis diurnis ardere debent; secus non
exponantur 1; dum autem divina Officia in choro persolvuntur, duae
aliae super mensa m vel gradus altaris requiruntur 8.
681. Sa.cerdos sacra.m Reliquia.m
superpelliceo
ac stola coloris functioni cOl'lgruentis indutus, iIlam privatim et velo
coopertam ad altare
praeeunte Thuriferario superpelliceo itrm
induto et thuribulum et naviculam deferente. Quum iIIuc pervenerit,
altaris gradus conscendit et in loco jam praeparato Reliquiam prius
detectam collocat; tum in planum descel'ldit ibique imposito de more
l Can. 1283. l. Cfr. Cone. Trid. Sesso XXV. Decr. de Reliquiis Sanctor. et S. R. C.
21 1111. 1696 Aug. Prae!. ad 4. n. 1948.
Can. 1287. l. Cfr. S. R. C. 11 Apr. 1660
Declar. ad 4. n. 1158. Cfr. n. 301
4 S, R. C. 7 Apr. 1832 M/mmen. ad 3.
2889. ~ 5 Can. 1287. 2 S. R. C. 27 Mai. 1826 Dea.
n. lZM'1, 18 Febr. Ul43
Cenomanell. n. lZ854. et 25 Maj. 1906 Bergomen. ad I. n.
6 S. R. C. 12 Aug. 1854
Br/oeen, ad 13. n. 3029.
7 S. R. C. 22 Jan. 1701 Congo Mont. Corono ad 9. n. lZ08'1.
8 Cfr. naL ' pago 36, et S. R. C. 20 MarI. 1869 S. M/niali. 11. SlZ<>4.

De benedictione cum sacris Reliquiii;;.

453

incenso in thuribulum ac benedicto, ilIam stans duplici ductu cum

bino iclu l (etiamsi fuerit de beata Maria Virgine) adolet ante et
caput inclinans. Ast Reliquia sanctae Crucis alteriusve Dominicae
Passionis instrumenti triplici incensatur
stando quidem, sed
cum
unius genu prius et postea 3. Dehinc in infimo alpreces, si dicendae sint, recitat, dummodo
taris
sint ex approbatis. Postmodum facta coram altari debita reverentia, ad
sacrlstiam revertitur, nisl statim benedictlo cum sacra Reliquia imsit, quo in casu observat quae

Qui
transeunt ante Reliquiam expositam caput detectum inclinare debent 5,
excepto Celebrante Calicem deferente, qui
coopertum inclinaI.
S exposita sft Reliquia sanctae Crucis aut aliorum instrumentorum
Dominicae Passionis, omnes transeuntes, accedentes ad altare ve! ab
eo recedentes
debent unico genu usque ad terra m 6.
682. Benedictio cum sacra Reliquia sive post preces sive
post
antequam in locum suum reponatur, impertiri
potest 7, adhibitis paramentis congruentibus; cum Reliquia vero sanctae
Crucis vel alterius instrumenti Dominicae Passionis impertiri debet
sed in paramentis rubei coloris et hoc quidem modo: Celebrans post
Versiculum et Orationem respectivi Mysterii vel
thus in thuribulo impont et Reliquiam uti
adolet; postea altare conscendit,
vel a Diacono porrectam vel a
utraque manu
sine velo humerali '" apprehendit, et per suam dexteram ad populum
se convert!. Tunc super omnes, etiam Ministros in ora suppedanei
genulflelws ", cum eadem
Crucis efformat, nihil proferens nihilque interim Cantores et populus canere debent 12. Dum benedicilo
imperttur, sacra Reliquia incensari potest modo supra exposlto 13.
683. Quum sa.cra Reliquia. fldelium oscu1is pra.ebenda sit,
Sacerdos superpelliceo et slola
accepta cum dextera Reliquia et cum sinistra linteolo ad populum se
et accedens
ad digniorem de choro in ora suppedanei ad lalus Epstolae genuflexum,
formulam congruentem ex. gr. Per intercessionem
beatae Mariae Virgins vel Sancfl N., liberet te Dells ab omni malo.
} Clr. IL 53. S. R. C. 28 Jul. 1189 Canarim. n. 2535.
J Cfr. n. :;1. - 4 Cfr.
n. 682. - r, C!Ln. 22. - OS. R. C. 1 Maj. 1146 Varsavien. ad 7. n. 2390, el ;a Aug. 1836
Lucionen. n. 2747. - 1 S, R. C. 24 .luI. 1683 Albinganen. ad 1. n, 1711.
8S, R. C.
15 Sept. 1736 Brlx/ell. ad L n. 2324 el 31 Maj. 1817 Dubior. ad Il. n. 2578. Si benediclio cum Reliquia S. Crucis danda si! Feria sexla in Parascev.e, cfr. no!. 3 pago 396.
9 S, R. C. 2 Sepl. 1811 FaVriancn. n. 32S6. lO Velum humerale rubrum adhiberi
polesl, si Reliquia si! sanctae Crucis vel alterus instrumenti Dominicae Passionis;
in Feria sexta Parasceve autem violaceum. S. R. C. 16 Jan. J907 Congr. Oral. ad 2.
n. 4197.
"S. R. C. 16 Dec. 1909 Cephaiuden. ad VII n. 4243.
}2 S. R. C,
23 Maj. 1835 Luc!onen. ad 3. n. 2722, et 18 Feor. 1843 Cenomanen. n. 2854.
lJ Clr. n. 681. In oenediclone quae dalur cum Reliquia Sanctorum. ab omnibus geo
nuflectendulll est in chom. S. R. C. 16 Dec. 1909 Cephalllden. ad Vll. n. 4243.

454

Lib. IV. Pars.ll, Cap. III.

vel Per merita et intercessionem Sancti N. concedat tibi Dominus salutem et pacem,o si vero agatur de Reliquia sanctae Crucis
vel alterius instrumenti Dominicae
dicatur: Per Crucem et
Passionem suam concedat Ubf Dominus salutem et pacem. Amen, appl:Opinquans interim ori illius sacram Rellquiam; postea hanc Iinteolo
Tum accedit ad secundum et facit similiter, ac ita porro.
Sacerdotes et reliqui
genuflexi, Praelati vero
stantes
sacram Reliquiam osculantur, nisi agatur de Reliquia sanctae Crucis
vel alterius instrumenti Dominicae Passionis. Postquam singuli Relisacram Reliquiam osculati sunt, Sacerdos ad cancellos
item a parte Epistolae, se confert, ubi eodem modo et ordine
Reliquam fidelibus
osculandam praebet 6. Postea eam vel
iterum in throno exponit, vel in loco suo reponit.
l Sacerdos posi Missam
adhuc sacris paramentis illdulus, sacram Reliqulam fidelibus osculandam
potest. S. R. C. l6 MarI. 1883 Veronen. ad 5.
n. 2'704. Ubi adest consueludo admittendl fideles ad oscuillm Reliquiae sanc!ae Crucis
aut alterius Dominicae Passionls instrumenti, servanda est. S. R. C. 23 Sept. 1837
Mutinen. IId X. 4 n. 2'769, et 26 Apr. 1918 Senen. ad I. (Act. Ord. XXXVII. p. 123).

PARS TERTIA
DE PROCESSIONIBUS

CAPUT l.
De processionibus

genere.

684. Nomine sacrarum

significantur solemnes
supplicationes quae a populo fideli, duce clero, fiunt eundo ordinatim
de loco sacro ad locum sacrum, ad excitandam fidelium
ad
commemoranda Dei beneficia eique
agendas, ad divinum auxiHum implorandum. Ordinariae sunt quae statis diebus per annum fiunt
ad norma m libro rum liturgicorum vel consuetudinem ecclesiarum; extraordinariae, quae aliis publicis de causis in alios dies indicuntur '.
685. Extra suas ecclesias et c1austra
etiam exempti, nequeunt processiones ducere sine Ordinarii loei Iicentia, nisi
de
quae fit die festo vel intra Octavam Corporis
Christi juxta mox dicenda, vel quae fieri solet ex consuetudine immemorabili '. Nemo potest
no vas inducere aut consuetas
transferre vel abolere sine Ordinarii loei Iicentia 3.
[ntra vero eclesias suas et claustra Religiosi libere processione m agere possunt,
praesupposta,
de
theophoricis, Ordinarii
loei Iicentia pro expositione Sanctissimi; quod si claustris careant,
prope muros ecclesiae '. Ad
extraordinariam, ad normam juris ab Ordinario loei Indictam, necnon ad
ordinarias et consuetas quae fiunt ab ecclesia digniore
loei per vias publicas, assistere debent clerus praprlus et religioslle
virorum familiae, etiam
regularibus
qui in strieUore clausura perpetuo vivant, aut a civitate ultra tria mlllia passuum distent 5; omnesque debent congregari in ecclesia ubi inchoatur
pn)ce,ssio 6; necesse tamen nOn est ut tota Communilas assistat.
686. J'UB ducendi
ad Parochum pertinet quando
pr<)cessio initlum ducit ab ecclesia paroeciali, vel ab alia quaquumque
J Can. 1290. S. R. C. 8 Apr. 1702 Fanen. ad 4. n. 2098. Cfr. Can. 5.
3 Can.
1294 I.
4 Deer. Gener. 27 Jul. 1628, confirmatum a S. R. C. 19 Dee. 1671 Savonell.
ad I. n. 1440. - 5 Cnn. 1292. et 1291. I. - 6 S. R. C. 16 jun. 1663 Eugubina ad 3.
n. 111163, 13 Febr. 1677 Conversano. ad I. n.1591.

456

Lib. IV, Pars III,

ecclesia Intra ambitum territori i

sita, (etiam si haec eeelesia
non slt filialis et proprium Rectorem ha beat, vel pertineat ad Religiosos
eX~mptcls), et
extra horum ecclesiam et claustra movetur'.
Processio vero extraordinaria quae, de lieentia Ordinarii, movetur extra
ecclesiam et elaustra, neenon ordinaria quae fit intra Oetavam
Christi, ducetur ab ipso Rectore ecclesiae a qua initium ducit 2.
68'1. Ordo obs9rvandus in
quas componunt
soli Fratres nostri cum suis Confraternitatibus, erit ut sequitur.
Praecedunt Confraternitates, Inter quas praecedentia debetur Confraternitati Ss. Sacramenti", unaquaeque cum vexillo proprio, quod nequit
esse in forma triangulari 4. Sequuntur Curiales et Officia1es ch'it,lth!,
inter quos postremo loco Nobiliores et
nisi ex consuetudine incedani posi Celebraniem. Post eos progreditur qui Crucem
processionalem defert ",
detecto, medius inter duos Cerofera
rios cum cande1abris
paratus vel cum superpelliceo tantum,
juxta qualitatem
Immediate post Crucem veniunt Tertiarii saeculares 1, quos sequuntur
a Fratribus
laicis junioribus. Fratres porro bini et bini, secundum ordinem
incedant, modeste ac devote cantantes ve1 orantes; manus Intra manicas teneant, nisi librum cantus vel candelam (in manu
extima)
Cantores si chorum
incedant
post Crucem, vel, si
post Tertiarios; aut
si melius
videbitur, inter medium clerum. In processionibus solemnioribus duo
vel quatuor
p1uvialibus vel superpe1liceis induti et intorticia
portantes, immediate ante Celebrantem gradiuntur, nisi forte expe,d2lt
ut
ad chorum incedant. Cantus
non desumuntur ex Iibrs
liturgicis saltem approbati sint oportet; quod etiam valet si lingua

l POllti!. Comlll. ad Cod. Cali. interpret, 12 Nov. 1922 (Act, Ord, XLII. p. 74),
lO Nov. 1925 (Act. Ord. XLV. p. 1(8). Cfr. Causam lacten. juris ducelldi processionem theophoricam. 14 Jun. 1911 (Act. Ord. XXX. p, 349-3(2). - 2 Ponll. Comm. Decr.
eil.; el S. R. C. 2 Sep!. 1662 Asculalla. n. 1243.
S. R. C. 31 Aug. 1743 Firmana n. 2372.
4 Rlluale Roman. Sola Crux haslata eis non permitlitur. S. R. C.
12 Sepl. 1840 Capllana' n. 2811. In processione cum Sanctsslmo delerre non licei Retiqulas S. Crucis vel inslrumenta Passionls Domlnicae; neque Reliquia., lmagines vel
Statua. B. M. V. vel aliorum Sanctorum. S. R. C, 17 Jun. 1684 Vene/a ad I. n. 1731 ,
31 Jan. 1896 A/meriell. n. 3B7B, et I Jul. 1898 Basi/een. et Lueallell. n. 3997. Attamen
ex concessione Innocentli XI, data per Breve 20 Majl 1682, Iicilum est Regulartbus
gestare in publicis processionibus cum Sanctissimo Eucharistiae Sacramento, Reliquias
el Imagines Sanctorum, hoc lamen servato, ut dlclae Reliquiae el Imagines portentur
in principio processionis, inter prima lumlna, Ita ut inter Ipsas et Ss, Sacramentum sit
rationablis et competens distant ia " (Synodicon Belgicum. Il. 381,). - 5 EHigi~s Cmcilixi subsequenti clero terga verIal. S. R. C. 18 Maj. 1675 jadrm. ad I. n. 1538, 6 Candelabra delene in simplici habitu chorati, non Iicet. S. R. C. I febr. 1907 Erem.
Camald. MorII. Coroll. ad 16. n. 4198,
7 Cfr. S. R. C. 30 JlIn. 1005 Ord. Carm.
n. 4163. - B AbuSll' est, nec lice! Fratribus !aicis in processlonibllS Incedere indutis
veelibus Sacro ordini compe!entbus. S. R. C. 19 Jul. 1670 Assis. n. 1405,

De processionibus in genere.

457

vernacula moduli aliqui

Caeremoniarius incedat, semper
capite aperto, prope Celebrantem, nisi praesentia ejus alibi requiraturo Demum veniunt Celebrans, pluviali
cum Diacono et
dalmatica et tunicella super albam indutis 1 et anteriores
fimbrias pluvialis Celebrantis jugiter elevantibus;
vero ca
pite tecto, nisi deferatur 5s.
Reliquia verae Crucis aut
alterius Dominicae Passionis instrumentl. Omnes porro qui Reliquias,
Statuas vel Imagines Sanctorum
dalmaticis vel saltem super
sin! induti, e! vadant capite aperto". Immediate
Celebrantem, non tamen sub baldachino, incedant Praelati si
si ita fert consuetudo, Nobiles et Magistratus; tandem veni! populus,
primo viri, tum foeminae
Porro quando symphonia instrumentalis
adest, procedat ioeo ab
eidem
vero ante utrum
que clerum. Baldachinum adhiberi debet in processionibus Ss. Sacramenti; adhiberi potest pro Ligno S. Crucis et instrumentis Passionis
ubi ila est consuetudo, separati m tamen a Reliquii.s
Ss. SaSanctorum, pro quibus omnino prohibetur 5. In
cramenti baldachinum
a Fra!ribus laicis, vel etiam a saecularibus viris nobilioribus.
Color paramentorum in processionibus
Ss. Sacramenti et quae fiunt diebus solemnibus vel pro gratiarum
erit albus; pro ceteris erit generaiiter violaeeus '. Attamen
possi pf()cessio cum Sanctissimo sequilur immediate post
sunt, si immediate post
debent reti neri paramenta ejulsdem
coloris ac Missae et Vp"'nl~r"if"m
688. In processionibns qnas
Clerus componit, ordo
erit ut sequitur Antecedunt ut supra Confraternitates laieorum , quas
sequuntur cum suis Tertiariorum sodalitiis variae
et
Ordnes
a saecularibus et a Clero saeculari ,secundum ordinem
quam jus vel consuetudo eis stabiliCruce 12. Post Religiosos veniunt Curiavit ", unaquaeque sub
les et Offieiales, neclloll Nobiles loei e1
eivita1is, nisi ex
consuetudine post Celebrantem incedant; demum veni! Clerus saecuCelebrante et ceteris valent quae numero
laris. Pro
praeceden1i eXIJOfleb.antur
ffi

, RubL gen. MissaL XIX. 5.

S. R. C. 9 Aug. H53 Lllcana. n. 950, et 2 SepL 1690
Cajetana. ad l. n. 1841. Cf L 1 Dee. 11557 Firmana. n. 1043, et
Apr. 1667 Castellaneten. n. 1352.
3 Caerem. Epise. I. 2. e.
n. i, et e. 33. Il: 5.
4 S. R. C.
7 Dee. 1844 Alball. n. 2869. - , S. R. C. 22 Aug. 1744 Ripana ad 2. Il.2379, DecL
GeneL Z1 Mai. 1826. n. 2647, Il ApL 1810 Triventina n. 2808, et 18 Febr. 1843 Cenomanen. n. 2854.
(, Cllcrem. Eplsc. I. 2. c. 33. n. 13. - 7 Rub. Missal. XVIlI, 5.
R S. R. C. 9 Ju1. 1678 Taggen. ad 6. n. 1615, et ?il Mai. 1911 Bajonen. ad 13. n. 4269.
Q Caerern. Epise. L 2. c. 33. n. 5.
10 S. R. C. 4 Apr. 1626 MazlIrien. ad 2. n. 397,
lO Jul. 1638 Sutr/na. n. 647, et IO Maj. 1594 Canarien. ad 2. n. 48. - " Cfr. Can. \06.5.
12 S. R. C. 6 Aug. 1588 Comen. Il. 4, l Mai. 1641 Nolanll n. 757, et Il Febr. 1645
So rana ad 2. n. 878.

458

Lib. IV, Pars III, Cap. Il, Art. I.

CAPUT Il.

De processionibus in specie.
ARTICULUS I.

De processione in Festo Corporis ChristL

689. Die festo Corporis Christi unica tantum solemnis processio in uno eodemque loco fieri debet ab ecclesia digniore, nisi aliter
ferat immemorabilis consuetudo, vel Jocorum circumstantiae prudenti
Episcopi judicio aliud exigant. Huic processioni cleri ci omnes re Iigiosaeque virorum familiae, etiam exemptae, et laicorum Confraternitates interesse debent, regularibus exceptis qui in stridiore clausura
perpetuo vivant, aut a civitate ultra tria millia passuum distent. Ceterae
paroeciae et ecclesiae etiam regulares possunt, intra Octavam, proprias processiones extra ecclesiae ambitum age re ; sed ubi plures sunt
ecdesiae, Ordinari i loei est dies, horas ac vias praestituere, quibus
suam quaeque processionem agant '.
690. Decenter ornentur ecclesia. et parietes viarum per quas
est transeundum tapetibus, fiori bus et sacris imaginibus, non autem
profanis aut vanis figuris, seu indignis ornaments 2. - - Sacerdos
primum Missam celebret", in qua duas hostias consecrat. Caeremoniarius vero paulo ante Communionem Celebrantis cum genuflexione.
tam in recessu, quam in accessu, Ostensorium suo velo coopertum
ex abaco accipit et ad altare in cornu Epistolae defert ejusque velum
amovet. Hausto diligentius a Celebrante pretiosissimo Sanguine, Subdiaconus Calicem palla cooperi t, iIIumque Diaconus parum ad cornu
Evangelii intra corporale retrahit; tum facta ab utroque genuflexione,
Diaconus ad dexteram, Subdiaconus ad sinistram Celebrantis accedit,
ibique uterque genuflexionem repetit 4 statimque Diaconus Ostensorium
apertum super corporale statuit. Mox Celebrans, peracta una cum
sacris Ministris genuflexione, lunulam cum sacra Hostia, Diacono
adjuvante, in Ostensorio ponit, quod Diaconus confestim claudit et
in medio corporalis collocat nullo vello apposito ". Repetita deinceps
genuflexione, Diaconus ad sinistrum, Subdiaconus ad dexterum Celebrantis latus iterum sese recipiunt ac genufledunt. Post haec Missa
continuatur et absolvitur cum genuflexionibus et caeremoniis uti coram
l Can. 1291. 1-2. - 2 Rituale Romanum. - 3 Etiam vespere, si ita lert consuetudo, processio institui potest. S. R. C. 31 MarI. J879 De Zacathecas. ad 1 n. 3488.4 S. R. C. 9 Jun. 1899. Plur. Dioer. ad I. n. 4027. - , S. R. C. 29 Mart. 1851 Congr.
Oral. ad 2. n. 2990.

De processionibus in

459

sanctissimo Sacramento exposito '. Lecto ultimo

Celebrans
et sacri Ministri ad medium altaris accedunt
genuflectunt, dein
directe vertant sanobliquo latere et facie ad medium versa, ne
ctissimo Sacramento, in planum descendunt, Ha ut Celebrans cum
Subdiacono aliquantulum per latus
Diaconus vero per latus
incedant. Tum peracta in plano genuflexione utroque genu
cum profunda
inclinatione 2, ad scamnum vadunt.
691. Pro processione, omnibus prope scamnum stantibus ad
altare conversis, Celebrans ab Acolythis adjutus deponi t planetam
atque manipulum et assumit
coloris Missae, sacri Ministri
vero deponunt manipulos. Postmodum ad Celebrantem ibidem adhuc
consistentem accedunt duo Thuriferarii cum thuribulis et navicula,
qui unus post alium ante Celebrantem stantes thuribulum sustinent
pro impositione incensi, quod Celebrans in duobus thuribulis sine
benedictione imponit, naviculam Diacono sine osculis ministrante".
Deinde Celebrans medius inter sacros Ministros, qui utrimque ei
pluvialis fimbrias elevant, ante medium altaris se confert, ubi utrumque cum i1lis in plano flectit genu et caput profunde inclinat. Mox
erectus cum isdem Ministris in infimo altaris
genuilectit, fa
ctaque brevi oratione, thuribulum a priori Thuriferario oblatum sin e
ac sanctissimum Sacramentum triplici ductu
osculis a Diacono
cum bino ictu adolet,
ante et post profunde inclinans,
etiam sacri Ministri praestant, qui interi m anteriores pluvialis fimbrias ei elevant. Thure sic oblato Diaconus a Celebrante thuribulum
recipH, ac priori Thuriferario reddit, qui, praevia
in
planum presbyterii versus latus
pergit, socio suo se conformans ibidem versus latus
Interea Crucifer
superpelliceo non vero paramentis subdiaconalibus indutus cum Cruce
processionali, medius inter duos Ceroferarios candelabra cum can
delis accensis deferentes, ante altare absque gelluflexione se cnfert,
atque facie ad altare conversa, imagine vero Crucifixi portam ecci esiae respiciente, ultra baldachinum (a
superpelliceo indutis
vel saecularibus nobilioribus deferendum) se sistit. Tum
accepto per Caeremonarium vel in
defectu per Diaconum velo hume
rali, ad gradum suppedaneo proximum ascendit, et in ora suppedanei
cum Subdiacono genuflectit; Diaconus vero altare
ubi ali
quantulum versus cornu Epistolae de m{)re genuflectit, mox erectus
Ostensorium ambabus manibus apprehendit, et stans Celebranti adhuc
I Cf L n. 396.
2 S. R. C. 24 Nov. 1899 Minoricen. ad 5. n. 4048.
In oll1nibus
proce5sionibus theophoric!s S5. Sacramentum delerri debel ab eodem Qui Missam celebravil. S. R. C. 23 MarI. 1709 Compsana ad 4. el
n. Sl188, el 4 Mai. 1709 Cremeno
ad 3. li. Sl19la. Cfr. 3 Aug. 1839 Trlveniina ad l. et 2. n. la19la. Abusus esI eliminandus
Quod Sanctissimum a pluribus successive Sacerdotibus delerlur. S. R. C. 22 Mai. 1841
Trvenlina Il. 2835. - 4 luslr. Cternen!. XIX. - 5 Clr. Il. 46'1.

460

Lib. IV, Pars III,

II. Art. I.

genuflexo illud tradit. Celebrans manibus velo contectis Ostensorium accipit dextera ad nodum et sinistra ad pedem; Diaconus vero, faeta sandlsslmo Sacramento
genuflexione, in
Celebrantem
adjuvat et sine mora ad dexteram ipsius se confert. TUliC Celebrans
eum saeris Ministris pluvialis ejus fimbrias elevantlbus suppedaneum
conscendit, et per latus suum dexterum simul cum saerls Ministris ad
populum se convertii. Interim sacri Ministri locum
Diacono
nempe a dexteris et Subdiacono a sinistris Celebrantis consistenti bus '.
692. Celebrante cum Sanctissimo ad
converso,
Cantores adhuc genuflexi intonant
lingua; tunc Religiosi cum
candelis accensis in manu extima ex
chori parte
tes,
a junioribus, omnes bini et bini ante sandissimum
Sacramentum utrumque flectunt genu et caput profunde inelinant,
atque immediate Tertiariis
si in Processione adsint
sese
conjungunt; secus immediate Crueem proeessionalem sequuntur.
Proximi ante sanctissimum Sacramentum incedunt oeto
pluvialibus, vel in eorum defectu dalmaticis aut etiam superpelliceis
induli intorticia aecensa gestantes, et duo Thuriferarii hine inde ante
Celebrantem extra baldachinum continuo sanctissimum Sacramentum
Sanctissimo
thurificantes, facie
ad invicem versa 3, ne
obvertant; post eos
medius inter Diaconum et
Subdiaconum pluvlalis fimbrias ei extollentes, cum quibus
voce
recitat 4. Post
submlssa alternatim hymnos et Psalmos
Celebrantem (non tamen sub baldachino) veniunt si adsint Praelati;
delnde, si ita mos
Nobiles et Magistratus civitatis cum facibus
venit populus, primo viri, deinde foeminae,
ardentibus. Post
quos comitantur aliqui
vigilant ne ardo disturbetur. Stricte
autem prohibetur quominus adsint pueri et puellae, Vitas Sanctorum
et
repraesentantes vel instrumenta Domincae Passlonls
portantes ~.
Cahtores Hymnum Pange
prosequuntur, quo
finito alios
de Sanctissimo subdunt, vel etiam Cantica, Psalmos et Antiphonas, modo sint ex approbatis; quod etiam valet de
cantibus qui (extra
lingua vernacula proferuntur,
693. S facienda. est sta.tio in via. ti ad altare dedita opera
erectum et decenter ornatum, omnes nutu Caeremoniarii sistunt, ifa
I Cammeo!. In Inste. Clement. XIX. 14. - 2 Ad ordinem quod attlnet. videantue
supra exposlta (n. 687. 688.). In hac processione non licet delerre Reliquias S. Cruds.
instrumenta Passionis Dominicae, Reliquias. Ima gin es vel Statuas B. M. V. vel aliorum
Sanctorum.
noI. 4 pago 456. Pr;vilegium Regular;um hac iII re, vide Ibidem.
3 S. R. C. 15
1742 Erem. Cama/d. Mon/. COfon. o. l1ISS8. - lostr. Clement. XIX.
et Caerem. Eplsc. I. 2. c. 33 n. 22. - 5 S. R. C. 5 MarI. 1007 Vrbis n. 1348, 5 Nov. looi
Medlol. ad 7.
lS61, li Jun. 1684 Veneta ad L n. 1731 et 7 Dec. 1844 Brlxlen.
n. 28'79. . II S. R. C. IO Jul. 1677 Alblnganen. n. 1596, 23 Sepi. 1820 Vola/erran.
n. 2809, 26 MarI. IS,'I'J Tarnovlen. ad 4. n. S086, 31 MarI. 1879 De Zara/hecas. ad 2.
11. 3488 el 12 Sepl. 1884 Sane/or/en. ad 3. n.S621,

De processioni bus in

461

tamen ut
sint
ad altare; transeunte Celebrante in
genua procumbunt cum mediocri corporis inclinatione. Celebrans altare
conllcendit cum Diacono, qui more solito Ss. Sacramentum a Celebrante accipit et in medio altari collocat; quo facto cum Celebrante
in infimo
genuflectit cum mediocri
inclinatione et
ab
velum humerale aulert. Delnde
nisl ex consuetudine
vel jure particulari prius aliud canendum aut orandum sit, intonant
Tantum ergo. More solito ad Genitori ministratur incensum; postea
cantatur .,. ac Oratio, datur Benedictlo et continuatur processio.
Eodem modo fit et in aHis stationibus, si plures dantur.
694. Bevertentes in ecclesiam Cantores, si ila mos est, intonant Te Deum, idque alternatim cum Choro decantant. Quum ad altare
redierint, Crucifer ad latus
Crucem deponi t, et Ceroferarii
candelabra super abacum statuunt; Religiosi hinc inde in duos ordines
ila se distribuunt, facie ad invicem versa, ut Celebrans cum sacris Mi
nistris per medium eorum commode transire posslt; et ilio appropinquante, genuflectunt omnes ac mediocriter se inclinant. Ubl chorus est
retro altare,
quasi circulum ante altare facientes, genuflexi re
manent in presbyterio; si vero chorus sii coram altari, in stalla sua se
recipiunt, ibique candelas accensas usque ad fine m tenentes gerlUflexi
manent. Qui baldachinum
illud congruo in loco depol1unt,
candelas accensas a Sacri sta accipiunt et cum aliis genuflectunt.
695. Quum Celebrans ad altare accesserit, ante infimum ejus
consistit J, Diaconus vero ad ilIum conversus utrumque f1ectit
genu, et postquam caput erga sanctissimum Sacramentum profunde
adhuc
Ostensorium de manu Celebrantis
et ilIico
; postquam autem Celebrans tradito sanctissimo Sacramento, illud una cum Subdiacono et Caeremoniario simplici geJnulrle
xione adoravil, Diaconus Ostensorium super altare statuil. Interim
Celebrans cum Subdiacono in infimo altaris gradu
velum
humerale deponit.Quo facto Cantores genuflexi intonant Tantum ergo,
et Celebrans cum ceterls ad Veneremur eemui mediocriter se inclinaI";
ad Genitori vero, repetita mediocri inclinatione, assurgens cum sacris
Ministris, parum ad cornu
ubi stans facie veluti
ad cornu Epistolae conversa, thus in thuribulum a
Thuriferario
ante se stante 4 sustentum imponit, dum Diaconus naviculam sine
osculis ministrat et Subdiaconus dexteram pluvialls fimbriam sublevat;
dein cum
genuflexus sanctissimum Sacramentum incensat more
solito. Postea Thuriferarius, thuribulo a Diacono recepto, in planum
presbyterii ad pristinum locum
ubi facta
cum
J lns!r. element. XXIV, et S. R. C. I Febr. 1907 Erem. Cama/d. Monl. CorO/l. ad 13.
n. 4198.
2 Ibid. ad 14.
Cfr. n. 32. - 4 Cfr. So R. C. l Febr. 1907 Erem. CamaM.
Mont. Corono ad 19, n. 4198.

462

Lib. IV, Pars

Cap. Il, Art. II.

socio suo
se
uli mos esi ad Benedictionem. Celebrans quoque more solito canlal Oralionem el, assislentibus Ministris,
dat Benedictionem '.
ARTICULUS II.
De quibusdam aHis processlonlbus.
696. In aliis
theophoricis observanlur quae
supra
sunt de processione In Festo
Chrlsti, habita
ratione majoris vel minoris solemnilatis, prout circumstantiae vel
consuetudo exigunt. Si
fiat immediale post
potest
retineri color paramentorum Missae; si post Vesperas instituitur, debent retineri
coloris 2. In his
absolute prohibetur, ne
vel
Vitas Sanctorum et Mysteria
vel Dominicae Passionis inslrumenla portent 8. Sed ne
qUe licet deferre
S. Crucis, instrumenta Dominicae Passionis,
Reliquias,
vel Statuas B. M. V. aut aliorum
4
697. In processionibus ad petendam pluvia.m,
ad repellendam tempestatem, lempore penuriae, pestis, belli vel aliae
tribulationis, servantur omnia quae supra habentur in Lilaniis
ribus ; Precesque fiunt quas conti nel Rituale Romanm vel quas
loei Ordinarius
Color paramentorum eri! violaceus; in
processione vero quae pro
actione inslitultur paramenta
alba adhibentur
698. Quando sacra.
in
deferenda. est,
paramenta Celebrantis et sacrorum Ministrorum erunt coloris albi
vel
proul
ipsius
exposciP. Celebrans super
amic1um et albam indult stolam el pluviale, sacri Ministri vero dalmaticam el tunicellam. Quod si processio Immediate ante vel posi
Vesperas solemnes peragatur, Ministri cum pluvlalibus Vesperarum
incedere debent. Sacra
deferenda esi a Celebrante
delecto 8, absque velo humerali et baldachlno", et
Thuriferarius
l Si eeciesia nimis angusta sit ad multilu;linem capimlam, posI processionem in
janlla ecelesiae Benediclio cum Sanclissimo impertiri potest, si ita esi consueludo.
S. R. C. 30 Jul. 1910 Tunquell. ad 8. n. 4257.
2 Vide not. B pago 457.
3 Vide
4 Vide noI. 4 pago 456. - 5 Vide n. 659. - 6 Rubr. Missal. XVlH, 5.
not. 5 pago 460.
7 Clr. Rit. Rom. Si necesse sii ut sacra Reliquia a plurlbus conjuncllm deleralur,
Ili erunl Religiosi dalmaticJs vel sallem superpelllceis induli, qui autem semper capite
deteclo incedere debent relro posi Celebrantem. S. R. C.9 Aug. 1653 Lucana n 950,
l Dee. 1657 Firmana n. 1043, 2 Apr. 1667 Cas/ellane/en. n. 1352, et 2 Sept. 1690
Cajelana ad 1. n. 1841. Reliquia Bealorum nondum eallonizatorum, ill processiollibus
circllmlerri non licei, nisi ubi eo",m Ollicium et Missa celebrari queat. Can. 1237.
3. S. R. C. 27 Sept. 1659 Dea. ad 11 n. 1130.
S S. R. C. Decreta ci!. in nota
praece,lenti.
" S. R. C. 'Z1 Maj. 1826 Dea. gen. n. 2647.

De

prc)ce~ssjioniblls

in specie.

463

ante Celebrantem sacra m Reliquiam incenset. Si vero Reliquia sit

sanctae Crucis alteriusve instrumenti Domincae Passioni s, Celebrans
assumere potest velum humerale rubrum et incedere sub baldachino,
dummodo tamen id fiat seorsim et disjunctm a Sanctorum Reliquiis,
pro
hoc honoris distinctivum prohibetur '.
bini et
bini ordine supra exposito 2
candelam accensam in manu
extima gestantes ac preces
recitantes vel Psalmos et
nvmrlu:; canentes . In reditu ad altare Reliquia in suo throno iterum
collocatur.
699. Insta.nte
Generali, ab Ascensione Domini usque
ad Vigiliam Pentecostes
diebus festivis, ante Missam cantatam, per ecclesiam vel claustra
instituenda est et Utaniae
Ordinis (modo
decantandae sunt. ardo
et color
erlt ut in Lltaniis Majoribus 4; preces vero et cantus
fiunt ut in Rituali Ordinis habetur.
'100. In Vigilia resti PorlilU1culae nonnullis in loeis, hora
duodecima, fit processio per ecclesiam et prope muros ejusdem ad
annuntiandam et inchoandam
Portiunculae. Sacerdos
pluviali albo indutus cum Ministris paratis circumfert Reliquiam
S. P. N. Franeisci. Cantatur in honorem S. Patris Hymnus Proles de
caefo,o ingredientes autem In ecc1esiam cantant in honorem B. M. V.
Angelorum Hymnus Maria cui nil Filius (2
In reversione processionis cantantur "". et Orationes B. M. V. de Portiuncula et
S. P. N. Francisci; deinde recitantur pro prima Indulgentia 6 Paler,
Ave et Gloria, et in fine dalur benedictlo cum Reliquia S. Patris 5.
'101. Pro solemni receptione Cardinalis vel Legati, Ordinarii
loci, Ministri Generalis vel Provincialis,
vel supremi ditionis
capitis, quum solemniter ac
vice ad suae jurisdictionls loca
advenerint, omnia perficiuntur quae in Pontifcali Romano aut Rituali
Ordinis de solemni eorum receplione praescripta sunt. Altare Ss. Sadecenter ornabitur,
cramenti paramentis coloris tempori
ac super iIIud sel( cerei accenduntur.
item coram llIo
ac pulvinis.
ecclesiae supergenuflexorium cum suo
pellceo
una cum familia sua
obviam illi ibil ad
fores
absque Cruce, alque aspersorium aqua benedicta
madidum
ad manus, si sit
vel
si sit
Tum illum ad altare deducil
subsequentibus.
ilte in
aliquantulum oraverit, in conventum
reclpitur, vel a I ecclesiae limen debitis cum reverentiis reducilur.
S. R. C. LI Maj. 1825 Dea. geli. n. 2647, cfr. not. '} pago 457.
Clr. n. 692.
Rt. Rom. De processo in Iran sI. SS. Rellq.
"Vide n. 659.
S. R. C. 19 Jan.
1900 Ordinis Fra/r. Mln, ad 4. n. 4177. Tabula CUBI inscriptione Indulgenliae non deleratur ;11 processione, sed alfigi polest anle porlam ecclesiae. lbid.
I

464

Lib. IV, Pars W,

li, Art. Il.

vero festive pulsantur et campanae sonantur ab ingressu ad

relUtlum ejusdem. - Si qua ex praelaudatis personis devotionis
ad ecclesiam convenerit
Superior conventus,
lndutus,
sibi nonnullis de Patribus dignioribus, ingredienti
aquam benedictam exhibebit ad ecclesiae januam. Oeinceps comitabitur iIIum ad genuflexorium, ac denuo ad ecclesiae portam, praetermisso organorum ac campanarum sono.

APPENDIX
QUIBUSDAM FUNCTIONIBUS
PONTIFICALIBUS

I.

De Vesperis pontificalibus.
ARTICULUS I.

Oe Vesperls pontificallbus ad thronum.

702.
Altare majus prout in festis solemnioribus
ornabi1ur l, sed absque 1abellis Secretarum; si in eo adsit sanctissimum
ad aliud altare deferendum est 2. - In latere
Evangelii erigetur baldachinum coioris festivitatis 8 et formae quasubtus quod ponatur thronus, qui tres
habere debet'
a1que
1apete coopertum", in
medio collocabitur
sedes cameralis pro Episcopo et juxta eam statuentur duo scabella
nuda pro Diaconis assistenti bus et aliud in plano solii pro Pn~sb;vtl~ro
assistente c. In
hinc inde ante altare scabella pro
numero Assistentium
7, et in medio ejusdem presbyterii
collocandum est genuflexorium ut supra
8
mensam
altaris
paramenta pro
nempe pluviale, stola,
Crux pectoralls, cingulum, alba et amctus, quae omnia ampio velo
coloris paramentorum
; ad cornu Evangelii aderi t mitra preBosa, ad cornu
Baculus pastoralis statuetur
in cornu Evangelii in plano, ubi aderit quoque basis pro Cruce, si
Praelatus sit Archiepiscopus; ad credentiam deponentur candelabra
Ceroferariorum cum candelis exstinc1is,
cum
necnon
Ante altare sanctissimi Sacramenti
alterum genuflexorium cum tapete et pulvinaribus pro adoratione ab

l Cfr. n. 82. Seplimum candelabrmn pro Vesperis non est apponendum. S. R. C.

19 Mai. 1607 Placenlillil ad 8. n. 235.
Caerell1. Epigc.
l. c. 12. n. 8. - 3 lbid.
n. 6.
4 Ibid. c. 13. Il. 3. " Ibid. - " Ibid. 1. I. C. 7, n. 2. - 1 Cfr. n. 83. -R Cfr. noto (, pago 164.

468

Appendix,

I, Art. I.

Episcopo facienda.
In sacristia praeter
pro Assistentibus pluvialistis
Ministris pro
solemnibus necessaria " aliud
pro Presbytero aSl5islenlte, dalmaticae pro duobus
albis et amietibus
exDiaeonis assistenti bus eum
Insuper
pro Caudatario et pro Ministris de
de palmatoria, de mitra et de baculo pastorali
vela alba
serica pro duobus
praesto erunt, neenon vas aquae
benedidae cum
703. Pro receptione Episcopi accenduntur sex candelae in al
tari sanctissimi Sacramenti
in altari majori. Hora praestituta Religiosi bini et bini ad portam ecclesiae
Praecedil
Acolythus cum vase aquae lustralis et
Ceroferarii absque
quos Ministri de libro et de palmatoria i tum Ministri de baculo pastorali et de mitra i delnde Caeremoniarius a dexteris Caudatarii, ac tandem chorales, junioribus prae
cedentibus. Quum ad januam
pervenerint, in duos hinc inde
ordines ila se distribuunt, ut
sint portae viciniores
pum exspeetantes 8.
adveniente campanae et organa festive pulstola indutus" aspersantur, et
superpelliceo, sed
sorium cum solitis osculis Episcopo
porrigit 5, qui seipsum
et ceteros tunc in genua procumbentes aspergit. Mox
familiaribus Episcopi, eodem ordine 6 procedunt omnes ad altare
sanctissimi Sacramenti 7,
Episcopus, facta prius in
geo
nuflexione, in parato
reliqui in plano
parumper
orant, organis interea semper sonantibus. Adoratione peracta Episcopus
quod similiter omnes alii faciunt, et ad altare
accedunt, ubi facta ab omnibus Cruci debita reverentia,
Ministri inferiores ad latus
chorales in choro in locis suis
et Episcopus in
genuflectunt iterum breviter oraturi ac
postea omnes cum
assurgunt, qui biretum prae manibus
tenens, ad thronum se confert, ibique
cooperto sede!. - In
casu quo
in conventu nostro hospitetur, duo ex
ribus Patribus una cum primo Caeremoniario superpelliceo induti,
l Cfr. n. 84. 2 Pro Ministris inlerioribus de libro, palmatoria, mitra et baculo
pastorali etiam Pluvialia adhiberi possunt; quae assumuntur a Ministris de baculo et
mitra antequam dieta ornamenta Episcopo tradunt, a ceteris vero immediate ante inilium Vesperarum.
Clr. Caerem. Epise. l. I. C. 15. n. 3.
4 S. R. C. 16 Apr. 1853
Ord. Minor. ad 9. n. 3009. -- (; S. R. C. 14 Apr. 1674 Imolell. n. 150a, et 24 Jul. 1683
Aquilalla ad I. n. 1710. - I; Cfr. S. R. C. 24 Jul. 1683 PisanI! ad 4, n. 17UI.
7 Si Praesul sii Archiepiscopus, dum ecclesiam ingreditur, Clericus supcrpelliceo indutus Crucem cum imagine Crucifxi ad Archiepiscopum conversa delert, immediate
ante eum inccdens. Caerero, Episc. I. L c. 15. n.
Episcopus postquam se el alios
aqua benedida asperseril, ad altare sanctissimi Sacramenti progrediens, capul cooperire nequit birelo. Caerem. Epise. l. L e. 18. n. l, et S. R. C. 18 Aug. 1877 Allgren.
ad I. n. 3434.

De Vesperis ponlificalibus ad thronum.

469

statuto
ad cellam
se conferuot, ut eum debito cum
honore eXCpiant et per portam conventus ad valvas ecclesiae deducant, ubi dein a
et Religiosa communitate, ul modo dictum
est, excipitur.
'104. Ep,is(:op'llS ad signum Caeremoniari caput
assurcappam deponil, et in throno consistens
assumit l,
nimirum amictum, prius in parva Cruce eum
albam, cinCrucem
eam deosculando, stoIam, quam
pariler osculatur, et pluviale; postea
mitram pretiosam et
annulum
2. Ad nutum Caeremoniarii mitram deponit,
et
ad altare conversus secrelo dicit Pater et Ave, quibus
cantai
Deus in adjutorium, Cruce
se
et ad Gloria Patri versus Crucem altaris caput profunde inclinans 3. Prima Antiphona intonata, manu dextera benedicit praeintonatori, et post primum Psalmi
Versum cantatum
mitram
ac sedens perstat usque ad Capitulum. Tunc cum mitra
quam post
pnl.eitltoitlationell1 deponit', et stans permanet, usquedum An.tip,honam
ad Magnificat intonaverit. Exinde sedet et mitram
dum vero chorales Antiphonam
ipse thus in thuribulum imsurgit
ponit ac benedicit more solito. Ad initium Cantici
cum mitra, et postquam Crucis majoris
se munivit, manu sinistra baculum
et medius inter duos Diaconos assistentes
ante altare se confert, facta cum mitra erga chorales, si chorus sit
ante
inclinatione. Ante infimum gradum baclllum et mitram
deponit, Cruei caput inclinat, altare conscendit illudque in medio
osculatus de more
thuribulum
de manu Presbyteri assistentis "~o Reddito postmodum in cornu Epistolae thuribulo,
eodem in lo co Cruei reibidem mitram et baculum recipit,
verentia, medius inter praefatos
per viam breviorem thronum adit, chorum ut antea salutans. Quum ad sedem
stans
cum mitra et baculo, quem mani bus junctis
a
ass-stente thurficatur, nullam ei reverentiam
sed post incensatonem
Crucis versus eum efformans. Tum mitram deponit,
et retinens baculum eodem modo, stat usque ad finem Cantici; quo
.absoluto, baculum deponi! et, dum repetitur Antiphona ad Ml1rgnifil:at,
sedet ac mitram accipit.
Antiphona mitram deponit, surgit
et stans ad populum versus, cantai Dominlls
deiude versus
ad altare Oremus et Orationem, ac postea
Dominlls vobiscllm.
Cantato Benedicamus Domino, mitram resumi! 6 et ibidem dat solemlbid. n. 6, el S. R. C. 29 Nov. 1856 Saluiiar. ad 2. n. 3039.
2 Caerem. Epige.
l Cacrem. Epige. I. 2. C. L n. 5. et 6. 4 Si ad primam Hymni
stropham genu!leclendum sit, Episcopus in sua sede super pulvino ad id parato
utrumque genu !ledi!, postquam Hyml1um intonavit. lbid. Il. 12.
lbid. n. 14.
f, Si si! Archiepiscopus benedietionem sine mitra imperlit. Ibid. n. 19.
I

i. 2. c. J. n. 4.

470

Appendix,

I, Art. I.

nem benedictionem, post quam paramenta deponit, et assumpta cappa

ad genuflexorium accedit, ubi facta brevi oratione,
comitanti bus discedit.
70S. Presbyter assistens, qui sit dignior ex Patri bus l, in sacristia
super amictum et albam pluviali coloris Officii dlei illdutus, ad
secundi Caeremoniaril medius inter Diaconos asslstentes ad presbyterium se
ubi facta altari
prope genuflexorium a dexteris primi Diaconi consistens, exspectat adventum Episcopi, cui appropinquanti profunde se inclinat. Innuente delnde Caeremoniario, ad soHum cum Episcopo et Diaconis
et ad suum scabellum secedit.
Dum
Antiphona Episcopo praelntonanda est, Antiphonarium a
Ministro de libro
corpore profunde se
Incllnat et
Iibrum apertum ei sustinet. Alltiphona ab Episcopo intonata, Iibrum
clausum Minislro reddit et
reverentia, ad locum
suum revertitur. Post primum Psalmi Versum sedet et caput coopedetegit el Incllnat ad Oloria Patri;
vero ad intonationem secundae et quintae Antiphonae necnon ad tertiam, quam
ipsemet intonai". Quum
Hymnum Illtonaturus esi, IIbrum
prout ad
Antiphollam sustinet, dein ad locum suum redit
ibique stat usque ad finem Hymni'. Pro intonatione Anllphonae ad
Magnificai similiter librum susHnet, et dum a choralibus eadem cantatur, naviculam
et cum solitis osculis cochlear
sedenti praebet, dicens
Paler Reverendissime. Thure imposlto cochlear cum osculis consuetis
et naviculam Acolytho
reddit,
reverentia ad locum suum secedit. Intonato Magnificol, ad
Caeremoniarii ante infimum altaris
ad latus
Epstola,e accedit;
si sit ante altare, cum Episcopo salutans
et, facta ibi cum
Cruci profunda capitis inc:lin,atione, sUPlpeclan,eum
conscendit et thuribulum a Thuriferario acceptum
postquam
hic altare osculatus est; cum solitis osculis tradii 4 et ad cornu Epistolae se retrahit, ubi post thurificationem altaris thuribulum reelpit
et Thuriferario reddit. Tum reverentiam altari cum
exhibet
eumque praecedens ante thronum versus sinistram 3uam se i~ildIlIl,
et quum Episcopus ad sedem suam pervenit, ante infimum solii gradum stans, iIIum triplici duetu cum bino ictu incensat, consuetis
inclinationibus ante et post non omissis Postea thuribulum Thuriferario
et ad sedem suam stans
ductu ab ultimo Pluviali sta incensatur; dumque Antiphona post
repetitur, cum
Ep,is(:op,o sedeI. Ad Orationem vel Orationes Iibrum ante Episcopum
ut supra sustinet; quo facto ad sedem suam reverttur. Ad benediI Caerem. Episc. I. I. c. 7. iI. I. 2 Ibd. I. 2. c. I. fl. 9.
s!ropham Hymn genufleetendum es!, id in suo loco perfidI. Ibid. fl. 12.
Ibid. n. 15.

:l

Si ad prmam
lbid. n. 14.

De Vesperis pontficalibus ad lhronum.

471

ctionem Episcopi
se inclinat, et quum Ep'is(:o!"us n"r"rnp,nt"
deponil, annulum, si ei placuerit, cum debitis osculis aufert, quem
ill reddit stati m ac paramenta
Tum Episcopum ad genuf1exorium ante altare paratum comitatur, et postquam ille ab altari
discessit, caput Gruci altaris
inclinat et in sacristiam revertitur par.amf:nta de~)osilunlls
706. Dia.coni a.ssistentes ex
Patribus deleeti, in
sacri stia super amictum et albam, dalmaticam coloris Oflicii diei induunt; ad
secundi Caeremoniarii a lateribus Presbyteri assisteulis ad
se
ubi facla altari debita reverentia, hinc inde a laleribus genuflexorii consistentes, exspectant adventum
cui appropinquanti profunde se inclinant. Innuente
deinde Caeremoniario ad solium cum
accedunt, ubi Episcopum, postquam cappam, Caeremoniario et Acolythis adjuvantibus,
deposuerit, sacris paramentis induunt; prior nempe a dexteris sinparamenta ab Acolythis
et, altero a sinistris adjuvante,
iIlis
praebens ei osculandas Crucem
erucem pectoralem et
quas ipse quoque prius, sed non in eodem
loco deosculabitur. Primus semper mitram Episcopo
secundus vero eam deponi!. Praeterea ambo
in mitra impOinerlda
deserviunt, scilicet quando mitra imponenda est, prior ulraque manu
mitram ad inferiorem partem
ante
accedit, eique
reverentia facta mitram aliquantulum dilagatam caute imponit, aero
a sinislris adjuvante et vittas a tergo Episcopi
; quando
vero mitra deponenda est, alter Diacollus ante faciem
accedit et facta reverentia, villas prius paululum elevans mitram ei
lente
vero
super caput
componit vel
ca'DllilOS leniter complicaI. Dum
intonat Deus in adjutorium,
manu sinistra pluvialis fimbriam ei elevaI. Porro quoties
scopus aliquid intonat vel cantat ex libro, ambo Diaconi hinc inde
manus super librum
et prior folia volvit, alter vero digito
indicat textum cantandum 1. Post primum Psalmi Versum Episc:op.o
sedenti
milram
imponi t, et dein ambo sedent
cooperto,
tamen
et inclinant ad Gloria Patri
Primus intonat secundam Antiphonam, quo lempore etiam secundus
hic autem intonat quintam', primo quoque tunc
; sed
et ad tertiam, quam
assistens intonat, ambo
non
vero ad quartam. Ad
stant
detecto, et cantato a
choralibus Deo gratias, secundus ante intonalionem Hymni 4 Episcopo
mitram aufert;
vero
Antiphonam ad Magnificat
I
4

Cfc Caerem, Epise, I. I. c, 8. Il, 3. ~ 2 Ibid, I. 2, c, I. n,7.

Ibid. 11. 9,
Si ad primam s!ropham Hymni genuflectendum es! id in suo loco perficiunL

IbiJ. n, 4,

472

Cap. I, Art. l.

intonavit, ei sedenti prior mitram

I imponit; ambo dein
stant et prior pluviale a
dextera parum elevat, dum
incensum in thuribulum injicit; postea ad signum Caeremoniarii
scopum ad altare deducunt hinc inde pluvialis fimbrias ei elevantes,
et chorum, si sit ante altare, salutantes. Ante infimum altaris gradum
secundus mitram aufert; et facta Cruci profunda capitis inclinatione,
SUllp'lda,neum cum Episcopo conseendunt et ad altaris incensalionem
more solito assistunt, pluvialis fimbrias hine inde Episcopo sublevantes 2. Post altaris
reddito thuribulo, in cornu Epistolae prior mitram
et ambo iterata cum
Cruci reverentia, ad thronum revertuntur. Episcopo ibi incensato secundus
mitram aufert, et post Presbyterum assistentem uterque thurificatur.
Dum
Antiphona post
prior mitram Episcopo se
denti imponit, et iIIa finita secundus ei adhuc sedenti aufert. Ad Orationes ambo stant
fimbrias Episcopo sublevantes. Post Benedicamus Domino
mitram imponit. Ad benedictionem Episcopi
profunde se inclinant j qua impertita secundus mitram aufert, tum
ambo
paramenta exuentem adjuvant, et simul ac cappa m
ad genuflexorium ante altare paratum eum comitantur,
et postquam Episcopus ab altari
caput Cruci altaris profunde inclinant, et in sacristiam revertuntur
deposi turi.
,707. Assistentes pluviaJistae in saeristia super amictum et
albam pluviali coloris Officii diei induti, ad
secundi Caere
moniari post Diaconos assistentes ad altare procedunt. Ibi a lateribus
Diaconorum in linea recta genuflectunt, dum isti
pr!oftmdle se inclinant; mox ad scabella pro ipsis parata consistentes
se incliexspectant adventum
cui appropinquanti
nant. In accessu, recessu et transitu ante
genuflexionem
omnia servant quae supra de Vesperis solemei faciunt 3; in
nibus
sunt 4. Ultimus ex
Antiphonas tam
quam ceteris choralibus praeintonare debet, ad thronum
semper cum altero Caeremoniario accedit; porro
Antiphonam
praeintonat Episcopo, secundam primo Diacono
tertiam
Presbytero assistenti, quartam digniori de choro, quintam secundo
Diacono assistenti 5, ac item Episcopo
ante Magnificat.
Dum
Antiphona post ultimum
Caeremoniario comite et praemissa altari et
debita reverentia, ad locum
ubi Epistola decantari solet accedit et Capitulum cantat; quo cantato ad Episcopum se confert et ante eum consistens
eidem
praeintonat, deinde ad locum suum revertitur. Postquam Presbyter
Caerem. Episc, L 2. c, L Il. 12. - 2 S. R. C, 19 Mai. 1607 Placentina ad 7, IL 235.
S, R. C, 15 Maj. 1745 Asten, Il, 2381.
4 Ciro Il, 94, et seq, - 5 Caerem, Episc,
L 2, C. L n, g, Cir. S. R, C. 6 Oct. 1640 Novarien. n. 724. 14 Maj. 1644 Ma:mrien.
Il. 887, et 13 Mar!. 1700 Arequipae ad 18, IL 2049.
l

De

Ve:sne~ris

pontificalibus ad thronum.

473

assistens Episcopum incensavit, ultimus Pluvialista thuribulum acet primo ipsum Presbyterum
deinde utrumque Diaconum assistentem, postea reliquos Pluvialistas atque cllorales prout
supra 1 dictum est incensat, tandem thuribulum Tlluriferario reddit.
Finitis
simul ac
ab altari discessit, omnes Pluvialistae altari genuflectunt, et ad sacristiam ordine quo venerunt regrediuntur.
708. Caeremoniarii munere duo funguntur, quorum prior Ilora
pnlestitllta modo et ordine supra indicatis 2 ad januam ecclesiae Religiosos conducit pro receptione
Quo ecclesiam ingrediente
aSl1erso'rillm madidum
sin e osculis tradit et ab eodem repostquam Episcopus seipsum et alios aspersit. Tum Episcopum
ad altare sanctissimi Sacramenti, dein ad altare
comitatur, ac tandem ad thronum. Ibi Episcopo ejusque Assistentibus inservit, indicans quae ab ipsis facienda sunt, quando a genuflexorio sur5~"U'~'" et ad thronum ccedendum, quando incipiendum,
inclinandum, sedendum, surgendum, ad altare procedendum etc. Insuper
innut, quando mitra imponenda et auferenda sit. - Alter Caeremoniarius hora competenti Presbyterum et Diaconos assistentes ac Pluvialistas paratos ad altare
hoc ordine conducit: Praecedit Presbyter assistens medius inter Diaconos assistentes, sequuntur PluviaIistae bini et bini, dgnioribus praeeuntibus,
vero post omnes
incedit. Ad altare curam geri! istorum et relquorum Ministrorum.
locus ordnarus est ad latus Epistolae. Antequam
cappam deponat, ad altare accedi!, et praemissa genuflexione suppedaneum conscendit atque aliquantulum ad comu
prope
medium altaris
sublato velo qua
tegebantur,
iIIa Acolytllis distribuit. Postmodum mitram auriphrygiatam removet.
Adducit suo tempore u1timum Pluvalistam ad
Antiphonas
et Hymnum praeintonanda et ad Capitulum cantandum, ac dum repetitur Antiphona post Magnificat, Ceroferarios candeJabra cum candeHs
accensis
facta genuflexione ante medium altaris, ad thronum
comitalur, ubi Episcopo iterum genuflectunt et cantato post Orationem
Dominus vobiscum eosdem cum reverenliis Episcopo et altari debitis
ad abacum reducit.
altare conscendit et paramenta
pontificalia super mensam deponit ac tandem velo cooperit. Post
discessum
ab altari, Ministros
ad sacristiam ordine
quo venerunt reduci!.
709. Ministri imeriores superpelliceo induti ad januam ecclesiae ac dein ad altare se conferunt,
supra 3 dictum est. In presbyterio ad latus Epstolae
manent dum
orat;
surgunt aulem quum IIe assurgit. In accessu, recessu et transitu
, Cfr. n. 57. -

Cfr. n. 703.

'j

Cfr. n. 703.

474

Ap))(:nl:lix, Cap. I, Art. I.

ante altare et Episcopum semper genuflectunt. Pro paramentis accipiendis omnes ordinatim se sistunt a latere
et ad nutum
secundi Caeremoniarii unus post alium ante medium altaris se confemnt, ubi Ha se disponunt: Ultimus eorum ante gradus altaris paululum ad latus Epistolae, alter ad latus Evangelii in aequali distantia; retro
eos alii duo, et ita porro bini et bini, sic tamen ut
ad
post ceteros exstent. Omnibus hoc ordine
nutum Caeremoniarii genuflectunt, tum ultimus suppedaneum conscendit ad sinistram
a quo ambabus manibus amictum explicatum accipit; mox genuflectt et breviori via in planum ad latus
Evangelii descendit,
facie ad altare versa consistit. Statim secundus suppedaneum ascendit, et
alba
et similiter
in planum ad dexteram primi se confert; et sic successive ceteri
exfaciunt, ita ut qui pluviale accepit, ullimus in late re
stet. Tunc ad
Caeremoniarii omnes insimul genuflectunt et
ante thronum pergunt, ubi in linea recta, si locus
genuflectunt et unus
alium, incipiendo ab amictum deferente,
prope cornu Evangelii perstat, ad
accedit et amlctum
primo Diacono assistenti cum capitis inclinatione porrigit. Postea in
et altari,
planum iterum descendit et, repetita genuflexione
ad latus
secedit. Eodem modo accedit et recedit qui albam
defert et ceteri omnes'. - Minister de libro in accessu et recessu
semper ad sinistram Ministri de candela
et ad dexteram
Episcopi in plano se sstit. Non debet continue prae manbus librum
sed dumtaxat quum opus
nempe ad intonationem
Antiphonae, Hymni, Antiphonae ante Magnificai et ad Orationes; quibus in casibus Iibrum prius jam dispositum et
Pfl~sblvtl~ro assistenti porrigit et cantatis cantandis ab eodem recipit 2.
Minister de
procedit semper cum Ministro de libro
ad ejus sinistram, manu dextera palmatoriam deferens, sinistra pector
palmatoriam ministrat,
admota. Quum Episcopus aliquid cantat,
nimirum ad intonationem primae Antiphonae,
et Antiphonae
3
ante Magnificai et ad Orationes, sistens se ad dexteram
Minister de baculo
supra superpelliceum assumit velum
sericum ad instar stolae, qua ambas
manus, dum baculum de; eunfert. Quando Episcopus baculum portat, Mnister illum
dem autem immediate
quum
baculum defert, et tunc
advertat ut pars curva baculi ad populum sit conversa. Quum vero
illum
offert,
curvam prius ad se convertiI. Baculum
tradit genuflexus et cum osculo prius baculi, dein manus Episcopi;
recipit vero cum osculo manus et baculi. Tradit vero baculum
l Quando Minislri inleriores pluvlalia induunl, cfr. noto
Episc, L l, c. Il. n. 3. Cfr. eliam n. 165. hujlJS Cacrem. -

4G8.
2 Cfr. Caerem,
Cfr. n. 165.

De Vesperis pontificalbus ad thronum.

475

scopo ad intonationem Cantici Magnificai, et ab eo

postquam
suppedaneum conscendit; baculo accepto descendit in planum ad
Jatus
ibique slstit, donec thurificato altari
mitram acceperit; tunc suppedaneum conscendit et baculum Episcopo
reddi!. Dum repetitur Antiphona post Magnificai, baculum lterum reac tandem, priusquam
pro benedictione impertienda
dicat
eum denuo tradit et post tertiam Crucem recipi!.
Minister de mitra. supra superpelliceum pariter assumit ve/um sericum
a eolio pendens, cujus extremitatibus ambas manus tegit ad mitram
tenendam, quam ante pectus elevatam defert, vittis versus
pendentibus. Quum Minister mitram porrigere debet, ad latus prioris
Diaconi assistentis sistit; quum vero eam
debet, ad latus alterius se
genuflectens in transitu ante Episcopum. Ad initium
mitram pretiosam accipit et simul ac Ep,is(:OIJ1US pltlvi:ale
assumpsit, i1lam Diacono
Postquam mitram
ab
altero Diacono
stati m ad cornu
eam defert,' et accepta alia auriphrygiata ad thronum
ubi post intonationem
primi Psalmi eam Diacono tradit, et ad locum suum se recipit. Ad
Capitu/um
et accedens ad latus secundi Diaconi, mitram ab
eo recipit et intonato Hymno eam congruo in loco, sed non super
mensam altaris deponi!. Ad penultimum Hymni Versum
mitram
et ad thronum
eamque Diacono tradit, quum
pus Antiphonam ante Magnificai intonaverit; postea
ad a/tare accedentem
recepta autem ante infimum gradum
ad latus Episto/ae se sistit. Peracta altaris incensatione ad cornu
mitram pretiosam Diacono tradit, et sequitur Episcopum
quum ad thronum
ubi mitram post incensationem Episcopi
In fine Cantici Magnificai
Diacono mitram pretiosam denuo porrigit, quam recipit repetita Antiphona post Magnificai. Ad benedictionem Episcopi', post Benedicamus Domino iterum mitram
sam Diacono praebet eamque post impertitam benedictionem recipi!.
- Thn.rifera.rius pro receptione Episcopi cum vase aquae benedictae
et aspersorio medius inter
ad
januam ecclesiae pergit, ubi suo tempore priori Caeremoniario aspersorium
Quum
ad altare
Cruci
genuflectit et vas aquae benedictae in sacristiam reportat statimque
ad altare revertit. Circa finem postremi Psalmi in sacristiam se confert, ubi accepto thuribulo cum navicula sub finem Hymni ad altare
redit. Antlphona ad Magnificai
ad thronum ascendit, naviculam Presbytero assistenti tradit et ante
genuflexus, thuribulum apertum ei protendit; mox ante altare ad latus
se
, Si Praesul sit ArchiepiscopllS. ad benedictionem mitram non ministral. Caerem,
Epise. I. 2. c, l. n, 19,

476

Appendix, Cap. I, Art. I.

confert, ubi exspectat adventum

Qui simul ac suppedaneum
conscendit,
per
laterales cornu
thurlbulum Presbytero assistenti tradlt iterumque In planum descendit.
Peracta altaris thurificatione, denuo ad altare accedit thuribulum recepturus; postea ad thronum vadit ibique thuribulum
assistenti reddit. In thurificatione Assistentium, choralium et populi
servat quae supra dieta sunt '. - Ceroferarii sine candelabris ad
januam ecclesiae et inde ad altare accedunt, non assistunt cum candelabris ad Capitulum; sed dum cantatur Antphona ante Mllgl1tiji.cat
hinc inde anteriorem partem superioris tobaleae super altare extensae, ad medium usque mensae conduplicant~, et
incensationem
altaris uti antea revolvunt 3, Dum Antiphona post Magnificat repetitur, candelabra cum candelis prius accensis
et altero Caeremoniaro comitante ante thronum
ubi coram
genujnel:tente~s hinc inde ante
se sistunt, facie ad invicem conversa', qui n tamen
sanctissimo Sacramento vel Episcopo obvertant. Oratione expleta, Episcopo iterum genuflectunt, discedunt,
candelabra in loeis suis deponunt et ad sua loca se recipiunt.
Caudatarius ad januam ecclesiae a sinistris Caeremoniarii se confert pro
quum in ecdesiam intraverit, si cappa magna
receptione i
sit indutus, caudam' ejus super brachia revolutam utraque manu ita
defert, ut neque
attingat neque
procedentem
impediat. Quum
genuflectit, caudam ad terram dimittit; dum
vero surgit, super brachio suo sinistro eam
Sedente Episcopo,
caudam prius
; ilIo stante vel functionem quamlibet peragente,
caudam modo
modo praeripit, ul tam Assistentes quam celeri Ministri libere transire
", Caudatarius sedet in infimo
gradu throni, ultimus a sinistris Episcopi.
110. Chorales e sacristia bini et bini, ordine supra exposito
ad
ecclesiae pro receptione Episcopi se conferunt, et inde
ad altare sanctissimi Sacramenti neenon ad altare
eum comitantur 6. lIIuc quum pervenerint, Cruci genuflectunt et ad loca sua in
choro se recipiunt, ubi
cum Episcopo orant; quo
surgente,
quoque surgunt. Sedent vel stant, quum
sedet vel stat; sed ad intonationem quartae Antiphonae a
de choro peragendam
assurgunt. Ubi chorus est ante altare,
profunde se inclinant Episcopo chorum salutanti, dum ad thronum
vel ad altare accedit. In reliquis ea qU'le de
solemnibus
dieta sunt servant '. Ad benedictionem
in fine Vesperarum
gellufleclunt, e:xcf~ptiis Praelatis majoribus.
l Cf L Il, 117,
2 Caerem, Episc. I. 2, c. L Il. 13. - 3 Ibid. Il, 15. - 4 Ibid, I. L
c, l L Il, 8. et I. 2. c, L n, 17. S, R. C 15 Sept. 1753 CaSale'lL ad 13. n, 2425,
" Cfr. n. 703. - 1 Cfr. Il. 133, et seq,

De Vesperis pontificalibus ad faldistorium.

477

ARTICULUS ][.

De Vesperis pOl1tiflcalibus ad faldistorium.

711. Praeparantur in altari omnia quae supra dieta sunt '. In
presbyterio loco throni faldistorium pro sede Episcopi in plano a
parte Epistolae statuitur; genuflexorium ante altare apponendum non
est, sed cussinus in infimo gradu altaris, pro oratione ab Episcopo
facienda, collocatur. In sacri stia disponuntur paramenta pro quatuor
vel sex Assistentibus pluvialistis et superpellicia pro Ministris inferioribus; praeterea ante Imaginem principalem sacristiae apponetur
sedes cameralis super tapete, in qua Episcopus sedebit, antequam
ad altare procedat.
712. Episcopus, nora per Superiorem praestituta, a priori Caeremoniario et duobus Acolythis superpelliceo indutis ad portam conventus debito honore receptus, in sacristiam ad sedem suam deducitur 2 ibique sedet. Ad nutum Caeremoniarii surgit capite deteeto,
et cauda per familiarem vel Caudatarium expedita, Imagini praecipuae
sacristiae reverentiam praestat et ad altare capite cooperto pergit.
Quum illuc pervenerit, caput aperit, et facta Cruci inclinatione, super
cussino genuflexus breviter orat; postea surgit, reverentiam erga
Crucem repetit et in faldistorio sedet capite tec!o. Mox biretum primo
Assistenti tradit, Crucem pectoralem ab eodem si bi sublatam osculatur, dein mantellettum deponit, et paramenta, adjuvantibus Assistenti bus ut supra 3, assumit. Ad signum Caeremoniarii Episcopus
deposita mitra surgit, per latus suum dexterum ad altare se convertit, et dictis Pater et Ave, cantat Deus in adjutorium, Cruce majori
se signans et ad Gloria Patri Cruci altaris caput inclinans. Post haec
Antiphonam primi Psalmi a primo Assistente sibi praeintonatam intonat, et cantato primo Psalmi Versu in faldistorio sedet, mitram
auriphryglatam accipit et sedens perstat usque ad Antiphonam post
ultimum Psalmum repetitam. Tunc inlluente Caeremoniario surgit
cum mitra et ad altare se convertil, sicque ad cantu m Capituli assistil. Hymno si bi per primum Assistentem praeintonato, sedet et milra
deposita surgit, iterumque ad altare se vertit et Hymnum intonat;
postea stans permanet ad altare conversus, usquedum Antiphonam
ante Magnificai intonaverit. Exinde sedet, mitram pretiosam accipit
et incensum in thuribulum imponit ac benedicit more solito. Ad initlum Cantici Magnificai surgil cum mitra, et postquam Crucis majoris
signa se munivit, manibus junctis, medius inter duos priores AssiI Cfr. n. 702. _.. 2 Si EpiscOPllS in conventu nostro hospitetur, primus Caeremoniarius
et duo Acolythi ellm ad cellam excipillnt et ad sacristia", comitantuL - "CiL n. 704.

478

APlJen,jix, Cap. I, Art. II.

stentes ante medium altaris accedil, ubi facta Crllci inclinatione et

salutato choro, si sii ante altare, primum ad thurificandum altare
sanctissimi Sacramenti se confert '. Quum ante infimum
deponii et una cum Assistentlbus in
mitram et
plano genuflectit; mox suppedaneum conscendit, altare in medio
osculatur, acceptoque a primo Assistente thuribulo, genuflectit et
Crucem,
si
altare more solito thurificat 2.
Postmodum ad cornu
thuribuillm primo Assistenti reddit,
et facta in medio altaris Cruci inclinatione, in planum descendit,
genuflectil; deln resumptis pileolo et mitra, modo quo venit
ad altare majus
salutatione chori, si sii ante altare, non omissa.
Quum ante infimum altaris
pervenerit, mitram
et, reverentia Cruci exhibita, altare conscendit, quod in medio oscu!atur;
tum iterum accipil a primo Assistente thuribulum et altaris thurificationem more consueto peragit, interea recitans Magnificai alternatim
cum Assistentibus. Reddito exinde in cornu
thuribulo, ibidem
mitram accipit et ad altaris medium subjungit Gloria Patri, caput
Cruci inclinans; tum in planum descendil et reverentia erga Crucem
altaris
choroque, si sii ante altare, salutato, ad faldistorium
se confert, ubi stans cum mitra a primo Assistente triplici ductu thurificatur. Postea sedet, mitram deponit
surgit et ad altare
conversus stat llsque ad finem Cantici, caput versus Crucem inc1inans ad Gloria Patri. Tunc i!erum sedet, mitram
quam, ubi
Antiphona post Magnificat a choralibus repetita fui!, deponit; mox
et stans versus altare, manibus junctis cantai Dominus vobiscum
et Orationem ve! Orationes. Deinde repetit Dominus vobiscum, et canAd
tato a Pluvialistis Benedicamus Domino, sedet et mitram
signum Caeremoniarii surgit et ante medium altaris accedens chorum, si sit ante altare, salutat, et facta dein cum mitra Cruci inclinatione, suppedaneum conscendit, altare in medio osculatur atque benedictionem more solito imperlit. Qua impertita Cruci reverentiam
exhibet et in planum
ubi reverentiam iterat, chorum, si
sit ante altare, salutat et ad faldistorium se conferi; ubi
ab
Assistentibus
deponi!. Subinde mantellettum et
Crucem pectoralem assumit, ante medium altaris se confert et
Cruci inclinat; mox super pulvino, in infimo altaris
posito, gedeinde
et iterata Cruci inclinatlone et
nullexus parumper
salutato choro, si sit ante altare, in sacristiam redil.
713. Assstentes pluvialistae,
vel sex,
ut
in
solemnibus induti 3, ad
alterius Caeremoniarii
ante Episcoplum
detecto
ubi in linea recta, digniores
in medio, reliqui vero hinc inde a lateribus constituti, Imagini prael

Cfr. n. 91.

Cfr. n. 51. 53. ct 56.

Cfr. n. 94.

De

VE~sneris

pontificalibus ad faldistorium.

479

cipuae sacristiae et
reverentiam praestant; lum capul cooac bini et
dignioribus praecedentibus, ad altare proce
dunt. Quo quum pervenerinl, sistunt se anle infimum gradum in utroque
ila ul
in medio adstent, et caput
; tunc
salulato choro, si sit ante altare, in plano insimul
et
duo digniores ad faldistorium se conferunt, ubi prior ad dexteram,
alter ad sinistram faldistori i, facie ad populum conversa memi1bwsqlle
junctis, consistunt;
vero ad sua scabella in plano presbyterii
hinc inde collocata se recipiunl, ibique manibus junctis stantes adventum
exspeclant, quem advenientem profunda corporis
inclinatione salutant. Caeremoniario deinde innuente, qui ad scabella
consistunt sedent capite cooperto, et sedentes permanent donec
scopus sacra paramenta induerit: duo digniores aulem
assistunt: prior ex
biretum ab eo accipit, et Crucem
ei aufert
osculandam praebet; alter mantel1ettum Episcopo detrahit, quae omnia
Caeremoniario tradunt. Mox ambo Episcopl11m
sacris paramentis ut supra' induunt, postmodum locum permutanles
anle Episcopum accedunt i1lumque
et
mitram
sam ei im
Tunc etiam reliqui Pluvialistae ad faldistorium acomnes
reverentiam exhibent, et dignior mitram
Ep,is(:o!=lo aufert. Quum
ad altare se convertit, duo di~(niIOH$
prior quidem a dexteris, alter a sinistris consistunt,
vero retro post Episcopum permanent, et omnes ad altare
conversi dicunt secreto Pater et Ave, Cruce majori se signant ad
Dells in adjutorium el caput profunde versus Crucem altaris inclinant
ad Gloria Patri. Ad signum Caeremoniarii tertius Assistens ante Episcopum altari conversum accedens, debitis cum reverentiis primam
Antiphonam eidem
et celeris se iterum adjungit. Expleto
primo Psalmi Versu quum Episcopus sedet, primus Assistens ei mitram auriphrygiatam imponit, et facta dein ab omnibus erga
pum reverentia, ante medium altaris accedunt, in infimo gradu genuflectunt et in scabellis suis assident, atque caput
quod
delegunt et inclinant quum opus eri! 2, Dum repelilur Antiphona ultimi Psalmi, omnes capite detecto assurgunt et, facta in infimo gradu
Cruci
ante Episcopum se conferunt, non omissa solita
reverentia; et quum
ad altare se convertit, duo di'tniorl~s
ad ejus latera ut supra se sistunt, lertius vero Assistens ibidem
stans cantaI Capitulum; qua expleto Hymnum
praeintonat
prout supra. Mox primus Assistens mitram
sedenti aufert.
et cum altero ad ejusdem latera permanet, quoadusque
Antiphonam ante
intonaverit;
vero, Hymno intonato,
l Cir, n, 706,
2 Si choru5 siI ante allare, Antiphonae ab ultimo Assistenle
praeintonantur; secus earum praeinlonatio aliis in ehoro Canloribus reHnquitur.

Appendix,

480

l, Art. II.

ante medium altaris accedunt, ubi

in infimo gradu genuflexione, ad sua se recipiunt scabella, stantes usque ad finem' Hymni.
Tunc ante medium altaris iterum accedentes, Versiculum cantant, et
repetita ut supra
ante faldistorium se conferunt,
tertius Assistens Antiphonam ante Magnifica! Episcopo praeintonat.
Qua ab
intonata, duo dignlores Assistentes ante eum se
dentem accedunt, quorum prior mitram pretlosam ei imponit; delnde
ambo Episcopum salutant et locum permutantes, prior naviculam
incensi more solito illi minlstrat. Ad intonationem Magnifica! omnes
Cruce
se signant, ac bini et bini, digniores hinc inde pluvialis
Episcopi fimbrias elevantes, ante altare se conferunt, ubi una cum
Episcopo, facta Cruei reverentia et salutato choro, si si! ante altare,
caput cooperiunt et ad altare sanctissimi Sacramenti thurificandum
procedunt. Quum ilIuc
caput detegunt, et sublats Episcopo per digniorem Assistentem mitra et per Caeremoniarium
leolo, omnes in plano genufJectunt; tum duo
suppedaneum
cum Episcopo conscendunt atque in thurificatione altaris quae supra
eXllosiita sunt observant'; reliqui vero in plano
usque ad
finem incensationis altaris, manibus jugiter junctis et facie ad altare
conversa. Thurificato altari duo digniores cum Episcopo in planum
descendunt ibique omnes in plano genuflectunt; tum Caeremoniarius
plleolum et primus Assistens mitram Episcopo imponit et omnes capite cooperto ad altare majus redeunt, salutando item chorum, si sit
ante altare, et
Cruei debitam reverentiam, sublata prius
Episcopo per digniorem Assistentem mitra. Postmodum, ceteris in
plano manentibus, duo digniores altare conscendunt, prior ipsorum
Ep,is(:op,o thuribulum cum osculis
et ambo in thurificatione
altaris solitum servant, sed in cornu Epistolae primus
postquam thuribulum in manus Thuriferarii reddidit, Episcopo mitram
iterum imponit. In medio altaris una cum Episcopo
Cruei profunde inclinato in planum descendunt, omnes inclinationem repetunt,
et salutato choro, si sii ante altare, Episcopum ad faldistorium comitantur; tum primus Assistens in
distantia coram Episcopo stans, accipit thuribulum a Thuriferario et cum inclinationibus
consuetis Episcopum triplici ductu cum bino ictu
Assistentbus interim ad latera ejus stanti bus. Mox primus Assistens
thuribulum Thuriferario
atque mtram Episcopo sedenti aufert,
et quum hic ad altare se convertit, ambo
Assistentes ad
ejus latera accedunt,
usque ad finem Cantici. ReIiqui Assistentes simul ac
incensatus fuit, cum genuflexione
in infimo altaris
ad scabella secedunt, ibique stantes
nent manibus junctis; ultimus vero,
de manu Thuriferarii thul

Cfr. n, IO!.

De Vesperis pontificalibus ad faldistorium.

481

ribulo, sistil se retro

Assistentem, quem ad se conversum duplici duetu incensat,
secundum quoque Assistentem
simili modo thurificat, ac tandem ceteros
sistens se
ante singulos eorum, atque ante et post caput
inclinans.
si cl10rus sit retro altare, thuribulum Tl1uriferario reddit,
et per latus
ad chorales thurificandos pergit, observans
modum et ordinem supra expositos '. Chori thurificatione peracta
thuribulum Thuriferario reddit, a quo mox
etiam in suo scabello
consislens lhuris honorem accipit. Post Canlicum
Assistens
mitram
Episcopo sedenti imponit, quam aufert simul ac
Aniti~)hcma post Magnificat repetita fuit; tum duo digniores ad latera
Episcopi ad altare conversi sislentes permanent, usquedum chorales
post Benedicamus Domino responderint Dea grafias, caput una cum
Episcopo inclinantes, si opus fuerit. Ceteri vero
dum
repetitur Antipl10na post Magnificat, debitis cum reverentiis ante
scopum accedunt, ibique permanenl usque ad conclusionem
Orationis; tunc ante medium altaris se conferunt, factaque in infimo
gradu
Versiculos Commemorationum, si dicendae sint,
necnon post ultimam Benedicamus Domino
atque iterata genuflexione, ante Episcopum se conferunt eumque salutant. Quum
scopus post Benedicamus Domino in faldistorio
primus Assi
stens
pretiosam ei imponit, dein duo
Episcopo se
inclinant et ad
latera accedunt; assurgente autem Episcopo, omnes
Assistentes cum eo ante medium altaris accedunl cum inclinationibus
choro, si ibi sit, et Cruci
duo
hinc inde pluvialis
Episcopi fimbrias sublevanles. Mox duo
cum
suppe(lanieUim conscendunt, reliqui vero in plano permanent; quum
scopus profert verba Benedicat vos, duo digniores in ora suppedanei,
in infimo aitaris
genuflectunt et benedictionem recipiunt,
Cruce majori se
Postea surgunt omnes, duo digniores a
lateribus Episcopi Cruci reverentiam exhibent et in planum descen
dunt, ubi cum aliis altari
se inclinant et salutato choro, si
sii ante altare, Episcopum ad faldistorium comitantur eumque sedentem salutant, et dum ceteri ad scabella se conferunt ibique sedent,
duo
faldistorium remanent, prior mitram Episcopo
aufert, deinde ambo eum in exuendis sacris paramentis et resumendo
mantellelto adjuvant. Tum primus Assistens
Crucem solitis
cum osculis imponit eique biretum porrigil, et iIlum cum socio salutant.
Episcopus a primo Caeremoniario comitatus ab altari
Assistentes ad nutum secundi Caeremoniarii cum ceteris Ministris altari in plano
et capite cooperto ad sacristiam ordine quo venerunt re~:rediumtIH
l

Cfr. Il.57.

482

Appendix, Cap. I, Art. IL

'114. Duo CMl'flmoniarii superpelliceis induti in

pon
tificalibus ad faldistorium adesse debent. Prior eorum hora praesli
tula cum duobus vel pluribus Clericis ad porlam convenlus se conferII, ibique exspedat adventum
quem appropinquantem
pfl)futndla l'i,, ,,,.i.. inclinatione salutat; mox ante eum incedens, Clericis vero eum sequentibus, in sacri stia m eum comitatur el ad sedendum in sede camerali invitaI. Quum Assistenles parati in
terium pervenerint,
ad altare conducil, ubi a sinistris
genuflexus in plano, brevem facit orationem ac dein ad faldistorium cum eo accedit. Intra sacram functionem
Assistentium curam habebil, eis quae facienda sint suggerens, et ordi
narie a sinistris
consistens. Depositis post
ab
scopo sacris
in sacristiam eum reducet, praemissa ante
medium altaris brevi oratione et Cruci
- Alter Caere
moniarius Assistentes pluvialistas el Minislros inferiores e sacristia
debitis reverentiis
sacrisliae
ad altare
et
; suo lempore sacra
Ministris inferioribus ut supra 2 dislribuet, et in Vesperis
Ass!stenles
pluviallstas
Ministros in suo quemque munere implendo diomnes in sacrisllam
rigeI. Finitis Vesperis, post discessum
ordine quo venerant reducit.
'115. Ministri i:nferiores eodem numero ac in
throMinistro de baculo, nisi
hunc
num requiruntur,
ex speciali Indulto adhibeal.
superpelliceo indut ad signum Caeremoniarii ad altare se conferunt bini el bini post Assi
stentes pluvialistas. lbi omnia quae supra g de Vesperis Episcopi
Dioccesani praescripta sunI observant, hisce
: l. Quum sacra
pararnellta re<:ipiiunt, ad latus Epistolae
et inde ante Episcopllm in faldistorio sedentem accedunt i 2. in accessu, recessu et
transilu ante
non genuflectunt, sed corpore profunde se
lantum inclinant; 3. sedent vel in
inferioribus lalerum Evangelii el Epistolae tergis ad invicem conversis vel juxta consuetudinem
in suis scamnis prope abacum; 4. quum
ad incensandum
altare. sanctissimi Sacramenti cum Pluvialistis
Thuriferarius
cum Ihuribulo omnes praecedit, sequuntur Ceroferarii candelabra cum
candelis accensis
et Minister de libro a sinistris secundi
Caeremoniarii; reliqui post
incedunt.
l In casu quo Episcopus in convenlu commorelur, ante ipsius ceUam eum exdpil
et in sacrisliam ad selle m suam comitalur. - 2 Cfr. n. 709. Caeremoniarius in disiribuendis sacris paramentis sislil se verSuS corou EV3ngelii.
3 C r, n. 709,

De Missa po:n1l'icali ad thronum.

483

CAPUT Il.

De lYIissa pontificali.
ARTICULUS L

De ,!\'\issa pontlficali ad thronum.

716.
Altare majus et altare sanctissimi Sacramenti parabuntur praut supra
est l; at in altari
retro
Crucem, ipsaque paulo altius, apponendum est septimum
candelabrum In media mensa altaris majoris sacra paramenta pro
Episc:op!o hoc ordine disponentur: pianeta, chirothecae (in aliqua pelvicula), dalmatica, tunicella, pluviale,
Crllx
nisi EpiSCOpllS eam
alba et amictus , qllae omnia velo coloris paramentorum contegentur; ad cornll
aderii mitra pread cornu Epistolae
Manipllius libro Evangeliorum
incluslls cum eodem super abaco ponetur. In cornu Evangelii prope
altare baClllus pastoralis collocabitur sicut et basis pro Cruce Archiepiscopali, si Praelatus sit Archiepiscoplls. Ad latus
thronus
cum tribus scabellis nudis pro
assistente et
duobus Diaconis assstentibus statuetur 4. In latere
super
abaco collocabuntur duo candelabra cum candelis accensis pro CerOfenilriis, Calix cum duabus Hostiis et
ornamentis , Diurnale,
Canon pontificalis,
cum Missali, et ampullae vini et aquae,
quae omnia velo humerali teguntur. Super abacum aderunt duo vela pro
Ministris de mitra et de baculo, pelvis atqlle urceus cum aqua ad
manus
lavandas et quatuor mappulae ad i1las ",h"t..r,,,,'nrl,,,,,
gremiale,
et sandalia (in pelvicula) et manipuli sacrorum Ministrorum necnon liber
cum manipulo
ut
supra. Solito in loco aderit scamnum pro sacris Ministris, et ubt
consuetudo, alia scamna nuda pro Ministris inferioribus. Super
cancellos presbyterii hinc inde quatuor saltem candelabra cum candelis
accensis collocari convenit. Ante altare sanctissim Sacramenti et in
medio
solita statuentur genuflexoria pro oratione ab Episcopo facienda, il fud autem ante altare
collocatum stati m removendum est ac Episcopus oravit, et post Missam, dum
agit,
iterum reponendum erit.
In sacristia disponentur amictus, albae, cin, Cfr,
n. 15,

,1,

702. -

l Cfr. n.

Caerem. Epise. I. 1.
J Cfr. n. 306.

12. n. 12,

Caerem. Eplsc. I. 1.

c,

12.

484

Appendix) Cap. Il, Art. I.

gula, pluviale pro Presbytero

dalmatieae pro Diaconis assistentibus, stola, altera dalmatica pro Diacono J\1issae et tunicella pro
Subdiacono. N(lvem
praesto erunt pro duobus Caeremoniariis et septem Ministris inferioribus, et alio in loco octo vel
saltem quatuor alia superpellicea pro Religiosis funalia ad elevationem delaturis, necnon pluvialia (vel superpellicea) pro quatuor
Cantori bus 1.
'11'1.
ad valvas ecclesiae
ut supra 2, postquam ante altare sanctisslmi Sacramenti et altare majus oravit, ad
sedem suam procedit iblque sedet et caput cooperit. Ad signum Caeremoniarii capite detecto
et stans facie ad altare conversa,
dicit secreto Pater et Ave,. deinde intonat Deus in adjutorium Cruce
se signans; chorales hanc Horam Tertiam" ritu solito prosequuntur, sieut supra expositum est". Episcopus autem incepto Psalmo, sedet et capite cooperto preces Missae praeparatorias recital.
Interim familiares Episcopo calceos ordinarios detrahunt, ac sandalia
et
a Subdiacono allatas induunt. Psalmis finitis et Antiphona
Ne reminiscaris repetita,
detegit , et tradito in manus Diaconi
assistentis bireto,
manibusque junctis et ad allare conversus
submissa voce alternati m cum Assistentibus recita t Kyrie eleison ac
solus dicit post Psalmos Orationes quae pro
induendis
ordinatae sunt. Mox depositis cappa et annulo, manus lavat. Dum se
vestit, osculatur amictum, Crucem
et stolam ; assumpto
dein pluviali, sedet et mitram auriphrygiatam
ac sedens permanet, donec a choralibus Antiphona post Psalmos expleta fulL Tunc
surgit cum mitra, et facie ad Subdiaconum Capitulum cantantem conversa, consistit usque ad finem Responsorii brevis 6. Quo cantato mitram depont et stans facie ad populum versa, cantat in tono solemni
Dominus vobiscum) versus altare vero Oremus et Orationem, et postea
repetit Dominus vobiscum Responso post Benedicamus Domino per
chorales Deo gratias, non subdit Fidelum animae" sed statim pluviale deponit et tunicella ac dalmatica se induit. Tum sedet et assumit chirothecas, dein stans, plal1etam, iterumque
mitram
pretiosam et annulum; mox surgit et accepto baculo pastorali ad
altare cum Assistentibus se confert, chorum, si sit ante altare, salutans. Quum ante iniimum gradum pervenerH, baculum Ministro tradit,
et
mitra Cruci altaris profunde se inclinat et Missam inchoat. Ad Confiteor aliquantuJum se inclinat ", et postquam dixit In-

1 Cfr. Il. 387. - 2 Cfr. Il. 703. - :1 Cfr. Il. 678. - 1 Cfr. n. 168. Hymnus vero, Anliphona el Psalmi inionanlllr io medio Presbylerii a quatuor (duobus) Cantoribus. qui
et Respoosorium breve praecilluot ae in fine Bencdicamus Domino subjungunt.
~ Caerem. Epise. I. 2. e. 8. n. 12. el 14.
" lbid. o. 16.
7 Ibid. n. l8.
8 S. R C
5 jun. 1908 Atrebaten. ad 3. Il. 4219. - "Caerem. Epise. L 2. e. 8. n. 30.

De Missa

ad thronum.

485

manipulum a Subdiacono slbi

osculatus assumit ac
prosequitur Deus tu conversus. Quum altare osculatus
fuerit, stans in medio altaris facie ad cornu
conversa, ambabus manibus librum
a Subdlacono slbi oblatum tan
gens, in principio
currentis osculatur '. Postmodum thus de
more in thuribulum imponit ae benedicit, Crucemque et altare ritu
consueto adolet; peracta incensatione, stans In cornu
manibus junctis, mitram pretiosam accipit et triplici ductu cum bino ietu
a Diacono incensatur 2, cui postea benedicit. Tunc ad altare se convertit, ex eodem loco eum mitra Cruei reverentiam praestat, atque
accepto baculo per viam breviorem medius inter Diaconos assistentes ad sedem suam pergit, ubi consistens statim baeulum et mitram
; deinde alterdeponit. Mox Cruce majori se signat et Introitum
natim cum Assistentibus dieit Kyrie eleison, quo dieto, si cantus Kyrie
nondum sit absolutus, sedet et
mitram auriphrygiatam et gremiale;. Ad finem cantus
Kyrie gremlale et mitram deponit 4;
finito autem cantu
et facie ad altare versa, more solito cantat
Gloria in excelsis Deo, quod submissa voce prosequitur et in fine sedet et mitram atque
ut supra reclpit. Organo post Hymnum
cessante, stans versus populum, elevatis et statim junetis mani bus,
cantat Pax vobis, deinde ad altare eonversus cantat more solito Oremus et Orationem vel Orationes; qui bus absolutis, sedet et
mitram et
Subdiacono post cantatam Epistolam ante se genuflexo manum dexteram oseulandam porrigit, Buper libro eam ponens, et benedictionem illi impertit. Postea adhuc sedens et manibus
supra gremiale positis, legit ex Missali Epistolam, Graduale, vel
Tractum vel Al/eluja, et Sequentiam, si dicenda sH; tum adhuc sedens jungit manus et dicit Munda cor meum,jube Domine, et Dominus
more solito textum
sii in corde meo ac Dominus vobiscum D, mox
sancti
ae
in fronte, ore et pectore, et mani bus
junctis illius lectionem absolvit. Lecto
quum Diaconus ad
thronum aceedlt, praebet el manum osculandam; deinde impont ac
benedicit il1eensum in 1huribulo. Postea Diacono benedictionem petenti eam imper1it dieens Dominus sit in corde tuo ae signum Crucis
super eum efformat, quln manum oscuJandam iii i iterum praebeat.
Dum Diaconus cantat Dominus
depositis
et mitra,
surgit, baculum inter ambas manus junctas retinens, stat ad Diaconum
cantantem conversus fl, caput inclinans quum opus si1.
Cantato
baculum deponit, lIbrum a Subdiaeono sibi porreetum in principio Evangelii osculatur et a
assistente
thuris honorem recipit 7. Deinde facie ad altare conversa, cantat Credo
l Caerem, Episc I. 2. c.
, Ibid. n. 41. - " lbid.

11.

n. 33. - 2 lbid. n.35. 46.

? Ibid. n. 4i.

Ibid. n. 36.

'Ibid. n. 3i

486

Aplpenldix, Cap. H, Art. I.

in unum
si locum habeat, quod postea submissa voce prosequtur, genuflectendo ad verba Et incarnatus est. Symbolo recitato,
sedet et accipit mitram
et gremiale !; et dum cantatur versus Et incarnatus, caput cum mitra versus altare
inclinaI.
post Symbolum gremiali et mitra,
et cantat
versus populum Dominus vobiscum et versus altare Oremus; mox
lecto
sedet et acdpit mitram
2 et gremiale, dePOllitclue annulum et chirothecas, dein manus lavat et abstergit atque
annulum resumi!. Ad signum
ablato gremiali,
et accipiens baculum medus inter duos Diaconos assistentes ante
infimum altaris
procedit, chorum salutans, si sit ante altare;
depositis exinde baculo et mitra, debitam Cruei reverentiam exhibet,
altare conscendit iIIudque in medio osculatur et Missam more solito.
hisce exceptis: I. Incensato altari, mitram
accipit, quam deponit postquam ad Lavabo manus abstersit 3; 2. pace
Presbytero assistenti data, eandem dat successive Diaconis assistentibus et deinde Diacono et Subdiacono
.si non sint communicaturi; 3.
digitorum ablutione, ad cornu Epistolae accedit,
ubi accepta mitra pretiosa, manus lavat
abstergit, statimque
mitram deponit et Communionem legit 4; 4. altari post Orationem
Plaeat osculato, mitram
'. benedictionem solemnem impertit,
cantando Sit Nomen Domini benedictum, Adjutorium nostrum, ad quod
Cruce majori se
dei n prosequtur, Benedicat vos et quum
dixerit
Deus, ad populum se
et accepto baculo
dat trinam benedictionem: versus Jatus
quum dicit Patu, in
medio dum profert Filius, versus latus Evangelii quum subdit
ritus sanctus,o 5. Indulgentia publicata, baculum et mitram deponit ac
vertens se ad corou
dicit DomitlUs vobiscum et efformans
signum Crucis super altari et in fronte, ore et pectore subjungit lni; resumptis dein mitra et baculo, per viam bretium sancii
viorem ad thronum se confert, recitando interim Evangelium sancti
Quum illuc pervenerit, absoluto ultimo Evangelio, baculum
Ministro tradit et sedet; exinde mitram et sacra paramenta UCIIJV'IIl,
deosculans manipulum, stolam, Crucem pectoralem et amictum, et
quin manus lavet cappam accpit et preces
actionis adhuc
in throno sedens recitat. Gratiarum actione
surgit et me
dius inter Diaconos assistentes ad
ante altare
vadit, ubi facta brevi
a
comitatus, ordine quo
venit recedit v. - Si aliud
sit legendum, in cornu EvanI Caerem.
n. 76. et 78.
15 Maj. 1900
nelll imperlit.

Episc. I. 2, c, 8, n. 53. - 2 lbid. Il, 57,

Ibid, n. 64, et 66. - 4 Ibid.
Lotio manuum Episcopi l10n est facienda etiam post Missam. S. R. C.
Dubia ad 2. n. 4056.
Si sit Arcl1iepiscopus, sine mitra benedictio
Ibid. n. 81. - ti Cfr. 11. 703.

487

De Missa pontificali ad thronum.

geli i more solito legit, postea mitram el baculum

et dein ad
thronum recedit, ubi Quae modo dieta sunt peragit.
718. Presbyter
Qui sit
ex Patribus, in sasecundi
crislia super amictum et albam pluviali indutus ad
Caeremoniarii ad altare medius inter Diaconos assistentes
faclaQlle ibi debita
prope
ad latus
consistens,
adventum Episcopi, cui appropinquanti profunde
se inclinaI.
ab oratione
ad thronum comitalur
sinstram, dum cantatur Tertia;
et ilio sedente,
sistil ad
quum vero
Psalmos ad Missae praeparationem, illos
manus lavat, annualternatim cum eo recilat l. AnteQuam
a Clerico porrecla
lum ei solitis cum osculis aufert et in
; Quum vero manus
mantile Episcopo cum osculo manus
dexterae
2. Versiculo
Responsorium cantato ante
scopum accedit, el profunda corporis inclinatione ei exhibita, librum
aperlum pro Oralione decantanda
sustinel"; postea librum c1auubi stans
reverenliam repetit et ad scabellum suum se
permanet, dum Episcopus deposito pluviali paramenla pro Missa
assumit. Simul ac
milram
annulum cum solitis
osculis ei imponi!'; postmodum ad altare cum Episcopo se confert,
incedetls a dexteris Diaconi Missae el salutans chorum, si sit ante
altare. Quum ante infimum gradum perveneril, a dexteris Episcopi
respondel; dum
Cruci profunde se inclinat, et ibidem stans
vero facil
caput versus eum profunde inclinat ad iibi
Paia et te Paier.
deinde altare con scendente, ad ejus sinislram Iransit, ubi manu sinistra Iibrum a Subdiacono porrectum suslinet, dextera vero initium texlus sancii Evangelii occurrentis Episcopo osculandum indicaI. Non assislit ad impositionem incensi in
Ihuribulum, sed in planum descendil ad lalus
ibique stat
infra incensationem; postea una cum Episcopo Cmci reverentiam
ad thronum pergil alQue anle suum
praeslal eumque
se Cruce majori ad initium lntroilus.
scabellum consisti!",
Alternatim Cum Episcopo dicit
el ilio sedente,
Quoque
sedei"; dum vero poslremum Kyrie decantalur surgit, coram
scopo sistil, el eXlibens ei debitam reverenliam Canonem pontificalem aperlum more solito anle eum sustinet " Intonalo ab Episcopo
Gloria in
Iibrum apertum Ministro reddil factaque Episcopo
reverentia ad scabellum suum revertitur, ubi Hymnum cum Episcopo
manibus junclis recital more solito capul inclinans ac Cruce majori
se signans; postea quum
sederit, sedet el
cooperlo. Circa finem Hymni, ad signum Caeremoniarii surgit el Episcopo
l

n. 22.

Caerem. Episc. I. 1. c. 7. n. 3.
5 Ibid. l. L c. 7. n. 4.
h Ibid.

Ibd.! lbid. I. 2. c. 8. n. 18.

7 Ibid. l. 2. c. 8. n. 38.

lbid.

488

Appendix, Cap. Il, Art. I.

Missale apertum pro Oratione vel Orationibus cantandis ut supra

sustinet; qu~bus
ad scabellum suum iterum redit ac sedet
cooperto capite, postquam Episcopus sedit. Dum Subdiaconus post
cantatam Epistolam ad thronum accedit,
assistens surgit,
et capite
ad Jectionem
Gradualis etc. necnon sancti
Episcopo
in
initio de more se signat
de more respondet. Thuriferario post lectum
cum solitis osculis Episcopo naviculam incensi ministrat, dicens BePater
et ad canlum
stat ad Diaconum cantanlem conversus, cantuque expleto, In plano ante Episcop,um
stans, accipil thuribulum et Episcopum triplici ductu incensat cum
se sisti!
profunda inclinalione anle et post 1. Tum ante
el Canonem pontificalem more solito sustinet pro Symbolo intonando,
si dicendum sit, ad quod se
ut ad Gloria,
dum
recitat versum Et incarnatus est. Lotis posI lectum Offertorium ab
quo poEpisc:oplo manibus, manti le ei praebel ad ilIas
stea recepto annulum solitis cum osculis imponit. Ad nutum Caeread altare accedit, salutando chorum, si
moniarii a sinistris
sit ante altare, et profunde se inclinando Cruc!. Ad altare Episcopo
et cantanda sunI. Non ministrat
ex libro indicat omnia quae
naviculam
sed dum thurificatur altare, sumpto Missali cum
in planum cornu Evangelii descendit et post thurificationem
iIIius cornu Missale in [oco suo reponit. Tum ad cornu Epistolae
cum reverenlia Cruci ante medium altaris se conferI, ubi stans a
dexteris
manus
mantile ei ministrat ad manus abslergendas. Mox ad Missale revertit el ibidem ad Diaconum Missae
conversus thuris honorem ab eodem recipit, dein ex Missall Episc:op,o
quae dicenda sunt ostendit. Secretis absolutis, Missale Ministro de
libro tradii et Canonem pontificalem ad Praefationem
illius
loco in
ponit. Post Praefationem mediocriter inclinatus una cum
recitat
erectus aulem cum signo Crucis
prosequitur Benedirtus. In fine primae Orationis Canonis Episcopum
advertit, ut loco et Antistite nostro,
et me indigno servo tuo.
Ad Qui
in ora
et
elevationem sancii
Calicis denuo ad Iibrum redit bique consistens genuflectit,
Episc:op'us ji(einul]ec:tit 2. Dicto cum Episcopo Agnus Dei ad dexteram
ejusdem accedit, ubi simul ac ilIe Orationem Domine ]esu Christe
recitavit, unicum flectit genu
altare una cum Episcopo osculatur et pacem ab eo accipit. Mox iterum genunectit et a
Caeremonlario comitatus ad pacem in choro dandam procedit, observans supra exposita 3. Post pacem in choro datam ad altare revertit.
Missale suo tempore ad cornu Epistolae transfert, nisi jam a Dial

Caerem. Episc. l. 2. c. 8. n. 47. -

Ibid. L I. c. 7. n. 5.

Cl,. n. 326.

De Missa pontificali ad thronum.

cono translatum sit, et ad lotionem manuum
mantile de
more praebet. Deinde ad Missale redit el Communionem atque Postcommuniones
oslendit. Dum
benedictionem imperli!, ad latus
persistens, versus altare profunde se inclinat, et benediclione impertlta, si Indulgentiae non fuerunt pubi icatae posi concionem,
ab Episcopo Iicentiam eas publicandi,
profunde se eidem inclinando; tunc slans in suppedaneo ad cornu
Episl,[)la.e et ad populum conversus,
ex tabella publicat'.
Postea ad altare cum Episcopo se convertit, factaque Cruci inclinaad thronum perHone, per viam breviorem
git. Episcopo ibidem conslitulo reverentiam exhibet el ad scabellum
suum se
ibique finito
sedet. -- Si ultimum Evannon si! sancti ]oannis, post publicatas Indulgentias Missale
ad cornu
transfert, et leclo
cum
ad
thronum discedit ut supra.
ab
actione,
ad genuflexorium ante altare eum comitatur, et postquam iIle ab altari
cum aliis ad sacristiam ordine quo venit
sacra paramenla depositurus.
719. Dno Dia.coni a.ssistentes, ex dignioribus Patribus assumpti, in sacri stia su per amictum et albam dalmaticam induunt; ad
assisignum secundi Caeremoniarii ad altare a lateribus
stentis procedunt,
ibi debita reverentia, hine inde a lat.eribus
cui approgenuflexorii consistentes, exspectant adventum
pinquanti profunde se inclinant. Episcopum ab oratione
ad thronum comitantur a lateribus
incedendo, et ilio ~1:'11:1I"1:.
ipsi stant, dum cantatur Tertia; quum vero Episcopus
Psalmos
ad Missae praeparationem, iIIos alternatim cum eo recitant 2_ Accedenti bus ad
Diacono et Subdiacono Missae, Diaconi assistentes hinc inde se retrahunt; illis vero, postquam Episcopus
viale et mitram
iterum appropinquan!. Dum cantatur Versiculus post Responsorium, alter Diaconus
assistens, facta ante et post
reverentia, mitra m ei aufert
et Ministro tradiI. Posi Benedicamus Domino iterum ab
ut
supra se retrahunt, donec sacra paramenta pro Missa
tum a lateribus ejus denuo consistllnt et ad signllm Caeremoniarii
cum Episcopo ante altare accedunt, salutatis choralibus, si ibi sint.
se sistunt
Quum illuc pervenerint, quin mitram
prior retro post Presbyterum assistentem, alter post Diaconum Missae
et prout alii Cruci reverentiam exhibent
Episcopo rellpemlen!.
Post Confessionem altare minime
sed in plano permanent
usque ad finem incensationis altaris; tunc prior Diaconus assistens
ad Episcopum in cornu Epistolae accedi t et mitram ei imponit 4. Simul
l

n. 22.

Caerem. EpiSc. I. 2. c. 8. n. 'lO.

23.
'lbd. n. 35.

et

lbid. I. 1. c.

7.

n. 3. -

Ibid. I. 2. c. 8

490

AplJemiix, Cap. Il, Art. I.

ac Episcopus incensatus
ambo Assistentes ad latera eius
altaris salutant et per viam brevorem ad thronum se conferunt, ubi
alter eorum mitram Episcopo aufert '. Ad initium In!roitus una cum
Episc:op,o Cruce majori se signant e! alternalim cum eo Kyrie recitant; iIlo dein
mi/ram ei imponit et gremiale supra
genua extendit, tum ipsi quoque sedent tecto capite. Dum can!atur
postremum
surgunt, alter Diaconus assistens gremiale et mitram
quem postea surgentem uterque adjuvat supponendo reverenter manus suas cubitis ipsius. Postquam vero Hymnum
Angelicum intonavit, ipsi etiam ilIum recitant ;quo recitato
Episcopo sedenti mitram et
u! supra
et ambo sedent. Sub finem Hymni
alter gremiale et mtram
quam post Orationem vel Orationes Episcopo sedenti prior iterum
imponit, et dein ambo seden!. Cantata a Subdiacono Epistola, sur
gUnt et stan!es permanent, donec
et
usque ad Evangelium inclusive legert,
responden!. Si inter
lectionem e! accessum Diaconi Missae ad thronum intervallum adsit, assidere possunt; stant autem ad impositionem incensi
in thuribulum, et dum Episcopus benedictionem Diacono
Quum Diaconus Missae cantat Dominus vobiscum, alter Diaconus assistens
e! mitram
aufert Symbolum ab Episcopo
intonatum cum eo prosequuntur, genuflectentes ad Versum Et incarnatus est, in fine vero servant quae supra ad Hymnum Angelicum
dieta sunI. Cantu Symboli ad finem vergente,
et alter gremiale atque mitram auferl. Lecto ab Episcopo Offertorio, prior mi
tram pretiosam et gremiale ei imponit 3, moxque annulum e! chirothecam e manu dextera, alter vero e manu sinistra Episcopi chirothecam extrahi!. Stati m ac
manus absterst, alter Diaconus
gremiale ei aufert, et ad
Caeremoniarli ambo a lateribus
scopi ante medium altaris accedunt. lIIuc quum pervenerlnt, retro
Pnsbvte:rulm assistentem et Diaconum Missae persistunt, ut ad initium
Missae; prior vero in fine thurificationis altaris ad cornu
ascendit e! Episcopo mitram Imponit, quam alter el
postquam
Episcopus manus abstersi!4. Tum in
iterum descendunt et
immediate post Presby!erum assis!entem thuris honorem recipiun!'\
Ad utramque elevatlonem in infimo altaris
genuflectunt. Pro
pace post Presbyterum assisten!em ab Episcopo ac<;ipiienida, pr2Ierrlis!;a
genuflexione, ad altare unus
alium ascendunt, et absque osculo
altaris pace
ibidem terum genufJectunt atque ad loca sua
redeun!. Post ablutionem, dum Diaconus Missae mtram Episcopo
imponit, prior fimbrlam ei eleva! ". Ad benedictionem profunde se inclinant. Publicatis per Presbyterum assis!en!em
altare
l
-

Caerem. Episc. I. 2. c. 8. n. 35.

Ibid. Il. 46.
Ibid. l.
c. 23. n. 27.
6 Ibid. I. 2. c. 8. n. 76.

Ibid. n. 57.

lbid. n. 66.

De Missa pontificali ad Ihronum.

491

conscendunt et facla Cruc reverentia, a laterbus

per viam
Si vero aliud
sit
breviorem ad Ihronum pergunt.
legendum, hoc expleto ad altare ascendunt et inde ad thronum se
conferunt, ubi Episcopo sedenti reverentiam
et a locis
suis parum se retrahunt, sedent autem a lateribus Episcopi, postquam
gratiarum actione, ad
hic paramenta deposui!. Expleta ab
genuflexorium ante altare hinc inde eum comilantur, et postquam
11e ab altari discessit, cum aliis ad sacristiam ordine quo venerant
regrediuntur sacra paramenta depo:sitlllfi
720. Dia.conus Missa.e in sacristia super amictum, albam et
stolam diaconalem dalmatica indutus absque manipulo, ad signum
primum Diaconum assisten
Caeremoniarii a dexteris Subdiaconi
tem ad altare procedit,
inclinatione ad scamnum
cum Subdiacono se confert, ubi stat manibus junctis et capite detecto,
usquedum Episcopus cappam
Innuente dein Caeremoniario,
ad thronum simul cum Subdiacono
in transitu coram altari et
in accessu ad Episcopum se inclinans atque ad
dexteram stans
sacra paramenta de mani bus
et Episcopum indult,
Subdiacono adjuvante '. Primo
amictum et circa extremitates,
ubi sunt cordulae, eum
mediam illius Crucem
oscutandam offert, dein amictum circa collum
ila aptat ut coliaria omnino tegantur, alque cordulas post tergum ductas ante peclus
colligat; postmodum albam ei imponit, quam circa collum, humeros,
; tum cingulum a tergo
brachia totumque corpus distendil et
ei porrigit, super lumbos
et ante corpus ligat; postea
Crucem pectoralem, a latere
quoque osculandam
praebet, atque collo
ila imponit ut ante pectus decenter pen
deat; deinde stolam prope Crucem media m Item osculatur, Episcopo
osculandam porrigil, et super humeros ejus ila applicat ut nec collum Episcopi tegat, nec in modum Crucis transversa sit, sed ante
pectus aequaliter
eamque sic per duplicem cngul extremitatem hinc inde eidem cingulo adneclit ; tum pluviali Episcopum indult,
ac tandem, ilio sedente, mitram
capiti ejus imponi!.
Episcopo sic parato, Diaconus cum Subdiacono ad scamnum recedil,
inclinationibus in transitu ante
et altare non omissis, ubi
stat vel sedet praut
tamen Subdiacono ad can
tandum Capitulum,
quoque
Post cantatum Benedicamus
Domino cum inclinationibus consuetis ad dexteram Episcopi revertit,
Subdiaconus vero ad sinistram 4 j tum pluviale Episcopo aufert et induit eum tunicella et dalmatica cordulasque hinc inde super humeros
constringit . Postmodum in dextera
sedentis chirothecam

l Caerem, Episc. I, 2,c, 8, o. 12,

lbid, n, 18,
:, Ibid,

2 lbid. n, 12, 13, et 14, -

:I

Ibid, n, 16,

492

Appendix,

Il, Art. I.

imponlt, et Subdiaconus in sinistra, manum prius et chirolhecam deosculantes; mox

stantem pianeta
et quum iterum
sedet, mitram
ei imponit, dum Subdiaconus vittas elevat
et
parato, Diaconus cum Subdiacono, exhibitis ut
supra
ad scamnum recedit et manipulum suum assumit ;
mox iterum ante thronum vadit, et Episcopo ad altare
a
sinistris
assistentis post Subdiaconum
ante infimum altaris gradum se confert. Quum iIluc pervenerit, se sistit ad
sinistram
cui simul ac baculum deposuit mitram
et dum iIIe Cruci se inclinat, ipse in plano genuflecti! et de more
re!lpcmdlet. Ad Misereatur tui, necnon ad tibi Pater et te Pater versus
Episcoplum pnDfutndle inclinatus caput verm, ad lndulgentiam autem
retrocedit, ut Subdiaconus manipulum Episcopo
dum Episcopus altare conscendit, ad
dexteram transit et more solito naviculam incensi ministrat, dicens Benedicite Pater Reverendisslme, thuribulum ei porrigit atque ad altaris
incensationem de more assistit. Quo incensato, thurlbulum
et
in
a
Epistolae descendit, ubi triplici ductu cum bino
ictu
ante et post eidem profunde se inclinans.
iterum ad altare ascendat, ex eodem loeo cum Episcopo
Cruci reverentiam exhibet et cum Subdiacono ad suum scamnum sea dexteris Subdiaconi iterum stat aut sedet prout
scopus. Kyrie alternatim cum Subdiacono recita t ; quum vero ultimum
cantatur, surgi! cum aliis, antequam
Hymnum
Angelicum ab Episcopo intnatum una cum Subdiacono recitat, et ad
cantum ejusdem sedet capite cooperto, sub finem vero cum aliis asPost Orationem vel Orationes sedente
assidet et
quoadusque veniat tempus Evangelium canendi. Circa flnem
cantus Gradualis vel Tractus vel Alleluja aut
monente
Caeremoniario, capite detecto surgH, et
librum ante infimum altaris gradum accedit, ubi
et Cruci inciinatione facta suppedaneum conscendit; imposito dei n super altare
libro, ibidem se inclinat et per via m breviorem ad thronum se confert, ubi primum in plano se inclinat, dende in supremo
ante
genuflexus, manum ejus osculatur. Mox de throno deet repetita nclinatione Episcopo et Cruci altaris, in infimo
utrumque genu !Iecti! et mediocriler inclinatus dicit Munda
cor meum 3. Deinde altare conscendil, librum accipit, quem ante peclus
more solito deferens, in planum ante medium altaris
versus cornu Epistolae descendit. Ad nutum Caeremoniarii cum aliis
sese
et solus post Subdiaconum
ante thronum cum
libro se confert atque in plano consislit; i1lic in infimo
throni
l

Caerem, Epise. L 2, c. R n. IS, --

Ibid. n. 22, et 23.

Ibid.

IL

42.

De Missa pontificali ad thronum.

493

gel:1Ulle~:us

et parum inclinatus petil benedictionem, dicens jube domne

manetque inclinatus, donec Episcopus benedictionem imfuerit. Tunc
coram Episcopo cum aliis se inclinat et
omnium postremus ad locum ubi
cantari solet, pergit;
illud vero cantat more solito, in fine Episcopum non thurificat, sed
alios, exhibitis inclinationibus
et altari, ad scamnum
se conferI. Symbolum ab
intonatum cum Subdiacono
ad Versum Et incarnatus est ; dum autem Symbolum
cantatur, praefato Versu absoluto, Diaconus
et accedens ad
abacum, bursam cum corporali accipit eamque more solito deferens,
Episcopo et Cruci se inclinat atque
conscendit; corexplicato, in suppedaneo Cruci dumtaxat inclinationem reet per viam breviorem ad scamnum redit. Circa finem cantus
Symboli cum aliis surgit et stans permanet, donec
ante
altare accedat; tunc ipse quoque ad altare accedit, et a 'dexteris
stans, facta prius eidem reveren1ia, mitram
dein se inclinans cum
altare conscendit. Calicem a Subdiacono de!atum discooperit, et Patenam cum Hostiis de
manu
aplprehelrldit, ex qui bus unam accipil, et postquam cum ea alteram
Hostiam ac Patenam et Calicem intus et extra
eandem Sacri
stae ibi
praegustandam tradi!. Postmodum Patenam cum
altera Hostia in manus
cum osculis porrigit s. Dum Episcopus Orationem Suscipe, sancte Pater recitat, Diaconus ex ampullis
ab Acolytho porreclis parum vini et aquae in aliquem cyathum infunex quo Sacrista i1lud bibit; mox
Diaconus Calicem
calorio
., dein accipi! de manu Subdiaconi ampullam, vinumque in Calicem infundit et immissis a Subdiacono nonnullis aquae
15U'"U""', Calieem
eUll1 solitis osculis porrigit, rectans
rimus Ubi Domine . Patenam Subdiaeono tradit, navieulam incensi
ministrat et ad altaris thurificationem assistlt more conac in fine
duetu ut supra adolet. Postquam
Presbyter assistens mappulam Episcopo ministravit et annulum in
quoque
duplici duetu incensat G; exinde duos Diaconos assistentes eodem modo
thu
rifieat, quibus thurificatis ad ehorum de more se confert et ehorales
ordine et modo supra expositis incensat'; ad altare dein reversus
Subdiaconum adolet, mox thuribulo in manus Thuriferarii reddito,
retro
vadit et thuris honorem ibidem a Thuriferario
recipit. Ab intio Praefationis usque ad
Dei inclusive servat
omnia quae de Diacono in Missa solemni eum Presbytero assistente
dieta sunt 8. Recitato eum Episcopo Agnus Dei,
el ad i1lus
sirlisl.ra:m transil, ubi
repetit. Si eommunieaturus non

benedicere

, Caercm. Episc. I. 2. c. 8. Il. 44.

? Il>id. n. 52. , Ibid. Il. G3.
,. Ibid. L I. c. 23. o. 'li.
7 Cfr. n. 57.

Ibid. 0.61.
S Cfr. n. 346.

Ibid.

Il.

(l?

494

. Il, Art. L

posI Diaconos assistentes cum genuflexione in utroque latere ad

qui n prius altare
dexteram
redit et pacem ab eo
deosculetur '; pace accepta, ad sinistram Episcopi denuo revertit et
ad librum assistit. - Si vero communicaturus sit, pacem ab Episcopo
accipiet, postquam sacram Communionem ab eodem recepit, et quidem
hoc modo: ante Communionem, quam genuflexus cum Subdiacono in
ora suppedanei accipit, osculatur manum
Communione vero
etiam a Subdiacono sumpta.
et Episcopum in gena sinistra
El cum spirilu tuo .
osculatur, eique dicenti Pax lecum
Simul ac Presbyter assistens a pace danda reversus est, Diaconus
ad dexteram
cum debitis reverentiis se confert, ubi pallam
e Calice detrahit et vinum et aquam Episcopo ministrat.
ab
Diaconus ad cornu Epistolae mitram pretiosam
ei imponit eamque aufert, postquam iIle manus abstersit. Tum retro
post
eumque more solito comitatur ac suo tempore Ite Missa est cantato Dicto ab
Placeal, suppedaneum
mitram illi imponit statimque ad latus Evangelii in ora suppedanei genuflectit; Indulgentiis post benedctionem per Presbyterum
assistentem publicatis, Episcopo mitram aufert. Quum
ad
ultimum
altare
mtram ei imponit, Cruci cum
Episcopo caput profunde inclinat, et a sinistris Presbyteri assistentis
per viam breviorem ad thronum accedi t.
Si vero aliud EvangeIium sit legendum, Episcopo ad altare assistit, quo lecto mitram imQuum ilIuc pervenerit, manipulum deponit et ad thronum pergit.
ponit et a dexteris Episcopi consistit, Subdiaconus a sinistris; deposito ab
baculo pastorali, Diaconus mitram Hli aufert et dein,
adjuvante Subdiacono, sacris
eum exuit, quae omnia Ministris tradit. Postmodum (cum debitis reverentiis
et altari)
una cum Subdiacono ad scamnum revertitur, ubi perstat, donec Subdiaconus sandalia et
Episcopo detraxerit; tunc sedet, et quum
gratiarum actione ad genuflexorium ante altare
se confert, Diaconus
et statim ac iIIe ab altari discessit, ante
altare
factaque in plano Cruci inelinatione, ad sacristiam
ordine quo venit regreditur sacra paramenta depositurus.
721. S'I1bdiacon1'ls in saeristia super amictum et albam tunicella
absque manipulo indutus, ad
Caeremoniarii a sinistris Diaconi Missae ad altare procedit,
in plano emei Inelinatione,
ad scamnum cum Diacono se confert, ubi stat manibus junetis et cadetecto, donec a Cantori bus primus Psalmi Versus Tertiae intonatus fuerit. Innuente tunc Caeremoniario, accedit ad abacum, ambabus manibus pelvim eum caligis et sandaliis Episcopi velo seTico
rr.."n.>rli" accipit, et eum inclinatone Cruei altaris et
ante
I

S. R. C. 18 MarI. 1899 Aln/rillo ad 3. n. 4015.

"Caerem. Episr. I. 2. c. 29. n 3.

De 11l1issa pontificali ad thronum.

495

throni utrumque genu f1ecti!. Detrac!is Episcopo

eum in supremo
per familiares calceis
eidem Subdiaconus
et
sandalium pedis dexteri, deinde caligam et sandalium pedis sinistri
induit, utrumque
ligaminibus firmat, ne decidant '. Tum surgit
el cum inclinatione in plano ante
et altare pelvi m velo
coopertam in abaco
; mOl( ad scamnum secedit a sinistris Dia.
coni, quocum stat mani bus
et
aperto, quoadusque Caeremoniarius signum dederit ut una cum Diacono ad thronum accedat,
inclinatonibus altari et
non omissis; ibi a sinistris cpisc'opi
Diaconum adjuvat, dum iIlum sacris paramentis induit .
Episcopo mitra, de throno cum Diacono descendit, debitam I:.1J'I::>l:Ul"U
et altari reverentiam exhibet et ad scamnum
ubi stat vel
sedet prout
Dum a choralibus repetitur Antiphona post
Psalmos Tertiae, Caeremoniario comitante, ad locum ubi Epistola
ibi Iicantari solet cum inclinationibus altari et Episcopo
brum de manu Caeremoniarii apprehendit et Capltulum cantat $; quo
cantato librum Caeremoniario reddjl et, repetitis reverentiis erga altare et
ad scamnum revertit. Post cantatum Benedicamus
Domino cum inclinationibus consuetis ad sinistram Episcopi se conferi et Diacono auxilium
dum Episcopus pluviale deponit et
tunicellam atque dalmaticam assumilo Deinde Episcopo sedenti in
manu sinistra chirothecam imponit., manum
et chirothecam
deosculatus, et dum Diaconus illum pIaneta indut, ipse a suo latere
adjuvat, sicut etiam vittas mitrae elevat et adaptat i', quando Diaco
nus eam
imponit. Episcopo parato, Subdiaconus cum
Diacono, exhibitis ut supra
ad scamnum recedit et manipulum assumit; mox librum Evangeliorum cum incluso manipulo
Episcopi a Caeremoniario accipit, illumque ante pectus more solito
deferens iterum cum Diacono ante thronum vadit; inde
ad
altare accedente, ante Presbyterum assistentem ad altare procedit.
Quum iIIuc pervenerlt, subsislit ad latus Evangeli aliquantulum retrocedens, ut alii commode transire possint; deinde librum Evangeliorum
alteri Caeremoniario tradiI et sisIit se ad sinistram Diaconi, cum quo
in plano genufleclit, dum
Cruci se inclinaI; ad Confessionem vero de more respondet. Ad Mserealur
lbi Paler et le Paler
profunde inclinatus, caput erga Episcopum vertt; ad lndulgentiam 6
manipulum ex libro
per Caeremoniarium porrecto apprehendit, et ha~ Oratione absoluta
manipulum ad Crucem in lalere osculatus, Crucem mediam Episcopo deosculandam praebel, cujus dein manum pariter deosculatus, manipulum
, Ubi ex consuetudine munllS Episcopllm caligis et sandalis induendi cubiclliario
Episcopi committitur, servari potest, dllnlmodo Subdiaconlls, qui caligas et sandalia
defert. assista!. S. R. C. 18 Mart. 1899 A/alrina ad 2. n. 4015.
Caerern. Episc.
I 2. c.
n. 12.
., Ibid. n. 15,
4 Ibid. n. 19. - , Ibid. n. 21 - 1\ Ibid. n. 32.

496

Appendix, Cap. Il, Art. I.

brachio sinistro
imponi! et adaptat.
altare conSubdiaconus de manu secundi Caeremoniarii librum Evangeliorul:Il accipil~ns simul altare a sinistris
assistentis conscendit; ibi in cornu
consistens, Iibrum aperit et, simul ac
Episc:op,us altare osculatus est, ante
assistente m ad me
osculandum
dium accedens, textum Evangelii currentis diei
tum Ibrum clausum Caeremoniario reddito Ad
incensi in thuribulum et ad thurificationem a1taris atque
more solito assistito Episcopo incensato, quin iterum ad altare ascendat, ex eodem loco simul cum ipso Cruci reverentiam exhibet et cum
Diacono ad suum scamnum secedt ibique a sinistris Diaconi iterum
stat aut sedet prout Episcopus. Kyrie alternatim cum Diacono recitat;
quum vero ultimum Kyrie cantatur, surgit cum
antequam Epiintonatum una cum
scopus surgat. Hymnum Angelicum ab
Diacono
et ad cantumejusdem sedet
cooperto; sub
finem vero cum aliis assurgit. Ad finem postremae Orationis, accepto
a Caeremoniario Epistolarum libro, ante altaris medium se confert,
ubi inclinatione Cruci et Episcopo facta, ad locum accedit ubi Epistola
cantari solet; qua cantata inclinationem Cruci iterat et ad thronum se
ubi primum in plano reverenHam
tum in
supremo
Iibrum c1ausum super genua
deponit,
manum in libro positam osculatur, deinde de throno descendit,
inclnationem
et tradito in manus Caeremoniarii libro, ad scamnum recedit et cum Diacono sedet.
versus finem Gradualis
ipse quoque surgit et ante medium altaris aliquantulum
versus COfllU Evangelii accedit, ubi facta Cruci inclinatione, exspectat
tempus Evangelum canendi. Tunc inclinationem cum aliis repetit et
ante Diaconum ad thronum se confert; illic in plano a sinistris Diaconi pau lo retro utrumque genu cum aliis flecHt. Benedidione Diacono
assurgens cum ceteris
se inclinat, ad 10cum ubi Evangelium cantari solet procedt et librum apertum more
solito sustinet. Post eantatum
librum osculandum
non inelinans ante ipsum nisi
oseulum libri; tune
Iibrum Caeremoniario reddit et cum reverentia solita ante medium
altaris ad scamnum recedit.
ab
intonalum cum
Diacono recital, genuflectens ad Versum Et iflcarnatus est; dum vero
cantatur, expleto
Versu, C1Im Diacono assurgi l
et slans permanet
ille redux assideat. Poslquam Episc:op'us manus lavit, Subdiaconus ad abacum accedit, velum
humerale assumi! et, accepto Calice, ante altare ad latus Epistolae
vadit ibique exspeclat I donec
illuc
quocum
pnlernisisa inc!inatione ad altare ascendit. Velo per Diaconum remoto,
sc,~nclenlte,

Caerem. Episc. I. 2. c. 8.

11.

60.

De Missa pOil1tJfic;;lli ad thronum.

497

Subdiaconus Calicem in cornu Epistolae ponit, pallam detrahit et

Patenam cum Hostiis Diacono tradit " cui
etiam ampullam
vini
Deinde accipit ampullam aquae, et postquam Diaconus
vinum in Calicem infudit, eam versus Episcopum elevans dicit BenePater
et facto ab
signo Crucis, aliquot
aquae in Calicem infundit '. Peracta oblatione Calicis,
Patenam de more sustinet stans in plano paulo post Diaconos assistentes ac suo tempo re thuris honorem ibidem recipit 3.
ascendit
ad altare ad rectandum Sanctus'; tempore elevationis genuflectlt in
infimo gradu, et ad dicendum Agnus Dei
minime conscendit". - Si communicaturus non
pacem post DiaconumMissae
ab Episcopo accipit, genuflectens ad
dexteram, quin prius altare
osculetur 6; si vero communicet, pacem ab Episc:op1o aCl:ljJll;;l,
quam sacram Communionem ab eodem recepit, et quidem hoc modo:
ante Communionem (quam simul cum Diacono in ora
ge~
nuflexus accipit) osculatur manum Episcopi,
vero sumpta,
et post Diaconum in
sinistra osculatur Eplscopum, eique
dicenti Pax tecum respondet Et cum spiritu tuo 7.
Pace ab Episc:op,o
accepta, stans a dexteris
Calicem
et vinum et aquam
infunliit, nisi id Diaconus perficiat. Stati m ac
digitorum
ablutionem sumpsit, Subdiaconus ad
sinistram cum gell1uflexion1e
ante medium altaris transil,
et Calicem more solito
componit et ad abacum reportat, moxque ad locum suum
retro post
redii. Infra benedictionem in comll
in ora
et inchoato ab Episcopo ultimo EvanCruci cum eo caput profunde inclinat et ante
assistentem per viam breviorem ad thronum accedi!.
Si aliud Evansit
assisti t, eoque ledo ad thronum pergit.
- Quum iIluc pervenerit, manipulum deponit et a sinistris Episcopi
consistens eum in deponendis sacris paramentis
Quibus decum Diacono ad scamnum reverfit, inclinationibus Episc:op,o
et altari non omissis. Dum
agit, Subdiaconus, acde abaco velo et
ad thronum cum consuetis reverentiis
ubi sandalia et cali gas Episcopo detrahit", quae postea in
pelvi velo cooperta ad abacum defert, ad scamnum deinde se recipiens. Ibi cum Diacono sedeI, et quum
grafiarum actione. ad genuflexorium ante altare se confert, Subdiaconus
et statim ac ilIe ab altari discessit ante altare """'H', fac:ta(jUe
in plano Cruci inclinatione, ad sacristiam ordine quo venit regreditur
sacra paramenta depositurus.
I Caerem. Eptse. 1. 2.' c. 8. n. 61. 2 Ibid. n. 62.
3 Rilus in celebr. Mis.
VII. lO.
S. R. C. 19 Febr. 1892 Urgellen. ad
n. 3769. Caerem. Epise. 1. 2.
c. 8.
75, et S. R. C. Ibid. ad 4.
" S. R. C. 18 Maj. 1899 AlatTina ad 3. Il. 4015.
7 Caerem. Episc. I. 2. c. 29. Il. 3.
8 S. R. C. Z1 MarI. 1824 Dubium. n. 2634.

498

Il, Art. L

722. Primus Ca.eremoma.rius sollicilus erit circa personas

assistentis et Diaconorum assistentium, ut indicet
eis suo
facienda. Pro Episcopi receptione servat quae supra
exposita sunt '; in ejus accessu ad ecclesiam aspersorium Superiori
tradii i
Episcopum ad altare sanctissimi Sacramenti pro adoratione conducit, qua
eundem ad altare majus ac deinde ad
thronum comitatur. In accessu ad altare et thronum Episcopum a sinistris antecedit. Suo tempore dat
Tertiam inchoandi, ad altare procedendi et ad thronum redeundi; assistit ad
incensi In thuribulum more solito. Post Offertorium sub finem incensatonis altaris Canonem apertum ad cornu Eplstolae
ut ex eo
Episc:op,us Psalmum Lavabo
; quo
Canonem statim
in medio altaris pro Oratione Suscipe sancfa Trinltas rectanda collocat. Postmodum cum Canone ad cornu Evangelii se retrahit, et
simul ac Episcopus Orationem vel Orationes secretas expleverit, accia
assistente Missale, tradii ei
et pil_colum
Ep,lsc:op,o auferl, quem iterum capiti
imponit, postquam pretiosissimum Sanguinem sumpsit. Dum Episcopus sumpta digitorum ablutione
manus lavat, Missale in cornu
reportat et
assistenti tradit, a quo Canonem recipit, eumque in medio altaris ad Orationem P/aceai apertum collocat, quando Presbyter assistens Missale
ad cornu Epistolae transfert. Expleta gratiarum actione, Episcopum
ad genuflexorium ante altare et exinde ad
ecclesiae comitatur.
723. Alter Ca.eremoma.rius curam gerit sacrorum Ministrorum
('plprl~rl1lm"ll" Clericorum. Locus determinatus ei lIon indicatur, sed
ordinarie, quando nihil agere debet, ad abacum consistere convenit.
Ad
ecclesiae pro
receptione non vadit, sed in sacristia remanet et adjuvat Presbyterum assistentem aliosque in assumendis sacris paramentis; quibus assumptis ilIos ad altare ita conducit, ut
assistens medius inter Diaconos assistentes, Diaconus et Subdiaconus Missae sequantur; ipse vero ante omnes
incedat. Dum Episcopus Orationes praeparatorias legit, suppedaneum
altaris conscendit et sacra paramenta Ministris inferiori bus successive
distribuit,
tunicella,
chirothecis et
Ad repeltition'em Antiphonae post Psalmos Tertiae, Subdiacono Iibrum pro
Capitulo cantando praebet, illumque cum genuflexione altari et Episcopo ad locum comilatur ubi
cantari solet; cantato autem
Iibrum recipit, Subdiaconum ad locum suum reduci! librumque in abaco repon!t. Finita Tertia denuo suppedaneum conscendit
et tunicellam, dalmaticam, chirothecas et pianetam Ministris distribuii;
postea Diacono et Subdiacono
tradiI. Ad Confessionem a
sinistris Subdiaconi
librum Evangeliorum cum manipulo
I

Cfr. n. 703.

De Missa

pO:r1tilfic~11i

ad thronum.

499

incluso sustinet; quum vero

dicit /nduigentiam, manipulum
Subdiacono adhuc genuflexus
Peracta Confessione
et
librum Evangeliorum Subdiacono tradit atque cum eo suppedaneum
conscendit, ubi post osculatum ab Episcopo textum
Iibrum
et Ministro de libro tradiI. Sub finem incensationis altaris Missale dispositum Ministro de libro praebet, eique indicat ut ad thronum accedat;
vero ad abacum permanet. Dum cantatur ultima
Oralio, Iibrum Epistolarum Subdiacono
quem cum genuflexionibus altari et Episcopo debitis ad locum conducit ubi Epistola
cantari solet; qua cantata ipsum Subdiaconum ad thronum et inde
ad scamnum comitatur, reverentiis consuetis haud omissis. Circa finem
cantus Gradualis librum
Diacono ad scamnum consistenti affert, quem tamen nec ad altare nec ad thronum comitatur;
dielo aulem per Diaconum Munda cor meum,
Ceroferarios sacrosque Ministros, omnes praecectendo, ante thronum conduci!. Ibi in medio Ceroferariorum, retro post Diaconum, utrumque
genu flectit ac, post acceptam a Diacono benedictionem, ad locum
consuelum inter thronum et altare eos ad Evangelium cantandum perducit, in cujus fine Diaconum et Ceroferarios ante allare r.educil; et
quum Subdiaconus et Thuriferarius iIIuc quoque pervenerint, cum
ceteris altari et
et ad sua quemque loca sese
recipere faci!. In reliquis usque ad finem singulis Ministris tempestive innuit quae ab
peragenda sunt, proul in suis locis praescribitur. Finita Missa, stans in suppedaneo sacra
a Ministris allata in altari deponit, et postquam Episcopus ab altari discessit, Presbyterum et Diaconos assistentes necnon Diaconum Missae
et Subdiaconum in sacristiam ordine quo venerunt reducit, eosque
in
sacris palranlen:tis ilUIUVi:ll.
724. Miniater de libro superpelliceo indutus,
Ceroferarios a dexteris Ministri de
ad januam ecelesiae procedit
ad Episcopum reclpiendum; exinde eum aliis Episcopum prius ad
altare sanctissimi
dein ad altare
comitatur l. Locus
ejus ordinarius est ad abaeum a sinistris Ministri de palmatoria,
vel ad thronum, prope Ministrum de mitra. Necesse non est ut librum
continuo prae manibus
sed in Iaea congruo eum ponere potest,
ita tamen ut i1lum semper in promptu habeat cum
suo loeo
dispositis 2. In aeeessu ad
et in recessu ab eo simul eum
Ministro de palmatoria in plano
Quum in choro intona1ur
Psalmus
pone, ante Episcopum stans vel genuflexus, prout
Praesuli plaeuerit, Canonem ponlificalem apertum pro
ad Missam sus1inet; Episcopo
quoque surgit et stat
donec Episeopus parari coeperit; tune diseedi1 et pluviale induit,
l

Cfr.

Il.

703.

Caerem. Episc. I. I. c. II.

Il.

3.

.11, Art. L

500

si eo uttur. Dum cantatur

Tertiae, Diurnale pro Oraassislenti Iradit. Post Ihuritione ab Episcopo cantanda
ficationem
ad thronum reverso, Missale ante eum
sustinet ad lnlroitum
; quo lecto Iibrum claudt et dscedt.
Ad Hymni
intonalionem Canonem pontificalem iterum Presbylero assistenti
. cantatis aulem per Epscopum verbis Gloria in excelsis
librum apertum sustinet usquedum
pus praefatum
expleverit; tunc libro clauso ad [ocum suum
secedil. Circa fnem cantus Hymni Angelici iterum cum Missale ad
thronum
cantato vero Pax vobis, librum Presbytero assistenti
tradii, et post Oralionem vel Orationes illum resumit. Accepta
cantatam
a Subdiacono benediclione, Missale coram
scopo
tenet, donec Epistolam cum reliquis usque ad Evaninclusive
Post cantum Evangelii, statim ac Episc'OP1!S
thuris honorem
si Symbolum locum habeal, Canonem pontificalem
assistenti Iradit; cantatis autem ab Episcopo verbis
Credo iII ullum
librum sustinel, ut supra de Hymno Andiclum est.
cantato, iterum cum Missal ad thronum
ad
Oflertorium tenet, quo
accedit et IIud anle
lecto Iibrum claudit et cum legili vel cussno ex abaco in cornu
ab Episcopo
Missale a CaeEvangeli collocat; leclis
remoniaro
el in abaco depont; quod ad cornu
reportat, quum
pretiosissimum Sanguinem sUlnp:sit. Depositiis
ab
sacris
Canonem ante eum pro gr:ltilrum
actione
quam cum ali!s Episcopum ad januam ecclesiae
comitatur, et lnde in sacristiam revertitur.
725. Minister de
superpelliceo indutus
ferarios a sinistris Ministri de libro ad januam ecclesiae
exinde cum aHis Episcopum prius ad altare sanctissimi Sacramenti,
dein ad altare
comilatur l . Locus ejus ordinarius esi ad abacum
ad dexteram Ministri de libro, vel ad Ihronum, prope Ministrum de
baculo
In acccssu ad Episcopum et in recessu ab eodem simul
cum Ministro de libro in plano erga Episcopum genuflectt,
se conformai, dum palmatoriam suslinet.
stanti vel
Palmaloriam
ministrat, quoties ex libro
cantat vel
nempe ad praeparationem ante Missam, ad Orationes pro sacris
ad Orationem Tertiae, ad
palran1erltis
Orat(mes, Epis.tolam cum reliquis usque ad Ev'lng;elium in(:lm,iv,e,
ad
Orationes secretas, Praefationem cum Canone usque ad
atque tandem ad gratiarum actionem
Missam. Deiude cum aliis Episcopum ad
ecclesiae
comitatur el inde in sacristiam revertitur.
l

CIL n. 703.

2 Si pluviali u!itur, iHud induit dum EpscopllS paralllL

De Missa pontificali ad thronum.

501

726. Minister de baculo pastorali superpelliceo indutus, post

Ministrum de libro a dexleris Ministri de mitra ad januam ecclesiae
procedit, exlnde cum aliis Episcopum prius ad allare sanctissimi
Sacramenti, dein ad altare majus comitatur 1. Ad abacum velum ad
instar slolae a collo pendens assumt cum pluviali (si eo utitur), et
manu dextera veli extremitate cooperta baculum defert cum
curva ad populum conversa. Baculum semper
immediate
offert cum osculo prius baculi deinde manus
; quum vero
illum
prius manum deiude baculum osculatur, ac genuifle<:tt
coram Episcopo tam in baculo offerendo quam in
Baculum
deferens immediate
; eundem vero sequtur a
sinistris Ministri de mitra, quando baculum non portato Quotes
Episcopus a throno ad altare
et
baculum ei pornimirum quum ante altare accedit, ut Missam inchoet; et ubi
Episcopus baculum
retro post
Diaconum assistentem ad latus
se
ibique stat usque ad finem incensationis altaris. Facta postmodum ab
Cruci
baculum
ei offert, quem denuo
quum Episcopus ad thronum pervenerit. Ante cantum
postquam
mtram deposuit,
baculum ei tradit, quem iterum
iIlico post Evangelium cantatum, antequam a Presbytero assistente incens;tur 2. Lecto Olfertoro,
quum
e throno surgit ad altare processurus, baculum ei
porrigit; recipit autem, quum ante altare pervenerit, antequam mitram
deponat, et remanet in plano, in comu
Ad benedictionem
in fine Missae baculum praebet post verba omnipotens Deus, reelpit
vero post impertitam benedictionem. Inchoato ultimo
sancti
joannis, vel, si aliud legendum sit, post lectionem ipsius, baculum
iterum porrigit, et quum
ad thronum
nlum recipit ac solito in locoad comu
ponit. Peracta ab Episcopo
gratlarum actione, cum aliis ad januam ecclesiae eum comitatur, et
inde in sacristiam revertitur.
727. Minister de mitra superpelliceo indutus, post Ministrum
de palmatoria a sinistris Ministri de baculo ad
ecclesiae proexinde cum aliis Episcopum
ad altare sanctissimi Sacramenti, dei n ad altare majus comitatur Illuc quum
velum
sericum ad instar sto!ae a collo pertdens assumit cum pluviali (si eo
utitur), cujus extremitatibus manus tegit, quum mitram sustinet;
hanc autem Ha ambabus manibus elevatam defert, ut ejus summitas
fere ad ocutos
vittasque versus se habeat. Dum
est in throno, Minister de mitra in
a dexteris prioris Diaconi
assistentis perstat; quando vero
est in altari, retro post

l Cfr, n. 703, S. R, C. 4 Sep!. 1875 Erien, ad 4, n, 3368. Caerem, Episc, I, 1. c. Il, n, 6.

Cfr. n, 703,

502

Appendix, Cap. Il, Art. I.

alterum Diaconum assisten1em ad latus Evangelii adstat. Episcopum

ad altare ve! ad thronum accedentem semper sequitur. Mitram auriphrygiatam ministrat ad fnem
atque a Kyrie usque ad
Offertorium; pretiosam vero reliquis in partibus Missae. In accessu
ad
et in recessu ab eodem semper in plano erga
pum genuflectit. In administranda et recipienda mitra hoc advertere
debet: Si
est in throno, mitram primo Diacono assistenti
nnrriait et a secundo recipit; si vero
est in
Diacono
Missae eam praebet et ab eodem recipi!.
mitram assumit:
1. postquam
induit, usque ad Versiculum Responsorii Terliae 1; 2. finila Tertia, simul ac planetam
ante
infimum altaris gradum pervenert 2; 3. a
thurificatione altaris
usque ad lectionem Introitus exclusive'; 4. dum cantatur Kyrie, si
sedeat ; 5. post recitatum
quum sedei usque ad
finem canlus ejusdem 5; 6. Orationibus cantalis, usquedum Diaconus
cantaturus dixerit Dominus vobiscum ; 7. quando sedei
post recitatum Symbolum usque ad finem cantus
7; 8. post
Jectum Offerlorium, donec ante medium altaris perveniat A; 9. stalim
posi altaris Ihurificationem usque ad finem Psalmi Lavabo n; IO. pos1quam digitorum ablutionem sumpsit, dum manus lavat et
lO;
I L dieta Oratione Placeat usque ad peraclam Indulgentiarum publi
cationem ; 12.
inchoalum
sancIi
vel si aliud
sit legendum, posi hujus lectionem, quoadusque in throno sederil .
- Peracta ab
actione, ad januam ecclesiae a sinistris Ministri de baculo illum
el inde in sacrisliam regreditur.
728. Thuriferarius
indulus, cum vase aquae benedictae et aspersorio ante omnes ad januam ecclesiae ad recipiendum
procedit 13. Qui quum ecclesiam
Cae
remoniario aspersorium madidum tradit, eoque
cepto, posi familiares
prius ad altare sanctissimi Sacramenti, deinde ad altare majus
ubi facta
vas
aquae benediciae in sacrisliam reporlal stalimque ad altare revertit.
Locus
ordinarius est apud abacum; ibi stat, genufleclit, sedeI
prout chorales. Quando thus in thuribulum ad altare imponitur, na
viculam Diacono Missae tradii; quando vero imponitur ad thronum,
eam
assistenti
In accessu ad thronum et in re
cessu ab eodem in plano erga
; quum vero thuribulum ei ministrat pro imposilione incensi, genuflexus perstat a. Ad
Introitum Missae, incensum ministrat more solito. Ante cantum Evanl Caerem. Episc. I. 2. c. 8. Il. 15. et lo.
2 lbid. Il. 21. et 30.
lbid. n. 35, lbid. n. 36. et 31.
lbid. Il. 39. - (, lbd. n. 41. et 46.
7 Ibid. Il. 53. et 55. g lbd. n. 51. et 59.
9 Ibid. n. 64. et 66.
lil Ibid. Il. 76. et 18.
Il lbid. n. 19. Si
Celebrans sit Archiepiscopus, benedctionem sine mitra imperli!. lbid. n. 81.
l2lbid.
n. 80.
13 Clr. n. 103.
.14 S. R. C. 4 Apr. lG99 Bl1rgi S. Sepl1ichr ad 8. n. 2037,
4

De Missa pontificali ad thronum.

503

quum Diaconus Missae manum

osculatus est, ad throaccedit naviculam ac thuribulum ministraturus; postea ante alin medio Ceroferariorum revertit, ubi ad nutum Caeremoniarii
aliis
et ad thronum post Caeremoniarium se confert;
Episcopus benedictionem Diacono impertit, simul CUOI aliis in
retro post omnes utrumque flectit genu. TuOI surgit et. ad
locum ubi
cantandum est
more solito thuribulum Diacono praebet; post cantatum Evangelium CUOI genuflexione ante Episcopum
Presbytero assistenti thuribulum tradit,
quo postea recepto, iterum genuflecti! et ad locum suum secedit. In
Missam
reliquis ut in aliis Missis solemnibus se gerit. Peracta
ab Episcopo gratiarum actione, a sinistris prioris Caeremoniarii ad
januam ecclesiae iIlum comitatur, et inde in sacristiam revertitur.
729. Ceroferarii superpelliceo ndut post Thurferarium ad
nuam ecclesiae sine candelabris procedunt, exinde Episcopum prius
ad allare sanctissimi
deinde ad altare
comitantur '.
IIluc quum pervenerint, facta altari genuflexione, ad abacum se re cipiunt ibique permanent, quando aliter in offido SUO occupati non
sunt; in accessu atque recessu ad thronum in
erga Episcopum
genuflectunt. Ad Orationem Tertiae CUOI candelabris ante thronum
hinc inde stant faciebus ad invicem conversis, caventes ne altari vel
Ep,is(:O~IO terga vertant. Circa finem Responsorii Tertiae CUOI candedum cantat Orationem,
labris ad Episcopum accedunt
qua finita recedunt et candelabra super abaco reponunt. Ante cantum
Evan:geJlii ad nutum Caeremoniarii candelabra
ante altare
CUOI aliis genuflectunt et ad thronum se conferunt, ibi utrumque flectunt
genu, dum Episcopus Diacono benedictionem impertit; deinde
et more solito ad locum
cantandi
quo finito ante
altare CUOI genuflexione redeunt, et inde ad abacum secedunt atque
candelabra deponunt. Ampullas aquae et vini suis temporibus deferunt et ad Sanctus funalia CUOI aliis gesta n!. Peracta ab Episcopo gratiarum
eodem ordine quo ad altare venerunt
ad
januam ecclesiae comitantur, et iode in sacristiam regrediuntur.
730. Caudataril1s superpelliceo indutus a sinistris Caeremoniarii
ad januam Ecclesiae pro Episcopi receptione
Qui quum in
eccJesiam pervenerit, caudam ejus solvit eamque modo supra exposito defert
locus ordnarius est apud thronum Episcopi.
731. Familiares Episcopi ecclesiam
ante omnes
prope abacum et consistere
incedunt; eorum locus est in
debent capite detecto et facie ad Episcopum conversa. Quum aquam
pro lolione manuum ministrare debent, prior manu dextera urceum
CUOI aqua, sinistra vero lancem sustinet, alter vero mantile
num
tare
CUOI
dum

Cfr. n. 703.

Cfr. n. 703.

Cfr.

700. in fine.

504

Appendix,

Il, Art. I.

tero assistenti
ante Episcopum genuflexi, pauculum
super labio
lancis effundunt,
degustant pnlesen'te
Episc:op,o; tum aquam, supposita lance super manus Episcopi funduntJ.
Quater Episcopus manus lavat. 1. Antequam sacra paramenta assumit;
2. statim post lectum Offertorium j 3. ad Lavabo; 4. postQuam
nem digitorum
- Duo familiares Subdlaconum Missae sandalia:
et
Episcopi ad thronum afferentem sequuntur; ante Ep,iscopum
genul~eJci calcea!> ordinarios ei detrahunt ac Subdlaconum in sandaliis
et caligis Episcopum induendis adjuvant. Delnde surgunt et ad loca
sua recedunt.
ab
post Missam sacris
Subdiaconum iterum adjuvant ad
et sandalia
exuenda ,
postmodum calceos ordinarios
ac tandem cappa
eum induunt et biretum afferunt.
actione, ad januam
ecclesiae ordine QUo venerunt Episcopum comitantur.
732. Chora.les bini et bini ordine supra exposito 3 ad januam
ecclesiae ad Episcopum debito cum honore recipiendum se conferunt, et ad altare, ut supra dictum est, eum comitantur. llIucQuum
Cruci genullectunt et ad loca sua in choro se
ubi genujfleJd secreto cum
orant, quo
surgente,
inchoatam in cantu more soquoque surgunt. Tertiam ab
lito prosequuntur'; et sedent, quum Episcopus sedet. Post Psalmos
pr;aelpalratoriios ad Orationes, nisi chorus sit retro post altare, surgun( cum Episcopo et permanent stantes,
pluviali indutus sedeat. Ante
omnes
et perstant usque
ad
lnfra Missam u! in a1iis Missis solemnibus se gerunt. Expleta post Missam gratiarum actione, Episcopum ad januam ecclesiae
ordine QUa eum
comi!antur, et inde in sacrlstiam redeunt.
ARTICULUS Il.

De Missa pontlflcall ad faldlstorium.

733.
in altari omnia quae supra dieta sunI" j
septimum tamen candelabrum apponendum non est. In media mensa
altaris sacra
pro
hoc ordine
neta, chirothecae, dalmatica,
stola, Crux pectoralis, nisi
Eps(:op'us eam
cingulum, alba et amictus, quae omnia velo
coloris paramentorum conteguntur. Manipulus libro Evangeliorum
l Caerern, Episc, L 2, c, 8, n, II.
Clr. noI. I pago 495, - 3 Cfr. n, 703,
Chorales Psalmos Tertiae more solito prosequuntur; nlerposilo vero, si opus
bitur, post quemlbel Psalmum organi sol1ilu, ila ili eodem tempore iIIos perfidanl,
quo Episcopus Psalmos cum Versiculis legerit el paratus lueril, Caerern. Episc. L 2,
c. 8, n. 8, Hymnus, Antiphona el Psalrn iotol1alllur in medio Presbyterii a quaillor
(dllobus) Cantoribus, qui el Responsorium breve praecnllnl ac in fine Benediramus Domino subjungunl. - 5 Cfr. n, 702,
..

De Missa pontificali ad faldistorum.

505

inclusus cum eodem super abaco ponetur. In presbyterio pro sede

Episcopi faldistorium in plano a parte Epistolae statuetur l et
illud seabellum pro Presbytero assistente; in infimo altaris
eussinus pro oratione ab
facienda eollocabitur. In latere
Epistolae super abaco omnia quae supra enumerata sunt 2 praeparabuntur, sed Calix cum unica Hostia. Solito in loco
scamnum
pro sacris Ministris, et ubi viget consuetudo, alia scamna pro Ministris inferioribus. - In sacristia disponentur amictus, albae, cingula,
pluviale pro
stola et dalmatica pro Diacono
superpellicea)
atque tunicella pro Subdiacono 3, necnon pluvialia
pro quatuor Cantoribus Missae 4. Novem
praesto sint
pro duobus Caeremoniariis et Ministris
octo vel saltem
quatuor alia
pro Acolythis funalia ad elevationem delaturis, necnon pluvialia (vel superpellicea) pro quatuor Cantoribus.
Praeterea ante !maginem
sacristiae sedes cameralis apsedebit antequam ad altare procedat.
ponetur, in qua
734. Episcopus ad portam conventus ut supra reeeptus, in
ad nutum Caeremoniari
deteeto, et
saeristia
eauda per Familiarem ve! Ministrum expedita, Imagini praecipuae sacristiae reverentiam praestat et ad altare capite eooperto
Quum
ilIuc pervenerit, caput aperit, et faeta Cruci inclinatione, super cusbreviter orat; postea surgit, inclinationem repetit et
sino
in faldistorio sedet capite cooperto et humeris ad altare versis. Delnde capite ltem tecto preces Missae
alternati m cum
sacris Ministris recitat ; interim Familiaris calceos ordinarios detrahit et assistente Subdiacono sandalia atque caligas lpsi imponit.
Repetita post Psalmos Antiphona, caput
tradit Diacono biretum,
junctis et ad altare conversus dicit Kyrie eleison
et Orationes omnes ut supra dictum est 1. Mox
cooperit,
et depositis manCrucem pectoralem a Diacono sublatam
minlstrantibus
Familiaribus, vel
telletto et annulo, manus
in eorum defectu Acolythis. Antequam amictum
biretum
Diacono tradit; tunc sacra
assumit, deosculans
Crucem pectoralem et stolam; postquam vero mitram pretiosam as!lumpsit, annulum de manu Presbyteri assistentis accipit. Deinde
innuente Caeremoniario surgit et ad altare cum
assistente sacrisque Ministris se confert, chorum, si sit ante altare,
salutans. Quum ante infimum gradum pervenerit, mitram deponH, et facta Cruci profunda corporis
Missam inchoat.
l Caerem. Epise. L I. c. 12. 11. lO. 2 Cfr. n. 716.
In Missa ponlilicali ad
laldlstorlum Diaconi assislentes non requirunlur, sed eorum loco sacri Ministri su ppIenI. Caerem. Epise. l. 1. c. 8. n. 2. - 4 Cfr. n. 387. Clr. n. 712. - 6 Si Episcopo
magis placuerlt, eliam in Sacristia preces peragere. potest, dum calcei ordinarii et detrahuntur et sandalla cum caligis ei imponuntur. - 7 Cfr. n. 717.

506

H, Art. II.

Ad Confiteor aliquantulum se inclinat, et quum dixerit lndalgentiam,

manipulum a Subdiacono sibi porrectum osculatus
ac postea
prosequitur Deus tu eonllersus. Quum altare osculatus fuerit, facie ad
cornu
conversa, ambabus manibus librum
a Subdiacono sibi oblatum
iIIum in
Evangelii diei
osculatur. Postmodum thus de more in thuribulum imponit ac beneCrucem et altare adolet atque peracta incensatione mitram pretiosam a
Caeremoniario in cornu Epistolae accpt, ibique stans
manibus
a Diacono thurificatur. Tum ad altare se convertit,
ex eodem loco cum mitra Cruci reverentiam praestat. et per suam
se vertens dexteram in planum descendit, ad faldistorium
mitramque
Mox conversus ad altare et ante faldistorium consistens Cruce
se
et Introilum
deinde alternalim
cum sacris Ministris dicit
eleison; postea, si prolixitas cantus
id postulet, sedet et accipit mitram auriphrygiatam et gremiale, cui
manus superponit. Ad finem cantus postremi
gremiate et mtram deponit; finito cantu
et, facie ad altare versa, more solito cantat Oloria in exeelsls Dea, quod submissa voce prosequitur;
in fine sedet et mitram atque gremiale ul supra recipit. Finito
Hymni cantu,
et mitra
stans versus populum, manus elevans statimque jungens, cantat Pax lIobis, deinde ad altare
conversus cantat more solito Oremus et Orationemvel Orationes;
quibus absolutis sedet et mitram alque gremlale
Subdiacono
post cantatam Epistolam ante se genunexo manum dexteram osculandam porrigit, ponens eam super libro et benedictionem illi imnPirfi!
Postea adhuc sedens et mani bus supra gremiale
legit ex Missali Epistolam, Graduale vel Tractum vel Alleluja, et Sequentiam, si
adsit; tum
manus et dici! Munda cor meum, jube et Dominus
sii in corde meo ac Dominus vobiscum, mox slgnat more solito textum
sancti Evangeli! ac seipsum in fronte, ore et
atque manibus
junctis iIlius lectonem absolvit. Ledo Evangelio imponit ac benedicit incensum in thuribulo;
Diaono benedictionem petenti
respondet Dominus sii in corde tuo ac
Crucis super eum efformat, et manum dexteram super libro imponens
illi eam osculandam. Quum Diaconus cantai Dominus vobiscum, depositis gremiali
et mitra, surgit et stat manibus
ad Diaconum cantantem Evangelium conversus, se signans in fronte, ore et peetore atque capul
Iibrum a Subdiacono sibi
inclinans more solito. Cantato
porrectum in principio Evangelii
dicens Per
dieta, et postquam a Diacono thurificatus fuerit, per suam se vertens
dexteram ad
cantat ex libro Credo in unum
quod postea submissa voce prosequitur, genuflectens super pulvino ad Et inearnatus est. Symbolo recitato sedet in faldistorio et accipit mitram
auriphrygiatam et gremiale; et dum cantatur Versus Et incarnatus,

De Missa pontificati ad faldistorium.

507

caput cum mitra profunde inclinaI. Depositis post Symbolum gremiali

et mitra, surgit et cantat versus
Dominus vobiscum et ad altare conversus Oremus; mox lecto Oflertorio sedet, accipit mitram
pretiosam et
deponitque annulum et chirothecas, dein manus lavat et abstergit atque annulum resumit. Ad nutum Caeremoniarii, ablato gremial,
et salutato choro, si sii ante altare,
ante infimum
accedi!; hic deposita mitra debitam Cruci reverentiam exhibet, altare conscendit illudque in medio osculatur et
Missam solemnem more solito prosequitur, hisce exceptis: I. Incensato altari mitram pretiosam accipit, quam
postquam ad
Lavabo manus abstersit; 2. pace
assistenti data, eandem
dat successive Diacono et Subdiacono; 3. sumpta digitorum abluad corou
ubi accepta mitra pretiosa, manus
lavat ac Iinteo abstergit statimque mitram depont et Communionem
legit; 4. altari post Orationem Placeaf osculato, accipit mitram pretiosam et benedictionem solemnem hoc modo impertit: formans sibi
Crucis minoris signum in pectore, cantat Slf Nomen Domini belledicfium
sul)jung,;ns vero Adjuiorium nosirum
Crucis majoris se munit;
deinde dicens Benedicai vos omnipoiens Deus oculos altollit et manus
simul ad caelum elevat, quas ante facie m jungit; mox ad populum
se convertit et dat trinam benedictionem: versus latus
quum
dicit
in medio dum profert Filius, versus latus Evangelii quum
subdit Spritus Sancius; 5. benedictione impedita mitram deponit et
vertens se ad cornu
dicit Dominus vobiscum, et efformans
signum Crucis super altari atque in fronte, ore et pectore subjungit
Initium vel Sequeniia sancii
et
usque
ad finem. Quo absoluto in medio suppedanei mitram pretiosam ~ssumit,
et facta cum sacris Ministris Cruci inclinatione, in
descendit,
ubi denuo caput Cruci inclinat, et salutato choro, si sit ante altare, ad
faldistorium redit, ibique sedens mitram et sacra paramenta, Diacono
et Subdiacono adjuvantibus, deponit, deosculans manipulum, Crucem
pectoralem, stolam et amictum; postea, quin manus
mantellettum et Crucem
quam prius osculatur, assumit, et gratiarum
actionem insliluit, dum sandalia cum ealigis deponi! ac calceos ordinarios reassumit. Postea biretum a Diacono
ante
medium altaris Crucem salutat et in infimo gradu super p1l1vino genuflexus parumper orat; deinde denuo
et iterata Cruci re verentia ac salutato choro, in sacristiam teeto capite redit, ub caput
et facta
debita reverentia et alHgata cauda,
ad portam conventus vel ad cellam modo quo venit regreditur.
735. Presbyter assistens in saeristia super amictum et albam
pluviali indutus ad
secundi Caeremoniarii ante Episcopum
capite deteco accedi!, factaque [magini praecipuae sacristiae et
scopo reverentia, ad altare medius inter sacros Ministros capite co 0-

508

Appendix,

Il, Art. IL

perto procedit l . Quum lIuc pervenerit, caput detegit, in plano genuf1ectit et ad faldistorium se confert, ubi se sistit inter Diaconum et
Ministrum de libro, facie ad populum conversa manibusque
indinatone salutat, et
Episcopum ad faldistorium accedente m
dum iIle Psalmos Missae praeparatorios recitat, ei
et alternatim cum sacris Ministris respondet. Repetita post Psalmos Antiad altare se convertit,
assistens
phona, quum
ad ejus dexteram inter Diaconum et Ministrum de libro se collocat
et
uti antea
Episcopo manus lavanti mantile praebet
et postea Acolytho reddit, dumque Episcopus sacra paramenta assumit,
in suo scabello capite aperto sedet; deinde
et simul
ac Episcopus mitram
annulum in
annularem dexterae
manllS illius imponit cum osclllo annuii et manus. Ad signum Caeremoniarii a dexteris Episcopi incedens, cum eodem et sacris Ministris ante infimllm altaris gradum
reverentiis erga chorum,
si sit ante altare, et versus Crucem haud
et a dexteris
scopi stans ei respondet; dum vero facit Confessionem, caput versus
eum profunde inclinat ad tibi Pater et te Pater 2. Quum deinde
scopus altare conscendit, ad ejus sinistram transit, ubi manu sinistra
librum a Subdiacono
dextera initium textus sancti
Evanllellii Epi!lco,pO osculandum indicat. Non assistit ad impositionem
incensi in thuriblllum, sed facta ante medium altaris genuflexione, in
planllm ad cornu Epistolae descendit; postquam Diaconus
pum thurificavit,
a dexte'is Diaconi ad faldistorium accedit ibique stans Episcopo una cum aliis reverentiam praestat, et a sinstris
ejus consistit dum mitram deponit. Quum vero Episcopus ad altare
pro legendo Introitu se convertit,
assistens ad
dexteram transit, se collocans inter Diaconum et Ministrum de libro, et
cum sacris Ministris ad Kyrie respondet. Si prolixitas cantus id postulet, sedente Episcopo,
quoque in suo scabello sedet
tecto; dllm vero postremum Kyrie decantatur,
aperto,
ante
accedit
reverentiam fadt. Mox
faldistorium se sistit
altari vertens, et Iibrum de manu Ministri apprehensum ante Episcopum sustinet more solito, ut ex eo G/oria in exce/sis Deo intonet.
intonato Iibrum apertum Ministro reddit et
stans ut ad
Hymnum cum
submissa voce prosequitur manibus junctis, caput inclinans ac Cruce majori de more se
; Episcopo postea sedenti se inclinat et ad scabellum suum
sedet, prout ad
dictum est. Circa finem cantus
ante
cum sacris Ministris accedit et exhibita mi reverentia,
Iibrum apertum pro Oratione vel Orationibus cantandis ut supra susl Alicubi mos est ut Presbyter assistens Episcopum ad altare comitetur, superpelliceo
indutus; dum vero Episcopus paralur, ipse quoquc paramenla sumi!. Expleta Missa ea
deponi!, et cum superpelliceo Episcopum iterum ad Sacri stia m comita/m. - 2 Cfr. n. 718.

De Missa pontificali ad faldistorium.

509

tinet; qui bus expletis reverentiam iterat et ad scabellum suum redit,

ubi sedet postquam Episcopus sederit. Dum Subdiaconus post cantatam Epistolam ad faldistorium accedit,
assislens
et a sinisiris Episcopi stans manibus junctis, ei assistit atque quum
opus sit respondet, dum Epistolam, Munda cor meum et EvangeJliu.m
in cujus inltio Cruce minori in fronte, ore et pectore se signat,
et ibidem permanet usque ad initium cantus
simul
cum
ad Diaconum se convertit; thurificato per Diaconum
Episcopo, librum more solito sustinet pro
intonando, ad
quod se
ut ad
dum
recitat Versum Et incarnatus est. Quum Diaconus bursam ad altare defert, non
; finito vero Symbolo, cum aliis ante faldistorium vadit et
scopum salutat. Lotis post lecium Offertorium ab Episcopo manibus,
mantile ei praebet ad iIIas
quo postea recepto annulum
cum osculis imponit,\Mox ex abaco accipit Missale cum cussino vel
iIludque ad Secretam apertum ad altare in COfIlU
deferl, Canonem vero pontificalem in medio altaris collocat; tum stans
versus cornu Evangelii, Episcopum exspectat; qui quum
n""od"",,, ei monstrabit omnia quae legenda sunI. Non ministrat naviculam incensi, sed dum thurificatur altare, sumpto Missali cum \ein
cornu
descendit, et post thurificationem
iIIius cornu, Missale in loco suo reponit. Tum ad cornu
cum reverentia Cruci ante medium
se confert, ubi slans
scopo manus lavanti manlile praebet ad illas abstergendas, et AcoJytho reddito Mox ad Missale revertit et ibidem suo tempore ad Diaconum conversus ab eodem incensatur,
ex Missali Episcopo
ostendi! quae successive dicenda sunI. Secretis absolutis, Missale
Ministro tradiI et Canonem pontificalem ad Praefationem apertum
i1llus loco ponit, eamque Episcopo indicaI. Post Praefationem more
solito una cum
recitat Sanctus; ad utramque elevationem
in ora suppedanei genuflectit, qua
ad Iibrum redit ibique stat
et
quoties Episcopus stat vel genuflecti!. Dicto cum
scopo Agnus Dei, genuflectit et locum cum Diacono
Iransiens ad dexteram Episcopi, ubi genuflexus
usquedum iIIe
Orationem Domine fesu C!lriste recitaverit. Deinde
altare osculalur et pacem ab
recipi! respondens Et cum spritu tuo;
mox
et Caeremoniario comitanle ad pacem in choro dandam
observans quae supra exposita sunt '. Post pacem in
choro datam ante altare revertit et facta ibidem in infimo
geo
nuflexione, pacem dat Caeremoniario
eum duxit,
ad
sinistram Episcopi cum genuflexione accedit. Postquam Episcopus
pn~ti()sl;silllUm Sanl~uinelll slumpsit, Canonem in medio altaris reponit
,et Missale apertum ad Antiphonam quae dicitur Communio, super
) Cfr. n, 326, et 718,

510

Il, Art Il.

cussino vel
collocat; illudque ad cornu tplstola:e h"n<:f.. r! ante
medium altaris
Deinde in eodem cornu
consistens Episcopo manus lavanti mantile porrigit; tum cum Ep,is(:oplo
ad Missale accedit et cetera quae supersunt,
ostendit.
cum geo
Cantato a Diacono Ife Missa est, transit ad cornu
nuflexione ante medlum altaris, transferens Missale si opus sit. Ad
benedctionem utrumque genu flectit in ora suppedanei ad cornu
Evangelii, deinde
et consistens inter Episcopum et Subdia
conum, ad lectionem ultimi Evangelii assistit, respondens
eumque
quum genuflectit, qui n tamen ipse gellUfllec1lat. Finito
sequitur Episcopum ad medium altaris, et postquam
ilIe mitram
ad illius dexteram transi!; ibi una cum Episc:op'o
inclinat, et vertens se per suam sini
Cruci altaris
in
descendit, et facta in infimo
genuflexione et salutato choro, si sit ante altare, Episcopum ad faldistorium
quem postea capitis inciinatione salutat. Mox ad
suum scabellum
ubi sedet quoadusque Episcopus, peracta
actione. ab altari discesserit Tunc cum sacris Ministris
ante infimum altaris gradum genuflectit, et in sacristiam ordine quo
venit
sacra paramenta depositurus.
736. Diaconus in sacristia super albam et stolam diaconalem
dalmatica
manipulo indutus, ad nutum Caeremoniarii
detecto ante Episcopum a dexteris Presbyteri assistentis accedi!
factaque
praecipuae sacristiae et Episcopo debita relleren1lia.
caput
et a dexteris Presbyteri assistentis ad altare procedit.
Quum iIIuc
caput aperit. in plano g'enuflectit et ad faldistorium se confert, sistens se ad ejus latus dexterum, facie ad popu
lum conversa
junctis. Episcopum ad faldistorium accedentem
corporis inclinatione salutat,
ad Kyrie post
Psalmos Missae praeparatorios una cum
assistente et
Subdiacono alternati m respondet Quum Episcopus,
AntiNe
ad altare se convertit, Diaconus locum permutat cum Subdiacono; Episcopo postea iterum sedente, in prilstinU'm
locum
et expleta praeparatione, biretum accipi! atque Caeremoniario tradit. Deinde Crucem
quam
inferiori oscueidem osculandam praebet, moxque eam
iatus Caeremoniario porrigit. Postmodum
in deponendo
biretum
mantelletto adjuvat, annulum cum osculs ei
iterum accipit post manuum abstersionem. Tunc accide manibus Acolythorum singula
modo
supra
I
induit, Subdiacono adjuvante.
dein
mitra pretiosa, eum capitis intlinatione
et ad scaml Cfr. f), 720. QUllm verO Tertia IOCllm non !labeat, Episcoplls posI stolam s!alim
tllnicellam, dalmaticam, c!lirot!lecas et pianeta m assumilo

De Missa pontificali ad faldistorium.

511

num se retrahens,
suum de manu Acolythi
; mox
ad Episcopum denuo
et ad
sinistram consistit facie
ad populum conversa. Ad signum Caeremoniarii cum
ad
altare perglt, chorum, si sit ante
salutans; illic ad sinistram
Episcopi mitram ei
et dum iIIe Cruc profunde se inclinat,
ipse in plano genuflectit et Episcopo de more respondet. Post Indulgentiam etc. paululum
ut locum Subdiacono cedat pro impo-,
sitione manipuli; quo
ad sinistram
iterum accedit.
dexteConfessione, dum Episcopus altare conscendil, ad
ram transit et naviculam ministrat more solito, dicens Benedicite Pater Reverendissime, thuribulum postea ei porrigt et ad altaris incenet in
satonem assistito Incensatione peracta thuribulum
num a latere
deseendH, ubi triplici duetu cum bino ietu
Episcoplum incensato
qui n iterum
conseendat,
medius inter Presbyterum assistentem et Subdiaconum ad faldistorium
directe procedit, ubi stans Episcopo sedenti reverenliam cum aliis
pn,lesl!at, mitram eis aulert et ad dexteram ipsius
dum Introitum legit, postque ilIum ad Kyrie de more respondens. - Si ob
cantus
sedeat, ante eum consueta rever~nta
ei
et
reverentia
ad scamnum cum Subdiacono
ibique sedet
ad laevam Presbyteri assistentis. Dum vero postremum decantatur
aperto capite surgit, et sequens Subdiaconum ante
pum accedi!, eique reverentiam fadt; sublato dein a Subdiacono
milram
quam Ministro tradit, et ad intonationem
Gloria retro post
consistito
Si vero ad
non sederlt, ad dexteram
stana permanet usque ad ultimum Kyrie,
tum retro post Episcopum se
et intonato ab eodem
statim ad dexteram Episcopi accedit, et Hymnum eum eo more solito prosequitur. Postmod um ante Episcopum sedentem se
mitram auriphrygiatam cum solitis reverentiis ei imponit et ad seut supra dietum est,
Cantu Hymni ad finem verante Episcopum una eum
assistente et Subdiacono accedit, et exhibita illi reverenta, mitram
aufert, simul ac a Subdiacono gremiale ei sublatum fui!. Mox retro post
scopum consistit, dum cantat Orationem vel Orationes; qui bus exmitram auriphrygiatam Episcopo imponit, super ejus genua
grl'~miale expandil et eum Presbytero assistente ad sedendum
Oltan,do Episcopus
incipit, Diaconus capite
et Cruce minori se
in fronte, ore et pectore; tum
librum Evangeliorum a Caeremoniario acceptum more solito ad medium altaris debitis cum reverentiis defert et, facta in suppedaneo
genujle~:iolle, per via m breviorem ad dexteram
accedi t ubi
suo tempore naviculam de more ministrat. Reddita postea Thurife-

Appendix,

512

B, Art. Il.

rari o navicula, per eandem viam breviorem ad altare redit, ibique

in ora
dicit Munda cor meum; postea surgit
et accepto Evangeliorum Ibro
et per viam breviorem ad
faldistorium descendit. lbi ante Episcopum utrumque genu f1ectit, et
capite profunde inclinato dicit }ube, Domne, benedicere, benedictione
vero
manum Episcopi super Iibrum positam osculatur) moxque assurgens ad dexteram Subdiaconi consisti!. Ad nutum Caeremoniarii
et librum ante pectus more solito deferen:s,
ante altare cum Subdiacono procedit,
in infimo
xione ac salutato choro, si si! ante altare, ad locum ubi Evangelium
caniari solet vadit,
de more cantat. Finito
ad Episcopum se convertit, et accepto a Thuriferario thuribulo, eodem in loco
Episcopum, postquam librum osculatus est, ut supra incensat; re d.dito dein in manus Thuriferarii thuribulo, relro post
se
confert, genuflectens Cmci in transitu ante medium altaris. Intonato
ab
Credo in unum Deum, ad ejus dexteram accedit et Symbolum cum eo prosequtur,
ad Et incarnatus est; postea
ad
prout supra de Hymno Angelico dietum est,
Cantato Versu Et incarnatus,
cum reverentiis bursam ad altare defert, corporale
et per viam brevorem ad scamnum
reverfitur. Expleto Symbolo ante Episcopum, ul ad Gloria dictum
est, redit, mitram ei
et quum
ad
conversus canta t Dominus vobiscum, stat ante eum, sic persistens etiam dum
dicit Oremus; qua dieto, ad dexteram Episcopi accedit, ibque permanet usquedum iIle Offertorium
Tunc
sedenti mitram pretiosam imponit, et ad ejus dexteram iterum accedens, annulum et chirothecas simul cum Subdiacono aufert. Ad signum Caeremoniarii a dexteris Episcopi ante altare accedit, chorales, s ibi
salulans; mox mitram aufert, in infimo altaris gradu genuflettit et
SUI~pl~da:neum cum Episcopo conscendit. Tunc usque ad Agnus Dei,
omnia observat quae de Missa solemni cum
assistente
nr;;p.:;,rri,nfJ:l sunt
Dicto
Dei,
et cum Presbytero
assistente locum
transiens ad sinistram
ub repetita genuflexione ad librum assisti!. Dum Presbyter assistens acpace genuflectit,
quoque flectit genu, et statim ad dexteram Episcopi transit, ubi iterat
et
altare osculetur, ad Episcopum conversus pace m ab eo acci piI; tum iterum geo
nuflectit et ad Iibrum cum
redi!. Simul ac Presbyter
assistens a pace danda reversus est, Diaconus ad dexteram Episcopi
cum debitis genuflexionibus se confert, ibique suo
pallam e
Calice detrahit et vinum et aquam
ministrat. Sumpta ab
Episcopo ablutione, Diaconus mitram pretiosam ei imponit, quam
aufert postquam manus abstersit; subinde retro post Episcopum stat
I

Cfr. n. 346.

De Missa pontifica li ad faldistorium.

513

eumque more solito comilatur, ac suo tempore Ite, Missa est cantat.
Post orationem Plaeeat mitram pretiosam Episcopo imponi!, et relrahens se ad
proximum versus latus
Cruce majori se
ad Adjutorium nostrum, In ora suppedanei
vero
se
dum
trinam benedictionem impertit. Mox assurgens ante
mitram
ei aufert, eamque Ministro tradit, et in pristinum locum redit, genumitram
f1ectens cum
si opus sit. Expleto
sam Episcopo imponi!, postea cum Presbytero assistente locum permutat, transiens ad sinistram
; facta dein cum aliis Cruci
altaris profunda capitis inclinatione, in planum descendit, ibique genuflectit, et salutato choro, si sit ante altare, Episcopum ad faldistorium comitatur, ubi medius inter Presbyterum assistentem et Subdiaconum Episcopum salutat. Tunc paululum se retrahens
deponit, statmque ad dexteram Episcopi consistit, mitram ei
et dein
a sinistris
sacris paraments eundem
exuit, quae omnia Ministris tradiI.
postea ab
manteHetto, Crucem pectoralem cum osculis imponit; et biretum i1li
tradito Dum
agit, assisti! ut ad praeparatonem;
deinde Episcopum salutat, et simul ac iIIe ab altari
ante
in plano a dexteris Presbyteri assistentis
altare se confert,
genuflexione, in sacristiam ordine quo venit regreditur sacra paramenta depositurus.
131. Subdiacollus in sacrista super albam tunicella indutus
absque manipulo, ad signum Caeremoniarii
detecto ante
scopum a sinistris Presbyteri assistentis accedit, factaque lmagini
praecipuae sacristiae et
debita
caput cooperi!
et a sinislris Presbyteri assistentis ad altare
Quum illuc peret ad faldistorium se confert,
caput
in plano
sistens se ad
latus sinistrum, facie ad
conversa manibusque junctis. Episcopum ad faldistorium accedentem profunda corporis inclinatione salutat;
ad Kyrie
Psalmos Missae praeparatorios una cum
assistente a Diacono alternatim respondet. Quum
repetlta Antiphona Ne reminiscaris, ad
altare se convertit, Subdiaconus locum permutat cum Diacono,
scopo postea terum
in pristinum locum redit, et expleta
pfiaerlaratione, Epi~icopum in deponendo mantelletto et in assumendis
una cum
sacris paramentis adjuvat. Quibus
Diacono salutat, et ad scamnum se retrahens, manipulum suum de
manu Acolythi accipit; dein Jibrum
cum manipulo
scopi incluso sumit, et ad Episcopum denuo accedit, ad cujus sini.gtram consistit facie ad populum conversa. Ad nutum Caeremoniarii
cum Episcopo ad altare pergit, chorum, si sit ante altare, salutans;
Wic ad sinistram Diaconi librum Evangeliorum alteri Caeremoniario

Appendix, Cap. li, Art. II.

514

tradit, et dum
deposita mitra Cruci profunde se inclinat,
in plano
Ad Confessionem more solito Episcopo resp,on1ilet; ad Indulgentiam etc. manipulum ex libro Evangeliorum
et Oratione absoluta Episcopo appropinquat, manipulum ad Crucem in latere
Crucem mediam Episcopo deosculandam
dein rnanum pariter deosculatus, manipulum brachio sinistro
imponit et adaptat. Dum Episcopus altare
c011scen.:Iit, Subdiaconus Iibrum Evangeliorum a Caeremoniario accia sinistris Presbyteri assistentis ad altare ascendit; ibi in
cornu
consistens Iibrum aperit, et simul ac Episcopus altare osculatus
ante Presbyterum assistentem ad medium accedens, textum
currentis diei Episcopo osculandum offert, ac
librum c1ausum Caeremoniario reddit. Ad impositionem incensi in
thuribulum et ad thurificatlonem altaris more solito assistit. Episc:op,o
a sinistris Diaconi ante faldistorium accedit, Episcopum
ibi sedentem salutat, et
hic ad altare conversus fuit, ad
sinistram se
ubi
assislit et cum aliis ad
- Si ab cantus prolixitatem Episcopus sedeat, Subdiaconus a sinistris Diaconi ante Episcopum debita cum reverentia accedit
et
Diaconus mitram imposuit, Subdiaconus
ab
et super genua Episcopi extendit; quo facto reve
rentiam Iterat, et ad scamnum pergit, ubi ad sinistram Diaconi sedet
cooperto. Dum vero postremum decantatur
aperto
ante
accedlt, eique reverentiam faci! et crr"mi"lp
quod Acolytho tradit, et ad intonationem Gloria retro post
Diaconum consistito - Si vero ad Kyrie non sederit, ad sinistram
stans permanet usque ad ultimum Kyrie, fum retro
Episcopum se sistit, et intonato ab eodem Gloria, statim ad sinistram
accedit, et cum eo Hymnum more solito prosequltur. Postmodum ante Episcopum sedentem se sistit, et
per
Diaconum mitra, gremiate super genua Episcopi ul supra exlendit;
facta dein cum Diacono erga Episcopum reverentia, ad sedendum
Cantu Hymni ad finem vergente, ante
et
exhibita i11i debita reverentia, gremiate aufert; mox retro post Diaconum consistit, dum cantat Orationem vel Orationes. Ad conclusionem ultimae Orationis accipit a Caeremoniario Epistolarum Iibrum,
eumque ante pectus deferens, in medio altaris in infimo
genuf1ectit, et salutato choro, si sii ante altare, ad faldistorium in conab Episcopo distantia se confert, ubi Episcopum salutat et
Ep,istol,lm de more cantat l. Postmodum c1auso libro,
iterum salutat, ante altare in infimo gradu
choralibus, si ibi sint, reverentiam
et ad
redit, ante
l

Cfr. n. 352.

De Missa pontificali ad faldistorium.

515

quem genuflexus manum

super libro posilam osculatur. Statim
assurgit, Epistolarum librum Caeremoniario tradit, a quo Missale accipit, illudque apertum ante
stans
ut Ep,lsc:op.us
ex eo
et reliqua usque ad
.jRcllit8~Ve legat.
Post lectum ab
Missale c1audit et salutato Episcopo iIIud Caeremonario reddit; tum paululum ad sinistram suam
se retrahit, ibique stat ante Episcopum, usquedum Diaconus accepta
benedictione ad
de<eteram perveneril. Tunc simul cum Diacono
Episcopum salutat, et ante altare accedit, ubi in infimo
Cruci
genuflectit, et salutato choro, si sit ante altare, ad locum in quo
Evangelium cantari solet se confert, ibique librum de more sustinet. Finito
cantu Iibrum apertum, sine ulla altari exhibita
defert de more osculandum; quo facto lbrum claudit,
salutat et Iibrum Caeremoniario tradito
Deinde ad sinistram Presbyteri assistentis accedit, dum Diaconus Episcopum incensaI. Quum Episcopus ad altare se vedil pro intonatione
SymboH , retro
Diaconum se sistit; ad vocem autem Deum,
facta capitis inclnatione, ad sinistram Episcopi accedit et cum eo
Symbolum more solito
; quo expleto, Episcopo sedenti
gnomiale imponit, reverentiam cum aliis exhibet et ad sedendum , ut
supra
est, pergit. Dum
cantatur,
Versu
Et incamatus est, cum Diacono
capite aperto, et stans permanet usquedum iIIe redux assideat. Circa finem Symboii ante Episcopum redit, eumque salutat et
aufert; tum retro post
Diaconum
donec
cantaverit Oremlls , ad quam
vocem caput versus Crucem altaris de more
et ad sinistram
Episcopi accedit. Lecto Offertorio, ante Episcopum sedentem redit,
stans a sinistris Diaconi , et postquam hic mitram Episcopo imposuerit, hunc salutat, ad
sinistram se confert atque chirothecam e
manu ipsius sinistra solitis cum osculis extrahit. Ad nutum Caeremoniarii a sinistris Episcopi ante altare accedit, chorales, si ibi sint,
salutat, et sublata per Diaconum mitra Episcopo, in infimo altaris
genullel:tit et ad abacum
ubi velum humerale assumit,
et Calicem ad altare more solito defert. In
usque ad Agnlls
Dei ut in aliis Missis solemnibus se
quod ad Oblationem , praesentans Episcopo aquam benedicendam, dicit Benedicite,
Pater Reverendissime, et ad Sanctus et Agnus Dei non ascendi t ad
sinistram
" sed in plano perstat nihil dicenso Post aC1:eIltam
a Diacono pacem simul cum ipso in infimo altaris gradu gell1ullectt,
et ad dexteram Episcopi ascendit, ubi iterata gel1ul'le~:ioll1e, quin altare
pacem ab Episcopo accipit. Qua accepta non genuf1ectit, sed ibidem exspectat
assistens e choro
l

S. R. C. 19 Febr. 1892 Urge/len. ad 4. et 5. n. 3769.

516

Appendix, Cap. Il, Art. Il.

Calicem
aliaque peragendo quae necessaria
sunI. Tunc cum Diacono genuflectit I et in planum retro post Episcoubi profunde se inclinat ad sumptionem sanctissimi Sapum
assistens Missale ad cornu Epistolae transcramenti. Dum
genuflexionem praemittat, in suppedaneum
ad cornu Evngelii ascendit, Calicem more solito abstergit, componit
et ad abacum defert; mox retro post Diaconum redit. Ad benedictionem in ora
paululum versus latus Evangelii genuflexus
se signat; postea surgit et per eundem gradum ad siCruce
nistram Pr'eslJyteri assistentis in cornu Evangelii extra suppedaneum
""'.t:tUI, ubi Iibrum
sustinens non se signat, neque ad Verbum caro
est
Finito Evangelio librum claudit,
suppedaneum conscendit, et simul ac Diaconus ad sinistram Episcopi
caput Cruci
cum aliis inclinat et in planum
ad sinistram Diaconi genuflectit, et salu1ato choro, si
sit ante altare,
ad faldistorium comUatur, ubi a sinistris
Diaconi
cum aliis salutat. Tum paululum se retrahens
manipulum
ad sinistram Diaconi ante Episcop,um
c01l1sistit, cui
aufert; sublata dein a Diacono
scopum salutat et ad ejus sinistram accedens, eum in delPorlendis
sacris paramentis adjuvat. Dum Episcopus
ut ad
pr:aellarationem; postmodum Episcopum salutat, et simul ac iIIe ab
ipse ante altare ad sinistram
assistentis se
factaque in plano genuflexione, in sacristiam ordine quo venit
rpo'rp,;ihlr sacra paramenta depositurus.
738. Ca.eremoniarll in Missa pontifica li ad faldistorium ordinarie servant quae supra dieta sunt 2. Advertant tamen quod in accessu, recessu et transitu ante Episcopum non
sed
profundam corporis inclinationem praestare debeant. Praeterea ea
omnia quae in Missa pontificali Episcopi Diocesani ad thronum pedebent, hac in Missa ad faldistorium observanda curent. Prior
tamen Caeremoniarius: l post thurificatum altare
mitram
pretiosam imponi!; 2. postquam Diaconus benedictonem
pro
Evanl~eliio cantando, gremiale et mitram aufert, non vero pilieolum
3. peracta thurificatione altaris, mitram pretiosam
Episcopi imponit, eamque ei aufert statim ac manus abstersit.
739. Ministri inferiores omnia observant quae supra" de
Missa pontficali Episcopi Dioecesani dicta sunt, excepto quod ante
non genuflectunt, sed profunde se inclinant, et sedent ve!
in gradibus inferioribus lalerum Evangelii et Epistolae,
ad invicem
ve! juxta consuetudinem in suis scamnis consuetis.
I Si Eplscopus jam pretiosissimum Sanguinem sumpserit. sinc genuflexione in
planum descendit.
2 Clr. n. 722. et 723. De modo et ordine recipiendi Episcopum
cfr.
714. Cfr. n. 724-730

De assistentia Episc,opl pluviali induti In Missa solemni.

517

CAPUT III.

De assistentia

in Missa solemni.
ARTICULUS l.

De assistenti a

L;~'''S'\OUII-''

pluviali induti in l\-lissa solemn!.

740. Praeparanda. Altare

et altare sanctissimi Sacramenti parabunlur proul supra e:xpositum est I j apponentur lamen
tabellae Secretarum in altari majori. In media mensa altaris
disponentur sacra paramenta pro Episcopo, nempe pluviale, stola,
Crux
ns
eam
cingulum, alba et
amictus, quae omnia ampIo velo coloris paramentorum
Ad
cornu
aderii mitra pretiosa et baculus pastoralis. In cornu
Ep,istol2le collocabitur mitra
ac
cum Missal
et disposilo. Ad latus Evangelii aderii thronus, et in plano presbyterii
pro
removendum non est tempo re
Missae. In latere
parata sint scamnum oblongum pro Celebrante et sacris Mnistris, scabellum nudum pro Presbytero assistente
Celebrantis, si adsit, aliaque scabella nuda in loco
pro
Ministris inferiori bus, nisi in infimo gradu salii sedere soleant. Super
abaco collocabitur Calx cum suis ornamenti s, Iiber
MIssale, Canon pontificalis et palmatoria cum candela. Super cancellos
hinc inde quatuor saltem candelabra cum candelis accensis
statui conveniI. - In sacristia praeter consueta paramenta pro Celebrante et sacris Ministris, pluvialia (vel superpellicea) praesto erunt
pro quatuor Cantoribus
necnon duodecim superpellicea pro
Assistentibus, Caeremoniariis aliisque Ministris;
thuribulum
cum navcula, candelabra Ceroferariorum et vas aquae benedictae
pro receptione Episcopi.
741.
ecclesiam ingreditur more solito 2, ad altare
majus vero quum
caput
et Cruci profunde inclinat
atque in genuflexorio genuflexus parumper orat. Postea assurgens
Cruci altaris profunde se inclinat, et ad thronum
ibique sedet.
Ad nutum Caeremoniarii,
bireto,
cappa magna
se exuit et, a Diaconis assstentibus adJutus, sacris paramentis se
nduit. Tum sedet, et assumpta mitra
surgit,baculum accipit
et medius inter Diaconos assistentes ad altare accedit; quo quum
pervenerit, baculum et mitram deponit, debltam Cruc reverentiam
praestat, Missamque de more inchoat et
usque ad Oral

Cf L

fi.

702.

Clr.

fi.

703.

.518

Appendx,

III, Art. L

a nobis exclusive, Celebrante quidem usque ad Versum

Indalgentiam Inclusive
l, reliquos autem Versus stans In

tionem

eodem loco cum Diaconls assistenti bus recitat

Tunc
mitra
et baculo, caput Cruci inclinat et ad thronum revertit, ubi baculum
Ministro reddit et cum mitra sedet; tum sedens incensum more solito Imponit ac benediclt in thurlbulo, dicens Ab ilio benedicaris, et
sedens perstat, dum incensatur altare; statim ac Celebrans a Diacono
Missae incensatus full,
a suo
assistente thuris honorem
et mitram deponiL Eodem tempore ac Celebrans stans
legit Introitum, Kyrie vero alternati m cum suis Assistentlbus recita t ;
sedet cum mitra
si prolixitas cantus id postule!.
Ad intonationem
Angelici slat sine mitra, iIlumque cum Assislentibus recital,
Inclinans ac in fine de more Cruce
se signans. Exinde
mitram auriphrygiatam assumit, el circa
fjnem
antequam surgat, eam deponit. Dum cantanlur Orationes, stat sine mitra; Hs autem cantalis sedet et mitram auriphrygiatam accipit sicque
donec Diaconus Evangelium
canere incipiat. Subdiacono posI canlatam
anle se genuf1exo, manum dexleram super libro positam osculandam
et
benedictionemimpertit. Postea ex Missali
Epistotam, Gra"
duale cum reliquis usque ad
inclusive, huic praemittens
Manda cor meuln,
Dominus sii ac Dominas vobiscum,
atque Missale et
more signa!. Lecto
quum
Diaconus ad thronum accedit,
ei manum osculandam; deinde
imponit ac benedicit incensum in thuribulo. Tunc Diacono Benedictonem
Dominus sU in corde tuo, ac
Crucis
super eum efformal,
manum osculandam i1li
Dum
Diaconus cantat Dominus vobiscum, deposita mitra
baculum
nler manus junctas retinens, stat ad Diaconum cantantem conversus,
caput inclinans quum opus sit. Cantato Evangelio baculum deponit,
Iibrum a Subdiacono sibi porrectllm in
Evangelii osculatllr, et a suo
assistente incensalur. Symbolum a Celebrante intonatum cum suis Assistentibus
ad Versum Et
incarnatus est genufleclens, et in fine se
Deinde sedet el
mitram auripl1rygiatam assumit, eaque
cantatllm Symbolum
deposita
et postquam Celebrans Oremus cantavit, stans
Offertorium legit,
i1lud iterum sedet et mitram pretiosam
assumit, quam retinet usque ad Praefationem. Quum Subdiaconus ampullam aquae elevans dicit Benedicite, Paler Reverendissime,
signum Crucis versus eam efformat, dicens In nomine
Patris et Fili! et
Sancii. Amen 3. Thuriferario subinde ad
I S. R. C. 14 Nov. 1676 Biluntina ad 6. n. 1583.
S. R. C. 5 MarI. 1870 010mllcen. ad 8. 11. 3213.
3 S. R. C. 27 jal1. 1883 Urge/len. ad 2. n. 3569.

De assistentia Episc,opi pluviali induli in Missa solemni.

519

thronum accedente, imponit et benedicit incensum, dicens Per lntercessionem etc., et postquam Diaconus Missae Celebrantem incensavt ipse stans cum mitra a suo Presbytero assistente triplici
duclu Ihurificalur. Poslmodum sedei usque ad intium Praefalionis,
quae quum inchoalur, deposita mitra surgit; in fine vero Sanctus
cum Assstentibus recilat. Quum Celebrans dicit Hanc igitur oblamitram
et baculum assumit, et medius inter Diaconos assistentes pluvialis fimbrias ei elevantes ad genuflexorium ante
altare se conferi, ubi baculum deponil, super genuflexoria genulfle<:tit
et mitra ei aufertur. Expleta utraque elevatione surgit, unicum f1ec!t
genu, et resumptis mitra et baculo ad thronum redt, ubi baculum et
mtram deponit et stai usque ad peraetam
Sanguinis
sumplionem. Agnus Dei cum Assistentbus recita t atque pacem a Preassistente acceptam, Diaconis assistenti bus praebet. Statim
ac Celebrans preliosissimum
sumpsit,
sedens
mitram assumil, Communionem legit, et ad Dominus vobiscum ante
Uration'es, deposita mitra
Dieta a Celebrante Oratione Placeat,
Episcopus mitram
et in throno stans benedictionem solemnem
supra dictum est impertit '; qua impertita, dum Celebrans se inclinat ad petendam licentam publicandi
!pse
innuit caput inclinans) deinde sedet cum mitra. Ad ultimum Evangelium stat sine
el ad Verbum caro
est de more genuflectit. Finilo Evangelio sedei, et paramenta deponit a Diaconis
assistenlibus adjutus; dein Caeremoniarius et Caudatarius cappam
ei imponunt, resumpto tandem
ad
ante altare
et posI brevem oralionem ordine quo venit discedit 2.
742. Presbyter assistens
indutus e sacristia medius inter Diaconos assistentes ante Subdiaconum ad altare
pn)cedit; qua quum
Cruci
se inclinat, et ad
scabellum suum in choro se confert, ibique permanet, donec Episco pus facta Confessione, ad thronum pergat n. Tunc consistens ad
ejus
naviculam cum osculis ministrat, dicens Benedicite,
ad suum scabellum accedit et in eo
Paier Reverendissime,
sedeI. Altari incensato
in
ante
ubi accepto thuribulo, triplici ductu Episcopum thurifcat cum consuetis nclinationibus 4. Dum
!ntroitum
ipse apud suum
scabellum persistit, postea sedet aut stat, prout .
Ad cantum
Oration!s ve! Orationum staI; sedet autem dum cantatur
post
quam surgit et stans
legerit, quo lec!o iterum sedet, nisi statim Diaconus Missae accedat;
lunc enim naviculam incensi, ut supra ministrat. Cantato Evangelio
n. 717 prope finem.
2 Clr. Il. 703.
ad 15. n. 2682. - Caerem. Episc.
l. C, 7. n. 1.

:l

S. R. C. 12 Nov. 1831 Marsor.

520

Appendix, Cap. III, Art. I.

ante Episcopum in planum accedi! 1Iumque, simul ac librum osculatus est, de more incensat '. Symbolum in suo scabello recitat, quo
recitato sedet cum
dum Symbolum cantatur; deinde surgit, et postquam
Offertorium
iterum sedet. Thuriferario ad thronum accedente surgt, et naviculam
ut supra
ministrat ad impositionem incensi. Post thurificatum Celebrantem,
quum Diaconus ad thronum venit,
in planum ante Episcopum
accedit, et
thuribulo Episcopum de more incensat; mox ad
scabellum:suum redit, ibique a Diacono Missae duplici ductu incensatur. Thurificatis Diaconis assistentibus, sedet sicut Episcopus usque ad
Pr:aefationlem, quae quum inchoatur
ibique remanens chorallbus
sese conformat,
minime sequens, quum ad altare pr(lce1dit.
Post Agnus Dei cum debitis reverentiis ad altare
more solito
pacem a Celebrante accipit, eamque ad
defert manus suas
extensas cubitis
supponens 2. Pace Episcopo data ad chorum revertitur, ubi pacem dat Presbytero assistenti Celebrantis
in hujus
defectu, Subdiacono Missae illuc quum advenerit; postea ad scabellum
suum se
ibique usque ad finem Missae consistit, cho(alibus
sese conformans. Dum Celebrans legit ultimum Evangelium, ante altare
accedt; ilio autem
cum aliis Cruci altaris
profunde
inclinat, et salutato Episcopo ante Subdiaconum ad sacristiam redit.
743. Dia.coni a.ssistentes
induti e sacristia hinc
inde a lateribus Presbyteri assistentis ante Subdiaconum ad altare
procedunt. Quo quum pervenerint, Cruci profunde se inclinant, et
ad latera genuflexorii paulo retro, prior quidem a dexteris, alter a
sinistris
Episcopum
quem postea advenientem profunda corporis inclina1ione salutant, atque ibidem genuflexi
parumper cum
oranI. !nnuente deinde Caeremoniario, assurgunt, debita m cum Episcopo altari reverentiam
eumque
ad thronum comitantur, ubi in suis scabellis sedent sicut Episcop,us.
Qui postquam cappam, Caeremoniario et Caudatario
deposuit, sacris paramentis eum induunt; prior nempe a dexteris
paramenta ab Acolythis accipit, et Episcopum i1lis induit, altero a
sinistris
prout supra dic!um est 3. Quum
assumpta mitra surrexerit et baculum acceperit, ad altare eum deducunt, fimbrias
hinc inde sublevantes; quod semper faciunt,
quotles
de throno ad altare vel ab altari ad thronum procedit. Quum ad altare pervenerint, simul ac
baculum deposuit, alter Diaconus assistens mitram ei aufert, mox ambo se sistunt a latere dextero Episcopi
retro. !bi inter se faciunt Confessionem usque ad lndulgentiam inclusive, prior nempe quae sunt
Celebrantls
alter vero
; ad reliquos Versus ambo
l

Caerem. Epise. I. 1. e. 7. n. 7,

Cfr.

llOt. lO

pago 212,

" Cfr.

Il.

706.

De assistentia Episc'opi pluviali induti in Missa solemni.

52t

Ep,is(:op,o respondent '. Dieto ab Episcopo Oremus, prior Diaconus

mitram ei imponit, uterque cum
caput Cruci inclinant, et
transeuntes ante Celebrantem ad thronum revertuntur, ubi stant dum
Ep'is(:op'us incensum in thuribulum
sedent autem infra altaris
incensationem; incensato dein Celebrante iterum surgunt, et
thurificatum Episcopum alter mitram ei aufert. Kyrie alternatim cum
Episc:opo recitant. et si ob prolixitatem cantus
sedeat, prior
mitram ei imponit et ambo sedent, in fine vero cantus surgunt et alter
mitram auler!. Recitato Hymno Angelico, quum Episcopus sedet prior
mitram capiti ejus imponit, mox ipsi quoque sedent, in fine cantus
as!wrgu:rlt et alter mitram
aufert. Post Orationem vel Orationes
prior
sedenti mitram imponit, tum et ipsi sedent; dum vero
Subdiaconus cantata Epistola ad thronum accedit, surgunt et stantes
permanent donec
Evangelium legerit, eique ministrant et
respondent. Quo lecto sedent, nisi statim Diaconus Missae ad thronum accedat; stant vero dum thus in thuribulum imponit et Diaconus benedicitur. Ad cantu m
stant versus Diaconum cantantem, se signant, caput inclinant vel genuflectunt, quum opus siI. Symbolum cum
de more recitant: quo recitato prior
sedenti mitram imponit, quam alter ad initum Praefationis aufert, in
cujus fine Sanctas recitanl. Ante Hanc igitar oblationem prior mitram
iterum
imponit, lum ambo pluvialis fimbrias ei elevantes ad
ante allare eum comilantur, ubi
alter mitram auferl atque ibidem a lateribus
utrumque genu
flectunt. Ulraque elevatione peraeta surgunt, altari cum Episcopo
et, mitra ipsi a priori imposita, ad thronum redeunt,
ubi alter mitram
aufert.
Dei cum
recitant,
a quo et pacem
Post pretiosissimi Sanguinis sumptionem
mitram
sedenti imponit, et ad Dominus lIobiscum ante
Orationes alter eam auferl. Dum Celebrans recitat Orationem Ptaceat,
prior iterum mitram Episcopo imponit, et tempore benedictionis pluvialis fimbrias ambo elevanl; publicatis vero post solemnem benedictionem lndulgentiis, alter mitram aufert.
Missa Episcopum
sacris
exuunt, et assumpta ab ipso per Caeremoniarium
et Caudatarium cappa, ad
anle altare cum eo accedunl,
ibique a laleribus ejus
orant; surgente dein Episcopo, ad
ecclesiae cum
Communitate eum comitantur.
744. Celebra.ne hora praestituta in sacristia sacra paramenta
pro Missa celebranda indult, et ad nutumsecundi Caeremoniarii cum
suo Presbytero assistente, si ei
Minislris ad
altare more solito procedit. Quo quum pervenerit, facta Cruci debita
J s. R. C. 14 Nov. 167(i Bitllnlina ad 6. 1583, et 5 Mart. 1870 O/amucen. ad 8.
3213.

522

Appendix, Cap. III, Art. I.

reverentia, ad consuetum scamnum se recipit ibique sedet. Simul ac

vidit Episcopum ad altare venientem, assurgit, eique in genuflexorio
procumbenti profunde se inclinat, et ad scamnum stans permanet,
donec Episcopus, sacris paramentis assumptis, e throno ad Missam
inchoandam descendit. Tunc, praeeuntibus sacris Ministris et Presbytero assistente, ante altare aliquantulum versus latus Evangelii se
confert, aditum relinquens Episcopo ante se transeunH, quem, dum
accedit, debite quoque salutat. Postmodum consistens ad sinistram
Episcopi paulo post eum " una cum ipso Cruci altaris reverentiam
praestat, eique respondet usque ad lndulgentiam inclusive 2; tunc
Episcopo reverentiam exhibet et se retrahit, Confesslonem cum sacris
Ministris perficiens". Dieto dein Oremus, aditum aperit, ut Episcopus
cum suis Assistentibus transire possit; dum autem transit, profunde
se illi inclinat. Mox inter Presbyterum assistentem, si adsit, et Diaconum vel inter hunc et Subdiaconum se consistit, et accedens ad
gradus altaris, more solito dicit Oremus et altare conscendit. lncensum non imponit neque benedicit, sed pro incensatione altaris exspectat donec thuribulum allatum fuerit; altari de more thurificato, duplici ductu a Diacono incensatur ". Ad sedendum via breviori ad
scamnum accedi t ; ad altare autem via longiori et cum reverentia
erga Episcopum et altare redit, chorum, si ibi sit, minime salutans.
Posi cantu m Epistolae Subdiaconum non benedicit, nec lecto Evangelio incensum in thuribulum im ponit, nec Diacono benedictionem
imperli!. Cantato Evangelio Iibrum non osculatur neque ipse thurificatur, atque Credo non intonat, nisi postquam Episcopus incensatus fuit. Ad Offertorium aquam non benedicit, recitat tamen Orat10nem Deus, qui humanae subsfantiae. Thus in thuribulum non imponit
neque benedicit, sed oblata et altare more solito adolet, et in fine
duplici ductu cum bino ictu incensatur. Pacem non suo Presbytero
assistenti neque Diacono Missae, sed Presbytero assistenti Episcopi
dal. Expleta Oratione Placeat, cum Presbytero assistente, si adsit, et
sacris Ministris ad cornu Epistolae se retrahit, ibique ad Episcopum
conversus, qui n terga altari vertat, Cruce majori se signat primo ad
Adjutorium, dein profunde inclinatus ad benedictionem Episcopi. Tum
iterum se inclinat erga Episcopum ad petendam licentiam publicandi
Indulgentias, qua obtenta eas publical. Poste a ad medium altaris
revertitur, et inde ad cornu Evangelii pro Evangelio legendo accedi!.
Quo leeto Cruc altaris reverentiam facit et in planum descendit, ubi
iterata. Cruci reverentia et salutato Episcopo, cum Ministris in sacristiam regreditur et sacra paramenta deponi!.

1 CaeTern. Epise. I. 2. e. 16. n. 19. 2 S. R. C. 4 Aug. 1663 Dalmatiar. ad 7.

n. 1275, et 14 Nov. 1676 SitUi/fina ad 6. Il. 1583. - :< S. R. C. 5 Mart. 1870 OIomuceno ad 8. n. 3213. - .. CaeTern. Epise. I. l. c. 23. n. 32.

De assistentia Episcopi pluviali induti in Missa solemni.

523

745. Pr'9s1lJv1;er assistens Celebrantis t super amictum et albam pluviali absque stola indutus, a sinistris Celebrantis ad allare
more solito
ibi ad dexteram Celebrantis in plano
ad scabellum suum in cornu Epistolae collocatum se
ubi sedet
cooperto. Simul ac vidi!
venientem, detecto capite cum aliis surgit; quum vero
ad genuflexorium
erga eum
; mox
et ad scabellum stans permanet donec Episcopus, sacris paramentis assumptis,
e throno ad Missam inchoandam descendit. Tunc a
Diaconi
ante altare ad latus Evangelii
ibique a sinlstris Ceiebrantis
paulo retro se sistit, adi!um
ante se transeunti,
erga quem, dum accedlt, genuflectit. Quum Episcopus Cruci profunde
se inclinat, Presbyter assistens cum sacris Ministris
tum
una cum eis facit
ea quae Celebranti sunt
propria usque ad Versum Deus tu conversus exclusive; reliquos autem
Versus cum Celebrante
de more ei respondens. Dum
Episcoplus, facta Confessione, ad thronum
ante ipsum pertransit, ei iterum
moxque accedens ad dexteram Celebrantis altare cum eodem conscendil. In
ut in aliis Missis
solemnibus se
hisce
: I. Quando est sedendum, via
breviori ad scabellum suum accedit; ad altare autem per viam lon
giorem et cum genuflexione erga
et altare redit, chorum,
si ibi sit, minime salutans; 2. thurificatur a Diacono, postquam hic
chorales incensavit "; 3. pace m a Celebrante non
sed ad nutum
secundi Caeremoniarii, praemissis debitis reverentiis allari et Episcopo,
in chorum ad Presbyterum assistentem
accedit, a quo pacem
eamque mox choralibus de more distribuit '; deinde ad altare
reversus dat eam Diacono Missae et Caeremoniario comiti; 4. expleta
Oratione
ad cornu Epislolae cum Celebrante se relrahit, ibique
ad Episcopum conversus, quin
altari
Cruce majori se
ad
nostrum, dein eodem in.loco genuflexus
ad benedictionem Episcopi; qua impertila
Post publicatas Indulgtmtias cum Celebrante ad medium altaris revertitur, et inde ad
cornu Evangelii. finito Evangelio Cruci altaris reverentiam radt et
in planum descendit, ubi
altari et
peracla, ordine quo vent in sacristiam regreditur, et paramenta deponit.
746. Diaconlllil Missae sacra
ut alias in sacri stia
induit, et ad
secundi Caeremoniarii ad altare more solito procedil. Quo quum pervenerit, in
5, et ad consuetum
scamnum se recipit, ibique ad dexteram Celebrantis sedet capite cooperto. Simul ac vidit
ad altare venientem, capul
Cuinam Celebranti com pelaI habere Presbylerum assislelllem, dr. n. 321. - 2 Ciro
l S. R. C. 3 Aug. !737 Capuana ad 5. n. 2328. - 4 CI, n. 326, -" Caerem. Epist. I. I.
18. n. 3.
l

n. 323, el seq.

Appendix, Cap. III, Art. J.

524

cum Celebrante assurgit, et

in
procumbenti genuflectit; mox assurgit, et ad scamnum stans
donec
scopus, sacris paramentis
e throno ad Missam inchoandam
descendit. Tunc sequens Subdlaconum ante altare versus latus Evangelii se
aditum
ante se transeunti, erga
quem, dum accedit, genuflectit. Poslmodum consistens ad slnistram
Celebranlls, paulo retro " Cruci genufJeetit, dum lile profunde se Inc1inat. Non respondet Episcopo Missam incipienti, sed alternatim cum
Subdiacono a sinistris suis stante, Confessionem ab initio cum
inclusive
ipse nempe
Crucis
usque ad
profert quae sunt Celebranti
Subdiaconus autem respondet,
sed Versum Deus tu conllersus et reliqua cum Celebrante explet 2,
Si adsit
assistens
Diaconus se collocat inter
praefatum Presbyterum assistentem et Subdiaconum, et ad Confessio- Dieto ab
Oremus,
nem illi una eum Subdiacono
ei transeunti genuflectit, et statim ac Episcopus cum suis Assistentibus
discessit, Diaconus ad dexteram Celebranlis transit et altare more solito eonscendit. Naviculam incensi Celebranti haud
sed quum
Thuriferarius thurlbulum
iIlud accipit et sin e osculls Celebranti
porrigit s, atque
thurificatum altare duplici duetu cum bino ietu
i1lum incensat .. Ad sedendum via breviori ad scamnum accedi!; ad
altare autem per viam longiorem et cum genuflexione erga Episcopum
et altare redit, chorum, si sit ante altare, minime salutans. Lecto ab
Episcopo
vel circa finem Sequentiae, si Jocum ha beat, librum
a seeundo Caeremoniario
ad altare
defert, et in media mensa
genuflexione
et altari
prlus exhibita; tum in suppedaneo denuo Cruci
et per vlam
breviorem ad
vadit,
manum genuflexus osculatur.
genuflectit, et ante medium
Mox de throno descendit, erga
altaris redit, iblque in infimo ejus gradu genuflexus secreto recitat
Manda cor meam. Delnde altare conscendit, et
libro In
planum descendit aliquantulum versus latus
Ad slgnum Caeremoniarii cum aliis In Infimo
et ante thronum consisti!; i1lc in infimo gradu throni genuflexus et parum inclinatus peti!
benedictionem, dicens lube domne benedicere, manetque inclinatus
donee Episcopus benedictionem mpertierit. Tum
cum alis
pergit;
Episcopo
et more solito ad cantandum
quo cantato
non lhurilicat, sed post alios ad altare revertitur, genuflexione
et altari exhibita. Ad Offertorium pro
altaris thurificatione Celebranti thurlbulum porrigit, cui more solito
assistit; in fine vero Celebrantem duplici duetu
deinde cum
I

S. R. C. 14 Nov. 1676 Bitulltino ad 6. Il, 1583. - 2 S, R, C. 14 Nov. 1676 Bi

:; Caerem. Episc. J. I. c. 18. n. 16, et S. R. C. 12 Sepl. 1857
Caerem. Episc. l. I.
23. Il. 32.

tuntino ad 6. n, 1583.
/'/falinen. ad 2. Il. 3059.

De assistentia Episcopi pluviali Indutl in Missa solemni.

525

genuflexione altari et Episcopo ante thronum se confert, ubl thuribulum Presbytero assistenti tradit, perstans a slnistrls
paulo retro,
dum 11e
incensaI. Episcopo incensato thuribulum recipit,
et duplici ductu
et Diaconos assistentes
thugenuOectens In transitu ante Episcopum. Postea ad chorum se
confert et chorales ordine et modo supra
incensat J; ad altare dein reversus Presbyterum assistentem Celebrantis, si adsit, et
Subdiaconum
atque thurlbulo In manus Thuriferarii reddito,
retro post Celebrantem vadit, iblque thuris honorem a Thuriferario
recipi!. Simul ac
Dei cum Celebrante recitavit,
cum
Subdiacono et ad slnlstram Celebrantis se confert, ubi perstat quoadusque
assistens
pacem a Celebrante
;
postquam vero iIIe dlscessit, ad dexteram Celebrantis reverttur eique
assis1it; ibidem quoque a Subdiacono de choro reverso pacem
- Si adsit
assistens
Diaconus ad sinlstram
Celebrantis permanet donec Presbyter assistens a choro revertatur;
tunc
in
pacem ab eodem
Presbytero acclpit, et ibidem dat eam Subdlacono, statimque ad slnlstram Celebrantls redit.
Oratlone Placeat, cum Celebrante
et Subdiacono ad cornu Epistolae se retrahit, iblque ad
conversus, quin
altari vertat, Cruce majori se signat primum
ad Adjutorum /lostrum, deln eodem in loco genuflexus ad benedictionem Episcopi, qua
Post publicatas Indulgentias cum
Celebrante ad medum altars revertitur, et Inde ad cornu Evanl;elii.
Ledo a Celebrante Evangelio, Cruci altarls reverentiam exhlbet et in
planum
ubi
altari et Episcopo peracta, cum
alits in sacrlstiam
et
deponlt.
747. Subdiaconus sacra paramenta ut alias in sacristia induit,
et ad
secundi Caeremoniarii ad altare more solito
Quo quum pervenerlt, in plano genuflectit 2, et ad consuetum scamnum
se recipit, ibique a sinistris Celebrantis sedet
Simul
ac vidit Episcopum ad altare venientem, caput detegit, cum Celebrante
et Diacono
et
in
genu
flectit; mox
et ad scamnum stans permanet donec EpiscOP'US,
sacris paramentis assumplis, e throno ad Missam inchoandam descendit. Tunc Diaconum praecedens ante altare versus latus Evangelii
se confert, consistens a sinistris Diaconi, qui stat ad sinistram Celebrantis vel
paul0 retro; ibi aditum Episcopo
ante se transeunti relinquit, erga quem, dum accedit, genuflectit. Dum
Episc'OP11S Cruci
se inclinat, Subdiaconus
et Presbytero assistenti vel Diacono dicenti quae sunt Celebranti propria,
uSQue ad
inclusive 5; Versum autem Deus tu
I Cfr. n. 51. ad 6. n. 1583.

Caerem. Epsc. I. I. c. 18. n. 3.

S. R. C. 14 No". 1676 Bituntina

526

Appendix, Cap. III, Art. I.

conversus et reliqua cum Celebrante explet I. Dieto ab Episcopo U1i"""U~,

ei transeunti genufleetit, et statim ac
cum suis Assistentibus
discessit, Subdiaconus ad slnistram Celebrantis accedit et altare more
solito conscendit. Ad thurificationem altaris et ad lntroitum ut alias
assistit. Quando est sedendum, via breviori ad seamnum aceedit; ad
altare autem per viam
et eum
erga Episeopum
et altare
si sit ante altare, minime salutans. Antequam
Epistolam in loeo consueto cantet,
altari et
exhibet; eadem vero cantata, ante medium altaris in infimo
geibique
nuflectit, et ad thronum cum genuflexione
librum super genua
deponit, cujus manum in libro positam
osculatur; accepta dein benedictione de throno descendit,
xionem
in plano repetit et librum Caeremoniario tradii;
statim ad altare cum
revertit, Missale ad latus Evan~elii
transfert atque Celebranti more solito assisti!. Lecto per Celebrantem
Evangelio, in planum aliquantulum versus latus Evangelii descendit,
ibique
tempus eundi ad cantandum Evangelium. Innuente
tunc Caeremoniario, in infimo altaris
genuflectit, et
Ceroferarios ante Diaeonum ad thronum se confert; illic in
a smlstris Diaconi paulo retro utrumque genu eum aliis f1ectit. Quum Dlaconus benedictionem
accepit, cum aliis surglt,
et
ad locum ubi
cantari solet
atque Iibrum apertum
de more sustinet. Post cantatum Evangelium Episcopo librum osculandum
non
nisi post oseulum libri, tu ne librum
Caeremonlario reddit, et ad medium altaris eum genuflexione redit,
retro post Diaconum ut alias consistito Dum Diaconus vinum
in Calicem infundii, Subdiaconus in cornu Epistolae consistens ad
Episcopum in throno sedente m se
cui ampullam aquae elevat
dicens Benedicite, Patu Reverendissime, unicum interim genu erga
illum nectens. Accepta
in planum descendit genu flectens altari et Episcopo, ibique stans permanet more solito. Quando Ep,is<:op.us
ante elevationem ad genuflexorium accedii, paululum ad latus Epistolae se retrahit, ubi
elevationis utrumque flectit genu. Post
Dei in planum descendit, sistit se aliquantulum versus latus
Ev,anl~elii, eXSf)ectarlS usqlledum Episc'OPllS Diaconis assistenti bus pacem dederit. Tunc Caeremoniario comitante ad
assistentem Episcopi
pacemque ab eo acceptam modo supra exposHo 2 dat choralibus, ad altare dein reversus eam dat Diacono et
Caeremoniario comiti.
Si adsit
assistens Celebrantis,
Subdiaconus permanet ad dexteram Celebrantis donec lIe a choro
reversus pacem Diacono dedit; tunc in
et more
solito pacem a Diacono
cum Cel

s.

R. C. 14 Nov. 1676

Biluntino ad 6 o. 1583. -

Cfr.

Il.

358.

De assislentia Episc10pi pluviali induti in M!ssa solemn!.

527

lebrante et Diacono ad cornu

se
ibique ad
scopum conversus, qu!n
altari vertat, Cruce majori se
primum ad Adjutorium nostrum, dein eodem in loco genuflexus ad
benedictionem Episcopi, qua impertita surgit. Post publicatas Indulcum Celebrante ad medium altaris revertitur, et lnde ad cornu
Evangelii; lecto a Celebrante ultimo
Cruci altarls caput
profunde inclinat et in planum descendit, ubi
altari et
peracta, cum alis in saerlstiam
et
deponi!.
748. Caeremoniarii munere duo funguntur sicut in Missa pontificai!
quorum prior ad
eeclesiae cum Religiosis se confert
pro
Episcopi, ind!cans illi ejusque Assistentibus quae ab
ipsis facenda sunt ". - Alter hora competenti Ce!ebrantem cum sacris
Ministris ad altare more solito conducit, et inde ad scamnum in quo
sedent, donec Episcopus in eorum conspectum adveniat. Tune dat
signum
et, dum
in
procumbit, erga
eum
ab
sacris
innuit Celebranti sacrisque Ministris ut ante allare accedant, et Episcopum ante
ipsos transeuntem debite salutent. Quum Episcopus post Confessionem
ad thronum ascendit, Thuriferarium cum consuetis genuflexlonibus
altari et
ad thronum conducit pro
thuris in thuribulurn. Thure imposito ac
de throno descendit, genuflexlones iterat et Thurlferarium ad altare comtatur; e quo durante
lncensatlone Missale removet, nisi adsit
assislens Celebrantls; incensalo Celebrante, Thuriferarium cum thuribulo ad thronum comitalur. Dum cantatur ultima Oralio, Iibrum Epistolarum Subdiacono
quem cum genuflexionibus altari et Episcopo ad
locum ubi
cantari solet conducit. Epistola cantata, Subdiaconum ad thronum, et inde ad altare comitatur, reverentiis consuetis
haud omissis. Mox Missale a Subdacono receptum Diacono tradit,
quem invitat ut ad thronum accedat smul ac
Evangelium
legerit. Deinde Thuriferarium ad Episcopum
et post impositionem incensi ante altare reducit; dicto autem per Daconum Munda
cor meum, Thuriferarium, Ceroferarios sacrosque Ministros, omnes
pra~ecedendo, ante thronum conducit; ibi cum aliis
genuflexus,
quoadusque Episcopus benediclionem Diacono impenieri!. Tunc assurgi!, cum ceteris unicum fleclit genu et ad locum ubi Evangelium
cantandum est vadit; quo
cum Thuriferario ante thronum
accedi!. Post
Dei
ad altare
adducit, et pace accepta ad
reduci!. Deinde Subdiaconum
ad xhorum in pace danda comtalur, et postquam ante altare reversus
est, ipse quoque
Diaconum pacem recipit. - Si adsit Presbyter
I

CiL n. 722. et 723. -

1 Cr~ Il.

7013.

'528

Appendix, Cap. III, Art. I.

assistens Celebrantis, ad Presbyterum assistentem Episcopi eum con,ducit pro pace

et choralibus distrbuenda, ad altare dein
cum eodem Presbytero reversus, pacem post Diaconum Missae re,cipit.
Oratione P/aeeal, Celebrantem sacrosque Ministros
invitat ut ad cornu
se recipiant, dum Episcopus benedictionem
In
quae supra l exposita sunt servat.
749. Ministri inferiores generaliter observare debent quae supra pro
exposita sunt 2.
Praeterea haec advertant: Minister
,de libro, dum Episcopus
orat, prope eum adstat; tempore
Confessionis vero ante abacum a sinistris Ministri de palmatoria genunexus Conflteor recitat.
post Confessionem ad
thronum vadi!, accepto de abaco Missali, simul cum Ministro de palaltari et
ad thronum se confert ad
sinistram prioris Diaconi assistentis. Postquam vero
incensatus est, cum
Iibrum apertum ante eum sustinet ad Introitum legendum, quo lecto Iibrum claudit et discedit. Cantata Epistola, cum lisdem genuflexonibus iterum Missale ante
tenet, donec Epstolam cum reliquis usque ad
inclusive
Circa finem cantus Symboli denuo cum Missali accedit, u!
Epls(:op,us Offertorium
Dum Celebrans ablutionem sumit, iterum
thronum adit, et Missale sustinet ad Communionem
Minister de
ad
quoties hic aliquid
legit, incedens a dexteris Ministri de libro. Palmatoriam ministrat ad
ab Epistola usque ad Evangelium inclusive, ad Oflertorium,
et ad Communonem.
Minister de baculo
baculum porrigi!: 1. Dum paratus surgi!, et ante altare accedi!, ut Missam inchoet; eum autem recipit, quum ante altare
; 2. facta ab
Episcopo Confessione, postquam mitram assumpsit et Cruci reverentiam
ut ad thronum redeat; recipt vero, quum iIluc perveneri!; 3. ante cantum
postquam Episcopus mifram deposuif,
et
iIlico post
cantatum; 4. dicto ab Episcopo
Sanetus, quum ad genuflexorium procedere debet; recipt vero,
quam
ibi advenerit; 5. utraque elevatione peracta, baculum
Episcopo reddit, et ad thronum iterum ab eo
; 6. ante benedictionem in fine Missae, post verba omnipotens Deus,. finito vero
t:vangello, iIIum
et in suo loco
- Minister de mitra,
eam ministrat: I. quum Episcopus, peraeta Confessione, thronum adit;
et eam
quum i1luc
; 2.
lecfum Offertorium,
recipt vero antequam elebrans Praefationem incipiat; 3. ad Hane
igitur
dum ad
pergt; et recipit, dum ante
altare est genuflexus; 4. facta elevatione; et quum
ad
thronum regressus
eam recipt; 5. dum in throno benedictionem
l

Cfr. n, 723,

Cfr n. 709, et 724730.

De assistenlia Episcopi pluviali induli in Missa solemni.

529

impertit, nisi sit Archiepiscopus 1. - Thllrnera.rillS cum Celebrante

et sacris Ministris ad altare more solito procedil, et facta altari genuflexione, ante abacum se sistil; Episcopo appropinquanti utrumque
genu flectit, sicque permanet, quamdiu Episcopus orat. Deinde surgil, et regulariter ut alias se gerit. Et quoniam incensum non a Celebrante, sed ab Episcopo in thuribulum imponitur, ipse cum thuribulo
el navicula ad thronum accedil, simul ac Episcopus facta Confessione
iIluc pervenit. Thure autem imposto ac benedicto, ad altare se confert, et thuribulum Diacono porrigit; similiter facil ante cantum Evangelii, et ad Offertorium. - Ceroferarii cum Celebrante et sacris Ministris ad altare more solito procedunt, et faeta genuflexione candelabra in abaco deponunt, prope quem ut alias consistunt; Episcopo
appropinquanti utrumque fleetunt genu, quamdiu Episcopus araI. Postea surgunt, para menta ut supra afferunt 2, et regulariter ut alIas se
gerunt. Ante cantum Evangelii ad nutum Caeremoniarii candelabra
accipiunt, altari cum allis genuflectunt, et ad thronum se conferunt,
ubi utrumque flectunt genu, dum Episcopus Diacono benedic!ionem
impertit; deinde surgunt et more solito ad locllm Evangelii cantandi
accedunt; quo cantato ad loca sua revertuntur, praemissa Episcopo
et altari genufIexione. Expleta Missa cum candelabris ad altare accedunt, cum aliis Cruci altaris et Episcopo genuflectunt, et ad sacristiam ordine quo venerunt redeunt.
ARTICULUS II.

De assistentia Episcopi cappa magna

Induti in J,"-issa solemn!.
750. Praeparantllr in altari, in presbyterio et in sacristia omnia
quae supra exposita sunt", exceptis sacris paramentis pro Episcopo,
necnon baculo pastorali.
751. Episcoplls eodem modo ac supra describitur 1 ecclesiam
ingressus, quum ad altare majus pervenerit, biretum Caeremoniario tradit et caput Cruci profunde inclinat 5; deinde in genuflexorio genuflexus parumper orat. Ad signum Caeremoniarii surgit,
et accedens ante gradus altaris ad dexteram Celebranlis profundam
corporis reverentiam Cruci altaris praestat; quo facto Missam
inchoat et prosequtllr usqlle ad Orationem Aujer a nobis exclusive,
Celebrante usque ad Versum Deus tu conversus exclusive respondente, reliquos autem Versus cum Diaconis assistentibus recitat n.
I Cfr. noI, " pag, 486, - " Cfr, n, 709, - :l Cfr. n, 702. 4 Cfr. n.703. c, Caeremo Epise. I. I. c. 15. n. 5. - "S. R, C. 14 Nov. 1676 Bitun/ina ad 6, n. 1583,
et 5 Mart. 1870 O/ornacen, ad 8, n. 3213.

530

Appendix,

III, Art. I.

Postmodum caput Cruci profunde inclinat, et medius inter Diaconos

assistentes ad thronum vadH, ubi
bireto caput cooperit et incensum in thuribulum more solito imponit ac benedicit. Post thurificationem
bireto
et Introitum eodem tempore
quo celebrans
; Kyrie vero alternatim cum suis
recitat. Hymno Angelico de more recitato, sedet et caput cooperit,
in fine autem cantus Hymni biretum deponit et
; iterumque
post ultimam Orationem tecto capite sedet, nec surgit, nisi quum
Diaconus
cantare incipit. Subdiacono, postquam
lam cantavit, benedictionem impertit; tum manibus junctis et
cooperto
Epistolam cum reliquis usque ad
inclusive,
cui praemttt Munda cor meum etc. ac Dominus vobiscum '. Ad cantum
Evangelii stat deposito bireto, in fine librum osculatur, sed thuris
honorem minime recipit 2. In reliquis servat quae supra exposita
sunt 3, bireto tamen caput cooperiens: I. dum cantatur Syml:lol'um
2.
lectum Offertorium usque ad Praefationem exclusive; 3. ante
elevationem, quum e throno ad genuflexorium accedit; et
elevatlone, quum ad thronum redit; 4. postquam Celebrans pretiosissimum Sanguinem sumpsit usque ad Dominus vobiscum ante Ora!iones
quae dicuntur Postcommuniones; 5. ab Oratione P/aceat usque ad
Indulgentiarum publicationem peractam.
ultimo Evangelio
caput
et
discessum Celebrantis ab altari ad
genuflexorium
ibique
parumper ora!; postea
assurgens caput Cruci profunde inclinat, et ad janllam ecclesiae
ordine qua venit procedit.
752. Presbyter assstens
superpelliceo indutus e
sacristia medius inter Diaconos assistentes ad altare majus accedit,
ubi, facta Cruci profunda corporis inclinatione, ad chorum in suum
staUum se confert. Dum Episcopus ad altare Confessionem facit
choralibus se conformat ; post
vero Confessionem ad
thronum cum
accedit, Ha ut ad
adstet dexteram, quum
iIIe ad sedem
In reliquis servat quae supra exposila
sunt ", excepto quod Episcopum ante Introitum et post cantatum Evangelium non thurificat, sed ad Offertorium dumtaxat.
753. Diaconi aS9stentes
induti e sacristia a late~
ribus Presbyteri assistentis ad altare procedunt, factaque ibi profunda
corporls
hine inde ad latera genuflexorii consistunt et
Episcoplum approplnquantem profunda
inclinatione saluta:nt,
adstant dum Episcopus parumper orat. Poste a quum Episcopus
ad altare
ad latus
paulo retro
Episcopum se
sistunt, et inter se Confessionem faciunt, prout supra dictum est~.
l S, R. C. 17 jun. 1673 Majoricen. ad
n. 1476.
S. R. C. 4 Aug, 1663 Dalmaliar. ad 8, n, 1275, et 3 Aug. 1737 Urbevenlallu ad 6. n. 2331. -- 3 Cfr. n.741.
Cfr. S, R. C. 12 Nov. 1831 Marsor. ad 15, Il, 2682. Cfr. n. 742, - (, Cfr. n. 743.

De assistentia EpisCl:lpi cappamagna induti.

531

Expleta Confessione, una cum

Cruci reverentiam
porrigit et ambo a lateribus ejusdem incebiretum
dentes ad thronum pergunt, ubi stani vel sedent prout
nisi hic sedens
incensum impanaI aut aliquid aliud
tunc stant sicut ceteri. In reliquis servant quae supra eXIJOs;ita
sunI" excepto quod prior Diaconus biretum Episcopo minime imponi! >, sed tantum illud ei
alter vero ab
et Caeremoniario tradiI. Finito ultimo Evangelio, Episcopum ad ge
nuflexorium ante altare
et inde posI brevem orationem
ad januam ecclesiae ordine quo venit deducunl.
'154. Celebrans in sacristia
sacris pro Missa celebranda indulus ante adventum Episcopi ad altare more solito proibi
ad consuetum
scamnum cum sacris Minislris se confert, ubi sedet capite cooperto.
in
advenerit, Celebrans cum
Simul ac
sacris Ministris detecto capite
; ad genuflexorium vero quum
pervenerit,
inclinatione eum salutaI. Mox praecedenti bus sacris Minislrs de scamno discedil, et transiens retro post
in genuflexorio orantem, ante
altaris ad latus Evanse conferI. Quum
iIIuc quoque advenerit, Celebrans
nn'lfll,ncif' altari se cum eo inclinaI, et Confessionem faci! Episcopo
respondens usque ad Versum Deus fil conversus exclusive; reliquos
aulem Versus cum sacris Minislris prosequens. Dicto poslmodum
Orernus, pauluJum
ul
cum Diaconis assistenti bus
locum praebeat com mode ante se lranseundi. In reliquis servat quae
supra exposita sunt ".
'155.
assiatens Celebrantis'
amictum et albam
pluviali absque stola indutus, a sinistris Celebrantis ad altare more
solito
ibi ad dexteram Celebrantis in plano genuflexione, ad scabellum suum in comu
praeparatum se confert, ubi sedet capite cooperto. Stalim ac vidit Episcopum venientem,
detecto
cum aliis
; et quum ille ad
pervenerit, erga eum unicum genu flectil. Mox de scabello discedit et a
dexteris Diaconi retro post
Iransiens ante altare ad latus
Evangelii accedit, ibique a sinistris Celebrantis paulo retro se sisti!.
dei n Bluc etiam accedente,
altari
dum ille
profunde se inclinat; tum una cum Diacono et Subdiacono facil Confes,si()n:m, nf()ff'fPfl" ea quae Celebranti sunt
usque ad Versum
Deus tu cOllversus exclusive; reliquos autem Versus cum Celebrante
pn)s:quilur, cui de more respondel. Dum Episcopus facta Confessione
ad thronum pergens ante ipsum pertransit, ei
slatimquc
l Clt. n. 743.
2 S. R. C. 13 Sept 1646 Ncen. ad I. Il.900.
:1 Cfr. Il.744. 4 Cuinam Celebranti competat habere PresliytrrlllT1 8ssistentem, dr. n. 321

532

AplJenl[!x, Cap. III, Art. Il.

accedens ad dexteram Celebrantis altare cum eod~m consl:endit. Infra

Missam more solito se gerit l
iis quae supra dieta sunt~.
756. Diaconn8 Missae sacris paramentis indutus e sacri stia ad
altare de more
ibi in plano
ad scamnum consuetum se confert, in quo a dexteris Celebrantis sedet capite
cooperto. Ut primum Episcopum venientem vidit, caput apel'it et cum
Celebrante
quum iIIe ad
erga
eum
Mox post Subdiaconum a sinistris Presbyterl assistentls Celebrantis, si adslt, incedens, et retro
Episcopum in
gellufle:xoriio orantem transiens, ante altare ad latus
accedlt,
ubi se inter Subdiaconum et Presbyterum assistentem, vel in ejus
defectu a dexteris Subdiaconi paulo retro post Celebrantem sistit.
Quum
ad dexteram Celebrantis accessit et Cruci nrr.fl1l1np
se inclinat, Diaconus in plano genuflectit, et Confessionem cum
Subdiacono et Presbytero assistente facit, huic
vel eo
deficiente, recilans quae Celebranti sunt propria, usque ad Versum
Deus tu conversus exclusive; reliquos autem Versus cum Celebrante
prosequitur, cui de more respondet. Dum Episcopus facta Confessione ad thronllm pergens ante ipsum
Diaconus ei genufiectit, moxque ad sinslram Celebrantis accedens altare cum eodem
conscendit, et lnde stati m ad dexteram Celebrantls se conferI. In reliquis se
ut supra dictum est
757. Sl1bdiacOnl1l!l sacris paramentis indlltlls e sacrstia ad altare
more solito procedit,
ibi in plano
ante omnes ad
scamnum in cornu
collocatum se confert, in quo a sinistris
Celebrantis sedet
cooperto. Simul ac Episcopum venientem
vidil, caput
et cum Celebrante surgit; quum vero Episcop'us
ad genuflexorium pervenerit, erga eum genuflectit. Mox omnes antecedens atque retro post Episcopum in genuflexorio orantem transiens,
ante altare ad latus
accedit, ub se sistit a sinstris U"~"'\."",
quocum in plano
quum Episcopus ad altare accessit et
Cruci profunde se inclinaI. lbi consislens una cum Diacono et Presbytero
si
faci!
Diacono vel
assistenti respondens usque ad Versum Deus tu converslIs exclusive;
reliquos autem Versus cum Celebrante prosequitur. Dum Episcopus,
facta Confessione ad thronum pergens ante psum
Subdiaconus ei genuflectit, statimque accedens ante gradus altaris, idlpsum
cum aliis conscendil. In
servat quae 5upra exposita sunt '1,
758. Ca.eremoniarii et
Ministri inferiores, qui huic
Missae solemni inserviunt, observant guae supra de unoquoque
ipsorum dicta sunt .
l Cfr, n. 323. et sego
n 748.
749.

'Cfr.

7~,-).

Or. n, 74li.

Or. n, 747, -

" Cfr.

Missa Pontificalis Episcopi pro Defunctis.

533

IV.
De Missa Pontificali Episcopi pro Defunctis.
759. Praeparantl1r in altari majori sex candelabra cum ean
delis ex cera communi, in quarum medio sola Crux cum imagine
Crucifixi praeeminere debet, exclusis
Sanctorum imaginibus
et quolibet omatu festivo '. Removentur tabeliae Secretarum, et si
adsit sanctissimum Sacramentum, ad aliud altare deferendum est ~.
Antipendium altaris erJt coloris nigri, suppedaneum aliquo tapete
tegetur.
mensam a1taris pro Episcopo disponentur sacra paramenta
coloris cum
sed absque chirothecis; mitra vero
simplex ad corou Epistolae. Baculus pastoralis non adhibetur. In
lhrono, in abaco et in sacri stia omnia supra indicata 4 praesto erun!.
In medio
non statuetur
sed in infimo altaris gradu collocabitur cussinus pro brevi oralione ab
facienda.
cancellos
candelabra cum candelis accensis
statui haud conveniI. In sacrista habeatur sedes cameralis', in qua
ti
sedet Episcopus antequam ad altare
760.
ad altare, ut supra dictum est 7,
et
Inde post breve m orationem ad thronum accedi!. Quo quum pervesedet statmque assurgens cappam deponit et manus lavat; quo
se
facto iterum sedet et sacris
modo supra
indult,
sandaliis et chirothecis, quibus non utitur. Manipulum ante Crucem
assumi!. Orationes consuetas recJtat
antequam para menta assumi!. Accepta mitra ad altare sine baculo
accedit, ubi deposita mitra more solito Confessionem facit; qua finita
suppedaneum conscendit, et altare tantum osculatur. Mox mitram accipit, Cruci reverentiam praestat et per via m breviorem ad thronum
redit, ubi sedet aliquantulum et mitram deponit; postmodum surgit
et ad altare conversus Introitum legi!,
vero alternatim cum Assistentibus recitat; deinde sedet et mitram accipit, eamque post cantatum ultimum
Ante Orationem loeo Pax vobis dici!
Dominus vobiscum, et finita Oratione, sedens mitram assumi!. Post
cantatam
Subdiacono manum osculandam non praebet,
cum
usque ad
neque benedictionem illi imperti!.
Evangelium inclusive more solito
manum osculandam Diacono non
neque ei benedici!. Dum cantatur Evangelium
I Cf L Il, 423,
' ClL Il,702
., Caerem, Episc. L l. c, 17, Il,4. - 4 Cf L n, 702,-.> Cf L Il,711. - 6 S Episcopus Missam celebralurus nOI1 sii Doecesanus. pro lhrono
parelur in cornu Epslolae faldslorum l1gr colors ornalum, Caerem. Episc. l. 2.
Il,
n. I. - 7 Quae hic ab Episcopo Dioecesano in lhrono peragenda describunlur, ab
Episcopo cxlraneo ad faldislorum observanlur. - 8 Cfr. n. 7]7.

534

Cap. IV.

stat sine mitra manlbus

et In ejus fine librum non osculatur. Lecto Offertorio,
mitram assumlt et manus lavat atque
ad altare accedit et mitram deponit. Aquam in calicem iniundendam non benedlcit; thus vero in thuribulum imponit atque benedialtare de more incensat et in fine assumpta mitra thuris honorem
; manibus deinde abstersis mitram iterum deponit, et Missam
more consueto
usque ad Communionem inclusive. Sumpta
digitorum ablutione mitram
et simul ac manus abstersit eam
In . fjne benedictionem populo non
neque Indulpublicantur; sed
Oratione P/aceal, altare osculatur,
versus cornu Evangelii dicit Dominus vobiscllm, et dum profert Inifil/m, signum Crucis super altare efformat,
accepta mitra,
prosequens Evangelium ad thronum redit, ubi
deponit l .
Si post Missam absolutio locum habeat, planetam, manipulum,
dalmaticam et tunicellam dumtaxat deponit, et pluviale nigrum atque
mitram assumit. Tum ad tumulum accedit 2, ibidem in faldistorio
sedet cum mitra dum
cantatur; quum vero i1lud readhuc sedens thus in thuribulum
ac benedicit, consueta proferens verba. Finito Responsorio mi!ram
et surgit;
ultimum Kyrie autem ad altare conversus intonat Palu nosler.
Mox tumulum
il1um aspergi! et thurificat, prout supra expositum est". Post tumuli Incensationem cantat El ne nos aliosque
Verslculos et Orationem; subjungens dein
aelernam, slgnum
Crucis super tumulum efformat; postea mitram accipit et ad thronum
redit ibique
deponit 4.
761. PreBbyter aBBiBtenB, qui sit dignior ex Patribus, in sacristia
super amictum et albam pluviali coloris
stola indutus,
ad nutum secundi Caeremonarii facta
praecipuae sacristiae
reverentia, caput
et ad altare medlus Inter Diaconos asslstentes procedi!. Quum ilIuc perveneri!, detecto
altari profunde
se inclinat, et ad scabellum suum se
ubi stans
exspectat, eumque accedentem profunda
inclinatione salutato
Quum Episcopus manus lavat, mantile ei ad iIIas abstergendas pordeindeque annulum ei imponi!.
ab Episcopo mitra, ad
altare cum eo pro Missa inchoanda accedit, Cruci profunde se inclinat et ad Confessionem de more respondet; qua finita ad altare cum
Episc:op'o ascendit, Cruci reverentiam
eumque praecedens,
ad scabellum suum
". Ad Orationem Missale apertum ante
Episcopum sustinet. Post Offertorium non
mantile tamen

l Cfr. n. 717. in
sedei, el ea expleta
c. I L n. 23.
o Si
ad cornu Epistolae,

fine. - 2 Si oratio funebris focum habeat. Episcopus in throno

ad tumulum accedi!.
3 Cfr. n. 440.
Caerem. Eplsc. I. 2.
Episcopus celebrans non sit Dioeces3nuS. Presbyter assstcns sedeI
ul supra n. 735. diclulll est.

Missa Pontilicalis

Lp.lllC'llpl

pro Defunctis.

535

Episc:opo dum manus lavat de more praebet, et annulum in

gito reponit; mox ad Missale redit et se
ut alias l, Post
quum pax non detur, ad librum permanet, quem transfert ad cornu
Ep,istol,le dum
ablutionem sumit; et tunc mantile quoque
Episcopo manus lavanti exhibeL Finita
ad cornu
Epistolae
; quum vero Diaconus ad ultimum
mitram Episcopo imponit, ad medium altaris in gradum suppedaneo
retro post Episcopum descendit, ubi cum eodem Cruci
reverentiam praestat, et ante eum incedens ad thronum se conferL
Postquam
ibi sacris
Preassistens cum aliis ordine quo venit in sacristiam redit.
Si
post Missam absolutio locum habeat, simul ac Episcopus pluviale et
mitram assumpsit, a dexteris Diaconi Missae ad tumulum accedit 2,
Dum repetitur Responsorium, naviculam incensi sine osculis Episcopo
ministrat, et quum ille Pater noster intonavit, aspersorium ac tandem
thuribulum eidem porrigit. Post tumuli incensationem librum pro
Versiculis et OraHone sustinet; et simul ac
mitram do..;,.<:~""
cum eo ad thronum ordine quo venit redit, ac post discessum Episciopi
in sacristiam regreditur.
762. Diaconi assistentes", ex dignioribus Patribus assumpti, in
sacristia super amiclum et albam dalmaticis
coloris absque stolis
induti, ad nutum secundi Caeremoniarii a lateribus
assistents facta Imagini praecipuae sacristiae reverentia, caput cooperiunt
et ante omnes ad altare procedunt. Quum illuc pervenerint, detecto
capite altari profunde se inclinant, et ad thronum se conferunt, ubi
ante scabella sua stantes Episcopum
eumque accedentem
profunda corporis inclinatione salutant. Dum Diaconus et Subdiaconus
Missae ad thronum accedunt pro Episcopo induendo, Diaconi assistentes hinc inde se retrahunt; iIIis vero, postquam Episcopus mitram assumpsit, recedenti bus,
Episcopo iterum appropinquant
et ad altare cum eo accedunt. Ibi Cruci reverentiam praestant et Confessionem de more faciunt; deinde post
suppedaneum
conscendunt, cum eodem altari reverentiam
et a lateribus
per via m breviorem ad thronum se conferunt, ubi alter mitram
Episcopo sedenti aufert. Quum Episcopus post
sederi!, prior
Diaconus assistens mitram Episcopo imponi!, alter vero eam post
cantatum ultimum
aufert. Oratione ab Episcopo cantata, prior
denllo mitram capiti Episcopi imponit, alter autem aufert an!equam
Diaconus Missae Evangelium cantare incipiat. Post lectum Offertorium
prior iterum mitram Episcopo imponit, et postquam Episcopus manus
l Cfr. n. 326. et 327.
Si oralio iunebris locum habeat, Presbyler assistens in
suo scabello sedet, et ea expleta ad tumulllrll accedi!. - 3 In Missa pontificaH ad
laldlstorlum Diaconi assistel1tes non admit!untu'.

536

Appendix,

IV.

abstersit, ambo cum eo ante medium altaris

ubi retro post
Presbyterum assistentem et Diaconum Missae
vero
in fine thurificationis altaris ad cornu Epistolae ascendit, et Episcopo
mitram
quam ci aufert alter postquam Episcopus manus
abstersit Deinde in
iterum descendunt,
perstant usque
ad finem Mi5sae, sed tempore utriusque elevationis ut alias genuf1ectunt. In fine post Orationem Placeai suppedaneum cOllscendunt,
cum
Cruci reverentiam exhibent, et a laleribus ejus incesedenti revedentes, ad thronum se conferunt, ubi facta
rentia, a suis locis parum se retrahunt, ut sacris Ministris locum
praebeant. Depositis vero ab Episcopo sacris paramentis, ad latera
ejus iterum accedunt, et postquam We discessit,
quoque ordine
Si
Missam absolutio
quo venerunt in sacristiam redeullt.
locum
simul ac
pluviale et mitram assumpsit, Diaconi assistentes a lateribus Episcopi pluvialis fimbrias elevantes ad
tumulum accedunt, ubi prope Episcopum consistunt. Finito
sorio alter mitram
aufert, deinde in
et thurificatione ambo eum comitantur, pluvials fimbrias ei elevantes et profunde se inc1inantes tam in transitu ante Crucem altaris majoris quam
Subdiaconi. Post Versum Requiescat in pace prior mitram Episcopo
imponit et ordine quo venerunt ad thronum
ubi servant
supra eX(losita.
763. Diaconus Missae in sacristia paramentis sacris
manipulo indutus ad nutum secundi Caeremonarii detecto
a
dexteris prioris Diaconi assistentis Imagini praecipuae sacristiae
reverentiam praestat, et capite cooperto retro post praefatum Diaconum ad altare procedi t. Quo quum pervenerit, a dexteris ejllsdem
Diaconi assistentis in plano genuflectlt, et ad scamnum se COni," <ubi stans exspectat adventum
erga quem, dum ad altare
unicum f1ectit genu. Ad
Caeremoniarii cum genuflexlone altari et Episcopo ad thronum vadit, et stans a dexteris
Episcopi sacris paramentis eum induit, nempe amicto, alba, 1.:1I1'M,U1U,
manipulo, Cruce pectorali, stola,
dalmatica, pianeta et
mitra, non vero sandaliis et
neque baculum ei tradiI.
Praebens
sacra paramenta amictum, manipulum, Crucem
pectoralem, et stolam non osculatur, Episcopo tamen osculanda
porrigit, quin manum
deosculetur. Episcopo parato, Diaconus
cum Subdiacono exhibitis reverentiis, ut supra ad scamnum recedit
et manipulum suum de manu
; mox iterum ante
thronum
et Episcopo adveniente ante infimum altaris gradum
in plano
accedit. Quum iIIuc pervenerit, mitram Episcopo
genuflectit et de more Episcopo respondet. Facta Confessione altare
conscendit a dexteris Episcopi, cui mitram imponit stati m ac altare
osculatus est; mox Cruci
et cum Subdiacono ad scamnum

Missa Pontificalis Episc,opi pro Defunctis.

537

Introitum
et Orationem cantai;
ubi stat dum
sedet autem dum cantantur Kyrie,
Graduale et
Cantu Sequentiae ad finem vergenle, Missale in medio altaris de
more collocat,
quin
manum
osculetur,
in
suppedaneo proximum descendit, et in ora suppedanei
geI1ulle~:us dicit Mal/da eor meUlrl; deinde assurgens, accepto libro,
in planum descendit, cum aliis
et directe ad cantandum Evangelium
; quo cantato, ad altare cum
et inde ad scamnum redil. Post lectum ab
Offertorium
ad altare cum eo accedit, mitram ei aufert et suppedaneum conscendit; tum corporale extendit et ut in aliis Missis solemnibus
se
Postquam Episcopus ablutionem sumpsit, mitram ei imponit
eamque aufert, simul ac manus abstersit. Finila Oratione Plaeeal,
ad initium
iterum mitram
; facta deinde
altari genuflexione, a sinistris
assistentis ad 1hronum acubi manipulum deponit et
in exuendis sacris paramentis adjuval. Postmodum cum Subdiacor.o ad scamnum secedit, et
post discessum
ab altari in sacristiam
Si
Missam absolutio locum habeat, Diaconus manipulum deponit
auxilium praebet in
manipulo, dalmatica et tuet
nicella deponendis alque pluviali et mitra assumendis; deinde a si
nistris Presbyteri assistentis ad lumulum se conferI. Ibi consistens a
parte Evangelii contra Presbyterum assistentem, permanet usque ad
finem absolutionis, tunc ordine quo venit ad. thronum redit, ubi
servat quae supra exposila sunI.
764. Subdiaconus in sacri stia paramentis sacris absque madetecto a
nipulo indutus ad nutum secundi Caeremoniarii
sinistris alterius Diaconi assistentis Imagini
sacristiae
reverentiam
dein capite cooperto retro post
a sinistris
Diaconum ad altare procedi!. Quo quum
ejusdem Diaconi in plano gel1ufleetit, et ad scamnum se conferI,
ubi stans
ad,'entum
erga quem, dum ad altare
accedit, unicum flectit genu. Ad signum Caeremoniarii cum genuad thronum
et stans a sinistris
fiexone altari et
Episcopi, Diaconum in sacris paraments
induendis ad
juvat, quin sandalia et chirothecas ei imponai.
parato,
debitis cum reverentiis ut supra ad scamnum
et manipulum
suum de manu Acolythi
mox iterum ante thronum sine
Missali
et EpscoJ;lo
cum eo ante infimum altaris
, SI Missa ponlilicalis celebretur ad faldislorium, Diaconus rnutalis mutandis ad
Missam de Requie pertinenibus, observat quae n. 735. diela sunI. Ad absolutioncm,
si loeum habeal, milram Episcopo aulerl posI expletum Responsori"m, in aspersione
et thurificatlone 1umuli Episcopum a dex1eris de more comilalur, el in fine milram
ei imponit.

538

Appendix,

IV.

gradum
in plano genufleetit et de more Episcopo respondet.
Facta Confessione altare conscendit, Missale Episcopo haud osculandum praebens, sed peracta cum Diacono, postquam hic mitram
Episcopo
ad scamnum secedit, ubi stat dum
Episcopus Introitum legit et Orationem cantat; sedet
quum
cantatur Kyrle et Sequentia.
more solito cantant, sed in ejus
fine manum
non osculatur.
circa finem SeqUl~ntiae
Diacono,
quoque surgit, et ante medium altaris versus cornu
Evangelii
ubi fa eta Cruci genuflexione,
tempus
Evangelium canendi. Tunc
cum aliis repetit, et ad 10cum consuetum se confert ac Missale sustinet; cantato Evangelio,
Missa!e c1ausum Caeremoniario tradii et cum genuflexione ante medium altaris ad scamnum redit. Post leclum ab
Offertorium
ad altare cum eo se confert,
gnuflexione ad abacum accedit et sine velo humerali Calice m cum suis ornamenlis
et
ad altare afferI. In reliquis ut in aliis Missis solemnibus de Requie
se gerit l,
quod ad Sanctus et ad Agnus Del ad sinislram
Episcopi non
sed in plano retro post Episcopum persistit
donec ablutionem sumpserit. Tunc suppedaneum
et Calicem de more
componit
ad abacum defert. Finita
Missa ad thronum accedit,
et
in exuendis sacris
adjuval. Deinde cum Diacono ad scamnum secedit, el post discessum
ab altari, in sacristiam
tur 2. - Si post Missam absolulio locum habeat, Subdiaconus manipulum deponit, et Episcopo auxilium praebet in pianeta, manipu lo,
dalmatica et tunicella deponendis atque pluviali assumendo. Tum
acce pia Cruce processionali, medius inter duos Ceroferarios ad tumulum se
ubi observat qua e supra dieta suni B. Expleta absolutione, ad
Crucem in cornu
deponit,
et ad thronum
observans supra exposita.
765. Ca-aremonia-r:ii et Ministri in!eriores in Missa pontificali "de
generatim servant solitum 4. Prior Ca.eremonia.et inde post brevem oralionem
riUB Episcopum ad altare
ad thronum; et quoniam Episcopus praeparationem ad Mi3sam non
facit in throno,
stati m cappa magna eum exuit et alia de more
5
Alter Subdiaconum
cantatam Epistolam, et Diaconum ante cantum
ad benedictionem
recipiendam minime conducit. - Jll[inister de libro Missale ante Episcopum
susHnet, dum hic legit lntroitum, Epistolam cum
usque ad
Evangelium inclusive, atque Offerlorium i ante Orationem vero Misl Cfr. n. 426. et 427. 2 Si Missa pontificalis celebrelur ad faldislorium, Subdiaconus mutatis quae ad Missam de Requie pertiuent, observat supra exposila.
Cfr. n. 737.
Cfr.
439. et seq.
4 Clr. n. 738. el 739. r, Cfr. n. 738.

Missa Pontificalis Episcopi pro Defunctis.

539

assistenti porrigit. - ll/Iinister de palmatoria ad

accedit,
hic Introitum, Orationem, Epistolam cum
usque ad
inclusive et Offertorium legit vel aliquid cantat. - Minister de mitra hanc
: 1. postquam
scopus planetam assumpsit, eamque recipt quum ante altare pervenit; 2. slatim ac Episcopus, facta
altare conscendi!;
recipit vero ad thronum quum jam ibi sederi!; 3. dum sedet ad cantum
. 4. post Orationem, et recipit ad initium cantus
i
5. lecto Olfertorio eam porrigit, et ante altare recipit; 6. in fine
thurificationis altaris;
autem quum
manus abstersit;
7. post sumptionem ablulionis i et
manus abstersit;
8. ad initium ultimi
et ad tronum
Et si post Missam absolutio locum habeat, mitram ministrat simul ac
pluviale assumpsit; recipit autem post cantatum Responsorium i item
cantata ab Episcopo Oratone, iterum eam porrigit, ac tandem ad
thronum reversus eam
- Thurifel'arius thuribulum ministrat
ad
vero a Diacono statim post thurificationem
Episcopi, quin ullum alium incenset. Ante elevationem alter Caeremoniarus lhus e in thuribulum imponit, et ad utramque elevationem
Subdiaconus de more incensat. Si post Missam absoluto locum habeat, dum repetitur Responsorium, naviculam Presbytero assistenti
porrigit et thuribulum more solito ministrat.
Ceroferarii ad cantum
candelabra non deferunt. S post Missam absolutio
locum habeat, Ministri inferiores ita incedere debent: Praecedit
Thuriferarius a sinistris Acolythi deferentis vas aquae benedictae;
sequitur Subdiaconus cum Cruce inter duos Ceroferarios deferentes
candelabra cum candelis accensis i Minister vero de libro, de palmatoria et de mitra retro
Episcopum incedunt.
sale

CAPUT V.

De benedictione solemni sanctissimi Sacramenti

ab Episcopo impertienda.
766. Pro benedictione sanctissimi Sacramenti ab Episcopo
parabuntur in sacri stia
sacra pro Episcopo,
Diacono et Subdiiac!onl), ac
pro Acolythis inservienti bus
necnon funalia
; item sedes cameralis super
'. Hora
in altari
sanclissimum Sacramentum ut supra
dictum est 2, et recitantur preceS 3, si quae dicendae sint 4. Sacri
mnPlrt"nI1IJl

l Cfr. n, 711. - 2 Cfr. n. 470,

3 Cf L noI. O pago 321, - 4 Ubi viget consuetudo
recitnndi preces ante exposHionem sanc1issimi Sacramenti, servetm.

540

v.

vero Ministri et Acolythi ad

Caeremoniarii suls de more se
induunt paramentis. Episcopus recipitur ut supra diclum est l. Simul ac
ad sedem suam
Diaconus ad dexteram,
Subdiaconus ad sinistram ejus accedunt, et sacris paramentis ut alias 2
eum induunt, mitra haud
Acolylhis paramenta pnletlentibus.
Interim alii, ad minus sex vel octo, Acolythi funalia accensa in manu
extima gestantes hinc inde in duos ordines se distribuunt, facie ad
principalem conversa. Caeremoniario invitante Episcopus
aS5iurl;it, et omnes una cum ipso Imagini praecipuae caput profunde inclinant. Diaconus et Subdiconus iterum locum permutant, el a lateribus
Episcopi pluvialis fimbrias ei sublevantes ad altare procedunt hoc ordine: Praecedit Thuriferarius cum thuribulo et navicula, sequuntur AcoIythi funalia
bini et bini, tum Caeremoniarius vel Caeremoniarii manibus
dein medius inler Diaconum et Subdiaconunl
ac tandem Ministri de mitra et de baculo
si
adhibeatur, postea Ministri de libro et de
Statim ac in conSp(~ctum sanctissimi Sacramenti advenerint, omnes aliquantulum subsistunt, Diaconus et Subdiaconus caput detegunt, et Diaconus mitram,
Caeremoniarius vero pileolum Episcopo auferunt atque Ministro de
mitra tradunt;
illud ut antea procedunt. Quum ad medium pre"Uy.~"" devenerint, Thuriferarius ad latus
se retrahit, AcoIythi cum funalibus in aequali numero hinc inde divisi, lineam rectam
efformant, ila tamen ut Episcopo suisque Assistentibus in medio transituris aditum relinquant. Mox una cum Episcopo omnes in genua procumbunt g et mediocriter se inclinant; tunc
Diaconus, Subdiaconus et Caeremoniarius
in infimo altaris
genuflectunt, reliqui in plano
remanen!. Omnibus sic genuf1exis, cantatur Tantum ergo et reliqua de more fiunt '; sed Episcopus
benedictionem populo imperlit ter Crucem cum Sanctissimo efforscilicet versus tatus Epistotae, in medio et versus latus EvanIn fine assurgunt omnes, factaque in plano genuflexione, Caeremoniarius
Diaconus mitram
imponit et ordine
quo venerunt in sacristiam regrediuntur, ubi, exhibita
praecipuae reverentia, Diaconus et Subdiaconus Episcopum sedentem salutant
eumque sacris paramentis exuunt, ac iandem sua quoque deponunt.
l Cfr. n. 712.
2 Cfr. n, 712.
3 Advertat Caeremoniarius ul ellssinum semper
in promplu habeat, et sub genibus Episcopi ponat, quoties hie in plano vel in infimo
altaris gradii genuflectere debet.
4 Cfr. n. 465.

INDEX ALPHABETICUS

Numeri ordinarii numero!! marginale!!. cursiv vero pagina!! cum

nota apposita indicanl. Saepius numerus notae adhibetur ut
exactius in ipso textu materia intenta indicetur.

Index Alphabeticus.

542

Allsi.sten.tes: Regulae generales: quinam esse possunt 94, cfr. 220;1 ..

quot B4;
in Ordine nostro loco superpellicei Induuntur alba 50;7, et non
dalmatica el lunicella 51/2, nec stola
56/4..
reverenliae servandae in accessu 95 el 56'/8 .. - quando surgere
debenl 40 el fJ7; - quomodo thurificantur 54 el 57; - praelntonatio ab ipsis
facienda 97 et 57/7 .. - eorum officiul1l
in minislraudo thuribulo 47 et 48; - in
thurificatione altaris 101'; '" Celebranlis, Praelali et Chori, 102,
- in Vesperis soleml/ibus: 94-104; in Vesperis coram 55. exposllo 142-147;
- in Completorio solemni 148-151;
ili
Matulino solemni 152-159;
in Malulino solemni Nalivitatis Domini 475-476 i
- in Vesperis pontificalbus EpiscopI
ad thronum 7m;
ad laldistorium 713;
- si sunI qualuor vel sex, duo ultimi
cantant Versiculos el Bened/camus 99
el 104; - in Oliicio solemni Ministri
Generalis et Provincialis ac Commissarii Provincialis 163-168.

in exposilione SS,

- ad Missam privatam
majorum Ordinis 249 251.
Vide Presbyter assstens, Dia.coni assistentes et Miss8. solemnis

J l:;~~r~~:~~~,H~ Episcopi.
Stare.

Index Alphabeticus.
Missa

Regulae gene-

543

544

Index
sacrls Mlnistris 494-496; - sine sacris
Mlnislris 497; - in Dominica Palmarum
CUOI sacrls Mlnlslris 500-003; sine
sacris Minisiris 526-529; - sine cantu
530;
In Coena Domini cum sacris
Mlnislris 542-516; - sine sacris Minisiris 571-574; - in Parasceve cum sacris
Minislris 577-584; - sine sacris Minisiris 610-613;
in Sabbato Sanclo cum
sacris Mlnistris 618-623; - Bine sacrls
Minlslris 653-658; - in Litanis Majorlbus et Minorlbus 659-660; - in Vi,gilia
Penlecosles 661-(162; - In processione
in festo Corporls Chrls!i 690-695; - debel
esse idem qui Missam celebravi! 459/3.
Reliqulam sacram expositurus
- ben ed ictionem cum ea imper682; -lidelium eam oscuto praebens 683.
in junctionibus CIlm 58,: in expositione publica 55. cum Assistentibus 464;
Cllln uno Assistenle 466; - sine Assistente 468 et 470; - in benedic!ione cum
55, assislenlibus sacris Minislris 465 el
471; - cum
Assistente 467;
sine
Assistente
et 471;
in distribu!ione S. COlllmunioois in Missa solemni
458-458.
Celebret: Sacerdotcs advenae cxhibenl
Celebrel" 300.
Cerellll: Vide Cal1dela.
Cerells Paschalis: Conliciendus pro
maxlma parle ex cera apum 416/7;
non necessario quolannls ex 1010 renovandus) Ibid.;
quomodo collocandlls.
quando accendendus, exsllnguendus el
removendus. 416/7; non accenditur in
Missa convenluall dlebus non festlvis
273/Il; -, ejus benediclio in Sabbalo SanCio 626; - In Vigilia Penlecosles 661 el
662; - quld. si major sii quam ul ad font1s benedlclionem adhlberi queal 431/1.
Ceroferarii: Eorllln ofliclum 119-J2O;
qllomodo candelabra d,ferunl 119; quo
ordine cereos in altari accendunt. ib.d,;
- s
perlo munere suo
fungi.
eOfllm sedes el 10cus or
257/4;
pelliceum gerere debenl, quando
Crucem cum candelabris incedunl
el 456/0.
-

in Missa

Index Alphabeticus.

545

546

Index Alphabeticus.

Index Alphabeticus.

547

- - reci/atllm: Observanda ad Vespe17I

ad Matutinum 172; - quanduplici recitandum 10417,
- quot oraliones dicendae

E~~~.~n~~~~~~~~
stricte
loco ultimi

proprium. quod
Evangelii S. Jois
quodnam intelligitur 28111.

548

Index Alphabeticus.

Index Alphabeticus.

- Div/ili /njalltls: exposila Nativlalis

lempore, quomodo incensanda 477;
processionaliler deferenda 333/1.
Immaculata Concept1o, Missa votiva
pdvala singulis Sabbalis; quibusnam
permitlitur 269; - quando prohibelur
269;
observanda quoad Missae lormularium 270.
Imperata' Rubricae circa ejus usum 216.
Incenllatio: Modus imponendi el benedlcendllncensi 47; - modus minislrandi
48; - duclus el ictus distin!1uendi 50;
- triplex duclus cum duplici ,etu 51-52;
- duplex duetus cum dupliCi ietu 53;
unicus duclue cum duplici fetu 55;
simplex ductus 56;
ordo servandus
in personig 57; - incensatio alicujus
personae quomodo peragellda 50.

549

Index

550

tuntur de perm;ssu Min. Glis vel Provo

131; - ill forma sympholliae admittulltur;n processionibus, eorum locus 457/4.
Inlltrumentum pacill' ill Missa solemlll 219/4; - per lnstrumentum pacis
saecularibus insigllibus portatur Pax ill
Missa solemni a Subdiacollo 243/8;
si adsil Pre5byter assistens, Iii per ipsum
251/1;- ill MisSl privata 187/6;
in
Missa privata coram Praelato 253.
Inlltrumentum Passionis Domini:
de hoc valent eadem ac de Reliquia
S. Crucis. Vide Reliquia S. Crucis.
Inton..tio varlum partlum cantandarum
in Mlssa 388.
Intortici.. , In festis solemniorlbus ad
Missam aolemnem 4 vel 6 Intorticia adhibentur ad elevationem 382;
in Missa
solemni Defunctorum 426, in fine:
quandonam adhibentur usque ad Communionem Inclusive 382, in fine;
in
Misaa solemni in qua distrlbuitur S.
Communlo 457; - in Miasa privala Cardinalis, Episcopi et Praelati Maloris Ordinis 250 el 298;
in Missa solemni
Praelati Maioris Ordinls 408;
in Cocna
Domini 563; - In Parasceve 410/5 el
411/1; - in exposltlone el benedlclione
cum SS. 464 el 471;
in processionibus
solemnioribus 681;
in processionibus
cum SS. 692.
Invitatorium: Quandonam
in
Officio Defunclorurn 105/5

Jejuniumeucharistlcum
inlirrnis iam a mense

312/4.

Judio.. , Psa]mus judlca

omiltendus 134110.

La.udell: Quomodo solemniter celebrandae 159;

ill noete Natlvilalis Dnl 476.
Leotiones Matulini, Quomodo legendae
68;
terlii Nocturni legendae ab Hebdomadario 62, vel a Clerico Diacono
33/9;
in Matulillo solemni quomodo
el a qulbus canlandae 156 el J3/&;
ad lectionem ultimam a Praelalo mai ore
canlandam quaenam a Minislris observanda 167, cfr. 158; - omnes de choro
lune stare debenl 40; - In Matulino
lemni ultima lectio a Celebrante
polesl slante in sede sua, quin
accedal 95/8.
Pro Celebrante in O!fcfo solemni
Cantoribus ad Missam solem- in Matulino solemnl 152;
- pro cantandis Epislola et Evangelio
204/2, 221/5,239/3, el 240/1.
Liber, Vide Minister de libro.
Litaniae Majores el Minores: Processio
duplicari debenl et sumi Lila659;
niae Romano-Seraphicae, ibid.; - in
ecclesia parochiali Conventui adnexa,
ibid., in fine; - quandonam sufficillnl
Litaniae Romanae, Ibid.; - si processio
fil, dicunlur in choro ante Primam,
nOn duplicantur 179; - Sabbato Sanel in Vigilia Penlecosles duplicanlur
Sl1muntur ex Missali Romano 435/5;
in Oralione 40 Horarum (quae l! secundum Instrucl. Clemenl.) canlantur
Lilaniae Romanae, communes, modo
simplici 446/4; - in processione ante
Capilulu", Generale canlanlur Litaniae
Ordinis, modo simpllci 699;
in omnibus Lilaniis dicitnr semper Sancle Paler

nosler Frallcisce 435/5.

quandonam

x
Xalend..rium,
~~~r;;;I~r~g~~;~e:~v;~~
hospites 80;
]
bus ecclesiis pro
vel poiesl 187;
130/3.
Xyrle """."'V.lJ"
dicendum est
in M.Issa
cantata absque

Lotio pedum, Vide Maudatum.

Lunul.. : Ex qua maleria conliclenda 183;
- facla ex duobus cryslallis 306/4,quando hoslia pro Ostensorio .consecranda in ea aptanda esi 443 et 446;
quomodo purilicanda 446, in fine.

Magister
ficium
388-391; 138; - in
Magistr..tus ,
talldus 9/1;
dens, duplici
satur 25j7; sionibus 687 et
in loco Candelam
res 495; - Palmam
Coena Domini et alias
C)oi~!~~.~~;:~e~~
recipiunt 371/4; ~~.,_._....I(_
Crucem adoranl
Mandatum: Praeparanda 54l el 387/2;
- offictllm Celebranlis 546;
Diaconi
Caeremonia550; - Snbdiaconi 554;
rii 558;
Thuriferarii 562;
Ceroferariorum 570;
de Canloribus el Choralibus 570; - sine sacris M.inislris 574.
Manipulus: ejus maleria el benedictio
184: - a Diacono assumilur posI dalmalicam 22311;
a Subdiacono POSl
tunkellam 23612;
ab Episcopo in
Missa privata 296;
in Missa pontificali 717 et 734.

Index Alphabeticus.
Ka.:ntel1um, quando in choro deponendum 45.
Kanua, A Choralibus ordinarie intra manicas tenendae 13; - quomodo junctae
ante pectus tenendae 13; - quando ita
in Offido tenentur 14; - quomodo et
quando a Celebrante in Missa junguntur,
extenduntur aut super altari ponuntur
200; - In Matutino solemnl Nalivitalis
Dni Celebrans intonans Hymnum lesu
Redemptor, manus elevat et jungit 475.
Ka.llpae altaris: Quot et quomodo sint
182 et 117/5.
Karia (B. V1rgo): Missae volivae de
B. M. V. 262; - Missa votiva Immaculatae Conceptionls slngulis Sabbatis 269270; - ad nomen B. M. V. in O Ili ci o
el Missa caput Inclinatur 22, cfr. 10/3.
Ma:rtyrologil11'l1' Ad leetionem eius sedetur 35; - quomodo legendum (cantandum) ab. Acolytho 71; - in anno
bissextili 39,4; - in Vigilia Nativitalis
Oni 28 el 3.'5;
quando solemniter canlalm in Vigilia Nativitatls DnI 472-473;
- translerri nequit in diem Nativitatis
Dni 32911.
Katl1tinum recitatum: Observanda ab
Hebdomadario 62; - ab Acolythis 68-70;
- in privala recitatione anticipari potest
ab ilora 14., in publiea recito quando
sol media m viam tenet inter meridiem
et oeeasum 33/4,
- so/emme 1:12-159; - Praeparanda
152; - pari ritu solemni ae Vesperae
celebralur 152.
- - Delunclorum 176-178;
quando
prohlbetur 178.
- - Nativltatis Dni: Praeparallda
474; - ritu< illud celebrandl 475-476; cantari (dici) debet media node vel
summo mane 330; lO,
- - Tenebrarum: Praeparanda
- rtus illud celebrandi 532-537; Matutino Sabb. Sanct salutationes consuetae omitluntur 366/3.
Keman to: Modus faciend i 225, In li ne;
praevie laciendum consullur 130/1,
M:emori..le :B.ituum Benedicti XIIl:
Quando adhibendum In ecclesiis nostris
387/4.
Kiniate" de baculo et de mitra: in Missa
pontificali Episcopi ad throllum 726 et
727;
ad faldistorium 739; - pro Delunctis 765; - in Mlssa s91emnl CUm
asslstentia Episcopi in pluviali 749;
in cappa magna 758; - in Vesperis
pontificalibus ad thronum 709; - ad
faldistorium 715; - in benedicllone eum
5S. ab Episcopo imperlienda 766.
- de libro et de palma/oria: in OHi ci o
solemni Praelalorum maiorum Ordinis
163-168; - in eorumdem Missa solemnl
405-408; - in Missa pontiilcall Episcopi
ad thronum 724 et 725; - ad faldistorlum 739; - pro Defunclis 765; - In
Missa solemnl cum assistenlla Episcopi
in pluviali 749; - In cappa magna 758;
in Vesperis pontlJcalibus ad thronum 709; - ad laldislorium 715; - in
benedictione cum SS. ab Episcopo impertienda 766,
- Generals et ProvinciaUs: Reverentiae els debitae in eh oro 18; - solemnis

551

receptio 701 ; - quid possunt circa benedietionem et reconcillationem ecclesiae

aut oraloril ]80; - circa erectlonem
oratorii semipublici 180.
- - Missam solemnem celebrans 405408; - Missam privatam 247-251;
in
Purifieatione B. M. V. 484; - Feria IV
Clnerum 495; - in Dominica Palmarum SOl.
- - OHiclum solemne celebrans: Praeparanda 163; - quo ordine ad altare procedilur 164; - quaenam observanda in
genere ]65; - ad Vesperas solemnell
166; - ad Malutillom solemne 167; ad Tertiam solemnem ante Missam solemnem 168.
- Missae priva/ae: Regulae generai es :
numerus mlnlstrorum 279; - quisnam
esse polesl, ibid.; quando et qua conditione mulier, ibid.; - rltus mlnlstrandi
280-289;
primus omnlom S. Communionem reciplt 31015, cfr, tamen 310/6.in aecessu ad altare, in recessu ac in
transitu ante medium semper in plano
genuflectiI64!3; - in Missa privala coram SS. exposto 290;
in Missa privata Praelatl majoris Ordinis 2SO;
in
Missa privata Cardlnalis vel Episcopi
295-298; - In Missa privata coram Praelatis et Principibus 291-294;
In Missa
privata Neomystae 257 -258;
in Missa
cantata sine sncris Minlstris 397-399.
- - in distrlbutione S. Communionis
exlra Missam 299,
M:inistri sacri, In Missa solemnl omnino adhibendl 220/1/- regu1ae generales pro Ip.i' 328; in genullectendo 329;
- quando dalmatica et lunlcella utuntur, quando vero et quomodo planelam
plicatam adilibent 330; - in distributlone S. Communlonis Inlra Migsam 50lemnem 455,458; - in aspersione aquae
benedictae 417-421. Vide etiam Iliaconus et Subdiaoonus.
M:issa, Praeparalio 203; - Requisita ad
celebrationem 180; - paramentorum materia el benedicilo 184;
color 185;materia Sacrificii Missae 186; - locus
celebrationis 180; - In aliena ecclesia
a Nostratibus 187;
In altari privilegiato 117/1; - in mari 116/6; - Celebralio extra ecclesia:n, laeultas Ministri
Generalls, Provlncialis et Commissari i
Provinclalis 180; - hora celebralionls
188; - Missa blnanda 237.

- can/ala (sil1e sacrls Minislris): 397

399;
numerus el qualilas Mlnistrorum 397; - quatllor candelae in ea accendendae, ibid.;
si in ea danda siI
Pax 398; - pwxirne ante vel statim
posi S. Communio ministrari nequit

308/4.
cOl1venlualis: 400,404; -

obligalio
eam celebrandi 400; - tempus celebrationis 402; - Commemorationes laciendae 400; - quoad Preces post Missam
privatam praescriptas 272/2; - Regulares tenentur ad unam solam Missam conventualem In Feriis, Vigiliis, etc. 404;
debel esse de Feria, Vigilia, etc. 401,
404; - si plures celebrantur in Ferlls,
Vigiliis, elc., quomodo ordinandae 404;
conventualis votiva 401; - conven-

Index Alphabetictls.

552

Missa.
dialogata;
18214.
e.x,~qu1alis:

quando

permlttitur

quando prohibelUr 430;

unica Oratione et Sequen-

Index Alphabeticus.

Obitull: In M;ssa privata de die obitus et

pro die obitus ac in Missa post acceplllm nllntium de obitu unica dlctur Oratio tum SequenHa Zl7;
Item in Missa
solemni 430-431; - quando prohibelur
Missa privata ZIa,
quando Missa solemnis 430-43l.
Oblata: Quomodo incensanda 319.
Octiduutn in honorem Sanctorum
torum recenter canonizatorull1 et
ficatorum 676-679.
00\111: Regulae genera\es
OCIl\OS
pro Celebrante in Missa

Offlcium DefUnctorum:
ctorum Officium.

Defun-

553

- Ss. Sacrumenti: in Missa privata

durante expositione S5. 244; - addenda

Index Alphabeticus.

554

in Missa solemoi el cantala caram 88.

exposila 393, In fine;
ob idenlilatem
Mysleril omitlenda 244 el 393, In fine;
- quando 9ub una Conclusione faclenda 393, in fine el 280/8; - addenda in
Missa solemni quae fil pro Expositione
40 Horarum, quando Missa votiva 5S.
prol1ibelur 664, elr. 444/4 el mI; addenda in Missa privai a duranle Exposilione 40 Horarum 670 el 447/10.

- In Missa Defunciorum:

privala: In Missa quotidiana sailem tres oraliones dicendae sunt 277; de qualilate l1arum oralionum, Ibid.;unica oralio dlcilur In Missa in die obiIU9 et pro die obitus, dlebus 3, 7, 30 ac
anniversaria, In N!issa posi acceplum
nunlium de obilu, ac In Mlssa quae
correspondet Offido generali 277.
solemn: unica dicitnr oralio In
Missa exequlall 430; - In Missa de dle
3, 7, 30 ac anniversaria 431;
In Missa
quae correspondel Officio ~enerali Delunclorum 432;
in celens MIssls solemnibus dicuntur lres orationes 433.
Oratio :E.'unebrls, Fieri debet post Mis3am; quid ullerius observandum 429.
Oratio 40 Horarum: Vide E:a:positio.
Oratorium: Quotuplex 180;
condltiones ad Missam Ibi celebrandam 180;
ereetio, lbid.j - facullas Ministri Glis
et Provo ac Lommlss. Prov. circa erec!ionem oratorii sernipllbllci 180, cfr.
179/9; benediclio et reconcilialio, 180;
- Mlssae privalae Defllncforum In Oratoriis privaHs el semipublicis praesente
cadavere 278;
Missae de Requiem in
oratorlls et sacellis sepulcreli, ibid.;
distribulio S. Communlonls in oralorlo
privato 452.
Ordo candelarum accendarum et exstinguendarum 1m.
Communilatis in egresslI e choro 9.
egrediendi ad altare pro Celebranle
el sacris Minlstrls 85,94, 106,63/7,113,
120 et 126.
- locorum in
7.
observandus
processionibus 687688.

l'alla, Ex qua maleria conficlenda, ejus

benediclio 183, cfr. 119/1.
l'almae, Praeparanda pro benedicflone
Palmarum 498-499:
ollicium Celebrantlg 500-503: - Diaconi 504-507
Subdlaconi 510-513; - Caeremoniarii 514-516;
- Thuriferarii 517-519; - Cerolerarlorum 520-522; - de Cantoribus el Choralibus 523-525;
gine sacrls Minislrls
526-529;
sine canlu 530. - Dominica
Palmarum coincidens sum Oralione 40
Horarum 347/6.
l'almatoria: Usus palmaloriae Ordinis
Praelatis majoribusconllrmalusesl 9715.
Vide eliam Minillter de Palmatoria.
l'anis in Missa adhibendus, qual!ales
186.

Indel(

555

556

Index Alphabeticus.

cantu 492;
semper
Februarii 487;
;nc!denlis~ll~E7~O~~~'ll~~~
privileglatam 487;
c
expositione 40 Horarum
Purilioatorium: Ex qua
ciendum, eju. benediclio

materia~:~fil:~~~~~i~~i~~
p

P;yx111: Ex
qua
partlculis

Vide

Becept10 solemnis C,!-rdina!lls,

loei, Ministri Glis,
Episcopi ante lunctiollem sollenlnlem

Becitatio Divini 0fficii.o

Hebdomadario 59; -

et 68; - pro Choralibus

tatione privata qllaenam obse,rvflmla ,80:
quoad hatres infirmos
- quoad hospiles 80; mlll privati m recitenl 81.
parlis cantandae: in Officio
et 137; - aliquarum partium in
cantala 385.
Bec0:l1oiliat10 ecclesiae vel
cultas Ministri Glis et Provo ac
sarii Prov. 180.
Beligiosul,l extra Conventum quoad 01ficium persolvendum 80; - in gradi bus
altaris S. Communionem redpiunt 449.
Beliqu1ae Bealorum : Exponi pOSsunt in
Hs dumtaxat eccleslis in quibus Missa
et Officillm eorun dici Iicet 630; _.. idem
valet de processioni bus 462/7,
S, Crucis (vel aliorum Instrumentorum Passionis Domini): exposita veneratur unico genu f1ectendo 26;
recondita veneratur prolunda capitis inclinatione 20;
triplici duclu et duplici Iclu
incensari debel a Celebranle stante 51
et 24/7; - processionaliter deferenda
698;
deferrl non polest In processione
eUm S5. 456/4,. - Regularlum privilelllum, ibid.;
exponi potest Ferla VI
In Parasceve, in allari majori, inclusa
in cruce, posi huius adorationem 396/3,.
quomodo incensanda Peria VI In Parasceve, veneranda el cum ea benedlcUonem lmpertienda 396/3,
Sane/arl/m.o Quaenam possunt exponi el quo loco 680; - ritus
nendi 681; - benedictionem cum
pertiendl682;
osculo venerandae
formulae in eo adhlbendae, ibid,;
quomodo et quando incensandae 53;
quomodo incensandae in Offido solernnl
53 el 92;
in Missa solemni 313;
expositlle prolunda capilis inclinalione
salutantur 20; - poni possunl inter
candelabra, quando l! OHicium el Mis-

sa solemnis 82; _.. numquam super

bernaculum 55. 26/3,.
nec anle
bernaculi osliolum /97/8 et 680;
neque lempore exposiUonis 5S, 82 et 142;
- neque lempore Passionis 82;
neque in Missa solemni Delunclorum 423;
quornodo processionaliler delerendae
698; - delerri non po,sunt in processione cum 55, 456/4,.
Regularium
prlvilegium. ibid.
Beqlliem: Vide nefunctorllm
Beverentiae: Nomen generlcum pro
clinatlone el genuflexione lO;
quomodo generaliler laciendae 16;
mjnor comprehenditur in majorl, ibid. el
140/10;
quaenam debeniur Praelalis
majoribus in loci5 Sliae jurlsdiclionis
18; - magnis Prlnciplbus el Maglstratlbus In locl5 suae ditionls 9/ J,.
Superiori locali et ceiebranti parato 20;
In aspersione aquae benedictae, thurllicatione, pace danda et recipienda 22;
ante et post orationem coram SS. el
Cruce allans 31 el /6/1,. ~ quando a Citoralibus erga digniores reverentiae causa
surgendum est 40; - Chori salulationes
el inclinaliones erga digniores omiltuntur coram S5. cxposilo 24;
non aulem ,
quae ritus potius quam honoris causa
fiunl 11/7 et 145; - quum plures reverenliae exhihendae suni, inspicilur commoditas gradlentis 309; ~ quaenam ChoraHbus qui lranseundo vel per modum
unius tlturificantur, exhibellda 231/4.
Celehranlis in ingressu ecclesiae 205;
Celebrantis sacrorumque Ministrorum
in Missa solemn; 309 et 311;
in acceSSll ad altare pro OHicio solemni observandae a Celerante 86, 52/3 et 52/7;
ab Assistentibus 95 et 56/8,.
a Cerolerarils 120 et 72/8; - a Thuriferario
113 et 68/6; - a Caeremoniario 100 et
6414,'
in Triduo Sacro 24, Vide eliam

Incensatio, Inelinatio, Ge"ulleno,

Ollculum et S ...luta.tio .. hori.
Boga.tione.. ' Litaniae quomodo cantandae 659; - si processio non fit, recitantur
ante Prlmam in ChOfO, et non duplicantur 179;
Missa quomodo celebranda
401,660 272/7; el 441/4; - Missa convenlualis 401 et 404. Vide eliam llIUIIl,la

Rogallonum,

Bubricae servandae in Missa; obllgatio

187,

Index Alphabeticus.

sj~;~~~~{~fq~:ua~'parte

egrediendum et
reverlendum 6317 el 7212; - quae Sacrlsla maxime in ea curare debet 300,
302 el 301.
Saorollanotae: Quomodo dicendum 28
et 32.
Saluta.tio chor;: Quomodo et quando
lacienda 23-24; - Ollicio jam inchoato
3-4; - quando quis egredilur ani e lnem 8 et 24;
ili egressu Communilats 9; .- In Triduo Sacro 24; .- quando
omillenda 24, .- a Celebranle sacrlsque
Minislris in accessu ad altare 86, 87,
309 el 311;
ani e el Inlra divina Offieia 5218 el 6414.
Scabell.. : QUOI, q"o loco et quomodo
paranda 83.
Scamn11:m oblongum pro Oflicio et Mlssa
solemni 83, et 306 i - ejus lorma el ornalus 5013,'
pro Assislenlibus 83,
Schola Cantorum: Ejus ollidum 134.
Sedere in Missa: Chorales ad Missam
canlalam 41-42 el389-391; - in Missa solemni pro Celebranle sacrisque Minislris
309 el 314; - sedere non possunt in
latere Evangelii nisi Praelat maiores
20315,'
coram SS. exposilo 393 el
26612,' - in Missa ponlifica1i 716.
- in Oltici": solemni 31; - pro Celebranle el Assislenlibus 88-89 i
co
ram 5S, exposilo 42; - recilalo 34;
Delul1clorum 37;- ad Marlyrologi leclionem 35; - Chorales cantanles
sedenl, exceplo in canlu Psalmorum
el quando omne, simul Anliphonas
cantanl 136.
Sepnlcxum: Feria
quomodo ornandum
Sepultura: Ritti> sef1eliendi

volivis numqtiam dcitllr 2i'l:

solemni tola a
non allernalim clIm
315, in line, el 290/5,'
semper dicenda quando
habelur, secu. ad libilllm 277;
gre canlal1da, eliamsi unicus adsil
lor 428,
Sel'mo: Immediate anle
S, Communionis in Missa
Mis.ae solemnis Defunclorum
eliam Con010.

557

558

Index
dici-

slorium
in Missa
scopi in

758.

Defunclis 765;

assistenlia Epj
-- i n cappa magna

Index Alphabeticus.

559

venielllibus

~:~~E~::~~i;;'~~t~;:~:~:~::i:

branlis
86il; ornalus
liceI addere
de 55. 147,
votivae: ~uandon?'n_'el
permillunlur
lis recenler ca'loflizlltis
678.

Viat1cum, Quomodo delerendum feria

VI in Parasceve 396i3. in fine,
Vigilia., Missa convenlualis debet esse
de Vigilia 401 el 404,
Nalivitatis; Marlyrologium solemniler decanlandum 472-473,
Penlecoste,: Observanda in ea 661-

il1 Mis
190,